Wîkîpediya kuwiki https://ku.wikipedia.org/wiki/Destp%C3%AAk MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Medya Taybet Gotûbêj Bikarhêner Gotûbêja bikarhêner Wîkîpediya Gotûbêja Wîkîpediyayê Wêne Gotûbêja wêneyî MediaWiki Gotûbêja MediaWiki Şablon Gotûbêja şablonê Alîkarî Gotûbêja alîkariyê Kategorî Gotûbêja kategoriyê Portal Gotûbêja portalê TimedText TimedText talk Modul Gotûbêja modulê Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 2763 1095245 1095242 2022-08-15T13:00:59Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov | nav = Leyla Qasim | wêne = Statue of Leyla Qasim at Downtown Erbil in Erbil, the Kurdistan Region DSF2383.jpg | roja_jidayikbûnê = [[1952]] | cihê_jidayikbûnê = [[Xaneqîn]] | roja_mirinê = [[12ê gulanê]] [[1974]]ê | cihê_mirinê = [[Bexda]] | netewe = [[Kurd]] | pîşe = [[şoreşger]] }} '''Leyla Qasim''' (jdb. [[1952]]an, li [[Xaneqîn]] − m. [[12ê gulanê]] [[1974]]ê li [[Bexda]]) aktîvîst û çalakvanek kurd e ku li dijî rejima baas a Iraqê tekoşîn kiriye. Leyla Qasim yek ji jineke têkoşerê girîngê ku di dîroka siyasî ya Kurdistanê de wekî pêşeng û lehenga şoreşgêriyê tê naskirin. == Kurtejiyan == === Leyla Qasim û Cewad Hemewendî === Leyla Qasim di nav hevalên xwe de ji yekî hez dikir ku navê wî [[Cewad Hemewendî|Cewad]] bû. Ew hertim bi hev re dixebitîn. Leylayê bi hevkariya Cewadî Yekîtiya Qutabî yên Kurdistanê ya di bin serokatiya [[Adil Muradî]] da nasîn û wekî endam tevî wan bû û her bi piştgiriya Cewadî, tevî refên [[pêşmerge]]yan bû. Li Zanîngeha Bexdayê evîna Cewad û Leylayê di nava xwîndevanên Kurd û yên din de pêşverûtiya bîr û ramanên Leylayê ji heval û dostên wê re da selmandin (îsbatkirin). Herçend bû Cewad xwendevanê zanîngehê nebû û karkerê [[karxane]]ya (fabrîkaya) zeytê bû, wê ew wekî hevalê jiyana paşerojê hilbijartibû. Leylayê bi wan xebatên xwe îspat kir ku di şoreşê de û di civakê de jin dikarin li rex mêran û mil bi milên wan têbikoşin û li doza xwe xwedî derbikevin. === Biryareke dîrokî === Leyla û Cewad ku xwedî baweriyeke mezin bi doza neteweya xwe bûn, di sala 1974an de bi hev re gotarek li ser rewşa civakzanistî ya Kurdan nivîsî û li derfetekê digeriyan ku gotara xwe biweşînin û di nava gelê de belav bikin. Lê destpêkirina şerî ji nû ve û girtina wan bû sedema hindê ku gotara wan ji aliyê sîxurên Beesê ve hat wenda kirin. Piştî xebata salên dijwar û giran di 11'ê Adara sala 1970an de, piştî danûstandinên dûr û dirêj di navbera serokkomarê Iraqê û nemir [[Mele Mistefayê Barzanî]] de, di çarçoveya Iraqê de [[otonomî]] ji Kurdên Kurdistana Başur re hat diyarkirin. Rewşa şerî û aştiya di nava [[KDP-I|Partî Demokratî Kurdistan]] û [[komara Iraqê]] de heya Îlona sala 1974an domand. Di wê serdemê de [[Welatên Yekbûyî yên Amrîkayê|Amerîkayê]] jî hevkariya serhildana kurdan dikir, lê mixabin dema ku bi rastî pêdvî bi hevkariyê hebû, dewleta Emrîkayê ew bi tenê hiştin û destûr da jandarmê xwe yê rojhilata navîn [[Mehmed Reza Şahê Pehlevî]] ku ji bo şikandina şoreşa Kurdan hevkariya Beesiyan bikin. Piştî wê, dema ku Emrîkayê û rejîma [[Îran]]ê destê xwe ji piştgiriya Kurdan berdan, rejîma Iraqê dijberî Kurdan şereke giran û hovane destpêkir û ji nişkan ve di civakê de pir tevlihevî çêbûn. Malbatên Kurdan ji Bexdayê hatin derxistin û rewşa siyasî ya Kurdan roj bi roj xirabtir dibû. Li Bexdayê endamên Îstixbarata dewletê bi sedan xwendevan û Kurdên niştîmanperwer girtin û rewşek tijî tirs ji azadîxwazên Kurd û Ereb re afirand. Herwiha, li Kurdistanê jî bi dehan gund hatin wêrankirin û di 24ê [[Nîsan]]a sala 1974an dd bajarê [[Qeladizê]] jî bi giranî hat bombebaran kirin ku di encamê de çend xwendevanên Kurd jî şehîd bûn. Piştî vê yekê, Beesiyan êrişî ser bajarê [[Helebçe]]yê kir û gelek kesên sivîl û bêguneh hatin kuştin û birîndar kirin. Li hemberî van hovîtiyên rejîma Iraqê, gelek xwendevan û sivîlan ji Bexdad û bajarên din yên Iraqê xwe gihandin çiyayên Kurdistanê û tevlî hêzên pêşmergeyan bûn. Lê Leyla Qasim û Cewadê Hemewendî di wê baweriyê de bûn ku divê xebat ne tenê li çiyayên Kurdistanê, belkî xebata herî giran, pêwîst e di nava cergê dijmin de û bi taybetî jî li bajarê Bexdayê bê domandin. Di roja 28ê Nîsana sala 1974an de (28.04.1974) Leyla û çar hevalên wê [[Hesen Heme Reşîd]], [[Nerîman Fuad]], [[Azad Silêman Mîran]] û [[Cewad Hemewendî]] hatin girtin û rejîma Bexdayê di [[Rojnameya Elsewre]] organa fermî ya dewletê û di radiyo û televîzyona xwe de ew girtî wekî [[terorîst]] û dijminên dewleta Iraqê bi xelkî û raya giştiya cîhanê re dan nasîn. Leyla û hevalên wê di girtîgehê de rastî şikence û azareke pir mezin bûn. Herçend biçûktirîn tawan li ser wan nehat îspatkirin jî, lê rejîma Iraqê ji bo tirsandina Kurdan û bi taybetî çîna rewşenbîr ku piştgirî ya doza xwe ya neteweyî dikir, di demeka kurt de (bi qasî 14-15 rojan) bi pêkanîna dadgeheke formalîte her pênc ciwanên Kurd bi îdamê mehkum kirin. === Taybetmendiyên Leyla Qasimê û gotina dawiyê === Li gor dîtina ew kesên ku ji nêz ve Leylayê dinasiyan û ew dîtine, Leyla keçeke netirs, zîrek, axaftin xweş, esmer, bejin bilind û şirîn bû û di karê rêkxistinê û hizbayetiyê de jî bi dîsîplîn û rêkûpêkî wezîfeyên xwe encam dida. Wê di çaxê ku di bin çavdêriya îstixbarata dewletê de bû jî bi cesaret bersiva pirsyarên karbidestên dewletê dida û di dagehê de li rûyê hakimê Beesî nêrî û bi dengekî bilind wiha jê re got: {{Jêgirtin|Min bikujin, lê vê rastiyê jî bizanin ku bi kuştina min bi hezaran Kurd dê ji xewa giran şiyar bibin. Ez pir kêfxweş im ku bi serfirazî û di rêya azadiya Kurdistanê de canê xwe feda dikim.}} Karbidestên îstixbarata dewleta Iraqê dizanî ku eger keçeke wiha xwedîbawerî zindî bimaba dê bandoreke mezin li ser bîr û rayên xwendevanên Kurd û Ereb pêkanîba. Ji bona wê jî di demeke kin de bi lez û bez doza wê û çar hevalên wê bi dawî anîn û di roja 12ê [[Gulan]]a 1974an de, di saet 7ê berê sibê de Leyla Qasim û hevalên wê îdam kirin. Leyla Qasim herçend bi fîzîkî û ruhî gelek hatibû şikence kirin, lê ji bo ku dilê dostan şa û dilê dagîrkerên welatê xwe biêşîne, bi rûyekî xweş û kena li ser lêvan ber bi darê îdamê meşiya. Di deqîqeyên dawiyê de wê nehişt ku çavên wê bigirin û heta destên wê jî girê biden. wê bi xwîndina marşa netweyî ya Kurdî ([[Ey Reqîb]]) baweriya xwe ya bêdawî ji bo doza Kurdistan ji herkesî re da selmandin. Piştî şehîdkirina wan, Selamê birayê wê jî li Bexdayê ji aliyê Beesiyan ve hat şehîdkirin. Guneha Selam tenê ew bû ko wêneyê Leylayê gehandibû destê xwendevanên Kurd ko li [[Ewrûpa]]yê dixwînd û endamên [[YQK]] bûn. Beesiyan ji Leylayê daxwazkir ko bi nivîsîna nameyekê ji bo serokkomarê Iraqê daxwaza lêborînê ji dewleta Beesiyan bikit û bi vî rengî poşmaniya xwe ji wan ra diyar bikit. Leylaya Qasimî bi nêrîneka hişik û tifa ko avêtî ser û rûyê generalên Beesî, wiha bersiva wan da: {{Jêgirtin|Ger ko ez ji karekî jiyana vê cîhanê poşiman bibim ew e ko ez zû dimirim bêy ko bikaribim demeka dirêj ji gelê xwe ra xebatê bikim û eger qirar be daxwaza lêborînê ji kesekî bikim, ez daxwaza lêborînê ji gelê Kurd dikim. Ji ber ku di rastiyê de, min ji bo doz û pirsgirêka neteweya xwe kêm xebat kirye.}} === Şehîdkirina Leyla Qasim === Şehîd kirina Leyla Qasim û hevalên wê bû sedem ku gelek ciwan bi taybetî hevalên wê yên xwendevan û rewşenbîr tevî nava refên pêşmergeyan bibin û ji bo domandina rêya şehîdên Kurdistanê xwe gehandin çiyayên Kurdistanê. Bi vî awayî Leyla Qasim bû pêşenga jinên şoreşger û sembola jinên Kurd. Gelê Kurd li hemî perçeyên Kurdistanê Leyla Qasim wekî qehremaneke neteweyî dibînin. Li sala 1974ê dema ku Leyla hat şehîdkirin, li seranserî Kurdistana mezin bi hezaran dayikên Kurd navê Leylayê ji zarokên xwe yên keç re hibijartin. Piştî salên dûr û dirêj rêya Leyla Qasimê bi şêweyekê berfirehtir ji aliyê keç û jinên Kurd ve hat domandin. Belê pêr [[Besêya Dêrsimê]] û [[Exteraxana Loristanê]], duh [[Margirêt Govergîs]] û Leylaya Qasimî ya serbilind û netirs û îro jî [[Zeynep Kinaci (Zîlan)|Zîlan]], [[Binefş]], [[Gülnaz Karataş (Bêrîtan)|Bêrîtan]], [[Mizgîn]], [[Zekiye]], [[Rehşan]], [[Bêrîvan]], [[Ronahî]], [[Leyla Zana]] û bi hezaran şêrekeçên çeleng û qehreman li ser rêya Leylayê dimeşin. == Ramanên Leyla Qasim == Li gor dîtina Leyla Qasim çewsdandina jina Kurd tenê di çarçovveya zulm û zordariya mêrê Kurd de bi sînor nebû, belkî wê ji bo guherandineke giştî xebat dikir. Di vê barê de Leya got: {{Jêgirtin|Şêweya guherandinê di nava civata Kurdistanê de hewcedara guherandineke siyasî, civakî û aborî ye û eger gelê Kurd mafê xwe yê siyasî û hiqûqî nestîne, mafê jina Kurd jî dê hertim bê binpêkirin.}} == Leylaya Qasim di nav helbest û stranên Kurdî de == Gelek helbestvan û stranbêjan qala qehremaniya Leylayê kiriye û li ser wê helbest û kilam nivîsî ne. Seyda [[Hêmin Mûkryanî]], helbestvanê neteweyî yê çaxê [[komara Demokratîka Kurdistanê]] (bi soranî) li ser qehremaniya Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Ke to toray le çawim wek xewî min Le biskit reştire mangeşewî min Biro Mecnûn be Leylay xot menaze Ke nawbangî pitir derkird ewî min Bizey hatê, witî celadî xiwêrî! Be keyfî xot petit bawêje estom Ewe pet niye mîdalî îftixare Ke bûme qaremanî mîlletî xom.}} Herwiha, Seyda [[Cigerxwîn]] di helbesteke xwe de bi xembarî li ser şehîdbûna Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Leyla keça Mît û Meda Canê xwe da di ber me da Bijîn heçî ko canfîda Xweş bin ji te jar û geda Leyla çiraxa şevreş e Wê rû li Kurdan kir geş e Kuştin bi me Kurdan xweş e Zordarî êdî nameş e! Leyla bijî, sed aferîn Ji bo me bûye ol û dîn Dîsa li min der bûn birîn Heta ciger min bûye xwîn!}} Seyda [[Şêrko Bêkes]], [[Tîrêj]] û gelek helbestvanên Ereb yên mîna [[Udunîs]] di helbestên xwe de behsa canfedayiya Leyla Qasim dikin. Tê gotin ku hinek helbestvanên [[Filistîn]]î jî behsa qehremaniyên Leylayê kirine. Herwiha, hunermendên Kurd li her çar perçeyên Kurdistanê bi stran û awazên xwe canfedayiya Leylayê bi bîr tînin: Hunermendên navdar [[Şehrîbana Kurdî]], [[Ciwan Haco]], [[Bengîn]], [[Heme Ceza]] û [[M. Mamlê]] helbestên helbestnavnên Kurd ku derheqê Leylayê da vehûnandine bi awazên xweş stirandine. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} * [http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html Kakshar ORAMAR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041108203257/http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html |date=2004-11-08 }} [[Kategorî:Jinên kurd]] [[Kategorî:Şoreşgerên kurd]] [[Kategorî:Kuştiyên cengê]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1952]] [[Kategorî:Mirin 1974]] gidw24vvgibv11ipo662472kkkcxx7f 1095246 1095245 2022-08-15T13:02:20Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov | nav = Leyla Qasim | wêne = Statue of Leyla Qasim at Downtown Erbil in Erbil, the Kurdistan Region DSF2383.jpg | roja_jidayikbûnê = [[1952]] | cihê_jidayikbûnê = [[Xaneqîn]] | roja_mirinê = [[12ê gulanê]] [[1974]]ê | cihê_mirinê = [[Bexda]] | netewe = [[Kurd]] | pîşe = [[şoreşger]] }} '''Leyla Qasim''' (jdb. [[1952]]an, li [[Xaneqîn]] − m. [[12ê gulanê]] [[1974]]ê li [[Bexda]]) aktîvîst û çalakvanek kurd e ku li dijî rejima baas a Iraqê têkoşîn kiriye. Leyla Qasim yek ji jineke têkoşêra girîng e ku di dîroka siyasî ya [[Kurdistan]]ê de wekî pêşeng û lehenga şoreşgêriyê tê naskirin. == Kurtejiyan == === Leyla Qasim û Cewad Hemewendî === Leyla Qasim di nav hevalên xwe de ji yekî hez dikir ku navê wî [[Cewad Hemewendî|Cewad]] bû. Ew hertim bi hev re dixebitîn. Leylayê bi hevkariya Cewadî Yekîtiya Qutabî yên Kurdistanê ya di bin serokatiya [[Adil Muradî]] da nasîn û wekî endam tevî wan bû û her bi piştgiriya Cewadî, tevî refên [[pêşmerge]]yan bû. Li Zanîngeha Bexdayê evîna Cewad û Leylayê di nava xwîndevanên Kurd û yên din de pêşverûtiya bîr û ramanên Leylayê ji heval û dostên wê re da selmandin (îsbatkirin). Herçend bû Cewad xwendevanê zanîngehê nebû û karkerê [[karxane]]ya (fabrîkaya) zeytê bû, wê ew wekî hevalê jiyana paşerojê hilbijartibû. Leylayê bi wan xebatên xwe îspat kir ku di şoreşê de û di civakê de jin dikarin li rex mêran û mil bi milên wan têbikoşin û li doza xwe xwedî derbikevin. === Biryareke dîrokî === Leyla û Cewad ku xwedî baweriyeke mezin bi doza neteweya xwe bûn, di sala 1974an de bi hev re gotarek li ser rewşa civakzanistî ya Kurdan nivîsî û li derfetekê digeriyan ku gotara xwe biweşînin û di nava gelê de belav bikin. Lê destpêkirina şerî ji nû ve û girtina wan bû sedema hindê ku gotara wan ji aliyê sîxurên Beesê ve hat wenda kirin. Piştî xebata salên dijwar û giran di 11'ê Adara sala 1970an de, piştî danûstandinên dûr û dirêj di navbera serokkomarê Iraqê û nemir [[Mele Mistefayê Barzanî]] de, di çarçoveya Iraqê de [[otonomî]] ji Kurdên Kurdistana Başur re hat diyarkirin. Rewşa şerî û aştiya di nava [[KDP-I|Partî Demokratî Kurdistan]] û [[komara Iraqê]] de heya Îlona sala 1974an domand. Di wê serdemê de [[Welatên Yekbûyî yên Amrîkayê|Amerîkayê]] jî hevkariya serhildana kurdan dikir, lê mixabin dema ku bi rastî pêdvî bi hevkariyê hebû, dewleta Emrîkayê ew bi tenê hiştin û destûr da jandarmê xwe yê rojhilata navîn [[Mehmed Reza Şahê Pehlevî]] ku ji bo şikandina şoreşa Kurdan hevkariya Beesiyan bikin. Piştî wê, dema ku Emrîkayê û rejîma [[Îran]]ê destê xwe ji piştgiriya Kurdan berdan, rejîma Iraqê dijberî Kurdan şereke giran û hovane destpêkir û ji nişkan ve di civakê de pir tevlihevî çêbûn. Malbatên Kurdan ji Bexdayê hatin derxistin û rewşa siyasî ya Kurdan roj bi roj xirabtir dibû. Li Bexdayê endamên Îstixbarata dewletê bi sedan xwendevan û Kurdên niştîmanperwer girtin û rewşek tijî tirs ji azadîxwazên Kurd û Ereb re afirand. Herwiha, li Kurdistanê jî bi dehan gund hatin wêrankirin û di 24ê [[Nîsan]]a sala 1974an dd bajarê [[Qeladizê]] jî bi giranî hat bombebaran kirin ku di encamê de çend xwendevanên Kurd jî şehîd bûn. Piştî vê yekê, Beesiyan êrişî ser bajarê [[Helebçe]]yê kir û gelek kesên sivîl û bêguneh hatin kuştin û birîndar kirin. Li hemberî van hovîtiyên rejîma Iraqê, gelek xwendevan û sivîlan ji Bexdad û bajarên din yên Iraqê xwe gihandin çiyayên Kurdistanê û tevlî hêzên pêşmergeyan bûn. Lê Leyla Qasim û Cewadê Hemewendî di wê baweriyê de bûn ku divê xebat ne tenê li çiyayên Kurdistanê, belkî xebata herî giran, pêwîst e di nava cergê dijmin de û bi taybetî jî li bajarê Bexdayê bê domandin. Di roja 28ê Nîsana sala 1974an de (28.04.1974) Leyla û çar hevalên wê [[Hesen Heme Reşîd]], [[Nerîman Fuad]], [[Azad Silêman Mîran]] û [[Cewad Hemewendî]] hatin girtin û rejîma Bexdayê di [[Rojnameya Elsewre]] organa fermî ya dewletê û di radiyo û televîzyona xwe de ew girtî wekî [[terorîst]] û dijminên dewleta Iraqê bi xelkî û raya giştiya cîhanê re dan nasîn. Leyla û hevalên wê di girtîgehê de rastî şikence û azareke pir mezin bûn. Herçend biçûktirîn tawan li ser wan nehat îspatkirin jî, lê rejîma Iraqê ji bo tirsandina Kurdan û bi taybetî çîna rewşenbîr ku piştgirî ya doza xwe ya neteweyî dikir, di demeka kurt de (bi qasî 14-15 rojan) bi pêkanîna dadgeheke formalîte her pênc ciwanên Kurd bi îdamê mehkum kirin. === Taybetmendiyên Leyla Qasimê û gotina dawiyê === Li gor dîtina ew kesên ku ji nêz ve Leylayê dinasiyan û ew dîtine, Leyla keçeke netirs, zîrek, axaftin xweş, esmer, bejin bilind û şirîn bû û di karê rêkxistinê û hizbayetiyê de jî bi dîsîplîn û rêkûpêkî wezîfeyên xwe encam dida. Wê di çaxê ku di bin çavdêriya îstixbarata dewletê de bû jî bi cesaret bersiva pirsyarên karbidestên dewletê dida û di dagehê de li rûyê hakimê Beesî nêrî û bi dengekî bilind wiha jê re got: {{Jêgirtin|Min bikujin, lê vê rastiyê jî bizanin ku bi kuştina min bi hezaran Kurd dê ji xewa giran şiyar bibin. Ez pir kêfxweş im ku bi serfirazî û di rêya azadiya Kurdistanê de canê xwe feda dikim.}} Karbidestên îstixbarata dewleta Iraqê dizanî ku eger keçeke wiha xwedîbawerî zindî bimaba dê bandoreke mezin li ser bîr û rayên xwendevanên Kurd û Ereb pêkanîba. Ji bona wê jî di demeke kin de bi lez û bez doza wê û çar hevalên wê bi dawî anîn û di roja 12ê [[Gulan]]a 1974an de, di saet 7ê berê sibê de Leyla Qasim û hevalên wê îdam kirin. Leyla Qasim herçend bi fîzîkî û ruhî gelek hatibû şikence kirin, lê ji bo ku dilê dostan şa û dilê dagîrkerên welatê xwe biêşîne, bi rûyekî xweş û kena li ser lêvan ber bi darê îdamê meşiya. Di deqîqeyên dawiyê de wê nehişt ku çavên wê bigirin û heta destên wê jî girê biden. wê bi xwîndina marşa netweyî ya Kurdî ([[Ey Reqîb]]) baweriya xwe ya bêdawî ji bo doza Kurdistan ji herkesî re da selmandin. Piştî şehîdkirina wan, Selamê birayê wê jî li Bexdayê ji aliyê Beesiyan ve hat şehîdkirin. Guneha Selam tenê ew bû ko wêneyê Leylayê gehandibû destê xwendevanên Kurd ko li [[Ewrûpa]]yê dixwînd û endamên [[YQK]] bûn. Beesiyan ji Leylayê daxwazkir ko bi nivîsîna nameyekê ji bo serokkomarê Iraqê daxwaza lêborînê ji dewleta Beesiyan bikit û bi vî rengî poşmaniya xwe ji wan ra diyar bikit. Leylaya Qasimî bi nêrîneka hişik û tifa ko avêtî ser û rûyê generalên Beesî, wiha bersiva wan da: {{Jêgirtin|Ger ko ez ji karekî jiyana vê cîhanê poşiman bibim ew e ko ez zû dimirim bêy ko bikaribim demeka dirêj ji gelê xwe ra xebatê bikim û eger qirar be daxwaza lêborînê ji kesekî bikim, ez daxwaza lêborînê ji gelê Kurd dikim. Ji ber ku di rastiyê de, min ji bo doz û pirsgirêka neteweya xwe kêm xebat kirye.}} === Şehîdkirina Leyla Qasim === Şehîd kirina Leyla Qasim û hevalên wê bû sedem ku gelek ciwan bi taybetî hevalên wê yên xwendevan û rewşenbîr tevî nava refên pêşmergeyan bibin û ji bo domandina rêya şehîdên Kurdistanê xwe gehandin çiyayên Kurdistanê. Bi vî awayî Leyla Qasim bû pêşenga jinên şoreşger û sembola jinên Kurd. Gelê Kurd li hemî perçeyên Kurdistanê Leyla Qasim wekî qehremaneke neteweyî dibînin. Li sala 1974ê dema ku Leyla hat şehîdkirin, li seranserî Kurdistana mezin bi hezaran dayikên Kurd navê Leylayê ji zarokên xwe yên keç re hibijartin. Piştî salên dûr û dirêj rêya Leyla Qasimê bi şêweyekê berfirehtir ji aliyê keç û jinên Kurd ve hat domandin. Belê pêr [[Besêya Dêrsimê]] û [[Exteraxana Loristanê]], duh [[Margirêt Govergîs]] û Leylaya Qasimî ya serbilind û netirs û îro jî [[Zeynep Kinaci (Zîlan)|Zîlan]], [[Binefş]], [[Gülnaz Karataş (Bêrîtan)|Bêrîtan]], [[Mizgîn]], [[Zekiye]], [[Rehşan]], [[Bêrîvan]], [[Ronahî]], [[Leyla Zana]] û bi hezaran şêrekeçên çeleng û qehreman li ser rêya Leylayê dimeşin. == Ramanên Leyla Qasim == Li gor dîtina Leyla Qasim çewsdandina jina Kurd tenê di çarçovveya zulm û zordariya mêrê Kurd de bi sînor nebû, belkî wê ji bo guherandineke giştî xebat dikir. Di vê barê de Leya got: {{Jêgirtin|Şêweya guherandinê di nava civata Kurdistanê de hewcedara guherandineke siyasî, civakî û aborî ye û eger gelê Kurd mafê xwe yê siyasî û hiqûqî nestîne, mafê jina Kurd jî dê hertim bê binpêkirin.}} == Leylaya Qasim di nav helbest û stranên Kurdî de == Gelek helbestvan û stranbêjan qala qehremaniya Leylayê kiriye û li ser wê helbest û kilam nivîsî ne. Seyda [[Hêmin Mûkryanî]], helbestvanê neteweyî yê çaxê [[komara Demokratîka Kurdistanê]] (bi soranî) li ser qehremaniya Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Ke to toray le çawim wek xewî min Le biskit reştire mangeşewî min Biro Mecnûn be Leylay xot menaze Ke nawbangî pitir derkird ewî min Bizey hatê, witî celadî xiwêrî! Be keyfî xot petit bawêje estom Ewe pet niye mîdalî îftixare Ke bûme qaremanî mîlletî xom.}} Herwiha, Seyda [[Cigerxwîn]] di helbesteke xwe de bi xembarî li ser şehîdbûna Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Leyla keça Mît û Meda Canê xwe da di ber me da Bijîn heçî ko canfîda Xweş bin ji te jar û geda Leyla çiraxa şevreş e Wê rû li Kurdan kir geş e Kuştin bi me Kurdan xweş e Zordarî êdî nameş e! Leyla bijî, sed aferîn Ji bo me bûye ol û dîn Dîsa li min der bûn birîn Heta ciger min bûye xwîn!}} Seyda [[Şêrko Bêkes]], [[Tîrêj]] û gelek helbestvanên Ereb yên mîna [[Udunîs]] di helbestên xwe de behsa canfedayiya Leyla Qasim dikin. Tê gotin ku hinek helbestvanên [[Filistîn]]î jî behsa qehremaniyên Leylayê kirine. Herwiha, hunermendên Kurd li her çar perçeyên Kurdistanê bi stran û awazên xwe canfedayiya Leylayê bi bîr tînin: Hunermendên navdar [[Şehrîbana Kurdî]], [[Ciwan Haco]], [[Bengîn]], [[Heme Ceza]] û [[M. Mamlê]] helbestên helbestnavnên Kurd ku derheqê Leylayê da vehûnandine bi awazên xweş stirandine. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} * [http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html Kakshar ORAMAR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041108203257/http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html |date=2004-11-08 }} [[Kategorî:Jinên kurd]] [[Kategorî:Şoreşgerên kurd]] [[Kategorî:Kuştiyên cengê]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1952]] [[Kategorî:Mirin 1974]] kndsa3ly6uxdfxx8ian60vjk7gacf1m 1095247 1095246 2022-08-15T13:02:53Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov | nav = Leyla Qasim | wêne = Statue of Leyla Qasim at Downtown Erbil in Erbil, the Kurdistan Region DSF2383.jpg | roja_jidayikbûnê = [[1952]] | cihê_jidayikbûnê = [[Xaneqîn]] | roja_mirinê = [[12ê gulanê]] [[1974]]ê | cihê_mirinê = [[Bexda]] | netewe = [[Kurd]] | pîşe = [[şoreşger]] }} '''Leyla Qasim''' (jdb. [[1952]]an, li [[Xaneqîn]] − m. [[12ê gulanê]] [[1974]]ê li [[Bexda]]) aktîvîst û çalakvanek kurd e ku li dijî rejima baas a Iraqê têkoşîn kiriye. Leyla Qasim yek ji jineke têkoşêr a girîng e ku di dîroka siyasî ya [[Kurdistan]]ê de wekî pêşeng û lehenga şoreşgêriyê tê naskirin. == Kurtejiyan == === Leyla Qasim û Cewad Hemewendî === Leyla Qasim di nav hevalên xwe de ji yekî hez dikir ku navê wî [[Cewad Hemewendî|Cewad]] bû. Ew hertim bi hev re dixebitîn. Leylayê bi hevkariya Cewadî Yekîtiya Qutabî yên Kurdistanê ya di bin serokatiya [[Adil Muradî]] da nasîn û wekî endam tevî wan bû û her bi piştgiriya Cewadî, tevî refên [[pêşmerge]]yan bû. Li Zanîngeha Bexdayê evîna Cewad û Leylayê di nava xwîndevanên Kurd û yên din de pêşverûtiya bîr û ramanên Leylayê ji heval û dostên wê re da selmandin (îsbatkirin). Herçend bû Cewad xwendevanê zanîngehê nebû û karkerê [[karxane]]ya (fabrîkaya) zeytê bû, wê ew wekî hevalê jiyana paşerojê hilbijartibû. Leylayê bi wan xebatên xwe îspat kir ku di şoreşê de û di civakê de jin dikarin li rex mêran û mil bi milên wan têbikoşin û li doza xwe xwedî derbikevin. === Biryareke dîrokî === Leyla û Cewad ku xwedî baweriyeke mezin bi doza neteweya xwe bûn, di sala 1974an de bi hev re gotarek li ser rewşa civakzanistî ya Kurdan nivîsî û li derfetekê digeriyan ku gotara xwe biweşînin û di nava gelê de belav bikin. Lê destpêkirina şerî ji nû ve û girtina wan bû sedema hindê ku gotara wan ji aliyê sîxurên Beesê ve hat wenda kirin. Piştî xebata salên dijwar û giran di 11'ê Adara sala 1970an de, piştî danûstandinên dûr û dirêj di navbera serokkomarê Iraqê û nemir [[Mele Mistefayê Barzanî]] de, di çarçoveya Iraqê de [[otonomî]] ji Kurdên Kurdistana Başur re hat diyarkirin. Rewşa şerî û aştiya di nava [[KDP-I|Partî Demokratî Kurdistan]] û [[komara Iraqê]] de heya Îlona sala 1974an domand. Di wê serdemê de [[Welatên Yekbûyî yên Amrîkayê|Amerîkayê]] jî hevkariya serhildana kurdan dikir, lê mixabin dema ku bi rastî pêdvî bi hevkariyê hebû, dewleta Emrîkayê ew bi tenê hiştin û destûr da jandarmê xwe yê rojhilata navîn [[Mehmed Reza Şahê Pehlevî]] ku ji bo şikandina şoreşa Kurdan hevkariya Beesiyan bikin. Piştî wê, dema ku Emrîkayê û rejîma [[Îran]]ê destê xwe ji piştgiriya Kurdan berdan, rejîma Iraqê dijberî Kurdan şereke giran û hovane destpêkir û ji nişkan ve di civakê de pir tevlihevî çêbûn. Malbatên Kurdan ji Bexdayê hatin derxistin û rewşa siyasî ya Kurdan roj bi roj xirabtir dibû. Li Bexdayê endamên Îstixbarata dewletê bi sedan xwendevan û Kurdên niştîmanperwer girtin û rewşek tijî tirs ji azadîxwazên Kurd û Ereb re afirand. Herwiha, li Kurdistanê jî bi dehan gund hatin wêrankirin û di 24ê [[Nîsan]]a sala 1974an dd bajarê [[Qeladizê]] jî bi giranî hat bombebaran kirin ku di encamê de çend xwendevanên Kurd jî şehîd bûn. Piştî vê yekê, Beesiyan êrişî ser bajarê [[Helebçe]]yê kir û gelek kesên sivîl û bêguneh hatin kuştin û birîndar kirin. Li hemberî van hovîtiyên rejîma Iraqê, gelek xwendevan û sivîlan ji Bexdad û bajarên din yên Iraqê xwe gihandin çiyayên Kurdistanê û tevlî hêzên pêşmergeyan bûn. Lê Leyla Qasim û Cewadê Hemewendî di wê baweriyê de bûn ku divê xebat ne tenê li çiyayên Kurdistanê, belkî xebata herî giran, pêwîst e di nava cergê dijmin de û bi taybetî jî li bajarê Bexdayê bê domandin. Di roja 28ê Nîsana sala 1974an de (28.04.1974) Leyla û çar hevalên wê [[Hesen Heme Reşîd]], [[Nerîman Fuad]], [[Azad Silêman Mîran]] û [[Cewad Hemewendî]] hatin girtin û rejîma Bexdayê di [[Rojnameya Elsewre]] organa fermî ya dewletê û di radiyo û televîzyona xwe de ew girtî wekî [[terorîst]] û dijminên dewleta Iraqê bi xelkî û raya giştiya cîhanê re dan nasîn. Leyla û hevalên wê di girtîgehê de rastî şikence û azareke pir mezin bûn. Herçend biçûktirîn tawan li ser wan nehat îspatkirin jî, lê rejîma Iraqê ji bo tirsandina Kurdan û bi taybetî çîna rewşenbîr ku piştgirî ya doza xwe ya neteweyî dikir, di demeka kurt de (bi qasî 14-15 rojan) bi pêkanîna dadgeheke formalîte her pênc ciwanên Kurd bi îdamê mehkum kirin. === Taybetmendiyên Leyla Qasimê û gotina dawiyê === Li gor dîtina ew kesên ku ji nêz ve Leylayê dinasiyan û ew dîtine, Leyla keçeke netirs, zîrek, axaftin xweş, esmer, bejin bilind û şirîn bû û di karê rêkxistinê û hizbayetiyê de jî bi dîsîplîn û rêkûpêkî wezîfeyên xwe encam dida. Wê di çaxê ku di bin çavdêriya îstixbarata dewletê de bû jî bi cesaret bersiva pirsyarên karbidestên dewletê dida û di dagehê de li rûyê hakimê Beesî nêrî û bi dengekî bilind wiha jê re got: {{Jêgirtin|Min bikujin, lê vê rastiyê jî bizanin ku bi kuştina min bi hezaran Kurd dê ji xewa giran şiyar bibin. Ez pir kêfxweş im ku bi serfirazî û di rêya azadiya Kurdistanê de canê xwe feda dikim.}} Karbidestên îstixbarata dewleta Iraqê dizanî ku eger keçeke wiha xwedîbawerî zindî bimaba dê bandoreke mezin li ser bîr û rayên xwendevanên Kurd û Ereb pêkanîba. Ji bona wê jî di demeke kin de bi lez û bez doza wê û çar hevalên wê bi dawî anîn û di roja 12ê [[Gulan]]a 1974an de, di saet 7ê berê sibê de Leyla Qasim û hevalên wê îdam kirin. Leyla Qasim herçend bi fîzîkî û ruhî gelek hatibû şikence kirin, lê ji bo ku dilê dostan şa û dilê dagîrkerên welatê xwe biêşîne, bi rûyekî xweş û kena li ser lêvan ber bi darê îdamê meşiya. Di deqîqeyên dawiyê de wê nehişt ku çavên wê bigirin û heta destên wê jî girê biden. wê bi xwîndina marşa netweyî ya Kurdî ([[Ey Reqîb]]) baweriya xwe ya bêdawî ji bo doza Kurdistan ji herkesî re da selmandin. Piştî şehîdkirina wan, Selamê birayê wê jî li Bexdayê ji aliyê Beesiyan ve hat şehîdkirin. Guneha Selam tenê ew bû ko wêneyê Leylayê gehandibû destê xwendevanên Kurd ko li [[Ewrûpa]]yê dixwînd û endamên [[YQK]] bûn. Beesiyan ji Leylayê daxwazkir ko bi nivîsîna nameyekê ji bo serokkomarê Iraqê daxwaza lêborînê ji dewleta Beesiyan bikit û bi vî rengî poşmaniya xwe ji wan ra diyar bikit. Leylaya Qasimî bi nêrîneka hişik û tifa ko avêtî ser û rûyê generalên Beesî, wiha bersiva wan da: {{Jêgirtin|Ger ko ez ji karekî jiyana vê cîhanê poşiman bibim ew e ko ez zû dimirim bêy ko bikaribim demeka dirêj ji gelê xwe ra xebatê bikim û eger qirar be daxwaza lêborînê ji kesekî bikim, ez daxwaza lêborînê ji gelê Kurd dikim. Ji ber ku di rastiyê de, min ji bo doz û pirsgirêka neteweya xwe kêm xebat kirye.}} === Şehîdkirina Leyla Qasim === Şehîd kirina Leyla Qasim û hevalên wê bû sedem ku gelek ciwan bi taybetî hevalên wê yên xwendevan û rewşenbîr tevî nava refên pêşmergeyan bibin û ji bo domandina rêya şehîdên Kurdistanê xwe gehandin çiyayên Kurdistanê. Bi vî awayî Leyla Qasim bû pêşenga jinên şoreşger û sembola jinên Kurd. Gelê Kurd li hemî perçeyên Kurdistanê Leyla Qasim wekî qehremaneke neteweyî dibînin. Li sala 1974ê dema ku Leyla hat şehîdkirin, li seranserî Kurdistana mezin bi hezaran dayikên Kurd navê Leylayê ji zarokên xwe yên keç re hibijartin. Piştî salên dûr û dirêj rêya Leyla Qasimê bi şêweyekê berfirehtir ji aliyê keç û jinên Kurd ve hat domandin. Belê pêr [[Besêya Dêrsimê]] û [[Exteraxana Loristanê]], duh [[Margirêt Govergîs]] û Leylaya Qasimî ya serbilind û netirs û îro jî [[Zeynep Kinaci (Zîlan)|Zîlan]], [[Binefş]], [[Gülnaz Karataş (Bêrîtan)|Bêrîtan]], [[Mizgîn]], [[Zekiye]], [[Rehşan]], [[Bêrîvan]], [[Ronahî]], [[Leyla Zana]] û bi hezaran şêrekeçên çeleng û qehreman li ser rêya Leylayê dimeşin. == Ramanên Leyla Qasim == Li gor dîtina Leyla Qasim çewsdandina jina Kurd tenê di çarçovveya zulm û zordariya mêrê Kurd de bi sînor nebû, belkî wê ji bo guherandineke giştî xebat dikir. Di vê barê de Leya got: {{Jêgirtin|Şêweya guherandinê di nava civata Kurdistanê de hewcedara guherandineke siyasî, civakî û aborî ye û eger gelê Kurd mafê xwe yê siyasî û hiqûqî nestîne, mafê jina Kurd jî dê hertim bê binpêkirin.}} == Leylaya Qasim di nav helbest û stranên Kurdî de == Gelek helbestvan û stranbêjan qala qehremaniya Leylayê kiriye û li ser wê helbest û kilam nivîsî ne. Seyda [[Hêmin Mûkryanî]], helbestvanê neteweyî yê çaxê [[komara Demokratîka Kurdistanê]] (bi soranî) li ser qehremaniya Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Ke to toray le çawim wek xewî min Le biskit reştire mangeşewî min Biro Mecnûn be Leylay xot menaze Ke nawbangî pitir derkird ewî min Bizey hatê, witî celadî xiwêrî! Be keyfî xot petit bawêje estom Ewe pet niye mîdalî îftixare Ke bûme qaremanî mîlletî xom.}} Herwiha, Seyda [[Cigerxwîn]] di helbesteke xwe de bi xembarî li ser şehîdbûna Leylayê wiha dibêje: {{Jêgirtin|Leyla keça Mît û Meda Canê xwe da di ber me da Bijîn heçî ko canfîda Xweş bin ji te jar û geda Leyla çiraxa şevreş e Wê rû li Kurdan kir geş e Kuştin bi me Kurdan xweş e Zordarî êdî nameş e! Leyla bijî, sed aferîn Ji bo me bûye ol û dîn Dîsa li min der bûn birîn Heta ciger min bûye xwîn!}} Seyda [[Şêrko Bêkes]], [[Tîrêj]] û gelek helbestvanên Ereb yên mîna [[Udunîs]] di helbestên xwe de behsa canfedayiya Leyla Qasim dikin. Tê gotin ku hinek helbestvanên [[Filistîn]]î jî behsa qehremaniyên Leylayê kirine. Herwiha, hunermendên Kurd li her çar perçeyên Kurdistanê bi stran û awazên xwe canfedayiya Leylayê bi bîr tînin: Hunermendên navdar [[Şehrîbana Kurdî]], [[Ciwan Haco]], [[Bengîn]], [[Heme Ceza]] û [[M. Mamlê]] helbestên helbestnavnên Kurd ku derheqê Leylayê da vehûnandine bi awazên xweş stirandine. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} * [http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html Kakshar ORAMAR] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041108203257/http://www.pen-kurd.org/kurdi/kakshar/leyla-qasim.html |date=2004-11-08 }} [[Kategorî:Jinên kurd]] [[Kategorî:Şoreşgerên kurd]] [[Kategorî:Kuştiyên cengê]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1952]] [[Kategorî:Mirin 1974]] e5ljdzgayh7p07zo8bvntqm9of4utrb 0 6333 1095335 1093600 2022-08-15T21:41:00Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox Welat2 | navê rastî = {{navê rastî|fr|République Française |icon=no}} | navê hevbeş = Fransa | konvansiyonel navê dirêj = Komara Fransî | rewş = | wêneyê ala = Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg | sernav ala = | wêneyê mertal = Armoiries république française.svg | sernav mertal = | dirûşma netewî = Liberté, Égalité, Fraternité | dirûşma bi kurdî = Azadî, Wekhevî, Biratî | sirûda netewî = ''[[La Marseillaise]]''<div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:La Marseillaise.ogg|alt=La Marseillaise]]</div> | wêneyê nexşe = Mapadefrancia.svg | nexşe mezinî2 = 250px | wêneyê nexşe2 = | nexşe sernav = | nexşe sernav2 = | nexşe sernûçe = {{nexşe sernûçe |cih reng=şînê tarî}} | nexşe sernûçe2 = | cîh = | paytext = [[Parîs]] | jêrenot a = | bajarê mezin = paytext | koordînat = {{koord|48|51|N|2|21|E|type:city}} | bicîhbûna mezin = | awayê bicîhbûna mezin = | zimanên fermî = [[Zimanê fransî|Fransî]] | zimanên naskirin = [[Alsasî]], [[baskî]], [[bretonî]], [[katalanî]], [[korsî]], [[flemanî]], [[frankoprovenzal]], [[oksîtanî]], zimanên din ên [[Oïl]] | zimanên herêmî = | awayê ziman = | awayê ziman2 = | ziman = | ziman2 = | zimanên bin = | zimanên bin2 = | komên etnîkî = | komên etnîkî sal = | dîn = | demonîm = | awayê rêveberiyê = [[Komar]] | sernav rêber1 = Serokomar | navê rêber1 = [[Emmanuel Macron]] | sernav rêber2 = Serekwezîr | navê rêber2 = [[Élisabeth Borne]] | sernav rêber3 = | navê rêber3 = | sernav rêber4 = | navê rêber4 = | sernav rêber5 = | navê rêber5 = | pêşvebirî = | meclîsa jorîn = | meclîsa jêrîn = | awayê serxwebûnê = | nota serxwebûnê = | bûyera avakirinê1 = | dema avakirinê1 = | bûyera avakirinê2 = | dema avakirinê2 = | bûyera avakirinê3 = | dema avakirinê3 = | bûyera avakirinê4 = | dema avakirinê4 = | bûyera avakirinê5 = | dema avakirinê5 = | bûyera avakirinê6 = | dema avakirinê6 = | bûyera avakirinê7 = | dema avakirinê7 = | rûerd etîket2 = | rûerd dane = | rûerd dane2 = | rûerd = | rûerd km2 = 672.051 | rûerd magnitude = | rûerd rêz = 41em | rûerd jêrenot = | av = 0,26 | gelhe texmînkirin = 68.014.000 | gelhe texmînkirin sal = 2020 | gelhe texmînkirin rêz = 20em | gelhe giştejimar = | gelhe giştejimar sal = | gelhe giştejimar rêz = | gelhe tîrbûn km2 = | gelhe tîrbûn rêz = | hejmara endaman = | TBH PHK = | TBH PHK sal = | TBH PHK rêz = | TBH PHK her kesekî = | TBH PHK her kesekî rêz = | TBH nomînal = | TBH nomînal sal = | TBH nomînal rêz = | TBH nomînal her kesekî = | TBH nomînal her kesekî rêz = | Gini = <!--tenê hejmar--> | Gini sal = | Gini guherandin = <!--zêdebûn/kêmbûn/neguhertî--> | Gini rêz = | Gini çavk = | PPM = <!--tenê hejmar--> | PPM sal = | PPM guherandin = <!--zêdebûn/kêmbûn/neguhertî--> | PPM rêz = | PPM çavk = | dirav = [[Euro]] ([[Nîşana Euro|€]]) | dirav kod = EUR | demjimêr = | utc offset = | demjimêr DST = | utc offset DST = | DST not = | dijrabertî = | celebê dîrokê = | hatûçûn = | koda înternetê = [[.fr]] | iso3166kod = | koda telefonê = [[Hejmarên telefona li Almanyayê|+33]] | berdilê hîmander = | wêne nexşe3 = | nexşe sernav3 = | jêrenot b = }} '''Fransa''' yan jî '''Komara Fransî''', ({{Bi-fr|France}}, /fʁɑ̃s/) yan jî (République Française, xwendin: /ʁepyblik fʁɑ̃sɛz/) welatek navparzemînî ye ku li [[Ewropaya Rojava|Ewropayê Rojava]] û herêm û deverên derveyî yên li [[Amerîka (parzemîn)|Amerîka]] û [[Okyanûsa Atlantîk]], [[Okyanûsa Mezin|Pasîfîk]] û [[Okyanûsa Hindî]] vedigire. Qada wê ya metropolê ji [[Rhine]] heta [[Okyanûsa Atlantîk]] û ji [[Deryaya Navîn]] heta [[Qenala îngîlîzî]] û [[Deryaya Bakur]] dirêj dibe.<ref>{{Cite journal|date=2022-07-21|title=French Guiana|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=French_Guiana&oldid=1099654171|journal=Wikipedia|language=en}}</ref><ref>{{Cite journal|date=2022-06-17|title=Administrative divisions of France|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Administrative_divisions_of_France&oldid=1093564080|journal=Wikipedia|language=en}}</ref><ref>{{Cite journal|date=2022-07-26|title=French Southern and Antarctic Lands|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=French_Southern_and_Antarctic_Lands&oldid=1100569184|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> Herêmên dervayê [[Guyana Fransî]] li [[Amerîkaya Başûr]], [[Saint Pierre]] û [[Miquelon]] li [[Atlantîka Bakur]], [[Hindistanên Rojavayê Frensî]] û gelek giravên li [[Okyanûs|Okyanûsa]] û [[Okyanûsa Hindî]] hene. Ji ber gelek deverên xwe yên peravê Fransayê hene, xwediyê devera herî mezin a aborî ya taybet a cîhanê ye. Fransa li parzemîna [[Ewropa|Ewropayê]] bi [[Belçîka]], [[Lûksembûrg|Luksemburg]], [[Almanya]], [[Swîsre]], [[Monako]], [[Îtalya]], [[Andorra]], [[Spanya]] [[Holenda]], [[Sûrînam]] û [[Brezîl]] li [[Amerîka (parzemîn)|Amerîka]] bi navgîniya deverên xwe yên derveyî li [[Guyana Fransî]] û [[Saint Martin]] re sînorên xwe parvedike. Hijdeh herêmên wê yên entegre (pênc ji wan li derveyî welat in) li qadeke hevgirtî ya 643.801 km² vedigire<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html|title=The World Factbook|date=2014-01-31|website=web.archive.org|access-date=2022-07-27|archive-date=2014-01-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20140131115000/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html|url-status=dead}}</ref> û li gorî daneyên gulana sala 2021an zêdetirî 67 mîlyon kes li Fransa û li herêmên wî dijîn. Fransa komarek nîv-serokatî ya yekgirtî ye ku paytexta wî bajarê [[Parîs]] e. Bajarê [[Parîs|Parîsê]] bajarê herî mezin ê Fransayê ye û navenda çandî û bazirganî ya sereke ye. Deverên din ên bajarî yên sereke [[Marsêy|Marseille]], [[Liyon]], [[Toulouse]], [[Lille]], [[Bordèu|Bordeaux]] û bajarê [[Nice|Niceê]] ye. == Dîrok == ===Serdema navîn a destpêkê=== [[Wêne:Franks expansion.gif|thumb|çep|Berfirehbûna Frankish ji sala 481ê ve ber bi sala 870an.]] Di dawiya [[Serdema Kevnare]] de, Galiya kevnar li çend padîşahiyên Almanî û herêmek Gallo-Romî ya mayî, ku wekî [[Padîşahiya Syagrius]] tê zanîn, hate dabeş kirin. Di heman demê de, Brîtanîyên Keltî ku ji rûniştgeha [[Anglo-Sakson]] a [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanyayê]] ku direvin, li beşa rojavayê Armorica bicih dibin. Di encamê de, nîvgirava [[Armorican]] hate guherandin û navê nîvgiravê wekî Brittany hate guhertin, çanda Keltîk hate vejandin û padîşahiyan piçûk ên serbixwe li herêmê hatin demazirandin. Yekemîn rêberê ku dibe padîşahê hemû Frankan Clovis I ye ku di sala 481ê de dest bi serweriya xwe kir û di sala 486an de hêzên paşîn ên waliyên [[Romaya Kevnare|Romayê]] yên parêzgehê têk bir. Clovis başûrê rojava ji Visigoths vegerand, di sala 508an de hate imad kirin û xwe wekî mîrê [[Almanyaya Rojava]] îlan kir. [[Clovis I]] piştî hilweşîna [[Împeratoriya Romê|Împaratoriya Romayê]] yekem fetihkarê Almanan e ku ji Arianîzmê, ji Xirîstiyaniya Katolîk derdikeve. Bi vî awayî ki aliyê papatiyê ve sernavê "Keça Mezin a Dêrê" (bi fransî: La fille aînée de l'Église) li Fransayê hate dayîn û ji padîşahên Fransî re jî "Padîşahên Herî Xiristiyan ên Fransayê" (Rex Christianissimus) dihate gotin. [[Frankan]] çanda [[Xiristiyanî|xirîstiyan]] a [[gallo-romî]] wergirt û Galiya kevnar di dawiyê wekî Francia ("Welatê Frankan") hate binavkirin. Frenkên elmanî, ji xeynî li Gauliya bakur ku li wir niştecihên Romayî kêm zêde bûn û zimanên elmanî lê derketin, zimanên romanî pejirandibûn. Clovis bajarê [[Parîs|Parîsê]] wek paytexta û xanedana Merovîng ava kir lê padîşahiya wî piştî mirina wî bidawî bû. [[Frankan]] erdê xwe bi tenê wekî milkek taybet dihesibandin û di nav mîrateyên xwe de parve dikirin, ji ber vê yekê çar padîşahî ji yên [[Clovis]] wekî [[Parîs]], [[Orléans]], [[Soissons]], û [[Rheims]] derketine holê. [[Padîşahên Merovîng]] ên paşîn desthilatdariya şaredarên xwe yên qesrê (serokê malê) winda kirin.Yek ji şaredarê qesrê, [[Charles Martel]], di [[Şerê Tours]] (732) de êrîşek [[Xanedana Emewiyan|Emewiyan]] a Galî têk bir û di nav padîşahiya Frankiyan de rêz û hêz wergirt. Kurê wî, [[Pêpenê Kurtbir|Pepinê Kurt]], taca Francia ji Merovîngiyên qelsbûyî girt û xanedana Karolîngiyan ava kir. Kurê Pepin, [[Karlê Mezin|Charlemagne]], padîşahiya Frankish ji nû ve li hev kir û li seranserê [[Ewropaya Rojava]] û [[Ewropaya Navendî]] împaratoriyek mezin ava kir. == Erdnîgari == Piraniya ax û nifûsa Fransa li Ewropaya Rojava ye û jê re dibêjin Metropolitan France, da ku wê ji siyasetên cûrbecûr yên derveyî welêt cuda bike. Fransa li aliyê bakur bi Deryaya Bakur, aliyê bakurê rojava Qenala Îngilîzan, li rojava bi Okyanûsa Atlantîk û li başûrê rojhilat bi Deryaya Navîn re sinorê xwe parvedike. Welatê cîranê wê li Ewropayê ev in: [[Belgiya]], [[Lûksembûrg]], [[Almanya]], [[Swîsre]], [[Îtalya]], [[Monako]], [[Spanya]], [[Andorra]] Ji xeynî li [[Ewropa]] erdê Fransayê li [[parzemîn]]ên din jî hene. Li [[Karîbîk]]an wek mînak [[Saint-Martin]], li [[Emerîkaya Başûr|Başûrê Amerîkayê]] [[Guayanaya Fransî]], li qeraxên [[Emerîkaya Bakur|Bakurê Amerîkayê]], li Okyanûsa Hindê û li [[Okyanûsya]]yê herêm û welatên ku girêdayî Fransayê ne hene. === Erdnîgariya Xwezayî=== [[Wêne: Most beautiful villages of the world montsoreau 2.jpg |thumb|[[Loire]] li [[Montsoreau]], [[Geliyê Loire]].]] Fransa ji [[Derya Navîn]] heta [[Deryaya Bakur]] û ji [[Rhine]] heta [[Atlantîk]] dirêj dibe. Ew bi [[Brîtanyaya Mezin]], [[Belçîka]], [[Luksemburg]], [[Almanya]], [[Swîsre]], [[Îtalya]], [[Monako]], [[Andorra]] tê hevsînorkirin. û [[Spanya]]. Li derveyî welatê dayikê, Fransa bi [[Brezîlya]], [[Sûrîname]] û [[Hollanda]] re sînorên bejahî parve dike. Ji bilî welatê dayika [[Ewropaya Rojava|Ewropa Rojava]] (''la métropole''), Fransa ji herêmên [[Amerîkaya Bakur]], [[Hindîstana Rojava|Karibîk]], [[Amerîkaya Başûr]], [Okyanûsa Hindî]], [[Okyanûsa Pasîfîk]] û [[Antarktîka|Antarktîk]] (îdiayên li ser qada axa Antarktîkê ji hêla piraniya welatên cîhanê ve nayê pejirandin). Fransa ji deştên peravê yên li bakur û li rojava yên bi Atlantîk û Deryaya Bakur heta zincîreyên çiyayên mezin, [[Pyrenees]] li başûr û [[Alpê]] li başûr, [[Pyrenees]] li bakur û li rojavayê rojhilat bi [[Ewropa]] lûtkeyên çiyayên herî bilind (derve [[Qafkas]]), [[Mont Blanc]], 4&nbsp;810 metre. Di hundurê de rêzeçiyayên din ên wekî [[Navenda Massif]] û [[Vosges]] hene. Chaine de Puys li Massif Central, girseyek çiyayî ya bi derdora 80 volkanên neçalak, di Tîrmeha 2018-an de wekî [[Mîrateya Mîrateya Cîhanê]] hat destnîşankirin.<ref>{{Cite web|url=https://whc.unesco.org /ku/list/ 1434|sernav=Chaine des Puys - Qada tektonîkî ya Limagne|Dîroka dakêşanê=2018-07-05|paşnav=Navenda|nav=Mîrateya Cîhanê ya UNESCO|works=whc.unesco.org|ziman=ku }}</ref> Fransa di navbera çar [[pergalên çem]] yên mezin de dabeş dibe ku sê ji wan diherikin [[Atlantîk]]ê. Çem li ser deştên nermik ên bakur û rojavayê Fransa diherikin û çemên wan ên berdar bûne sedem ku navenda aborî û siyasî ya welêt li beşên bakur ên welêt biqede ku dikare wekî alîkarek bihêz were dîtin ku Parîs bibe navenda welêt. === Dabeşkirina îdarî === {{Gotara sereke|Parçeya îdarî ya Fransa}} [[Wêne:Régions de France 2016.svg|thumb|Ji Çile 2016 de, li [[Fransa Proper] tenê 13 herêm hene]]<ref>http://www.lemonde.fr/politique/article/2014/12 /17 /la-carte-a-13-regions-definitively-adoptee_4542278_823448.html</ref>]] Fransa (di 2015 de) dabeş dibe:<ref>http://www.insee.fr/fr/methodes/nomenclatures/cog/documentation.asp?page=documentation.htm</ref> * 27 herêm (''herêm''), 22 navxweyî û pênc ne ewropî. Binêre ''Herêmên Fransa''. * 101 beş (''departements''). Binêre ''Wezareta Fransa''. * 335 navçeyên (''navçe''). Binêre ''Navçeya Fransa''. * 2&nbsp;054 Kanton (''kanton''), di nav de 59 yên ne ewropî jî hene. Binêre ''Kantonên Fransa''. * 36&nbsp;658 komûns (''komunan''). Binêre ''Şaredariyên Fransî''. * 9 villes nouvelles ku dabeşek e ku bi dabeşên jorîn re paralel dimeşe. Binêre Ville nouvelle. Wezaret bi jimare ne û ev jimar di du reqemên pêşî yên koda posteyê de cih digirin. Jimareya beşê berê jî li ser lewheyên qeydkirina wesayîtên rê, wekî du reqemên dawîn jî hatibû destnîşan kirin. Ev pergal, ku li ser bingeha qeyda wesayîtê ya ku ji hêla beşa ve hatî rêve kirin, ku wesayit lê lê bû, niha (2021) ber bi qonax ve tê derxistin û bi qeydek navendî ve tê veguheztin, ji ber vê yekê hûn nikanin beşa malê li ser lewheyên nû bixwînin. Herêm, dezgeh, navçe û kanton herêmên îdarî yên hikûmetê ne. Herêm ji aliyê qeymeqamekî herêmê (''préfet de région''), ku di heman demê de serokê yek ji beşên herêmê ye, têne birêvebirin. Dezgeh ji hêla [[Parlîk (Fransa)|prefekt]] (''préfet''), ku ji hêla [[hikûmet]] ve hatî tayîn kirin (wekhev [[walî]]) têne rêvebirin; navçe ji aliyê binerd (''sous-préfet'') ve tê birêvebirin. Kanton bi giranî wek [[navçe]] di hilbijartinên meclîsên herêmê û meclîsên dezgehan de kar dikin. Li [[Parîs]], du qeymeqam hene, qismî qeymeqamekî îdarî "asayî" ye, ku di heman demê de qeymeqamê herêmê ye, beşek jî muxtarê polîsan (''préfet de police''), ku şefê polîsê herî bilind e, di heman demê de [[ fermandarê sivîl]] li Parîsê [[herêma sivîl]] (''zone de défense de Paris''). Prefektê polîs jî li beşên [[Hauts-de-Seine]], [[Seine-Saint-Denis]] û [[Val-de-Marne]] wezîfeya xwe dike. Herêm û dezgeh jî şaredariyên bi mafên xwe yên bacê û meclîsên rasterast têne hilbijartin, bi rêzê ve ''[[Lijneyên Herêmî yên Fransa|conseil Régional]]'' û ''conseil général'' wek saziya herî bilind a biryardanê pêk tînin. Şaredarîya herêmê û meclîsa herêmê ji alîyê ''président du conseil régional'' ve tên birêvebirin; şaredariya beşê (li gorî [[Meclîsa wîlayetê|Meclîsa wîlayetê]]) û meclîsa daîreyê ji aliyê ''président du conseil général'' ve tên birêvebirin. Dezgeha herî bilind a biryardanê ya şaredariyan meclîsek e (''konseil şaredariyê'') û [[şaredar]] (''maire'') ku ji aliyê wê ve hatiye tayînkirin, ku hem serokê meclîsê û hem jî serokê şaredariyê ye. birêvebirî. Li Parîs, Lyon û Marsîlyayê, ku şaredariyên wan bi meclîsên xwe yên rasterast hatine hilbijartin, li navçeyan hatine dabeşkirin, şert û mercên taybetî hene. Çar [[Wezaretên Frensî yên Derveyî |Dezgehên derveyî]] berê [[Kolonî|Koloniyên Fransî]] ne ku ji [[1946]] de xwediyê heman statuya wezaretên Fransaya Ewropî ne (''[[Fransa métropolitaine|metropole]])''. Ew parçeyên yekbûyî yên Komara Fransa (û bi vî rengî YE jî) ne. [[Herêmên li derveyî Fransa|herêmên îdarî yên derveyî]] [[herêmên girêdayî]] ne ku ew jî li derveyî YE ne. Ew jî mîna dezgehan têne rêvebirin û rûniştevanên fransî [[hemwelatî|welatî]] ne. Piraniya wan [[ewro]] bikar tînin, ji bilî [[Polinezyaya Fransî]], [[Kaledonyaya Nû]] û [[Giravên Wales û Futuna]] yên ku pereyê wan, [[Franka CFP]] hene. Fransa di heman demê de di [[Okyanûsa Hindî]] de çend giravên neniştecî yên bi navê [[Îles Éparses]] kontrol dike, ku ligel [[Adélieland]], îdiaya Fransa ya [[Antarctica]], [[Zimanê fransî]] pêk tînin. Herêmên Başûr. ==== Herêmên Fransayê ==== {{GotarêBingeh|Herêmên Fransayê}} {{Nexşeya herêmên Fransayê|text=fgfdfgdg}} Ji sala 2016an ve, Fransa ji 18 herêman ({{bi-fr|région}}) pêk tê. ''Régions'' yên li Fransaya parzemînî jî di hundura xwe de jî gav bi gav wek [[département]], [[Arrondissement]], [[Cantone]] û [[Commune]] tê parve kirina perçeyên hîn biçûk. {{-}} ===== Heremên kevn ===== Ji sala [[1956]]an heta 1ê çileya [[2016]]an, Fransa ji 26 herêman pêk hatibû. Ji wan 21 li xakên Fransaya parzemînî bûn, yek girava [[Korsîka]] bû, û çar jî navçeyên ser deryayî bûn. {| | # [[Alsace]] # [[Aquitaine]] # [[Auvergne]] # [[Basse-Normandie]] # [[Bourgogne]] # [[Bretagne]] # [[Centre]] # [[Champagne-Ardenne]] # [[Korsîka]] (statuya taybetî) # [[Franche-Comté]] # [[Haute-Normandie]] | <ol start=12> <li>[[Île-de-France]] <li>[[Languedoc-Roussillon]] <li>[[Limousin]] <li>[[Lorraine]] <li>[[Midi-Pyrénées]] <li>[[Nord-Pas de Calais]] <li>[[Pays de la Loire]] <li>[[Picardie]] <li>[[Poitou-Charentes]] <li>[[Provence-Alpes-Côte d'Azur]] (PACA) <li>[[Rhône-Alpes]] | [[Wêne:FranceRegionsNumbered.png]] | |} * '''Herêmên li ser deryayê''' jî ev in: {| | :23 [[Guadeloupe]] :24 [[Martinique]] :25 [[Guyanaya Fransî]] :26 [[Réunion]] | [[Wêne:Guadeloupe map.png|90px|Guadeloupe]][[Wêne:Martinique-Map.png|90px|Martinique]][[Wêne:French Guiana-CIA WFB Map.png|90px|Guayanaya]][[Wêne:Reunion-CIA WFB Map.png|90px|Réunion]] | |} ==Siyaset== === Dewlet û siyaset === Navê [[Destûra Bingehîn|Destûra]] ya niha ya Fransayê [[Komara Pêncemîn]] ye û di referandûma 28'ê Îlona 1958'an de hat qebûlkirin. Wê pozîsyona [[birêvebir]] li hember [[qanûndaner] xurt kir. ] û diyar dike ku [ [Serokê Fransa|Serokomar]] (''Président de la République'') dê bi hilbijartina rasterast ji bo wezîfeya 5 salan were tayîn kirin (di 2001 de ji 7 salan hate guhertin). Hilbijartina serokomariyê di du tûran de pêk tê. Ger di tûra yekem de ti berbijarek ji sedî 50&nbsp;detir dengan nestandibe, her du namzedên sereke di gera duyem a hilbijartinan de tên cem hev. Desthilatên berfireh ên serokomar divê îstiqrara desthilatdariya dewletê û hebûna dewletê misoger bike. Di nav hêzên herî girîng de mafê bangeşeya referandûmên biryardar û hilbijartinên nû yên Meclîsa Neteweyî ye. Her wiha serokkomar [[Serokwezîrê Fransa|Serokwezîr]] û wezîrên din tayîn dike, [[fermandarê bilind]] yê leşkerî ye û ew e ku peymanên navneteweyî îmze dike û li ser bi cîhkirina [[Çekên nukleerî yên Fransa| çekên navokî]]. Zêdebûna desthilatên serokomar, hilbijartina serokatiyê ji hilbijartinên parlamentoyê girîngtir kiriye û ji ber vê yekê rêjeya beşdariyê ji bo hilbijartina serokomariyê zêdetir e. Parlementoya Fransa ji [[Sîstema dudûr|du odeyan]], [[Meclisa Neteweyî ya Fransa|Meclisa Neteweyî]] (''les députés de l'Assemblée nationale'') û [[Senatoya Fransayê| Senato]] (''Sénat'') , bi giştî 925 endam. 577 endamên Meclisa Neteweyî ji bo heyamên 5 salan bi hilbijartinên rasterast li herêmên hilbijartinê yên yek-endam têne destnîşankirin. Meclisa Neteweyî bijardeya hilweşandina hikûmetê bi pêşniyara bêbaweriyê heye. Nîvê 348 senatoran (''les senators'') li [[Senatoya Fransa|Senata]] (''Sénat'') her sê salan carekê ji bo heyamek şeş salan têne tayîn kirin. Senator xwedan hêzek tixûbdar in û Meclîsa Neteweyî her gav gotina dawî heye heke di navbera her du odeyan de lihevnekirin hebe ji bilî mijarên destûrî. Hikûmet li ser rojeva Meclîsa Neteweyî xwedî bandorek xurt e. Jiyana siyasî ya Fransayê di van dehsalên borî de heya "hilbijartinên parlemanî yên 2017an" bi polarîzasyonek di navbera du komên siyasî de hate nişandan: çep li dora [[Partiya Sosyalîst (Fransa)|Partiya Sosyalîst]] û rastgir li dora [[Civîna ji bo komara|RPR ]] û şûngirê wê [[Yekîtiya Tevgera Gel|UMP]]. Partiya rastgira tund FN (''[[Eniya Neteweyî (Fransa)|Eniya Neteweyî]]'' "bêtir qanûn û nîzam" û polîtîkayeke tund a koçberiyê diparêze û ji destpêka salên 1980-an vir ve nêzî ji sedî 15&nbsp; dengdana di hilbijartinan de. Partiyê di salên dawî de li Parîsê jî grevên mezin organîze kiribû. Di Gulana 2012 de, sosyalîst [[François Hollande]] piştî [[Nicola Sarkozy]] bû serokê Fransa. Selefê wî yê kevneperest Sarkozy di sala 2007 de hat ser desthilatê.<ref>{{Cite web|title=Sarkozy radestî Hollande kir|url=https://svenska.yle.fi/artikel/2012/05/15/sarkozy-lamnade-over till-hollande|works=svenska.yle.fi|Dîroka dakêşanê=2021-10-04|ziman=sv-FI}}</ref> Di sala 2017an de, Serokomar François Hollande bû serokê yekem yê di dema [[Komara Pêncemîn]] de ku ji nû ve nehat hilbijartin. Emmanuel Macron di [[Hilbijartina Serokatîya Fransa 2022|Hilbijartina Serokatîya Fransa 2022 de.]] Macron di 20 salan de yekem serokê Fransa bû ku ji nû ve hate hilbijartin. <ref>{{Cite web|title=Macron di Fransaya parçebûyî de serkeftinek eşkere bi dest xist|url=https://svenska.yle.fi/a/7-10015760|verk=svenska.yle.fi|fämtdatum=2022-05 -06|ziman=ku}}</ref> === Parastin === [[Serfermandarê Bilind]] yê berevaniya Fransî [[Serokê Komara Fransa|Serokê Komarê]] ye.