Wîkîpediya kuwiki https://ku.wikipedia.org/wiki/Destp%C3%AAk MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Medya Taybet Gotûbêj Bikarhêner Gotûbêja bikarhêner Wîkîpediya Gotûbêja Wîkîpediyayê Wêne Gotûbêja wêneyî MediaWiki Gotûbêja MediaWiki Şablon Gotûbêja şablonê Alîkarî Gotûbêja alîkariyê Kategorî Gotûbêja kategoriyê Portal Gotûbêja portalê TimedText TimedText talk Modul Gotûbêja modulê Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1446 1094708 1094702 2022-08-08T12:30:44Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1193an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 3.750.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 2.500.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Kela Xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] rxl5990oegq3u10peidqeshket79gwd 1094709 1094708 2022-08-08T12:33:53Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1193an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 3.750.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 2.500.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Kela Xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] bfjmw6l1my0lwnrn7u9qevi9pbi2xmp 1094710 1094709 2022-08-08T12:35:17Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 3.750.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 2.500.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Kela Xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] p2cntrog67b69vmlb0e8s7lo2ocz8i8 1094711 1094710 2022-08-08T12:35:54Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Kela Xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] tn7dydowg4yddef7acnh8r9wxjnegc9 1094712 1094711 2022-08-08T12:37:19Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C /* Dîrok */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== [[Wêne: Ayyubid Sultanate 1193 AD.jpg|thumb| Mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan du bin Selahedîn Eyûbî di sala 1193an]] Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Kela Xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] 4dv4k08exbeyfc0pvgga2uvbpg4bn9k 1094714 1094712 2022-08-08T13:19:09Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== [[Wêne: Ayyubid Sultanate 1193 AD.jpg|thumb| Mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan du bin Selahedîn Eyûbî di sala 1193an]] Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. ==== Fetihkirina Filistîn û Transurdan ==== [[Wêne: Battle of Cresson.jpg|thumb|Wêneyên Şere [[Cresson]]ê.]] Bi rastî tevahiya Padişahiya Orşelîmê piştî serkeftina wan a li dijî [[Seferên xaçperestan]] di şerê Hattînê de di sala 1187an de ket destê Eyyûbiyan; illustration ji Les Passages faits Outremer par les Français contre les Turcs et autres Sarrasins et Maures outremarins, dora 1490 Selaheddîn di 3'ê Tîrmeha 1187'an de li rojhilatê Celîlê Teberias dorpêç kir û artêşa xaçperestan hewl da bi rêya Kafr Kanna êrîşî Eyûbiyan bike. Piştî bihîstina meşa Xaçperestan, Selahedîn nobedarên xwe ber bi kampa wan a sereke ya li Kafr Sabt ve bir û desteyek piçûk li Tiberias hişt. Selahedîn bi dîtineke zelal a artêşa xaçperestan, ferman da el-Muzefer Umer ku ketina Xaçperestan ji Hattîn asteng bike û li nêzî Lubya cih bigire, dema ku [[Gökböri]] û leşkerên wî li girekî li nêzî el-Şajara bi cih bûne. Di 4ê Tîrmehê de Xaçperestên Xaçperest ber bi Kevanên Hattînê ve bi pêş ve çûn û li dijî hêzên Misilman êrîş kirin, lê bi ser ketin û bi biryar hatin têkbirin. Çar roj piştî şer, Selahedîn el-Adil vexwend ku bi wî re di vegerandina [[Dewleta Filistînê|Filistînê]], Celîl û peravên Lubnanê de tev bigerin. Di 8ê Tîrmehê de keleha Akrê ya xaçparêzan ji aliyê Selahedîn ve hat girtin, dema ku hêzên wî Nazaret û Saffuriya girtin; lîwayên din [[Heyfa]], [[Qeyserî]], [[Sebastia]] û [[Nablus]] girtin, lê Adil Mîrabel û Yafa zeft kir. Di 26ê Tîrmehê de Selahedîn vedigere peravê û teslîmkirina [[Sarepta]], [[Saydon]], [[Bêrût]] û [[Cebelê]] wergirt. Di meha Tebaxê de Eyyûbiyan Ramla, Darum, Gaza, Beyt Cibrin û Latrun zeft kirin. Ascalon di 4ê Îlonê de hat girtin. Di îlon-cotmeha 1187 de, Eyûbiyan Orşelîmê dorpêç kirin, piştî danûstandinên bi Balian Îbelin re, di 2ê cotmehê de dest danîn ser Orşelîmê. Karak û Mont Real li Transurdan zû ket, li pey Safad li bakurê rojhilatê Celîlê. Di dawiya sala 1187-an de Eyyûbiyan bi rastî tevahiya Padîşahiya Xaçperestan a li Levantê ji bilî Tyre, ku di bin Conrad Montferrat de bû, kontrol kirin. Di Kanûna 1187an de, artêşa Eyûbî ku ji garnîzonên Selahedîn û birayên wî yên Heleb, Hama û Misrê pêk dihat, Sûr dorpêç kir. Nîvê fîloya deryayî ya misilmanan di 29ê Kanûnê de ji hêla hêzên Conrad ve hate desteser kirin, li dûv wê têkçûnek Eyûbî li peravê bajêr. Di 1 Çile 1188 de, Selaheddîn meclîsa şer pêk anî û tê de vekişîna ji Trablusê hat pejirandin. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Kela Xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] lu8pwp3olrz0iuygd4xmpdd7pcqarc1 1094718 1094714 2022-08-08T13:24:54Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== [[Wêne: Ayyubid Sultanate 1193 AD.jpg|thumb| Mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan du bin Selahedîn Eyûbî di sala 1193an]] Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. ====Damezrandina li Misrê==== Binêre herwiha: [[Selahedîn li Misrê]] [[Wêne: Saladin coin obverse.jpg|thumb|Perêyen Selahûdin]] Perek Dirhm ku Selahedîn teswîr dike, c. 1189 CE. Di sala 1164an de, [[Nureddîn Şîrkûh]] şand ku rêberiya hêzek seferê bike da ku rê li ber xaçparêzan bigire ku hebûna xwe ya bihêz li Misirek her ku diçe anarşîk ava bikin. Şîrkûh kurê Eyûb Selahedîn kire efserekî di bin emrê xwe de. Wan bi serfirazî Dirgham, wezîrê Misrê, derxistin û pêşiyê wî Şawar vegerandin. Piştî ku Şewar hat vegerandin, ferman da Şîrkuh ku hêzên xwe ji Misrê vekişîne, lê [[Şîrkûh]] red kir, bi îdiaya ku ev wesiyeta Nûreddîn e ku bimîne. Di nav çend salan de, Şîrkûh û Selahedîn hêzên hevgirtî yên Xaçparêz û leşkerên Şawar têk birin, pêşî li [[Bilbais]], paşê li cîhek li nêzî [[Giza]], û li Îskenderiyeyê, ku Selahedîn dê li wir bimîne ji bo parastinê dema ku Şîrkûh li pey hêzên xaçparêz li Misrê Jêrîn. Şawar di sala 1169an de wefat kir û Şîrkuh bû wezîr, lê ew jî di wê salê de wefat kir. Piştî mirina Şîrkûh, Selaheddîn ji aliyê xelîfeyê [[Fatimî]] [[El-Adid]] ve weke wezîr hat tayînkirin, ji ber ku "kesek ji Selahedîn lawaztir û biçûktir tune bû" û "yekî ji emîran guh neda wî û xizmeta wî nekir", li gorî kronîknivîsê misilman yê serdema navîn Ibn [[El- Athir]]. Selahedîn zû di kariyera xwe de ji her demê bêtir serbixwetir dît, ji ber ku Nureddîn ku hewl dida bandorê li bûyerên li Misrê bike pir aciz bû. Wî destûr da birayê Selahedîn, Turan-Şah, ku serpereştiya Selahedîn bike da ku di nav malbata Eyûbî de nakokiyan derxe û bi vî awayî pozîsyona wê ya li Misrê têk bibe. Nûreddîn daxwaza Selahedîn ku bavê wî Eyûb jî biçe cem wî, bi cih anî. Lêbelê, Eyûb di serî de hat şandin da ku serweriya Ebbasiyan li Misrê were ragihandin, ku Selahedîn ji ber pozîsyona wî ya wekî wezîrê Fatimiyan nerazî bû. Tevî ku Nûreddîn nekarî Eyûbiyan ber bi hevrikiyê ve bibe jî, malbata berfireh a Eyûbî, bi taybetî hejmareke parêzgarên [[Herêmî]] li Sûriyê, bi temamî pişta Selahedîn negirt. Selahedîn kontrola xwe li Misrê xurt kir piştî ku ferman da [[Turan-Şah]] ku serhildanek li Qahîreyê ku ji hêla alayên [[Nûbiya]]yî yên 50,000-î yên artêşa Fatimiyan ve hatibû organîzekirin, hilweşîne. Piştî vê serketinê, Selahedîn dest bi dayîna postên payebilind li welat ji endamên malbata xwe re kir û bi fermana avakirina zanîngehek ji bo mekteba fiqihê ya Îslama [[Sunî]] ya Malikî li Qahîreyê, bandora misilmanên sunnî li Qahîreyê zêde kir. ji bo mekteba Şafiî, ku ew jê re bû, li [[El-Fustat]]. Di sala 1171 de, el-Adîd mir û Selahedîn ji vê valahiya hêzê sûd werdigire, bi bandor li welat xiste bin kontrola xwe. Piştî bidestxistina desthilatê, wî alîgirê Misrê guhert Xîlafeta Ebasî ya ku bingehê wê li Bexdayê ye, ku girêdayî Îslama Sunî bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. ==== Fetihkirina Filistîn û Transurdan ==== [[Wêne: Battle of Cresson.jpg|thumb|Wêneyên Şere [[Cresson]]ê.]] Bi rastî tevahiya Padişahiya Orşelîmê piştî serkeftina wan a li dijî [[Seferên xaçperestan]] di şerê Hattînê de di sala 1187an de ket destê Eyyûbiyan; illustration ji Les Passages faits Outremer par les Français contre les Turcs et autres Sarrasins et Maures outremarins, dora 1490 Selaheddîn di 3'ê Tîrmeha 1187'an de li rojhilatê Celîlê Teberias dorpêç kir û artêşa xaçperestan hewl da bi rêya Kafr Kanna êrîşî Eyûbiyan bike. Piştî bihîstina meşa Xaçperestan, Selahedîn nobedarên xwe ber bi kampa wan a sereke ya li Kafr Sabt ve bir û desteyek piçûk li Tiberias hişt. Selahedîn bi dîtineke zelal a artêşa xaçperestan, ferman da el-Muzefer Umer ku ketina Xaçperestan ji Hattîn asteng bike û li nêzî Lubya cih bigire, dema ku [[Gökböri]] û leşkerên wî li girekî li nêzî el-Şajara bi cih bûne. Di 4ê Tîrmehê de Xaçperestên Xaçperest ber bi Kevanên Hattînê ve bi pêş ve çûn û li dijî hêzên Misilman êrîş kirin, lê bi ser ketin û bi biryar hatin têkbirin. Çar roj piştî şer, Selahedîn el-Adil vexwend ku bi wî re di vegerandina [[Dewleta Filistînê|Filistînê]], Celîl û peravên Lubnanê de tev bigerin. Di 8ê Tîrmehê de keleha Akrê ya xaçparêzan ji aliyê Selahedîn ve hat girtin, dema ku hêzên wî Nazaret û Saffuriya girtin; lîwayên din [[Heyfa]], [[Qeyserî]], [[Sebastia]] û [[Nablus]] girtin, lê Adil Mîrabel û Yafa zeft kir. Di 26ê Tîrmehê de Selahedîn vedigere peravê û teslîmkirina [[Sarepta]], [[Saydon]], [[Bêrût]] û [[Cebelê]] wergirt. Di meha Tebaxê de Eyyûbiyan Ramla, Darum, Gaza, Beyt Cibrin û Latrun zeft kirin. Ascalon di 4ê Îlonê de hat girtin. Di îlon-cotmeha 1187 de, Eyûbiyan Orşelîmê dorpêç kirin, piştî danûstandinên bi Balian Îbelin re, di 2ê cotmehê de dest danîn ser Orşelîmê. Karak û Mont Real li Transurdan zû ket, li pey Safad li bakurê rojhilatê Celîlê. Di dawiya sala 1187-an de Eyyûbiyan bi rastî tevahiya Padîşahiya Xaçperestan a li Levantê ji bilî Tyre, ku di bin Conrad Montferrat de bû, kontrol kirin. Di Kanûna 1187an de, artêşa Eyûbî ku ji garnîzonên Selahedîn û birayên wî yên Heleb, Hama û Misrê pêk dihat, Sûr dorpêç kir. Nîvê fîloya deryayî ya misilmanan di 29ê Kanûnê de ji hêla hêzên Conrad ve hate desteser kirin, li dûv wê têkçûnek Eyûbî li peravê bajêr. Di 1 Çile 1188 de, Selaheddîn meclîsa şer pêk anî û tê de vekişîna ji Trablusê hat pejirandin. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Kela Xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] i4g5fqaksix905y1j83anpjuc9jj1sh 1094719 1094718 2022-08-08T13:25:55Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== [[Wêne: Ayyubid Sultanate 1193 AD.jpg|thumb| Mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan du bin Selahedîn Eyûbî di sala 1193an]] Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. ====Damezrandina li Misrê==== Binêre herwiha: [[Selahedîn li Misrê]] [[Wêne: Saladin coin obverse.jpg|thumb|Perêyen Selahûdin]] Perek Dirhm ku Selahedîn teswîr dike, c. 1189 CE. Di sala 1164an de, [[Nureddîn Şîrkûh]] şand ku rêberiya hêzek seferê bike da ku rê li ber xaçparêzan bigire ku hebûna xwe ya bihêz li Misirek her ku diçe anarşîk ava bikin. Şîrkûh kurê Eyûb Selahedîn kire efserekî di bin emrê xwe de. Wan bi serfirazî Dirgham, wezîrê Misrê, derxistin û pêşiyê wî Şawar vegerandin. Piştî ku Şewar hat vegerandin, ferman da Şîrkuh ku hêzên xwe ji Misrê vekişîne, lê [[Şîrkûh]] red kir, bi îdiaya ku ev wesiyeta Nûreddîn e ku bimîne. Di nav çend salan de, Şîrkûh û Selahedîn hêzên hevgirtî yên Xaçparêz û leşkerên Şawar têk birin, pêşî li [[Bilbais]], paşê li cîhek li nêzî [[Giza]], û li Îskenderiyeyê, ku Selahedîn dê li wir bimîne ji bo parastinê dema ku Şîrkûh li pey hêzên xaçparêz li Misrê Jêrîn. Şawar di sala 1169an de wefat kir û Şîrkuh bû wezîr, lê ew jî di wê salê de wefat kir. Piştî mirina Şîrkûh, Selaheddîn ji aliyê xelîfeyê [[Fatimî]] [[El-Adid]] ve weke wezîr hat tayînkirin, ji ber ku "kesek ji Selahedîn lawaztir û biçûktir tune bû" û "yekî ji emîran guh neda wî û xizmeta wî nekir", li gorî kronîknivîsê misilman yê serdema navîn Ibn [[El- Athir]]. Selahedîn zû di kariyera xwe de ji her demê bêtir serbixwetir dît, ji ber ku Nureddîn ku hewl dida bandorê li bûyerên li Misrê bike pir aciz bû. Wî destûr da birayê Selahedîn, Turan-Şah, ku serpereştiya Selahedîn bike da ku di nav malbata Eyûbî de nakokiyan derxe û bi vî awayî pozîsyona wê ya li Misrê têk bibe. Nûreddîn daxwaza Selahedîn ku bavê wî Eyûb jî biçe cem wî, bi cih anî. Lêbelê, Eyûb di serî de hat şandin da ku serweriya Ebbasiyan li Misrê were ragihandin, ku Selahedîn ji ber pozîsyona wî ya wekî wezîrê Fatimiyan nerazî bû. Tevî ku Nûreddîn nekarî Eyûbiyan ber bi hevrikiyê ve bibe jî, malbata berfireh a Eyûbî, bi taybetî hejmareke parêzgarên [[Herêmî]] li Sûriyê, bi temamî pişta Selahedîn negirt. Selahedîn kontrola xwe li Misrê xurt kir piştî ku ferman da [[Turan-Şah]] ku serhildanek li Qahîreyê ku ji hêla alayên [[Nûbiya]]yî yên 50,000-î yên artêşa Fatimiyan ve hatibû organîzekirin, hilweşîne. Piştî vê serketinê, Selahedîn dest bi dayîna postên payebilind li welat ji endamên malbata xwe re kir û bi fermana avakirina zanîngehek ji bo mekteba fiqihê ya Îslama [[Sunî]] ya Malikî li Qahîreyê, bandora misilmanên sunnî li Qahîreyê zêde kir. ji bo mekteba Şafiî, ku ew jê re bû, li [[El-Fustat]]. Di sala 1171 de, el-Adîd mir û Selahedîn ji vê valahiya hêzê sûd werdigire, bi bandor li welat xiste bin kontrola xwe. Piştî bidestxistina desthilatê, wî alîgirê Misrê guhert Xîlafeta Ebasî ya ku bingehê wê li Bexdayê ye, ku girêdayî Îslama Sunî bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. ==== Fetihkirina Filistîn û Transurdan ==== [[Wêne: Battle of Cresson.jpg|thumb|Wêneyên Şere [[Cresson]]ê.]] Bi rastî tevahiya Padişahiya Orşelîmê piştî serkeftina wan a li dijî [[Seferên xaçperestan]] di şerê Hattînê de di sala 1187an de ket destê Eyyûbiyan; illustration ji Les Passages faits Outremer par les Français contre les Turcs et autres Sarrasins et Maures outremarins, dora 1490 Selaheddîn di 3'ê Tîrmeha 1187'an de li rojhilatê Celîlê Teberias dorpêç kir û artêşa xaçperestan hewl da bi rêya Kafr Kanna êrîşî Eyûbiyan bike. Piştî bihîstina meşa Xaçperestan, Selahedîn nobedarên xwe ber bi kampa wan a sereke ya li Kafr Sabt ve bir û desteyek piçûk li Tiberias hişt. Selahedîn bi dîtineke zelal a artêşa xaçperestan, ferman da el-Muzefer Umer ku ketina Xaçperestan ji Hattîn asteng bike û li nêzî Lubya cih bigire, dema ku [[Gökböri]] û leşkerên wî li girekî li nêzî el-Şajara bi cih bûne. Di 4ê Tîrmehê de Xaçperestên Xaçperest ber bi Kevanên Hattînê ve bi pêş ve çûn û li dijî hêzên Misilman êrîş kirin, lê bi ser ketin û bi biryar hatin têkbirin. Çar roj piştî şer, Selahedîn el-Adil vexwend ku bi wî re di vegerandina [[Dewleta Filistînê|Filistînê]], Celîl û peravên Lubnanê de tev bigerin. Di 8ê Tîrmehê de keleha Akrê ya xaçparêzan ji aliyê Selahedîn ve hat girtin, dema ku hêzên wî Nazaret û Saffuriya girtin; lîwayên din [[Heyfa]], [[Qeyserî]], [[Sebastia]] û [[Nablus]] girtin, lê Adil Mîrabel û Yafa zeft kir. Di 26ê Tîrmehê de Selahedîn vedigere peravê û teslîmkirina [[Sarepta]], [[Saydon]], [[Bêrût]] û [[Cebelê]] wergirt. Di meha Tebaxê de Eyyûbiyan Ramla, Darum, Gaza, Beyt Cibrin û Latrun zeft kirin. Ascalon di 4ê Îlonê de hat girtin. Di îlon-cotmeha 1187 de, Eyûbiyan Orşelîmê dorpêç kirin, piştî danûstandinên bi Balian Îbelin re, di 2ê cotmehê de dest danîn ser Orşelîmê. Karak û Mont Real li Transurdan zû ket, li pey Safad li bakurê rojhilatê Celîlê. Di dawiya sala 1187-an de Eyyûbiyan bi rastî tevahiya Padîşahiya Xaçperestan a li Levantê ji bilî Tyre, ku di bin Conrad Montferrat de bû, kontrol kirin. Di Kanûna 1187an de, artêşa Eyûbî ku ji garnîzonên Selahedîn û birayên wî yên Heleb, Hama û Misrê pêk dihat, Sûr dorpêç kir. Nîvê fîloya deryayî ya misilmanan di 29ê Kanûnê de ji hêla hêzên Conrad ve hate desteser kirin, li dûv wê têkçûnek Eyûbî li peravê bajêr. Di 1 Çile 1188 de, Selaheddîn meclîsa şer pêk anî û tê de vekişîna ji Trablusê hat pejirandin. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Seferên xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] g1leysbkelntrzjz6w67515mz564h4a 1094725 1094719 2022-08-08T13:38:21Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== [[Wêne: Ayyubid Sultanate 1193 AD.jpg|thumb| Mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan du bin Selahedîn Eyûbî di sala 1193an]] Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. ====Damezrandina li Misrê==== Binêre herwiha: [[Selahedîn li Misrê]] [[Wêne: Saladin coin obverse.jpg|thumb|Pervêya Selahûdin]] Perek Dirhm ku Selahedîn teswîr dike, c. 1189 CE. Di sala 1164an de, [[Nureddîn Şîrkûh]] şand ku rêberiya hêzek seferê bike da ku rê li ber xaçparêzan bigire ku hebûna xwe ya bihêz li Misirek her ku diçe anarşîk ava bikin. Şîrkûh kurê Eyûb Selahedîn kire efserekî di bin emrê xwe de. Wan bi serfirazî Dirgham, wezîrê Misrê, derxistin û pêşiyê wî Şawar vegerandin. Piştî ku Şewar hat vegerandin, ferman da Şîrkuh ku hêzên xwe ji Misrê vekişîne, lê [[Şîrkûh]] red kir, bi îdiaya ku ev wesiyeta Nûreddîn e ku bimîne. Di nav çend salan de, Şîrkûh û Selahedîn hêzên hevgirtî yên Xaçparêz û leşkerên Şawar têk birin, pêşî li [[Bilbais]], paşê li cîhek li nêzî [[Giza]], û li Îskenderiyeyê, ku Selahedîn dê li wir bimîne ji bo parastinê dema ku Şîrkûh li pey hêzên xaçparêz li Misrê Jêrîn. Şawar di sala 1169an de wefat kir û Şîrkuh bû wezîr, lê ew jî di wê salê de wefat kir. Piştî mirina Şîrkûh, Selaheddîn ji aliyê xelîfeyê [[Fatimî]] [[El-Adid]] ve weke wezîr hat tayînkirin, ji ber ku "kesek ji Selahedîn lawaztir û biçûktir tune bû" û "yekî ji emîran guh neda wî û xizmeta wî nekir", li gorî kronîknivîsê misilman yê serdema navîn Ibn [[El- Athir]]. Selahedîn zû di kariyera xwe de ji her demê bêtir serbixwetir dît, ji ber ku Nureddîn ku hewl dida bandorê li bûyerên li Misrê bike pir aciz bû. Wî destûr da birayê Selahedîn, Turan-Şah, ku serpereştiya Selahedîn bike da ku di nav malbata Eyûbî de nakokiyan derxe û bi vî awayî pozîsyona wê ya li Misrê têk bibe. Nûreddîn daxwaza Selahedîn ku bavê wî Eyûb jî biçe cem wî, bi cih anî. Lêbelê, Eyûb di serî de hat şandin da ku serweriya Ebbasiyan li Misrê were ragihandin, ku Selahedîn ji ber pozîsyona wî ya wekî wezîrê Fatimiyan nerazî bû. Tevî ku Nûreddîn nekarî Eyûbiyan ber bi hevrikiyê ve bibe jî, malbata berfireh a Eyûbî, bi taybetî hejmareke parêzgarên [[Herêmî]] li Sûriyê, bi temamî pişta Selahedîn negirt. Selahedîn kontrola xwe li Misrê xurt kir piştî ku ferman da [[Turan-Şah]] ku serhildanek li Qahîreyê ku ji hêla alayên [[Nûbiya]]yî yên 50,000-î yên artêşa Fatimiyan ve hatibû organîzekirin, hilweşîne. Piştî vê serketinê, Selahedîn dest bi dayîna postên payebilind li welat ji endamên malbata xwe re kir û bi fermana avakirina zanîngehek ji bo mekteba fiqihê ya Îslama [[Sunî]] ya Malikî li Qahîreyê, bandora misilmanên sunnî li Qahîreyê zêde kir. ji bo mekteba Şafiî, ku ew jê re bû, li [[El-Fustat]]. Di sala 1171 de, el-Adîd mir û Selahedîn ji vê valahiya hêzê sûd werdigire, bi bandor li welat xiste bin kontrola xwe. Piştî bidestxistina desthilatê, wî alîgirê Misrê guhert Xîlafeta Ebasî ya ku bingehê wê li Bexdayê ye, ku girêdayî Îslama Sunî bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. ==== Fetihkirina Filistîn û Transurdan ==== [[Wêne: Battle of Cresson.jpg|thumb|Wêneyên Şere [[Cresson]]ê.]] Bi rastî tevahiya Padişahiya Orşelîmê piştî serkeftina wan a li dijî [[Seferên xaçperestan]] di şerê Hattînê de di sala 1187an de ket destê Eyyûbiyan; illustration ji Les Passages faits Outremer par les Français contre les Turcs et autres Sarrasins et Maures outremarins, dora 1490 Selaheddîn di 3'ê Tîrmeha 1187'an de li rojhilatê Celîlê Teberias dorpêç kir û artêşa xaçperestan hewl da bi rêya Kafr Kanna êrîşî Eyûbiyan bike. Piştî bihîstina meşa Xaçperestan, Selahedîn nobedarên xwe ber bi kampa wan a sereke ya li Kafr Sabt ve bir û desteyek piçûk li Tiberias hişt. Selahedîn bi dîtineke zelal a artêşa xaçperestan, ferman da el-Muzefer Umer ku ketina Xaçperestan ji Hattîn asteng bike û li nêzî Lubya cih bigire, dema ku [[Gökböri]] û leşkerên wî li girekî li nêzî el-Şajara bi cih bûne. Di 4ê Tîrmehê de Xaçperestên Xaçperest ber bi Kevanên Hattînê ve bi pêş ve çûn û li dijî hêzên Misilman êrîş kirin, lê bi ser ketin û bi biryar hatin têkbirin. Çar roj piştî şer, Selahedîn el-Adil vexwend ku bi wî re di vegerandina [[Dewleta Filistînê|Filistînê]], Celîl û peravên Lubnanê de tev bigerin. Di 8ê Tîrmehê de keleha Akrê ya xaçparêzan ji aliyê Selahedîn ve hat girtin, dema ku hêzên wî Nazaret û Saffuriya girtin; lîwayên din [[Heyfa]], [[Qeyserî]], [[Sebastia]] û [[Nablus]] girtin, lê Adil Mîrabel û Yafa zeft kir. Di 26ê Tîrmehê de Selahedîn vedigere peravê û teslîmkirina [[Sarepta]], [[Saydon]], [[Bêrût]] û [[Cebelê]] wergirt. Di meha Tebaxê de Eyyûbiyan Ramla, Darum, Gaza, Beyt Cibrin û Latrun zeft kirin. Ascalon di 4ê Îlonê de hat girtin. Di îlon-cotmeha 1187 de, Eyûbiyan Orşelîmê dorpêç kirin, piştî danûstandinên bi Balian Îbelin re, di 2ê cotmehê de dest danîn ser Orşelîmê. Karak û Mont Real li Transurdan zû ket, li pey Safad li bakurê rojhilatê Celîlê. Di dawiya sala 1187-an de Eyyûbiyan bi rastî tevahiya Padîşahiya Xaçperestan a li Levantê ji bilî Tyre, ku di bin Conrad Montferrat de bû, kontrol kirin. Di Kanûna 1187an de, artêşa Eyûbî ku ji garnîzonên Selahedîn û birayên wî yên Heleb, Hama û Misrê pêk dihat, Sûr dorpêç kir. Nîvê fîloya deryayî ya misilmanan di 29ê Kanûnê de ji hêla hêzên Conrad ve hate desteser kirin, li dûv wê têkçûnek Eyûbî li peravê bajêr. Di 1 Çile 1188 de, Selaheddîn meclîsa şer pêk anî û tê de vekişîna ji Trablusê hat pejirandin. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Seferên xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] rb4mhbp19sn6yd3n7yzrnr2bqx3xa6x 1094726 1094725 2022-08-08T13:38:51Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== [[Wêne: Ayyubid Sultanate 1193 AD.jpg|thumb| Mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan du bin Selahedîn Eyûbî di sala 1193an]] Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. ====Damezrandina li Misrê==== Binêre herwiha: [[Selahedîn li Misrê]] [[Wêne: Saladin coin obverse.jpg|thumb|Pervêya Selahûdin]] Perek Dirhm ku Selahedîn teswîr dike, c. 1189 CE. Di sala 1164an de, [[Nureddîn Şîrkûh]] şand ku rêberiya hêzek seferê bike da ku rê li ber xaçparêzan bigire ku hebûna xwe ya bihêz li Misirek her ku diçe anarşîk ava bikin. Şîrkûh kurê Eyûb Selahedîn kire efserekî di bin emrê xwe de. Wan bi serfirazî Dirgham, wezîrê Misrê, derxistin û pêşiyê wî Şawar vegerandin. Piştî ku Şewar hat vegerandin, ferman da Şîrkuh ku hêzên xwe ji Misrê vekişîne, lê [[Şîrkûh]] red kir, bi îdiaya ku ev wesiyeta Nûreddîn e ku bimîne. Di nav çend salan de, Şîrkûh û Selahedîn hêzên hevgirtî yên Xaçparêz û leşkerên Şawar têk birin, pêşî li [[Bilbais]], paşê li cîhek li nêzî [[Giza]], û li Îskenderiyeyê, ku Selahedîn dê li wir bimîne ji bo parastinê dema ku Şîrkûh li pey hêzên xaçparêz li Misrê Jêrîn. Şawar di sala 1169an de wefat kir û Şîrkuh bû wezîr, lê ew jî di wê salê de wefat kir. Piştî mirina Şîrkûh, Selaheddîn ji aliyê xelîfeyê [[Fatimî]] [[El-Adid]] ve weke wezîr hat tayînkirin, ji ber ku "kesek ji Selahedîn lawaztir û biçûktir tune bû" û "yekî ji emîran guh neda wî û xizmeta wî nekir", li gorî kronîknivîsê misilman yê serdema navîn Ibn [[El- Athir]]. Selahedîn zû di kariyera xwe de ji her demê bêtir serbixwetir dît, ji ber ku Nureddîn ku hewl dida bandorê li bûyerên li Misrê bike pir aciz bû. Wî destûr da birayê Selahedîn, Turan-Şah, ku serpereştiya Selahedîn bike da ku di nav malbata Eyûbî de nakokiyan derxe û bi vî awayî pozîsyona wê ya li Misrê têk bibe. Nûreddîn daxwaza Selahedîn ku bavê wî Eyûb jî biçe cem wî, bi cih anî. Lêbelê, Eyûb di serî de hat şandin da ku serweriya Ebbasiyan li Misrê were ragihandin, ku Selahedîn ji ber pozîsyona wî ya wekî wezîrê Fatimiyan nerazî bû. Tevî ku Nûreddîn nekarî Eyûbiyan ber bi hevrikiyê ve bibe jî, malbata berfireh a Eyûbî, bi taybetî hejmareke parêzgarên [[Herêmî]] li Sûriyê, bi temamî pişta Selahedîn negirt. Selahedîn kontrola xwe li Misrê xurt kir piştî ku ferman da [[Turan-Şah]] ku serhildanek li Qahîreyê ku ji hêla alayên [[Nûbiya]]yî yên 50,000-î yên artêşa Fatimiyan ve hatibû organîzekirin, hilweşîne. Piştî vê serketinê, Selahedîn dest bi dayîna postên payebilind li welat ji endamên malbata xwe re kir û bi fermana avakirina zanîngehek ji bo mekteba fiqihê ya Îslama [[Sunî]] ya Malikî li Qahîreyê, bandora misilmanên sunnî li Qahîreyê zêde kir. ji bo mekteba Şafiî, ku ew jê re bû, li [[El-Fustat]]. Di sala 1171 de, el-Adîd mir û Selahedîn ji vê valahiya hêzê sûd werdigire, bi bandor li welat xiste bin kontrola xwe. Piştî bidestxistina desthilatê, wî alîgirê Misrê guhert Xîlafeta Ebasî ya ku bingehê wê li Bexdayê ye, ku girêdayî Îslama Sunî bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. ==== Fetihkirina Filistîn û Transurdanê ==== [[Wêne: Battle of Cresson.jpg|thumb|Wêneyên Şere [[Cresson]]ê.]] Bi rastî tevahiya Padişahiya Orşelîmê piştî serkeftina wan a li dijî [[Seferên xaçperestan]] di şerê Hattînê de di sala 1187an de ket destê Eyyûbiyan; illustration ji Les Passages faits Outremer par les Français contre les Turcs et autres Sarrasins et Maures outremarins, dora 1490 Selaheddîn di 3'ê Tîrmeha 1187'an de li rojhilatê Celîlê Teberias dorpêç kir û artêşa xaçperestan hewl da bi rêya Kafr Kanna êrîşî Eyûbiyan bike. Piştî bihîstina meşa Xaçperestan, Selahedîn nobedarên xwe ber bi kampa wan a sereke ya li Kafr Sabt ve bir û desteyek piçûk li Tiberias hişt. Selahedîn bi dîtineke zelal a artêşa xaçperestan, ferman da el-Muzefer Umer ku ketina Xaçperestan ji Hattîn asteng bike û li nêzî Lubya cih bigire, dema ku [[Gökböri]] û leşkerên wî li girekî li nêzî el-Şajara bi cih bûne. Di 4ê Tîrmehê de Xaçperestên Xaçperest ber bi Kevanên Hattînê ve bi pêş ve çûn û li dijî hêzên Misilman êrîş kirin, lê bi ser ketin û bi biryar hatin têkbirin. Çar roj piştî şer, Selahedîn el-Adil vexwend ku bi wî re di vegerandina [[Dewleta Filistînê|Filistînê]], Celîl û peravên Lubnanê de tev bigerin. Di 8ê Tîrmehê de keleha Akrê ya xaçparêzan ji aliyê Selahedîn ve hat girtin, dema ku hêzên wî Nazaret û Saffuriya girtin; lîwayên din [[Heyfa]], [[Qeyserî]], [[Sebastia]] û [[Nablus]] girtin, lê Adil Mîrabel û Yafa zeft kir. Di 26ê Tîrmehê de Selahedîn vedigere peravê û teslîmkirina [[Sarepta]], [[Saydon]], [[Bêrût]] û [[Cebelê]] wergirt. Di meha Tebaxê de Eyyûbiyan Ramla, Darum, Gaza, Beyt Cibrin û Latrun zeft kirin. Ascalon di 4ê Îlonê de hat girtin. Di îlon-cotmeha 1187 de, Eyûbiyan Orşelîmê dorpêç kirin, piştî danûstandinên bi Balian Îbelin re, di 2ê cotmehê de dest danîn ser Orşelîmê. Karak û Mont Real li Transurdan zû ket, li pey Safad li bakurê rojhilatê Celîlê. Di dawiya sala 1187-an de Eyyûbiyan bi rastî tevahiya Padîşahiya Xaçperestan a li Levantê ji bilî Tyre, ku di bin Conrad Montferrat de bû, kontrol kirin. Di Kanûna 1187an de, artêşa Eyûbî ku ji garnîzonên Selahedîn û birayên wî yên Heleb, Hama û Misrê pêk dihat, Sûr dorpêç kir. Nîvê fîloya deryayî ya misilmanan di 29ê Kanûnê de ji hêla hêzên Conrad ve hate desteser kirin, li dûv wê têkçûnek Eyûbî li peravê bajêr. Di 1 Çile 1188 de, Selaheddîn meclîsa şer pêk anî û tê de vekişîna ji Trablusê hat pejirandin. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Seferên xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] t37oax988mpxxb7zthy8rd2cmd61bx4 1094727 1094726 2022-08-08T13:41:27Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Dûgela Eyûbiyan | nav = | nav ziman = | sal destpêk = 1171 | sal dawî = 1260/1517 | sal destpêk 2 = | sal dawî 2 = | sal destpêk 3 = | sal dawî 3 = | al = Flag of Ayyubid Dynasty.svg | al lînk = Ala Eyûbiyan | nîşan = Saladin's Standard.svg | nîşan lînk = | nîşanfirehî = | dirûşm = | sirûd = | nexşe = AyyubidGreatest.png | binnexşe = Nexşeya mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan di sala 1220an) | hikûmet = | paytext = [[Qahîre]] (1171-1254) <br> [[Şam]] (1254-1341) | sernav paytext = | ziman = [[Kurdî]], [[Erebî]] | ol = [[Îslam]] | tbh = | tbh kes = | dirav = [[Dînar]] | dem = | nîşana înternetê = | koda telefonê = | agahîgelemp1 = | agahîgelemp1 sernav = | agahîgelemp2 = | agahîgelemp2 sernav = | agahîgelemp3 = | agahîgelemp3 sernav = | agahîgelemp4 = | agahîgelemp4 sernav = | agahîgelemp5 = | agahîgelemp5 sernav = | gelhe sal = 12emîn sedsal | gelhe = 7.200.000 (têne Misîr û Suriyê) | berbelavî = | gelhe2 sal = | gelhe2 = | berbelavî2 = | gelhe3 sal = | gelhe3 = | berbelavî3 = | rûerd sal = 1193 <ref>{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|accessdate=9 January 2012|archive-date=22 February 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070222011511/http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|url-status = dead}}</ref> | rûerd = 2.250.000 | rûerd2 sal = 1220 | rûerd2 = 3.750.000 | bûyer1 = | bûyer1 sal = | bûyer2 = | bûyer2 sal = | bûyer3 = | bûyer3 sal = | bûyer4 = | bûyer4 sal = | bûyer5 = | sernav serokA = | serokA1 sal = | serokA1 = | serokA2 sal = | serokA2 = | sernav serokE = [[Siltan]] ([[keyakser]]) | serokE1 sal = 1174–1193 | serokE1 = [[Selahedînê Eyûbî]] | serokE2 sal = 1193–1198 | serokE2 = [[Ezîz Osman]] | serokE3 sal = 1198–1200 | serokE3 = Mansur | serokE4 sal = 1200–1218 | serokE4 = Adil I. | serokE5 sal = 1218–1238 | serokE5 = Kamîl | serokE6 sal = 1238–1240 | serokE6 = Adil II. | serokE7 sal = 1240–1249 | serokE7 = Salehê Eyûbî | serokE8 sal = 1250–1254 | serokE8 = Eşref Musa | cure_perleman1 = | perleman1 = | cure_perleman2 = | perleman2 = | cure_perleman3 = | perleman3 = | berê1 = [[Fatimî|Dûgela Fatîmiyan]] | berê1_rûpel = Dûgela Fatîmiyan | berê1 al = Rectangular green flag.svg | berê2 = [[Zengiyan]] | berê2_rûpel = Zengiyan | berê2 al = Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG | berê3 = Keyanîya Orşelîm | berê3_rûpel = Keyanîya Orşelîm | berê3 al = Vexillum Regni Hierosolymae.svg | berê4 = | berê4 al = | berê5 = | paşê1 = [[Dewleta Memlûkan]] | paşê1_rûpel = Dûgela Memalîkan | paşê1 al = Mameluke Flag.svg | paşê2 = [[Xanedana Rasuliyan]] | paşê2_rûpel = Dûgela Rasuliyan | paşê2 al = Rasulid_1264.jpg | paşê3 = | paşê3_rûpel = | paşê3 al = | nîşe = }} {{Kurd}} '''Xanedan û Malbata''' '''Eyûbiyan''' li hawîrdora [[Îran]]ê (rojava û bakûrê Îrana îro) mabûn. Malbata Selahaddîn Eyûbî, malbateke [[kurd]] e ku ji êla Rewadiyan e. Ji vê êlê [[Şadî]] bi herdû kurên xwe re Esededîn [[Şêrko]] û [[Necmedîn Eyûb]] ji gundê [[Ecdankan]]ê çûne [[Bexda]]yê û ji wir jî piştre çûn li [[Tikrît]]ê bicihbûn. Şadî li [[Tikrît]]ê mir û herdû kurên wî çûn ketine xizmeta [[Mucehededînê Gîtanî]]. Gîtanî dît, ku Eyûb jîr û zane ye, rabû wî xist destkarê Tekrîtê. [[Selahedînê Eyûbî|Selahaddîn Eyûbî]] di sala [[1136]]an de li Tekrîtê hate dinyayê. Bav û apê Selahedîn çûne cem [[Îmadedîn Zengî]] xwediyê [[Mûsil]]ê. Wî gelekî guh da wan û Eyûb wekê waliyê [[Belbek]]ê tayîn kir. Piştî mirina [[Selahedînê Eyûbî]] di sala 1193an de, kurên wî li ser kontrola sultanetê rikber kirin, lê birayê Selahedîn [[Êla Kîlîs|El-Adil]] di dawiyê de di sala 1200 de bû Sultan. Di salên 1230-an de, mîrên [[Sûrî|Sûriyê]] hewl dan ku serxwebûna xwe ji Misirê bipejirînin û warê Eyûbî parçe bû heta ku Sultan Salih Eyûb yekitiya xwe vegerand û piraniya Sûriyê, ji xeynî [[Heleb|Helebê]], di sala 1247-an de xist bin destê xwe. Eyûbî ji [[Yemen]], [[Hîcaz]] û deverên [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]] derketin. Piştî mirina wî di sala 1249an de, [[Es-Salih Eyûb]] li Misirê ji aliyê kurê wî [[El-Muezzem Turanşah]] hat şûna wî. Lêbelê, ya paşîn di demek kurt de ji hêla generalên wî yên [[Dewleta Memlûkan|Memlûk]] ve ku êrişek [[Xaçperestan]] a li ser Deltaya Nîlê red kiribû, hate hilweşandin. Bi vê yekê desthilatdariya Eyûbiyan li Misirê bi bandor bi dawî kir. Hewldanên mîrên Sûriyê, bi serokatiya [[En-Nasir Yûsif]] ê Helebê, ji bo vegerandina Misrê têk çûn. Di sala 1260 de, Mongolan Heleb talan kirin û piştî demeke kin herêmên Eyyûbiyan ên mayî bi dest xistin. Memlûkên ku [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] derxistin, mîrektiya Eyûbî ya Hamayê diparêzin heta ku di sala 1341an de mîrê wê yê dawîn hilweşandin. Tevî emrê wan kêmasî, xanedana Eyûbî bandorek veguherîner li herêmê, bi taybetî li Misrê, kir. Di bin desthilatdariya Eyyûbiyan de, Misrê ku berê bi awayekî fermî xîlafeta [[Şiîtî|Şîa]] bû, bû hêza serdest a siyasî û leşkerî ya Sunnî û navenda [[Aborî]] û [[Çand|Çandî]] ya herêmê, statûya wê heta ku ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|osmaniyan]] ve were dagirkirin, wê bimîne [[1517]]. Li seranserî sultanetiyê, desthilatdarîya Eyûbiyan serdemeke geşbûna aborî destpêkir, û îmkan û palpiştiya ku ji alîyê Eyûbiyan ve dihatin dayîn bû sedema vejîna çalakîya rewşenbîrî li cîhana [[Îslam|Îslamê]]. Di vê serdemê de jî pêvajoyek Eyûbî bi xurtkirina serdestiya [[Sunîtî|Misilmanên Sunnî]] li herêmê bi avakirina gelek medreseyan (dibistanên qanûnî yên îslamî) li bajarên wan ên mezin hat nîşankirin. Piştî ku ji aliyê Memlûkan ve hat rûxandin jî, siltantiya ku ji aliyê Selahedîn û Eyûbiyan ve hatiye avakirin, wê 267 salên din li Misir, [[Şam]] û Hîcazê berdewam bike. Selahedîn ji bo serketina wî ya pîroz a li ser xaçparêzan, ku destkefta taca wê vegerandina [[Padişahiya Orşelîmê|Orşelîmê]] bû 99 sal piştî ku xaçperestan bi xwe bajar ji Misrê [[Fatimî|Fatimiyan]] zevt kirin, Selahedîn îro li gelek welatên ku beşek ji sultanatiya wî bûn, bi taybetî wekî lehengekî neteweyî tê pîroz kirin. Misir, Sûriye, [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] û cihê jidayikbûna wî Iraq, bi her welatekî re, ji bilî Sûriyê, ajelê wî yê heraldîk wek kirasê wan yê neteweyî ye. ==Dîrok== [[Wêne: Ayyubid Sultanate 1193 AD.jpg|thumb| Mezinbûna Împaratoriya Eyûbiyan du bin Selahedîn Eyûbî di sala 1193an]] Piştî mirina Îmadedîn Eyûb bi maltaba xwe ve çû [[Şam]]ê û xwe gehande Nûredîn kurê Îmadedînê Zengî xwediyê [[Heleb]]ê. Nûredînê Zengî [[Hims]] û Rehba dane Eyûb û ew kire mîrekî mazin, Şêrko jî rêkire Misrê, da şerê melek Mensûr bike, yê destdirêjî şawîrê kiribû. Şêrko biraziyê xwe Selahedîn jî bixwe re bir. Şêrko ji ber mêranî û rastiya xwe bûbû destê siltan Nûredîn, yê rastê. Şêrko piştî demekê vegera welatê Şamê, ji hingî ve êdî rola Selahedinî siyasî destpê kir û berz bû. ====Damezrandina li Misrê==== Binêre herwiha: [[Selahedîn li Misrê]] [[Wêne: Saladin coin obverse.jpg|thumb|Pervêya Selahûdin]] Perek Dirhm ku Selahedîn teswîr dike, c. 1189 CE. Di sala 1164an de, [[Nureddîn Şîrkûh]] şand ku rêberiya hêzek seferê bike da ku rê li ber xaçparêzan bigire ku hebûna xwe ya bihêz li Misirek her ku diçe anarşîk ava bikin. Şîrkûh kurê Eyûb Selahedîn kire efserekî di bin emrê xwe de. Wan bi serfirazî Dirgham, wezîrê Misrê, derxistin û pêşiyê wî Şawar vegerandin. Piştî ku Şewar hat vegerandin, ferman da Şîrkuh ku hêzên xwe ji Misrê vekişîne, lê [[Şîrkûh]] red kir, bi îdiaya ku ev wesiyeta Nûreddîn e ku bimîne. Di nav çend salan de, Şîrkûh û Selahedîn hêzên hevgirtî yên Xaçparêz û leşkerên Şawar têk birin, pêşî li [[Bilbais]], paşê li cîhek li nêzî [[Giza]], û li Îskenderiyeyê, ku Selahedîn dê li wir bimîne ji bo parastinê dema ku Şîrkûh li pey hêzên xaçparêz li Misrê Jêrîn. Şawar di sala 1169an de wefat kir û Şîrkuh bû wezîr, lê ew jî di wê salê de wefat kir. Piştî mirina Şîrkûh, Selaheddîn ji aliyê xelîfeyê [[Fatimî]] [[El-Adid]] ve weke wezîr hat tayînkirin, ji ber ku "kesek ji Selahedîn lawaztir û biçûktir tune bû" û "yekî ji emîran guh neda wî û xizmeta wî nekir", li gorî kronîknivîsê misilman yê serdema navîn Ibn [[El- Athir]]. Selahedîn zû di kariyera xwe de ji her demê bêtir serbixwetir dît, ji ber ku Nureddîn ku hewl dida bandorê li bûyerên li Misrê bike pir aciz bû. Wî destûr da birayê Selahedîn, Turan-Şah, ku serpereştiya Selahedîn bike da ku di nav malbata Eyûbî de nakokiyan derxe û bi vî awayî pozîsyona wê ya li Misrê têk bibe. Nûreddîn daxwaza Selahedîn ku bavê wî Eyûb jî biçe cem wî, bi cih anî. Lêbelê, Eyûb di serî de hat şandin da ku serweriya Ebbasiyan li Misrê were ragihandin, ku Selahedîn ji ber pozîsyona wî ya wekî wezîrê Fatimiyan nerazî bû. Tevî ku Nûreddîn nekarî Eyûbiyan ber bi hevrikiyê ve bibe jî, malbata berfireh a Eyûbî, bi taybetî hejmareke parêzgarên [[Herêmî]] li Sûriyê, bi temamî pişta Selahedîn negirt. Selahedîn kontrola xwe li Misrê xurt kir piştî ku ferman da [[Turan-Şah]] ku serhildanek li Qahîreyê ku ji hêla alayên [[Nûbiya]]yî yên 50,000-î yên artêşa Fatimiyan ve hatibû organîzekirin, hilweşîne. Piştî vê serketinê, Selahedîn dest bi dayîna postên payebilind li welat ji endamên malbata xwe re kir û bi fermana avakirina zanîngehek ji bo mekteba fiqihê ya Îslama [[Sunî]] ya Malikî li Qahîreyê, bandora misilmanên sunnî li Qahîreyê zêde kir. ji bo mekteba Şafiî, ku ew jê re bû, li [[El-Fustat]]. Di sala 1171 de, el-Adîd mir û Selahedîn ji vê valahiya hêzê sûd werdigire, bi bandor li welat xiste bin kontrola xwe. Piştî bidestxistina desthilatê, wî alîgirê Misrê guhert Xîlafeta Ebasî ya ku bingehê wê li Bexdayê ye, ku girêdayî Îslama Sunî bû. Ji ber ko [[Freng]]an çavên xwe berdane Misre, Şêrko dîse vegerayê û Selahedîn jî rêkire bajarê Skenderiyê. Şêrko wezîrê Misrê bû û dest li ser danî. Ta mirina wî sala 1168 her Şêrko karûbarê Misrê gerand. Piştre li wir Selahedîn bû wezîrê pêşî, lê ji ber rastî û dadeweriya xwe êdî ew bûbû şahê dilê misriyan. Selahedîn Freng di şerê li Dimyatê de şkand. Bavê wî jî hate Misrê, gehayê. Piştî mirina xelîfê fatimî Adid (''al-'Adid'') êdî Selahedîn bû serdestê Misrê yê bêhempa. Û piştî ko Nûredînê Zengî mir êdî Selahedîn xwe kire siltanê Misrê. Bi vê hikmê malbata Eyûbiyan sazkir. Bi şer Yemen, Sûdan û Felestîn vekirin û sala 1174 dest danî ser Şam, Mûsil û Helebê. Sala 1187 di şerê [[Hetîn]]ê de zora xaçperestan bir û Quds vekir. Şahê Inglîstanê [[Richard]] (bixwîne: ''Rîçard''), yê bi dilê şêr navkirî careke din êrîşî Eyûbiyan kir, da Qudesê vegerêne, lê biser neket. Di sala 1192 levhantinek di nav herdû aliyan de çêbû, û şer rewasta. Li gor vê levhatinê ji erda ber lêva deryayê pê ve, ya di nav [[Sûr]] û [[Yafa]] de titişt di destê xaçperestan de nema. Yek ji mezintirîn bûyerên di dîroka erebî de vekirina eyûbî, ya welatê Yemenê ye. Ji ber ko mîrekên eyûbî bi vê vekirinê Yemen, Misir, Sûriya û welatê [[Cizîr|Cezîrê]] (niha di nav destê [[Sûrî]], [[Îraq]] û [[Tirkiye]]yê de ye) kirine yek. Bi vê yêkitiyê biserketina mezin li ser xaçeperestan bû û welatê ereban gehane hev. [[Wêne:AyyubidGreatest.png|thumb|Împeratoriya Eyûbî (1171–1246) di asta herî mezin de]] [[Wêne:Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|Perveya ku li ser navê Eyûbî el-Adil hatiye çekirin]] Bi kêmbûna [[Fatimiyan]] li Misrê, êrîşên zêde yên [[Seferên Xaçperestan]] yên [[Padîşahiya Orşelîmê|Kraltiya Orşelîmê]] dest pê kirin. Li hember vana, Fatimiyan banga alîkariyê ji [[Îmadedîn Zengî|Zengîn]] yên ku li Sûriyê serwer bûn. Vana leşker şandin Misrê di bin destê [[Şirkuh]] de, yê ku bi xwe [[Wezîr]] destnîşan kiribû. Piştî mirina wî, biraziyê wî [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] di sala 1169an de bû wezîr. Di sala 1171ê de xanedana [[Îsmaîlî|Îsmaîlî]] Fatimiyan [[Xelifyan|Xelîfeyan]] ji holê rakir û xanedana Eyûbîyan ava kir. Di serdema Selahedîn (1171–1193) de, Misir ji nû ve hate birêxistinkirin û aborî bi pêşxistina çandinî û bazirganiyê xurttir bû da ku bikaribe xaçparêzan ji [[Quds]] û [[Filistîn (herêm)|Filistîn]] derxîne. Di sala 1181 de, desthilatdariya li ser Sûriyê, [[Mezopotamya|Mezopotamya Jor]], [[Yemen]] û [[Nébian|Nubia]] hate dirêj kirin, û hişt ku Selahedîn serweriya piraniya deverên Ereban bike. Piştî ku desthilatdariya xwe xurt kir, di 4'ê Tîrmeha 1187'an de di [[Şerê Hattîn]] de li nêzî [[Tîberya]] bi biryardarî xaçperestan têk bir û Orşelîm zeft kir. Di [[Seferên xaçperestan|Sefera Xaçperestan a Sêyemîn]] ya ku li pey wê hat, xaçparêzan karîbûn hin bajarên peravê ([[Acre]] jî di nav de) vegerînin, lê wan di destpêkê de nekarîn Orşelîmê vegerînin. ==== Bidestxistina Afrîkaya Bakur û Nûbia ==== Selahedîn di sala 1171–72 de çû Îskenderiyeyê û xwe li ber dubendiya ku li bajêr gelek alîgir hene, lê pereyên hindik in, rû bi rû maye. Li wir ji aliyê emîrên Eyûbî yên Misirê ve meclîseke malbatî hat lidarxistin û biryar hat dayîn ku [[El-Muzefer]] Teqî [[El-Dîn Umer]], biraziyê Selahedîn, bi hêza 500 kesî li dijî herêma peravê Barqa ([[Cyrenaica]]) li rojavayê Misirê bi artêşek piyade seferekê bide destpêkirin. Ji bo rewakirina serdegirtinê, nameyek ji eşîrên Bedewiyên Barqa re hat şandin û tê de ji ber diziya rêwiyan ew şermezar kirin û ji wan re ferman hat dayîn ku baca zekatê bidin. Diviyabû evên dawî ji dewarên wan bên komkirin. Di dawiya sala 1172an de, Aswan ji hêla leşkerên Fatimid ên berê yên [[Nûbia]] ve hate dorpêç kirin û parêzgarê bajêr, Kanz al-Dewle - dilsozek berê ya Fatimid - ji Selahedîn ku bi cih anî, daxwaza hêzeke kir. Piştî ku Nûbiyan berê xwe dan Aswanê, hêzdarbûn hatin, lê hêzên Eyûbî yên bi [[Serokan|serokatiya]] Turan-Şah pêşve çûn û bakurê Nubia zeft kirin piştî ku bajarokê Ibrim girtin. Tûran-Şah û leşkerên wî yên [[Kurdnasî|Kurd]] bi awayekî demkî li wir man. Ji Ibrim, wan êrîşî herêma derdorê kirin, piştî ku pêşniyarek agirbestê ji padîşahê Nûbian a Dongola hate pêşkêş kirin, [[Operasyon|operasyonên]] xwe rawestandin. Tevî ku bersiva destpêkê ya Turan-Şah hovane bû jî, wî paşê nûnerek şand Dongola, ku piştî vegerê, xizaniya bajêr û bi giştî ya Nubyayê ji Turan-Şah re vegot. Ji ber vê yekê, Eyûbî, mîna pêşiyên xwe yên Fatimî, ji ber feqîrbûna herêmê ji berfirehbûna zêdetir ber bi başûr ve ber bi Nûbyayê ve bêhêvî bûn, lê ji Nûbyayê xwestin ku parastina Aswan û Misrê Jorîn garantî bike. Garnîzona Eyûbî ya li Îbrîmê di sala 1175an de vekişiyaye Misrê. Di sala 1174an de [[Şerefeddîn Qereqûş]], fermandarê El-Muzefer Umer, bi artêşeke [[Tirk]] û Bedewiyan ve Trablus ji Normanan zeft kir. Dûv re, dema ku hin hêzên Eyûbî li Şam bi xaçparêzan re şer kirin, artêşek din a wan, di bin destê Şerefeddîn de, di sala 1188-an de Qayrûan ji destê Elmohadiyan derxist. ==== Fetihkirina Filistîn û Transurdanê ==== [[Wêne: Battle of Cresson.jpg|thumb|Wêneyên Şere [[Cresson]]ê.]] Bi rastî tevahiya Padişahiya Orşelîmê piştî serkeftina wan a li dijî [[Seferên xaçperestan]] di şerê Hattînê de di sala 1187an de ket destê Eyyûbiyan; illustration ji Les Passages faits Outremer par les Français contre les Turcs et autres Sarrasins et Maures outremarins, dora 1490 Selaheddîn di 3'ê Tîrmeha 1187'an de li rojhilatê Celîlê Teberias dorpêç kir û artêşa xaçperestan hewl da bi rêya Kafr Kanna êrîşî Eyûbiyan bike. Piştî bihîstina meşa Xaçperestan, Selahedîn nobedarên xwe ber bi kampa wan a sereke ya li Kafr Sabt ve bir û desteyek piçûk li Tiberias hişt. Selahedîn bi dîtineke zelal a artêşa xaçperestan, ferman da el-Muzefer Umer ku ketina Xaçperestan ji Hattîn asteng bike û li nêzî Lubya cih bigire, dema ku [[Gökböri]] û leşkerên wî li girekî li nêzî el-Şajara bi cih bûne. Di 4ê Tîrmehê de Xaçperestên Xaçperest ber bi Kevanên Hattînê ve bi pêş ve çûn û li dijî hêzên Misilman êrîş kirin, lê bi ser ketin û bi biryar hatin têkbirin. Çar roj piştî şer, Selahedîn el-Adil vexwend ku bi wî re di vegerandina [[Dewleta Filistînê|Filistînê]], Celîl û peravên Lubnanê de tev bigerin. Di 8ê Tîrmehê de keleha Akrê ya xaçparêzan ji aliyê Selahedîn ve hat girtin, dema ku hêzên wî Nazaret û Saffuriya girtin; lîwayên din [[Heyfa]], [[Qeyserî]], [[Sebastia]] û [[Nablus]] girtin, lê Adil Mîrabel û Yafa zeft kir. Di 26ê Tîrmehê de Selahedîn vedigere peravê û teslîmkirina [[Sarepta]], [[Saydon]], [[Bêrût]] û [[Cebelê]] wergirt. Di meha Tebaxê de Eyyûbiyan Ramla, Darum, Gaza, Beyt Cibrin û Latrun zeft kirin. Ascalon di 4ê Îlonê de hat girtin. Di îlon-cotmeha 1187 de, Eyûbiyan Orşelîmê dorpêç kirin, piştî danûstandinên bi Balian Îbelin re, di 2ê cotmehê de dest danîn ser Orşelîmê. Karak û Mont Real li Transurdan zû ket, li pey Safad li bakurê rojhilatê Celîlê. Di dawiya sala 1187-an de Eyyûbiyan bi rastî tevahiya Padîşahiya Xaçperestan a li Levantê ji bilî Tyre, ku di bin Conrad Montferrat de bû, kontrol kirin. Di Kanûna 1187an de, artêşa Eyûbî ku ji garnîzonên Selahedîn û birayên wî yên Heleb, Hama û Misrê pêk dihat, Sûr dorpêç kir. Nîvê fîloya deryayî ya misilmanan di 29ê Kanûnê de ji hêla hêzên Conrad ve hate desteser kirin, li dûv wê têkçûnek Eyûbî li peravê bajêr. Di 1 Çile 1188 de, Selaheddîn meclîsa şer pêk anî û tê de vekişîna ji Trablusê hat pejirandin. Ji ber ku Selahedîn beriya mirina xwe împaratorî parçe kiribû, di destpêkê de di navbera cîgirên wî de şerên desthilatdariyê hebûn, ku [[el-Adil I.]] (1200–1218) li dijî [[el-Mensûr (Eyûbî)|el-Mensûr] ] (1198-1200), kurê temenbiçûk [[El-Ezîz (Eyûbî)|el-Ezîz']] (1193-1198), karîbû îcra bike. Her çend el-Adil jî berî mirina xwe împaratorî parçe kir jî, cîgirê wî [[el-Kamil]] (1218–1238) karîbû ji [[esera Damietta]] (1217–1221) li Misirê û [[Sefera xaçperestan a duyem|sefera xaçperestan a Frederick II.]] (1228–1229) bi danûstandinên bi [[Frederick II. (HRR)|Kaiser]] re, ku tê de Orşelîma bêhêz hat radest kirin. Demeke kin berî mirina xwe, el-Kamil jî karîbû xwe li Sûriyê bipejirîne. Piştî destpêkirina şerên desthilatdariyê yên xanedaniyan, [[es-Salih]] (1240-1249) bi ser ket ku beşên mezin ên Împaratoriya Eyûbî ji nû ve bigihîne hev, tevî ku bakurê Sûriyê, Mezopotamya Jorîn û Yemen di dawiyê de winda bûn. Wî her weha di sala 1244 de karîbû Qudsê ji xaçperestan bi dawî bike. Di cih de piştî ku [[Seferên xaçperestan ya çaram|Sefera Xaçperestan a Şeşemîn]] (1249–1254) ku Misrê kiribû armanc, eyûbîya dawî [[Turan Şah]] komploya Tirkan [[Dewleta Memlûkan]] ket. di artêşê de dema xwest bandora wan bisînor bike. Xatûna wî [[Şecer ed-Dur]] heta sala 1257'an weke mîlîtan serkêşiya hikûmetê kir, bi serokê Memlûkan [[Îzzeddîn Eybek|Eybek]] re zewicî. Ev wekî El-Malik al-Muizz 1252 Sultan rabû, xanedana Eyûbiyan li Misrê bi dawî kir û Împeratoriya Memlûk ava kir (1252-1517). ====Dagirkeriya Mongolan û hilweşîna împaratoriyê==== [[Wêne: Mongol raids in Syria and Palestine 1260.svg|thumb|Dagîrkirinê Mongolan li Surîyeyê Eyûbî]] Desthilatdariya Mongolan li Sûriyê Eyûbî di bin serweriya binavûdeng a [[Împeratoriya Mongolan]] de bûn, piştî ku hêza Mongolan di sala 1244an de herêmên Eyûbî yên li [[Anatolya|Anatolyayê]] kir hedef. Lêbelê, ev têgihîştin dom nekir, û Xanê Mezin ê [[Mongol]], Möngke, fermanek ji birayê xwe Hulagu re da ku warên împaratoriyê heya Çemê Nîlê dirêj bike. Herî dawî artêşek ji 120.000 kesan pêk dihat û di sala 1258 de, [[Bexda|Bexdad]] talan kir û rûniştevanên wê, tevî [[Xelîfe Muste'sim]] û piraniya malbata wî, piştî ku Eyûbiyan nekarîn artêşek ji bo parastina bajêr kom bikin, qetil kirin. Di heman salê de Eyûbiyan [[Amed|Diyar Bekir]] ji destê Mongolan winda kirin. [[En-Nasir Yûsif]] piştî heyetek şand Hulaguyê û nerazîbûna xwe dubare kir ku teslîm bibe. Hulagu şert û merc qebûl nekir û ji ber vê yekê En-Nasir Yusuf banga alîkariyê li Qahîreyê kir. Ev daxwaz hevdem bû bi derbeyeke serketî ya [[Dewleta Memlûkan|Memlûkên Qahîreyê]] li dijî serokatîya sembolîk a Eyûbî ya mayî li Misrê, ku hêzdar [[Qutuz]] bi fermî desthilatdarî girt. Di vê navberê de, artêşeke Eyûbî li Birzeh, li bakurê Şamê, ji bo parastina bajêr li dijî Mongolên ku niha ber bi bakurê Sûriyê ve diçûn, hat civandin. Di nava hefteyekê de Heleb hate dorpêçkirin û di Çile 1260 de ket destê Mongolan. Mizgefta Mezin û Keleha Helebê hatin kavilkirin û piraniya rûniştvanan hatin kuştin an jî kir kole. Wêrankirina Helebê li Sûriyeya Misilmanan bû sedema panîkê; [[Emîrê Eyûbî yê Humsê]], [[El-Eşref Mûsa]], bi nêzîkbûna artêşa Mongolan re teklîfa hevalbendiyê kir û ji aliyê Hulagu ve destûr hat dayîn ku rêveberiya bajêr bidomîne. Hama jî bêyî ku li ber xwe bide desteser kir, lê bi Mongolan re neket hev. En-Nasir Yûsif tercîh kir ku ji Şamê bireve û li Xezzeyê parastinê bibîne. Hulagu çû Karakorumê û ji Kitbuqa, generalê [[Nestorî|Xiristiyanên Nestorî]], ji bo domandina fetha Mongolan derket. Şam piştî hatina artêşa Mongolan desteser kir, lê wekî bajarên din ên misilman ên hatin girtin nehat talankirin. Lêbelê, ji [[Xezayî Xwarû|Xezayê]], En-Nasir Yusuf karibû garnîzona piçûk a ku wî li Keleha Şamê hiştibû bicivîne da ku li dijî dagirkeriya Mongolan serî hilde. Mongolan bi topan êrîşeke mezin li ser kelehê bertek nîşan da û dema ku diyar bû ku En-Nasir Yûsiv nikarîbû bi artêşeke nû ya li bajêr rehet bike, garnîzon teslîm bû. Mongolan [[Semara|Semaraya]] zeft kirin, piraniya garnîzona Eyyûbiyan li Nablusê kuştin, û paşê li başûr, heya Xezzeyê, bê astengî pêşve çûn. [[En-Nasir Yûsiv]] di demeke kurt de ji aliyê mongolan ve hate girtin û ji bo ku garnîzona Ajlun razî bike ku serdestiyê bike. Paşê, parêzgarê Eyûbî yê biçûk yê Banyasê bi Mongolan re hevalbend bû, ku niha piraniya Sûriyê û Cezîrê kontrol kiribûn, bi awayekî bi bandor desthilatdariya Eyûbiyan li herêmê bi dawî anî. Di 3ê Îlona 1260an de, artêşa Memlûk a Misirê bi pêşengiya Qutuz û Baibars desthilatdariya Mongolan şikand û bi biryar hêzên wan di Şerê Eyn Celût de, li derveyî Zir'in li Geliyê Jezreel têk birin. Piştî pênc rojan Memlûkan Şam girt û di nava mehekê de piraniya Sûriyê di destê Behrî Memlûkan de bû. Di vê navberê de, En-Nasir Yûsif di dîlgirtinê de hat kuştin Aliyên Eyûbiyan heta sala 1260 li [[Şam]] û [[Heleb|Helebê]], li [[Homs]] heta 1262 û li [[Hama]] heta sala 1341 desthilatdar bûn. [[Heskîf]] (Hisn Keyfa), ku heta sedsala 15-an li wir man û tenê ji hêla [[Aqqoyûnî|Aq Qoyunlu]] ve hatin tasfiye kirin. Berevajî Fatimiyan û Memlûkên li pey xwe, Eyûbiyan dewleteke navendî îdare nekirine. Belê, kurên hukumdar û şaxên din ên xanedaniyê di rêvebirina împaratoriyê de beşdar bûn. Lêbelê, piştî mirina hukumdarek, ev çend caran bû sedema têkoşînên ji bo yekîtiya tevahiya împaratoriyê. ==== Bermayiyên xanedaniyê ==== Gelek ji [[Emîrên Eyûbî yên Sûriyê]] ji aliyê Qutuz ve ji ber hevkariya bi Mongolan re hatin şermezarkirin, lê ji ber ku [[El-Eşref Mûsa]] veqetiya û ligel [[Memlûkan]] li Eyn Celût şer kir, destûr jê re hat dayîn ku desthilatdariya xwe li ser Humsê bidomîne. [[El-Mensûrê]] Hemayê ji destpêka dagirkirina Memlûkan ve li kêleka wan şer kiriye û ji ber vê yekê, Hemayê ji aliyê neviyên Eyûbî yên [[El-Muzefer Umer]] ve tê birêvebirin. Piştî mirina El Eşref Mûsa di sala 1262an de, sultanê Memlûkî yê nû, Beybers, Humsê bi xwe ve girêda. Sala din, el-Mughith Umer hate xapandin ku Karak teslîmî Baibarsê bike û piştî demek kurt ji ber ku berê xwe da alî [[Mongol|Mongolan]], hate darve kirin. Mîrê dawî yê Eyûbî yê Hamayê di sala 1299an de mir û Hama demeke kurt di bin serweriya rasterast a Memlûkan re derbas bû. Lêbelê, di sala 1310an de, di bin çavdêriya sultanê Memlûk [[el-Nasir]] Muhammed de, Hama di bin destê erdnîgar û nivîskarê navdar Ebû [[el-Fîda]] de ji Eyûbiyan re hate vegerandin. Herî dawî di sala 1331'an de mir û kurê wî El-Efdal Mihemed ket şûna wî, yê ku di dawiyê de xêra mîrên xwe yên Memlûk winda kir. Di sala 1341an de ji wezîfeya xwe hat dûrxistin û [[Hamasa Jor|Hama]] bi awayekî fermî kete bin desthilatdariya Memlûkan. Li başûrê rojhilatê Anatolyayê, Eyyûbiyan serweriya mîrektiya Hisnê Kayfayê domandin û karîbûn wekî saziyek otonom, serbixwe ji [[Îlxanî|Îlxanatiya]] Mongolan, ku heta salên 1330an li bakurê Mezopotamyayê hukum kir, bimînin. Piştî perçebûna Îlxanan, vasalên wan ên berê yên li herêmê, [[Ertuqî]], di sala 1334an de li dijî Eyûbiyên Hisnê Keyfayê şer kirin, lê bi biryarî têk çûn û Eyûbîyan li rexê çepê Çemê [[Dîcle|Dîcleyê]] dest danîbûn ser milkên Ertûqîyan. Di sedsala 14'an de Eyûbiyan kela [[Mîrektiya Heskîfê]] ku weke keleha wan bû ji nû ve ava kirin. Eyyûbiyên Hisnê Qeyfa heta ku di destpêka sedsala 16-an de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ve hatin bicihkirin, vasalên Memlûkan û piştre jî [[Dulkadiroğlu|Dulkadiryan]] bûn. ==Rêvebir== Selaheddîn împeratoriya Eyûbî li dora têgîna serweriya kolektîf yan jî konfederasyona mîrektiyan ku bi fikra desthilatdariya malbatê li hev kom bûne ava kir. Dema ku yek ji malbatê, es-Sultan al-Mu'zzam, serwer bû, di bin vê rêkeftinê de gelek "siltanên piçûk" hebûn. Piştî mirina Selahedîn, ev pozîsyona mezlûm ji her kesê re vekirî bû ku têra xwe bi dest bixe. Piştre hevrikiya di navbera Eyûbiyên Sûriyê û Misirê de gihîşt wê astê ku mîrên her herêmekê carinan bi Xaçparêzan re li dijî ya din li hev dikin. Desthilatdariya Eyûbiyan li van her du herêman ji hev cuda bû. Li Sûriyê, her bajarekî mezin weke mîrektiyeke biçûk serbixwe di bin destê endamekî malbata Eyûbî de dihate birêvebirin lê li Misirê kevneşopiya dirêj a desthilatdariya navendî hişt ku Eyûbiyan rasterast kontrola parêzgeha [[Qahir Bateyî|Qahîreyê]] bidomînin. Lê belê ew [[Bexda]], cihê Xîlafetê bû ku hegemonyaya çandî û siyasî li ser herêmên Eyûbî, bi taybetî yên li Başûrê rojavayê Asyayê, bi kar anî. Wek mînak, qadî ("serok dadwer") Şamê di dema desthilatdariya Eyûbiyan de ji aliyê [[Xanedana Ebasiyan]] ve hatibû tayînkirin. Desthilatdariya siyasî di nav mala Eyûbiyan de ku ne tenê bi têkiliya xwînê dihate diyar kirin de kom bûbû; xulam û mirovên nêzîk dikaribûn di hindurê wê de hêzek mezin û hetta herî bilind bidest bixin. Bûyerek asayî bû ku dayikên mîrên eyûbî yên ciwan wek hêzên serbixwe yan jî di çend rewşan de desthilatdar bi serê xwe tevbigerin. Eunuchs di bin Eyûbiyan de hêzek girîng bikar anîn, di nav malê de wekî xizmetkar û atabeg an jî wekî mîr, walî û fermandarên artêşê yên li derveyî malê. Yek ji piştgirên herî girîng Selahedîn mîrasa Bahadîn îbn Şedad bû ku alîkariya wî kir ku Fatimiyan ji holê rabike, milkên wan ji holê rake û dîwarê keleha Qahîreyê ava bike. Piştî mirina [[Ezîz Osman]], ew bû mîrê kurê xwe [[El-Mensûr]] û berî hatina Adil demeke kurt li Misrê hukum kir. Paşê sultanên xwecihî wek cîgirê sultanan tayîn kirin û heta serweriya hinek bajaran jî dan wan, wek Şemseddîn Sewab ku di sala 1239an de bajarên [[Cizîr|Cizirê]], [[Amêdî]] û [[Amed]] hat dayîn. ===Cihê hikûmetê=== Cihê hukumeta Eyûbî ji sala 1170an heta serdema [[Adil]] ê di sala 1218an de bajarê Şamê bû. Bajar di şerê domdar bi Xaçparêzan re avantajek stratejîk peyda kir û hişt ku sultan çavê xwe li serdestên xwe yên nisbeten azwer li Sûrî û Cezîrê bigire. Qahîre pir dûr bû ku wekî bingehek operasyonan xizmet bike, lê her dem wekî bingeha aborî ya împaratoriyê xizmet dikir. Vê yekê bajar di repertuwara milkên Eyûbiyan de kir pêkhateyeke krîtîk. Dema ku Selahedîn di sala 1171an de li Qahîreyê sultan hat îlankirin, wî [[Qesra Rojavaya Biçûk]] a ku ji hêla Fatimiyan ve hatî çêkirin (beşek ji kompleksa qesra mezin a li Qahîreyê ku ji belavbûna bajaran veqetandî ye) wekî cîhê hukûmetê hilbijart. Selahedîn bi xwe li qesra vizêr a Fatimiyan a berê rûdinişt, Turan-Şah xaniyek mîrê Fatimî yê berê girtibû ser xwe, û bavê wan Pawlosa Pearl ku li derveyî Qahîreyê li ber kaniya bajêr bû, dagîr kiribû. Siltanên Eyûbî yên Misrê li pey hev wê li Qesra Rojavaya Biçûk bijîn. Piştî ku [[el-Adil]] I li Qahîreyê textê desteser kir û pê re siltanatiya olîgarşiya Eyûbî dest pê kir, serdema hevrikiya Şam û Qahîreyê ku bibe paytexta împaratoriya Eyûbiyan dest pê kir. Di bin serweriya el-Adil û el-Kamil de, Şam wek parêzgehek otonom berdewam bû, ku mîrê wê mafê destnîşankirina mîratgirê xwe parastibû, lê di dema desthilatdariya Salih Eyûb de, kampanyayên leşkerî li dijî Sûriyê, Şam bû bindestê Qahîreyê. Ji bilî vê, Eyûb hem di rêveberî û hem jî di hikûmetê de rêgezên nû ava kir da ku rejîma xwe navendî bike; wî li şûna xizmên xwe yên Eyûbî, wezîfeyên herî girîng ên dewletê da kesên nêzî xwe. Wek mînak jina wî Şecer El-Durr dema ku ew li Sûriyê bû, karûbarên Misrê birêve dibir. Eyûb bi fermî desthilatiya xwe radestî kurê xwe yê mirî Xelîl kir û [[El-Durr]] bi awayekî fermî li ser navê Xelîl kir. == Mîmarî == [[Wêne:Ayyubid Wall Al-Azhar Park Cairo 01-2006.jpg|thumb|Al-Azhar Park li Qahîre (Eyubid Architecture)]] [[Wêne:AleppoAyyubidPalace.jpg|Qesrekî Eyûbiyan li Helebê|thumb|left|250px]] Mîmariya serdema Eyûbiyan bi kevneşopiyên hunerî yên kevnar ên herêmê, bi hêmanên stîlîstîk ên bi eslê xwe îranî û serpêhatiyên dûrûdirêj ên ku ji mîmariya [[Seferên xaçperestan|Xaçperest]] hatine deynkirin, diyar dibe. Pêkhateya dawîn bi awayekî balkêş di mîmariya ku ji armancên leşkerî re xizmet dike, nîşan dide, wek karê herî berbiçav, "[[Kela Helebê]]". Mîmariya taybetî ji hêla avahiyek mezin, tazî û tûj ve ku vedigere ber çolê, ku bi navgîniya kemerek hêzdar ve gihîştina kelehê vedibêje. Ev bîrdarî bi dergehê sereke, eywanek bi derenceyan, bi pirekê ve girêdayî ye. Damezrandina gelek weqfên olî yên wekî [[medrese|medreses]], ku li bajarên wekî Heleb, Şam û Misrê [[Qahîre]] belav bûne, ku bi helwesta olî ya ortodoks a Selaheddînê hat pêşxistin jî girîng e. Mînak medreseyên ''el-Zahiriye'', ''Firdeus'' û ''el-Salihiye'' ne. Mîmariya Eyûbî jî li ser sêwiranên derve, wek dergeh (portal) û xemlên derve (nîç wekî hêmanên avahîsaziyê, [[stalactît]] motîv ([[Muqarnas]]) û [[polîkromî|polîkrom]] pêkhateyên keviran rawestiyaye.<ref >Umberto Scerrato , ''Islam'' - Monuments of Great Cultures, r. 86–89</ref> ==Trivia== Nifşên heyî yên eşîra malbata Eyûbî li deverên [[Levant]] û Misrê dijîn. Paşerdên rasterast ên xanedaniyê li [[Tirkiye]] yê bi paşnavê "Eyüboglu" têne navandin.<ref> http://eyubogluvakfi.org.tr/?p=776</ref> ==Rêveber== [[Wêne: Ayyubid al Adil 1201 Damascus.jpg|thumb|perêyen Eyûbi sala 1201]] '''Hikûmdaren [[Misir]]ê''' * 1171–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1198: [[Al-Aziz (Eyûbî)|al-Aziz Uthman]], * 1198–1200: [[al-Mansur (Eyûbî)|al-Mansur Muhammad I.]], dessen Sohn * 1200–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1240: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1240–1249: [[as-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1254: [[al-Aschraf (Ägypten)|al-Aschraf Musa]] '''Hikûmdaren [[Sûrî|Sûriyê]]''' * 1174–1193: [[Selahedînê Eyûbî|an-Nasir Yusuf (Selahedîn)]] * 1193–1196: al-Afdal Nur * 1196–1218: al-Adil Abu Bakr I. * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1229: [[an-Nasir Dawud]] * 1229–1237: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1237–1237: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1237–1238: [[al-Kamil|al-Kamil Muhammad I.]] * 1238–1238: [[al-Adil II.|al-Adil Abu Bakr II.]] * 1238–1239: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1239–1245: [[As-Salih Ismail (Eyûbî)|as-Salih Ismail]] * 1245–1249: [[As-Salih|as-Salih Ayyub]] * 1249–1250: [[Turan Schah (Herrscher)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1250–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren [[Heleb]]ê''' * 1183–1186: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1186–1216: [[Az-Zahir Ghazi|as-Zahir Ghazi]] * 1216–1236: [[al-Aziz Muhammad]] * 1236–1260: [[an-Nasir Yusuf]] '''Mîren Hemayê''' * 1178–1191: [[Al-Muzaffar Umar I. (Hama)|al-Muzaffar Umar I.]] * 1191–1221: [[Al-Mansur Muhammad I. (Hama)|al-Mansur Muhammad I.]] * 1221–1229: [[An-Nasir Kilidsch Arslan (Hama)|an-Nasir Kilidsch Arslan]] * 1229–1244: [[Al-Muzaffar Mahmud (Hama)|al-Muzaffar Mahmud]] * 1244–1284: [[Al-Mansur Muhammad II. (Hama)|al-Mansur Muhammad II.]], dessen Sohn * 1284–1299: [[Al-Muzaffar Umar II. (Hama)|al-Muzaffar Umar II.]] * 1310–1331: [[Abu l-Fida|al-Mu'ayyad Abu l-Fida]] (Xronîst) * 1331–1334: [[Al-Afdal Muhammad III. (Hama)|al-Afdal Muhammad III.]] '''Mîren Homîse''' * 1164–1169: [[Schirkuh|Asad ad-Din Schirkuh I.]] * 1178–1186: [[Nasir ad-Din Muhammad (Homs)|Nasir ad-Din Muhammad]] * 1186–1240: [[al-Mudschahid Schirkuh|al-Mudschahid Schirkuh II.]] * 1240–1246: [[Al-Mansur Ibrahim (Homs)|al-Mansur Ibrahim]] * 1246–1248: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] * 1248–1260: [[an-Nasir Yusuf]] * 1248–1263: [[Al-Aschraf Musa (Homs)|al-Aschraf Musa]] '''Mîren Kêrak''' * 1188–1218: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1218–1227: [[al-Mu'azzam|al-Mu'azzam Isa]] * 1227–1248: [[an-Nasir Dawud]] * 1250–1263: [[Al-Mughith Umar (Kerak)|al-Mughith Umar]] '''Mîren [[Yemen]]ê''' * 1173–1179: [[Turan Schah (Gouverneur)|al-Mu'azzam Turan Schah]] * 1179–1197: [[Al-Aziz Tughtegin (Jemen)|al-Aziz Tughtegin]] * 1197–1202: [[al-Mu'izz Ismail (Jemen)|al-Mu'izz Ismail]] * 1202–1214: [[An-Nasir Ayyub (Jemen)|an-Nasir Ayyub]] * 1214–1215: [[al-Muzaffar Sulaiman]] * 1215–1229: [[Al-Mas'ud Yusuf (Jemen)|al-Mas'ud Yusuf]] '''Mîren [[Cîzîra Botan]]''' * 1185–1193: [[Saladin|an-Nasir Yusuf (Saladin)]] * 1193–1200: [[al-Adil I.