Wikipedia lijwiki https://lij.wikipedia.org/wiki/Pagina_prin%C3%A7ip%C3%A2 MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Media Speçiale Discûscion Utente Discûscioîn ûtente Wikipedia Discûscioîn Wikipedia Immaggine Discûscioîn immaggine MediaWiki Discûscioîn MediaWiki Template Discûscioîn template Agiûtto Discûscioîn agiûtto Categorîa Discûscioîn categorîa TimedText TimedText talk Modulo Discussioni modulo Accessorio Discussioni accessorio Definizione accessorio Discussioni definizione accessorio 0 17051 231465 231338 2022-07-28T12:09:34Z N.Longo 12052 + wl wikitext text/x-wiki {{Grafîa ofiçiâ}} [[Immaggine:Funicolare Sant Anna 03..png|miniatura|Funicolâre de Sant'Ànna, staçión de mónte inta Stràdda Bertâni.|250x250px]] A '''funicolâre de Sant'Ànna''' a l'é 'na lìnea de traspòrto [[funicolâre]] da çitæ de [[Zêna]] ch'a colêga Ciàssa Portéllo co-a [[Stràdda de Agostìn Bertâni (Zêna)|Stràdda Bertâni]], a l'incrôxo con [[Córso Magénta (Zêna)|Córso Magénta]]. A l'é gestîa da-a socjêtæ de traspòrto pùblico [[AMT]], controlâ da-o Comùn. Con pöchi pàssi a pê a l'é colegâ con l'[[Ascensô Magénta-Cròcco]]. == Stöia == === A funicolâre a ægoa (1891-1979) === [[File:Sant'Anna funicular.jpg|thumb|left|A staçión de mónte inte 'na cartolìnn-a de l'iniçio do Nêuveçénto|250x250px]] Quéllo de Sant'Ànna o l'é o ciù vêgio tra i inpiànti a còrda costroîi inta çitæ de Zêna. Inouguròu a-i 26 de novénbre do [[1891]], l'inpiànto o l'àiva a l'época 'n fìn turístico<ref>{{Çitta|Bozzano, Pastore & Serra, 2014|p. 18}}</ref>. A lìnia a l'êa stæta progetâ co-in scistêma de fonçionaménto a [[ægoa]] bazòu in sciô prinçìpio di contrapéixi: o condutô da vetûa de mónte o l'inpîva o grànde serbatöio poxiçionòu inta pàrte bàssa do veìcolo, calcolàndo a quantitæ d'ægoa in sciâ bâze do nùmero de pasagê drénto l’unn-a e l’âtra vetûa<ref>{{Çitta|Bozzano, Pastore & Serra, 2014|pp. 23, 41}}</ref>. O péizo magiô da vetûa de mónte o permetéiva dónca o trascinaménto de quélla a vàlle, colegâ co-ina còrda ch'a pasâva in sce 'na [[Taggia (macchina)|tàggia]]. Lóngo a lìnia gh'êa træ colìsse: quėlla de mêzo, co-ina dentêa, a l'êa adêuviâ pe frenâ<ref>{{Çitta|Bozzano, Pastore & Serra, 2014|p. 24}}</ref>. Pe de ciù, inte ògni vetûa gh'êa 'n frén a contrapéizo ascì, da dêuviâ in câxo d'emergénsa aprêuvo a-a rotûa da còrda.[[File:Vaccheria_Sant'Anna_Genova.png|miniatura|Publicitæ do læte do pàrco da Vìlla Acquarón, vendûo a l'iniçio do Nêuveçénto inta vacherîa da staçión de mónte |250x250px]] A staçión de vàlle a l'é stæta inglobâ inte 'n palàçio dòppo l'apertûa da Galerîa Nîno Bixio, dónde a s'atrêuva ancón a-a giornâ d'ancheu. A staçión de mónte, pe cóntra, a l'êa fæta de légno e de cóppi, e a pàiva 'n ''chalet'' de montàgna. A staçión de mónte a l'êa dîta a "vacherîa" aprêuvo a-a prezénsa, a l'iniçio do Nêuveçénto, de 'na bitêga de læte frésco, ch'o vegnîva da-e stàlle da vixìnn-a Vìlla Acquarón, d'ancheu dîta [[Vìlla Màddre Cabrini|Vìlla Máddre Cabrini]]. === A conversción a-a traçión elétrica (1979) === [[Immaggine:Museo dei Trasporti Autofilotramviari Santo Stefano di Magra (SP) vecchia funicolare ad acqua di sant'anna Genova.jpg|sinistra|miniatura|250x250px|Unn-a de vêge vetûe da funicolâre, a l'é conservâ into [[mûzeo di Traspòrti Aotofilotranviàrri]] de [[San Steva|Sàn Stêva]]]] Aprêuvo a-e nêuve normatîve de seguéssa pe-i inpiànti funicolâri do [[1975]], gh'é stæta a domànda da [[Motorizaçión civîle]] de convertî st'inpiànto chi a-a traçión elétrica. In prinçìpio l'AMT a l'à tentòu d'òtegnî 'n conpromìsso co-o Ministêro di Traspòrti, voéndo fâ sôlo quàrche modìfica de mòddo de tegnî o particolâ scistêma a ægoa. Defæti quéllo de Sant'Ànna, depoî a serâ da funicolâre d'Orviêto (a prìmma a dêuviâ quésto scistêma), o l'êa arestòu l'ùrtimo inpiànto dotòu de 'n scistêma a ægoa. A despæto do favô di çitadìn e do Comùn, inte l'òtôbre do [[1978]] o ministêro o no l'à concèsso âtre déroghe e a funicolâre a l'é stæta dónca serâ<ref>{{Çitta|Bozzano, Pastore & Serra, 2014|pp. 43-44}}</ref>. Into [[1979]], l'AMT a l'à decîzo d'inandiâ a refæta de l'inpiànto, pasàndo dónca a-a traçión elétrica e conservàndo de quéllo vêgio sôlo strutûe e cazaménti. S'é dovûo coscì adatâ e dôe staçioìn da lìnia a-o nêuvo scistêma, óltre che l'òficìnn-a scitoâ a-a meitæ do percórso. A sâla màchine a l'é stæta realizâ inte 'n locâle sott'a-a staçión de Stràdda Bertâni, a ògni mòddo sénsa alterâ a sò strutûa. E vetûe són stæte sostitoîe con de âtre ciù picìnn-e e spedîe che, scibén ch'àivan tùtte dôe 'na postaçión de comàndo, poéivan êse goidæ da 'n sôlo òperatô in sce unn-a de dôe. O nêuvo inpiànto o l'é intrôu in servìçio into [[1980]].[[Immaggine:Genoa - funicular.jpg|miniatura|Vetûa modèrna inta staçión de mónte|250x250px]] === L'incéndio e a funicolâre modêrna (1989) === A-i 16 de novênbre do [[1989]] a staçión de mónte, co-o sò cafè e a vetûa ch'a se trovâva lîe, a l'é stæta do tùtto destrûta da 'n incéndio, do quæ e còuze no són mâi stæte mìsse in ciæo<ref>{{Çitta publicaçión|outô=Alessandro Sasso|ànno=1991|méize=Agósto|tìtolo=MF Notizie|revìsta=Mondo Ferroviario|nùmero=62|p=67|léngoa=IT}}</ref>. Co-a sò ricostruçión, a fermâta de Stràdda Bertâni a l'é stæta refæta ciù sénplice e modèrna. Sti travàggi chi són finîi into méize de zenâ do [[1991]] e, into lùggio sucescîvo, a funicolâre a l'à començòu tórna a fonçionâ<ref>{{Çitta|Bozzano, Pastore & Serra, 2014|p. 48}}</ref>. A-a giornâ d'ancheu a l'é asæ utilizâ pò-u traspòrto pùblico di abitànti da zöna. == Caraterìstiche == * Staçioìn: 2 ** Ciàssa do Portéllo (de vàlle) ** Stràdda Bertâni-Córso Magénta (de mónte) * Altitùdine staçión de vàlle: 20&nbsp;m s.l.m. * Altitùdine staçión de mónte: 74&nbsp;m s.l.m. * Diferénsa d'altitùdine: 54,18 m * Longhéssa: 357&nbsp;m * Pendénsa: 15,33% (média); 17% (màscima). * Capaçitæ de vetûe: 30&nbsp;pasagê * Velocitæ de vetûe: 4&nbsp;m/s * Scartaménto de colìsse: 1200&nbsp;mm * Diàmetro do câo de traçión: 18&nbsp;mm == Galerîa d'inmàgine == <gallery widths="180" heights="160"> Immaggine:Funicolare Sant Anna 01.jpg|Vìsta da lìnia da-a staçión de mónte Immaggine:Funicolare Sant Anna 02.jpg|Vìsta da lìnia da-a staçión de vàlle