<ref>{{Cite web|title=Destûra Bingehîn ya Komara Pêncemîn|url=https:// www.elysee.fr/ en/french-presidency/constitution-of-4-october-1958|verk=elysee.fr|date=2012-11-20|dakêşana date=2021-10-08|ziman=ku}} </ref> Di bin destê wî de, hikûmet û Wezîrê Parastinê berpirsiyariya siyasî ya parastinê ye. Parastin ji van pêk tê: * [[Hêzên Çekdar ên Fransa]] (''Forces armées françaises''), bi serokatiya Serfermandarê Parastinê (''le Chef d'état-major des armées''), ku [[Hikûmet]] Şêwirmendê leşkerî û berpirsê operasyon û amadekariya hêzên çekdar. * Karên Materyalên Parastinê (''Direction Générale de l'Armement'') * Rêvebiriya Parastinê (''Sekretariatiya Giştî pour l'Rêveberiyê'') Fransî [[hêza parastinê]] ji çar [[şaxên parastinê]] [[armé]] (''Armée de Terre''), [[Nationale Marine| derya]] (''Neteweya Deryayî') pêk tê. ') , [[hêza asmanî|hêza asmanî]] (''Armée de l'Air'') û [[jendirme]] (''Cendirme Nationale''). Li kêleka hêzên çekdar, xizmeta bijîjkî ya hêzên çekdar (''Service de Santé des Armées'') û xizmeta sotemeniyê ya hêzên çekdar (''Service des Essences des Armées'') pozîsyoneke serbixwe û berfireh a şaxê digirin. Hêzên Çekdar ên Swêdê ji sala 2001ê ve artêşeke profesyonel e. Ew ji 347&nbsp;903 [[esker]]ên li ser erka çalak û 81&nbsp;229 [[karkerên sivîl]]a (2003) pêk tê. Ji bilî vê, leşkerên rezerv jî hene. Li Fransayê robotên bejayî yên bi çeka nukleerî, robotên hewayê û robotên binavderyayî hene. Bi giştî, hêzên çekdar ên Fransî nêzî 350 serikên nukleerî hene. Fransa dewleta çaremîn bû ku [[Çekên wêrankirina girseyî yên Fransa|çekên nukleerî]] bi dest xist. Hin ji zanyarên welêt li ser [[Projeya Manhattan]] xebitîn, ku Fransa dest pê kir ku cebilxaneya xwe ya nukleerî pêş bixe. Di destpêkê de Fransa hewl da ku bi Îtalya û Almanyaya Rojava re çekên nukleerî çêbike, lê Charles de Gaulle dixwest ku cebilxaneya Fransa bi tevahî têra xwe bike. Yekem ceribandina nukleerî li Cezayîrê di [[1960]] de pêk hat. Piştî serxwebûna Cezayîrê, Fransa dest bi ceribandina çekên xwe yên nukleerî li Polînezyaya Fransî kir.<ref>{{Cite web|title=Çawa Fransa Nuke Distîne? (Kurte Belgefîlma Anîmasyon)|url=https://www.youtube.com/watch?v=g2OuUkS2teA|dakêşana date=2021-10-07|ziman=ku|date=26.12.2020|weşanger=Dîrok girîng e}}< / ref>. Di navbera 1966-1996 de, welêt 193 bombeyên nukleerî li ser atolya [[Moruroa]] û [[Fangataufa]] ceribandin. Ceribandinên nukleerî di navbera dewleta Fransa û niştecihên Polînezyaya Frensî de ku daxwaza tazmînatê ji dewletê kirine, bûne sedema cûdabûna nêrînan. french-polynesia-research-finds|work=the Guardian|date=2021-03-09|date=2021-10 -07|ziman=ku}}</ref><ref>{{Cite web|title=Polynesiyên Fransî ji ber ku Macron serdana giravan dike, li ser ceribandina nukleerî hesabekê bigerin|url=https://www.france24.com/en/asia- pacific/20210727-french-polynesians-seek-a-reckoning-as-france-vows-to-open -archives-on-nuclear-testing|work=France 24|date=2021-07-27|daktime date=2021-10 -07|ziman=ku}}</ref> [[Lejyona Biyan|Lejyona Biyaniyan a Fransî]] ji aliyê Qralê [[Louis Philippe I yê Fransa|Louis Philippe]] ve di sala 1831 de hate damezrandin da ku ji Swîsre û Alman [[Mercenas|mercên]] yên ku li Parîsê mane bi şandina wan xilas bibin. ji Cezayîrê re ji bo piştgiriya artêşa fransî li wir. Lêbelê, di rewşa îroyîn de, Legion yekîneyek elît a hêzên çekdar ên Fransa ye, her çend hîn jî hin kevneşopiyên kevn hene: leşkerên di Lejyonê de sond dixwin ji Lejyon bi xwe, ne bi Komara Fransa.<ref>{{Webref. |title=Lejyona biyanî ya Fransî|url= https://www.youtube.com/watch?v=jiYX1ngjjCo|Dîroka dakêşanê=2021-10-08|ziman=ku|date=27.1.2019|weşanger=Dîroka Hêsan} }</ref>. ==== Artêşa Fransa ==== [[Wêne:Photo des troupes de marine.jpg|thumb|Hêzên deryayî bi [[FAMAS]] di destan de dimeşin]] * Yekîneyên şer: 70 [[tabûr]], her wiha 2 [[tabûr]] di [[Tûgaya Frensî-Almanî]] * Yekîneya parastinê: 18 [[tabûr]]s Personelên leşkerî yên artêşê ji 131&nbsp;039 leşkeran pêk tê. ==== Deryayî ==== * Yekîneya şer a li ser rûyê erdê: 72 keştî, 12200 deryavan * Yekîneya keştiyên binê avê: 10 keştiyên binê avê, 3 hezar û 800 deryavan * Balafirgeha deryayî: 152 balafir, 6800 deryavan * Hêzên piyade yên deryayî: 1&nbsp;700 leşker Personelên leşkerî yên hêzên deryayî ji 44&nbsp;595 leşker û deryavanan pêk tê. ==== Hêza Hewayî ==== [[Wêne:Bastille day flyover.4264-crop.jpg|thumb|Pêşandana hewayî li Parîsê di [[Roja Netewî ya Fransa|Roja Neteweyî]]]] * Hêzên Hewayî yên Stratejîk (Hevgirên Nukleerî): 90 balafir, 2&nbsp;300 leşker * Hêzên hewayî: 310 balafir, 5&nbsp;900 leşker * Balafirên veguhestinê: 100 balafir * Nêçîrvanê Baregeha Esmanî: 5&nbsp;300 leşker ==== Jenderme ==== Cendirmeyan berî her tiştî li gundan û li bajarên biçûk wek hêzeke polîsan tevdigere; li bajarên mezin la [[Polîsê Neteweyî]] heye. Wezîfeyên cendirmeyan wek yên Îtalî [[Carabinieri]] û Îspanyolî [[Guardia Civil]] ne. Cendirmeyên herêmê di sala 2008an de ji 1&nbsp;124 qereqolên jandarmeya herêmî, 370 taqên acîl, 271 dewriyeyên kûçikan, 92 yekîneyên sûcên wîlayetê, 383 yekîneyên sûc, 14 yekîneyên helîkopteran, 7 dewriyên polêsê çemî, 26 9 nobedarên polêsên deryayî, 26 nobedarên trafîkê yên polêsên deryayî pêk dihat. 136 baskên polîsên trafîkê û 37 yekîneyên taybet ên sûcên ciwanan. Cendirmeyên gerok di sala 2008 de ji 123 [[squadron]]s pêk dihat. Li herêma Parîsê yekîneyeke cendirme ya jortir a gerok heye, di 6 tabûran de 4 hezar polîs, tabûra zirxî ya cendirme û yekîneya taybet a cendirmeyan jî di nav de ne. Di sala 2006an de cendirmeyên Fransî nêzî 105&nbsp;hezar karmend bûn. Ji van 103&nbsp;000 leşker û 2&nbsp;000 jî karmendên sivîl bûn. ==== Xizmeta tenduristiyê ==== [[Wêne:French medical VAB dsc06843.jpg|thumb|Wesayîta şer a xizmeta bijîjkî.]] Xizmeta bijîjkî, ''service de santé'', şaxeke parastinê ya taybet e di nav hêzên çekdar de. Ew di nav tiştên din de pêk tê: * 9 nexweşxaneyên hînkirinê * 1 navenda tenduristiyê * 2 dibistan * 4 navendên lêkolînê Karmendên dezgeha tenduristiyê ji 12&nbsp;431 kesan pêk tê û ji wan 7&nbsp;559 leşker in. ==== Xizmeta sotemeniyê ==== Karmendên servîsa sotemeniyê ji 2&nbsp;444 kesan pêk tê û ji wan 1&nbsp;255 personelên leşkerî ne. === Têkiliyên Navneteweyî === {{Gotara bingehîn|Mîsyonên dîplomatîk ên Fransa}} Yekem mîsyona dîplomatîk a Fransayê di sala 1522 de dema ku şandeyek şand [[Swîsre]] hate damezrandin. Îro, Fransa xwediyê tora duyemîn a herî mezin a balyozxaneyên cîhanê ye, ku tenê [[Amerîka]] jê derbas dibe. Tevî hilweşandina desthilatdariya kolonyal a Fransayê piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyemîn]], Fransa lîstikvanek navneteweyî ya girîng dimîne. Welat yek ji pênc endamên daîmî yên [[Encumena Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî]], endamê [[G7]] û herwiha endamê damezrîner ên [[NATO]], [[OECD]] û [[Ewropa ye. Yekîtî]]. ==== Rêxistinên navneteweyî ==== Fransa di nav yên din de endam e: * [[OECD]] * [[Yekîtiya Ewropayê]] * [[NATO]] * [[Hevkariya Şengen]] * [[Rêxistina Ewlekarî û Hevkarî li Ewropayê]] * [[Konseya Ewropayê]] * [[Latînî|Yekîtiya Latînî]] *[[G7]] == Demografîk == [[Wêne:Lyon vue depuis fourviere.jpg|thumb|Lyon piştî paytext Parîsê duyemîn bajarê herî mezin ê Fransayê ye.]] Taybetmendiya Fransa bi wê yekê ye ku ji çend welatên cîranên xwe, wek Brîtanya Mezin û Almanya, pir zûtir [[veguhertina demografîk]] derbas bûye, ku, di nav tiştên din de, bû sedem ku welat ji bo demek dirêj xwedan nifûsa herî mezin li Ewropayê be. . Lê di sedsala 19-an de, dema ku nifûsa Ewropayê du qat zêde bû, Fransa hema hema bi nîvî zêde bû. Berevajî gelek welatên din ên Ewropî, koçberiya berbi DY ne girîng bû û Fransa demek dirêj bû welatê koçberan. Şerên cîhanê, berî her tiştî [[Şerê Cîhanê yê Yekem]], di pîramîda nifûsa welêt de xelekek kûr xist. Piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyemîn]], xweşbînî bilind bû û zarokbûn bi asîman bilind bû; serdemek ku bi gelemperî jê re "le Baby Boom" ("[[baby boom]]en" tê gotin. Piştî wê yekê, bûyîna zarokan hinekî daket, heya ku dor hat ku nifşa mezinbûna zarokan ji xwe re bibe xwedî zarok. Di van demên dawî de, mezinbûna nifûsa xwezayî ji çend welatên cîran xwedan pêşkeftinek erênîtir e. Digel vê yekê, ji ber ku nifşa pitikan teqawid dibe, welat bi karekî dijwar re rû bi rû dimîne. === Bajarên mezin === Deh bajarên herî mezin ên Fransa ev in (niştecîhên 2012, tevî derdor):<ref>http://insee.fr/fr/ffc/tef/tef2015/T15F014/T15F014.pdf</ref> # [[Parîs]] 12,3 mîlyon # [[Lyon]] 2,3 mîlyon # [[Marsîlya]] + [[Aix-en-Provence]] 1,7 mîlyon # [[Toulouse]] 1,3 mîlyon # [[Piçûk]] 1,2 mîlyon # [[Bordeaux]] 1,1 mîlyon # [[Nice]] 1 mîlyon # [[Nantes]] 0,9 mîlyon # [[Strasbourg]] 0,8 mîlyon # [[Rennes]] 0,7 mîlyon Bajarên sereke an girîng ên çandî yên Fransa ev in: [[Ajaccio]], [[Amiens]], [[Angers]], [[Bastia]], [[Besançon]], [[Brest, Fransa|Brest]], [[Caen]], [[Cannes]], [[Clermont-Ferrand]], [[Dijon]], '''[[Grenoble]]''', [[Le Havre]], [[Lens, Pas-de-Calais|Lens]], [[Limoges]], [[Metz]], '''[[Montpellier]]''', [[Nancy]], [[Nîmes]], [[Orléans]], [[Pau]], [[Perpignan]], [[Poitiers]], [[Reims]], '''[[Rouen]]''', '''[[Saint-Étienne]]''', '''[[Toulon]]''', [[Tur]]. Binêre jî: [[:Kategorî:Lîsteya bajarên Fransa]] === Ziman === [[Wêne:Langues de la France.svg|thumb|Nexşeya ziman û zaravayên herêmî yên Fransayê.]] {{Gotara sereke|Zimanê fransî|Zimanê Fransî}} Nifûsê Fransayê di [[1ê kanûna paşîn]] [[2008]]an de yên bi welatên [[ser deryayî]] ve wek 64.473.140 tê texmîn kirin.<ref>[http://www.insee.fr/fr/ffc/pop_age4.htm Bilan démographique 2007 : des naissances toujours très nombreuses]</ref> Ew ji [[Almanya]]yê şunda duyem mezintir welata [[YE|Yekitiyê Ewropayê]] ye. Ew ji sedî 13ê (% 13) YE bi tenê pêk tîne ye. Payîna dirêjahiya jiyanê yê di Fransayê de bo mêran 76,7 sal, bo jinan jî 83,8 e. Piraniya fransî (% 88) bi fransî wekî zimanê xwe yê dayikê diaxivin, ku ew jî zimanê fermî yê Fransa ye.<ref>{{Cite web|title=BBC - Ziman - Ziman|url=https://www.bbc. co.uk/languages/ european_languages/countries/france.shtml|works=www.bbc.co.uk|destûra wergirtinê=2021-10-07}}</ref> Zimanên herêmî yên girîng ev in, [[Oksîtanî]] ([[Provensal]]), [ [Korsîkî]], [[Franko-Provensal]], [[Bretonî]], [[Katalanî]], [[Baskî]], [[Hollandî]] (Flamî) û [[Alsatî]] (zarava almanî). [[zimanê koçberan]] ya herî mezin [[erebî]] ye, bi taybetî zaravayê bakurê rojavayê Afrîkayê ku wekî [[Erebî Maghre]] tê zanîn. Li herêmên Fransî cûrbecûr [[Zimanên Polînezî]], [[Zimanên Arawak]] an [[Zimanên Krêolî]] tên axaftin lê zimanê Fransî tenê zimanê fermî ye.<ref><nowiki><ref>{{Cite web|title=Erdnîgarî Niha! Fransa|url=</nowiki>https://www.youtube.com/watch?v=g0QrBphsioM&list=PLR7XO54Pktt-h8T-dtr4MXy0_MpbWukHW&index=16%7CDîroka dakêşanê=2021-10-07|ziman=ku|weşanger=Cografya Niha!} <nowiki></ref></nowiki> Di Gulana 2021ê de, Serokomar Macron soz da ku piştgirî bide zimanên hindikahiyên neteweyî, lê pêşnûmeqanûnek ku destûrê dide bikaranîna van zimanên hindikahiyan wekî zimanê perwerdehiyê li dibistanan red kir. Dadgeha Bilind a Fransayê jî ji bo vê yekê nîqaş kir û serî li makezagonê da ku tenê zimanê fermî yê dewletê Fransî ye. Di dibistana fransî de, [[Îngilîzî]] bi gelemperî yekem zimanê biyanî ye (ne mecbûrî ye, lê ji sedî 90&nbsp; xwendekaran Îngilîzî hildibijêrin) û piraniya xwendekar [[Spanî]], [[Almanî]] an [[Îtalî] dixwînin. ] wekî zimanê sêyem, ku di nav wan de Spanî ya herî berbelav û Almanî ya duyemîn a herî gelemperî ye. === Dîn === {{Gotara bingehîn|Dêra Katolîk a Romayî li Fransa}} Di sala 2009 de ji sedî 64&nbsp;ji nifûsê [[Dîra Katolîk a Romayê|Katolîk]], ji sedî 4 [[Îslam|Misilman]], ji sedî 3&nbsp; [[Protestan]] bûn.<nowiki><ref name=catho>[http</nowiki> : //www.la-croix.com/Religion/S-informer/Actualite/La-France-reste-catholique-mais-moins-pratiquante-_NG_-2009-12-29-570979 La France catholique mais moins pratiquante] - La Croix. 29 Kanûn 2009 {{fr îkon}}</ref> Ji sala 1905-an vir ve, Fransa xwediyê qanûnek e ku dêrê û dewletê ji hev vediqetîne û ku [[azadiya olî]]an nas dike. Demek dirêj, Dêra Katolîk bandorek girîng li ser jiyana civakî ya fransî kir. Li Fransayê, [[keşîş|jiyana rahîb]] pêş ket û katedralên [[Sedsalên Navîn|sedsalên navîn]] yên wî welatî abîdeyên hêz û pozîsyona navendî ya Dêra Katolîk in. Piştî şerên olî yên bi xwîn, Protestanên Frensî ([[Huguenots|Huguenots]]) bi [[Edîktê Nantes]] [[1598]] azadiya olî bi dest xistin. Di [[sedsala 17-an]] de, padîşah û dîwan zilamên dêrê xistin xizmeta xwe: Cardinal Richelieu û Mazarin çarenûsa welêt rêberî kirin. [[Şoreşa Fransî]] li dijî Dêrê û hem jî li dijî komên din ên xwedî îmtiyaz derket. Di bin Napolyon de, helwesta Protestanan xurt bû. Piştî şerên dêrê, [[1905]] têkiliyên di navbera dêrê û dewletê de qut bûn. Fransaya nûjen bi giranî [[civaka laîk|civaka laîkbûyî]] ye. Nêzîkî 3 ji sedî yê niştecîhan (bi piranî Afrîqaya Bakur) xweyê [[Îslam]] didin.<ref name="Alla Världens Länder 2000 Bonnier Lexikon">Alla Världens Länder 2000 Bonnier Lexikon</ref> Li gorî statîstîkên 2020, olên sereke yên Fransa Xiristiyanî, Îslam, Cihûtî û Bûdîzm bûn. Hejmara ku ne aîdî tu oleke rêxistinkirî ne ev e {{nowrap|20,830,000}}.<ref>{{Cite web|title=Nifûsa li gorî ol li Fransa 2020|url=https://www.statista.com/statistics/459982 /population-distribution-religion-france/|works=Statista|Dîroka dakêşanê=2021-10-07|ziman=ku}}</ref>. == Çand == [[Wêne:Produits régionaux - photo CPPR.jpg|thumb|Pênîr, sosîs, şerab û xwarinên din ên fransî. [[Pêjgeha Fransî]] cîhanê navdar e.]] Fransa hezar sal e welatekî çandî yê pêşeng e. Pêşveçûn dewlemend û di heman demê de yekreng bû, ku nehiştiye ku nûbûnên wêrek berdewam di hemî warên çandê de pêk werin.<ref name="Alla Världens Länder 2000 Bonnier Lexikon"/> * [[Dîroka Hunerê ya Fransa]] * [[dîwarê Aubusson]] * [[Tapestry]] * [[Lîsteya katedral, dêr û keşîşxaneyên Fransa]] * [[Karîkatorên franko-belçîkî]] * [[Mîmariya fransî]] * [[Fîlma fransî]] * [[Wêjeya Fransî]] ===Çanda gelêrî=== Fransî [[çanda gelerî]] bingeha wê di [[Galîk]] de ye ku bandora wê piştî dagirkirina ji, wek nimûne, [[Empiremparatoriya Roma|Rom]], [[Frank]], [[Alman]] û [[ Vikings]]. Bi ser de, hindikahiyên çandên ne-asîmîlebûyî hene, wek mînak [[Bask (gel)|Bask]], Breton û [[Alman]]. Ev cûdahiyên berbiçav di navbera bakurê Fransa bi [[Celtic]] û bandorên Almanî de dide, û başûrê ku ji hêla çanda Deryaya Navîn ve tête diyar kirin, welat dikare li gorî vexwarin, şerab li başûr, [[cider]] li bakurê rojava û [[ birra]] li bakurrojhilat . Li başûr, bêtir karakterek Romayî heye, ku ji bo nimûne, di sêwirana xaniyan û çandiniya zeytûnan de diyar dibe. Li bakur bêtir têkiliyek almanî heye, ku di cûreyên çandiniyê de tê dîtin û ku ew di dereceyek mezintir de li şûna [[rûnê zeytûnê]] [[rûn]] bikar tînin. Lêbelê, Roma, bi hêmanên Keltî, ji bo çanda gelêrî ya Frensî yekreng e, mînakên vê yekê çandiniya genim, kevneşopiya dêrê, adetên cejnê û qanûnên Romayê ne.<ref>{{Cite book |title=Nationalencyklopedin |weşanger=[[Bokförlaget Bra Böcker AB]] | cihê weşanê=Höganäs |sal=1991 |isbn=91-7024-621-1 }}</ref> === Spor === [[Wêne:TourDeFrance 2005 07 09.jpg|thumb|[[Tour de France]].]] * [[Tîma futbolê ya mêran a neteweyî ya Fransa]] * [[Şîva werzişê]] * [[Parkorman|Parkour]] * [[Skateboard]] * [[Tour de France]] * [[Prix d'Amérique]] û [[Civîna Zivistanê ya Fransî]] == Aborî û binesazî == [[Wêne:Champagne vineyard and Church.jpg|thumb|Fransa yek ji mezintirîn hilberînerên şerabê li cîhanê ye.]] [[Wêne:A380-a.jpg|thumb|Balafira [[Airbus A380]] li Parîsê 2005 li pêşangehê ye.]] Jiyana karsaziya Frensî piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyemîn]] bi bingehîn strukturê xwe guhertiye. Berê çandinî pîşesazîya sereke bû, lê îro tenê ji %7ê nifûsê kar dike, lê ji %30 di pîşesaziyê de û ji %60 jî di sektora xizmetguzarî de kar dikin. Fransa bûye yek ji welatên pîşesazî yên pêşeng ên Ewrûpayê ku hilberîna teknolojiya bilind di pêş de ye, hinekî jî wekî encama rêveberiya hukûmetê ya bihêz di serdema piştî şer de. Di çarçoveya hevkariya Ewropî de, Fransa ji damezrandina Yekîtiya Komir û Pola [[1952]] ve ajotiye. Cûdahiyên herêmî yên mezin hem di warê çandinî û hem jî di pîşesaziyê de hene, û bextewariya aborî bi rengek neyeksan tê dabeş kirin. Li rojhilatê xeta ji [[Le Havre]] li ser Kanala Englishngilîzî heya Marsîlya li başûrê Fransa (bi navê [[Le Midi]]) piraniya pîşesaziyê û standardek jiyanê ya bilind tê dîtin; li beşên xizan ên navendî û başûrê rojavayê welêt, karsazên piçûk, pîşesaz û cotkarên piçûk serdest in. Lêbelê, gelek Fransî ji kontrola navendî ya bihêz a ji Parîsê nerazî ne û vê dawiyê hewldan hatin kirin ku hilberînê biguhezînin û navendên nû ji bo mezinbûna aborî ava bikin. Çandiniya ku demeke dirêj bêaqil bû, niha bi giranî mekanîze ye û cotkariya mezin tê destpêkirin. Tenê ji 1/3 ê herêmê tê çandin, avhewa û ax xweş e û Fransa yek ji hilberînerên çandiniyê yên Ewropa û cîhanê ye. Hilberîna zêde dibe sedema pirsgirêkan û pêşbaziya mezin a li bazara [[Yekîtiya Ewropî|YE]] bû sedema nerazîbûnên tund ên cotkarên fransî yên hêrs. [[Genim]] li hilberîna dexl serdest e, lê [[ misir]], [[ ceh]] û [[ ceh]] jî têne çandin. Berhemên din ev in [[patata]] û [[Şekir|şekir]], [[fêkî]] û [[zebze]] ([[Normandî]] û [[Brîtanya]], [[Geliyê Loire]], [[Provence]]). Wekî hilberînerek [[ şerab]], Fransa bi gelek herêmên şerabê re pêşeng e ([[Bordeaux]], [[Bourgogne]], [[Beaujolais]], [[Roussillon]], [[Champagne]]). Çandiniya heywanan (Brîtanya, Normandiya û herêmên çiyayî) goşt û şîrên bi kalîte peyda dike. Masîgirên Atlantîk û Deryaya Bakur girîng in. Taybetmendiyek çandiniya îsotê li perava rojava ye. Pîşesaziya kevneşopî ya hesin û pola ya fransî li bakur û bakur-rojhilat li ser bingeha maden û kana komirê ya herêmê bû. Li vir, krîza pola ya navneteweyî bi giranî ketiye û kanî û hesinkaran kar kêm kirine an jî hatine girtin. Ji bilî madenê hesin, [[boksît]] tê derxistin (mîneralê bi navê bajarê Les Baux li Provence hatiye binavkirin); Fransa li Ewropayê hilberînerê sereke yê baksît e, ku di hilberîna aluminiumê de tê bikar anîn. Hin neft û gaza xwezayî (li başûrê rojava) û gelek [[hêza hîdro]] heye. Li Fransayê dora çil santralên nukleerî hene (piranî li Ewropayê). Li Saint-Malo li Brittany kargehek mezin a tîrêjê hate çêkirin. Li kêleka endezyariyê (keştiyan, çêkirina otomobîlan), berfirehkirina hilberîna teknolojiya bilind (balafir, telekomunikasyon û elektronîkên din) û pîşesaziya kîmyewî, pîşesaziyên kevneşopî û hilberên pîşesaziyê pozîsyonek bihêz diparêzin (xwarin, cam û porselen, tekstîl û tiştên modê, bîhnxweş û kozmetîk. ). Tûrîzm xwedî girîngiyeke mezin a aborî ye; dora 30 milyon tê çaverêkirin. serdanên biyanî her sal (di nav yên din de diçin Parîsê, kelehên Geliyê Loire, seyrangehên deryayê yên li ser Riviera (Frensî Côte d'Azur, "Azure Coast") û seyrangehên werzîşên zivistanê yên Alper. Pêjgeha kevneşopî ya fransî bala gelekan dikişîne. tûrîst.<ref name="All Countries of the World 2000 Bonnier Lexicon"/> Fransa dikare wekî aboriyek berbiçav a tevlihev (''économie mixte'') were pênase kirin<ref>https://fr.wikipedia.org/wiki/Économie_mixte</ref> ku di aboriyê de xwedî rêjeyek bilind a xwedîtiya giştî ye, yek ji ya herî bilind di [[OECD]] de. Aboriya Fransa yek ji wan ên herî pêşkeftî yên cîhanê ye û bi tundî li ser [[teknolojiya bilind]] ye. Piştî [[DYA]], [[Çîn]], [[Japonya]] û [[Almanya]] li cîhanê pêncemîn mezintirîn tê hesibandin. Li gorî [[Rêxistina Bazirganiya Cîhanî]], di sala 2003 de, Fransa piştî Dewletên Yekbûyî, Almanya, Japonya û [[Çîn]] di cîhanê de pêncemîn îxrackarê herî mezin ê bazirganiyê bû û piştî Dewletên Yekbûyî, Almanya û Chinaîn jî çaremîn îtxalkarê herî mezin bû. Li gorî [[OECD]], di 2003 de Fransa li pêş Dewletên Yekbûyî û [[Belçîka]] xwedan para herî mezin a veberhênana biyanî bû (wek sedî tê hesibandin). Bi bernameya xwe ya [[navokî]] re, Fransa di heman demê de welatê herî bilind ê xwebexşînê ye li [[Ewropa Rojava]] û yek ji heft welatên herî pîşesazî yên cîhanê ye ku herî kêm [[karbondîoksît] hilberîne. ]. Ji ber vê yekê standarda jiyanê li Fransayê pir bilind e. Aboriya Fransî bihevrebûna aboriya bazarê û destwerdana hukûmetê ya bihêz lê kêm dibe. Qadên mezin ên axa berdar, karanîna [[teknolojiya]] nûjen û subvansiyonên li hev kirin ku Fransa bikin neteweya pêşeng [[cotanî]] ya Ewropaya Rojavayî. Aboriya Fransa, piştî windakirina [[Cezayîr]] di [[1960]] de jî, di cîhanê de yek ji bihêztirîn e. Fransa di heman demê de xwediyê [[pîşesaziya fezayê]] pêşeng e û yek ji du neteweyên Ewropî ye ku xwediyê [[porta fezayê]] ya neteweyî ye - ya din jî [[Esrange]] li Swêdê ye. Dewleta Fransa xwediyê beşeke mezin ji [[binesaziya]] welat e û xwediyê sereke yê çend şirketên [[rêhesin]], [[elektrîk]], [[firevanî|firevanî]] û [[telekomunîkasyon]] ye. lê ji destpêka salên 1990'î ve bi awayekî zêde kontrola xwe li ser van sektoran azad kiriye. Dewlet par bi perçe pişkên xwe yên li şirketên fransî yên wekî [[France Telecom]], [[Air France]] û di [[sîgorte]]yên din, [[Leşkerî|berevanî]] û [[banke]] de firot dikan. Fransa [[ewro]] bi 10 endamên din re [[1'ê Çile]] [[1999]] dest pê kir û di destpêka [[2002]] de, pereyên û notên euro bi temamî şûna [[Franka Frensî|Franka Frensî]] danî. Ji [[Şerê Cîhanê yê Duyemîn]], Fransa gav bi gav hem ji hêla siyasî û hem jî ji hêla aborî ve nêzikî Almanyayê dibe û her du welat bi gelemperî di nav [[Yekîtiya Ewropî] de wek duya pêşeng a entegrasyona Ewropî têne hesibandin. Fransa salane 79 mîlyon [[Tûrîzm| tûrîst]] dikişîne, ku ev yek ji ya ku li wî welatî dijî bi girîngî zêdetir e, ku ew dike cihê geştiyariyê yê herî populer ê cîhanê li pêş [[Spanya]] (51,7 mîlyon) û [[DYA]] (41,9 mîlyon) li gorî [[Rêxistina Tûrîzmê ya Cîhanê]] (WTO). Tûrîst ji hêla bajarên bi eleqeya [[çandî]] mezin, seyrangehên serşuştinê û ski, dîmenên îdylîk û metropolên cîhanê [[Parîs]] dikişin. ''Binêre jî'': [[:Kategorî:Şirketên Fransî]] === Pêşketina aborî ji salên 1990-î ve === Fransa di 1999 de tevlî ê sîstema refahê ya welat ji bo dewletê buha bû, ev jî tê wê maneyê ku welat neçar ma ku di çarçoveya qaîdeyên EMU de bimîne. Dewlet neçar ma ku deynan bigire da ku kêmasiyên butçeyê bigire, ev yek jî dibe sedem ku deynê derve carinan digihîje du ji sê parên GDP ya welat. Vê yekê di mezinbûna aboriyê û jûreya tevgerê ya hikûmetê de pirsgirêk çêkir. Di salên 1990î de, bi saya bazara navxweyî ya Yekîtiya Ewropayê, bazirganiya derve li Fransayê geş bû. Wê demê hinardekirin ji îthalatê mezintir bû.<ref name="landguiden.se">Landguiden: Bengtsson, Arne, peyva lêgerînê: bazirganiya derve ya Fransa, {{Cite web|url=http://www.landguiden.se/Lander/Europa/ Frankrike/ Bazirganiya derve | sernav = Kopiyek arşîvkirî | tarîxa wergirtinê = 2014-05-17 | arşîv url=https://web.archive.org/web/20140517132755/http://www.landguiden.se/Lander/Europa/ Frankrike/Utrikeshandel | tarîxa arşîvê =17 Gulan 2014 }}, 4ê Cotmeha 2012-an hatiye nûkirin, hatiye standin: 22-04-2014</ref> Lêbelê, welat ji salên 2000-an vir ve ji hinardekirinê bêtir îthalat wergirtiye, di nav tiştên din de, girêdayîbûna bi hinartina petrolê.<ref name="landguiden .se"/> Îxalata mal û karûbaran ku ji sedî 1994'an de 21% û di sala 2010'an de jî %28 bû.<ref>http://www.globalis.se/Laender/Frankrike/(show)/indicators/(indicator)/ 587 hat standin 2014-04-07</ref> Di heman demê de, hinardekirina mal û karûbaran ku ji sedî 22% û 25% ji GDP ya welêt tê pîvandin.<ref>http://www.globalis.se/ Laender/Frankrike/(nîşan bide)/nîşandan/(nîşandan)/586, hatiye standin: 07-04-2014</ref> Dema ku Fransa di sala 1999-an de beşdarî EMU bû, GDP-ya wan 1.4 trîlyon dolar bû û di sala 2012-an de, GDP gihîştibû 2.6 trîlyon $, ku di GDP-ê de% 86 zêde bû. Di sala 2005 de, îndeksa di civaka karsaziya fransî de ji 104.8 daket 102.2,<ref>Lundin, Tomas, svd.se, https://www.svd.se/0-fakta-krissiffror-duggar-tatt-over- europa , 2005-04-30, hatiye standin: 2014-05-12</ref> û hinardekirina Fransî di hemû sektoran de ji bilî aliyê xwarinê kêm bû.<ref>Rosin, Björn Erik, svd.se, https://www.svd. binêre/stort-upsving-for-fransk-economie, 2006-09-04, hatiye standin: 2014-05-12</ref> Lêbelê, welat di heman serdemê de baş bû, lê tevî vê yekê, GDP-ya welat bû duyemîn ya herî kêm. di 2005 de li Herêma Euro. <ref>Wezareta Karûbarên Derve, regeringen.se, {{Cite web|url=http://www.regeringen.se/sb/d/5472/a/42481 |title=Copy arşîvkirî | date retrieval=2014-05-15 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20140410193555/http://www.regeringen.se/sb/d/5472/a/42481 |tarixa arşîvê=2014- 04-10 }}, 2008-04-04, hatiye standin: 2014-05-12</ref><ref>{{Cite web|url=https://tradingportalen.com/nyheter/tecken-pa-ekonomisk-aterhamtning- i-euro-omradet/|sernav=Nîşeyên başbûna aborî li herêma Euro|weşanger=Portalen Bazirganî|dakêşandin um=13 Hezîran, 2005}}</ref> Di sala 2007’an de li Fransayê aborî careke din xera bû û di sala 2008’an de ji ber krîza darayî ya li welatên Ewropa û cîhanê careke din welat ketibû ber paşketinê. Li welêt bêkarî zêde bû û pîşesaziya otomobîlan a Fransayê xirab bû. Paşê hukûmetê di veberhênanên di sektora giştî de, piştgirî ji bo pîşesaziya otomobîlan û bihuştên bacê û deynên bank û pargîdaniyan veberhênan kir. Di sala 2009 de, aboriya Fransa ji sedî 2,7 kêm bû, lê di dawiya salê de mezinbûn berevajî bû û di sala 2010 de GDP ji sedî 1,5 zêde bû. Lêbelê, aborî ji ber sistbûna aboriya cîhanê zêde mezin nebû.<ref>Landguiden: Bengtsson, Arne, peyva lêgerînê: Aboriya Fransa, {{Cite web|url=http://www.landguiden.se/Lander/ Europa/Frankrike/Ekonomi | sernav=Nûpek arşîvkirî |dîrokê vegerandinê=2014-05-15 |arşîv url=https://web.archive.org/web/20140517195018/http://www.landguiden.se/Lander/Europa /Frankrîke/Ekonomi |arşîv date=17 Gulan 2014 }}, nûvekirî, 4ê kewçêrê, 2012, hatiye standin: 22-04-2014</ref> Di hilbijartinên serokatiyê yên sala 2012an de, Fransa gelek xebitî ku kêmasiya bûdceya xwe bigihîne sînorê Yekîtiya Ewropayê ji sedî 3. Mezinbûna wan bi qasî %0,4 kêm bû û deynê neteweyî jî ji %90ê GDP bû. Ji ber vê yekê ji bo Fransa girîng bû ku mezinbûna welêt zêde bike û deynê neteweyî kêm bike. [[François Hollande]] ji bo dewlemendan, karsazên mezin, bank û şîrketên petrolê, ku wî di hilbijartinan de bi ser ket, polîtîkayeke hişkbûnê bi bacên bilindtir pêşniyar kir.<ref>Küchler, Teresa, SvD, Francois Hollande ji dewlemendan bistînin, https :// www.svd.se/francois-hollande-ska-ta-fran-de-rika, hatiye standin: 2014-05-06</ref> Di sala 2013’an de ji bo aboriya Fransa hîn jî pirsgirêk hebûn. Hilberîna otomobîl, pola û elektronîk (ku li Fransayê çavkaniyên sereke yên îxracatê ne) ji bo wan bihatir bû ji Asya û yên mayî yên Ewropayê. Ev bû sedema kêmbûna hinardekirinê. Di sala 1999 de, Fransa %7 ji hinardekirina cîhanî pêk dihat, lê di sala 2013 de ew daket %3.<ref>https://www.svd.se/frankrike--det-storsta-hotet-mot-euron, 2013- 01 -11, hatiye standin: 2014-05-13</ref> Di 2014 de, mezinbûna GDP hema hema nayê guhertin.<ref>Parîs TT-Reuters, svd.se, https://www.svd.se/trog-tillvaxt-i-eurozonen, hatiye wergirtin: 2014-05-15</ref> === Binesazî === ==== Veguhastin==== [[Wêne:Viaduc de la Rague et TGV (2014).JPG|thumb|Trêna bilez a TGV li başûrê Fransayê.]] Firokeya herî mezin a Fransa [[Air France]] ye, ku difire cihên li Fransa, Ewropa û yên din ên cîhanê. Mezintirîn [[balafirgeha]] [[Balafirgeha Parîs-Charles de Gaulle]] li derveyî [[Parîs]] ye. Balafirgeh yek ji mezintirîn li [[Ewropa]] û xalek danûstendinê ya girîng e. Trafîka trênê baş pêşkeftî ye û li ser gelek rêgezan bi hewayê re pêşbaziyê dike. Trafîk nayê verastkirin (her çend pêşniyarên weha hene) û di serî de ji hêla dewletê ve tê xebitandin [[SNCF]]. Trêna bilez [[TGV]] li ser rêyên wekî [[Parîs]]-[[Lyon]] populer e. Trên ji Parîsê diçin bajarên din ên Ewropî yên wekî [[London]] û [[Bruksel|Brûksel]]. Di dîrokê de, Parîs ji bo [[Orient Express]] jî yek ji stasyonên navendî bû. Fransa yek ji mezintirîn toreyên rê li cîhanê ye. Ev bi qasî 800&nbsp;hezar kîlometir e ku 7100 kîlometre [[otoban]] ye. Piraniya otobanên Fransayê, bi kîlometreyan, otobanên bi bacê ne. Ev rê ji aliyê hikûmetê yan jî şîrketên taybet ve tên xwedîkirin û xebitandin. Di dawiya salên 1990-an û destpêka salên 2000-an de, dewleta Fransa hêdî hêdî xwedîtiya xwe li van pargîdaniyan kêm kir. Fransa xwedî trafîka rastê ye. ==== Mail, telefon û Înternet ==== Fransa ji bo demek dirêj li paş welatên pêşkeftî yên din mayî, lê naha digihîje û berfirehbûna [[banda fireh]] bi lez û bez ber bi pêş ve diçe. ====Perwerdehî û lêkolîn==== [[Wêne:Place et chapelle de la Sorbonne à Paris.jpg|thumb|[[Zanîngeha Parîsê]]]] Di sedsala 12-an de wekî yek ji kevintirîn zanîngehên cîhanê hate damezrandin, piştî [[Gulan] bû nav 13 zanîngehên cuda yên dewletê yên serbixwe. Rabûn]]. Di wêneyê de avahiya zanîngehê [[Sorbonne]] Bi têgînên ''école primaire'' (dibistana seretayî) tê wateya serdema ''école maternelle'' û ''école élémentaire'', dema ku ''pileya duyemîn'' an jî ''duyan'' bi gelemperî ji bo '' tê bikaranîn. collège'' û ''lycée'', hevwateya [[Li ser têgîna dualîsmê (kitêb)|gymnasium]] ya Swêdê ye. Li Fransayê, dibistana mecbûrî di şeş saliya xwe de dest pê dike, lê ji sê saliyê (carinan jî du salî) heya şeş saliya xwe "école maternelle" ya dilxwazî ​​heye ku ji hemî zarokên ku li Fransa dijîn re vekirî ye. hejmareke zêde ya zarokan beşdarî perwerdeyê dibin. Di şeş saliya xwe de, tu diçî ''école élémentaire'', piştî wê jî ''kolêj'' li pey tê û heta tu 15 salî diçî wir. Dû re ''lîse'' tê, ku hûn di navbera 15-18 saliya xwe de dixwînin, piştî wê hûn dikarin bêtir serî li ''écoles préparatoires'', dibistanên amadekariyê ji bo xwendina bilind, wekî din rasterast li zanîngeh û zanîngehan. Dû re ''lîse'' tê, ku hûn di navbera 15-18 saliya xwe de dixwînin, piştî wê hûn dikarin bêtir serî li ''écoles préparatoires'', dibistanên amadekariyê ji bo xwendina bilind, wekî din rasterast li zanîngeh û zanîngehan. Xwendina bilind a fransî xwedan kevneşopiyek dewlemend e ku vedigere Serdema Navîn. Li paytext, [[Zanîngeha Parîsê]], ku di sedsala 12-an de hate damezrandin, bû yek ji kevintirîn û girîngtirîn saziyên xwendina bilind û lêkolînên akademîk ên cîhanê. Yekem [[Doktor|doktora]] di dersên [[Îlahîyatnasî]] û [[Mirovnasî|humanîstî]] de li vir hatin pêşxistin. Şoreşa Fransî bilindbûna ''grandes écoles'' dît, kolêj - bi gelemperî leşkerî, teknîkî an zanistiya siyasî ne - ku paşê ji ber rola wan di nav dezgeha leşkerî ya berfireh a piştî-şoreşê ya Frensî de bi prestîj mezin bûn. Piştî [[Serhildana Gulanê]] ya 1968, Zanîngeha Parîsê di nav 13 zanîngehên dewletê yên serbixwe de hate dabeş kirin. == Mijarên têkildar == * [[Fransayî]] * [[Zimanê fransî]] * [[Fransiyûm]] == Çavkanî == {{Çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|France}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} [[Kategorî:Fransa| ]] 6335r2asghto5ntmw8zgg7shgy4ldfx 0 6462 1095304 1059606 2022-08-15T17:41:28Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wergerîne|en}} {{Agahîdank welat/wîkîdane}} '''Eswatînî''' dewleteke bi [[monarşî]] ya li rojhilata [[Afrîka]] ye ku bi [[Afrîka Başûr]] û [[Mozambîk]]ê ve ye. == Erdnîgarî == Swazîlenda bi 17.363 km² rûerda xwe ji pê [[Gambiya]] re duyem welatê herî biçûk ê parzemîna Efrîqayê ye. Welatên ku bi Swazîlendayê re cîran in, [[Mozambîk]] li rojhilat û [[Efrîqaya Başûr]] li bakur û başûr in. Dirêjahiya sînorên Swazîlendayê 535 [[km]] ne û ji wan 105 km bi Mozambîk re, 430 km jî bi Efrîqaya Başûr re ne. == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|Swaziland}} == Çavkanî == {{Dewletên Efrîqa}} [[Kategorî:Swazîlenda| ]] 74qibrnxo3qovtfa7cf9px1wb6085op 0 10348 1095272 992821 2022-08-15T16:21:14Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox ziman (kevn) | nav = Gurcî<br /> ქართული ენა | rengamalbat= mediumseagreen | rengapişt = #E8FCD4 | welat = [[Gurcistan]], [[Ermenistan]], [[Azerbaycan]], [[Yewnanistan]], [[Îran]], [[Rûsya]] û [[Tirkîye]] | rêz = | hêrem = [[Dîroka kevnar a rojhilata navîn|Rojhilata Navîn]] | zimanaxêv = 6.000.000-7.000.000 | Zimanmalbat = [[malbata zimanên qefqazî]]<br /> :[[başûrê qefqazî]]<br /> ::[[Zimanê gurcî]]<br /> | zimanafermî = [[Gurcistan]] | tîpolojî = [[Elfûbêy gurcî]] | rêxistin = |iso1=ka | iso2 = geo (B) kat (T) | iso3 = kat }} '''Gurcî''' ji gelê [[Gurcistan]]ê û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji [[malbata zimanên qefqazî]] şaxa [[başûrê qefqazî]] ye. Nêzîkî [[svanî]], [[lazî]], [[megrelî]] ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa]]yê dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. == Çavkanî == [[Kategorî:Ziman]] [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Zimanên Tirkiyeyê|Gurcî]] 1bs1au7w25o1ugs5ln9mz25b2c6jwok 0 10552 1095279 1067336 2022-08-15T16:31:49Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Yekîtiya Komarên Sovyêt ên Sosyalîst | nav = Союз Советских Социалистических Республик | nav ziman = [[Rûsî|ru]] | sal destpêk = 1922 | sal dawî = 1991 | al = Flag of the Soviet Union.svg | nîşan = State Emblem of the Soviet Union.svg | dirûşm = Пролетарии всех стран, соединяйтесь!<br />(Prolêtarên hemû welatan, yekbin!) | nexşe = Union of Soviet Socialist Republics (orthographic projection).svg | binnexşe = | ziman = [[Rûsî]] | xwermend = [[Federasyon]] | sernav serokA= | serokA1 = | serokA1 sal = | serokA2 = | serokA2 sal = | serokA3 = | serokA3 sal = | sernav serokB= | serokB1 = | serokB1 sal = | serokB2 = | serokB2 sal = | serokB3 = | serokB3 sal = | paytext = [[Moskova]] | bûyer1 = [[Şoreşa çiriya pêşîn]] | bûyer1 sal = [[7ê çiriya pêşîn]] [[1917]] | bûyer2 = Sazbûn | bûyer2 sal = {{nowrap|[[30ê kanûna pêşîn]] [[1922]]}} | bûyer3 = Belavbûn | bûyer3 sal = {{nowrap|[[26ê kanûna pêşîn]] [[1991]]}} | rûerd = 22.402.223 km² | rûerd sal = 1991 | gelhe = 290.100.023 kes | gelhe sal = 1991 | dirav = [[Rubel]] | dem = ji UTC [[UTC+2|+2]] heta [[UTC+12|+12]] | nîşana înternetê = [[.su]] | sirûd = ''[[Înternasyonal]]'' (1922-1944)<br />''[[Gimn Sovyetskovo Soyuza]] '' (1944-1991) | berê1 = [[Komara Federatîfa Rûsyayê Sovyêt ên Sosyalîst|KFRSS]] | berê1 al = Flag of Russian SFSR.svg | berê2 = [[Komarên Federatîfê Transqafqasya yên Sovyêt ên Sosyalîst|KFTSS]] | berê2 al = Flag of Transcaucasian SFSR.svg | berê3 = [[Komara Ûkraynayê Sovyêtên Sosyalîst|KÛSS]] | berê3 al = Flag of Ukrainian SSR.svg | berê4 = [[Komara Bêlarûsê Sovyêt ên Sosyalîst|KBSS]] | berê4 al = Flag of Byelorussian SSR.svg | paşê1 = [[Azerbaycan]] | paşê1 al = Flag of Azerbaijan.svg | paşê2 = [[Bêlarûs]] | paşê2 al = Flag of Belarus.svg | paşê3 = [[Ermenistan]] | paşê3 al = Flag of Armenia.svg | paşê4 = [[Estonya]] | paşê4 al = Flag of Estonia.svg | paşê5 = [[Gurcistan]] | paşê5 al = Flag of Georgia.svg | paşê6 = [[Letonya]] | paşê6 al = Flag of Latvia.svg | paşê7 = [[Lîtvanya]] | paşê7 al = Flag of Lithuania.svg | paşê8 = [[Moldova]] | paşê8 al = Flag of Moldova.svg | paşê9 = [[Qazaxistan]] | paşê9 al = Flag of Kazakhstan.svg | paşê10 = [[Qirgizistan]] | paşê10 al = Flag of Kyrgyzstan.svg | paşê11 = [[Rûsya]] | paşê11 al = Flag of Russia.svg | paşê12 = [[Tacîkistan]] | paşê12 al = Flag of Tajikistan.svg | paşê13 = [[Turkmenistan]] | paşê13 al = Flag of Turkmenistan.svg | paşê14 = [[Ûkrayna]] | paşê14 al = Flag of Ukraine.svg | paşê15 = [[Ûzbêkistan]] | paşê15 al = Flag of Uzbekistan.svg }} ''' Yekîtiya Komarên Sovyêt ên Sosyalîst''' (kurtenav: '''YKSS''', {{Bi-ru|Союз Советских Социалистических Республик|Soyuz Sovyetskix Sotsyalistiçeskix Ryespublik}}, kurtenav {{Bi-ru|СССР|SSSR}}) dûgeleke [[Sosyalîst]]a federasyonê ji gelek neteweyan pêk dihat û li [[ewropaya Rojhelat]], [[Qafqasya]], [[Asyaya Navîn]] û [[Asya|Asyaya Bakur]] dimabû. Ew piştî şoreşa [[Bolşewîk|Bolşewîkan]] a çiriya pêşîn a [[1917]] re, di [[30ê kanûna pêşîn]] [[1922]]an de hatibû saz kirin û di [[26ê kanûna pêşîn]] [[1991]]an de belavbûbû. Ew belavbû şunda wek pêmavan Federasyona Komarên Civakparêz ên Rûsyayê hat saz kirin û ew ji pê re jî ew hat çerxa Federasyona Rûsyayê kirin. Ew mafên netewî yên YKSS derbazî Federasyona Rûsyayê bû û ew nevnetewî wek dewama YKCS tê ditîn. Rûsyaya îro li ber [[Şoreşa çiriya pêşîn]] jî hîmiya [[YKSS]] bû û YKSS belav bû şûnda jî Rûsya gorî rûbera xwe sedî 78ên( % 78 ) YKSS di sînorên xwe de dihewîne. == Erdnîgarî == Ew rûerda xweya mezin, ya ko îroj jî Rûsya hembera belavbûna YKSS xwediyê ye, [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] de fireh bûbû û [[welatên Baltîk]] ([[Estonya]], [[Letonya]], [[Lîtvanya]]), hin herêmên [[Prûsya]]yê [[Fînlenda|Fînlendayê]], [[Polonya]]yê, [[Çekoslovakya]]yê û [[Japonya]]yê di sînorên wê de diman. Ew bi sînorên xwe dewlata herî mezina dîrokî bû. Ji pê dawiya [[Şerê cîhanî yê duyemîn]]ê di 1945an re sînorên [[YKSS]] wiha bûn: li rojava bi [[Romanya]], [[Macarîstan]], [[Çekoslovakya]], [[Polonya]], [[Deryaya Rojhelat]], [[Fînlenda]] û [[Norwêc]];li bakur [[Deryaya Barents]], [[Deryaya Karayê]], [[Deryaya Laptev]] û [[Deryaya Sîbîryaya Rojhilat]]; li rojgelat [[Deryaya Oxotsk]], [[Deryaya Bering]] û [[Okyanûsa Mezin]]; li başûr [[Koreya Bakur]], [[Çîn]], [[Mongolya]], [[Efxanistan]], [[Îran]], [[Tirkiyê]] û [[Deryaya Reş]]. Sînorên YKSS li ser 22,4 mîlon km² dima û nêzî şeşan yeka (1/6) erdên dinê dima. Ew rojhelat-rojavayî ji [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Rojhelat]] de heta [[Okyanûsa Pasîfîk]] heta 10.000&nbsp;km dirêj dibû. Bakur-başûrî nêzî 5.000&nbsp;km fireh dibû. == Dîrok == === Şoreşa Bolşevîkan === Bi [[şoreşa Şibatê]] yê di [[1917]]an re [[Rûsyaya Çarî]] hat hilweşandin. Demeka kêmê ji pê re [[Bolşewîk]]ên di pêşengiya [[Lenîn]] de pê [[Şoreşa çiriya pêşîn]] re [[Komara Sovyet ên Rûsyayê]] îlan kirin. Pê serfiraziya [[Bolşewîk]]an re li [[Rûsya]]yê cenga hundurî derket û wê heta [[1922]] dewam kir û di wê salê de li ser axê [[Rûsyaya Çarî]] Yekîtiya Komarên Sovyetên Sosyalîst(YKSS) hat saz kirin. Dema şoreşê de YKSS welateka feodalê aboriya xwe bi bingehî li ser cotkariyê bû. Pê YKSS hat saz kirin re li hemû welatê tevgereka, pêşasazî û endûstrî kirina li YKSS hat ajotin. Bi vê tevgerê re Rûsya di dinê de gorî aborî û artêşa xwe 20 salan de bû welateke pêşeng. Di wê demê de îdeolojiya dewletê jî bi seferberiyê xwendin û nivisandînê re li xelkê hat belav kirin. === 1924–1939:Dema Stalîn === Paş mirina [[Lenîn]]ê di [[21ê kanûna paşîn]] [[1924]]an re [[Yosîf Stalîn]] hate serokkomariyê [[YKSS]]. Stalîn ji [[1922]] de heta wê çaxê sekretarê gelemperiyê [[Partiya Komûnîstî]] bû. Stalîn pê derbaza ser kargeriyê bû re li ser welatê avahiya bingehiyê aborî pêk anî û li welatê tevgera endûstrî kirinê bilez kir. Li welatê ''Kolxoz'' û ''Sowxoz''(herdu jî têne maneyê çewlîg. Sowxoz ji hêla dewletê, Kolxoz ji hêla koperatîfan dihat carî kirin) pêk anîn. Di wê demê de kesên xwediyên zeviyan, yên dewlemend jî dihatin bêrûmet kirin. Li [[wolga]]yê, [[Ûkrayna]]yê kêmiyê xwarinê der ket û bi mîlonan kes ji birçîtiyê de man. Ji [[1935]]an şunda Stalîn dest bi deportasyona(koç kirin dan) dijên sîstema komûnîstî kir. Di ''paqîjkirina Stalîn''ê(Rûsî ''Çîstkî'') navbera salên 1936 û 1940an de terorek li hembera dijberên rejîmê hat didomîn. Di dema wê koç kirinê bizorî de gelek kesên wek hindikeyên etnîk, hatin koça navenda xebatê yên bi navê ''Gulag'' kirin. Bo wan qurbanên di wê demê de ji jiyana xwe bûnî, qala 20 mîlon kes dikine. === 1939-1945: Salên Şerê === Di [[1ê îlonê]] [[1939]]a di bi êrîşa [[Almanyaya Nazî|Almanyaya Naziyê]] ser [[Polonya]]yê re [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] destpê kir. Li ber vê êrîşê [[Hitler]] û Stalîn di [[23ê tebaxê]] 1939an de bo êrîş nekirina hev bi qasidiya Molotov û Ribbentrop [[Pakta Molotov-Ribbentrop]] îmze kiribûn û bi vê peymanê wan dê êrîşa hev nekirinaya û [[Polonya]] navhev de parvekiriniya. Ji pê Almanyayê re di [[17ê îlonê]] [[1939]]an de Rûsyayê jî dest bi êrîşa [[Polonya]]yê kir û wekî wan di peymana bêêrîşiyê de dîyar kirî [[YKSS]] rojhilata Polonyayê di demeka kurt de îşxal kir. Di [[28ê îlonê]] [[1939]]an de YKSS yê û Almanyayê peymanekê dinê bo hevaltiyê û sînoran îmze kir. Rûsyayê ji pê re li welatên [[Fînlenda]](1939) û [[welatên Baltik]]ên:[[Estonya]], [[Letonya]] û [[Lîtvanya]] û Besarabya yê pê re bûyî [[Moldoviya]]yê(gîşk 1940an de) dewama îşxal kirinê xwe kir. Di [[22ê hezîranê]] [[1941]]an de Hitler peymana bêêrîşiyê xirab kir û bi artêşêkê mezin êrîşa [[YKSS]] kir. Di [[24ê tebaxê]] 1941an de [[YKSS]] bi [[Brîtanya]]yê ve heta ber axên Îranê dewama îşxalê xwe kir. Di [[Konferansa Yalta]] û [[Tehran]]ê de [[YKSS]], [[Brîtanya]] û [[DYA]] bo [[Hêzên hevalbendîyê|hevalbendîy]]ê li hev hatin. [[YKSS]] di [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] her çiqas, bi nêzî 25 mîlon qeybên leşker û siwîl ve, dewleta herî pir hevwelatên xwe qeyb kiribû, ew jê wek lewaz bûbû der ketibû jî, ew wek serfiraz di cengê de derket. Bi dawiya hevalbendiya navbera hevalbendan de hat şikestin û pê şêrê re [[Şerê Sar]] dest pê kir. === Salên 1945–1985:Şerê Sar === YKSS di [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] de wek serfiraz û xakên xwe fireh kirî derketibû. [[YKSS]] rojhelata [[Polonya]]yê û [[welatên Baltik]] têxistibû nav sînorên xwe. Dewletên bloka rojhelat [[Albanya]], [[Bulgaristan]], [[DDR|Komara Demokratîka Almanyayê]], [[Polonya]], [[Romanya]], [[Macaristan]], [[Çekoslovakya]] ketine bin bandora [[YKSS]] û wek dewletên peyk bi sîstema demokrasiya Xelkî hatin kargerger kirin. [[Wêne:LocationSovietUnion.png|thumbnail|right|250px|Nexşê YKSS, 1922-1991]] Di [[1953]]an de, ji pê mirina [[Stalîn]] re, [[Nîkîta Krûşçev]] derbaza serokomariyê bû. Wî di 1956an de di axaftineka xweya sixûrî de fikrên xweyên hembera [[Stalînîzm]] eşkera kir û bo [[Lîberal]]îze kirina dewletê daxwaza xwe dazanîn. Lê protestoyên bo reforman li [[Macaristan]]ê ji hêla [[Artêşa Sor]] gelek sert hat rawestandin. Di wan deman de [[Şerê Sar]] her ku diçû hişk dibû û di [[1962]]an de di [[Krîza Kûbayê]] de dinê xwe ji Şerekê atomî encax di dawî de xwe parast. Blokên rojhelat û rojava her tim dewama çekdariyê dikir û di vê de bi hev re diketine pêşbaziyê. Di payîza [[1957]]an de [[YKSS]] saroxa siftê [[Sputnik 1]]ê bi kûçikê têdeyî bi navê ''Laika'' ve şande ezmên. Di 1961an de jî cara siftê astronotê [[Yurî Gagarîn]] li gerdûnê firiya. Di [[1964]]an de [[Leonîd Breşnew]] derbaza şûna Krûşçêv bû. Ew daxwazên reformanê li welatên din wî sert pişde xistin. Azadîxwaza li [[Prag]]ê yê di bihara li [[Çekoslovakya]]yê hatî holê bi panzêran hat pişve xistin. Di [[1979]]an de ketina [[YKSS]]yê [[Efxanistan]]êyê re şerê navbera YKSS û Efxanîstanê dest pê kir. Di wê cengê de Efxanîstanê gelek zirar dît û nêzî 1,2 mîlon hevwelatên xwe hatin kuştin. YKSS jî di 1988-1989an de wek bêserfirazî ji wir der ket. === 1985-1991:Belavbûna YKSS === Di 1985 [[Mixaîl Gorbaçow]] hate serokiya kargeriyê YKSS û dest bi reformên wek Perestroyka (şunda mezrandin) û Glasnost (eşkereyî) dihat zanîn kir. Di salên 1990an û 1991an de dewletên Yekitiyê de dest bi dazanîna azadiyên xwe kir. Siftê [[welatên Baltîk]] serxwebûna xwe danzanîn. Bi derbeyê [[Borîs Yeltsîn]]a di tebaxê re [[YKSS]] xirab bû dewletan yek bi yek azadiya xwe danzanîn. Bi dawî di [[8ê kanûna pêşîn]] 1991an de belavbûna [[YKSS]] dawî bû. Ji YKSS 15 dewletên serbixwe der ketin û [[Rûsya]]yê wek pêmavanê [[YKSS]] mafên wê wek mîrat hilgirtin. == Komarên YKSS yê == YKSS bi sîstema xwe dewleteka [[Federasyon]] bû. Ji [[1956]] de heta [[1991]]an 15 netewên sosyalîst endama YKSS bûn. Her yek welatê sosyalîst xwediyê paytexta bixwe bû û [[Moskova]] him paytexta [[Komara Federatîfa Rûsyayê Sovyêt ên Sosyalîst]](KFRSS) bû, him jî paytexta YKSS yê bû û xwediyê statûyeka taybetî bû. Di hindira wan komaran de hin herêmên ''Komarên Otonomê Sovyetên Sosyalîst'' (mînako: [[Naxçivan]]), ''Herêmên Otonom'' (mînako: ''Herêma Otonomê Cûyan''), ''Nevçeyên Otonom'' jî hebûn. {| | {| class="wikitable" style="text-align:left;" |- bgcolor="#f0f0f0" ! colspan="5" | Komarên Yekitiya Sovyetan |- ! !Ala ! ! [[Paytext]] |- | '''1''' || [[Wêne:Flag of Armenian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Ermenistanê]] || [[Êrîvan]] |- | '''2''' || [[Wêne:Flag of Azerbaijan SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Azerbaycanê]] || [[Baku]] |- | '''3''' || [[Wêne:Flag of Byelorussian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Belarûsê]] || [[Mînsk]] |- | '''4''' || [[Wêne:Flag of Estonian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Estonyayê]] || [[Tallinn]] |- | '''5''' || [[Wêne:Flag of Georgian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Gurcistanê]] || [[Tîflîs]] |- | '''6''' || [[Wêne:Flag of Kazakh SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Qazaxistanê]] || [[Almata]] |- | '''7''' || [[Wêne:Flag of Kyrgyz SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Qirgizistanê]] || [[Frunze]] |- | '''8''' || [[Wêne:Flag of Latvian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Letonyayê]] || [[Rîga]] |- | '''9''' || [[Wêne:Flag of Lithuanian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Lîtvanyayê]] || [[Vilnius|Vîlnîus]] |- | '''10''' || [[Wêne:Flag of Moldavian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Moldovayê]] || [[Kîşînev]] |- | '''11''' || [[Wêne:Flag of Russian SFSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Rûsyaya Federatîv]] || [[Moskova]] |- | '''12''' || [[Wêne:Flag of Tajik SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Tacîkistanê]] || [[Duşenbe]] |- | '''13''' || [[Wêne:Flag of Turkmen SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Turkmenistanê]] || [[Aşqabat]] |- | '''14''' || [[Wêne:Flag of Ukrainian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Ûkraynayê]] || [[Kîev]] |- | '''15''' || [[Wêne:Flag of the Uzbek SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Ûzbekistanê]] || [[Taşkent]] |} | [[Wêne:USSR Republics Numbered Alphabetically.png|500px|thumbnail|right|Komarên YKSS yê]] |} == Çavkanî == {{çavkanî}} https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_Union www.dictionary.com/browse/soviet https://www.britannica.com/place/Soviet-Union {{Komarên YKSS}} [[Kategorî:Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst| ]] 8n64aj03tzzmvns8r964l7c9gm2ht1s 1095280 1095279 2022-08-15T16:32:25Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox Dewleta dîrokî | nav kurdî = Yekîtiya Komarên Sovyêt ên Sosyalîst | nav = Союз Советских Социалистических Республик | nav ziman = [[Rûsî|ru]] | sal destpêk = 1922 | sal dawî = 1991 | al = Flag of the Soviet Union.svg | nîşan = State Emblem of the Soviet Union.svg | dirûşm = Пролетарии всех стран, соединяйтесь!