|al-Adil Abu Bakr I. (Saphadin)]] * 1200–1210: [[al-Wahad Ayyub (Mesopotamien)|al-Wahad Ayyub]] * 1210–1220: [[al-Aschraf Musa (Syrien)|al-Aschraf Musa]] * 1220–1247: [[al-Muzaffar Ghazi (Mesopotamien)|al-Muzaffar Ghazi]] * 1247–1260: al-Kamil Muhammad '''Mîren [[Heskîf]]ê''' * 1232–1239: as-Salih Ayyub * 1239–1249: al-Mu'azzam Turan Schah, == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Kurdistanê]] * [[Zengiyan]] * [[Fatimî]] *[[Împeratoriya Mongolan]] * [[Xanedana Anûştigîniyan]] == Çavkanî == {{çavkanî}} * Rojnameya ''Hevkarî'', jimara 14 (sala...?) {{Dewletên kurdan}} [[Kategorî:Îslam]] [[Kategorî:Eyûbî]] [[Kategorî:Dewletên kurdan]] [[Kategorî:Xanedaniyên kurdî]] 131q6bbnr07mzk3qbfqq620qyp70x66 0 2324 1094766 1094176 2022-08-09T03:47:29Z Ghybu 9854 Guhartinên [[Special:Contributions/Beyoglou|Beyoglou]] ([[User talk:Beyoglou|gotûbêj]]) hatine betalkirin, vegerand guhertoya dawî ya [[User:Kelhuri|Kelhuri]] wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} {{Infobox komên etnîkî | nav = '''Tirk''' an '''Rom''' | navê rastî = Türkler | wêne = Map of the Turkish Diaspora in the World.svg <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = 65 - 70 milyon | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = <br /><div style="font-size:115%;">[[Asya]]</div> | herêm7 = &nbsp;{{al2|Tirkiye}} | gelhe7 = 55 - 60 milyon | sal7 =2016 | çavk7 =<ref name=CIATurkey>{{Cite web|author=CIA|title=The World Factbook|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |archive-date=2 July 2017 |url-status=unfit}}</ref> | herêm8 = &nbsp;{{al2|Azerbaycan}} | gelhe8 = 19.000<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/18274/AJ Turk in Azerbaijan] // Joshua Project</ref> | sal8 = | çavk8 = | herêm9 = &nbsp;{{al2|Îraq}} | gelhe9 = 3.000.000 | sal9 = | çavk9 = <ref name="Triana">{{citation |last=Triana|first=María|year=2017|title=Managing Diversity in Organizations: A Global Perspective|publisher=[[Taylor & Francis]]|isbn=978-1-317-42368-3|page=168|quote=Turkmen, Iraqi citizens of Turkish origin, are the third largest ethnic group in Iraq after Arabs and Kurds and they are said to number about 3 million of Iraq's 34.7 million citizens according to the Iraqi Ministry of Planning.}}</ref><ref name=Bassem2016>{{cite web|last=Bassem|first=Wassim|year=2016|title=Iraq's Turkmens call for independent province|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/10/turkmens-iraq-mosul-tal-afar.html|publisher=[[Al-Monitor]]|quote=Turkmens are a mix of Sunnis and Shiites and are the third-largest ethnicity in Iraq after Arabs and Kurds, numbering about 3 million out of the total population of about 34.7 million, according to 2013 data from the Iraqi Ministry of Planning.|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161017222707/http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2016/10/turkmens-iraq-mosul-tal-afar.html|archive-date=17 October 2016}}</ref> | herêm10 = &nbsp;{{al2|Sûrî}} | gelhe10 = 250.000-1.000.000 | sal10 = | çavk10 = <ref>{{citation|last=Maisel|first=Sebastian|year=2016|title=Yezidis in Syria: Identity Building among a Double Minority|page=15|publisher=[[Lexington Books]]|isbn=978-0739177754}}</ref><ref name=Pierre>{{citation |last=Pierre|first=Beckouche|year=2017|chapter=The Country Reports: Syria|title=Europe's Mediterranean Neighbourhood|pages=178–180|publisher=[[Edward Elgar Publishing]]|isbn=978-1786431493|quote=Before 2011, Syria's population was 74% Sunni Muslim, including...Turkmen (4%)...}}</ref> | herêm11 = &nbsp;{{al2|Ûzbêkistan}} | gelhe11 = 15.000–20.000 | sal11 = | çavk11 = <ref name="Council of Europe 2006 loc=23">{{Harvnb|Council of Europe|2006|loc=23}}.</ref><ref>{{Harvnb|Blacklock|2005|loc=8}}</ref> | herêm12 = <br /><div style="font-size:115%;">[[Ewropa]]</div> | herêm13 = &nbsp;{{al2|Almanya}} | gelhe13 = 2.774.000 | sal13 = | çavk13 = <ref>{{cite web |title=Bevölkerung mit Migrationshintergrund - Ergebnisse des Mikrozensus - Fachserie 1 Reihe 2.2 - 2017 |url=https://www.destatis.de/DE/Themen/Gesellschaft-Umwelt/Bevoelkerung/Migration-Integration/Publikationen/Downloads-Migration/migrationshintergrund-2010220177004.pdf |pages=61 |website=[[Statistisches Bundesamt]] |access-date=17 July 2019 |language=de |archive-date=17 July 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190717135619/https://www.destatis.de/DE/Themen/Gesellschaft-Umwelt/Bevoelkerung/Migration-Integration/Publikationen/Downloads-Migration/migrationshintergrund-2010220177004.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm14 = &nbsp;{{al2|Fransa}} | gelhe14 = 1.000.000 (2012)<ref name=fransaditib>{{cite web|author=Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği|title=2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB'DE YAPILDI|url=http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|access-date=15 February 2012|df=|archive-date=7 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107092159/http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|url-status = dead}}</ref> | sal14 = | çavk14 = | herêm15 = {{UK}} | gelhe15 = 500.000 | sal15 = | çavk15 = <ref name="Home Affairs Committee 2011 loc=38">{{Harvard citation no brackets|Home Affairs Committee|2011|loc=38}}</ref><ref>{{cite news|work=The Guardian|title=UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs|url=https://www.theguardian.com/uk/2011/aug/01/turkish-immigration-possibilities-assessed|date= 1 August 2011|access-date=1 August 2011}}</ref><ref name="Federation of Turkish Associations UK">{{cite web|author=Federation of Turkish Associations UK|title=Short history of the Federation of Turkish Associations in UK|url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=31|date=19 June 2008|access-date=13 April 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20120110204634/http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=31|archive-date=10 January 2012|url-status=dead}}</ref> | herêm16 = &nbsp;{{al2|Bulgaristan}} | gelhe16 = 588.318–800.000 | sal16 = | çavk16 = <ref>{{cite web|author=National Statistical Institute of Bulgaria|year=2011|title=2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)|url=http://www.nsi.bg/census2011/PDOCS2/Census2011final_en.pdf|publisher=National Statistical Institute of Bulgaria}}</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=369">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=369}}.</ref><ref name="Bokova 2010 loc=170">{{Harvnb|Bokova|2010|loc=170}}.</ref> | herêm17 = &nbsp;{{al2|Holenda}} | gelhe17 = 400.000{{çp}} | sal17 = | çavk17 = | herêm017 = &nbsp;{{al2|Yewnanistan}} | gelhe017 = 130.000{{çp}} | sal017 = | çavk017 = | herêm18 = <br /><div style="font-size:115%;">'''[[Amerîka (parzemîn)|Amerîka]]'''</div> | herêm19 = &nbsp;{{al2|DYA}} | gelhe19 = 196.222–500.000 | sal19 = | çavk19 = <ref name="2013US">{{cite web |author=U.S. Census Bureau|title=TOTAL ANCESTRY REPORTED Universe: Total ancestry categories tallied for people with one or more ancestry categories reported 2013 American Community Survey 1-Year Estimates|url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_11_1YR_B04003&prodType=table|archive-url=https://archive.today/20200212211954/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_11_1YR_B04003&prodType=table|url-status=dead|archive-date=12 February 2020|access-date=3 October 2012}}</ref><ref name="EncyclopediaofClevelandHistory">{{cite web |author=Encyclopedia of Cleveland History |title=Immigration and Ethnicity: Turks |url=http://ech.case.edu/ech-cgi/article.pl?id=TIC |access-date=7 February 2010}}</ref><ref name=WashingtonDiplomat>{{cite web |author=The Washington Diplomat|title=Census Takes Aim to Tally'Hard to Count' Populations|url=http://www.washdiplomat.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6036:census-takes-aim-to-tallyhard-to-count-populations-&catid=205:april-2010&Itemid=239|access-date=5 May 2011}}</ref><ref name="Farkas 2003 loc=40">{{Harvnb|Farkas|2003|loc=40}}.</ref> | herêm20 = &nbsp;{{al2|Kanada}} | gelhe20 = 50.000{{çp}} | sal20 = | çavk20 = <!---------------- Ziman û dîn------------> | ziman = [[Tirkî]] | ol = [[Îslam]] ([[sunîtî]] û [[elewîtî]])<br> Bê Bawerî, [[Xiristiyanî]], Tengrî }} '''Tirk''' an carina '''rom''' (bi [[tirkî]]: ''Türkler'') navê kesên tirkîaxiv ên ku bi taybetî xelkê komara Tirkî (Tirkiye) ne. Tirk bi eslê xwe ji [[Asyaya Navîn]] in û zimanê wan bi tirknîjadên din wekî [[azerî]], [[tirkmen]], [[tatar]], [[ûzbêk]], [[ûygur]], [[Yaqût ( gel )|yaqût]] û hwd ve girêdayî ye. [[Kurd]] di nav xwe de wana bi navê ''rom û roma reş'' jî bi nav dikin. Tê gotin ku ev ji bêjeya ''Roma'' tê û ji ber ku li rojavayê kurdan bi hezaran salan romayî û dûvikên romayiyan jiyane, kurdên ku li rojava bijiya jê rê gotine ''rom''. Herwiha heya 100 sal berê jî peyva ''tirk'' nedihate bikaranîn û ev jî bûye sedem ku kurd bêjin ''rom''<ref>http://bnk.institutkurde.org/images/pdf/6318NS7EAD.pdf (li gorî pirtûka rêzimana kurdî, ji Rojer Lescot û Kamuran Bedirxan, rûpela 348, peyva "Rom an Rûm" gelek kevn, ji ber ku ev peyv li helbesta [[Ehmedê Xanî]] tê dîtin. "Kurmancî ye bûye şibhi bircan Ev Rûm û Ecem bi wan hisar in", dema helbest 1690/1700)</ref>. Rêxistinên polîtîk ên kurdan ji ber ku di bin fîlozofiya ''"biratiya tirk û kurd"'' têdikoşiyan xwastin binavkirina rom ji holê rabe û di hemî xebatên xwe de hewla wê dan. == Etîmolojî == Jêderên pêşîn ên ku li ser "tirkan" disekinin, bi piranî çavkaniyên [[Han Çînî|çînî]] yên di sedsala şeşan de ne. Di van çavkaniyan de "turk" wekî "tujue" (T'u-chüe) xuya dike.<ref name="Stokes & Gorman 2010 loc=707">{{Harvnb|Stokes|Gorman|2010|loc=707}}.</ref><ref name="Findley 2005 loc=21">{{Harvnb|Findley|2005|loc=21}}.</ref> Di sedsala yekem a pistî zayînî de, [[Pomponius Mela]] behsa "turcae" dike xelkekî ku li daristanên bakurê [[Deryaya Azov]] dijî. [[Plinî yê Kal]] navê "tyrcae" lê dike."<ref name="Leiser 2005 loc=837"/> Arkeologê inglîz Ellis Minns dibêje ku '"tyrcae", Τῦρκαι ji bo Ἱύρκαι "Iyrcae" sererastkirineke derewîn e, ji ber ku li gorî [[Herodotus]] jî ([[Histories (Herodotus|| Dîrok]]], iv. 22)<ref>{{cite EB1911|wstitle=Iyrcae |page= 102 |volume= 15 |last= Minns|first= Ellis Hovell}}</ref> "Iyrkai" ev mirov in ku li derveyî "Thyssagetae" dijiyan. == Dîn == Pirraniya tirkan [[misilman]] in û ji aliyê mezhebê [[sunî]] ve ne. Herwekî [[elewî]] jî hene. Ji ber ki heya van nêzîkandi hejmartinan de statîstîkên etnîsîte û baweriyan bi dizî dihate girtin, hejmarê jî sedî sed kes nizane. == Belavbûna romî û tirkan == Li gorî çapa 2016 ya CIA World Factbook, 70-75% ji nifûsa Tirkiyê ji tirkên etnîkî pêk tê, ku [[Kurd]] %19 û hindikahiyên din jî di navbera 7 û %12 de ne.<ref name="cia">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html Turkey] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html |date=2017-07-02 }}. The World Factbook. CIA</ref> Li gorî [[Milliyet]], di rapora 2008-an de ku ji hêla akademîsyenên sê zanîngehên Tirkiyeyê yên li rojhilatê Anatolyayê ve ji bo Konseya Ewlehiya Neteweyî ya [[Tirkiyê]] hat amadekirin, tê pêşniyarkirin ku bi qasî 55 milyon tirkên etnîkî, 9,6 milyon [[kurd]], 3 milyon [[zaza]], 2,5 milyon [[çerkez]], 2 milyon [[boşnak]], 500,000-1,3 milyon [[albanî]], 1 milyon [[gurcî]], 870.000 [[ereb]], 600.000 [[pomak]], 80.000 [[laz]], 60.000 [[ermenî]], 30.000 [[brîtanî]], 25.000 [[asûrî]] / suryanî, 20.000 cihû û 15.000 [[grek]] û 500 [[êzdî]] li Tirkîyê dijîn.<ref name="Milliyet">{{cite news |title = Türkiyedeki Kürtlerin Sayısı! |work = [[Milliyet]] |date = 2008-06-06 |access-date = 2008-06-07 |language = tr |url = http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008 }}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[Kategorî:Gel]] [[Kategorî:Tirk| ]] fkd2vd1w6hcs4u34mt2ohz9olxb2fhi 0 6432 1094780 1094296 2022-08-09T08:51:26Z 2A02:587:7633:2400:8096:5406:501D:75B7 /* Etîmolojî */ correct wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = ''Ελληνική Δημοκρατία<br />Ellinikí Dimokratía'' | navê_fermî = | navê_kurdî = Komara Yewnanistanê<br />Komara Êlînîk | al = Flag of Greece.svg | nîşan = Coat of arms of Greece.svg | sirûda_netewî = Ύμνος εις την Ελευθερίαν Ýmnos is tīn Eleftherían | cîh = EU-Greece.svg | zimanên_fermî = [[Yewnanî]] | sîstema_siyasî = [[Komar]] | serxwebûn = 25 Adar [[1821]] | paytext = [[Atîna]] | koordînat_paytext = {{Koord|38|00|N|23|43|E|type:country}} | bajarê_mezin = [[Atîna]] | serok_komar = Katerina Sakellaropoulou | serok_wezîr = Kyriakos Mitsotakis | rûerd = 131.990 | av = 0.8669 | gelhe = 11.216.708 <ref name="Eurostat">[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=1996,39140985&_dad=portal&_schema=PORTAL&screen=detailref&language=en&product=Yearlies_new_population&root=Yearlies_new_population/C/C1/C11/caa10000 Eurostat]</ref> | gelhe_sal = [[2008]] | berbelavî = 84 | dirav = Euro [[EUR]] | dem = UTC+2 | nîşana_înternetê = .gr | koda_telefonê = +30 | nexşe = EU-Greece (orthographic projection).svg | nexşe_sernav = }} '''Yewnanistan''' yan jî '''Grekistan''' (bi [[Zimanê yewnanî|yewnanî]]: Ελλάδα / Ελλάς, Êlada / Êlas, bi fermî Ελληνική Δημοκρατία, Komara Yewnanistanê an Komara Êlînîk) [[welat]]eke li başûrê rojhilatê [[Ewropa]] ye û li ser peravên [[Deryaya Ege]]yê û [[Derya Navîn]] e. Axa Yewnanistanê digihêjê [[Albanya]]yê, [[Komara Makedonyayê]], [[Bulgaristan]]ê û [[Tirkiyê]]. Paytextê Yewnanistanê [[Atîna]] ye. Yewnanistan endamê [[NATO]]ê û ji 1981ê ve endamê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Ew delîlên pêşî yên pêşniyarên mirovên li Başûrê Balkansê, ji 270.000 {{bz}} ve, li navenda Yewnanistanê de li Petroftona cave tê dîtin. Her sê qonaxên temenê kevir (Paleolîtîk, Mesolîtîk û Neolîtîk) di Yewnanistanê de, wek mînak di Franchthi Cave de têne nîşandan. Rûniştiyên neolîtîk li Yewnanî, ji BZ-7 millennium dostî, gelek welatan li Ewropayê ye, ji ber Yûnanî li ser rêya ku çandiniya ku ji Rojhilata Navîn ve ji Ewropayê ve belav dibe. Paytext û bajarî herî mezina Yewnanistanê bajarê [[Atîna]] ye, bajarê duyem a mezin jî bajarê [[Tesalonîkî]] ye. == Etîmolojî == Navê fermî yê Yewnanîstanê "Komara Yewnanîstan" e<ref>{{webref |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html |weşanger=[[Navendî Ajansa Îstixbaratî |CIA]] |kar=[[The World Factbook]] |title=Yewnanistan |Dîroka dakêşanê=10'ê Sibatê 2010 |ziman=Îngilîzî}}</ref> (''Ellinikí Dhimokratía'', Ελληνική Δημοκρατία). Yewnanî bi xwe ji welatê xwe re dibêjin ''Hellas'', ku îro jê re ''Ellas'', an jî di axaftina rojane de ''Ellada'' tê gotin. Yewnanî ji xwe re dibêjin Helen (''Ellines'', Έλληνες). Peyva Yewnanî ji navê latînî ''Graecia'' tê ku di eslê xwe de behsa herêmeke li bakurê Yewnanistana îroyîn dike ku Graiyan lê dijîn.<ref>Pirtûka Malbata Bakur cild 10. (1909) sp . 234: "Navê Yewnanî (Yewnanî graikōī', Lat. græci) dixuye ku bi eslê xwe ji eşîreke ku li Epirusê dijiyan e, lê di nav Romayiyan de wekî navdêrek ji bo tevahiya neteweyê gelemperî bûye."</ref> Di piraniya zimanên din de. [[Yewnan | helen]] û Hellas li şûna wateya dîrokî. Binêre [[Helenîzm]]. == Dîrok == === Serdema Kevir === * 400.000-3600 BZ Yewnanîstan di serdema paşîn de herî çalak bû. * 7000 BZ Li Yewnanîstanê çandinî hatiye avakirin.<ref name=":0" /> === Serdema Bronz === * 3600-1050 BZ Serdema Bronz di dîroka Yewnanîstanê de bi gelemperî di navbera 3600-1050 BZ de tê danîn. Ew bi gelemperî li gorî guhertoyên ku di cîhana Egeyê de hebûn di bin-serdeman de tê dabeş kirin: ji çanda Girîtê re "Minoan", ya giravên Egeyê "Cycladic" û ya parzemînê û nîvgirava Peloponnese "Hellaic" tê gotin. Carinan jî mirov behsa çanda li bakur wek ''Makedonî'' dike. Paşê her yek ji van di sê serdeman de tê dabeş kirin: zû, navîn û dereng. === Serdema Bronz a Mînoan === {{Gotara sereke|Minos}} * 3600–2000 BZ - Serdema Mînoan a Destpêkê * 2100–1600 BZ - Serdema Mînoya Navîn * 1550–1050 BZ - Serdema Mînoaya Dereng === Serdema Bronz a Helladî === {{Binêre jî|Çanda Mîkenî}} * 3600–2100 BZ - Serdema Helladî ya Destpêkê * 2100–1550 BZ - Serdema Helladî ya Navîn * 1550–1050 BZ - Serdema Helladî ya Dereng an jî Mîkenî === Serdema Bronz a Cycladic === * 3500-2000 BZ - Serdema Cycladic ya destpêkê ** 2900-2400 BZ - Destpêka Cycladic II ** 2400-2000 BZ - Destpêka Cycladic III * 2000-1550 BZ - Serdema Kîkladiya Navîn * 1550-1050 BZ - Serdema Cycladic dereng === Antîk === {{Gotara sereke|Yûnanistana kevnar}} [[Wêne: Karta historisk grekiska feniciska kolonier.jpg |thumb|Nexşeya berfereh ya koloniyên Yewnanî û Phoenician li dora 550 BZ. - 500 PZ]]Li dora sala 2000 B.Z êlên pêşîn ên Yewnanî ji bakur koç kirin û li Yewnanîstanê belav bûn. Di nav yên pêşî de, [[Axayî]] yên pêşîn bûn. Vana zû bi dû i.a. [[Iyon]] û [[Eolî]] (bi tevayî êl û bin-eşîrên Yewnanî gihîştin dora 200). Hem ji aliyê zimanî û hem jî ji aliyê çandî ve nêzî hev bûn û çanda Mîkenî ya ku beriya zayînê di sedsala 16-an de pêş ket, wan afirand. Ji vê demê ve navdar şerê [[Troya]] ye, ku di nav tiştên din de bi [[Iliad]] tê zanîn. Troya bajarekî Yewnanî bû li perava [[Asyaya Biçûk]], û şer dibe ku ji bo kontrolkirina bazirganiyê li ser Deryaya Egeyê di navbera vî bajarî û [[Mykena]] de bû. Di sedsala 12. berî zayînê de hêza Axayan kêm bû û çanda Mycenaean hilweşiya dema ku eşîrek din a Yewnanî, şerker [[Dorî]], êrîşî Yewnanîstanê kir. Axayî, Îyonî û Ayolî, di nav tiştên din de, ber bi [[Atîka]], giravên Deryaya Egeyê û Asyaya Biçûk hatin avêtin. Piştî paşketina Mycenaean, [[Yewnanistan]] dîsa di sedsala 8-an BZ de dest bi geşbûnê kir. Dorîyan dest bi [[hesinî]]desthilatdariyê kirin, li ser vê yekê bajaran dest bi pêşbaziyê kirin [[bajar-dewlet]]. Pêşveçûn zû bû sedema nifûsa zêde, û padîşahên ku li bajaran hukum dikirin li dora 800-500 BZ şandin. komên nifûsa wê ji bo avakirina koloniyan li cihên cihê li [[Derya Spî]], di nav de [[Asyaya Biçûk]], li dora [[Behra Reş]] (''Evxinos Pontos''), li [[Sicily]] , li [[Îtalya]] û li rojhilat [[Ispanya]]. Ev berfirehbûn bi [[Fenîkiyan]] re ku li peravên [[Efrîka]], li [[Sicily]], [[Sardinia]] û li [[Spanya]] kolonî ava kirin re hat. === Serdema Navîn === ==== Împaratoriya Bîzansê ==== {{Gotara sereke|Împeratoriya Bîzansê}} Binêre [[Hûnera Bîzansî]]. Împaratoriya Bîzansê, ku jê re Bîzans jî tê gotin, bi kevneşopî (ji [[sedsala 16-an]]) navê [[Împeratoriya Romayî]] di dema [[Sedsalên Navîn]] de ye, yanî ya gerdûnî [[Xiristiyanî|Mesîhî]] avabûna dewletê ya ku piştre navenda wê li [[Asyaya Biçûk]] bû û [[Konstantînopolîs]] (îro [[Stenbol]]; bi eslê xwe [[Bîzans]]) bû paytexta wê û ku li [[Împeratoriya Roma]] derketibû. s dabeşkirina [[395 ]] li beşekî rojava û rojhilat di navbera her du kurên [[Theodosius I]] [[Honorius (împarator)|Honorius]] û [[Arcadius]] de û heta [[1453]] dom kir. Di dema [[Antîka Dereng]] de, bi pêwendiya bi perçebûna [[Împeratoriya Romaya Rojava]] ([[sedsala 2.|200]]-[[sedsala 4.|400]]), Împeratoriya Bîzansê bi gelemperî wekî "Împeratoriya Romaya Rojhilat" ''' an '''Östrom''''. Çanda Bîzansê ji [[Împeratoriya Romayê|Dewleta Romayî]], [[Hûnera Yewnan|Çanda Yewnan]], [[Helenîst|Helenîstîk]] [[kozmopolîtîzm]] û herikîna olî ya [[Rojhilat]]] bû. . Di bin [[Theodosius I]] (r. 379–395), [[Xirîstiyanî]] bû fermî ya padîşahiyê [[olê dewletê]] dema ku [[olê Romayî|Polîteîzma Romayî]] û yên din hatin qedexekirin <ref>{{webref |url=https ://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10036/30020/TildenP_fm.pdf |title=Di Împaratoriya Romaya Paşî de Bêtehemûliya Dînî: Delîlên Qanûna Theodosian. |archiveurl= |archivedate= |format={{pdf}} |weşanger=Zanîngeha Exeter |ziman=Îngilîzî}}</ref><ref>Hughes, Philip (1949), Dîroka Dêrê I (reş. ), Sheed & Ward.</ref> di encamê de gelek perestgeh û tiştên din ên olî hatin hilweşandin<ref>Grindle, Gilbert (1892) The Destruction of Paganism in the Roman Empire, pp. 29–30</ref>. Di bin împarator [[Heraklîtos]] (r. 610–641), rêvebirî û leşkerîya împaratorîyê [[Yewnanî]] li şûna [[Latînî]] pejirand<ref>Ostrogorsky 1969, pp. 105–107</ref>. Împaratorî di bin [[Justinian I]] de piştî vegerandina axên ku girêdayî rojavayê Deryaya Navîn a Romaya dîrokî ne, gihîşt lûtkeya xwe. Piştî kuştina împarator [[Maurikios]], bi [[Sasaniyan|Sasaniyan]] re şerekî demdirêj dest pê kir, ku çavkaniyên aborî yên padîşahiyê kêm kirin. Di demeke dirêj de, hilweşîna aborî rê li ber hilweşandina împaratoriyê vekir <ref>Liska, George (1998), "Projection contra Prediction: Alternative Futures and Vebijarkên" </ref><ref> Berfirehkirina Realîzmê: The Historical Dimension of World Politics, Rowman & Littlefield, {{ISBN|0-8476-8680-9}}</ref>. Lêbelê, piştî têkçûna Selçûqiyan li [[Şerê Manzikertê]] di [[1071]] de, desthilatdariya Bîzansê ket û piştî [[Sefera Xaçperestan a Çaran]] xistina Konstantînopolê, ku piştî dagirkirina bajêr 1204, padîşah tu carî xelas nebû. Hilweşîna wê di dawîyê de bi [[Kêştina Konstantînopolîsê]] ji [[Imperatoriya Osmanî]] [[1453]] hat. === Dema Modern === ==== Dema Osmaniyan ==== [[Konstantînopolîs|Konstantinople]] di dawiyê de di 1453 de ket destê [[Împeratoriya Osmanî|Imparatoriya Osmanî]]. Bi vî awayî Împaratoriya Bîzansê - Östrom - bi dawî bû û [[Helenîzm]] bi windabûnê ket xeterê, piştî ku çanda Yewnanî li welatên Deryaya Navîn û cîhana rojavayî ewqas serdest bû. [[Patrîaxê Konstantînopêl]] berdewam kir ku serokê [[Dêra Ortodoks a Rojhilat|Dêrên Ortodoks ên Rojhilat]] bû, û bi vê pêwendiyê navenda Xirîstiyaniya Ortodoks dê ji bandora Yewnanî winda bibe. Lêbelê [[Dîra Ortodoks a Yewnanîstan]] di civakê de faktorek hêzek sereke bû. Di bin serweriya Osmanî de, Yunanan bi rengek berfireh azadiyek mezin hate dayîn. Li herêmên Yewnanî, mirovên herêmî ji bo postên îdarî ([[phanariots]]) hatin tayîn kirin, û destûr ji wan re hat dayîn ku bazirganiya li ser astek mezin, hem li neteweyî hem jî navneteweyî bikin. Di bin serweriya Osmanî de, Yunanan bi rengek berfireh azadiyek mezin hate dayîn. Li herêmên Yewnanî, mirovên herêmî ji bo postên îdarî ([[phanariots]]) hatin tayîn kirin, û destûr ji wan re hat dayîn ku bazirganiya li ser astek mezin, hem li neteweyî hem jî navneteweyî bikin. Di sala 1770’an de li dijî Osmaniyan serhildana yekemîn hat kirin, lê dîsa hat şikandin. Paşê serhildêr xwe ji cezakirin û tesbîtkirinê li çiya geriyan, li wir teknîkên [[gerîlla]] pêşxistin. Piştî 50 salan, di 23ê Adara 1821ê de, Serpîskopos [[Germanosê Patrasê]] bi bilindkirina ala li ser Keşîşxaneya Hagia Levra ya li [[Peloponesos]] sînyala ku şoreşa li dijî Tirkan dest pê kiriye da. Ev ne tenê pêşgotina şoreşê bû, lê di heman demê de ji neteweperestiya Yewnaniya Mezin, ''Idea Megáli'' re jî bû, ku dixwest Împaratoriya Bîzansê, bi hemû milkên wê, di şeklê Yewnanî [[netewe-dewlet] de ji nû ve biafirîne. ], ''[[ Panhelenîzm#Piştî 1945|enosis]]''. Hevbendiyek di navbera [[Rûsya]], [[Fransa]] û [[Brîtanyaya Mezin]] piştgirî da serhildana Yewnanî, û çend leşkerên dilxwaz ji van welatan herikîn ku di şer de alîkariyê bikin, di nav de [[Lord Byron]]. Ji bo azadiya Yewnanîstanê di 20ê cotmeha 1827an de li kendava [[Pylos|Navarîno]] ya li perava rojavayê Peloponnesê serketina li ser fîloya osmanî bû. Şertên aşitiyê ji aliyê hevbendiya Rûs-Fransa-Brîtanî ve hatine danîn, û tenê di [[Aştiya Adrianople]] û Protokolên Londonê yên sala 1830 de, Yewnanîstan wek [[dewleteke serbixwe]] wek [[padişahî]] . === Serxwebûn 1830 === [[Wêne: Territorial Expansion of Greece from 1832–1947.gif |thumb|Berfirehbûna Yewnanîstanê ji 1832 heta 1947an, her weha axa ku Yewnanîstan bi Peymana Sèvresê bi dest xistibû (bi rengê zer tê nîşandan) nîşan dide, lê di sala 1923-an de di peymanê de ji Tirkiyê re winda kir. Lozan. (ji bo mezinkirinê bikirtînin)]] Piştî ku biryar hate girtin ku Yewnanîstan dê bibe padîşah, pirsgirêka peydakirina padîşahek guncan ma. Di dawiyê de, hevalbendiya sêalî li ser [[Otto I Yewnanî|Otto of Bavaria]], ku tenê 17 salî bû, li hev kir. Padîşah Otto heyranê her tiştî Yewnanî bû, lê derdora wî [[camarilla]] her ku diçe zêdetir alîgirê Almanan e. Ew camarilla bû ku emir girtibû, û azadiya Yewnaniyan li gora ku di bin destê Tirkan de bû, bi giranî hate birîn. Vê yekê hişt ku çiya ji bo serhildêrên ku şerê gerîla dikirin û xewnên serhildanê mezin dikirin, bidomînin. Hevalbendiya Rûs-Fransî-Brîtanya xwest ku Yewnanîstan [[destûrparêzî|destûrî]] be, lê Qral Otto pejirandina [[Destûra Bingehîn|Destûra Dewletê]] taloq kir. Di îlona 1843 de, nerazîbûn bû sedema serhildanek gel, ku Padîşah Otto neçar kir ku camarilla ji holê rake, destûrek qebûl bike û [[Parlamento]] ava bike. Di sala 1853an de [[Şerê Kirimê]] di sala 1853an de nêrîna xwe guhert û kir “enosis”, dema ku hevbendiya Rûs-Fransa-Îngilîz şikest, û tirk ji aliyê Îngiliz û Fransiyan ve hatin alîkariya tirkan. Di heman demê de, welat bi pratîkî îflas kiribû. Padîşah Otto di şoreşa 1862 de neçar ma ku dev ji serweriyê berde, û William yê [[Danîmarka]], yê ku navê qral [[George I of Yewnanistan]], Padîşahê Helenan girt, hate şûna wî. Di [[Kongreya Berlînê]] di sala 1878 de, axa Yewnanîstanê, bi [[Giravên Îyonî]] re zêde bû, û di navbera [[Qibris]] û [[Tesalya]] de hilbijartinek hat dayîn - wan Thesalî hilbijart. Dûv re Yewnanîstan di sala 1912-an de beşdarî [[Şerê Balkanan ê Yekem]] û di sala 1913 de [[Şerê Balkanê yê Duyemîn]] û di [[Şerê Cîhanê yê Yekem]] de bû. Padîşah George I di sala 1913 de hate kuştin, û kurê wî [[Constantine I of Yewnanistan]] hate kuştin. Konstantîn I ji dema ketina textê xwe de xwestibû ku [[padîşahiya mutleq]] destnîşan bike, ku ev bû sedema wê yekê ku fraksîyonên li welêt pir bûn, û her tişt tê de ji yên ku [[padişahîya destûrî]] dixwazin, heta [ [komarparêzan]] û ji [[komunîstan]] re. Berhevkirina van hêmanên nakok dê ji bo demeke dirêj ji bo hemû aliyan ne mumkun be. Nakokî di heman demê de li ser wê yekê jî bû ku divê welat çawa xwe di siyaseta derve de bi cih bike, ku xeta padîşah Konstantîn a pro-Alman ji [[Elefterios Venizelos]] monarşîzma destûrî û hevalbendiya bi [[Antanta]] re winda kir. Tevliheviyên siyasî bûn sedema qeyranek neteweyî, ku di sala 1917-an de dema ku King Constantine dev ji kar berda, bi hilweşandina padîşahiyê derket. Venizelos nekarî welat yekpare bike û di hilbijartina 1920 de têk çû. Paşê [[Şerê Yewnan-Tirk (1919-1922)|şerê dijî Tirkan]] di bin [[Kemal Atatürk]] de li ser [[Anatolya]] derket, ku diviyabû di bin [[Peymana] Yûnanan de biçûya. Sèvres]], û Yewnanîstan winda kir. Padîşah Konstantîn careke din neçar ma ku dev ji serweriyê berde, lê vê carê ji bo kurê xwe, [[George II yê Yewnanîstan]]. Lê jixwe di sala 1923-an de gel şoreşek pêk anî, ku monarşî ji holê rakir. Komarê 11 salan domand. Di wê demê de, welat bi şerên dijwar di navbera komarparêz û monarşîstan (populîst) de hejand. Piştî teşebûsa derbeyê, di sala 1935an de referandumek li ser vegerandina padîşahiyê hat kirin û George II vegeriya ser text. Jixwe sala din, derbeyeke nû, ji aliyê general û monarşîst [[Ioannis Metaxas]], ku ji wê demê heta mirina xwe di sala 1941 de serokwezîrê Yewnanîstanê, [[dîktator]] bû, di bin destê padîşah de pêk hat. === Dîroka Hemdem a Yewnanîstanê === [[Wêne:Gr-triple-occupation.png|thumb|Di Şerê Cîhanê yê Duyemîn de herêmên dagirkeriyê: Îtalya şîn, Bulgaristana kesk û Almanyaya sor.]] Ketina dîktatoriya Ioannis Metaxas, di 4ê Tebaxa 1936an de, bi gelemperî wekî sînorek ji dîroka Yewnanî ya hemdem re tê dîtin. Dîktatorî hinekî bi qedexekirina [[komunîzmê]] û pelçiqandina [[tevgera kedê]], hinekî jî bi serdemeke îstîqrar û mezinbûna aborî ya xuya bû. Di 28ê cotmeha 1940an de, Yewnanîstan ji aliyê Îtalyaya [[Benito Mussolini]] ve hat dagirkirin ([[Şerê Îtalo-Yûnan|Şerê Yewnan-Îtalî]]). Lêbelê, hêzên Yewnanî, di bin serokatiya [[Alexandros Papagos]] de, karîbûn hêzên Italiantalî paşve bikşînin û wan paşve bixin nav [[Albanya]]. Ev şikestina leşkerî bû sedem ku [[Adolf Hitler]] hêzên xwe bişîne Yewnanîstanê, berî ku Îngîlîz xwe li wir bi cih bikin. Di Nîsan-Gulan 1941 de, Yewnanîstan ji hêla hêzên Alman ve hate dagir kirin û dagir kirin û hêzên Brîtanî yên nû ji [[Afrîqaya Bakur]] hatibûn vala kirin. Yewnanistan di navbera leşkerên Îtalya, Bulgaristan û Alman de di nav deverên dagirkirinê de hate dabeş kirin. Di sala 1943'an de Îtalya kapîtûl kir û paşê tevahiya welat ji aliyê hêzên Alman ve hat dagirkirin. Dagirkerî bû sedema pêşveçûna [[tevgereke berxwedanê]] ku ji hêla Hevalbendan ve tê piştgirî kirin. Yewnanistana nûjen di sala 1947an de gihaşt mezinahiya xwe ya îroyîn. Di Şerê Cîhanê yê Duyemîn de, di navbera komên cuda yên tevgera berxwedanê ya li dijî hêza dagirker de [[Şerê Navxweyî yê Yewnanîstan|Şerê navxweyî yê Yewnanîstanê]] derket, ku heta sala 1949an dom kir. Şer di navbera [[Komunîzm|komunîst]] ELAS û komên girêdayî hikûmetê. Di sala 1946 de, wan paşê pişta artêşa nîzamî wergirt. Dema ku Papagos hat gazîkirin, û [[Doktrîna Trumand]] ji [[Amerîka]] piştgirî da, komunîst hatin perçiqandin. Serkeftin bû sedem ku Yewnanîstan tevlî [[NATO|Nato]] bibe. Piştî şerê navxweyî, ti partiyekê nekarî piraniyê bi dest bixe û bi vî awayî bi rastî welat birêve bibe. Di navbera 1944 û 1952 de, welat 25 [[wezaret]] û neh hikûmetên veguhêz hebûn. Xala zivirînê hat dema ku generalê ji Şerê Cîhanê yê Duyemîn, [[Alexandros Papagos]], di sala 1952 de bi partiya xwe ya muhafezekar re bi piraniya pir mezin bû serokwezîr. Wî û cîgirê wî [[Konstantinos Karamanlis]] karîn ku aboriya felaket bi ser bikevin. Di sala 1963 de muhafezekar ji aliyê [[Georgios Papandreou]] ji bo partiyeke [[Lîberalîzm|lîberal]] têk çûn. Di sala 1967 de, artêş, bi piştgirîya [[Amerîka]] û di bin [[Georgios Papadopoulos]] de, [[derbeya d'état]] pêk anî, û paşê welat ji hêla [[cunta leşkerî ya Yewnanîstan 1967-1974 ve hate rêvebirin. |cunta leşkerî]], dibe sedema tecrîda navneteweyî. Padîşah bê encam hewl da ku bi derbeyek kontra ji nû ve bi dest bixe, û piştre neçar ma sirgûnê bike. Di sala 1973 de, padîşah bi fermî hate hilweşandin, lê padîşah dev ji serweriya xwe berneda. Di sala 1974 de, piştî ku [[Qibris 1974|derbeya li Qibrisê]] di dema [[Krîza Qibrisê]] de cûntaya leşkerî hilweşiya. Bêyî ku padîşah were vegerandin, [[Konstantinos Karamanlis]] di 24’ê Tîrmehê de wek serokê hikûmet û dewletê hat îdiakirin û hikûmeta yekîtiyê ava kir. [[Demokrasî]] hat vegerandin û Yewnanîstan tevlî [[Konseya Ewropayê]] bû. Yewnanistan di sala 1981ê de tevlî [[Civatên Ewropî|KE]] û di 2001ê de jî tevlî [[Yekîtiya Aborî û Diravî|EMU]] bû. Siyaseta Yewnanîstan hîn jî ji hêla qeyrana aborî ve, ya ku di nîvê yekem a 2010-an de di kûrahiya xwe de bû û tenê ber bi dawiya dehsalê ve dest pê kir, dema ku krediyên awarte yên ji welêt re biqede, dest pê kir. Krîzê encamên mezin ên civakî, mirovahî û aborî ji bo nifûsê, bi awayê bêkarîya bilind, xirabûna refahê û nerehetiya civakî. Nerazîbûna di nav hilbijêran de di Tîrmeha 2019an de bû sedem ku muhafezekar [[Demokrasiya Nû (Yewnanistan)|Demokrasiya Nû]] desthilatdariyê ji tifaqa çepgir [[Syriza]] bigire. == Erdnîgarî == [[Wêne:Gr-map-SV.jpg|thumb|Nexşeya Yewnanîstanê.]] {{Gotara sereke|Erdnîgariya Yewnanîstan}} Yewnanistan pir gir e û peravê wê bi kûr ve girêdayî ye, ku bi çiyayên hundurê wê ve girêdayî ye ku beşek ji pergala çiyayan e ku piraniya [[Nivgirava Balkan]] digire. Rêzeya çiyayên herî mezin li Yewnanîstanê çiyayên navendî yên [[Pindos]] ye ku, mîna piraniya rêzeçiyayên li Yewnanîstanê, rêyek bakur-rojava-başûrrojhilat heye. Zincîre çiyayên ku ji Pindosê derdikevin, di nav deryayê de dirêj dibin û di navbera wan de [[berbar]] û [[Vîk (erdnîgarî)|kevz]] çêdibin. Di heman demê de li ser [[Peloponnesos]], li Deryaya Îyon û li Deryaya Egeyê, rêzeçiyayên çiyayan zincîre û rêzên giravên bi heman dirêjbûnê pêk tînin. Du ji şaxên Pindo, [[Çiyayên Cambunian|Çiyayên Kambunian]] û [[Çiyayên Kerauian]], li rojhilat û rojava proje dikin, ku li bakurê [[Thessalya]] sînorek xwezayî pêk tînin. Erdhej û bi rêjeyek pir kêmtir, teqînên volkanîk çêdibin. Çiyayê Yewnanîstanê yê herî bilind [[Olympos]] 2,917 metre ye. Yewnanistan xwediyê [[ avhewaya Deryaya Navîn]] ye, lê bi cudahiyên mezin di navbera bakur û başûrê welêt û di navbera çiya û peravê û hundur de. Berf û qeşa li herêmên çiyayî yên bilind belav in lê li Yewnanîstanê yên mayî jî çêdibin. Bayên sar, hem ji çiyayan û hem jî ji deryayê, germahiya havînê bi gelemperî nerm dike, ku tê vê wateyê ku avhewa Yewnanîstanê di navbera demsalên havîn û zivistanê de bi nermî diguhere. Lê li gelek geliyan germahî û ziwabûna havînê dibe pirsgirêkek mezin û li gelek deveran di navbera destpêka meha Hezîranê û dawiya meha Tebaxê de qet baran nabare.<ref name=":0" /> Tenê newalên çemên mezin ji bo çandiniya dexl guncan in. Avhewaya Yewnanîstanê kevneşopiyeke dirêj a rezvanî û fêkîkirina rezvaniyê afirandiye: [[zeytûn]], hêjîr, [[porteqal]], [[lîmon]] û [[pişk]]. Di nav cureyên daran de cureyên [[Girûz cins|birrûz]], [[Bîh (dar)|bihîn]] û [[çem]] hene. Lêbelê, daristana li Yewnanîstanê bi giranî tê hilweşandin, ku di nav tiştên din de di demsala havînê de dibe sedema ziwabûnê. == Dewlet û siyaset == {{Gotara sereke|Siyaseta Yewnanîstan}} [[Wêne: Hellenic Parliament from high above.jpg |thumb|Parlamentoya Yewnanîstanê li navenda Atînayê.]] Yewnanistan Komara Parlementerî ye. [[Destûra Bingehîn|Destûra bingehîn]] ji sala 1975an ve mafên medenî yên berfireh [[Hemwelatî|welatî]] dide welêt û dibêje ku serokê welêt ([[serokê dewletê]]) divê ji hêla [[parlamento]]yê ve, bi rêya [[parlamento]]yê were hilbijartin. Lêbelê, di jiyana siyasî de rola navendî di destê [[Serokwezîrê Yewnanîstan|serokwezîrê welat]] de ye û serok bi giranî xwedî erkên merasîmê ye. Serokkomar her pênc salan carekê tê hilbijartin û tenê carekê dikare were hilbijartin. Endamên meclîsa li Yewnanîstanê [[Parlamentoya Yekdem|Parlamentoyê]] (''Vouli ton Ellinon'') her çar salan carekê têne tayîn kirin (heya ku hilbijartinên nû neyên kirin). Yewnanîstan [[pergala hilbijartinê ya rêjeyî]] tevlihev bikar tîne ku garantî dike ku partiya ku di hilbijartinan de herî zêde deng bidest bixe jî herî zêde di parlamentoyê de cîh bigire. Partiyek ji bo ku bikeve parlamentoyê divê herî kêm %3 dengan bistîne. Partiya ku di hilbijartinan de herî zêde dengan bigire, ji 300 erkên Riksdagê 50 erkên xwe bixwe distîne. Erkên din li gorî dengên ku hatine wergirtin bi rêje têne dabeş kirin. Ev tê wê wateyê ku partiyeke ku di hilbijartinan de %41ê dengan bi dest bixe û partiya herî mezin be jî bi 152 kursiyan piraniya xwe di parlamentoyê de bidest dixe. 50 + (41% ji 250 = 102,5) = 152 Di hilbijartinên parlementoya 2019an de, partiya muhafazakar [[Demokrasiya Nû (Yewnanistan)|Demokrasiya Nû]] ji sedî 40 ê dengan stendibû, ji sedî 28,5 ji bo serokwezîrê niha [[Alexis Tsipras]] partiya [[Syriza]]. Demokrasiya Nû piraniya xwe di parlamentoyê de bi dest xist û [[Kyriakos Mitsotakis]] bû serokwezîrê nû. == Demografî == {{Gotara sereke|Demografiya Yewnanîstanê}} Di sala 2001 de, Yewnanîstanê 10,934,020 niştecîh bû, ji wan 58,8% li bajaran û 28,4% li herêmên gundewarî dijiyan. Nifûsa du bajarên mezin ên Yewnanîstanê, [[Atîna]] û [[Selans]], hema hema 4 mîlyon bû. Her çend nifûsa Yewnanîstanê hîn zêde dibe jî, ew dest bi pirsgirêkên demografîk kiriye: 2002 sala yekem bû ku tê de rêjeya mirinê ji rêjeya jidayikbûnê zêdetir bû. Li Yewnanîstanê îro jimareke mezin ji koçberan hene, ku derdora 65% ji wan ji [[Albanya]] ne. Dema ku sînorê Yewnan-Albanîstan hate vekirin, rayedarên Yewnanî ji bo koçberiya girseyî ya ku çêbû, ne amade bûn, û koçberiya mezin a ji Albanya piştî hilweşîna komunîzmê bû sedema nakokiyên etnîkî li Yewnanîstanê. Lêbelê, îro piraniya Yewnaniyan girîngiya Albanî ji bo aboriya Yewnanîstanê qebûl kirine, û gelek werzîşvanên serketî yên îroyîn ên Arnavut-Yewnan di salên 1990-an de hatine Yunanîstanê. Li Yewnanîstanê jî gelek komên koçber ên piçûk hene ku ji [[Bulgaristan|Bulgarya]], [[Romanya]], [[Ukrayna]], [[Belarûs]], [[Gurcistan]], [[Efxanistan|Afganîstan]] û Pakistan. Lêbelê, hejmara koçberên li Yewnanîstanê dijwar e ku were texmîn kirin ji ber ku piraniya wan ne xwediyê destûra rûniştinê ne û di ti îstatîstîkî de xuya nakin. Agios Triadas]] li Yewnanistana navendî. Li Yewnanîstanê çend ziman, ol û çandên hindikayiyan hene. Mezintirîn [[Kêmariya neteweyî| hindikahiyên etnîkî]] [[rom]], [[Zimanên slavî|Slavî]] [[Makedonî]] in (bi Yewnaniyên ku jê re Makedonî tê gotin û li parêzgeha Yewnanî ya dijîn. Makedonya li (bakurê Yewnanîstanê), [[Tirk]], [[Alban]] (binihêre [[Albanên Yewnanistanê|Albaniyên li Yewnanîstanê]]), û [[Vlax|Vlax]]. Yewnanîstanê hê jî Peymana Konseya Ewropayê ya li ser Parastina Kêmarên Neteweyî erê nekiriye. Di şûna wê de, welat belgeya Kopenhagê ya [[Rêxistina Ewlekarî û Hevkarîya Ewropayê|OSCE]] îmze kir, ku mafê her kesî dide ku xwe wekî mensûbê neteweyek an hindikahiyek din bide nasîn. Yewnanîstan Peymana Zimanên Herêmî û Kêmaran îmze nekiriye û nepejirandiye. === Ol === Destûra Yewnanî [[azadiya ol]] tam garantî dike û parastinê ji hemî [[baweriyan]] re pêşkêş dike, lê [[Dêra Ortodoks a Yewnanîstan]] wekî ola serdest bi nav dike. Lêbelê, hêza Dêra Yewnanî di tevahiya civakê de derbas dibe. Di vekirina parlamentoyê de, wek hemû vekirina dikanan û pîrozbahiyên din, pîrozkirina kahînan roleke sereke heye. Nêzîkî 95-98% ji hemî Yewnaniyan ji Dêra Yewnanî ya Ortodoks in, lê asta [[laîkbûnê]] di van salên dawî de zêde bûye. Kêmariya olî ya herî mezin [[Îslam|Misilman]] e, ku bi piranî li [[Rojhilata Makedonya û Trakya|Trakya]] tê dîtin. Li [[Katolîk|Katolîk]] û [[Cihûdî|Cihûyan]] li [[Selans]] komên olî yên piçûktir jî hene. Komên din ên piçûktir hewl didin ku ola Yewnanî ya paganî ​​ya kevnar vegerînin.[[Wêne:Attica 06-13 Athens 28 Academy of Athens.jpg|thumb|Akademiya Atînayê saziya lêkolînê ya herî bilind li Yewnanîstanê ye.]] === Perwerde === Wezareta Perwerdehiyê ya Yewnanîstanê ji perwerdehiyê berpirsiyar e û bi [[bac]] pere tê fînanse kirin. Ji ber ku azadiya [[ol]] û ziman li seranserê Yewnanîstanê serdest e, wezaret berpirsiyar e ku ji bo [[perwerde]] komên hindikayiyan (mînak [[Îslam|Misilman]] îmkanên [[perwerde]] hebin). Dibistana seretayî ji [[pêşdibistanê]] ji sê sal û nîv û nehsalî [[dibistana seretayî]] ku di şeş saliya xwe de dest pê dike pêk tê. Di sala 1985an de biryar hat dayîn ku zimanên biyanî jî di perwerdeyê de cih bigirin. Perwerdehiya navîn sê-salî [[Gymnasium|gymnasieutbildning]] dihewîne ku li çar rêzên cihê tê dabeş kirin, lê di heman demê de lîseyek çar-salî bi xwendina êvarê jî heye ji bo kesên ku dixebitin. Pirtûkên dersê li dibistanên dewletê belaş in, lê ji bo materyalên hînkirinê bi gelemperî li dibistanên taybet têne dayîn. Li Yewnanîstanê bi giştî 17 [[zanîngeh]] û [[Kolêj|kolîj]] (1996) bi tevayî 106.000 [[xwendekar]] hene (ji wan derdora 59.000 jin in). Zanîngeha herî mezin [[Zanîngeha Atînayê]] ye ku di sala 1837-an de hatiye damezrandin. Her weha pir gelemperî ye ku ciwan biçin welatên din da ku perwerdehiyên bilind û pêşkeftî bistînin. {{Parêzgehên Yewnanistanê}} == Çand == Yewnanî di dema [[antîk]] de di bin dewletên piçûk ên îzole de dijiyan. Lê ji aliyê ziman, ol û civakeke çandî ya bi hêz ve bûne yek. Di [[Serdema Zêrîn]]n (sedsala 4 û 4an) de ew bûne çandeke dewlemend û tevlihev. Ji bo şaristaniya rojava alîkariyên pir mezin kirine.<ref name="All the World's Countries 2000 Bonnier Lexikon">All the World's Countries 2000 Bonnier Lexikon</ref> Çanda Yewnanîstanê bi wê yekê xuya dike ku welat di navbera Rojhilat û Rojava de ye. Yewnanî bi çand û dîroka xwe pir serbilind in ku wan yekgirtî dihêle. Çanda Yewnanî ji kevneşopî, ol, muzîk, ziman û ne kêmî xwarin û şerab pêk tê. === kevneşopiyên Yewnanî === Pir kevneşopî, hem li ser axa sereke û hem jî li giravan, li ser betlaneyên olî ne. Mînak [[Namesday]] hema ji rojbûnê zêdetir tê pîroz kirin. === Muzîk === Muzîk ji hêla bandorên rojavayî û ji [[Rojhilata Dûr]] ve tête diyar kirin. Stranên gelêrî yên Yewnanî li ku derê welat lê bin, dikarin werin bihîstin. Muzîka Yewnanî ya nûjen bi piranî li ser azadî û berxwedana li dijî [[dîktatoriyê]], pirsgirêkên rojane û li ser evîn û evîna bêbersiv e. Di nav hunermendên îroyîn de mirov dikare bêje: George Dalaras ji hemû hunermendên Yewnanî yên herî navdar û firotan e û 50 sal konser dan û her weha [[Despina Vandi]], [[Nikos Vertis]], [[Nikos Kourkoulis]], Kalomoira, [[Mixalis Xatzigiannis]], [[Pashalis Terzis]], [[Sarbel]], [[Peggy Zina]], [[Nikos Oikonomopoulos]], [[Melina Mercouri]], [[Elli Kokkinou ]], [[Notis Sfakianakis]], [[Sakis Rouvas]], [[Helena Paparizou]] û yên din. === Xwarin === {{Gotara sereke|Pêjgeha Yewnanî}} [[Wêne:GreekSalad.jpg|thumb|Selata Yewnanî.]] Xwarina ji Yewnanîstanê bi giranî li ser sebze û [[goşt]] ye. Hem xwarinên neteweyî û hem jî yên herêmî hene. Meriv nikare seleteya Yewnanî ya klasîk bi [[penîrê feta]], [[zeytûn]], [[xiyar]], tomato, rûnê zeytûnê û Kingminta|oregano tam neke. Dibe ku xwarina herî navdar [[tzatziki]] ye ku ji [[mast]], xiyarê hûrkirî bi [[sîr]] û rûnê zeytûnê pêk tê. Bi nanê teze pijyayî re, bi tercîhî wek destpêk an jî wek xwarinek xwarinê tê pêşkêş kirin. Li xwaringehan, Yewnanî bi gelemperî beşên piçûk ên her tiştê gengaz ferman dikin, û paşê her tiştî parve dikin. Ku her kes qalikê xwe bikar tîne da ku ji lewheyên cûda derxîne, tiştek bê guman e. == Mijarên têkildar == * [[Zimanê yewnanî]] * [[Împeratoriya Bîzansê]] * [[Yewnanistana Kevn]] * [[Yewnaniya kevn]] * [[Yewnanên pontî]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Giredanê derve == {{Commons|Greece}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} [[Kategorî:Yewnanistan| ]] [[Kategorî:Dewletên Ewropayê]] f17xfherc49625r4wsx1wms1dtz35hg 0 8045 1094706 1094531 2022-08-08T12:14:15Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} [[Wêne:Indo-European branches map.svg|thumb|280x280px|Belavbûna zimanên hind û ewropî]] [[Wêne:IndoEuropeanTree.svg|thumb|300px|Zimanên hind û ewropî]] '''Zimanên hind û ewropî''', malbatek zimanî ye ku xwecihiya pirraniya ewropî, deşta Îranê, erdnîgariya Kurdistanê û parzemîna bakurê Hindistanê pê diaxivin. Hinek zimanên Ewropî yên vê malbatê, Îngilîzî, Frensî, Portekîzî, Rûsî, Hollandî û Spanî ku di serdema nûjen de bi kolonyalîzmê ve berfireh bûne û niha li çend parzemînan têne axaftin. Malbata zimanên hevlêzim ên ji [[Ewropa]] heta [[Hindistan]]ê, bi 2.5 milyar axaftinêran a herî mezin li cihanê ye. Lêzimiya [[zimanên hind û ewropî]] bi qadên (flexion), (numerus), [[zayend]] (genus) û deng hatiye isbatkirin ku [[kurdî]] jî endamê wê ye. Malbata Hind û Ewropî li ser çend şax, yan jî bi bin-malbatan hatiye dabeşkirin ku ji wan heşt kom hene ku zimanên wan di roja îro de jî zindî ne. Di nav zimanên zindî albanî, ermenî, balto-slavî, keltî, almanî, helenî, hind û îranî û îtalî ye. Neh beşên din ên vî zimanmalbatê niha hatine jibîrkirin. = Têgiha "hind û germanî" = Zimanzanên sedsala mezin ev têgih bikar dianîn, ji ber ku zimanên di vê malbata zimanan de ji hev dûrtirîn zimanê hindî yê kevn, sanskrît û germanî bûn. Zimanên keltî ewdem ne dihatin jimartin, ji ber ku rêzimanên wan xwedî hin taybetiyên cihê bûn û toxarî a bêhtir li Rojhilatê bû di sala 1890 hat dîtin. Di warê zanistiya zimanên hind û ewropî de zimanzanên alman pêşiya giştan in. Ew navê "hind û germanî" bikartînin. = Dabeşa hind û ewropî = == Reh û peresendî == Zimanên hind û ewropî di wateya zimanzanî de lêzimê hev in. Di dawiya sedsala 18an de rojhilatnasê îngilîz [[William Jones]] wekheviyên di navbera sanskrît a zimanê Hindistanê kevn û latinî û yewnanî de dît û têgihîşt ku rehên wan yek in. Pişt re ev lêzimî di navbera farisî û keltî de jî texmîn kir. [[Franz Bopp]] ê alman bi berhema xwe ya li ser yekrehiya sanskrît, yewnanî, latinî, farisî û almanî bingeha zanistiya hind û ewropî li Almanya danî. Zimanê hind û ewropî yê rehane bi awayê zimanzanî hat veafirrandin. Lê ti kes nikare bibêje ku ev zimanê kalên hind û ewropiyan bû. Welatê gelê kal û bavên hind û ewropiyan li ku der e, ew jî baş nayê zanîn. Ewropî dibêjin ew bakûra Derya Reş e. Lê dîroknasên arî, bi taybetî kurd, dibêjin ew çiyayên Zagros, ango Kurdistan e. == Zimanên hind û ewropî == * [[Zimanê ermenî|Ermenî]]: ermeniya klasîk (mirî ye), [[ermenî]] * [[Zimanê toxarî]]: toxariya A (mirî ye), toxariya B (mirî ye) == [[Zimanên hind û îranî]] == === [[Zimanên hind û arî]] an hindî === ===[[Zimanên nuristanî]]=== === [[Zimanên îranî]] === ==== Zimanên îranî yên rojhilatî ==== ===== Binşaxê bakur-rojhilatî ===== *** beşa skîtiya rojava **** Skîtî (mirî ye) **** Osetî an îronî *** beşa xwarezmî **** Avestayî **** Xwarezmî *** beşa sogdî **** Sogdî (mirî ye) **** Yaxnobî *** beşa baktrî **** Baktrî (mirî ye) *** beşa skîtiya rojhilat **** Sakayî (mirî ye) **** Paşto ***** binşaxê pamîrî ****** binbeşa waxî ******* Waxî ****** binşaxê muncî û yidxa ******* Muncî ******* Yidxa ****** binşaxê sangleçî û îşkaşmî ******* Sangleçî ******* Îşkaşmî ****** binşaxê şuxnî û yazgulamî ******* Şuxnî ******* Yazgulamî ** binşaxê başûr-rojhilat *** Paraçî *** Ormurî ==== Zimanên îranî yên rojavayî ==== ===== Binşaxê bakur-rojavayî ===== *** [[Zimanê medî|Medî]] (mirî ye) *** [[Partî]] (mirî ye) *** beşa yên Îrana navendî **** Yazdî **** Nayinî **** Natanzî **** Soî **** Xunsarî **** Gazî **** Sivendî **** Vafsî *** beşa Semnanî **** Semnanî **** Sangisarî *** beşa xezarî **** [[Zimanê Gilekî|Gilekî]] **** [[Mazanderanî]] *** Teşa Talişî **** Talişî **** Harzanî *** Beşa Zazakî û Gûranî **** [[Zazakî]] **** [[Hewramî]] *** Beşa Belûçî **** [[Belûçî]] **** Başkardî *** Beşa Kurdî **** [[Kurmancî]] (kurmanciya bakur) **** [[Kurdî]] (kurmanciya navendî) **** [[Kelhûrî]] **** [[Lekî]] ===== Binşaxê başûr-rojavayî ===== *** Beşa Farisî **** Farisiya kevnar (mirî ye) **** [[Farisî]] **** [[Tacikî]] **** [[Larî]] *** Beşa Tatî **** [[Tatî]] *** Beşa [[Lûrî]] **** Lûristanî **** Bextîyarî **** Mamesenî **** Kûgilûyî **** Kumzarî === [[Zimanê albanî|Albanî]] === * [[Albanî]] === [[Zimanê yewnanî|Yewnanî]] === * Yewnanî klasîk (mirî ye), [[yewnanî]] an [[yûnanî|Yewnanî]], [[tsakonî]] === [[Zimanên Îtalî]] === ** [[Zimanên oskî û ûmbrî]]: [[oskî]] (mir), [[ûmbrî]] (mir), [[sabellî]] ** [[Zimanên latînî û faliskî]]: [[latinî]] û [[falîskî]] *** [[Zimanên romanî]] **** Sardînî **** Zimanên romanî yên ewropî an bejahiyî (kontînental) ***** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilatî ****** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-bakurî: [[rûmanî]], [[îstrorûmanî]] ****** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-başûrî: [[meglenorûmanî]], [[arûmanî]] ***** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojavayî: ****** beşa îtalî û romanî: [[dalmatî]], [[îtalî]] ****** beşa rêtoromanî: [[furlanî]], [[ladîn]], [[romanş]] ****** beşa galî, îberî û romanî ******* galî û romanî ya bakurî: [[franko provenzalî]], [[fransî]] ******* galî û romanî ya başûrî: [[provenzalî]] ******* îberî û romanî ya bakurî ******** îberî û romanî ya bakur-rojavayî: [[ketelanî]] ******** îberî û romanî ya bakur-navendî: [[spanî]] ******** îberî û romanî ya bakur-rojavayî: [[galîsiyayî]], [[portûgalî]] ******* îberî û romanî ya başûrî: [[muserebî]] (mirî ye) === [[Zimanên keltî]] === ** [[Zimanên keltî yên parzemînî]]: [[gaulî]] an [[gallî]] (mir) ** [[Zimanên keltî yên giravî]] an yên giravên brîtanyayî: *** [[Zimanên goidelî]]: [[îrlendî]] ([[gaelî]]), [[gaeliya skotlendî]], [[kornî]] (mir) *** [[Zimanên brîtanî]]: [[bretonî]], [[walesî]] an [[kimrî]], [[kornî]] (mir) === [[Zimanên germanî]] === ** [[Zimanên germanî yên rojhilatî]]: [[gotî]], [[vandalî]], [[burgûndî]] (hemû mirin) ** [[Zimanên germanî yên bakurî]] *** Zimanên germanî yên bakur-rojhilatî: [[danîmarkî]], [[swêdî]] *** Zimanên germanî yên bakur-rojavayî: [[norwêcî]], [[îslandî]], [[feroeyî]] ** [[Zimanên germanî yên rojavayî]] *** Zimanên germanî yên rojava-ewropî an bejahiyî (kontînental) **** Zimanên germanî yên rojava-bejahiyî yên rojhilatî: [[almanî]], [[yîdîş]], [[lûksembûrgî]] **** Zimanên germanî yên rojava-kontînental ên rojavayî: [[holendî]], [[afrîkaans]] *** Zimanên germanî yên rojavayî yên behra Bakur: [[frîzyayî]], [[îngilîzî]] === [[Zimanên baltî]] === ** [[Zimanên baltiyên rojavayî]]: [[prûsyayi]]ya kevin (mir) ** [[Zimanên baltiyên rojhilatî]]: [[latvî]] an [[letonî]], [[lîtvanî]] === [[Zimanên slavî]] === ** [[Zimanên slaviyên rojhilatî]] *** Zimanên slaviyên rojhilat-bakurî: [[rûsî]], [[bêlarûsî]] *** Zimanên slaviyên rojhilat-başûrî: [[ukraynayî]] ** [[Zimanên slaviyên rojavayî]] *** Zimanên slaviyên rojava-bakurî: [[polonî]], [[kaşûbî]], [[polabî]] (mir) *** Zimanên slaviyên rojava-navendî: [[sorbi]]ya jorîn, sorbiya jêrîn *** Zimanên slaviyên rojava-başûrî: [[çêkî]], [[slovakî]] ** [[Zimanên slaviyên başûrî]]: slaviya kîlîseyî ya kevin *** Zimanên slaviyên başûr-rojavayî: [[slovenî]], [[serbî]], [[kroatî]] (berî: serbokroatî†) *** Zimanên slaviyên başûr-rojhilatî: [[makedonî]], [[bulgarî]] == Çavkanî == [[Merritt Ruhlen]] (1991). A Guide to the World's Languages. Vol. 1: Classification. Edward Arnold, London-Melbourne-Auckland. [[Kategorî:Zimanên hind û ewropî| ]] h5mu0ut7wjyygymswkcjcsocjz5nvh0 1094740 1094706 2022-08-08T19:27:16Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Bêçavkanî}} [[Wêne:Indo-European branches map.svg|thumb|280x280px|Belavbûna zimanên hind û ewropî]] [[Wêne:IndoEuropeanTree.svg|thumb|300px|Zimanên hind û ewropî]] '''Zimanên hind û ewropî''', malbatek zimanî ye ku xwecihiya pirraniya ewropî, deşta Îranê, erdnîgariya Kurdistanê û parzemîna bakurê Hindistanê pê diaxivin. Hinek zimanên ewropî yên vê malbatê, [[Zimanê inglîzî|îngilîzî]], [[Zimanê fransî|fransî]], [[Zimanê portûgalî|portekîzî]], [[Zimanê rûsî|rûsî]], [[Zimanê holendî|holendî]] û [[Zimanê spanî|spanî]] ku di serdema nûjen de bi kolonyalîzmê ve berfireh bûne û niha li çend parzemînan têne axaftin. Malbata zimanên hevlêzim ên ji [[Ewropa]] heta [[Hindistan]]ê, bi 2.5 milyar axaftinêran a herî mezin li cihanê ye. Lêzimiya [[zimanên hind û ewropî]] bi qadên (flexion), (numerus), [[zayend]] (genus) û deng hatiye isbatkirin ku [[kurdî]] jî endamê wê ye. Malbata Hind û Ewropî li ser çend şax, yan jî bi bin-malbatan hatiye dabeşkirin ku ji wan heşt kom hene ku zimanên wan di roja îro de jî zindî ne. Di nav zimanên zindî albanî, ermenî, balto-slavî, keltî, almanî, helenî, hind û îranî û îtalî ye. Neh beşên din ên vî zimanmalbatê niha hatine jibîrkirin. = Têgiha "hind û germanî" = Zimanzanên sedsala mezin ev têgih bikar dianîn, ji ber ku zimanên di vê malbata zimanan de ji hev dûrtirîn zimanê hindî yê kevn, sanskrît û germanî bûn. Zimanên keltî ewdem ne dihatin jimartin, ji ber ku rêzimanên wan xwedî hin taybetiyên cihê bûn û toxarî a bêhtir li Rojhilatê bû di sala 1890 hat dîtin. Di warê zanistiya zimanên hind û ewropî de zimanzanên alman pêşiya giştan in. Ew navê "hind û germanî" bikartînin. = Dabeşa hind û ewropî = == Reh û peresendî == Zimanên hind û ewropî di wateya zimanzanî de lêzimê hev in. Di dawiya sedsala 18an de rojhilatnasê îngilîz [[William Jones]] wekheviyên di navbera sanskrît a zimanê Hindistanê kevn û latinî û yewnanî de dît û têgihîşt ku rehên wan yek in. Pişt re ev lêzimî di navbera farisî û keltî de jî texmîn kir. [[Franz Bopp]] ê alman bi berhema xwe ya li ser yekrehiya sanskrît, yewnanî, latinî, farisî û almanî bingeha zanistiya hind û ewropî li Almanya danî. Zimanê hind û ewropî yê rehane bi awayê zimanzanî hat veafirrandin. Lê ti kes nikare bibêje ku ev zimanê kalên hind û ewropiyan bû. Welatê gelê kal û bavên hind û ewropiyan li ku der e, ew jî baş nayê zanîn. Ewropî dibêjin ew bakûra Derya Reş e. Lê dîroknasên arî, bi taybetî kurd, dibêjin ew çiyayên Zagros, ango Kurdistan e. == Zimanên hind û ewropî == * [[Zimanê ermenî|Ermenî]]: ermeniya klasîk (mirî ye), [[ermenî]] * [[Zimanê toxarî]]: toxariya A (mirî ye), toxariya B (mirî ye) == [[Zimanên hind û îranî]] == === [[Zimanên hind û arî]] an hindî === ===[[Zimanên nuristanî]]=== === [[Zimanên îranî]] === ==== Zimanên îranî yên rojhilatî ==== ===== Binşaxê bakur-rojhilatî ===== *** beşa skîtiya rojava **** Skîtî (mirî ye) **** Osetî an îronî *** beşa xwarezmî **** Avestayî **** Xwarezmî *** beşa sogdî **** Sogdî (mirî ye) **** Yaxnobî *** beşa baktrî **** Baktrî (mirî ye) *** beşa skîtiya rojhilat **** Sakayî (mirî ye) **** Paşto ***** binşaxê pamîrî ****** binbeşa waxî ******* Waxî ****** binşaxê muncî û yidxa ******* Muncî ******* Yidxa ****** binşaxê sangleçî û îşkaşmî ******* Sangleçî ******* Îşkaşmî ****** binşaxê şuxnî û yazgulamî ******* Şuxnî ******* Yazgulamî ** binşaxê başûr-rojhilat *** Paraçî *** Ormurî ==== Zimanên îranî yên rojavayî ==== ===== Binşaxê bakur-rojavayî ===== *** [[Zimanê medî|Medî]] (mirî ye) *** [[Partî]] (mirî ye) *** beşa yên Îrana navendî **** Yazdî **** Nayinî **** Natanzî **** Soî **** Xunsarî **** Gazî **** Sivendî **** Vafsî *** beşa Semnanî **** Semnanî **** Sangisarî *** beşa xezarî **** [[Zimanê Gilekî|Gilekî]] **** [[Mazanderanî]] *** Teşa Talişî **** Talişî **** Harzanî *** Beşa Zazakî û Gûranî **** [[Zazakî]] **** [[Hewramî]] *** Beşa Belûçî **** [[Belûçî]] **** Başkardî *** Beşa Kurdî **** [[Kurmancî]] (kurmanciya bakur) **** [[Kurdî]] (kurmanciya navendî) **** [[Kelhûrî]] **** [[Lekî]] ===== Binşaxê başûr-rojavayî ===== *** Beşa Farisî **** Farisiya kevnar (mirî ye) **** [[Farisî]] **** [[Tacikî]] **** [[Larî]] *** Beşa Tatî **** [[Tatî]] *** Beşa [[Lûrî]] **** Lûristanî **** Bextîyarî **** Mamesenî **** Kûgilûyî **** Kumzarî === [[Zimanê albanî|Albanî]] === * [[Albanî]] === [[Zimanê yewnanî|Yewnanî]] === * Yewnanî klasîk (mirî ye), [[yewnanî]] an [[yûnanî|Yewnanî]], [[tsakonî]] === [[Zimanên Îtalî]] === ** [[Zimanên oskî û ûmbrî]]: [[oskî]] (mir), [[ûmbrî]] (mir), [[sabellî]] ** [[Zimanên latînî û faliskî]]: [[latinî]] û [[falîskî]] *** [[Zimanên romanî]] **** Sardînî **** Zimanên romanî yên ewropî an bejahiyî (kontînental) ***** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilatî ****** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-bakurî: [[rûmanî]], [[îstrorûmanî]] ****** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-başûrî: [[meglenorûmanî]], [[arûmanî]] ***** Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojavayî: ****** beşa îtalî û romanî: [[dalmatî]], [[îtalî]] ****** beşa rêtoromanî: [[furlanî]], [[ladîn]], [[romanş]] ****** beşa galî, îberî û romanî ******* galî û romanî ya bakurî: [[franko provenzalî]], [[fransî]] ******* galî û romanî ya başûrî: [[provenzalî]] ******* îberî û romanî ya bakurî ******** îberî û romanî ya bakur-rojavayî: [[ketelanî]] ******** îberî û romanî ya bakur-navendî: [[spanî]] ******** îberî û romanî ya bakur-rojavayî: [[galîsiyayî]], [[portûgalî]] ******* îberî û romanî ya başûrî: [[muserebî]] (mirî ye) === [[Zimanên keltî]] === ** [[Zimanên keltî yên parzemînî]]: [[gaulî]] an [[gallî]] (mir) ** [[Zimanên keltî yên giravî]] an yên giravên brîtanyayî: *** [[Zimanên goidelî]]: [[îrlendî]] ([[gaelî]]), [[gaeliya skotlendî]], [[kornî]] (mir) *** [[Zimanên brîtanî]]: [[bretonî]], [[walesî]] an [[kimrî]], [[kornî]] (mir) === [[Zimanên germanî]] === ** [[Zimanên germanî yên rojhilatî]]: [[gotî]], [[vandalî]], [[burgûndî]] (hemû mirin) ** [[Zimanên germanî yên bakurî]] *** Zimanên germanî yên bakur-rojhilatî: [[danîmarkî]], [[swêdî]] *** Zimanên germanî yên bakur-rojavayî: [[norwêcî]], [[îslandî]], [[feroeyî]] ** [[Zimanên germanî yên rojavayî]] *** Zimanên germanî yên rojava-ewropî an bejahiyî (kontînental) **** Zimanên germanî yên rojava-bejahiyî yên rojhilatî: [[almanî]], [[yîdîş]], [[lûksembûrgî]] **** Zimanên germanî yên rojava-kontînental ên rojavayî: [[holendî]], [[afrîkaans]] *** Zimanên germanî yên rojavayî yên behra Bakur: [[frîzyayî]], [[îngilîzî]] === [[Zimanên baltî]] === ** [[Zimanên baltiyên rojavayî]]: [[prûsyayi]]ya kevin (mir) ** [[Zimanên baltiyên rojhilatî]]: [[latvî]] an [[letonî]], [[lîtvanî]] === [[Zimanên slavî]] === ** [[Zimanên slaviyên rojhilatî]] *** Zimanên slaviyên rojhilat-bakurî: [[rûsî]], [[bêlarûsî]] *** Zimanên slaviyên rojhilat-başûrî: [[ukraynayî]] ** [[Zimanên slaviyên rojavayî]] *** Zimanên slaviyên rojava-bakurî: [[polonî]], [[kaşûbî]], [[polabî]] (mir) *** Zimanên slaviyên rojava-navendî: [[sorbi]]ya jorîn, sorbiya jêrîn *** Zimanên slaviyên rojava-başûrî: [[çêkî]], [[slovakî]] ** [[Zimanên slaviyên başûrî]]: slaviya kîlîseyî ya kevin *** Zimanên slaviyên başûr-rojavayî: [[slovenî]], [[serbî]], [[kroatî]] (berî: serbokroatî†) *** Zimanên slaviyên başûr-rojhilatî: [[makedonî]], [[bulgarî]] == Çavkanî == [[Merritt Ruhlen]] (1991). A Guide to the World's Languages. Vol. 1: Classification. Edward Arnold, London-Melbourne-Auckland. [[Kategorî:Zimanên hind û ewropî| ]] 1cjqz0vx05x5dnt99hatc0glqtg3x3t 0 8338 1094746 1089374 2022-08-08T21:45:13Z 2001:871:210:2D03:79F1:9F30:FEBF:4125 wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = الجمهورية اليمنية | navê_fermî = al-Jumhūrīyah al-Yamanīyah | navê_kurdî = Komara Yemenê | al = Flag of Yemen.svg | nîşan = Coat of arms of Yemen.svg | sirûda_netewî = | cîh = Yemen (orthographic projection).svg | zimanên_fermî = [[erebî]] | zimanên_tev = [[Hindustanî]] | sîstema_siyasî = Komar | serxwebûn = 1967 | paytext = [[Sana]] | serok_komar = [[Abd Rabbuh Mansur Al-Hadi]] | serok_wezîr = [[Mohammed Basindawa]] | rûerd = 527.970 | gelhe = 25,130,000 | berbelavî = 44.7 | nîşana_înternetê = .ye | koda_telefonê = 967 | nexşe = Yemen map (German).png | nexşe_sernav = Nexşeya erdîngarî Yemenî }} '''Yemen''' (/ jɛmən / (Li ser vê dengê bihîstinê); Erebî: Elmanya, wergerîteya al-Yaman) fermî wekî '''Komara Yemen''' tê naskirin (Erebî: الجمهورية اليمنية, wergera al-Jumûriyyah al-Yamaniyyah) Dewleta desthilatdar a erebî li Asyayê rojava li başûrê başûrê [[Erebistana Siûdî]] yê [[Zimanê erebî]]. == Erdnîgarî == Yemen welatekî duyemîn e ku li seranserî, 527,970 km kîlometre (203,850 mîlyon mîkrok) dagir kir. Deryaya ji bo 2000 kîlometre (1,200 mîlometr) ji bo dorpêçê. Ew bi Erebistana Erebistana Erebistana Suûdî ve li bakurê Sor, Girava Sorîn, rojava Gulf-Aden û Guardafui ji Başûrê Başûr û Erebê ereb û Oman li rojhilat e. Her çiqas hiqûqê Yanûnî gotibû ku paytext bajarê Sana ye, ji bajarê 2015'an ve ji bajaroka Houthî re bin kontrola serhildana Houthî ye. herî mezin ji Sosotroyê ye. == Dîrok == Yanî malbata Sabahiyan (Sheba Mizgîniyê) bû, dewleteke bazirganiyek ku ji bo hezaran salan ve hatibû avakirin û beşên modern-day Ethiopya û Eritrea-ê jî beşdar bûn. Di sala 275 de, herêm li ser desthilatdariya paşê paşiya Îngilîz-Himyarîtê li ser bandorê ye. Xirîstiyan di sedsala çaremîn de hat. [[Îslamiyet]] di hefteya sedsala heftan de û leşkerên Yemenî di belavkirina destpêka îslamên îslamî de girîng bûn. Birêveberiya Yemen pir dirêj zehmet e. Gelek malbatan ji sedsala 16-ê sedsala derket, rûmeta rûsî herî hêz û herî dewlemend e. Welat di navbera sedsala bîstemîn de di navbera împaratorên Osmanî û Brîtanî de hate belav kirin. Zanydi Mutawakkilite Padîşahiya Yemen di dema Şerê Şerê Cîhan de hate damezirandin beriya pêşîn ya Komara Yemen Ereb di 1962'an de. Ewrûpa parastina Brîtanyayê bû û ji sala 1967 heta ku ew dewletek serbixwe bû û paşê, Marxist rewş. Du Yemeni yekîtiya dewletên ku di Komara modern ya Yemenê de di 1990'an de çêbikin. Yemen welatekî pêşveçûnê ye, û welatê herî herî herî mezin li Rojhilata Navîn. Di bin desthilatdariya serokkomar Ali Abdullah Saleh. == Galerî == <gallery> Wêne:Souk Al Milh, Sana, Yemen (4324865585).jpg Wêne:Jambiya.jpg|{{Girêdan|Jambiya|ar|جنبية|en|Jambiya}}, xencer yemenî </gallery> == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Yemen}} {{Dewletên Asya}} == Çavkanî == [[Kategorî:Yemen| ]] 4u30x1c9kps8j85ogm7ozqtzs02lqhb 0 8995 1094732 1094363 2022-08-08T17:59:00Z Deniz Çiçin 50628 wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = Türkiye | navê_fermî = ''Türkiye Cumhuriyeti'' | navê_kurdî = ''Komara Tirkiyeyê'' | al = Flag of Turkey.svg | girêdana_alê = Alaya Tirkan | nîşan = | girêdana_nîşanê = | dirûşm = <br />''[[Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir]]''<ref>[http://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/milli_egemenlik.htm|başlık=Milli Egemenlik]{{Mirin girêdan|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><br>(Serdestî bêqeyd û bêşert a gel e) | sirûda_netewî = <span style="line-height:1.25em;">''[[İstiklal Marşı]]''<small><br />''Sirûda Îstiqlalê''</small></span><br /> | cîh = Turkey_(orthographic_projection).svg | cîh_sernav = | zimanên_fermî = [[Tirkî]] | zimanên_tev = [[Zimanê abazayî|Abazayî]], [[Zimanê abxazî|abxazî]], [[Zimanê adigeyî|adigeyî]], [[Zimanê erebî|erebî]], [[Zimanê albanî|albanî]], [[Zimanê avarî|avarî]], [[Zimanê azerbaycanî|azerbaycanî]], [[Zimanê bosnî|bosnî]], [[Zimanê pomakî|pomakî]], [[Zimanê romanî|romanî]], [[Zimanê ermenî|ermanî]], [[Zimanê gurcî|gurcî]], [[hamşenî]], [[hertevînî]], [[Zimanên kabardinî|kabardinî]], [[Zimanê qazaxî|qazaxî]], [[Zimanê qirgizî|qirgizî]], [[tatariya Qirimê]], [[zimanê kurdî]], [[spaniya cihûyan]] (ladîno), [[Zimanê lazî|lazî]], [[Zimanê osetî|osetî]], [[Zimanê ûzbêkî|ûzbêkî]], [[Yewnaniya Pontosê|pontî - yewnaniya Trabzonê]], [[Zimanê yewnanî|yewnanî]], [[suryanî]], [[Zimanê tirkmanî|tirkmanî]], [[Zimanê uygurî|uygurî]] {{Çavk}} | paytext = [[Enqere]] | koordînat_paytext = {{Koord|39|55|N|32|50|E|type:country}} | bajarê_mezin = [[Stembol]] | sîstema_siyasî = [[Komar]] | serok_cure = [[Serokomar Tirkiyeyê|Serokkomar]] | serok_nav = [[Recep Tayyip Erdoğan]] | serok_cure2 = [[Cîgirê Serokê Tirkiyeyê|Cîgirê Serokê]] | serok_nav2 = [[Fuat Oktay]] | serok_cure3 = [[Serokê Dadgeha Makezagonê ya Tirkiyeyê|Serokê Dadgeha Makezagonê]] | serok_nav3 = [[Zühtü Arslan]] | rûerd = 783.562 | av = 1.3 | gelhe = 83.614.362<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24638 |accessdate=2017-03-01 |archive-date=2019-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190129175349/http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24638 |url-status=dead }}</ref> | gelhe_sal = <nowiki>[[2020]</nowiki> | berbelavî = 102 | serxwebûn = [[29ê çiriya pêşîn]] a [[1923]] | TBH_giştî = | TBH/mirov = | TBH_sal = | dirav = Türk Lirası (Lîraya Tirkî) | dem = [[UTC+3]] | nîşana_înternetê = .tr | koda_telefonê = +90 | nexşe = Turkey map ku.svg | nexşe_sernav = | malper ={{URL|https://www.turkiye.gov.tr/|Portala Webê ya Tirkiyeyê}} }} {{Wergerîne|ckb|ziman2=ar|bijartî=1|ziman3=pt}} '''Tirkiye''', '''Turkiya''' an jî '''Komara Tirkiyeyê''' (navê fermî {{Bi-tr|Türkiye Cumhuriyeti}}) [[welat]]ekî [[Ewropa]]yî-[[Asya]]yî ye ku li [[nîvgirav|nîvgizirta]] [[Anatoliya]]yê li başûrê rohavaya Asyayê heta nîvgizirta [[Balkan]]ê li başûrê rojhilata Ewropayê dikeve ye. Tixûbên Tirkiyeyê bi heşt welatan re hene: [[Bulgaristan]] li bakurê rojavayê, [[Yewnanistan]] li rojavayê, [[Gurcistan]] li bakurê rojhilatê, [[Ermenistan]], [[Komara Îslamî ya Îranê|Îran]] û [[Komara Azerbaycanê]] li rojhilatê, [[Iraq]] û [[Sûriye]] li başûrê rojhilat û başûrê wê dikevin. Ew bi [[Deryaya Navîn]] li başûrê, [[Deryaya Egeyî]] li rojavayê û [[Deryaya Reş]] li bakurê tê dorpêç kirin. [[Deryaya Marmara]] jî li navbera xakên Tirkiyeyê dikeve. Ev [[derya]] wekî sînorê [[parzemîn]]a Ewropayê û Asyayê tê hesibandin û bi vî awayî Tirkiyê welatekê du-parzemînî ye. == Etîmolojî == Xanedaniya tirkan a ewil mavîna salên 552-744 li herêma Asyaya Navendî û Çînê bi navê [[xanedaniya Goktirkan]] ({{bi-tr|Göktürk Kağanlığı}}) hatiye damezirandin. Navê "Türk" bi şeklê ku hiro tê bakaranîn cara yekem li ser nivîskek a di heyna Göktürkan de derbas dibe. Çîniyan di wê serdemê de navê tirkan wek ''Tūjué'' bikartînin. Dîroknas [[İlber Ortaylı]] li nivêsarekî xwe de diyar dike ku bazirgan û dîplomatên Cenevîzî û Venedîkî di sedsala 12em de Tirkiye wek ''Turchia'' û ''Turkmenia'' şayesandine. Ji bilî vê navê Tirkiye cara pêşîn di sala 1190î de di çavkaniyek nivêskî de, di weqayînameya [[Seferên Xaçperestan]] derbas dibe.