Immaggine:Sant'Anna funicular at Via Bertani station - Genoa.jpg|Vetûa modèrna in arîvo inta staçión de mónte Immaggine:SAnna4.jpg|A funicolâre méntre a pàssa depoî a-o [[Palàçio Odero (Zêna)|Palàçio "Odero"]], progetòu da-o [[Màrco Rélio Cròtta]] Immaggine:SAnna3.jpg|A funicolâre vìsta da-o drénto da vêgia staçión de mónte </gallery> ==Nòtte== <references /> == Bibliografîa == * {{Çitta lìbbro|outô=AMT|tìtolo=La funicolare Sant'Anna|url=https://books.google.it/books?id=WS87xQEACAAJ|ànno=1980|editô=SAGEP Editrice|çitæ=Zêna|léngoa=IT|pp=131-138|òpera=Storia del trasporto pubblico a Genova}} * {{Çitta lìbbro|outô=Elisabetta Capelli|outô2=Franco Gimelli|outô3=Mauro Pedemonte|tìtolo=Dall'acqua all'elettricità|url=https://books.google.it/books?id=EFaIAAAACAAJ|ànno=1981|editô=De Ferrari|çitæ=Zêna|léngoa=IT|pp=301-304|òpera=Trasporto pubblico a Genova fra cronaca e storia|ISBN=88-7172-017-2}} * {{Çitta lìbbro|outô=Giovanni Cornolò|outô2=Francesco Ogliari|tìtolo=Volume primo (1880-1900)|url=https://books.google.it/books?id=V9_5ZwEACAAJ|ànno=2004|editô=Arcipelago Edizioni|çitæ=Milàn|léngoa=IT|pp=282-301|volùmme=1|òpera=Si viaggia… anche all'insù: Le funicolari d'Italia|capìtolo=La funicolare di Sant'Anna a Genova|ISBN=88-7695-261-6}} * {{Çitta publicaçión|outô=Giuseppe Viscardi|ànno=2012|méize=Màrso|tìtolo=Genova oltre le ferrovie|revìsta=I Treni|nùmero=346|pp=30-32|léngoa=IT}} * {{Çitta lìbbro|outô=Corrado Bozzano|outô2=Roberto Pastore|outô3=Claudio Serra|tìtolo=Genova in salita|url=https://books.google.it/books?id=3cL1jgEACAAJ|ànno=2014|editô=Nuova Editrice Genovese|çitæ=Zêna|léngoa=IT|cid=Bozzano, Pastore & Serra, 2014|ISBN=978-88-88963-10-5}} == Vôxe corelæ == * [[Funicolâre]] * [[Gêxa de Sant'Ànna]] * [[Vìlla Màddre Cabrini]] * [[Funicolâre Zecca-Righi]] * [[Ascensô Castéllo d'Albertis-Montegalétto|Ascensô de Montegalétto]] == Âtri progètti == {{Interprogetto}} == Colegaménti estèrni == * {{Çitta web|url=https://www.amt.genova.it/amt/trasporto-multimodale/funicolari/funicolare-santanna/|tìtolo=Funicolâre de Sant'Ànna|outô=[[AMT]]|léngoa=IT|vìxita=2022-05-25}} * {{Çitta web|url=https://www.funimag.com/funimag07/GENOVA03.HTM|tìtolo=Funicolâre de Sant'Ànna (Ciàssa Portéllo - Córso Magénta)|léngoa=EN|vìxita=2022-05-25}} * {{Çitta web|url=https://dearmissfletcher.com/2017/03/14/la-funicolare-santanna/|tìtolo=Funicolâre de Sant'Ànna|léngoa=IT|vìxita=2022-05-25}} * {{Çitta web|url=https://www.youtube.com/watch?v=54VKUiKJ168|tìtolo=Filmìn ch'o fa védde tùtta a córsa da funicolâre|léngoa=DE|vìxita=2022-05-25}} [[Categorîa:Traspòrti de Zêna]] f63y8wayous218v6bk1ax8k55hbseje 0 28036 231478 231251 2022-07-29T09:46:28Z Arbenganese 12552 fix in scia grafia wikitext text/x-wiki {{Arbenganéize}} {{Stâto antîgo |fórma de stâto = Murnarchìa |nómme corénte = Marchesàu de Süccaellu |link stémma = Coat of arms of the House of Del Carretto.svg |link bandêa = Zuccarello-Bandiera.png |link localizaçión = Marchesato-di-Zuccarello-Mappa.png |nómme conplêto = Marchesàu de Sucarê<br>Marchexâto de Sucælo (Zenese) |léngoa = [[lengoa ligure|Lìgure]], grùppu [[Lìgure céntro-òcidentâle|sentru-ucidentàle]], varietài [[Dialétto arbenganéize|Arbenganese]], parlà de Süccaellu |Léngoa ofiçiâ = [[Léngoa latìnn-a|Latin]], [[léngoa italiànn-a|Italiàn]] |nómme ofiçiâ = ''Marchesato di Zuccarello'' |capitâle prinçipâ = [[Sucarê|Süccaellu]] |ìnno = |dipendénse = [[Àutu]] e [[Cravaüna]], feudu de [[Barestin]] |inìçio = [[1397]] |fìn = [[1624]] |fæto finâ = Feudu catàu da a [[Repùbrica de Zena|Repübbrica de Zena]] |govèrno = Marchesàu |monæa = [[Lîa zenéize|Fràncu o Lira Zenese]] |stâto precedénte = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Alerami.svg}} [[Marchexâto de Clavezànn-a|Marchesàu de Clavesana]] |stâto sucesîvo = {{Scìnbolo|Flag of Genoa.svg}} [[Repùbrica de Zena|Repübbrica de Zena]] |popolaçión = ~600 abitànti |perîodo popolaçión = [[XVI secolo|XVI secolo]] |fæto iniçiâle = Mòrte di marcheixi Clavesana |teritöio òriginâle = [[Liguria|Ligüria]], [[Piemonte|Piemunte]] |perîodo màscima espansción = [[1545]] (Aquisisiùn du Marchesàu de Barestìn) |elénco càppi de stâto = [[Marchesàu de Süccaellu #Elencu di marchexi|11 marchexi fra u 1397 e u 1624]] }} U '''marchesàu de Süccaellu''' u l'éa in stàttu ch'u s'éa furmàu vérsu a fìn du [[XIV secolo|XIV seculu]] dòppu l'estinsiùn di eredi màs-ci di marcheixi de Clavesana, chi i cuntrulàvan a zòna da valà du Neva zà precedentemente.<ref>{{çitta lìbbro|outô=Amato Amati|tìtolo=Dizionario corografico dell'Italia (vol.3, pag.5)|ànno=1868|editô=Casa Editrice dott. Francesco Vallardi|çitæ=Napuli|léngoa=IT}}</ref> Quéstu l'axeva difàtti cauzàu a spartisiùn fra i diferenti ràmmi da famìa di Del Carretto do [[Finô|Finâ]] e i Saluzzo-Dogliani, cun relative interferense da [[Repùbrica de Zena|Repübbrica de Zena]] inte cunteise fra i eredi. In tu [[1397]] Carlo I Del Carretto, ün di ciü fedeli aleài du dücca [[Milan|milaneise]] Gian Galeazzo Visconti u l'àxeva elevàu u sò duminiu in te quella parte da regiùn [[Liguria|Ligüia]] paragunabile a l'entrutèra d'[[Arbenga]] udièrnu au livellu de marchesàu, cumensandu a rènde u paìse de [[Sucarê]], zà di Del Carretto da ànni, autonumu.<ref>{{Çitta web|url=https://www.comunezuccarello.it/index.php/stori/13-i-del-carretto-e-la-storia-di-ilaria|tìtolo=I Del Carretto e a stòia de Ilaria|léngoa=IT|vìxita=2021-05-29}}</ref> A Süccaellu, a l'éa difatti nasciüa da quaxi vint'anni, sò fìa Ilaria del Carretto ([[1379]]-[[1405]]), ricurdà poi cun in munumentu funebre realisàu da Jacopo della Quercia doppu a sòa mòrte. Ilaria a l'éa spusà cun Paolo Guinigi, scignù de Lücca, da u frevà de l'ànnu [[1403]].