<br />(Prolêtarên hemû welatan, yekbin!) | nexşe = Union of Soviet Socialist Republics (orthographic projection).svg | binnexşe = | ziman = [[Rûsî]] | xwermend = [[Federasyon]] | sernav serokA= | serokA1 = | serokA1 sal = | serokA2 = | serokA2 sal = | serokA3 = | serokA3 sal = | sernav serokB= | serokB1 = | serokB1 sal = | serokB2 = | serokB2 sal = | serokB3 = | serokB3 sal = | paytext = [[Moskova]] | bûyer1 = [[Şoreşa çiriya pêşîn]] | bûyer1 sal = [[7ê çiriya pêşîn]] [[1917]] | bûyer2 = Sazbûn | bûyer2 sal = {{nowrap|[[30ê kanûna pêşîn]] [[1922]]}} | bûyer3 = Belavbûn | bûyer3 sal = {{nowrap|[[26ê kanûna pêşîn]] [[1991]]}} | rûerd = 22.402.223 km² | rûerd sal = 1991 | gelhe = 290.100.023 kes | gelhe sal = 1991 | dirav = [[Rubel]] | dem = ji UTC [[UTC+2|+2]] heta [[UTC+12|+12]] | nîşana înternetê = [[.su]] | sirûd = ''[[Înternasyonal]]'' (1922-1944)<br />''[[Gimn Sovyetskovo Soyuza]] '' (1944-1991) | berê1 = [[Komara Federatîfa Rûsyayê Sovyêt ên Sosyalîst|KFRSS]] | berê1 al = Flag of Russian SFSR.svg | berê2 = [[Komarên Federatîfê Transqafqasya yên Sovyêt ên Sosyalîst|KFTSS]] | berê2 al = Flag of Transcaucasian SFSR.svg | berê3 = [[Komara Ûkraynayê Sovyêtên Sosyalîst|KÛSS]] | berê3 al = Flag of Ukrainian SSR.svg | berê4 = [[Komara Bêlarûsê Sovyêt ên Sosyalîst|KBSS]] | berê4 al = Flag of Byelorussian SSR.svg | paşê1 = [[Azerbaycan]] | paşê1 al = Flag of Azerbaijan.svg | paşê2 = [[Bêlarûs]] | paşê2 al = Flag of Belarus.svg | paşê3 = [[Ermenistan]] | paşê3 al = Flag of Armenia.svg | paşê4 = [[Estonya]] | paşê4 al = Flag of Estonia.svg | paşê5 = [[Gurcistan]] | paşê5 al = Flag of Georgia.svg | paşê6 = [[Letonya]] | paşê6 al = Flag of Latvia.svg | paşê7 = [[Lîtvanya]] | paşê7 al = Flag of Lithuania.svg | paşê8 = [[Moldova]] | paşê8 al = Flag of Moldova.svg | paşê9 = [[Qazaxistan]] | paşê9 al = Flag of Kazakhstan.svg | paşê10 = [[Qirgizistan]] | paşê10 al = Flag of Kyrgyzstan.svg | paşê11 = [[Rûsya]] | paşê11 al = Flag of Russia.svg | paşê12 = [[Tacîkistan]] | paşê12 al = Flag of Tajikistan.svg | paşê13 = [[Turkmenistan]] | paşê13 al = Flag of Turkmenistan.svg | paşê14 = [[Ûkrayna]] | paşê14 al = Flag of Ukraine.svg | paşê15 = [[Ûzbêkistan]] | paşê15 al = Flag of Uzbekistan.svg }} ''' Yekîtiya Komarên Sovyêt ên Sosyalîst''' (kurtenav: '''YKSS''', {{Bi-ru|Союз Советских Социалистических Республик|Soyuz Sovyetskix Sotsyalistiçeskix Ryespublik}}, kurtenav {{Bi-ru|СССР|SSSR}}) dûgeleke [[Sosyalîst]]a federasyonê ji gelek neteweyan pêk dihat û li [[ewropaya Rojhelat]], [[Qafqasya]], [[Asyaya Navîn]] û [[Asya|Asyaya Bakur]] dimabû. Ew piştî şoreşa [[Bolşewîk|Bolşewîkan]] a çiriya pêşîn a [[1917]] re, di [[30ê kanûna pêşîn]] [[1922]]an de hatibû saz kirin û di [[26ê kanûna pêşîn]] [[1991]]an de belavbûbû. Ew belavbû şunda wek pêmavan Federasyona Komarên Civakparêz ên Rûsyayê hat saz kirin û ew ji pê re jî ew hat çerxa Federasyona Rûsyayê kirin. Ew mafên netewî yên YKSS derbazî Federasyona Rûsyayê bû û ew nevnetewî wek dewama YKCS tê ditîn. Rûsyaya îro li ber [[Şoreşa çiriya pêşîn]] jî hîmiya [[YKSS]] bû û YKSS belav bû şûnda jî Rûsya gorî rûbera xwe sedî 78ên( % 78 ) YKSS di sînorên xwe de dihewîne. == Erdnîgarî == Ew rûerda xweya mezin, ya ko îroj jî Rûsya hembera belavbûna YKSS xwediyê ye, [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] de fireh bûbû û [[welatên Baltîk]] ([[Estonya]], [[Letonya]], [[Lîtvanya]]), hin herêmên [[Prûsya]]yê [[Fînlenda|Fînlendayê]], [[Polonya]]yê, [[Çekoslovakya]]yê û [[Japonya]]yê di sînorên wê de diman. Ew bi sînorên xwe dewlata herî mezina dîrokî bû. Ji pê dawiya [[Şerê cîhanî yê duyemîn]]ê di 1945an re sînorên [[YKSS]] wiha bûn: li rojava bi [[Romanya]], [[Macarîstan]], [[Çekoslovakya]], [[Polonya]], [[Deryaya Rojhelat]], [[Fînlenda]] û [[Norwêc]];li bakur [[Deryaya Barents]], [[Deryaya Karayê]], [[Deryaya Laptev]] û [[Deryaya Sîbîryaya Rojhilat]]; li rojgelat [[Deryaya Oxotsk]], [[Deryaya Bering]] û [[Okyanûsa Mezin]]; li başûr [[Koreya Bakur]], [[Çîn]], [[Mongolya]], [[Efxanistan]], [[Îran]], [[Tirkiyê]] û [[Deryaya Reş]]. Sînorên YKSS li ser 22,4 mîlon km² dima û nêzî şeşan yeka (1/6) erdên dinê dima. Ew rojhelat-rojavayî ji [[Deryaya Reş]] û [[Deryaya Rojhelat]] de heta [[Okyanûsa Pasîfîk]] heta 10.000&nbsp;km dirêj dibû. Bakur-başûrî nêzî 5.000&nbsp;km fireh dibû. == Dîrok == === Şoreşa Bolşevîkan === Bi [[şoreşa Şibatê]] yê di [[1917]]an re [[Rûsyaya Çarî]] hat hilweşandin. Demeka kêmê ji pê re [[Bolşewîk]]ên di pêşengiya [[Lenîn]] de pê [[Şoreşa çiriya pêşîn]] re [[Komara Sovyet ên Rûsyayê]] îlan kirin. Pê serfiraziya [[Bolşewîk]]an re li [[Rûsya]]yê cenga hundurî derket û wê heta [[1922]] dewam kir û di wê salê de li ser axê [[Rûsyaya Çarî]] Yekîtiya Komarên Sovyetên Sosyalîst(YKSS) hat saz kirin. Dema şoreşê de YKSS welateka feodalê aboriya xwe bi bingehî li ser cotkariyê bû. Pê YKSS hat saz kirin re li hemû welatê tevgereka, pêşasazî û endûstrî kirina li YKSS hat ajotin. Bi vê tevgerê re Rûsya di dinê de gorî aborî û artêşa xwe 20 salan de bû welateke pêşeng. Di wê demê de îdeolojiya dewletê jî bi seferberiyê xwendin û nivisandînê re li xelkê hat belav kirin. === 1924–1939:Dema Stalîn === Paş mirina [[Lenîn]]ê di [[21ê kanûna paşîn]] [[1924]]an re [[Yosîf Stalîn]] hate serokkomariyê [[YKSS]]. Stalîn ji [[1922]] de heta wê çaxê sekretarê gelemperiyê [[Partiya Komûnîstî]] bû. Stalîn pê derbaza ser kargeriyê bû re li ser welatê avahiya bingehiyê aborî pêk anî û li welatê tevgera endûstrî kirinê bilez kir. Li welatê ''Kolxoz'' û ''Sowxoz''(herdu jî têne maneyê çewlîg. Sowxoz ji hêla dewletê, Kolxoz ji hêla koperatîfan dihat carî kirin) pêk anîn. Di wê demê de kesên xwediyên zeviyan, yên dewlemend jî dihatin bêrûmet kirin. Li [[wolga]]yê, [[Ûkrayna]]yê kêmiyê xwarinê der ket û bi mîlonan kes ji birçîtiyê de man. Ji [[1935]]an şunda Stalîn dest bi deportasyona(koç kirin dan) dijên sîstema komûnîstî kir. Di ''paqîjkirina Stalîn''ê(Rûsî ''Çîstkî'') navbera salên 1936 û 1940an de terorek li hembera dijberên rejîmê hat didomîn. Di dema wê koç kirinê bizorî de gelek kesên wek hindikeyên etnîk, hatin koça navenda xebatê yên bi navê ''Gulag'' kirin. Bo wan qurbanên di wê demê de ji jiyana xwe bûnî, qala 20 mîlon kes dikine. === 1939-1945: Salên Şerê === Di [[1ê îlonê]] [[1939]]a di bi êrîşa [[Almanyaya Nazî|Almanyaya Naziyê]] ser [[Polonya]]yê re [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] destpê kir. Li ber vê êrîşê [[Hitler]] û Stalîn di [[23ê tebaxê]] 1939an de bo êrîş nekirina hev bi qasidiya Molotov û Ribbentrop [[Pakta Molotov-Ribbentrop]] îmze kiribûn û bi vê peymanê wan dê êrîşa hev nekirinaya û [[Polonya]] navhev de parvekiriniya. Ji pê Almanyayê re di [[17ê îlonê]] [[1939]]an de Rûsyayê jî dest bi êrîşa [[Polonya]]yê kir û wekî wan di peymana bêêrîşiyê de dîyar kirî [[YKSS]] rojhilata Polonyayê di demeka kurt de îşxal kir. Di [[28ê îlonê]] [[1939]]an de YKSS yê û Almanyayê peymanekê dinê bo hevaltiyê û sînoran îmze kir. Rûsyayê ji pê re li welatên [[Fînlenda]](1939) û [[welatên Baltik]]ên:[[Estonya]], [[Letonya]] û [[Lîtvanya]] û Besarabya yê pê re bûyî [[Moldoviya]]yê(gîşk 1940an de) dewama îşxal kirinê xwe kir. Di [[22ê hezîranê]] [[1941]]an de Hitler peymana bêêrîşiyê xirab kir û bi artêşêkê mezin êrîşa [[YKSS]] kir. Di [[24ê tebaxê]] 1941an de [[YKSS]] bi [[Brîtanya]]yê ve heta ber axên Îranê dewama îşxalê xwe kir. Di [[Konferansa Yalta]] û [[Tehran]]ê de [[YKSS]], [[Brîtanya]] û [[DYA]] bo [[Hêzên hevalbendîyê|hevalbendîy]]ê li hev hatin. [[YKSS]] di [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] her çiqas, bi nêzî 25 mîlon qeybên leşker û siwîl ve, dewleta herî pir hevwelatên xwe qeyb kiribû, ew jê wek lewaz bûbû der ketibû jî, ew wek serfiraz di cengê de derket. Bi dawiya hevalbendiya navbera hevalbendan de hat şikestin û pê şêrê re [[Şerê Sar]] dest pê kir. === Salên 1945–1985:Şerê Sar === YKSS di [[Şerê cîhanî yê duyemîn]] de wek serfiraz û xakên xwe fireh kirî derketibû. [[YKSS]] rojhelata [[Polonya]]yê û [[welatên Baltik]] têxistibû nav sînorên xwe. Dewletên bloka rojhelat [[Albanya]], [[Bulgaristan]], [[DDR|Komara Demokratîka Almanyayê]], [[Polonya]], [[Romanya]], [[Macaristan]], [[Çekoslovakya]] ketine bin bandora [[YKSS]] û wek dewletên peyk bi sîstema demokrasiya Xelkî hatin kargerger kirin. [[Wêne:LocationSovietUnion.png|thumbnail|right|250px|Nexşê YKSS, 1922-1991]] Di [[1953]]an de, ji pê mirina [[Stalîn]] re, [[Nîkîta Krûşçev]] derbaza serokomariyê bû. Wî di 1956an de di axaftineka xweya sixûrî de fikrên xweyên hembera [[Stalînîzm]] eşkera kir û bo [[Lîberal]]îze kirina dewletê daxwaza xwe dazanîn. Lê protestoyên bo reforman li [[Macaristan]]ê ji hêla [[Artêşa Sor]] gelek sert hat rawestandin. Di wan deman de [[Şerê Sar]] her ku diçû hişk dibû û di [[1962]]an de di [[Krîza Kûbayê]] de dinê xwe ji Şerekê atomî encax di dawî de xwe parast. Blokên rojhelat û rojava her tim dewama çekdariyê dikir û di vê de bi hev re diketine pêşbaziyê. Di payîza [[1957]]an de [[YKSS]] saroxa siftê [[Sputnik 1]]ê bi kûçikê têdeyî bi navê ''Laika'' ve şande ezmên. Di 1961an de jî cara siftê astronotê [[Yurî Gagarîn]] li gerdûnê firiya. Di [[1964]]an de [[Leonîd Breşnew]] derbaza şûna Krûşçêv bû. Ew daxwazên reformanê li welatên din wî sert pişde xistin. Azadîxwaza li [[Prag]]ê yê di bihara li [[Çekoslovakya]]yê hatî holê bi panzêran hat pişve xistin. Di [[1979]]an de ketina [[YKSS]]yê [[Efxanistan]]êyê re şerê navbera YKSS û Efxanîstanê dest pê kir. Di wê cengê de Efxanîstanê gelek zirar dît û nêzî 1,2 mîlon hevwelatên xwe hatin kuştin. YKSS jî di 1988-1989an de wek bêserfirazî ji wir der ket. === 1985-1991:Belavbûna YKSS === Di 1985 [[Mixaîl Gorbaçow]] hate serokiya kargeriyê YKSS û dest bi reformên wek Perestroyka (şunda mezrandin) û Glasnost (eşkereyî) dihat zanîn kir. Di salên 1990an û 1991an de dewletên Yekitiyê de dest bi dazanîna azadiyên xwe kir. Siftê [[welatên Baltîk]] serxwebûna xwe danzanîn. Bi derbeyê [[Borîs Yeltsîn]]a di tebaxê re [[YKSS]] xirab bû dewletan yek bi yek azadiya xwe danzanîn. Bi dawî di [[8ê kanûna pêşîn]] 1991an de belavbûna [[YKSS]] dawî bû. Ji YKSS 15 dewletên serbixwe der ketin û [[Rûsya]]yê wek pêmavanê [[YKSS]] mafên wê wek mîrat hilgirtin. == Komarên YKSS yê == YKSS bi sîstema xwe dewleteka [[Federasyon]] bû. Ji [[1956]] de heta [[1991]]an 15 netewên sosyalîst endama YKSS bûn. Her yek welatê sosyalîst xwediyê paytexta bixwe bû û [[Moskova]] him paytexta [[Komara Federatîfa Rûsyayê Sovyêt ên Sosyalîst]](KFRSS) bû, him jî paytexta YKSS yê bû û xwediyê statûyeka taybetî bû. Di hindira wan komaran de hin herêmên ''Komarên Otonomê Sovyetên Sosyalîst'' (mînako: [[Naxçivan]]), ''Herêmên Otonom'' (mînako: ''Herêma Otonomê Cûyan''), ''Nevçeyên Otonom'' jî hebûn. {| | {| class="wikitable" style="text-align:left;" |- bgcolor="#f0f0f0" ! colspan="5" | Komarên Yekitiya Sovyetan |- ! !Ala ! ! [[Paytext]] |- | '''1''' || [[Wêne:Flag of Armenian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Ermenistanê]] || [[Êrîvan]] |- | '''2''' || [[Wêne:Flag of Azerbaijan SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Azerbaycanê]] || [[Baku]] |- | '''3''' || [[Wêne:Flag of Byelorussian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Belarûsê]] || [[Mînsk]] |- | '''4''' || [[Wêne:Flag of Estonian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Estonyayê]] || [[Tallinn]] |- | '''5''' || [[Wêne:Flag of Georgian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Gurcistanê]] || [[Tîflîs]] |- | '''6''' || [[Wêne:Flag of Kazakh SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Qazaxistanê]] || [[Almata]] |- | '''7''' || [[Wêne:Flag of Kyrgyz SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Qirgizistanê]] || [[Frunze]] |- | '''8''' || [[Wêne:Flag of Latvian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Letonyayê]] || [[Rîga]] |- | '''9''' || [[Wêne:Flag of Lithuanian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Lîtvanyayê]] || [[Vilnius|Vîlnîus]] |- | '''10''' || [[Wêne:Flag of Moldavian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Moldovayê]] || [[Kîşînev]] |- | '''11''' || [[Wêne:Flag of Russian SFSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Rûsyaya Federatîv]] || [[Moskova]] |- | '''12''' || [[Wêne:Flag of Tajik SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Tacîkistanê]] || [[Duşenbe]] |- | '''13''' || [[Wêne:Flag of Turkmen SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Turkmenistanê]] || [[Aşqabat]] |- | '''14''' || [[Wêne:Flag of Ukrainian SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Ûkraynayê]] || [[Kîev]] |- | '''15''' || [[Wêne:Flag of the Uzbek SSR.svg|50px]] || [[Komara Sovyet a Sosyalîst a Ûzbekistanê]] || [[Taşkent]] |} | [[Wêne:USSR Republics Numbered Alphabetically.png|500px|thumbnail|right|Komarên YKSS yê]] |} == Mijarên têkildar == * [[Rûsyaya Çarî]] == Çavkanî == {{çavkanî}} https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_Union www.dictionary.com/browse/soviet https://www.britannica.com/place/Soviet-Union {{Komarên YKSS}} [[Kategorî:Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst| ]] 1sei9w0m7pd2rlwiuuf5oqzujn24qts 0 14660 1095282 1045286 2022-08-15T16:34:51Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = 대한민국 / 大韓民國 <br /> Daehan Minguk | navê_fermî = | navê_kurdî = Komara Korêyê | al = Flag of South Korea.svg | girêdana_alê = Alaya Korêya Başûr | nîşan = Coat of arms of South Korea.svg | girêdana_nîşanê = Arma Korêya Başûr | dirûşm = | sirûda_netewî = [[Aegukga]] | cîh = Republic of Korea (orthographic projection).svg | cîh_sernav = | zimanên_fermî = [[Korêyî]] | zimanên_tev = | paytext = [[Sêûl]] | koordînat_paytext = {{Koord|37|35|N|127|0|E|type:country}} | bajarê_mezin = [[Sêûl]] | sîstema_siyasî = [[Komar]]a [[Sîstema serokatiyê|Serektiyê]] | serok_komar = [[Moon Jae-in]] (문재인 , 文在寅) | serok_wezîr = [[Kim Boo-kyum]] (김부겸 , 金富謙) | rûerd = 100.210 | av = 0,3 | gelhe = 51.446.201<ref name="Kostat2016">{{cite web|url=http://kostat.go.kr/portal/english/news/1/17/1/index.board?bmode=download&bSeq=&aSeq=333103&ord=1|format=PDF|title=Population Projections for Provinces (2013~2040)|work=Statistics Korea|date=April 16, 2016|accessdate=May 20, 2016}}</ref><ref name="KOSIS2015">{{cite web|url=http://kosis.kr/eng/|title=Major Indicators of Korea|work=Korean Statistical Information Service |accessdate=September 9, 2016}}</ref> | gelhe_sal = [[2017]] | berbelavî = 507 | serxwebûn = [[11'ê reşemiyê]] [[1945]] | TBH_giştî = | TBH/kes = | TBH_sal = | dirav = [[Wonê Korêya Başûr|Won]] (KRW) | dem = [[UTC+9]] | nîşana_înternetê = .kr | koda_telefonê = +82 | nexşe = Korea south map.png | nexşe_sernav = }} {{Wergerîne|de|ziman2=es|ziman3=pt}} '''Komara Korêyê''' (bi [[korêyî]]:대한민국; Hanja:大韓民國, bi [[inglîzî]]: ''Republic of Korea'') [[welat|welatekê]] [[Asyaya Rojhilat]] e û li nîvî ya başûrî ya [[Nîvgirava Korêyê]] hilkevtîye. Li bakur hevsî ya [[Korêya Bakur]] (Komara Gelêrî ya Demokratîk a Korêyê) ye. Li rojhilatê [[Deryaya Japonyayê]] ye ko dikevit navbera vî welatî û [[Japonya|Japonyayê]] û li rojava jî [[Deryaya Zer]] dikevit navbera wê û [[Çîn|Çînê]]. Nêzî nîvî ya hêşeta Korêya Başûr li an li derdora paytexta we [[Sêûl|Sêûlê]] dijîn. Sêûl bajerê duyemîn mezintirîn ê cîhanê ye. Ev [[komar]] piştî [[Şerê Cîhanê yê Duyem]] û nemana dagirkarî ya 35 salî ya Japonyayê, li sala 1948'ê hat damezirandin. Serkevtî yên Şerî nîvgizirta Korêyê di navbera xwe da vebeşî. [[Welatên Yekbûyî yên Emrîkayê]] piştî şerekê ko bi [[Şerê Korêyê]] hatîye niyasîn, ev par ji xwe ra misoger kir. Para bakurî ya nîvgizirtê ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Komarên Sosyalîst ên Şêwirdar]] ra ma. [[Aborî]]ya Korêyê yek ji aborîyên herî lezgîn bûye di warê pêşkevtinê da. Li dema damezirandina Komarê da, Korêya Başûr yek ji hejartirîn û xizantirîn welatên cîhanê bû û niha aborî ya 10ê ye. Ev welat di warê [[teknolojî]] û bikaranîna teknolojiyê jî yek ji welatên herî li pêş e. Korêya Başûr bi hebûna karxane yên mîna [[Samsung]], [[Hyundai]], [[Kia]], [[Daewoo]] û [[LG]]yê li seranserî cîhanê bi karsaziya [[xêvjimêr]], [[keştî]] û [[Telefona beriyê|têlefonên beriyê]] navdar e. Korêya Başûr yek ji wan welatan e ko li paş [[Şerê Iraqê]] li sala 2003'ê pişikdarî ya [[Hêzên pirrnetew]] li Iraqê kirîye. Niha tîpeka leşkirî Komara Korêyê binavê [[Tîpa Zeytûnê]] li derveyî [[Hewlêr]]a paytexta [[Herêma Kurdistana Iraqê]] li başûrê Kurdistanê ye. Ev hêz pirranî bi karên civakî ve mijûl e. Nexweşxane ya vê tîpê çaresera nesaxên Kurdistanî dikit. Pişkên dî yên Tîpê arîkarî ya avakirina dibistanan û bingehên saxlemiyê û rahînan karmendan didin. == Dîrok == === Berî dabeşbûnê === Gorî mîtolojiya damezirandinê ya Korêyê tarîxê Korêyê bi damezirandina Joseona efsanewî li sala 2333 B.Z. ê dest pê dike. (Wek Gojoseon jî tê zanîn, ji ber ku li sedsala 14emîn da jî xanedanekî bi heman navî hebû; pêşbendê Go- tê maneya "kevn" yan jî "ya berê") Gojoseon heta ku bakurê nîvgirava Korêyê û hin deverên [[Mançurya]]yê bi dest xist fera bû. Piştî ku bi [[Xanedana Han|xanedanê Hanê]] ya [[Çîn]]ê ra ket nav pevçûnên bêhesab [[Gojoseon]] parçebû û [[Korê]] ket serdema Proto-Sê-Qiraltiyan. Di destpêka vî serdemê da [[Qiraltiya Buyeoyê|Buyeo]], [[Okjeo]], [[Dongye]] û yekîtiya [[Samhan]]ê nîvgirava Korêyê û deverên li başûrê Mançuryayê dagir kirin. Piştî hilweşîna van dewletan, dewletên çûçik wek [[Goguryeo]], [[Qiraltiya Baekjeyê|Baekje]] û [[Qiraltiya Sillayê|Silla]] mezin bûn û nîvgiravê binavê [[Sê keyaniyên Korêyê|Sisê Keyaniyan]] zeft kirin. Dû re hersê keyaniyan jî ji hêla Sillayê ve hatin zeftkirin. Bi vê yekê ra li Korêyê serdema Dewletên Bakur - Başûr dest pê kir. Bi vê yekê pirraniya nîvgirava Korêyê ket bin destê [[Sillaya Yekbûyî]] û di heman demê da jî [[Qiraltiya Balhaeyê|Balhae]] jî li bakurê Goguryeoyê hebû. Li heyna Sillaya Yekbûyî hunerê helbestnivêsandinê û huner hate teşwîq kirin, çandeya [[Budîzm]]ê pêş ket. Pêwendiyên di navbera Korê û Çînê li vê heynê rind man. Lê belê Sillaya Yekbûyî ji ber berberiyên navxwayî her ku çû lawaz bû û li sala 935ê da teslîmî [[Goryeo]]yê bû. Cîranê Sillayê ku li bakurê vê dimîne Balhae, wek wêrisê Goguryeoyê hat damezirandin. Li dema xwa ya herî rind Balhae beşekî mezin ya Mançuryayê û hinek deverên [[Rûsya]]ya hiroyîn zeft kir. Balhae li sala 926ê ket destê [[Kîtaniyan]]. Nîvgirav ji hêla Împeratorê Goryeoyê [[Taejo Wang Geon]] ve li sala 936ê yekbû. Wekî Sillayê Goryeo jî dewletekê zahf çandeyar bû û li sala 1377ê da [[Jikji]] pêk hat, makînaya livdar ya [[kanza]]yî ya herî kevn. Li sedsala 13ê [[îstilayên mongolan|îstilayên mongolan]] Goryeo bêhêz kir. Piştî 30 sal şer Goryeo serweriya xwa dewam kir, lê dîsa jî mongolan ra [[xerac]] dan berevajî vê jî [[mitefiqê]] wan bûn. Piştî hilweşîna [[Împeratoriya Mongolan]] li Goryeoyê berberiyên siyasî yên giran derketin û xanedaniya Goryeoyê bi serhildanekê ku ji hêla general [[Yi Seong-gye]] ve hat birêvebirin li sala 1388ê ket bin hukima [[Xanedaniya Joseonê|xanedaniya Joseonê]]. Key Taejo navê Korê ya nûv kir [[Joseon]], ji ber ku berê jî navê Korêyê Joseon (Gojoseon) bû. Sêûl jî kir paytexta nûv ya vê dewletê. 200 salên xanedaniya Joseonê hema hema bi haşitî derbas bûn. Li sedsala 14emîn li heyna [[Qiralê Mezin Sejong|Keyê Mezin Sejong]]ê da [[Hangul]] (nivêsê korêyî) pêk hat û ji xeynî wê girîngiya [[Konfusiyanîzm]] zêde bû. Li salên 1592ê û 1598ê Korê ji hêla japoniyan ve hat îstilakirin. [[Toyotomi Hideyoshi]] fermandarê leşkeran bû û plan kiribû ku kişwera [[Asya]]yê bi rêhya Korêyê dagir bike, lê bi îhtimaleke mezin ji hêla [[Artêşa Salih|artêşa Salih]] ve û bi alîkariya [[xanedana Ming]] ve hatin qewitandin. Bi saya vê şerê amîral [[Yi Sun-sin]] mezin bû û [[Keştiyê Kûsî]] ya wî jî meşûr bû. Li salên 1620î û 1630î da [[Mançu|mançuyan]] Joseonê îstila kirin, li dawiyê mançuyan hemû Çînê fetih kiribûn. Piştî rêzeyeke şerên li dijî Mançuryayê, Joseon nêzikî 200 sal di haşitiyê de ma. [[Key Yeongjo]] û [[Key Jeonjo]] xanedaniya Joseonê ra nûjeniyên çandeyî anîn. Lê di salên paş da xanedaniya Joseonê ku bi awayekî aşirî girêdayî Çînê bû, tecrîd bû. Li sedsala 19emîn de Korê ji ber siyaseta tecrîdê wek [[Keyaniya Silak]] dihate binavkirin. Xanedaniya Joseonê wê pêngavê ji ber xwaparastina ji [[Emperyalîzm|emperyalîzmê]] avit, lê di dawiyê de ji ber bazirganiyê xwa ji dinyayê ra vekir. Piştî [[Şerê Çînî - Japoniyan yê Yekem]] û [[Şerê Hûris - Japoniyan]] Korê ket bin serweriya japonan (1910 - 1945). Di dawiyê [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] de japonan xwa teslîmî hêzên [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Sovyet]] û [[DYA|Amerîkan]] kirin. Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst [[Korêya Bakur|bakurê Korêyê]] û Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê jî başûrê Korêyê dagir kiribûn. === Piştî dabeşbûnê === Li gorî planê ku siftê hat kirin li dema Deklarasyona [[Qahîre]]yê qerarê Korêyekî yekbûyî hate dan. Ji ber Şerê Sar di navbera Yekîtiya Sovyetan û DYAyê dwudu hikûmat hatin damezirandin. Her yekî bi îdeolojiya xwa rêh li ber dabeşbûna Korêyê vekirin. Bi vî awayî li sala 1948ê Korê dabeş bû û dwudu dewletên serbixwa pêk hatin. Li Bakurê Korêyê gerîlayê berê û çalakvanê komunîst [[Kim Il-sung]] bi piştgiriya Sovyetan bi hêz bû û li Başûrê Korêyê jî siyasetmedarê rastgir ku li sirgûnê bû Syngman Rhee erkê serekcimhûrkiyê ya Başûrê Korêyê girt ser xwa. Li 25ê hezîranê 1950ê de Korêya Bakur hewl da ku Korêya Başûr dagir bike û ev bûyer jî çirûska Şerê Korêyê bû. Va şera jî di heyna Şera Sar de pevçûna mezin ya ewil bû. Di heman demê da Yekîtiya Sovyetê [[Neteweyên Yekbûyî]] baykot kir. Ev jî bû sedema wendakirina mafê vetokirina wan. Piştî xuyabûna yekkirina welatê ji hêla Korêya Bakur ve ku bihêz bû û bi wendakirina mafê vetokirinê ya Yekîtiya Sovyetan, îmkana midaxelekirinê jibo Netewên Yekbûyî çêbû. Yekîtiya Sovyetan û Çîn bi her awayî piştgirî dan Korêyê Bakur. Di salên paş de bi milyonan leşkerên artêşa çîniyan beşdarî şerê bûn û piştgiriya leşkerî dan Korêyê Bakur. Li herdu hêlan jî gelek merivên sîvîl mirin û herdu hêl jî ketin neçariyê. Li sala 1953ê agirbest hat îlankirin, lê ti carî ev agirbest ji hêla Korêya Başûr û Korêya Bakur ve nehat îmzakirin. Ev jî vê nîşan dide ku herdu hêl jî bi teknîkî hîn di rewşa şer de ne. Di encama [[Şerê Korêyê]] de 2.5 milyon kes jiyana xwa ji dest dan. Di encama serhildanekî xwandekaran de li sala 1960ê serekcimhûrkê otokratîk [[Syngman Rhee]] neçar ma ku îstîfa bike. Piştî vê îstîfayê Korêyê Başûr ket heynekê bê îstiqrara siyasî. Salekî piştî îstîfakirina Syngman Rhee derbas bû ku general [[Park Chung-hee]] li dijî hikûmata lawaz û bêbandor darbeyekî leşkerî kir. Park erkê serekcimhûrkiyê girt ser xwa û heta ku li sala 1979ê di encama suîqestekî hat kuştin erkê xwa dewam kir. Di heyna Park Chung-hee Korê bi îxracatê zû mezinbûnekî ekonomîk bi dest xist. Lê di vê heynê de zextên siyasî li ser Korêya Başûr jî giran bûn. Herçend e ekonomiya Korêyê di heyna wî de pêşketîbûsa jî, Park bi awayekî tund wek dîktator dihate rexnekirin. Li salên piştî suîqestê li dijî Parkê li welatê telaşê siyasî çêbû û muxalifên ku hatibûn dewisandin dest bi kampanyayên hilbijartina serekcimhûrkiyê kirin. Li sala 1979ê [[Darbeya leşkerî ya 12ê berfanbarê]] ji hêla [[Chun Doo-hwan]] ve li dijî hikûmata demborî ya [[Choi Kyu Hah]]ê hat kirin. Choi Kyu Hah li wê çaxê serekcimhûrka demborî bû û di dema hikûmata Parkê erka serşalyariyê birêvedibir. Chun piştî darbeyê tevdîrên cur bi cur helgirt û hate desthilatê. Wekî din Chun kargeriya pihêtkirî ya berfireh îlan kir, zanîngehan girt, çalakiyên siyasî qedexe kir û çalakiyên çapemeniyê jî sînordar kir. Piştî ku li 17ê gulanê hate ser meqamê serekcimhûrkiyê li tevahiya welêt protesto dest pê kirin, çimkî xalk demokrasî dixwast, bi taybetî li bajarê [[Gwangju]]yê protesto pirr zêde bûn. Bi mebestê zextkirina [[Tevgera Demokratîkbûnê ya Gwangju]]yê Chun hêzên taybet li wî bajarî ra şand. Chun û hikûmata wî Korêyê heta sala 1987ê bi awayekî despot îdare kir heta ku kesekî ku diçû Zanîngehê Netewî ya Sêûlê bi êşkence hat kuştin. Li 10ê hezîranê [[Komeleya Edaletê ya Rahîbên Katolîk]] vê bûyerê birin xalkê, ev jî bû sedema xwapêşandanên mezin li welêt. Di dawiyê de [[Partiya Edaleta Demokratîk|Partiya Dadmendiya Demokratîk]] û serekê giştî yê vê partiyê [[Roh Tae-woo]] li 29ê hezîranê danezanekî îlan kir. Di vê danezanê de hilbijartina serekcimhûrkê ji hêla xalkê ve hate pêşbînî kirin. Roh hilbijartinê bi ferqekî hindik li pêş lîderên mixalifetê [[Kim Dae-Jung]] û [[Kim Young-Sam]]ê qezenc kir. Li 1988ê li Sêûlê [[Olîmpîyatên Havînî ya 1988ê]] hatin li dar xistin. Korêya Başûr li 1996ê bû endamê [[OECD]]yê. Dewlet li [[Kirîza Ekonomîk ya Rohhelatê Asyayê ya 1997]]ê bi neyînî bandordar bû, lê dîsa jî zû ji vê kirîzê rizgar bû û hêdî hêdî bibe sa jî bi mezinkirina ekonomiya xwa dewam kir. Li hezîrana sala 2000î de angajmanê [[Siyaseta Roh]]yê bû sedemê zîrweya Înter-Korêyê. Piştî salekî Kim ji ber şoẍulên xwa jibo demokrasî û mafên merivan li Rohhelatê Asyayê û Korêya Başûr û bi taybetî ji ber hewlên xwa ya pêkanîna haşitî bi Korêya Bakur ve bi [[Xelata Nobelê ya Aştiyê|Xelata Nobel ya aştiyê]] hat xelatkirin. Di salê 2002ê de Korêya Başûr bi hevkariya Japonyayê ve mazûvaniya [[Kasa Cîhanê ya FIFAyê ya 2002|Kasa Cîhanê ya FIFAyê ya 2002ê]] kir, lê paşînga ji ber xwedîlêderketina [[Qîşên Liancourtê]] ji hêla herdu welatan ve (Li Korêyê wek Dokdo tê binavkirin û li Japonyayê jî wek Takeshima tê binavkirin) pêwendiyên navbera Japonya - Korêya Başûr xirab bûn. Ev bûyer ji hêla medyayê ve wek [[Kirîza Qîşên Liancourtê]] hat binavkirin. == Siyaset == Wekî gelek dewletên demokratîk şeklê îdarekirinê ya Korêya Başûr ji sisê piniyan pêk tê: birêvebirin, dadmendî û qanûndanîn. Organên birêvebirinê û qanûndanînê ya Korêya Başûr di qada netewî de erkên xwa bi cîh tînin. == Demografî == === Ol li Korêye Başûr === Li gorî Xizmeta Agahdariya iststatîstîkî ya Koreyî (2015), 19.7% ji nifûsa Koreyê protestan in, lê 15.5% budîst û 7.9% katolîk in. 56.1% ji nifûsê bê dîn e. Berevajî li gorî navenda lêkolînê ya amerîkî (Pew Research Center, 2010) ku 29% ê nifûsê xiristîyan in û bi rêzê 23% budîst û 46% bê ol in. <ref>{{Cite web|title=6 facts about Christianity in South Korea|url=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2014/08/12/6-facts-about-christianity-in-south-korea/|access-date=2021-02-13|website=Pew Research Center|language=en-US}}</ref> {{Short description |Ol li Komara Korêyê}} {{bar box |title= Ol li Komara Korêyê (2015) <ref>{{cite book |last1=Quinn |first1=Joseph Peter |editor1-last=Demy |editor1-first=Timothy J. |editor2-last=Shaw |editor2-first=Jeffrey M. |title=Religion and Contemporary Politics: A Global Encyclopedia |date=2019 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-4408-3933-7 |page=365 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=vt-vDwAAQBAJ&pg=PA365 |access-date=3 June 2020 |chapter=South Korea}}</ref> <ref>South Korea National Statistical Office's 19th Population and Housing Census (2015): "[http://image.kmib.co.kr/online_image/2016/1219/201612191738_61220011145071_1.jpg Religion organisations' statistics]". Retrieved 20 December 2016</ref> |titlebar= #ddd |float= right |width= 420px |bars= {{bar percent|Mirovên bê dîn|grey|56.1}} {{bar percent|[[Protestanî]]|blue|19.7}} {{bar percent|[[Budîzm]]|yellow|15.5}} {{bar percent|[[Katolîk]]|green|7.9}} {{bar percent|[[yên dîn]]|black|0.8}} |caption= }} == Çavkanî == {{çavkanî}} == Girêdanên derve == {{Commonscat-b|South Korea}} {{Dewletên Asya}} {{kurt}} [[Kategorî:Korêya Başûr| ]] n1m4za7cwcoqgh03l809yj841d4jtjj 0 23005 1095334 1093163 2022-08-15T20:52:30Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox welat | nav = Österreich | navê_fermî = ''Republik Österreich'' | navê_kurdî = Komara Awistiryayê | al = Flag of Austria.svg | girêdana_alê = Alaya Awistiryayê | nîşan = Austria Bundesadler.svg | girêdana_nîşanê = Nîşana Otrîşê | sirûda_netewî = <br>Land der Berge, Land am Strome <br/> (Welatê Çiyan, Welatê ber Çemê) | cîh = EU-Austria.svg | zimanên_fermî = [[Almanî]] | zimanên_tev = [[Zimanê slovenî|Slovenî]], [[Macarî]], [[Kroatî]] | sîstema_siyasî = [[Komarî]] | serxwebûn = [[31'ê kewçêrê]] [[1918]] | paytext = [[Viyana]] | koordînat_paytext = {{Koord|48|12|N|16|21|E|type:country}} | bajarê_mezin = [[Viyana]] | serok_komar = [[Alexander Van der Bellen]] | serok_wezîr = [[Karl Nehammer]] | rûerd = 83.882 | av = 0,84 | gelhe = 8.932.664 | gelhe_sal = [[2021]] | berbelavî = 106 | dirav = ewro [[EUR]] | dem = [[UTC+1]] | nîşana_înternetê = .at | koda_telefonê = +43 | nexşe = Austria-map-cia-wfb.png | nexşe_sernav = }} '''Awistirya''' (wek ''Austriya'', ''Awistriya'', ''Awistiriya'', ''Ewistirya'' û ''Ostriya'' jî tê nivîsandin) yan '''Otrîş''' yan jî '''Nemsa''' û bi fermî '''Komara Awistiryayê''' (bi [[almanî]]: ''Republik Österreich'') dewleteke federal, di [[Ewropa]]ya navîn de ye. Bi sîstema demokrasiya parlemanî tê îdarekirin. Sînorên Awistiryayê ji bakur ve bi [[Almanya]] û Komara [[Çek]], ji aliyê rojhilat ve [[Slovakya]] û [[Macaristan]], ji başûr ve [[Slovenya]] û [[Îtalya]] û ji aliyê rojava ve [[Swîsre]] û [[Liechtenstein]] e. Dewleta federal ji sala [[1955]]'î pê ve endamê [[NY]] û ji sala [[1995]]´î pê ve jî endamê [[Yekitiya Ewropa|Yekitiya Ewropayê]] ye. Bi texmîn li Awistiryayê derdora 55.000 - 80.000 [[kurd]], piranî li bajarên [[Viyana]] û [[Graz]]ê, dijîn. == Dîrok == Nêzîkî di navbera 700 B.Z. - 450 BZ li ser axa Avusturya îro bû [[Çanda Halstatt]]. Di salên 450 berî Kr. [[Kelt]] ([[Latin|Çanda Latînî]]) li vir heya dora hezarsaliya xwe jiyan kiriye. Di sedsalên 1 - 5. [[Împeratoriya Romê]] parêzgehên ''Norikum'', ''Rhetia'' û ''Pannonia'' hebûn. [[Wêne: 2011-07-09 gasometer 28.JPG|thumb| Venus of Willendorf, 28,000 heta 25,000 BZ, li [[Muzexaneya Dîroka Xwezayî Viyana]]]] Di sedsala 5an de, di çarçoveya koçkirina gelan de, ji aliyê [[Alman|Alman]] û [[Hûn|Hûn]] ve hatin girtin. Di sedsala 6an de [[Slav]]î, paşê (bi taybetî di sedsala 8an de) [[Bavyerayî]] hatin. Slavên li Avusturya îro, di nav tiştên din de, Slavî [[Mîrektiya Karîntî]] (Karanthania) afirandin. Di sala 788an de, wê demê [[Mîrektiya Carinthia]] û wîlayeta [[Traungau]] di nav [[Nîşana Karîntî|Nîşeya Karintî]] û Nîşeya Avar de di nav [[Bavaryan de] hatin guhertin. Duchy|Bavyerya ]] (ku di encamê de girêdayî [[Împaratoriya Fransî]] bû)<ref>{{Navenda pirtûkê|paşnav=Veber|nav=Václav|girêdana nivîskar=|hev-nivîskar=et al. |title=Dějiny Austraska|çap =|cih=Prag|weşanger=Nakladatelství Lidové noviny|sal=2002|isbn=80-7106-491-2|note=li vir wekî ''Dîroka Avusturyayê''|rûpel=48 –61|ziman=}}</ref >. Di sala 799an de, rêveberiya Bavaria (rojavayê Avusturya ya îro jî tê de) ji rêveberiya hevbeş a Avar Marka (ji dawiya sedsala 9an de ku jê re Marka Rojhilatî tê gotin) û Marka Karîntî (Awusturyaya Rojhilatî ya îro jî tê de) hate veqetandin ku di sedsala 9an de jê re "Herêmên Rojhilat" dihate gotin. Di sedsala 9an de, bakurê rojhilatê Avusturya girêdayî Moravya Mezin bû. Di sala 863an de Împaratoriya Frankish rêveberiya Marka Rojhilat ji Marka Karîntî veqetand: Nîşana rojhilat bingeha Avusturya xwerû ya pêşerojê (û ya îro) ava kir. Di nîvê pêşîn ê sedsala 10an de ew bi demkî (beşên herî rojhilat heta sedsala 11an) ji hêla Macarên kevn ve hat dagirkirin. Dûv re (piştî 955) ew dîsa bû nîşana [[Împeratoriya Frankoniya Rojhilat]]. Ji 976, [[Babenbergs]] li vir hikum kir.<ref>''Dîroka Avusturyayê''. S. 61–73.</ref> Ji dawiya sedsala 10. de, binavkirina vê xaka wan wek "Awisturya" tê belgekirin. Ji 1156 ve ew di nav [[Împeratoriya Romê ya Pîroz]] de veguheriye dukayiyeke serbixwe. Piştî ku malbata Babenberg di sala 1251ê de mir, di navbera [[Çekî]] [[Přemyslovci]] û [[Macarîstan]] de, di sala 1278an de wî [[Rudolf I. Habsburg]] [[Přemysl Otakar II.]] têk bir û bingeha sîteya [[Habsburg]] afirand.<ref>''Dîrok Avusturya''. S. 114–120.</ref> Carinthia zû bi Bavyera bi xwe ve hat girêdan, di [[976]] de dîsa ji wê hat veqetandin (Xanedanâ [[Duchy of Carinthia|Carinthia]]) û hêdî hêdî çend xwediyên xwe guherandin, ta ku di sala 1335 de ew ket destê Avusturya [[Habsburg]] (ango Avusturya). [[Wêne:Anonym Entsatz Wien 1683.jpg|thumb|[[Şerê Viyanayê]] di sala 1683 de pêşveçûna [[Împeratoriya Osmanî]] ber bi Ewropayê ve şikand.]] Di 1526 de Habsbûrgên Avusturyayê jî [[Bohemya]] û [[Macarîstan]] wergirtin û bi vî awayî bi navê Padîşahiya Habsburgê. Di 1556 de, [[Ferdinand I. (Împaratoriya Romaya Pîroz)|Ferdinand I.]] ji malbata Habsburgan jî bû împaratorê Împeratoriya Romê ya Pîroz. Di salên 1593 - 1609, [[Şerê Panzdeh Salî]] bi [[Împeratoriya Osmanî]], 1618 - [[1648]] pêk hat. Di 1683 de Tirk li nêzîkî Viyanayê şikestin. Di salên [[1701]] - 1714 de, [[Şerê Şûna Îspanya]] pêk hat ku Padîşahiya Habsburgê herêmên din bi dest xist<ref>''Dîroka Avusturyayê''. S. 120–331.</ref>. Di 1713 de qezaya pragmatîk derket. [[Maria Theresia]] û kurê wê [[Jozef II. (Împaratoriya Romaya Pîroz)|Ûsiv II.]] desthilatdariya navendî ya dewletê, di heman demê de reformên ku piştgiriya pêşveçûna aborî dike.<ref>''Dîroka Avusturyayê''. S. 332–368.</ref> Di [[1804]] de, Monarşiya Habsburgê veguherî [[Împaratoriya Avustiriya]], û di sala 1806 de, ji aliyê din ve, Împeratoriya Roma ya pirouettier winda bû. Li 1815 Avusturya bi [[Prûsya]] û [[Rûsya]]m re Hevbendiya Pîroz ava kirin. Piştî şoreşa [[1848]]-1849, rejîmeke tund a polîsan, bi navê [[Bach absolutism]], di monarşiyê de dest pê kir. Di sala 1867an de Împaratoriya Avusturya veguherî.<ref>''Dîroka Avusturyayê''. S. 369–471.</ref> [[Wêne:Austria Hungary ethnic.svg|thumb|Nexşeya etno-zimanî ya Avusturya-Macaristan, 1910]] Di [[1879]] de, Trojspolok hat damezrandin. Piştî Kuştina Sarajevoyê warisê text [[Francis Ferdinand d'Este]] di [[1914]] de, li dijî [[Serbistan]] û [[ Şerê Cîhanê yê Yekem]]. Di wê de, [[Awisturya-Macaristan]] bi [[Almanya]] re têk çû, ku di encamê de împaratorî di nav dewletên paşgir de belav bû. Di [[1918]] de, bi navê Avistiriya, ku bi pirsgirêkên aborî yên mezin ên ku hukûmetên bêîstiqrar nikarîbûn çareser bikin, têdikoşiya. Tenê di [[1933]] [[Engelbert Dollfuss]] rejîmek otorîter damezrand, lê ew jî neçar ma ku bi pirsgirêkên cidî re rû bi rû bimîne, nemaze mezinbûna Nazîzma Avusturyayê. Her çend Naziyên Avusturyayê di [[1934]] de hewla derbeyekê bi ser neket jî, Avusturya neçar ma ku bi zexta zêde ya ji almanya [[Adolf Hitler|Hitler]] re rû bi rû bimîne, ku di dawiyê de di meha Adarê de "Anschluss" ji 1938 ferz kir.<ref>''Dîroka Avusturyayê''. S. 472–543.</ref> Anschluss ji aliyê piraniya Avusturyayan ve di referandûmê de hat piştgirî kirin. [[Wêne:OstmarkMap.png|thumb|Awisturya di 1941 de dema ku ew bi "Ostmark" dihat naskirin]] Wekî beşek ji [[Almanyaya Nazî]], Avusturya beşdarî [[Şerê Cîhanê yê Duyemîn]] bû, ku tê de nêzîkî 300,000 zilamên Awûstûryayî hatin kuştin.<ref>"[http://www.tyden.cz / rubriky/zahranici/evropa/hitlera-vitali-jasotem-za-nacismu-bylo-i-dobre_263702.html Qurbaniyên Awûstûryayî: Hîtler bi şahî hat pêşwazîkirin. Di bin Nazîzmê de jî baş bû]". Hefteya 12 Adar 2013.</ref> Di [[1945]] de ji aliyê [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Artêşa Sovyetê]] û Hevalbendan ve hat rizgarkirin û li herêmên dagirkirinê yên [[Amerîka|DYA]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Fransa]] û YSSR. Komara Awûstûrya ya 2. hate damezrandin. Di [[1955]] de, bi navê "peymana dewletê" li ser serxwebûna Avusturya û qanûna bêalîbûnê,<ref name="ref1">''Dîroka Avusturyayê''. S. 544–596.</ref>ku ji bo derxistina artêşa Sovyetê ya dagîrker şert bû. Avusturya tevlî Bloka Rojhilatî nebû, ku ev yek bû sedema bilindbûna wê ya aborî ya berbiçav û bextewarî. Ji [[1995]] ve endamê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye.<ref name="ref1" /> Di [[1986]] de, Avusturya xwe di nav îzolasyona navneteweyî de dît piştî ku Sekreterê Giştî yê berê [[UN]] [[Kurt Waldheim]], ku hat eşkere kirin ku paşeroja wî ya Naziyan heye, wek serok hat hilbijartin.<ref>"[ http:/ /www.ceskatelevize.cz/ct24/archiv/1464055-kurt-wadlheim-generalni-tajemnik-osn-a-prezident-auruska-s-nazisticków-minulosti Kurt Wadlheim - Sekreterê Giştî yê Neteweyên Yekbûyî û Serokê Avusturya bi Naziyan re berê]". televîzyona Çekî. 19 Çile 2008.</ref> == Erdnîgarî == [[Image:AU-map-en.jpg|thumb|250px|Nexse Awistirya]] Awistirya ji [[Gola Konstanz]] li rojava heya [[Gola Neusiedlersee]] li rojhilat dirêj dibe. Dûrahiya ji xala herî rojhilat heya xala herî rojava 570 kîlometre ye û ji xala herî bakûr heya nuqteya herî başûr nêzîkê 300 kîlometre ye. Nêzîkî sê-çarêkên welêt çiyayî ye, ji ber ku li Alpên Rojhilat e. Dirêjahiya [[Çemê Dunayê]], ku welêt ji rojava ber bi rojhilat ve li bakûr derbas dike, 350 kîlometre ye. Ev beş cihên herî nizm in. [[Alp|Çiyayên Alp]] Li Awistirya, wan ji rojava ber bi rojhilat ve welatê xwe di sê rêzan de girt. Çiyayê herî bilind ê welatî "[[Grossglockner]]" e ku bilindahiya wî 3798 mêtre ye. Her çend bi golên pir dewlemend be jî, ev gol pir piçûk in. Gola wêya herî mezin Gola Neusiedl e, ku rûbera wê 320 & nbsp; km² ye. Beşek jê jî [[Macarîstan]] ye. === Lîsteya welatên federal (''Bundesländer'') ên Awistriyayê === [[Wêne:Austria, administrative divisions - de-.svg|thumb|Neh welatên federal ên Awistriyayê]] {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- style="background:#f0f0f0;" !style="width:60px;"| Nîşan !style="width:100px;"| Welatê federal (''Bundesland'') !style="width:100px;"| Paytexta welatê federal !style="width:180px;"| Serokê/a welatê federal (''[[Landeshauptmann]]'') !style="width:150px;"| Berpirs !style="width:100px;"| Partî !style="width:150px;"| Hevgirî |- | [[File:Burgenland Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Burgenland]] | [[Eisenstadt]] || Parêzgara/ê Burgenlandê || [[Hans Niessl]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] || [[Partiya Sosyalista Dêmoqrasiya Otrîşê|SPÖ]], [[Partiya Azadiya Otrîşê|FPÖ]] |- | [[File:Kaernten CoA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Kärnten]] | [[Klagenfurt]] || Parêzgara/ê Kärnten || [[Peter Kaiser]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] || [[Partiya Sosyalista Dêmoqrasiya Otrîşê|SPÖ]], [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |- | [[File:Niederösterreich CoA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Awistriya Jêrîn]] | [[Sankt Pölten]] || Parêzgara/ê Awistriya Jêrîn || [[Johanna Mikl-Leitner]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] |- | [[File:Salzburg Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Salzburg]] | [[Salzburg]] || Parêzgara/ê Salzburgê|| [[Wilfried Haslauer]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]], [[Team Stronach|TS]] |- | [[File:Steiermark Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Steiermark]] | [[Graz]] || Parêzgara/ê Steiermarkê || [[Hermann Schützenhöfer]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] |- | [[File:Oberösterreich Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Awistriya Jorîn]] | [[Linz]] || Parêzgara/ê Awistriya Jorîn || [[Josef Pühringer]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |- | [[File:AUT Tirol COA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Tîrol]] | [[Innsbruck]] || Parêzgara/ê Tîrolê || [[Günther Platter]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |- | [[File:Wien 3 Wappen.svg|40px]] || style="text-align:center;"| [[Viyana]] | – ||Şaredara/ê Viyanayê || [[Michael Häupl]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]], [[Grüne]] |- | [[File:Vorarlberg CoA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Vorarlberg]] | [[Bregenz]] || Parêzgara/ê Vorarlbergê || [[Markus Wallner]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |}Çavkanî: [http://www.parties-and-elections.eu/austria3.html Parties and Elections in Europe – Austria (States)] ==Aborî== {{Sereke|Aboriya Avusturya}} [[Wêne:Austria Product Exports (2019).svg|thumb|rast|Nûnerek rêjeyî ya hinardekirina Avusturya, 2019]] Avusturya bi domdarî di warê [[Lîsteya welatan li gorî GDP (navdêr) ser serê mirovî|GDP ser kesekî]],<ref name="autogenerated1">{{cite web|url=http://www.imf.org/external /pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=welat&ds=.&br=1&c=122&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGpp%2CPPPPGDP%2 x=37&pr.y=14|sernav=Awisturya|weşanger=Fona Pere ya Navneteweyî|access-date=17 Avrêl 2012|arşîv-url=https://web.archive.org/web/20121125152140/http://www. imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=welat&ds=.&br=1&c=122&s=NGDPD%2CNGDPPPDPPC%2CNGDPPPDPPC%2 =0&a=&pr.x=37&pr.y=14|archive-date=25 Mijdar 2012|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> ji ber aboriya wê ya pir pîşesazî, û baş-pêşkeftî aboriya bazara civakî. Heya salên 1980an, gelek fîrmayên pîşesazî yên herî mezin ên Avusturyayê hatin neteweyî kirin; Lêbelê di van salên dawî de, [[taybetkirin]] xwedîkirina dewletê daxist asteke ku bi aboriyên ewropî yên din re tê berhevkirin. [[Tevgera Kedê]] bi taybetî bi bandor in, bandorek mezin li ser siyaseta kedê û biryarên ku bi berfirehkirina aboriyê ve girêdayî ne. Li kêleka pîşesaziyek pir pêşkeftî, tûrîzma navneteweyî beşa herî girîng a aboriya Avusturya ye. Almanya di dîrokê de şirîkê bazirganiya sereke ya Avusturya ye, ku ew ji guhertinên bilez ên di [[aboriya Alman]] de mexdûr dike. Ji dema ku Avusturya bû endamek Yekîtiya Ewropî, wê têkiliyên nêzîktir bi aboriyên din ên Yekîtiya Ewropî re peyda kir, û pêwendiya xwe ya aborî bi Almanya re kêm kir. Wekî din, endametiya Yekîtiya Ewropî bertekek veberhênerên biyanî kişandiye ku ji ber gihîştina Avusturya ji bazara yekbûyî ya Ewropî û nêzîkbûna aboriyên dilxwaz ên Yekîtiya Ewropî re balkêş bûne. Di sala 2006'an de mezinbûna GDP gihîşt %3,3.<ref>[http://www.oenb.at/isaweb/report.do?&lang=EN&report=7.7 Mezinbûna GDP ya Rastî - Aliyê Xerckirinê] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181106193328/https://www.oenb.at/isaweb/report.do?&lang=EN&report=7.7 |date=2018-11-06 }}, ku ji hêla [[Oesterreichische Nationalbank|Austria Banka Neteweyî]] {{bi zimanê|de}}</ref> Bi kêmanî %67ê îthalata Avusturyayê ji welatên din ên endamên Yekîtiya Ewropî tê.<ref>{{cite web|title=OEC – Avusturya (AUT) Hinardekirin, Import , û Hevkarên Bazirganî|url=http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/aut/|website=atlas.media.mit.edu|access-date=12 Adar 2016|archive-url= https://web.archive.org/web/20160313121243/http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/aut/|archive-date=13 Adar 2016|url-status=live|df =dmy-hemû}}</ref> [[Wêne:BlueEurozone.svg|thumb| beşek ji yekîtiya diravî ye, [[ewrozone]] (şîna tarî), û ji [[Bazara Navxweyî (Yekîtiya Ewropî)|Bazara Yekgirtî ya YE]]]] Avusturya di 16 Mijdar 2010 de destnîşan kir ku ew ê beşa Kanûnê ya beşdariya xwe ya ji bo alîkariya Yekîtiya Ewropî ya Yewnanîstanê paşde bihêle, bi sedema xirabbûna maddî ya rewşa deynê Yewnanîstanê û nekaribûna eşkere ya Yewnanîstanê ji berhevkirina asta bacê ya ku berê soz dabû. <ref>{{cite web |author=Mark |url=http://www.marksmarketanalysis.com/2010/11/austria-withholds-greek-bailout-funds.html |title=Analîzkirina Bazara Mark |weşanger=Marksmarketanalysis. com |date=16 Mijdar 2010 |access-date=24 Tîrmeh 2011 |archive-url=https://archive.today/20110714035955/http://www.marksmarketanalysis.com/2010/11/austria-withholds-greek- bailout-funds.html |arşîv-date=14 Tîrmeh 2011 |url-status=mirin |df=dmy-hemû }}</ref> [[Krîza darayî ya 2007–2008]] aboriya Avusturya bi awayên din jî xera kir. Ew bû sedem ku, wek nimûne, [[Hypo Alpe-Adria-Bank International]] di Kanûna 2009-an de ji hêla hukûmetê ve bi 1 euro ji ber dijwariyên krediyê were kirîn, bi vî rengî 1,63 mîlyar € ya [[BayernLB]] ji holê rakir. {{ji|2014|Sibat}}, rewşa HGAA nehat çareserkirin,<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/2014-02-15/hypo-alpe-s -state-backed-bonds-cut-4-levels-on-insolvency-debate.html|title=Deynê Hypo Alpe Çar gavan bibire wekî ku bêçaretî neqewime|first=Boris|dawîn=Groendahl|kar=Bloomberg.com|drok =15 Sibat 2014|Date-access=5 Adar 2017|arşîv-url=https://web.archive.org/web/20141024143911/http://www.bloomberg.com/news/2014-02-15/hypo -alpe-s-state-backed-bonds-cut-4-levels-on-insolvency-debate.html|archive-date=24 Cotmeh 2014|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> dibe sedem ku serokwezîr [[Werner Faymann]] hişyar bike ku têkçûna wê dê bi bûyera 1931 [[Creditanstalt]] re were berhev kirin.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/2014- 02-17/austria-s-faymann-channels-1931-creditanstalt-crash-on-hypo-alpe.html|title=Faymann Evokes 1931 Avusturya Creditanstalt Crash on Hypo Alpe|first=Boris|dawîn=Groendahl|kar=Bloomberg. com|date=17 Sibat 2014|access-date=5 Adar 2017|arşîv-u rl=https://web.archive.org/web/20141024143418/http://www.bloomberg.com/news/2014-02-17/austria-s-faymann-channels-1931-creditanstalt-crash-on- hypo-alpe.html|archive-date=24 Cotmeh 2014|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Ji hilweşîna komunîzmê û vir ve, Şîrketên Awûstûryayî li Ewropaya Rojhilat aktîf û çalakvan in. Di navbera 1995 û 2010 de, 4,868 hevkirin û bidestxistin bi tevahî nirxa naskirî ya 163 mîlyar. EUR bi tevlêbûna fîrmayên Awûstûryayê hat ragihandin.<ref>{{cite web |url=http://www.imaa-institute.org/statistics-mergers-acquisitions.html#MergersAcquisitions_Austria |title=Statîstîkên li ser Yekgirtin û Bidestxistina (M & A) - M & A Kurs & # 124; Kursên nirxê Company & # 124; Kursên Hevgirtin & Bidestxistin |publisher=Imaa-institute.org |access-date=24 Tîrmeh 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726173440/http://www.imaa-institute.org/#MergersAcquisitions_Austria |archive-date=2011-07-26 |url-status=dead |df=dmy }}</ref> Danûstendinên herî mezin bi tevlêbûna pargîdaniyên Avusturyayî<ref>{{cite web |url=http://www.imaa-institute.org/statistics-mergers-acquisitions.html#TopMergersAcquisitions_Austria |title=Amarên li ser Hevgirtin û Bidestxistina (M&A) – Kursên M&A &#124; Kursên nirxê Company & # 124; Kursên Hevgirtin & Bidestxistin |publisher=Imaa-institute.org |access-date=24 Tîrmeh 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726173440/http://www.imaa-institute.org/#TopMergersAcquisitions_Austria |archive-date=2011-07-26 |url-status=dead |df=dmy }}</ref> bûne: bidestxistina [[Bank Austria]] ji hêla [[HypoVereinsbank|Bayerische Hypo- und Vereinsbank]] ji bo 7,8 milyar EUR di 2000 de, kirîna [[Porsche|Porsche Holding Salzburg]] ji hêla [[Volkswagen AG]] bi 3,6 milyar EUR di 2009 de,<ref>{{cite web |last=Ramsey |first=Jonathon |url=http://www.autoblog.com/2009/12/08/volkswagen-takes-49-9-percent-stake-in-porsche-ag/ |title=Volkswagen ji sedî 49,9 pişkan digire Porsche AG |publisher=Autoblog.com |access-date=24 Tîrmeh 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810091134/http://www.autoblog.com/2009/12/08 |archive-date=2011-08-10 |url-status=live |df=dmy-hemû }}</ref> û bidestxistina hêla [[Erste Group]] ji bo 3,7 bil. EUR di 2005 de.<ref>{{Citation |title=Kopîkirina arşîvê |url=http://www.erstegroup.com/de/Download?chronicleId=0901481b80005991.pdf |access-date=2022-07-18 |archive-date=2011-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110809152940/http://http/ |url-status=live }}</ref> Tûrîzm li Avusturya]] hema hema %9 ji hilberîna wê ya nevûştî ya navxweyî pêk tîne.<ref name="STAT">{{cite web|url=http://www.statistik.at/web_de/static/tourismus_in_oesterreich_2007_bmwa_wko_stat_031155.pdf |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20081218105425/http://www.statistik.at/web_de/static/tourismus_in_oesterreich_2007_bmwa_wko_stat_031155.pdf |url-archivedus=de Kanûn 2008 |sernav=TURÎZMÛS LI ÖSTERREICH 2007 |access-date=18 Mijdar 2008 |language=de |date=Gulan 2008 |weşanger=BMWA, WKO, Statistik Austria }}</ref> Di sala 2007an de, Avusturya bi 18,9 milyar dolarên Amerîkî, bi 18,9 milyar dolarên Amerîkî, di rêza 9emîn de li seranserê cîhanê di rêza 9emîn de bû.{{ Sereke|Li Avusturya veguheztin|Li Avusturya hêza ba|Li Yekîtiya Ewropî enerjiya ku tê nûkirin}} [[Wêne:Verbund malta.jpg|thumb|[[Bendava Kölnbrein]] li [[Carinthia (dewlet)|Karintia]]]] Di sala 1972 de, welat dest bi avakirina [[Enerjiya atomî]] santrala hilberîna elektrîkê li [[Zwentendorf]] li ser Çemê [[Danub]], piştî dengdana yekdengî di parlamentoyê de dest pê kir. Lêbelê, di sala 1978-an de, referandum bi qasî 50,5% li dijî hêza nukleerî, 49,5% ji bo,<ref>Lonnie Johnson 168-9</ref> û parlemento paşê bi yekdengî qanûnek ku bikaranîna hêza nukleerî ji bo hilberînê qedexe dike qebûl kir. elektrîkê tevî ku santrala nukleerî jixwe qediya bû. Avusturya niha zêdetirî nîvê elektrîka xwe bi [[Av|Hydropower]] hildiberîne.<ref name="RES">{{cite web|url=http://www.energy.eu/renewables/factsheets/2008_res_sheet_austria_en.pdf|sernav=Rûpela Rastiya Enerjiya Vejenkirî ya Avusturya|drok=23 Çile 2008|malper=Portala Enerjiyê ya Ewropayê|access-date=20 Gulan 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090620081934/http://www./|archive-date=2009-06-20|url-status=live|df=dmy-all|title=Kopîkirina arşîvê}}</ref> Bi hev re digel [[Enerjiya jeotermal|enerjiya dikare nûjen]] çavkaniyên din ên wek bayê, [[hêza tavê|rojê]] û [[Bio|Biomass]] santralên elektrîkê, dabînkirina elektrîkê ji enerjiya nûjenkirî digihîje %62,89<ref name="newables">{{cite web|url= http://www.energy.eu/renewables/eu-charts/chart4.html|title=Li Ewropayê enerjiya tê nûkirin|sal=2006|malper=Eurobserv'er|publisher=Portala Enerjiyê ya Ewropayê|access-date=20 Gulan 2009 | archive-url= https://web.archive.org/web/20090520023020/http://www.energy.eu/renewables/eu-charts/chart4.html| arşîv-date= 20 Gulan 2009 | url-status=live}}</ref> bi tevahî li Avusturyayê tê bikar anîn, yên mayî ji hêla santralên elektrîkê yên [[Gaza siruştî|gaz]] û [[Petrol|petrol]] ve têne hilberandin. Li gorî piraniya welatên Ewropî, Avusturya ji hêla ekolojîk ve baş e. [[Biyokîmya|biyokapasîteya]] wê (an jî [[sermayeya xwezayî]] biyolojîkî) du qat ji navîniya cîhanê ye: Di 2016 de, Avusturya xwediyê 3,8 hektarên gerdûnî bû<ref name=GFN>{{cite web|url=http:// data.footprintnetwork.org/#/countryTrends?cn=11&type=BCpc,EFCpc|title= Trendên Welat|publisher=Tora şopa gerdûnî|access-date= 16 Cotmeh 2019}}</ref> kapasîteya biyolojîkî ya her kesê di nav axa wê de, danberhev bi navgîniya cîhanî ya 1,6 hektarên cîhanî ji her kesî re. Berevajî vê, di sala 2016-an de, wan 6.0 hektarên gerdûnî yên biyokapasîteya - [[Ekolojî|şopa ekolojîk]] vexwarina wan bikar anîn. Ev tê vê wateyê ku Awûstûrya ji sedî 60 zêdetir biyokapasîteya ku Avusturya dihewîne bikar tînin. Di encamê de, Avusturya kêmasiyek biyokapasîteyê dimeşîne.<ref name=GFN/> == Navê Awistiryayê == [[Wêne:Ostarrichi.jpg|thumb|Nave Awistiryayê wek "Ostarrichi" (Ostarrîxî) di sala 996an de.]] Navê Awistiryayê bi almanî ji "'''Österreich'''" e û maneya xwe bi [[almaniya bala]] jî "Emparatoriya Rojhilatê" an "Merzê Rojhilatê" ye.