{{Çavk}} [[Abdulhaluk Çay]] diyar dike ku şayesandinê ''Turchia'' kevntir e û tebîrê ''Turchia'' cara pêşîn di sedsala 6em de di çavkaniyên Bîzansê de tê rast lê hatin û dibêje "Va tebîra di sedsalên 9em û 10em de seî qada ku di mavîna çemê [[Volga]]yê heta [[Ewropaya Navendî|Ewrûpaya Navendî]] de dimîne hatiye bikaranîn."{{Çavk}} Hew diyar dike ku va bikaranîna di herêma Qefqazyayê seî Kaẍantiya Hazar wek Tirkiyeya Rojhilat, seî dûgela macar bi aliyê [[Xanedaniya Arpad]]ê hatiye damezirandin jî bi şeklê Tirkiyeya Rohava bûye û heman tebîr ji sedsala 12em pê ve seî Anadolyayê hatiye bikaranîn. Di dîrokê de di sedsalên 13em û 14em de Memlûkên Misrê jî navê Tirkiye bikaranîne: ''"ed-devlet üt Türkiya"'' (1250-1387){{Çavk}} Di Dewleta Osmanî de heta sedsala 19'emîn de navê Tirkiye nedihat bikaranîn; Navên ''Devlet-i Âliyye'' (bixwîne: Dewlet-î Alîyye), ''Devlet-i Osmaniye'' (bixwîne: Dewlet-î Osmanîye), ''Memalik-i Şahane'' (bixwîne: Memalîk-î Şahane), ''Diyar-ı Rum'' (bixwîne: Dîyar-i Rum) hatin bikaranîn. Lê tê zanîn ku li derveyî welêt car caran li şûna Împeratoriya Osmanî navê Tirkiye hatiye bakaranîn. Xerîteyên ku di wê heynê de bi zimanên biyanî hatine çêkirin vî rewşê diyar dikin. Paşînga nav Jön Türkan şûna Osmaniye (bixwîne: Osmanîye) navên mîna Türkistan (bixwîne: Tûrkîstan), Türkeli (bixwîne: Tûrkelî), Türkili (bixwîne: Tûrkîlî) hatine pêşniyaz kirin lê ji ber ku di Asyaya Navendî de herêmekê bi navê Türkistan heye ew yek nehatiye pejirandin. Di makezagonê de (1921) navê "Türkiye" hatiye nivêsandin û bi îlankirina komarê di sala 1923î de navê dewletê wek Türkiye Cumhuriyeti (bi kurdî: Komara Tirkiyeyê) misoger bû. == Dîrok == ===Wextê tirkên Anatoliyayê === Li Xorasanê dema [[siltan]] Sancar (1118–1157) de, lawê Melik Şah bû, selcûqiyan demeke xwe ya dina baş dît. Lê ji pê di [[1141]]an de li [[Semerqand]] hembera [[Kara Kitai]]yan de bin ket re çend salan şunda keyîtî hilwaşî ye. Selcûqiyên li Anatoliyayê ji pê binketîniyê di [[1243]]an hembera [[Îlhan]]an re lawaz bûn û di [[1307]]an de hilwaşî. Paşê bi awayê began dabeş bû û li ser bermayiyên vê dewletê [[Împeratoriya Osmaniyan]] ava bû. ===Berî avabûnê=== Komara Tirkiyeyê li ser axa bermayiyên Osmaniyan û li ser axa Kurdistanê hate damezrandin. Mîraseke mezin ya dîrokî, leşkerî, bûrokratî ji Împeratoriya Osmaniyan wergirt. Dewleta Osmaniyan piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] ji aliyê gelek dewletên ewropayî ve hat dagirkirin. Gelek herêmên tirknişîn ketin bindestê wan dewletan. Komara Tirkiyeyê dı 29 çiriya pêşîn 1923an de hatiye îlankirin. ===Serdema yek partî (1923-1945)=== Di vê serdemê de tenê bi navên xwe yên guhertî [[Partiya Komara Gel]] hebû, partî û rêxistinên din hatibûn qedexekirin. Her çend li sala 1930ê Firkaya Serbest hatibe ava kirin jî, di heman salê de ji aliyê partiya desthilat hate girtin. Di vê serdemê de esasen Mustafa Kemal Atatürk û hevrêyên wî li ser avakirin û modernîzekirina dewletê ve mijûl bûn. ==== Serokkomar Mistefa Kemal Atatürk (29 çiriya pêşîn 1923-10 çiriya paşîn 1938) ==== ;:Hikûmeta yekem (30 çiriya pêşîn 1923-6 çiriya paşîn 1924) Piştî hilbijartina [[Mustafa Kemal Atatürk]] bo postê serokkomariyê, hikûmeta yekem ya Tirkiyeyê jî hatiye avakirin. Ev erk ji [[İsmet İnönü]] re hate dayîn û bi partiya xwe [[Fırkaya Gel]] hikûmeta xwe ava kir. ;:Hikûmeta duyem (6 adar 1924-22 çiriya paşîn 1924) Ji ber hindek sedeman hikûmeta yekem hate betalkirin û wekî hikûmeta yekem ji aliyê İsmet İnönü ve hikûmeta duyem bi rêya Firkaya Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta sêyem (22 çiriya paşîn 1924-3 adar 1925) Ev hikûmet ji aliyê Ali Fethi Okyar ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta çarem (3 adar 1925-1 çiriya paşîn 1927) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta pêncem (1 çiriya paşîn 1927-27 îlon 1930) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta şeşem (27 îlon 1930-4 gulan 1931) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta heftem (4 gulan 1931-1 adar 1935) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta heştem (1 adar 1935-25 çiriya pêşîn 1937) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Komara Gel]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta nehem (25 çiriya pêşîn 1937-11 çiriya paşîn 1938) Ev hikûmet ji aliyê Mahmut Celal Bayar û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel ve hatiye avakirin. ;Serokkomar İsmet İnönü (11 çiriya paşîn 1938-22 gulan 1950) Piştî mirina Mustafa Kemal Atatürk, hevrêyê wî İsmet İnönü bû serokkomarê nû yê Tirkiyeyê. Heta piştî şerê cîhanî yê yekem jî ma li ser postê xwe. ;:Hikûmeta dehem (11 çiriya paşîn 1938-25 kanûna paşîn 1939) Ev hikûmet ji aliyê Mahmut Celal Bayar ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta yanzdem (25 kanûna paşîn 1939-3 nîsan 1939) Ev hikûmet ji aliyê Refik Saydam ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta danzdem (3 nîsan 1939-8 tîrmeh 1942) Ev hikûmet ji aliyê Refik Saydam ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta sêzdehem (8 tîrmeh 1942-9 adar 1943) Ev hikûmet ji aliyê Şükrü Saraçoğlu ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta çardehem (9 adar 1943-7 tebaxa 1946) Ev hikûmet ji aliyê Şükrü Saraçoğlu ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. Hikûmeta duyemîn ya Şükrü Sraçoğlu ye. ==== Serokkomar İsmet İnönü (11 çiriya paşîn 1938-22 gulan 1950)==== ;:Hikûmeta çardehem (9 adar 1943-7 tebaxa 1946) Ev hikûmet ji aliyê Şükrü Saraçoğlu ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. Hikûmeta duyemîn ya Şükrü Saraçoğlu ye. ;:Hikûmeta panzdehem (7 tebaxa 1946-10 îlon 1947) Ev hikûmet ji aliyê Mehmet Recep Peker ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta şanzdehem(10 îlon 1947-10 xizîran 1948) Ev hikûmet ji aliyê Hasan Saka ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta hevdehem (10 xizîran 1948-16 kanûna paşîn 1949) Ev hikûmet ji aliyê Hasan Saka ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta hejdehem (16 kanûna paşîn 1949-22 gulan 1950) Ev hikûmet ji aliyê Şemsettin Günaltay ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ===Serdema pir partiyan (1945-...)=== ====Serokkomar Celal Bayar (22 gulan 1950-27 gulan 1960)==== ;:Hikûmeta nozdehem (22 gulan 1950-9 adar 1951) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 20em (9 adar 1951-17 gulan 1954) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 21em (17 gulan 1954-9 kanûna pêşîn 1955) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 22yem (9 kanûna pêşîn 1955-25 çiriya paşîn 1957) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 23yem (25 çiriya paşîn 1957-27 gulan 1960) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. Bi derbeyeke leşkerî dawî li hikûmetên Adnan Menderes hat. Jixwe piştî vê rûdanê êdî di nav artêşa Tirkiyeyê de, parêzvaniyê komarê destpê dike û ev jî çend salan carekê dibe sedema derbeyên leşkerî. ====Serokkomar Cemal Gürsel (27 gulan 1960-28 adar 1966)==== ;:Hikûmeta 24em (30 gulan 1960-5 kanûna paşîn 1961) Ev hikûmet ji aliyê Cemal Gürsel ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 25em (5 kanûna paşîn 1961-27 çiriya pêşîn 1961) Ev hikûmet ji aliyê Cemal Gürsel vê hatiye avakirin ;:Hikûmeta 26em (20 çiriya paşîn 1961-25 xizîran 1962) Ev hikûmet ji koalîsyona CHP û [[Partiya Edaletê]] bi serokatiya Ismet Inonu hatiye avakirin ;:Hikûmeta 27em (25 xizîran 1962-25 kanûna pêşîn 1963) Ev hikûmet ji aliyê koalîsyona CHP û YTP bi serokatiya Ismet Inonu hatiye avakirin ;:Hikûmeta 28em (25 kanûna pêşîn 1963-20 reşemeh 1965) Ev hikûmet ji aliyê partiya CHP û bi serokatiya Ismet Inonu vê hatiye avakirin ;:Hikûmeta 29em (20 reşemeh 1965-27 çiriya pêşîn 1965) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CKMP û YTP bi serokatiya Suat Hayri Urguplu hatiye avakirin ;:Hikûmeta 30em (27 çiriya pêşîn 1965-3 çiriya paşîn 1969) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ====Serokkomar Cevdet Sunay (28 adar 1966-28 adar 1973)==== ;:Hikûmeta 30em (27 çiriya pêşîn 1965-3 çiriya paşîn 1969) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ;:Hikûmeta 31em (3 çiriya paşîn 1969-6 adar 1970) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ;:Hikûmeta 32yem (6 adar 1970-26 adar 1971) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ;:Hikûmeta 33yem (26 adar 1971-11 kanûna pêşîn 1971) Ev hikûmet bi serokatiya Nihat Erim ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 34em (11 kanûna pêşîn 1971-22 gulan 1972) Ev hikûmet bi serokatiya Nihat Erim ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 35em (22 gulan 1972-15 nîsan 1973) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CHP û MGP pêk tê û bi serokatiya [[Ferit Melen]] ve hatiye avakirin ====Serokkomar Fahri Koruturk (6 nîsan 1973-6 nîsan 1980)==== ;:Hikûmeta 35em (22 gulan 1972-15 nîsan 1973) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CHP û MGP pêk tê û bi serokatiya [[Ferit Melen]] ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 36em (15 nîsan 1973-26 kanûna paşîn 1974) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CGP û MGP pêk tê û bi serokatiya Naim Talu ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 37em (26 kanûna paşîn 1974-17 çiriya paşîn 1974) Ev hikûmet ji koalîsyona CHP û MSP pêk tê û bi serokatiya Bulent Ecevit ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 38em (17 çiriya paşîn 1974-31 adar 1975) Ev hikûmet bi serokatiya Sadi Irmak ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 39em (31 adar 1975-21 xizîran 1977) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CGP, MSP û MHP pêk tê û bi serokatiya Suleyman Demirel ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 40em (21 xizîran 1977-21 tîrmeh 1977) Ev hikûmet ji partiya CHP pêk tê û bi serokatiya Bulent Ecevit ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 41em (21 tîrmeh 1977-5 kanûna paşîn 1978) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, MSP û MHP pêk tê û bi serokatiya Suleyman Demirel ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 42yem (5 kanûna paşîn 1978-12 çiriya paşîn 1979) Ev hikûmet ji koalîsyona CHP, CGP û DemP pêk tê û bi serokatiya Bulent Ecevit ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 43yem (12 çiriya paşîn 1979-12 îlon 1980) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya [[Süleyman Demirel]] ve hatiye avakirin ==Têkiliyên derve yên Komara Tirkiyeyê== {{GotarêBingeh|Têkiliyên derve yên Tirkiyeyê}} Têkilîyên derve yên komara Tirkîyeyê bi rêya Wezareta Derve ya Tirkîyeyê tên meşandin. Têkiliyên Tirkiyeya modern bi taybetî piştî avakirina komarê li sala 1923yê hatin destpê kirin. Lê di bingehê de berdewamiya Împeratoriya Osmanî ya perçebûyî bû. Piştî Şerê cîhanî yê yekem, têkiliyên împeretoriya Osmaniyan hêdî hêdî ket bin destê avakerên Tirkiyeya modern. Ji ber ku dewletên Ewropayî împeretoriya Osmanî dagir kir, di serî de têkiliyên dewleta Tirkiyeyê û yên Ewropayî li ser bingeheke hejîyayî ye. Bi taybetî jî rola Brîtanya li ser perçebûna Osmaniyan gelek mezin e, ji ber vê têkilîyen van dewletan bi awayekî baş destpê nekir. === Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Tirkiyeyê}} Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Tirkiyeyê li salên 1960an bi rêya partiyên kurd û rêxistinên dewleta tirk dest pê dike. Lê berî statûbûna Başûrê Kurdistanê, têkiliyên Tirkiyeyê bi taybetî li gel dewleta Iraqê hebûn. Berî avabûna Iraqê jî li Başûrê Kurdistanê car car serhildanên kurdan çêdibûn. Tirkiyeyê ji ber hebûna pirsgirêka kurd di nav axa xwe de nedikarî di pirsgirêka kurd de alîkariya kurdan bike. Li hemî Rojhilata Navîn dijayetiya kurdan dikir. Nedixwast kurd bibin xwedî [[statû]]. Jixwe piştî [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] li Tirkiyeyê li dijî kurdan înkara kurdbûnê destpê kir. Li sala 1963yê dewleta Iraqê û yên kurdnişîn li dijî [[Şoreşa Îlonê]] givaş li ser kurdan da destpê kirin. Di encamê de zilmeke mezin li ser kurdan peyda bû. 9ê tîrmeha 1963yê Sovyetan li dijî van dewletên Tirkiye, Îran û Iraqê daxuyandinek da ku dixwest ev dewlet dest ji karûbarên Iraqê vekêşin. Rasterast nekarî lê bi rêya dewleta [[Mongolya]] mijara kurdan bir [[Neteweyên Yekgirtî]]. Ev piştî [[Peymana Sevrê]] duyem care ku mijara kurdan dibe mijareke enternasyonel <ref>Türki Korkunun Antomisi, Irak Kürdistanı ve Etkileri, Zeyne Abidin Yaprak, Weşanên Doz 2005, r:112</ref>. Her wiha Tirkiyeyê û Îranê bihevra dixwast operesyoneke bi navê ''Hereketa Piling'' li Başûrê Kurdistanê lidar bixin. Armancê vê hereketê ew bû ku Îranê dixwast Silêmaniyê, Tirkiyeyê jî dixwast Mûsilê dagir bike <ref>Barzan'dan Bağdat'a Kürtler, Ekrem Sunar, Weşanên Dozê, r: 5</ref> Lê ji ber givaşa navneteweyî bi taybetî ji ber bertekê Sovyetan ev plan nehate bicîh anîn. === Têkiliyên Îran û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Îran û Tirkiyeyê}} [[Wêne:رضاشاه و مصطفی کمال آتاترک Reza Shah and Mustafa Kemal Atatürk.jpg|thumb|Reza Şah Pehlewî û Mistefa Kemal Ataturk]] [[Wêne:President Hassan Rouhani welcomes Turkish President Recep Tayyip Erdoğan in Saadabad Palace 02.jpg|thumb|Serokkomarê Komara Tirkiyeyê Receb Teyîb Erdogan û serokkomarê Komara Îslamî ya Îranê Hesen Ruhanî]] Di wextê Osmaniyan û Sefewiyan ta niha gelek têkiliyên van herdu welatan çêbûyê. Piştî [[Peymana Qesra Şîrîn]] ku di sala 1639ê ji aliyê Sefewî û Osmaniyan hatiye destnîşan kirin heta niha hidûd bi hindek guherînan wek hev ma ye. Lê têkiliyên van herdu welatan çi caran jî li dijî dewleteke biyanî wek hev nebûye. Piştî peymana Qesra Şîrîn welatê kurdan an ku [[Kurdistan]] ji aliyê van her du dewletan ve hatiye parçe kirin û ji hîngê heta niha di hidûdên van her du dewletan de pirsgirêkên mezin yên girêdayî kurdan qewimî ne. Her çend malbatên Osmaniyan û Sefewiyan tirk bûne jî têkiliyên wan ji ber cudabûna mezheban çi caran di asteke de baş de nebû. Gelek caran li herêmê di navbera van herdu dewletan de şer û pevçûn çêdibûn. Hemû şer jî li Kurdistanê dihatin kirin. Ji ber van şeran li herdu rexan jî dûrxistin û bicîhkirina eşîrên kurd di polîtîkaya van herde dewletan de hebûye. Ev têkiliya van herdu welatan heta salên 1900an jî bi vî awayî berdewam kir. Piştî van salan ev herdu dewlet her çend sîstemên guherandibin netewe-dewlet jî hêj jî giraniya mezheban di navbera wan de heye. Bi dûçûna dîroknas û sîyasetnasê tirk Atay Akdevelioğlu 4 sedemên girîng di navbera têkiliyên Tirkîyeyê û Îranê de dilîze; {{Jêgirtin| #Hevrikîya van herdu şaristanan yên sedsalane ku ji wextê têkiliyên Sefewiyan û Osmaniyan destpê dike û heta niha. Ev hevrikiya van herdu dewletan bêbaweriyeke mezin xistiye navbera van herdu civakan. Çûnkî civaka Osmanî bi giştî sunîmezheb, Sefewî jî bi giştî şîîmezheb bûn. #Polîtîkayên pan-tûranî jî di navbera têkiliyan de xwedî roleke mezin e. Piştî hijyana dewleta Osmaniyan, bi rêya partîya Îtîhad û Terakî polîtîkayên pantûranî li Rojhilata navîn heta Asyaya Navîn hatin meşandin ku ît3ihad û terakiyê dixwast hemû tirkên dinyayê bike yek dewlet. Li Îranê hejmareke zêde tirk/azerî hebûn ku potensîyela tesîra pantûraniyan li vir hebû. Ev polîtîka dibû sedema bêbaweriyê dijî dewleta tirkan. #Tesîra Brîtanyayê vî wextî li Îranê pir zêde bû ku pişttî [[şerê cîhanî yê yekem]] gelek zêdetir lêhat. Brîtanya li gel tirkan jî di nav şer û pevçûnan de bû. Ji ber vê sedemê Îranê nedikarî bêyî Brîtanyayê têkiliyên baş li gel Tirkiyeya nû biafirîne. Lê tesîra vê sedemê niha nemaye. #Pirsgirêka eşîrên kurd jî vî wextî di navbera van herdu dewletan de ji pirsgirêkên herî mezin bû. Dema eşîreke kurd li tirkîyeyê an jî li îranê serhildanek kiriba, ji bo revînê dikarî biçin dewleta din. Ev jî dibû pirsgirêkek mezin.|çavkanî=Türk Dış Politikası,Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar- Baskın Oran, r:205}} '''Faktorên tesîrê li têkiliyên Komara Tirkiyeyê û Komara Îslamî ya Îranê dike:''' # Têkiliyên Tirkiyeyê li gel [[DYA]] û [[Îsraîl]]ê gelek tesîran li têkiliyên Îran û Tirkiyeyê dike. Wek tê zanîn têkiliyên Komara Îslamî piştî şoreşa îslamî ber bi xerabbûnê ve diçin. Ji ber vê jî ev diyarde yek ji girîngtirîn diyardeye di têkiliyên Îran û Tirkiyeyê de. Nêzîkbûna Tirkiyeyê bo Îsraîlê jî nerazîbûneke mezin li Îranê peyda dike. Jixwe Komara Îslamî ya Îranê dewleta Îsraîlê nasnake # Polîtîkayên Îranê yên li Rojhilata Navîn jî tesîrê li têkiliyan dike. Alîkariya Îranê bo komên tundrew yên îslamî ku giştî Şîî ne, nerazîbûnê li Tirkiyeyê peyda dike. # Pêşvebirina çekên komelkuj yên Îranê wekî her dewleteke dinyayê li Tirkiyeyê jî nerazîbûnê nîşan dide. # Polîtîkayên Tirkiyeyê li [[Asyaya Navendî]] û [[Kafkasya]]yê tesîrê li têkiliyên herdu dewletan dike. Jixwe li van herêman û di Îranê de gelheyeke zêde tirk(azerî,tirkmen, kirxiz hwd..) hene. Îran ditirse ku Tirkiye bi rêya neteweyetî tesîrê di nav van gelên nijadtirk de bike. Jixwe li Kafkasyayê Îran ji Azerbaycanê bêhtir têkiliyên xwe li gel Ermenistanê xurt dike. Piştî xerabûna têkiliyên Îran û DYAyê piştî şoreşa Îslamî, dagirkirina DYAyê li Iraqê jî tesîrên gelek mezin têkiliyên navneteweyî yên dewletên Rojhilata Navîn kirin. Piştî vê dagirkirinê Iraq ber bi parçebûnê ve diçe. Di Iraqa nû de Tirkiye dixwaze Iraq perçenebe û kurdên li vir nebin xwedî statû lê her çend armanca Îranê jî neperçebûna Iraqê be jî her wisa dixwaze ku Şîiyên Iraqê bixe nav tesîra xwe de û destê xwe li Iraqê bihêz bike û îdeolojiya xwe belavî Iraqê bike. Jixwe gelheya Iraqê bêhtir Şîî ne. Her wisa tirsa Îranê jî ew e ku Tirkiye li Iraqê dixwaze Mûsil û Kerkûkê dagir bike. Li Iraqê pozîsyona Tirkiyeyê û Îranê her çend wek hev be jî li dijî vê rewşa ku statû standina kurdan, pozîsyon û siyasetên xwe yên girêdayî ewlehiyê guhertin. Niha di navbera Tirkiyeyê û Îranê de li nav [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Iraq]]ê de pêşbazî heye. Lê ev rewş hêj jî ji bo kurdan rewşeke ewle nîne, çûnkî ev herdu hêz jî ji hebûna DYAyê ditirsin. Hebûna PKKê jî di navbera herdu dewletan de dibe pirsgirêkeke mezin. Tirkiye îdîa dike ku Îran alikariya PKKê dike û ji wî aliyê hidûd êrîşî Tirkiyeyê dike. Lê piştî dagirkirina DYAyê li Iraqê rewşa herêmê hat guhertin û statûya kurdan ji bo Îranê jî ji bo Tirkiyeyê jî bû pirsgirêkek mezin. Jixwe paşî ji aliyê PKKê ve rêxistina [[PJAK]]ê hate ava kirin û gelek pêvçûn û şer di navbera PJAK û Îranê de qewimîn lê di sala 2011ê de ev şer û pevçûn sekinîn. 27 Temmuz 2004ê serokwezîrê Tirkiyeyê çû Îranê û li wir hevpeymanek hate destnîşan kirin. Bi dûçûna wê hevpeymanê Îranê PKK/Kongra Gel, Tirkiyeyê jî Micahîdên Gel wek rêxistinên terorîst binavkirin û nasandin<ref>Bütün Boyutları ile İran ve Türkiye İlişkileri-Arif Keskin, r:13</ref>. === Têkiliyên Iraq û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Iraq û Tirkiyeyê}} Piştî çareserkirina hidûdên Îran û Tirkîyeyê, pirsgirêkên hidûdî yên Îran û Iraqê jî li 4ê tîrmeha 1937ê bi taybetî pirsgirêka [[Şetelereb]] hate çareser kirin. Her wiha hindek pirsgirêkên hidûdî di navbera Îran û Efxanistanê jî de hebûn. Ev xebatên han, rê da van welatan ku piştî pirsgirêkên hidûdî, di pirsgirêkên din de jî çareser bikin. Bi taybetî Kurdistan di navbera Îran, Tirkîye û Iraqê de hatibû parçe kirin û xetera avabûna Kurdistanê di nav dilê van her sê dewletan de hebû. Ji ber vê sebebê, van hersê dewletan û efxanistanê xwestin bi hevra hevpeymaneke din destnîşan bikin. Li 8ê tîrmeha 1937ê de di navbera van hersê dewletan de Hevpeymana Neêrişkirina Hev hate destnîşan kirin. Ji ber ku ev hevpeyman li qesra Sadabadê hatîye destnîşan kirin, jê re dibêjin [[Peymana Seedabadê]] an jî Pakta Sadabadê. Ji bilî Efxanistanê, endîşeyên dewletên din ya esas pirsgirêka kurdan bû. 10 madeyên hevpeymanê hebûn û çar ji wan rasterast behsê kontrolkirina kurdan dike <ref>Kürt Meselesi ve Türkiye-İran İlişkileri, Robert Olson, r:48</ref> Li sala 1946ê van herdu dewletan [[Peymana Hevkariyê ya Tirkiyeyê û Iraqê 1946]] destnîşan kir. === Têkiliyên Sûrî û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Sûrî û Tirkiyeyê}} Piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] dewleta Osmanî belav bû û gelek herêmên erebziman ji aliyê dewletên rojavayî ve hatin dagir kirin. Bi dûçûna peymana [[Sykes Pycot]] û [[Peymana Sevrê]] axa welatê Osmanîyan ji alîyê dewlet û rêxistinên din ve hate parve kirin. Axa dewleta Sûrî jî di bin mandaterîya [[Fransa]]yê de bû. Bi dûçûna wan peymanan jî herêma Îskenderûn an jî [[Xetay (parêzgeh)]] ketibû bin destê Fransayê û di paşeroja têkiliyên Sûrî û Tirkiyeyê jî ev bû pirsgirêka sereke. 20ê cotmeha 1921ê de di navbera Fransayê û hikûmeta Enqereyê de hevpeymanek hate destnîşan kirin. Bi dûçûna wê hevpeymanê parêzgeha Xetayê wek xweser ma, heta ku giştpirsîyekê dikin ku tevlî kîjan dewletê bibe. == Dînên Tirkiyeyê == Derbarê ayîna gelê Tirkiyeyê de 96,1% [[misilman]]ên (80% [[suni]] û 16,1% [[elewî]]) ne; 0,6% jî [[xiristiyan]] û 3,2% [[ateîst]] û [[agnostîk]] in.<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl%26t_en.pdf |accessdate=2009-03-25 |archive-date=2009-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090325005232/http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl%26t_en.pdf |url-status=dead }}</ref> == Gelên Tirkiyeyê == Li Tirkiyeyê [[tirk]], [[kurd]], [[çerkez]], [[Gurcî]], [[bosnî]], [[ereb]], [[alban]], [[laz]], û gelek gelên din wek [[ermenî]] ([[Hamşen]]), bulgar ([[pomak]]), [[suryanî]], [[çaçan]], [[yewnan]] ([[pontî]]), [[tirkên cihû]] û [[Roman (wêje)|roman]]{{Çavk}}. [[Wêne:Ethnic Structure of Turkish Repuclic.png|thumb|Nexşeya gelên Tirkiye.]] == Erdnigari == Li herêmên curbecur ên Tirkiyeyê avhewayên cuda hene, li peravan pergala hewayê bi ya ku li hundir serdest e berovajî dike. Li peravên Ege û Deryaya Navîn zivistanên hênik, baranbar û havînên germ û bi nermî hişk in. Barîna salane li wan deveran ji 580 heta 1,300 mîlîmetre (22,8 heta 51,2 in) diguhere, li gorî cîhê. Bi gelemperî, barîna baranê li rojhilat kêm e. Beravên Deryaya Reş herî zêde baran dibare û yekane herêma Tirkiyeyê ye ku di tevahiya salê de barîna zêde lê dibare. Beşa rojhilatê wê peravê salane 2,500 mîlîmetre (98,4 in) digihîje ku herî zêde barîna welat e. [[Wêne: Turkey topo.jpg|thumb| Nexşeya cihêrengên Anatolyayê]] Dîmenên cihêreng ên Tirkiyeyê berhema gelek pêvajoyên tektonîkî ne ku bi mîlyonan salan Anatolyayê şekil dane û îro jî berdewam dikin ku bi erdhejên pir caran û car caran teqînên volkanîk diyar dibe. Ji xeynî beşeke kêm ji axa xwe ya li ser sînorê Sûriyê ku berdewamiya Platforma Erebî ye, Tirkiye ji hêla jeolojîk ve beşek ji kembera Alpide ya mezin e ku ji Okyanûsa Atlantîk heya Çiyayên Hîmalaya dirêj dibe. Ev kember di Serdema Paleogene de pêk hat, ji ber ku lewheyên parzemînê yên Erebî, Afrîka û Hindistanê dest pê kir ku bi plakaya Avrasyayê re li hev ketin. Ev pêvajo îro jî li ser kar e ji ber ku Deşta Afrîkayê bi Deşta Avrasyayê re digihêje hev û Deşta Anadoluyê jî ber bi rojava û başûrrojavayê ve bi qisûrên lêdanê direve. Ev herema Xelqê ya Bakurê Anatoliya ku sînorên pîta yên îroyîn ên Avrasyayê li nêzî peravên Deryaya Reş pêk tîne û Herêma Xalê ya Rojhilatê Anadoluyê ku li başûrrojhilat beşek ji sînorê Plaka Erebistana Bakur pêk tîne. Di encamê de Tirkiye dikeve yek ji herêmên herî aktîf ên erdhejê. == Galerî == <gallery class="center"> Wêne:Ankara Kizilay square.JPG|Meydana Kizilayê, li Enqerê Wêne:TaksimSquareIstanbul.jpg|Meydana Taksîmê, li Stembolê Wêne:Izmir coast.jpg|Perava [[Îzmîr]]ê Wêne:Alanya Turkey.JPG|Alanya Wêne:Pamukkale00.JPG|Pamukkale Wêne:Manavgat waterfall by tomgensler.JPG|Sûlava Manavgatê |Folklora tirkî Wêne:Selimiye Camii.jpg|Mizgefta Selimiye, li Edîrnê Wêne:Whirling Dervishes, Konya, Turkey, RMO.jpg|Derwêşên zivîrok, li Qonyayê Wêne:Boulevard Bodrum.jpg|Bodrum Wêne:Turkey-3019 - Hagia Sophia (2216460729).jpg|Muzeya [[Ayasofya]]yê </gallery> == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Commons|Türkiye}} {{YE}} {{Dewletên Ewropa}} {{Dewletên Asya}} [[Kategorî:Tirkiye| ]] 6lw5bhua9um736mep5umlelkk3b9kw8 1094733 1094732 2022-08-08T17:59:12Z Deniz Çiçin 50628 wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = Türkiye | navê_fermî = ''Türkiye Cumhuriyeti'' | navê_kurdî = ''Komara Tirkiyeyê'' | al = Flag of Turkey.svg | girêdana_alê = Alaya Tirkan | nîşan = | girêdana_nîşanê = | dirûşm = <br />''[[Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir]]''<ref>[http://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/milli_egemenlik.htm|başlık=Milli Egemenlik]{{Mirin girêdan|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><br>(Serdestî bêqeyd û bêşert a gel e) | sirûda_netewî = <span style="line-height:1.25em;">''[[İstiklal Marşı]]''<small><br />''Sirûda Îstiqlalê''</small></span><br /> | cîh = Turkey_(orthographic_projection).svg | cîh_sernav = | zimanên_fermî = [[Tirkî]] | zimanên_tev = [[Zimanê abazayî|Abazayî]], [[Zimanê abxazî|abxazî]], [[Zimanê adigeyî|adigeyî]], [[Zimanê erebî|erebî]], [[Zimanê albanî|albanî]], [[Zimanê avarî|avarî]], [[Zimanê azerbaycanî|azerbaycanî]], [[Zimanê bosnî|bosnî]], [[Zimanê pomakî|pomakî]], [[Zimanê romanî|romanî]], [[Zimanê ermenî|ermanî]], [[Zimanê gurcî|gurcî]], [[hamşenî]], [[hertevînî]], [[Zimanên kabardinî|kabardinî]], [[Zimanê qazaxî|qazaxî]], [[Zimanê qirgizî|qirgizî]], [[tatariya Qirimê]], [[zimanê kurdî]], [[spaniya cihûyan]] (ladîno), [[Zimanê lazî|lazî]], [[Zimanê osetî|osetî]], [[Zimanê ûzbêkî|ûzbêkî]], [[Yewnaniya Pontosê|pontî - yewnaniya Trabzonê]], [[Zimanê yewnanî|yewnanî]], [[suryanî]], [[Zimanê tirkmanî|tirkmanî]], [[Zimanê uygurî|uygurî]] {{Çavk}} | paytext = [[Enqere]] | koordînat_paytext = {{Koord|39|55|N|32|50|E|type:country}} | bajarê_mezin = [[Stembol]] | sîstema_siyasî = [[Komar]] | serok_cure = [[Serokomar Tirkiyeyê|Serokkomar]] | serok_nav = [[Recep Tayyip Erdoğan]] | serok_cure2 = [[Cîgirê Serokê Tirkiyeyê|Cîgirê Serokê]] | serok_nav2 = [[Fuat Oktay]] | serok_cure3 = [[Serokê Dadgeha Makezagonê ya Tirkiyeyê|Serokê Dadgeha Makezagonê]] | serok_nav3 = [[Zühtü Arslan]] | rûerd = 783.562 | av = 1.3 | gelhe = 83.614.362<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24638 |accessdate=2017-03-01 |archive-date=2019-01-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190129175349/http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24638 |url-status=dead }}</ref> | gelhe_sal = <nowiki>[[2020]</nowiki> | berbelavî = 102 | serxwebûn = [[29ê çiriya pêşîn]] a [[1923]] | TBH_giştî = | TBH/mirov = | TBH_sal = | dirav = Türk Lirası (Lîraya Tirkî) | dem = [[UTC+3]] | nîşana_înternetê = .tr | koda_telefonê = +90 | nexşe = Turkey map ku.svg | nexşe_sernav = | malper = {{URL|https://www.turkiye.gov.tr/|Portala Webê ya Tirkiyeyê}} }} {{Wergerîne|ckb|ziman2=ar|bijartî=1|ziman3=pt}} '''Tirkiye''', '''Turkiya''' an jî '''Komara Tirkiyeyê''' (navê fermî {{Bi-tr|Türkiye Cumhuriyeti}}) [[welat]]ekî [[Ewropa]]yî-[[Asya]]yî ye ku li [[nîvgirav|nîvgizirta]] [[Anatoliya]]yê li başûrê rohavaya Asyayê heta nîvgizirta [[Balkan]]ê li başûrê rojhilata Ewropayê dikeve ye. Tixûbên Tirkiyeyê bi heşt welatan re hene: [[Bulgaristan]] li bakurê rojavayê, [[Yewnanistan]] li rojavayê, [[Gurcistan]] li bakurê rojhilatê, [[Ermenistan]], [[Komara Îslamî ya Îranê|Îran]] û [[Komara Azerbaycanê]] li rojhilatê, [[Iraq]] û [[Sûriye]] li başûrê rojhilat û başûrê wê dikevin. Ew bi [[Deryaya Navîn]] li başûrê, [[Deryaya Egeyî]] li rojavayê û [[Deryaya Reş]] li bakurê tê dorpêç kirin. [[Deryaya Marmara]] jî li navbera xakên Tirkiyeyê dikeve. Ev [[derya]] wekî sînorê [[parzemîn]]a Ewropayê û Asyayê tê hesibandin û bi vî awayî Tirkiyê welatekê du-parzemînî ye. == Etîmolojî == Xanedaniya tirkan a ewil mavîna salên 552-744 li herêma Asyaya Navendî û Çînê bi navê [[xanedaniya Goktirkan]] ({{bi-tr|Göktürk Kağanlığı}}) hatiye damezirandin. Navê "Türk" bi şeklê ku hiro tê bakaranîn cara yekem li ser nivîskek a di heyna Göktürkan de derbas dibe. Çîniyan di wê serdemê de navê tirkan wek ''Tūjué'' bikartînin. Dîroknas [[İlber Ortaylı]] li nivêsarekî xwe de diyar dike ku bazirgan û dîplomatên Cenevîzî û Venedîkî di sedsala 12em de Tirkiye wek ''Turchia'' û ''Turkmenia'' şayesandine. Ji bilî vê navê Tirkiye cara pêşîn di sala 1190î de di çavkaniyek nivêskî de, di weqayînameya [[Seferên Xaçperestan]] derbas dibe.{{Çavk}} [[Abdulhaluk Çay]] diyar dike ku şayesandinê ''Turchia'' kevntir e û tebîrê ''Turchia'' cara pêşîn di sedsala 6em de di çavkaniyên Bîzansê de tê rast lê hatin û dibêje "Va tebîra di sedsalên 9em û 10em de seî qada ku di mavîna çemê [[Volga]]yê heta [[Ewropaya Navendî|Ewrûpaya Navendî]] de dimîne hatiye bikaranîn."{{Çavk}} Hew diyar dike ku va bikaranîna di herêma Qefqazyayê seî Kaẍantiya Hazar wek Tirkiyeya Rojhilat, seî dûgela macar bi aliyê [[Xanedaniya Arpad]]ê hatiye damezirandin jî bi şeklê Tirkiyeya Rohava bûye û heman tebîr ji sedsala 12em pê ve seî Anadolyayê hatiye bikaranîn. Di dîrokê de di sedsalên 13em û 14em de Memlûkên Misrê jî navê Tirkiye bikaranîne: ''"ed-devlet üt Türkiya"'' (1250-1387){{Çavk}} Di Dewleta Osmanî de heta sedsala 19'emîn de navê Tirkiye nedihat bikaranîn; Navên ''Devlet-i Âliyye'' (bixwîne: Dewlet-î Alîyye), ''Devlet-i Osmaniye'' (bixwîne: Dewlet-î Osmanîye), ''Memalik-i Şahane'' (bixwîne: Memalîk-î Şahane), ''Diyar-ı Rum'' (bixwîne: Dîyar-i Rum) hatin bikaranîn. Lê tê zanîn ku li derveyî welêt car caran li şûna Împeratoriya Osmanî navê Tirkiye hatiye bakaranîn. Xerîteyên ku di wê heynê de bi zimanên biyanî hatine çêkirin vî rewşê diyar dikin. Paşînga nav Jön Türkan şûna Osmaniye (bixwîne: Osmanîye) navên mîna Türkistan (bixwîne: Tûrkîstan), Türkeli (bixwîne: Tûrkelî), Türkili (bixwîne: Tûrkîlî) hatine pêşniyaz kirin lê ji ber ku di Asyaya Navendî de herêmekê bi navê Türkistan heye ew yek nehatiye pejirandin. Di makezagonê de (1921) navê "Türkiye" hatiye nivêsandin û bi îlankirina komarê di sala 1923î de navê dewletê wek Türkiye Cumhuriyeti (bi kurdî: Komara Tirkiyeyê) misoger bû. == Dîrok == ===Wextê tirkên Anatoliyayê === Li Xorasanê dema [[siltan]] Sancar (1118–1157) de, lawê Melik Şah bû, selcûqiyan demeke xwe ya dina baş dît. Lê ji pê di [[1141]]an de li [[Semerqand]] hembera [[Kara Kitai]]yan de bin ket re çend salan şunda keyîtî hilwaşî ye. Selcûqiyên li Anatoliyayê ji pê binketîniyê di [[1243]]an hembera [[Îlhan]]an re lawaz bûn û di [[1307]]an de hilwaşî. Paşê bi awayê began dabeş bû û li ser bermayiyên vê dewletê [[Împeratoriya Osmaniyan]] ava bû. ===Berî avabûnê=== Komara Tirkiyeyê li ser axa bermayiyên Osmaniyan û li ser axa Kurdistanê hate damezrandin. Mîraseke mezin ya dîrokî, leşkerî, bûrokratî ji Împeratoriya Osmaniyan wergirt. Dewleta Osmaniyan piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] ji aliyê gelek dewletên ewropayî ve hat dagirkirin. Gelek herêmên tirknişîn ketin bindestê wan dewletan. Komara Tirkiyeyê dı 29 çiriya pêşîn 1923an de hatiye îlankirin. ===Serdema yek partî (1923-1945)=== Di vê serdemê de tenê bi navên xwe yên guhertî [[Partiya Komara Gel]] hebû, partî û rêxistinên din hatibûn qedexekirin. Her çend li sala 1930ê Firkaya Serbest hatibe ava kirin jî, di heman salê de ji aliyê partiya desthilat hate girtin. Di vê serdemê de esasen Mustafa Kemal Atatürk û hevrêyên wî li ser avakirin û modernîzekirina dewletê ve mijûl bûn. ==== Serokkomar Mistefa Kemal Atatürk (29 çiriya pêşîn 1923-10 çiriya paşîn 1938) ==== ;:Hikûmeta yekem (30 çiriya pêşîn 1923-6 çiriya paşîn 1924) Piştî hilbijartina [[Mustafa Kemal Atatürk]] bo postê serokkomariyê, hikûmeta yekem ya Tirkiyeyê jî hatiye avakirin. Ev erk ji [[İsmet İnönü]] re hate dayîn û bi partiya xwe [[Fırkaya Gel]] hikûmeta xwe ava kir. ;:Hikûmeta duyem (6 adar 1924-22 çiriya paşîn 1924) Ji ber hindek sedeman hikûmeta yekem hate betalkirin û wekî hikûmeta yekem ji aliyê İsmet İnönü ve hikûmeta duyem bi rêya Firkaya Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta sêyem (22 çiriya paşîn 1924-3 adar 1925) Ev hikûmet ji aliyê Ali Fethi Okyar ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta çarem (3 adar 1925-1 çiriya paşîn 1927) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta pêncem (1 çiriya paşîn 1927-27 îlon 1930) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta şeşem (27 îlon 1930-4 gulan 1931) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta heftem (4 gulan 1931-1 adar 1935) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên Firkaya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta heştem (1 adar 1935-25 çiriya pêşîn 1937) Ev hikûmet ji aliyê İsmet İnönü ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Komara Gel]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta nehem (25 çiriya pêşîn 1937-11 çiriya paşîn 1938) Ev hikûmet ji aliyê Mahmut Celal Bayar û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel ve hatiye avakirin. ;Serokkomar İsmet İnönü (11 çiriya paşîn 1938-22 gulan 1950) Piştî mirina Mustafa Kemal Atatürk, hevrêyê wî İsmet İnönü bû serokkomarê nû yê Tirkiyeyê. Heta piştî şerê cîhanî yê yekem jî ma li ser postê xwe. ;:Hikûmeta dehem (11 çiriya paşîn 1938-25 kanûna paşîn 1939) Ev hikûmet ji aliyê Mahmut Celal Bayar ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta yanzdem (25 kanûna paşîn 1939-3 nîsan 1939) Ev hikûmet ji aliyê Refik Saydam ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta danzdem (3 nîsan 1939-8 tîrmeh 1942) Ev hikûmet ji aliyê Refik Saydam ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta sêzdehem (8 tîrmeh 1942-9 adar 1943) Ev hikûmet ji aliyê Şükrü Saraçoğlu ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin ;:Hikûmeta çardehem (9 adar 1943-7 tebaxa 1946) Ev hikûmet ji aliyê Şükrü Saraçoğlu ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. Hikûmeta duyemîn ya Şükrü Sraçoğlu ye. ==== Serokkomar İsmet İnönü (11 çiriya paşîn 1938-22 gulan 1950)==== ;:Hikûmeta çardehem (9 adar 1943-7 tebaxa 1946) Ev hikûmet ji aliyê Şükrü Saraçoğlu ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. Hikûmeta duyemîn ya Şükrü Saraçoğlu ye. ;:Hikûmeta panzdehem (7 tebaxa 1946-10 îlon 1947) Ev hikûmet ji aliyê Mehmet Recep Peker ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta şanzdehem(10 îlon 1947-10 xizîran 1948) Ev hikûmet ji aliyê Hasan Saka ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta hevdehem (10 xizîran 1948-16 kanûna paşîn 1949) Ev hikûmet ji aliyê Hasan Saka ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ;:Hikûmeta hejdehem (16 kanûna paşîn 1949-22 gulan 1950) Ev hikûmet ji aliyê Şemsettin Günaltay ve û bi rêya kadroyên Partiya Komara Gel hatiye avakirin. ===Serdema pir partiyan (1945-...)=== ====Serokkomar Celal Bayar (22 gulan 1950-27 gulan 1960)==== ;:Hikûmeta nozdehem (22 gulan 1950-9 adar 1951) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 20em (9 adar 1951-17 gulan 1954) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 21em (17 gulan 1954-9 kanûna pêşîn 1955) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 22yem (9 kanûna pêşîn 1955-25 çiriya paşîn 1957) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. ;:Hikûmeta 23yem (25 çiriya paşîn 1957-27 gulan 1960) Ev hikûmet ji aliyê Adnan Menderes ve û bi rêya kadroyên [[Partiya Demokrat-Tirkiye]] hatiye avakirin. Bi derbeyeke leşkerî dawî li hikûmetên Adnan Menderes hat. Jixwe piştî vê rûdanê êdî di nav artêşa Tirkiyeyê de, parêzvaniyê komarê destpê dike û ev jî çend salan carekê dibe sedema derbeyên leşkerî. ====Serokkomar Cemal Gürsel (27 gulan 1960-28 adar 1966)==== ;:Hikûmeta 24em (30 gulan 1960-5 kanûna paşîn 1961) Ev hikûmet ji aliyê Cemal Gürsel ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 25em (5 kanûna paşîn 1961-27 çiriya pêşîn 1961) Ev hikûmet ji aliyê Cemal Gürsel vê hatiye avakirin ;:Hikûmeta 26em (20 çiriya paşîn 1961-25 xizîran 1962) Ev hikûmet ji koalîsyona CHP û [[Partiya Edaletê]] bi serokatiya Ismet Inonu hatiye avakirin ;:Hikûmeta 27em (25 xizîran 1962-25 kanûna pêşîn 1963) Ev hikûmet ji aliyê koalîsyona CHP û YTP bi serokatiya Ismet Inonu hatiye avakirin ;:Hikûmeta 28em (25 kanûna pêşîn 1963-20 reşemeh 1965) Ev hikûmet ji aliyê partiya CHP û bi serokatiya Ismet Inonu vê hatiye avakirin ;:Hikûmeta 29em (20 reşemeh 1965-27 çiriya pêşîn 1965) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CKMP û YTP bi serokatiya Suat Hayri Urguplu hatiye avakirin ;:Hikûmeta 30em (27 çiriya pêşîn 1965-3 çiriya paşîn 1969) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ====Serokkomar Cevdet Sunay (28 adar 1966-28 adar 1973)==== ;:Hikûmeta 30em (27 çiriya pêşîn 1965-3 çiriya paşîn 1969) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ;:Hikûmeta 31em (3 çiriya paşîn 1969-6 adar 1970) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ;:Hikûmeta 32yem (6 adar 1970-26 adar 1971) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya Suleyman Demirel hatiye avakirin ;:Hikûmeta 33yem (26 adar 1971-11 kanûna pêşîn 1971) Ev hikûmet bi serokatiya Nihat Erim ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 34em (11 kanûna pêşîn 1971-22 gulan 1972) Ev hikûmet bi serokatiya Nihat Erim ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 35em (22 gulan 1972-15 nîsan 1973) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CHP û MGP pêk tê û bi serokatiya [[Ferit Melen]] ve hatiye avakirin ====Serokkomar Fahri Koruturk (6 nîsan 1973-6 nîsan 1980)==== ;:Hikûmeta 35em (22 gulan 1972-15 nîsan 1973) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CHP û MGP pêk tê û bi serokatiya [[Ferit Melen]] ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 36em (15 nîsan 1973-26 kanûna paşîn 1974) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CGP û MGP pêk tê û bi serokatiya Naim Talu ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 37em (26 kanûna paşîn 1974-17 çiriya paşîn 1974) Ev hikûmet ji koalîsyona CHP û MSP pêk tê û bi serokatiya Bulent Ecevit ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 38em (17 çiriya paşîn 1974-31 adar 1975) Ev hikûmet bi serokatiya Sadi Irmak ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 39em (31 adar 1975-21 xizîran 1977) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, CGP, MSP û MHP pêk tê û bi serokatiya Suleyman Demirel ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 40em (21 xizîran 1977-21 tîrmeh 1977) Ev hikûmet ji partiya CHP pêk tê û bi serokatiya Bulent Ecevit ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 41em (21 tîrmeh 1977-5 kanûna paşîn 1978) Ev hikûmet ji koalîsyona AP, MSP û MHP pêk tê û bi serokatiya Suleyman Demirel ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 42yem (5 kanûna paşîn 1978-12 çiriya paşîn 1979) Ev hikûmet ji koalîsyona CHP, CGP û DemP pêk tê û bi serokatiya Bulent Ecevit ve hatiye avakirin ;:Hikûmeta 43yem (12 çiriya paşîn 1979-12 îlon 1980) Ev hikûmet ji aliyê partiya AP û bi serokatiya [[Süleyman Demirel]] ve hatiye avakirin ==Têkiliyên derve yên Komara Tirkiyeyê== {{GotarêBingeh|Têkiliyên derve yên Tirkiyeyê}} Têkilîyên derve yên komara Tirkîyeyê bi rêya Wezareta Derve ya Tirkîyeyê tên meşandin. Têkiliyên Tirkiyeya modern bi taybetî piştî avakirina komarê li sala 1923yê hatin destpê kirin. Lê di bingehê de berdewamiya Împeratoriya Osmanî ya perçebûyî bû. Piştî Şerê cîhanî yê yekem, têkiliyên împeretoriya Osmaniyan hêdî hêdî ket bin destê avakerên Tirkiyeya modern. Ji ber ku dewletên Ewropayî împeretoriya Osmanî dagir kir, di serî de têkiliyên dewleta Tirkiyeyê û yên Ewropayî li ser bingeheke hejîyayî ye. Bi taybetî jî rola Brîtanya li ser perçebûna Osmaniyan gelek mezin e, ji ber vê têkilîyen van dewletan bi awayekî baş destpê nekir. === Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Tirkiyeyê}} Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Tirkiyeyê li salên 1960an bi rêya partiyên kurd û rêxistinên dewleta tirk dest pê dike. Lê berî statûbûna Başûrê Kurdistanê, têkiliyên Tirkiyeyê bi taybetî li gel dewleta Iraqê hebûn. Berî avabûna Iraqê jî li Başûrê Kurdistanê car car serhildanên kurdan çêdibûn. Tirkiyeyê ji ber hebûna pirsgirêka kurd di nav axa xwe de nedikarî di pirsgirêka kurd de alîkariya kurdan bike. Li hemî Rojhilata Navîn dijayetiya kurdan dikir. Nedixwast kurd bibin xwedî [[statû]]. Jixwe piştî [[Serhildana Şêx Seîdê Pîranî]] li Tirkiyeyê li dijî kurdan înkara kurdbûnê destpê kir. Li sala 1963yê dewleta Iraqê û yên kurdnişîn li dijî [[Şoreşa Îlonê]] givaş li ser kurdan da destpê kirin. Di encamê de zilmeke mezin li ser kurdan peyda bû. 9ê tîrmeha 1963yê Sovyetan li dijî van dewletên Tirkiye, Îran û Iraqê daxuyandinek da ku dixwest ev dewlet dest ji karûbarên Iraqê vekêşin. Rasterast nekarî lê bi rêya dewleta [[Mongolya]] mijara kurdan bir [[Neteweyên Yekgirtî]]. Ev piştî [[Peymana Sevrê]] duyem care ku mijara kurdan dibe mijareke enternasyonel <ref>Türki Korkunun Antomisi, Irak Kürdistanı ve Etkileri, Zeyne Abidin Yaprak, Weşanên Doz 2005, r:112</ref>. Her wiha Tirkiyeyê û Îranê bihevra dixwast operesyoneke bi navê ''Hereketa Piling'' li Başûrê Kurdistanê lidar bixin. Armancê vê hereketê ew bû ku Îranê dixwast Silêmaniyê, Tirkiyeyê jî dixwast Mûsilê dagir bike <ref>Barzan'dan Bağdat'a Kürtler, Ekrem Sunar, Weşanên Dozê, r: 5</ref> Lê ji ber givaşa navneteweyî bi taybetî ji ber bertekê Sovyetan ev plan nehate bicîh anîn. === Têkiliyên Îran û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Îran û Tirkiyeyê}} [[Wêne:رضاشاه و مصطفی کمال آتاترک Reza Shah and Mustafa Kemal Atatürk.jpg|thumb|Reza Şah Pehlewî û Mistefa Kemal Ataturk]] [[Wêne:President Hassan Rouhani welcomes Turkish President Recep Tayyip Erdoğan in Saadabad Palace 02.jpg|thumb|Serokkomarê Komara Tirkiyeyê Receb Teyîb Erdogan û serokkomarê Komara Îslamî ya Îranê Hesen Ruhanî]] Di wextê Osmaniyan û Sefewiyan ta niha gelek têkiliyên van herdu welatan çêbûyê. Piştî [[Peymana Qesra Şîrîn]] ku di sala 1639ê ji aliyê Sefewî û Osmaniyan hatiye destnîşan kirin heta niha hidûd bi hindek guherînan wek hev ma ye. Lê têkiliyên van herdu welatan çi caran jî li dijî dewleteke biyanî wek hev nebûye. Piştî peymana Qesra Şîrîn welatê kurdan an ku [[Kurdistan]] ji aliyê van her du dewletan ve hatiye parçe kirin û ji hîngê heta niha di hidûdên van her du dewletan de pirsgirêkên mezin yên girêdayî kurdan qewimî ne. Her çend malbatên Osmaniyan û Sefewiyan tirk bûne jî têkiliyên wan ji ber cudabûna mezheban çi caran di asteke de baş de nebû. Gelek caran li herêmê di navbera van herdu dewletan de şer û pevçûn çêdibûn. Hemû şer jî li Kurdistanê dihatin kirin. Ji ber van şeran li herdu rexan jî dûrxistin û bicîhkirina eşîrên kurd di polîtîkaya van herde dewletan de hebûye. Ev têkiliya van herdu welatan heta salên 1900an jî bi vî awayî berdewam kir. Piştî van salan ev herdu dewlet her çend sîstemên guherandibin netewe-dewlet jî hêj jî giraniya mezheban di navbera wan de heye. Bi dûçûna dîroknas û sîyasetnasê tirk Atay Akdevelioğlu 4 sedemên girîng di navbera têkiliyên Tirkîyeyê û Îranê de dilîze; {{Jêgirtin| #Hevrikîya van herdu şaristanan yên sedsalane ku ji wextê têkiliyên Sefewiyan û Osmaniyan destpê dike û heta niha. Ev hevrikiya van herdu dewletan bêbaweriyeke mezin xistiye navbera van herdu civakan. Çûnkî civaka Osmanî bi giştî sunîmezheb, Sefewî jî bi giştî şîîmezheb bûn. #Polîtîkayên pan-tûranî jî di navbera têkiliyan de xwedî roleke mezin e. Piştî hijyana dewleta Osmaniyan, bi rêya partîya Îtîhad û Terakî polîtîkayên pantûranî li Rojhilata navîn heta Asyaya Navîn hatin meşandin ku ît3ihad û terakiyê dixwast hemû tirkên dinyayê bike yek dewlet. Li Îranê hejmareke zêde tirk/azerî hebûn ku potensîyela tesîra pantûraniyan li vir hebû. Ev polîtîka dibû sedema bêbaweriyê dijî dewleta tirkan. #Tesîra Brîtanyayê vî wextî li Îranê pir zêde bû ku pişttî [[şerê cîhanî yê yekem]] gelek zêdetir lêhat. Brîtanya li gel tirkan jî di nav şer û pevçûnan de bû. Ji ber vê sedemê Îranê nedikarî bêyî Brîtanyayê têkiliyên baş li gel Tirkiyeya nû biafirîne. Lê tesîra vê sedemê niha nemaye. #Pirsgirêka eşîrên kurd jî vî wextî di navbera van herdu dewletan de ji pirsgirêkên herî mezin bû. Dema eşîreke kurd li tirkîyeyê an jî li îranê serhildanek kiriba, ji bo revînê dikarî biçin dewleta din. Ev jî dibû pirsgirêkek mezin.|çavkanî=Türk Dış Politikası,Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar- Baskın Oran, r:205}} '''Faktorên tesîrê li têkiliyên Komara Tirkiyeyê û Komara Îslamî ya Îranê dike:''' # Têkiliyên Tirkiyeyê li gel [[DYA]] û [[Îsraîl]]ê gelek tesîran li têkiliyên Îran û Tirkiyeyê dike. Wek tê zanîn têkiliyên Komara Îslamî piştî şoreşa îslamî ber bi xerabbûnê ve diçin. Ji ber vê jî ev diyarde yek ji girîngtirîn diyardeye di têkiliyên Îran û Tirkiyeyê de. Nêzîkbûna Tirkiyeyê bo Îsraîlê jî nerazîbûneke mezin li Îranê peyda dike. Jixwe Komara Îslamî ya Îranê dewleta Îsraîlê nasnake # Polîtîkayên Îranê yên li Rojhilata Navîn jî tesîrê li têkiliyan dike. Alîkariya Îranê bo komên tundrew yên îslamî ku giştî Şîî ne, nerazîbûnê li Tirkiyeyê peyda dike. # Pêşvebirina çekên komelkuj yên Îranê wekî her dewleteke dinyayê li Tirkiyeyê jî nerazîbûnê nîşan dide. # Polîtîkayên Tirkiyeyê li [[Asyaya Navendî]] û [[Kafkasya]]yê tesîrê li têkiliyên herdu dewletan dike. Jixwe li van herêman û di Îranê de gelheyeke zêde tirk(azerî,tirkmen, kirxiz hwd..) hene. Îran ditirse ku Tirkiye bi rêya neteweyetî tesîrê di nav van gelên nijadtirk de bike. Jixwe li Kafkasyayê Îran ji Azerbaycanê bêhtir têkiliyên xwe li gel Ermenistanê xurt dike. Piştî xerabûna têkiliyên Îran û DYAyê piştî şoreşa Îslamî, dagirkirina DYAyê li Iraqê jî tesîrên gelek mezin têkiliyên navneteweyî yên dewletên Rojhilata Navîn kirin. Piştî vê dagirkirinê Iraq ber bi parçebûnê ve diçe. Di Iraqa nû de Tirkiye dixwaze Iraq perçenebe û kurdên li vir nebin xwedî statû lê her çend armanca Îranê jî neperçebûna Iraqê be jî her wisa dixwaze ku Şîiyên Iraqê bixe nav tesîra xwe de û destê xwe li Iraqê bihêz bike û îdeolojiya xwe belavî Iraqê bike. Jixwe gelheya Iraqê bêhtir Şîî ne. Her wisa tirsa Îranê jî ew e ku Tirkiye li Iraqê dixwaze Mûsil û Kerkûkê dagir bike. Li Iraqê pozîsyona Tirkiyeyê û Îranê her çend wek hev be jî li dijî vê rewşa ku statû standina kurdan, pozîsyon û siyasetên xwe yên girêdayî ewlehiyê guhertin. Niha di navbera Tirkiyeyê û Îranê de li nav [[Başûrê Kurdistanê]] û [[Iraq]]ê de pêşbazî heye. Lê ev rewş hêj jî ji bo kurdan rewşeke ewle nîne, çûnkî ev herdu hêz jî ji hebûna DYAyê ditirsin. Hebûna PKKê jî di navbera herdu dewletan de dibe pirsgirêkeke mezin. Tirkiye îdîa dike ku Îran alikariya PKKê dike û ji wî aliyê hidûd êrîşî Tirkiyeyê dike. Lê piştî dagirkirina DYAyê li Iraqê rewşa herêmê hat guhertin û statûya kurdan ji bo Îranê jî ji bo Tirkiyeyê jî bû pirsgirêkek mezin. Jixwe paşî ji aliyê PKKê ve rêxistina [[PJAK]]ê hate ava kirin û gelek pêvçûn û şer di navbera PJAK û Îranê de qewimîn lê di sala 2011ê de ev şer û pevçûn sekinîn. 27 Temmuz 2004ê serokwezîrê Tirkiyeyê çû Îranê û li wir hevpeymanek hate destnîşan kirin. Bi dûçûna wê hevpeymanê Îranê PKK/Kongra Gel, Tirkiyeyê jî Micahîdên Gel wek rêxistinên terorîst binavkirin û nasandin<ref>Bütün Boyutları ile İran ve Türkiye İlişkileri-Arif Keskin, r:13</ref>. === Têkiliyên Iraq û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Iraq û Tirkiyeyê}} Piştî çareserkirina hidûdên Îran û Tirkîyeyê, pirsgirêkên hidûdî yên Îran û Iraqê jî li 4ê tîrmeha 1937ê bi taybetî pirsgirêka [[Şetelereb]] hate çareser kirin. Her wiha hindek pirsgirêkên hidûdî di navbera Îran û Efxanistanê jî de hebûn. Ev xebatên han, rê da van welatan ku piştî pirsgirêkên hidûdî, di pirsgirêkên din de jî çareser bikin. Bi taybetî Kurdistan di navbera Îran, Tirkîye û Iraqê de hatibû parçe kirin û xetera avabûna Kurdistanê di nav dilê van her sê dewletan de hebû. Ji ber vê sebebê, van hersê dewletan û efxanistanê xwestin bi hevra hevpeymaneke din destnîşan bikin. Li 8ê tîrmeha 1937ê de di navbera van hersê dewletan de Hevpeymana Neêrişkirina Hev hate destnîşan kirin. Ji ber ku ev hevpeyman li qesra Sadabadê hatîye destnîşan kirin, jê re dibêjin [[Peymana Seedabadê]] an jî Pakta Sadabadê. Ji bilî Efxanistanê, endîşeyên dewletên din ya esas pirsgirêka kurdan bû. 10 madeyên hevpeymanê hebûn û çar ji wan rasterast behsê kontrolkirina kurdan dike <ref>Kürt Meselesi ve Türkiye-İran İlişkileri, Robert Olson, r:48</ref> Li sala 1946ê van herdu dewletan [[Peymana Hevkariyê ya Tirkiyeyê û Iraqê 1946]] destnîşan kir. === Têkiliyên Sûrî û Tirkiyeyê === {{gotara bingehîn|Têkiliyên Sûrî û Tirkiyeyê}} Piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] dewleta Osmanî belav bû û gelek herêmên erebziman ji aliyê dewletên rojavayî ve hatin dagir kirin. Bi dûçûna peymana [[Sykes Pycot]] û [[Peymana Sevrê]] axa welatê Osmanîyan ji alîyê dewlet û rêxistinên din ve hate parve kirin. Axa dewleta Sûrî jî di bin mandaterîya [[Fransa]]yê de bû. Bi dûçûna wan peymanan jî herêma Îskenderûn an jî [[Xetay (parêzgeh)]] ketibû bin destê Fransayê û di paşeroja têkiliyên Sûrî û Tirkiyeyê jî ev bû pirsgirêka sereke. 20ê cotmeha 1921ê de di navbera Fransayê û hikûmeta Enqereyê de hevpeymanek hate destnîşan kirin. Bi dûçûna wê hevpeymanê parêzgeha Xetayê wek xweser ma, heta ku giştpirsîyekê dikin ku tevlî kîjan dewletê bibe. == Dînên Tirkiyeyê == Derbarê ayîna gelê Tirkiyeyê de 96,1% [[misilman]]ên (80% [[suni]] û 16,1% [[elewî]]) ne; 0,6% jî [[xiristiyan]] û 3,2% [[ateîst]] û [[agnostîk]] in.<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl%26t_en.pdf |accessdate=2009-03-25 |archive-date=2009-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090325005232/http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl%26t_en.pdf |url-status=dead }}</ref> == Gelên Tirkiyeyê == Li Tirkiyeyê [[tirk]], [[kurd]], [[çerkez]], [[Gurcî]], [[bosnî]], [[ereb]], [[alban]], [[laz]], û gelek gelên din wek [[ermenî]] ([[Hamşen]]), bulgar ([[pomak]]), [[suryanî]], [[çaçan]], [[yewnan]] ([[pontî]]), [[tirkên cihû]] û [[Roman (wêje)|roman]]{{Çavk}}. [[Wêne:Ethnic Structure of Turkish Repuclic.png|thumb|Nexşeya gelên Tirkiye.]] == Erdnigari == Li herêmên curbecur ên Tirkiyeyê avhewayên cuda hene, li peravan pergala hewayê bi ya ku li hundir serdest e berovajî dike. Li peravên Ege û Deryaya Navîn zivistanên hênik, baranbar û havînên germ û bi nermî hişk in. Barîna salane li wan deveran ji 580 heta 1,300 mîlîmetre (22,8 heta 51,2 in) diguhere, li gorî cîhê. Bi gelemperî, barîna baranê li rojhilat kêm e. Beravên Deryaya Reş herî zêde baran dibare û yekane herêma Tirkiyeyê ye ku di tevahiya salê de barîna zêde lê dibare. Beşa rojhilatê wê peravê salane 2,500 mîlîmetre (98,4 in) digihîje ku herî zêde barîna welat e. [[Wêne: Turkey topo.jpg|thumb| Nexşeya cihêrengên Anatolyayê]] Dîmenên cihêreng ên Tirkiyeyê berhema gelek pêvajoyên tektonîkî ne ku bi mîlyonan salan Anatolyayê şekil dane û îro jî berdewam dikin ku bi erdhejên pir caran û car caran teqînên volkanîk diyar dibe. Ji xeynî beşeke kêm ji axa xwe ya li ser sînorê Sûriyê ku berdewamiya Platforma Erebî ye, Tirkiye ji hêla jeolojîk ve beşek ji kembera Alpide ya mezin e ku ji Okyanûsa Atlantîk heya Çiyayên Hîmalaya dirêj dibe. Ev kember di Serdema Paleogene de pêk hat, ji ber ku lewheyên parzemînê yên Erebî, Afrîka û Hindistanê dest pê kir ku bi plakaya Avrasyayê re li hev ketin. Ev pêvajo îro jî li ser kar e ji ber ku Deşta Afrîkayê bi Deşta Avrasyayê re digihêje hev û Deşta Anadoluyê jî ber bi rojava û başûrrojavayê ve bi qisûrên lêdanê direve. Ev herema Xelqê ya Bakurê Anatoliya ku sînorên pîta yên îroyîn ên Avrasyayê li nêzî peravên Deryaya Reş pêk tîne û Herêma Xalê ya Rojhilatê Anadoluyê ku li başûrrojhilat beşek ji sînorê Plaka Erebistana Bakur pêk tîne. Di encamê de Tirkiye dikeve yek ji herêmên herî aktîf ên erdhejê. == Galerî == <gallery class="center"> Wêne:Ankara Kizilay square.JPG|Meydana Kizilayê, li Enqerê Wêne:TaksimSquareIstanbul.jpg|Meydana Taksîmê, li Stembolê Wêne:Izmir coast.jpg|Perava [[Îzmîr]]ê Wêne:Alanya Turkey.JPG|Alanya Wêne:Pamukkale00.JPG|Pamukkale Wêne:Manavgat waterfall by tomgensler.JPG|Sûlava Manavgatê |Folklora tirkî Wêne:Selimiye Camii.jpg|Mizgefta Selimiye, li Edîrnê Wêne:Whirling Dervishes, Konya, Turkey, RMO.jpg|Derwêşên zivîrok, li Qonyayê Wêne:Boulevard Bodrum.jpg|Bodrum Wêne:Turkey-3019 - Hagia Sophia (2216460729).jpg|Muzeya [[Ayasofya]]yê </gallery> == Çavkanî == {{çavkanî}} {{Commons|Türkiye}} {{YE}} {{Dewletên Ewropa}} {{Dewletên Asya}} [[Kategorî:Tirkiye| ]] 6c82lvem91u6jas2tg37sblbmsl2m37 0 9388 1094747 1094165 2022-08-08T22:25:04Z CommonsDelinker 599 Wêneyê bi navê Osman_Abdulaziz.jpg ji gotarê hate jêbirin, ji ber ku ew li Commonsê ji aliyê [[commons:User:Yann|Yann]] ve hate jêbirin. Sedema jêbirinê: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Osman Abdulaziz.jpg|]] wikitext text/x-wiki '''Osman Abdulaziz''' li sala 1922yê li [[Helebce]]yê hate dinê. Bavê wî Şêx Ebdûlezîz melayekê Neqşibendî yê navûdeng bûye. Osman Ebdûlezîz perwerdehiya zaroktiyê ji bavê xwe û melayên deverê wergirt. Piştî salan ji bo perwerdehiya xwe berê xwe da [[Misir]]ê. Li Misirê rêxistina [[Brayên Misliman]] nasî. Piştî vegerî Iraqê tevlî rêxistinên Brayên Misliman bû. Li sala 1959ê de di nav damezrînerên rêxistina Hizbul Îslamî Iraq de bû. Piştî kudetaya Ebdûlkerîm Qasim li Iraqê, rêxistina wan hate qedexe kirin û Şêx Osman vegerî Helebçeyê. Li sala 1979ê de rêxistina bi navê [[Bizûtinewey Îslamî le Kurdistan]] damezrand. ==Çavkanî== [[Kategorî:Jidayikbûn 1922]] [[Kategorî:Mirin 1999]] muno56hk2yaijixx3tu98z4jt70irwo 0 16127 1094767 1059642 2022-08-09T04:06:56Z Aqşin Abbaslı 44933 wikitext text/x-wiki {{bnr|Azerî}} {{Gotara bê çavkanî}} {{Infobox ziman | nav = Azerî | navê xwemalî = {{lang|az|Azərbaycan dili}}, {{lang|az-Arab|آذربایجان دیلی}}, {{lang|az-Cyrl|Азәрбајҹан дили}} | renga malbat = Altayî | dewlet = {{al2|Îran}}<br /> {{al2|Azerbaycan}}<br /> {{al2|Rûsya}}<br /> {{al2|Gurcistan}} <br /> {{al2|Tirkiye}}<br /> {{al2|Îraq}}<br /> {{al2|Sûrî}}<br /> {{al2|Ûkrayna}}<br /> {{al2|Qazaxistan}} | herêm = | nexşe = Map of the Azerbaijani language.svg | firehiya nexşe = | binnexşe = Zimanê azerî | zimanê zikmakî = 25-38 milyon<ref name="Encyclopedia of Orient">[http://looklex.com/e.o/iran.peoples.htm "Peoples of Iran"] in ''Looklex Encyclopedia of the Orient''. Retrieved on 22 January 2009.</ref><ref>http://www.terrorfreetomorrow.org/upimagestft/TFT%20Iran%20Survey%20Report%200609.pdf</ref><ref name="CIA Iran">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html#People "Iran: People"], ''CIA: The World Factbook'': 24% of Iran's total population. Retrieved on 22 January 2009.</ref><ref>[http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/ccas/2008/00000027/00000001/art00004 G. Riaux, "The Formative Years of Azerbaijan Nationalism in Post-Revolutionary Iran"], ''Central Asian Survey'', 27(1): 45-58, March 2008: 12-20%of Iran's total population (p. 46). Retrieved on 22 January 2009.</ref><ref name="Amnesty International">[http://www.amnestyusa.org/news/document.do?id=ENGMDE130742006 "Iran"], ''Amnesty International report on Iran and Azerbaijan people''. Retrieved 30 July 2006.</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azb Ethnologue total for South Azerbaijani] plus [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=azj Ethnologue total for North Azerbaijani]</ref> | malbat1 = [[Zimanên tirkî]] | malbat2 = | netewe = {{al2|Azerbaycan}}<br /> {{al2|Rûsya}} ([[Daxistan]]) | kêmnetewe = | ajans = – | iso1 = az | iso2b = aze | iso2t = azb | iso3 = aze | lc1 = azj | ld1 = Azerbaycaniya bakur | lc2 = azb | ld2 = Azerbaycaniya başûr | agahdarî = }} '''Azerî''' (acemî û tatî jî jê re dibêjin [çavkanî pêwîst e]) yek ji [[zimanên tirkî]]. Digel Komara [[Azerbaycan]], [[Îran]], [[Tirkiye]] û [[Rusya]]. Li [[Gurcistan]] û raqê tê bikar anîn. 25-38 milyon kes bi azerî diaxivin. Di dema [[YKSS]]´ê de ji bo zimên [[alfabeya kîrîlî]] hat bikaranîne, lê niha pirranî latînî bi kar tînin. == Hin agahiyên derbarê zimanê azerî de == * [[ISO 639]]-1: az * [[ISO 639]]-2: (B) aze (T) azb * [[SIL ISO 639]]-3: aze * Cihên ku lê tê axavtin: [[Azerbaycan]], [[Îran]], [[Tirkiye]], [[Îraq]], [[Rûsya]], [[Gurcistan]], [[Sûrî]], [[Ûkrayna]], [[Qazaxistan]] * Axêv: 25-38 milyon * Diyalekt: Azeriya bakur, Azeriya başûr * Devok: Şemaxa, Salîani, Lənkorən, Gazax, Aîrym, Borcala, Terekeme, Qizilbaşça, Nuqa, Zaqatali (Mugali), Kutkas, Naxçevan, Ordubad, Qîrovabad, Şuşa, û Qarapapax. == Alfabeyên zimanê azerî == === Alfabeya azerî bi tîpên kîrîlî === А а, Ә ә, Б б, Ҹ ҹ, Ч ч, Д д, Е е, Ф ф, Ҝ ҝ, Ғ ғ, Һ һ, Х х, Ы ы, И и, Ж ж, К к, Г г, Л л, М м, Н н, О о, Ө ө, П п, Р р, С с, Ш ш, Т т, У у, Ү ү, В в, Ј ј, З з. === Alfabeya azerî bi tîpên latînî === *Mijarên têkildar: [[Elfûbêy azerbaycanî]] A a, B b, C c, Ç ç, D d, E e, Əə, F f, G g, Ğ ğ, H h, X x, I ı, İ i, J j, K k, Q q, L l, M m, N n, O o, Ö ö, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Ü ü, V v, Y y, Z z. [[Wêne:South Azeri Turks (in Iran) uses the Arabic script.jpg|thumb|250px|Pirtûkeke azerî yê ku li Azerbaycana Îranê hate çapkirin. Bi tîpên erebî ye.]