<ref>{{Çitta|Toussaint, 1995|p. 18}}</ref> L'è cunusciüu, scibén ducumentàu in mòddu incumplétu, u cunvulgimentu di Visconti di [[Milan]] inti acòrdi du matrimòniu. == Geugrafìa == [[File:Zuccarello-IMG 0372.JPG|thumb|Màppa de Süccaellu]] A capitàle aministratìva e pulitica de 'stu stàttu a l'éa curispundente au burgu de Süccaellu, suvrastàu dau sò castellu, a rexidènsa di marchexi. A fundasiùn de questu a l'è dattà ai 5 de arvì [[1248]] cun 'n acòrdu fra i marchexi Clavesana Bonifacio III, Emanuele I, Francesco I e i abitanti dà valà che 'na vòtta a se ciamàva de ''Coedano'', ancöi dìta Valà Neva. U casté dunca, u cumpaìsce pe-a primma 'otta in t'in ducumentu du [[1216]]. U teritòiu du marchesàu u conscisteva prinsipalmente inta parte de e àte vàlli da [[Sènta]], che i se cacciàn versu Arbenga, quindi a valà du [[Neva]], a valà du [[Pennavaire]] e in parte ciü picìna e tère da bassa vàlle du turènte [[Aroscia]]. I àtri sentri ciü impurtanti da valà dòppu Süccaellu i l'éan: • U castellu, ünìu au burgu de [[Castrevegliu|Castreveiu]] (lucalmènte Castrevegliu<ref>intu so dialettu</ref> o Castreveiju<ref>In Erli</ref>), ciamàu in te l'epuca antiga ascì Coedano o Cohedano: prìmma da fundasiùn de Süccaellu l'éa u sentru diretìvu pé i Clavesana e pé i Del Carretto de l'àta valà (dìta in latìn ''vallis coedani)''; • L'abitàu d'[[Erli|Èrli]], ch'u cumprendea e cumprende àtre frasiùi; • U paìse de Veserxe, aù frasiùn de Castreveiu. [[File:Alto castello.jpg|thumb|U castellu de Àutu, infeudau a i Cepollini]] Inta valà du s-ciümme Pennavaire se truvàvan invece: • U castéllu de [[Castergiancu|Castregiancu]] e e sòe frasiùi, cumme Vesallu (o antigamente Vessalico, "Vesargu"), Veàvu (o Verano, e dunca Veràn), Uexine e Culetta (o A Colla); • U castellu e l'abitàu de Naxin, cun e sò burgàe minùi e spàrse, a magiuransa de questu teritòiu l'éa infeudàu ai Cepollini de Arbenga; • U castellu de [[Àutu|Autu]], ch'u vigilàva sciü i udierni paixi de Autu e [[Cravaüna]], in màn pé infeudamentu a in àtra pàrte da famìa Cepollini. Inta valà de l'Aroscia u marchesàu cumpredéa u castellu de [[Aquila (comùn)|Aquila]] e e cascìne vixìne, cun i abitài ascì de Gavenü(r)a, Leverùn e [[Cexi|Céxi]]. Sciübitu a mùnte de Arbenga i marchexi cundividevan cun i scignùi de Finà u cuntròllu sciüi paìxi de [[Arnasco|Arnascu]], Sènexi (aù frasiùn de [[Cixan]]) e [[Castelanìa de Rivernàu|Rivernàu]], infeudàu ai Cazulini d' Arbenga. Aa fìn se pònan vegghe ascì àtre lucalitài asugetàe inta valà du s-ciümme Varatella, e da l'àtru versànte di mùnti, cumme: •L'abitàu de Bergalla, cun u relatìvu castellu; • U castéllu e u burgu de Barestìn, cun e numéuse frasiùi vixìne, suviatüttu Carpe, ancöi ligà a [[Toiàn|Tuiàn]]. Va ricurdàu che Barestìn l'axeva fau pàrte di pusedimènti da famìa di Bàva, uiginaiamènte avucài du munasté de San Péu in Varatella, quésti i l'axevan poi sciurbìu u titulu de scignui de [[Barestin|Barestìn]], creandu in marchesàu autonumu, che zà dau [[1503]] u l'éa inte l'influensa di Del Carretto, chi màn a màn i vàn a estrumetteli; •U castéllu e u burgu de [[Berdënei|Bardenèi]], divixi cun i marchexi du Finà, chi i mantegnìvan i 2/3 du feudu. I teritòi da valà du Varatella i vàn a custituì fìn au [[1545]] marchesàu de Barestìn, zà feudu impéiale, Pirro II Del Carretto saià tra l'àtru u primmu marchese deivànte dau ràmmu süccaelese a fregiase du titulu uficiale ascì de scignù de Barestìn. ==Stòia== === Evénti precedénti === <gallery widths="160" heights="160" mode="packed"> File:Zuccarello-IMG 0369.JPG|Ruvìne du castellu de [[Sucarê|Süccaellu]] File:Castellu de Süccaellu 01.jpg|Àtra vista du castéllu Süccaelese File:Castellu de Süccaellu 02.jpg|E ruvìne da furtessa, vista dau senté de accessu </gallery> U marchesàu da famìa di Clavesana u l'éa ün dei öttu marchesài nasciüi da l'ereditài de Bonifacio del Vasto. I sò territòi i l'éa inisialmènte ampi, spàrsci fra a Ligüria de Punènte e u [[Provinsa de Cuneo|Cuniese]]. Intu Duxèntu, de dòppu a perdita di territòi de l'imperieise, i restànti territòi ligüri, specialmènte inta zòna ingauna vegnàn in mniera mazù espòsti a a presciùn pulitica attüà da a Repübbrica de Zena, difatti quésta a stimulava a nàscita de libei cumüi, chi i l'àndavan a cunflui inta sòa sféa de influensa, cumme l'axeva zà fàu dau seculu presedente cun i feudi du Sàcru Ruman Impéu Germanicu. Cumme pé tütti i àtri marchesài de urigine aleramica, i diritti in sci feudi da famìa Clavesàna puxevan esse trasfeìi tütti di discendènti mas-ci chi i gestìvan in mòddu paitàiu; ae cumpunenti feminîli vegnivan invexe trasferìi i bén allodàli, definìi cun l'assegnasiùn de 'na dòte. Quésta prusedüa chì a cumpurtàva cuscì u cuntinüu frasiunamèntu di bén patrimuniàli e ascì di diferenti diriti feudàli, andandu cuscì a cumplicà a gestiùn di puscedimenti. Zà dau 1200, dunca, a famìa di Clavesana a se distìngue in dùi ràmmi sepaài, u prìmmu prinsipalmente ligàu au Piemùnte e u segundu ai pusedimènti ligüi. L'ereditài maschile a se ferma peò aturnu a a fìn du [[XIV secolo|XIV seculu]], fàttu ch'u rendeva puscibile a cessiùn di feudi da Ligüia a a famìa di Del Carretto, e a i Saluzzo a pàrte piemuntese. 'Ste dùi atre famìe chì l'éan de discendensa imparentae cùn Bonifacio Del Vasto e propiu pé quéstu puxevan eredità i feudi. Gh'è da cunscideà che ascì i Del Carretto i l'éan diatinti in diferenti diramasiùi, quélla da dunde a deìva a ca' "regnante" Süccaelese a l'è du ràmmu finalése: perché fra i ànni 1326 e 1335 gh'éa stàu u matrimòniu fra Enrichetto Del Carretto, frài du Giorgio, marchese du Finâ, e Caterina Clavesana, fìa de Francesco II, ch'u purtàva tra l'àtru metài du feudu sutta au cuntròllu du castéllu de Süccaellu.<ref>Enrico u nu deve esse scangiàu cun u trisnònnu Enrico II Del Carretto o cu u sò névu, Enrico scignù de Caissan.</ref> A famìa Saluzzo du ràmmu de Dogliani (a vélli a và spùza l'àtra fìa de Francesco II, Argentina Clavesana<ref>{{Çitta|Giusti, 2011|p. 58}}</ref>) l'axevan 'cattàu impurtànti interèssi patrimuniàli, imparentanduse "ex-foemina" cu-i Clavesana. A diramasiùn Ligüe di Clavesana, difàtti a l'éa custituìa dai dui frài Oddone II e Francesco II: l'ürtimu de 'sti dùi l'avexa (in ciü de zà dìte Caterina e Argentina) 'n sùlu fìu mas-ciu, ciamàu Borromino, 'massàu da 'n aggüàu a Arbenga, pé opéa da famìa lucàle di Cepolla.