<ref name="University of Klagenfurt">{{cite web|url=http://wwwg.uni-klu.ac.at/spw/oenf/name2.htm|title=University of Klagenfurt}}</ref> ==Tûrîzm== Çiya, daristan û geliyên Awistirya di havîn û zivistanê de cihên betlaneya îdeal in. [[Gol]], [[Çiya]] û gelî bi werzîşên xweyên cihêreng navdar in. [[Viyana]] navenda muzîk, hunerên bedew û bîrdariyên dîrokî ye. [[Opera (avahî)|Opera]], galeriyên hunerî û pêşandanên baleyê li [[Paytext|Paytextê]] têne berhev kirin. Bi hezaran ziyaretvan di mehên zivistanê de ji bo ski bikin tên Awistiryayê. == Mijarên têkildar == *[[Welatên Otrîşê|Welatên Awistiryayê]] == Girêdanên derve == {{Commonscat-b| Awistirya}} {{YE}} {{Dewletên Ewropayê}} == Çavkanî == [[Kategorî:Awistriya| ]] kdu92uwhmd87bsc5v6jwbt22exe49o6 0 23120 1095325 999108 2022-08-15T20:35:15Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} {{Koord|48|12|30|N|16|22|23|E|type:city(1731286)|display=title}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} p1klkv221pifedbdy7vf5pu1nx50719 1095326 1095325 2022-08-15T20:41:29Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} {{Koord|48|12|30|N|16|22|23|E|type:city(1731286)|display=title}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} 2vl2l3b6rjs02xchkgq5gkgl0iwx0t2 1095327 1095326 2022-08-15T20:44:00Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. === Erdnîgarî === [[Wêne:Yunus-Emre-Brunnen Wien-01.jpg|thumb|[[Yunus Emre|Yunus-Emre]]-Fontan li parka "Türkenschanzpark" a Viyanayê ye. 1991 Ew diyariya Komara Tirkiyeyê ji bo Avusturya ye.]] Weke yek ji mezintirîn bajarên [[Ewropa Navîn]], Viyana pêşveçûna xwe bi giranî deyndarê cîhê xwe yê erdnîgarî ye. Bajar li herêma bakur-rojavayê [[Hevza Viyanayê]], li bakurê rojhilat [[Alp]] herêma kêmbûyî ye. Bajarê dîrokî li başûrê [[Çemê Dunûb]] ye. Îro bajar bi awayekî berfireh ber bi peravê din ê çem ve çûye. Viyana li xaçerêya riyên bazirganiyê yên kevin ên li rojhilat-rojava û bakur-başûr hate damezrandin. Dunûb li Viyanayê bi rê ve diçe, ji ber ku ji ber giravan li Deşta Viyanayê di nav gelek şaxan de parçe dibe. Ji ber hilweşîna [[Bloka Rojhilat]] di 1989 de, têkiliyên bazirganî û aborî yên Avusturyayê bi cîranên wê yên bakur û rojhilat re xurt bûne. Nêzîkbûna erdnîgarî ya Viyanayê bi welatên Bloka Rojhilatê ya berê re di vê wateyê de balkêş e. Bo nimûne, Viyana 60&nbsp;km dûrî [[Bratîslava]], paytexta [[Slovakya]] ye. Rastiya ku her du paytext ewqas nêzî hev in (têkiliya [[Vatîkan]]-[[[Roma]] nehesibîne) li Ewropayê yekta ye. [[Wêne:Gallitzinberg Panorama.jpg|thumb|Viyana]] == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} {{Koord|48|12|30|N|16|22|23|E|type:city(1731286)|display=title}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} fimkr6fzlgk8dykjjtdu4zn4gany5ze 1095328 1095327 2022-08-15T20:44:15Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Erdnîgarî */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. == Erdnîgarî == [[Wêne:Yunus-Emre-Brunnen Wien-01.jpg|thumb|[[Yunus Emre|Yunus-Emre]]-Fontan li parka "Türkenschanzpark" a Viyanayê ye. 1991 Ew diyariya Komara Tirkiyeyê ji bo Avusturya ye.]] Weke yek ji mezintirîn bajarên [[Ewropa Navîn]], Viyana pêşveçûna xwe bi giranî deyndarê cîhê xwe yê erdnîgarî ye. Bajar li herêma bakur-rojavayê [[Hevza Viyanayê]], li bakurê rojhilat [[Alp]] herêma kêmbûyî ye. Bajarê dîrokî li başûrê [[Çemê Dunûb]] ye. Îro bajar bi awayekî berfireh ber bi peravê din ê çem ve çûye. Viyana li xaçerêya riyên bazirganiyê yên kevin ên li rojhilat-rojava û bakur-başûr hate damezrandin. Dunûb li Viyanayê bi rê ve diçe, ji ber ku ji ber giravan li Deşta Viyanayê di nav gelek şaxan de parçe dibe. Ji ber hilweşîna [[Bloka Rojhilat]] di 1989 de, têkiliyên bazirganî û aborî yên Avusturyayê bi cîranên wê yên bakur û rojhilat re xurt bûne. Nêzîkbûna erdnîgarî ya Viyanayê bi welatên Bloka Rojhilatê ya berê re di vê wateyê de balkêş e. Bo nimûne, Viyana 60&nbsp;km dûrî [[Bratîslava]], paytexta [[Slovakya]] ye. Rastiya ku her du paytext ewqas nêzî hev in (têkiliya [[Vatîkan]]-[[[Roma]] nehesibîne) li Ewropayê yekta ye. [[Wêne:Gallitzinberg Panorama.jpg|thumb|Viyana]] == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} {{Koord|48|12|30|N|16|22|23|E|type:city(1731286)|display=title}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} ina89m2fas9jiwk1cg17gvabuo907ks 1095329 1095328 2022-08-15T20:45:31Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. == Erdnîgarî == [[Wêne:Yunus-Emre-Brunnen Wien-01.jpg|thumb|[[Yunus Emre|Yunus-Emre]]-Fontan li parka "Türkenschanzpark" a Viyanayê ye. 1991 Ew diyariya Komara Tirkiyeyê ji bo Avusturya ye.]] Weke yek ji mezintirîn bajarên [[Ewropaya Navendî]], Viyana pêşveçûna xwe bi giranî deyndarê cîhê xwe yê erdnîgarî ye. Bajar li herêma bakur-rojavayê [[Hevza Viyanayê]], li bakurê rojhilat [[Alp]] herêma kêmbûyî ye. Bajarê dîrokî li başûrê [[Çemê Dunayê]] ye. Îro bajar bi awayekî berfireh ber bi peravê din ê çem ve çûye. Viyana li xaçerêya riyên bazirganiyê yên kevin ên li rojhilat-rojava û bakur-başûr hate damezrandin. Dunûb li Viyanayê bi rê ve diçe, ji ber ku ji ber giravan li Deşta Viyanayê di nav gelek şaxan de parçe dibe. Ji ber hilweşîna [[Bloka rojhilatê|Bloka Rojhilat]] di 1989 de, têkiliyên bazirganî û aborî yên Avusturyayê bi cîranên wê yên bakur û rojhilat re xurt bûne. Nêzîkbûna erdnîgarî ya Viyanayê bi welatên Bloka Rojhilatê ya berê re di vê wateyê de balkêş e. Bo nimûne, Viyana 60&nbsp;km dûrî [[Bratîslava]], paytexta [[Slovakya]] ye. Rastiya ku her du paytext ewqas nêzî hev in (têkiliya [[Vatîkan]]) li Ewropayê yekta ye. == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} {{Koord|48|12|30|N|16|22|23|E|type:city(1731286)|display=title}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} 1ofwb1ju5nhs9q82ukwd23aqbvg5ujw 1095330 1095329 2022-08-15T20:45:54Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. == Erdnîgarî == [[Wêne:Yunus-Emre-Brunnen Wien-01.jpg|thumb|[[Yunus Emre|Yunus-Emre]]-Fontan li parka "Türkenschanzpark" a Viyanayê ye. 1991 Ew diyariya Komara Tirkiyeyê ji bo Avusturya ye.]] Weke yek ji mezintirîn bajarên [[Ewropaya Navendî]], Viyana pêşveçûna xwe bi giranî deyndarê cîhê xwe yê erdnîgarî ye. Bajar li herêma bakur-rojavayê [[Hevza Viyanayê]], li bakurê rojhilat [[Alp]] herêma kêmbûyî ye. Bajarê dîrokî li başûrê [[Çemê Dunayê]] ye. Îro bajar bi awayekî berfireh ber bi peravê din ê çem ve çûye. Viyana li xaçerêya riyên bazirganiyê yên kevin ên li rojhilat-rojava û bakur-başûr hate damezrandin. Dunûb li Viyanayê bi rê ve diçe, ji ber ku ji ber giravan li Deşta Viyanayê di nav gelek şaxan de parçe dibe. Ji ber hilweşîna [[Bloka rojhilatê|Bloka Rojhilat]] di 1989 de, têkiliyên bazirganî û aborî yên Avusturyayê bi cîranên wê yên bakur û rojhilat re xurt bûne. Nêzîkbûna erdnîgarî ya Viyanayê bi welatên Bloka Rojhilatê ya berê re di vê wateyê de balkêş e. Bo nimûne, Viyana 60&nbsp;km dûrî [[Bratîslava]], paytexta [[Slovakya]] ye. Rastiya ku her du paytext ewqas nêzî hev in (têkiliya [[Vatîkan]]) li Ewropayê yekta ye. == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} == Çavkanî == 7cjqyxqltgz6kgkucpiakynw72rmm2v 1095331 1095330 2022-08-15T20:48:13Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. == Erdnîgarî == [[Wêne:Yunus-Emre-Brunnen Wien-01.jpg|thumb|[[Yunus Emre|Yunus-Emre]]-Fontan li parka "Türkenschanzpark" a Viyanayê ye. 1991 Ew diyariya Komara Tirkiyeyê ji bo Avusturya ye.]] Weke yek ji mezintirîn bajarên [[Ewropaya Navendî]], Viyana pêşveçûna xwe bi giranî deyndarê cîhê xwe yê erdnîgarî ye. Bajar li herêma bakur-rojavayê [[Hevza Viyanayê]], li bakurê rojhilat [[Alp]] herêma kêmbûyî ye. Bajarê dîrokî li başûrê [[Çemê Dunayê]] ye. Îro bajar bi awayekî berfireh ber bi peravê din ê çem ve çûye. Viyana li xaçerêya riyên bazirganiyê yên kevin ên li rojhilat-rojava û bakur-başûr hate damezrandin. Dunûb li Viyanayê bi rê ve diçe, ji ber ku ji ber giravan li Deşta Viyanayê di nav gelek şaxan de parçe dibe. Ji ber hilweşîna [[Bloka rojhilatê|Bloka Rojhilat]] di 1989 de, têkiliyên bazirganî û aborî yên Avusturyayê bi cîranên wê yên bakur û rojhilat re xurt bûne. Nêzîkbûna erdnîgarî ya Viyanayê bi welatên Bloka Rojhilatê ya berê re di vê wateyê de balkêş e. Bo nimûne, Viyana 60&nbsp;km dûrî [[Bratîslava]], paytexta [[Slovakya]] ye. Rastiya ku her du paytext ewqas nêzî hev in (têkiliya [[Vatîkan]]) li Ewropayê yekta ye. == Demografi == [[Dosya:Wien Bevölkerung.png|küçükresim|450px|1800-2005 yılları arasındaki nüfus dağılımı]] {| class="wikitable" | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1724 || align="right"| {{formatnum:150250}} |- | align="center"| 1754 || align="right"| {{formatnum:175460}} |- | align="center"| 1790 || align="right"| {{formatnum:200000}} |- | align="center"| 1796 || align="right"| {{formatnum:235098}} |- | align="center"| 1800 || align="right"| {{formatnum:231900}} |- | align="center"| 1810 || align="right"| {{formatnum:224548}} |- | align="center"| 1830 || align="right"| {{formatnum:401200}} |- | align="center"| 1840 || align="right"| {{formatnum:469400}} |- | align="center"| 1850 || align="right"| {{formatnum:551300}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1857 || align="right"| {{formatnum:683000}} |- | align="center"| 1869 || align="right"| {{formatnum:900998}} |- | align="center"| 1880 || align="right"| {{formatnum:1162591}} |- | align="center"| 1890 || align="right"| {{formatnum:1430213}} |- | align="center"| 1900 || align="right"| {{formatnum:1769137}} |- | align="center"| 1910 || align="right"| {{formatnum:2083630}} |- | align="center"| 1916 || align="right"| {{formatnum:2239000}} |- | align="center"| 1923 || align="right"| {{formatnum:1918720}} |- | align="center"| 1934 || align="right"| {{formatnum:1935881}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1939 || align="right"| {{formatnum:1770938}} |- | align="center"| 1951 || align="right"| {{formatnum:1616125}} |- | align="center"| 1961 || align="right"| {{formatnum:1627566}} |- | align="center"| 1971 || align="right"| {{formatnum:1619885}} |- | align="center"| 1981 || align="right"| {{formatnum:1531346}} |- | align="center"| 1988 || align="right"| {{formatnum:1506201}} |- | align="center"| 1991 || align="right"| {{formatnum:1539848}} |- | align="center"| 2001 || align="right"| {{formatnum:1550123}} |- | align="center"| 2008 || align="right"| {{formatnum:1680555}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 2011 || align="right"| {{formatnum:1702855}} |- | align="center"| 2013 || align="right"| {{formatnum:1741246}} |- | align="center"| 2014 || align="right"| {{formatnum:1766746}} |} |} == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} == Çavkanî == 04dgql55x1b7fyh7m527i9x2cplgao3 1095332 1095331 2022-08-15T20:48:57Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Demografi */ wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. == Erdnîgarî == [[Wêne:Yunus-Emre-Brunnen Wien-01.jpg|thumb|[[Yunus Emre|Yunus-Emre]]-Fontan li parka "Türkenschanzpark" a Viyanayê ye. 1991 Ew diyariya Komara Tirkiyeyê ji bo Avusturya ye.]] Weke yek ji mezintirîn bajarên [[Ewropaya Navendî]], Viyana pêşveçûna xwe bi giranî deyndarê cîhê xwe yê erdnîgarî ye. Bajar li herêma bakur-rojavayê [[Hevza Viyanayê]], li bakurê rojhilat [[Alp]] herêma kêmbûyî ye. Bajarê dîrokî li başûrê [[Çemê Dunayê]] ye. Îro bajar bi awayekî berfireh ber bi peravê din ê çem ve çûye. Viyana li xaçerêya riyên bazirganiyê yên kevin ên li rojhilat-rojava û bakur-başûr hate damezrandin. Dunûb li Viyanayê bi rê ve diçe, ji ber ku ji ber giravan li Deşta Viyanayê di nav gelek şaxan de parçe dibe. Ji ber hilweşîna [[Bloka rojhilatê|Bloka Rojhilat]] di 1989 de, têkiliyên bazirganî û aborî yên Avusturyayê bi cîranên wê yên bakur û rojhilat re xurt bûne. Nêzîkbûna erdnîgarî ya Viyanayê bi welatên Bloka Rojhilatê ya berê re di vê wateyê de balkêş e. Bo nimûne, Viyana 60&nbsp;km dûrî [[Bratîslava]], paytexta [[Slovakya]] ye. Rastiya ku her du paytext ewqas nêzî hev in (têkiliya [[Vatîkan]]) li Ewropayê yekta ye. == Demografi == [[Wêne:Wien Bevölkerung.png|thumb|1800-2005 salan Nîfûs mezinbûna Viyanê]] {| class="wikitable" | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1724 || align="right"| {{formatnum:150250}} |- | align="center"| 1754 || align="right"| {{formatnum:175460}} |- | align="center"| 1790 || align="right"| {{formatnum:200000}} |- | align="center"| 1796 || align="right"| {{formatnum:235098}} |- | align="center"| 1800 || align="right"| {{formatnum:231900}} |- | align="center"| 1810 || align="right"| {{formatnum:224548}} |- | align="center"| 1830 || align="right"| {{formatnum:401200}} |- | align="center"| 1840 || align="right"| {{formatnum:469400}} |- | align="center"| 1850 || align="right"| {{formatnum:551300}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1857 || align="right"| {{formatnum:683000}} |- | align="center"| 1869 || align="right"| {{formatnum:900998}} |- | align="center"| 1880 || align="right"| {{formatnum:1162591}} |- | align="center"| 1890 || align="right"| {{formatnum:1430213}} |- | align="center"| 1900 || align="right"| {{formatnum:1769137}} |- | align="center"| 1910 || align="right"| {{formatnum:2083630}} |- | align="center"| 1916 || align="right"| {{formatnum:2239000}} |- | align="center"| 1923 || align="right"| {{formatnum:1918720}} |- | align="center"| 1934 || align="right"| {{formatnum:1935881}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1939 || align="right"| {{formatnum:1770938}} |- | align="center"| 1951 || align="right"| {{formatnum:1616125}} |- | align="center"| 1961 || align="right"| {{formatnum:1627566}} |- | align="center"| 1971 || align="right"| {{formatnum:1619885}} |- | align="center"| 1981 || align="right"| {{formatnum:1531346}} |- | align="center"| 1988 || align="right"| {{formatnum:1506201}} |- | align="center"| 1991 || align="right"| {{formatnum:1539848}} |- | align="center"| 2001 || align="right"| {{formatnum:1550123}} |- | align="center"| 2008 || align="right"| {{formatnum:1680555}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 2011 || align="right"| {{formatnum:1702855}} |- | align="center"| 2013 || align="right"| {{formatnum:1741246}} |- | align="center"| 2014 || align="right"| {{formatnum:1766746}} |} |} == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} == Çavkanî == k447uh082nwhsdj6osrcfx45s5p3e16 1095333 1095332 2022-08-15T20:51:04Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank bajar | nav = Viyana | navê_fermî = Wien | al = Flag_of_Vienna_(state).svg|230px|thumb| | girêdana_alê = Alaya Viyanayê | mertal = | nexşeya_cihan = Awistriya | koordînat = | welat = | dûgel = {{al2|Awistriya}} | parêzgeh = [[Viyana (parêzgeh)|Viyana]] | şaredar = [[Michael Ludwig]] ([[SPÖ]]) | gelhe = 1.781.105 | gelhe_sal = [[2014]] | berbelavî = 4.280 | rûerd = 414,87 | bilindayî = | wêneSer = | wêneSer_firehî = | wêneSer_sernav = Bajarê Viyanayê | malper = http://www.wien.gv.at/ }} [[Wêne:Austria wien.svg|230px|thumb|Viyana di [[Awistriya]]yê da]] '''Viyana''' (bi [[almanî]]: ''Wien'') mezintirîn [[bajar]], navê yek ji neh [[parêzgeh]]an û [[paytext]]a [[Nemsa]]yê ye. Bi 1.781.105 rûnişvana Viyana mezintirîn bajarê welate û li derdora bajêr bi qasî du [[milyon]] kes dijîn, ev jî yek ji çar (25 %) welatiyên austrî ye. Ji aliyê rûnişvana Viyena dehemîn mezintirîn bajarê [[Yekîtiya Ewropayê]] ye. Li Vîenna çend nûnertiyên rêxistinên cihanî yên giring hene: yek ji wan Nûnertiya [[Neteweyên Yekbûyî]] a Viyena (UNOV) ye û bi vê yeke Viyena yek ji çar bajarên xwedî Nûnertiya Neteweyên Yekbûyî ye. Rêxistinên din yên giring yên navnetewî, kû li Viyana bicih in, Rêxistina Neftê [[OPEC]], Rêxistina Ewlehî û Hevkariya Ewropayê [[OSZE]] û Saziya Atomê ya Navnetewî ([[IAEO]]) ne. == Dîrok == === Împaratoriya Awûstro-Macaristan === Ji dawiya sedsala 19-an heya 1938-an, bajar navendek çand û modernîzmê ya bilind ma. Wek paytexta Muzîka Cîhanê, bajar bûye malê bestekarên wekî Brahms, Bruckner, Mahler û Richard Strauss. Bajar ji hêla mîlîsên sosyalîst Engelbert Dollfuss ve hate dagir kirin, ku paşê bû serokwezîr, û şahidiya Şerê Navxweyî yê Avusturya 1934 bû. === Têkiliyên Avusturya - Osmanî === Viyana di dîroka xwe de du caran ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî]] ve hat dorpêçkirin. Yekem di 1529 de [[I. Süleyman|Silêman ê Zindî]], û ya duyem jî ji aliyê [[Kara Mustafa Paşa]] di sala 1683 de. Di her du dorpêçan de her du alî jî xisarên mezin dîtin. Piştî dorpêça duyemîn paşvekişîna Imparatoriya Osmanî ya ku lêdaneke giran lê hat kirin, li Viyanayê wek şikestinekê hat qebûlkirin û ji bo ku ev têkçûn nemir bike, St. Katedrala Steyfan, peykerê leşkerekî osmanî ku di bin lingan de hatiye pêlkirin. Herweha [[Katedrala St. Steyfan (Viyana)|Katedrala St. Steyfan]] di dema dorpêçkirina Împaratoriya Osmanî de ji bo gelê Viyanayê bû penagehek û ew demeke dirêj di hundirê katedralê de man ku nekevin. şerr. Ev katedral ji ber ku şahidiya gelek şeran bûye, bûye sembola azadiya Viyanayê. Zengila Pûmerînê, ku bi navê zengila Tirkî jî tê zanîn, li ser berhevkirina tiştên metal ên ku di dema dorpêça duyemîn de û helandina tiştên metal ên berhevkirî de ji aliyê Împaratoriya Osmanî ya paşve vekişiyayî ve hiştibûn, hatiye avakirin. Di sala 1711an de, 300 perçeyên cihêreng (top, top, şûr û malzemeyên din ên Împaratoriya Osmanî) ji aliyê mamosteyê zengilê [[Johannes Archamer]] ve di zengileke mezin a bi bejahiya 316 santîmetre û giraniya wê 22,5 ton hatin helandin. . Zengil, di 26ê çileya paşîna (January) 1712-an de li ser birca başûrê katedralê hatî çêkirin, [[Şerê Cîhanî yê Yekem]] û tevlîbûna Avusturya di şerê dewletên mezin ên wekî [[Amerîka|Amerîka]], [[Almanya]] û [[Rûsya]] de, zirareke mezin dît. Di vê heyamê de katedral jî gelek xisar dît, banê wê şewitî û [[Pummerin Bell|Pummerin Bell]]i ket erdê û şikest. Li şûna zengila şikestî, ew Zengila Pummerin ji bajarê [[Sankt Florian]] ya li parêzgeha Avusturya Jorîn ([[Austriya Jor|Oberösterreich]]) ji nû ve ava dikin, ku dîsa bîst ton giran e û bûye zengila herî mezin a welat. Zengila ku çêkirina wê di sala 1952'an de bi dawî bû, di 5'ê cotmeha 1957'an de di encama hewldanên dirêj de li ser birca bakur a ku cihê wê yê niha ye hate danîn. Serên cenî ji hesin li ser zengil û II. Wêneyek ku dorpêça Viyanayê tîne bîra mirov hat çêkirin. Leşkerek heta sala 1956-an li nêzîkî zengilê ma, ji berê de pê hesiya ku Çalakvanên Osmanî ya ku di sala 1534-an de hatiye afirandin, nêzîk dibe, da ku zengilê lêxe. Di sala 1956an de dema ku meclîsa bajarê Viyanayê diyar kir ku xeteriya Osmaniyan nemaye, leşkerê li kêleka zengilê ji kar hat avêtin.<ref>{{Çavkaniya malperê |url=http://www.haberjournal.at/tarih/avusturyada-osmanli -izleri-stefan-katedrali-h1710 .html |title=Nûpek arşîvkirî |dîrokê gihîştinê=30 Gulan 2017 |archivurl=https://web.archive.org/web/20170821044632/http://www.haberjournal.at/tarih /avusturyada-osmanli-izleri-stefan- cathedral-h1710.html |archivedate=21 Tebax 2017 |deadurl=no }}</ref> * [[I. Dorpêkirina Viyanayê]] * [[II. Dorpêkirina Viyanayê]] === Anschluss û Şerê Cîhanê yê Duyemîn === Di sala 1938-an de, [[Adolf Hitler]]ê jidayikbûyî Avusturya ji balkona Neue Burg a li Heldenplatz, piştî ketina wî ya serketî ([[Anschluss]]) a Avusturyayê (bê şer) Netew-Sosyalîzma Awûstûryayî dîktator kir. Piştî vê pêşveçûnê, Viyana heta dawiya Şerê Cîhanê yê Duyemîn statuya paytexta xwe winda kir. Di 2'ê Nîsana 1945'an de Sovyetê bajar dorpêç kir û li dijî Almanan [[Êrîşa Viyana|Êrîşa Viyanayê]] dest pê kir. Di êrîşên hewayî yên Qraliyeta Yekbûyî û DYAyê de xizmetên tramvayê, belavkirina av û elektrîkê qut bûn û avahiyên giştî û yên taybet hatin hilweşandin an jî zirar dîtin. Piştî şer, yanzdeh roj şûnda Viyana ket û Avusturya ji Almanyaya Nazî veqetiya û Viyana dîsa paytexta komarê ragihand. Bajar heta sala 1955’an ji aliyê artêşa DYA, Îngilîstan, Fransa û Yekîtiya Sovyetê ve hate parvekirin. == Erdnîgarî == [[Wêne:Yunus-Emre-Brunnen Wien-01.jpg|thumb|[[Yunus Emre|Yunus-Emre]]-Fontan li parka "Türkenschanzpark" a Viyanayê ye. 1991 Ew diyariya Komara Tirkiyeyê ji bo Avusturya ye.]] Weke yek ji mezintirîn bajarên [[Ewropaya Navendî]], Viyana pêşveçûna xwe bi giranî deyndarê cîhê xwe yê erdnîgarî ye. Bajar li herêma bakur-rojavayê [[Hevza Viyanayê]], li bakurê rojhilat [[Alp]] herêma kêmbûyî ye. Bajarê dîrokî li başûrê [[Çemê Dunayê]] ye. Îro bajar bi awayekî berfireh ber bi peravê din ê çem ve çûye. Viyana li xaçerêya riyên bazirganiyê yên kevin ên li rojhilat-rojava û bakur-başûr hate damezrandin. Dunûb li Viyanayê bi rê ve diçe, ji ber ku ji ber giravan li Deşta Viyanayê di nav gelek şaxan de parçe dibe. Ji ber hilweşîna [[Bloka rojhilatê|Bloka Rojhilat]] di 1989 de, têkiliyên bazirganî û aborî yên Avusturyayê bi cîranên wê yên bakur û rojhilat re xurt bûne. Nêzîkbûna erdnîgarî ya Viyanayê bi welatên Bloka Rojhilatê ya berê re di vê wateyê de balkêş e. Bo nimûne, Viyana 60&nbsp;km dûrî [[Bratîslava]], paytexta [[Slovakya]] ye. Rastiya ku her du paytext ewqas nêzî hev in (têkiliya [[Vatîkan]]) li Ewropayê yekta ye. == Demografi == [[Wêne:Wien Bevölkerung.png|thumb|1800-2005 salan Nîfûs mezinbûna Viyanê]] {| class="wikitable" | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1724 || align="right"| {{formatnum:150250}} |- | align="center"| 1754 || align="right"| {{formatnum:175460}} |- | align="center"| 1790 || align="right"| {{formatnum:200000}} |- | align="center"| 1796 || align="right"| {{formatnum:235098}} |- | align="center"| 1800 || align="right"| {{formatnum:231900}} |- | align="center"| 1810 || align="right"| {{formatnum:224548}} |- | align="center"| 1830 || align="right"| {{formatnum:401200}} |- | align="center"| 1840 || align="right"| {{formatnum:469400}} |- | align="center"| 1850 || align="right"| {{formatnum:551300}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1857 || align="right"| {{formatnum:683000}} |- | align="center"| 1869 || align="right"| {{formatnum:900998}} |- | align="center"| 1880 || align="right"| {{formatnum:1162591}} |- | align="center"| 1890 || align="right"| {{formatnum:1430213}} |- | align="center"| 1900 || align="right"| {{formatnum:1769137}} |- | align="center"| 1910 || align="right"| {{formatnum:2083630}} |- | align="center"| 1916 || align="right"| {{formatnum:2239000}} |- | align="center"| 1923 || align="right"| {{formatnum:1918720}} |- | align="center"| 1934 || align="right"| {{formatnum:1935881}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 1939 || align="right"| {{formatnum:1770938}} |- | align="center"| 1951 || align="right"| {{formatnum:1616125}} |- | align="center"| 1961 || align="right"| {{formatnum:1627566}} |- | align="center"| 1971 || align="right"| {{formatnum:1619885}} |- | align="center"| 1981 || align="right"| {{formatnum:1531346}} |- | align="center"| 1988 || align="right"| {{formatnum:1506201}} |- | align="center"| 1991 || align="right"| {{formatnum:1539848}} |- | align="center"| 2001 || align="right"| {{formatnum:1550123}} |- | align="center"| 2008 || align="right"| {{formatnum:1680555}} |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Salan ! style="background:#efefef;" | Nîfûs |- | align="center"| 2011 || align="right"| {{formatnum:1702855}} |- | align="center"| 2013 || align="right"| {{formatnum:1741246}} |- | align="center"| 2014 || align="right"| {{formatnum:1766746}} |} |} === Dîn === * [[Katolîk|Roma Katolik]] %49,2 * bê dîn %25,6 * [[Îslam|İslam]] %7.8 * [[Dêra ortodoks|Ortodoks]] %6,0 * [[Protestanî]] %4,7 * [[Cihûtî]] %0,5 == Galerî == <gallery> Wien-vom Oberen Belvedere-116-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere Wien-Oberes Belvedere-106-2009-gje.jpg|Upper Belvedere Wien-Burgtheater-002-1979-gje.jpg|Burgtheater Wien-Staatsoper-126-2013-gje.jpg|State Opera Wien-Rathaus-124-Hofburg-2008-gje.jpg|City Hall Wien-Parlament-136-Saeulen-2008-gje.jpg|Parliament Wien-Hofburg-132-Josefsplatz-2007-gje.jpg|Hofburg Wien-Schoenbrunn-106-Gartenfront-2007-gje.jpg|Palace of Schönbrunn Wien-Stephansdom-112-2007-gje.jpg|St. Stephen's Cathedral </gallery> == Girêdanên derve == {{Commons-b|Wien}} [[Kategorî:Paytextên Ewropayê]] [[Kategorî:Bajarên Awistriyayê]] {{Bajar-şitil}} == Çavkanî == mj1c92wfph31xvsxyiyuh35wahw9z0s 3 23610 1095351 1091902 2022-08-16T10:31:22Z Ferrus 5380 /* Brezîl di qutiya welatan de */ wikitext text/x-wiki {{Jêgirtin|No, but, yeah, but, no, but..! (Vicky Pollard)}} {{/Ser}} {{Navên mehan}} [https://ku.wikipedia.org/wiki/Şablon:Infobox#Bikaranîn] <span style="background:Yellow">zer</span style="background:Yellow"> {{youtube|tGcKw5c4LEM|Hesenê METÊ|time=25m20s}} (18.03.2020) 庫爾德斯坦 == <span style="background:Yellow">Ensîklopediyek bê çavkanî, ne ensîklopedî ye</span style="background:Yellow"> == *{{cite book |last=Zana |first=Mehdî |year=2002 |title=Çarşiya Silîva |url= |location= |publisher=Avesta, Stembol |page= |isbn=975-8637-34-7 |author-link= }} *<nowiki><ref>{{Cite web|url=https://www.bernamegeh.org/2020/09/29/helbesten-silan-doski/|title=Helbestên Şîlan Doskî|website=www.bernamegeh.org|access-date=2021-05-21}}</ref></nowiki> *<nowiki>{{External media|align=right|image1=[http://www.facebook.com/renasjiyan#!/photo.php?fbid=10150613137059247&set=a.440770849246.248627.65231309246&type=1&theater Wêneyên Rênas Jiyan]}}</nowiki> Veqetandekên nebinavkirî.{{sfn|Tan|2005|p=89}} More article text.{{sfn|Smith|2020|p=25}} Still more article text.{{sfn|Smith|2020|p=26}} ==Çavkanî== {{reflist}} ==Çavkanî== * {{cite book | last = Tan | first = Samî | year = 2005 | title = Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî }} == <span style="background:Yellow">Wîkîpedî çi nîne</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:What_Wikipedia_is_not Wîkîpedî çi nîne?] == <span style="background:Yellow">Kesên ensîklopedîk</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Notability_(people)] == <span style="background:Yellow">Tîpên mezin</span style="background:Yellow"> == Nuha berî 80 salan e kurd hînî rastnivîsîna girdekan bi tîpên latînî bûne. Di pirtûka R. Drambiyan a bi navê ''Ber bi emrê teze de: kitêba xwendinê zimanê kurmancî'', ya ku di sala 1931ê de li Rewanê hatibû çapkirin bi vî awayî dinivîse: {{Jêgirtin|BÎR NEKIN. Bi herfê mezin dinivîsin: # Navê meriya, gunda, bajara, çiya, çewa, çema, behra û welata. Mesela: Rewan, Eraz, Elegez, Îran... # Ji noxte şûnda, hûnê bi herfê mezin binivîsin. # Çaxê dest pê dikin teze dinivîsin, hûnê bi herfê mezin binivîsin.}} == Wîkîferheng == {{Wîkîferheng-b|ferheng}} {{Wîkîferheng-b|Pêvek:Rastnivîsî}} == Cihê helbesta kurdî == [https://www.helbestakurdi.com/bisine/ Asoya Helbesta kurdî] == Jidayikbûn == *{{Jidayikbûn|16|8|2020|j=1}} *{{Jidayikbûn|5|6|2020|temen=erê}} *{{Mirin|5|6|1940|25|3|1903|temen=erê}} == Bê kategorî == <nowiki>{{Uncategorized|date=kanûna pêşîn 2020}}</nowiki> <nowiki>{{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | wêne = | sernavê_wêne = | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|1|1|2021|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Amed]], [[Bakurê Kurdistanê]], [[Tirkiye]] | netewe = | hevwelatî = }}</nowiki> == 1918-1919 == *Lieutenant-General [[Sir William Marshall]] *Lieutenant-General [[Sir George MacMunn]] *Major-General [[William Archibald Kenneth Fraser]] *Major-General [[Sir Theodore Fraser]] *[[Hêza Başûrê Kurdistanê]] (South Kurdistan Force) *Major-General [[Manners Ralph Wilmott Nightingale]] *Brigadier-General [[William H. Wooldridge]] *Lieutenant-Colonel [[Gerard Leachman]] *Major [[Frank Stewart Greenhouse]] *Captain [[Alfred Christopher Pearson]] *Captain [[Kenneth Robert Scott]] *[[John Hugo Hepburn Bill]] *Captain [[R. J. D. Willey]] *Captain [[Hamish MacDonald]], [[Lieutenant H. Macdonald]] *Lance-Corporal [[A. Methuen]] *Sapper [[K. Troup]] *[[Behnîne]] *[[Kela Şabaniyê]] *[[Deştika]] *[[Sadqê Birûy]] *[[Silêmanê Qutê Tahir]] *[[Hecî Reşîd]] *[[Hecî Şeban]] *[[Heso Dîno]] *[[Ferîq Êkîle]] *[[Sadiq Birahîm]] *[[Tahir Hemzanî]] == 1977-1978, 1983-1984, 1988 == == Neft == *The [[Iraqi Petroleum Company Limited]] (1911) *The [[African and Eastern Concessions Limited]] *[[Turkish Petroleum Company Limited]] (1912) *[[Iraq Petroleum Company Limited]] (1929) *[[Shell]] *[[Compagnie Française des Petroles]] *[[C.S. Gulbenkian]] *The [[Anglo-Persian Oil Company]] (APOC) *The [[Near East Development Corporation Basrah Petroleum Company limited]] *[[Mosul Petroleum Company Limited]] *[[Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı]] (TPAO) == Proce == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:43, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) :{{r|Xorasan}} rindo, heq to ra razî bo! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 18:22, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Serkirdeyên jin ên kurd == *[[Xanim Siltan]] *[[Perîxan Xatun]] *[[Şemsî Xatun]] *[[Mayan Xatun]] *[[Rebi'e Xan]] *[[Hamayl Xanim]] *[[Kesire Yıldırım]] == Kolan (kuçe), cade, rêk, piyade == Li gorî tabloyên pênasa rêkan li Dihokê: *Kolan (kuçe), street *Cade, road *Rê (rêk), way *Piyade, walk way == Mosul War Cemetery == https://www.cwgc.org/visit-us/find-cemeteries-memorials/cemetery-details/69702/MOSUL%20WAR%20CEMETERY/ https://www.cwgc.org/our-work/news/un-helps-clear-mosul-war-cemetery/ https://news.sky.com/story/gentle-steps-forward-in-restoring-mosuls-commonwealth-war-cemetery-12272076 [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:35, 26 gulan 2021 (UTC) :[[en:MacRobert baronets]] (Sir Roderic Alan MacRobert) [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:39, 26 gulan 2021 (UTC) == Zimanê esperanto == *[[zimanê afîlo]] *[[zimanê ambo]] *[[zimanê esperanto]] *[[zimanê filipîno]] / [[zimanê pilipîno]] *[[zimanê îbo]] / [[zimanê îgbo]] *[[zimanê îdo]] *[[zimanê ladîno]] *[[zimanê oromo]] *[[zimanê sîdamo]] *[[zimanê sotho]] *[[zimanê walamo]] == Malmezinên ewropî == *[[Duk]] û duşes / jina duk; [[Dukîtiya Liechtenstein]]; [[Dukîtiya Monako]]. *[[Markî]] û markîz / pîreka markî. *[[Earl]] *[[Kont]] û kontes / xanima kont. *[[Vîskont]] *[[Baron]] û xanima baron. *[[Lord]] û [[Sir]]. == Cenab == *[[paşa]], [[padîşa]]; [[jinepaşa]], [[keçepaşa]] *[[mîr]] *[[beg]] *[[cenab]], [[cenabê te]] *[[birêz]], [[rêzdar]] *[[axa]], [[xanim]] *[[keye]], [[muxtar]] *[[xan]] *[[şêx]], [[şêxjin]] *[[seyda]], [[seyzade]] *[[sofî]], [[sofîjin]] *[[mela]], [[melajin]] *[[mamoste]] *[[derwêş]] *[[xelîfe]] *[[hecî]], [[hecîjin]] *[[serok]] *[[rêber]] *[[heval]] *[[hawrê]] *[[xatu]] == Ariadnê == *[[Andromaxê]] *[[Ariadnê]] *[[Atikê]] *[[Axradinê]] *[[Dinomaxê]] *[[Zosîmê]] *[[Idê]] *[[Roksanê]] == Abidênos == *[[Abidênos]] *[[Akusîlaos]] *[[Adrianosê Tîrosî]] *[[Afareus]] *[[Agatonê Atînayî]] *[[Alkeosê Mitilênêyî]] *[[Alkîdamasê Eliayî]] == Li ser Enver Ceylan == Silav [[Enver Ceylan]] Min dît ku te kontrol kir, tu dikarî gotarê ji namzediya jêbirinê derxînî? [[Taybet:Beşdarî/78.162.42.106|78.162.42.106]] 11:02, 27 nîsan 2022 (UTC) == Selamun eleykum == Selamun eleykum, [[Vakfe (şirket)]] Spas ji bo tevkariya we ya gotarê. Remezanê pîroz be. --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:24, 30 nîsan 2022 (UTC) :{{Silav|JellyBooN}}, spas, eyda te jî pîroz be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:19, 1 gulan 2022 (UTC) == Jêbirina gotara kemajenê piçûk ( ji kerema xwe bixwînin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} , {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Guherto}} {{Ragihandin|Bikarhêner}} Îro min li lîsteya gotarên xwe yên gotarên xwe nihêrt û tenê îro dît ku yek ji gotarên min bi tenê bêyî agahdarkirinê hate jêbirin. Hin gotarên min ên berê ne baş bûn, lê ev gotar bi çavkanî bû. Lê tişta ku niha di Wîkîpediya Kurdî de tê kirin, bêşermî ye. Ev 4 sal in min zêdetirî 500 gotaran ji bo Wîkîpediya Kurdî nivîsandine, lê ger wiha berdewam bike ez ê bi tevahî rawestim. Ev dema min a serbest ye ku ez feda dikim. https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjen%C3%AA_pi%C3%A7%C3%BBk_%28_pirt%C3%BBk%29 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:22, 8 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}} ez baş tênagihem, gotara ku tu dibêjî hatiye reşkirin li vir e: https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjenê_piçûk_(pirtûk). Sernav hatiye sererastkirin, ( pirtûk) bû (pirtûk). Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:35, 8 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ger wisa be, ez dixwazim ji her kesî lêborînê bixwazim. Gotar di lîsteya gotarên jêbirin de bû. Ji ber vê yekê min fikir kir ku ew gotar hat jêbirin. Ma hûn dizanin ez çawa gotarên jêbirin ji qutiya xwe derdixim? https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Avestaboy/0//deleted Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:45, 8 gulan 2022 (UTC) ::{{r|Avestaboy}} Erê, wisa ye. Divê tu ji {{r|Ghybu}} pirs bikî, lê ez bawer dikim ku di projeya Wîkîpediyê de hertişt ji bo hemîşe tê tomarkirin... :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:56, 8 gulan 2022 (UTC) == Abd-al-Baqi Nahavandi == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}}{{Ragihandin|Penaber49}} Ez dixwazim gotarek li ser dîroknasê kurd Abd-al-Baqi Nahavandi binivîsim . Lê mixabin ez nizanim ku navê wê çawa bi kurdî tê nivîsandin. Abd-al mirov dikare wek Evdal binivîse. Lê Baqi Nahavandi çawa tê nivîsandin? Nahavand parêzgerek îranî ye . Ez texmîn dikim ku ew bi Kurdî wek Nehawend tê nivîsandin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:49, 28 gulan 2022 (UTC) :Silav {{r|Avestaboy}} [[Ebdulbaqî Nehawendî]] yan [[Ebdulbaqî Nihawendî]] binivîse :) qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:51, 28 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ez ne zimannasim . Ema gelo Evdilbaqî Nihawendî çêtir nîne ? Ji ber ku ew bi eslê Kurd bû . Mesela em Abdurrahman Aktepe jî wek [[Evdirehmanê Axtepî]] dinivîsin ( ango tîpa b dibe v ) . Gelo tu çawa difikirî ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 11:22, 28 gulan 2022 (UTC) ::{{Silav|Avestaboy}} Ebdulbaqî, Ebdilbaqî, Evdilbaqî..., hemû dirust in. Berê min Evdilbaqî, Evdilla, Evdirehman dinivîsand lê niha çend sal e ez navên dîrokî wek Ebdu- dinivîsim. Di warê Evdirehmanê Axtepî de çavkaniyên bawerpêkirî hene yên ku nav bi vî rengî dinivîsin. Helbestvanê kurd [[Ebdulla Peşêw]] jî berê wek Evdila Peşêw navdar bû lê niha çend sal e ew bi xwe navê xwe wek Ebdulla îmze dike. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:57, 28 gulan 2022 (UTC) == Akram Hidou bi Kurdî == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Başî ? Pirsek min he. Navê derhênerê kurd Akram Hidou bi Kurdî çawa tê nivîsandin? Ez difikirim ku Ekrem Hidû rast e . Helwesta te çawa ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:48, 29 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}}, dembaş! Ez baş im, gelek spas, ez hêvîdar im ku tu jî baş bî. Min navê wî bi tenê mîna Akram Hidou dîtiye, kurd-alman e, bi ya min, bila navê wî wisa bimîne, Akram Hidou. Akram Hidou ji me baştir dizane :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 07:15, 30 gulan 2022 (UTC) == Durûtiya hevalê Bikarhêner == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}}. Tu çawanî başî ? Ew hevalê {{Ragihandin|Bikarhêner}} mirovekî bê şerde ye . De ji kerema xwe re bixwînine ew ji min çi nivîsand : Avestaboy tu hê jî dewam dikî guherandina peyvên li ser Wîkîpediya kurdî. Ev der ne çiftliga bavê te ye. Ez dibêjim tu însanekî bêfam î jixwe. Ev bû 10 carê ku tekrar dikim, lê mecbûr im ku carekî din bibêjim.Tu însanekî pir cahil î. Fam nakî, nizanim bi yekî bi qasî te cahil re çawa bidim famkirin, lê divê dîsa îzah bikim. Xêra xwe Wîkîpediya kurdî xira neke û dev ji vir berde. Xebatên te tenê zerarê dide Wîkîpediya kurdî. Xebatnexeş ji te re.  Ango hevalê Bikarhêner guhertina peyvan şermezar dike . Lê aniha min dît ku {{Ragihandin|Bikarhêner}} dîsa sernavê pirtûk wek [[kitêb]] guherand. Ew ne tenê ew guhertin bû .Ew xwe guhertinên te betal kiriye ema guhertinên me ne dipejirîne. Ew bi helwest û dîtina min durûtiya pir mezin e . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:12, 3 tîrmeh 2022 (UTC) == Rastnivîsandin Artemis == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} ? Tu çawanî ? Başî ? Aniha min Sokrates wek Sokratês û Arîstoteles wek Arîstotelês guherand? Gelo Artemis çawa tê nivîsandin? Artemis, Artemîs an jî Artemês ? Her wiha gotara [[Iqlîdes]] he ye . Ez texmîn dikim ku Iqlîdês an jî Ewklîdês rast e . Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:43, 4 tîrmeh 2022 (UTC) : {{Silav|Avestaboy}}, gelek spas ez baş im, tu çawan î? Artem'''î'''s Ἄρτεμ'''ι'''ς e, ne wisa? --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 06:59, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == <span style="background:Yellow">Rêz û rêzikên edebê li Wîkîpediyê / Etîkêt</span style="background:Yellow"> == *https://ku.wikipedia.org/wiki/Wîkîpediya:Qaîdeyên_edebî / https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Etiquette *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Assume_good_faith *https://en.wikipedia.org/wiki/Golden_Rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Civility *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_personal_attacks *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Forgive_and_forget *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Revert_only_when_necessary *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Avoiding_common_mistakes *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Lists_of_common_misspellings/Grammar_and_miscellaneous *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring#The_three-revert_rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:User_pages == Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 06:26, 9 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} ! Tu çawanî ? Başî ? Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek [[Brezîl]] biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:06, 15 tîrmeh 2022 (UTC) == Infobox [[Tesla (şîrket)]] == Silav birêz MikaelF, tu cawa yî? Pirsek min li te heye: ez cawa karim Infobox ek bo gotara Tesla cêbikim? Spas bo bersiva te! pqtgjha9c7i5ea825hikbq2v6wdn5c9 1095352 1095351 2022-08-16T10:32:41Z Ferrus 5380 /* Infobox Tesla (şîrket) */ wikitext text/x-wiki {{Jêgirtin|No, but, yeah, but, no, but..! (Vicky Pollard)}} {{/Ser}} {{Navên mehan}} [https://ku.wikipedia.org/wiki/Şablon:Infobox#Bikaranîn] <span style="background:Yellow">zer</span style="background:Yellow"> {{youtube|tGcKw5c4LEM|Hesenê METÊ|time=25m20s}} (18.03.2020) 庫爾德斯坦 == <span style="background:Yellow">Ensîklopediyek bê çavkanî, ne ensîklopedî ye</span style="background:Yellow"> == *{{cite book |last=Zana |first=Mehdî |year=2002 |title=Çarşiya Silîva |url= |location= |publisher=Avesta, Stembol |page= |isbn=975-8637-34-7 |author-link= }} *<nowiki><ref>{{Cite web|url=https://www.bernamegeh.org/2020/09/29/helbesten-silan-doski/|title=Helbestên Şîlan Doskî|website=www.bernamegeh.org|access-date=2021-05-21}}</ref></nowiki> *<nowiki>{{External media|align=right|image1=[http://www.facebook.com/renasjiyan#!/photo.php?fbid=10150613137059247&set=a.440770849246.248627.65231309246&type=1&theater Wêneyên Rênas Jiyan]}}</nowiki> Veqetandekên nebinavkirî.{{sfn|Tan|2005|p=89}} More article text.{{sfn|Smith|2020|p=25}} Still more article text.{{sfn|Smith|2020|p=26}} ==Çavkanî== {{reflist}} ==Çavkanî== * {{cite book | last = Tan | first = Samî | year = 2005 | title = Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî }} == <span style="background:Yellow">Wîkîpedî çi nîne</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:What_Wikipedia_is_not Wîkîpedî çi nîne?] == <span style="background:Yellow">Kesên ensîklopedîk</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Notability_(people)] == <span style="background:Yellow">Tîpên mezin</span style="background:Yellow"> == Nuha berî 80 salan e kurd hînî rastnivîsîna girdekan bi tîpên latînî bûne. Di pirtûka R. Drambiyan a bi navê ''Ber bi emrê teze de: kitêba xwendinê zimanê kurmancî'', ya ku di sala 1931ê de li Rewanê hatibû çapkirin bi vî awayî dinivîse: {{Jêgirtin|BÎR NEKIN. Bi herfê mezin dinivîsin: # Navê meriya, gunda, bajara, çiya, çewa, çema, behra û welata. Mesela: Rewan, Eraz, Elegez, Îran... # Ji noxte şûnda, hûnê bi herfê mezin binivîsin. # Çaxê dest pê dikin teze dinivîsin, hûnê bi herfê mezin binivîsin.}} == Wîkîferheng == {{Wîkîferheng-b|ferheng}} {{Wîkîferheng-b|Pêvek:Rastnivîsî}} == Cihê helbesta kurdî == [https://www.helbestakurdi.com/bisine/ Asoya Helbesta kurdî] == Jidayikbûn == *{{Jidayikbûn|16|8|2020|j=1}} *{{Jidayikbûn|5|6|2020|temen=erê}} *{{Mirin|5|6|1940|25|3|1903|temen=erê}} == Bê kategorî == <nowiki>{{Uncategorized|date=kanûna pêşîn 2020}}</nowiki> <nowiki>{{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | wêne = | sernavê_wêne = | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|1|1|2021|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Amed]], [[Bakurê Kurdistanê]], [[Tirkiye]] | netewe = | hevwelatî = }}</nowiki> == 1918-1919 == *Lieutenant-General [[Sir William Marshall]] *Lieutenant-General [[Sir George MacMunn]] *Major-General [[William Archibald Kenneth Fraser]] *Major-General [[Sir Theodore Fraser]] *[[Hêza Başûrê Kurdistanê]] (South Kurdistan Force) *Major-General [[Manners Ralph Wilmott Nightingale]] *Brigadier-General [[William H. Wooldridge]] *Lieutenant-Colonel [[Gerard Leachman]] *Major [[Frank Stewart Greenhouse]] *Captain [[Alfred Christopher Pearson]] *Captain [[Kenneth Robert Scott]] *[[John Hugo Hepburn Bill]] *Captain [[R. J. D. Willey]] *Captain [[Hamish MacDonald]], [[Lieutenant H. Macdonald]] *Lance-Corporal [[A. Methuen]] *Sapper [[K. Troup]] *[[Behnîne]] *[[Kela Şabaniyê]] *[[Deştika]] *[[Sadqê Birûy]] *[[Silêmanê Qutê Tahir]] *[[Hecî Reşîd]] *[[Hecî Şeban]] *[[Heso Dîno]] *[[Ferîq Êkîle]] *[[Sadiq Birahîm]] *[[Tahir Hemzanî]] == 1977-1978, 1983-1984, 1988 == == Neft == *The [[Iraqi Petroleum Company Limited]] (1911) *The [[African and Eastern Concessions Limited]] *[[Turkish Petroleum Company Limited]] (1912) *[[Iraq Petroleum Company Limited]] (1929) *[[Shell]] *[[Compagnie Française des Petroles]] *[[C.S. Gulbenkian]] *The [[Anglo-Persian Oil Company]] (APOC) *The [[Near East Development Corporation Basrah Petroleum Company limited]] *[[Mosul Petroleum Company Limited]] *[[Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı]] (TPAO) == Proce == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:43, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) :{{r|Xorasan}} rindo, heq to ra razî bo! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 18:22, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Serkirdeyên jin ên kurd == *[[Xanim Siltan]] *[[Perîxan Xatun]] *[[Şemsî Xatun]] *[[Mayan Xatun]] *[[Rebi'e Xan]] *[[Hamayl Xanim]] *[[Kesire Yıldırım]] == Kolan (kuçe), cade, rêk, piyade == Li gorî tabloyên pênasa rêkan li Dihokê: *Kolan (kuçe), street *Cade, road *Rê (rêk), way *Piyade, walk way == Mosul War Cemetery == https://www.cwgc.org/visit-us/find-cemeteries-memorials/cemetery-details/69702/MOSUL%20WAR%20CEMETERY/ https://www.cwgc.org/our-work/news/un-helps-clear-mosul-war-cemetery/ https://news.sky.com/story/gentle-steps-forward-in-restoring-mosuls-commonwealth-war-cemetery-12272076 [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:35, 26 gulan 2021 (UTC) :[[en:MacRobert baronets]] (Sir Roderic Alan MacRobert) [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:39, 26 gulan 2021 (UTC) == Zimanê esperanto == *[[zimanê afîlo]] *[[zimanê ambo]] *[[zimanê esperanto]] *[[zimanê filipîno]] / [[zimanê pilipîno]] *[[zimanê îbo]] / [[zimanê îgbo]] *[[zimanê îdo]] *[[zimanê ladîno]] *[[zimanê oromo]] *[[zimanê sîdamo]] *[[zimanê sotho]] *[[zimanê walamo]] == Malmezinên ewropî == *[[Duk]] û duşes / jina duk; [[Dukîtiya Liechtenstein]]; [[Dukîtiya Monako]]. *[[Markî]] û markîz / pîreka markî. *[[Earl]] *[[Kont]] û kontes / xanima kont. *[[Vîskont]] *[[Baron]] û xanima baron. *[[Lord]] û [[Sir]]. == Cenab == *[[paşa]], [[padîşa]]; [[jinepaşa]], [[keçepaşa]] *[[mîr]] *[[beg]] *[[cenab]], [[cenabê te]] *[[birêz]], [[rêzdar]] *[[axa]], [[xanim]] *[[keye]], [[muxtar]] *[[xan]] *[[şêx]], [[şêxjin]] *[[seyda]], [[seyzade]] *[[sofî]], [[sofîjin]] *[[mela]], [[melajin]] *[[mamoste]] *[[derwêş]] *[[xelîfe]] *[[hecî]], [[hecîjin]] *[[serok]] *[[rêber]] *[[heval]] *[[hawrê]] *[[xatu]] == Ariadnê == *[[Andromaxê]] *[[Ariadnê]] *[[Atikê]] *[[Axradinê]] *[[Dinomaxê]] *[[Zosîmê]] *[[Idê]] *[[Roksanê]] == Abidênos == *[[Abidênos]] *[[Akusîlaos]] *[[Adrianosê Tîrosî]] *[[Afareus]] *[[Agatonê Atînayî]] *[[Alkeosê Mitilênêyî]] *[[Alkîdamasê Eliayî]] == Li ser Enver Ceylan == Silav [[Enver Ceylan]] Min dît ku te kontrol kir, tu dikarî gotarê ji namzediya jêbirinê derxînî? [[Taybet:Beşdarî/78.162.42.106|78.162.42.106]] 11:02, 27 nîsan 2022 (UTC) == Selamun eleykum == Selamun eleykum, [[Vakfe (şirket)]] Spas ji bo tevkariya we ya gotarê. Remezanê pîroz be. --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:24, 30 nîsan 2022 (UTC) :{{Silav|JellyBooN}}, spas, eyda te jî pîroz be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:19, 1 gulan 2022 (UTC) == Jêbirina gotara kemajenê piçûk ( ji kerema xwe bixwînin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} , {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Guherto}} {{Ragihandin|Bikarhêner}} Îro min li lîsteya gotarên xwe yên gotarên xwe nihêrt û tenê îro dît ku yek ji gotarên min bi tenê bêyî agahdarkirinê hate jêbirin. Hin gotarên min ên berê ne baş bûn, lê ev gotar bi çavkanî bû. Lê tişta ku niha di Wîkîpediya Kurdî de tê kirin, bêşermî ye. Ev 4 sal in min zêdetirî 500 gotaran ji bo Wîkîpediya Kurdî nivîsandine, lê ger wiha berdewam bike ez ê bi tevahî rawestim. Ev dema min a serbest ye ku ez feda dikim. https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjen%C3%AA_pi%C3%A7%C3%BBk_%28_pirt%C3%BBk%29 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:22, 8 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}} ez baş tênagihem, gotara ku tu dibêjî hatiye reşkirin li vir e: https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjenê_piçûk_(pirtûk). Sernav hatiye sererastkirin, ( pirtûk) bû (pirtûk). Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:35, 8 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ger wisa be, ez dixwazim ji her kesî lêborînê bixwazim. Gotar di lîsteya gotarên jêbirin de bû. Ji ber vê yekê min fikir kir ku ew gotar hat jêbirin. Ma hûn dizanin ez çawa gotarên jêbirin ji qutiya xwe derdixim? https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Avestaboy/0//deleted Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:45, 8 gulan 2022 (UTC) ::{{r|Avestaboy}} Erê, wisa ye. Divê tu ji {{r|Ghybu}} pirs bikî, lê ez bawer dikim ku di projeya Wîkîpediyê de hertişt ji bo hemîşe tê tomarkirin... :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:56, 8 gulan 2022 (UTC) == Abd-al-Baqi Nahavandi == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}}{{Ragihandin|Penaber49}} Ez dixwazim gotarek li ser dîroknasê kurd Abd-al-Baqi Nahavandi binivîsim . Lê mixabin ez nizanim ku navê wê çawa bi kurdî tê nivîsandin. Abd-al mirov dikare wek Evdal binivîse. Lê Baqi Nahavandi çawa tê nivîsandin? Nahavand parêzgerek îranî ye . Ez texmîn dikim ku ew bi Kurdî wek Nehawend tê nivîsandin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:49, 28 gulan 2022 (UTC) :Silav {{r|Avestaboy}} [[Ebdulbaqî Nehawendî]] yan [[Ebdulbaqî Nihawendî]] binivîse :) qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:51, 28 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ez ne zimannasim . Ema gelo Evdilbaqî Nihawendî çêtir nîne ? Ji ber ku ew bi eslê Kurd bû . Mesela em Abdurrahman Aktepe jî wek [[Evdirehmanê Axtepî]] dinivîsin ( ango tîpa b dibe v ) . Gelo tu çawa difikirî ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 11:22, 28 gulan 2022 (UTC) ::{{Silav|Avestaboy}} Ebdulbaqî, Ebdilbaqî, Evdilbaqî..., hemû dirust in. Berê min Evdilbaqî, Evdilla, Evdirehman dinivîsand lê niha çend sal e ez navên dîrokî wek Ebdu- dinivîsim. Di warê Evdirehmanê Axtepî de çavkaniyên bawerpêkirî hene yên ku nav bi vî rengî dinivîsin. Helbestvanê kurd [[Ebdulla Peşêw]] jî berê wek Evdila Peşêw navdar bû lê niha çend sal e ew bi xwe navê xwe wek Ebdulla îmze dike. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:57, 28 gulan 2022 (UTC) == Akram Hidou bi Kurdî == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Başî ? Pirsek min he. Navê derhênerê kurd Akram Hidou bi Kurdî çawa tê nivîsandin? Ez difikirim ku Ekrem Hidû rast e . Helwesta te çawa ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:48, 29 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}}, dembaş! Ez baş im, gelek spas, ez hêvîdar im ku tu jî baş bî. Min navê wî bi tenê mîna Akram Hidou dîtiye, kurd-alman e, bi ya min, bila navê wî wisa bimîne, Akram Hidou. Akram Hidou ji me baştir dizane :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 07:15, 30 gulan 2022 (UTC) == Durûtiya hevalê Bikarhêner == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}}. Tu çawanî başî ? Ew hevalê {{Ragihandin|Bikarhêner}} mirovekî bê şerde ye . De ji kerema xwe re bixwînine ew ji min çi nivîsand : Avestaboy tu hê jî dewam dikî guherandina peyvên li ser Wîkîpediya kurdî. Ev der ne çiftliga bavê te ye. Ez dibêjim tu însanekî bêfam î jixwe. Ev bû 10 carê ku tekrar dikim, lê mecbûr im ku carekî din bibêjim.Tu însanekî pir cahil î. Fam nakî, nizanim bi yekî bi qasî te cahil re çawa bidim famkirin, lê divê dîsa îzah bikim. Xêra xwe Wîkîpediya kurdî xira neke û dev ji vir berde. Xebatên te tenê zerarê dide Wîkîpediya kurdî. Xebatnexeş ji te re.  Ango hevalê Bikarhêner guhertina peyvan şermezar dike . Lê aniha min dît ku {{Ragihandin|Bikarhêner}} dîsa sernavê pirtûk wek [[kitêb]] guherand. Ew ne tenê ew guhertin bû .Ew xwe guhertinên te betal kiriye ema guhertinên me ne dipejirîne. Ew bi helwest û dîtina min durûtiya pir mezin e . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:12, 3 tîrmeh 2022 (UTC) == Rastnivîsandin Artemis == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} ? Tu çawanî ? Başî ? Aniha min Sokrates wek Sokratês û Arîstoteles wek Arîstotelês guherand? Gelo Artemis çawa tê nivîsandin? Artemis, Artemîs an jî Artemês ? Her wiha gotara [[Iqlîdes]] he ye . Ez texmîn dikim ku Iqlîdês an jî Ewklîdês rast e . Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:43, 4 tîrmeh 2022 (UTC) : {{Silav|Avestaboy}}, gelek spas ez baş im, tu çawan î? Artem'''î'''s Ἄρτεμ'''ι'''ς e, ne wisa? --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 06:59, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == <span style="background:Yellow">Rêz û rêzikên edebê li Wîkîpediyê / Etîkêt</span style="background:Yellow"> == *https://ku.wikipedia.org/wiki/Wîkîpediya:Qaîdeyên_edebî / https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Etiquette *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Assume_good_faith *https://en.wikipedia.org/wiki/Golden_Rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Civility *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_personal_attacks *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Forgive_and_forget *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Revert_only_when_necessary *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Avoiding_common_mistakes *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Lists_of_common_misspellings/Grammar_and_miscellaneous *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring#The_three-revert_rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:User_pages == Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 06:26, 9 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} ! Tu çawanî ? Başî ? Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek [[Brezîl]] biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:06, 15 tîrmeh 2022 (UTC) == Infobox [[Tesla (şîrket)]] == Silav birêz MikaelF, tu cawa yî? Pirsek min li te heye: ez cawa karim Infobox ek bo gotara Tesla cêbikim? Spas bo bersiva te! Ferrus fvzdggnzr8469zwys0or5bvdgv5tgsb 1095355 1095352 2022-08-16T10:53:26Z MikaelF 935 /* Infobox Tesla (şîrket) */ wikitext text/x-wiki {{Jêgirtin|No, but, yeah, but, no, but..! (Vicky Pollard)}} {{/Ser}} {{Navên mehan}} [https://ku.wikipedia.org/wiki/Şablon:Infobox#Bikaranîn] <span style="background:Yellow">zer</span style="background:Yellow"> {{youtube|tGcKw5c4LEM|Hesenê METÊ|time=25m20s}} (18.03.2020) 庫爾德斯坦 == <span style="background:Yellow">Ensîklopediyek bê çavkanî, ne ensîklopedî ye</span style="background:Yellow"> == *{{cite book |last=Zana |first=Mehdî |year=2002 |title=Çarşiya Silîva |url= |location= |publisher=Avesta, Stembol |page= |isbn=975-8637-34-7 |author-link= }} *<nowiki><ref>{{Cite web|url=https://www.bernamegeh.org/2020/09/29/helbesten-silan-doski/|title=Helbestên Şîlan Doskî|website=www.bernamegeh.org|access-date=2021-05-21}}</ref></nowiki> *<nowiki>{{External media|align=right|image1=[http://www.facebook.com/renasjiyan#!/photo.php?fbid=10150613137059247&set=a.440770849246.248627.65231309246&type=1&theater Wêneyên Rênas Jiyan]}}</nowiki> Veqetandekên nebinavkirî.{{sfn|Tan|2005|p=89}} More article text.{{sfn|Smith|2020|p=25}} Still more article text.{{sfn|Smith|2020|p=26}} ==Çavkanî== {{reflist}} ==Çavkanî== * {{cite book | last = Tan | first = Samî | year = 2005 | title = Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî }} == <span style="background:Yellow">Wîkîpedî çi nîne</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:What_Wikipedia_is_not Wîkîpedî çi nîne?] == <span style="background:Yellow">Kesên ensîklopedîk</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Notability_(people)] == <span style="background:Yellow">Tîpên mezin</span style="background:Yellow"> == Nuha berî 80 salan e kurd hînî rastnivîsîna girdekan bi tîpên latînî bûne. Di pirtûka R. Drambiyan a bi navê ''Ber bi emrê teze de: kitêba xwendinê zimanê kurmancî'', ya ku di sala 1931ê de li Rewanê hatibû çapkirin bi vî awayî dinivîse: {{Jêgirtin|BÎR NEKIN. Bi herfê mezin dinivîsin: # Navê meriya, gunda, bajara, çiya, çewa, çema, behra û welata. Mesela: Rewan, Eraz, Elegez, Îran... # Ji noxte şûnda, hûnê bi herfê mezin binivîsin. # Çaxê dest pê dikin teze dinivîsin, hûnê bi herfê mezin binivîsin.