Wikipedia liwiki https://li.wikipedia.org/wiki/Veurblaad MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Speciaal Euverlèk Gebroeker Euverlèk gebroeker Wikipedia Euverlèk Wikipedia Plaetje Euverlèk plaetje MediaWiki Euverlèk MediaWiki Sjabloon Euverlèk sjabloon Help Euverlèk help Categorie Euverlèk categorie Portaol Euverlèk portaol TimedText TimedText talk Module Overleg module Uitbreiding Overleg uitbreiding Uitbreidingsdefinitie Overleg uitbreidingsdefinitie 0 1235 454866 453144 2022-08-05T12:09:27Z Zeiverklaos 2053 /* L */ wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} Heioonder volg 'n lies vaan veurnaomelek klassieke componiste. De lies is geannoteerd: edere componis weurt veurzeen vaan summier informatie euver zien beteikenis. Componiste oet aander genres zien inkel touwgeveug wienie die bezoonder opvalle, umtot de notie vaan 'ne componis es de belaankriekste persoen vaan e meziekwerk typisch klassiek is. Dees lies kin geinen direkten touwgaank geve tot ''alle'' klassieke meziek vaan beteikenis: veural meziek oet de middeliewe is dèks anoniem euvergelieverd. Zuug heiveur ouch [[Lies vaan bronne veur middeliewse meziek]]. {{abc}} ===A=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Michel van der Aa]] || * [[1971]] || [[Nederland]]se componis, lierling vaan [[Louis Andriessen]]. Sjrijf meziek min of mie in de zin vaan de [[Haagse Sjaol]]. || |- | [[Carl Friedrich Abel]] || [[1723]] - [[1787]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] [[viola da gamba|gambis]] en componis, stiechde same mèt [[Johann Christian Bach]] in [[Londe]] de succesvol [[Bach-Abelkonzèrs]]. || [[Plaetje:Carl Friedrich Abel.jpg|100px]] |- | [[Pierre Abelard]] || [[1079]] - [[1142]] || [[Fraankriek|Fransen]] [[theologie|theoloog]], componis vaan zès ''[[planctus]]'' (klaagzeng) op [[Biebel]]se thema's. || |- | [[Paul Abraham]] || [[1892]] - [[1960]] || ''Ábrahám Pál''; [[Hongarije|Hongaars]]-[[Duutsjlandj|Duitse]] [[operèt]]tecomponis, bekind geweure veural mèt ''Die Blume von Hawaii'' (1931), e populair werk boe-in dudeleke jazz-invlood te herkinne vèlt. || |- | [[Adolphe Adam]] || [[1803]] - [[1856]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan veural kemikke opera's meh ouch vaan belaank in de herleving vaan 't [[ballèt]] door zie werk ''Giselle''. || [[Plaetje:Adolphe_Adam_1850_-_Charles_Vogt_-_Gallica.jpg|100px]] |- | [[John Adams (componis)|John Adams]] || * [[1947]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan wat soms post-minimalistische meziek weurt geneump; tonaol hermenieë in liechtelek vervreemdende contex. Gelt es eine vaan de groetste levende componiste. Is oonder mie bekind gewore mèt zien [[opera]]'s euver contemporain oonderwerpe (wie ''Nixon in China'') en mèt zie [[concert|vioolconcert]]. || [[Plaetje:JA-portrait-1-LW.jpg|100px]] |- | [[John Luther Adams]] || * [[1953]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan ritmisch gedreve meziek, dèks geïnspireerd op de natuur vaan [[Alaska]]. || [[Plaetje:Jla.Baseball.jpg|100px]] |- | [[Richard Addinsell]] || [[1904]] - [[1977]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan [[filmmeziek]] mèt e [[romantiek|romantisch]] idioom. || |- | [[Thomas Adès]] || * [[1971]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis en [[piano|pianis]], greujde roond 2000 