<ref>{{Çitta|Giusti, 2011|pp. 50-69}}</ref> A discendensa maschìle de Oddone II, a l'éa invece rapresentà da Federico, survanumminàu ascì "il Bestiale", e dai sò matetri (Oddone, Bonifacio, Francesco e Manuele) a l'éa inisialmente stà istrumìssa a causa de üna cunfisca ai dànni de Federico che péo a s'éa estìnta dòppu quarche témpu, lasciandu dunca intu [[1387]] (ànnu da dàtta de mórte de Manuele) màn libéa ai Del Carretto. === A custitusiùn du marchesàu === [[File:Castelvecchio di Rocca Barbena Castello dei Clavesana.jpg|thumb|Castreveiu, u castellu di Clavesana, pòi prupietài du marchesàu]] Ina pusisiùn de rilievu pé a furmasiùn du marchesàu a l'è stà ricuvèrta dau düxe de Zena [[Antoniotto Adorno (1340-1398)|Antoniotto Adorno]], ligàu ai Del Carretto pé 'na lònga e cumplessa séie de rapòrti famiài; propiu pé 'stà cosa chì dau [[1375]] Carlo Del Carretto l'avieva spuzàu Pomellina Adorno, fìa du düxe [[Gabriello Adorno|Gabriele Adorno]]. Fra i ànni [[1385]] e [[1389]], Fiorenza, a fìa de Carlo e sö di Ilaria, a se saieva spusà cun Cristoforo Adorno, fìu di Antoniotto. 'Stu lì u intervegne inti articulài partimuniàli fra i ràmmi di Del Carretto inte l'ànnu [[1385]], ch'u cunsentìva cuscì inti ànni sucescìvi a a discendènsa de Carlo de cunseguì a prupietài escluxìva du feudu de Süccaellu, mentre i discendenti de Lazzarino I, frài de Carlo, diventàndu scingùi escluxìvi du Marchesàu de Finà. Pé di ànni, tütti e dùi i féudi, i l'apartenévan pé in tèrsu ascì a 'n àtru frài de quésti, Enrico de [[Carizan|Caissàn]] e dòppu u fìu de 'stu chì Giorgino, dunde peó discendensa maschìle a s'è estinta dòppu a a sò morte intu [[1428]].<ref>{{Çitta|Musso, 2008|p. 107, n. 21}}</ref> I fìi du bàrba Enrico, u sùlu a avé spusàu üna Clavesana, vegnan liquidài cumpensàndu cun u feudu de Mumbaldùn: quésti i vàn a custruì ina linea de sucesciùn indipendente. L' àttu stipulàu da Antoniotto, ch'u u l'andàva a ricunusce a a Repübbrica de Zena 'na parte di dirìti feudàli sciü u Marchesàu finalese, u nu puxeva ésse recepìu cumme validu da l'Impéu. Ghe vönan dunca àtri dex'ànni pé fà sci che Carlu u sciòrte a ésse infeudàu a Süccaellu. === E vicende de dóppu === [[File:PmZuccarello08.jpg|thumb|In caùggiu du burgu süccaelese]] A stòia di marchexi de Süccaellu a l'è ligà streitamènte a e upòste ambisiùi terituiàli da Repübbrica de Zena e du [[Savoia|Ducàu di Savoia]] e a e numeùse guère fra a [[Fransa]] e a Spagna che e sucéddan fra u [[1500|'500]] e u [[1600|'600]]. I Del Carretto i l'éan adéenti au ducàu de [[Milan]], infeudàu pé cumensà ai Visconti, poi a a famìa Sforza e ancùa dóppu au regnànte da [[Spagna]]. Scìn da a fìn du [[XIV secolo|Trexentu]] a famìa di Del Carretto a l'axéva furnìu ai milanexi persunaggi ascì impurtanti pudestà, capitani o ambasciatùi. Carlo Del Carretto, propiu pé quéstu, si tröva cuivoltu inta guèra dunde Filippo Maria Visconti u sercàva de andà a rinfursà u sò duminiu rispettu a quellu di zenexi, tenèndu asediài i burghi de [[Cixan|Cixàn]] e Tuiàn inte l'ànnu [[1417]], 'rivàndu a ucupàli.<ref>{{Çitta lìbbro|outô=[[Agostìn Giustinién|A. Giustiniani]]|tìtolo=Castigatissimi annali con la loro copiosa tavola della Eccelsa e Illustrissima Republica di Genoa|url=https://books.google.it/books?id=jOY2PQAACAAJ|ànno=1537, rist. anast. Forni 1981, carte 180 e 180v|çitæ=Zena}}</ref> I fìi de Carlo, ciamài Pirro ed Enrico, asemme ai cuxìn du Marchesàu de Finà, chi i cuntribuiscen a cunsulidà i dumìni teritòiali de Filippo Maria Visconti intu punente, pé tütti i chìnze ànni fra u [[1421]]-[[1436]], quande [[Tomaxo Fregoso|Tumàsu Fregusu]] u l'éa stàu levàu da l'incaregu de düxe. Inte 'stu periudu chi u cuxin de vélli, Giorgino Del Carretto, ch'u s'éa 'pugiàu ai Fregoso, u l'éa stàu cundanàu pé tradimentu du ducca de Milan e intu [[1428]] i sòi diritti feudàli i vegnàn spartìi fra i àtri ràmmi da famìa Del Carretto. I marchexi de Süccaellu i cattàn cuscì u feudu de [[Stenanelo|Stellanéllu]] e incrementàn ascì a quótta de prupietài in sce u paise de Bardenèi, ch'u diventa pe dùi tèrsi de prupietài süccaéllese.<ref>{{Çitta|Casanova, 1989|pp. 30-34}}</ref> I ghe sùn pói ànni ciü cumplicài, suviatüttu dóppu a morte du ducca milanese du [[1447]] e fìn au növu duminiu di Sforza in sce a Ligüia (a cumensà dau [[1464]]). I marchexi dòppu avé tentàu sènsa grosci risultài 'n' aleànsa cun a casà di Savoia i sun custretti a chiédde prutesiùn a a famìa Fregoso, c'a sancisce a própia sféa de influensa in te valàe ingàune, assemme a in aleànsa cun i [[Döia (famiggia)|Dòia]]. L'uniùn matrimuniàle du marchese Giorgio cun Valentina Gattilusio, fìa de Palamede Gattilusio, ch'u g'axeva dùi sö, spusàe cun Ludovico e Gian Galeazzo Fregoso, u stabilisce l'abandùn da parte di marchesi de Süccaellu di Adorno. Questa cualisiùn u ghe fà cuvrì u capitanàu d'[[Arbenga]] dau [[1461]] au [[1464]]. I rapòrti cua famìa Fregoso i se zéan sutta a duminasiùn di Sforza, tantu che düante 'sti tempi chi e dui famìe se truvàvan in t'in cunflìttu, tra l'àtru ricurdandu che i Del Carretto i restan ligài ai növi ducchi milanexi. Gian Giacomo Del Carretto, ch'u và a pià u postu de sò pàe Giorgio intu [[1493]] u ghe dà pröva de fedeltài intu [[1497]], quande u ducca d'Orléans e i Fregoso, sòi aleài, i sercavan de alimentà i mugugni da pupulasiùn lucale cuntru Ludovico il Moro e i Adorno. U vegne premiàu u 19 de frevà du [[1498]] cun l'investitüa du feudu intregu de l'Impeatù Massimiliano I d'Asburgo, levandu i cuxìn (fìi de sò barba, Carlo) e següanduse a trasmisibilitài feminile, perché u g'axeva sulu ina fìa, ciamà Caterina, a sùla erede. Stu eventu chi u fà cumensà de ratelle fra i eredi, chi se spartiscian fra chi u se pugiàva ai zenexi e chi u l'éa a favù di Savoia. [[File:Balestrino-castello3.jpg|thumb|U castellu de Barestìn]] Carlo II, frài de Giorgio, u l'axeva mediante u fìu Antonio dùi névi mas-ci: Gian Bartolomeo, ch'u spùsa a fìa de Gian Giacomo, Caterina, e u cuntròlla cuscì trei quarti di diriti sciü u feudu e Pirro II, ch'u và a ésse u primmu marchese de [[Barestin|Barestìn]],<ref name="SiusaB">{{Çitta web|url=http://siusa.archivi.beniculturali.it/cgi-bin/pagina.pl?TipoPag=prodente&Chiave=11694&RicFrmRicSemplice=balestrino&RicSez=produttori&RicVM=ricercasemplice|tìtolo=Fonte dal Sistema Informativo Unificato per le Soprintendenze Artistiche|léngoa=IT|vìxita=2021-05-29}}</ref> cunservàndu in quàrtu di diriti sciü Süccaellu. U disensu fra i paénti sucescivi ai dui frài u càusa poi a vèndita du marchesàu. ===A véndita a a Repübbrica de Zena=== [[File:Zucarello 2.jpg|thumb|Üna de e pòrte de acessu au burgu süccaellese]] I zenexi i cattiàn parte du marchesàu intu [[1567]], quande u guvernàva u fìu de Pirro II, Giovanni Antonio Del Carretto,<ref name="SiusaB"/> prubabilmente a quòtta a duveva esse in quartu di diriti sciü u stàttu, ascì se Ossian De Negri, u và a ripurtà zà in àttu scimile intu [[1561]] e dunca u diritu sciü e àtre quotte.