}} == Wîkîferheng == {{Wîkîferheng-b|ferheng}} {{Wîkîferheng-b|Pêvek:Rastnivîsî}} == Cihê helbesta kurdî == [https://www.helbestakurdi.com/bisine/ Asoya Helbesta kurdî] == Jidayikbûn == *{{Jidayikbûn|16|8|2020|j=1}} *{{Jidayikbûn|5|6|2020|temen=erê}} *{{Mirin|5|6|1940|25|3|1903|temen=erê}} == Bê kategorî == <nowiki>{{Uncategorized|date=kanûna pêşîn 2020}}</nowiki> <nowiki>{{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | wêne = | sernavê_wêne = | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|1|1|2021|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Amed]], [[Bakurê Kurdistanê]], [[Tirkiye]] | netewe = | hevwelatî = }}</nowiki> == 1918-1919 == *Lieutenant-General [[Sir William Marshall]] *Lieutenant-General [[Sir George MacMunn]] *Major-General [[William Archibald Kenneth Fraser]] *Major-General [[Sir Theodore Fraser]] *[[Hêza Başûrê Kurdistanê]] (South Kurdistan Force) *Major-General [[Manners Ralph Wilmott Nightingale]] *Brigadier-General [[William H. Wooldridge]] *Lieutenant-Colonel [[Gerard Leachman]] *Major [[Frank Stewart Greenhouse]] *Captain [[Alfred Christopher Pearson]] *Captain [[Kenneth Robert Scott]] *[[John Hugo Hepburn Bill]] *Captain [[R. J. D. Willey]] *Captain [[Hamish MacDonald]], [[Lieutenant H. Macdonald]] *Lance-Corporal [[A. Methuen]] *Sapper [[K. Troup]] *[[Behnîne]] *[[Kela Şabaniyê]] *[[Deştika]] *[[Sadqê Birûy]] *[[Silêmanê Qutê Tahir]] *[[Hecî Reşîd]] *[[Hecî Şeban]] *[[Heso Dîno]] *[[Ferîq Êkîle]] *[[Sadiq Birahîm]] *[[Tahir Hemzanî]] == 1977-1978, 1983-1984, 1988 == == Neft == *The [[Iraqi Petroleum Company Limited]] (1911) *The [[African and Eastern Concessions Limited]] *[[Turkish Petroleum Company Limited]] (1912) *[[Iraq Petroleum Company Limited]] (1929) *[[Shell]] *[[Compagnie Française des Petroles]] *[[C.S. Gulbenkian]] *The [[Anglo-Persian Oil Company]] (APOC) *The [[Near East Development Corporation Basrah Petroleum Company limited]] *[[Mosul Petroleum Company Limited]] *[[Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı]] (TPAO) == Proce == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:43, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) :{{r|Xorasan}} rindo, heq to ra razî bo! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 18:22, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Serkirdeyên jin ên kurd == *[[Xanim Siltan]] *[[Perîxan Xatun]] *[[Şemsî Xatun]] *[[Mayan Xatun]] *[[Rebi'e Xan]] *[[Hamayl Xanim]] *[[Kesire Yıldırım]] == Kolan (kuçe), cade, rêk, piyade == Li gorî tabloyên pênasa rêkan li Dihokê: *Kolan (kuçe), street *Cade, road *Rê (rêk), way *Piyade, walk way == Mosul War Cemetery == https://www.cwgc.org/visit-us/find-cemeteries-memorials/cemetery-details/69702/MOSUL%20WAR%20CEMETERY/ https://www.cwgc.org/our-work/news/un-helps-clear-mosul-war-cemetery/ https://news.sky.com/story/gentle-steps-forward-in-restoring-mosuls-commonwealth-war-cemetery-12272076 [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:35, 26 gulan 2021 (UTC) :[[en:MacRobert baronets]] (Sir Roderic Alan MacRobert) [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:39, 26 gulan 2021 (UTC) == Zimanê esperanto == *[[zimanê afîlo]] *[[zimanê ambo]] *[[zimanê esperanto]] *[[zimanê filipîno]] / [[zimanê pilipîno]] *[[zimanê îbo]] / [[zimanê îgbo]] *[[zimanê îdo]] *[[zimanê ladîno]] *[[zimanê oromo]] *[[zimanê sîdamo]] *[[zimanê sotho]] *[[zimanê walamo]] == Malmezinên ewropî == *[[Duk]] û duşes / jina duk; [[Dukîtiya Liechtenstein]]; [[Dukîtiya Monako]]. *[[Markî]] û markîz / pîreka markî. *[[Earl]] *[[Kont]] û kontes / xanima kont. *[[Vîskont]] *[[Baron]] û xanima baron. *[[Lord]] û [[Sir]]. == Cenab == *[[paşa]], [[padîşa]]; [[jinepaşa]], [[keçepaşa]] *[[mîr]] *[[beg]] *[[cenab]], [[cenabê te]] *[[birêz]], [[rêzdar]] *[[axa]], [[xanim]] *[[keye]], [[muxtar]] *[[xan]] *[[şêx]], [[şêxjin]] *[[seyda]], [[seyzade]] *[[sofî]], [[sofîjin]] *[[mela]], [[melajin]] *[[mamoste]] *[[derwêş]] *[[xelîfe]] *[[hecî]], [[hecîjin]] *[[serok]] *[[rêber]] *[[heval]] *[[hawrê]] *[[xatu]] == Ariadnê == *[[Andromaxê]] *[[Ariadnê]] *[[Atikê]] *[[Axradinê]] *[[Dinomaxê]] *[[Zosîmê]] *[[Idê]] *[[Roksanê]] == Abidênos == *[[Abidênos]] *[[Akusîlaos]] *[[Adrianosê Tîrosî]] *[[Afareus]] *[[Agatonê Atînayî]] *[[Alkeosê Mitilênêyî]] *[[Alkîdamasê Eliayî]] == Li ser Enver Ceylan == Silav [[Enver Ceylan]] Min dît ku te kontrol kir, tu dikarî gotarê ji namzediya jêbirinê derxînî? [[Taybet:Beşdarî/78.162.42.106|78.162.42.106]] 11:02, 27 nîsan 2022 (UTC) == Selamun eleykum == Selamun eleykum, [[Vakfe (şirket)]] Spas ji bo tevkariya we ya gotarê. Remezanê pîroz be. --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:24, 30 nîsan 2022 (UTC) :{{Silav|JellyBooN}}, spas, eyda te jî pîroz be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:19, 1 gulan 2022 (UTC) == Jêbirina gotara kemajenê piçûk ( ji kerema xwe bixwînin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} , {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Guherto}} {{Ragihandin|Bikarhêner}} Îro min li lîsteya gotarên xwe yên gotarên xwe nihêrt û tenê îro dît ku yek ji gotarên min bi tenê bêyî agahdarkirinê hate jêbirin. Hin gotarên min ên berê ne baş bûn, lê ev gotar bi çavkanî bû. Lê tişta ku niha di Wîkîpediya Kurdî de tê kirin, bêşermî ye. Ev 4 sal in min zêdetirî 500 gotaran ji bo Wîkîpediya Kurdî nivîsandine, lê ger wiha berdewam bike ez ê bi tevahî rawestim. Ev dema min a serbest ye ku ez feda dikim. https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjen%C3%AA_pi%C3%A7%C3%BBk_%28_pirt%C3%BBk%29 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:22, 8 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}} ez baş tênagihem, gotara ku tu dibêjî hatiye reşkirin li vir e: https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjenê_piçûk_(pirtûk). Sernav hatiye sererastkirin, ( pirtûk) bû (pirtûk). Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:35, 8 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ger wisa be, ez dixwazim ji her kesî lêborînê bixwazim. Gotar di lîsteya gotarên jêbirin de bû. Ji ber vê yekê min fikir kir ku ew gotar hat jêbirin. Ma hûn dizanin ez çawa gotarên jêbirin ji qutiya xwe derdixim? https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Avestaboy/0//deleted Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:45, 8 gulan 2022 (UTC) ::{{r|Avestaboy}} Erê, wisa ye. Divê tu ji {{r|Ghybu}} pirs bikî, lê ez bawer dikim ku di projeya Wîkîpediyê de hertişt ji bo hemîşe tê tomarkirin... :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:56, 8 gulan 2022 (UTC) == Abd-al-Baqi Nahavandi == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}}{{Ragihandin|Penaber49}} Ez dixwazim gotarek li ser dîroknasê kurd Abd-al-Baqi Nahavandi binivîsim . Lê mixabin ez nizanim ku navê wê çawa bi kurdî tê nivîsandin. Abd-al mirov dikare wek Evdal binivîse. Lê Baqi Nahavandi çawa tê nivîsandin? Nahavand parêzgerek îranî ye . Ez texmîn dikim ku ew bi Kurdî wek Nehawend tê nivîsandin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:49, 28 gulan 2022 (UTC) :Silav {{r|Avestaboy}} [[Ebdulbaqî Nehawendî]] yan [[Ebdulbaqî Nihawendî]] binivîse :) qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:51, 28 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ez ne zimannasim . Ema gelo Evdilbaqî Nihawendî çêtir nîne ? Ji ber ku ew bi eslê Kurd bû . Mesela em Abdurrahman Aktepe jî wek [[Evdirehmanê Axtepî]] dinivîsin ( ango tîpa b dibe v ) . Gelo tu çawa difikirî ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 11:22, 28 gulan 2022 (UTC) ::{{Silav|Avestaboy}} Ebdulbaqî, Ebdilbaqî, Evdilbaqî..., hemû dirust in. Berê min Evdilbaqî, Evdilla, Evdirehman dinivîsand lê niha çend sal e ez navên dîrokî wek Ebdu- dinivîsim. Di warê Evdirehmanê Axtepî de çavkaniyên bawerpêkirî hene yên ku nav bi vî rengî dinivîsin. Helbestvanê kurd [[Ebdulla Peşêw]] jî berê wek Evdila Peşêw navdar bû lê niha çend sal e ew bi xwe navê xwe wek Ebdulla îmze dike. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:57, 28 gulan 2022 (UTC) == Akram Hidou bi Kurdî == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Başî ? Pirsek min he. Navê derhênerê kurd Akram Hidou bi Kurdî çawa tê nivîsandin? Ez difikirim ku Ekrem Hidû rast e . Helwesta te çawa ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:48, 29 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}}, dembaş! Ez baş im, gelek spas, ez hêvîdar im ku tu jî baş bî. Min navê wî bi tenê mîna Akram Hidou dîtiye, kurd-alman e, bi ya min, bila navê wî wisa bimîne, Akram Hidou. Akram Hidou ji me baştir dizane :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 07:15, 30 gulan 2022 (UTC) == Durûtiya hevalê Bikarhêner == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}}. Tu çawanî başî ? Ew hevalê {{Ragihandin|Bikarhêner}} mirovekî bê şerde ye . De ji kerema xwe re bixwînine ew ji min çi nivîsand : Avestaboy tu hê jî dewam dikî guherandina peyvên li ser Wîkîpediya kurdî. Ev der ne çiftliga bavê te ye. Ez dibêjim tu însanekî bêfam î jixwe. Ev bû 10 carê ku tekrar dikim, lê mecbûr im ku carekî din bibêjim.Tu însanekî pir cahil î. Fam nakî, nizanim bi yekî bi qasî te cahil re çawa bidim famkirin, lê divê dîsa îzah bikim. Xêra xwe Wîkîpediya kurdî xira neke û dev ji vir berde. Xebatên te tenê zerarê dide Wîkîpediya kurdî. Xebatnexeş ji te re.  Ango hevalê Bikarhêner guhertina peyvan şermezar dike . Lê aniha min dît ku {{Ragihandin|Bikarhêner}} dîsa sernavê pirtûk wek [[kitêb]] guherand. Ew ne tenê ew guhertin bû .Ew xwe guhertinên te betal kiriye ema guhertinên me ne dipejirîne. Ew bi helwest û dîtina min durûtiya pir mezin e . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:12, 3 tîrmeh 2022 (UTC) == Rastnivîsandin Artemis == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} ? Tu çawanî ? Başî ? Aniha min Sokrates wek Sokratês û Arîstoteles wek Arîstotelês guherand? Gelo Artemis çawa tê nivîsandin? Artemis, Artemîs an jî Artemês ? Her wiha gotara [[Iqlîdes]] he ye . Ez texmîn dikim ku Iqlîdês an jî Ewklîdês rast e . Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:43, 4 tîrmeh 2022 (UTC) : {{Silav|Avestaboy}}, gelek spas ez baş im, tu çawan î? Artem'''î'''s Ἄρτεμ'''ι'''ς e, ne wisa? --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 06:59, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == <span style="background:Yellow">Rêz û rêzikên edebê li Wîkîpediyê / Etîkêt</span style="background:Yellow"> == *https://ku.wikipedia.org/wiki/Wîkîpediya:Qaîdeyên_edebî / https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Etiquette *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Assume_good_faith *https://en.wikipedia.org/wiki/Golden_Rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Civility *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_personal_attacks *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Forgive_and_forget *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Revert_only_when_necessary *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Avoiding_common_mistakes *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Lists_of_common_misspellings/Grammar_and_miscellaneous *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring#The_three-revert_rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:User_pages == Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 06:26, 9 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} ! Tu çawanî ? Başî ? Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek [[Brezîl]] biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:06, 15 tîrmeh 2022 (UTC) == Infobox [[Tesla (şîrket)]] == Silav birêz MikaelF, tu cawa yî? Pirsek min li te heye: ez cawa karim Infobox ek bo gotara Tesla cêbikim? Spas bo bersiva te! Ferrus :Silav ji te re jî hevalê hêja {{r|Ferrus}} sax be, ez baş im, tu çawan î? Te ev şablon dîtiye? <nowiki> {{Agahîdank Şîrket | nav = | logo = | logo mezinayî = | binlogo = | wêne = | wêne mezinayî = | binwêne = | wêne sernûçe = | navê berê = | navê rastî = | navê rastî ziman = | navê romanîkirin = | navê kevn = | şikl = | bazirganîkirin = | ISIN = | pîşesazî = | cure = | qeder = | pêşvehat = | paşvehat = | avakirin = <!-- {{destpêka dem û temen|sal|meh|roj}} li [[bajar]], [[parêzgeh]], [[welat]] --> | avaker = | têkçûn = <!-- {{dawiya dem|sal|meh|roj}} --> | cihê sergeh = | bajarê sergeh = | welatê sergeh = | koordînat = | hejmara cih = | hejmara cih sal = | herêma xizmetê = | kesên sereke = | berhem = | marka = | xizmet = | dahatin = | dahatin sal = | xebitandina dahatinê = | xebitandina dahatinê sal = | dahatina net = | dahatina net sal = | hebûnên rêveberiyê = | hebûn = | hebûn sal = | sermiyan = | sermiyan sal = | xwedî = | endam = | endam sal = | hejmara karkeran = | hejmara karkeran sal = | bingeha şîrketê = | dabeşkirin = | şîrketên hevpar = | dirûşm = | modul = | rêjeya sermaye = | nirxandin = | jêrenot = | intl = | malper = <!-- {{URL|mînak.com}} --> }} </nowiki> ::Qewet be, silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 10:52, 16 tebax 2022 (UTC) lhsddfk2cec0jmnuxf6ls64aunzhdhv 1095356 1095355 2022-08-16T10:59:16Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Jêgirtin|No, but, yeah, but, no, but..! (Vicky Pollard)}} {{/Ser}} {{Navên mehan}} [https://ku.wikipedia.org/wiki/Şablon:Infobox#Bikaranîn] <span style="background:Yellow">zer</span style="background:Yellow"> {{youtube|tGcKw5c4LEM|Hesenê METÊ|time=25m20s}} (18.03.2020) 庫爾德斯坦 == <span style="background:Yellow">Ensîklopediyek bê çavkanî, ne ensîklopedî ye</span style="background:Yellow"> == *{{cite book |last=Zana |first=Mehdî |year=2002 |title=Çarşiya Silîva |url= |location= |publisher=Avesta, Stembol |page= |isbn=975-8637-34-7 |author-link= }} *<nowiki><ref>{{Cite web|url=https://www.bernamegeh.org/2020/09/29/helbesten-silan-doski/|title=Helbestên Şîlan Doskî|website=www.bernamegeh.org|access-date=2021-05-21}}</ref></nowiki> *<nowiki>{{External media|align=right|image1=[http://www.facebook.com/renasjiyan#!/photo.php?fbid=10150613137059247&set=a.440770849246.248627.65231309246&type=1&theater Wêneyên Rênas Jiyan]}}</nowiki> Veqetandekên nebinavkirî.{{sfn|Tan|2005|p=89}} More article text.{{sfn|Smith|2020|p=25}} Still more article text.{{sfn|Smith|2020|p=26}} {{Agahîdank mirov/wîkîdane |çîneser = }} ==Çavkanî== {{reflist}} ==Çavkanî== * {{cite book | last = Tan | first = Samî | year = 2005 | title = Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî }} == <span style="background:Yellow">Wîkîpedî çi nîne</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:What_Wikipedia_is_not Wîkîpedî çi nîne?] == <span style="background:Yellow">Kesên ensîklopedîk</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Notability_(people)] == <span style="background:Yellow">Tîpên mezin</span style="background:Yellow"> == Nuha berî 80 salan e kurd hînî rastnivîsîna girdekan bi tîpên latînî bûne. Di pirtûka R. Drambiyan a bi navê ''Ber bi emrê teze de: kitêba xwendinê zimanê kurmancî'', ya ku di sala 1931ê de li Rewanê hatibû çapkirin bi vî awayî dinivîse: {{Jêgirtin|BÎR NEKIN. Bi herfê mezin dinivîsin: # Navê meriya, gunda, bajara, çiya, çewa, çema, behra û welata. Mesela: Rewan, Eraz, Elegez, Îran... # Ji noxte şûnda, hûnê bi herfê mezin binivîsin. # Çaxê dest pê dikin teze dinivîsin, hûnê bi herfê mezin binivîsin.}} == Wîkîferheng == {{Wîkîferheng-b|ferheng}} {{Wîkîferheng-b|Pêvek:Rastnivîsî}} == Cihê helbesta kurdî == [https://www.helbestakurdi.com/bisine/ Asoya Helbesta kurdî] == Jidayikbûn == *{{Jidayikbûn|16|8|2020|j=1}} *{{Jidayikbûn|5|6|2020|temen=erê}} *{{Mirin|5|6|1940|25|3|1903|temen=erê}} == Bê kategorî == <nowiki>{{Uncategorized|date=kanûna pêşîn 2020}}</nowiki> <nowiki>{{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | wêne = | sernavê_wêne = | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|1|1|2021|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Amed]], [[Bakurê Kurdistanê]], [[Tirkiye]] | netewe = | hevwelatî = }}</nowiki> == 1918-1919 == *Lieutenant-General [[Sir William Marshall]] *Lieutenant-General [[Sir George MacMunn]] *Major-General [[William Archibald Kenneth Fraser]] *Major-General [[Sir Theodore Fraser]] *[[Hêza Başûrê Kurdistanê]] (South Kurdistan Force) *Major-General [[Manners Ralph Wilmott Nightingale]] *Brigadier-General [[William H. Wooldridge]] *Lieutenant-Colonel [[Gerard Leachman]] *Major [[Frank Stewart Greenhouse]] *Captain [[Alfred Christopher Pearson]] *Captain [[Kenneth Robert Scott]] *[[John Hugo Hepburn Bill]] *Captain [[R. J. D. Willey]] *Captain [[Hamish MacDonald]], [[Lieutenant H. Macdonald]] *Lance-Corporal [[A. Methuen]] *Sapper [[K. Troup]] *[[Behnîne]] *[[Kela Şabaniyê]] *[[Deştika]] *[[Sadqê Birûy]] *[[Silêmanê Qutê Tahir]] *[[Hecî Reşîd]] *[[Hecî Şeban]] *[[Heso Dîno]] *[[Ferîq Êkîle]] *[[Sadiq Birahîm]] *[[Tahir Hemzanî]] == 1977-1978, 1983-1984, 1988 == == Neft == *The [[Iraqi Petroleum Company Limited]] (1911) *The [[African and Eastern Concessions Limited]] *[[Turkish Petroleum Company Limited]] (1912) *[[Iraq Petroleum Company Limited]] (1929) *[[Shell]] *[[Compagnie Française des Petroles]] *[[C.S. Gulbenkian]] *The [[Anglo-Persian Oil Company]] (APOC) *The [[Near East Development Corporation Basrah Petroleum Company limited]] *[[Mosul Petroleum Company Limited]] *[[Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı]] (TPAO) == Proce == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:43, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) :{{r|Xorasan}} rindo, heq to ra razî bo! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 18:22, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Serkirdeyên jin ên kurd == *[[Xanim Siltan]] *[[Perîxan Xatun]] *[[Şemsî Xatun]] *[[Mayan Xatun]] *[[Rebi'e Xan]] *[[Hamayl Xanim]] *[[Kesire Yıldırım]] == Kolan (kuçe), cade, rêk, piyade == Li gorî tabloyên pênasa rêkan li Dihokê: *Kolan (kuçe), street *Cade, road *Rê (rêk), way *Piyade, walk way == Mosul War Cemetery == https://www.cwgc.org/visit-us/find-cemeteries-memorials/cemetery-details/69702/MOSUL%20WAR%20CEMETERY/ https://www.cwgc.org/our-work/news/un-helps-clear-mosul-war-cemetery/ https://news.sky.com/story/gentle-steps-forward-in-restoring-mosuls-commonwealth-war-cemetery-12272076 [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:35, 26 gulan 2021 (UTC) :[[en:MacRobert baronets]] (Sir Roderic Alan MacRobert) [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:39, 26 gulan 2021 (UTC) == Zimanê esperanto == *[[zimanê afîlo]] *[[zimanê ambo]] *[[zimanê esperanto]] *[[zimanê filipîno]] / [[zimanê pilipîno]] *[[zimanê îbo]] / [[zimanê îgbo]] *[[zimanê îdo]] *[[zimanê ladîno]] *[[zimanê oromo]] *[[zimanê sîdamo]] *[[zimanê sotho]] *[[zimanê walamo]] == Malmezinên ewropî == *[[Duk]] û duşes / jina duk; [[Dukîtiya Liechtenstein]]; [[Dukîtiya Monako]]. *[[Markî]] û markîz / pîreka markî. *[[Earl]] *[[Kont]] û kontes / xanima kont. *[[Vîskont]] *[[Baron]] û xanima baron. *[[Lord]] û [[Sir]]. == Cenab == *[[paşa]], [[padîşa]]; [[jinepaşa]], [[keçepaşa]] *[[mîr]] *[[beg]] *[[cenab]], [[cenabê te]] *[[birêz]], [[rêzdar]] *[[axa]], [[xanim]] *[[keye]], [[muxtar]] *[[xan]] *[[şêx]], [[şêxjin]] *[[seyda]], [[seyzade]] *[[sofî]], [[sofîjin]] *[[mela]], [[melajin]] *[[mamoste]] *[[derwêş]] *[[xelîfe]] *[[hecî]], [[hecîjin]] *[[serok]] *[[rêber]] *[[heval]] *[[hawrê]] *[[xatu]] == Ariadnê == *[[Andromaxê]] *[[Ariadnê]] *[[Atikê]] *[[Axradinê]] *[[Dinomaxê]] *[[Zosîmê]] *[[Idê]] *[[Roksanê]] == Abidênos == *[[Abidênos]] *[[Akusîlaos]] *[[Adrianosê Tîrosî]] *[[Afareus]] *[[Agatonê Atînayî]] *[[Alkeosê Mitilênêyî]] *[[Alkîdamasê Eliayî]] == Li ser Enver Ceylan == Silav [[Enver Ceylan]] Min dît ku te kontrol kir, tu dikarî gotarê ji namzediya jêbirinê derxînî? [[Taybet:Beşdarî/78.162.42.106|78.162.42.106]] 11:02, 27 nîsan 2022 (UTC) == Selamun eleykum == Selamun eleykum, [[Vakfe (şirket)]] Spas ji bo tevkariya we ya gotarê. Remezanê pîroz be. --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:24, 30 nîsan 2022 (UTC) :{{Silav|JellyBooN}}, spas, eyda te jî pîroz be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:19, 1 gulan 2022 (UTC) == Jêbirina gotara kemajenê piçûk ( ji kerema xwe bixwînin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} , {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Guherto}} {{Ragihandin|Bikarhêner}} Îro min li lîsteya gotarên xwe yên gotarên xwe nihêrt û tenê îro dît ku yek ji gotarên min bi tenê bêyî agahdarkirinê hate jêbirin. Hin gotarên min ên berê ne baş bûn, lê ev gotar bi çavkanî bû. Lê tişta ku niha di Wîkîpediya Kurdî de tê kirin, bêşermî ye. Ev 4 sal in min zêdetirî 500 gotaran ji bo Wîkîpediya Kurdî nivîsandine, lê ger wiha berdewam bike ez ê bi tevahî rawestim. Ev dema min a serbest ye ku ez feda dikim. https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjen%C3%AA_pi%C3%A7%C3%BBk_%28_pirt%C3%BBk%29 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:22, 8 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}} ez baş tênagihem, gotara ku tu dibêjî hatiye reşkirin li vir e: https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjenê_piçûk_(pirtûk). Sernav hatiye sererastkirin, ( pirtûk) bû (pirtûk). Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:35, 8 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ger wisa be, ez dixwazim ji her kesî lêborînê bixwazim. Gotar di lîsteya gotarên jêbirin de bû. Ji ber vê yekê min fikir kir ku ew gotar hat jêbirin. Ma hûn dizanin ez çawa gotarên jêbirin ji qutiya xwe derdixim? https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Avestaboy/0//deleted Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:45, 8 gulan 2022 (UTC) ::{{r|Avestaboy}} Erê, wisa ye. Divê tu ji {{r|Ghybu}} pirs bikî, lê ez bawer dikim ku di projeya Wîkîpediyê de hertişt ji bo hemîşe tê tomarkirin... :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:56, 8 gulan 2022 (UTC) == Abd-al-Baqi Nahavandi == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}}{{Ragihandin|Penaber49}} Ez dixwazim gotarek li ser dîroknasê kurd Abd-al-Baqi Nahavandi binivîsim . Lê mixabin ez nizanim ku navê wê çawa bi kurdî tê nivîsandin. Abd-al mirov dikare wek Evdal binivîse. Lê Baqi Nahavandi çawa tê nivîsandin? Nahavand parêzgerek îranî ye . Ez texmîn dikim ku ew bi Kurdî wek Nehawend tê nivîsandin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:49, 28 gulan 2022 (UTC) :Silav {{r|Avestaboy}} [[Ebdulbaqî Nehawendî]] yan [[Ebdulbaqî Nihawendî]] binivîse :) qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:51, 28 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ez ne zimannasim . Ema gelo Evdilbaqî Nihawendî çêtir nîne ? Ji ber ku ew bi eslê Kurd bû . Mesela em Abdurrahman Aktepe jî wek [[Evdirehmanê Axtepî]] dinivîsin ( ango tîpa b dibe v ) . Gelo tu çawa difikirî ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 11:22, 28 gulan 2022 (UTC) ::{{Silav|Avestaboy}} Ebdulbaqî, Ebdilbaqî, Evdilbaqî..., hemû dirust in. Berê min Evdilbaqî, Evdilla, Evdirehman dinivîsand lê niha çend sal e ez navên dîrokî wek Ebdu- dinivîsim. Di warê Evdirehmanê Axtepî de çavkaniyên bawerpêkirî hene yên ku nav bi vî rengî dinivîsin. Helbestvanê kurd [[Ebdulla Peşêw]] jî berê wek Evdila Peşêw navdar bû lê niha çend sal e ew bi xwe navê xwe wek Ebdulla îmze dike. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:57, 28 gulan 2022 (UTC) == Akram Hidou bi Kurdî == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Başî ? Pirsek min he. Navê derhênerê kurd Akram Hidou bi Kurdî çawa tê nivîsandin? Ez difikirim ku Ekrem Hidû rast e . Helwesta te çawa ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:48, 29 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}}, dembaş! Ez baş im, gelek spas, ez hêvîdar im ku tu jî baş bî. Min navê wî bi tenê mîna Akram Hidou dîtiye, kurd-alman e, bi ya min, bila navê wî wisa bimîne, Akram Hidou. Akram Hidou ji me baştir dizane :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 07:15, 30 gulan 2022 (UTC) == Durûtiya hevalê Bikarhêner == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}}. Tu çawanî başî ? Ew hevalê {{Ragihandin|Bikarhêner}} mirovekî bê şerde ye . De ji kerema xwe re bixwînine ew ji min çi nivîsand : Avestaboy tu hê jî dewam dikî guherandina peyvên li ser Wîkîpediya kurdî. Ev der ne çiftliga bavê te ye. Ez dibêjim tu însanekî bêfam î jixwe. Ev bû 10 carê ku tekrar dikim, lê mecbûr im ku carekî din bibêjim.Tu însanekî pir cahil î. Fam nakî, nizanim bi yekî bi qasî te cahil re çawa bidim famkirin, lê divê dîsa îzah bikim. Xêra xwe Wîkîpediya kurdî xira neke û dev ji vir berde. Xebatên te tenê zerarê dide Wîkîpediya kurdî. Xebatnexeş ji te re.  Ango hevalê Bikarhêner guhertina peyvan şermezar dike . Lê aniha min dît ku {{Ragihandin|Bikarhêner}} dîsa sernavê pirtûk wek [[kitêb]] guherand. Ew ne tenê ew guhertin bû .Ew xwe guhertinên te betal kiriye ema guhertinên me ne dipejirîne. Ew bi helwest û dîtina min durûtiya pir mezin e . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:12, 3 tîrmeh 2022 (UTC) == Rastnivîsandin Artemis == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} ? Tu çawanî ? Başî ? Aniha min Sokrates wek Sokratês û Arîstoteles wek Arîstotelês guherand? Gelo Artemis çawa tê nivîsandin? Artemis, Artemîs an jî Artemês ? Her wiha gotara [[Iqlîdes]] he ye . Ez texmîn dikim ku Iqlîdês an jî Ewklîdês rast e . Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:43, 4 tîrmeh 2022 (UTC) : {{Silav|Avestaboy}}, gelek spas ez baş im, tu çawan î? Artem'''î'''s Ἄρτεμ'''ι'''ς e, ne wisa? --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 06:59, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == <span style="background:Yellow">Rêz û rêzikên edebê li Wîkîpediyê / Etîkêt</span style="background:Yellow"> == *https://ku.wikipedia.org/wiki/Wîkîpediya:Qaîdeyên_edebî / https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Etiquette *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Assume_good_faith *https://en.wikipedia.org/wiki/Golden_Rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Civility *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_personal_attacks *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Forgive_and_forget *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Revert_only_when_necessary *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Avoiding_common_mistakes *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Lists_of_common_misspellings/Grammar_and_miscellaneous *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring#The_three-revert_rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:User_pages == Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 06:26, 9 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} ! Tu çawanî ? Başî ? Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek [[Brezîl]] biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:06, 15 tîrmeh 2022 (UTC) == Infobox [[Tesla (şîrket)]] == Silav birêz MikaelF, tu cawa yî? Pirsek min li te heye: ez cawa karim Infobox ek bo gotara Tesla cêbikim? Spas bo bersiva te! Ferrus :Silav ji te re jî hevalê hêja {{r|Ferrus}} sax be, ez baş im, tu çawan î? Te ev şablon dîtiye? <nowiki> {{Agahîdank Şîrket | nav = | logo = | logo mezinayî = | binlogo = | wêne = | wêne mezinayî = | binwêne = | wêne sernûçe = | navê berê = | navê rastî = | navê rastî ziman = | navê romanîkirin = | navê kevn = | şikl = | bazirganîkirin = | ISIN = | pîşesazî = | cure = | qeder = | pêşvehat = | paşvehat = | avakirin = <!-- {{destpêka dem û temen|sal|meh|roj}} li [[bajar]], [[parêzgeh]], [[welat]] --> | avaker = | têkçûn = <!-- {{dawiya dem|sal|meh|roj}} --> | cihê sergeh = | bajarê sergeh = | welatê sergeh = | koordînat = | hejmara cih = | hejmara cih sal = | herêma xizmetê = | kesên sereke = | berhem = | marka = | xizmet = | dahatin = | dahatin sal = | xebitandina dahatinê = | xebitandina dahatinê sal = | dahatina net = | dahatina net sal = | hebûnên rêveberiyê = | hebûn = | hebûn sal = | sermiyan = | sermiyan sal = | xwedî = | endam = | endam sal = | hejmara karkeran = | hejmara karkeran sal = | bingeha şîrketê = | dabeşkirin = | şîrketên hevpar = | dirûşm = | modul = | rêjeya sermaye = | nirxandin = | jêrenot = | intl = | malper = <!-- {{URL|mînak.com}} --> }} </nowiki> ::Qewet be, silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 10:52, 16 tebax 2022 (UTC) twi94fpea8lc8u4nwuhvuxitt5lt6lb 1095357 1095356 2022-08-16T11:00:52Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Jêgirtin|No, but, yeah, but, no, but..! (Vicky Pollard)}} {{/Ser}} {{Navên mehan}} [https://ku.wikipedia.org/wiki/Şablon:Infobox#Bikaranîn] <span style="background:Yellow">zer</span style="background:Yellow"> {{youtube|tGcKw5c4LEM|Hesenê METÊ|time=25m20s}} (18.03.2020) 庫爾德斯坦 == <span style="background:Yellow">Ensîklopediyek bê çavkanî, ne ensîklopedî ye</span style="background:Yellow"> == *{{cite book |last=Zana |first=Mehdî |year=2002 |title=Çarşiya Silîva |url= |location= |publisher=Avesta, Stembol |page= |isbn=975-8637-34-7 |author-link= }} *<nowiki><ref>{{Cite web|url=https://www.bernamegeh.org/2020/09/29/helbesten-silan-doski/|title=Helbestên Şîlan Doskî|website=www.bernamegeh.org|access-date=2021-05-21}}</ref></nowiki> *<nowiki>{{External media|align=right|image1=[http://www.facebook.com/renasjiyan#!/photo.php?fbid=10150613137059247&set=a.440770849246.248627.65231309246&type=1&theater Wêneyên Rênas Jiyan]}}</nowiki> Veqetandekên nebinavkirî.{{sfn|Tan|2005|p=89}} More article text.{{sfn|Smith|2020|p=25}} Still more article text.{{sfn|Smith|2020|p=26}} <nowiki> {{Agahîdank mirov/wîkîdane |çîneser = }} </nowiki> ==Çavkanî== {{reflist}} ==Çavkanî== * {{cite book | last = Tan | first = Samî | year = 2005 | title = Rêziman û rastnivîsa zaravayê kurmancî }} == <span style="background:Yellow">Wîkîpedî çi nîne</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:What_Wikipedia_is_not Wîkîpedî çi nîne?] == <span style="background:Yellow">Kesên ensîklopedîk</span style="background:Yellow"> == [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Notability_(people)] == <span style="background:Yellow">Tîpên mezin</span style="background:Yellow"> == Nuha berî 80 salan e kurd hînî rastnivîsîna girdekan bi tîpên latînî bûne. Di pirtûka R. Drambiyan a bi navê ''Ber bi emrê teze de: kitêba xwendinê zimanê kurmancî'', ya ku di sala 1931ê de li Rewanê hatibû çapkirin bi vî awayî dinivîse: {{Jêgirtin|BÎR NEKIN. Bi herfê mezin dinivîsin: # Navê meriya, gunda, bajara, çiya, çewa, çema, behra û welata. Mesela: Rewan, Eraz, Elegez, Îran... # Ji noxte şûnda, hûnê bi herfê mezin binivîsin. # Çaxê dest pê dikin teze dinivîsin, hûnê bi herfê mezin binivîsin.}} == Wîkîferheng == {{Wîkîferheng-b|ferheng}} {{Wîkîferheng-b|Pêvek:Rastnivîsî}} == Cihê helbesta kurdî == [https://www.helbestakurdi.com/bisine/ Asoya Helbesta kurdî] == Jidayikbûn == *{{Jidayikbûn|16|8|2020|j=1}} *{{Jidayikbûn|5|6|2020|temen=erê}} *{{Mirin|5|6|1940|25|3|1903|temen=erê}} == Bê kategorî == <nowiki>{{Uncategorized|date=kanûna pêşîn 2020}}</nowiki> <nowiki>{{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | wêne = | sernavê_wêne = | roja_jidayikbûnê = {{Jidayikbûn|1|1|2021|temen=erê}} | cihê_jidayikbûnê = [[Amed]], [[Bakurê Kurdistanê]], [[Tirkiye]] | netewe = | hevwelatî = }}</nowiki> == 1918-1919 == *Lieutenant-General [[Sir William Marshall]] *Lieutenant-General [[Sir George MacMunn]] *Major-General [[William Archibald Kenneth Fraser]] *Major-General [[Sir Theodore Fraser]] *[[Hêza Başûrê Kurdistanê]] (South Kurdistan Force) *Major-General [[Manners Ralph Wilmott Nightingale]] *Brigadier-General [[William H. Wooldridge]] *Lieutenant-Colonel [[Gerard Leachman]] *Major [[Frank Stewart Greenhouse]] *Captain [[Alfred Christopher Pearson]] *Captain [[Kenneth Robert Scott]] *[[John Hugo Hepburn Bill]] *Captain [[R. J. D. Willey]] *Captain [[Hamish MacDonald]], [[Lieutenant H. Macdonald]] *Lance-Corporal [[A. Methuen]] *Sapper [[K. Troup]] *[[Behnîne]] *[[Kela Şabaniyê]] *[[Deştika]] *[[Sadqê Birûy]] *[[Silêmanê Qutê Tahir]] *[[Hecî Reşîd]] *[[Hecî Şeban]] *[[Heso Dîno]] *[[Ferîq Êkîle]] *[[Sadiq Birahîm]] *[[Tahir Hemzanî]] == 1977-1978, 1983-1984, 1988 == == Neft == *The [[Iraqi Petroleum Company Limited]] (1911) *The [[African and Eastern Concessions Limited]] *[[Turkish Petroleum Company Limited]] (1912) *[[Iraq Petroleum Company Limited]] (1929) *[[Shell]] *[[Compagnie Française des Petroles]] *[[C.S. Gulbenkian]] *The [[Anglo-Persian Oil Company]] (APOC) *The [[Near East Development Corporation Basrah Petroleum Company limited]] *[[Mosul Petroleum Company Limited]] *[[Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı]] (TPAO) == Proce == Http://diq.wiktionary.org dest pêkerd o. [[Bikarhêner:Xorasan|Xorasan]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Xorasan|gotûbêj]]) 15:43, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) :{{r|Xorasan}} rindo, heq to ra razî bo! --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 18:22, 13 kanûna paşîn 2021 (UTC) == Serkirdeyên jin ên kurd == *[[Xanim Siltan]] *[[Perîxan Xatun]] *[[Şemsî Xatun]] *[[Mayan Xatun]] *[[Rebi'e Xan]] *[[Hamayl Xanim]] *[[Kesire Yıldırım]] == Kolan (kuçe), cade, rêk, piyade == Li gorî tabloyên pênasa rêkan li Dihokê: *Kolan (kuçe), street *Cade, road *Rê (rêk), way *Piyade, walk way == Mosul War Cemetery == https://www.cwgc.org/visit-us/find-cemeteries-memorials/cemetery-details/69702/MOSUL%20WAR%20CEMETERY/ https://www.cwgc.org/our-work/news/un-helps-clear-mosul-war-cemetery/ https://news.sky.com/story/gentle-steps-forward-in-restoring-mosuls-commonwealth-war-cemetery-12272076 [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:35, 26 gulan 2021 (UTC) :[[en:MacRobert baronets]] (Sir Roderic Alan MacRobert) [[Bikarhêner:GPinkerton|GPinkerton]] ([[Gotûbêja bikarhêner:GPinkerton|gotûbêj]]) 21:39, 26 gulan 2021 (UTC) == Zimanê esperanto == *[[zimanê afîlo]] *[[zimanê ambo]] *[[zimanê esperanto]] *[[zimanê filipîno]] / [[zimanê pilipîno]] *[[zimanê îbo]] / [[zimanê îgbo]] *[[zimanê îdo]] *[[zimanê ladîno]] *[[zimanê oromo]] *[[zimanê sîdamo]] *[[zimanê sotho]] *[[zimanê walamo]] == Malmezinên ewropî == *[[Duk]] û duşes / jina duk; [[Dukîtiya Liechtenstein]]; [[Dukîtiya Monako]]. *[[Markî]] û markîz / pîreka markî. *[[Earl]] *[[Kont]] û kontes / xanima kont. *[[Vîskont]] *[[Baron]] û xanima baron. *[[Lord]] û [[Sir]]. == Cenab == *[[paşa]], [[padîşa]]; [[jinepaşa]], [[keçepaşa]] *[[mîr]] *[[beg]] *[[cenab]], [[cenabê te]] *[[birêz]], [[rêzdar]] *[[axa]], [[xanim]] *[[keye]], [[muxtar]] *[[xan]] *[[şêx]], [[şêxjin]] *[[seyda]], [[seyzade]] *[[sofî]], [[sofîjin]] *[[mela]], [[melajin]] *[[mamoste]] *[[derwêş]] *[[xelîfe]] *[[hecî]], [[hecîjin]] *[[serok]] *[[rêber]] *[[heval]] *[[hawrê]] *[[xatu]] == Ariadnê == *[[Andromaxê]] *[[Ariadnê]] *[[Atikê]] *[[Axradinê]] *[[Dinomaxê]] *[[Zosîmê]] *[[Idê]] *[[Roksanê]] == Abidênos == *[[Abidênos]] *[[Akusîlaos]] *[[Adrianosê Tîrosî]] *[[Afareus]] *[[Agatonê Atînayî]] *[[Alkeosê Mitilênêyî]] *[[Alkîdamasê Eliayî]] == Li ser Enver Ceylan == Silav [[Enver Ceylan]] Min dît ku te kontrol kir, tu dikarî gotarê ji namzediya jêbirinê derxînî? [[Taybet:Beşdarî/78.162.42.106|78.162.42.106]] 11:02, 27 nîsan 2022 (UTC) == Selamun eleykum == Selamun eleykum, [[Vakfe (şirket)]] Spas ji bo tevkariya we ya gotarê. Remezanê pîroz be. --[[Bikarhêner:JellyBooN|JellyBooN]] ([[Gotûbêja bikarhêner:JellyBooN|gotûbêj]]) 21:24, 30 nîsan 2022 (UTC) :{{Silav|JellyBooN}}, spas, eyda te jî pîroz be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:19, 1 gulan 2022 (UTC) == Jêbirina gotara kemajenê piçûk ( ji kerema xwe bixwînin ) == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}} , {{Ragihandin|Penaber49}} {{Ragihandin|Guherto}} {{Ragihandin|Bikarhêner}} Îro min li lîsteya gotarên xwe yên gotarên xwe nihêrt û tenê îro dît ku yek ji gotarên min bi tenê bêyî agahdarkirinê hate jêbirin. Hin gotarên min ên berê ne baş bûn, lê ev gotar bi çavkanî bû. Lê tişta ku niha di Wîkîpediya Kurdî de tê kirin, bêşermî ye. Ev 4 sal in min zêdetirî 500 gotaran ji bo Wîkîpediya Kurdî nivîsandine, lê ger wiha berdewam bike ez ê bi tevahî rawestim. Ev dema min a serbest ye ku ez feda dikim. https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjen%C3%AA_pi%C3%A7%C3%BBk_%28_pirt%C3%BBk%29 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:22, 8 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}} ez baş tênagihem, gotara ku tu dibêjî hatiye reşkirin li vir e: https://ku.wikipedia.org/wiki/Kemanjenê_piçûk_(pirtûk). Sernav hatiye sererastkirin, ( pirtûk) bû (pirtûk). Qewet be. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:35, 8 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ger wisa be, ez dixwazim ji her kesî lêborînê bixwazim. Gotar di lîsteya gotarên jêbirin de bû. Ji ber vê yekê min fikir kir ku ew gotar hat jêbirin. Ma hûn dizanin ez çawa gotarên jêbirin ji qutiya xwe derdixim? https://xtools.wmflabs.org/pages/ku.wikipedia.org/Avestaboy/0//deleted Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:45, 8 gulan 2022 (UTC) ::{{r|Avestaboy}} Erê, wisa ye. Divê tu ji {{r|Ghybu}} pirs bikî, lê ez bawer dikim ku di projeya Wîkîpediyê de hertişt ji bo hemîşe tê tomarkirin... :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:56, 8 gulan 2022 (UTC) == Abd-al-Baqi Nahavandi == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} , {{Ragihandin|Ghybu}}, {{Ragihandin|Xwedêda}}, {{Ragihandin|Mehk63}} {{Ragihandin|Gomada}}{{Ragihandin|Penaber49}} Ez dixwazim gotarek li ser dîroknasê kurd Abd-al-Baqi Nahavandi binivîsim . Lê mixabin ez nizanim ku navê wê çawa bi kurdî tê nivîsandin. Abd-al mirov dikare wek Evdal binivîse. Lê Baqi Nahavandi çawa tê nivîsandin? Nahavand parêzgerek îranî ye . Ez texmîn dikim ku ew bi Kurdî wek Nehawend tê nivîsandin. Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:49, 28 gulan 2022 (UTC) :Silav {{r|Avestaboy}} [[Ebdulbaqî Nehawendî]] yan [[Ebdulbaqî Nihawendî]] binivîse :) qewet be --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 08:51, 28 gulan 2022 (UTC) {{Ragihandin|MikaelF}} Ez ne zimannasim . Ema gelo Evdilbaqî Nihawendî çêtir nîne ? Ji ber ku ew bi eslê Kurd bû . Mesela em Abdurrahman Aktepe jî wek [[Evdirehmanê Axtepî]] dinivîsin ( ango tîpa b dibe v ) . Gelo tu çawa difikirî ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 11:22, 28 gulan 2022 (UTC) ::{{Silav|Avestaboy}} Ebdulbaqî, Ebdilbaqî, Evdilbaqî..., hemû dirust in. Berê min Evdilbaqî, Evdilla, Evdirehman dinivîsand lê niha çend sal e ez navên dîrokî wek Ebdu- dinivîsim. Di warê Evdirehmanê Axtepî de çavkaniyên bawerpêkirî hene yên ku nav bi vî rengî dinivîsin. Helbestvanê kurd [[Ebdulla Peşêw]] jî berê wek Evdila Peşêw navdar bû lê niha çend sal e ew bi xwe navê xwe wek Ebdulla îmze dike. Bimîne di xweşiyê de. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 09:57, 28 gulan 2022 (UTC) == Akram Hidou bi Kurdî == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Başî ? Pirsek min he. Navê derhênerê kurd Akram Hidou bi Kurdî çawa tê nivîsandin? Ez difikirim ku Ekrem Hidû rast e . Helwesta te çawa ye ? [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:48, 29 gulan 2022 (UTC) :{{Silav|Avestaboy}}, dembaş! Ez baş im, gelek spas, ez hêvîdar im ku tu jî baş bî. Min navê wî bi tenê mîna Akram Hidou dîtiye, kurd-alman e, bi ya min, bila navê wî wisa bimîne, Akram Hidou. Akram Hidou ji me baştir dizane :) --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 07:15, 30 gulan 2022 (UTC) == Durûtiya hevalê Bikarhêner == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}}. Tu çawanî başî ? Ew hevalê {{Ragihandin|Bikarhêner}} mirovekî bê şerde ye . De ji kerema xwe re bixwînine ew ji min çi nivîsand : Avestaboy tu hê jî dewam dikî guherandina peyvên li ser Wîkîpediya kurdî. Ev der ne çiftliga bavê te ye. Ez dibêjim tu însanekî bêfam î jixwe. Ev bû 10 carê ku tekrar dikim, lê mecbûr im ku carekî din bibêjim.Tu însanekî pir cahil î. Fam nakî, nizanim bi yekî bi qasî te cahil re çawa bidim famkirin, lê divê dîsa îzah bikim. Xêra xwe Wîkîpediya kurdî xira neke û dev ji vir berde. Xebatên te tenê zerarê dide Wîkîpediya kurdî. Xebatnexeş ji te re.  Ango hevalê Bikarhêner guhertina peyvan şermezar dike . Lê aniha min dît ku {{Ragihandin|Bikarhêner}} dîsa sernavê pirtûk wek [[kitêb]] guherand. Ew ne tenê ew guhertin bû .Ew xwe guhertinên te betal kiriye ema guhertinên me ne dipejirîne. Ew bi helwest û dîtina min durûtiya pir mezin e . [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 09:12, 3 tîrmeh 2022 (UTC) == Rastnivîsandin Artemis == Silav {{Ragihandin|MikaelF}} ? Tu çawanî ? Başî ? Aniha min Sokrates wek Sokratês û Arîstoteles wek Arîstotelês guherand? Gelo Artemis çawa tê nivîsandin? Artemis, Artemîs an jî Artemês ? Her wiha gotara [[Iqlîdes]] he ye . Ez texmîn dikim ku Iqlîdês an jî Ewklîdês rast e . Silav û rêz [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 07:43, 4 tîrmeh 2022 (UTC) : {{Silav|Avestaboy}}, gelek spas ez baş im, tu çawan î? Artem'''î'''s Ἄρτεμ'''ι'''ς e, ne wisa? --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 06:59, 6 tîrmeh 2022 (UTC) == <span style="background:Yellow">Rêz û rêzikên edebê li Wîkîpediyê / Etîkêt</span style="background:Yellow"> == *https://ku.wikipedia.org/wiki/Wîkîpediya:Qaîdeyên_edebî / https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Etiquette *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Assume_good_faith *https://en.wikipedia.org/wiki/Golden_Rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Civility *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_personal_attacks *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Forgive_and_forget *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Revert_only_when_necessary *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Avoiding_common_mistakes *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Lists_of_common_misspellings/Grammar_and_miscellaneous *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring#The_three-revert_rule *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Edit_warring *https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:User_pages == Xwedawend == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} Tu çawanî ? Aniha gotara Xwedawend di bin godess ( tanriça , Göttin , déesse ) de hatiye tomarkir kirin . Lê ew çewt e . Godess , tanriça , Göttin , déesse xwedawendeke mê / jinane ango '''xwedabanû''' ye . Xwedawend bi îngilîzî deity , bi almanî Gottheit û bi fransî divinité ye . Mesela [[Poseidon]], [[Hêra]], [[Dêmêtêr]], [[Hadês]] an jî [[Zeus]] hemû Xwedawend ên mîtolojiya yewnannî ne . https://m.wikidata.org/wiki/Q178885 [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 06:26, 9 tîrmeh 2022 (UTC) == Brezîl di qutiya welatan de == Silav hevalê {{Ragihandin|MikaelF}} ! Tu çawanî ? Başî ? Aniha ez dixwazim di hin qutiyên çend gotaran de Brazîl wek [[Brezîl]] biguherînim . Lê mixabin nivîs lê paşê sor dibe . Gelo tu dikarî ji min re alîkar bibî ? Silav û rêz https://ku.m.wikipedia.org/wiki/Sevilla_FC [[Bikarhêner:Avestaboy|Avestaboy]] ([[Gotûbêja bikarhêner:Avestaboy|gotûbêj]]) 10:06, 15 tîrmeh 2022 (UTC) == Infobox [[Tesla (şîrket)]] == Silav birêz MikaelF, tu cawa yî? Pirsek min li te heye: ez cawa karim Infobox ek bo gotara Tesla cêbikim? Spas bo bersiva te! Ferrus :Silav ji te re jî hevalê hêja {{r|Ferrus}} sax be, ez baş im, tu çawan î? Te ev şablon dîtiye? <nowiki> {{Agahîdank Şîrket | nav = | logo = | logo mezinayî = | binlogo = | wêne = | wêne mezinayî = | binwêne = | wêne sernûçe = | navê berê = | navê rastî = | navê rastî ziman = | navê romanîkirin = | navê kevn = | şikl = | bazirganîkirin = | ISIN = | pîşesazî = | cure = | qeder = | pêşvehat = | paşvehat = | avakirin = <!-- {{destpêka dem û temen|sal|meh|roj}} li [[bajar]], [[parêzgeh]], [[welat]] --> | avaker = | têkçûn = <!-- {{dawiya dem|sal|meh|roj}} --> | cihê sergeh = | bajarê sergeh = | welatê sergeh = | koordînat = | hejmara cih = | hejmara cih sal = | herêma xizmetê = | kesên sereke = | berhem = | marka = | xizmet = | dahatin = | dahatin sal = | xebitandina dahatinê = | xebitandina dahatinê sal = | dahatina net = | dahatina net sal = | hebûnên rêveberiyê = | hebûn = | hebûn sal = | sermiyan = | sermiyan sal = | xwedî = | endam = | endam sal = | hejmara karkeran = | hejmara karkeran sal = | bingeha şîrketê = | dabeşkirin = | şîrketên hevpar = | dirûşm = | modul = | rêjeya sermaye = | nirxandin = | jêrenot = | intl = | malper = <!-- {{URL|mînak.com}} --> }} </nowiki> ::Qewet be, silav û rêz. --[[Bikarhêner:MikaelF|MikaelF]] ([[Gotûbêja bikarhêner:MikaelF#top|gotûbêj]]) 10:52, 16 tebax 2022 (UTC) q5viu74w7xcinxnobq0n1fjuwpw35co 0 35903 1095251 1002591 2022-08-15T14:24:12Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = |gelhekom=}} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]]. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] 1bud1sntrnoaisxfpb20ra48j6jj8cx 1095252 1095251 2022-08-15T14:28:07Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]]. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] 2h5c7aduc8fxfcfy16574l7r5gii9ny 1095253 1095252 2022-08-15T15:12:24Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]]. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] r2q67q8i2kb3jcsoshvkw167ey2bhjt 1095266 1095253 2022-08-15T16:03:20Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]]. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê Josef Stalîn (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] lcnna1rdeasc9eloxko9iqvrenapp09 1095267 1095266 2022-08-15T16:03:43Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]]. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] n4hh1d3wjnfatuxf7ycixwuxu02mpbb 1095269 1095267 2022-08-15T16:15:38Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]]. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yûnanistana Kevnar|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Bela Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] fydf5j8k2psp565dly18qcauqghsjgp 1095270 1095269 2022-08-15T16:17:01Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]]. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] nuiwizino0rj11gomhjm3ddntfiqjk0 1095271 1095270 2022-08-15T16:20:51Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]] û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] gt2wokm2z4avgnnlydhi5hpfmjtbiga 1095273 1095271 2022-08-15T16:23:27Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]] û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] ap447n06oer2oudgd484luvrjao1gls 1095274 1095273 2022-08-15T16:23:58Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]] û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == {{Gotara bingehîn|Zimanê gurcî}} Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] oh4ie9ouxlyaa364o3fhteah2krqzcj 1095275 1095274 2022-08-15T16:25:29Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Ziman */ wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]] û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == [[Wêne: Kartvelian languages.svg|thumb|belavbûna Zimanên Kartvelî]] {{Gotara bingehîn|Zimanê gurcî}} Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] prtyuydatn722znt5vy21ynaaxqr3dm 1095276 1095275 2022-08-15T16:26:50Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), an jî '''Kartvelî''' gelê neteweyên kartvelî li welatê [[Gurcistan]] û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî dîrokek ji 4000 salan zêdetir hesab dikin. Ew ji sedsala 3an berî zayînê ve hene. li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hukum kir, her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî bû. Gurciyan [[Xiristiyanî]] zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == [[Wêne: Kartvelian languages.svg|thumb|belavbûna Zimanên Kartvelî]] {{Gotara bingehîn|Zimanê gurcî}} Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. == Mijarên têkildar == * [[Paidşahiya Gurcistan]] ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] a9t4pdtmxwpl1zhsgwa71d3owri81o0 1095277 1095276 2022-08-15T16:29:42Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), yan jî '''Kartvelî''', gelê neteweyên kartvelî ye ku li welatê [[Gurcistan]] û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî xwwedî dîrokek ku ji 4000 salan zêdetir tê hesab kirin. Her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî be jî, gelê gurcî ji sedsala 3ê berî zayînê ve hene ku li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hikum dikin. Gurciyan baweriya [[Xiristiyanî]] yê zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == [[Wêne: Kartvelian languages.svg|thumb|belavbûna Zimanên Kartvelî]] {{Gotara bingehîn|Zimanê gurcî}} Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. == Mijarên têkildar == * [[Paidşahiya Gurcistan]] ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] n3rss5e42cobv4l3gig8t4xsck30sch 1095278 1095277 2022-08-15T16:31:40Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), yan jî '''Kartvelî''', gelê neteweyên kartvelî ye ku li welatê [[Gurcistan]]ê ne û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî xwwedî dîrokek ku ji 4000 salan zêdetir tê hesab kirin. Her çend heya sedsala 11an Gurcistan yekgirtî be jî, gelê gurcî ji sedsala 3ê berî zayînê ve hene ku li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hikum dikin. Gurciyan baweriya [[Xiristiyanî]] yê zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == [[Wêne: Kartvelian languages.svg|thumb|belavbûna Zimanên Kartvelî]] {{Gotara bingehîn|Zimanê gurcî}} Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. == Mijarên têkildar == * [[Paidşahiya Gurcistan]] ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] dutj12xaxr14wowze8izmfz6030ndt6 1095281 1095278 2022-08-15T16:32:33Z Penaber49 39672 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), yan jî '''Kartvelî''', gelê neteweyên kartvelî ye ku li welatê [[Gurcistan]]ê ne û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî xwwedî dîrokek ku ji 4000 salan zêdetir tê hesab kirin. Her çend heya sedsala 11an [[Gurcistan]] a yekgirtî be jî, gelê gurcî ji sedsala 3ê berî zayînê ve hene ku li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hikum dikin. Gurciyan baweriya [[Xiristiyanî]] yê zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == [[Wêne: Kartvelian languages.svg|thumb|belavbûna Zimanên Kartvelî]] {{Gotara bingehîn|Zimanê gurcî}} Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. == Mijarên têkildar == * [[Paidşahiya Gurcistan]] ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] 28n803pouwudfbvde7a91exjkocaidn 1095283 1095281 2022-08-15T16:39:10Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | nav = Gurcî | navê rastî = | wêne = [[Wêne:Georgians (montage of 35).jpg|thumb]] | ravek = | gelheKom = 5 milyon heya 7 û 8 milyon | salKom =2020 taxmîn | çavkKom = |herêm1 = {{al2|Gurcistan}} [[Gurcistan]] |gelhe1 = 3.224.600 |sal1 = 2022 |çavk1 = <ref>Census data of National Statistics Office of Georgia</ref> |herêm2 = {{al2|Rûsya}} [[Rûsya]] |gelhe2 = 157.803-900.000 |sal2 = 2020 |çavk2 =<ref> ქართულ დიასპორათა განსახლება რუსეთის ფედერაციაში 27 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref><ref> Тома официальной публикации итогов Всероссийской переписи населения 2010 года 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.