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == * [http://www.learnazeri.blogspot.com/ Nivîsa bi azerî] {{InterWiki|code=az|azerî}} {{kurt}} [[Kategorî:Zimanê azerî| ]] [[Kategorî:Ziman|Azerî]] [[Kategorî:Zimanên tirkî]] [[Kategorî:Zimanên Tirkiyeyê|Azerî]] 5kqhsujpt6lcoucrmc2vlbbuq4jbfo9 0 52079 1094728 1008198 2022-08-08T13:43:57Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Gotara bingehîn|Dîroka Kurdistanê}} [[Wêne: Khurasani kurdish exclave 1835.png|thumb| Saziyên kurdên Xorasanê di sala 1835an de]] '''Mîrgeha Qûçanê''' an '''îlxaniya qûçanê''' yek ji mîrneşîniyên [[Kurdên Xorasanê|kurdan li xorasanê]] bû. Ev mîrgehe li aliyê êla [[Zafranlû]] ve di destpêka sedsala 17'emîn de hatiye avakirin û heta dawiya [[1800]]'an hebûna xwe li hember erişên derveyî ve parastî ye. Gorî M. Zekî Emîn Beg ev mîrgeh nîvserbixwe û xwedî qanûn û dadgehên taybetî yên hundurûyî bûye<ref>http://www.kurdistanamin.org/pirtukxane/3.pdf{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Mîrgehên kurdan}} [[Kategorî:Kurdên Xorasanê]] [[Kategorî:Mîrgehên kurdî]] 01ntqz78021mr3vdkmey5sfxkf4kiv0 1094729 1094728 2022-08-08T13:45:02Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Gotara bingehîn|Dîroka Kurdistanê}} [[Wêne: Khurasani kurdish exclave 1835.png|thumb| Saziyên kurdên Xorasanê di sala 1835an de]] '''Mîrgeha Qûçanê''' an '''îlxaniya qûçanê''' yek ji mîrneşîniyên [[Kurdên Xorasanê|kurdan li xorasanê]] bû. Ev mîrgehe li aliyê êla [[Zafranlû]] ve di destpêka sedsala 17'emîn de hatiye avakirin û heta dawiya [[1800]]'an hebûna xwe li hember erişên derveyî ve parastî ye. Gorî M. Zekî Emîn Beg ev mîrgeh nîvserbixwe û xwedî qanûn û dadgehên taybetî yên hundurûyî bûye<ref>http://www.kurdistanamin.org/pirtukxane/3.pdf{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Kurdistanê]] * [[Lîsteya xanedan û dûgelên kurdan]] * [[Kurdên Xorasanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Mîrgehên kurdan}} [[Kategorî:Kurdên Xorasanê]] [[Kategorî:Mîrgehên kurdî]] 0g9bg70dyis9k24rlq8yibzvalg67jx 1094730 1094729 2022-08-08T13:51:32Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Gotara bingehîn|Dîroka Kurdistanê}} [[Wêne: Khurasani kurdish exclave 1835.png|thumb| Saziyên kurdên Xorasanê di sala 1835an de]] '''Mîrgeha Qûçanê''' an '''îlxaniya qûçanê''' yek ji mîrneşîniyên [[Kurdên Xorasanê|kurdan li xorasanê]] bû. Ev mîrgehe li aliyê êla [[Zafranlû]] ve di destpêka sedsala 17'emîn de hatiye avakirin û heta dawiya [[1800]]'an hebûna xwe li hember erişên derveyî ve parastî ye. Gorî M. Zekî Emîn Beg ev mîrgeh nîvserbixwe û xwedî qanûn û dadgehên taybetî yên hundurûyî bûye<ref>http://www.kurdistanamin.org/pirtukxane/3.pdf{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Piştî ku gelek eşîrên [[Kurd|kurdan]] ji herêmên derdora [[Qefqasya|Qefkasyayê]] û [[Azerbaycana Rojhilat (parêzgeh)|Azerbaycana Îranê]], ji bo parastina eşîrên tirkmen ên li bakur, sirgûnî herêma [[Xorasane|Xorasanê]] hatin kirin, ku biryara parastina padîşahê Îranê yê wê demê [[Abbas Ismail|Abbas I]], ku bav û kalên wî Kurd bû, girt. Nasnameya Kurdî li ser zemîneke nû ava bûye. Eşîrên ku pirraniya Kurmançaxêv di vê herêmê de bi bindestkirina împaratoriyên din ên Îranê bi dest xistin. == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Kurdistanê]] * [[Lîsteya xanedan û dûgelên kurdan]] * [[Kurdên Xorasanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Mîrgehên kurdan}} [[Kategorî:Kurdên Xorasanê]] [[Kategorî:Mîrgehên kurdî]] e321d6q18liq9hnz3blw8fqu89lloga 1094731 1094730 2022-08-08T13:51:40Z 2001:871:210:2D03:1C78:5289:76DF:BE4C wikitext text/x-wiki {{Gotara bingehîn|Dîroka Kurdistanê}} [[Wêne: Khurasani kurdish exclave 1835.png|thumb| Saziyên kurdên Xorasanê di sala 1835an de]] '''Mîrgeha Qûçanê''' an '''îlxaniya qûçanê''' yek ji mîrneşîniyên [[Kurdên Xorasanê|kurdan li xorasanê]] bû. Ev mîrgehe li aliyê êla [[Zafranlû]] ve di destpêka sedsala 17'emîn de hatiye avakirin û heta dawiya 1800'an hebûna xwe li hember erişên derveyî ve parastî ye. Gorî M. Zekî Emîn Beg ev mîrgeh nîvserbixwe û xwedî qanûn û dadgehên taybetî yên hundurûyî bûye<ref>http://www.kurdistanamin.org/pirtukxane/3.pdf{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Piştî ku gelek eşîrên [[Kurd|kurdan]] ji herêmên derdora [[Qefqasya|Qefkasyayê]] û [[Azerbaycana Rojhilat (parêzgeh)|Azerbaycana Îranê]], ji bo parastina eşîrên tirkmen ên li bakur, sirgûnî herêma [[Xorasane|Xorasanê]] hatin kirin, ku biryara parastina padîşahê Îranê yê wê demê [[Abbas Ismail|Abbas I]], ku bav û kalên wî Kurd bû, girt. Nasnameya Kurdî li ser zemîneke nû ava bûye. Eşîrên ku pirraniya Kurmançaxêv di vê herêmê de bi bindestkirina împaratoriyên din ên Îranê bi dest xistin. == Mijarên têkildar == * [[Dîroka Kurdistanê]] * [[Lîsteya xanedan û dûgelên kurdan]] * [[Kurdên Xorasanê]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{Mîrgehên kurdan}} [[Kategorî:Kurdên Xorasanê]] [[Kategorî:Mîrgehên kurdî]] 4l9tqwc89xssuicw76ahypz0ydggtg4 0 72261 1094776 1088687 2022-08-09T08:42:42Z Op99as 52091 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Map of Iranian Kurdistan.png|thumb|Rojhilata Kurdistanê]] '''Şoreşa Rojhilata Kurdistanê''' destpêka têkoşîna çekdarî û ya siyasî ya kurdên [[Rojhilata Kurdistanê]] îfade dike. Piştî dagirkirina DYAyê li Iraqê, guherînên radîkal li Rojhilata Navîn çêbûn û van guherînan tesîra xwe li hemî dewletên Rojhilata Navîn kirin. Rêxistin û partiyên kurdan li Îranê bi dehsalane ku têkoşîna xwe ya çekdarî rawestandibûn. Lê li sala 2016ê de bi hindek çalakiyan daxuyandin ku li Îranê û Rojhilata Kurdistanê dê çalakiyên çekdarî jinûve destpê bikin. Rojhilata Kurdistanê di halê hazir de di nav axa dewletê [[Îran]]ê de ye. Herêma Kurdistanê ji parêzgehên [[Azerbaycana Rojava (parêzgeh)|Azerbaycana Rojava]], [[Kurdistan (parêzgeh)|Kurdistan]], [[Kirmaşan (parêzgeh)|Kirmaşan]], [[Îlam (parêzgeh)|Îlam]], [[Hemedan (parêzgeh)|Hemedan]] pêk tê. Her wisa parêzgeha [[Xorasana Bakur (parêzgeh)|Xorasana Bakur]] jî kurd in, lê ji ber sedemên cografî di nav Kurdistanê de nayê hesibandin. == Kurtedîroka Rojhilatê Kurdistanê == {{Gotara bingehîn|Dîroka Rojhilatê Kurdistanê}} [[Wêne:Mustafa Barzani in Mahabad Kurdish Republic.jpg|thumb|Daxuyandina Komara Kurdistanê li sala 1946ê]] [[Wêne:Kurdish leader Abdulrahman Qasimlo.jpg|thumb|Ebdulrehamn Qasimlo û pêşmergeyên Rojhilata Kurdistanê]] [[Rojhilatê Kurdistan]]ê bi [[Peymana Qesrê Şîrîn]] (bi farisî ehdname zehab (عهدنامه زهاب)) a di navbera osmaniyan û [[Dewleta Sefewiyan]] de ji parçeyên din yê Kurdistanê re hate dûrxistin. Her çend di wê demê de ev sinor hebin jî, bi rêya mîrektiyên kurdî ev sinor dihate binpêkirin. Lê di dema belavbûyîna [[osmanî]]yan de ev sinor jî ji her du aliyan ve hate zeftkirin. Piştî zeftkirina van dewletan serhildanên kurdan destpê kirin. [[Şêx Ubeydelayê Nehrî]] li 1880an de li [[Şemdînan]] li dijî her du dewletên dagirker serhildan da destpêkirin. Şêx Ubeydullahê Nehrî bi vê serhildanê dixwast herêmên wek Şemdînan, Hekarî, Urmiye, Tîrgever û Mîrgever bixe bin destê xwe. Hêjayî gotinê ye ku gelek dîroknas dibêjin ku dîroka nûjen a kurdên Îranê piştî [[Serhildana Şêx Ubeydelayê Nehrî]] destpê dike. Ev nêrin cara yekem ji aliyê [[Basil Nikitin]] ve hate gotin<ref>Basil Nikitin</ref>. Piştî vê jî hindek dîroknasên din jî li dû vê nêrînê çûn<ref>Wadie Jwaideh: The Kurdish Nationalist Movement:Its origins and development</ref>. Li sala 1918an de jî [[Simkoyê Şikak]] li herêma Urmiyê serhildan da destpêkirin. Di vê serhildanê de Simkoyê Şikak gelek cihên Rojhilatê Kurdistanê rizgar kirin. Lê ev serhildan jî di sala 1930an de bi dawî bû. Li sala 1945an tevgerên kurd li Îranê yekemîn car bi awayeke nûjen tevgerîn. Partî û rêxistinên hevdem ava kirin. Di encamê de bi pêşengiya [[Qazî Mihemed]] bi rêxistina xwe [[Partiya Demokratîk a Kurdistana Îranê]], her wisa bi alikariya [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Sovyet]]<nowiki/>an [[Komara Kurdistan]] ava kir lê ev komar zêde nejiya û di sala 1946an de ji aliyê dewleta Îranê ve hate ruxandin. Hînkirina zimanê kurdî hate qedexe kirin. PDK-Î wek tehdîdek hate nasîn bo dewletê. Kêmtir ji dû salan piştî rûxana komarê, PDK-Î xebata xwe bi veşartî kir. Li sala 1950an de li Ciwanroyê li dijî hikûmeta Îranê serhildanek rûdide. Piştî salên 1950an li Îranê bi rêberiya siyasetmedar û serokwezîr Mihemed Miseddiq li dijî Şah Mihemed Reza û emperyalîstan helwest hate nîşan dan ku dixwastin hem erkên şahê Îranê kêm bikin hem jî îstîsmara emperyalîstan xelas bikin. Kurdên Rojhilata Kurdistanê di vî wextî de li gel Mihemed Misediq bûn. Di hilbijartinên herêmî yên li sala 1952yê PDKÎ bi awayeke azad tevlî hilbijartinan bû û di hilbijartinan de dengekê biqîmet destxist. Jixwe di kabîneta Museddiq de kurdek jî hebû<ref>The Kurds in Iran;The Past, Present and Future, Kerim Yildiz and Tanyel B. Tansi, r:37</ref>. Lê ev demokratîzekirin û reformekirina [[Muhemmed Museddiq]] biserneket û bi derbeyeka bi alikariya [[CIA]]yê ji aliyê şah ve li sala 1953yê ji kar hate dûrxistin. Piştî ketina serokwezîr Mihemed Misediq, artêşa Îranê berê xwe da Rojhilata Kurdistanê û kurdên deverê aşt kirin. Muhemed Reza Şah dîsa dest bi reforman kir, zimanê farisî di her alîyê jiyan û polîtîkayê de mecbûrî kir. Mecbûrîyeta bikaranîna zimanê farisî îlan kir ku di hemî nivîsîn û belavokên dewletê de bê bikaranîn lê rê jî da zimanê kurdî ku di televîsyonan û radyoyan de pê weşan bikin <ref>The Kurds in Iran;The Past, Present and Future, Kerim Yildiz and Tanyel B. Tansi, r:38</ref>. Piştî vegera Mela Mistefa Barzanî bo Başûrê Kurdistanê têkiliyên xwe li gel her aliyan xurt kir. Di xebata wî ya li dijî artêşa Îraqê de PDKÎyê alîkariya wî kir. Rêvebirên PDK-Îraq û PDK-Îran piştî Komara Kurdistanê yekemîn car bihevra xebat kirin. Lê ev hevxebat zêde dewam nekir. Li salên 1960an Mela Mistefa Barzanî li dijî rêvebiriya Îraqê bi Îranê re lihevhat û tevgerî. Ev pêngava Mela Mistefa bû sedema şikestina têkiliyên PDK-Î Û PDK-Iyê. Ev nêzîkiya PDKê bo Îranê heta sala 1975ê de dewam kir. Li sala 1975ê Îranê li gel Iraqê hevpeymana Cezayîrê destnîşankir. Piştî vê hevpeymanê têkiliyên Başûrê Kurdistanê bi taybetî fraksiyona PDKê li gel Îranê li ser zemîneke bêbawerî birêveçû. Li sala 1964ê de rewşenbîrên PDKÎyê bang kir ku li dijî rêjima Îranê şerê çekdari bikin. Di encamê de ji 50 kesan bêhtir endamên PDKÎ, ku serokeşîr, mela, karker, rençber di nav de, jiyana xwe ji dest dan. Piştî van rûdanan PDKÎyê xebatên xwe nepenî kirin <ref>The Political Development of the Kurds in Iran: Pastoral Nationalism- F. Koohi-Kamali-r:169</ref>. Di van salan de PDKÎyê nekarî bi şerê çekdarî mafê xwe ji rejîma Îranê bistîne. Her wisa [[Partiya Demokrat a Kurdistanê]] bi rêberiya Mistefa Barzanî, têkiliyên xwe li gel Îranê xurt dikirin ku li dijî Îraqê şer bike. Ji ber van sedeman di nava PDKÎ de dudilî derket ku li gel Îranê şer bike an na. Li sala 1967ê grûbek ji PDKÎ veqetî û li Îranê şer dijî Îranê dan destpê kirin lê biserneketin û gelek ji wan hatin kuştin. Li sala 1975ê di navbera Îran û Iraqê de Hevpeymana Cezayîrê hate destnîşan kirin. Piştî vê destnîşanê Mistefa Barzanî nekarî alikariyê ji Îranê werbigire û hevsenga di navbera Îran-PDKÎ û Iraq-PDK xerabû. Dîsa PDKÎyê di nav gel karên çekdarî hêdî hêdî dan destpê kirin. Piştî raperîna xelkê Îranê dijî desthilata şah, li sala 1979 û rûxana rejîma şah, li Rojhilata Kurdistanê û Îranê de valahiyeke leşkerî rûda. Di vê rewşê de PDKÎ û hindek rêxistinên din yên kurdî li Mahabad û derdora wê kontrol kirin. Xûmênî dema şoreşa Îslamî çêbû sozdabû kurdan ku Kurdistan bibe xweser û daxwaz û armancên rêxistinên kurdî jî ew bûn. Lê piştî serketina Şoreşa Îslamî ew soz hatin jibîr kirin û di navbera rêxistinên kurd û pasdarên Îranê de şer derket.Di 17ê tebaxa 1979ê de Xûmênî şerê pîroz li dijî kurdan da destpê kirin; [[Ebdulrehman Qasimlo]] wek dijminê Îranê, PDKÎ jî wek partîya şeytan binavkir<ref>The Kurds in Iran;The Past, Present and Future, Kerim Yildiz and Tanyel B. Tansi, r:40</ref>. Di vî şerî de PDKÎ, [[Komele (rêxistin)|Komele]] û kesê bi navê [[Şêx İzedîn Husênî]] rêbertî ji bo kurdan kirin. Di tebaxa sala 1979ê de kurdan bajarê [[Pawe]] ji destê leşkerên Îranê derxist. Dest danîn ser çekên wan. Lê li sala 1984ê rêjima Îranê hemî herêmên kurdî dîsa dagir kirin. Piştî hilbijartina serokkomar Ebdulhesen Benîsedr, bajarên Senendec, Mahabad, Seqiz û Bane rastî êrîşên hewayî yên Îranê hat. [[Şerê Îran û Iraqê]] jî destpêkir û kurdan di vî şerî wek usûlê gerîlayan dest bi şoreşê kir. Kurdistan bû meydana şer û Xûmênî gelek hêz şandin Kurdistanê. Heta sala 1983yê 250 hezar leşker şandibûn Kurdistanê. Hêjayî gotinê ye ku di şerê PDKÎ û Îranê de 2 tîmên nojdarî yên Fransayî alîkariya brîndarên kurdan kirin lê piştî dagirkirina Kurdistanê, ew jî vekişîyan bo hidûdê Iraqê<ref>The Kurds in Iran;The Past, Present and Future, Kerim Yildiz and Tanyel B. Tansi, r:41</ref>. Li sala 1989ê de jî serokê PDKÎ Ebdulrehman Qasimlo di hevdîtîna wî li gel rêvebirên Îranê de hate kuştin. Li sala 1992yê de jî serokê piştî Qasimlo, [[Mihemed Sadiq Şerefkendî]] bi [[Suîqesta li Restorana Mykonos a Berlînê, 1992|suîkastekê]] jiyana xwe ji dest da. Li sala 1993yê kampên PDKÎyê yên li Iraqê ji alîyê Îranê ve hatin bombebaran kirin. Li sala 1997ê de Mihemed Xatemî yê namzedê reformxwazan bû serokkomar û dest bi reforman kir. Kuştinên li dijî serokên kurdan hat rawestin. Kurdekê bi navê Ebdula Remezanzade wek walîyê [[Kurdistan (parêzgeh)|Kurdistan]]ê hate tayîn kirin. Remezanzade her çend kurdekê Şîî jî be, gelek fêde da kurdên Sunî ku di dewletê de rolekê bilîzin. Di dewra duyem ya Xatemî de Ebdula Remezanzade ji walîtîtîyê hate dûrxistin. 5 parlamenterên kurd îstîfa kirin û Xatemî bi dijberîya kurdan sûcdar kirin<ref>The Kurds in Iran;The Past, Present and Future, Kerim Yildiz and Tanyel B. Tansi, r:44</ref>. Kurdên ku li Îranê dijîn bi giştî ji mezheba sunî ne lê hejmareke zêde jî şîî ne. Herêmên ku kurdên şîî lê dijîn bi sîstema rêjima Îranê entegre ne. Zêde pevçûn û şer li wan herêman çênabin lê li herêmên kurdên sunî lê dijîn; hem ji ber cudamezhebiyê hem jî ji cudanetewetiyê şer û pevçûn zêde ne. Jixwe rêxistinên kurdan bi giştî li herêmên sunî xebatan dikin. == Destpêka Şoreşa 2016ê == [[Wêne:پیشمرگ کردستان ایران.png|thumb|Pêşmergeyên Rojhilata Kurdistanê]] Di nav [[PDK-Î]] de destpêkirina şoreşa Rojhilatê Kurdistanê di 2015ê de bi giştî dihat axiftin û niqaşkirin. Berdevkê Karên Derve ên PDKÎ Loqman H. Ehmedî got ku ew dixwazin Kurdên Rojhilatê li dijî rêjima Îranê biparêzin.<ref>{{en}} [http://pdki.org/english/ahmedi-pdkis-peshmerga-forces-will-defend-the-kurdish-people-against-iranian-aggression/ ''pdki.org'': ''Ahmedi “PDKI’s Peshmerga forces will defend the Kurdish people against Iranian aggression”''] (31/05/2015)</ref> === Bûyera Ferînaz Xusrewanî === Di sala 2015an de di meha gulanê de keçeke kurd a bi navê [[Ferînaz Xusrewanî]] ku li otêla Tarayê karê paqijî dikir, ji ber tirsa tecawiza karmendên îstixbarata Îranê xwe ji qata çarê avêt û mir. Piştî ku ev bûyer li [[Mehabad]]ê belav bû, xelkê Mehabadê rabû ser piyan û otêla Tarayê bi tawanbariya navenda tecawiza dewleta îranê hate şewitandin. Ji ber vê bûyerê jî dewleta Îranê li seranserê Mehabadê rewşa derasayî îlan kir. Di van bûyeran de kêmanî 6 kes hatin kuştin<ref name="ARANews">{{en}} [http://aranews.net/2015/05/iranian-forces-suppress-kurdish-protesters-kill-and-arrest-dozens ''ARANews'': ''Iranian forces suppress Kurdish protesters, kill and arrest dozens''] (11/05/2015)</ref> ji 28 kesan bêhtir xwepêşandar hatin brîndar kirin<ref>http://ekurd.net/suspect-in-mahabad-death-arrested-in-iranian-kurdistan-official-2015-05-11</ref>. Piştî vê bûyerê partiyên kurdî bêhelwest neman û bersivên xurt dan rejîma Îranê. Li gor berdevkê PJAKê, wan êrîş bir li ser noqteya eskerî ya Îranê û du pasdar kuştin.<ref>{{en}} [http://www.jpost.com/Opinion/Behind-the-lines-A-tremor-is-felt-in-Iranian-Kurdistan-403135 ''JPost'': ''Behind the lines: A tremor is felt in Iranian Kurdistan ''] (14/05/2015)</ref>. Berdevkê [[PAK]]ê(Partî Azadî Kurdistan) Şemal Bokanî jî got ku partiya wan amadeye ku kurdên Rojhilata Kurdistanê ji rêjima faşîst a mollayan biparêze<ref name="ARANews" />. Her wisa serokê PAKê jî li ser vê bûyerê axivî got ku me li dijî rêjimê li navbera [[Şîno]] û [[Urmîyê]] çalakî pêkanî û em dixwazin ku herkes dengê xwe bilind bike.<ref>{{tr}} [http://www.pwdnerin.com/haber/dogu-kurdistan/iran-askerleri-halka-saldirirsa-misliyle-karsilik-veririz '' ''pwdnerin.com'': İran askerleri halka saldırırsa, Misliyle Karsılık veririz '']{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (09/05/2015 )</ref> === Bûyera Kelaşîn === Piştî ku PDK-Î biryar da ku ew dê pêşmergeyên xwe bişînin Rojhilata Kurdistanê, pêşmergeyên PDK-Î ketin rê û li ser sinorê Başûr û Rojhilat belav bûn. Li herêma Kelaşîn, li derdora Xinêre pêşmergên PDK-Î û gerîlayên PKKê li hev hatin û di navbera gerîla û pêşmergeyan de pevçûn derket. Di vê bûyerê de pêşmergeyekê bi navê [[Qadir Kerîmî]] şehîd ket, 2 pêşmerge jî brîndar bûn. Her wisa 7 gerîla jî ketin destê pêşmergeyan<ref>http://rudaw.net/turkish/kurdistan/2405201518</ref><ref>http://pdki.org/english/pdki-peshmergas-released-7-pkk-fighters/{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Hikûmeta Herêma Kurdistanê û şexsiyetên din di vê bûyerê de bûn navbeynkar û ev bûyer bi aştiyane xelas bû <ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://pdki.org/english/negotiations-between-pkk-and-pdki/ |accessdate=2016-10-22 |archive-date=2016-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160809060243/http://pdki.org/english/negotiations-between-pkk-and-pdki/ |url-status=dead }}</ref>. Piştî ev bûyer aşkera bû, dewleta Îranê herêma kelaşîn bombebaran kir.<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://www.pwdnerin.com/haber/dogu-kurdistan/iran-kelasni-bombaliyor |accessdate=2016-10-22 |archive-date=2017-03-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170303052231/http://www.pwdnerin.com/haber/dogu-kurdistan/iran-kelasni-bombaliyor |url-status=dead }}</ref> Bi dûçûna medyaya PKKê pêşmergeyên PDKÎ ketin nav herêma wan û bûyer li ser vê derket.<ref>http://kurdishdailynews.org/2015/05/27/pkk-pdki-whos-to-blame-for-the-recent-incident-in-kelashin/</ref>. Bi dûçûna [[PDK-Î]] sedem ew bû ku [[PKK]]yê rê neda wan ku biçin Rojhilata Kurdistanê.<ref>http://www.kurdistanmedia.com/kurdi/dreje/19300</ref> Li gor nivîskar Hejîr Şerîfî [[Şerê Sar]] hêj li navbera kurdan dewam dike <ref>http://rudaw.net/english/opinion/04062015</ref> === Teqîna li [[Koye]] === Şeva 20ê kanûna pêşîn 2016ê de, di çalakiyeke di Şeva Yeldayê de du teqîn li baregeha [[Hizba Demokrat a Kurdistanê, Îran|HDKÎ]] çêbû. Di vê teqînê de 6 kesan ku endamên partiyê ne jiyana xwe ji dest dan.<ref>http://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/201220166</ref><ref>https://www.alaraby.co.uk/english/news/2016/12/20/twin-bomb-blasts-outside-iraqi-kurdish-political-office</ref>.Piştî vê teqînê brîndarekê din jî jiyana xwe ji dest da û bi vê hejmara mirîya gehişte 7 an.<ref>http://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/211220165</ref> Li ser vê teqînê 2 kes hatin girtin<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://imp-news.com/tr/news/29890/erbil-bombacilari-yakalandi |accessdate=2017-02-18 |archive-date=2016-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161229041551/http://imp-news.com/tr/news/29890/erbil-bombacilari-yakalandi |url-status=dead }}</ref> Serokê [[Hizba Demokrat a Kurdistanê, Îran|HDKÎ]], [[Xalid Ezîzî]] li ser vê bûyerê axift û got; Em bi terorê bersiva terorê nadin.<ref>http://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/211220162</ref> Li gor wezîrê derve yê berê yê [[Îraq]]ê [[Hişyar Zêbarî]] li pişt vê bûyerê Îran heye <ref>http://aranews.net/2016/12/twin-bomb-attack-strikes-office-iranian-kurdish-party-erbil-least-7-killed/</ref> Hêjayî gotinê ye ku baskê [[Hizba Demokrat a Kurdistanê, Îran|HDKÎ]] hêj jî bi fermî neragehandiye ku ew ê li dijî [[Îran]]ê şerê çekdarî bidin destpê kirin. ===Bûyera Balekayetî=== 25ê tebaxa 2017ê de li devera [[Balekayetî]] ya bi ser [[Hewlêr]]ê, di navbera gundiyan û pêşmergeyên [[Komeleya Şoreşger û Zehmetkêşên Kurdistana Îranê]] de pêvçûn derket. Di encamê de 2 gundiyan jiyana xwe ji dest da û yek jî brîndar bû<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/250820179</ref>. Piştî vê bûyerê hindek kesan êrîşî baregehên partiyên rojhilatî kirin û baregehên wan hatin şewitandin<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/2508201714</ref> û 13 pêşmergeyên PDKÎ ji aliyê gundiyan ve dîl hatin girtin lê paşî ev pêşmerge hatin berdan. Li ser vê bûyerê [[YNK]]ê daxuyaniyek da û got ew her du kesên hatin kuştin endamên me bûn û em vê destdirêjiya li dijî endamên xwe qebul nakin. Divê zûtirîn dem da ev kesên ev tawane kirin bên dadgehkirin<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://www.pukmedia.com/KS_Direje.aspx?Jimare=102022 |access-date=2017-08-26 |archive-date=2017-08-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170829061055/http://www.pukmedia.com/KS_Direje.aspx?Jimare=102022 |url-status=dead }}</ref>. Komeleyê jî daxuyaniyek da ku wan du pêşmergeyên gumanbar radestî asayîşa deverê kirîne, her wisa ji asayîşê jî xwest ku ew kesên ku avahiyên pêşmergeyên rojhilat şewitandin werin ceza kirin<ref>http://www.komala.org/dreja.aspx?=hewal&jmare=1260&Jor=2{{Mirin girêdan|date=March 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Gundiyan jî daxuyaniyek da ku ew dixwazin ev kesê ev tawane kirî divê bên ceza kirin<ref>http://www.rojnews.org/ku/haber/14772/xelk-balekayet-nave-ti-navendek-hizb-li-herma-me-bimne.html{{Mirin girêdan|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Hêjayî gotinê ye ku piştî partiyên rojhilatê baregehên xwe vala kirin ji bo ku temaseke xerab li gel gundiyan çênebe, PKKê hêzên xwe li wir bicî kirin lê paşî PKK û partiyên rojhilatî lihev hatin û PKKê baregehên pêşmergeyan vala kirin<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/0409201713?</ref>. ===Kuştina kolberan=== 4ê îlona 2017ê de du [[kolber]]ên kurd yên bi navê Qadir Behramî û Heyder Ferecî li [[Bane]] ji aliyê leşkerên Îranê ve hatin kuştin. Piştî vê bûyerê xelkê Banê xxwepêşandan dan destpêkirin. Rojek piştî vê bûyerê xelkê Banê dikanên xwe venekirin û dest bi xwepêşandanan kirin. Çalakvan çûn ser avahiyê hikûmetê û bi dûçûna hindek çavkaniyan qaymiqamê bajêr ji Banê derket. Di xwepêşandanan da nêzî 10 kes brîndar bûn û 10 kes jî ji aliyê polîsên Îranê ve hatin binçav kirin<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/050920171</ref>. Piştî xwepêşandanên Banê, li hindek bajarên din jî xwepêşandan hatin destpê kirin. Hêjayî gotinê ye ku Rêxistina Mafên Mirovan a Hengaw ragihandiye, ku di 30 rojên bihorî de heşt kolberên kurd bi destê hêzên Îranê hatine kuştin û kolberek jî ji ber ketina ji çiya, canê xwe ji dest daye<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/240820173</ref>. ===Darvekirina Huseyîn Ramîn Penahî û Êrîşa bi Mûşekan=== === Rojaneyî === *{{dîrok|16|Adar|2016}} li [[Merîwan]]ê rêxistina çekdarî a bi navê [[Halokanî Zagros]] êriş bir ser artêşa [[Leşkerên Pasdaran yên Şoreşa Îslamiya Îranê|Pasdaran]] û du ji endamên wan kuştin <ref>http://aranews.net/2017/03/at-least-two-iranian-revolutionary-guards-killed-in-kurdish-attack/</ref><ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=https://www.almasdarnews.com/article/kurdish-militant-group-launches-attack-on-iranian-military-killing-two/ |access-date=2017-03-20 |archive-date=2018-07-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711023753/https://www.almasdarnews.com/article/kurdish-militant-group-launches-attack-on-iranian-military-killing-two/ |url-status=dead }}</ref> *11ê mijdara 2016ê YRK daxuyand ku 12 gerîlayên wan bi gazên kîmyewî ji aliyê supaya pasdaran hatin şehid kirin<ref>http://www.rudaw.net/english/middleeast/iran/111020161?keyword=pjak</ref> * 28ê gulana 2017ê de li Urmiyê di navbera [[PJAK]] û mihafizên hidudê yên [[Îran]]ê de şer derket. Di encamê de 2 efserên pîlebilind yên Îranê hatin kuştin û 4 ji wan jî hatin brîndar kirin<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/2805201712?keyword=urmiye</ref>.<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://en.farsnews.ir/newstext.aspx?nn=13960307000584 |accessdate=2017-06-24 |archive-date=2017-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170629234925/http://en.farsnews.ir/newstext.aspx?nn=13960307000584 |url-status=dead }}</ref> * {{d|23|hezîran|2017}} de [[Komeleya Şoreşger û Zehmetkêşên Kurdistana Îranê]] daxuyanî da ku pêşmergeyên wan li bajarê [[Sine]] ketin kemîneya dewleta Îranê de û di encamê de sê pêşmergeyên bi navê Sebah Huseyn Penahî, Hamîd Seyf Penahî û Bêhzad Nûrî şehîd ketin. Her wisa di daxuyanî de hate gotin ku çend pasdarek jî hatin kuştin <ref>http://komala.org/dreja.aspx?=hewal&jmare=1239&Jor=1{{Mirin girêdan|date=March 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *6ê tebaxa 2017ê de li derdorên [[Pîranşar]] di navbera pêşmergeyên PDKÎ û pasdarên Îranê de şer derket. Di encama şer de 2 pêşmerge şehîd bûn<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/070820175?</ref> *9ê tebaxa 2017ê PDKÎ daxuyaniyek da û got li [[Şino]] pêşmergeyan êrîşî pasdaran kir û du ji wan kuştin<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/0908201710?</ref> *19ê tebaxa 2017ê [[Komeleya Zehmetkêşên Kurdistana Îranê]] biryar da ku dest bi şerê çekdarî bikin li dijî rêjima Îranê<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/190820179?</ref> *26ê çiriya pêşîn a 2017ê li şaristana [[Çaldiran (şaristan)|Çaldiranê]] di navbera serbazên Îranê û çalakvanên nenas şer derket. Bi dûçûna [[Ajansa Nûçeyan ya Tesnîm]]ê 2 endamên artêşa Îranê û çar çalakvan mirin<ref>https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/08/04/1556551/%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%85-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%DB%8C%D9%85-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%87%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%AA-4-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA</ref> *3ê mijdara 2017ê bi dûçûna ajansa KurdistanMedia ku nêzîkî PDKÎ ye; li bajarê Şino [[Halokanî Zagros]] êrîş bir ser pasdarên Îranê,di encamê de 2 pasdar hatin kuştin<ref>http://www.kurdistanmedia.com/sorani/dreje/30768</ref>. *3ê mijdara 2017ê de Komîteya Navendî ya PKKê civînek pêkanî, di vê civînê de hat gotin ku divê gelê Rojhilatê Kurdistanê ji her tiştî re amadekariyên xwe bike<ref>http://www.rojnews.org/ku/haber/17289/pkk-em-di-xeta-serketin-de-tbikosin.html{{Mirin girêdan|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *4ê mijdara 2017ê li şaristana [[Çaldiran (şaristan)|Çaldiranê]] li dijî serbazên Îranê çalakiyek pêkhat. Di encamê de 8 serbazên Îranê hatin kuştin. Hêj nehatiye xuya kirin ku çalakvan kî ne, lê hêjayî gotinê ye ku li vê herêmê gerîlayên [[PJAK]]ê aktîf in<ref>http://www.irna.ir/fa/News/82718376</ref>,<ref>http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/031120175</ref>. Bi dûçûna ajansa [[Middle East Eye]], têkiliya van kesan bi El-Qaîde hene<ref>http://www.middleeasteye.net/news/eight-iranian-border-guards-killed-clashes-militants-63001188{{Mirin girêdan|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *{{dîrok|4|kanûna pêşîn|2017}} de li bajarê [[Selmas]]ê, endamekê artêşa Îranê ji aliyên nenas ve hate kuştin. Guman li ser pêşmergeyên bajar yên PDKÎ yê ne<ref>http://www.kurdpa.net/kurdi/more/71858</ref> *{{dîrok|27|kanûna pêşîn|2017}} de li tevahiya Îranê çalakiyên bi sloganên li dijî rêjima Îranê destpê kirin. Ev çalakiyên protestoyan ta 7ê çileya 2018ê dewam kir. Di encamê de 22 çalakvan hatin kuştin, 450 çalakvan jî hatin binçavkirin<ref>https://web.archive.org/web/20180102203018/http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/iran-protests-latest-deaths-ayatollah-rouhani-meddling-accusations-news-updates-a8138721.html</ref> *Bi dûçûna navenda mafên mirovan [[Hengaw]] di 2017ê de di navbera hêzên kurdî û rêjima Îranê de 41 caran pêvçûn çêbûne, di encamê de 40 leşkerên Îranê hatine kuştin, her wisa 2 pêşmergên Hizba Demokrat a Kurdistana Îranê û 3 pêşmergên Komela Kurdistana Îranê û 11 gerîlayên PJAKê şehîd bûne<ref>http://www.kurdistan24.net/ku/news/3ffdd7d2-57eb-4933-9a18-f66a43b8d5f0</ref>. *3ê çileya 2018ê de li navçeya Konlancan ya Pîranşara Rojhilatê Kurdistanê, şer di navbera Pêşmergeyên Partiya Demokrata Kurdistana Îranê û Supaya Pasdaran de qewimî û di encamê de şeş endamên Supaya Pasdaran hatin kuştin<ref>http://www.kurdistan24.net/ku/news/5c982a80-04c6-4d6e-b9bc-66110b435fe4</ref>. *9ê kanûna paşîn a 2018an de rêxistinên Rojhilatê Kurdistanê bi wesîleya xwepêşandanên Îranê hatin ba hev. Di encamê de ji pênc rêxistinên kurdî (Hizba Demokrat a Kurdistana Îran, Hizba Demokrat a Kurdistan, Komela Şoreşger a Zehmetkêşên Kurdistana Îran, Komela Zehmetkêşên Kurdistanê û Sazmana Xebata Kurdistanê) [[Navenda Hevkarî ya Partiyên Kurdistana Îranê]] hate ava kirin<ref>http://www.kurdistan24.net/ku/news/234a5d1c-b659-4204-8303-73cd84206348</ref>. *27ê reşemeha 2018ê de [[Halokanî Zagros]] li [[Banê]] li dijî hêzên Îranî êrîşek kir, di encamê de bi navê Ali Ghaderi serleşkerek hatekuştin<ref>https://twitter.com/PDKIenglish/status/968559815592202240</ref> *5ê xizîrana 2018ê de li Serdeştê bı dûçûna pasdarên îranê 2 serkirdeyên wan hatin kuştin, lê nehate zanîn ku kîjan hêza çekdarî ev êrîş kiriye<ref>http://www.tabnak.ir/fa/news/805705/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B4%D8%AA</ref> *8ê xizîrana 2018ê de bi dûçûna PDKÎ şer di navbera hêzên pêşmerge û pasdaran da derket. Di encamê de 9 pasdar hatin kuştin û 18 ji wan jî hatin brîndar kirin<ref>http://kurdistanmedia.com/so/news/%D9%81%DB%95%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%95%DB%8C%DB%8C-%D9%87%DB%8E%D8%B2%DB%8C-%D9%BE%DB%8E%D8%B4%D9%85%DB%95%D8%B1%DA%AF%DB%95%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%95%D8%A7%DA%AF%DB%95%DB%8C%DB%95%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8E%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%95%D9%88%DB%95</ref><ref>http://pdki.org/english/?p=5256</ref>. Bi dûçûna daxuyandina pasdaran jî di vî şerî de 7 kesên dijberê rejîmê hatin kuştin<ref>https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/03/20/1746367/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D8%B3%D9%86%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%B2%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%85-3-%D8%AA%DB%8C%D9%85-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%85%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-24-%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA</ref>. Hêjayî gotinê ye ku di heman wextî de serkirdeyên PDKÎ û Komala li [[DYA]] ne ku ji bo semîner û hevdîtinên li dijî Îranê<ref>http://www.rudaw.net/english/middleeast/iran/10062018</ref> *24ê xizîrana 2018ê de li Pîranşar şer derket. Di encamê de yek pêşmerge bi nvê Saman Hassanpour şehîd ket. Her wisa serkirdeyekê pasdaran jî hate kuştin<ref>http://pdki.org/english/irgc-commander-killed-in-clash-with-peshmerga-forces/</ref> *26ê xizîrana 2018ê de bı dûçûna PDKÎ li bejahiya bajarê Nexede, pasdarekê pîlebilind bi navê Taimor Hussein Beig bi operasyonekê hate kuştin<ref>http://pdki.org/english/high-ranking-member-of-irans-revolutionary-guards-killed-in-successful-operation/</ref> *8ê tîrmeha 2018ê de bı dûçûna PDKÎ li Bokanê şer derket. Di encamê de 4 pasdar hatin kuştin<ref>http://pdki.org/english/four-irgc-terrorists-killed-and-injured-in-clash-with-peshmerga-forces-in-bokan/</ref>. *11ê tîrmeha 2018ê bi dûçûna YRKê çar gerîllayên wan li gundê Dereziyanê yê Merîwanê û Çiyayê Şaho yê bajarê Paweyê şehîd ketin <ref>https://anfkurdi.com/kurdistan/yrk-4-hevalen-me-ji-ber-erisen-rejima-Irane-sehid-bun-99930</ref><ref name="rudaw.net">http://www.rudaw.net/kurmanci/kurdistan/2107201811</ref> *21ê tîrmeha 2018ê de li Merîwanî bi dûçûna YRKê 20, bi dûçûna supaya pasdaran 11 endamên supaya pasdaran hatine kuştin<ref name="rudaw.net"/><ref>https://anfturkce.com/kurdistan/meriwan-da-11-pasdar-oelduerueldue-111079</ref> *25ê tîrmeha 2018ê PDKÎ daxuyand ku du endamên wan bi navê Shahab Heydari and Hezhar Rezai li Bokanê di şerekî de şehîd ketin<ref>http://pdki.org/english/two-peshmerga-martyred-in-bokan/</ref> *11ê tebaxa 2018ê li Şîno, şer derket di encamê de 6 pêşmergeyên PDKÎ şehîd ketin, her wisa 12 pasdar jî hatin kuştin<ref>http://pdki.org/english/twelve-irgc-terrorists-killed-and-eight-injured-in-clashes-with-kurdistans-peshmerga-forces/</ref> *27ê gulana 2019ê hevseroka PJAKê Zîlan Vejîn daxuyand ku ew ji bo her rewşeka li Îranê rûdide amade ne. Wek xeta sêyemîn cihê xwe digirin<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=https://rojnews.news/ku/hevpeyvin/hevseroka-pjak-e-em-ji-bo-her-rewseke-ru-bide-amade-ne-31439 |accessdate=2019-05-29 |archive-date=2019-05-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190529183417/https://rojnews.news/ku/hevpeyvin/hevseroka-pjak-e-em-ji-bo-her-rewseke-ru-bide-amade-ne-31439 |url-status=dead }}</ref> *29ê gulana 2019ê li Çaldirana Îranê şer di navbera PJAK û pasdaran de derket. Di encamê de pasdarek hate kuştin<ref>https://www.aa.com.tr/fa/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%DA%98%D8%A7%DA%A9/1491843</ref> === Suîkastên li dijî serkirdeyên kurd === *1ê adara 2018ê de li [[Hewlêr]]ê li dijî PDKÎ êrîşek bi otomobîlek bombekirî pêk hat, di êrîşê de endamê PDKÎ bi navê Sabah Rahmanî hate kuştin<ref>http://pdki.org/english/?p=5225</ref> *7ê adara 2018ê de endamê polîtbûroya [[Hizba Demokrat a Kurdistanê, Îran|HDKÎ]] Qadir Qadirî li rastî sûîkastekê hat, di sûîkastê de hate kuştin. Partiya HDKÎ ji ber vê êrîşê Îranê berpirsiyar dike<ref>http://www.kurdistanukurd.com/?p=30942</ref>,<ref>http://archive.kurdistanukurd.com/en/hewal_dreja.php?id=994{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *30ê adara 2018ê de endamê PDKÎ Ahmed Îranî li rastî êrîşeke çekdarî de jiyana xwe ji dest da<ref>http://www.rudaw.net/english/middleeast/iran/30032018</ref> *14ê nîsana 2018ê de li dijî serokê [[PAK]]ê [[Huseyîn Yezdanpena]] êrîşeke çekdarî hate kirin lê Yezdanpena ji vê suîkastê filîtî<ref>https://www.nerinaazad.org/tr/news/kurdistan/bashur/pak-lideri-yezdanpenaya-silahli-saldiri{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>http://nerinaazad.net/news/kurdistan/bashur/yezdanpenaya-suikast-zanlisi-iran-ajani-cikti</ref> *19ê tebaxa 2018ê de PAKê daxuyand ku du endamên wan ji aliyê îstîxbarata îranê hatin revandin û yek ji wan hate kuştin<ref>https://twitter.com/PAKenglishh/status/1031645105185325058</ref>,<ref>https://www.jpost.com/Middle-East/Iran-News/Kurds-who-fought-ISIS-now-hunted-by-Irans-regime-565973</ref> *16ê mijdara 2018ê de derhenerê kurd ê navdar Rehîm Zebîhî li gel brayê we li Banê destên wan kelemçekirî û di otomobîlê de şewitî, hate dîtin<ref>http://www.kurdpa.net/kurdi/more/75465</ref> == Helwesta dewletan == : Wek tê zanîn şerê partiyên kurd li gel Îranê ne tenê şerekê herêmî ye. Ji ber şerê li nava Suriyê, [[Erebistana Siûdî]] û DYA li dijî hebûna leşkerên Îranê derdikevin ku li Suriyê dijî mıxalîfan şer dikin. Ji ber vê sedema navnetewî Îran li Yemenê piştgiriya Şîîyan dike her wisa Erebistana Siûdî jî piştgiriya Suniyên li Yemenê dike. Car car ev Şîîyên Yemenê li dijî Erebîstana Suudîyê çalakiyan pêk tînin û şer berfirehtir dıbe. Ji ber vê tengasiyê Erebîstana Suudî ku êrîş ji Yemenê tê, tê îdîakirinku Erebîstana Suudî jî dıjî Îranê li nava îranê alikariyê ji hindek komên çekdarî dike. Serokê kevn yê [[Leşkerên Pasdaran yên Şoreşa Îslamiya Îranê|Pasdaran]] Mohsen Rezayî dibêje ku Erebîstana Siûdî alikariya aborî dide çekdarên li sinorên Îranê şer dike. Lê PDKÎ vê angaştê red dike<ref>https://www.reuters.com/article/us-iran-politics-kurds-idUSKCN11A0BD</ref>. ==Têkiliyen kurd û azeriyan== Têkiliya van herdu gelan digehe hatina tirkan ji Asyaya Navîn bo Rojhilata Navîn. Tirkan axa gelên Rojhilata Navîn dagir kirin, kurd, ermen, asûr di nav de.. Bi taybetî li herêmên kurdnişîn gelek azerî hatin bicîhkirin, polîtikatyên îskanê hatin meşandin. Piştî sala 1000ê ku tirk wan wextan hatibûn Rojhilata navîn gelek guherîn çêbûn û tesîra van guherînan digehe ta niha. Li devera Urmiyeyê gelek tirk hatin bicîhkirin, ev jî bû xundariyek di navbera kurd û tirkan de. Gelek kurd hatin kuştin û gelek kurd jî hatin koçber kirin. Heta salên 1900ê jî rêvebirina welatê Îranê di destê van tirkan de bû. Zilma tirkan li dijî kurdan li Îranê heta sala 1925ê bi desthilata Şah Reza Pehlewî bi awayeke sîstematîk berdewam kir. Piştî desthilata Reza Pehlewî têkiliyên kurd û azeriyan guherîn. Êdî çi ji van gelan desthilat nebûn. ===Despêka sedsala 21emîn=== Di destpêka sedsala 21emîn de têkiliyên kurd û azeriyan bi taybetî li ser eşîran birêve diçû. Gelek eşîrên kurd û azerî li nav heman herêman de dijiyan, ji ber vê jî gelek pirsgirêk jî derdiketin. Li devera Urmiye wek tê zanîn eşîra bi navê Şikak gelek meşhûr e û xwediyê gelek gund û axê ye. Piştî [[şerê cîhanê yê yekem]], Simko Axayê Şikak devera Urmiyeyê ji tirkan stand û sê salan hikm li herêmê kir. Bi dûçûna çavkaniyekê tirk li Urmiyeyê di şerên navbera tirk û nastûriyan de, paşî şerê di navbera tirk û Simkoyê Şikak de 150 hezar tirkên efşar jiyana xwe ji dest dan<ref>1927 İran Azerbaycanı İstihbarat Raporu ve Analizi, Ersin Müezzinoğlu-Hüseyin Karamelikli, r:37</ref>. ===Salên 1940an=== ==Sinorên Rojhilata Kurdistanê== Rojhilata Kurdistanê ji ber ku ta niha jî nebûye dewleteke kurdî, hêj jî sinorên wê bi zelalî aşkera nînin. Kurdên Îranê bi taybetî li parêzgehên [[Azerbaycana Rojava]], [[Kurdistan]], [[Kirmanşan]], [[Îlam]], [[Hemedan]] û [[Luristan]]ê dijîn. Di dîrokê de gelek caran guherînên demografîk çêbûne û cihnîşinên kûrdan hatîne guhertîn. Lê bi taybetî li wan parêzgehan dijîn ku yên me li jor nivîsîn. Bi dûçûna parlamenterê tirk yê agirî yê ku li sala 1943ê, Husametîn Tuxaç ; {{jêgirtin|Ji bakurê [[Şino]] heta [[Çiyayê Agirî]]yê ku li hemû hidûdê Tirk û Îranê de kurd dijîn|çavkanî =1927 İran Azerbaycanı İstihbarat Raporu ve Analizi, Ersin Müezzinoğlu-Hüseyin Karamelikli, r:40}} == Partiyên Rojhilatê Kurdistanê == * [[Partiya Demokrat a Kurdistana Îranê]] ([[Partiya Demokrat a Kurdistana Îranê|PDKÎ]]) * [[Komeleya Şoreşger û Zehmetkêşên Kurdistana Îranê]] ([[Komeleya Şoreşger û Zehmetkêşên Kurdistana Îranê|Komele]]) * [[Hizba Demokrat a Kurdistanê, Îran]] ([[Hizba Demokrat a Kurdistanê, Îran|HDKÎ]]) * [[Partiya Azadiya Kurdistanê]] ([[Partiya Azadiya Kurdistanê|PAK]]) * [[Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê]] ([[Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê|PJAK]]) * [[Komeleya Zehmetkêşên Kurdistana Îranê]] * [[Rêxistina Xebata Rojhilatê Kurdistanê]] * [[Rêxistina Kurdistanî ya Partiya Komûnîst a Îran]] * [[Rêxistina Gelê Kurmanc]] * [[Rêxistina Demokratîk a Yaresan]] * [[Cemaeta Dawet û Islahê a Îran]] ==Girêdanên derve== * http://www.kurdane.com/index.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190330184851/http://www.kurdane.com/index.html |date=2019-03-30 }} * http://www.kurdpa.net/ * https://www.avatoday.net/ == Mijarên têkildar == * [[Navenda Hevkarî ya Partiyên Kurdistana Îranê]] * [[Kongreya Netewan ji bo Îrana Federal]] * [[Îran#Tevgerên etnopolîtîk|Tevgerên etnopolîtîk li Îranê]] * [[Têkiliyên Başûrê Kurdistanê û Îranê]] * [[Dadgeha Kurdistanê]] == Çavkanî == {{çavkanî|2}} [[Kategorî:Dîroka Rojhilata Kurdistanê]] [[Kategorî:Îrannasî]] c01esp9vrtjftmos3u6yh7abv52mir8 3 84180 1094768 1092376 2022-08-09T04:10:44Z Ghybu 9854 /* Agahdarî */ beşeke nû wikitext text/x-wiki {{Xêrhatin|--[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:22, 17 adar 2020 (UTC)}} ==Spas dikim== Spas dikim ji bû guhartinên rûpela [[Swîsre]] == Çavkanî == Silav, tu çawan î? Ji kerema xwe re, çavkaniyên xwe ji bîr meke! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:22, 17 adar 2020 (UTC) == Gotarên xwe dest bi "Infobox"ê bike == {{Silav|Penaber49}}, gelo tu dikarî gotarên xwe dest bi INFOBOXan bikî ji kerema xwe re. Spas û qewet be! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 15:11, 24 adar 2020 (UTC) ==Pîroz kirin== Merheba hevalê hêja {{Ragihandin|Penaber49}} , te pîroz dikim ji bo xebatên li vir. Dema ez her navê te û çend hevalên dîn dibînim kêfa min zor tê [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 21:42, 24 adar 2020 (UTC) == Cihê Infoboxan li Wîkîpediya == {{Silav|Penaber49}} ji kerema xwe re cihê Infoboxên gotaran neguherîne. Bi çêkirina infoboxê dest pê bike, dû re gotara xwe binîvise. Cihê Infoboxê her tim di destpêkê de ye. Silav --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:32, 29 adar 2020 (UTC) == Google translate == Silav Penaber49, Ji kerema xwe gotaran bi [[Google Werger|Google tranlatê]] çêmeke ji ber ku wergerandina Googlê rind nîn e û nayê famkirin! Mixabin, ez ê wana jê bibim. Spas--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 20:06, 30 adar 2020 (UTC) == Wêne == Silav Penaber49, wêneyên ku te nekişandiye û bêdestûr barmeke li ser [[:commons:|Commonsê]]. Mixabin te asteng dikin. Li ser Commonsê tenê wêneyên ku te xwe kişandiye tê barkirin.--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 21:25, 5 nîsan 2020 (UTC) == Modela statîstîkên rêwiyan == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Zehmet nebe, tu dikarî vê modelê ji bo "Statîstîkên rêwiyan" yên nivîsarên xwe li ser balafirgehan bi kar bînî. Destxweş bî --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 07:22, 12 gulan 2020 (UTC) ==Statîstîkên rêwiyan== {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |+ '''Statîstîka hatûçûna rêwiyên Balafirgeha Ehmedê Xanî ya Agiriyê''' |- bgcolor=teal ! Sal ! Hêlên navxweyî ! Guhertin (%) ! Hêlên derveyî ! Guhertin (%) ! Giştî ! Guhertin (%) |- | 2017 | 284.004 | {{zêdebûn}} 20% | 451 | | 284.455 | {{zêdebûn}} 21% |- | 2016 | 235.770 | {{zêdebûn}} 11% | | | 235.770 | {{zêdebûn}} 11% |- | 2015 | 211.723 | {{zêdebûn}} 5% | | | 211.723 | {{zêdebûn}} 5% |- | 2014 | 201.140 | {{zêdebûn}} 11% | | | 201.140 | {{zêdebûn}} 11% |- | 2013 | 181.921 | {{zêdebûn}} 18% | | | 181.921 | {{zêdebûn}} 18% |- | 2012 | 154.035 | {{zêdebûn}} 15% | | | 154.035 | {{zêdebûn}} 15% |- | 2011 | 134.519 | | | | 134.519 | |- | 2010 | | {{kêmbûn}} 100% | | | | {{kêmbûn}} 100% |- | 2009 | 14.169 | {{kêmbûn}} 76% | | | 14.169 | {{kêmbûn}} 76% |- | 2008 | 60.360 | {{zêdebûn}} 42% | | | 60.360 | {{zêdebûn}} 42% |- | 2007 | 42.621 | | | | 42.621 | |- |} == Ji bo gotarên balafira n == Her bijî ji Te re, Înşallah tu di nêzik de girêdana zimanan jî hîn dibî [[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) Spas dikim bira ewjî çêdibe xwedê heske. penaber == NGC == Silav Penaber49, bi rastî çekirina hemû rupelên NGC li me re feydeyên xwe çî ne? Di nav wan gotaran de agahî tine ye. Em bi vî awayî de milyonek gotar çêdikinê... Herwiha bnr. di zimanên din de çito çêkirine ([https://fr.wikipedia.org/wiki/NGC_2104])--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 21:33, 24 gulan 2020 (UTC) Rojbaş birêz [[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] , jibo gotarên NGC ya înfobox a bi zimabê kurdî tunebû ku hebûya min dikribû wek gotarên zimanên din çêkira. Gotarên ngc yan di hemî zimanan de kurtin. Zêde ne tenê 10 gotarên ku lîste kiriye mane. Dema ku min dest bi gotaran kir ez jî hinek li ser fikirîm. Heta ji destê min hat min Jibo herî baş çawa tê çêkirin min xwest bi awayê çêkim. cîhê înfoboxê da agahîyên din parvekir. Tenê deh gotar din man ez dibêjim wan çêkim temame. Lê ez vî jî bînim ziman înfoboxên me gelek kêmin pêwiste gelek înfobox bêne çêkirin. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] == Gund == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Peyva "gund" peyveke nêr e, ne wilo? Mirov dibêje, gundê min, nabêje gunda min. Bi heman awayî, mirov dibêje gundekî Mêrdînê, gundekî Rihayê, gundekî Wanê... nabêje gundeke Mêrdînê û hwd. Gelo tu dikarî nivîsarên xwe sererast bikî ji kerema xwe re. Gelek spas xebatkarê hêja yê Wîkîpediyê. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 05:31, 11 hezîran 2020 (UTC) Peyvê sererast bikim. spas birêz MikaelF dembaş. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:40, 11 hezîran 2020 (UTC) == Çavkanî == {{r|Penaber49}} Çavkaniya nivîsên gundên Kurdistanê ji bîr meke ji kerema xwe re, gelek giring e! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 05:39, 11 hezîran 2020 (UTC) Ji kerema xwe re gotarên gundan ên ku tu çêdikî bi zimanê Tirkî ve jî girê bidî pir baş dibe.[[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) Tu rast dibêjî Heval Xwedêda lê hê pirsgirêka min û girêdana nehate çareserkirin :) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 06:36, 11 hezîran 2020 (UTC) Slav brêz MikaelF, di derbarê navê gundan de bitin yek jêderkek giştane heye. Dema ku min dest bi tomarkirina gundan kir sedem çibû nizam ev sîte du car ji weşane hate hildan ji ber yekê pêwiste hinek bifikirim. Doh jî çend xulek malperên Wîkîpediya Kurdî û Tirkî netihata dîtin. Armanca min eve ku ez bê qeza û bela van gotara biqedînim [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 06:47, 11 hezîran 2020 (UTC) == Spasî == Merheba kak {{Ragihandin|Penaber49}}, ez spasiya xwe pêşkeşî te û xebatên te dikim. Bi hewlên te gotarên me gelek zêde bûn. Bijî [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 13:23, 12 hezîran 2020 (UTC) Spasxweş birêz {{Ragihandin|Mohajeer}}, ez jî spasiya xwe li te û li hemî hevalên ku di wîkîpediya kurdî de ked didin pêşkêş dikim. Dembaş. [[Bikarhêner:Penaber49]] == Betalkirin == Silav û rêz hevalê Penaber49! Dixwazim bizanibim çima hun ev rupela ez bi navê hevalê rojnamevan û medyakar Hogir Silêvaney an Hogir Alsilevanai betaldiken. Hogir ciwanek jêhatî û delale pire ji xizmet û têkoşanê û pir eger hene ko ew kesek Ensîklopedîk be di heman dem da Hogir pir xizmet ji dozeya pirsgirêk û piroblemên civaka kurdî taybet li başor û ewropa jî kirîne, bi rastî jî ez şaş mame çima te ev rupel betalkir û dibêjî çi pêwistî ya Hogir bi tiştek wiha heye. Hogir kesek Ensîklopedîk taybet jî li başorê Kurdistanê bi sedeha vîdyo û erşîfa wî ya ber fireh heye û em bixwazîn yan jî ne ew êdî bi navûdenge. Te jî anîye xeber ko birêz Hogir karekî xweş dike û egoya wî mezine, ûJ ji xeynî rûpelên xwe yên Facebook, Twitter û Instagramê, bi dehan çavkanîi hene mîna dîdar û hevpeyvîn û pirogramên TV-yê, dîsa ew hunermend û wênesazê şêwekare û karîkatorvane xwedîyê dehan pêşangehên hunerê karîkatorî û şêwekarîye. Derbarey wêneyên berêz Hogir pêwîstya wî bi bi reklam krnê nîne. Ez li wê bawerê me ko berêz Hogir ne kesek egoîstbûne. Berêz Hogir di beşê hûnerêî şêwekarî û karîkatoran û rojnamevanîde sekevtî û hêja ye û erşîfa wî pir li berdeste. Berêz Hogir ne tenê du bernameyan çêkirine belko bi dehan bernameyên wî hene û erşîfa wî li berdeste û ev çende di selmîne ko berêz Hogir kesek ensîklopedîke. Xebata wî di warên cuda cuda de ye nek bi tenê rojnamevane weke min li serî xeberday ew Rojnamevane, Hunermendê Şêwekare, Hunermendê Karîkatorvane, Mamostayê hunere. Endamê Sendîkaya Rojnamevanane, Endamê Sendîkaya Hunermendane, Endamê Sendîkaya Karîkatorvana ye, Sernvîskare kovareka kurdî boye, xiwedî îmtiyaze, Endamê Sendîkay mamostayane li başorê Kurdistanê, Endamê Sendîkay mamostayane li welatê Swêdê. Pirsa min ewe gelek kes hene di Wîkî ya kurdî de ko Bi qasî çi ew weke Ensîklopedîk hatne naskirn û çavkanîyên tune. hêvî xazim em Kurd Wîkî ya Kurdî baş bêxîne holê nek bi mîzac biryaran bi deyn ka erê kî li gor mêşkê me di gonce bi keyn Ensîklopedîk kî jî ne ji bêjîn biborîne. Rêz û hurmet Îhsan Ehmet Silav birêz fikrê xwe anî ziman. Li gorî krîterê wîkîpediya yê birêz Hogir ne kesekî ensîklopedîk e, keseke gelek egoîst e. Çend roj berê kesek bi navê Sajad Şingalî jî gotara çêkiribû :) ez jî nizanim kî bû çi bû ne dîyare. Geleke em li vir nexin cîhê reklamê û danasîna CV'yê. Eger Facebook, Twitter, Instagramê û web eger van platforma têra reklama kekê Hogir nekiribe ti tiştek ji destê me nayê. Û xwezî Hogir tiştek wiha jî qet nekira êdî baştir dibû ya. Êdî herkes dizane ku kesekî gelek bi egoîst e. Spas. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:00, 14 hezîran 2020 (UTC) ==Kêmasî== kak {{Ragihandin|Penaber49}} di gotarên xwe de girêdanan jî pêveke, mînak ev gotar [[Xan, Bêlqîs]] bi tirkî û ingilîzî çima tine li destê çepê ? Kak @Mohajeer, li ser gotarên din jî jibo girêdanên zimanan min gelek ceriband lê çênebû. Ji kerema xwe tû dikarî ku çawa tê çêkirin li vir binivîsî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 10:22, 16 hezîran 2020 (UTC) :Girêdanan lêzêde bike heye, dema tu i wir ditikînî çi derdikeve ? li wir çêdibe {{Ragihandin|Ghybu|Xwedêda}} [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 10:33, 16 hezîran 2020 (UTC) == Silav == {{Silav|Penaber49}}, tu çawan î? Min bêriya te kiriye, em ê kengî navên gundên Erzîromê hindek pêşdexin? DYA û Keneda û Çîn jî giring in. Bi silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 22:13, 15 tebax 2020 (UTC) Merheba birêz {{Ragihandin|MikaelF}}, bi xêr hatî. Bi destpêkirina kar gotarên gundên Erziromê mane di nîvî de. Ez jibo gotarên bajarê cîhanê de jî di lêkolînan da me. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 23:54, 15 tebax 2020 (UTC) ==Wîkîpediyaya zazakî== Kak Penaber te li ser wîkîpediyaya zazakî hinek pêshniyaz li hevalên zaza gotiye lê Mirzaali axiftinên nexwesh ji te re gotine. Dixwazim ji te re bibêjim ku rêvebirên wîkîya zazakî mirovên dilxerab in. Li shûna pêshniyaza bikî, hevalên zaza peyda bike ku tevlî wîkîpediyaya zazakî bibin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 09:28, 3 îlon 2020 (UTC) :{{r|Penaber49}} erê îşê te li Wîkîpediya kurmanckî çi bûye? Gotinên Mirzali piştguh bik, bi silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:27, 3 îlon 2020 (UTC) Silav birêz {{ragihandin|Mohajeer|MikaelF}} di derbarê bersivê de tu danezanek ji min re nehatiye. Li ser wîkîpediya zazakî min cavê gerand min nedît ka bi çi awayî nivîsiye nizanim. Hinek caran wîkîpediya zazakî û soranî kontrol dikim di nav wîkîpediyên kurdî de rewşa herî xirab wîkîpediya zazakî ye. Bi deh hezaran gotar tê çêkirin lê hemî valaye tû kes kesî hişyar nake. Min tenê vê yekê anî ziman li wir. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:57, 3 îlon 2020 (UTC) ::{{ragihandin|Penaber49|MikaelF}} Li vir zimanekê gelek kirêt bikaraniye > [https://diq.wikipedia.org/wiki/Vaten:Luzy-sur-Marne] Mîrzalî jibo çi bi bihnek bênteng êrîşên min kir ez nizanim?? Min bersivekî ji mîrzalî re nivîsî û heta mîrzalî li wir bî tû alîkariyek nadim wîkîpediya zazakî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:42, 3 îlon 2020 (UTC) :::Kak {{ragihandin|Penaber49}} Mirzali zimaneke kirêt bikaranî ye lê divê tu jî li ser wîkîya zazakî bi zazakî binivîzî. Ev yekem xetaya te ye. Xetaya duyem ew e ku divê tu hinekî resmî bî, tu karmendê wîkîpediyaya kurmancî yî. Ew heval kurdbûna zazayan qebûl nakin û wekî komeke dijmin tevdigerin. Lê fikra ku tu bibêjî zazakî kurdî ye hinek xelet e. Divê tu rêzê li fikra wan bigirî. Armanca me teyîdkirina kurdbûna zazayan an kelhûran nîne. Em li gor zanyariyên dîrokî, ilmî dikarin bersiv bidin. Me ansîklopedî ne. Divê hinekî profesyonel bin em. Li shûna wan kesên dijminiya kurmancan dikin, divê em alîkariya dilsaxan ku li wîkîpediyaya zazakî zêde bibin. 2-3 kes in li Almanya tenê karê wan dijminiya kurdan e. Lê divê em jî rêzê li navmala zazayan bigirin. Ew jî wekî kurmancan xwedî zimanekî ne, xwedî chandekê ne. Lê li gor zanyariyên dîrokî û ilmî di kurdbûna wan de shik û shûbhe tine ye. Her wisa me navê wîkîya me “wîkîpediyaya kurdî” ye, yanî me peyva “KURDΔ dagir kiriye. Me rê li ber gelên din yê Kurd biriye ku ji zimanê xwe re bibêjin kurdî. Divê em ji zimanê xwe re bibêjin kurmancî ku peyva KURDÎ ji bo me hemûyan bibe BAN. Silav û rêz [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 19:58, 4 îlon 2020 (UTC) Silav kak {{ragihandin|Mohajeer}} li gorî fikrê min êdî qet hewcedariya axaftina rewşa wan kesan tineye. Pêwiste em jibo pêşketina wîkîpediya xwe bixebitin. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 02:03, 5 îlon 2020 (UTC) == We sent you an e-mail == Hello {{PAGENAME}}, Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled "The Community Insights survey is coming!". If you have questions, email surveys@wikimedia.org. You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]]. [[Bikarhêner:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MediaWiki message delivery|gotûbêj]]) 18:52, 25 îlon 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&oldid=20479295 --> == 1000 = 1 000 = 1.000 == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Ji bîr meke: :2020 (sal) :2020 (hejmar, du hezar û bîst) = 2 020 = 2.020 (*2,020 inglîzî ye!) :20,20 (desîmal); 2020,20€ (2020 ewro û bîst sent; 2.020,20; 2 020,20); 20,20% (*20.20 inglîzî ye!) ::Qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 07:31, 9 çiriya paşîn 2020 (UTC) == Wîkîpediya Meha Asyayê/2020 == <div style="margink-和right:1em; float:right;">[[Wêne:Wikipedia Asian Month Logo.svg|150px|center]]</div> :Silav Penaber49, : : Em te vedixwînin ji bo beşdarîkirina wîkîmaratona Meha Asyayê. : :'''Wîkîpediya Meha Asyayê''' pêşbaziyeke Wîkîpediyayê yê salane ye ku pêşdederxistina naverokên asyayê bi zimanên curbicur armanc digire. Her civateke beşdar li ser wîkîpediya xwe û bi zimanê xwe di meha çiriya paşîn de maratoneke wîkiyê (edit-a-thon) bi rê ve dibe. Meqseda vê wîkîmaratonê ji xeynî welatê xwe, çêkirin û pêşxistina gotarên nû ên derbarê mijarên asyayê de ye. Kurdistan û zimanê kurdî jî yek ji welatên Asyayê tê qebûlkirin. Lewma di wîkiyên kurdî de gotarên derbarê Kurdistanê de ji bo vê wîkîmaratonê nayên hejmartin. Beşdarî ne tenê bi welatên Asyayê sînordar e, welatên ne li Asyayê jî dikarin vê maratonê li ser wîkiya xwe li dar bixin û bi vî awayî naverokên di derbarê Asyayê de çêkin an bi pêş bixin. : :''Ka were û em di vê maratonê de pevre ala Wîkîpediyayê bilind bikin û gotarên bi zimanê xwe bi pêş bixin.'' : <div style="text-align:center;"> <!-- please edit the "url" accordingly, especially the "section" number; thanks --> {{clickable button 2|Vêga qeyd bibe|url=https://ku.wikipedia.org/wiki/w%c3%aek%c3%aepediya:w%c3%aek%c3%aepediya_meha_asyay%c3%aa/2020/be%c5%9fdar |class=mw-ui-progressive}} {{clickable button 2|Beşdariyan bişîne|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/asian-month-2020-ku|class=mw-ui-progressive}} {{clickable button 2|Qaîdeyan bixwîne|url=https://ku.wikipedia.org/wiki/w%c3%aek%c3%aepediya:w%c3%aek%c3%aepediya_meha_asyay%c3%aa/2020#qa%c3%aede|class=mw-ui-progressive}} </div> [[Bikarhêner:Jiju|Jiju]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Jiju|gotûbêj]]) 17:36, 12 çiriya paşîn 2020 (UTC) == Wîkîdane == Silav Penaber, Li ser Wîkîdaneyê di gotûbêja xwe de vê şablonê binivîse <code><nowiki>{{unblock|1=<the reason for your unblock request>}}</nowiki></code> Li şûna <the reason for your unblock request> bibêje "min fêm kiriye çima hatim astengkirin, lêborînê dixwazim êdî ez ê guhartinên mîna berê nekim". Tişta ku te kiriye bi rastî jî nayê qebûlkirin. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 10:32, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Min hemî rewşê di niqaşê de anî ziman û min guhertin û nîqaşê bi dawî kir û di nîqaşê de vê yekê anî ziman. Ev astengî dema ku min gotarên gunden bakûrê Kurdistanê çêdikir çêbû. Di wê demêde li ser înternetê rastî çend astengiyê teknîkî hatim. Ez di demekî nêz de biceribînim. Spas dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:00, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) == [[Şablon:Agahîdank hunermend]] == Silav bira. Min dît te çend caran vê şablonê bi kar tînî. Ev şablon tenê ji bo hunermendên muzîkvan in. Haya te jê heye? Herwiha min dixwest bibêjim ji bo aktor/aktrîs û hwd şablona [[Şablon:Agahîdank mirov]] dema [[Content translation]] bi kar tînî gelek hêsan agahiyan kopî dike û sererastkirina wan hêsantir e. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:02, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Silav kekê, bi rastî min agahîdanka jibo lîstikvana nedît jiber vê yekê min agahîdanka stranbêjan bikar anî. Ji vir pêde jibo aktrîs û lîstikvanan ez Şablona Agahîdank mirov bikar tînim [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:24, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Silav bira, min dît tu hemû agahî kopî dikî loma min ji te re kopiyek kurt çêkir. Dema vê kodê <code><nowiki>{{subst:Bikarhêner:Penaber49/mirov}}</nowiki></code> rûpela dinivîsî hemû agahiyên ku li vir ([[Bikarhêner:Penaber49/mirov]]) otomatîk tên dûre tu dikarî valahiyan tijî bikî. Xebat xweş! --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:08, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) ::Dikarî li vir [[Bikarhêner:Penaber49/ceribandin]] biceribînî.--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:08, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Merheba kekê, ez zêde ji zimanê kodê fem nakim. Di derbarê şablonan de niha ti pirsgirêkek tineye. Tenê jiber astengkirinê pirsgirêk di Wîkîdatayê de heye. Ew jî niha bi alîkariya hevala tê çareserkirin. Jibo xebata te jî spas, destxweş bî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:38, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Bira, ne tiştekî zor e, ka vê nivîsê <code><nowiki>{{subst:Bikarhêner:Penaber49/mirov}}</nowiki></code> kopî bike û li vir [[Bikarhêner:Penaber49/ceribandin]] zêde bike, binêre çiqas hêsan e. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:49, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Min ceriband pêwiste mirov hinek li ser bixebite. Bira rastî demên min zêde tine ne ku mirov hinek li ser van koda bixebite mirov dikare di ware teknîkî de xwe pêş bixe. Ji vî re jî hinek xebat û dem pêwiste. Ger ku firsendê bibînim ezê hinek li ser lêkolîn bikim. Li vir tenê armanca min pêşvebirina wîkîpediya kurdî ye. Bikarhênerên çalak gelek kêmin û bikarhênerên nû jî tinene. Ewên ku tên jî ti bingehîyek wan tine, heta astekî dikarin gotaran çêkin. Hêvî dikim ku kurd, ha ji wîkîpediya kurdî hebin û kesên ku di vê karê de xwedî tecrûbene bên di wîkîpediya kurdî de erka bînin cîh. Silav û serkevtin [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:45, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|balyozxane}}, bira şablona ku bi navê penaber49 çêkiriye min li ser Goterekî çêkirî ceriband tenê wêneyê têne agahiyên din naxûyê [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 08:11, 10 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Silav bira, divê rûpelê bi agahiyên vala qeyd bikî dema cara diduya te vekir, tu yê karibî agahiyên din lê zêde bikî--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:36, 10 kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} bira merheba, ez niha li ser vî [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tropical_Storm_Allison gotarê] dixebitim. Ji kerema xwe tu dikarî agahîdank vî gotarê ji min re çêkî [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:08, 14 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Silav û derbarê arîkariya taybet a rêveberan de == {{Silav|Penaber49}}can, tu çawan î? Mixabin min dev ji rêveberiya xwe ya li Wîkîpediya kurdî berdaye û mafên min ên rêveberiyê tune ne. Ji bo vê hingê, ji nuha û pê de divê rêveber Ghybu û Gomada arîkariya te bikin. Tu her hebî, karê te li Wîkîpediya kurdî hêja ye. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 21:36, 15 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, te çi wext dest ji rêveberiyê berda haya min jê tineye. Keda te ya li ser wîkîpediya kurdî gelek girîng bû û bi rastî alîkariya te jibo bikarhênerên wekî min ecemî re :) gelekî çêbû. Ev jî rastiyeke, ez bi alîkarî û pêşniyarên te di wîkîpediyayê de derketim vê astê. Ji ber vî yekî bi taybetî gelek spas dikim ji te re. Destjêberdana rêveberiya te jibo wîkîpediya kurdî kêmasiyeke lê ya mihûm saxî û silametiya te ye. Carna xwe li vir bide nîşan bes e :) Tu jî bimîne di xêr û xweşiyê de. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 22:16, 15 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Gelek spas, {{ragihandin|Penaber49}} birayê min, ji bo hestên te yên ciwan. Hay ji xwe hebe --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 17:21, 17 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) == Nav guherandin == Silav Penaber49, tu nikarî bixwe navê xwe biguherînî. Nav bi vî awayî tê guherandin: [[Wîkîpediya:Nav guherandin]]--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 17:11, 21 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Temam bila vê demê bisekine. Dema ku min carek din biryar da ez li vir binivîsim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:17, 21 kanûna pêşîn 2020 (UTC) == Proceyo newe == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:41, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Tomarkirina wîkîdane == {{Silav|Balyozxane}}, bira hêvîdikim ku tu baş bî û pirsgirêk tûne ne. Min sê gotarê din çêkir, du gotarên din wergera wan temam e di demekî ez biweşînim. Pêwistiya tomarkirina wîkdaneyê heye. Her sê gotarên dawiyê li vir e.[https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Penaber49/all '''Statistîk'''] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:47, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) :Silav bira, baş im spas. Tu çawa yî? Ez wan rojan li ser wîkîferhenga zazakî dixebitim loma pir nakevim wîkîpediyayê heke tiştek lazim be min etîket bike, ez li van dera me. Min li wîkîdaneyê tomar kir. Lê [[Lîsteya projeyên Wîkîmediyayê]] vê rûpelê bar bike [[Weqfa Wîkîmedyayê]] û dûre {{ş|jêbirin}} lê zêde bike. Qewet be!--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:12, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Ragihandin|Balyozxane}} bira ev her du man [[Herêmên Îtalyayê]], [[Bahoza tropîkal a Henri (2003)]] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:40, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) :Na min ew jî tomar kirin. Dibe ku hîn li ser mobîlê xuya nake lê li ser kombersê xuya dikin. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:42, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) Temam bira min go qet te jibîr kir spas. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:43, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) == gundên Azerşehrê == dem baş hevalê hêja Azerşehr û gundê wê ne herêmek Kurdî ye, ji kerema xwe Nivîsarê neguherînin sipas [[Bikarhêner:Mors maku|Mors maku]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mors maku|gotûbêj]]) 19:14, 25 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Silav|Mors maku}}, min agahîdanka gund bikaranî. Jibo hemî gotaran agahîdank gelek girîng e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:16, 25 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Silav|Penaber49}} baş e, gundên Eherê jî ne yên Kurdistanê ne rêz û hurmet == Quick revert == Hello (sorry I can only use English to communicate), I found that you help revert vandalism, such as your edits in ([[Dareben]]). However, there is a faster way to revert vandalism, is using [[WP:TW]] (it is faster a lot than reverting it manually, you may go to your preferences gadgets section to access the tool). If Twinkle have not been available here yet, you may consider using [[:meta:User:Xiplus/TwinkleGlobal|TwinkleGlobal]], and paste the script provided in that page to your global.js. If you don’t want to do that, you may also use the undo link (it is a preset link) to revert vandalism. Hope that helps :) regards, [[Bikarhêner:Matttest|Matttest]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Matttest|gotûbêj]]) 10:08, 23 sibat 2021 (UTC) == Wîkîdane == Silav bira, tu çawa yî? Dema rûpeleke nû çêdikî, li dawiya rûpelê bi vî awayî <code><nowiki>[[en:NAVÊ RÛPELÊ]]</nowiki></code> binivîse, dûre ez ê bi rêya botê bi wîkîdaneyê re girê bidim. Mînak [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Narn%C3%AE&diff=prev&oldid=850541], [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Narn%C3%AE&diff=850542&oldid=850541]. Dembaş! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:49, 14 adar 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} spas bira baş im. Temam e. Ji pêde ezê wisa çêkim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 03:11, 15 adar 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} bira merheba, ev her du gotar tomarê wîkîdaneyê nebûye. [[Prîtî Zînta]] û [[Prîyanka Çopara]] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:19, 3 nîsan 2021 (UTC) :Çêbû :)--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 17:22, 3 nîsan 2021 (UTC) ::Te ev [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Poca_Hedge&diff=prev&oldid=853935] dît? Xuya ye botên din jî çêdikin :D [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 17:09, 13 nîsan 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, Raste bira haya min jê heye. Sedem çi bû nizanim du gotaran tomarkiribû lê gotarek hêşt. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:26, 13 nîsan 2021 (UTC) == Names == On the welcome template above, it has among its recommendations: "{{reng|green|"Chomsky, Einstein, Shakespeare..."}}, ne {{reng|red|"Çomskî, Aynştayn, Şêkirspîr..."