<ref>{{Çitta|De Negri, 1968|p. 709}}</ref> A a fìn a cessiùn a cuntinua, vendendu àtre quote inte l'ànnu [[1588]] (ciü o ménu tréi quarti da pruprietài feudale) a a casà di [[Savoia]] pe 'n tutàle pagamèntu de 60.000 scüddi d'óu, pé vìa du marchese Scipione, u névu di Gian Bartolomeo, che peò a nu vegne cunscideà cumme vàlida da l'Impéu.<ref name="Manfredo Goveano">{{Çitta web|url=http://www.treccani.it/enciclopedia/manfredo-goveano_%28Dizionario-Biografico%29/|tìtolo=Enciclupedia Treccani on-line|léngoa=IT|vìxita=2021-05-29}}</ref> A tratasiùn difatti, a vegne rivendicà da [[Zena]], c'a cumensa ina tratatìva cun corte impeiàle [[Praga]], dunde u guvernàva inte stu periudu chi Rodolfo II, mandandughe propiu in véu ambasciatù, pé f scì ch'u puiesse anulà a sòa decisiùn.<ref name="Manfredo Goveano" /> U suvràn, nunustante quéstu sciü u cunsìju du funsiunàiu da curte Ottavio Del Carretto<ref name="Manfredo Goveano" />, frài picìn de Scipione, questu u decidde pé zéa pé in ànnu u pasaggiu de prupietài, fra i Del Carretto e u Regnu de Sardegna<ref name="Manfredo Goveano" /> speitàndu ina rispost de caratere giüidicu, purtàu avanti da 'na specifica cumisciùn. U feudu e egne dunca cunfiscàu e afidàu pé dexe ànni a dui cummisài impeiàl, a partì dau [[1598]] vegne aa fìn afidàu a Ottavio Del Carretto, scignù de quéllu quàrtu rimanènte.<ref name="Musso108">{{Çitta|Musso, 2010|p. 108, n. 128}}</ref><ref name="Casanova">{{Çitta|Casanova, 1989}}</ref> 'Ste pröve de acquisisiùn sènsa u cunsensu impeiale i fàn scatà 'na cuntesa fra a Repübbrica e i Savoia, quésta a düeà fin au [[1625]]. A lotta in questiùn a fà parte di diferenti tentativi di piemuntexi de cunquistà e zòne ciü vixìne au [[Mâ Ligure|Mà Ligüe]]. Intu mentre da Primma guèra de secesiùn intu Munferàu, Carlo Emanuele I da casà Savoia, da a pàrte impeiàle u ocupa i teriròi du marchesàu, tra i ànni dau [[1614]] au [[1617]].<ref>{{Çitta|De Negri, 1968|p. 709}}</ref> Intu [[1622]] u cunsìu impeiàle u rigetta i pretendènti pé a sucesciùn de Scipione e a sancìsce che i 3/4 di pusedimènti i duxevan ésse dunài aa Càmea Impeiàle, chi i métte in vèndita. Tra i àtri a se fà avànti Zena, c'a càtta pé 200.000 fiurìn i feudu intu [[1624]].<ref>{{Çitta|Casanova, 1989|p. 186}}</ref> Au méze d'arvì Carlo Emanuele u scrìve 'na curispundensa a a [[Fransa]], ligànduse àscì cun [[Venessia]], cuntru l'impéu di Asburgo. Ciscì l'ànnu dòppu u ducca repìa turna e inissiatìve cuntru i zenesi, duveàndu ufisialmènte cumme mutivasiùn a distrasiùn di Austriaci, stansiài inta Valtellina, anche se segundu i stòici du tempu quéstu u l'éa duvüu aa vuluntài de ritorse cuntru Zena 'n impurtante scunfìtta, pé avé acquisìui Succaellu.<ref>{{Çitta|Bitossi, 2003|p. 435}}</ref> Fra l'àtru intu periudu fra u [[1631]] e u [[1633]], cun a morte de Ottavio Del Carretto (avegnüa intu [[1632]]), a Repübbrica a và a cattà cun u benestà da curte impeiale u cumplétu duminiu du feudu, segnandu de fàttu a fìn da sò indipendensa.<ref name="Musso108" /><ref name="Casanova" /> I teritòi de l'urmài desfàu marchesàu süccaelese e veggàn poi növe battàie inte l'epuca sucesciva, cumme quélle intu [[1672]] e ascì fra u [[1746]] e u [[1747]] pé vìa da guèra de secesiùn austriaca, quande u paise u vegne difesu da cuntingènti militài [[Corsega|corsu]]-ligüi, e dunca ricunquistàu, levàndu da lì i invasùi [[Piemonte|piemuntexi]]. Turna pòi fra u [[1795]] e u [[1797]], düante a "campagna d'Italia" de [[Napolion Bonaparte|Napuleùn]], tantu che u burgu [[Etæ de Mëzo|medievà]] u l'éa divegnüu quarté geneàle de l'esercitu fransese inta zòna ingàuna, cumandàu da Andrea Massena in ucaxiùn da batàia de [[Leua|Löa]] ai 23 e 29 de nuvembre du [[1795]]. Da 'stu puntu chi vegne inglubàu inta [[Repùbrica Lìgure|Repübbrica Ligüe]] e, cun a restaurasiùn, intu regnu de Sardegna intu [[1815]], diventàu [[Regno d'Italia (1861-1946)|regnu d'Italia]] dau [[1861]]. ==Ecunumìa== [[File:Zucarello.jpg|thumb|U pònte a schìna d'àse intu burgu de Süccaellu]] A vàlle du Neva, dunde se tröva Süccaellu, a mette in cumunicasiùn a vàlle du Tànau, e dunca u bàssu [[Piemonte|Piemunte]] (o àta [[Liguria|Ligüia]]) cun [[Arbenga]], natüale via pé i cumèrci inte tüttu u [[Mâ Mediterraneo|mà Mediteraneu]]. A custrusiùn du castéllu e du burgu de Süccaellu a l'è risalente au [[XIII secolo|Duxentu]] e a vegne stüdià dai Clavesana cumme u növu strumentu de racòlta de tàsce e di pedaggi, dòppu chi i l'axevan persu Arbenga. A stradda de culegamèntu a percureva u funduvàlle lòngu u traciàu segnàu dai pònti a schìna d'àse chi se trövan rispetivamènte: intu burgu de Süccaellu, vixìn a a lucalitài erlese di Basci, dui àtri pònti fra [[Erli|Èrli]] e [[Cirixöa|Ciixöa]] e dau ponte de Gattaire. Da Cìixöa se munta a a Colla de San Benàrdu, pé chinà a [[Garesce]], inta [[Tànnôu|vàla du Tànau]]. U cuntrollu de questu asse de vìe u l'éa ün di mutivi de cuntrastu fra Zena e i Savoia, che a mumenti u divegne ina battaia avèrta fra u [[1614]] e u [[1617]], e ancù intu [[1625]] e intu [[1672]]. Acordi fra i scignui de Garesce e u cumüne d'Arbenga e sucescivamente cui marchexi de [[Sucarê|Süccaellu]] vegnan stipulài intu [[1217]], e rinuvài intu [[1417]] e [[1424]] pé regulà e esensiùi sciüi pedaggi e i impegni de manutensiùn di tòcchi de stràdda de cumpetènsa. I traffeghi ciü impurtanti chi i tranxitàvan pé Süccaellu i l'éan:<ref>{{Çitta|Badano, 2008|pp. 11-14}}</ref><ref>{{Çitta|Ciciliot, 2008|pp 76-77}}</ref> • L'espurtasiùn in Piemunte du sà maìn, necesàiu pe l'alimentasiùn di òmmi e pé cuncià e pèlli; • U traspòrtu du pelàmme da cuncià da e cascìne de l'entrutèra a e cunceìe da rivéa, cumme quelle a Arbenga; • U traspòrtu de legnamme da Garesce a Arbenga lòngu a Valà du Neva. Pé esempiu i èrbui méstri de e nàvi ligüi i l'éan ricavàu de suvente travaiàndu