</ref> |herêm3 = {{al2|Tirkiye}} [[Tirkiye]] |gelhe3 = 91.500 - 1.500.000 |sal3 = 2020 |çavk3 = <ref>"Ethnic groups in Turkey: Georgians".</ref><ref> "Ethnologue: Georgian".</ref> |herêm4 = {{al2|Îran}} [[Îran]] |gelhe4 = 100.000 |sal4 = 2022 |çavk4 =<ref> Rezvani, Babak (Kış 2009). "The Fereydani Georgian Representation". Anthropology of the Middle East. 4 (2): 52-74. doi:10.3167/ame.2009.040205.</ref> |herêm5 = {{al2|DYA}} [[DYA]] |gelhe5 = 100.000 |sal5 = |çavk5 = |herêm6 = {{al2|Yewnanistan}} [[Yewnanistan]] |gelhe6 = 43.159 - 300.000 |sal6 = 2001 |çavk6 =<ref> "2001 Greek census" (PDF)</ref> |herêm7 = {{al2|Ûkrayna}} [[Ûkrayna]] |gelhe7 = 34.199 |sal7 = 2001 |çavk7 =<ref> "Ukrainian Census 2001".</ref> |herêm8 = {{al2|Brezîl}} [[Brezîl]] |gelhe8 = 20.750 |sal8 = |çavk =<ref>Brazil census 2017</ref> |herêm9 = {{al2|Japon}} [[Japon]] |gelhe9 = 14.000 |sal9 = |çavk9 = |herêm10 = {{al2|Îtalya}} [[Îtalya]] |gelhe10 = 12.670 |sal10 = |çavk10 = |herêm11 = {{al2|Keyaniya Yekbûyî}} [[Keyaniya Yekbûyî]] |gelhe11 = 12.000 |sal11 = |çavk11 =<ref> ქართული დიასპორა დიდ ბრიტანეთში State Ministry on Diaspora Issues of Georgia</ref> |herêm12 = {{al2|Fransa}} [[Fransa]] |gelhe12 = 10.000 |sal12 = |çavk12 = |herêm13 = {{al2|Kurdistan}} [[Herêma Kurdistanê]] |gelhe13 = 3.616 - 8.000 |sal13 = |çavk13 =<ref> "Iraq: As Third-Largest Contingent, Georgia Hopes To Show Its Worth".</ref> |têkildar = | ziman = [[Zimanê gurcî]], [[Zimanê tirkî]] | ol = [[Xristiyan]], [[Islam]] | nîşan = | nîşanSernav = <!---------------- Cih ------------------> | nexşe = | nîşe = | nexşeyaCihan = | nexşeSernav = | nexşeyaCihanNav = | hêlîpan = | hêlîlar = }} '''Gurcî''' (bi [[Zimanê gurcî|gurcî]]: ქართველები), yan jî '''Kartvelî''', gelê neteweyên kartvelî ye ku li welatê [[Gurcistan]]ê ne û bi [[Zimanê gurcî]] diaxivin. Gurcî xwedî dîrokek ku ji 4000 salan zêdetir tê hesab kirin. Her çend heya sedsala 11an [[Gurcistan]] a yekgirtî be jî, gelê gurcî ji sedsala 3ê berî zayînê ve hene ku li ser herêma nêzîkê ku îro wekî Gurcistanê tê zanîn hikum dikin. Gurciyan baweriya [[Xiristiyanî]] yê zû pejirand (Gurcistan, an jî wekî ku jê re digotin [[Padîşahiya Iberia]], duyemîn welatê yekem ê cîhanê bû ku Xirîstiyantî wekî olek fermî bû dema ku di sala 327 PZ de wekî dînê dewletê hate ragihandin). [[King David IV]] Avaker di sedsala 11an de Serdema Zêrîn a Gurcistanê vekir. Di sala 1801 de, Tsarê Rûsyayê [[Pawlos]], Gurcistanê dagir kir. Ev bû sedem ku welat paşê bibe beşek ji [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst]], ku di sala 1922 de hate ragihandin. Gurciyan wê hingê xwe serbixwe ragihandin, lê serxwebûnê tenê 1918-1921 domand. Dûv re welat bû beşek ji Yekîtiya Sovyetê, her çend di sala 1936an de bû SSR ya Gurcistanê. Rêberê Sovyetê [[Yosîf Stalîn]] (bi navê יוסעב ஜுஶவிழ், Ioseb Dzughashvili) gurcî bû. Piştî sala 1991, Gurcistanê dîsa serbixwe hate ragihandin. == Dîrok == [[Wêne: Georgian States Colchis and Iberia (600-150BC)-en.svg|thumb|Dewletên Kardînalên]] Gurcî bi [[Kraltiya Îberî|Îberya]] û [[Kolxîs]] şaristaniyên [[Antîk|Antîka Klasîk]] hatin qada dîrokê; Kolhîs ji aliyê çandî ve bi [[Yewnanistana Kevn|Helenîk]] ve girêdayî bû, lê Îberya di bin bandora [[Iskenderê Mezin]] de bû, heta ku [[Împeratoriya Hexamenişî|Împeratoriya Axamenî]] hat hilweşandin.<ref>Rayfield, pp. 18-19</ref> Bi belavbûna Xirîstiyantiyê li Îberyayê ji aliyê Kapadokiyan [[Saint Nîno]], ew bûn yek ji wan neteweyên yekem ku di sedsala 4-an de baweriya [[Îsa]] qebûl kirin, û îro jî piraniya Gurciyan [[Dêra ortodoks|Dîra Ortodoks a Rojhilat Xiristiyanên Ortodoks]] û li pey dêra xwe ya neteweyî [[Xweserîtî|xweserî]] [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks a Gurcistanê]]<ref>Suny, r. 21</ref><ref>Rayfield, r. 39</ref> Civatên gurcî [[Katolîk]] û [[Îslam|Misilman]] jî hene, û hejmareke girîng ji Gurcîyên ne oldar. [[Asya]] û [[Ewropa]] li [[Qefqasya]], ku di sala 1008-an de wek pirek ku gurcîyan girêdide da ku împaratoriyek pan-Qefqasya ava bike <ref>Rapp (2016) bû şahidê damezrandina yekgirtî [[[Padîşahiya Gurcistanê]], cîh: 453</ref><ref>Suny, r. 32</ref><ref>Rayfield, r. 71</ref><ref>Eastmond, r. 39</ref> paşê, bi destpêkirina [[Serdema Zêrîn a Gurcistanê]], welat gihîşt lûtkeya hêza xwe ya siyasî û çandî. Di vê serdemê de [[Împeratoriya Mongolan|Mongolan]] û [[Tîmûrleng|Tîmûr]] hêrîşên,<ref>W.E.D. Allen, cih: 1157</ref> [[Deryaya Reş]], [[Konstantînopolîs|Kêtina Konstantînopolîsê]] û her weha dawîn ji padîşahên gurcî yên mezin [[V. Mirina Giorgi]] di sala 1346an de, di encama sedemên wek aloziya navxweyî de, berdewam kir heta ku padîşah lawaz bû û piştre hat dabeşkirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 337</ref> Di dema [[Serdema nû|Serdema Nû ya Destpêkê]] de, Gurcî ji aliyê siyasî ve hatin dabeşkirin, û serdema padîşahiyan û mîrekiyên bindest ên [[Împeratoriya Osmanî]] û Îranê [[Dîroka Îranê|xanedanên li pey hev]] dest pê kir. Gurciyan dest bi lêgerîna hevalbendan kirin û Rûsan li ser asoya siyasî wekî hevalbendek muhtemel "ji bo xatirê baweriya xiristiyan" dîtin ku li şûna yên windakirî [[Împeratoriya Bîzansê]] bigirin.<ref>W.E.D. Allen, cih: 1612</ref> Padîşahên Gurcistanê û [[Rûsyaya Çarî|Carên Rûsî]], Padîşahê Gurcistanê yê Rojhilat [[Kraltiya Kartli-Kakhetî|Kartlî-Kakhetî]] di sala 1783-an de. [[II. Wan bi kêmanî 17 qasid şandin ba hev, ku di encamê de Erekle]] Peymana Georgievsk bi [[Împeratoriya Rûsî|Imperatoriya Rûsyayê]] re çêkir.<ref>W.E.D. Allen, cih: 344</ref> Lêbelê, hevalbendiya Rûs-Gurcî, Padîşahiya Kartli-Kakhetî ya Rojhilatê Gurcistanê ya Rûsyayê, ku di sala 1801-an de bi tevliheviya navxweyî re têkoşîn kir <ref>Suny, r. 59</ref> û, di 1810 de, Gurcistana Rojava [[Padîşahiya Imereti]] <ref>Suny, pp. 64-66</ref> ji ber berdewamkirina pêvekirinê û nepêkanîna şertên peymanê bi dawî bû.<ref>Suny, pp. 63-65-88</ref><ref>Rayfield, rûp. 259</ref> Ji bo vejandina dewletê gelek serhildan û operasyon hatin organîzekirin, ji wan ya herî girîng [[ Komploya Gurcistanê (1832)| Komploya 1832]] bû, ku bi ser neket.<ref>Suny, pp. 71-72</ref> Desthilatdariya Rûsyayê li ser Gurcistanê di encama peymanên aştiyê yên bi herêmên mayî yên Gurcistanê re ku Îran, Osmanî û Împaratoriya Rûsyayê di sedsala 19-an de perçe perçe kiribûn, hat qebûlkirin. Gurciyan ji sala 1918an heta 1921ê di dema [[Gurcistan|Komara Yekemîn a Gurcistanê]] de ji Rûsyayê serxwebûna xwe bi kurtî îlan kirin û di dawiyê de ji [[Yekîtiya Sovyetê]] 1991 dîsa bi ser ket. Miletê gurcî ji eşîrên coxrafî yên cihêreng, her yek bi kevneşopî, adet û [[zarava]] xwe û gelên girêdayî bi zimanên xwe yên herêmî yên wekî [[Swahîlî|Swanî]] û [[Megrelî]] pêk tê. [[Zimanê gurcî|Pergala nivîsandina taybet]] û bi kevneşopiyeke nivîskî ya kevnar a ku vedigere sedsala 5-an, [[Zimanê gurcî]] ji bo hemû Gurciyên ku li wî welatî dijîn û herwiha [[zimanê fermî]] ya Gurcistanê. Li gor Wezareta Dewletê ya Gurcistanê ya ji bo Pirsgirêkên Diyasporayê, statîstîkên nefermî dibêjin ku li dinyayê zêdetirî 5 milyon gurcî hene.<ref>[http://opendata.ge/ka/request/42514 Statistics] {{Webarşiv|url =https://web .archive.org/web/20200813023600/http://opendata.ge/ka/request/42514 |date=13 Tebax 2020 }} 22.04.2015</ref> == Ziman == [[Wêne: Kartvelian languages.svg|thumb|belavbûna Zimanên Kartvelî]] {{Gotara bingehîn|Zimanê gurcî}} Gurcî ji gelê [[Gurcistan|Gurcistanê]] û ji zimanê wan re tê gotin. Zimanê gurcî ji malbata zimanên qefqazîşaxa başûrê qefqazî ye. Nêzîkî svanî, [[lazî]], megrelî ye. Gurcî li Gurcistan, [[Tirkiye]], [[Îran]], [[Azerbaycan]], başûrê [[Osetya]] û li hin welatên [[Ewropa|Ewropayê]] dijîn. Li [[Kurdistana Bakur]] jî gurcî hene û [[osmanî]] û dûgela tirk ew anîne bicihkirine. Zimanê gurcî yek ji kevntirîn, dewlemendtirîn zimanê Qefqazê ye. Di sedsala 3. de bi zimanê gurcî pirtûk hatine nivîsîn. == Mijarên têkildar == * [[Paidşahiya Gurcistan]] ==Çavkanî== *Eastmond, Anthony (2010), Royal Imagery in Medieval Georgia, Penn State Press *Suny, R. G. (1994), The Making of the Georgian Nation, Indiana University Press *Lang, D. M. (1966), The Georgians, Thames & Hudson *Rayfield, D. (2013), Edge of Empires: A History of Georgia, Reaktion Books *Rapp, S. H. Jr. (2016) The Sasanian World Through Georgian Eyes, Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature, Sam Houston State University, USA, Routledge *Toumanoff, C. (1963) Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press [[Kategorî:Gurcistan]] [[Kategorî:Neteweyên Ewropayî]] hvhr2novurjndv5pirmzytsi4e0ndf3 0 37948 1095306 1076425 2022-08-15T18:39:43Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. {{Wikidata Infobox/core}} == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] ece2zpw6cetizyw63oolm0mpvbkto4e 1095307 1095306 2022-08-15T18:41:14Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 0w2un7fodiz8g4l6ej7946fxi3cf24y 1095308 1095307 2022-08-15T18:42:07Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] l3q5csg831fmp5s9ds7wo6d73ybu3qf 1095309 1095308 2022-08-15T18:46:12Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 69usssekgrop5irp0v53spyv7pp22w9 1095310 1095309 2022-08-15T18:47:26Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavarya]]s de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[[Imperatoriya Karolîn|Împeratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Imperatoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza [[Reform (dîrok)|reform]]; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir, [[I. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet. Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Awistriya's annex|Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] lqkb7u14vsq8ifcphccmufcnfcz90km 1095311 1095310 2022-08-15T18:49:41Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet. Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 9p4rsdgue5z1i1sl097soqktw6e898t 1095312 1095311 2022-08-15T18:50:09Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet. Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 1ytfk30i7c502h1cmy7x9lv22ou8zpo 1095313 1095312 2022-08-15T18:51:25Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Dîrok */ wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet. Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist. == Çand == [[Alman]] piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan [[Katolîk]] ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê [[Graz]] heta [[Leoben]], [[Kapfenberg]], [[Bruck]], [[Eisenerz]], [[Knittelfeld]], [[Köflach]], [[Mürzzuschlag]] û [[Fohnsdorf]]. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] pcztkcewtztr79icp84je2gqmm3s3tf 1095315 1095313 2022-08-15T18:52:10Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Çand */ wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet. Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist. == Çand == [[Alman]] piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan [[Katolîk]] ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê [[Graz]] heta [[Leoben]], [[Kapfenberg]], [[Bruck]], [[Eisenerz]], [[Knittelfeld]], [[Köflach]], [[Mürzzuschlag]] û [[Fohnsdorf]]. == Aborî == Aboriya dewletê ji mêj ve li ser [[Madenê|Madenê]] bû. Erzberg (Çiyayê Ore) li nêzî Eisenerzê, ku pirraniya [[hesin]] Avusturya dabîn dike, ji dema Keltî ve li herêmê tê derxistin. Linît li Fohnsdorf û Köflach, magnezît li [[Shale Alps]], [[grafît]], [[talc]], [[gypsum]] û [[xwê]] li deverên din ên eyaletê tê derxistin. Enerjiya ku ji bo saziyên pîşesaziyê hewce dike ji hêla santralên termîk û santralên hîdroelektrîkê yên li ser Mur û çemên din ve tê peyda kirin. Pîşesaziyên giran li Geliyê Mur li jêr Fohnsdorf û li Geliyê Murz kom dibin. Pîşesaziya Metalurjî, makîne, dar, kaxiz û kaxiz di aboriya dewletê de cihekî girîng digire. Dewlet her wiha madeyên kîmyewî, tekstîl, çerm û madeyên xwarinê jî çêdike. Li çiyan navendên betlaneyê hene ku di warê tûrîzmê de xwedî girîngiyeke mezin in. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 1537tp9r5vx1ehc8j4txg03z4f4l2c8 1095316 1095315 2022-08-15T18:52:56Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Aborî */ wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet. Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist. == Çand == [[Alman]] piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan [[Katolîk]] ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê [[Graz]] heta [[Leoben]], [[Kapfenberg]], [[Bruck]], [[Eisenerz]], [[Knittelfeld]], [[Köflach]], [[Mürzzuschlag]] û [[Fohnsdorf]]. == Aborî == Aboriya dewletê ji mêj ve li ser [[Madenê|Madenê]] bû. Erzberg (Çiyayê Ore) li nêzî Eisenerzê, ku pirraniya [[hesin]] Avusturya dabîn dike, ji dema Keltî ve li herêmê tê derxistin. Linît li Fohnsdorf û Köflach, magnezît li [[Shale Alps]], [[grafît]], [[talc]], [[gypsum]] û [[xwê]] li deverên din ên eyaletê tê derxistin. Enerjiya ku ji bo saziyên pîşesaziyê hewce dike ji hêla santralên termîk û santralên hîdroelektrîkê yên li ser Mur û çemên din ve tê peyda kirin. Pîşesaziyên giran li Geliyê Mur li jêr Fohnsdorf û li Geliyê Murz kom dibin. Pîşesaziya Metalurjî, makîne, dar, kaxiz û kaxiz di aboriya dewletê de cihekî girîng digire. Dewlet her wiha madeyên kîmyewî, tekstîl, çerm û madeyên xwarinê jî çêdike. Li çiyan navendên betlaneyê hene ku di warê tûrîzmê de xwedî girîngiyeke mezin in. == Siyaset == Her çend Styria ji sala 1945-an vir ve ji mêj ve keleha meyla Demokratên Xiristiyan [[Partiya Gel a Awûstûryayê]] (ÖVP) ye, lê paytexta parêzgehê [[Graz]] di heman demê de keleha [[Partiya Komunîst a Avusturyayê]] (KPÖ) ye. [[Partiya Sosyal-Demokrat a Awûstûryayê]] (SPÖ), ku di hilbijartinên meclîsa parêzgehan de di sala 2005 de bi ser ketibû, dawî li desthilatdariya ÖVP ya 60 salî li parêzgehê anî. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 9ifruzqbe7f2kefn9eso4spauec6m7t 1095317 1095316 2022-08-15T18:54:36Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Dîrok */ wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet.<ref> Johannes Waltenberger „Buch der Österreichischen Geschichte“, Avakirin 2004</ref> Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist.<ref> Alexander Rosenbacher Rûpel „Österreich im dritten Reich“</ref> == Çand == [[Alman]] piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan [[Katolîk]] ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê [[Graz]] heta [[Leoben]], [[Kapfenberg]], [[Bruck]], [[Eisenerz]], [[Knittelfeld]], [[Köflach]], [[Mürzzuschlag]] û [[Fohnsdorf]]. == Aborî == Aboriya dewletê ji mêj ve li ser [[Madenê|Madenê]] bû. Erzberg (Çiyayê Ore) li nêzî Eisenerzê, ku pirraniya [[hesin]] Avusturya dabîn dike, ji dema Keltî ve li herêmê tê derxistin. Linît li Fohnsdorf û Köflach, magnezît li [[Shale Alps]], [[grafît]], [[talc]], [[gypsum]] û [[xwê]] li deverên din ên eyaletê tê derxistin. Enerjiya ku ji bo saziyên pîşesaziyê hewce dike ji hêla santralên termîk û santralên hîdroelektrîkê yên li ser Mur û çemên din ve tê peyda kirin. Pîşesaziyên giran li Geliyê Mur li jêr Fohnsdorf û li Geliyê Murz kom dibin. Pîşesaziya Metalurjî, makîne, dar, kaxiz û kaxiz di aboriya dewletê de cihekî girîng digire. Dewlet her wiha madeyên kîmyewî, tekstîl, çerm û madeyên xwarinê jî çêdike. Li çiyan navendên betlaneyê hene ku di warê tûrîzmê de xwedî girîngiyeke mezin in. == Siyaset == Her çend Styria ji sala 1945-an vir ve ji mêj ve keleha meyla Demokratên Xiristiyan [[Partiya Gel a Awûstûryayê]] (ÖVP) ye, lê paytexta parêzgehê [[Graz]] di heman demê de keleha [[Partiya Komunîst a Avusturyayê]] (KPÖ) ye. [[Partiya Sosyal-Demokrat a Awûstûryayê]] (SPÖ), ku di hilbijartinên meclîsa parêzgehan de di sala 2005 de bi ser ketibû, dawî li desthilatdariya ÖVP ya 60 salî li parêzgehê anî. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 3fq4y9br2gd5s95tiiikg4t4c242fvh 1095318 1095317 2022-08-15T18:55:24Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Erdnîgarî */ wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. == Erdnîgarî == [[Wêne: GrünerSeeAgainstMeßnerin.jpg|thumb| Golêkî li Steiermark]] Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet.<ref> Johannes Waltenberger „Buch der Österreichischen Geschichte“, Avakirin 2004</ref> Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist.<ref> Alexander Rosenbacher Rûpel „Österreich im dritten Reich“</ref> == Çand == [[Alman]] piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan [[Katolîk]] ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê [[Graz]] heta [[Leoben]], [[Kapfenberg]], [[Bruck]], [[Eisenerz]], [[Knittelfeld]], [[Köflach]], [[Mürzzuschlag]] û [[Fohnsdorf]]. == Aborî == Aboriya dewletê ji mêj ve li ser [[Madenê|Madenê]] bû. Erzberg (Çiyayê Ore) li nêzî Eisenerzê, ku pirraniya [[hesin]] Avusturya dabîn dike, ji dema Keltî ve li herêmê tê derxistin. Linît li Fohnsdorf û Köflach, magnezît li [[Shale Alps]], [[grafît]], [[talc]], [[gypsum]] û [[xwê]] li deverên din ên eyaletê tê derxistin. Enerjiya ku ji bo saziyên pîşesaziyê hewce dike ji hêla santralên termîk û santralên hîdroelektrîkê yên li ser Mur û çemên din ve tê peyda kirin. Pîşesaziyên giran li Geliyê Mur li jêr Fohnsdorf û li Geliyê Murz kom dibin. Pîşesaziya Metalurjî, makîne, dar, kaxiz û kaxiz di aboriya dewletê de cihekî girîng digire. Dewlet her wiha madeyên kîmyewî, tekstîl, çerm û madeyên xwarinê jî çêdike. Li çiyan navendên betlaneyê hene ku di warê tûrîzmê de xwedî girîngiyeke mezin in. == Siyaset == Her çend Styria ji sala 1945-an vir ve ji mêj ve keleha meyla Demokratên Xiristiyan [[Partiya Gel a Awûstûryayê]] (ÖVP) ye, lê paytexta parêzgehê [[Graz]] di heman demê de keleha [[Partiya Komunîst a Avusturyayê]] (KPÖ) ye. [[Partiya Sosyal-Demokrat a Awûstûryayê]] (SPÖ), ku di hilbijartinên meclîsa parêzgehan de di sala 2005 de bi ser ketibû, dawî li desthilatdariya ÖVP ya 60 salî li parêzgehê anî. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] i7ugs0wl6spgujvl2kgd6ckbo71gfgj 1095319 1095318 2022-08-15T18:58:36Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' '''an ji Stîrya''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. Avusturya bi [[Slovenya]] û dewletên federal ên Carinthia, [[Sulzburg]], [[Avusturya Jorîn]], [[Avusturya Jêrîn]] û [[Burgenland]] re sînordar e. Paytext [[Graz]] e. Styrîa bi qasî 1.2 mîlyon niştecî ye == Erdnîgarî == [[Wêne: GrünerSeeAgainstMeßnerin.jpg|thumb| Golêkî li Steiermark]] Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet.<ref> Johannes Waltenberger „Buch der Österreichischen Geschichte“, Avakirin 2004</ref> Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist.<ref> Alexander Rosenbacher Rûpel „Österreich im dritten Reich“</ref> == Çand == [[Alman]] piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan [[Katolîk]] ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê [[Graz]] heta [[Leoben]], [[Kapfenberg]], [[Bruck]], [[Eisenerz]], [[Knittelfeld]], [[Köflach]], [[Mürzzuschlag]] û [[Fohnsdorf]]. == Aborî == Aboriya dewletê ji mêj ve li ser [[Madenê|Madenê]] bû. Erzberg (Çiyayê Ore) li nêzî Eisenerzê, ku pirraniya [[hesin]] Avusturya dabîn dike, ji dema Keltî ve li herêmê tê derxistin. Linît li Fohnsdorf û Köflach, magnezît li [[Shale Alps]], [[grafît]], [[talc]], [[gypsum]] û [[xwê]] li deverên din ên eyaletê tê derxistin. Enerjiya ku ji bo saziyên pîşesaziyê hewce dike ji hêla santralên termîk û santralên hîdroelektrîkê yên li ser Mur û çemên din ve tê peyda kirin. Pîşesaziyên giran li Geliyê Mur li jêr Fohnsdorf û li Geliyê Murz kom dibin. Pîşesaziya Metalurjî, makîne, dar, kaxiz û kaxiz di aboriya dewletê de cihekî girîng digire. Dewlet her wiha madeyên kîmyewî, tekstîl, çerm û madeyên xwarinê jî çêdike. Li çiyan navendên betlaneyê hene ku di warê tûrîzmê de xwedî girîngiyeke mezin in. == Siyaset == Her çend Styria ji sala 1945-an vir ve ji mêj ve keleha meyla Demokratên Xiristiyan [[Partiya Gel a Awûstûryayê]] (ÖVP) ye, lê paytexta parêzgehê [[Graz]] di heman demê de keleha [[Partiya Komunîst a Avusturyayê]] (KPÖ) ye. [[Partiya Sosyal-Demokrat a Awûstûryayê]] (SPÖ), ku di hilbijartinên meclîsa parêzgehan de di sala 2005 de bi ser ketibû, dawî li desthilatdariya ÖVP ya 60 salî li parêzgehê anî. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 22b46zhp44vtnh1ip02clsbbaqzwvug 1095320 1095319 2022-08-15T19:01:39Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Wikidata Infobox/core}} [[Wêne: Steiermark in Austria.svg|thumb|Nexşeya Steiermarkê]] [[Wêne: Flag of Styria.svg|thumb|Alayê Steiermarkê]] '''Steiermark''' '''an ji Stîrya''' (wekî ''Stayermark'' bixwîne), navçe û welatê federal ê [[Awistriya]]yê ye. Paytexta wê [[Graz]] e. Avusturya bi [[Slovenya]] û dewletên federal ên Carinthia, [[Sulzburg]], [[Avusturya Jorîn]], [[Avusturya Jêrîn]] û [[Burgenland]] re sînordar e. Paytext [[Graz]] e. Styrîa bi qasî 1.2 mîlyon niştecî ye == Erdnîgarî == [[Wêne: GrünerSeeAgainstMeßnerin.jpg|thumb| Golêkî li Steiermark]] Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, [[Alps Pack]] û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne. == Dîrok == Navçeya ku ji [[Paleolîtîk]] ve mirov lê dijîn û ji [[Serdema bronzî|Serdema Bronz]] ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya [[Kelt|Keltî]] bi navê [[Noricum]] bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi [[Împeratoriya Romê|Imparatoriya Romayî]] ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û [[Pannonia]] de hat dabeşkirin. Li pey wê [[Avar]] û [[Slav]] ([[Slovenya|Sloven]]) eşîrên [[Alman|Alman]] ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya [[Bavyera|Baverya]] de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên [[Împaratoriya Frank]]. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke [[IV. Di dema Ottokar de]], piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246-an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa [[Xanedana Habsburg|Habsburgan]] bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480'î ji aliyê [[Împeratoriya Osmanî|Osmaniyan]] ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya [[Protestan|Protestan]] azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî [[Jezuit]] û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) [[Katolîk]] Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi [[Peymana Saint-Germain]] piştî [[Şerê Cîhanî yê Duyem]], beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010&nbsp;km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek. ) ji wê birin [[Yûgoslavya]] (paşê [[Slovenya]]). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet.<ref> Johannes Waltenberger „Buch der Österreichischen Geschichte“, Avakirin 2004</ref> Di dema yekbûna bi Almanyayê re ([[Anschluss]]) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê [[Reichsgau]]. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist.<ref> Alexander Rosenbacher Rûpel „Österreich im dritten Reich“</ref> == Çand == [[Alman]] piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan [[Katolîk]] ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê [[Graz]] heta [[Leoben]], [[Kapfenberg]], [[Bruck]], [[Eisenerz]], [[Knittelfeld]], [[Köflach]], [[Mürzzuschlag]] û [[Fohnsdorf]]. == Aborî == Aboriya dewletê ji mêj ve li ser [[Madenê|Madenê]] bû. Erzberg (Çiyayê Ore) li nêzî Eisenerzê, ku pirraniya [[hesin]] Avusturya dabîn dike, ji dema Keltî ve li herêmê tê derxistin. Linît li Fohnsdorf û Köflach, magnezît li [[Shale Alps]], [[grafît]], [[talc]], [[gypsum]] û [[xwê]] li deverên din ên eyaletê tê derxistin. Enerjiya ku ji bo saziyên pîşesaziyê hewce dike ji hêla santralên termîk û santralên hîdroelektrîkê yên li ser Mur û çemên din ve tê peyda kirin. Pîşesaziyên giran li Geliyê Mur li jêr Fohnsdorf û li Geliyê Murz kom dibin. Pîşesaziya Metalurjî, makîne, dar, kaxiz û kaxiz di aboriya dewletê de cihekî girîng digire. Dewlet her wiha madeyên kîmyewî, tekstîl, çerm û madeyên xwarinê jî çêdike. Li çiyan navendên betlaneyê hene ku di warê tûrîzmê de xwedî girîngiyeke mezin in. == Siyaset == Her çend Styria ji sala 1945-an vir ve ji mêj ve keleha meyla Demokratên Xiristiyan [[Partiya Gel a Awûstûryayê]] (ÖVP) ye, lê paytexta parêzgehê [[Graz]] di heman demê de keleha [[Partiya Komunîst a Avusturyayê]] (KPÖ) ye. [[Partiya Sosyal-Demokrat a Awûstûryayê]] (SPÖ), ku di hilbijartinên meclîsa parêzgehan de di sala 2005 de bi ser ketibû, dawî li desthilatdariya ÖVP ya 60 salî li parêzgehê anî. == Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê) == [[File:Karte_Aut_Stmk_Bezirke.png|300px|thumb|Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê]] * [[Bruck-Mürzzuschlag]] - BM (MZ) * [[Deutschlandsberg]] - DL * [[Graz-Umgebung]] - GU * [[Hartberg-Fürstenfeld]] - HF (HB, FF) * [[Leibnitz]] (bi [[slovenî]]: Lipnica) - LB * [[Leoben İli|Leoben]] - LE, LN * [[Liezen]] - LI, GB (BA) * [[Murau]] - MU * [[Murtal]] - MT (JU, KF) * [[Südoststeiermark]] - SO (FB, RA) * [[Voitsberg]] - VO * [[Weiz]] - WZ == Mijarên têkildar == * [[Welatên federal ên Awistiryayê]] * [[Awistirya]] == Çavkanî == [[Kategorî:Navçeyê Awistriyayê]] 8fmacew09vpan9phd0sivmtjfnqvpb4 0 47800 1095254 1075560 2022-08-15T15:27:57Z 78.162.47.64 éslé wé koçberé yugoslavya ye. wikitext text/x-wiki '''Müge Anlı''' (jdb. {{Jidayikbûn|19|kanûna pêşîn|1973}}, [[Stembol]]) bêjer<ref>spîker</ref> û rojnamevaneke tirk e, eslê we koçberen Yugoslavya ye,. Ji cîhana magazînê derbasê televîzyonê dibe. Di [[Kanal D]]'yê de bi navê ''Dobra Dobra'' (bi kurdî Deqerû, Gotinlirû) moderatoriya bernameyekê kiriye. Di [[Atv (Tirkiye)|Atv]]'yê de bêjeriyê dike. Herwiha li heman kanalê bi navê ''Tatli Sert'' (Şîrîn hijd) bernameyeke gotûbêjiyê birêve dibe. == Erdheja Wanê û Anli == Müge Anlı di bernameyekê de li ser [[Erdheja Wanê 2011|erdheja Wanê]] ya ku bi sedan kesan jiyana xwe jidest dabûn, helwesta xwe nîşand dide û şabûna xwe bo mirî û mexdûrên erdhejê tîne ziman. Anli herwiha dibêje: ''"Hûn keviran davêjin polîsan îcar jî hatine alîkariyê dixwazin. Divê hedê xwe bizanin".''<ref>[http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&Date=24%20Ekim%202011&ArticleID=1067323&CategoryID=77 Radikal, ''Müge Anlı'ın Van yorumu'', 24/10/2011]</ref> Herwiha li ser erdheja li [[Bakurê Kurdistanê]] gelek ronakbîr, rojnamegerên tirk şabûna xwe tînin ziman. Ev di dîroka mirovahiyê de wekî helwesteke nepayî cihê xwe girt û bû babeta [[etîk]]ê. == Çavkanî == {{çavkanî}} [[Kategorî:Jinên tirk]] [[Kategorî:Jidayikbûn 1973]] [[Kategorî:Bêjerên tirk]] [[Kategorî:Moderatorên TV'ê]] [[Kategorî:Rojnamevanên tirk]] 6gb9g1lcn197dd2mhly8oonr41zhe4x 4 50063 1095341 815412 2022-08-16T07:59:18Z Sebastian Wallroth 9838 Awbscreenshot.PNG wikitext text/x-wiki {{Agahîdank malper | nav = AutoWikiBrowser <!--Used by "frequently_updated"; please change |title instead --> | logo = [[File:AWB Banner2.png|border|300px|alt=The semi-automated Wikipedia editor]] | screenshot = [[File:Awbscreenshot.PNG|300px]] | caption = <!-- Something other than "this is a screenshot" goes here --> | collapsible = | author = | avaker = {{Plainlist| * [[:en:User:Bluemoose|Bluemoose]] * [[:en:User:Magioladitis|Magioladitis]] * [[:en:User:Reedy|Reedy]] * [[:en:User:Rjwilmsi|Rjwilmsi]] * [[:en:User:Kingboyk|Kingboyk]]}} | malper = {{URL|https://sourceforge.net/projects/autowikibrowser/}} }} AutoWikiBrowser edîtoreke nîv-otamatîk e ku ji bo hêsankirina karên hûrgûlî û acizker hatiye çêkirin. == Binebeş == * [[Wîkîpediya:AutoWikiBrowser/Typos]] Ji bo sererastkirina şaşnivîsan. * [[Wîkîpediya:AutoWikiBrowser/Rename template parameters]] Ji bo guherandina parametreyên şablonan. == Binêre == * [[:en:Wikipedia:AutoWikiBrowser]] (bi îngilîzî) **[[:en:Wikipedia:CSVLoader]] (Plugin-eke girîng) sudxa58henpnirauz2n98pwem3h8jox 0 66748 1095305 1076456 2022-08-15T18:28:44Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki [[Wêne:Austria, administrative divisions - de-.svg|thumb|Neh welatên federal ên Awistriyayê]] '''Welatên federal ên Awistiriyayê''', asta herî bilind e li dabeşkirina îdarî ya komara [[Awistriya]]yê. Komara Awistirya ji neh welatên federal (bi almanî: ''Land'', pirrjimar: ''Länder'' an ''Bundesland'', pirrjimar: ''Bundesländer'') pêk tê. == Lîsteya welatên federal (''Bundesländer'') ên Awistriyayê == {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- style="background:#f0f0f0;" !style="width:60px;"| Nîşan !style="width:100px;"| Welatê federal (''Bundesland'') !style="width:100px;"| Paytexta welatê federal !style="width:180px;"| Serokê/a welatê federal (''[[Landeshauptmann]]'') !style="width:150px;"| Berpirs !style="width:100px;"| Partî !style="width:150px;"| Hevgirî |- | [[File:Burgenland Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Burgenland]] | [[Eisenstadt]] || Parêzgara/ê Burgenlandê || [[Hans Niessl]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] || [[Partiya Sosyalista Dêmoqrasiya Otrîşê|SPÖ]], [[Partiya Azadiya Otrîşê|FPÖ]] |- | [[File:Kaernten CoA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Kärnten]] | [[Klagenfurt]] || Parêzgara/ê Kärnten || [[Peter Kaiser]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] || [[Partiya Sosyalista Dêmoqrasiya Otrîşê|SPÖ]], [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |- | [[File:Niederösterreich CoA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Awistriya Jêrîn]] | [[Sankt Pölten]] || Parêzgara/ê Awistriya Jêrîn || [[Johanna Mikl-Leitner]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] |- | [[File:Salzburg Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Salzburg]] | [[Salzburg]] || Parêzgara/ê Salzburgê|| [[Wilfried Haslauer]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]], [[Team Stronach|TS]] |- | [[File:Steiermark Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Steiermark]] | [[Graz]] || Parêzgara/ê Steiermarkê || [[Hermann Schützenhöfer]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] |- | [[File:Oberösterreich Wappen.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Awistriya Jorîn]] | [[Linz]] || Parêzgara/ê Awistriya Jorîn || [[Josef Pühringer]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |- | [[File:AUT Tirol COA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Tîrol]] | [[Innsbruck]] || Parêzgara/ê Tîrolê || [[Günther Platter]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |- | [[File:Wien 3 Wappen.svg|40px]] || style="text-align:center;"| [[Viyana]] | – ||Şaredara/ê Viyanayê || [[Michael Häupl]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]] || [[Partiya Sosyaldemokrat a Awistriyayê|SPÖ]], [[Grüne]] |- | [[File:Vorarlberg CoA.svg|30px]] || style="text-align:center;"| [[Vorarlberg]] | [[Bregenz]] || Parêzgara/ê Vorarlbergê || [[Markus Wallner]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]] || [[Partiya Gelê Otrîşê|ÖVP]], [[Grüne]] |}Source: [http://www.parties-and-elections.eu/austria3.html Parties and Elections in Europe – Austria (States)] == Bide ber == * [[Bundesland (herêm)|Bundesland]] == Çavkanî == b6l5tfm95aa09lurrv7m1szr4bv8ve2 0 71166 1095336 1094476 2022-08-15T21:47:24Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français(es) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113.000.000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67,087,000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8,228,623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6,800,000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5,077,215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700,000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500,000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300,000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255,000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250,000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158,862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126,049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124,000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123,281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123,076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118,000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100,000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92,000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85,000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60,000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32,000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31,000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31,000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23,000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20,000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15,000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10,000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10,000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8,246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5,503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3,434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî'''; ({{Bi-fr|Français}}), bi eslê xwe gelê li [[Fransa]]yê bi hemwelatiya fransayiyan an jî eşîreke Fransaya Germanîk (an Frankiş) e. "Francie" di jêderka ji peyva ku tê wateya li welêt in, û Frenkie dijî ye{{Çavk}}. Frank di dirêjiya dîrokê de, bi rêya bandora çanda [[Roman (wêje)|Roman]] ên xelkên binkî [[Da Galya]] (keltî û Civakên [[Zimanê latînî|Latînî]]) de ji bav û kalên îro yên fransayiyan bûn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, Fransî û mirovên bi eslê xwe Fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê, û ji ber vê yekê li derveyî Metropolitan France were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjantîn]]. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] 86o21gwiqci8dtg32yzuptgc1xjoqpk 1095337 1095336 2022-08-15T21:51:37Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français(es) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113.000.000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67,087,000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8,228,623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6,800,000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5,077,215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700,000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500,000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300,000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255,000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250,000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158,862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126,049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124,000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123,281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123,076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118,000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100,000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92,000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85,000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60,000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32,000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31,000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31,000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23,000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20,000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15,000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10,000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10,000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8,246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5,503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3,434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî'''; ({{Bi-fr|Français}}), bi eslê xwe gelê li [[Fransa]]yê bi hemwelatiya fransayiyan an jî eşîreke Fransaya Germanîk (an Frankiş) e. "Francie" di jêderka ji peyva ku tê wateya li welêt in, û Frenkie dijî ye{{Çavk}}. Frank di dirêjiya dîrokê de, bi rêya bandora çanda [[Roman (wêje)|Roman]] ên xelkên binkî [[Da Galya]] (keltî û Civakên [[Zimanê latînî|Latînî]]) de ji bav û kalên îro yên fransayiyan bûn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, Fransî û mirovên bi eslê xwe Fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê, û ji ber vê yekê li derveyî Metropolitan France were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjantîn]]. == Ziman == {{Gotara bingehîn}} Fransî zimanek romanî ye, ku bi awayên cihêreng nêzî 1200 salî ye. Zimanê Fransî li Fransa bi piraniyek bêkêmasî tê axaftin, lê di heman demê de di hindikahiyên mezin de li Kanada (binihêrin [[Fransîaxêv li Kanada]]), li herêmên rojavayê [[Swîsre|Swîsreyê]] (li [[Fransîaxêv li Swîsreyê binêre]]) an jî li deverên Afrîkayê yên li dû kolonyaliya berê tê axaftin. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] 7jb2gtantccxbpqs54ydt5kofhu96ml 1095338 1095337 2022-08-15T21:51:56Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F /* Ziman */ wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français(es) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113.000.000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67,087,000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8,228,623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6,800,000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5,077,215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700,000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500,000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300,000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255,000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250,000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158,862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126,049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124,000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123,281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123,076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118,000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100,000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92,000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85,000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60,000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32,000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31,000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31,000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23,000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20,000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15,000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10,000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10,000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8,246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5,503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3,434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî'''; ({{Bi-fr|Français}}), bi eslê xwe gelê li [[Fransa]]yê bi hemwelatiya fransayiyan an jî eşîreke Fransaya Germanîk (an Frankiş) e. "Francie" di jêderka ji peyva ku tê wateya li welêt in, û Frenkie dijî ye{{Çavk}}. Frank di dirêjiya dîrokê de, bi rêya bandora çanda [[Roman (wêje)|Roman]] ên xelkên binkî [[Da Galya]] (keltî û Civakên [[Zimanê latînî|Latînî]]) de ji bav û kalên îro yên fransayiyan bûn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, Fransî û mirovên bi eslê xwe Fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê, û ji ber vê yekê li derveyî Metropolitan France were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjantîn]]. == Ziman == {{Gotara bingehîn| Zimanê fransî}} Fransî zimanek romanî ye, ku bi awayên cihêreng nêzî 1200 salî ye. Zimanê Fransî li Fransa bi piraniyek bêkêmasî tê axaftin, lê di heman demê de di hindikahiyên mezin de li Kanada (binihêrin [[Fransîaxêv li Kanada]]), li herêmên rojavayê [[Swîsre|Swîsreyê]] (li [[Fransîaxêv li Swîsreyê binêre]]) an jî li deverên Afrîkayê yên li dû kolonyaliya berê tê axaftin. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] qytfwrsxetkl277v3jnkndkeo1r5cr0 1095342 1095338 2022-08-16T08:50:13Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français(es) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113 000 000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67 087 000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8 228 623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6 800 000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5 077 215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700 000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500 000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300 000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255 000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250 000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158 862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126 049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124 000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123 281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123 076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118 000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100 000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92 000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85 000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60 000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32 000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31 000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31 000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23 000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20 000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15 000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10 000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10 000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8 246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5 503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3 434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî'''; ({{Bi-fr|Français}}), bi eslê xwe gelê li [[Fransa]]yê bi hemwelatiya fransayiyan an jî eşîreke Fransaya germanîk (an frankiş) e. "Francie" di jêderka ji peyva ku tê wateya li welêt in û Frenkie dijî ye{{Çavk}}. Frank di dirêjiya dîrokê de, bi rêya bandora çanda [[Roman (wêje)|Roman]] ên xelkên binkî [[Da Galya]] (keltî û Civakên [[Zimanê latînî|Latînî]]) de ji bav û kalên îro yên fransayiyan bûn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, fransî û mirovên bi eslê xwe fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê, û ji ber vê yekê li derveyî Metropolitan France were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjantîn]]. == Ziman == {{Gotara bingehîn| Zimanê fransî}} Fransî zimanek romanî ye, ku bi awayên cihêreng nêzî 1200 salî ye. Zimanê fransî li Fransa bi piraniyek bêkêmasî tê axaftin, lê di heman demê de di hindikahiyên mezin de li Kanada (binihêrin [[fransîaxêv li Kanadayê]]), li herêmên rojavayê [[Swîsre|Swîsreyê]] (li [[Fransîaxêv li Swîsreyê]] binêre) an jî li deverên Afrîkayê yên li dû kolonyaliya berê tê axaftin. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] s6bh9z2own470dpjg9kbb9p0gfzle20 1095343 1095342 2022-08-16T09:00:45Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français(es) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113 000 000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67 087 000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8 228 623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6 800 000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5 077 215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700 000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500 000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300 000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255 000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250 000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158 862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126 049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124 000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123 281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123 076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118 000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100 000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92 000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85 000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60 000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32 000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31 000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31 000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23 000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20 000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15 000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10 000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10 000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8 246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5 503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3 434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî'''; ({{Bi-fr|Français}}), bi eslê xwe gelê li [[Fransa]]yê bi hemwelatiya fransayiyan an jî eşîreke Fransaya germanîk (an frankiş) e. "Francie" di jêderka ji peyva ku tê wateya li welêt in û Frenkie dijî ye{{Çavk}}. Frank di dirêjiya dîrokê de, bi rêya bandora çanda [[Roman (wêje)|Roman]] ên xelkên binkî [[Da Galya]] (keltî û Civakên [[Zimanê latînî|Latînî]]) de ji bav û kalên îro yên fransayiyan bûn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, fransî û mirovên bi eslê xwe fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê û ji ber vê yekê li derveyî [[Fransaya metropolîtan]] (''France métropolitaine'') were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjentîn]]. == Ziman == {{Gotara bingehîn| Zimanê fransî}} Fransî zimanek romanî ye, ku bi awayên cihêreng nêzî 1200 salî ye. Zimanê fransî li Fransa bi piraniyek bêkêmasî tê axaftin, lê di heman demê de di hindikahiyên mezin de li Kanada (binihêrin [[fransîaxêv li Kanadayê]]), li herêmên rojavayê [[Swîsre|Swîsreyê]] (li [[Fransîaxêv li Swîsreyê]] binêre) an jî li deverên Afrîkayê yên li dû kolonyaliya berê tê axaftin. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] ea0znmeqmo1ufy6fuhl7yauup276yf7 1095344 1095343 2022-08-16T09:29:20Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français(es) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113 000 000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67 087 000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8 228 623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6 800 000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5 077 215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700 000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500 000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300 000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255 000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250 000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158 862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126 049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124 000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123 281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123 076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118 000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100 000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92 000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85 000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60 000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32 000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31 000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31 000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23 000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20 000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15 000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10 000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10 000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8 246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5 503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3 434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî'''; ({{Bi-fr|Français}}), bi eslê xwe gelê li [[Fransa]]yê bi hemwelatiya fransayiyan an jî eşîreke Fransaya germanîk (an frankiş) e. "Francie" di jêderka ji peyva ku tê wateya li welêt in û Frenkie dijî ye{{Çavk}}. Di dirêjahiya dîrokê de, frank, di bin bandora çanda Romê de, bi gelên xwecihî yên keltî û latînî yên Galyayê re tevlihev bûne û bûne bav û kalên fransiyên îroyîn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, fransî û mirovên bi eslê xwe fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê û ji ber vê yekê li derveyî [[Fransaya metropolîtan]] (''France métropolitaine'') were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjentîn]]. == Ziman == {{Gotara bingehîn| Zimanê fransî}} Fransî zimanek romanî ye, ku bi awayên cihêreng nêzî 1200 salî ye. Zimanê fransî li Fransa bi piraniyek bêkêmasî tê axaftin, lê di heman demê de di hindikahiyên mezin de li Kanada (binihêrin [[fransîaxêv li Kanadayê]]), li herêmên rojavayê [[Swîsre|Swîsreyê]] (li [[Fransîaxêv li Swîsreyê]] binêre) an jî li deverên Afrîkayê yên li dû kolonyaliya berê tê axaftin. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] j1g2305k9snwvkqg821skwcroaxhuws 1095345 1095344 2022-08-16T09:38:03Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français(es) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113 000 000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67 087 000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8 228 623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6 800 000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5 077 215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700 000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500 000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300 000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255 000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250 000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158 862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126 049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124 000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123 281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123 076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118 000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100 000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92 000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85 000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60 000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32 000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31 000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31 000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23 000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20 000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15 000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10 000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10 000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8 246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5 503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3 434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî''' ({{Bi-fr|Français}}), xelkeke ku bi eslê xwe german û frank e û li [[Fransa]]yê dijî. Di dirêjahiya dîrokê de, frank, di bin bandora çanda Romê de, bi gelên xwecihî yên keltî û latînî yên Galyayê re tevlihev bûne û bûne bav û kalên fransiyên îroyîn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, fransî û mirovên bi eslê xwe fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê û ji ber vê yekê li derveyî [[Fransaya metropolîtan]] (''France métropolitaine'') were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjentîn]]. == Ziman == {{Gotara bingehîn| Zimanê fransî}} Fransî zimanek romanî ye, ku bi awayên cihêreng nêzî 1200 salî ye. Zimanê fransî li Fransa bi piraniyek bêkêmasî tê axaftin, lê di heman demê de di hindikahiyên mezin de li Kanada (binihêrin [[fransîaxêv li Kanadayê]]), li herêmên rojavayê [[Swîsre|Swîsreyê]] (li [[Fransîaxêv li Swîsreyê]] binêre) an jî li deverên Afrîkayê yên li dû kolonyaliya berê tê axaftin. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] 5c1oyzheza9cz373r0s12z5zl0b27ml 1095346 1095345 2022-08-16T09:40:07Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox komên etnîkî | kom = Fransayî | navê rastî = Français (nêr), Française (mê) | wêne = [[Wêne:French people - mosaic.PNG|350px]]<br> <small>1. Rêz: [[Jeanne d'Arc]] • [[Jacques Cartier]] • [[René Descartes|Descartes]] • [[Molière]] • [[Blaise Pascal]]<br />[[XIV. Louis]] • [[Voltaire]] • [[Denis Diderot|Diderot]] • [[Napolyon]]<br /> 2. Rêz: [[Victor Hugo]] • [[Alexandre Dumas, père|Alexandre Dumas]] • [[Évariste Galois]] • [[Louis Pasteur|Pasteur]]<br />[[Jules Verne]] • [[Gustave Eiffel|Eiffel]] • [[Pierre de Coubertin|de Coubertin]] • [[Henri de Toulouse-Lautrec|Toulouse-Lautrec]] • [[Marie Curie]]<br /> 3. Rêz: [[Marcel Proust|Proust]] • [[Charles de Gaulle]] • [[Josephine Baker]] • [[Jacques-Yves Cousteau|Cousteau]] • [[Albert Camus|Camus]]<br />[[Édith Piaf]] • [[François Mitterrand]] • [[Brigitte Bardot]] • [[Zinedine Zidane|Zidane]]</small></small> <!----------------Gelhe (kom)------------> | gelheKom = Tevahî li Cîhanê 113 000 000 | salKom = | çavkKom = <!----------------Gelhe li gor herêman---> | herêm1 = {{FRA}} | gelhe1 = 67 087 000 | çavk1 = <ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145|title=Insee - Population - Évolution de la population jusqu'en 2015|publisher=[[INSEE]] (''Institut National de la Statistique et des Études Économiques'' - French National Institute for Statistics and Economic Studies|accessdate=18 March 2015|language=fr}}</ref> | herêm2 = {{DYA}} | gelhe2 = 8 228 623 | çavk2 = <ref name="Census 2013, ACS Ancestry estimates">{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |title=2013 ACS Ancestry estimates |publisher=Factfinder2.census.gov |date=2013 |accessdate=2015-10-15 |df= |archive-date=2020-02-12 |archive-url=https://archive.today/20200212222747/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_1YR_B04003&prodType=table |url-status = dead }}</ref> | herêm3 = {{ARG}} | gelhe3 = 6 800 000 | çavk3 = <ref>{{cite web|url=http://www.canalacademie.com/ida1009-Les-merveilleux-francophiles-argentins-1.html |title=Les merveilleux francophiles argentins |publisher=Canalacademie.com |accessdate=2009-01-18}}</ref> | herêm4 = {{CAN}} | gelhe4 = 5 077 215 | çavk4 = <ref name="French Canadians">{{cite web |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?TABID=2&LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=1118296&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=&D1=0&D2=0&D3=0&D4=0&D5=0&D6=0 |author=[[Statistics Canada]] |title=2011 National Household Survey: Data tables |accessdate=8 March 2014}}</ref><br />''' | herêm5 = {{CHI}} | gelhe5 = 700 000 | çavk5 = <ref>{{cite web |url=http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |title=La influencia francesa en la vida social de Chile de la segunda mitad del siglo XIX |quote=Los datos que poseía el Ministerio de Relaciones Exteriores de Francia en Chile al año 2008, tal como lo consignaba el Ministerio Plenipotenciario Francés en Chile, a un número cercano a los 700.000 descendientes de franceses en Chile.. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2004-02-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040206100052/http://www.uai.cl/p3_humanidades/site/edic/20030530094405/asocfile/ASOCFILE220030428191759.pdf |url-status = dead }}</ref> | herêm6 = {{BRA}} | gelhe6 = 500 000 | çavk6 = <ref name="studyrama1965">{{cite web |url=http://vivrealetranger.studyrama.com/article.php3?id_article=216 |title=Vivre à l'étranger |quote=Ils ont été 100 000 à émigrer dans ce pays entre 1850 et 1965 et auraient entre 500 000 et 1 million de descendants.}} </ref> | herêm7 = {{URY}} | gelhe7 = 300 000 | çavk7 = <ref>http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Uruguay-MIGRATION.html</ref> | herêm8 = {{PER}} | gelhe8 = 255 000 | çavk8 = <ref name="espejodelperu1">{{cite web|author=Erwin Dopf |url=http://www.espejodelperu.com.pe/Poblacion-del-Peru/Inmigracion-Francesa-al-Peru.htm |title=Inmigración francesa al Perú |publisher=Espejodelperu.com.pe |date= |accessdate=2012-06-06}}</ref> | herêm9 = {{ITA}} | gelhe9 = 250 000 | çavk9 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103059 |title=French Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm10 = {{CHE}} | gelhe10 = 158 862 | çavk10 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr">{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|title=Les Français établis hors de France|quote=Au 31 décembre 2012, 1 611 054 de nos compatriotes étaient inscrits au registre mondial des Français établis hors de France.|access-date=2016-07-10|df=|archive-date=2014-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140711153032/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/les-francais-a-l-etranger/la-presence-francaise-a-l-etranger/les-francais-etablis-hors-de/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/themen/01/02/blank/data/01.html |title=Etat et structure de la population – Données détaillées, Population résidante selon le sexe et la nationalité par pays, (su-f-01.01.01.03), Office fédéral de la statistique OFS |publisher=Bfs.admin.ch |date=2010-01-29 |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm11 = {{UK}} | gelhe11 = 126 049 | çavk11 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm12 = {{MDG}} | gelhe12 = 124 000 | çavk12 = <ref>Kevin Shillington, Encyclopedia of African History, CRC Press, 2005, pp. 878-883</ref> | herêm13 = {{DEU}} | gelhe13 = 123 281 | çavk13 = <ref>{{cite web|url=http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/ |title=Anzahl der Ausländer in Deutschland nach Herkunftsland (Stand: 31. Dezember 2014) }}</ref><ref name="Stat 10">{{cite web|url=https://www-genesis.destatis.de/genesis/online/logon?language=en |title=Federal Statistical Office Germany |publisher=Genesis.destatis.de |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm14 = {{BEL}} | gelhe14 = 123 076 | çavk14 = <ref name="Stat 7">[http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf SPF Intérieur - Office des Étrangers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090207093333/http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=2009-02-07 }} {{wayback|url=http://eacea.ec.europa.eu/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/BF_EN_C1_7_3.pdf |date=20090207093333 |df=y }}</ref> | herêm15 = {{AUS}} | gelhe15 = 118 000 | çavk15 = <ref name="ABS Ancestry">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?breadcrumb=POLTD&method=Place%20of%20Usual%20Residence&subaction=-1&issue=2006&producttype=Census%20Tables&documentproductno=0&textversion=false&documenttype=Details&collection=Census&javascript=true&topic=Ancestry&action=404&productlabel=Ancestry%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&order=1&period=2006&tabname=Details&areacode=0&navmapdisplayed=true& | title = 20680-Ancestry (full classification list) by Sex - Australia| format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-19}}</ref><ref name="ABS Country of Birth">{{cite web| url = http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=POLTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Country%20of%20Birth%20of%20Person%20(full%20classification%20list)%20by%20Sex&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Birthplace& |title = 20680-Country of Birth of Person (full classification list) by Sex - Australia|format = Microsoft Excel download |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]] | work=2006 Census| accessdate =2008-05-27}}</ref>''' | herêm16 = {{MAR}} | gelhe16 = 100 000 | çavk16 = | herêm17 = {{ESP}} | gelhe17 = 92 000 | çavk17 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 11">{{cite web|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t20/e245/p04/a2007/l0/&file=00000011.px&type=pcaxis&L=0 |title=Población por nacionalidad y país de nacimiento. 2007. INE |publisher=Ine.es |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm18 = {{ISL}} | gelhe18 = 85 000 | çavk18 = <ref>{{cite web|author=|url=http://www.joshuaproject.net/peoples.php?rop3=103063 |title=Jew, French Speaking Ethnic People in all Countries |publisher=Joshua Project |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm19 = {{MEX}} | gelhe19 = 60 000 | çavk19 = <ref>{{cite web |url=http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |title=Les Barcelonnettes au Mexique |quote=On estime à 60 000 les descendants des Barcelonnettes, dispersés sur tout le territoire mexicain. |access-date=2016-07-10 |df= |archive-date=2007-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071209103306/http://pagnol83300.free.fr/barcelo02/Les%20Barcelonnettes%20au%20Mexique.htm |url-status = dead }}</ref> | herêm20 = {{ALG}} | gelhe20 = 32 000 | çavk20 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm21 = {{CHN}} | gelhe21 = 31 000 | çavk21 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm22 = {{LUX}} | gelhe22 = 31 000 | çavk22 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/><ref name="Stat 9">{{cite web|url=http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054 |title=État de la population (x1000) 1981, 1991, 2001–2007 |publisher=Statistiques.public.lu |date= |accessdate=2011-11-12}}</ref> | herêm23 = {{NED}} | gelhe23 = 23 000 | çavk23 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm24 = {{SEN}} | gelhe24 = 20 000 | çavk24 = <ref name="Diplomatie.gouv.fr"/> | herêm25 = {{MUS}} | gelhe25 = 15 000 | çavk25 = <ref name="Maurice">{{cite news|url=http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|title=Présidentielle française 2012 – À Maurice, Sarkozy l'emporte devant Hollande|date=23 April 2012|agency=[[Le Défi Media Group]]|accessdate=11 July 2014|language=fr|archive-date=14 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714164210/http://www.defimedia.info/defi-quotidien/dq-actualites/item/10490-pr%C3%A9sidentielle-fran%C3%A7aise-2012-%E2%80%93-%C3%A0-maurice-sarkozy-l%E2%80%99emporte-devant-hollande.html?tmpl=component&print=1|url-status = dead}}</ref> | herêm26 = {{HKG}} | gelhe26 = 10 000 | çavk26 = <ref>Bettina Wassener (February 27, 2012). [http://www.nytimes.com/2012/02/28/business/global/french-expatriates-flocking-to-hong-kong.html?pagewanted=all&_r=0 French Expatriates Flocking to Hong Kong]. ''New York Times'', Global Business. Retrieved on: 2013-01-03.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hkej.com/template/dailynews/jsp/detail.jsp?dnews_id=3586&cat_id=9&title_id=565063&rtd=48046 |title=法國牧師發現紫荊花開始港法結緣一百五十年 |publisher=Hkej.com |date= |accessdate=2014-02-26}}</ref><!-- Second source put the figure at over 15,000 --> | herêm27 = {{MON}} | gelhe27 = 10 000 | çavk27 = <ref>{{cite web|title=General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee|url=http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110614212422/http://www.gouv.mc/devwww/wwwnew.nsf/e89a6190e96cbd1fc1256f7f005dbe6e/64a1643c86f9f661c12575ae004cc473/$FILE/Recensement2008_Ch1.pdf|archivedate=2011-06-14|publisher=Government of the Principality of Monaco|accessdate=7 October 2011|language=French|year=2008}}</ref> | herêm28 = {{AUT}} | gelhe28 = 8 246 | çavk28 = <ref>{{cite web |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/index.html}}</ref> | herêm29 = {{CZE}} | gelhe29 = 5 503 | çavk29 = | herêm30 = {{DOM}} | gelhe30 = 3 434 | çavk30 = <!---------------- Ziman û ol------------> | ziman = [[Fransî]], [[Zimanê d'oïl|d'oïl]], [[oksîtanî]], [[awvergnatî]], [[korsîkayî]], [[katalanî]], [[arpîtanî]], [[germanî]], [[bretonî]], [[baskî]] | ol = {{hlist|[[Xiristiyan]], [[Katolîktiya Roman]]<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=CIA Factbook - France |quote=Roman Catholic 83%-88% |access-date=2016-07-10 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |url-status=dead }}</ref> <br />Kêmî : [[Protestantîzm]] | [[îslam]] | [[budîzm]] | [[cihûtî]].}} <!---------------- Gelên têkildar ------------------> |têkildar = [[Gelê Keltiyan]], [[Gelê Latînî]], [[Gelê Germanî]] }} '''Fransayî''', an jî '''fransawî''' ({{Bi-fr|Français}}), xelkeke ku bi eslê xwe german û frank e û li [[Fransa]]yê dijî. Di dirêjahiya dîrokê de, frank, di bin bandora çanda Romê de, bi gelên xwecihî yên keltî û latînî yên Galyayê re tevlihev bûne û bûne bav û kalên fransiyên îroyîn. Ji ber sedemên dîrokî (bi taybetî kolonyal), çandî an aborî, fransî û mirovên bi eslê xwe fransî, ku hin ji wan nasnameya çanda fransî dibêjin<ref>{{Pirtûk | ziman=ku |nav1=Alexandra |paşnav1=Hughes |ewil nav2 =Alex |paşnav2=Hughes |paşnav3=Keith A. |paşnav3=Xwendevan | paşnav4=Keith | paşnav4=Xwendevan |sernav=Ansîklopediya Çanda Hemdem a Fransî |weşanger=Taylor & Francis |dîrok=2002-03-11 |tevahî rûpel = 640 |isbn=978-0-203-00330-5 |bi serhêl bixwînin=https://books.google.com/books?id=TrhClZg65EsC |ketin=2016-04-29}}.</ref>, dikare li seranserê cîhanê û ji ber vê yekê li derveyî [[Fransaya metropolîtan]] (''France métropolitaine'') were dîtin. Li dezgeh û herêmên Fransa li derveyî welat wek Hindistana Rojavaya Fransa, an li welatên biyanî yên wekî [[Swîsre]], [[Belçîka]], [[Kanada]], [[Amerîka]], [[Keyaniya Yekbûyî]], [[Almanya]] an jî [[Arjentîn]]. == Ziman == {{Gotara bingehîn| Zimanê fransî}} Fransî zimanek romanî ye, ku bi awayên cihêreng nêzî 1200 salî ye. Zimanê fransî li Fransa bi piraniyek bêkêmasî tê axaftin, lê di heman demê de di hindikahiyên mezin de li Kanada (binihêrin [[fransîaxêv li Kanadayê]]), li herêmên rojavayê [[Swîsre|Swîsreyê]] (li [[Fransîaxêv li Swîsreyê]] binêre) an jî li deverên Afrîkayê yên li dû kolonyaliya berê tê axaftin. ==Mijarên têkildar== * [[Zimanê fransî]] ==Çavkanî== [[Kategorî:Gel]] 8w7l3ho075gid55ht2jvt2ma1ex60r8 0 101324 1095322 1085908 2022-08-15T19:22:57Z Ferrus 5380 Li me bi xêr be wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | zimanê_navê_rastî = en | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1971|06|28}} | cihê_jidayikbûnê = [[Pretoria]], [[Afrîkaya Başûr]] }} Elon Reeve Musk FRS (28ê Hezîranê 1971) mirovek karsaz û veberhêner e. Ew damezrîner, CEO, û Endezyarê sereke li SpaceX e. Di heman demê de veberhênerê milyaket, CEO, û Mîmarê Hilberê ya Tesla, Inc. - û her weha damezrînerê The Boring Company û hev-avakarê Neuralink û OpenAI e. Bi dewlemendiya 242 mîlyar dolarên Amerîkî, Musk li gorî Indeksa Mîlyarderên Bloomberg û navnîşa mîlyarderên rastîn ên Forbes-ê dewlemendtirîn kesê cîhanê ye.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/billionaires/profiles/elon-r-musk/|title=Elon Musk|work=Forbes: Elon Musk net worth}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/billionaires/|title=Bloomberg Billionaires Index|work=Bloomberg L.P.|access-date=June 5, 2022}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.forbes.com/real-time-billionaires/|title=Real Time Billionaires|work=Forbes|access-date=June 5, 2022}}</ref> Musk li Pretoria, Afrîkaya Başûr ji dayik bû û li wir mezin zarokatiya xwe derbas kir. Ew bi kurtî beşdarî Zanîngeha Pretoria bû berî ku di 17 saliya xwe de biçe Kanadayê. Wî bi rêya dayika xwe ya Kanadayî hemwelatiya Kanadayî wergirt. Du sal şûnda, wî serlêdana xwe li zanîngeha Queen's kir, dû re derbasî Zanîngeha Pennsylvania bû û li wir lîsansa Bachelor di Aborî û Fîzîkê de wergirt. Ew di sala 1995-an de çû Kalîforniyayê da ku beşdarî Zanîngeha Stanford bibe lê li şûna wê biryar da ku kariyerek karsaziyê bişopîne û bi vî rengî bi birayê xwe Kimbal re pargîdaniya nermalava webê Zip2 damezrand. Startup a wan di sala 1999-an de ji hêla Compaq ve bi $307 mîlyon dolar hate kirîn. Di heman salê de Musk bankek bi navê X.com damezrand, ya ku di 2000-an de bi Confinity re bû yek û PayPal ava kir. eBay di sala 2002 de, bi 1,5 milyar dolarî PayPal kirî. Di 2002 de, Musk SpaceX, pargîdaniyek hilberîner û karûbarên veguheztina fezayê SpaceX damezrand, ku ew wekî CEO û Endezyarê sereke kar dike. Di 2004 de, ew bû veberhênerê wê û di hilberînerê wesayîtên elektrîkê Tesla Motors, Inc. (niha Tesla, Inc.). Ew bû serokê wê û mîmarê hilberê û di dawiyê de di sala 2008-an de pozîsyona CEO girt. Di 2006-an de, wî alîkariya afirandina SolarCity, pargîdaniyek enerjiya rojê, kir, ya ku piştre ji hêla Tesla ve hat kirîn û bû Tesla Energy. Di 2015-an de, wî OpenAI damezirand, ya ku pargîdaniyek lêkolînê ya neqezenc e ku îstîxbarata sûnî ya heval (AI) pêşve dike. Di sala 2016-an de, ew bû hev-damezrênerê Neuralink, ku pargîdaniyek neuroteknolojiyê ye ku balê dikişîne li ser pêşkeftina navgînên mêjî-komputerê. Dûv re wî The Boring Company, pargîdaniyek çêkirina tunelan ava kir. Ew razî bû ku di sala 2022-an de, servîsa sereke ya tora civakî ya Amerîkî Twitter bi 44 mîlyar dolarî bikire, lê piştre diyar kir ku ew xwe ji kirînê vedikişîne; ew naha bi Twitter-ê re bi mebesta temamkirina danûstendinê di nav şerek qanûnî de ye. Musk veguheztina pergalek bo vaktrîna bilez a hyperloop pêşniyar kiriye û niha serokê Weqfa Musk e, ku ji lêkolîn û perwerdehiya zanistî re bexşan dike. Musk ji ber kirina daxuyaniyên nezanistî û nakokî, wek belavkirina agahdariya çewt di derbarê pandemiya COVID-19 de, hate rexne kirin. Di sala 2018-an de, [[Komîsyona Ewlekarî û Veguheztinê ya Dewletên Yekbûyî (SEC)]] doz li Musk kir, ji ber ku wî bi derewîn tweet kiribû ku wî fon ji bo desteserkirina taybet a Tesla peyda kiriye; wî bi SEC re rûnişt lê sûcê xwe qebûl nekir, û bi demkî ji serokatiya xwe ya Tesla îstifa kir. Di sala 2019-an de, wî dozek îftirayê li dijî wî qezenc kir. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[Kategorî:Kesên başûrafrîkayî]] [[Kategorî:Karsazên amerîkî]] {{jînenîgarî-şitil}} 9i2je36rnedqecthi4bsdo25pqs6gix 1095323 1095322 2022-08-15T19:23:38Z Ferrus 5380 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | zimanê_navê_rastî = en | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1971|06|28}} | cihê_jidayikbûnê = [[Pretoria]], [[Afrîkaya Başûr]] }} Elon Reeve Musk FRS (28ê Hezîranê 1971) mirovek karsaz û veberhêner e. Ew damezrîner, CEO, û Endezyarê sereke li SpaceX e. Di heman demê de veberhênerê milyaket, CEO, û Mîmarê Hilberê ya Tesla, Inc. - û her weha damezrînerê The Boring Company û hev-avakarê Neuralink û OpenAI e. Bi dewlemendiya 242 mîlyar dolarên Amerîkî, Musk li gorî Indeksa Mîlyarderên Bloomberg û navnîşa mîlyarderên rastîn ên Forbes-ê dewlemendtirîn kesê cîhanê ye.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/billionaires/profiles/elon-r-musk/|title=Elon Musk|work=Forbes: Elon Musk net worth}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/billionaires/|title=Bloomberg Billionaires Index|work=Bloomberg L.P.|access-date=June 5, 2022}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.forbes.com/real-time-billionaires/|title=Real Time Billionaires|work=Forbes|access-date=June 5, 2022}}</ref> Musk li Pretoria, Afrîkaya Başûr ji dayik bû û li wir mezin zarokatiya xwe derbas kir. Ew bi kurtî beşdarî Zanîngeha Pretoria bû berî ku di 17 saliya xwe de biçe Kanadayê. Wî bi rêya dayika xwe ya Kanadayî hemwelatiya Kanadayî wergirt. Du sal şûnda, wî serlêdana xwe li zanîngeha Queen's kir, dû re derbasî Zanîngeha Pennsylvania bû û li wir lîsansa Bachelor di Aborî û Fîzîkê de wergirt. Ew di sala 1995-an de çû Kalîforniyayê da ku beşdarî Zanîngeha Stanford bibe lê li şûna wê biryar da ku kariyerek karsaziyê bişopîne û bi vî rengî bi birayê xwe Kimbal re pargîdaniya nermalava webê Zip2 damezrand. Startup a wan di sala 1999-an de ji hêla Compaq ve bi $307 mîlyon dolar hate kirîn. Di heman salê de Musk bankek bi navê X.com damezrand, ya ku di 2000-an de bi Confinity re bû yek û PayPal ava kir. eBay di sala 2002 de, bi 1,5 milyar dolarî PayPal kirî. Di 2002 de, Musk SpaceX, pargîdaniyek hilberîner û karûbarên veguheztina fezayê SpaceX damezrand, ku ew wekî CEO û Endezyarê sereke kar dike. Di 2004 de, ew bû veberhênerê wê û di hilberînerê wesayîtên elektrîkê Tesla Motors, Inc. (niha Tesla, Inc.). Ew bû serokê wê û mîmarê hilberê û di dawiyê de di sala 2008-an de pozîsyona CEO girt. Di 2006-an de, wî alîkariya afirandina SolarCity, pargîdaniyek enerjiya rojê, kir, ya ku piştre ji hêla Tesla ve hat kirîn û bû Tesla Energy. Di 2015-an de, wî OpenAI damezirand, ya ku pargîdaniyek lêkolînê ya neqezenc e ku îstîxbarata sûnî ya heval (AI) pêşve dike. Di sala 2016-an de, ew bû hev-damezrênerê Neuralink, ku pargîdaniyek neuroteknolojiyê ye ku balê dikişîne li ser pêşkeftina navgînên mêjî-komputerê. Dûv re wî The Boring Company, pargîdaniyek çêkirina tunelan ava kir. Ew razî bû ku di sala 2022-an de, servîsa sereke ya tora civakî ya Amerîkî Twitter bi 44 mîlyar dolarî bikire, lê piştre diyar kir ku ew xwe ji kirînê vedikişîne; ew naha bi Twitter-ê re bi mebesta temamkirina danûstendinê di nav şerek qanûnî de ye. Musk veguheztina pergalek bo vaktrîna bilez a hyperloop pêşniyar kiriye û niha serokê Weqfa Musk e, ku ji lêkolîn û perwerdehiya zanistî re bexşan dike. Musk ji ber kirina daxuyaniyên nezanistî û nakokî, wek belavkirina agahdariya çewt di derbarê pandemiya COVID-19 de, hate rexne kirin. Di sala 2018-an de, [[Komîsyona Ewlekarî û Veguheztinê ya Dewletên Yekbûyî (SEC)]] doz li Musk kir, ji ber ku wî bi derewîn tweet kiribû ku wî fon ji bo desteserkirina taybet a Tesla peyda kiriye; wî bi SEC re rûnişt lê sûcê xwe qebûl nekir, û bi demkî ji serokatiya xwe ya Tesla îstifa kir. Di sala 2019-an de, wî dozek îftirayê li dijî wî qezenc kir. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[Kategorî:Kesên başûrafrîkayî]] [[Kategorî:Karsazên amerîkî]] 0psds9xd41nwlc4o7240tq9vq6wjy2m 1095324 1095323 2022-08-15T19:29:54Z Ferrus 5380 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank jînenîgarî (Wîkîdane) | zimanê_navê_rastî = en | roja_jidayikbûnê = {{Roja bûyînê û temen|1971|06|28}} | cihê_jidayikbûnê = [[Pretoria]], [[Afrîkaya Başûr]] }} Elon Reeve Musk FRS (28ê Hezîranê 1971) mirovek [[karsaz]] û [[veberhêner]] e. Ew damezrîner, [[CEO]], û [[Endezyarî|Endezyarê]] sereke li [[SpaceX]] e. Di heman demê de veberhênerê milyaket, CEO, û Mîmarê Hilberê ya Tesla, Inc. - û her weha damezrînerê [[The Boring Company]] û hev-avakarê [[Neuralink]] û [[OpenAI]] e. Bi dewlemendiya 242 mîlyar dolarên Amerîkî, Musk li gorî [[Indeksa Mîlyarderên Bloomberg]] û navnîşa mîlyarderên rastîn ên [[Forbes (kovar)|Forbes]]-ê dewlemendtirîn kesê cîhanê ye.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/billionaires/profiles/elon-r-musk/|title=Elon Musk|work=Forbes: Elon Musk net worth}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/billionaires/|title=Bloomberg Billionaires Index|work=Bloomberg L.P.|access-date=June 5, 2022}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.forbes.com/real-time-billionaires/|title=Real Time Billionaires|work=Forbes|access-date=June 5, 2022}}</ref> Musk li [[Pretoria]], [[Afrîkaya Başûr]] ji dayik bû û li wir mezin zarokatiya xwe derbas kir. Ew bi kurtî beşdarî [[Zanîngeha Pretoria]] bû berî ku di 17 saliya xwe de biçe [[Kanada|Kanadayê]]. Wî bi rêya dayika xwe ya Kanadayî hemwelatiya Kanadayî wergirt. Du sal şûnda, wî serlêdana xwe li z[[anîngeha Queen's]] kir, dû re derbasî [[Zanîngeha Pennsylvania]] bû û li wir [[lîsansa Bachelor]] di [[Aborî]] û [[Fizîk|Fîzîkê]] de wergirt. Ew di sala 1995-an de çû [[Kalîforniya|Kalîforniyayê]] da ku beşdarî [[Zanîngeha Stanford]] bibe lê li şûna wê biryar da ku kariyerek karsaziyê bişopîne û bi vî rengî bi birayê xwe [[Kimbal Musk|Kimbal]] re pargîdaniya nermalava webê [[Zip2]] damezrand. [[Startup]] a wan di sala 1999-an de ji hêla [[Compaq]] ve bi $307 mîlyon dolar hate kirîn. Di heman salê de Musk [[Bank|bankek]] bi navê [[X.com]] damezrand, ya ku di 2000-an de bi [[Confinity]] re bû yek û [[PayPal]] ava kir. [[eBay]] di sala 2002 de, bi 1,5 milyar dolarî PayPal kirî. Di 2002 de, Musk SpaceX, pargîdaniyek hilberîner û karûbarên veguheztina fezayê SpaceX damezrand, ku ew wekî CEO û Endezyarê sereke kar dike. Di 2004 de, ew bû veberhênerê wê û di hilberînerê wesayîtên elektrîkê [[Tesla (şîrket)|Tesla Motors, Inc.]] (niha Tesla, Inc.). Ew bû serokê wê û mîmarê hilberê û di dawiyê de di sala 2008-an de pozîsyona CEO girt. Di 2006-an de, wî alîkariya afirandina [[SolarCity]], pargîdaniyek enerjiya rojê, kir, ya ku piştre ji hêla Tesla ve hat kirîn û bû [[Tesla Energy|Tesla Energy.]] Di 2015-an de, wî OpenAI damezirand, ya ku pargîdaniyek lêkolînê ya neqezenc e ku îstîxbarata sûnî ya heval (AI) pêşve dike. Di sala 2016-an de, ew bû hev-damezrênerê Neuralink, ku pargîdaniyek neuroteknolojiyê ye ku balê dikişîne li ser pêşkeftina navgînên mêjî-komputerê. Dûv re wî The Boring Company, pargîdaniyek çêkirina tunelan ava kir. Ew razî bû ku di sala 2022-an de, servîsa sereke ya tora civakî ya Amerîkî Twitter bi 44 mîlyar dolarî bikire, lê piştre diyar kir ku ew xwe ji kirînê vedikişîne; ew naha bi Twitter-ê re bi mebesta temamkirina danûstendinê di nav şerek qanûnî de ye. Musk veguheztina pergalek bo vaktrîna bilez a hyperloop pêşniyar kiriye û niha serokê Weqfa Musk e, ku ji lêkolîn û perwerdehiya zanistî re bexşan dike. Musk ji ber kirina daxuyaniyên nezanistî û nakokî, wek belavkirina agahdariya çewt di derbarê [[Covid-19|pandemiya COVID-19]] de, hate rexne kirin. Di sala 2018-an de, [[Komîsyona Ewlekarî û Veguheztinê ya Dewletên Yekbûyî (SEC)]] doz li Musk kir, ji ber ku wî bi derewîn tweet kiribû ku wî fon ji bo desteserkirina taybet a Tesla peyda kiriye; wî bi SEC re rûnişt lê sûcê xwe qebûl nekir, û bi demkî ji serokatiya xwe ya Tesla îstifa kir. Di sala 2019-an de, wî dozek îftirayê li dijî wî qezenc kir. ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[Kategorî:Kesên başûrafrîkayî]] [[Kategorî:Karsazên amerîkî]] 377azhar1mgdghvehpzgtuehq00m7cv 0 103142 1095314 1030096 2022-08-15T18:51:42Z Ferrus 5380 Li me bi xêr be wikitext text/x-wiki [[Wêne:Tesla_Motors.svg|thumb|Logoya şîrketa Teslayê]]Tesla, Inc. (/ˈtɛslə/ TESS-lə[b]) pargîdaniyek pirneteweyî ya [[otomotîv]] û [[enerjiya paqij]] a [[Amerîkî]] ye<ref>{{cite web|url=https://finance.yahoo.com/news/whats-correct-way-pronounce-tesla-asked-181021888.html|title=What's the correct way to pronounce 'Tesla'? We asked.|website=finance.yahoo.com|language=en-US|access-date=October 6, 2021}}</ref> ku navenda wê li [[Austin, Teksas|Austin]], [[Teksas|Texas]] e. Tesla [[wesayitên elektrîkê]] ([[otomobîl]] û [[Kamyon|kamyonên]] elektrîk), h[[ilanîna enerjiya bataryayê]] bo mal û şîrketan, [[panelên tavê]] û p[[êlên banê tavê]] sêwirîne û çêdike. Ji bilî vê yekê, Tesla yek ji wan pargîdaniyên herî biqîmet ên cîhanê ye. Ew di heman demê de bi sermayeya bazarê ji zêdetirî 760 mîlyar dolarî çêkerê wesayitan a herî binirx a cîhanê dimîne. Pargîdanî li çaraliyê cîhanê xwedan firotanên herî zêde yên wesayîtên elektrîkî yên batarî û wesayîtên elektrîkî yên pêvekirî bû, di sala 2021-an de qasî 21% ji bazara pîlê-elektrîk (temam elektrîk) û 14% ji bazara pêvekêşanê ([[Hîbrîd|hîbrîdên]] pêvekirî tê de) girt. Bi riya şaxa xwe ya [[Tesla Energy]], pargîdanî li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Dewletên Yekbûyî]] sazkerek sereke ya [[pergalên fotovoltaîk]] e. Tesla Energy di heman demê de yek ji mezintirîn dabînkerên gerdûnî yên pergalên hilanîna enerjiya bataryayê ye: di sala 2021-an de 3,99 [[gigawatt-saet]] (GWh) hatine saz kirin. Tesla di Tîrmeha 2003-an de ji hêla [[Martin Eberhard]] û [[Marc Tarpenning]] ve wekî [[Tesla Motors]] hate saz kirin. Navê pargîdaniyê rêzek ji dahêner û endezyarê elektrîkê [[Nikola Tesla]] re ye. Di Sibata 2004 de, bi veberhênanek 6,5 mîlyon dolarî, [[Elon Musk]] bû hîsedarê herî mezin ê pargîdaniyê. Ew ji sala 2008-an vir ve wekî [[CEO]] kar dike. Li gorî Musk, mebesta Tesla ew e ku alîkariya bilezkirina [[tevgera veguhastina domdar]] û enerjiyê bike, ku bi wesayîtên elektrîkî û [[enerjiya rojê]] ve tê peyda kirin. Tesla di sala 2009-an de dest bi hilberîna modela gerîdeya xwe ya yekem, otomobîla werzîşê ya [[Roadster]] kir. Li dû vê yekê [[Tesla Model S|modela S-ê]] di sala 2012-an de, [[Tesla Model X SUV|Model X SUV-ê]] di 2015-an de, modela [[Tesla Model 3|Model 3-ê]] di 2017-an de, û di sala 2020-an de [[Tesla Modela Y|modela Y-ya]] crossover hatin afirandin. Model 3 li çaraliyê cîhanê gerîdeya elektrîkî ya herî baş-firotanê ye, û di Hezîrana 2021-an de, bû yekem gerîdeya elektrîkî ku 1 mîlyon yekeyên gerdûnî firot.[9] Firotana gerdûnî ya Tesla di sala 2021-an de 936,222 otomobîl bûn, ku ji sala borî re %87 zêde bû, [10] û firotana berhevkirî di dawiya 2021-an de bi tevahî 2,3 mîlyon otomobîl bû. Di Cotmeha 2021-an de, sermaya bazara Tesla gihîşt 1 trîlyon dolar û bû şeşemîn pargîdaniya ku di dîroka Dewletên Yekbûyî de wiya dike. Tesla bû mijara gelek doz û nakokiyên ku ji daxuyanî û kiryarên CEO Elon Musk derketine, û her weha ji îdiayên hesabên afirîner, tolhildana belavkeran, binpêkirina mafên karkeran, û pirsgirêkên teknîkî yên çaresernekirî û xeternak ên hilberên wan. Di Îlona 2021-an de, [[Rêvebiriya Ewlehiya Trafîkê ya Rêwiyan a Neteweyî (NHTSA)]] ferman da Tesla ku daneyên têkildarî hemî wesayîtên firotanê yên Dewletên Yekbûyî, yên ku bi [[Autopilot]] ve girêdayî ne, radest bike. lêkolînên ajansê yên li ser mirinên trafîkê yên ku bi karanîna Autopilot ve girêdayî ne.<ref name=":21">{{cite web|url=https://www.consumerreports.org/autonomous-driving/nhtsa-safety-defect-investigation-tesla-autopilot-crashes-a6996819019/|title=Federal Government Opens Safety Defect Investigation Into Tesla Autopilot Crashes|last1=Barry|first1=Keith|date=August 16, 2021|website=Consumer Reports|access-date=May 22, 2022}}</ref> == Çavkanî == m738dyx4zyiu916mc3oe7t0e28922zy 1095350 1095314 2022-08-16T10:27:11Z Ferrus 5380 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper|nav=Tesla|logo=[[Wêne:Tesla_Motors.svg|170px]]|avabûn=[[California]], [[Almanya]]|avaker=[[Martin Eberhard]] û [[Marc Tarpenning]]|malper=https://www.tesla.com|destpêkirin=[[2003]]}} Tesla, Inc. (/ˈtɛslə/ TESS-lə[b]) pargîdaniyek pirneteweyî ya [[otomotîv]] û [[enerjiya paqij]] a [[Amerîkî]] ye<ref>{{cite web|url=https://finance.yahoo.com/news/whats-correct-way-pronounce-tesla-asked-181021888.html|title=What's the correct way to pronounce 'Tesla'? We asked.|website=finance.yahoo.com|language=en-US|access-date=October 6, 2021}}</ref> ku navenda wê li [[Austin, Teksas|Austin]], [[Teksas|Texas]] e. Tesla [[wesayitên elektrîkê]] ([[otomobîl]] û [[Kamyon|kamyonên]] elektrîk), h[[ilanîna enerjiya bataryayê]] bo mal û şîrketan, [[panelên tavê]] û p[[êlên banê tavê]] sêwirîne û çêdike. Ji bilî vê yekê, Tesla yek ji wan pargîdaniyên herî biqîmet ên cîhanê ye. Ew di heman demê de bi sermayeya bazarê ji zêdetirî 760 mîlyar dolarî çêkerê wesayitan a herî binirx a cîhanê dimîne. Pargîdanî li çaraliyê cîhanê xwedan firotanên herî zêde yên wesayîtên elektrîkî yên batarî û wesayîtên elektrîkî yên pêvekirî bû, di sala 2021-an de qasî 21% ji bazara pîlê-elektrîk (temam elektrîk) û 14% ji bazara pêvekêşanê ([[Hîbrîd|hîbrîdên]] pêvekirî tê de) girt. Bi riya şaxa xwe ya [[Tesla Energy]], pargîdanî li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Dewletên Yekbûyî]] sazkerek sereke ya [[pergalên fotovoltaîk]] e. Tesla Energy di heman demê de yek ji mezintirîn dabînkerên gerdûnî yên pergalên hilanîna enerjiya bataryayê ye: di sala 2021-an de 3,99 [[gigawatt-saet]] (GWh) hatine saz kirin. Tesla di Tîrmeha 2003-an de ji hêla [[Martin Eberhard]] û [[Marc Tarpenning]] ve wekî [[Tesla Motors]] hate saz kirin. Navê pargîdaniyê rêzek ji dahêner û endezyarê elektrîkê [[Nikola Tesla]] re ye. Di Sibata 2004 de, bi veberhênanek 6,5 mîlyon dolarî, [[Elon Musk]] bû hîsedarê herî mezin ê pargîdaniyê. Ew ji sala 2008-an vir ve wekî [[CEO]] kar dike. Li gorî Musk, mebesta Tesla ew e ku alîkariya bilezkirina [[tevgera veguhastina domdar]] û enerjiyê bike, ku bi wesayîtên elektrîkî û [[enerjiya rojê]] ve tê peyda kirin. Tesla di sala 2009-an de dest bi hilberîna modela gerîdeya xwe ya yekem, otomobîla werzîşê ya [[Roadster]] kir. Li dû vê yekê [[Tesla Model S|modela S-ê]] di sala 2012-an de, [[Tesla Model X SUV|Model X SUV-ê]] di 2015-an de, modela [[Tesla Model 3|Model 3-ê]] di 2017-an de, û di sala 2020-an de [[Tesla Modela Y|modela Y-ya]] crossover hatin afirandin. Model 3 li çaraliyê cîhanê gerîdeya elektrîkî ya herî baş-firotanê ye, û di Hezîrana 2021-an de, bû yekem gerîdeya elektrîkî ku 1 mîlyon yekeyên gerdûnî firot.[9] Firotana gerdûnî ya Tesla di sala 2021-an de 936,222 otomobîl bûn, ku ji sala borî re %87 zêde bû, [10] û firotana berhevkirî di dawiya 2021-an de bi tevahî 2,3 mîlyon otomobîl bû. Di Cotmeha 2021-an de, sermaya bazara Tesla gihîşt 1 trîlyon dolar û bû şeşemîn pargîdaniya ku di dîroka Dewletên Yekbûyî de wiya dike. Tesla bû mijara gelek doz û nakokiyên ku ji daxuyanî û kiryarên CEO Elon Musk derketine, û her weha ji îdiayên hesabên afirîner, tolhildana belavkeran, binpêkirina mafên karkeran, û pirsgirêkên teknîkî yên çaresernekirî û xeternak ên hilberên wan. Di Îlona 2021-an de, [[Rêvebiriya Ewlehiya Trafîkê ya Rêwiyan a Neteweyî (NHTSA)]] ferman da Tesla ku daneyên têkildarî hemî wesayîtên firotanê yên Dewletên Yekbûyî, yên ku bi [[Autopilot]] ve girêdayî ne, radest bike. lêkolînên ajansê yên li ser mirinên trafîkê yên ku bi karanîna Autopilot ve girêdayî ne.<ref name=":21">{{cite web|url=https://www.consumerreports.org/autonomous-driving/nhtsa-safety-defect-investigation-tesla-autopilot-crashes-a6996819019/|title=Federal Government Opens Safety Defect Investigation Into Tesla Autopilot Crashes|last1=Barry|first1=Keith|date=August 16, 2021|website=Consumer Reports|access-date=May 22, 2022}}</ref> == Çavkanî == 973f9sm5y6zmz6as73rokfh0ay8s06e 1095353 1095350 2022-08-16T10:34:51Z Ferrus 5380 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper|nav=Tesla|logo=[[Wêne:Tesla_Motors.svg|170px]]|avabûn=[[California]], [[DYA]]|avaker=[[Martin Eberhard]] û [[Marc Tarpenning]]|malper=https://www.tesla.com|destpêkirin=[[2003]]}} Tesla, Inc. (/ˈtɛslə/ TESS-lə[b]) pargîdaniyek pirneteweyî ya [[otomotîv]] û [[enerjiya paqij]] a [[Amerîkî]] ye<ref>{{cite web|url=https://finance.yahoo.com/news/whats-correct-way-pronounce-tesla-asked-181021888.html|title=What's the correct way to pronounce 'Tesla'? We asked.|website=finance.yahoo.com|language=en-US|access-date=October 6, 2021}}</ref> ku navenda wê li [[Austin, Teksas|Austin]], [[Teksas|Texas]] e. Tesla [[wesayitên elektrîkê]] ([[otomobîl]] û [[Kamyon|kamyonên]] elektrîk), h[[ilanîna enerjiya bataryayê]] bo mal û şîrketan, [[panelên tavê]] û p[[êlên banê tavê]] sêwirîne û çêdike. Ji bilî vê yekê, Tesla yek ji wan pargîdaniyên herî biqîmet ên cîhanê ye. Ew di heman demê de bi sermayeya bazarê ji zêdetirî 760 mîlyar dolarî çêkerê wesayitan a herî binirx a cîhanê dimîne. Pargîdanî li çaraliyê cîhanê xwedan firotanên herî zêde yên wesayîtên elektrîkî yên batarî û wesayîtên elektrîkî yên pêvekirî bû, di sala 2021-an de qasî 21% ji bazara pîlê-elektrîk (temam elektrîk) û 14% ji bazara pêvekêşanê ([[Hîbrîd|hîbrîdên]] pêvekirî tê de) girt. Bi riya şaxa xwe ya [[Tesla Energy]], pargîdanî li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Dewletên Yekbûyî]] sazkerek sereke ya [[pergalên fotovoltaîk]] e. Tesla Energy di heman demê de yek ji mezintirîn dabînkerên gerdûnî yên pergalên hilanîna enerjiya bataryayê ye: di sala 2021-an de 3,99 [[gigawatt-saet]] (GWh) hatine saz kirin. Tesla di Tîrmeha 2003-an de ji hêla [[Martin Eberhard]] û [[Marc Tarpenning]] ve wekî [[Tesla Motors]] hate saz kirin. Navê pargîdaniyê rêzek ji dahêner û endezyarê elektrîkê [[Nikola Tesla]] re ye. Di Sibata 2004 de, bi veberhênanek 6,5 mîlyon dolarî, [[Elon Musk]] bû hîsedarê herî mezin ê pargîdaniyê. Ew ji sala 2008-an vir ve wekî [[CEO]] kar dike. Li gorî Musk, mebesta Tesla ew e ku alîkariya bilezkirina [[tevgera veguhastina domdar]] û enerjiyê bike, ku bi wesayîtên elektrîkî û [[enerjiya rojê]] ve tê peyda kirin. Tesla di sala 2009-an de dest bi hilberîna modela gerîdeya xwe ya yekem, otomobîla werzîşê ya [[Roadster]] kir. Li dû vê yekê [[Tesla Model S|modela S-ê]] di sala 2012-an de, [[Tesla Model X SUV|Model X SUV-ê]] di 2015-an de, modela [[Tesla Model 3|Model 3-ê]] di 2017-an de, û di sala 2020-an de [[Tesla Modela Y|modela Y-ya]] crossover hatin afirandin. Model 3 li çaraliyê cîhanê gerîdeya elektrîkî ya herî baş-firotanê ye, û di Hezîrana 2021-an de, bû yekem gerîdeya elektrîkî ku 1 mîlyon yekeyên gerdûnî firot.[9] Firotana gerdûnî ya Tesla di sala 2021-an de 936,222 otomobîl bûn, ku ji sala borî re %87 zêde bû, [10] û firotana berhevkirî di dawiya 2021-an de bi tevahî 2,3 mîlyon otomobîl bû. Di Cotmeha 2021-an de, sermaya bazara Tesla gihîşt 1 trîlyon dolar û bû şeşemîn pargîdaniya ku di dîroka Dewletên Yekbûyî de wiya dike. Tesla bû mijara gelek doz û nakokiyên ku ji daxuyanî û kiryarên CEO Elon Musk derketine, û her weha ji îdiayên hesabên afirîner, tolhildana belavkeran, binpêkirina mafên karkeran, û pirsgirêkên teknîkî yên çaresernekirî û xeternak ên hilberên wan. Di Îlona 2021-an de, [[Rêvebiriya Ewlehiya Trafîkê ya Rêwiyan a Neteweyî (NHTSA)]] ferman da Tesla ku daneyên têkildarî hemî wesayîtên firotanê yên Dewletên Yekbûyî, yên ku bi [[Autopilot]] ve girêdayî ne, radest bike. lêkolînên ajansê yên li ser mirinên trafîkê yên ku bi karanîna Autopilot ve girêdayî ne.<ref name=":21">{{cite web|url=https://www.consumerreports.org/autonomous-driving/nhtsa-safety-defect-investigation-tesla-autopilot-crashes-a6996819019/|title=Federal Government Opens Safety Defect Investigation Into Tesla Autopilot Crashes|last1=Barry|first1=Keith|date=August 16, 2021|website=Consumer Reports|access-date=May 22, 2022}}</ref> == Çavkanî == 0anuwounu4oot1dgyd04j8blvdjtwuf 1095354 1095353 2022-08-16T10:35:34Z Ferrus 5380 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper|nav=Tesla|logo=[[Wêne:Tesla_Motors.svg|170px]]|avabûn=[[California]], [[DYA]]|avaker=[[Martin Eberhard]] <br /> [[Marc Tarpenning]]|malper=https://www.tesla.com|destpêkirin=[[2003]]}} Tesla, Inc. (/ˈtɛslə/ TESS-lə[b]) pargîdaniyek pirneteweyî ya [[otomotîv]] û [[enerjiya paqij]] a [[Amerîkî]] ye<ref>{{cite web|url=https://finance.yahoo.com/news/whats-correct-way-pronounce-tesla-asked-181021888.html|title=What's the correct way to pronounce 'Tesla'? We asked.|website=finance.yahoo.com|language=en-US|access-date=October 6, 2021}}</ref> ku navenda wê li [[Austin, Teksas|Austin]], [[Teksas|Texas]] e. Tesla [[wesayitên elektrîkê]] ([[otomobîl]] û [[Kamyon|kamyonên]] elektrîk), h[[ilanîna enerjiya bataryayê]] bo mal û şîrketan, [[panelên tavê]] û p[[êlên banê tavê]] sêwirîne û çêdike. Ji bilî vê yekê, Tesla yek ji wan pargîdaniyên herî biqîmet ên cîhanê ye. Ew di heman demê de bi sermayeya bazarê ji zêdetirî 760 mîlyar dolarî çêkerê wesayitan a herî binirx a cîhanê dimîne. Pargîdanî li çaraliyê cîhanê xwedan firotanên herî zêde yên wesayîtên elektrîkî yên batarî û wesayîtên elektrîkî yên pêvekirî bû, di sala 2021-an de qasî 21% ji bazara pîlê-elektrîk (temam elektrîk) û 14% ji bazara pêvekêşanê ([[Hîbrîd|hîbrîdên]] pêvekirî tê de) girt. Bi riya şaxa xwe ya [[Tesla Energy]], pargîdanî li [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Dewletên Yekbûyî]] sazkerek sereke ya [[pergalên fotovoltaîk]] e. Tesla Energy di heman demê de yek ji mezintirîn dabînkerên gerdûnî yên pergalên hilanîna enerjiya bataryayê ye: di sala 2021-an de 3,99 [[gigawatt-saet]] (GWh) hatine saz kirin. Tesla di Tîrmeha 2003-an de ji hêla [[Martin Eberhard]] û [[Marc Tarpenning]] ve wekî [[Tesla Motors]] hate saz kirin. Navê pargîdaniyê rêzek ji dahêner û endezyarê elektrîkê [[Nikola Tesla]] re ye. Di Sibata 2004 de, bi veberhênanek 6,5 mîlyon dolarî, [[Elon Musk]] bû hîsedarê herî mezin ê pargîdaniyê. Ew ji sala 2008-an vir ve wekî [[CEO]] kar dike. Li gorî Musk, mebesta Tesla ew e ku alîkariya bilezkirina [[tevgera veguhastina domdar]] û enerjiyê bike, ku bi wesayîtên elektrîkî û [[enerjiya rojê]] ve tê peyda kirin. Tesla di sala 2009-an de dest bi hilberîna modela gerîdeya xwe ya yekem, otomobîla werzîşê ya [[Roadster]] kir. Li dû vê yekê [[Tesla Model S|modela S-ê]] di sala 2012-an de, [[Tesla Model X SUV|Model X SUV-ê]] di 2015-an de, modela [[Tesla Model 3|Model 3-ê]] di 2017-an de, û di sala 2020-an de [[Tesla Modela Y|modela Y-ya]] crossover hatin afirandin. Model 3 li çaraliyê cîhanê gerîdeya elektrîkî ya herî baş-firotanê ye, û di Hezîrana 2021-an de, bû yekem gerîdeya elektrîkî ku 1 mîlyon yekeyên gerdûnî firot.[9] Firotana gerdûnî ya Tesla di sala 2021-an de 936,222 otomobîl bûn, ku ji sala borî re %87 zêde bû, [10] û firotana berhevkirî di dawiya 2021-an de bi tevahî 2,3 mîlyon otomobîl bû. Di Cotmeha 2021-an de, sermaya bazara Tesla gihîşt 1 trîlyon dolar û bû şeşemîn pargîdaniya ku di dîroka Dewletên Yekbûyî de wiya dike. Tesla bû mijara gelek doz û nakokiyên ku ji daxuyanî û kiryarên CEO Elon Musk derketine, û her weha ji îdiayên hesabên afirîner, tolhildana belavkeran, binpêkirina mafên karkeran, û pirsgirêkên teknîkî yên çaresernekirî û xeternak ên hilberên wan. Di Îlona 2021-an de, [[Rêvebiriya Ewlehiya Trafîkê ya Rêwiyan a Neteweyî (NHTSA)]] ferman da Tesla ku daneyên têkildarî hemî wesayîtên firotanê yên Dewletên Yekbûyî, yên ku bi [[Autopilot]] ve girêdayî ne, radest bike. lêkolînên ajansê yên li ser mirinên trafîkê yên ku bi karanîna Autopilot ve girêdayî ne.<ref name=":21">{{cite web|url=https://www.consumerreports.org/autonomous-driving/nhtsa-safety-defect-investigation-tesla-autopilot-crashes-a6996819019/|title=Federal Government Opens Safety Defect Investigation Into Tesla Autopilot Crashes|last1=Barry|first1=Keith|date=August 16, 2021|website=Consumer Reports|access-date=May 22, 2022}}</ref> == Çavkanî == ch1782xqd7ps2fb1cz2llcarm1gdp7n 0 118971 1095249 1094978 2022-08-15T13:49:00Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank dewleta dîrokî | nav kurdî = Dewleta Memlûkan | nav = {{lang|ar|سلطنة المماليك}} | nav ziman = [[Erebî]] | nav2 = | nav2 ziman = | berê1_rûpel = Dûgela Eyûbiyan | berê1 al = Saladin's Standard.svg | sal destpêk = 1261 | sal dawî = 1517 | paşê1_rûpel = Dûgela Osmaniyan | paşê1 al = 1783 Ottoman Flag.svg | al = Mameluke Flag.svg | nîşan = Coat of arms of the Mamluk Sultan of Egypt.svg | nexşe = Mamluk Sultanate of Cairo 1317 AD.jpg | binnexşe = Nexşeya Memlûkiyan di sala 1317an de | paytext = [[Qahîre]] | ziman = [[Erebî]] | hikûmet = Xanedan | dîn = [[Islam]] | serokA1 = Elmustensir (xelîfe) | serokA2 = Elmutewekkil III (xelîfe) | serokA3 = Şecer Edurr (siltanê pêşîn) | serokA4 = Tûman Bey II (siltanê dawî) | serokA1 sal = Ji 1261 | serokA2 sal = heta 1508-1516 | serokA3 sal = Ji 1250 | serokA4 sal = heta 1517 | berê1 = [[Xanedana Eyûbiyan]] | paşê1 = [[Împeratoriya Osmanî]] }} '''Dewleta Memlûkan''', dewleteke dîrokî ye ku ji aliyê [[Xanedana Eyûbiyan|eyûbiyan]] ve li [[Misir]]ê hatiye damezrandin. Serweriya wan bêhtirî 200 salî li [[Misir]], [[Sûrî]], [[Dewleta Filistînê|Filistînê]] û [[Erebistana Siûdî]] berdewam bûye. Parçeyek ji malbata memlûkan, yên burcî, zimanê [[çerkezî]] diaxiftin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/31328805|title=A turning point in Mamluk history : the third reign of al-Nāṣir Muḥammad ibn Qalāwūn (1310-1341)|last=Levanoni|first=Amalia|date=1995|publisher=E.J. Brill|isbn=90-04-10182-9|location=Leiden|page=17|oclc=31328805}}</ref> ==Dîrok== [[File:A Mamluk from Aleppo.jpg|thumb|Mirovekî memlûk li [[Heleb]]ê (Sûrî)]] === Paşxane === [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] ku damezrênerê desthilatdariya [[Eyûbî]] bû (1171-1260 lî Misre), [[Misir|Misrê]] bi [[Sûriye]], beşên [[Nîvgirava Erebistanê|Erebistan]] û [[Firat]] welatên di bin desthilatdariya wî de ne. Piştî mirina wî di 1193 de, Misir, di bin destê kurekî wî de, dîsa bû padîşahiya xwe. Yek ji cîgirê Selahedîn, [[Melîk es-Salih Eyûb]], ji [[Çerkez]] û [[Tûra]] dora 1240 hezar kole kirîn, wan di bikaranîna çekan de perwerde kir û ji wan parêzvanek xurt çêkir. jê re dibêjin cerdevanê Memlûkan, yanî koleyan.<ref>{{runeberg.org|nfbf|0806.html Misir}}</ref> Di sala 1249an de di dema [[Seferên xaçperestan|Serga Xaçperestan a Heftemîn]] de mir û li şûna wî kurê wî [[Tûran Şah]] ku sala din ji aliyê leşkerên koleyan ve ku niha bûne xwediyê Misrê, hat kuştin. === Destûra destpêkê=== Dema Memlûk hatin ser hukim, li padîşahiyê bêîstîqrarîyek siyasî hebû, bi şer û pevçûnan û gelek caran guhertinên desthilatê. Di sala 1254an de komeke Memlûkan di bin serokatiya [[Seîf ed-Dîn Qutuz]] de desthilatdarî girt û Baxrîtên Turanî (Beharî) ku wê demê serdest bûn, ku li şûna wan bi Xanedaniya Eyûbiyan re li Sûriyê hevalbend bûn, derxistin. Dema ku Mongolan di sala 1258an de di bin destê [[Hülegü|Hülegü xan]] de êrîşî Sûriyê kirin, her du koman aştiyek demkî pêk anîn. Wan di [[Şerê Eyn Celût]] de Mongolan têk birin û şerê navxweyî ji nû ve dest pê kir. Di sala 1260 de, Qutuz ji aliyê [[Beybars|Baibars el-Bunduqdari]] ji Beharîyan ku xwe sultanê nû îlan kiribûn, hat kuştin. Di bin serweriya wî de, împaratoriya Memlûk hate yekkirin û aramkirin û gelek êrîş li dijî [[dewletên xaçparêz]] cîran pêk anî.<ref>http://countrystudies.us/egypt/17.htm</ref> Di sala 1291 de [[Ekrê]] hat zeftkirin. Baharî dê heta dawiya sedsala 14'an bibin xanedana desthilatdar a Siltanatiya Memlûkan. Di sala 1261an de Beybar li [[Qahîre]] perestgehek da neviyên [[Xanedana Ebasiyan|Ebbasî]] [[Xelîfetî|Xelîfeyên]] [[Bexda]]. Xelîfeyê dawîn ê desthilatdar li Bexdayê piştî fetihkirina Bexdayê di sala 1258an de ji aliyê mongolan ve hat îdamkirin. Li dîwana Memlûkan, "xîlafeta siyê" wê demê weke kargeheke manewî ya mîrasî hat parastin heta ku welat ji aliyê Osmaniyan ve hat dagirkirin. 1517, lê pir hêza rastîn ne di destê van xelîfeyan de bû, lê di pratîkê de sultanên Memlûk bindest bûn û ji ber vê yekê bi desthilatdariya wan a olî ve sînordar bûn. === Xanedaniya Burcî=== Tax di sala 1382an de ji aliyê xanedaneke Memlûkî ya nû, Borcîtiyên Çerkez ([[Xanedana Burcîyan]]), di bin destê Sultan [[Barkuk]] de hat hilkişandin. Di nav sultanên wan de yê herî girîng Kansuh el-Ghury (1501-16) bû, ku di 1503-13 de li [[Okyanûsa Hindî]] bi Portekîzî re şer kir da ku ji bo xwe û bazirganiya [[Komara Venedîk|Venetya]] rizgar bike [[Hindistan]]. Dema ku destûr da qasidên şah Îsmaîl Safî yên [[Sefewî|Faris]] ji bo [[Komara Venedîkê]] bi serbestî derbasî Sûriyê bibin, di demekê de bi Sultanê Osmanî [[Selim I]] re ket pevçûnê. dema ku Împaratoriya Osmanî ji van her du hêzan hat tehdît kirin. Selîm jî hêrs bû ku Kansûh li Misrê perestgehek da îdiakarê osmanî yê text. Hêzên osmaniyan bindestê Memlûkan [[Dulkadiroğlu|Dulkadir]] têk birin û di sala 1516an de êrîşî Sûriyê kirin, li Merc-Dabikê li nêzîkî [[Heleb|Helebê]] artêşa Memlûk têk bir. [[Siwariyên]] Memlûkan nikarîbûn li hember topên osmanî li ber xwe bidin, Sultan Kansuh ket û cîgirê wî [[Tuman bey II]] nekarî pêşî li Selîm bigire ku Qahîre û tevahiya Misrê di sala 1517an de bi dest bixe. Lêbelê Memlûkan di gelek waran de li Osmaniya nû [[Misir|wilayeta Misrê]] wek çîneke esilzade pozîsyona xwe ya pêşeng parastibûn û carinan ji waliyên osmanî zêdetir hêz bi dest dixistin. == Siltanên memlûk == === Siltanên Behrî (1250-1381) === * [[Um Xelîl Ismet Edunya we'Dîn Şecer Edurr]] (1250) *[[Qelêwun]] (1279–1290) * [[Chalil (Sultan)|al-Aschraf Chalil]] (1290–1293) * [[Al-Malik an-Nasir Muhammad|an-Nasir Muhammad I.]] (1293–1294) * [[Kitbugha|al-Adil Kitbugha]] (1294–1296) * [[Ladschin|al-Mansur Ladschin]] (1296–1299) * an-Nasir Muhammad I. (1299–1308) * [[Baibars II.