}}". I see you moved "Cornwall" to "[[Kornwall]]", maybe this shouldn't be? "Cornwall" is spelled like that in English, so maybe it's not right to invent new spellings. On another point, since you can translate articles, can I recommend that you try [[en:Wolf]]? It has recently been made into a featured article on English Wikipedia, which means is been very carefully examined, so the whole thing can be directly copied, with all the references, without worrying about copying over misinformation, which otherwise exists a lot in Wikipedia. Every encyclopaedia needs a good article on wolves! I would be really nice to get a similar level of completeness for this Wikipedia, especially for basic subjects everyone should know about. (I made a list of essential, recently-finished Featured Articles [[Wîkîpediya:Dîwan_(pêşniyaz)#Pêşniyarên_wergerandinê_ji_zimanê_îngilizî|here]], with what I hope is a vaguely understandable invitation to translate them (Please correct if not!). I encourage you to choose these articles for translation, to minimize the risk of translating wrong information and to increase the depth and quality of the articles here on fundamental subjects.) Thanks for your work! [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:47, 28 adar 2021 (UTC) == Silav == {{Silav|Penaber49}}, tu çawan î, baş î? Ez hêvîdar im ku tu baş û tendurist bî. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:22, 9 nîsan 2021 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas baş im. Du sê roj hinek karên din hene, lê vir im. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:23, 9 nîsan 2021 (UTC) == hezar = 1 000 (1.000), ne 1,000 == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Kêfa min ji karê te li ser golên Norwêcê re hat, :) her bijî! Zehmet nebe, hezar bi vî awayî binivîse: 1 000 m, 2 000 m, 3 000 m. Inglîz û emrîkan 1,000 m, 2,000 m, 3,000 m dinivîsin, lê bi kurdî û bi piraniya zimanên din 1.000 m, 2.000 m, 3.000 m yan jî 1 000 m, 2 000 m, 3 000 m standard e. Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:03, 17 gulan 2021 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas dikim. Bi despêka wîkîpediyayê re di derbarê bêhnok û noqte yên hêjmara de hişê min tevlîhev bû. Min ya bi tirkî jî jibîrkir :) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 18:17, 17 gulan 2021 (UTC) == Koda mobîl == Silav, bira. Çawa yî? {{=)}}. Min çend kod dîtin ji bo mobîlê. Yek çend lînkan çêdike, ê din butona "betal bike" li dîroka rûpelekê zêde dike, ê din jî butoneke bi navê "restore" (ji bo dîsa barkirina guhartoyeke kevn ya rûpelekê) çêdike. Heke dixwazî bi kar bînî. Koda li jêr li rûpela xwe ya [[Bikarhêner:Penaber49/minerva.js]] zêde bike. <syntaxhighlight lang="js"> // mobileUndo mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:FR30799386/undo.js&action=raw&ctype=text/javascript'); // MobileMoreLinks - User add-on mw.loader.load('//en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Ainz_Ooal_Gown/mobilemorelinks.js&action=raw&ctype=text/javascript'); // restorer mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:FR30799386/revert.js&action=raw&ctype=text/javascript'); </syntaxhighlight> [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:41, 18 gulan 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, spas dikim bira baş im. Ku hewce hebî ezê bikar bînim. Spas bira [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:02, 18 gulan 2021 (UTC) == Wikizero == Wikizero is not a reliable source. It is just a computer-made copy of Wikipedia. Wikipedia cannot be a source for itself! [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 04:20, 27 gulan 2021 (UTC) {{Silav|GPinkerton}}, Bi rastî ez hinek li ser fikirîm. Dema ku min li ser çavkaniya lêkolîn kir jêderka vê malperê ya lîsteya golên Norwêcê li ser wîkîpediya inglîzî jî heye. Jiber vî yekê min bikaranî. Her jêdereke din bibînim ez dikarim ewî jî bikar bînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 04:41, 27 gulan 2021 (UTC) :It is my view that if reliable sources cannot be found then it is not a good idea to create articles without good sources. I think there are better uses for the time and skills: there are many good pages that can be translated. Is it not more urgent to improve the article about Norway than to have hundreds of articles about all of the lakes in Norway? [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 05:22, 27 gulan 2021 (UTC) Ez bi gotarên kurt re carna gotarên din jî li vir zêde dikim. Mirov dikare wiha bifikire, golên Norwêcê pareke girîng ya erdnîgariya Norwecê ye, jibo vî yekê bine nivîsandin baş e. Erê hêjmara golan geleke, ez bi van re li ser gotarên din re dixebitim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:43, 27 gulan 2021 (UTC) == Sertab Erener == Selam. Abisinin bir röportajını buldum. "[https://www.milliyet.com.tr/pazar/ahlak-hocasi-degilim-5267959 Ben Kürt olduğumuzu düşünürdüm. Ama ailede bir hayli mukavemet var o kavme karşı tam tersine. Arap etkisi var soyumuzda.]" demiş. [[Bikarhêner:Esc2003|Esc2003]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Esc2003|gotûbêj]]) 22:30, 27 gulan 2021 (UTC) {{Silav|Esc2003}}, di derbarê netewî de du îhtîmal heye, Ereb jî dibe, Kurd jî dibe. Lê mixabin di salên 60î de jiber nîjadperestî ya li Tirkiye gelek malbatên Kurd netewe ya xwe neanîne ziman. Hinek caran li der medyaya civakî em dibînin ku hinek kes piştre dizanî ku koka wî Kurd e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:50, 28 gulan 2021 (UTC) == Niqte == Silav. Dewsa vê {{kod|•}}, sîmgeya {{kod|*}} bi kar bîne. Çêtir xuya dike. Qewet be [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 20:53, 3 hezîran 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} , spas bira temam e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:58, 3 hezîran 2021 (UTC) == Your feedback is needed - Improving the Content Translation tool == Hello Friend, Apologies as this message is not in your native language. The WMF language team is reaching out to you based on your valuable contributions to the Kurdish Wikipedia as an editor who frequently uses the [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=ku#draft Content Translation tool].   We appreciate the great work you are doing in Kurdish Wikipedia to increase content to ensure that knowledge is available in your Wikipedia and understand that it is annoying to encounter difficulties while translating articles or deleted content afterwards. Therefore, the WMF Language team will like to understand from your experience, the issues you encounter when using the tool to translate content. '''Our observations''' We noticed that the Content Translation tool is not used frequently and sometimes the articles created are deleted. We say this because, from our statistics, 10075 articles were added to Kurdish Wikipedia in 2020. Out of the above figure, only 428 of them were translated using the Content Translation tool; 19 of the articles added with Content translation were deleted. While the tool has been frequently used with low deletion ratios on many wikis, the tool's low usage signals a problem or deficiencies peculiar to Kurdish Wikipedia. As the Content Translation tool can increase content creation in your Wikipedia and is a proven excellent way to efficiently Introduce newcomers to adding content and expand on existing ones. '''Our request''' So, we are reaching out to you because we want you to participate in a survey. The survey will help us understand your challenges with the tool, the aspect of the tool you think needs improvement that will enable your community to use it more and reduce the rate of content deletion. Please follow this link to the Survey:<br> [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScvRH9a4WeBDcoaYvitdrXKFpN2J6Kbg8qVbDKID9t8qPfYSg/viewform?usp=pp_url '''Take the Survey'''] <br> To know how the information collected from the survey will be used, please [[foundation:Content_Translation_Feedback_Privacy_Statement|read the Privacy Statement]]. <br> If you are not comfortable with taking the survey, that is fine. You can still provide us with feedback via [mailto:uozurumba@wikimedia.org email] on the following questions: * What is the most challenging part of translating an article using the Content Translation tool? Example (adding the references, the infobox, templates, publishing, etc. * Why is the above the most challenging part of translating articles in your Wikipedia? * In your opinion, what changes can be made to the tool that can make more people in your community use the tool more frequently? * Why do you think some translated articles are being deleted? So please, feel free to give us feedback in any way that is most convenient for you. Thank you so much, as we look forward to your response. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[User talk:UOzurumba (WMF)|talk]]) 10:08, 21 hezîran 2021 (UTC) On behalf of the WMF language team. <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_5&oldid=21613557 --> {{Silav|UOzurumba (WMF)}}, thank you for your interest. I ticked the required options in the survey. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:14, 21 hezîran 2021 (UTC) :Thank you [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] for taking the survey. [[Bikarhêner:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Gotûbêja bikarhêner:UOzurumba (WMF)|gotûbêj]]) 13:16, 21 hezîran 2021 (UTC) == Navçeyên Almanyayê == Silav. Te [[Navçeyên Almanyayê]] li gotaran zêde nakî, çima? Bi inglîzî ''district'' dibêjin lê nizanim em bi kurdî navçe bibêjin baş e an na? [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:37, 27 tîrmeh 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} distric ez texmîn dikim li hinek deverên Ewropayê navendên ku bajar yan jî ku navçe pê ve girêdayiyê. Ev hinek tevlîhev e. Gelek mirov bi awayekî rast bizane ka tê çi wateyê. Ez dibêjim jibo ku tevlêhevî çênebî em nenivisin êdî çêtir e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:44, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :Bi ya min em binivîsin çêtir e. Heke bi awayekî standard binivîsin, dûre guhartina wan bi botê hêsan e. Loma ku karibî wekî ya min binivîse [[Zell im Wiesental]] xêra xwe. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:54, 27 tîrmeh 2021 (UTC) == Interwiki links == The articles you are creating are only linked to English Wikipedia, but not other Wikipedias or to Wikidata, so something is wrong. They need to be connected to the Wikidata item. There are ''many'' like this. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:30, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :Actually {{ping|Balyozxane}} this is a problem with your creations too. [[Zell im Wiesental]] is only linked to English Wikipedia, but if there were a link to German Wikipedia (and to Wikidata) it would be possible to put a "Translation needed" template on it. It's a "good article" in German, but it isn't even shown as existing in the list of links here. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:33, 27 tîrmeh 2021 (UTC) {{Silav|GPinkerton}}, The reason we link to the English Wikipedia is to retrieve data from the wikidata. So far we haven't encountered any issues other than minor issues. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:38, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :What I'm saying is that that is not working when the link is only to English Wikipedia. The link must be made to Wikidata, and that way it links to all Wikipedias. If one links only to English Wikipedia, the information form Wikidata does not get transferred and the infobox is blank. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:48, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :It seems like a bot has done this in the example above: [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Zell_im_Wiesental&type=revision&diff=896448&oldid=896379&diffmode=source]. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:49, 27 tîrmeh 2021 (UTC) ::{{r|GPinkerton}} When creating a lot of articles, it's easier to create the Wikidata links via bots, that's why. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:52, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :::{{ping|Balyozxane}} Yes I see, I saw a string of articles that only had English links but it must have been before the bot reached them; I didn't realize it existed. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:54, 27 tîrmeh 2021 (UTC) == Gotarên dubare == Silav bira. Xuya ye pir cara em eynî gotaran çêdikin :D Ez niha li ser herêma Brandenburgê dixebitim. Loma tu bajarên vê herêmê çêneke, jixwe ez ê gişt çêkim. Qewet be! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:55, 2 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, raste bira wisa dixûyê. Jiber ku ez li ser lîsteya bajarên Almanyayê çêdikim gotarê li gorî rêza alfabetîk tê çêkirin. Gelek caran ez kontrol dikim lê hinek gotar hene ku di navên wan peyvên cûda cûda tê bikaranîn ew gotar cot têne çêkirin. Nebî beriya despêka çêkirina gotaran ez lîsteyê her car kontrol bikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:05, 2 tebax 2021 (UTC) :Pirsgirêk nîne. Ez bi vî awayî [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?search=insource%3A%2F%5C%5B%5C%5B%5Ba-z%5D%7B2%2C3%7D%3A%2F&title=Taybet%3AL%C3%AAger%C3%AEn&go=Here&ns0=1] kontrol dikim. Min gişt sererast kirine. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:13, 2 tebax 2021 (UTC) == Navê rûpelan == Silav bira. Te kategoriya [[:Kategorî:Agahîdank wargeh/wîkîdane bêdûgel]] tijî kiriye. Ji kerema xwe dema înterwîkiyê zêde dikî, bala xwe bide bi rûpelên xelet re neyê girêdan. Mînak te [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Saint-Martial,_Gironde&diff=983814&oldid=983237 ev rûpel] bi azîzekî xirîstiyan re girê daye. :D Pir caran navê rûpela me û ya en.wiki eynî ne loma dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:PAGENAME}}</nowiki>}} lê zêde bikî ji bo ku kopîkirin ne hewce be. Dembaş! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 22:20, 17 tebax 2021 (UTC) :Dîsa silav bira. Ji bo rûpelên ku navê wan de bêhnok(,) hene, dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:Nav bê bêhnok}}</nowiki>}} bi kar bînî, bi taybetî ji bo Destpêka gotarê û {{param|nav}} ya agahîdankê. Qewet be [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 13:42, 18 tebax 2021 (UTC) ::Ka bisekine hîn baş çênebû [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 13:46, 18 tebax 2021 (UTC) Temam bira spas [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:50, 18 tebax 2021 (UTC) :Niha çêbû. Hem ji bo navên bi bêhnok hem jî ji bo yên bê behnok dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:Nav bê bêhnok}}</nowiki>}} bi kar bînî. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:04, 18 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} spas bira siheta te xweş. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:07, 18 tebax 2021 (UTC) :Spasxweş, bira [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:11, 18 tebax 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:simple:State Border Service of Azerbaijan]] and [[:simple:Azerbaijani Land Force]] in Kurdish Wikipedia? The Sorani Kurdish versions of both articles have been created. Yours sincerely, [[Bikarhêner:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Multituberculata|gotûbêj]]) 10:58, 30 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Multituberculata}}, di destpêkê de jibo pêşniyara te sipas dikim. heta niha min nedîtiye ku liser wîkîpediya kurdî gotarên di derbarê artêşa welatan hatiye nivîsandin. Ez bi xwe kesekî li dijî mîlîtarîzmê me. Jibo nivîsandina tiştê wiha pêwiste ez hinek li ser bifikirim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:20, 30 tebax 2021 (UTC) Hello. Thank you for the reply. I am also against militarism and wars. If you don't wish to create them, I absolutely respect your decision. Yours sincerely, [[Bikarhêner:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Multituberculata|gotûbêj]]) 17:12, 30 tebax 2021 (UTC) == Nivîsara Java == Merheba, Xwedê ji te razî bê ji bonî lêzêdekirinên te yî li ser nivîsara Java! -- [[Bikarhêner:Guherto|Guherto]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Guherto|gotûbêj]]) 15:03, 18 kanûna pêşîn 2021 (UTC) {{Silav|Guheto}} Xwedê ji te jî razî be. Bi hêviya xebatên bê navberê jibo wîkîpediya kurdî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:10, 18 kanûna pêşîn 2021 (UTC) == Sersala te pîroz be! == Birêz {{r|Penaber49}} xebatkarê bêhempa yê Wîkîpediya kurdî, sersala te pîroz be, hertim serkeftî bî! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 10:44, 31 kanûna pêşîn 2021 (UTC) Spas {{Ragihandin|MikaelF}}, ez jî bi hêviya salekê aram sersala te, hemî xebatkar û xwendevanên wîkîpediya kurdî pîroz dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:12, 31 kanûna pêşîn 2021 (UTC) == Question from [[User:Cbasra|Cbasra]] (21:34, 10 kanûna paşîn 2022) == Slav mamoste eger tiştek ji dest min were ez amade me --[[Bikarhêner:Cbasra|Cbasra]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Cbasra|gotûbêj]]) 21:34, 10 kanûna paşîn 2022 (UTC) {{Silav|Cbasra}}, bi xêr hatî. Di derbarê wîkîpediyayê de daxuyaniyek kurt li beşa gotubêjê zêde dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 02:37, 11 kanûna paşîn 2022 (UTC) == Proje (Ji bo Wîkîpediya Kurdî) == Silav mamoste, çima di Wîkîpediya Kurdî de jî wek Wîkîpediya Tirkî proje nayên vekirin? {{Silav|MWM D-Pool}}, li ser wîkîpediyan gelek cûreyên projeyan heye. Tu dikarî lînka projeya ku behs dikî li vir binivîsî? [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:22, 2 sibat 2022 (UTC) :[[:tr:Vikipedi:İş_birliği_projesi/2022/5._hafta|Link]] [[Bikarhêner:MWM D-Pool|MWM D-Pool]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MWM D-Pool|gotûbêj]]) 12:39, 2 sibat 2022 (UTC) {{Silav|MWM D-Pool}}, ez texmîn dikim ku li wir her hefte projeyek tê destnîşankirin û bikarhêner beşdarî projeyê dibin. Jibo ku projeyên bi vî rengî bêne destpêkirin pêwistiya hêjmarek zêde bikarhêner û jibo ku proje bê şopandin pêwistiya hêjmarek zêde rêveberan heye. Mixabin em livir tenê çend kes in ev jî têra ku proje bi awayekî baş bê şopandin nake. Xebatên wîkîpediya kurdî bi vî awayî didome. Bikarhêner li ser mijaran yan jî mijarek ji xwe re dibijêre û li gorî wî mijarê gotaran dinivîse. Niha li wîkîpediyayê kurdî gotarên kurt gelek hatina nivîsandin. Jiber vî yekê pêwistiya wîkîpediya kurdî bi gotarên baş yanî gotarên dirêj û bi serûber heye. Tu dikarî ji xwe re li ser mijarekî bisekinî li vir gotarên xwe binivîsî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:06, 2 sibat 2022 (UTC) == Çema MCqasim jebirina? Au mrovakê bernîasa == Nizanim we wextê xwe girt û seh kir gelo bi rastî ensîklopedîk e an na! Ji ber ku bi mero an MERO423 re heman gotar e? Çima gotarên Mero nayên jêbirin Min biryara jê birin bê lêkolînkirin neda. Kesên ensîklopedîk dibê xwedî berhemên girîng bin. Mixabin ser YouTube Google ti agahiyên girîng tineye. Tenê li înstagramê hinek şoparên vî kesî heye ev jî nayê vî wateyê ku kesek ensîklopedîk be. Single YouTube jî nehatine temaşekirin. Mero vîdeo yên wî bi mîlyonan hatine temaşekirin. Tenê yek vîdeoklîbekî wî 200 mîlyon zêdetir hatiye temaşekirin. Ez niha nikarim ev kes Mero bi heman astê bibînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:57, 8 sibat 2022 (UTC) Lê ev kes, wek nimûne, bi Ckay re taybetmendiyek heye, û ne tenê ew, gelek rojnameyên almanî û navneteweyî li ser wî ragihandine, wek Deutsche Online Zeitung, û hûn dikarin bi hêsanî wî li ser Google (Google Panel) bibînin. girêbest bi The- Çavkaniyê re, û eger hûn meraq dikin çima min rûpel li ser Wîkîpediya kurdî çêkir, ji ber ku ew kurd e, bi dîtina min ya herî girîng ew e ku Wîkîpediya kurdî bêtir agahdarî û gotarên zêdetir hebe, ji ber ku ew bikêrtir e û hem jî. ji bo kesên ku li ser Wîkîpediyayê ne balkêştir e! [[Bikarhêner:Mcqasim|Mcqasim]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mcqasim|gotûbêj]]) 20:11, 8 sibat 2022 (UTC) == Pirsgirêka „Departement“ == Hevalên hêja, Dive em hemu baş bizanibin, ku navê “departement” bi fransî, îngilîzî an îtalî ye. Ji kerêma xwe re bi kurdî wekî “departmen” sererast bikin. Nivîsa çewt: Departementa Val-d’Oise (Nimûne) Nivîsa rast: Departmena Val-d’Oise (Nimûne) {{r|Penaber49}}, {{r|MikaelF}}, {{r|Gomada}}, {{r|Ghybu}}, {{r|Avestaboy}} [[Bikarhêner:Sayit25|Sayit25]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Sayit25|gotûbêj]]) 20:36, 5 adar 2022 (UTC) {{Silav|Sayit25}}, departament yan jî departamen her du jî ne bi kurdî ne. Dema ku me hinek rêzeyên komunên Fransayê çêkir min xwest ku bi fransî çawa hatiye bilêv kirin, me wisa nivîsî. Bi min heta em bi zimanek din dinivîsin ya fransî jiber ku peyva orjînal e êdî çêtir e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:43, 5 adar 2022 (UTC) == Rêveberî == {{r|Penaber49|Avestaboy}} hûn çawan in, baş in? Hûn li vir li Wîkîpediya kurdî rojane karekî qenc dikin, destxweş bin! Min xwest ji we pirs bikim, çima hûn xwe wek berendamên rêveberiyê pêşniyaz nakin? Bi silavên germ --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:55, 25 adar 2022 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas dikim jibo pêşniyara te. Ev bu du sal e ku ez bê navber dixebitim. Ez gelek westiya me. Rêveber nebim jî dîsa wîkîpediya kurdî dişopînim, jibo pêşketina wîkîpediyayê çi ji destê min bê ez dikim. Lê pêwiste çendek bêhna xwe bidim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:04, 25 adar 2022 (UTC) == Georgia û Gurcistan == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Tu çawanî ? Başî ? Ger tu wergêrê Google bikar dînî, ji kerema xwe dîqat bike ku Georgia bi Îngilîzî hem navê eyaleta amerîkî Georgia û hem jî navê welatê Gurcistan e . Te niha du caran ew çewtî kiriye. Min nuha çewtiya di gotara Christina Hendricks de sererast kir. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 12:43, 27 adar 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, hinek caran ji ber çev direvin. Ezê ha jê hebim spas dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:38, 27 adar 2022 (UTC) == Pêşniyar ji bo rêveber == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Belkî tu dizanî ku es pir çalakim li ser Wîkîpediya. Ez dixwazim ku Wîkîpediya pirtir mezin be . Lê mixabin hemû fonksiyonên Wîkîpediyayê ji bo min derbasdar nînin . Ji ber ku ez ne rêveber im. Lê ez naxwazim her roj hema hetanî bersiva rêveberên din bisekinim . Heke tu dixwazî tu dikarî min wek rêveber pêşniyar bikî ? https://ku.m.wiktionary.org/wiki/W%C3%AEk%C3%AEferheng:R%C3%AAveber Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:07, 15 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, bi rastî ez jê nizanim ka rêveberî çawa tê pêşniyarkirin. Lê ez texmîn dikim ku fonksiyonên rêveberan ji bikarhêneran zêde nîne. Ku ez şaş nebim rêveber tenê dikarin gotaran jê bibin, kesan asteng bikin û parastina gotaran pêk bînin. Lê bi awayekî balkêş ez lê dinêrim ku xebatkar û rêveberên wîkîpediya kurdî bi salan e ji çend kesan pêk tên û kesên nû tinene. Ev jî tê vî wateyê ku bar tenê li ser milên çend kesan e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:14, 15 nîsan 2022 (UTC) == Enver Ceylan ji dor == Silav [[Enver Ceylan]] Kesê ku di rêzefîlm û fîlmên tirkî de cih girtiye, ger hûn bixwazin ez dikarim çavkaniyên nûçeyan ji wan re bişînim.[https://tvmanset.com/kus-ucusu-dizisinin-basrollerinden-ayaklari-yerden-kesen-paylasim-geldi-ibrahim-celikkol-ve-birce-akalay-oyle-bir-sey-yapti-ki_5177.html news 1][https://www.yasemin.com/foto-galeri/63420-arka-sokaklar-dizisinin-riza-babasi-zafer-ergin-yeni-projede/p1 news 2][https://www.mynet.com/arka-sokaklar-dizisinin-riza-baba-si-zafer-ergin-yillar-sonra-baska-projede-343856-mymagazin news 3 ][[Taybet:Beşdarî/78.162.46.82|78.162.46.82]] 18:08, 25 nîsan 2022 (UTC) Silav, mixabin kesên ku dibêjî kesekî ensîklopedîk nîne. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 18:27, 25 nîsan 2022 (UTC) == Êrîşên Nîjadperest == Selamun eykum, Em kurdên Qersê ne. Silav ji Mûşê. Beriya her tiştî Cejna we ya Remezanê pîroz be. Rûpelek heye ku we berê beşdarî wê kiriye. Gotar ji hêla bikarhênerek ne-endam bi navnîşana IP-yê ve hatî hack kirin. Ez dixwazim ku hûn mîhengên rûpelê nûve bikin da ku tenê rayedar karibin wê biguherînin. Weqf bi rêveberên Kurd re marqeyeke serkeftî ye. Pêdiviya me bi marqeyên wisa hêja heye. Bila rêz li destkeftiyên gelê xwe bigirin. Markeyên Tirkî Koton, Mavi, Defacto jî di Wîkîpediya Tirkî de cih digirin. Ji ber ku marqeya kurdî ye rastî êrîşên nijadperestan tê. [[Vakfe.com]] Vakfe Kiye ; Google : https://g.co/kgs/A4bCfx Xwedê te bihêle. (Zayıf kürtçemden ötürü özür dilerim. Aileden öğrendiğimiz kadar telafuz etmeye gayret gösterdim.) {{Ragihandin|MikaelF}} --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:26, 29 nîsan 2022 (UTC) :Bikarhênerê bêhurmetî we wekî rêveber nabîne. :Hûn dikarin vê ji kesên têkildar re bişînin. :Spas ji bo tevkariya we.@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] [[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:52, 29 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|JellyBooN}}, ya rastî pargîdanî jibo ku li wîkîpediyayê cîh bigire kêmasî hene. Saziyên ku li ser wîkîpediyayê cih bigirin divê nirxên tomarkirina wîkîpediyayê bîne cih. Ev jî divê bi awayekî baş bê zanîn. Hêvî dikim ev pargîdanî di pêşerojê de gelek pêşve biçe û rastî pirsgirêkên bi awayê neyê [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:51, 29 nîsan 2022 (UTC) :Ez ê di nav 1 hefte de çavkaniyên nû lê zêde bikim. Lê wek ku hûn dibînin êrîş li ser wî tê kirin. Spas bremın @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Hudeste razı buye [[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:55, 29 nîsan 2022 (UTC) == Stefania Turkewich == Hello Penaber49, When you have time, could you take a look at the English article: [[en: Stefania Turkewich]]? Stefania was the first woman composer of classical music in Ukraine. Could you give this article a start in the Kurdish language Wikipedia, with an introductory sentence or paragraph, for the «CEE Spring 2022» Wikipedia project? Thank you. [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 19:27, 30 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|Nicola Mitchell}}, When I have some time, I will translate the article into Kurdish, thanks [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:05, 30 nîsan 2022 (UTC) :Thanks so much for this! [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 21:08, 30 nîsan 2022 (UTC) ::Hello Penaber49, You might want to take a look at the addition I've made. I don't know how much of this you want to keep, or can keep. It's up to you. Also, I want to thank you for all the work you put into this article. Thanks so much! [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 21:33, 3 gulan 2022 (UTC) {{Silav|Nicola Mitchell}}, There were minor shortcomings in the titles, I completed them. Thank you for your contribution and work on Wikipedia. Kind regards. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 22:17, 3 gulan 2022 (UTC) == Question from [[User:Merdin Demsal|Merdin Demsal]] (12:15, 20 gulan 2022) == Silav, ez dixwazim lêkolîneke li ser Wîkîpediya Kurdî parve bikim, lê ez tam jêhatî nînim. tu dikarî alîkariyê bikî? --[[Bikarhêner:Merdin Demsal|Merdin Demsal]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Merdin Demsal|gotûbêj]]) 12:15, 20 gulan 2022 (UTC) {{Silav|Merdin Demsal}}, di derbarê mijara ku dixwazî li ser bixebitî, tu dikarî bi awayekî berfireh behs bikî? [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:25, 20 gulan 2022 (UTC) == Bengladeş û Brezîl ( Standartkirin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Bablekan}} , {{Ragihandin|Bikarhêner}} . Hûn çawa nin ? Başin ? Aniha min navê welatê Bangladeş wek [[Bengladeş]] guherand. Ji ber ku di [[Wîkîferheng]] û ferhenga O-Ferheng ew rastnivîs tê bikaranîn. Lê mixabin di agahîdankê hwd. de berdewam Bangladeş hatiye nivîsandin. Ew Problem bi welatê [[Brezîl]] ê ji he ye . Sernavê welat [[Brezîl]] e . Lê ku mirov { BRA } dinivîse paşê mixabin Brazîl û ne Brezîl tê nivîsandin. Ji kerema xwe vê pirsgirêk çareser bikin an jî Wîkîpediya Kurdî xirab dibe . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 14:19, 26 hezîran 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, pirsgirêk çiye û di kîjan şablonan de ye nizanim. Min çend guhertinan pêk anî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:44, 26 hezîran 2022 (UTC) {{Ragihandin|Penaber49}} Gelek spas ji bo alîkariya te . Min aniha kategoriya şablonê jî temam kir. Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Kategor%C3%AE:%C5%9Eablon:Komara_Federal_bi_Ala_(Brez%C3%AEl) [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 16:05, 26 hezîran 2022 (UTC) Silav li te be... Te pir baş kiriye Bangladeş ne raste Bengladeş Raste. Ama Brazîl yan Brezîl, Ez Brezîl rast dibînim. Dîsa jî hûn lêkolîn bikin [[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) 07:20, 28 hezîran 2022 (UTC) == Mecaristan == Silav {{Ragihandin|Penaber49}} Min dixwast sernavê gotarê wek Mecaristan biguherînim . Lê mixabin na be ji ber ku sernav hatiye beralîkirin . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:38, 1 tîrmeh 2022 (UTC) == Gotara Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 16:42, 6 tîrmeh 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, ev gotar li ser Wîkîdatayê bi çewtî hatiye tomarkirin. Ev pirsgirêk li wir e, divê li wir bê guhertin. Li ser wîkêtadayê astengkirina min heye jiber vê yekê ez nikarim biguherînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:42, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Tu çawanî ? Başî Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek Brezîl biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 18:00, 14 tîrmeh 2022 (UTC) == Agahdarî == Silav Penaber49, Êdî peyva ''faşît'' di rûpelên gotûbêjan de bi kar neyîne ne pêwîst e (hêza xwe xerc meke). Ew jî sedemeke asteng kirinê ye. [[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 04:10, 9 tebax 2022 (UTC) 9t6b6lypeip0sa6ikhbfcshy0ecbvot 1094769 1094768 2022-08-09T04:27:43Z Ghybu 9854 /* Agahdarî */ wikitext text/x-wiki {{Xêrhatin|--[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:22, 17 adar 2020 (UTC)}} ==Spas dikim== Spas dikim ji bû guhartinên rûpela [[Swîsre]] == Çavkanî == Silav, tu çawan î? Ji kerema xwe re, çavkaniyên xwe ji bîr meke! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:22, 17 adar 2020 (UTC) == Gotarên xwe dest bi "Infobox"ê bike == {{Silav|Penaber49}}, gelo tu dikarî gotarên xwe dest bi INFOBOXan bikî ji kerema xwe re. Spas û qewet be! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 15:11, 24 adar 2020 (UTC) ==Pîroz kirin== Merheba hevalê hêja {{Ragihandin|Penaber49}} , te pîroz dikim ji bo xebatên li vir. Dema ez her navê te û çend hevalên dîn dibînim kêfa min zor tê [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 21:42, 24 adar 2020 (UTC) == Cihê Infoboxan li Wîkîpediya == {{Silav|Penaber49}} ji kerema xwe re cihê Infoboxên gotaran neguherîne. Bi çêkirina infoboxê dest pê bike, dû re gotara xwe binîvise. Cihê Infoboxê her tim di destpêkê de ye. Silav --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:32, 29 adar 2020 (UTC) == Google translate == Silav Penaber49, Ji kerema xwe gotaran bi [[Google Werger|Google tranlatê]] çêmeke ji ber ku wergerandina Googlê rind nîn e û nayê famkirin! Mixabin, ez ê wana jê bibim. Spas--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 20:06, 30 adar 2020 (UTC) == Wêne == Silav Penaber49, wêneyên ku te nekişandiye û bêdestûr barmeke li ser [[:commons:|Commonsê]]. Mixabin te asteng dikin. Li ser Commonsê tenê wêneyên ku te xwe kişandiye tê barkirin.--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 21:25, 5 nîsan 2020 (UTC) == Modela statîstîkên rêwiyan == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Zehmet nebe, tu dikarî vê modelê ji bo "Statîstîkên rêwiyan" yên nivîsarên xwe li ser balafirgehan bi kar bînî. Destxweş bî --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 07:22, 12 gulan 2020 (UTC) ==Statîstîkên rêwiyan== {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |+ '''Statîstîka hatûçûna rêwiyên Balafirgeha Ehmedê Xanî ya Agiriyê''' |- bgcolor=teal ! Sal ! Hêlên navxweyî ! Guhertin (%) ! Hêlên derveyî ! Guhertin (%) ! Giştî ! Guhertin (%) |- | 2017 | 284.004 | {{zêdebûn}} 20% | 451 | | 284.455 | {{zêdebûn}} 21% |- | 2016 | 235.770 | {{zêdebûn}} 11% | | | 235.770 | {{zêdebûn}} 11% |- | 2015 | 211.723 | {{zêdebûn}} 5% | | | 211.723 | {{zêdebûn}} 5% |- | 2014 | 201.140 | {{zêdebûn}} 11% | | | 201.140 | {{zêdebûn}} 11% |- | 2013 | 181.921 | {{zêdebûn}} 18% | | | 181.921 | {{zêdebûn}} 18% |- | 2012 | 154.035 | {{zêdebûn}} 15% | | | 154.035 | {{zêdebûn}} 15% |- | 2011 | 134.519 | | | | 134.519 | |- | 2010 | | {{kêmbûn}} 100% | | | | {{kêmbûn}} 100% |- | 2009 | 14.169 | {{kêmbûn}} 76% | | | 14.169 | {{kêmbûn}} 76% |- | 2008 | 60.360 | {{zêdebûn}} 42% | | | 60.360 | {{zêdebûn}} 42% |- | 2007 | 42.621 | | | | 42.621 | |- |} == Ji bo gotarên balafira n == Her bijî ji Te re, Înşallah tu di nêzik de girêdana zimanan jî hîn dibî [[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) Spas dikim bira ewjî çêdibe xwedê heske. penaber == NGC == Silav Penaber49, bi rastî çekirina hemû rupelên NGC li me re feydeyên xwe çî ne? Di nav wan gotaran de agahî tine ye. Em bi vî awayî de milyonek gotar çêdikinê... Herwiha bnr. di zimanên din de çito çêkirine ([https://fr.wikipedia.org/wiki/NGC_2104])--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 21:33, 24 gulan 2020 (UTC) Rojbaş birêz [[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] , jibo gotarên NGC ya înfobox a bi zimabê kurdî tunebû ku hebûya min dikribû wek gotarên zimanên din çêkira. Gotarên ngc yan di hemî zimanan de kurtin. Zêde ne tenê 10 gotarên ku lîste kiriye mane. Dema ku min dest bi gotaran kir ez jî hinek li ser fikirîm. Heta ji destê min hat min Jibo herî baş çawa tê çêkirin min xwest bi awayê çêkim. cîhê înfoboxê da agahîyên din parvekir. Tenê deh gotar din man ez dibêjim wan çêkim temame. Lê ez vî jî bînim ziman înfoboxên me gelek kêmin pêwiste gelek înfobox bêne çêkirin. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] == Gund == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Peyva "gund" peyveke nêr e, ne wilo? Mirov dibêje, gundê min, nabêje gunda min. Bi heman awayî, mirov dibêje gundekî Mêrdînê, gundekî Rihayê, gundekî Wanê... nabêje gundeke Mêrdînê û hwd. Gelo tu dikarî nivîsarên xwe sererast bikî ji kerema xwe re. Gelek spas xebatkarê hêja yê Wîkîpediyê. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 05:31, 11 hezîran 2020 (UTC) Peyvê sererast bikim. spas birêz MikaelF dembaş. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:40, 11 hezîran 2020 (UTC) == Çavkanî == {{r|Penaber49}} Çavkaniya nivîsên gundên Kurdistanê ji bîr meke ji kerema xwe re, gelek giring e! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 05:39, 11 hezîran 2020 (UTC) Ji kerema xwe re gotarên gundan ên ku tu çêdikî bi zimanê Tirkî ve jî girê bidî pir baş dibe.[[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) Tu rast dibêjî Heval Xwedêda lê hê pirsgirêka min û girêdana nehate çareserkirin :) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 06:36, 11 hezîran 2020 (UTC) Slav brêz MikaelF, di derbarê navê gundan de bitin yek jêderkek giştane heye. Dema ku min dest bi tomarkirina gundan kir sedem çibû nizam ev sîte du car ji weşane hate hildan ji ber yekê pêwiste hinek bifikirim. Doh jî çend xulek malperên Wîkîpediya Kurdî û Tirkî netihata dîtin. Armanca min eve ku ez bê qeza û bela van gotara biqedînim [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 06:47, 11 hezîran 2020 (UTC) == Spasî == Merheba kak {{Ragihandin|Penaber49}}, ez spasiya xwe pêşkeşî te û xebatên te dikim. Bi hewlên te gotarên me gelek zêde bûn. Bijî [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 13:23, 12 hezîran 2020 (UTC) Spasxweş birêz {{Ragihandin|Mohajeer}}, ez jî spasiya xwe li te û li hemî hevalên ku di wîkîpediya kurdî de ked didin pêşkêş dikim. Dembaş. [[Bikarhêner:Penaber49]] == Betalkirin == Silav û rêz hevalê Penaber49! Dixwazim bizanibim çima hun ev rupela ez bi navê hevalê rojnamevan û medyakar Hogir Silêvaney an Hogir Alsilevanai betaldiken. Hogir ciwanek jêhatî û delale pire ji xizmet û têkoşanê û pir eger hene ko ew kesek Ensîklopedîk be di heman dem da Hogir pir xizmet ji dozeya pirsgirêk û piroblemên civaka kurdî taybet li başor û ewropa jî kirîne, bi rastî jî ez şaş mame çima te ev rupel betalkir û dibêjî çi pêwistî ya Hogir bi tiştek wiha heye. Hogir kesek Ensîklopedîk taybet jî li başorê Kurdistanê bi sedeha vîdyo û erşîfa wî ya ber fireh heye û em bixwazîn yan jî ne ew êdî bi navûdenge. Te jî anîye xeber ko birêz Hogir karekî xweş dike û egoya wî mezine, ûJ ji xeynî rûpelên xwe yên Facebook, Twitter û Instagramê, bi dehan çavkanîi hene mîna dîdar û hevpeyvîn û pirogramên TV-yê, dîsa ew hunermend û wênesazê şêwekare û karîkatorvane xwedîyê dehan pêşangehên hunerê karîkatorî û şêwekarîye. Derbarey wêneyên berêz Hogir pêwîstya wî bi bi reklam krnê nîne. Ez li wê bawerê me ko berêz Hogir ne kesek egoîstbûne. Berêz Hogir di beşê hûnerêî şêwekarî û karîkatoran û rojnamevanîde sekevtî û hêja ye û erşîfa wî pir li berdeste. Berêz Hogir ne tenê du bernameyan çêkirine belko bi dehan bernameyên wî hene û erşîfa wî li berdeste û ev çende di selmîne ko berêz Hogir kesek ensîklopedîke. Xebata wî di warên cuda cuda de ye nek bi tenê rojnamevane weke min li serî xeberday ew Rojnamevane, Hunermendê Şêwekare, Hunermendê Karîkatorvane, Mamostayê hunere. Endamê Sendîkaya Rojnamevanane, Endamê Sendîkaya Hunermendane, Endamê Sendîkaya Karîkatorvana ye, Sernvîskare kovareka kurdî boye, xiwedî îmtiyaze, Endamê Sendîkay mamostayane li başorê Kurdistanê, Endamê Sendîkay mamostayane li welatê Swêdê. Pirsa min ewe gelek kes hene di Wîkî ya kurdî de ko Bi qasî çi ew weke Ensîklopedîk hatne naskirn û çavkanîyên tune. hêvî xazim em Kurd Wîkî ya Kurdî baş bêxîne holê nek bi mîzac biryaran bi deyn ka erê kî li gor mêşkê me di gonce bi keyn Ensîklopedîk kî jî ne ji bêjîn biborîne. Rêz û hurmet Îhsan Ehmet Silav birêz fikrê xwe anî ziman. Li gorî krîterê wîkîpediya yê birêz Hogir ne kesekî ensîklopedîk e, keseke gelek egoîst e. Çend roj berê kesek bi navê Sajad Şingalî jî gotara çêkiribû :) ez jî nizanim kî bû çi bû ne dîyare. Geleke em li vir nexin cîhê reklamê û danasîna CV'yê. Eger Facebook, Twitter, Instagramê û web eger van platforma têra reklama kekê Hogir nekiribe ti tiştek ji destê me nayê. Û xwezî Hogir tiştek wiha jî qet nekira êdî baştir dibû ya. Êdî herkes dizane ku kesekî gelek bi egoîst e. Spas. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:00, 14 hezîran 2020 (UTC) ==Kêmasî== kak {{Ragihandin|Penaber49}} di gotarên xwe de girêdanan jî pêveke, mînak ev gotar [[Xan, Bêlqîs]] bi tirkî û ingilîzî çima tine li destê çepê ? Kak @Mohajeer, li ser gotarên din jî jibo girêdanên zimanan min gelek ceriband lê çênebû. Ji kerema xwe tû dikarî ku çawa tê çêkirin li vir binivîsî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 10:22, 16 hezîran 2020 (UTC) :Girêdanan lêzêde bike heye, dema tu i wir ditikînî çi derdikeve ? li wir çêdibe {{Ragihandin|Ghybu|Xwedêda}} [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 10:33, 16 hezîran 2020 (UTC) == Silav == {{Silav|Penaber49}}, tu çawan î? Min bêriya te kiriye, em ê kengî navên gundên Erzîromê hindek pêşdexin? DYA û Keneda û Çîn jî giring in. Bi silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 22:13, 15 tebax 2020 (UTC) Merheba birêz {{Ragihandin|MikaelF}}, bi xêr hatî. Bi destpêkirina kar gotarên gundên Erziromê mane di nîvî de. Ez jibo gotarên bajarê cîhanê de jî di lêkolînan da me. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 23:54, 15 tebax 2020 (UTC) ==Wîkîpediyaya zazakî== Kak Penaber te li ser wîkîpediyaya zazakî hinek pêshniyaz li hevalên zaza gotiye lê Mirzaali axiftinên nexwesh ji te re gotine. Dixwazim ji te re bibêjim ku rêvebirên wîkîya zazakî mirovên dilxerab in. Li shûna pêshniyaza bikî, hevalên zaza peyda bike ku tevlî wîkîpediyaya zazakî bibin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 09:28, 3 îlon 2020 (UTC) :{{r|Penaber49}} erê îşê te li Wîkîpediya kurmanckî çi bûye? Gotinên Mirzali piştguh bik, bi silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:27, 3 îlon 2020 (UTC) Silav birêz {{ragihandin|Mohajeer|MikaelF}} di derbarê bersivê de tu danezanek ji min re nehatiye. Li ser wîkîpediya zazakî min cavê gerand min nedît ka bi çi awayî nivîsiye nizanim. Hinek caran wîkîpediya zazakî û soranî kontrol dikim di nav wîkîpediyên kurdî de rewşa herî xirab wîkîpediya zazakî ye. Bi deh hezaran gotar tê çêkirin lê hemî valaye tû kes kesî hişyar nake. Min tenê vê yekê anî ziman li wir. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:57, 3 îlon 2020 (UTC) ::{{ragihandin|Penaber49|MikaelF}} Li vir zimanekê gelek kirêt bikaraniye > [https://diq.wikipedia.org/wiki/Vaten:Luzy-sur-Marne] Mîrzalî jibo çi bi bihnek bênteng êrîşên min kir ez nizanim?? Min bersivekî ji mîrzalî re nivîsî û heta mîrzalî li wir bî tû alîkariyek nadim wîkîpediya zazakî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:42, 3 îlon 2020 (UTC) :::Kak {{ragihandin|Penaber49}} Mirzali zimaneke kirêt bikaranî ye lê divê tu jî li ser wîkîya zazakî bi zazakî binivîzî. Ev yekem xetaya te ye. Xetaya duyem ew e ku divê tu hinekî resmî bî, tu karmendê wîkîpediyaya kurmancî yî. Ew heval kurdbûna zazayan qebûl nakin û wekî komeke dijmin tevdigerin. Lê fikra ku tu bibêjî zazakî kurdî ye hinek xelet e. Divê tu rêzê li fikra wan bigirî. Armanca me teyîdkirina kurdbûna zazayan an kelhûran nîne. Em li gor zanyariyên dîrokî, ilmî dikarin bersiv bidin. Me ansîklopedî ne. Divê hinekî profesyonel bin em. Li shûna wan kesên dijminiya kurmancan dikin, divê em alîkariya dilsaxan ku li wîkîpediyaya zazakî zêde bibin. 2-3 kes in li Almanya tenê karê wan dijminiya kurdan e. Lê divê em jî rêzê li navmala zazayan bigirin. Ew jî wekî kurmancan xwedî zimanekî ne, xwedî chandekê ne. Lê li gor zanyariyên dîrokî û ilmî di kurdbûna wan de shik û shûbhe tine ye. Her wisa me navê wîkîya me “wîkîpediyaya kurdî” ye, yanî me peyva “KURDΔ dagir kiriye. Me rê li ber gelên din yê Kurd biriye ku ji zimanê xwe re bibêjin kurdî. Divê em ji zimanê xwe re bibêjin kurmancî ku peyva KURDÎ ji bo me hemûyan bibe BAN. Silav û rêz [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 19:58, 4 îlon 2020 (UTC) Silav kak {{ragihandin|Mohajeer}} li gorî fikrê min êdî qet hewcedariya axaftina rewşa wan kesan tineye. Pêwiste em jibo pêşketina wîkîpediya xwe bixebitin. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 02:03, 5 îlon 2020 (UTC) == We sent you an e-mail == Hello {{PAGENAME}}, Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled "The Community Insights survey is coming!". If you have questions, email surveys@wikimedia.org. You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]]. [[Bikarhêner:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MediaWiki message delivery|gotûbêj]]) 18:52, 25 îlon 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&oldid=20479295 --> == 1000 = 1 000 = 1.000 == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Ji bîr meke: :2020 (sal) :2020 (hejmar, du hezar û bîst) = 2 020 = 2.020 (*2,020 inglîzî ye!) :20,20 (desîmal); 2020,20€ (2020 ewro û bîst sent; 2.020,20; 2 020,20); 20,20% (*20.20 inglîzî ye!) ::Qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 07:31, 9 çiriya paşîn 2020 (UTC) == Wîkîpediya Meha Asyayê/2020 == <div style="margink-和right:1em; float:right;">[[Wêne:Wikipedia Asian Month Logo.svg|150px|center]]</div> :Silav Penaber49, : : Em te vedixwînin ji bo beşdarîkirina wîkîmaratona Meha Asyayê. : :'''Wîkîpediya Meha Asyayê''' pêşbaziyeke Wîkîpediyayê yê salane ye ku pêşdederxistina naverokên asyayê bi zimanên curbicur armanc digire. Her civateke beşdar li ser wîkîpediya xwe û bi zimanê xwe di meha çiriya paşîn de maratoneke wîkiyê (edit-a-thon) bi rê ve dibe. Meqseda vê wîkîmaratonê ji xeynî welatê xwe, çêkirin û pêşxistina gotarên nû ên derbarê mijarên asyayê de ye. Kurdistan û zimanê kurdî jî yek ji welatên Asyayê tê qebûlkirin. Lewma di wîkiyên kurdî de gotarên derbarê Kurdistanê de ji bo vê wîkîmaratonê nayên hejmartin. Beşdarî ne tenê bi welatên Asyayê sînordar e, welatên ne li Asyayê jî dikarin vê maratonê li ser wîkiya xwe li dar bixin û bi vî awayî naverokên di derbarê Asyayê de çêkin an bi pêş bixin. : :''Ka were û em di vê maratonê de pevre ala Wîkîpediyayê bilind bikin û gotarên bi zimanê xwe bi pêş bixin.'' : <div style="text-align:center;"> <!-- please edit the "url" accordingly, especially the "section" number; thanks --> {{clickable button 2|Vêga qeyd bibe|url=https://ku.wikipedia.org/wiki/w%c3%aek%c3%aepediya:w%c3%aek%c3%aepediya_meha_asyay%c3%aa/2020/be%c5%9fdar |class=mw-ui-progressive}} {{clickable button 2|Beşdariyan bişîne|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/asian-month-2020-ku|class=mw-ui-progressive}} {{clickable button 2|Qaîdeyan bixwîne|url=https://ku.wikipedia.org/wiki/w%c3%aek%c3%aepediya:w%c3%aek%c3%aepediya_meha_asyay%c3%aa/2020#qa%c3%aede|class=mw-ui-progressive}} </div> [[Bikarhêner:Jiju|Jiju]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Jiju|gotûbêj]]) 17:36, 12 çiriya paşîn 2020 (UTC) == Wîkîdane == Silav Penaber, Li ser Wîkîdaneyê di gotûbêja xwe de vê şablonê binivîse <code><nowiki>{{unblock|1=<the reason for your unblock request>}}</nowiki></code> Li şûna <the reason for your unblock request> bibêje "min fêm kiriye çima hatim astengkirin, lêborînê dixwazim êdî ez ê guhartinên mîna berê nekim". Tişta ku te kiriye bi rastî jî nayê qebûlkirin. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 10:32, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Min hemî rewşê di niqaşê de anî ziman û min guhertin û nîqaşê bi dawî kir û di nîqaşê de vê yekê anî ziman. Ev astengî dema ku min gotarên gunden bakûrê Kurdistanê çêdikir çêbû. Di wê demêde li ser înternetê rastî çend astengiyê teknîkî hatim. Ez di demekî nêz de biceribînim. Spas dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:00, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) == [[Şablon:Agahîdank hunermend]] == Silav bira. Min dît te çend caran vê şablonê bi kar tînî. Ev şablon tenê ji bo hunermendên muzîkvan in. Haya te jê heye? Herwiha min dixwest bibêjim ji bo aktor/aktrîs û hwd şablona [[Şablon:Agahîdank mirov]] dema [[Content translation]] bi kar tînî gelek hêsan agahiyan kopî dike û sererastkirina wan hêsantir e. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:02, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Silav kekê, bi rastî min agahîdanka jibo lîstikvana nedît jiber vê yekê min agahîdanka stranbêjan bikar anî. Ji vir pêde jibo aktrîs û lîstikvanan ez Şablona Agahîdank mirov bikar tînim [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:24, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Silav bira, min dît tu hemû agahî kopî dikî loma min ji te re kopiyek kurt çêkir. Dema vê kodê <code><nowiki>{{subst:Bikarhêner:Penaber49/mirov}}</nowiki></code> rûpela dinivîsî hemû agahiyên ku li vir ([[Bikarhêner:Penaber49/mirov]]) otomatîk tên dûre tu dikarî valahiyan tijî bikî. Xebat xweş! --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:08, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) ::Dikarî li vir [[Bikarhêner:Penaber49/ceribandin]] biceribînî.--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:08, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Merheba kekê, ez zêde ji zimanê kodê fem nakim. Di derbarê şablonan de niha ti pirsgirêkek tineye. Tenê jiber astengkirinê pirsgirêk di Wîkîdatayê de heye. Ew jî niha bi alîkariya hevala tê çareserkirin. Jibo xebata te jî spas, destxweş bî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:38, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Bira, ne tiştekî zor e, ka vê nivîsê <code><nowiki>{{subst:Bikarhêner:Penaber49/mirov}}</nowiki></code> kopî bike û li vir [[Bikarhêner:Penaber49/ceribandin]] zêde bike, binêre çiqas hêsan e. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:49, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Min ceriband pêwiste mirov hinek li ser bixebite. Bira rastî demên min zêde tine ne ku mirov hinek li ser van koda bixebite mirov dikare di ware teknîkî de xwe pêş bixe. Ji vî re jî hinek xebat û dem pêwiste. Ger ku firsendê bibînim ezê hinek li ser lêkolîn bikim. Li vir tenê armanca min pêşvebirina wîkîpediya kurdî ye. Bikarhênerên çalak gelek kêmin û bikarhênerên nû jî tinene. Ewên ku tên jî ti bingehîyek wan tine, heta astekî dikarin gotaran çêkin. Hêvî dikim ku kurd, ha ji wîkîpediya kurdî hebin û kesên ku di vê karê de xwedî tecrûbene bên di wîkîpediya kurdî de erka bînin cîh. Silav û serkevtin [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:45, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|balyozxane}}, bira şablona ku bi navê penaber49 çêkiriye min li ser Goterekî çêkirî ceriband tenê wêneyê têne agahiyên din naxûyê [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 08:11, 10 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Silav bira, divê rûpelê bi agahiyên vala qeyd bikî dema cara diduya te vekir, tu yê karibî agahiyên din lê zêde bikî--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:36, 10 kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} bira merheba, ez niha li ser vî [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tropical_Storm_Allison gotarê] dixebitim. Ji kerema xwe tu dikarî agahîdank vî gotarê ji min re çêkî [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:08, 14 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Silav û derbarê arîkariya taybet a rêveberan de == {{Silav|Penaber49}}can, tu çawan î? Mixabin min dev ji rêveberiya xwe ya li Wîkîpediya kurdî berdaye û mafên min ên rêveberiyê tune ne. Ji bo vê hingê, ji nuha û pê de divê rêveber Ghybu û Gomada arîkariya te bikin. Tu her hebî, karê te li Wîkîpediya kurdî hêja ye. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 21:36, 15 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, te çi wext dest ji rêveberiyê berda haya min jê tineye. Keda te ya li ser wîkîpediya kurdî gelek girîng bû û bi rastî alîkariya te jibo bikarhênerên wekî min ecemî re :) gelekî çêbû. Ev jî rastiyeke, ez bi alîkarî û pêşniyarên te di wîkîpediyayê de derketim vê astê. Ji ber vî yekî bi taybetî gelek spas dikim ji te re. Destjêberdana rêveberiya te jibo wîkîpediya kurdî kêmasiyeke lê ya mihûm saxî û silametiya te ye. Carna xwe li vir bide nîşan bes e :) Tu jî bimîne di xêr û xweşiyê de. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 22:16, 15 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Gelek spas, {{ragihandin|Penaber49}} birayê min, ji bo hestên te yên ciwan. Hay ji xwe hebe --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 17:21, 17 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) == Nav guherandin == Silav Penaber49, tu nikarî bixwe navê xwe biguherînî. Nav bi vî awayî tê guherandin: [[Wîkîpediya:Nav guherandin]]--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 17:11, 21 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Temam bila vê demê bisekine. Dema ku min carek din biryar da ez li vir binivîsim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:17, 21 kanûna pêşîn 2020 (UTC) == Proceyo newe == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:41, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Tomarkirina wîkîdane == {{Silav|Balyozxane}}, bira hêvîdikim ku tu baş bî û pirsgirêk tûne ne. Min sê gotarê din çêkir, du gotarên din wergera wan temam e di demekî ez biweşînim. Pêwistiya tomarkirina wîkdaneyê heye. Her sê gotarên dawiyê li vir e.[https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Penaber49/all '''Statistîk'''] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:47, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) :Silav bira, baş im spas. Tu çawa yî? Ez wan rojan li ser wîkîferhenga zazakî dixebitim loma pir nakevim wîkîpediyayê heke tiştek lazim be min etîket bike, ez li van dera me. Min li wîkîdaneyê tomar kir. Lê [[Lîsteya projeyên Wîkîmediyayê]] vê rûpelê bar bike [[Weqfa Wîkîmedyayê]] û dûre {{ş|jêbirin}} lê zêde bike. Qewet be!--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:12, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Ragihandin|Balyozxane}} bira ev her du man [[Herêmên Îtalyayê]], [[Bahoza tropîkal a Henri (2003)]] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:40, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) :Na min ew jî tomar kirin. Dibe ku hîn li ser mobîlê xuya nake lê li ser kombersê xuya dikin. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:42, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) Temam bira min go qet te jibîr kir spas. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:43, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) == gundên Azerşehrê == dem baş hevalê hêja Azerşehr û gundê wê ne herêmek Kurdî ye, ji kerema xwe Nivîsarê neguherînin sipas [[Bikarhêner:Mors maku|Mors maku]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mors maku|gotûbêj]]) 19:14, 25 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Silav|Mors maku}}, min agahîdanka gund bikaranî. Jibo hemî gotaran agahîdank gelek girîng e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:16, 25 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Silav|Penaber49}} baş e, gundên Eherê jî ne yên Kurdistanê ne rêz û hurmet == Quick revert == Hello (sorry I can only use English to communicate), I found that you help revert vandalism, such as your edits in ([[Dareben]]). However, there is a faster way to revert vandalism, is using [[WP:TW]] (it is faster a lot than reverting it manually, you may go to your preferences gadgets section to access the tool). If Twinkle have not been available here yet, you may consider using [[:meta:User:Xiplus/TwinkleGlobal|TwinkleGlobal]], and paste the script provided in that page to your global.js. If you don’t want to do that, you may also use the undo link (it is a preset link) to revert vandalism. Hope that helps :) regards, [[Bikarhêner:Matttest|Matttest]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Matttest|gotûbêj]]) 10:08, 23 sibat 2021 (UTC) == Wîkîdane == Silav bira, tu çawa yî? Dema rûpeleke nû çêdikî, li dawiya rûpelê bi vî awayî <code><nowiki>[[en:NAVÊ RÛPELÊ]]</nowiki></code> binivîse, dûre ez ê bi rêya botê bi wîkîdaneyê re girê bidim. Mînak [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Narn%C3%AE&diff=prev&oldid=850541], [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Narn%C3%AE&diff=850542&oldid=850541]. Dembaş! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:49, 14 adar 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} spas bira baş im. Temam e. Ji pêde ezê wisa çêkim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 03:11, 15 adar 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} bira merheba, ev her du gotar tomarê wîkîdaneyê nebûye. [[Prîtî Zînta]] û [[Prîyanka Çopara]] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:19, 3 nîsan 2021 (UTC) :Çêbû :)--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 17:22, 3 nîsan 2021 (UTC) ::Te ev [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Poca_Hedge&diff=prev&oldid=853935] dît? Xuya ye botên din jî çêdikin :D [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 17:09, 13 nîsan 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, Raste bira haya min jê heye. Sedem çi bû nizanim du gotaran tomarkiribû lê gotarek hêşt. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:26, 13 nîsan 2021 (UTC) == Names == On the welcome template above, it has among its recommendations: "{{reng|green|"Chomsky, Einstein, Shakespeare..."}}, ne {{reng|red|"Çomskî, Aynştayn, Şêkirspîr..."}}". I see you moved "Cornwall" to "[[Kornwall]]", maybe this shouldn't be? "Cornwall" is spelled like that in English, so maybe it's not right to invent new spellings. On another point, since you can translate articles, can I recommend that you try [[en:Wolf]]? It has recently been made into a featured article on English Wikipedia, which means is been very carefully examined, so the whole thing can be directly copied, with all the references, without worrying about copying over misinformation, which otherwise exists a lot in Wikipedia. Every encyclopaedia needs a good article on wolves! I would be really nice to get a similar level of completeness for this Wikipedia, especially for basic subjects everyone should know about. (I made a list of essential, recently-finished Featured Articles [[Wîkîpediya:Dîwan_(pêşniyaz)#Pêşniyarên_wergerandinê_ji_zimanê_îngilizî|here]], with what I hope is a vaguely understandable invitation to translate them (Please correct if not!). I encourage you to choose these articles for translation, to minimize the risk of translating wrong information and to increase the depth and quality of the articles here on fundamental subjects.) Thanks for your work! [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:47, 28 adar 2021 (UTC) == Silav == {{Silav|Penaber49}}, tu çawan î, baş î? Ez hêvîdar im ku tu baş û tendurist bî. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:22, 9 nîsan 2021 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas baş im. Du sê roj hinek karên din hene, lê vir im. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:23, 9 nîsan 2021 (UTC) == hezar = 1 000 (1.000), ne 1,000 == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Kêfa min ji karê te li ser golên Norwêcê re hat, :) her bijî! Zehmet nebe, hezar bi vî awayî binivîse: 1 000 m, 2 000 m, 3 000 m. Inglîz û emrîkan 1,000 m, 2,000 m, 3,000 m dinivîsin, lê bi kurdî û bi piraniya zimanên din 1.000 m, 2.000 m, 3.000 m yan jî 1 000 m, 2 000 m, 3 000 m standard e. Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:03, 17 gulan 2021 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas dikim. Bi despêka wîkîpediyayê re di derbarê bêhnok û noqte yên hêjmara de hişê min tevlîhev bû. Min ya bi tirkî jî jibîrkir :) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 18:17, 17 gulan 2021 (UTC) == Koda mobîl == Silav, bira. Çawa yî? {{=)}}. Min çend kod dîtin ji bo mobîlê. Yek çend lînkan çêdike, ê din butona "betal bike" li dîroka rûpelekê zêde dike, ê din jî butoneke bi navê "restore" (ji bo dîsa barkirina guhartoyeke kevn ya rûpelekê) çêdike. Heke dixwazî bi kar bînî. Koda li jêr li rûpela xwe ya [[Bikarhêner:Penaber49/minerva.js]] zêde bike. <syntaxhighlight lang="js"> // mobileUndo mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:FR30799386/undo.js&action=raw&ctype=text/javascript'); // MobileMoreLinks - User add-on mw.loader.load('//en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Ainz_Ooal_Gown/mobilemorelinks.js&action=raw&ctype=text/javascript'); // restorer mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:FR30799386/revert.js&action=raw&ctype=text/javascript'); </syntaxhighlight> [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:41, 18 gulan 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, spas dikim bira baş im. Ku hewce hebî ezê bikar bînim. Spas bira [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:02, 18 gulan 2021 (UTC) == Wikizero == Wikizero is not a reliable source. It is just a computer-made copy of Wikipedia. Wikipedia cannot be a source for itself! [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 04:20, 27 gulan 2021 (UTC) {{Silav|GPinkerton}}, Bi rastî ez hinek li ser fikirîm. Dema ku min li ser çavkaniya lêkolîn kir jêderka vê malperê ya lîsteya golên Norwêcê li ser wîkîpediya inglîzî jî heye. Jiber vî yekê min bikaranî. Her jêdereke din bibînim ez dikarim ewî jî bikar bînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 04:41, 27 gulan 2021 (UTC) :It is my view that if reliable sources cannot be found then it is not a good idea to create articles without good sources. I think there are better uses for the time and skills: there are many good pages that can be translated. Is it not more urgent to improve the article about Norway than to have hundreds of articles about all of the lakes in Norway? [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 05:22, 27 gulan 2021 (UTC) Ez bi gotarên kurt re carna gotarên din jî li vir zêde dikim. Mirov dikare wiha bifikire, golên Norwêcê pareke girîng ya erdnîgariya Norwecê ye, jibo vî yekê bine nivîsandin baş e. Erê hêjmara golan geleke, ez bi van re li ser gotarên din re dixebitim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:43, 27 gulan 2021 (UTC) == Sertab Erener == Selam. Abisinin bir röportajını buldum. "[https://www.milliyet.com.tr/pazar/ahlak-hocasi-degilim-5267959 Ben Kürt olduğumuzu düşünürdüm. Ama ailede bir hayli mukavemet var o kavme karşı tam tersine. Arap etkisi var soyumuzda.]" demiş. [[Bikarhêner:Esc2003|Esc2003]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Esc2003|gotûbêj]]) 22:30, 27 gulan 2021 (UTC) {{Silav|Esc2003}}, di derbarê netewî de du îhtîmal heye, Ereb jî dibe, Kurd jî dibe. Lê mixabin di salên 60î de jiber nîjadperestî ya li Tirkiye gelek malbatên Kurd netewe ya xwe neanîne ziman. Hinek caran li der medyaya civakî em dibînin ku hinek kes piştre dizanî ku koka wî Kurd e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:50, 28 gulan 2021 (UTC) == Niqte == Silav. Dewsa vê {{kod|•}}, sîmgeya {{kod|*}} bi kar bîne. Çêtir xuya dike. Qewet be [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 20:53, 3 hezîran 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} , spas bira temam e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:58, 3 hezîran 2021 (UTC) == Your feedback is needed - Improving the Content Translation tool == Hello Friend, Apologies as this message is not in your native language. The WMF language team is reaching out to you based on your valuable contributions to the Kurdish Wikipedia as an editor who frequently uses the [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=ku#draft Content Translation tool].   