a legna de queste zone; • U traffegu mineàiu riguardu au fèru ch'u vegnìva da l'ìsua d'Elba versu e lucalitài au de là di mùnti dunde gh'éa abundànsa de légna, pé favurì a trasfurmasiùn in aciaiu; • A canapa dau Piemunte, ütile pe a custrusiùn de e nàvi, dàtu che a prudusiù ligüe a nu l'éa ancù sufissiente. ==Elencu di marchexi== [[File:Zuccarello-IMG 0379.JPG|thumb|A tùre medievàle intu burgu, dunde se trövan e bandée de Süccaellu e quella di Del Carretto]] {| class="wikitable" |- !width="100"|'''Titulu''' !width="100"|'''Nòmme''' !width="75"|'''Epuca''' !width="100"|'''Muié''' !width="250"|'''Nòtte''' |- |Marchese|| Carlo I Diego Del Carretto|| [[1397]] - [[1421]] || Pomellina Adorno || |- | Marchese || Enrichetto || [[1421]] - [[1431]] || Paganina Guarco || |- | Marchese || Giorgio || [[1431]] - [[1452]] || Maria Giustiniani,<br />Clemenza Fregoso || U l'axeva guvernàu assemme au frài mazù Carlo II |- | Marchese || Carlo II || [[1431]] - [[1488]] || Maria Del Carretto || Fìn au [[1451]] u guvernava cun Giorgio |- | Marchese || Antonio || [[1488]] - [[1519]] || Anna de Seysel || Fìu de Carlo II, guvernàva assemme con Gian Giacomo |- | Marchese || Gian Giacomo || [[1488]] - [[1518]] || Anna de Bolliers || Fìu de Giorgio fin au razunziméntu da mazù etài u guvernàva cun Antonio |- | Marchese || Gian Bartolomeo || [[1519]] - [[1554]] || Caterina Del Carretto || Fìu de Antonio, governàva cu u frài Pirro II, poi da sulu. |- | Marchese || Filiberto || [[1554]] - [[1574]] || Peretta Doria || Fìu de Gian Bartolomeo guvernàva cun Giovanni Antonio, fìu di Pirro II fìn al [[1567]], quande Giovanni Antonio u ghe leva u titulu. |- | Marchese || Scipione || [[1574]] - [[1588|1598]] || Girolama Lomellini || Fìu de Filiberto, dau [[1588]] u và a vende pàrte du feudu a Carlo Emanuele I di Savoia, ma a cessiùn a nu vegne ricunusciüa da l'Impéu che u afìda u teritòiu a dùi cumisài ([[1588]]-[[1598]]). |- | Marchese || Prospero || [[1588|1598]] - [[1607]] || Lavinia Ortiz || A vendita a vegne impugnà da Rodolfo II d'Asburgo ch'u infeuda intu marchesàu Prospero Del Carretto, frài minù de Scipione. |- | Marchese || Ottavio || [[1607]] - [[1631]] || Lelia Morone || frài de Scipione e de Prospero, u sancisce a fìn de l'indipendensa, vendendu u feudu a a [[Repùbrica de Zena|Repübbrica de Zena]] |- |} ==Nòtte== <references responsive="" /> == Bibliugrafìa == * {{Çitta lìbbro|outô=Teofilo Ossian De Negri|tìtolo=Storia di Genova|url=https://books.google.it/books?id=mpsKAQAAIAAJ|ànno=1968|editô=Aldo Martello|çitæ=Milan|léngoa=IT|cid=De Negri, 1968}} * {{Çitta lìbbro|outô=Giorgio Casanova|tìtolo=Il marchesato di Zuccarello. Storia e strutture tra Medioevo ed Età Moderna|url=https://books.google.it/books?id=tQ7yoAEACAAJ|ànno=1989|editô=Edizioni del Delfino Moro|çitæ=Arbenga|léngoa=IT|cid=Casanova, 1989}} * {{Çitta lìbbro|outô=Stéfane Toussaint|tìtolo=Atti del convegno internazionale di studi (Lucca, 15-17 settembre 1994)|url=https://books.google.it/books?id=8urwQwAACAAJ|ànno=1995|editô=Istituto Storico Lucchese|çitæ=Lucca|léngoa=IT|capìtolo=Ilaria Del Carretto e il suo monumento. La donna nell'arte, la cultura e la società del '400|cid=Toussaint, 1995}} * {{Çitta lìbbro|outô=Franco Noberasco|tìtolo=Storia della Castellania di Arnasco, Cenesi e Rivernaro|url=https://books.google.it/books?id=TdxHoAEACAAJ|ànno=2001|editô=Gruppo "Amici dell'Olivo"|çitæ=Arbenga|léngoa=IT}} * {{Çitta lìbbro|outô=Carlo Bitossi (in Dino Puncuh)|tìtolo=Storia di Genova|ànno=2003|editô=Societa' Ligure di Storia Patria|çitæ=Zena|léngoa=IT|capìtolo=L'antico regime genovese, 1576-1797|cid=Bitossi, 2003}} * {{Çitta lìbbro|outô=Riccardo Musso|tìtolo=Atti e Memorie della Società Savonese di Storia Patria, XLIV|ànno=2008|editô=Società Savonese di Storia patria|çitæ=Savuna|léngoa=IT|pp=83-111|capìtolo=I marchesi Del Carretto di Zuccarello nelle vicende liguri del XV secolo|cid=Musso, 2008}} * {{Çitta lìbbro|outô=Roberto Badano|tìtolo=Atti e Memorie della Società Savonese di Storia Patria, XLIV|ànno=2008|editô=Società Savonese di Storia patria|çitæ=Savuna|léngoa=IT|pp=11-22|capìtolo=Viabilità e Insediamenti in Alta Val Neva alla fine del Medioevo|cid=Badano, 2008}} * {{Çitta lìbbro|outô=Furio Ciciliot|tìtolo=Atti e Memorie della Società Savonese di Storia Patria, XLIV|ànno=2008|editô=Società Savonese di Storia patria|çitæ=Savuna|léngoa=IT|pp=75-81|capìtolo=Note sull'Industria del Ferro Albenganese del Primo Quattrocento|cid=Ciciliot, 2008}} * {{Çitta lìbbro|outô=Riccardo Musso|outô2=Cinzia Cremonini|tìtolo=I feudi imperiali in Italia tra XV e XVIII secolo: atti del convegno di studi, Albenga-Finale Feudatari imperiali nel sistema dinastico italiano (secoli XVI-XVII)|ànno=2010|editô=Bulzoni|çitæ=Ruma|léngoa=IT|pp=83-111|capìtolo=I feudi imperiali delle Langhe tra Impero e Stato di Milano (XV-XVIII secolo)|cid=Musso, 2010}} * {{Çitta lìbbro|outô=Franco Giusti, (a cura de) Pro Loco di Zuccarello|tìtolo=Il marchesato di Clavesana fino al marchesato di Zuccarello|url=https://books.google.it/books?id=Z0y0pwAACAAJ|ànno=2011|editô=Pro Loco di Zuccarello, riedizione degli studi (1963) di Franco Giusti, Tgbook|çitæ=Sucâelo|léngoa=IT|cid=Giusti, 2011|ISBN=88-97-03944-8}} [[Categorîa:Stati do passòu]] [[Categorîa:Stöia da Ligùria]] n8icb24u5q2hq4n6oj9gerrzhl4yz9g 2 30044 231466 231449 2022-07-28T21:37:27Z Arbenganese 12552 Stemìn, link blö wikitext text/x-wiki '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. {{Biografia |inmàgine = |px = |descriçión = |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u 1406 e u 1408, u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== ==Âtri prugetti== cy3cn1qm352w5qkiv1oyc40ozsit32w 231467 231466 2022-07-28T21:38:05Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = |px = |descriçión = |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u 1406 e u 1408, u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== ==Âtri prugetti== cuyu7bwnyybvmsgorkhjsnw0fs3rwmk 231468 231467 2022-07-28T21:38:15Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = |px = |descriçión = |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} <br> '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u 