oet tot eine vaan de veurnaomste componiste vaan zien generatie. || |- | [[Martin Agricola]] || [[1486]] - [[1556]] || Eigelek Martin Sore; [[Duitsland|Duitse]] meziekpedagoog, meziektheoreticus en componis vaan [[lutheranisme|lutheraonse]] [[koraol]]e. || |- | [[Isaac Albéniz]] || [[1860]] - [[1909]] || [[Spaanje|Spaonse]] [[piano|pianis]] en componis, riechde ziech nao 1890 ummer mie op Spaonse dansvörm wie de [[bolero]] en de [[fandango]] en inspireerde daomèt [[Claude Debussy|Debussy]] en [[Maurice Ravel|Ravel]]. || [[Plaetje:Isaac Albéniz, 1901.jpg|100px]] |- | [[Domenico Alberti]] || ca. 1710 - [[1740]] || [[Italië|Italiaanse]] zenger, [[klavecimbel|klavecinis]] en componis. Is es componis veural bekind vaan de [[Albertijnse bas]], 'n techniek in de [[klaveermeziek]] boebij de linkerhand de begeleiding mèt gebroke [[akkaord (meziek)|akkaord]]e verzörg. || |- | [[Tomaso Albinoni]] || [[1671]] - [[1751]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan zoewel [[opera]]'s es [[concert]]e en [[kamermeziek]]. || [[Plaetje:Albinoni.jpg|100px]] |- | [[Alfons X vaan Castilië|Alfons de Wijze]] || [[1221]] - [[1284]] || Keuning vaan [[Castilië]], samestèller (en oongetwieveld ouch mèt-componis) vaan e book [[cantiga]]s (gezaange) veur de H. Maag. || [[Plaetje:TumboAKing.jpg|100px]] |- | [[Charles-Valentin Alkan]] || [[1813]] - [[1888]] || [[Frankriek|Franse]] [[piano|pianis]] en componis. Ziene [[klaveermeziek|pianomeziek]] huurt tot 't lestegste wat oets veur 't instrumint is gesjreve. || [[Plaetje:Alkan signature.png|100px]] |- | [[Guillaume d'Amiens]] || daartienden iew || [[Trouvère]] en illustrator vaan manuscripte; sjijns naovolger vaan Adam de la Halle. || |- | [[Laurie Anderson]] || * [[1947]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] kunsteneres, maak multidisciplinair [[meziektheater]]. Crossover nao d'n experimentele popwereld, neet in 't minste door ''O Superman'', e deil vaan e groeter werk wat apaart es [[single]] woort oetgebrach en häör 'nen hit oplieverde. || [[Plaetje:LA21uitsnede.jpg|100px]] |- | [[Louis Andriessen]] || * [[1939]] || [[Nederland]]se componis, veurtrèkker vaan de [[Haagse Sjaol]]. Woort bekind mèt zienen eige, [[Igor Stravinsky|Stravinsky]]-echtege variant vaan de [[minimal music]] meh oontwikkelde ziech daonao tot 'ne väölzijege componis dee binne en boete Nederland väöl erkinning krijg, oonder mie um zien [[opera|opera's]]. || [[Plaetje:Louis Andriessen, Bestanddeelnr 932-5716.jpg|100px]] |- | [[Jacques Arcadelt]] || † [[1568]] || Franstaoleg-Vlaomse componis vaan [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s in madrigaolstijl. || |- | [[Guido vaan Arezzo]] || [[991]]/[[992|2]] - nao [[1033]] || [[meziektheorie|Theoreticus]]; bedinker vaan de [[notebalk]], de [[solmisatie]] en de [[Hand vaan Guido]]; woersjijnelek ouch zelf componis vaan gezaange die zien theorieë móste illustrere. || [[Plaetje:Statue of Guido of Arezzo.jpg|100px]] |- | [[Moniot d'Arras]] || † [[1239]] || [[Trouvère]]; componis vaan pastourelle ''Ce fut en mai''. || |- | [[Daniel Auber]] || [[1782]] - [[1871]] || [[Frankriek|Franse]] componis, pioneer vaan de ''[[grand-opéra]]''. In ziene glorietied zier geleef in gans Europa, meh nao 1850 sterk oet de mode. || [[Plaetje:Daniel FE Auber.jpg|100px]] |} ===B=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Milton Babbitt]] || [[1916]] - [[2011]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, oontwikkelde min of mie los vaan de Europese oontwikkelinge 'n eige [[seriële meziek|serialisme]] en heel ziech ouch bezeg mèt [[elektronische meziek]]. Bleef wijer bekind door 't beröch essay ''Who cares if you listen?''