We appreciate the great work you are doing in Kurdish Wikipedia to increase content to ensure that knowledge is available in your Wikipedia and understand that it is annoying to encounter difficulties while translating articles or deleted content afterwards. Therefore, the WMF Language team will like to understand from your experience, the issues you encounter when using the tool to translate content. '''Our observations''' We noticed that the Content Translation tool is not used frequently and sometimes the articles created are deleted. We say this because, from our statistics, 10075 articles were added to Kurdish Wikipedia in 2020. Out of the above figure, only 428 of them were translated using the Content Translation tool; 19 of the articles added with Content translation were deleted. While the tool has been frequently used with low deletion ratios on many wikis, the tool's low usage signals a problem or deficiencies peculiar to Kurdish Wikipedia. As the Content Translation tool can increase content creation in your Wikipedia and is a proven excellent way to efficiently Introduce newcomers to adding content and expand on existing ones. '''Our request''' So, we are reaching out to you because we want you to participate in a survey. The survey will help us understand your challenges with the tool, the aspect of the tool you think needs improvement that will enable your community to use it more and reduce the rate of content deletion. Please follow this link to the Survey:<br> [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScvRH9a4WeBDcoaYvitdrXKFpN2J6Kbg8qVbDKID9t8qPfYSg/viewform?usp=pp_url '''Take the Survey'''] <br> To know how the information collected from the survey will be used, please [[foundation:Content_Translation_Feedback_Privacy_Statement|read the Privacy Statement]]. <br> If you are not comfortable with taking the survey, that is fine. You can still provide us with feedback via [mailto:uozurumba@wikimedia.org email] on the following questions: * What is the most challenging part of translating an article using the Content Translation tool? Example (adding the references, the infobox, templates, publishing, etc. * Why is the above the most challenging part of translating articles in your Wikipedia? * In your opinion, what changes can be made to the tool that can make more people in your community use the tool more frequently? * Why do you think some translated articles are being deleted? So please, feel free to give us feedback in any way that is most convenient for you. Thank you so much, as we look forward to your response. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[User talk:UOzurumba (WMF)|talk]]) 10:08, 21 hezîran 2021 (UTC) On behalf of the WMF language team. <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_5&oldid=21613557 --> {{Silav|UOzurumba (WMF)}}, thank you for your interest. I ticked the required options in the survey. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:14, 21 hezîran 2021 (UTC) :Thank you [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] for taking the survey. [[Bikarhêner:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Gotûbêja bikarhêner:UOzurumba (WMF)|gotûbêj]]) 13:16, 21 hezîran 2021 (UTC) == Navçeyên Almanyayê == Silav. Te [[Navçeyên Almanyayê]] li gotaran zêde nakî, çima? Bi inglîzî ''district'' dibêjin lê nizanim em bi kurdî navçe bibêjin baş e an na? [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:37, 27 tîrmeh 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} distric ez texmîn dikim li hinek deverên Ewropayê navendên ku bajar yan jî ku navçe pê ve girêdayiyê. Ev hinek tevlîhev e. Gelek mirov bi awayekî rast bizane ka tê çi wateyê. Ez dibêjim jibo ku tevlêhevî çênebî em nenivisin êdî çêtir e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:44, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :Bi ya min em binivîsin çêtir e. Heke bi awayekî standard binivîsin, dûre guhartina wan bi botê hêsan e. Loma ku karibî wekî ya min binivîse [[Zell im Wiesental]] xêra xwe. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:54, 27 tîrmeh 2021 (UTC) == Interwiki links == The articles you are creating are only linked to English Wikipedia, but not other Wikipedias or to Wikidata, so something is wrong. They need to be connected to the Wikidata item. There are ''many'' like this. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:30, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :Actually {{ping|Balyozxane}} this is a problem with your creations too. [[Zell im Wiesental]] is only linked to English Wikipedia, but if there were a link to German Wikipedia (and to Wikidata) it would be possible to put a "Translation needed" template on it. It's a "good article" in German, but it isn't even shown as existing in the list of links here. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:33, 27 tîrmeh 2021 (UTC) {{Silav|GPinkerton}}, The reason we link to the English Wikipedia is to retrieve data from the wikidata. So far we haven't encountered any issues other than minor issues. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:38, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :What I'm saying is that that is not working when the link is only to English Wikipedia. The link must be made to Wikidata, and that way it links to all Wikipedias. If one links only to English Wikipedia, the information form Wikidata does not get transferred and the infobox is blank. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:48, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :It seems like a bot has done this in the example above: [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Zell_im_Wiesental&type=revision&diff=896448&oldid=896379&diffmode=source]. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:49, 27 tîrmeh 2021 (UTC) ::{{r|GPinkerton}} When creating a lot of articles, it's easier to create the Wikidata links via bots, that's why. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:52, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :::{{ping|Balyozxane}} Yes I see, I saw a string of articles that only had English links but it must have been before the bot reached them; I didn't realize it existed. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:54, 27 tîrmeh 2021 (UTC) == Gotarên dubare == Silav bira. Xuya ye pir cara em eynî gotaran çêdikin :D Ez niha li ser herêma Brandenburgê dixebitim. Loma tu bajarên vê herêmê çêneke, jixwe ez ê gişt çêkim. Qewet be! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:55, 2 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, raste bira wisa dixûyê. Jiber ku ez li ser lîsteya bajarên Almanyayê çêdikim gotarê li gorî rêza alfabetîk tê çêkirin. Gelek caran ez kontrol dikim lê hinek gotar hene ku di navên wan peyvên cûda cûda tê bikaranîn ew gotar cot têne çêkirin. Nebî beriya despêka çêkirina gotaran ez lîsteyê her car kontrol bikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:05, 2 tebax 2021 (UTC) :Pirsgirêk nîne. Ez bi vî awayî [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?search=insource%3A%2F%5C%5B%5C%5B%5Ba-z%5D%7B2%2C3%7D%3A%2F&title=Taybet%3AL%C3%AAger%C3%AEn&go=Here&ns0=1] kontrol dikim. Min gişt sererast kirine. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:13, 2 tebax 2021 (UTC) == Navê rûpelan == Silav bira. Te kategoriya [[:Kategorî:Agahîdank wargeh/wîkîdane bêdûgel]] tijî kiriye. Ji kerema xwe dema înterwîkiyê zêde dikî, bala xwe bide bi rûpelên xelet re neyê girêdan. Mînak te [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Saint-Martial,_Gironde&diff=983814&oldid=983237 ev rûpel] bi azîzekî xirîstiyan re girê daye. :D Pir caran navê rûpela me û ya en.wiki eynî ne loma dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:PAGENAME}}</nowiki>}} lê zêde bikî ji bo ku kopîkirin ne hewce be. Dembaş! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 22:20, 17 tebax 2021 (UTC) :Dîsa silav bira. Ji bo rûpelên ku navê wan de bêhnok(,) hene, dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:Nav bê bêhnok}}</nowiki>}} bi kar bînî, bi taybetî ji bo Destpêka gotarê û {{param|nav}} ya agahîdankê. Qewet be [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 13:42, 18 tebax 2021 (UTC) ::Ka bisekine hîn baş çênebû [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 13:46, 18 tebax 2021 (UTC) Temam bira spas [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:50, 18 tebax 2021 (UTC) :Niha çêbû. Hem ji bo navên bi bêhnok hem jî ji bo yên bê behnok dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:Nav bê bêhnok}}</nowiki>}} bi kar bînî. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:04, 18 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} spas bira siheta te xweş. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:07, 18 tebax 2021 (UTC) :Spasxweş, bira [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:11, 18 tebax 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:simple:State Border Service of Azerbaijan]] and [[:simple:Azerbaijani Land Force]] in Kurdish Wikipedia? The Sorani Kurdish versions of both articles have been created. Yours sincerely, [[Bikarhêner:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Multituberculata|gotûbêj]]) 10:58, 30 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Multituberculata}}, di destpêkê de jibo pêşniyara te sipas dikim. heta niha min nedîtiye ku liser wîkîpediya kurdî gotarên di derbarê artêşa welatan hatiye nivîsandin. Ez bi xwe kesekî li dijî mîlîtarîzmê me. Jibo nivîsandina tiştê wiha pêwiste ez hinek li ser bifikirim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:20, 30 tebax 2021 (UTC) Hello. Thank you for the reply. I am also against militarism and wars. If you don't wish to create them, I absolutely respect your decision. Yours sincerely, [[Bikarhêner:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Multituberculata|gotûbêj]]) 17:12, 30 tebax 2021 (UTC) == Nivîsara Java == Merheba, Xwedê ji te razî bê ji bonî lêzêdekirinên te yî li ser nivîsara Java! -- [[Bikarhêner:Guherto|Guherto]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Guherto|gotûbêj]]) 15:03, 18 kanûna pêşîn 2021 (UTC) {{Silav|Guheto}} Xwedê ji te jî razî be. Bi hêviya xebatên bê navberê jibo wîkîpediya kurdî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:10, 18 kanûna pêşîn 2021 (UTC) == Sersala te pîroz be! == Birêz {{r|Penaber49}} xebatkarê bêhempa yê Wîkîpediya kurdî, sersala te pîroz be, hertim serkeftî bî! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 10:44, 31 kanûna pêşîn 2021 (UTC) Spas {{Ragihandin|MikaelF}}, ez jî bi hêviya salekê aram sersala te, hemî xebatkar û xwendevanên wîkîpediya kurdî pîroz dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:12, 31 kanûna pêşîn 2021 (UTC) == Question from [[User:Cbasra|Cbasra]] (21:34, 10 kanûna paşîn 2022) == Slav mamoste eger tiştek ji dest min were ez amade me --[[Bikarhêner:Cbasra|Cbasra]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Cbasra|gotûbêj]]) 21:34, 10 kanûna paşîn 2022 (UTC) {{Silav|Cbasra}}, bi xêr hatî. Di derbarê wîkîpediyayê de daxuyaniyek kurt li beşa gotubêjê zêde dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 02:37, 11 kanûna paşîn 2022 (UTC) == Proje (Ji bo Wîkîpediya Kurdî) == Silav mamoste, çima di Wîkîpediya Kurdî de jî wek Wîkîpediya Tirkî proje nayên vekirin? {{Silav|MWM D-Pool}}, li ser wîkîpediyan gelek cûreyên projeyan heye. Tu dikarî lînka projeya ku behs dikî li vir binivîsî? [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:22, 2 sibat 2022 (UTC) :[[:tr:Vikipedi:İş_birliği_projesi/2022/5._hafta|Link]] [[Bikarhêner:MWM D-Pool|MWM D-Pool]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MWM D-Pool|gotûbêj]]) 12:39, 2 sibat 2022 (UTC) {{Silav|MWM D-Pool}}, ez texmîn dikim ku li wir her hefte projeyek tê destnîşankirin û bikarhêner beşdarî projeyê dibin. Jibo ku projeyên bi vî rengî bêne destpêkirin pêwistiya hêjmarek zêde bikarhêner û jibo ku proje bê şopandin pêwistiya hêjmarek zêde rêveberan heye. Mixabin em livir tenê çend kes in ev jî têra ku proje bi awayekî baş bê şopandin nake. Xebatên wîkîpediya kurdî bi vî awayî didome. Bikarhêner li ser mijaran yan jî mijarek ji xwe re dibijêre û li gorî wî mijarê gotaran dinivîse. Niha li wîkîpediyayê kurdî gotarên kurt gelek hatina nivîsandin. Jiber vî yekê pêwistiya wîkîpediya kurdî bi gotarên baş yanî gotarên dirêj û bi serûber heye. Tu dikarî ji xwe re li ser mijarekî bisekinî li vir gotarên xwe binivîsî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:06, 2 sibat 2022 (UTC) == Çema MCqasim jebirina? Au mrovakê bernîasa == Nizanim we wextê xwe girt û seh kir gelo bi rastî ensîklopedîk e an na! Ji ber ku bi mero an MERO423 re heman gotar e? Çima gotarên Mero nayên jêbirin Min biryara jê birin bê lêkolînkirin neda. Kesên ensîklopedîk dibê xwedî berhemên girîng bin. Mixabin ser YouTube Google ti agahiyên girîng tineye. Tenê li înstagramê hinek şoparên vî kesî heye ev jî nayê vî wateyê ku kesek ensîklopedîk be. Single YouTube jî nehatine temaşekirin. Mero vîdeo yên wî bi mîlyonan hatine temaşekirin. Tenê yek vîdeoklîbekî wî 200 mîlyon zêdetir hatiye temaşekirin. Ez niha nikarim ev kes Mero bi heman astê bibînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:57, 8 sibat 2022 (UTC) Lê ev kes, wek nimûne, bi Ckay re taybetmendiyek heye, û ne tenê ew, gelek rojnameyên almanî û navneteweyî li ser wî ragihandine, wek Deutsche Online Zeitung, û hûn dikarin bi hêsanî wî li ser Google (Google Panel) bibînin. girêbest bi The- Çavkaniyê re, û eger hûn meraq dikin çima min rûpel li ser Wîkîpediya kurdî çêkir, ji ber ku ew kurd e, bi dîtina min ya herî girîng ew e ku Wîkîpediya kurdî bêtir agahdarî û gotarên zêdetir hebe, ji ber ku ew bikêrtir e û hem jî. ji bo kesên ku li ser Wîkîpediyayê ne balkêştir e! [[Bikarhêner:Mcqasim|Mcqasim]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mcqasim|gotûbêj]]) 20:11, 8 sibat 2022 (UTC) == Pirsgirêka „Departement“ == Hevalên hêja, Dive em hemu baş bizanibin, ku navê “departement” bi fransî, îngilîzî an îtalî ye. Ji kerêma xwe re bi kurdî wekî “departmen” sererast bikin. Nivîsa çewt: Departementa Val-d’Oise (Nimûne) Nivîsa rast: Departmena Val-d’Oise (Nimûne) {{r|Penaber49}}, {{r|MikaelF}}, {{r|Gomada}}, {{r|Ghybu}}, {{r|Avestaboy}} [[Bikarhêner:Sayit25|Sayit25]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Sayit25|gotûbêj]]) 20:36, 5 adar 2022 (UTC) {{Silav|Sayit25}}, departament yan jî departamen her du jî ne bi kurdî ne. Dema ku me hinek rêzeyên komunên Fransayê çêkir min xwest ku bi fransî çawa hatiye bilêv kirin, me wisa nivîsî. Bi min heta em bi zimanek din dinivîsin ya fransî jiber ku peyva orjînal e êdî çêtir e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:43, 5 adar 2022 (UTC) == Rêveberî == {{r|Penaber49|Avestaboy}} hûn çawan in, baş in? Hûn li vir li Wîkîpediya kurdî rojane karekî qenc dikin, destxweş bin! Min xwest ji we pirs bikim, çima hûn xwe wek berendamên rêveberiyê pêşniyaz nakin? Bi silavên germ --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:55, 25 adar 2022 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas dikim jibo pêşniyara te. Ev bu du sal e ku ez bê navber dixebitim. Ez gelek westiya me. Rêveber nebim jî dîsa wîkîpediya kurdî dişopînim, jibo pêşketina wîkîpediyayê çi ji destê min bê ez dikim. Lê pêwiste çendek bêhna xwe bidim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:04, 25 adar 2022 (UTC) == Georgia û Gurcistan == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Tu çawanî ? Başî ? Ger tu wergêrê Google bikar dînî, ji kerema xwe dîqat bike ku Georgia bi Îngilîzî hem navê eyaleta amerîkî Georgia û hem jî navê welatê Gurcistan e . Te niha du caran ew çewtî kiriye. Min nuha çewtiya di gotara Christina Hendricks de sererast kir. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 12:43, 27 adar 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, hinek caran ji ber çev direvin. Ezê ha jê hebim spas dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:38, 27 adar 2022 (UTC) == Pêşniyar ji bo rêveber == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Belkî tu dizanî ku es pir çalakim li ser Wîkîpediya. Ez dixwazim ku Wîkîpediya pirtir mezin be . Lê mixabin hemû fonksiyonên Wîkîpediyayê ji bo min derbasdar nînin . Ji ber ku ez ne rêveber im. Lê ez naxwazim her roj hema hetanî bersiva rêveberên din bisekinim . Heke tu dixwazî tu dikarî min wek rêveber pêşniyar bikî ? https://ku.m.wiktionary.org/wiki/W%C3%AEk%C3%AEferheng:R%C3%AAveber Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:07, 15 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, bi rastî ez jê nizanim ka rêveberî çawa tê pêşniyarkirin. Lê ez texmîn dikim ku fonksiyonên rêveberan ji bikarhêneran zêde nîne. Ku ez şaş nebim rêveber tenê dikarin gotaran jê bibin, kesan asteng bikin û parastina gotaran pêk bînin. Lê bi awayekî balkêş ez lê dinêrim ku xebatkar û rêveberên wîkîpediya kurdî bi salan e ji çend kesan pêk tên û kesên nû tinene. Ev jî tê vî wateyê ku bar tenê li ser milên çend kesan e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:14, 15 nîsan 2022 (UTC) == Enver Ceylan ji dor == Silav [[Enver Ceylan]] Kesê ku di rêzefîlm û fîlmên tirkî de cih girtiye, ger hûn bixwazin ez dikarim çavkaniyên nûçeyan ji wan re bişînim.[https://tvmanset.com/kus-ucusu-dizisinin-basrollerinden-ayaklari-yerden-kesen-paylasim-geldi-ibrahim-celikkol-ve-birce-akalay-oyle-bir-sey-yapti-ki_5177.html news 1][https://www.yasemin.com/foto-galeri/63420-arka-sokaklar-dizisinin-riza-babasi-zafer-ergin-yeni-projede/p1 news 2][https://www.mynet.com/arka-sokaklar-dizisinin-riza-baba-si-zafer-ergin-yillar-sonra-baska-projede-343856-mymagazin news 3 ][[Taybet:Beşdarî/78.162.46.82|78.162.46.82]] 18:08, 25 nîsan 2022 (UTC) Silav, mixabin kesên ku dibêjî kesekî ensîklopedîk nîne. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 18:27, 25 nîsan 2022 (UTC) == Êrîşên Nîjadperest == Selamun eykum, Em kurdên Qersê ne. Silav ji Mûşê. Beriya her tiştî Cejna we ya Remezanê pîroz be. Rûpelek heye ku we berê beşdarî wê kiriye. Gotar ji hêla bikarhênerek ne-endam bi navnîşana IP-yê ve hatî hack kirin. Ez dixwazim ku hûn mîhengên rûpelê nûve bikin da ku tenê rayedar karibin wê biguherînin. Weqf bi rêveberên Kurd re marqeyeke serkeftî ye. Pêdiviya me bi marqeyên wisa hêja heye. Bila rêz li destkeftiyên gelê xwe bigirin. Markeyên Tirkî Koton, Mavi, Defacto jî di Wîkîpediya Tirkî de cih digirin. Ji ber ku marqeya kurdî ye rastî êrîşên nijadperestan tê. [[Vakfe.com]] Vakfe Kiye ; Google : https://g.co/kgs/A4bCfx Xwedê te bihêle. (Zayıf kürtçemden ötürü özür dilerim. Aileden öğrendiğimiz kadar telafuz etmeye gayret gösterdim.) {{Ragihandin|MikaelF}} --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:26, 29 nîsan 2022 (UTC) :Bikarhênerê bêhurmetî we wekî rêveber nabîne. :Hûn dikarin vê ji kesên têkildar re bişînin. :Spas ji bo tevkariya we.@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] [[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:52, 29 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|JellyBooN}}, ya rastî pargîdanî jibo ku li wîkîpediyayê cîh bigire kêmasî hene. Saziyên ku li ser wîkîpediyayê cih bigirin divê nirxên tomarkirina wîkîpediyayê bîne cih. Ev jî divê bi awayekî baş bê zanîn. Hêvî dikim ev pargîdanî di pêşerojê de gelek pêşve biçe û rastî pirsgirêkên bi awayê neyê [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:51, 29 nîsan 2022 (UTC) :Ez ê di nav 1 hefte de çavkaniyên nû lê zêde bikim. Lê wek ku hûn dibînin êrîş li ser wî tê kirin. Spas bremın @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Hudeste razı buye [[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:55, 29 nîsan 2022 (UTC) == Stefania Turkewich == Hello Penaber49, When you have time, could you take a look at the English article: [[en: Stefania Turkewich]]? Stefania was the first woman composer of classical music in Ukraine. Could you give this article a start in the Kurdish language Wikipedia, with an introductory sentence or paragraph, for the «CEE Spring 2022» Wikipedia project? Thank you. [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 19:27, 30 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|Nicola Mitchell}}, When I have some time, I will translate the article into Kurdish, thanks [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:05, 30 nîsan 2022 (UTC) :Thanks so much for this! [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 21:08, 30 nîsan 2022 (UTC) ::Hello Penaber49, You might want to take a look at the addition I've made. I don't know how much of this you want to keep, or can keep. It's up to you. Also, I want to thank you for all the work you put into this article. Thanks so much! [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 21:33, 3 gulan 2022 (UTC) {{Silav|Nicola Mitchell}}, There were minor shortcomings in the titles, I completed them. Thank you for your contribution and work on Wikipedia. Kind regards. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 22:17, 3 gulan 2022 (UTC) == Question from [[User:Merdin Demsal|Merdin Demsal]] (12:15, 20 gulan 2022) == Silav, ez dixwazim lêkolîneke li ser Wîkîpediya Kurdî parve bikim, lê ez tam jêhatî nînim. tu dikarî alîkariyê bikî? --[[Bikarhêner:Merdin Demsal|Merdin Demsal]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Merdin Demsal|gotûbêj]]) 12:15, 20 gulan 2022 (UTC) {{Silav|Merdin Demsal}}, di derbarê mijara ku dixwazî li ser bixebitî, tu dikarî bi awayekî berfireh behs bikî? [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:25, 20 gulan 2022 (UTC) == Bengladeş û Brezîl ( Standartkirin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Bablekan}} , {{Ragihandin|Bikarhêner}} . Hûn çawa nin ? Başin ? Aniha min navê welatê Bangladeş wek [[Bengladeş]] guherand. Ji ber ku di [[Wîkîferheng]] û ferhenga O-Ferheng ew rastnivîs tê bikaranîn. Lê mixabin di agahîdankê hwd. de berdewam Bangladeş hatiye nivîsandin. Ew Problem bi welatê [[Brezîl]] ê ji he ye . Sernavê welat [[Brezîl]] e . Lê ku mirov { BRA } dinivîse paşê mixabin Brazîl û ne Brezîl tê nivîsandin. Ji kerema xwe vê pirsgirêk çareser bikin an jî Wîkîpediya Kurdî xirab dibe . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 14:19, 26 hezîran 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, pirsgirêk çiye û di kîjan şablonan de ye nizanim. Min çend guhertinan pêk anî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:44, 26 hezîran 2022 (UTC) {{Ragihandin|Penaber49}} Gelek spas ji bo alîkariya te . Min aniha kategoriya şablonê jî temam kir. Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Kategor%C3%AE:%C5%9Eablon:Komara_Federal_bi_Ala_(Brez%C3%AEl) [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 16:05, 26 hezîran 2022 (UTC) Silav li te be... Te pir baş kiriye Bangladeş ne raste Bengladeş Raste. Ama Brazîl yan Brezîl, Ez Brezîl rast dibînim. Dîsa jî hûn lêkolîn bikin [[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) 07:20, 28 hezîran 2022 (UTC) == Mecaristan == Silav {{Ragihandin|Penaber49}} Min dixwast sernavê gotarê wek Mecaristan biguherînim . Lê mixabin na be ji ber ku sernav hatiye beralîkirin . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:38, 1 tîrmeh 2022 (UTC) == Gotara Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 16:42, 6 tîrmeh 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, ev gotar li ser Wîkîdatayê bi çewtî hatiye tomarkirin. Ev pirsgirêk li wir e, divê li wir bê guhertin. Li ser wîkêtadayê astengkirina min heye jiber vê yekê ez nikarim biguherînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:42, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Tu çawanî ? Başî Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek Brezîl biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 18:00, 14 tîrmeh 2022 (UTC) == Agahdarî == Silav Penaber49, Êdî peyva ''faşît'' di rûpelên gotûbêjan de bi kar meyîne ne pêwîst e (hêza xwe xerc meke). Ew jî sedemeke asteng kirinê ye. [[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 04:10, 9 tebax 2022 (UTC) ol6h0bk3ppafjk8mru15uewqu08g5g0 1094772 1094769 2022-08-09T06:33:22Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Xêrhatin|--[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:22, 17 adar 2020 (UTC)}} ==Spas dikim== Spas dikim ji bû guhartinên rûpela [[Swîsre]] == Çavkanî == Silav, tu çawan î? Ji kerema xwe re, çavkaniyên xwe ji bîr meke! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 19:22, 17 adar 2020 (UTC) == Gotarên xwe dest bi "Infobox"ê bike == {{Silav|Penaber49}}, gelo tu dikarî gotarên xwe dest bi INFOBOXan bikî ji kerema xwe re. Spas û qewet be! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 15:11, 24 adar 2020 (UTC) ==Pîroz kirin== Merheba hevalê hêja {{Ragihandin|Penaber49}} , te pîroz dikim ji bo xebatên li vir. Dema ez her navê te û çend hevalên dîn dibînim kêfa min zor tê [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 21:42, 24 adar 2020 (UTC) == Cihê Infoboxan li Wîkîpediya == {{Silav|Penaber49}} ji kerema xwe re cihê Infoboxên gotaran neguherîne. Bi çêkirina infoboxê dest pê bike, dû re gotara xwe binîvise. Cihê Infoboxê her tim di destpêkê de ye. Silav --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:32, 29 adar 2020 (UTC) == Google translate == Silav Penaber49, Ji kerema xwe gotaran bi [[Google Werger|Google tranlatê]] çêmeke ji ber ku wergerandina Googlê rind nîn e û nayê famkirin! Mixabin, ez ê wana jê bibim. Spas--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 20:06, 30 adar 2020 (UTC) == Wêne == Silav Penaber49, wêneyên ku te nekişandiye û bêdestûr barmeke li ser [[:commons:|Commonsê]]. Mixabin te asteng dikin. Li ser Commonsê tenê wêneyên ku te xwe kişandiye tê barkirin.--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 21:25, 5 nîsan 2020 (UTC) == Modela statîstîkên rêwiyan == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Zehmet nebe, tu dikarî vê modelê ji bo "Statîstîkên rêwiyan" yên nivîsarên xwe li ser balafirgehan bi kar bînî. Destxweş bî --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 07:22, 12 gulan 2020 (UTC) ==Statîstîkên rêwiyan== {| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse" |+ '''Statîstîka hatûçûna rêwiyên Balafirgeha Ehmedê Xanî ya Agiriyê''' |- bgcolor=teal ! Sal ! Hêlên navxweyî ! Guhertin (%) ! Hêlên derveyî ! Guhertin (%) ! Giştî ! Guhertin (%) |- | 2017 | 284.004 | {{zêdebûn}} 20% | 451 | | 284.455 | {{zêdebûn}} 21% |- | 2016 | 235.770 | {{zêdebûn}} 11% | | | 235.770 | {{zêdebûn}} 11% |- | 2015 | 211.723 | {{zêdebûn}} 5% | | | 211.723 | {{zêdebûn}} 5% |- | 2014 | 201.140 | {{zêdebûn}} 11% | | | 201.140 | {{zêdebûn}} 11% |- | 2013 | 181.921 | {{zêdebûn}} 18% | | | 181.921 | {{zêdebûn}} 18% |- | 2012 | 154.035 | {{zêdebûn}} 15% | | | 154.035 | {{zêdebûn}} 15% |- | 2011 | 134.519 | | | | 134.519 | |- | 2010 | | {{kêmbûn}} 100% | | | | {{kêmbûn}} 100% |- | 2009 | 14.169 | {{kêmbûn}} 76% | | | 14.169 | {{kêmbûn}} 76% |- | 2008 | 60.360 | {{zêdebûn}} 42% | | | 60.360 | {{zêdebûn}} 42% |- | 2007 | 42.621 | | | | 42.621 | |- |} == Ji bo gotarên balafira n == Her bijî ji Te re, Înşallah tu di nêzik de girêdana zimanan jî hîn dibî [[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) Spas dikim bira ewjî çêdibe xwedê heske. penaber == NGC == Silav Penaber49, bi rastî çekirina hemû rupelên NGC li me re feydeyên xwe çî ne? Di nav wan gotaran de agahî tine ye. Em bi vî awayî de milyonek gotar çêdikinê... Herwiha bnr. di zimanên din de çito çêkirine ([https://fr.wikipedia.org/wiki/NGC_2104])--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 21:33, 24 gulan 2020 (UTC) Rojbaş birêz [[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] , jibo gotarên NGC ya înfobox a bi zimabê kurdî tunebû ku hebûya min dikribû wek gotarên zimanên din çêkira. Gotarên ngc yan di hemî zimanan de kurtin. Zêde ne tenê 10 gotarên ku lîste kiriye mane. Dema ku min dest bi gotaran kir ez jî hinek li ser fikirîm. Heta ji destê min hat min Jibo herî baş çawa tê çêkirin min xwest bi awayê çêkim. cîhê înfoboxê da agahîyên din parvekir. Tenê deh gotar din man ez dibêjim wan çêkim temame. Lê ez vî jî bînim ziman înfoboxên me gelek kêmin pêwiste gelek înfobox bêne çêkirin. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] == Gund == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Peyva "gund" peyveke nêr e, ne wilo? Mirov dibêje, gundê min, nabêje gunda min. Bi heman awayî, mirov dibêje gundekî Mêrdînê, gundekî Rihayê, gundekî Wanê... nabêje gundeke Mêrdînê û hwd. Gelo tu dikarî nivîsarên xwe sererast bikî ji kerema xwe re. Gelek spas xebatkarê hêja yê Wîkîpediyê. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 05:31, 11 hezîran 2020 (UTC) Peyvê sererast bikim. spas birêz MikaelF dembaş. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:40, 11 hezîran 2020 (UTC) == Çavkanî == {{r|Penaber49}} Çavkaniya nivîsên gundên Kurdistanê ji bîr meke ji kerema xwe re, gelek giring e! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 05:39, 11 hezîran 2020 (UTC) Ji kerema xwe re gotarên gundan ên ku tu çêdikî bi zimanê Tirkî ve jî girê bidî pir baş dibe.[[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) Tu rast dibêjî Heval Xwedêda lê hê pirsgirêka min û girêdana nehate çareserkirin :) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 06:36, 11 hezîran 2020 (UTC) Slav brêz MikaelF, di derbarê navê gundan de bitin yek jêderkek giştane heye. Dema ku min dest bi tomarkirina gundan kir sedem çibû nizam ev sîte du car ji weşane hate hildan ji ber yekê pêwiste hinek bifikirim. Doh jî çend xulek malperên Wîkîpediya Kurdî û Tirkî netihata dîtin. Armanca min eve ku ez bê qeza û bela van gotara biqedînim [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 06:47, 11 hezîran 2020 (UTC) == Spasî == Merheba kak {{Ragihandin|Penaber49}}, ez spasiya xwe pêşkeşî te û xebatên te dikim. Bi hewlên te gotarên me gelek zêde bûn. Bijî [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 13:23, 12 hezîran 2020 (UTC) Spasxweş birêz {{Ragihandin|Mohajeer}}, ez jî spasiya xwe li te û li hemî hevalên ku di wîkîpediya kurdî de ked didin pêşkêş dikim. Dembaş. [[Bikarhêner:Penaber49]] == Betalkirin == Silav û rêz hevalê Penaber49! Dixwazim bizanibim çima hun ev rupela ez bi navê hevalê rojnamevan û medyakar Hogir Silêvaney an Hogir Alsilevanai betaldiken. Hogir ciwanek jêhatî û delale pire ji xizmet û têkoşanê û pir eger hene ko ew kesek Ensîklopedîk be di heman dem da Hogir pir xizmet ji dozeya pirsgirêk û piroblemên civaka kurdî taybet li başor û ewropa jî kirîne, bi rastî jî ez şaş mame çima te ev rupel betalkir û dibêjî çi pêwistî ya Hogir bi tiştek wiha heye. Hogir kesek Ensîklopedîk taybet jî li başorê Kurdistanê bi sedeha vîdyo û erşîfa wî ya ber fireh heye û em bixwazîn yan jî ne ew êdî bi navûdenge. Te jî anîye xeber ko birêz Hogir karekî xweş dike û egoya wî mezine, ûJ ji xeynî rûpelên xwe yên Facebook, Twitter û Instagramê, bi dehan çavkanîi hene mîna dîdar û hevpeyvîn û pirogramên TV-yê, dîsa ew hunermend û wênesazê şêwekare û karîkatorvane xwedîyê dehan pêşangehên hunerê karîkatorî û şêwekarîye. Derbarey wêneyên berêz Hogir pêwîstya wî bi bi reklam krnê nîne. Ez li wê bawerê me ko berêz Hogir ne kesek egoîstbûne. Berêz Hogir di beşê hûnerêî şêwekarî û karîkatoran û rojnamevanîde sekevtî û hêja ye û erşîfa wî pir li berdeste. Berêz Hogir ne tenê du bernameyan çêkirine belko bi dehan bernameyên wî hene û erşîfa wî li berdeste û ev çende di selmîne ko berêz Hogir kesek ensîklopedîke. Xebata wî di warên cuda cuda de ye nek bi tenê rojnamevane weke min li serî xeberday ew Rojnamevane, Hunermendê Şêwekare, Hunermendê Karîkatorvane, Mamostayê hunere. Endamê Sendîkaya Rojnamevanane, Endamê Sendîkaya Hunermendane, Endamê Sendîkaya Karîkatorvana ye, Sernvîskare kovareka kurdî boye, xiwedî îmtiyaze, Endamê Sendîkay mamostayane li başorê Kurdistanê, Endamê Sendîkay mamostayane li welatê Swêdê. Pirsa min ewe gelek kes hene di Wîkî ya kurdî de ko Bi qasî çi ew weke Ensîklopedîk hatne naskirn û çavkanîyên tune. hêvî xazim em Kurd Wîkî ya Kurdî baş bêxîne holê nek bi mîzac biryaran bi deyn ka erê kî li gor mêşkê me di gonce bi keyn Ensîklopedîk kî jî ne ji bêjîn biborîne. Rêz û hurmet Îhsan Ehmet Silav birêz fikrê xwe anî ziman. Li gorî krîterê wîkîpediya yê birêz Hogir ne kesekî ensîklopedîk e, keseke gelek egoîst e. Çend roj berê kesek bi navê Sajad Şingalî jî gotara çêkiribû :) ez jî nizanim kî bû çi bû ne dîyare. Geleke em li vir nexin cîhê reklamê û danasîna CV'yê. Eger Facebook, Twitter, Instagramê û web eger van platforma têra reklama kekê Hogir nekiribe ti tiştek ji destê me nayê. Û xwezî Hogir tiştek wiha jî qet nekira êdî baştir dibû ya. Êdî herkes dizane ku kesekî gelek bi egoîst e. Spas. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:00, 14 hezîran 2020 (UTC) ==Kêmasî== kak {{Ragihandin|Penaber49}} di gotarên xwe de girêdanan jî pêveke, mînak ev gotar [[Xan, Bêlqîs]] bi tirkî û ingilîzî çima tine li destê çepê ? Kak @Mohajeer, li ser gotarên din jî jibo girêdanên zimanan min gelek ceriband lê çênebû. Ji kerema xwe tû dikarî ku çawa tê çêkirin li vir binivîsî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 10:22, 16 hezîran 2020 (UTC) :Girêdanan lêzêde bike heye, dema tu i wir ditikînî çi derdikeve ? li wir çêdibe {{Ragihandin|Ghybu|Xwedêda}} [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 10:33, 16 hezîran 2020 (UTC) == Silav == {{Silav|Penaber49}}, tu çawan î? Min bêriya te kiriye, em ê kengî navên gundên Erzîromê hindek pêşdexin? DYA û Keneda û Çîn jî giring in. Bi silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 22:13, 15 tebax 2020 (UTC) Merheba birêz {{Ragihandin|MikaelF}}, bi xêr hatî. Bi destpêkirina kar gotarên gundên Erziromê mane di nîvî de. Ez jibo gotarên bajarê cîhanê de jî di lêkolînan da me. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 23:54, 15 tebax 2020 (UTC) ==Wîkîpediyaya zazakî== Kak Penaber te li ser wîkîpediyaya zazakî hinek pêshniyaz li hevalên zaza gotiye lê Mirzaali axiftinên nexwesh ji te re gotine. Dixwazim ji te re bibêjim ku rêvebirên wîkîya zazakî mirovên dilxerab in. Li shûna pêshniyaza bikî, hevalên zaza peyda bike ku tevlî wîkîpediyaya zazakî bibin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 09:28, 3 îlon 2020 (UTC) :{{r|Penaber49}} erê îşê te li Wîkîpediya kurmanckî çi bûye? Gotinên Mirzali piştguh bik, bi silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 14:27, 3 îlon 2020 (UTC) Silav birêz {{ragihandin|Mohajeer|MikaelF}} di derbarê bersivê de tu danezanek ji min re nehatiye. Li ser wîkîpediya zazakî min cavê gerand min nedît ka bi çi awayî nivîsiye nizanim. Hinek caran wîkîpediya zazakî û soranî kontrol dikim di nav wîkîpediyên kurdî de rewşa herî xirab wîkîpediya zazakî ye. Bi deh hezaran gotar tê çêkirin lê hemî valaye tû kes kesî hişyar nake. Min tenê vê yekê anî ziman li wir. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:57, 3 îlon 2020 (UTC) ::{{ragihandin|Penaber49|MikaelF}} Li vir zimanekê gelek kirêt bikaraniye > [https://diq.wikipedia.org/wiki/Vaten:Luzy-sur-Marne] Mîrzalî jibo çi bi bihnek bênteng êrîşên min kir ez nizanim?? Min bersivekî ji mîrzalî re nivîsî û heta mîrzalî li wir bî tû alîkariyek nadim wîkîpediya zazakî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:42, 3 îlon 2020 (UTC) :::Kak {{ragihandin|Penaber49}} Mirzali zimaneke kirêt bikaranî ye lê divê tu jî li ser wîkîya zazakî bi zazakî binivîzî. Ev yekem xetaya te ye. Xetaya duyem ew e ku divê tu hinekî resmî bî, tu karmendê wîkîpediyaya kurmancî yî. Ew heval kurdbûna zazayan qebûl nakin û wekî komeke dijmin tevdigerin. Lê fikra ku tu bibêjî zazakî kurdî ye hinek xelet e. Divê tu rêzê li fikra wan bigirî. Armanca me teyîdkirina kurdbûna zazayan an kelhûran nîne. Em li gor zanyariyên dîrokî, ilmî dikarin bersiv bidin. Me ansîklopedî ne. Divê hinekî profesyonel bin em. Li shûna wan kesên dijminiya kurmancan dikin, divê em alîkariya dilsaxan ku li wîkîpediyaya zazakî zêde bibin. 2-3 kes in li Almanya tenê karê wan dijminiya kurdan e. Lê divê em jî rêzê li navmala zazayan bigirin. Ew jî wekî kurmancan xwedî zimanekî ne, xwedî chandekê ne. Lê li gor zanyariyên dîrokî û ilmî di kurdbûna wan de shik û shûbhe tine ye. Her wisa me navê wîkîya me “wîkîpediyaya kurdî” ye, yanî me peyva “KURDΔ dagir kiriye. Me rê li ber gelên din yê Kurd biriye ku ji zimanê xwe re bibêjin kurdî. Divê em ji zimanê xwe re bibêjin kurmancî ku peyva KURDÎ ji bo me hemûyan bibe BAN. Silav û rêz [[Bikarhêner:Mohajeer|Mohajeer]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mohajeer|gotûbêj]]) 19:58, 4 îlon 2020 (UTC) Silav kak {{ragihandin|Mohajeer}} li gorî fikrê min êdî qet hewcedariya axaftina rewşa wan kesan tineye. Pêwiste em jibo pêşketina wîkîpediya xwe bixebitin. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 02:03, 5 îlon 2020 (UTC) == We sent you an e-mail == Hello {{PAGENAME}}, Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled "The Community Insights survey is coming!". If you have questions, email surveys@wikimedia.org. You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]]. [[Bikarhêner:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MediaWiki message delivery|gotûbêj]]) 18:52, 25 îlon 2020 (UTC) <!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&oldid=20479295 --> == 1000 = 1 000 = 1.000 == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Ji bîr meke: :2020 (sal) :2020 (hejmar, du hezar û bîst) = 2 020 = 2.020 (*2,020 inglîzî ye!) :20,20 (desîmal); 2020,20€ (2020 ewro û bîst sent; 2.020,20; 2 020,20); 20,20% (*20.20 inglîzî ye!) ::Qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 07:31, 9 çiriya paşîn 2020 (UTC) == Wîkîpediya Meha Asyayê/2020 == <div style="margink-和right:1em; float:right;">[[Wêne:Wikipedia Asian Month Logo.svg|150px|center]]</div> :Silav Penaber49, : : Em te vedixwînin ji bo beşdarîkirina wîkîmaratona Meha Asyayê. : :'''Wîkîpediya Meha Asyayê''' pêşbaziyeke Wîkîpediyayê yê salane ye ku pêşdederxistina naverokên asyayê bi zimanên curbicur armanc digire. Her civateke beşdar li ser wîkîpediya xwe û bi zimanê xwe di meha çiriya paşîn de maratoneke wîkiyê (edit-a-thon) bi rê ve dibe. Meqseda vê wîkîmaratonê ji xeynî welatê xwe, çêkirin û pêşxistina gotarên nû ên derbarê mijarên asyayê de ye. Kurdistan û zimanê kurdî jî yek ji welatên Asyayê tê qebûlkirin. Lewma di wîkiyên kurdî de gotarên derbarê Kurdistanê de ji bo vê wîkîmaratonê nayên hejmartin. Beşdarî ne tenê bi welatên Asyayê sînordar e, welatên ne li Asyayê jî dikarin vê maratonê li ser wîkiya xwe li dar bixin û bi vî awayî naverokên di derbarê Asyayê de çêkin an bi pêş bixin. : :''Ka were û em di vê maratonê de pevre ala Wîkîpediyayê bilind bikin û gotarên bi zimanê xwe bi pêş bixin.'' : <div style="text-align:center;"> <!-- please edit the "url" accordingly, especially the "section" number; thanks --> {{clickable button 2|Vêga qeyd bibe|url=https://ku.wikipedia.org/wiki/w%c3%aek%c3%aepediya:w%c3%aek%c3%aepediya_meha_asyay%c3%aa/2020/be%c5%9fdar |class=mw-ui-progressive}} {{clickable button 2|Beşdariyan bişîne|url=https://tools.wmflabs.org/fountain/editathons/asian-month-2020-ku|class=mw-ui-progressive}} {{clickable button 2|Qaîdeyan bixwîne|url=https://ku.wikipedia.org/wiki/w%c3%aek%c3%aepediya:w%c3%aek%c3%aepediya_meha_asyay%c3%aa/2020#qa%c3%aede|class=mw-ui-progressive}} </div> [[Bikarhêner:Jiju|Jiju]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Jiju|gotûbêj]]) 17:36, 12 çiriya paşîn 2020 (UTC) == Wîkîdane == Silav Penaber, Li ser Wîkîdaneyê di gotûbêja xwe de vê şablonê binivîse <code><nowiki>{{unblock|1=<the reason for your unblock request>}}</nowiki></code> Li şûna <the reason for your unblock request> bibêje "min fêm kiriye çima hatim astengkirin, lêborînê dixwazim êdî ez ê guhartinên mîna berê nekim". Tişta ku te kiriye bi rastî jî nayê qebûlkirin. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 10:32, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Min hemî rewşê di niqaşê de anî ziman û min guhertin û nîqaşê bi dawî kir û di nîqaşê de vê yekê anî ziman. Ev astengî dema ku min gotarên gunden bakûrê Kurdistanê çêdikir çêbû. Di wê demêde li ser înternetê rastî çend astengiyê teknîkî hatim. Ez di demekî nêz de biceribînim. Spas dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:00, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) == [[Şablon:Agahîdank hunermend]] == Silav bira. Min dît te çend caran vê şablonê bi kar tînî. Ev şablon tenê ji bo hunermendên muzîkvan in. Haya te jê heye? Herwiha min dixwest bibêjim ji bo aktor/aktrîs û hwd şablona [[Şablon:Agahîdank mirov]] dema [[Content translation]] bi kar tînî gelek hêsan agahiyan kopî dike û sererastkirina wan hêsantir e. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:02, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Silav kekê, bi rastî min agahîdanka jibo lîstikvana nedît jiber vê yekê min agahîdanka stranbêjan bikar anî. Ji vir pêde jibo aktrîs û lîstikvanan ez Şablona Agahîdank mirov bikar tînim [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:24, 8 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Silav bira, min dît tu hemû agahî kopî dikî loma min ji te re kopiyek kurt çêkir. Dema vê kodê <code><nowiki>{{subst:Bikarhêner:Penaber49/mirov}}</nowiki></code> rûpela dinivîsî hemû agahiyên ku li vir ([[Bikarhêner:Penaber49/mirov]]) otomatîk tên dûre tu dikarî valahiyan tijî bikî. Xebat xweş! --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:08, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) ::Dikarî li vir [[Bikarhêner:Penaber49/ceribandin]] biceribînî.--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:08, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Merheba kekê, ez zêde ji zimanê kodê fem nakim. Di derbarê şablonan de niha ti pirsgirêkek tineye. Tenê jiber astengkirinê pirsgirêk di Wîkîdatayê de heye. Ew jî niha bi alîkariya hevala tê çareserkirin. Jibo xebata te jî spas, destxweş bî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:38, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Bira, ne tiştekî zor e, ka vê nivîsê <code><nowiki>{{subst:Bikarhêner:Penaber49/mirov}}</nowiki></code> kopî bike û li vir [[Bikarhêner:Penaber49/ceribandin]] zêde bike, binêre çiqas hêsan e. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:49, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Min ceriband pêwiste mirov hinek li ser bixebite. Bira rastî demên min zêde tine ne ku mirov hinek li ser van koda bixebite mirov dikare di ware teknîkî de xwe pêş bixe. Ji vî re jî hinek xebat û dem pêwiste. Ger ku firsendê bibînim ezê hinek li ser lêkolîn bikim. Li vir tenê armanca min pêşvebirina wîkîpediya kurdî ye. Bikarhênerên çalak gelek kêmin û bikarhênerên nû jî tinene. Ewên ku tên jî ti bingehîyek wan tine, heta astekî dikarin gotaran çêkin. Hêvî dikim ku kurd, ha ji wîkîpediya kurdî hebin û kesên ku di vê karê de xwedî tecrûbene bên di wîkîpediya kurdî de erka bînin cîh. Silav û serkevtin [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:45, 9 kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|balyozxane}}, bira şablona ku bi navê penaber49 çêkiriye min li ser Goterekî çêkirî ceriband tenê wêneyê têne agahiyên din naxûyê [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 08:11, 10 kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Silav bira, divê rûpelê bi agahiyên vala qeyd bikî dema cara diduya te vekir, tu yê karibî agahiyên din lê zêde bikî--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:36, 10 kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} bira merheba, ez niha li ser vî [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tropical_Storm_Allison gotarê] dixebitim. Ji kerema xwe tu dikarî agahîdank vî gotarê ji min re çêkî [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:08, 14 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Silav û derbarê arîkariya taybet a rêveberan de == {{Silav|Penaber49}}can, tu çawan î? Mixabin min dev ji rêveberiya xwe ya li Wîkîpediya kurdî berdaye û mafên min ên rêveberiyê tune ne. Ji bo vê hingê, ji nuha û pê de divê rêveber Ghybu û Gomada arîkariya te bikin. Tu her hebî, karê te li Wîkîpediya kurdî hêja ye. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 21:36, 15 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, te çi wext dest ji rêveberiyê berda haya min jê tineye. Keda te ya li ser wîkîpediya kurdî gelek girîng bû û bi rastî alîkariya te jibo bikarhênerên wekî min ecemî re :) gelekî çêbû. Ev jî rastiyeke, ez bi alîkarî û pêşniyarên te di wîkîpediyayê de derketim vê astê. Ji ber vî yekî bi taybetî gelek spas dikim ji te re. Destjêberdana rêveberiya te jibo wîkîpediya kurdî kêmasiyeke lê ya mihûm saxî û silametiya te ye. Carna xwe li vir bide nîşan bes e :) Tu jî bimîne di xêr û xweşiyê de. Silav û rêz. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 22:16, 15 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) :Gelek spas, {{ragihandin|Penaber49}} birayê min, ji bo hestên te yên ciwan. Hay ji xwe hebe --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 17:21, 17 Kanûna pêşîn 2020 (UTC) == Nav guherandin == Silav Penaber49, tu nikarî bixwe navê xwe biguherînî. Nav bi vî awayî tê guherandin: [[Wîkîpediya:Nav guherandin]]--[[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 17:11, 21 kanûna pêşîn 2020 (UTC) Temam bila vê demê bisekine. Dema ku min carek din biryar da ez li vir binivîsim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:17, 21 kanûna pêşîn 2020 (UTC) == Proceyo newe == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:41, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Tomarkirina wîkîdane == {{Silav|Balyozxane}}, bira hêvîdikim ku tu baş bî û pirsgirêk tûne ne. Min sê gotarê din çêkir, du gotarên din wergera wan temam e di demekî ez biweşînim. Pêwistiya tomarkirina wîkdaneyê heye. Her sê gotarên dawiyê li vir e.[https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Penaber49/all '''Statistîk'''] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 11:47, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) :Silav bira, baş im spas. Tu çawa yî? Ez wan rojan li ser wîkîferhenga zazakî dixebitim loma pir nakevim wîkîpediyayê heke tiştek lazim be min etîket bike, ez li van dera me. Min li wîkîdaneyê tomar kir. Lê [[Lîsteya projeyên Wîkîmediyayê]] vê rûpelê bar bike [[Weqfa Wîkîmedyayê]] û dûre {{ş|jêbirin}} lê zêde bike. Qewet be!--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:12, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Ragihandin|Balyozxane}} bira ev her du man [[Herêmên Îtalyayê]], [[Bahoza tropîkal a Henri (2003)]] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:40, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) :Na min ew jî tomar kirin. Dibe ku hîn li ser mobîlê xuya nake lê li ser kombersê xuya dikin. --[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 12:42, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) Temam bira min go qet te jibîr kir spas. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:43, 19 kanûna paşîn 2021 (UTC) == gundên Azerşehrê == dem baş hevalê hêja Azerşehr û gundê wê ne herêmek Kurdî ye, ji kerema xwe Nivîsarê neguherînin sipas [[Bikarhêner:Mors maku|Mors maku]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mors maku|gotûbêj]]) 19:14, 25 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Silav|Mors maku}}, min agahîdanka gund bikaranî. Jibo hemî gotaran agahîdank gelek girîng e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:16, 25 kanûna paşîn 2021 (UTC) {{Silav|Penaber49}} baş e, gundên Eherê jî ne yên Kurdistanê ne rêz û hurmet == Quick revert == Hello (sorry I can only use English to communicate), I found that you help revert vandalism, such as your edits in ([[Dareben]]). However, there is a faster way to revert vandalism, is using [[WP:TW]] (it is faster a lot than reverting it manually, you may go to your preferences gadgets section to access the tool). If Twinkle have not been available here yet, you may consider using [[:meta:User:Xiplus/TwinkleGlobal|TwinkleGlobal]], and paste the script provided in that page to your global.js. If you don’t want to do that, you may also use the undo link (it is a preset link) to revert vandalism. Hope that helps :) regards, [[Bikarhêner:Matttest|Matttest]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Matttest|gotûbêj]]) 10:08, 23 sibat 2021 (UTC) == Wîkîdane == Silav bira, tu çawa yî? Dema rûpeleke nû çêdikî, li dawiya rûpelê bi vî awayî <code><nowiki>[[en:NAVÊ RÛPELÊ]]</nowiki></code> binivîse, dûre ez ê bi rêya botê bi wîkîdaneyê re girê bidim. Mînak [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Narn%C3%AE&diff=prev&oldid=850541], [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Narn%C3%AE&diff=850542&oldid=850541]. Dembaş! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:49, 14 adar 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} spas bira baş im. Temam e. Ji pêde ezê wisa çêkim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 03:11, 15 adar 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} bira merheba, ev her du gotar tomarê wîkîdaneyê nebûye. [[Prîtî Zînta]] û [[Prîyanka Çopara]] [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:19, 3 nîsan 2021 (UTC) :Çêbû :)--[[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 17:22, 3 nîsan 2021 (UTC) ::Te ev [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Poca_Hedge&diff=prev&oldid=853935] dît? Xuya ye botên din jî çêdikin :D [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 17:09, 13 nîsan 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, Raste bira haya min jê heye. Sedem çi bû nizanim du gotaran tomarkiribû lê gotarek hêşt. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:26, 13 nîsan 2021 (UTC) == Names == On the welcome template above, it has among its recommendations: "{{reng|green|"Chomsky, Einstein, Shakespeare..."}}, ne {{reng|red|"Çomskî, Aynştayn, Şêkirspîr..."}}". I see you moved "Cornwall" to "[[Kornwall]]", maybe this shouldn't be? "Cornwall" is spelled like that in English, so maybe it's not right to invent new spellings. On another point, since you can translate articles, can I recommend that you try [[en:Wolf]]? It has recently been made into a featured article on English Wikipedia, which means is been very carefully examined, so the whole thing can be directly copied, with all the references, without worrying about copying over misinformation, which otherwise exists a lot in Wikipedia. Every encyclopaedia needs a good article on wolves! I would be really nice to get a similar level of completeness for this Wikipedia, especially for basic subjects everyone should know about. (I made a list of essential, recently-finished Featured Articles [[Wîkîpediya:Dîwan_(pêşniyaz)#Pêşniyarên_wergerandinê_ji_zimanê_îngilizî|here]], with what I hope is a vaguely understandable invitation to translate them (Please correct if not!). I encourage you to choose these articles for translation, to minimize the risk of translating wrong information and to increase the depth and quality of the articles here on fundamental subjects.) Thanks for your work! [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:47, 28 adar 2021 (UTC) == Silav == {{Silav|Penaber49}}, tu çawan î, baş î? Ez hêvîdar im ku tu baş û tendurist bî. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:22, 9 nîsan 2021 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas baş im. Du sê roj hinek karên din hene, lê vir im. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:23, 9 nîsan 2021 (UTC) == hezar = 1 000 (1.000), ne 1,000 == {{Silav|Penaber49}} tu çawan î? Kêfa min ji karê te li ser golên Norwêcê re hat, :) her bijî! Zehmet nebe, hezar bi vî awayî binivîse: 1 000 m, 2 000 m, 3 000 m. Inglîz û emrîkan 1,000 m, 2,000 m, 3,000 m dinivîsin, lê bi kurdî û bi piraniya zimanên din 1.000 m, 2.000 m, 3.000 m yan jî 1 000 m, 2 000 m, 3 000 m standard e. Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:03, 17 gulan 2021 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas dikim. Bi despêka wîkîpediyayê re di derbarê bêhnok û noqte yên hêjmara de hişê min tevlîhev bû. Min ya bi tirkî jî jibîrkir :) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 18:17, 17 gulan 2021 (UTC) == Koda mobîl == Silav, bira. Çawa yî? {{=)}}. Min çend kod dîtin ji bo mobîlê. Yek çend lînkan çêdike, ê din butona "betal bike" li dîroka rûpelekê zêde dike, ê din jî butoneke bi navê "restore" (ji bo dîsa barkirina guhartoyeke kevn ya rûpelekê) çêdike. Heke dixwazî bi kar bînî. Koda li jêr li rûpela xwe ya [[Bikarhêner:Penaber49/minerva.js]] zêde bike. <syntaxhighlight lang="js"> // mobileUndo mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:FR30799386/undo.js&action=raw&ctype=text/javascript'); // MobileMoreLinks - User add-on mw.loader.load('//en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Ainz_Ooal_Gown/mobilemorelinks.js&action=raw&ctype=text/javascript'); // restorer mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:FR30799386/revert.js&action=raw&ctype=text/javascript'); </syntaxhighlight> [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:41, 18 gulan 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, spas dikim bira baş im. Ku hewce hebî ezê bikar bînim. Spas bira [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:02, 18 gulan 2021 (UTC) == Wikizero == Wikizero is not a reliable source. It is just a computer-made copy of Wikipedia. Wikipedia cannot be a source for itself! [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 04:20, 27 gulan 2021 (UTC) {{Silav|GPinkerton}}, Bi rastî ez hinek li ser fikirîm. Dema ku min li ser çavkaniya lêkolîn kir jêderka vê malperê ya lîsteya golên Norwêcê li ser wîkîpediya inglîzî jî heye. Jiber vî yekê min bikaranî. Her jêdereke din bibînim ez dikarim ewî jî bikar bînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 04:41, 27 gulan 2021 (UTC) :It is my view that if reliable sources cannot be found then it is not a good idea to create articles without good sources. I think there are better uses for the time and skills: there are many good pages that can be translated. Is it not more urgent to improve the article about Norway than to have hundreds of articles about all of the lakes in Norway? [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 05:22, 27 gulan 2021 (UTC) Ez bi gotarên kurt re carna gotarên din jî li vir zêde dikim. Mirov dikare wiha bifikire, golên Norwêcê pareke girîng ya erdnîgariya Norwecê ye, jibo vî yekê bine nivîsandin baş e. Erê hêjmara golan geleke, ez bi van re li ser gotarên din re dixebitim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:43, 27 gulan 2021 (UTC) == Sertab Erener == Selam. Abisinin bir röportajını buldum. "[https://www.milliyet.com.tr/pazar/ahlak-hocasi-degilim-5267959 Ben Kürt olduğumuzu düşünürdüm. Ama ailede bir hayli mukavemet var o kavme karşı tam tersine. Arap etkisi var soyumuzda.]" demiş. [[Bikarhêner:Esc2003|Esc2003]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Esc2003|gotûbêj]]) 22:30, 27 gulan 2021 (UTC) {{Silav|Esc2003}}, di derbarê netewî de du îhtîmal heye, Ereb jî dibe, Kurd jî dibe. Lê mixabin di salên 60î de jiber nîjadperestî ya li Tirkiye gelek malbatên Kurd netewe ya xwe neanîne ziman. Hinek caran li der medyaya civakî em dibînin ku hinek kes piştre dizanî ku koka wî Kurd e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 05:50, 28 gulan 2021 (UTC) == Niqte == Silav. Dewsa vê {{kod|•}}, sîmgeya {{kod|*}} bi kar bîne. Çêtir xuya dike. Qewet be [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 20:53, 3 hezîran 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} , spas bira temam e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:58, 3 hezîran 2021 (UTC) == Your feedback is needed - Improving the Content Translation tool == Hello Friend, Apologies as this message is not in your native language. The WMF language team is reaching out to you based on your valuable contributions to the Kurdish Wikipedia as an editor who frequently uses the [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=ku#draft Content Translation tool].   We appreciate the great work you are doing in Kurdish Wikipedia to increase content to ensure that knowledge is available in your Wikipedia and understand that it is annoying to encounter difficulties while translating articles or deleted content afterwards. Therefore, the WMF Language team will like to understand from your experience, the issues you encounter when using the tool to translate content. '''Our observations''' We noticed that the Content Translation tool is not used frequently and sometimes the articles created are deleted. We say this because, from our statistics, 10075 articles were added to Kurdish Wikipedia in 2020. Out of the above figure, only 428 of them were translated using the Content Translation tool; 19 of the articles added with Content translation were deleted. While the tool has been frequently used with low deletion ratios on many wikis, the tool's low usage signals a problem or deficiencies peculiar to Kurdish Wikipedia. As the Content Translation tool can increase content creation in your Wikipedia and is a proven excellent way to efficiently Introduce newcomers to adding content and expand on existing ones. '''Our request''' So, we are reaching out to you because we want you to participate in a survey. The survey will help us understand your challenges with the tool, the aspect of the tool you think needs improvement that will enable your community to use it more and reduce the rate of content deletion. Please follow this link to the Survey:<br> [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScvRH9a4WeBDcoaYvitdrXKFpN2J6Kbg8qVbDKID9t8qPfYSg/viewform?usp=pp_url '''Take the Survey'''] <br> To know how the information collected from the survey will be used, please [[foundation:Content_Translation_Feedback_Privacy_Statement|read the Privacy Statement]]. <br> If you are not comfortable with taking the survey, that is fine. You can still provide us with feedback via [mailto:uozurumba@wikimedia.org email] on the following questions: * What is the most challenging part of translating an article using the Content Translation tool? Example (adding the references, the infobox, templates, publishing, etc. * Why is the above the most challenging part of translating articles in your Wikipedia? * In your opinion, what changes can be made to the tool that can make more people in your community use the tool more frequently? * Why do you think some translated articles are being deleted? So please, feel free to give us feedback in any way that is most convenient for you. Thank you so much, as we look forward to your response. [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[User talk:UOzurumba (WMF)|talk]]) 10:08, 21 hezîran 2021 (UTC) On behalf of the WMF language team. <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_5&oldid=21613557 --> {{Silav|UOzurumba (WMF)}}, thank you for your interest. I ticked the required options in the survey. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:14, 21 hezîran 2021 (UTC) :Thank you [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] for taking the survey. [[Bikarhêner:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Gotûbêja bikarhêner:UOzurumba (WMF)|gotûbêj]]) 13:16, 21 hezîran 2021 (UTC) == Navçeyên Almanyayê == Silav. Te [[Navçeyên Almanyayê]] li gotaran zêde nakî, çima? Bi inglîzî ''district'' dibêjin lê nizanim em bi kurdî navçe bibêjin baş e an na? [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:37, 27 tîrmeh 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} distric ez texmîn dikim li hinek deverên Ewropayê navendên ku bajar yan jî ku navçe pê ve girêdayiyê. Ev hinek tevlîhev e. Gelek mirov bi awayekî rast bizane ka tê çi wateyê. Ez dibêjim jibo ku tevlêhevî çênebî em nenivisin êdî çêtir e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:44, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :Bi ya min em binivîsin çêtir e. Heke bi awayekî standard binivîsin, dûre guhartina wan bi botê hêsan e. Loma ku karibî wekî ya min binivîse [[Zell im Wiesental]] xêra xwe. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:54, 27 tîrmeh 2021 (UTC) == Interwiki links == The articles you are creating are only linked to English Wikipedia, but not other Wikipedias or to Wikidata, so something is wrong. They need to be connected to the Wikidata item. There are ''many'' like this. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:30, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :Actually {{ping|Balyozxane}} this is a problem with your creations too. [[Zell im Wiesental]] is only linked to English Wikipedia, but if there were a link to German Wikipedia (and to Wikidata) it would be possible to put a "Translation needed" template on it. It's a "good article" in German, but it isn't even shown as existing in the list of links here. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:33, 27 tîrmeh 2021 (UTC) {{Silav|GPinkerton}}, The reason we link to the English Wikipedia is to retrieve data from the wikidata. So far we haven't encountered any issues other than minor issues. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:38, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :What I'm saying is that that is not working when the link is only to English Wikipedia. The link must be made to Wikidata, and that way it links to all Wikipedias. If one links only to English Wikipedia, the information form Wikidata does not get transferred and the infobox is blank. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:48, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :It seems like a bot has done this in the example above: [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Zell_im_Wiesental&type=revision&diff=896448&oldid=896379&diffmode=source]. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:49, 27 tîrmeh 2021 (UTC) ::{{r|GPinkerton}} When creating a lot of articles, it's easier to create the Wikidata links via bots, that's why. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 16:52, 27 tîrmeh 2021 (UTC) :::{{ping|Balyozxane}} Yes I see, I saw a string of articles that only had English links but it must have been before the bot reached them; I didn't realize it existed. [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 16:54, 27 tîrmeh 2021 (UTC) == Gotarên dubare == Silav bira. Xuya ye pir cara em eynî gotaran çêdikin :D Ez niha li ser herêma Brandenburgê dixebitim. Loma tu bajarên vê herêmê çêneke, jixwe ez ê gişt çêkim. Qewet be! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:55, 2 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}}, raste bira wisa dixûyê. Jiber ku ez li ser lîsteya bajarên Almanyayê çêdikim gotarê li gorî rêza alfabetîk tê çêkirin. Gelek caran ez kontrol dikim lê hinek gotar hene ku di navên wan peyvên cûda cûda tê bikaranîn ew gotar cot têne çêkirin. Nebî beriya despêka çêkirina gotaran ez lîsteyê her car kontrol bikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:05, 2 tebax 2021 (UTC) :Pirsgirêk nîne. Ez bi vî awayî [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?search=insource%3A%2F%5C%5B%5C%5B%5Ba-z%5D%7B2%2C3%7D%3A%2F&title=Taybet%3AL%C3%AAger%C3%AEn&go=Here&ns0=1] kontrol dikim. Min gişt sererast kirine. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 15:13, 2 tebax 2021 (UTC) == Navê rûpelan == Silav bira. Te kategoriya [[:Kategorî:Agahîdank wargeh/wîkîdane bêdûgel]] tijî kiriye. Ji kerema xwe dema înterwîkiyê zêde dikî, bala xwe bide bi rûpelên xelet re neyê girêdan. Mînak te [https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Saint-Martial,_Gironde&diff=983814&oldid=983237 ev rûpel] bi azîzekî xirîstiyan re girê daye. :D Pir caran navê rûpela me û ya en.wiki eynî ne loma dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:PAGENAME}}</nowiki>}} lê zêde bikî ji bo ku kopîkirin ne hewce be. Dembaş! [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 22:20, 17 tebax 2021 (UTC) :Dîsa silav bira. Ji bo rûpelên ku navê wan de bêhnok(,) hene, dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:Nav bê bêhnok}}</nowiki>}} bi kar bînî, bi taybetî ji bo Destpêka gotarê û {{param|nav}} ya agahîdankê. Qewet be [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 13:42, 18 tebax 2021 (UTC) ::Ka bisekine hîn baş çênebû [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 13:46, 18 tebax 2021 (UTC) Temam bira spas [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:50, 18 tebax 2021 (UTC) :Niha çêbû. Hem ji bo navên bi bêhnok hem jî ji bo yên bê behnok dikarî {{kod|<nowiki>{{subst:Nav bê bêhnok}}</nowiki>}} bi kar bînî. [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:04, 18 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Balyozxane}} spas bira siheta te xweş. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:07, 18 tebax 2021 (UTC) :Spasxweş, bira [[Bikarhêner:Balyozxane|Balyozxane]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Balyozxane|gotûbêj]]) 14:11, 18 tebax 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:simple:State Border Service of Azerbaijan]] and [[:simple:Azerbaijani Land Force]] in Kurdish Wikipedia? The Sorani Kurdish versions of both articles have been created. Yours sincerely, [[Bikarhêner:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Multituberculata|gotûbêj]]) 10:58, 30 tebax 2021 (UTC) {{Silav|Multituberculata}}, di destpêkê de jibo pêşniyara te sipas dikim. heta niha min nedîtiye ku liser wîkîpediya kurdî gotarên di derbarê artêşa welatan hatiye nivîsandin. Ez bi xwe kesekî li dijî mîlîtarîzmê me. Jibo nivîsandina tiştê wiha pêwiste ez hinek li ser bifikirim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 16:20, 30 tebax 2021 (UTC) Hello. Thank you for the reply. I am also against militarism and wars. If you don't wish to create them, I absolutely respect your decision. Yours sincerely, [[Bikarhêner:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Multituberculata|gotûbêj]]) 17:12, 30 tebax 2021 (UTC) == Nivîsara Java == Merheba, Xwedê ji te razî bê ji bonî lêzêdekirinên te yî li ser nivîsara Java! -- [[Bikarhêner:Guherto|Guherto]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Guherto|gotûbêj]]) 15:03, 18 kanûna pêşîn 2021 (UTC) {{Silav|Guheto}} Xwedê ji te jî razî be. Bi hêviya xebatên bê navberê jibo wîkîpediya kurdî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 15:10, 18 kanûna pêşîn 2021 (UTC) == Sersala te pîroz be! == Birêz {{r|Penaber49}} xebatkarê bêhempa yê Wîkîpediya kurdî, sersala te pîroz be, hertim serkeftî bî! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 10:44, 31 kanûna pêşîn 2021 (UTC) Spas {{Ragihandin|MikaelF}}, ez jî bi hêviya salekê aram sersala te, hemî xebatkar û xwendevanên wîkîpediya kurdî pîroz dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:12, 31 kanûna pêşîn 2021 (UTC) == Question from [[User:Cbasra|Cbasra]] (21:34, 10 kanûna paşîn 2022) == Slav mamoste eger tiştek ji dest min were ez amade me --[[Bikarhêner:Cbasra|Cbasra]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Cbasra|gotûbêj]]) 21:34, 10 kanûna paşîn 2022 (UTC) {{Silav|Cbasra}}, bi xêr hatî. Di derbarê wîkîpediyayê de daxuyaniyek kurt li beşa gotubêjê zêde dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 02:37, 11 kanûna paşîn 2022 (UTC) == Proje (Ji bo Wîkîpediya Kurdî) == Silav mamoste, çima di Wîkîpediya Kurdî de jî wek Wîkîpediya Tirkî proje nayên vekirin? {{Silav|MWM D-Pool}}, li ser wîkîpediyan gelek cûreyên projeyan heye. Tu dikarî lînka projeya ku behs dikî li vir binivîsî? [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 12:22, 2 sibat 2022 (UTC) :[[:tr:Vikipedi:İş_birliği_projesi/2022/5._hafta|Link]] [[Bikarhêner:MWM D-Pool|MWM D-Pool]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MWM D-Pool|gotûbêj]]) 12:39, 2 sibat 2022 (UTC) {{Silav|MWM D-Pool}}, ez texmîn dikim ku li wir her hefte projeyek tê destnîşankirin û bikarhêner beşdarî projeyê dibin. Jibo ku projeyên bi vî rengî bêne destpêkirin pêwistiya hêjmarek zêde bikarhêner û jibo ku proje bê şopandin pêwistiya hêjmarek zêde rêveberan heye. Mixabin em livir tenê çend kes in ev jî têra ku proje bi awayekî baş bê şopandin nake. Xebatên wîkîpediya kurdî bi vî awayî didome. Bikarhêner li ser mijaran yan jî mijarek ji xwe re dibijêre û li gorî wî mijarê gotaran dinivîse. Niha li wîkîpediyayê kurdî gotarên kurt gelek hatina nivîsandin. Jiber vî yekê pêwistiya wîkîpediya kurdî bi gotarên baş yanî gotarên dirêj û bi serûber heye. Tu dikarî ji xwe re li ser mijarekî bisekinî li vir gotarên xwe binivîsî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:06, 2 sibat 2022 (UTC) == Çema MCqasim jebirina? Au mrovakê bernîasa == Nizanim we wextê xwe girt û seh kir gelo bi rastî ensîklopedîk e an na! Ji ber ku bi mero an MERO423 re heman gotar e? Çima gotarên Mero nayên jêbirin Min biryara jê birin bê lêkolînkirin neda. Kesên ensîklopedîk dibê xwedî berhemên girîng bin. Mixabin ser YouTube Google ti agahiyên girîng tineye. Tenê li înstagramê hinek şoparên vî kesî heye ev jî nayê vî wateyê ku kesek ensîklopedîk be. Single YouTube jî nehatine temaşekirin. Mero vîdeo yên wî bi mîlyonan hatine temaşekirin. Tenê yek vîdeoklîbekî wî 200 mîlyon zêdetir hatiye temaşekirin. Ez niha nikarim ev kes Mero bi heman astê bibînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:57, 8 sibat 2022 (UTC) Lê ev kes, wek nimûne, bi Ckay re taybetmendiyek heye, û ne tenê ew, gelek rojnameyên almanî û navneteweyî li ser wî ragihandine, wek Deutsche Online Zeitung, û hûn dikarin bi hêsanî wî li ser Google (Google Panel) bibînin. girêbest bi The- Çavkaniyê re, û eger hûn meraq dikin çima min rûpel li ser Wîkîpediya kurdî çêkir, ji ber ku ew kurd e, bi dîtina min ya herî girîng ew e ku Wîkîpediya kurdî bêtir agahdarî û gotarên zêdetir hebe, ji ber ku ew bikêrtir e û hem jî. ji bo kesên ku li ser Wîkîpediyayê ne balkêştir e! [[Bikarhêner:Mcqasim|Mcqasim]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Mcqasim|gotûbêj]]) 20:11, 8 sibat 2022 (UTC) == Pirsgirêka „Departement“ == Hevalên hêja, Dive em hemu baş bizanibin, ku navê “departement” bi fransî, îngilîzî an îtalî ye. Ji kerêma xwe re bi kurdî wekî “departmen” sererast bikin. Nivîsa çewt: Departementa Val-d’Oise (Nimûne) Nivîsa rast: Departmena Val-d’Oise (Nimûne) {{r|Penaber49}}, {{r|MikaelF}}, {{r|Gomada}}, {{r|Ghybu}}, {{r|Avestaboy}} [[Bikarhêner:Sayit25|Sayit25]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Sayit25|gotûbêj]]) 20:36, 5 adar 2022 (UTC) {{Silav|Sayit25}}, departament yan jî departamen her du jî ne bi kurdî ne. Dema ku me hinek rêzeyên komunên Fransayê çêkir min xwest ku bi fransî çawa hatiye bilêv kirin, me wisa nivîsî. Bi min heta em bi zimanek din dinivîsin ya fransî jiber ku peyva orjînal e êdî çêtir e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:43, 5 adar 2022 (UTC) == Rêveberî == {{r|Penaber49|Avestaboy}} hûn çawan in, baş in? Hûn li vir li Wîkîpediya kurdî rojane karekî qenc dikin, destxweş bin! Min xwest ji we pirs bikim, çima hûn xwe wek berendamên rêveberiyê pêşniyaz nakin? Bi silavên germ --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF|gotûbêj]]) 18:55, 25 adar 2022 (UTC) {{Silav|MikaelF}}, spas dikim jibo pêşniyara te. Ev bu du sal e ku ez bê navber dixebitim. Ez gelek westiya me. Rêveber nebim jî dîsa wîkîpediya kurdî dişopînim, jibo pêşketina wîkîpediyayê çi ji destê min bê ez dikim. Lê pêwiste çendek bêhna xwe bidim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:04, 25 adar 2022 (UTC) == Georgia û Gurcistan == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Tu çawanî ? Başî ? Ger tu wergêrê Google bikar dînî, ji kerema xwe dîqat bike ku Georgia bi Îngilîzî hem navê eyaleta amerîkî Georgia û hem jî navê welatê Gurcistan e . Te niha du caran ew çewtî kiriye. Min nuha çewtiya di gotara Christina Hendricks de sererast kir. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 12:43, 27 adar 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, hinek caran ji ber çev direvin. Ezê ha jê hebim spas dikim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 13:38, 27 adar 2022 (UTC) == Pêşniyar ji bo rêveber == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Belkî tu dizanî ku es pir çalakim li ser Wîkîpediya. Ez dixwazim ku Wîkîpediya pirtir mezin be . Lê mixabin hemû fonksiyonên Wîkîpediyayê ji bo min derbasdar nînin . Ji ber ku ez ne rêveber im. Lê ez naxwazim her roj hema hetanî bersiva rêveberên din bisekinim . Heke tu dixwazî tu dikarî min wek rêveber pêşniyar bikî ? https://ku.m.wiktionary.org/wiki/W%C3%AEk%C3%AEferheng:R%C3%AAveber Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 20:07, 15 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, bi rastî ez jê nizanim ka rêveberî çawa tê pêşniyarkirin. Lê ez texmîn dikim ku fonksiyonên rêveberan ji bikarhêneran zêde nîne. Ku ez şaş nebim rêveber tenê dikarin gotaran jê bibin, kesan asteng bikin û parastina gotaran pêk bînin. Lê bi awayekî balkêş ez lê dinêrim ku xebatkar û rêveberên wîkîpediya kurdî bi salan e ji çend kesan pêk tên û kesên nû tinene. Ev jî tê vî wateyê ku bar tenê li ser milên çend kesan e. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:14, 15 nîsan 2022 (UTC) == Enver Ceylan ji dor == Silav [[Enver Ceylan]] Kesê ku di rêzefîlm û fîlmên tirkî de cih girtiye, ger hûn bixwazin ez dikarim çavkaniyên nûçeyan ji wan re bişînim.[https://tvmanset.com/kus-ucusu-dizisinin-basrollerinden-ayaklari-yerden-kesen-paylasim-geldi-ibrahim-celikkol-ve-birce-akalay-oyle-bir-sey-yapti-ki_5177.html news 1][https://www.yasemin.com/foto-galeri/63420-arka-sokaklar-dizisinin-riza-babasi-zafer-ergin-yeni-projede/p1 news 2][https://www.mynet.com/arka-sokaklar-dizisinin-riza-baba-si-zafer-ergin-yillar-sonra-baska-projede-343856-mymagazin news 3 ][[Taybet:Beşdarî/78.162.46.82|78.162.46.82]] 18:08, 25 nîsan 2022 (UTC) Silav, mixabin kesên ku dibêjî kesekî ensîklopedîk nîne. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 18:27, 25 nîsan 2022 (UTC) == Êrîşên Nîjadperest == Selamun eykum, Em kurdên Qersê ne. Silav ji Mûşê. Beriya her tiştî Cejna we ya Remezanê pîroz be. Rûpelek heye ku we berê beşdarî wê kiriye. Gotar ji hêla bikarhênerek ne-endam bi navnîşana IP-yê ve hatî hack kirin. Ez dixwazim ku hûn mîhengên rûpelê nûve bikin da ku tenê rayedar karibin wê biguherînin. Weqf bi rêveberên Kurd re marqeyeke serkeftî ye. Pêdiviya me bi marqeyên wisa hêja heye. Bila rêz li destkeftiyên gelê xwe bigirin. Markeyên Tirkî Koton, Mavi, Defacto jî di Wîkîpediya Tirkî de cih digirin. Ji ber ku marqeya kurdî ye rastî êrîşên nijadperestan tê. [[Vakfe.com]] Vakfe Kiye ; Google : https://g.co/kgs/A4bCfx Xwedê te bihêle. (Zayıf kürtçemden ötürü özür dilerim. Aileden öğrendiğimiz kadar telafuz etmeye gayret gösterdim.) {{Ragihandin|MikaelF}} --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:26, 29 nîsan 2022 (UTC) :Bikarhênerê bêhurmetî we wekî rêveber nabîne. :Hûn dikarin vê ji kesên têkildar re bişînin. :Spas ji bo tevkariya we.@[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] [[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:52, 29 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|JellyBooN}}, ya rastî pargîdanî jibo ku li wîkîpediyayê cîh bigire kêmasî hene. Saziyên ku li ser wîkîpediyayê cih bigirin divê nirxên tomarkirina wîkîpediyayê bîne cih. Ev jî divê bi awayekî baş bê zanîn. Hêvî dikim ev pargîdanî di pêşerojê de gelek pêşve biçe û rastî pirsgirêkên bi awayê neyê [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 21:51, 29 nîsan 2022 (UTC) :Ez ê di nav 1 hefte de çavkaniyên nû lê zêde bikim. Lê wek ku hûn dibînin êrîş li ser wî tê kirin. Spas bremın @[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] Hudeste razı buye [[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:55, 29 nîsan 2022 (UTC) == Stefania Turkewich == Hello Penaber49, When you have time, could you take a look at the English article: [[en: Stefania Turkewich]]? Stefania was the first woman composer of classical music in Ukraine. Could you give this article a start in the Kurdish language Wikipedia, with an introductory sentence or paragraph, for the «CEE Spring 2022» Wikipedia project? Thank you. [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 19:27, 30 nîsan 2022 (UTC) {{Silav|Nicola Mitchell}}, When I have some time, I will translate the article into Kurdish, thanks [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 20:05, 30 nîsan 2022 (UTC) :Thanks so much for this! [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 21:08, 30 nîsan 2022 (UTC) ::Hello Penaber49, You might want to take a look at the addition I've made. I don't know how much of this you want to keep, or can keep. It's up to you. Also, I want to thank you for all the work you put into this article. Thanks so much! [[Bikarhêner:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nicola Mitchell|gotûbêj]]) 21:33, 3 gulan 2022 (UTC) {{Silav|Nicola Mitchell}}, There were minor shortcomings in the titles, I completed them. Thank you for your contribution and work on Wikipedia. Kind regards. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 22:17, 3 gulan 2022 (UTC) == Question from [[User:Merdin Demsal|Merdin Demsal]] (12:15, 20 gulan 2022) == Silav, ez dixwazim lêkolîneke li ser Wîkîpediya Kurdî parve bikim, lê ez tam jêhatî nînim. tu dikarî alîkariyê bikî? --[[Bikarhêner:Merdin Demsal|Merdin Demsal]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Merdin Demsal|gotûbêj]]) 12:15, 20 gulan 2022 (UTC) {{Silav|Merdin Demsal}}, di derbarê mijara ku dixwazî li ser bixebitî, tu dikarî bi awayekî berfireh behs bikî? [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:25, 20 gulan 2022 (UTC) == Bengladeş û Brezîl ( Standartkirin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Bablekan}} , {{Ragihandin|Bikarhêner}} . Hûn çawa nin ? Başin ? Aniha min navê welatê Bangladeş wek [[Bengladeş]] guherand. Ji ber ku di [[Wîkîferheng]] û ferhenga O-Ferheng ew rastnivîs tê bikaranîn. Lê mixabin di agahîdankê hwd. de berdewam Bangladeş hatiye nivîsandin. Ew Problem bi welatê [[Brezîl]] ê ji he ye . Sernavê welat [[Brezîl]] e . Lê ku mirov { BRA } dinivîse paşê mixabin Brazîl û ne Brezîl tê nivîsandin. Ji kerema xwe vê pirsgirêk çareser bikin an jî Wîkîpediya Kurdî xirab dibe . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 14:19, 26 hezîran 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, pirsgirêk çiye û di kîjan şablonan de ye nizanim. Min çend guhertinan pêk anî. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 14:44, 26 hezîran 2022 (UTC) {{Ragihandin|Penaber49}} Gelek spas ji bo alîkariya te . Min aniha kategoriya şablonê jî temam kir. Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Kategor%C3%AE:%C5%9Eablon:Komara_Federal_bi_Ala_(Brez%C3%AEl) [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 16:05, 26 hezîran 2022 (UTC) Silav li te be... Te pir baş kiriye Bangladeş ne raste Bengladeş Raste. Ama Brazîl yan Brezîl, Ez Brezîl rast dibînim. Dîsa jî hûn lêkolîn bikin [[Bikarhêner:Xwedêda|Xwedêda]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xwedêda|gotûbêj]]) 07:20, 28 hezîran 2022 (UTC) == Mecaristan == Silav {{Ragihandin|Penaber49}} Min dixwast sernavê gotarê wek Mecaristan biguherînim . Lê mixabin na be ji ber ku sernav hatiye beralîkirin . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:38, 1 tîrmeh 2022 (UTC) == Gotara Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 16:42, 6 tîrmeh 2022 (UTC) {{Silav|Avestaboy}}, ev gotar li ser Wîkîdatayê bi çewtî hatiye tomarkirin. Ev pirsgirêk li wir e, divê li wir bê guhertin. Li ser wîkêtadayê astengkirina min heye jiber vê yekê ez nikarim biguherînim. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 17:42, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|Penaber49}} ! Tu çawanî ? Başî Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek Brezîl biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 18:00, 14 tîrmeh 2022 (UTC) == Agahdarî == Silav Penaber49, Êdî peyva ''faşît'' di rûpelên gotûbêjan de bi kar meyîne ne pêwîst e (hêza xwe xerc meke). Ew jî sedemeke asteng kirinê ye. [[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 04:10, 9 tebax 2022 (UTC) {{silav|Ghybu}}, mixabin ez jî jj bikaranîna wî peyvê acisim lê mixabin hinek kes hene ji axaftinên însanî fem nakin. [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49#top|gotûbêj]]) 06:33, 9 tebax 2022 (UTC) 16509kyry6xx0lvuks497x9firmkxgc 0 84723 1094744 1094582 2022-08-08T20:50:53Z Beyoglou 47678 Di bîbliyografyayê de behsa hevokê nayê kirin wikitext text/x-wiki '''Şerê Rizgariya Tirkiyeyê''' şerên piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] heta îlamkirina [[Komara Tirkiyeyê]] (1919-1923). 19 gulana 1919ê hêzên tirk li dijî gelên din dest bi şer kir. 23yê nîsana 1920ê bi pêşengiya [[Mustafa Kemal Atatürk]] hevalên wî [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê|meclîs]] vekirin. Piştî vekirina vê meclîs hemû erkên rêvebirina dewletê di pratîkê de ket bin destê meclîsê. Vekirina vê meclîsê [[konsolîdasyon]]a Şerê Rizgariya Tirkiyeyê dikir.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|title=Dersim tanığı asker anlatıyor: Munzur kıpkırmızı akardı...|last=Duvar|first=Gazete|date=2021-04-05|website=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|language=tr-TR|access-date=2022-08-07}}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{kurt}} [[Kategorî:Dîroka Tirkiyeyê]] ombssxeylo04fbk9kgc3484sc3zzgf9 1094753 1094744 2022-08-09T01:55:15Z Penaber49 39672 Guhertoya 1094744 ya [[Special:Contributions/Beyoglou|Beyoglou]] ([[User talk:Beyoglou|gotûbêj]]) şûnde kir wikitext text/x-wiki '''Şerê Rizgariya Tirkiyeyê''' şerên piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] heta îlamkirina [[Komara Tirkiyeyê]] (1919-1923). 19 gulana 1919ê hêzên tirk li dijî gelên din dest bi şer kir. 23yê nîsana 1920ê bi pêşengiya [[Mustafa Kemal Atatürk]] hevalên wî [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê|meclîs]] vekirin. Piştî vekirina vê meclîs hemû erkên rêvebirina dewletê di pratîkê de ket bin destê meclîsê. Vekirina vê meclîsê [[konsolîdasyon]]a Şerê Rizgariya Tirkiyeyê dikir. Mustafa Kemal û hevalên wî di meclîsê de her daxuyand ku dewlet ya kurdan û tirkan e û gelek eşîrên kurd bi bi van gotinan xapandin. Heta ku 23yê cotmeha 1923yê ev rewşa bratî berdewam kir. Piştî Tirkiye ji dewletên Ewropayî hate parastin, Tirkiyeyê berê xwe da nav hidûdên xwe û dest bi qîrkirina kurdan û gelên din kir.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|title=Dersim tanığı asker anlatıyor: Munzur kıpkırmızı akardı...|last=Duvar|first=Gazete|date=2021-04-05|website=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|language=tr-TR|access-date=2022-08-07}}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{kurt}} [[Kategorî:Dîroka Tirkiyeyê]] 6k3lbmckmaqh73ur6uucrkzbngqsawi 1094758 1094753 2022-08-09T03:14:14Z Beyoglou 47678 Referansen? wikitext text/x-wiki '''Şerê Rizgariya Tirkiyeyê''' şerên piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] heta îlamkirina [[Komara Tirkiyeyê]] (1919-1923). 19 gulana 1919ê hêzên tirk li dijî gelên din dest bi şer kir. 23yê nîsana 1920ê bi pêşengiya [[Mustafa Kemal Atatürk]] hevalên wî [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê|meclîs]] vekirin. Piştî vekirina vê meclîs hemû erkên rêvebirina dewletê di pratîkê de ket bin destê meclîsê. Vekirina vê meclîsê [[konsolîdasyon]]a Şerê Rizgariya Tirkiyeyê dikir.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|title=Dersim tanığı asker anlatıyor: Munzur kıpkırmızı akardı...|last=Duvar|first=Gazete|date=2021-04-05|website=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|language=tr-TR|access-date=2022-08-07}}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{kurt}} [[Kategorî:Dîroka Tirkiyeyê]] ombssxeylo04fbk9kgc3484sc3zzgf9 1094763 1094758 2022-08-09T03:33:46Z Penaber49 39672 Guhertoya 1094758 ya [[Special:Contributions/Beyoglou|Beyoglou]] ([[User talk:Beyoglou|gotûbêj]]) şûnde kir wikitext text/x-wiki '''Şerê Rizgariya Tirkiyeyê''' şerên piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] heta îlamkirina [[Komara Tirkiyeyê]] (1919-1923). 19 gulana 1919ê hêzên tirk li dijî gelên din dest bi şer kir. 23yê nîsana 1920ê bi pêşengiya [[Mustafa Kemal Atatürk]] hevalên wî [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê|meclîs]] vekirin. Piştî vekirina vê meclîs hemû erkên rêvebirina dewletê di pratîkê de ket bin destê meclîsê. Vekirina vê meclîsê [[konsolîdasyon]]a Şerê Rizgariya Tirkiyeyê dikir. Mustafa Kemal û hevalên wî di meclîsê de her daxuyand ku dewlet ya kurdan û tirkan e û gelek eşîrên kurd bi bi van gotinan xapandin. Heta ku 23yê cotmeha 1923yê ev rewşa bratî berdewam kir. Piştî Tirkiye ji dewletên Ewropayî hate parastin, Tirkiyeyê berê xwe da nav hidûdên xwe û dest bi qîrkirina kurdan û gelên din kir.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|title=Dersim tanığı asker anlatıyor: Munzur kıpkırmızı akardı...|last=Duvar|first=Gazete|date=2021-04-05|website=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|language=tr-TR|access-date=2022-08-07}}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{kurt}} [[Kategorî:Dîroka Tirkiyeyê]] 6k3lbmckmaqh73ur6uucrkzbngqsawi 1094765 1094763 2022-08-09T03:46:43Z Ghybu 9854 çavkanî hat xwestin wikitext text/x-wiki '''Şerê Rizgariya Tirkiyeyê''' şerên piştî [[şerê cîhanî yê yekem]] heta îlamkirina [[Komara Tirkiyeyê]] (1919-1923). 19 gulana 1919ê hêzên tirk li dijî gelên din dest bi şer kir. 23yê nîsana 1920ê bi pêşengiya [[Mustafa Kemal Atatürk]] hevalên wî [[Meclîsa Mezin a Newengeran a Tirkiyeyê|meclîs]] vekirin. Piştî vekirina vê meclîs hemû erkên rêvebirina dewletê di pratîkê de ket bin destê meclîsê. Vekirina vê meclîsê [[konsolîdasyon]]a Şerê Rizgariya Tirkiyeyê dikir. Mustafa Kemal û hevalên wî di meclîsê de her daxuyand ku dewlet ya kurdan û tirkan e û gelek eşîrên kurd bi bi van gotinan xapandin. Heta ku 23yê cotmeha 1923yê ev rewşa bratî berdewam kir. Piştî Tirkiye ji dewletên Ewropayî hate parastin, Tirkiyeyê berê xwe da nav hidûdên xwe û dest bi qîrkirina kurdan û gelên din kir.{{çp}}<ref>{{Cite web|url=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|title=Dersim tanığı asker anlatıyor: Munzur kıpkırmızı akardı...|last=Duvar|first=Gazete|date=2021-04-05|website=https://www.gazeteduvar.com.tr/dersim-tanigi-asker-munzur-kipkirmizi-akardi-haber-1521274|language=tr-TR|access-date=2022-08-07}}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{kurt}} [[Kategorî:Dîroka Tirkiyeyê]] sb2esbzm0sk1n5lafj1f80kol0zm4l4 0 93267 1094743 1086657 2022-08-08T20:26:41Z CommonsDelinker 599 Wêneyê bi navê CNN.svg ji gotarê hate jêbirin, ji ber ku ew li Commonsê ji aliyê [[commons:User:Rubin16|Rubin16]] ve hate jêbirin. Sedema jêbirinê: [[:c:COM:L|Copyright violation]]; can usually be uploaded to your local Wikipedia as fair use if an article wikitext text/x-wiki {{Infobox TV |logocaption= |logofile= |closed date= |nav=CNN |ziman=Înglîziy |welat= Amerîka (USA) |terr chan 1= |malper= [http://www.cnn.com/ www.cnn.com] |web= |network= }} '''CNN''' ( '''Tora Nûçeyên Cable''' ) kanalek televîzyona nûçegihanên Amerîkî ye, ku xwedan (CNN Worldwide) e. <ref>{{Cite web|url=http://www.timewarner.com/corp/businesses/detail/turner_broadcasting/index.html|title=Time Warner: Turner Broadcasting|archive-url=https://web.archive.org/web/20110122111404/http://www.timewarner.com/corp/businesses/detail/turner_broadcasting/index.html|archive-date=January 22, 2011}}</ref> CNN di sala 1980 de ji hêla xwediyê medyaya Amerîkî ve '''''Ted''''' '''''Turner''''' û '''''Reese Schonfeld''''' ve wekî kanaleka nûçeyan a 24 saet hate damezrandin. <ref>{{Cite news|url=http://cnn.com/COMMUNITY/transcripts/2000/5/8/bierbauer/|title=Charles Bierbauer, CNN senior Washington correspondent, discusses his 19-year career at CNN. (May 8, 2000)|publisher=Cnn.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20120929070034/http://www.cnn.com/COMMUNITY/transcripts/2000/5/8/bierbauer/|archive-date=September 29, 2012|access-date=October 12, 2013}}</ref> <ref>James Verini, [https://observer.com/2001/01/reeses-pieces-mr-schonfeld-forgotten-founder-of-cnn-is-a-man-of-many-projects/ Reese's Pieces: Mr. Schonfeld, Forgotten Founder of CNN, Is a Man of Many Projects], ''[[The New York Observer]]'', January 28, 2001</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.cnn.com/2020/07/28/media/reese-schonfeld-obituary/index.html|title=Reese Schonfeld, CNN's founding president, has died at 88|last=Stelter|first=Brian|date=July 28, 2020|publisher=CNN|access-date=July 31, 2020}}</ref> Di 1980-an de, dema ku hate weşandin, CNN yekemîn kanala televîzyonê bû ku nûçegihaniya wê di 24-saet de bû , <ref name="CNNtaipei">{{Cite web|url=http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2005/05/31/2003257358|title=CNN changed news – for better and worse|date=May 31, 2005|website=Taipei Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20150603070942/http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2005/05/31/2003257358|archive-date=June 3, 2015|access-date=January 24, 2009}}</ref> û yekemîn kanala televîzyonê ya ku teybet bû bi hemû demê xwe ve ji bo nûçeyan li Dewletên Yekbûyî yên Amrîkaye . <ref name="CNN20">{{Cite news|url=http://www.enquirer.com/editions/2000/05/28/loc_kiesewetter.html|title=In 20 years, CNN has changed the way we view the news|last=Kiesewetter|first=John|date=May 28, 2000|website=Cincinnati Enquirer|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171011224046/http://www.enquirer.com/editions/2000/05/28/loc_kiesewetter.html|archive-date=October 11, 2017|access-date=January 24, 2009}}</ref> == Dîrok == ==== Gulferê Kendavê ==== === Malper === [[Wêne:Cnncenter.jpg|rast|thumb|CNN Navenda Atlanta]] == Buroyên == [[Wêne:CNN_News_bureaus_world.png|thumb|Cihên buroya CNN]] [[Wêne:CNN_headquarters_in_New_York_City_IMG_3707.JPG|rast|thumb|CNN li Bajarê New York]] [[Wêne:CNN_Center_studios.jpg|thumb|Studyoyên Navenda CNN]] == Xelat û rûmet == 2020: Ed Lavandera ya CNN-ê ji bo "Hêza Karkerê Veşartî: Li Amerîkayê Bê Belge" Peabody hate xelat kirin. <ref name=":0">{{Cite web|url=https://thehill.com/homenews/media/502097-journalists-engel-lavandera-among-2020-peabody-award-winners|title=Journalists Engel, Lavandera among 2020 Peabody Award winners|last=Vella|first=Lauren|date=2020-06-10|website=TheHill|language=en|access-date=2020-08-02}}</ref> 2019: Dibistana USC Annenberg xelata Walter Cronkite da CNN. <ref>{{Cite web|url=https://adweek.it/2JAmk0q|title=Here’s Who Won 2019 Walter Cronkite Awards for Excellence in TV Political Journalism|website=adweek.it|language=en-US|access-date=2020-08-02}}</ref> 2018: Nima Elbagir a CNN dê Xelata Rojnamegeriya Wêrekiyê ya 2018 ji Weqfa Ragihandina Jinên Navneteweyî bistîne . <ref>{{Cite web|url=http://cnnpressroom.blogs.cnn.com/2018/06/19/cnns-nima-elbagir-to-receive-2018-courage-in-journalism-award/|title=CNN's Nima Elbagir to Receive 2018 Courage in Journalism Award|archive-url=https://web.archive.org/web/20180930190313/http://cnnpressroom.blogs.cnn.com/2018/06/19/cnns-nima-elbagir-to-receive-2018-courage-in-journalism-award/|archive-date=September 30, 2018|access-date=October 2, 2018}}</ref> 1998: CNN ji bo azadiya axaftinê xelata çar azadiyê stend. <ref>{{Cite web|url=http://www.rooseveltinstitute.org/four-freedoms-awards|title=Four Freedom Awards|archive-url=https://web.archive.org/web/20150325223647/http://www.rooseveltinstitute.org/four-freedoms-awards|archive-date=March 25, 2015|access-date=April 4, 2015}}</ref> ==Girêder== * {{Malpera fermî|https://www.cnn.com/}} * [https://cnnlivestreamo.com/ CNN Live Stream]{{Mirin girêdan|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == Çavkanî == * {{Citation|journal=[[Core.ac.uk]]|quote=[[Open access]] research papers|url=https://core.ac.uk/search?q=%22Cable%20News%20Network%22|title=Cable+News+Network}}[[null|girêdan=|weşana gihîştina vekirî - xwendin belaş]] [[Kategorî:Kanalên televîzyonê yên Amerîkayê]] 3cm3ecjbozbqtyxpmr48xvnm9ijspdy 0 101142 1094748 1029425 2022-08-08T23:10:05Z Sakura emad 44816 Review+ wikitext text/x-wiki Mîstîsîzm (ji yewnanî: ''myô'', girtin, çavên xwe girtin, di cîhana hundurîn de têdeketin) têgihîştina (gumanbar) ya serwext, xwedayî, transsendent (ne bi saya hîsan) ne bi rêya aqil, lê: bi ezmûna hundurîn a xas, bi sehekî (zêhnî), bi medîtasyonê yan nimêjê, ezmûna hestyarî, hezkirina dilşewatî di rewşek ekstatîk de; Hewldana bo têdeketina kûrahî ya hişê xwe, da ku bi wê bi awayekî nefamber, nepenî ve beşdarî yekîtiya heyîna xwedayî (unio mystica) bibe; doktrîna mîstîk, tevgera mîstîk. Hêmanên mîstîkî di gelek doktrînên metafizîkî de hene, wekî PLATO, CARDANUS, PICO, CAMPANELLA, AGRIPPA, PARACELSUS, NICOLAUS CUSANUS; G. BRUNO, PASCAL, MALEBRANCHE, SPINOZA ("evîna Xwedayê rewşenbîr"); F. VON SCHLEGEL, NOVALIS, SCHELLING, CHR. KRAUSE, F. BAADER, SCHOPENHAUER, FECHNER, E. V. HARTMANN, NIETZSCHE, û yên din. Mîstîkî bi taybetî teosofîstên hindî, orfîk, pîtagoriyên nû, neoplatonîst in; îrfan (gnosîs), kabbalâ, DIONYSIUS AREOPAGITA, BERNHARD VON CLAIRVAUX, BONAVENTURA, RICHARD û HUGO VON ST. VIKTOR, RAYMUND VON SABUNDE, Begharden, Sufîzm (Tesawifa îslamî); di heman demê de ECKHART, TAULER, SUSO, RUYSBROEK, GERHART GROOT, THOMAS A KEMPIS, nivîskarê "Teolojiya Germenî" (ji hêla F. Pfeiffer 1858 ve hate weşandin), VAL. WEIGEL, CASP. SCHWENKFELD, SEBAST. FRANK, J. BÖHME, ROB. FLUDD, ANGELUS SILESIUS, SWEDENBORG, ST. MARTIN, JACOBI, F. J. MOLITOR, PERTY, WL. SSOLOVYOV û yên din. Hin mîstîkvan nêzîkê panteîzmê ne - SCHELLING diyar dike: "Wateya ''to mystikon'' her tiştê veşartî, esrarî ye." "Bi piranî mîstîkî tebîet (xweza) e". "Kes bi îddîayên xwe tenê nabe mîstîkvan ... bi awayê ku ew îddîa dike, dibe mîstîkvan. Mîstîsîzm tenê dijberiya li dijî zanîna formal ya zanistî îfade dike." "Mîstîsîzm tenê dikare jê re bêje kalîteya derûnî ya ku hemû rastderketin an argumanên zanistî paşguh dike, ew a ku hemû zanîna rastîn, ya ku bitunî neye famkirin jî, tenê ji ronahiyek bi navê ''hundurîn'' pêşkêş dike, ne wek mecazî ji ronahiya famkirinê gelemperî ya her kesî, tenê ya di hundirê takekes de, ji vegotinek an pexamek tavilê, ji ferasetek ekstatîkî yan ji hest tenê ”(WW. I 10, 191 f.). SUABEDISSEN qala "mîstîsîzma ku di nêrîna ruh de xwe ji me re vedibêje" dike (Psychol. S. 117). "Têgeh ji hêla mîstîk ve êdî ne girîng e, lê hiş û xiyalê wî bi nehşanî dagirtî ne". Li gorî ULRICI, mîstîk di "ku haya me jê heye ku ramanek me heye, ku di me de bi mecbûrî bipejirînandina heyînek çê dibe, lê dîsa jî hewildanên me bo têgehkirina wî, bifikirîna wî, her tim têk diçin". Ya mîstîkî "kêliyek bêveger a fikirîn, naskirin û zanîna me ye" (Good et al. P. 639). V. COUSIN not dike: "Le mysticisme contient un skepticisme pusillanime à l'endroit de la raison, et en même temps une foi aveugle et portée jusqu" à l'oubli de toutes les condition imposées à la nature humaine "(Du vrai p. 105) Li dijî mîstîsîzmê, ew tekez dike: »Le sentiment par lui-même est une source d'emotion, non de connaissance. La seule faculté de connaître, c'est la raison ”(l.c. r. 114). »La vraie union de l'âme avec Dieu se fait par la vérité et par la vertu. Tout autre union est une chimère, un péril, quelquefois un sûc ”(l.c. r. 115). »L'extase, loin d'élever l'homme jusqu 'à Dieu, l'abaisse au-dessous de l'homme; car elle efface en lui la pensée ôtant sa condition, qui est la wijdan "(l.c. p. 126). R. STEINER ji bo mîstîsîzmê ye. Xwedê li tiştan radiweste ji ber ku wî xwe daye her tiştî. Divê mirov biafirîner wî rizgar bike. “Mirov êdî hundirê xwe dinihêre. Weke hêzek afirîner a veşartî, hîn jî hebûnek bêpar, Xweda di ruhê û dilê mirovan de diaveje. Di vê ruhê de cîhekî heye ku di wî de Xwedayê efsûnkar dikare îdsa vebijî. Ruh dayika ku dikare Xwedê ji xwezayê werbigire ye. Eger ku ruh biêhle ku xweza wê avis bike, ew ê ştitekî xwedayî biwelidîne. Ev ji vir şûnve Xwedayek nihênî nin e, ew yek ê eşkere ye. " "Ji ber vê yekê, zanîna mîstîk di prosesa cîhanê de pêvajoyek rastîn e. Ew ji zayina Xwedê ye "(Xiristiyantî rastiyeke mîstîkî p. 23 f.; bdb. Mîstîsîzm di destpêka rewşenbirî ya nûjen de.). DU PREL jî mîstîsîzmê pirr hêja dibîne (Philos. Mîstîk; Monîzm. Doktrîna Ruh p. 11) nimjboydjwkfgxbd75tp1xleqlgo66f 0 123424 1094741 1062328 2022-08-08T20:01:05Z 185.187.79.11 /* Youtuberên kurd */Youtuberê kurd wikitext text/x-wiki {{Gotara bêçavkanî}}[[Wêne:Noor Naem.jpg|thumb|Youtubereke jin a navdar a ku bi milyonan [[şopîner]]ên wê hene.]] [[Wêne:Cûrên Xelatên Youtubê.jpg|thumb|Cûreyên xelatên Youtubê]] [[Wêne:Like Nastya.png|thumb|Youtubereke qîz û bavê xwe çar xelatên cewherî birine (2019)]] [[Wêne:Juno Birch for Vogue Taiwan.jpg|thumb|Youtuberekî ''[[drag]]'' ê [[taywan]]î]] [[Youtuber]] ew kese yê ku vîdyoyan çêdike û li ser [[YouTube|YouTubê]] belav dike û YouTube wek [[platform]]a serekî dihejmêrê û xwedan cemawere û bînerekî zor e ji ber vê êkê dibêjinê "youtuber". == Cureyên vîdeoyên bi destê youtuberan == *''[[Tag]]'' *[[50 pirsên di warê min de]] *''[[Q&A]]'' (P&B, Pirsyar û Bersiv) *''[[Unboxing]]'' *''[[Challenge]]'' (yên youtuberên pêşbirkexwaz) *[[Vlog]] == Cureyên youtuberan == *Youtuberên vîdeoyên wan li ser şêweya jiyanê, modeya lixwekirinê, makyajkirin... *''[[Booktuber]]'' (youtuberên ku li ser pirtûkan disekinin) *''[[Gamer]]'' (youtuberên lîstikên vîdeoyî) *[[Youtuberên henekker]] == Reklam, sponsorên youtuberan û qezenckirina dirav li ba youtuberan == {{...}} == Wergirtina xelatan == Xelatên YouTubê jêk cidane gelek cureyên xelatan hene ku ew jik mertal in bi inglîzî dibêjinê ''YouTube Play Button'', li dîv vê rêzbendê youtuberan xelat dikin. * [[Mertalê zîv]]: ji bo kanalên ku 100.000 aboneyên wan hene (100 hezar endam). * [[Mertalê zêrîn]]: ji bo kanalên ku 1.000.000 aboneyên wan hene (yek milyon endam). * [[Mertalê cewherî]]: ji bo kanalên ku 10.000.000 aboneyên wan hene (deh milyon endam). * [[Mertalê taybet]]: ji bo kanalên ku 50.000.000 aboneyên wan hene (pêncî milyon endam). * [[Mertalê cewherî yê sor]]: ji bo kanalên ku 100.000.000 aboneyên wan hene (sed milyon endam). == Pênc kenalên pitirîn endam li ser Youtubê li sala 2021ê == * [[T-Series]], 193 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCq-Fj5jknLsUf-MWSy4_brA|title=T-Series - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[Cocomelon]], 118 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCbCmjCuTUZos6Inko4u57UQ|title=Cocomelon - Nursery Rhymes - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[SET India]], 115 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/c/setindia|title=SET India - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[PewDiePie]], 110 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UC-lHJZR3Gqxm24_Vd_AJ5Yw|title=PewDiePie - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[Kids Diana Show]],  83,5  milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCk8GzjMOrta8yxDcKfylJYw|title=✿ Kids Diana Show - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> == Youtuberên kurd == {| class="wikitable" ! Navê youtuber/ê ! Navê kenalê ! Hejmara endaman ! Çavkanî{{Çavk}} |- align="right" |[[Pêşawa Berezencî]] |[[Kurd Gamers]] |540 000 | |- align="right" |[[Ibrahîm Mohsin]] |[[Lucky Ibo]] |381 000 | |- align="right" |[[Akar Farayidûn]] |[[AkA assassiN]] |321 000 | |- align="right" |[[Mabast King|Mebest Beha'dîn]] |[[Mabast King]] |291 000 | |- align="right" |[[Karzan Hîşam]] |[[Karzan Hisham (YouTube)]] |284 000 | |- align="right" |[[Mîr Omer]] |[[Kurdish Gamer]] |281 000 | |- align="right" |[[Mama Qala]] |[[Mama Qala (YouTube)]] |232 000 | |- align="right" |[[Hozan Feyisel]] |[[Hozan B12]] |268 000 | |- align="right" |[[Ranco Mehmûd]] |[[Ranjo]] |227 000 | |- align="right" |[[Secad Şingalî]] |[[Sajad Shingali]] |182 000 | |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:YouTube]] [[Kategorî:Youtuber]] ohjlv10lhkai33gc4bjhzpv65hbppmn 1094742 1094741 2022-08-08T20:09:12Z 185.187.79.11 Çavkanî wikitext text/x-wiki {{Gotara bêçavkanî}}[[Wêne:Noor Naem.jpg|thumb|Youtubereke jin a navdar a ku bi milyonan [[şopîner]]ên wê hene.]] [[Wêne:Cûrên Xelatên Youtubê.jpg|thumb|Cûreyên xelatên Youtubê]] [[Wêne:Like Nastya.png|thumb|Youtubereke qîz û bavê xwe çar xelatên cewherî birine (2019)]] [[Wêne:Juno Birch for Vogue Taiwan.jpg|thumb|Youtuberekî ''[[drag]]'' ê [[taywan]]î]] [[Youtuber]] ew kese yê ku vîdyoyan çêdike û li ser [[YouTube|YouTubê]] belav dike û YouTube wek [[platform]]a serekî dihejmêrê û xwedan cemawere û bînerekî zor e ji ber vê êkê dibêjinê "youtuber". == Cureyên vîdeoyên bi destê youtuberan == *''[[Tag]]'' *[[50 pirsên di warê min de]] *''[[Q&A]]'' (P&B, Pirsyar û Bersiv) *''[[Unboxing]]'' *''[[Challenge]]'' (yên youtuberên pêşbirkexwaz) *[[Vlog]] == Cureyên youtuberan == *Youtuberên vîdeoyên wan li ser şêweya jiyanê, modeya lixwekirinê, makyajkirin... *''[[Booktuber]]'' (youtuberên ku li ser pirtûkan disekinin) *''[[Gamer]]'' (youtuberên lîstikên vîdeoyî) *[[Youtuberên henekker]] == Reklam, sponsorên youtuberan û qezenckirina dirav li ba youtuberan == {{...}} == Wergirtina xelatan == Xelatên YouTubê jêk cidane gelek cureyên xelatan hene ku ew jik mertal in bi inglîzî dibêjinê ''YouTube Play Button'', li dîv vê rêzbendê youtuberan xelat dikin. * [[Mertalê zîv]]: ji bo kanalên ku 100.000 aboneyên wan hene (100 hezar endam). * [[Mertalê zêrîn]]: ji bo kanalên ku 1.000.000 aboneyên wan hene (yek milyon endam). * [[Mertalê cewherî]]: ji bo kanalên ku 10.000.000 aboneyên wan hene (deh milyon endam). * [[Mertalê taybet]]: ji bo kanalên ku 50.000.000 aboneyên wan hene (pêncî milyon endam). * [[Mertalê cewherî yê sor]]: ji bo kanalên ku 100.000.000 aboneyên wan hene (sed milyon endam). == Pênc kenalên pitirîn endam li ser Youtubê li sala 2021ê == * [[T-Series]], 193 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCq-Fj5jknLsUf-MWSy4_brA|title=T-Series - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[Cocomelon]], 118 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCbCmjCuTUZos6Inko4u57UQ|title=Cocomelon - Nursery Rhymes - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[SET India]], 115 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/c/setindia|title=SET India - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[PewDiePie]], 110 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UC-lHJZR3Gqxm24_Vd_AJ5Yw|title=PewDiePie - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[Kids Diana Show]],  83,5  milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCk8GzjMOrta8yxDcKfylJYw|title=✿ Kids Diana Show - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> == Youtuberên kurd == {| class="wikitable" |+ ! Navê youtuber/ê ! Navê kenalê ! Hejmara endaman ! Çavkanî{{Çavk}} |- align="right" |[[Pêşawa Berezencî]] |[[Kurd Gamers]] |540 000 | |- align="right" |[[Ibrahîm Mohsin]] |[[Lucky Ibo]] |381 000 | |- align="right" |[[Akar Farayidûn]] |[[AkA assassiN]] |321 000 | |- align="right" |[[Mabast King|Mebest Beha'dîn]] |[[Mabast King]] |291 000 | |- align="right" |[[Karzan Hîşam]] |[[Karzan Hisham (YouTube)]] |284 000 | |- align="right" |[[Mîr Omer]] |[[Kurdish Gamer]] |281 000 | |- align="right" |[[Mama Qala]] |[[Mama Qala (YouTube)]] |232 000 | |- align="right" |[[Hozan Feyisel]] |[[Hozan B12]] |268 000 | |- align="right" |[[Ranco Mehmûd]] |[[Ranjo]] |227 000 | |- align="right" |[[Secad Şingalî]] |[[Sajad Shingali]] |182 000 |https://youtube.com/c/SajadShingali |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:YouTube]] [[Kategorî:Youtuber]] p1m5tisrzs32zxiho6glug0hts1mk93 0 125924 1094770 1094382 2022-08-09T05:05:05Z 176.219.45.104 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank şîrket|navê şîrketê=Vakfe|cihê welat=[[Türkiye]]|malper=https://www.vakfe.com|xwedî=[[Daniel Lau-Lopez]]|berhem=Lebas|marka=Vakfe|xizmet=Cilan|logo=Vakfe moda guncel logo2022.png}} '''Vakfe''' yan jî '''Vakfe Moda''', zincîreyeke modayê ya li [[Tirkiye|Tirkiyê]] ye ku bi qasî 200 karmend û zêdetirî 50 firoşgehan pêk tê. Welatên ku herî zêde dikan hene [[Îtalya]], [[Norwêc]], [[Fînlenda]], [[Polonya]] û Rojhilata Navîn in. Ofîsa sereke û navenda belavkirinê ya pargîdaniya ku di sektora kincên hazir de xizmetê dide, li [[Stembol]]ê ye. Li [[Bengladeş]], [[Hindistan]], [[Çîn]] û [[Lîtvanya]]yê nivîsgehên hilberînê hene.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnnturk.com/yasam/vakfe-moda-kadin-istihdamina-destek-verecegini-acikladii|title=Vakfe Moda Kadın İstihdamına Destek Vereceğini Açıkladı}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Şirket]] ev7kn3xb9tz9tjhk0ua4xpuj49v9idw 1094771 1094770 2022-08-09T05:06:28Z 159.146.73.19 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank şîrket|navê şîrketê=Vakfe|cihê welat=[[Türkiye]]|malper=https://www.vakfe.com|xwedî=[[Daniel Lau-Lopez]]|berhem=Lebas|marka=Vakfe|xizmet=Cilan|logo=Vakfe moda guncel logo2022.png}} '''Vakfe''' yan jî '''Vakfe Moda''', zincîreyeke modayê ya li [[Tirkiye|Tirkiyê]] ye ku bi qasî 200 karmend û zêdetirî 50 firoşgehan pêk tê. Welatên ku herî zêde dikan hene [[Îtalya]], [[Norwêc]], [[Fînlenda]], [[Polonya]] û Rojhilata Navîn in. Ofîsa sereke û navenda belavkirinê ya pargîdaniya ku di sektora kincên hazir de xizmetê dide, li [[Stembol]]ê ye. Li [[Bengladeş]], [[Hindistan]], [[Çîn]] û [[Lîtvanya]]yê nivîsgehên hilberînê hene.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnnturk.com/yasam/vakfe-moda-kadin-istihdamina-destek-verecegini-acikladii|title=Vakfe Moda Kadın İstihdamına Destek Vereceğini Açıkladı}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Şirket]] jdi3hd56ta7o7rkdly6l7k04gsmo75y 0 129053 1094745 1094196 2022-08-08T20:52:27Z CommonsDelinker 599 Wêneyê bi navê Kurdennasyonalistnewroz.png ji gotarê hate jêbirin, ji ber ku ew li Commonsê ji aliyê [[commons:User:Túrelio|Túrelio]] ve hate jêbirin. Sedema jêbirinê: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: https://www.reddit.com/r/KGBTR/comments/titkkf/t%C3%B wikitext text/x-wiki {{yekkirin|[[Kurdayetî]]}} {{Bêçavkanî}} {{Bêkategorî}} {{Kêm}} '''Kurdên Nasyonalîst''', tevgereke kurdperweriyê ye{{Çavk}} di destpêka sedsala 21ê de.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/opinion/29032022|title=Newroz ve Ala Rengin|website=www.rudaw.net|access-date=2022-07-31}}</ref> == Çavkanî == {{Çavkanî}} {{kurt}} 3pysip5cybckky0mmlqc4thqi6ptwlg 0 129080 1094705 1094700 2022-08-08T12:08:44Z MikaelF 935 /* Çiyayên Ketelonyayê */ wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]] (çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011, 8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] (La Vall d'Aran) |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri (çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[La Massana]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |[Çiyayên [Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |La Massana, [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Prepirineu | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[La Carabassa]] |Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó (Çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê (Prepirineu) | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]] (rêzeçiyayê pêşpîrenê)) | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Prepirineu | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[El Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[El Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[El Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |La Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |Picorandan |Baix Camp |Catalan Pre-coastal Range | style="text-align:right;" |991.2 m |- |Montagut d'Ancosa |Alt Camp |(Catalan Pre-coastal Range) | style="text-align:right;" |963.1 m |- |Castell de l'Airosa |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953.8 m |- |Creu de Santos |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |Serra de Cardó | style="text-align:right;" |941.9 m |- |Mola de Llaberia |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |918.3 m |- |La Miranda |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |918 m |- |Mola de Colldejou |Baix Camp |Tivissa-Vandellós Mountains (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |908.5 m |- |La Tossa |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887 m |- |Puig Sesarques |Gironès, Pla de l'Estany | | style="text-align:right;" |880.3 m |- |Tossal Gros |Alt Camp, Conca de Barberà |(Catalan Pre-coastal Range) | style="text-align:right;" |866.6 m |- |Puig Cornador |Osona | | style="text-align:right;" |859.7 m |- |Turó del Galutxo |Segarra | | style="text-align:right;" |851.5 m |- |Turó de la Creu de Gurb |Osona | | style="text-align:right;" |841.6 m |- |Còpia de Palomes |Anoia |Serra de Rubió | style="text-align:right;" |837.5 m |- |Les Tres alzines |Anoia |Serra de Rubió | style="text-align:right;" |831.2 m |- |La Moleta d'Alfara |Baix Ebre |(Serra de l'Espina) | style="text-align:right;" |812 m |- |Puig-l'agulla or Creu de Montagut |Osona | | style="text-align:right;" |810.3 m |- |Roc de la Guàrdia |Osona |(Catalan Transversal Range) | style="text-align:right;" |809 m |- |Turó de la Mamella |Vallès Occidental |Serra de l'Obac (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |806.6 m |- |Tossal Gros de Vallbona |Urgell |Serra del Tallat | style="text-align:right;" |802.9 m |- |Puig de la Talaia |Baix Penedès |Serra del Montmell | style="text-align:right;" |801.4 m |- |La Cogulla |Alt Camp, Conca de Barberà |(Catalan Pre-coastal Range) | style="text-align:right;" |785.6 m |- |Tossa de Viamar |Baix Ebre |Serra de Cardó (Catalan Pre-coastal Range) | style="text-align:right;" |766.9 m |- |Turó Gros |Vallès Oriental |Massís del Montnegre (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |766.1 m |- |Buinaca |Baix Ebre |Serra del Boix (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |764.6 m<ref name="anuari" /> |- |La Torreta del Montsià |Montsià |Serra del Montsià (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |764 m<ref name="anuari" /> |- |Morral de Cabrafeixet |Baix Ebre |Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |L'Avellanet |Anoia |Serra of Rubió | style="text-align:right;" |751.9 m |- |Muntanya de Santa Bàrbara |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751 m<ref name="anuari" /> |- |Montalt |Ribera d'Ebre |Serra de Montalt | style="text-align:right;" |749 m<ref name="anuari" /> |- |Puig de les Torres |Alt Penedès |Catalan Pre-coastal Range | style="text-align:right;" |748 m<ref name="anuari" /> |- |Molacima |Montsià |Serra del Montsià | style="text-align:right;" |748 m |- |Puig de Sant Miquel |Anoia |Serra of Rubió | style="text-align:right;" |733 m |- |Molló Puntaire |Baix Camp |Los Dedalts (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |728 m<ref name="anuari" /> |- |Punta del Pollo |Baix Ebre |Catalan Pre-coastal Range | style="text-align:right;" |693.9 m |- |Puig Cornador |Osona | | style="text-align:right;" |682.7 m |- |Montau |Alt Penedès, Baix Llobregat |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |657.1 m |- |La Foradada |Montsià |Serra del Montsià (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |655 m |- |Puig Cornador |Osona | | style="text-align:right;" |621.4 m |- |Puig de la Cabrafiga |Baix Camp |Catalan Pre-Coastal Range | style="text-align:right;" |614 m |- |La Morella |Baix Llobregat |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |593.6 m |- |Sant Roc d'Amer |Garrotxa, Gironès, Selva |Catalan Transversal Range | style="text-align:right;" |591 m |- |Punta de l'Home |Terra Alta |Serra de la Fatarella (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552 m |- |Puig d'Arques |Baix Empordà |les Gavarres (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |532.2 m |- |Puig de la Mola |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |533.8 m |- |Turó de Céllecs |Maresme, Vallès Oriental |Serra del Corredor (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |534 m<ref name="anuari" /> |- |Puig de les Cadiretes |Gironès, Selva |Massís de les Cadiretes (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |518 m<ref name="anuari" /> |- |Puig de l'Hospici |Baix Llobregat, Vallès Occidental |Serra de l'Hospici (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |517.9 m |- |Tibidabo |Barcelonès |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |512 m<ref name="anuari" /> |- |Puntal dels Escambrons |Segrià, Ribera d'Ebre |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |500.0 m |- |La Picossa |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495.8 m |- |Montmeneu |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493.9 m |- |Puig Cornador |Garrotxa |Girona Province | style="text-align:right;" |450.7 m |- |Puig d'Olorda |Baix Llobregat |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |436 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |Montclar |Baix Empordà |(Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |401.1 m |- |Puig d'Ossa |Baix Llobregat |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |399 m |- |Puig de Sant Baldiri |Baix Empordà |(Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |398.0 m |- |Tossa Grossa de Montferri |Alt Camp |(Catalan Pre-coastal Range) | style="text-align:right;" |387.3 m |- |Penya del Moro |Baix Llobregat |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |375 m |- |Montgròs |Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |359.2 m |- |La Mola |Tarragonès, Baix Penedès |Catalan Pre-coastal Range | style="text-align:right;" |316.6 m |- |Puig d'en Boronet |Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |315 m |- |Montplà |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |310.3 m |- |Muntanya d'Ullà |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |306.2 m |- |Montgrí |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |303.0 m |- |Tossal de l'Infern |Pla d'Urgell |Tossals de Torregrossa | style="text-align:right;" |301.4 m |- |La Fita Alta |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289.2 m |- |Fita dels Tres Termes |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |276.5 m |- |La Talaia |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |269.1 m |- |La Cogulla |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244.3 m |- |Turó de la Dona Morta |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190.0 m |- |Punta dels Guíxols |Baix Empordà |(Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |37 m |} == Çavkanî == <references /> tp3qdgcsosc7is203hw5zoevzm51bs4 1094707 1094705 2022-08-08T12:25:43Z MikaelF 935 /* Çiyayên Ketelonyayê */ wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]] (çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011, 8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] (La Vall d'Aran) |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri (çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[La Massana]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |[[Çiyayên [Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |La Massana, [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Prepirineu | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[La Carabassa]] |Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó (Çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê (Prepirineu) | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]] (rêzeçiyayê pêşpîrenê)) | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Prepirineu | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[El Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[El Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[El Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |La Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp}} |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |L'Avellanet |Anoia |Serra of Rubió | style="text-align:right;" |751.9 m |- |Muntanya de Santa Bàrbara |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751 m<ref name="anuari" /> |- |Montalt |Ribera d'Ebre |Serra de Montalt | style="text-align:right;" |749 m<ref name="anuari" /> |- |Puig de les Torres |Alt Penedès |Catalan Pre-coastal Range | style="text-align:right;" |748 m<ref name="anuari" /> |- |Molacima |Montsià |Serra del Montsià | style="text-align:right;" |748 m |- |Puig de Sant Miquel |Anoia |Serra of Rubió | style="text-align:right;" |733 m |- |Molló Puntaire |Baix Camp |Los Dedalts (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |728 m<ref name="anuari" /> |- |Punta del Pollo |Baix Ebre |Catalan Pre-coastal Range | style="text-align:right;" |693.9 m |- |Puig Cornador |Osona | | style="text-align:right;" |682.7 m |- |Montau |Alt Penedès, Baix Llobregat |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |657.1 m |- |La Foradada |Montsià |Serra del Montsià (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |655 m |- |Puig Cornador |Osona | | style="text-align:right;" |621.4 m |- |Puig de la Cabrafiga |Baix Camp |Catalan Pre-Coastal Range | style="text-align:right;" |614 m |- |La Morella |Baix Llobregat |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |593.6 m |- |Sant Roc d'Amer |Garrotxa, Gironès, Selva |Catalan Transversal Range | style="text-align:right;" |591 m |- |Punta de l'Home |Terra Alta |Serra de la Fatarella (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552 m |- |Puig d'Arques |Baix Empordà |les Gavarres (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |532.2 m |- |Puig de la Mola |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |533.8 m |- |Turó de Céllecs |Maresme, Vallès Oriental |Serra del Corredor (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |534 m<ref name="anuari" /> |- |Puig de les Cadiretes |Gironès, Selva |Massís de les Cadiretes (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |518 m<ref name="anuari" /> |- |Puig de l'Hospici |Baix Llobregat, Vallès Occidental |Serra de l'Hospici (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |517.9 m |- |Tibidabo |Barcelonès |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |512 m<ref name="anuari" /> |- |Puntal dels Escambrons |Segrià, Ribera d'Ebre |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |500.0 m |- |La Picossa |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495.8 m |- |Montmeneu |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493.9 m |- |Puig Cornador |Garrotxa |Girona Province | style="text-align:right;" |450.7 m |- |Puig d'Olorda |Baix Llobregat |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |436 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |Montclar |Baix Empordà |(Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |401.1 m |- |Puig d'Ossa |Baix Llobregat |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |399 m |- |Puig de Sant Baldiri |Baix Empordà |(Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |398.0 m |- |Tossa Grossa de Montferri |Alt Camp |(Catalan Pre-coastal Range) | style="text-align:right;" |387.3 m |- |Penya del Moro |Baix Llobregat |Serra de Collserola (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |375 m |- |Montgròs |Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |359.2 m |- |La Mola |Tarragonès, Baix Penedès |Catalan Pre-coastal Range | style="text-align:right;" |316.6 m |- |Puig d'en Boronet |Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |315 m |- |Montplà |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |310.3 m |- |Muntanya d'Ullà |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |306.2 m |- |Montgrí |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |303.0 m |- |Tossal de l'Infern |Pla d'Urgell |Tossals de Torregrossa | style="text-align:right;" |301.4 m |- |La Fita Alta |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289.2 m |- |Fita dels Tres Termes |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |276.5 m |- |La Talaia |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |269.1 m |- |La Cogulla |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244.3 m |- |Turó de la Dona Morta |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190.0 m |- |Punta dels Guíxols |Baix Empordà |(Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |37 m |} == Çavkanî == <references /> qfu7amlk828zppzjerxuhuf4rgudoax 1094713 1094707 2022-08-08T13:12:14Z MikaelF 935 /* Çiyayên Ketelonyayê */ wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]] (çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] (La Vall d'Aran) |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri (çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[La Massana]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |[[Çiyayên [Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |La Massana, [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Prepirineu | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[La Carabassa]] |Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó (Çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê (Prepirineu) | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]] (rêzeçiyayê pêşpîrenê)) | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Prepirineu | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[El Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[El Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[El Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |La Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp}} |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Çavkanî == <references /> 7m5j3s04h4wyb0o36zik7wsxyvs9ibe 1094715 1094713 2022-08-08T13:21:20Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] (La Vall d'Aran) |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[La Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |[[çiyayên [Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |La Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[La Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[El Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[El Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[El Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |La Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp}} |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Çavkanî == <references /> 38hj112xifla49dgod6vfa150jbhcv2 1094716 1094715 2022-08-08T13:22:08Z MikaelF 935 /* Çiyayên Ketelonyayê */ wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] (La Vall d'Aran) |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[La Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |La Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[La Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[El Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[El Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[El Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |La Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp}} |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Çavkanî == <references /> sds91ib70rslsic3eha5ybpautwyodt 1094717 1094716 2022-08-08T13:22:46Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[La Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |La Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[La Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[El Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[El Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[El Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |La Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp}} |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Çavkanî == <references /> jq38u9okkpfwds511wvoagywmcd9ozi 1094720 1094717 2022-08-08T13:26:20Z MikaelF 935 /* Çiyayên Ketelonyayê */ wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[la Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |la Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[la Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[el Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[el Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[el Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |la Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp}} |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Çavkanî == <references /> 0we70fxsjpajgdycia1eu8tsk1j5cxb 1094721 1094720 2022-08-08T13:28:04Z MikaelF 935 /* Çiyayên Ketelonyayê */ wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb| Llûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[la Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |la Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[la Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[el Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[el Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[el Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |la Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Çavkanî == <references /> 1h6gqogi8alb8uf2bl0djvbzjdpndw4 1094722 1094721 2022-08-08T13:30:51Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb|Lûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[la Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |la Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[la Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[el Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[el Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[el Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |la Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell |Classif. unclear | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Lîste]] [[Kategorî:Çiyayên Ketelonyayê]] [[Kategorî:Ketelonya]] 0244viu9amc8g2ida9aramdz1p7vypm 1094723 1094722 2022-08-08T13:37:29Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Xebat}} Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb|Lûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[la Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |la Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[la Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[el Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[el Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[el Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |la Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell | | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Ferhengoka ketelanî-kurdî == *cim: [[lûtke]] *massís: [[girse]], masîv *muntanya: [[çiya]] *penya: [[zinar]] *puig ("pûç"): [[gir]] *turó: gir == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Lîste]] [[Kategorî:Çiyayên Ketelonyayê]] [[Kategorî:Ketelonya]] lo2em1kmbvwzyo8mk2bucfsoywi8rna 1094724 1094723 2022-08-08T13:37:45Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb|Lûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[la Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |la Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[la Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[el Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[el Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[el Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], rêzeçiyayên îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |la Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell | | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Ferhengoka ketelanî-kurdî == *cim: [[lûtke]] *massís: [[girse]], masîv *muntanya: [[çiya]] *penya: [[zinar]] *puig ("pûç"): [[gir]] *turó: gir == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Lîste]] [[Kategorî:Çiyayên Ketelonyayê]] [[Kategorî:Ketelonya]] pwzuswjgzezl4gmdsqa77dsfyf9mpw5 1094736 1094724 2022-08-08T18:57:36Z MikaelF 935 /* Çiyayên Ketelonyayê */ wikitext text/x-wiki Eve lîsteya '''çiyayên [[Ketelonya|Ketelonyayê]]'''. [[Wêne:View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg/220px-View_of_pica_de_Estats_from_estany_Estats.jpg|thumb| Pica d'Estats ji Estany d'Estats]] [[Wêne:Montaña_del_Pedraforca.