|al-Muzaffar Baibars II.]] (1308–1309) * an-Nasir Muhammad I. (1309–1341) * [[al-Mansur Abu Bakr]] (1341) * [[al-Aschraf Kudschuk]] (1341–1342) * [[an-Nasir Ahmad I.]] (1342) * [[As-Salih Ismail (Mamluken)|as-Salih Ismail]] (1342–1345) * [[al-Kamil Schaban I.]] (1345–1346) * [[al-Muzaffar Haddschi I.]] (1346–1347) kuştin * [[an-Nasir al-Hasan]] (1347–1351) * [[as-Salih Salih]] (1351–1354) abgesetzt * an-Nasir al-Hasan (1354–1361) * [[al-Mansur Muhammad II.]] (1361–1363) * [[Aschraf Schaban|al-Aschraf Schaban II.]] (1363–1377) * [[al-Mansur Ali II.]] (1377–1381) * [[Selahedîn Elmelik Elmuzefer Hacî II yê kurê Şeban II Nasiredîn]] (1389-1390) === Siltanên Burcî (1382-1517) === * [[Seyfedîn Elmelik Ezahir Barqûq Elyebuxawî]] (1382–1389 û 1390–1399) * [[Faradsch|Farad]] (1399–1405) * [[al-Mansur Abd al-Aziz]] (1405) * Farad (1405–1412) * [[Al-Mustain (Ägypten)|al-Mustain]] (1412) * al-Mu'aiyad (1412–1421) * [[al-Muzaffar Ahmad II.]] (1421) * [[az-Zahir Tatar]] (1421) * [[as-Salih Muhammad III.]] (1421–1422) * [[Barsbay]] (1422–1438) * [[al-Aziz Yusuf]] (1438) * [[Dschakmak|Dschaqmaq]] (1438–1453) * [[al-Mansur Uthman]] (1453) * [[al-Aschraf Sayf ad-Din Inal]] (1453–1461) * [[al-Mu'ayyad Ahmad III.]] (1461) * [[Chuschqadam]] (1461–1467) * [[az-Zahir Bilbay]] (1467) * [[Timurbugha]] (1467–1468) * [[Kait-Bay|Qait Bay]] (1468–1496) * [[an-Nasir Muhammad IV.]] (1496–1498) Kuştin * [[az-Zahir Qansuh I.]] (1498–1500) * [[al-Aschraf Dschanbalat]] (1500–1501) * al-Adil Tuman Bay I. (1501) * [[Al-Ghuri|al-Aschraf Qansuh II. al-Ghuri]] (1501–1516) * [[Elmelik Eleşref Tûman Bey II]] (1516–1517) ==Mijâren têkildar== * [[Xanedana Eyûbiyan]] * [[Misir]] * [[Împeratoriya Osmanî]] * [[Xanedana Bahriyan]] ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{dîrok-şitil}} [[Kategorî:Dewletên dîrokî]] d91kyb1v17vfbwhx5qjoksjmxbm81sj 1095250 1095249 2022-08-15T13:49:21Z 2001:871:210:2D03:BD0A:D364:D1D5:681F wikitext text/x-wiki {{Agahîdank dewleta dîrokî | nav kurdî = Dewleta Memlûkan | nav = {{lang|ar|سلطنة المماليك}} | nav ziman = [[Erebî]] | nav2 = | nav2 ziman = | berê1_rûpel = Dûgela Eyûbiyan | berê1 al = Saladin's Standard.svg | sal destpêk = 1261 | sal dawî = 1517 | paşê1_rûpel = Dûgela Osmaniyan | paşê1 al = 1783 Ottoman Flag.svg | al = Mameluke Flag.svg | nîşan = Coat of arms of the Mamluk Sultan of Egypt.svg | nexşe = Mamluk Sultanate of Cairo 1317 AD.jpg | binnexşe = Nexşeya Memlûkiyan di sala 1317an de | paytext = [[Qahîre]] | ziman = [[Erebî]] | hikûmet = Xanedan | dîn = [[Islam]] | serokA1 = Elmustensir (xelîfe) | serokA2 = Elmutewekkil III (xelîfe) | serokA3 = Şecer Edurr (siltanê pêşîn) | serokA4 = Tûman Bey II (siltanê dawî) | serokA1 sal = Ji 1261 | serokA2 sal = heta 1508-1516 | serokA3 sal = Ji 1250 | serokA4 sal = heta 1517 | berê1 = [[Xanedana Eyûbiyan]] | paşê1 = [[Împeratoriya Osmanî]] }} '''Dewleta Memlûkan''', dewleteke dîrokî ye ku ji aliyê [[Xanedana Eyûbiyan|eyûbiyan]] ve li [[Misir]]ê hatiye damezrandin. Serweriya wan bêhtirî 200 salî li [[Misir]], [[Sûrî]], [[Dewleta Filistînê|Filistînê]] û [[Erebistana Siûdî]] berdewam bûye. Parçeyek ji malbata memlûkan, yên burcî, zimanê [[çerkezî]] diaxiftin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/31328805|title=A turning point in Mamluk history : the third reign of al-Nāṣir Muḥammad ibn Qalāwūn (1310-1341)|last=Levanoni|first=Amalia|date=1995|publisher=E.J. Brill|isbn=90-04-10182-9|location=Leiden|page=17|oclc=31328805}}</ref> ==Dîrok== [[File:A Mamluk from Aleppo.jpg|thumb|Mirovekî memlûk li [[Heleb]]ê (Sûrî)]] === Paşxane === [[Selahedînê Eyûbî|Seladîn]] ku damezrênerê desthilatdariya [[Eyûbî]] bû (1171-1260 lî Misre), [[Misir|Misrê]] û [[Sûriye]] heya 1341, beşên [[Nîvgirava Erebistanê|Erebistan]] û [[Firat]] welatên di bin desthilatdariya wî de ne. Piştî mirina wî di 1193 de, Misir, di bin destê kurekî wî de, dîsa bû padîşahiya xwe. Yek ji cîgirê Selahedîn, [[Melîk es-Salih Eyûb]], ji [[Çerkez]] û [[Tûra]] dora 1240 hezar kole kirîn, wan di bikaranîna çekan de perwerde kir û ji wan parêzvanek xurt çêkir. jê re dibêjin cerdevanê Memlûkan, yanî koleyan.<ref>{{runeberg.org|nfbf|0806.html Misir}}</ref> Di sala 1249an de di dema [[Seferên xaçperestan|Serga Xaçperestan a Heftemîn]] de mir û li şûna wî kurê wî [[Tûran Şah]] ku sala din ji aliyê leşkerên koleyan ve ku niha bûne xwediyê Misrê, hat kuştin. === Destûra destpêkê=== Dema Memlûk hatin ser hukim, li padîşahiyê bêîstîqrarîyek siyasî hebû, bi şer û pevçûnan û gelek caran guhertinên desthilatê. Di sala 1254an de komeke Memlûkan di bin serokatiya [[Seîf ed-Dîn Qutuz]] de desthilatdarî girt û Baxrîtên Turanî (Beharî) ku wê demê serdest bûn, ku li şûna wan bi Xanedaniya Eyûbiyan re li Sûriyê hevalbend bûn, derxistin. Dema ku Mongolan di sala 1258an de di bin destê [[Hülegü|Hülegü xan]] de êrîşî Sûriyê kirin, her du koman aştiyek demkî pêk anîn. Wan di [[Şerê Eyn Celût]] de Mongolan têk birin û şerê navxweyî ji nû ve dest pê kir. Di sala 1260 de, Qutuz ji aliyê [[Beybars|Baibars el-Bunduqdari]] ji Beharîyan ku xwe sultanê nû îlan kiribûn, hat kuştin. Di bin serweriya wî de, împaratoriya Memlûk hate yekkirin û aramkirin û gelek êrîş li dijî [[dewletên xaçparêz]] cîran pêk anî.<ref>http://countrystudies.us/egypt/17.htm</ref> Di sala 1291 de [[Ekrê]] hat zeftkirin. Baharî dê heta dawiya sedsala 14'an bibin xanedana desthilatdar a Siltanatiya Memlûkan. Di sala 1261an de Beybar li [[Qahîre]] perestgehek da neviyên [[Xanedana Ebasiyan|Ebbasî]] [[Xelîfetî|Xelîfeyên]] [[Bexda]]. Xelîfeyê dawîn ê desthilatdar li Bexdayê piştî fetihkirina Bexdayê di sala 1258an de ji aliyê mongolan ve hat îdamkirin. Li dîwana Memlûkan, "xîlafeta siyê" wê demê weke kargeheke manewî ya mîrasî hat parastin heta ku welat ji aliyê Osmaniyan ve hat dagirkirin. 1517, lê pir hêza rastîn ne di destê van xelîfeyan de bû, lê di pratîkê de sultanên Memlûk bindest bûn û ji ber vê yekê bi desthilatdariya wan a olî ve sînordar bûn. === Xanedaniya Burcî=== Tax di sala 1382an de ji aliyê xanedaneke Memlûkî ya nû, Borcîtiyên Çerkez ([[Xanedana Burcîyan]]), di bin destê Sultan [[Barkuk]] de hat hilkişandin. Di nav sultanên wan de yê herî girîng Kansuh el-Ghury (1501-16) bû, ku di 1503-13 de li [[Okyanûsa Hindî]] bi Portekîzî re şer kir da ku ji bo xwe û bazirganiya [[Komara Venedîk|Venetya]] rizgar bike [[Hindistan]]. Dema ku destûr da qasidên şah Îsmaîl Safî yên [[Sefewî|Faris]] ji bo [[Komara Venedîkê]] bi serbestî derbasî Sûriyê bibin, di demekê de bi Sultanê Osmanî [[Selim I]] re ket pevçûnê. dema ku Împaratoriya Osmanî ji van her du hêzan hat tehdît kirin. Selîm jî hêrs bû ku Kansûh li Misrê perestgehek da îdiakarê osmanî yê text. Hêzên osmaniyan bindestê Memlûkan [[Dulkadiroğlu|Dulkadir]] têk birin û di sala 1516an de êrîşî Sûriyê kirin, li Merc-Dabikê li nêzîkî [[Heleb|Helebê]] artêşa Memlûk têk bir. [[Siwariyên]] Memlûkan nikarîbûn li hember topên osmanî li ber xwe bidin, Sultan Kansuh ket û cîgirê wî [[Tuman bey II]] nekarî pêşî li Selîm bigire ku Qahîre û tevahiya Misrê di sala 1517an de bi dest bixe. Lêbelê Memlûkan di gelek waran de li Osmaniya nû [[Misir|wilayeta Misrê]] wek çîneke esilzade pozîsyona xwe ya pêşeng parastibûn û carinan ji waliyên osmanî zêdetir hêz bi dest dixistin. == Siltanên memlûk == === Siltanên Behrî (1250-1381) === * [[Um Xelîl Ismet Edunya we'Dîn Şecer Edurr]] (1250) *[[Qelêwun]] (1279–1290) * [[Chalil (Sultan)|al-Aschraf Chalil]] (1290–1293) * [[Al-Malik an-Nasir Muhammad|an-Nasir Muhammad I.]] (1293–1294) * [[Kitbugha|al-Adil Kitbugha]] (1294–1296) * [[Ladschin|al-Mansur Ladschin]] (1296–1299) * an-Nasir Muhammad I. (1299–1308) * [[Baibars II.|al-Muzaffar Baibars II.]] (1308–1309) * an-Nasir Muhammad I. (1309–1341) * [[al-Mansur Abu Bakr]] (1341) * [[al-Aschraf Kudschuk]] (1341–1342) * [[an-Nasir Ahmad I.]] (1342) * [[As-Salih Ismail (Mamluken)|as-Salih Ismail]] (1342–1345) * [[al-Kamil Schaban I.]] (1345–1346) * [[al-Muzaffar Haddschi I.]] (1346–1347) kuştin * [[an-Nasir al-Hasan]] (1347–1351) * [[as-Salih Salih]] (1351–1354) abgesetzt * an-Nasir al-Hasan (1354–1361) * [[al-Mansur Muhammad II.]] (1361–1363) * [[Aschraf Schaban|al-Aschraf Schaban II.]] (1363–1377) * [[al-Mansur Ali II.]] (1377–1381) * [[Selahedîn Elmelik Elmuzefer Hacî II yê kurê Şeban II Nasiredîn]] (1389-1390) === Siltanên Burcî (1382-1517) === * [[Seyfedîn Elmelik Ezahir Barqûq Elyebuxawî]] (1382–1389 û 1390–1399) * [[Faradsch|Farad]] (1399–1405) * [[al-Mansur Abd al-Aziz]] (1405) * Farad (1405–1412) * [[Al-Mustain (Ägypten)|al-Mustain]] (1412) * al-Mu'aiyad (1412–1421) * [[al-Muzaffar Ahmad II.]] (1421) * [[az-Zahir Tatar]] (1421) * [[as-Salih Muhammad III.]] (1421–1422) * [[Barsbay]] (1422–1438) * [[al-Aziz Yusuf]] (1438) * [[Dschakmak|Dschaqmaq]] (1438–1453) * [[al-Mansur Uthman]] (1453) * [[al-Aschraf Sayf ad-Din Inal]] (1453–1461) * [[al-Mu'ayyad Ahmad III.]] (1461) * [[Chuschqadam]] (1461–1467) * [[az-Zahir Bilbay]] (1467) * [[Timurbugha]] (1467–1468) * [[Kait-Bay|Qait Bay]] (1468–1496) * [[an-Nasir Muhammad IV.]] (1496–1498) Kuştin * [[az-Zahir Qansuh I.]] (1498–1500) * [[al-Aschraf Dschanbalat]] (1500–1501) * al-Adil Tuman Bay I. (1501) * [[Al-Ghuri|al-Aschraf Qansuh II. al-Ghuri]] (1501–1516) * [[Elmelik Eleşref Tûman Bey II]] (1516–1517) ==Mijâren têkildar== * [[Xanedana Eyûbiyan]] * [[Misir]] * [[Împeratoriya Osmanî]] * [[Xanedana Bahriyan]] ==Çavkanî== {{Çavkanî}} {{dîrok-şitil}} [[Kategorî:Dewletên dîrokî]] geu3gqof3y4yiek193ifsmri36ij5fq 0 123424 1095340 1094742 2022-08-16T07:44:22Z CommonsDelinker 599 Wêneyê bi navê Cûrên_Xelatên_Youtubê.jpg ji gotarê hate jêbirin, ji ber ku ew li Commonsê ji aliyê [[commons:User:King of Hearts|King of Hearts]] ve hate jêbirin. Sedema jêbirinê: [[:c:COM:VRT|No permission]] since 23 June 2022 wikitext text/x-wiki {{Gotara bêçavkanî}}[[Wêne:Noor Naem.jpg|thumb|Youtubereke jin a navdar a ku bi milyonan [[şopîner]]ên wê hene.]] [[Wêne:Like Nastya.png|thumb|Youtubereke qîz û bavê xwe çar xelatên cewherî birine (2019)]] [[Wêne:Juno Birch for Vogue Taiwan.jpg|thumb|Youtuberekî ''[[drag]]'' ê [[taywan]]î]] [[Youtuber]] ew kese yê ku vîdyoyan çêdike û li ser [[YouTube|YouTubê]] belav dike û YouTube wek [[platform]]a serekî dihejmêrê û xwedan cemawere û bînerekî zor e ji ber vê êkê dibêjinê "youtuber". == Cureyên vîdeoyên bi destê youtuberan == *''[[Tag]]'' *[[50 pirsên di warê min de]] *''[[Q&A]]'' (P&B, Pirsyar û Bersiv) *''[[Unboxing]]'' *''[[Challenge]]'' (yên youtuberên pêşbirkexwaz) *[[Vlog]] == Cureyên youtuberan == *Youtuberên vîdeoyên wan li ser şêweya jiyanê, modeya lixwekirinê, makyajkirin... *''[[Booktuber]]'' (youtuberên ku li ser pirtûkan disekinin) *''[[Gamer]]'' (youtuberên lîstikên vîdeoyî) *[[Youtuberên henekker]] == Reklam, sponsorên youtuberan û qezenckirina dirav li ba youtuberan == {{...}} == Wergirtina xelatan == Xelatên YouTubê jêk cidane gelek cureyên xelatan hene ku ew jik mertal in bi inglîzî dibêjinê ''YouTube Play Button'', li dîv vê rêzbendê youtuberan xelat dikin. * [[Mertalê zîv]]: ji bo kanalên ku 100.000 aboneyên wan hene (100 hezar endam). * [[Mertalê zêrîn]]: ji bo kanalên ku 1.000.000 aboneyên wan hene (yek milyon endam). * [[Mertalê cewherî]]: ji bo kanalên ku 10.000.000 aboneyên wan hene (deh milyon endam). * [[Mertalê taybet]]: ji bo kanalên ku 50.000.000 aboneyên wan hene (pêncî milyon endam). * [[Mertalê cewherî yê sor]]: ji bo kanalên ku 100.000.000 aboneyên wan hene (sed milyon endam). == Pênc kenalên pitirîn endam li ser Youtubê li sala 2021ê == * [[T-Series]], 193 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCq-Fj5jknLsUf-MWSy4_brA|title=T-Series - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[Cocomelon]], 118 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCbCmjCuTUZos6Inko4u57UQ|title=Cocomelon - Nursery Rhymes - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[SET India]], 115 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/c/setindia|title=SET India - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[PewDiePie]], 110 milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UC-lHJZR3Gqxm24_Vd_AJ5Yw|title=PewDiePie - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> * [[Kids Diana Show]],  83,5  milyon endam hene.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UCk8GzjMOrta8yxDcKfylJYw|title=✿ Kids Diana Show - YouTube|website=www.youtube.com|access-date=2021-09-21}}</ref> == Youtuberên kurd == {| class="wikitable" |+ ! Navê youtuber/ê ! Navê kenalê ! Hejmara endaman ! Çavkanî{{Çavk}} |- align="right" |[[Pêşawa Berezencî]] |[[Kurd Gamers]] |540 000 | |- align="right" |[[Ibrahîm Mohsin]] |[[Lucky Ibo]] |381 000 | |- align="right" |[[Akar Farayidûn]] |[[AkA assassiN]] |321 000 | |- align="right" |[[Mabast King|Mebest Beha'dîn]] |[[Mabast King]] |291 000 | |- align="right" |[[Karzan Hîşam]] |[[Karzan Hisham (YouTube)]] |284 000 | |- align="right" |[[Mîr Omer]] |[[Kurdish Gamer]] |281 000 | |- align="right" |[[Mama Qala]] |[[Mama Qala (YouTube)]] |232 000 | |- align="right" |[[Hozan Feyisel]] |[[Hozan B12]] |268 000 | |- align="right" |[[Ranco Mehmûd]] |[[Ranjo]] |227 000 | |- align="right" |[[Secad Şingalî]] |[[Sajad Shingali]] |182 000 |https://youtube.com/c/SajadShingali |} == Çavkanî == {{Çavkanî}} [[Kategorî:YouTube]] [[Kategorî:Youtuber]] olfy6w1sdp2eqzrlf8o05uqcvvav0h0 3 128924 1095255 1095010 2022-08-15T15:34:54Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Microsoft | logo = [[Wêne:Microsoft_logo_and_wordmark.svg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|USA}} [[Albuquerque]], [[New Mexico]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Bill Gates]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Paul Allen]] (gründer)<br />[[Steve Ballmer]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Microsoft | malper = [http://www.microsoft.com www.microsoft.com] }} rbuljhbxuyddwv066wl2dmuqcg9mte6 1095256 1095255 2022-08-15T15:44:29Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:Microsoft_logo_and_wordmark.svg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|USA}} [[Albuquerque]], [[New Mexico]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Bill Gates]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Paul Allen]] (gründer)<br />[[Steve Ballmer]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com WWW.itsca-brokers.com] }} 5fwtrxu0i9aoi082e6urup7n1lu4oqa 1095257 1095256 2022-08-15T15:44:54Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:Microsoft_logo_and_wordmark.svg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|USA}} [[Albuquerque]], [[New Mexico]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Bill Gates]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Paul Allen]] (gründer)<br />[[Steve Ballmer]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} 1j6idtcgnxx3grp9tptq5aj0s0nx0lb 1095258 1095257 2022-08-15T15:45:44Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|USA}} [[Albuquerque]], [[New Mexico]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Bill Gates]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Paul Allen]] (gründer)<br />[[Steve Ballmer]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} fk510wgpjb157vur4026pviuvbtvrth 1095259 1095258 2022-08-15T15:48:54Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|USA}} [[Albuquerque]], [[New Mexico]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Bill Gates]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Paul Allen]] (gründer)<br />[[Steve Ballmer]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê. ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. mi1hccmh5u2fuwcqcmv4ecm0xztaans 1095260 1095259 2022-08-15T15:49:50Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|USA}} [[Albuquerque]], [[New Mexico]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Paul Allen]] (gründer)<br />[[Steve Ballmer]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê. ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. 0xc6mqmfn6wz099gtn085k7cvabbjks 1095261 1095260 2022-08-15T15:51:11Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|Iran}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê. ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. mimpb9f60rbsdh0uxosow9ck4b2ohc2 1095262 1095261 2022-08-15T15:51:35Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê. ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. tpx2ps0q74vqkrmdfuybre3ymgjr8so 1095263 1095262 2022-08-15T15:52:20Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Çalakî */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê. ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} a7uak2r7r8bfbj5vxoupsl9x4x7fzwt 1095264 1095263 2022-08-15T15:53:33Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Çalakî */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê. ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. == Girêdanên derve == ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} aahuhsr6p78nte0i7jxo5vw1tx1p3oy 1095265 1095264 2022-08-15T15:54:03Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Çavkanî */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê. ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. == Girêdanên derve == ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] j3gpfhwx4iww3771edb13q8f3pi9nka 1095284 1095265 2022-08-15T16:47:36Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. == Girêdanên derve == ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] m6cv6lodxxmujcrd9dxfemafi8jrjd2 1095285 1095284 2022-08-15T16:50:23Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. == Girêdanên derve == ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] k2ilu0ppip3dc9mak608nmx4skrz4oj 1095286 1095285 2022-08-15T16:53:01Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] m2rn03429ckhf2xh4x493bqopu0716n 1095287 1095286 2022-08-15T16:55:26Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike. == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] 01qzuqfakpvsrs5c1opahpraav437rr 1095288 1095287 2022-08-15T16:57:43Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Çalakî */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li Îran û Tehranê bi armanca perwerdekirina bazarên forex û darayî hat damezrandin. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] lw64xp2m9krpf31efgkbtb9ozj5zmqr 1095289 1095288 2022-08-15T16:58:40Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir [[Stenbolê]].<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] mxg3j4cyhpdr5cfhdts6nd8pzn77mk5 1095290 1095289 2022-08-15T17:00:45Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Çalakî */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir [[Stenbolê]].<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] 5ttsmpeh1dnsyug560k9ls6kcz7rwlh 1095291 1095290 2022-08-15T17:02:57Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Çalakî */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir [[Stenbolê]].<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] 7pl8ff692oohz4u6dklnsln0lb9r1c3 1095292 1095291 2022-08-15T17:05:22Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] s18q7094adt0klp88dmelta5uxf79aw 1095293 1095292 2022-08-15T17:10:07Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|IR}} [[tehran]], [[istanbol]], ([[4. april]] [[1975]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|USA}} [[Redmond]], [[Washington]] | hejmara_karkêran = 93,000 le 100 dewlad (2009) | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] awnj7g5tded8qkjxn0z1lcsgomtp05x 1095294 1095293 2022-08-15T17:14:54Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = {{flagg|TR}} [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = {{flagg|TR}} [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] gpa5dw9hgmbvkvm8k0ot1imsazb1ca4 1095295 1095294 2022-08-15T17:15:26Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] pamrkmnjss0tkoz1utuc1w9wgb80ncq 1095296 1095295 2022-08-15T17:20:49Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Girêdanên derve */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] * [https://www.ilna.ir/Section-entertainment-12/1170378-how-to-choose-best-forex-broker-for-iranians-by-itsca ji aliyê xwe ve] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] m6k1qepo55hqq142je85pw7nt8mu5c0 1095297 1095296 2022-08-15T17:21:05Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Girêdanên derve */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] * [https://www.ilna.ir/Section-entertainment-12/1170378-how-to-choose-best-forex-broker-for-iranians-by-itsca ji aliyê xwe ve] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] lhuvolk713wu0dmjn9zg7y22ii62rmk 1095298 1095297 2022-08-15T17:21:55Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Girêdanên derve */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] * [https://www.ilna.ir/Section-entertainment-12/1170378-how-to-choose-best-forex-broker-for-iranians-by-itsca ji aliyê xwe ve] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] 4sqarp2mbwufyaou5rfagry3q002gcf 1095299 1095298 2022-08-15T17:23:21Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Girêdanên derve */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] * [https://www.ilna.ir/Section-entertainment-12/1170378-how-to-choose-best-forex-broker-for-iranians-by-itsca ji aliyê xwe ve] * [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/06/29/2575863/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%B2%D9%88%D8%B1-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8 Windsor an RoboForex - kîjan broker çêtir e?] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî:Îranî]] [[Kategorî:Mirov bijî]] [[Kategorî:CEO]] [[Kategorî:Serokê Lijneya]] t8jykj6fia3wy62fwoer4lfx0n9pane 1095300 1095299 2022-08-15T17:30:01Z Mahbobehrostami2022 51689 /* Çavkanî */ wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Etska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Etska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] * [https://www.ilna.ir/Section-entertainment-12/1170378-how-to-choose-best-forex-broker-for-iranians-by-itsca ji aliyê xwe ve] * [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/06/29/2575863/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%B2%D9%88%D8%B1-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8 Windsor an RoboForex - kîjan broker çêtir e?] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî: Îranî]] [[Kategorî:Şirket]] [[Kategorî:Şirketên Îranî]] ffpp6fhbntax3zfgdbpj8xo7xsa5bm3 1095301 1095300 2022-08-15T17:31:12Z Mahbobehrostami2022 51689 wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Itska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Itska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] * [https://www.ilna.ir/Section-entertainment-12/1170378-how-to-choose-best-forex-broker-for-iranians-by-itsca ji aliyê xwe ve] * [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/06/29/2575863/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%B2%D9%88%D8%B1-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8 Windsor an RoboForex - kîjan broker çêtir e?] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî: Îranî]] [[Kategorî:Şirket]] [[Kategorî:Şirketên Îranî]] 05paaqxrtlrw9gqmr6rh1gqxjomcnl0 1095303 1095301 2022-08-15T17:33:02Z Mahbobehrostami2022 51689 Rûpel hat valakirin wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 129140 1095248 1095226 2022-08-15T13:26:07Z Biyolojiyabikurdi 31567 wikitext text/x-wiki [[Wêne:Dipole xmting antenna animation 4 408x318x150ms.gif|thumb|Anîmasyona antenna dupolê ya nîv-pêl pêlên radyoyê radike, xetên qada elektrîkê nîşan dide.]] '''Pêlên radyoyê''' yan jî '''Pêlên elektromagnetîkê radyoyê''', cureyek pêlên elektromagnetîk in ku bi dirêjtirîn pêlên di [[Şebenga karomiqnatîsî|spektruma elektromagnetîk]] de, bi gelemperî bi frekansên 300 gigahertz (GHz) û jêr ve tê belavkirin. Di 300 GHz de, dirêjahiya pêlê 1 mm e (ji gewrê birincê kurttir e); di 30 Hz de dirêjahiya pêlê ya têkildar 10.000 kîlomêtre ye ku ji nîvtîreya dinyayê (erd) dirêjtir e.(Nîvtîreya erdê 6.371 kîlometre ye). Wekê hemî pêlên elektromagnetîk, pêlên radyoyê jî di valahiyê de bi [[leza ronahiyê]] û di [[atmosfera dinyayê]] de bi pêşveçûnek hêdî tevdigere. Pêlên radyoyê ji aliyê pirçikên barkirî yên ku lezê dikişînin têne hilberandin, wekî herikînên elektrîkê yên ku bi demê re ye diguhere.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com.tr/books?id=QMKSDQAAQBAJ&q=%22radio+wave%22+time+varying+electric+current&pg=PA16&redir_esc=y|title=Radio Systems Engineering|last=Ellingson|first=Steven W.|date=2016-10-06|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-316-78516-4|language=en}}</ref> Pêlên radyoyê yên xwezayî ji hêla birûskê û tiştên [[Stêrnasî|astronomîk]] ve têne belav kirin û beşek in ji tîrêjên cismên bejayiyê ye ku ji aliyê hemî tiştên germ ve têne belav kirin. Pêlên radyoyê bi awayekî sûnî ji aliyê amûrek elektronîkî ya bi navê veguhezkar ve têne çêkirin ku bi antêna ku pêlan radike ve girêdayî ye. Pêl ji aliyê antenek din ve girêdayî wergirê radyoyê ve têne wergirtin ku sînyala wergirtî hildiweşîne. Pêlên radyoyê di teknolojiya nûjen de ji bo ragihandina radyoya sabît û mobîl, weşan, radar û pergalên navîgasyonê yên radyoyê, satelaytên ragihandinê, torên komputerên bêtêl û ji aliyê gelek sepanên din pir berfireh ve têne bikar anîn. Frekansên cuda yên pêlên radyoyê di atmosfera dinyayê de xwedî taybetmendiyên belavbûna cihê ne ku pêlên dirêj dikarin li dora astengên mîna çiyayan bizivirin û li pêy xêzkirina erdê, (pêlên erdê) pêlên kurttir dikarin îonosferê nîşan bidin û li derveyî asoyê vegerin erdê (pêlên ezman), di heman demê de ku dirêjahiya pêlên pir kurt pir hindik ditewin yan jî dişkên û li ser xetek dîtbarî dimeşin, ji ber vê yekê navbera belavbûna wan bi asoya dîtbarî ve sînorkirî ye. Ji bo pêşîlêgirtina destwerdana di navbera bikarhênerên cihêreng de, hilberîna sûnî û karanîna pêlên radyoyê bi qanûnê bi tundî têne birêvebirin ku ji aliyê saziyek navneteweyî ya bi navê [[Yekîtiya Telekomunîkasyona Navneteweyî (ITU)]] ve hatiye hevrêz kirin ku pêlên radyoyê wekî "pêlên elektromagnetîk ên frekansên ku bi ji 3.000 [[GHz]] kêmtir in, li fezayê bêyî rêbernameyek çêkirî têne belav kirin" pênase dike. Spectruma radyoyê li ser bingeha frekansê li çend bandên radyoyê tê dabeş kirin ku ji bo bikaranîna cûda têne veqetandin. == Ragihandina radyo an jî televîzyonê bi pêlên radyoyê == Ragihandina radyoyê û televîzyonê bi pêlên radyoyê rû dide. Ji mîkrofonê deng, ji kamerayê jî dîmen bi şêweyî sînyalên elktronî digihîje veguhezkarê. Sînyalên dengê an jî sînyalên dîmenê ji aliyê veguhezkar ve tê rêkxistin (bi înglîzî: modulation). Veguhezkar bi antenek ve girêdayî ye. Deng an jî dimenên hatiyê rêkxistin bi şeweyî pêlên radyoyê, bi navbeynkariya vê antênê li ezman tê belavkirin. Di her radyo an jî televîzyonek de antenek heye û bi wergirê radyoyê an jî televîzyonê ve girêdayî ye. Gava pêlên radyoyê rastê antenê tên, pêl ji aliyê antênê ve tên wergirtin û tên şandin bo wergirê. Wergir, deng an jî dîmenên bi awayekî destkarî (sûnî) hatiyê rêkxistin, dubare werdigerîne şêweyî wî yê resen. Bi vî awayê sînyalên ji veguhezkarê hatine belavkirin, di radyoyê de wekî deng, di televizyone de wekî deng û dîmen peyda dibe. ==Kifşkirin== Pêlên radyoyê yekem car ji aliyê teoriya elektromagnetîzmê ve ku di sala 1867an de ji aliyê fîzîknasê matematîkî yê Skotlandî [[James Clerk Maxwell]] ve hatiye pêşniyar kirin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/48014525|title=James Clerk Maxwell|last=Harman|first=P. M.|date=2001|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-00585-X|edition=|location=Cambridge, UK|oclc=48014525}}</ref> Teoriya wî ya matematîkî ku niha jê re hevkêşeyên Maxwell tê gotin, pêşbînî kir ku qadek elektrîkî û magnetîkî ya hevgirtî dikare wekî "wek pêlek elektromagnetîkî" di fezayê de bigere. Maxwell pêşniyar kir ku ronahî ji pêlên elektromagnetîk ên bi dirêjahiya pêlên pir kurt pêk tê. Di sala 1887an de fîzîknasê Alman [[Heinrich Hertz]] rastiya pêlên elektromagnetîk ên Maxwell bi ceribandina pêlên radyoyê di laboratûara xwe de hilberand û ev hilberîn nîşan da ku ev taybetmendiyên pêlan wekî ronahiyê nîşan didin ku tê de pêlên rawestayî, refleksyon, veqetandin û polarîzasyon, hene. Dahênerê îtalî Guglielmo Marconi di navbera salên 1894 û 1895an de yekem veguhezkar û wergirên radyoyê yên pratîkî pêş xist.<ref>{{Cite web|url=https://www.aaas.org/heinrich-hertz-and-electromagnetic-radiation|title=Heinrich Hertz and electromagnetic radiation {{!}} American Association for the Advancement of Science|website=www.aaas.org|language=en|access-date=2022-08-14}}</ref> Di sala 1909an de ji ber xebatên xwe yên radyoyê [[Xelata Nobelê]] ya fîzîkê wergirt. Ragihandina radyoyê li dora sala 1900an dest bi bikaranîna bazirganiyê kir. Têgeha nûjen "pêla radyoyê" li dora sala 1912an de li cîhê navê orîjînal "pêla Hertzian" girt. ==Nifş û wergirtin== [[Wêne:Dipole receiving antenna animation 6 800x394x150ms.gif|thumb|Diyagrama anîmasyon a antena dupolê ya nîv-pêl ku pêlek radyoyê werdigire. Antena ji du hêlînên metal ên bi wergirê R ve girêdayî ne. Qada elektrîkê (E, tîrên kesk) ya pêla tê, elektronên di daran de ber bi pêş û paş ve dikişîne, li dawiyan bi awayekî erênî (+) û neyînî (-) bar dike.]] Pêlên radyoyê, dema ku bilez dibin, ji aliyê parçikên şarjkirî ve tên radyajkirin. Çavkaniyên xwezayî yên pêlên radyoyê dengê radyoyê ku ji hêla birûskê û pêvajoyên din ên xwezayî yên di atmosfera Erdê de têne hilberandin û çavkaniyên radyoyê yên astronomîk ên li fezayê yên wekî roj, galaksî û nebulan hene. Hemî tiştên germ pêlên radyoyê yên bi frekansa bilind (mîkropêl) wekî beşek ji radyasyona cismên xwe yên reş radikin. Pêlên radyoyê bi awayekî sûnî ji aliyê herikên elektrîkê yên ku di wextê de diguhere têne hilberandin ku ji elektronên ku ber bi paş û paş ve diherikin di navgînek metalî ya bi teşe ya taybetî de ku jê re anten tê gotin pêk tê. Amûrek elektronîkî ya ku jê re veguhezkara radyoyê tê gotin, herikîna elektrîkê ya ossilî li antena dide û antena hêzê wekî pêlên radyoyê radike. Pêlên radyoyê ji hêla antenek din ve girêdayî wergirê radyoyê têne wergirtin. Dema ku pêlên radyoyê li antena wergirtinê dikeve, ew elektronên di metalê de ber bi pêş û paş ve diçin tên û herikên hûrik ên piçûk ên ku ji aliyê wergir ve têne tespît kirin diafirînin. Ji mekanîka kuantûmê, mîna radyasyonên elektromagnetîk ên din ên wekî ronahiyê, pêlên radyoyê dikarin wekî herikînên perçeyên bingehîn ên nebarkirî yên ku jê re foton têne gotin werin hesibandin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/162129674|title=Radio antennas and propagation|last=Gosling|first=W.|date=1998|publisher=Newnes|isbn=978-0-7506-3741-1|location=Oxford|oclc=162129674}}</ref> Dema ku di antena wergir de elektron enerjiyê wekî fotonên radyoyê vedigirin, di antenekê de ku pêlên radyoyê vediguhêze, elektronên di antena de enerjiyê di pakêtên veqetandî yên bi navê fotonên radyoyê derdixin. Antena, wekî lazerekê, emiterek hevgirtî ya fotonan e, ji ber vê yekê fotonên radyoyê hemî di qonaxê de ne.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/1198235941|title=Our changing views of photons : a tutorial memoir|last=Shore|first=Bruce W.|date=2020|isbn=978-0-19-260764-5|edition=[First edition]|location=Oxford|oclc=1198235941}}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[en:Radio wave]] i24ye37875i1n897bbfq224zl1e6nh4 1095268 1095248 2022-08-15T16:10:36Z Biyolojiyabikurdi 31567 /* Ragihandina radyo an jî televîzyonê bi pêlên radyoyê */ wikitext text/x-wiki [[Wêne:Dipole xmting antenna animation 4 408x318x150ms.gif|thumb|Anîmasyona antenna dupolê ya nîv-pêl pêlên radyoyê radike, xetên qada elektrîkê nîşan dide.]] '''Pêlên radyoyê''' yan jî '''Pêlên elektromagnetîkê radyoyê''', cureyek pêlên elektromagnetîk in ku bi dirêjtirîn pêlên di [[Şebenga karomiqnatîsî|spektruma elektromagnetîk]] de, bi gelemperî bi frekansên 300 gigahertz (GHz) û jêr ve tê belavkirin. Di 300 GHz de, dirêjahiya pêlê 1 mm e (ji gewrê birincê kurttir e); di 30 Hz de dirêjahiya pêlê ya têkildar 10.000 kîlomêtre ye ku ji nîvtîreya dinyayê (erd) dirêjtir e.(Nîvtîreya erdê 6.371 kîlometre ye). Wekê hemî pêlên elektromagnetîk, pêlên radyoyê jî di valahiyê de bi [[leza ronahiyê]] û di [[atmosfera dinyayê]] de bi pêşveçûnek hêdî tevdigere. Pêlên radyoyê ji aliyê pirçikên barkirî yên ku lezê dikişînin têne hilberandin, wekî herikînên elektrîkê yên ku bi demê re ye diguhere.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com.tr/books?id=QMKSDQAAQBAJ&q=%22radio+wave%22+time+varying+electric+current&pg=PA16&redir_esc=y|title=Radio Systems Engineering|last=Ellingson|first=Steven W.|date=2016-10-06|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-316-78516-4|language=en}}</ref> Pêlên radyoyê yên xwezayî ji hêla birûskê û tiştên [[Stêrnasî|astronomîk]] ve têne belav kirin û beşek in ji tîrêjên cismên bejayiyê ye ku ji aliyê hemî tiştên germ ve têne belav kirin. Pêlên radyoyê bi awayekî sûnî ji aliyê amûrek elektronîkî ya bi navê veguhezkar ve têne çêkirin ku bi antêna ku pêlan radike ve girêdayî ye. Pêl ji aliyê antenek din ve girêdayî wergirê radyoyê ve têne wergirtin ku sînyala wergirtî hildiweşîne. Pêlên radyoyê di teknolojiya nûjen de ji bo ragihandina radyoya sabît û mobîl, weşan, radar û pergalên navîgasyonê yên radyoyê, satelaytên ragihandinê, torên komputerên bêtêl û ji aliyê gelek sepanên din pir berfireh ve têne bikar anîn. Frekansên cuda yên pêlên radyoyê di atmosfera dinyayê de xwedî taybetmendiyên belavbûna cihê ne ku pêlên dirêj dikarin li dora astengên mîna çiyayan bizivirin û li pêy xêzkirina erdê, (pêlên erdê) pêlên kurttir dikarin îonosferê nîşan bidin û li derveyî asoyê vegerin erdê (pêlên ezman), di heman demê de ku dirêjahiya pêlên pir kurt pir hindik ditewin yan jî dişkên û li ser xetek dîtbarî dimeşin, ji ber vê yekê navbera belavbûna wan bi asoya dîtbarî ve sînorkirî ye. Ji bo pêşîlêgirtina destwerdana di navbera bikarhênerên cihêreng de, hilberîna sûnî û karanîna pêlên radyoyê bi qanûnê bi tundî têne birêvebirin ku ji aliyê saziyek navneteweyî ya bi navê [[Yekîtiya Telekomunîkasyona Navneteweyî (ITU)]] ve hatiye hevrêz kirin ku pêlên radyoyê wekî "pêlên elektromagnetîk ên frekansên ku bi ji 3.000 [[GHz]] kêmtir in, li fezayê bêyî rêbernameyek çêkirî têne belav kirin" pênase dike. Spectruma radyoyê li ser bingeha frekansê li çend bandên radyoyê tê dabeş kirin ku ji bo bikaranîna cûda têne veqetandin. == Ragihandina radyo an jî televîzyonê bi pêlên radyoyê == Ragihandina radyoyê û televîzyonê bi pêlên radyoyê rû dide. Ji mîkrofonê deng, ji kamerayê jî dîmen bi şêweyî sînyalên elektronî digihîje veguhezkarê. Sînyalên dengê an jî sînyalên dîmenê ji aliyê veguhezkar ve tê rêkxistin (bi înglîzî: modulation). Veguhezkar bi antenek ve girêdayî ye. Deng an jî dimenên hatiyê rêkxistin bi şeweyî pêlên radyoyê, bi navbeynkariya vê antênê li ezman tê belavkirin. Di her radyo an jî televîzyonek de antenek heye û bi wergirê radyoyê an jî televîzyonê ve girêdayî ye. Gava pêlên radyoyê rastê antenê tên, pêl ji aliyê antênê ve tên wergirtin û tên şandin bo wergirê. Wergir, deng an jî dîmenên bi awayekî destkarî (sûnî) hatiyê rêkxistin, dubare werdigerîne şêweyî wî yê resen. Bi vî awayî sînyalên ji veguhezkarê hatine belavkirin, di radyoyê de wekî deng, di televizyone de wekî deng û dîmen peyda dibe. ==Kifşkirin== Pêlên radyoyê yekem car ji aliyê teoriya elektromagnetîzmê ve ku di sala 1867an de ji aliyê fîzîknasê matematîkî yê Skotlandî [[James Clerk Maxwell]] ve hatiye pêşniyar kirin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/48014525|title=James Clerk Maxwell|last=Harman|first=P. M.|date=2001|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-00585-X|edition=|location=Cambridge, UK|oclc=48014525}}</ref> Teoriya wî ya matematîkî ku niha jê re hevkêşeyên Maxwell tê gotin, pêşbînî kir ku qadek elektrîkî û magnetîkî ya hevgirtî dikare wekî "wek pêlek elektromagnetîkî" di fezayê de bigere. Maxwell pêşniyar kir ku ronahî ji pêlên elektromagnetîk ên bi dirêjahiya pêlên pir kurt pêk tê. Di sala 1887an de fîzîknasê Alman [[Heinrich Hertz]] rastiya pêlên elektromagnetîk ên Maxwell bi ceribandina pêlên radyoyê di laboratûara xwe de hilberand û ev hilberîn nîşan da ku ev taybetmendiyên pêlan wekî ronahiyê nîşan didin ku tê de pêlên rawestayî, refleksyon, veqetandin û polarîzasyon, hene. Dahênerê îtalî Guglielmo Marconi di navbera salên 1894 û 1895an de yekem veguhezkar û wergirên radyoyê yên pratîkî pêş xist.<ref>{{Cite web|url=https://www.aaas.org/heinrich-hertz-and-electromagnetic-radiation|title=Heinrich Hertz and electromagnetic radiation {{!}} American Association for the Advancement of Science|website=www.aaas.org|language=en|access-date=2022-08-14}}</ref> Di sala 1909an de ji ber xebatên xwe yên radyoyê [[Xelata Nobelê]] ya fîzîkê wergirt. Ragihandina radyoyê li dora sala 1900an dest bi bikaranîna bazirganiyê kir. Têgeha nûjen "pêla radyoyê" li dora sala 1912an de li cîhê navê orîjînal "pêla Hertzian" girt. ==Nifş û wergirtin== [[Wêne:Dipole receiving antenna animation 6 800x394x150ms.gif|thumb|Diyagrama anîmasyon a antena dupolê ya nîv-pêl ku pêlek radyoyê werdigire. Antena ji du hêlînên metal ên bi wergirê R ve girêdayî ne. Qada elektrîkê (E, tîrên kesk) ya pêla tê, elektronên di daran de ber bi pêş û paş ve dikişîne, li dawiyan bi awayekî erênî (+) û neyînî (-) bar dike.]] Pêlên radyoyê, dema ku bilez dibin, ji aliyê parçikên şarjkirî ve tên radyajkirin. Çavkaniyên xwezayî yên pêlên radyoyê dengê radyoyê ku ji hêla birûskê û pêvajoyên din ên xwezayî yên di atmosfera Erdê de têne hilberandin û çavkaniyên radyoyê yên astronomîk ên li fezayê yên wekî roj, galaksî û nebulan hene. Hemî tiştên germ pêlên radyoyê yên bi frekansa bilind (mîkropêl) wekî beşek ji radyasyona cismên xwe yên reş radikin. Pêlên radyoyê bi awayekî sûnî ji aliyê herikên elektrîkê yên ku di wextê de diguhere têne hilberandin ku ji elektronên ku ber bi paş û paş ve diherikin di navgînek metalî ya bi teşe ya taybetî de ku jê re anten tê gotin pêk tê. Amûrek elektronîkî ya ku jê re veguhezkara radyoyê tê gotin, herikîna elektrîkê ya ossilî li antena dide û antena hêzê wekî pêlên radyoyê radike. Pêlên radyoyê ji hêla antenek din ve girêdayî wergirê radyoyê têne wergirtin. Dema ku pêlên radyoyê li antena wergirtinê dikeve, ew elektronên di metalê de ber bi pêş û paş ve diçin tên û herikên hûrik ên piçûk ên ku ji aliyê wergir ve têne tespît kirin diafirînin. Ji mekanîka kuantûmê, mîna radyasyonên elektromagnetîk ên din ên wekî ronahiyê, pêlên radyoyê dikarin wekî herikînên perçeyên bingehîn ên nebarkirî yên ku jê re foton têne gotin werin hesibandin.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/162129674|title=Radio antennas and propagation|last=Gosling|first=W.|date=1998|publisher=Newnes|isbn=978-0-7506-3741-1|location=Oxford|oclc=162129674}}</ref> Dema ku di antena wergir de elektron enerjiyê wekî fotonên radyoyê vedigirin, di antenekê de ku pêlên radyoyê vediguhêze, elektronên di antena de enerjiyê di pakêtên veqetandî yên bi navê fotonên radyoyê derdixin. Antena, wekî lazerekê, emiterek hevgirtî ya fotonan e, ji ber vê yekê fotonên radyoyê hemî di qonaxê de ne.<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/1198235941|title=Our changing views of photons : a tutorial memoir|last=Shore|first=Bruce W.|date=2020|isbn=978-0-19-260764-5|edition=[First edition]|location=Oxford|oclc=1198235941}}</ref> ==Çavkanî== {{Çavkanî}} [[en:Radio wave]] gl8leijekxinhankseervpffd2cmwoy 0 129142 1095321 1095241 2022-08-15T19:14:26Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Jêbirin}} Xwedawenda fitne û xirabîyê t7ts33lq8y1xqu0l3y3c3fj22cec7y2 0 129143 1095302 2022-08-15T17:32:20Z Mahbobehrostami2022 51689 Rûpel bi "{{Infobox malper | nav = Itska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir =..." hat çêkirin wikitext text/x-wiki {{Infobox malper | nav = Itska | logo = [[Wêne:ISTCA_Logo-Final-OK-2.jpg‎|250px]] | screenshot = | binnivîs = | ziman = | avabûn = [[tehran]], [[Stenbol]], ([[4. april]] [[2019]]) | avaker = [[Seîd Mihemedî]] (Executive Chairman og gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (gründer)<br />[[Seîd Mihemedî]] (CEO) | gerû = | xwedî = | destpekir = [[Stenbol]] | hejmara_karkêran = | dirûşm = Itska | malper = [https://itsca-brokers.com www.itsca-brokers.com] }} '''''Tîma Itska''''' di sala 2018an de li [[Îran]] û Tehranê bi armanca perwerdekirina [[bazarên]] forex û darayî hat [[damezrandin]]. Û di sala 2019 de, wî ofîsa xwe ji Tehranê bar kir Stenbolê.<ref>[https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-146/1329704-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88-%D Bihayê du salan bilind ê dolar li hember yen Japonî di bazara forex de - rekorek bîst salan hate şikandin]Ajansa nûçeyan a Barna.Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hate wergirtin</ref><ref>[https://shoma-online.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7/ Di analîza teknîkî de karanîna tetikan ji bo destnîşankirina derfetan û kirîn û firotina otomatîkî]Ajansa weya nûçeyan a serhêl. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://ravandbazar.ir/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%A8-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3/62831/ Rojên danûstendinê yên baş li forex-ê ku xwedan qebareya herî mezin a danûstendinê ne]Ajansa nûçeyan a Trend Bazarê Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.imna.ir/news/576221/%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1 Piştî bidawîbûna Corona dê aboriya Rojhilata Navîn bibe çi guhertin - analîzek berfireh a rewşa heyî]Ajansa nûçeyan a Îmna. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref> ==Çalakî== Itska malper û medyaya aborî ye ji bo Îraniyan, ku navenda wê li Stenbolê ye. Itska ku di sala 2019-an de hatî damezrandin, nirxandin û rêjeyên hilberên darayî yên wekî hesabên ewlehiyê ji dildarên bazara darayî re peyda dike.<ref>[https://www.khabareazad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-74/21618-%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%86%DA%A9%D9%88-%D9%87%D8%B1-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A Renko chart Her tiştê ku hûn hewce ne li ser nexşeyên Renko di bazarên darayî de zanibin]Xeber Azad Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye wergirtin</ref><ref>[https://www.saat24.news/news/586351/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3- Itska, wekî yek ji malperên perwerdehiya forex, navnîşek çêtirîn brokerên forex çêkir]24:00. Di 15ê Tîrmeha 2022ê de hat wergirtin</ref><ref>[https://www.mosalasonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-2/121911-%D9%87%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B Hedging li Forex Çareseriyek ji bo kêmkirina xetereyê di danûstandinên darayî de]Databasa nûçe û analîzên Sêgoşeyê. Di 15ê Tîrmeha 2022an de hatiye standin</ref><ref>[https://iusnews.ir/fa/news-details/432978/%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%B1-%7C-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D9%85%D8%B7%D9%85%D8%A6%D9%86-%D9%88-%D8%B1%DA Brokerek derbasdar bibînin Meriv çawa brokerek pêbawer û birêkûpêk peyda dike? Brokera forex ya çêtirîn çi ye?]Nûçenameya xwendekarên Îranî. Di 15 Tîrmeh 2022 de hatiye wergirtin</ref> == Girêdanên derve == * [https://itsca-brokers.com Malpera sereke] * [https://fa.everybodywiki.com/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7 everybodywiki Itska] * [https://www.ilna.ir/Section-entertainment-12/1170378-how-to-choose-best-forex-broker-for-iranians-by-itsca ji aliyê xwe ve] * [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/06/29/2575863/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%B2%D9%88%D8%B1-%DB%8C%D8%A7-%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%B1-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8 Windsor an RoboForex - kîjan broker çêtir e?] ==Çavkanî== {{Çavkanî|2}} [[Kategorî: Îranî]] [[Kategorî:Şirket]] [[Kategorî:Şirketên Îranî]] 05paaqxrtlrw9gqmr6rh1gqxjomcnl0 0 129144 1095339 2022-08-16T06:32:22Z SSHTALBI 50812 Added content wikitext text/x-wiki '''Lada''' marqeya otomobîlê ya pargîdaniya AvtoVAZ e. Şirket di sala 1973 de hate damezrandin. Navenda navendî li Moskowê ye. {{Infobox Şîrket | nav = Lada | logo = [[Wêne:Logo de Lada.svg|center|200px]] | logo mezinî = | logo sernav = | logo sernûçe = | heşandina logo = | wêne = | wêne mezinî = | wêne sernav = | wêne sernûçe = | navê bazirganiyê = | navê rastî = | navê rastî ziman = | navê romanîkirin = | navê kevn = | awa = | xebitandin wek = | ISIN = | pîşesazî = Pîşesaziya Otomotîvê|Otomotîv | cure = | qeder = | pêşrew = | domdar = | damezrandin = 1973 | avaker = | jinavçûyî = | cihê sergeh = | cihê sergeh bajar = [[Selanîkî]] | cihê sergeh welat = [[Yewnanistan]] | koordînat = | hejmara deveran = | hejmara deveran sal = | xizmeta li herêmê = | mirovê girîng = | berhem = | marka = | hilberîn = | hilberîn sal = | xizmet = | deramet = | deramet sal = | derametê xebatê = | derametê xebatê sal = | net deramet = | net deramet sal = | aum = | hebûn = | hebûn sal = | dadvanî = | dadvanî sal = | xwedî = | endam = | endam sal = | hejmara karmendan = | hejmara karmendan sal = | bingeha şîrketê = | parî = | şîrketa girêdayî = | dirûşm = | module = | ratio = | nirxandin = | jêrenot = | intl = | malper = {{URL|https://www.lada.ru}} }} Di 2016 de, Renault bû pargîdaniya dêûbavê AvtoVAZ û kontrola Lada girt. ==Girêdanên Derve== * [https://www.lada.ru Malpera Lada] [[Kategorî:Otomotîv]] 31fdgpwym23kwb2y1qsil25iy0to127 1095347 1095339 2022-08-16T09:56:42Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox Şîrket | nav = Lada | logo = [[Wêne:Logo de Lada.svg|center|200px]] | logo mezinî = | logo sernav = | logo sernûçe = | heşandina logo = | wêne = | wêne mezinî = | wêne sernav = | wêne sernûçe = | navê bazirganiyê = | navê rastî = | navê rastî ziman = | navê romanîkirin = | navê kevn = | awa = | xebitandin wek = | ISIN = | pîşesazî = Pîşesaziya Otomotîvê|Otomotîv | cure = | qeder = | pêşrew = | domdar = | damezrandin = 1973 | avaker = | jinavçûyî = | cihê sergeh = | cihê sergeh bajar = [[Selanîkî]] | cihê sergeh welat = [[Yewnanistan]] | koordînat = | hejmara deveran = | hejmara deveran sal = | xizmeta li herêmê = | mirovê girîng = | berhem = | marka = | hilberîn = | hilberîn sal = | xizmet = | deramet = | deramet sal = | derametê xebatê = | derametê xebatê sal = | net deramet = | net deramet sal = | aum = | hebûn = | hebûn sal = | dadvanî = | dadvanî sal = | xwedî = | endam = | endam sal = | hejmara karmendan = | hejmara karmendan sal = | bingeha şîrketê = | parî = | şîrketa girêdayî = | dirûşm = | module = | ratio = | nirxandin = | jêrenot = | intl = | malper = {{URL|https://www.lada.ru}} }} '''Lada''' markeyeke rûsî ya tirombêlan e ku ji aliyê pargîdaniya [[AvtoVAZ]] ve tê çêkirin. Şirket di sala 1973an de hate damezrandin. Qerargeha şirketê li bajarê rûsî [[Tolyatti]]yê ye. ==Girêdanên derve== * [https://www.lada.ru Malpera Lada] {{kurt}} [[Kategorî:Otomotîv]] ld64cinmmu04d40rceqx4nfg7xtvy6d 1095348 1095347 2022-08-16T09:58:56Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox Şîrket | nav = Lada | logo = [[Wêne:Logo de Lada.svg|center|200px]] | logo mezinî = | logo sernav = | logo sernûçe = | heşandina logo = | wêne = | wêne mezinî = | wêne sernav = | wêne sernûçe = | navê bazirganiyê = | navê rastî = | navê rastî ziman = | navê romanîkirin = | navê kevn = | awa = | xebitandin wek = | ISIN = | pîşesazî = Pîşesaziya Otomotîvê|Otomotîv | cure = | qeder = | pêşrew = | domdar = | damezrandin = 1973 | avaker = | jinavçûyî = | cihê sergeh = | cihê sergeh bajar = [[Selanîkî]] | cihê sergeh welat = [[Yewnanistan]] | koordînat = | hejmara deveran = | hejmara deveran sal = | xizmeta li herêmê = | mirovê girîng = | berhem = | marka = | hilberîn = | hilberîn sal = | xizmet = | deramet = | deramet sal = | derametê xebatê = | derametê xebatê sal = | net deramet = | net deramet sal = | aum = | hebûn = | hebûn sal = | dadvanî = | dadvanî sal = | xwedî = | endam = | endam sal = | hejmara karmendan = | hejmara karmendan sal = | bingeha şîrketê = | parî = | şîrketa girêdayî = | dirûşm = | module = | ratio = | nirxandin = | jêrenot = | intl = | malper = {{URL|https://www.lada.ru}} }} '''Lada''' (bi rûsî: Лaдa, ''Lada'') markeyeke rûsî ya tirombêlan e ku ji aliyê pargîdaniya [[AvtoVAZ]] ve tê çêkirin. Şirket di sala 1973an de hate damezrandin. Qerargeha şirketê li bajarê rûsî [[Tolyatti]]yê ye. ==Girêdanên derve== * [https://www.lada.ru Malpera Lada] {{kurt}} [[Kategorî:Otomotîv]] glcka7rcrecbttiaz2z6flzedro4lga 1095349 1095348 2022-08-16T10:01:16Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Infobox Şîrket | nav = Lada | logo = [[Wêne:Logo de Lada.svg|center|200px]] | logo mezinî = | logo sernav = | logo sernûçe = | heşandina logo = | wêne = | wêne mezinî = | wêne sernav = | wêne sernûçe = | navê bazirganiyê = | navê rastî = | navê rastî ziman = | navê romanîkirin = | navê kevn = | awa = | xebitandin wek = | ISIN = | pîşesazî = Pîşesaziya Otomotîvê|Otomotîv | cure = | qeder = | pêşrew = | domdar = | damezrandin = 1973 | avaker = | jinavçûyî = | cihê sergeh = | cihê sergeh bajar = [[Selanîkî]] | cihê sergeh welat = [[Yewnanistan]] | koordînat = | hejmara deveran = | hejmara deveran sal = | xizmeta li herêmê = | mirovê girîng = | berhem = | marka = | hilberîn = | hilberîn sal = | xizmet = | deramet = | deramet sal = | derametê xebatê = | derametê xebatê sal = | net deramet = | net deramet sal = | aum = | hebûn = | hebûn sal = | dadvanî = | dadvanî sal = | xwedî = | endam = | endam sal = | hejmara karmendan = | hejmara karmendan sal = | bingeha şîrketê = | parî = | şîrketa girêdayî = | dirûşm = | module = | ratio = | nirxandin = | jêrenot = | intl = | malper = {{URL|https://www.lada.ru}} }} [[File:Ladaniva.jpg|thumb|[[Lada Niva]]]] [[File:Lada 2109 Samara 1300 S Hanseat Front.JPG|thumb|[[Lada Samara]]]] [[File:Lada Kalina 1118 Cranberry.JPG|thumb|[[Lada Kalina]]]] [[File:Lada priora.jpg|thumb|[[Lada Priora]]]] [[File:Lada Granta 2.JPG|thumb|[[Lada Granta]]]] [[File:Lada Largus (0).jpg|thumb|[[Lada Largus]]]] [[File:LADA XRAY in Moscow.jpg|thumb|[[Lada XRAY]]]] '''Lada''' (bi rûsî: Лaдa, ''Lada'') markeyeke rûsî ya tirombêlan e ku ji aliyê pargîdaniya [[AvtoVAZ]] ve tê çêkirin. Şirket di sala 1973an de hate damezrandin. Qerargeha şirketê li bajarê rûsî [[Tolyatti]]yê ye. ==Girêdanên derve== * [https://www.lada.ru Malpera Lada] {{kurt}} [[Kategorî:Otomotîv]] 2ly0nnjkq832d42olc6mgxfnog3414x 1095358 1095349 2022-08-16T11:03:04Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane |çîneser = şîrket }} [[File:Ladaniva.jpg|thumb|[[Lada Niva]]]] [[File:Lada 2109 Samara 1300 S Hanseat Front.JPG|thumb|[[Lada Samara]]]] [[File:Lada Kalina 1118 Cranberry.JPG|thumb|[[Lada Kalina]]]] [[File:Lada priora.jpg|thumb|[[Lada Priora]]]] [[File:Lada Granta 2.JPG|thumb|[[Lada Granta]]]] [[File:Lada Largus (0).jpg|thumb|[[Lada Largus]]]] [[File:LADA XRAY in Moscow.jpg|thumb|[[Lada XRAY]]]] '''Lada''' (bi rûsî: Лaдa, ''Lada'') markeyeke rûsî ya tirombêlan e ku ji aliyê pargîdaniya [[AvtoVAZ]] ve tê çêkirin. Şirket di sala 1973an de hate damezrandin. Qerargeha şirketê li bajarê rûsî [[Tolyatti]]yê ye. ==Girêdanên derve== * [https://www.lada.ru Malpera Lada] {{kurt}} [[Kategorî:Otomotîv]] p5v16em29rfap7sfqqc8oerm9uw20i0 1095359 1095358 2022-08-16T11:03:54Z MikaelF 935 wikitext text/x-wiki {{Agahîdank mirov/wîkîdane |çîneser = şirket }} [[File:Ladaniva.jpg|thumb|[[Lada Niva]]]] [[File:Lada 2109 Samara 1300 S Hanseat Front.JPG|thumb|[[Lada Samara]]]] [[File:Lada Kalina 1118 Cranberry.JPG|thumb|[[Lada Kalina]]]] [[File:Lada priora.jpg|thumb|[[Lada Priora]]]] [[File:Lada Granta 2.JPG|thumb|[[Lada Granta]]]] [[File:Lada Largus (0).jpg|thumb|[[Lada Largus]]]] [[File:LADA XRAY in Moscow.jpg|thumb|[[Lada XRAY]]]] '''Lada''' (bi rûsî: Лaдa, ''Lada'') markeyeke rûsî ya tirombêlan e ku ji aliyê pargîdaniya [[AvtoVAZ]] ve tê çêkirin. Şirket di sala 1973an de hate damezrandin. Qerargeha şirketê li bajarê rûsî [[Tolyatti]]yê ye. ==Girêdanên derve== * [https://www.lada.ru Malpera Lada] {{kurt}} [[Kategorî:Otomotîv]] 1vbgdpyxq6qiri26u6ep3mjmd21zmyg