1406 e u 1408, u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== ==Âtri prugetti== 184rufy1ub0u6vll82wn7njce0otqlc 231469 231468 2022-07-28T21:38:26Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = |px = |descriçión = |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u 1406 e u 1408, u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== ==Âtri prugetti== cuyu7bwnyybvmsgorkhjsnw0fs3rwmk 231470 231469 2022-07-28T21:40:31Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = 180 |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u 1406 e u 1408, u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== ==Âtri prugetti== 68r24wuxk0hffhgcb2hpjgdgry4as0x 231471 231470 2022-07-29T09:14:21Z Arbenganese 12552 tl wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = 180 |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} {{Arbenganéize}} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u 1406 e u 1408, u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== ==Âtri prugetti== feb6daroh085hk99oj53eu1tjwj1puy 231472 231471 2022-07-29T09:14:53Z Arbenganese 12552 /* Munumentu fünerà(r)iu */ wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = 180 |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} {{Arbenganéize}} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u [[1406]] e u [[1408]], u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== ==Âtri prugetti== 0pkgm8kps8lgytrirz1nrj640ljikzc 231473 231472 2022-07-29T09:15:10Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = 180 |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} {{Arbenganéize}} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a Süccaellu intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u [[1406]] e u [[1408]], u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugetti== 4aeb9kn6jv2g8lasekditegm7xbp97h 231474 231473 2022-07-29T09:15:30Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = 180 |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} {{Arbenganéize}} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a [[Süccaellu]] intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u [[1406]] e u [[1408]], u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugetti== 0yzruivy8cpp4fipv4yg3vmo1xs948k 231475 231474 2022-07-29T09:44:37Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} {{Arbenganéize}} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a [[Süccaellu]] intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u [[1406]] e u [[1408]], u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugetti== 4cfwie4ru88ch5cittun7u87djrjewz 231476 231475 2022-07-29T09:44:49Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = 10 |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} {{Arbenganéize}} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a [[Süccaellu]] intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u [[1406]] e u [[1408]], u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugetti== 1lbrs12ofsrbipq5fhicm7rb8p8lmr8 231477 231476 2022-07-29T09:45:33Z Arbenganese 12552 wikitext text/x-wiki {{Biografia |inmàgine = IlariaDelCarrettoZuccarello.JPG |px = |descriçión = Stàttua de Ilà(r)ia, ae pòrte du burgu de Süccaellu |nàscita = [[Süccaellu]], [[1379]] |mòrte = Lücca, [[1405]] |paize = {{Scìnbolo|Coat of arms of the House of Del Carretto.svg}} [[Marchesàu de Süccaellu]] |profesción = |predecesô = |sucesô = }} {{Arbenganéize}} '''Ilà(r)ia du Caréttu''' (''Ilaria del Carretto'', nasciüa a [[Süccaellu]], intu [[1379]], morta a Lücca, intu [[1405]]), membru da famìa di Du Caréttu du ràmmu de Süccaellu, l'è stâ a scignûa cunsòrte de Lücca fra u [[1403]] e u [[1405]]. ==Vìtta== Madaléna Ilà(r)ia a nàsce a [[Süccaellu]] intu [[1379]] dau marchese Zorzu I, (a partì dau [[1397]] capustipite du ràmmu lucale da famìa di Du Caréttu), e da so mujé, da quâle nu se cunusce u numme. Quarche tempu dòppu u se sa che, u scignû de Lücca, Paulu Giunîgi, pé via de in scàngiu de léte(r)e cu-u dücca milanese Giàn Galeàssu Viscunti, a l'axéva dumandâ in spusa, doppu êsse restàu viddùu de Mà(r)ia Cata(r)ìna Antelminelli. Ina vôta acunsentìu da parte da cazâ, u 26 de zenâ du 1403, Ilà(r)ia, asèmme au sò seguitu, a cumpìsce u viàggiu versu a Tuscàna, rivandu öttu dì dòppu inta sitài de Lücca. Ai 2 de frevâ du [[1403]], a vegne risevüa dau futüu ma(r)ìu au Punte de San Pé(r)u, a quarche chilometru dae müaje de sinta, ascì chi acumpagnâ da in impurtante curtéu. U matrimòniu vén selebràu u 3 frevâ du [[1403]], inta gêxa de San Rumàn. A l'epuca vélla a l'axéva apena vintiquattr'anni, mèntre u scignû lücchese ina trenténa. A seguitu de l'avenimentu i spusi decidden de vixità i teritòi du cuntàdu, rivandu a tucâ a Versìllia e a Garfagnâna, pe rientrà in sitài u 24 de dixembre. Pòcu âtru u se cunusce da so vitta de curte, se nun ch'a da aa lüxe dui fiöi, u prìmmu Ladislàu, nasciüu du 24 de setembre du [[1404]], cuscì ciamàu in unùre du re napulitàn, mèntre a segunda (Ilà(r)ia Minor), partu(r)ìa intu nuvembru du [[1405]]. U primmu u se(r)à poi cunusciüu pe cumbàtte inta guèra du Finâ (fra u 1447 e u 1448), mèntre l'âtra a l'ande(r)à in spusa a Batista Fregusu, düxe de Zena. Propiu a càusa de cumplicanse duvüe au segundu partu Ilà(r)ia a mö(r)e, ai 8 de dixembre de quellu stessu annu. A vélla l'è stàu dedicàu in munumentu fünerà(r)iu, cumisciunàu da parte du ma(r)ìu a Jacopo della Quercia, aù culucàu inta catedrâle de San Martìn, a Lücca, mèntre, segundu quantu descuèrtu intu 2012, u sò còrpu se tröva inte üna de due ârche fünerà(r)ie da "capélla Giunigi", sempre a lücca, ma inta capélla de Santa Lusia. ==Munumentu fünerà(r)iu== Realizàu in sce cumisciun du stessu Giunigi, dau scurtû pisàn Jacopo della Quercia, foscia tra u [[1406]] e u [[1408]], u munumentu l'è ancua aù cunscide(r)àu in scimbulu da transisiun fra u stîle gòticu e quéllu rinascimentâle. A càscia a l'è custituìa da quattru lastrùi de marmu, e due prinsipâli decu(r)àe. A fàccia de surva a mustra scurpìa u vurtu da nòbile, nu indealizàu, inte 'na tecnica tòstu "a tüttu tundu". E dimensciun da rapresentasiun se semejan a quélle reâli. ==Nòtte== <references/> ==Âtri prugetti== 