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg/220px-Monta%C3%B1a_del_Pedraforca.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pedraforca2.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Pedraforca2.jpg/220px-Pedraforca2.jpg|thumb| Pedraforca]] [[Wêne:Pic_de_Perafita.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Pic_de_Perafita.jpg/220px-Pic_de_Perafita.jpg|thumb| Tossal de la Truita, wekî Pic de Perafita jî tê zanîn]] [[Wêne:Pic_de_Monteixo.jpg|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pic_de_Monteixo.jpg/220px-Pic_de_Monteixo.jpg|thumb|Lûtkeya Monteixo]] [[Wêne:Roc_bataller.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Roc_bataller.JPG/220px-Roc_bataller.JPG|thumb| Roc Bataller, Pallars Sobirà]] [[Wêne:Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG/220px-Estany_Gran_de_la_Pera_P1030385.JPG|thumb| Monturull li ser gola Estany Gran de la Pera]] [[Wêne:Salvador_espases.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Salvador_espases.JPG/220px-Salvador_espases.JPG|thumb| Puig de l'Hospici nêzîkî Vacarisses]] [[Wêne:Pic_de_la_Còpia_de_Palomes.JPG|girêdan=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG/220px-Pic_de_la_C%C3%B2pia_de_Palomes.JPG|thumb| Còpia de Palomes (837 m) li Ketelonya Navîn]] == Çiyayên Ketelonyayê == {| class="sortable wikitable" border="0" style="background:#fff;" |+ style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Çiyayên Ketelonyayê li gorî bilindahiyê''' ! style="background:#efefef;" |Navê lûtkeyê ! style="background:#efefef; width:120px;" |Navçe (''comarca'') ! style="background:#efefef; width:160px;" |Rêzeçiyayê sereke ! style="background:#efefef;" |Bilindahî (m) |- |[[Pica d'Estats]] |[[Pallars Sobirà]], [[Arieja]] |[[Girse]]ya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 143,1 m |- |[[Pic Verdaguer]] |Pallars Sobirà, Arieja |[[Girseya Montcalm]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 129,1 m |- |[[Punta Gabarró]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 105,0 m |- |[[Pic de Sotllo]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 072,7 m |- |[[Comaloforno]] |[[Alta Ribagorça]] |[[Girseya Besiberri]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 029,2 m |- |[[Besiberri Sud]] (Besiberriya Başûr) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 023,4 m |- |[[Punta Alta de Comalesbienes]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 014,1 m |- |[[Tuc de Molières]] |[[Newala Aranê]], Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 011,8 m |- |[[Besiberri Nord]] (Besiberriya Bakur) |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 009,3 m |- |[[Rodó de Canalbona]] |[[Pallars Sobirà]], Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |3 004,0 m |- |[[Besiberri del Mig]] (Besiberriya Navîn) |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 995,2 m |- |[[Pic de la Pala Alta de Sarradé]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 983,4 m |- |[[Pic de Peguera]] |[[Pallars Jussà]] (Pallarsa Jêrîn), [[Pallars Sobirà]] (Pallarsa Jorîn) |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 980,1 m |- |[[Pic de Canalbona]] |Pallars Sobirà, Arieja |Girseya Montcalm, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 965,3 m |- |[[Pic de Contraix]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 958,0 m |- |[[Punta Senyalada]] |Alta Ribagorça |Girseya Besiberri, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 952,6 m |- |[[Pic de Subenuix]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 950,5 m |- |[[Coma Pedrosa]] |[[la Massana]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 942,0 m |- |[[Gran Tuc de Colomers]] |Alta Ribagorça, [[Newala Aranê]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 933,5 m |- |[[Roca Entravessada]] |Pallars Sobirà, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 928,6 m |- |[[Tossa Plana de Lles]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 903,9 m |- |[[Pic de l'Estany Fondo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 813,7 m |- |[[Puigpedrós]] |Baixa Cerdanya, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 912,6 m |- |[[Puigmal]] |[[Ripollès]], [[Alta Cerdanya]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 909,6 m |- |[[Monteixo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 905,0 m<ref name="anuari">[http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/ Anuari estadístic de Catalunya 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080509200422/http://www.idescat.net/cat/idescat/publicacions/anuari/|date=2008-05-09}}</ref> |- |[[Pic Morto]] |Pallars Jussà, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 902,0 m |- |[[Pic de Sanfonts]] |la Massana, [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 894,0 m |- |[[Montsent de Pallars]] |Pallars Jussà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 883,0 m |- |[[Bastiments]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 881,3 m |- |[[Pic de l'Infern]] (Lûtkeya Dojehê) |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 859,0 m |- |[[la Faiada]] |Alta Ribagorça, Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 859,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Pic de Noufonts]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 851,1 m |- |[[Mont-roig]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 846,3 m |- |[[Pic del Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 843,2 m |- |[[Pic de Freser]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 834,9 m |- |[[Pic de Finestrelles]] an jî [[Cim de Finestrelles]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 826,9 m |- |[[Pic Petit de Segre]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 810,5 m |- |[[Pic de la Fossa del Gegant]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 807,7 m |- |[[Pic de Noucreus]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 799,2 m |- |[[Pic de Salòria]] |Alt Urgell, Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,3 m |- |[[Pic d'Eina]] |Ripollès, Alta Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 789,2 m |- |[[Pica del Canigó]] |Conflent |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 786,0 m<ref name="ign">Height as it appears in [http://www.geoportail.fr/visu2D.do? Géoportail], [http://www.ign.fr National Geographic Institute of France] {{In lang|fr}}</ref> |- |[[Monturull]] |[[Alt Urgell]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 761,0 m |- |[[Tossal de la Truita]] yan jî [[Pic de Perafita]] |[[Baixa Cerdanya]], [[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 753,2 m |- |[[Gran Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 748,0 m |- |[[la Carabassa]] |Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 740,0 m |- |[[Coma del Clot]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 739.0 m |- |[[Petit Encantat]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 734,0 m |- |[[Tretzevents]] an jî [[Tres Vents]] |[[Vallespir]] |Canigó, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 732,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de Fontnegra]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 727,7 m |- |[[Torreneules]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 713,2 m |- |[[Gra de Fajol]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 708,0 m |- |[[Pic de la Dona]] |Ripollès, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 702,5 m |- |[[les Borregues]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 692,8 m |- |[[Puig de Pastuira]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 353,8 m |- |[[Pic Negre d'Urgell]] |[[Andorra]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 693,0 m |- |[[Pic de Serra Gallinera]] |Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 663,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Vulturó]] |[[Alt Urgell]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 648,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig d'Ombriaga]] |Ripollès, [[Conflent]] |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 638,6 m |- |[[Pic de Costa Cabirolera]] |[[Berguedà]] |[[Serra del Cadí]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,604,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Tosa d'Alp]] |Baixa Cerdanya |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 587,0 m |- |[[Balandrau]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 585,3 m |- |[[Puig de Fontlletera]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 577,3 m |- |[[Gra de Fajol Petit]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 566,9 m |- |[[Torreta de Cadí]] |Alt Urgell |Serra del Cadí, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,561.2 m |- |[[Tuc del Caubo]] |Pallars Sobirà |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 557,1 m |- |[[Puig de Dòrria]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 547,2 m |- |[[Comabona]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra del Cadí, rêzeçiya pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2v547,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Lo Corrunco]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 543,3 m |- |[[Roca Colom]] |Ripollès, Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 506,5 m |- |[[Pedraforca]] |Berguedà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 497,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Costabona]] |Ripollès, Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 464,0 m |- |[[Puigllançada]] |Berguedà |[[Serra de Moixeró]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2,409,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Puig de la Collada Verda]] |Vallespir, Conflent |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 403,0 m<ref name="ign" /> |- |[[Pedró dels Quatre Batlles]] |[[Solsonès]], Alt Urgell |[[el Port del Comte]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 386,5 m |- |[[Cap del Verd]] |[[Alt Urgell]], [[Solsonès]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 283,8 m |- |[[Penyes Altes de Moixeró]] |Berguedà, Baixa Cerdanya |Serra de Moixeró, rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 276,1 m |- |[[Puig Cerverís]] |Ripollès |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 208,3 m |- |[[Roca de la Feixa]] |Alta Ribagorça |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 092,9 m |- |[[Cap de Boumort]] |Pallars Jussà |[[Serra de Boumort]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 0752 m |- |[[Cim de Pla de Pujalts]] |Ripollès |[[Serra de Montgrony]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |2 056,1 m |- |[[Taga]] |Ripollès |[[Serra de Conivella]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 038,3 m |- |[[Puig Estela]] |Ripollès |[[Serra Cavallera]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |2 013,1 m |- |[[Sant Amand]] |Ripollès |[[Serra de Sant Amand]], çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 851,4 m |- |[[Puig Cornador]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 799,7 m |- |[[Turó de l'Home]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,7 m |- |[[les Agudes]] |[[Selva]], Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 706,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Matagalls]] |Osona, Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 697,9 m |- |[[Puig de Lleràs]] |Pallars Jussà |parêzgeha [[Lleida]] | style="text-align:right;" |1 691,9 m |- |[[Tossal de les Torretes]] |[[Noguera]] |[[Montsec de Rúbies]], rêzeçiyayê pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 676,4 m |- |[[Sant Alís]] |Noguera, Pallars Jussà |[[Serra del Montsec]] | style="text-align:right;" |1 675,3 m |- |[[Tossal de Mirapallars i Urgell]] |Noguera |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 672,4 m |- |[[el Coscollet]] |[[Alt Urgell]] |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 610,0 m |- |[[Montfalgars]] |Ripollès |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 608,1 m |- |[[Comanegra]] |[[Garrotxa]], Vallespir |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 551.8 m |- |[[Puig de l'Obiol]] |[[Osona]], Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer (transversal) ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 543,6 m |- |[[Milany]] |Osona, Ripollès |[[Serra de Milany]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 533,3 m |- |[[el Cogul]] |Solsonès |parêzgeha Lleida | style="text-align:right;" |1 526,0 m |- |[[Puigsacalm]] |Garrotxa |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 512,6 m |- |[[Puigsacalm Xic]] |Garrotxa, Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 490,5 m |- |[[Roc del Comptador]] |Alt Empordà |[[Serra de les Salines]], çiyayên [[Pîrenê]]) | style="text-align:right;" |1 451,0 m |- |[[el Moixer]] |Alt Empordà |Serra de les Salines, çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 443,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Mont Caro]] yan jî [[Caro]] |[[Baix Ebre]] |[[Ports de Tortosa-Beseit]], sîstema îberî | style="text-align:right;" |1 440,6 m |- |[[Roc de Frausa]] |Alt Empordà |Serra de les Salines. çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 421,0 m |- |[[Sant Mamet]] |Noguera |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 391,0 m |- |[[Puig de Bassegoda]] |[[Alt Empordà]], Garrotxa |çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |1 373,0 m |- |[[Tossal dels Tres Reis]] an jî [[Tossal del Rei]] |[[Montsià]], [[Matarranya]], [[Baix Maestrat]] |[[Ports de Beseit]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 350,3 m |- |[[Sant Corneli]] |Pallars Jussà |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 351,0 m |- |[[Tossal d'en Cervera]] |[[Baix Maestrat]], [[Montsià]] |Ports de Beseit | style="text-align:right;" |1 347,5 m |- |[[Puig Drau]] |[[Vallès Oriental]], [[Osona]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 345,5 m |- |[[el Negrell]] |[[Montsià]], [[Welatê Valensiya]] |Ports de Tortosa-Beseit, sîstema îberî | style="text-align:right;" |1,345 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Àliga]] |Osona |[[Serra de Curull]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 344,2 m |- |[[el Sui]] |Vallès Oriental |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 322,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Cabrera]] |Garrotxa, Osona |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 307,7 m |- |[[Turó de Morou]] |Vallès Oriental, [[Selva]] |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 303,6 m |- |[[Turó del Samont]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 272,0 m |- |[[Puig Neulós]] |[[Alt Empordà]], [[Rosselló]] |[[Serra de l'Albera]] | style="text-align:right;" |1 256,0 m |- |[[Bellmunt]] |Osona |[[Serra de Bellmunt]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1,246.9 m |- |[[Sant Jeroni]] |[[Anoia]], [[Bages]], [[Baix Llobregat]] |[[Montserrat]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 236,4 m |- |[[Puig Cornador]] |[[Ripollès]] |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 229,2 m |- |[[Tosseta Rasa]] |[[Terra Alta]] |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |1 219,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de la Torroja]] |Montsià, [[Aragon]] |Ports de Beseit, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 204,8 m |- |[[Tossal de la Baltasana]] |[[Baix Camp]], [[Conca de Barberà]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Miquel de Solterra]] |[[Selva]] |[[Guilleries]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 203,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Rocallarga]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 186,5 m |- |[[l'Espina]] |Terra Alta, [[Baix Ebre]] |[[Serra de l'Espina]], sîstema îberî û rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 181,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal de l'Albarda]] yan jî [[l'Albarda Castellana]] |Baix Llobregat |[[Montserrat]] | style="text-align:right;" |1 177,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Roca Corbatera]] |[[Priorat]] |[[Montsant]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 163,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Sant Benet]] |la Selva |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |1 150,0 m |- |[[Mola d'Estat]] |Baix Camp, Conca de Barberà |[[Muntanyes de Prades]] | style="text-align:right;" |1 127,3 m |- |[[Mare de Déu del Mont]] |[[Alt Empordà]] |Pêşpîrenê | style="text-align:right;" |1 123,1 m |- |[[Mola del Guerxet]] |Conca de Barberà |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 121,2 m |- |[[Mola dels Quatre Termes]] |Baix Camp, Conca de Barberà |Muntanyes de Prades | style="text-align:right;" |1 117,7 m |- |[[el Far]] |Selva |[[Collsacabra]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 110,3 m |- |[[Piló dels Senyalets]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 107,0 m |- |[[la Mola]] |[[Vallès Occidental]] |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 104,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta de l'Aigua]] |Baix Ebre, Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 091,6 m |- |[[el Montmajor]] |[[Garrotxa]] |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 073,8 m |- |[[Tossal d'Engrilló]] |Terra Alta |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |1 072,0 m |- |[[els Munts]] |Osona | | style="text-align:right;" |1 057,1 m |- |[[Montcau]] |Vallès Occidental, Bages |[[Sant Llorenç del Munt]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 056,7 m |- |[[Tagamanent]] |[[Vallès Oriental]] |[[Montseny]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,9 m |- |[[la Mussara]] |Baix Camp |Muntanyes de Prades, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 055,6 m |- |[[Turó de Bellver]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 041,5 m |- |[[Puigsallança]] |Garrotxa |[[Serra de Finestres]], rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 026,2 m |- |[[Puig Castellar]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 017,0 m |- |[[Punta de la Barrina]] |[[Alt Camp]] |[[Muntanyes de Prades]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 013,6 m |- |[[Roca Centella]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 000,5 m |- |[[Punta del Curull]] |[[Garrigues]] |[[Serra de la Llena]] | style="text-align:right;" |1 021,9 m |- |[[Turó de Sant Elies]] |Vallès Oriental |Montseny, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |1 003,0 m |- |[[Puigsou]] |[[Gironès]] |[[Muntanya de Rocacorba]] | style="text-align:right;" |991,3 m |- |[[Picorandan]] |[[Baix Camp]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |991,2 m |- |[[Montagut d'Ancosa]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |963,1 m |- |[[Castell de l'Airosa]] |Baix Ebre |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |953,8 m |- |[[Creu de Santos]] |Baix Ebre, Ribera d'Ebre |[[Serra de Cardó]] | style="text-align:right;" |941,9 m |- |[[Mola de Llaberia]] |[[Ribera d'Ebre]], Baix Camp |[[Serra de Llaberia]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,3 m |- |[[la Miranda]] |Ribera d'Ebre, Baix Camp |Serra de Llaberia, rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |918,0 m |- |[[Mola de Colldejou]] |Baix Camp |[[Çiyayên Tivissa-Vandellós]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |908,5 m |- |[[la Tossa]] |Pallars Jussà |Çiyayên [[Pîrenê]] | style="text-align:right;" |887,0 m |- |[[Puig Sesarques]] |Gironès, [[Pla de l'Estany]] | | style="text-align:right;" |880,3 m |- |[[Tossal Gros]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |866,6 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |859,7 m |- |[[Turó del Galutxo]] |[[Segarra]] | | style="text-align:right;" |851,5 m |- |[[Turó de la Creu de Gurb]] |Osona | | style="text-align:right;" |841,6 m |- |[[Còpia de Palomes]] |[[Anoia]] |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |837,5 m |- |[[les Tres Alzines]] |Anoia |[[Serra de Rubió]] | style="text-align:right;" |831,2 m |- |[[la Moleta d'Alfara]] |Baix Ebre |Serra de l'Espina | style="text-align:right;" |812,0 m |- |[[Puig-l'Agulla]] yan jî [[Creu de Montagut]] |Osona | | style="text-align:right;" |810,3 m |- |[[Roc de la Guàrdia]] |Osona |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |809,0 m |- |[[Turó de la Mamella]] |Vallès Occidental |[[Serra de l'Obac]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |806.6 m |- |[[Tossal Gros de Vallbona]] |[[Urgell]] |[[Serra del Tallat]] | style="text-align:right;" |802,9 m |- |[[Puig de la Talaia]] |[[Baix Penedès]] |[[Serra del Montmell]] | style="text-align:right;" |801,4 m |- |[[la Cogulla]] |Alt Camp, Conca de Barberà |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |785,6 m |- |[[Tossa de Viamar]] |Baix Ebre |[[Serra de Cardó]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,9 m |- |[[Turó Gros]] |Vallès Oriental |[[Massís del Montnegre]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |766,1 m |- |[[Buinaca]] |Baix Ebre |[[Serra del Boix]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,6 m<ref name="anuari" /> |- |[[la Torreta del Montsià]] |[[Montsià]] |[[Serra del Montsià]], rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |764,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Morral de Cabrafeixet]] |Baix Ebre |[[Cardó Massif (Catalan Pre-Coastal Range) | style="text-align:right;" |753 m<ref name="anuari" /> |- |[[l'Avellanet]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |751,9 m |- |[[Muntanya de Santa Bàrbara]] |Terra Alta |Ports de Tortosa-Beseit | style="text-align:right;" |751,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Montalt]] |[[Ribera d'Ebre]] |[[Serra de Montalt]] | style="text-align:right;" |749,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Torres]] |[[Alt Penedès]] |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |748,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Molacima]] |Montsià |[[Serra del Montsià]] | style="text-align:right;" |748,0 m |- |[[Puig de Sant Miquel]] |[[Anoia]] |[[Serra of Rubió]] | style="text-align:right;" |733,0 m |- |[[Molló Puntaire]] |Baix Camp |[[los Dedalts]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |728,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Punta del Pollo]] |Baix Ebre |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |693,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |682,7 m |- |[[Montau]] |Alt Penedès, Baix Llobregat |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |657,1 m |- |[[la Foradada]] |Montsià |Serra del Montsià, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |655,0 m |- |[[Puig Cornador]] |Osona | | style="text-align:right;" |621,4 m |- |[[Puig de la Cabrafiga]] |Baix Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |614,0 m |- |[[la Morella]] |Baix Llobregat |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |593,6 m |- |[[Sant Roc d'Amer]] |Garrotxa, Gironès, Selva |Rêzeçiyayê birrer ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |591,0 m |- |[[Punta de l'Home]] |[[Terra Alta]] |[[Serra de la Fatarella]] (Catalan Central Depression) | style="text-align:right;" |552,0 m |- |[[Puig d'Arques]] |Baix Empordà |[[les Gavarres]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |532,2 m |- |[[Puig de la Mola]] |Alt Penedès, Baix Llobregat, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |533,8 m |- |[[Turó de Céllecs]] |[[Maresme]], Vallès Oriental |[[Serra del Corredor]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |534,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de les Cadiretes]] |Gironès, Selva |[[Massís de les Cadiretes]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |518,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puig de l'Hospici]] |Baix Llobregat, Vallès Occidental |[[Serra de l'Hospici]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |517,9 m |- |[[Tibidabo]] |[[Barcelonès]] |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |512,0 m<ref name="anuari" /> |- |[[Puntal dels Escambrons]] |Segrià, Ribera d'Ebre |[[Pla de Lleida]] | style="text-align:right;" |500,0 m |- |[[la Picossa]] |Ribera d'Ebre | | style="text-align:right;" |495,8 m |- |[[Montmeneu]] |Segrià |Pla de Lleida | style="text-align:right;" |493,9 m |- |[[Puig Cornador]] |Garrotxa |parêzgeha Girona | style="text-align:right;" |450,7 m |- |[[Puig d'Olorda]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |436,0 m |- |Puig de les Cols |Baix Empordà |Massís del Montgrí (Catalan Coastal Range) | style="text-align:right;" |415.7 m |- |[[Montclar]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |401,1 m |- |[[Puig d'Ossa]] |Baix Llobregat |[[Serra de Collserola]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |399,0 m |- |[[Puig de Sant Baldiri]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |398,0 m |- |[[Tossa Grossa de Montferri]] |Alt Camp |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |387,3 m |- |[[Penya del Moro]] |Baix Llobregat |Serra de Collserola, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |375,0 m |- |[[Montgròs]] |Garraf |[[Massís del Garraf]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |359,2 m |- |[[la Mola]] |[[Tarragonès]], Baix Penedès |Rêzeçiyayê pêşperav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |316,6 m |- |[[Puig d'en Boronet]] |Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |315,0 m |- |[[Montplà]] |Baix Empordà |[[Massís del Montgrí]], rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |310.3 m |- |[[Muntanya d'Ullà]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |306,2 m |- |[[Montgrí]] |Baix Empordà |Massís del Montgrí, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |303,0 m |- |[[Tossal de l'Infern]] |[[Pla d'Urgell]] |[[Tossals de Torregrossa]] | style="text-align:right;" |301,4 m |- |[[la Fita Alta]] |Pla d'Urgell | | style="text-align:right;" |289,2 m |- |[[Fita dels Tres Termes]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |276,5 m |- |[[la Talaia]] |Alt Penedès, Garraf |Massís del Garraf, rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |269,1 m |- |[[la Cogulla]] |Priorat |Isolated hill; Catalan Central Depression | style="text-align:right;" |244,3 m |- |[[Turó de la Dona Morta]] |Selva |Hill of the Catalan Coastal Depression | style="text-align:right;" |190,0 m |- |[[Punta dels Guíxols]] |Baix Empordà |Rêzeçiyayê perav ê Ketelonyayê | style="text-align:right;" |37,0 m |} == Ferhengoka ketelanî-kurdî == *cim: [[lûtke]] *massís: [[girse]], masîv *muntanya: [[çiya]] *penya: [[zinar]] *puig ("pûç"): [[gir]] *turó: gir == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Lîste]] [[Kategorî:Çiyayên Ketelonyayê]] [[Kategorî:Ketelonya]] d7u4q13ofbtijhogkll2alaonylju3u 0 129088 1094734 2022-08-08T18:19:30Z Aranciodimassimo 51665 Bi rêya wergerandina rûpela "[[:ar:Special:Redirect/revision/58950478|فاتح بورتقال]]" hat çêkirin wikitext text/x-wiki '''Fatih Burtakal''' (z [[2ê sibatê|. 2'ê reşemiyê]] [[1967]],[[Nazilli]] ), rojnamevan û pêşkêşvan li Tirkiyeyê. == Dema perwerdehiyê == Xwendina xwe ya seretayî li Nazeliyê û lîse jî li Lîseya Ataturk a [[Îzmîr|Îzmîrê]] qedand . Zanîngeha [[Zanîngeha Stembolê|Stenbolê]], Fakulteya Zanistên Aborî û Îdarî qedandiye. Di sala 1994an de ji bo berdewamiya xwendina xwe û mamostetiya zimanên biyanî çû [[Awistralya|Australya]] . == Dema xebatê == Fateh Portingale piştî xwendina xwe, demekê li [[Awistralya|Australya]] rêveberê xwaringehek navdar bû. Di sala 1997an de vegeriya [[Tirkiye|Tirkiyê]] û bi Armagan Topper re zewicî. Di navbera salên 1997 û 2005an de di [[Star TV]] de wek nûçegihan xebitî. Di sala 2005’an de li ser pêşniyara rojnamevanê navdar Muhammed Alî Birand ji bo kanala D. Di Gulana 2010 de, li ser pêşniyara Irfan Djurmanji, pêşkêşvanê kanala nûçeyan a FOX, ew ji bo vê kanalê hate veguheztin. Fatih Portingale di navbera salên 2010 û 2013'an de pêşkêşvanê Calarsat bû. Di Îlona 2013'an de ji ber ku pêşkêşvana kanalê [[Nazlı Tolga|Nazli Tolga Berninke-Meyer zewicî]] û çû derve, Fatih Portakal bû lengerê FOX Evening News ''.'' <ref name="fox.com.tr">[http://www.fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140625221809/http://fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri|date=25 ژوئن 2014}}<span> </span>[1]</ref> Di 43yemîn Xelatên Bilbilê Zêrîn de, Fatih Portakal xelata baştirîn lengerê nûçeyan wergirt. <ref>[http://www.hurriyet.com.tr/43-pantene-altin-kelebek-odulleri-sahiplerini-buldu-40276830 43.Pantene Altın Kelebek Ödülleri sahiplerini buldu]</ref> == Effects == * Sessiz (2012) * Aklımla Dalga Geçme (2016) == Çavkanî == <references /> [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Bêjerên tirk]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] 3x7nk9vnac0v7ysn2zlxe7wq5shoto7 1094735 1094734 2022-08-08T18:20:26Z Aranciodimassimo 51665 wikitext text/x-wiki '''Fatih Portakal''' (z [[2ê sibatê|. 2'ê reşemiyê]] [[1967]],[[Nazilli]] ), rojnamevan û pêşkêşvan li Tirkiyeyê. == Dema perwerdehiyê == Xwendina xwe ya seretayî li Nazeliyê û lîse jî li Lîseya Ataturk a [[Îzmîr|Îzmîrê]] qedand . Zanîngeha [[Zanîngeha Stembolê|Stenbolê]], Fakulteya Zanistên Aborî û Îdarî qedandiye. Di sala 1994an de ji bo berdewamiya xwendina xwe û mamostetiya zimanên biyanî çû [[Awistralya|Australya]] . == Dema xebatê == Fateh Portingale piştî xwendina xwe, demekê li [[Awistralya|Australya]] rêveberê xwaringehek navdar bû. Di sala 1997an de vegeriya [[Tirkiye|Tirkiyê]] û bi Armagan Topper re zewicî. Di navbera salên 1997 û 2005an de di [[Star TV]] de wek nûçegihan xebitî. Di sala 2005’an de li ser pêşniyara rojnamevanê navdar Muhammed Alî Birand ji bo kanala D. Di Gulana 2010 de, li ser pêşniyara Irfan Djurmanji, pêşkêşvanê kanala nûçeyan a FOX, ew ji bo vê kanalê hate veguheztin. Fatih Portingale di navbera salên 2010 û 2013'an de pêşkêşvanê Calarsat bû. Di Îlona 2013'an de ji ber ku pêşkêşvana kanalê [[Nazlı Tolga|Nazli Tolga Berninke-Meyer zewicî]] û çû derve, Fatih Portakal bû lengerê FOX Evening News ''.'' <ref name="fox.com.tr">[http://www.fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140625221809/http://fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri|date=25 ژوئن 2014}}<span> </span>[1]</ref> Di 43yemîn Xelatên Bilbilê Zêrîn de, Fatih Portakal xelata baştirîn lengerê nûçeyan wergirt. <ref>[http://www.hurriyet.com.tr/43-pantene-altin-kelebek-odulleri-sahiplerini-buldu-40276830 43.Pantene Altın Kelebek Ödülleri sahiplerini buldu]</ref> == Effects == * Sessiz (2012) * Aklımla Dalga Geçme (2016) == Çavkanî == <references /> [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Bêjerên tirk]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] 5ol3p96bu4c9bcn14epl94t6j9hbix2 1094737 1094735 2022-08-08T19:21:57Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki '''Fatih Portakal''', (jdb. [[2ê sibatê]] [[1967]], [[Nazilli]], [[Manîsa]]) rojnamevan û pêşkêşvanekî tirk e. == Dema perwerdehiyê == Xwendina xwe ya seretayî li Nazeliyê û lîse jî li Lîseya Ataturk a [[Îzmîr|Îzmîrê]] qedand . Zanîngeha [[Zanîngeha Stembolê|Stenbolê]], Fakulteya Zanistên Aborî û Îdarî qedandiye. Di sala 1994an de ji bo berdewamiya xwendina xwe û mamostetiya zimanên biyanî çû [[Awistralya|Australya]] . == Dema xebatê == Fateh Portingale piştî xwendina xwe, demekê li [[Awistralya|Australya]] rêveberê xwaringehek navdar bû. Di sala 1997an de vegeriya [[Tirkiye|Tirkiyê]] û bi Armagan Topper re zewicî. Di navbera salên 1997 û 2005an de di [[Star TV]] de wek nûçegihan xebitî. Di sala 2005’an de li ser pêşniyara rojnamevanê navdar Muhammed Alî Birand ji bo kanala D. Di Gulana 2010 de, li ser pêşniyara Irfan Djurmanji, pêşkêşvanê kanala nûçeyan a FOX, ew ji bo vê kanalê hate veguheztin. Fatih Portingale di navbera salên 2010 û 2013'an de pêşkêşvanê Calarsat bû. Di Îlona 2013'an de ji ber ku pêşkêşvana kanalê [[Nazlı Tolga|Nazli Tolga Berninke-Meyer zewicî]] û çû derve, Fatih Portakal bû lengerê FOX Evening News ''.'' <ref name="fox.com.tr">[http://www.fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140625221809/http://fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri|date=25 ژوئن 2014}}<span> </span>[1]</ref> Di 43yemîn Xelatên Bilbilê Zêrîn de, Fatih Portakal xelata baştirîn lengerê nûçeyan wergirt. <ref>[http://www.hurriyet.com.tr/43-pantene-altin-kelebek-odulleri-sahiplerini-buldu-40276830 43.Pantene Altın Kelebek Ödülleri sahiplerini buldu]</ref> == Effects == * Sessiz (2012) * Aklımla Dalga Geçme (2016) == Çavkanî == <references /> [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Bêjerên tirk]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] f78x67cqla1hpobe5gb6uony83puhtc 1094738 1094737 2022-08-08T19:23:22Z Penaber49 39672 /* Perwerdeh */ wikitext text/x-wiki '''Fatih Portakal''', (jdb. [[2ê sibatê]] [[1967]], [[Nazilli]], [[Manîsa]]) rojnamevan û pêşkêşvanekî tirk e. == Perwerdeh == Xwendina xwe ya seretayî li Nazeliyê û lîse jî li Lîseya Ataturk a [[Îzmîr|Îzmîrê]] qedand . Zanîngeha [[Zanîngeha Stembolê|Stenbolê]], Fakulteya Zanistên Aborî û Îdarî qedandiye. Di sala 1994an de ji bo berdewamiya xwendina xwe û mamostetiya zimanên biyanî çû [[Awistralya|Australya]] . == Dema xebatê == Fateh Portingale piştî xwendina xwe, demekê li [[Awistralya|Australya]] rêveberê xwaringehek navdar bû. Di sala 1997an de vegeriya [[Tirkiye|Tirkiyê]] û bi Armagan Topper re zewicî. Di navbera salên 1997 û 2005an de di [[Star TV]] de wek nûçegihan xebitî. Di sala 2005’an de li ser pêşniyara rojnamevanê navdar Muhammed Alî Birand ji bo kanala D. Di Gulana 2010 de, li ser pêşniyara Irfan Djurmanji, pêşkêşvanê kanala nûçeyan a FOX, ew ji bo vê kanalê hate veguheztin. Fatih Portingale di navbera salên 2010 û 2013'an de pêşkêşvanê Calarsat bû. Di Îlona 2013'an de ji ber ku pêşkêşvana kanalê [[Nazlı Tolga|Nazli Tolga Berninke-Meyer zewicî]] û çû derve, Fatih Portakal bû lengerê FOX Evening News ''.'' <ref name="fox.com.tr">[http://www.fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140625221809/http://fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri|date=25 ژوئن 2014}}<span> </span>[1]</ref> Di 43yemîn Xelatên Bilbilê Zêrîn de, Fatih Portakal xelata baştirîn lengerê nûçeyan wergirt. <ref>[http://www.hurriyet.com.tr/43-pantene-altin-kelebek-odulleri-sahiplerini-buldu-40276830 43.Pantene Altın Kelebek Ödülleri sahiplerini buldu]</ref> == Effects == * Sessiz (2012) * Aklımla Dalga Geçme (2016) == Çavkanî == <references /> [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Bêjerên tirk]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] a4nw4col0jdb2k1zfrefdbn0kkt6swv 1094739 1094738 2022-08-08T19:23:45Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki '''Fatih Portakal''', (jdb. [[2ê sibatê]] [[1967]], [[Nazilli]], [[Manîsa]]) rojnamevan û pêşkêşvanekî tirk e. == Perwerdeh == Xwendina xwe ya seretayî li Nazeliyê û lîse jî li Lîseya Ataturk a [[Îzmîr|Îzmîrê]] qedand . Zanîngeha [[Zanîngeha Stembolê|Stenbolê]], Fakulteya Zanistên Aborî û Îdarî qedandiye. Di sala 1994an de ji bo berdewamiya xwendina xwe û mamostetiya zimanên biyanî çû [[Awistralya|Australya]] . == Dema xebatê == Fateh Portingale piştî xwendina xwe, demekê li [[Awistralya|Australya]] rêveberê xwaringehek navdar bû. Di sala 1997an de vegeriya [[Tirkiye|Tirkiyê]] û bi Armagan Topper re zewicî. Di navbera salên 1997 û 2005an de di [[Star TV]] de wek nûçegihan xebitî. Di sala 2005’an de li ser pêşniyara rojnamevanê navdar Muhammed Alî Birand ji bo kanala D. Di Gulana 2010 de, li ser pêşniyara Irfan Djurmanji, pêşkêşvanê kanala nûçeyan a FOX, ew ji bo vê kanalê hate veguheztin. Fatih Portingale di navbera salên 2010 û 2013'an de pêşkêşvanê Calarsat bû. Di Îlona 2013'an de ji ber ku pêşkêşvana kanalê [[Nazlı Tolga|Nazli Tolga Berninke-Meyer zewicî]] û çû derve, Fatih Portakal bû lengerê FOX Evening News ''.'' <ref name="fox.com.tr">[http://www.fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140625221809/http://fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri|date=25 ژوئن 2014}}<span> </span>[1]</ref> Di 43yemîn Xelatên Bilbilê Zêrîn de, Fatih Portakal xelata baştirîn lengerê nûçeyan wergirt. <ref>[http://www.hurriyet.com.tr/43-pantene-altin-kelebek-odulleri-sahiplerini-buldu-40276830 43.Pantene Altın Kelebek Ödülleri sahiplerini buldu]</ref> == Berhemên wî == * Sessiz (2012) * Aklımla Dalga Geçme (2016) == Çavkanî == <references /> [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Bêjerên tirk]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] nr7b6pwo824r7ew0nhoi3kn42pgnqws 1094756 1094739 2022-08-09T02:08:43Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki '''Fatih Portakal''', (jdb. [[2ê sibatê]] [[1967]], [[Nazilli]], [[Manîsa]]) rojnamevan û pêşkêşvanekî tirk e. == Perwerdeh == Xwendina xwe ya seretayî li Nazeliyê û lîse jî li Lîseya Ataturk a [[Îzmîr|Îzmîrê]] qedand . Zanîngeha [[Zanîngeha Stembolê|Stenbolê]], Fakulteya Zanistên Aborî û Îdarî qedandiye. Di sala 1994an de ji bo berdewamiya xwendina xwe û mamostetiya zimanên biyanî çû [[Awistralya|Australya]] . == Dema xebatê == Fatih Portakal, piştî xwendina xwe, demekê li [[Awistralya|Australya]] rêveberê xwaringehek navdar bû. Di sala 1997an de vegeriya [[Tirkiye|Tirkiyê]] û bi Armagan Topper re zewicî. Di navbera salên 1997 û 2005an de di [[Star TV]] de wek nûçegihan xebitî. Di sala 2005’an de li ser pêşniyara rojnamevanê navdar Muhammed Alî Birand ji bo kanala D. Di Gulana 2010 de, li ser pêşniyara Irfan Djurmanji, pêşkêşvanê kanala nûçeyan a FOX, ew ji bo vê kanalê hate veguheztin. Fatih Portingale di navbera salên 2010 û 2013'an de pêşkêşvanê Calarsat bû. Di Îlona 2013'an de ji ber ku pêşkêşvana kanalê [[Nazlı Tolga|Nazli Tolga Berninke-Meyer zewicî]] û çû derve, Fatih Portakal bû lengerê FOX Evening News ''.'' <ref name="fox.com.tr">[http://www.fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140625221809/http://fox.com.tr/Fatih-Portakal-ile-FOX-Ana-Haber/haberbultenleri|date=25 ژوئن 2014}}<span> </span>[1]</ref> Di 43yemîn Xelatên Bilbilê Zêrîn de, Fatih Portakal xelata baştirîn lengerê nûçeyan wergirt. <ref>[http://www.hurriyet.com.tr/43-pantene-altin-kelebek-odulleri-sahiplerini-buldu-40276830 43.Pantene Altın Kelebek Ödülleri sahiplerini buldu]</ref> == Berhemên wî == * Sessiz (2012) * Aklımla Dalga Geçme (2016) == Çavkanî == <references /> [[Kategorî:Mirovên zindî]] [[Kategorî:Bêjerên tirk]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1967]] flmmtf1rg7gh95vtz68vlr69rgg3qw8 3 129091 1094754 2022-08-09T02:03:47Z Penaber49 39672 Rûpel bi "{{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? {{Subst:î}}" hat çêkirin wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) 71q5rqiosmo7i8cc8e3dgo4p0pn0wxd 1094755 1094754 2022-08-09T02:05:37Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje, çavkaniyên derew bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) lkbqps8qfc4l9h3oj08wvqkj2096m4y 1094757 1094755 2022-08-09T03:12:33Z Beyoglou 47678 wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje, çavkaniyên derew bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) Kurtuluş savaşı ile bir alakası yok bu dediğin olayların ve Türkçe Vikipedi bu yalan tarihten iyidir. Kaynaklar da Türk medyası değildir. Ağlamaya devam edebilirsiniz. Kaynaksız bilgi eklemeyin. Propaganda yeri veya milli ansiklopediniz değil burası! [[Bikarhêner:Beyoglou|Beyoglou]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Beyoglou#top|gotûbêj]]) 03:12, 9 tebax 2022 (UTC) anxeee7jcmh6djhpplcmio4cx3w2ov2 1094759 1094757 2022-08-09T03:23:27Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje, çavkaniyên derew bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) Kurtuluş savaşı ile bir alakası yok bu dediğin olayların ve Türkçe Vikipedi bu yalan tarihten iyidir. Kaynaklar da Türk medyası değildir. Ağlamaya devam edebilirsiniz. Kaynaksız bilgi eklemeyin. Propaganda yeri veya milli ansiklopediniz değil burası! [[Bikarhêner:Beyoglou|Beyoglou]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Beyoglou#top|gotûbêj]]) 03:12, 9 tebax 2022 (UTC) {{Silav|Beyoğlu}}, faşîst, gelo tu mecbûrî ku faşîzma xwe heta vê derê bînî? Mixabin ez banga astengkirina teyê jibo wîkîpediya kurdî bikim. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:23, 9 tebax 2022 (UTC) c91u2axez5x1k3rhigijzpfron1dctj 1094760 1094759 2022-08-09T03:25:54Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje, çavkaniyên derew bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) Kurtuluş savaşı ile bir alakası yok bu dediğin olayların ve Türkçe Vikipedi bu yalan tarihten iyidir. Kaynaklar da Türk medyası değildir. Ağlamaya devam edebilirsiniz. Kaynaksız bilgi eklemeyin. Propaganda yeri veya milli ansiklopediniz değil burası! [[Bikarhêner:Beyoglou|Beyoglou]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Beyoglou#top|gotûbêj]]) 03:12, 9 tebax 2022 (UTC) {{Silav|Beyoğlu}}, faşîst, gelo tu mecbûrî ku faşîzma xwe heta vê derê bînî? Mixabin ez jibo astengkirina teyê jibo wîkîpediya kurdî bang li rêveberan dikim. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:23, 9 tebax 2022 (UTC) 4lam6xczcis5ubr7go5ln57nfmlidwh 1094761 1094760 2022-08-09T03:28:53Z Penaber49 39672 /* Vandalîzm */ beşeke nû wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje, çavkaniyên derew bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) Kurtuluş savaşı ile bir alakası yok bu dediğin olayların ve Türkçe Vikipedi bu yalan tarihten iyidir. Kaynaklar da Türk medyası değildir. Ağlamaya devam edebilirsiniz. Kaynaksız bilgi eklemeyin. Propaganda yeri veya milli ansiklopediniz değil burası! [[Bikarhêner:Beyoglou|Beyoglou]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Beyoglou#top|gotûbêj]]) 03:12, 9 tebax 2022 (UTC) {{Silav|Beyoğlu}}, faşîst, gelo tu mecbûrî ku faşîzma xwe heta vê derê bînî? Mixabin ez jibo astengkirina teyê jibo wîkîpediya kurdî bang li rêveberan dikim. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:23, 9 tebax 2022 (UTC) == Vandalîzm == {{Ragihandin|Gomada|Ghybu}}, ji bo zirarê nede wîkîpediyayê ji kerema xwe vî faşîstê asteng bikin. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:28, 9 tebax 2022 (UTC) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:28, 9 tebax 2022 (UTC) iw8dk3ziihph7bjdl96e13zv67uxqju 1094762 1094761 2022-08-09T03:32:33Z Penaber49 39672 Naveroka biyanî wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje, çavkaniyên derew bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) {{Silav|Beyoğlu}}, faşîst, gelo tu mecbûrî ku faşîzma xwe heta vê derê bînî? Mixabin ez jibo astengkirina teyê jibo wîkîpediya kurdî bang li rêveberan dikim. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:23, 9 tebax 2022 (UTC) == Vandalîzm == {{Ragihandin|Gomada|Ghybu}}, ji bo zirarê nede wîkîpediyayê ji kerema xwe vî faşîstê asteng bikin. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:28, 9 tebax 2022 (UTC) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:28, 9 tebax 2022 (UTC) 3avrzbv2x3dlw9corwxk2w31leqdwir 1094764 1094762 2022-08-09T03:45:22Z Ghybu 9854 /* Vandalîzm */ Bersiv wikitext text/x-wiki {{Silav|Beyoğlu}}, ev der ne Wikipediya tirkî ye û em bi çavkaniyên derew wek çapameniya Tirkî ku tiştên derew dibêje, çavkaniyên derew bikar nayînin. Ji kerema naverokên ku rast in ne guherîne. Komkujiyên Dersime, geliyê zîlan rastiyek nîne yan na? —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 02:03, 9 tebax 2022 (UTC) {{Silav|Beyoğlu}}, faşîst, gelo tu mecbûrî ku faşîzma xwe heta vê derê bînî? Mixabin ez jibo astengkirina teyê jibo wîkîpediya kurdî bang li rêveberan dikim. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:23, 9 tebax 2022 (UTC) == Vandalîzm == {{Ragihandin|Gomada|Ghybu}}, ji bo zirarê nede wîkîpediyayê ji kerema xwe vî faşîstê asteng bikin. —[[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:28, 9 tebax 2022 (UTC) [[Bikarhêner:Penaber49|Penaber49]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Penaber49|gotûbêj]]) 03:28, 9 tebax 2022 (UTC) :Hat asteng kirin, ji bo vê sedemê: [//ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Got%C3%BBb%C3%AAja_bikarh%C3%AAner:Beyoglou&diff=1094757&oldid=1094755 ''Ağlamaya devam edebilirsiniz''] [[Bikarhêner:Ghybu|Ghybu]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Ghybu|gotûbêj]]) 03:45, 9 tebax 2022 (UTC) hd8dln5tjhvhmxxalvul7sv7kjq8ial 0 129092 1094773 2022-08-09T08:13:04Z Nûhat Çirr 52071 Rûpel bi "Yew dewa Dara Hênî ya." hat çêkirin wikitext text/x-wiki Yew dewa Dara Hênî ya. seo2g08byr2p1s8fa30nkmh10mylyc9 1094774 1094773 2022-08-09T08:13:59Z Nûhat Çirr 52071 wikitext text/x-wiki (tirkî: Dilektaşı ) Yew dewa Dara Hênî ya. 71sebsb52h029iskhnbimql4ph54toq 1094775 1094774 2022-08-09T08:40:05Z 95.10.90.100 wikitext text/x-wiki (tirkî: Dilektaşı ) Yew dewa Dara Hênî ya. Serra 1750î de awan bîya. Cîranê na dewe başûrî de dewa Vazenan, rojhîlatî de dewa Sêfan, vakurî de dewa Şemsan, rojawanî de dewa Cansûrî est ê. avn733wm6pjhmlyngags91ppn3mqj4u 0 129093 1094777 2022-08-09T08:44:57Z Biyolojiyabikurdi 31567 Min rûpelek nû çê kir. wikitext text/x-wiki [[Wêne:Pîtîn û şeqbûn ku.png|thumb|474x474px|Di gavên şeqbûnê de qebareye zîgotê naguhere, qebareya xaneyên nû kêm dibe. Ango di her dabeşbûnek de qebareya xaneyên nû (xaneyên keç) dadikeve nîvê qebareya makexaneyê]] '''Şeqbûn''' (bi înglîzî: ''cleavage''), li pêy pîtînê dabeşbûna xaneyên pêşembriyoyî. [[Pîtîn]] di coga hêkê de rû dide. Piştê pîtînê, zîgota mirov di nav 24 saetan de dabeş dibe û dibe embriyoya du xaneyî.<ref name="VILLEE"> Solomon, E., Martin, C., Martin, D., & Berg, L. (2015).Biology. Stamford: Cengage Learning.</ref> Li pey pîtînê, [[zîgot]] bi rêzedabeşbûnên li pêy hev, bi lez dabeş dibe. Bi dabeşbûna [[Mîtoz|mîtozî]] hejmara xaneyan wekî 2, 4, 8, 16, 32, 64 ... zêde dibe. Ev qonaxa dabeşbûnê ya zîgotê wekî şeqbûn tê navkirin. Şeqbûn di [[coga hêkê]] de dest pê dike, heta embriyoya bigihîje [[Malzarok|malzarokê]], didome.<ref name="Human Biology.">Starr, C., & McMillan, B. (2010). Human Biology (8th ed.). Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing Company. </ref> Di gavên şeqbûnê de qebareye zîgotê naguhere, qebareya xaneyên nû kêm dibe. Ango di her dabeşbûnek de qebareya xaneyên nû (xaneyên keç) dadikeve nîvê qebareya makexaneyê.<ref name="Biology">Brooker, R., Widmaier, E., Graham, L., & Stiling, P. (2017). Biology (4th ed.).</ref> Xaneyên nû yên bi şeqbûnê hatine çêkirin, wekî “blastomer” tên navkirin.<ref>Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "cleavage". ''Encyclopedia Britannica'', 8 Feb. 2018, [https://www.britannica.com/science/cleavage-embryo]. Accessed 9 August 2022.</ref> Hemû blastomer ji aliyê bomaweyî (genetîkî) ve kopyayên hev in.<ref name="ENCYCLOPEDIA OF Life Science">Cullen, K. E. (2009).Encyclopedia of Life Science. Newyork: Facts On File, Inc</ref> Şeqbûn, piştê pîtînê bi çalakiya hokara handerkirina mîtozê (bi înglîzî: ''mitosis promoting factor(MPF))'' dest pê dike.<ref>Gilbert SF. Developmental Biology. 6th edition. Sunderland (MA): Sinauer Associates; 2000. An Introduction to Early Developmental Processes. Available from: [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK9992]/</ref>MPF ji du binebeşan pêk tê, Sayklîna B û kînaza pêgira sayklîn. Bi çalakiya hokara handerkirina mîtozê, [[çerxa xaneyê]] ya blastomeran tenê bi du gavan didome: [[Înterfaz|Qonaxa S]] û [[Înterfaz|Qonaxa M]].<ref>Gilbert SF. Developmental Biology. 6th edition. Sunderland (MA): Sinauer Associates; 2000. An Introduction to Early Developmental Processes. Available from: [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK9992]/</ref> Ango di xaneyên pêşembriyoyî de qonaxên G₁ û G₂ yên çerxa xaneyê an hîç tune an jî gellek kurt e, loma dabeşbûnên şeqbûnê li gor debeşbûna mîtozî ya asayî gellek bi lez rû dide.<ref name="McGraw-Hill"> Losos, J., Mason, K., Johnson,G., Raven, P., & Singer, S. (2016). Biology (11th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</ref> Berê her dabeşbûnek, bi duhendebûnê, hejmara kromozomên blastomeran dibe du qat. Ji ber ko [[kromozom]] ji [[Asîda deoksîrîbonukleyî|ADN]] û proteîna hîston pêk tê, divê ji bo berdewamiya şeqbûnê ADN were dirustkirin. Herwisa hinek proteîn û madeyên sakar jî tên berhemkirin.<ref>Balinsky, Boris Ivan. "animal development". ''Encyclopedia Britannica'', 29 Jul. 2022, [https://www.britannica.com/science/animal-development]</. Accessed 8 August 2022.</ref> Bi qasî sê roj piştê pîtînê, hejmara xaneyên embriyoyê digihîje 16 xaneyan. Ev koma xaneyên bi awayekî şidayî bi hev re girêdayî dişibe mêweya(fêkî) tûyê. Loma ji bo vê pêkhateyê navê “morula” tê bikaranîn. Di zimanê latînî de wateya morula “tûya piçûk”e.<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">Betts, J., Desaix, P., Johnson, E., Johnson, J., Korol, O., & Kruse, D. et al. (2017). Anatomy & physiology. Houston, Texas: OpenStax College, Rice University,</ref>Marula ji xaneyên erk û qebareya wekhev pêk tê. Gorankariya xaneyan ji qonaxa morulayê şûnde dest pê dike. Blastomer li gor pêdiviyê, diguherin bo hemû şane û endamên laş.<ref name="visualizing-human-biology">Ireland, K. A. (2010). Visualizing Human Biology (3rd ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.</ref> Gava hejmara xaneyên bi şeqbûnê çê bûne ji sedî zêdetir dibin, êdî embriyo wekî blastula tê navkirin.<ref name="OpenStax, Biology"> Rye, C., Wise, R., Jurukovski, V., Desaix, J., Choi, J., & Avissar, Y. (2017).Biology. Houston, Texas : OpenStax College, Rice University,</ref> Xaneyên blastula jî, wekî blastomer tên navkirin. Xaneyên blastomer bi awayek şidî be hevre girêdayî ne.<ref name="McGraw-Hill" /> Embriyoya mirov di qonaxa blastula de wekî blastoçikildan (bi inglîzî: ''blastocyst'') tê navkirin. Her ko blastomerên nû tên peydakirin, blastomer ber bi aliyê derve dilivin û navenda bilastoçikildanê vala dihêlin. Di vê qonaxê de embriyo dişibe gogê. Çîna xaneyên aliyê derve wekî blastoderm tê navkirin. Navenda bi şile tîjî jî blastokelên (bi înglîzî: ''blastocoel'') tê navkirin.<ref>Balinsky, Boris Ivan. "animal development". ''Encyclopedia Britannica'', 29 Jul. 2022, [https://www.britannica.com/science/animal-development]</. Accessed 8 August 2022.</ref> Şeqbûn bi destpêka qonaxa blastoçikildanê bi dawî dibe. Hemû zîndewerên firexaneyî bi şeqbûnê geşe dibin û diperisin. Lê şêweyî şeqbûnê li zîgota her zîndewer de ne heman e. == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Biyolojî]] [[Kategorî:Geşe û peresîn]] 189p73da9tzgqv2p2q6z633nopx0247 1094779 1094777 2022-08-09T08:50:55Z Biyolojiyabikurdi 31567 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Pîtîn û şeqbûn ku.png|thumb|474x474px|Di gavên şeqbûnê de qebareye zîgotê naguhere, qebareya xaneyên nû kêm dibe. Ango di her dabeşbûnek de qebareya xaneyên nû (xaneyên keç) dadikeve nîvê qebareya makexaneyê]] '''Şeqbûn''' (bi înglîzî: ''cleavage''), li pêy pîtînê dabeşbûna xaneyên pêşembriyoyî. [[Pîtîn]] di coga hêkê de rû dide. Piştê pîtînê, zîgota mirov di nav 24 saetan de dabeş dibe û dibe embriyoya du xaneyî.<ref name="VILLEE"> Solomon, E., Martin, C., Martin, D., & Berg, L. (2015).Biology. Stamford: Cengage Learning.</ref> Li pey pîtînê, [[zîgot]] bi rêzedabeşbûnên li pêy hev, bi lez dabeş dibe. Bi dabeşbûna [[Mîtoz|mîtozî]] hejmara xaneyan wekî 2, 4, 8, 16, 32, 64 ... zêde dibe. Ev qonaxa dabeşbûnê ya zîgotê wekî şeqbûn tê navkirin. Şeqbûn di [[coga hêkê]] de dest pê dike, heta embriyoya bigihîje [[Malzarok|malzarokê]], didome.<ref name="Human Biology.">Starr, C., & McMillan, B. (2010). Human Biology (8th ed.). Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing Company. </ref> Di gavên şeqbûnê de qebareye zîgotê naguhere, qebareya xaneyên nû kêm dibe. Ango di her dabeşbûnek de qebareya xaneyên nû (xaneyên keç) dadikeve nîvê qebareya makexaneyê.<ref name="Biology">Brooker, R., Widmaier, E., Graham, L., & Stiling, P. (2017). Biology (4th ed.).</ref> Xaneyên nû yên bi şeqbûnê hatine çêkirin, wekî “blastomer” tên navkirin.<ref>Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "cleavage". ''Encyclopedia Britannica'', 8 Feb. 2018, [https://www.britannica.com/science/cleavage-embryo]. Accessed 9 August 2022.</ref> Hemû blastomer ji aliyê bomaweyî (genetîkî) ve kopyayên hev in.<ref name="ENCYCLOPEDIA OF Life Science">Cullen, K. E. (2009).Encyclopedia of Life Science. Newyork: Facts On File, Inc</ref> Şeqbûn, piştê pîtînê bi çalakiya hokara handerkirina mîtozê (bi înglîzî: ''mitosis promoting factor (MPF))'' dest pê dike.<ref>Gilbert SF. Developmental Biology. 6th edition. Sunderland (MA): Sinauer Associates; 2000. An Introduction to Early Developmental Processes. Available from: [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK9992]/</ref>MPF ji du binebeşan pêk tê, Sayklîna B û kînaza pêgira sayklîn. Bi çalakiya hokara handerkirina mîtozê, [[çerxa xaneyê]] ya blastomeran tenê bi du gavan didome: [[Înterfaz|Qonaxa S]] û [[Înterfaz|Qonaxa M]].<ref>Gilbert SF. Developmental Biology. 6th edition. Sunderland (MA): Sinauer Associates; 2000. An Introduction to Early Developmental Processes. Available from: [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK9992]/</ref> Ango di xaneyên pêşembriyoyî de qonaxên G₁ û G₂ yên çerxa xaneyê an hîç tune an jî gellek kurt e, loma dabeşbûnên şeqbûnê li gor debeşbûna mîtozî ya asayî gellek bi lez rû dide.<ref name="McGraw-Hill"> Losos, J., Mason, K., Johnson,G., Raven, P., & Singer, S. (2016). Biology (11th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</ref> Berê her dabeşbûnek, bi duhendebûnê, hejmara kromozomên blastomeran dibe du qat. Ji ber ko [[kromozom]] ji [[Asîda deoksîrîbonukleyî|ADN]] û proteîna hîston pêk tê, divê ji bo berdewamiya şeqbûnê ADN were dirustkirin. Herwisa hinek proteîn û madeyên sakar jî tên berhemkirin.<ref>Balinsky, Boris Ivan. "animal development". ''Encyclopedia Britannica'', 29 Jul. 2022, [https://www.britannica.com/science/animal-development]</. Accessed 8 August 2022.</ref> Bi qasî sê roj piştê pîtînê, hejmara xaneyên embriyoyê digihîje 16 xaneyan. Ev koma xaneyên bi awayekî şidayî bi hev re girêdayî dişibe mêweya(fêkî) tûyê. Loma ji bo vê pêkhateyê navê “morula” tê bikaranîn. Di zimanê latînî de wateya morula “tûya piçûk”e.<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">Betts, J., Desaix, P., Johnson, E., Johnson, J., Korol, O., & Kruse, D. et al. (2017). Anatomy & physiology. Houston, Texas: OpenStax College, Rice University,</ref>Marula ji xaneyên erk û qebareya wekhev pêk tê. Gorankariya xaneyan ji qonaxa morulayê şûnde dest pê dike. Blastomer li gor pêdiviyê, diguherin bo hemû şane û endamên laş.<ref name="visualizing-human-biology">Ireland, K. A. (2010). Visualizing Human Biology (3rd ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.</ref> Gava hejmara xaneyên bi şeqbûnê çê bûne ji sedî zêdetir dibin, êdî embriyo wekî blastula tê navkirin.<ref name="OpenStax, Biology"> Rye, C., Wise, R., Jurukovski, V., Desaix, J., Choi, J., & Avissar, Y. (2017).Biology. Houston, Texas : OpenStax College, Rice University,</ref> Xaneyên blastula jî, wekî blastomer tên navkirin. Xaneyên blastomer bi awayek şidî be hevre girêdayî ne.<ref name="McGraw-Hill" /> Embriyoya mirov di qonaxa blastula de wekî blastoçikildan (bi inglîzî: ''blastocyst'') tê navkirin. Her ko blastomerên nû tên peydakirin, blastomer ber bi aliyê derve dilivin û navenda bilastoçikildanê vala dihêlin. Di vê qonaxê de embriyo dişibe gogê. Çîna xaneyên aliyê derve wekî blastoderm tê navkirin. Navenda bi şile tîjî jî blastokelên (bi înglîzî: ''blastocoel'') tê navkirin.<ref>Balinsky, Boris Ivan. "animal development". ''Encyclopedia Britannica'', 29 Jul. 2022, [https://www.britannica.com/science/animal-development]</. Accessed 8 August 2022.</ref> Şeqbûn bi destpêka qonaxa blastoçikildanê bi dawî dibe. Hemû zîndewerên firexaneyî bi şeqbûnê geşe dibin û diperisin. Lê şêweyî şeqbûnê li zîgota her zîndewer de ne heman e. == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:Biyolojî]] houkjoasw85ynkxx3dfprx5ts14bzt7 15 129094 1094778 2022-08-09T08:49:27Z Nûhat Çirr 52071 /* Muradan */ beşeke nû wikitext text/x-wiki == Muradan == (tirkî: Dilektaşı ) Yew dewa Dara Hênî ya. Serra 1750î de awan bîya. Cîranê na dewe başûrî de dewa Vazenan, rojhîlatî de dewa Sêfan, vakurî de dewa Şemsan esta. [[Bikarhêner:Nûhat Çirr|Nûhat Çirr]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Nûhat Çirr|gotûbêj]]) 08:49, 9 tebax 2022 (UTC) 0xbsfc1hejxe2ejmfyf2s7ngyreijq2