4cfwie4ru88ch5cittun7u87djrjewz 0 30053 231464 2022-07-28T12:05:36Z N.Longo 12052 Creâ wikitext text/x-wiki {{Grafîa ofiçiâ}} [[Immaggine:Genova_-_Via_Bertani_(1961).jpg|miniatura|250x250px|Vìsta da Stràdda de Agostìn Bertâni inte l'ànno [[1961]]]] A '''Stràdda de Agostìn Bertâni''' a l'é 'na stràdda de [[Zena|Zêna]], scitoâ into quartê de [[Castelétto (Zêna)|Castelétto]]. Sta stràdda chi, ch'a pîgia o sò nómme da-o [[Agostìn Bertâni|mêgo e polìtico milanéize]] ch'o l'é stæto pe tànti ànni a Zêna ascì, a colêga [[Córso Magénta (Zêna)|Córso Magénta]], a nòrd, co-a Ciàssa di Capuçìn, a sùd<ref>{{Çitta lìbbro|outô=Amedeo Pescio|tìtolo=I nomi delle strade di Genova|url=https://books.google.it/books?id=m3tEAQAAMAAJ|ànno=1912|editô=A. Forni editore|léngoa=IT|p=26}}</ref>. == Stöia == Sta stràdda chi a l'é stæta realizâ inte l'ànbito do colegaménto tra a pàrte za exìstente da çitæ, spécce quélla d'in gîo [[Ciàssa Corvétto (Zêna)|Ciàssa Corvétto]], co-a zöne de nêuva urbanizaçión aprêuvo a l'avertûa da [[Circonvalaçión a Mónte (Zêna)|Circonvalaçión a Mónte]] tra a fìn do [[XIX secolo|sécolo XIX]] e o prinçìpio do [[XX secolo|sécolo XX]]. Ciù antigaménte, a-o pòsto de sta stràdda chi gh'êa sôlo de [[Crêuza|crêuze]] cómme quélla da [[Montâ de Batistìnn-e]] e da [[Montâ de Sant'Ànna]]. == Descriçión == A tabélla chi de sótta a contêgne tùtti i scîti d'interésse che s'avànsan in sce Stràdda de Agostìn Bertâni. Pe de ciù, gh'é ascì o pàrco pùblico di Giardìn Àldo Acquarón e, a-o cìvico 4, a sêde da Direçión de l'ASL 3 "Zenéize" do [[Servìçio sanitâio da Ligùria|servìçio sanitâio lìgure]]. {| class="wikitable" !Inmàgine !N° !Nómme !Descriçión |- |[[Immaggine:No_free_image_(camera).svg|senza_cornice|125x125px]] |1 |Ecs sêde da facoltæ de economîa |Tiòu sciù into córso do sécolo XIX da-arénte a-o [[Gêxa da Santìscima Conceçión (Zêna)|convénto di fràtti capuçìn]], o grànde palàçio a-o cìvico 1 o l'é stæto pe vàrri decénni unn-a de sêde da facoltæ d'economîa de l'[[Universcitæ di Studdi de Zena|Universcitæ di Stùddi de Zêna]]<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/ArchitecturalOrLandscapeHeritage/0700208561|tìtolo=Facoltà di Economia e Commercio (ex)|léngoa=IT|vìxita=2022-07-28}}</ref>. O l'é stæto pöi dêuviòu cómme sêde do céntro sociâle "''Buridda''" e, into [[2017]], o l'é stæto vendûo a 'n'inpréiza privâ pe trasformâlo inte 'na rescidénsa universcitâia<ref>{{Çitta web|url=https://genova.repubblica.it/cronaca/2017/05/25/news/il_comune_ha_venduto_l_ex_centro_sociale_buridda-166398592/|tìtolo=Il Comune ha venduto l'ex facoltà di via Bertani|outô=Michela Bompani|dæta=2017-05-25|léngoa=IT|vìxita=2022-07-28}}</ref>. D'ancheu o cazaménto o se trêuva inte 'n stâto de abandón. |- |[[Immaggine:No_free_image_(camera).svg|senza_cornice|125x125px]] |6 |Licêo Lengoìstico Internaçionâle "Gràçia Delédda" |O Licêo Lengoìstico Internaçionâle "Gràçia Delédda" o l'é 'n [[Schêue secondâie de segóndo gràddo in Itàlia|institûto secondâio de segóndo gràddo]] de indirìsso [[Licêo lengoìstico|lengoìstico]]. O l'é gestîo, pe cónto do Comùn, da-a fondaçión F.U.L.G.I.S.<ref>{{Çitta web|url=https://www.deledda.eu/chi-siamo/|tìtolo=Liceo Linguistico Internazionale Grazia Deledda - Chi siamo|léngoa=IT|vìxita=2022-07-28}}</ref>, a mæxima de l'institûto secondâio de segóndo gràddo "Duchéssa de Galêa". O palàçio dónde o licêo o l'à a sò sêde, scitoòu a-o cìvico 6, o l'é stæto tiòu sciù a-o prinçìpio do sécolo XX<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/ArchitecturalOrLandscapeHeritage/0700109423|tìtolo=Liceo linguistico Grazia Deledda|léngoa=IT|vìxita=2022-07-28}}</ref>. |- |[[Immaggine:No_free_image_(camera).svg|senza_cornice|125x125px]] |7 |Cazaménto Scolàstico "Unbèrto I" |Tiòu sciù tra o 1905 e o 1906, in prinçìpio o l'êa dêuviòu pe òspitâ a palèstra "Unbèrto I", pöi trasformâ inte 'na schêua de l'infànçia. Realizòu inte l'ànbito de l'urbanizaçión de l'àrea da Circonvalaçión, o l'é decoròu segóndo o stîle neoclàsico<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/ArchitecturalOrLandscapeHeritage/0700210501|tìtolo=Edificio Scolastico "Umberto I"|léngoa=IT|vìxita=2022-07-28}}</ref>. D'ancheu o l'é a sêde da Schêua de l'Infànçia Bertâni e, in sciô sò téito, gh'é stæta realizâ a Teràssa Andrîa Corâdo, con intrâ da Córso Magénta. |- |[[Immaggine:No_free_image_(camera).svg|senza_cornice|125x125px]] |9 |Ecs anbolatöio |Cazaménto ciù a mónte di quélli in sce Stràdda Bertâni, o l'é stæto tiòu sciù into córso do sécolo XIX e, inte l'ànno [[1919]], adatòu a distrobotô de remédi cóntra a [[tubercolôxi]]. In sciâ fìn, o l'êa diventòu 'na sêde da Lîga Italiànn-a pi-â Lòtta cóntra i Tumoî<ref>{{Çitta web|url=https://catalogo.beniculturali.it/detail/ArchitecturalOrLandscapeHeritage/0700109424|tìtolo=Ambulatorio medico per la prevenzione tumori|léngoa=IT|vìxita=2022-07-28}}</ref>. D'ancheu o l'é dêuviòu pe âtri ûxi. |- |[[Immaggine:Sant'Anna_funicular.jpg|senza_cornice|125x125px]] |N/A |[[Funicolâre de Sant'Anna|Funicolâre de Sant'Ànna]]<br /><small>(staçión de mónte)</small> |Gestîa da-a socjêtæ de traspòrto pùblico [[AMT]], a funicolâre de Sant'Ànna a l'é 'na lìnea de traspòrto [[funicolâre]] ch'a colêga Ciàssa Portéllo co-a Stràdda Bertâni. A l'é stæta inougurâ a-i 26 de novénbre do [[1891]] e, a-a giornâ d'ancheu, a l'é asæ utilizâ pò-u traspòrto pùblico di abitànti da zöna. |} == Comunicaçioìn == A stràdda a no l'é colegâ da-e coriêre do traspòrto pùblico locâle de l'[[AMT]] ma gh'é stæto ativòu o servìçio "''TaxiBus''" de traspòrto pùblico a ciamâta. In particolâ, pe de chi ghe pàssa a lìnia nùmero 12, co-a fermâta de: * Stràdda Bertâni (''Via Bertani'', còdice i381 - {{coord|44.413680|8.937446}}) Pe de ciù in sce Stràdda Bertâni, da-arénte a l'incrôxo con Córso Magénta, gh'é a staçión superiôre da [[Funicolâre de Sant'Anna|funicolâre de Sant'Ànna]]. == Nòtte == <references /> == Bibliografîa == * {{Çitta lìbbro|outô=Tommaso Pastorino|tìtolo=Dizionario delle strade di Genova|url=https://books.google.it/books?id=QJ9MngEACAAJ|ànno=1968|editô=Tolozzi|léngoa=IT|cid=Pastorino, 1968}} == Âtri progètti == {{Interprogetto}} [[Categorîa:Stràdde de Zêna]] 8ywsoaoh3ns99hpdcpnd7o72dgiyzaj