. |- | [[Carl Philipp Emanuel Bach]] || [[1714]] - [[1788]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, [[klavecimbel|klavecinis]] en [[piano|pianis]] in jaorelangen deens vaan keuning [[Frederik de Groete]] vaan [[Pruses (land)|Pruses]]. Twiede zoon vaan [[Johann Sebastian Bach]]. In zien daog wie geinen aander geassocieerd mèt de [[Empfindsame stijl]], de serieuze kant vaan de [[rococo]]. || [[Plaetje:Carl Philipp Emanuel Bach.jpg|100px]] |- | [[Johann Christian Bach]] || [[1735]] - [[1782]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, nao zien werkplaots ouch de ''[[Milaan|Milanese]]'' of ''[[Londe]]se Bach'' geneump. Joonkste zoon vaan [[Johann Sebastian Bach]], haafbroor vaan de veurgoonde. Typische [[rococo]]componis, aander es zie broor ieder in de [[galante stijl]]. Stiechde in Londe mèt [[Carl Friedrich Abel]] de [[Bach-Abelkonzèrs]], belaankriek in de oontwikkeling vaan 't commercieel [[konzèr]]. Vaan zier groeten invlood op [[Wolfgang Amadeus Mozart]], dee häöm es keend trof. || [[Plaetje:Johann Christian Bach by Thomas Gainsborough.jpg|100px]] |- | [[Johann Sebastian Bach]] || [[1685]] - [[1750]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[örgel|organis]], [[klavecimbel|klavecinis]], [[viool|violis]] en componis vaan de [[barok|laatbarok]]. Lid vaan e riek geslach vaan musici (zuug veur zien zäöns heiveur en heinao). Wis de modes oet de Italiaanse meziek te verbinde mèt de [[contrapunt]]ische Duitse (veural Noord-Duitse) tradities. Sjreef boetegewoen good doorwèrkde meziek in zoeget alle genres, gans in 't bezunder [[lutheranisme|lutheraanse]] [[kèrkmeziek]], [[klaveermeziek|klaveer-]] en [[örgelmeziek]] en [[kamermeziek]]. Ziene stijl gol op 't memint vaan zienen doed es awwerwèts, meh vaanaof de [[negentienden iew]] greujde zien reputatie weer, tot heer oetindelek bekind kaom te stoon es de groetste componis dee oets heet geleef. || [[Plaetje:Bach.jpg|100px]] |- | [[Wilhelm Friedemann Bach]] || [[1710]] - [[1784]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[örgel|organis]] en componis, ajdste zoon vaan [[Johann Sebastian Bach]]. Leide e leve es reizende [[virtuoos]]. Ziene meziek aosemp deils nog de sfeer vaan de [[barok]], meh is al gooddeils vaan [[rococo]]-aard. || |- | [[Tekla Bądarzewska]] || 1829/34 - [[1861]] || Later ''Tekla Bądarzewska-Baranowska''; [[Pole|Poolse]] componiste, sjreef 't [[klaveermeziek|piano]]-[[salonmeziek|salonstök]] ''La prière d'une vierge''. Dit werk woort de groetste [[blaadmeziek]]hit vaan de [[negentienden iew]] meh woort later veural oonderwerp vaan spot. || |- | [[Mili Balakirev]] || [[1837]] - [[1910]] || Ми́лий Алексе́евич Бала́кирев; [[Rusland|Russische]] componis, [[piano|pianis]] en [[dirizjènt]], opriechter vaan 't [[Mechteg Hemfelke]] en zelf componis vaan oonder mie [[orkesmeziek|orkes-]] en [[klaveermeziek|pianomeziek]]. || [[Plaetje:Milij Aleksejevič Balakirev (Милий Алексеевич Бала́кирев).jpg|100px]] |- | [[Francesco Balilla Pratella]] || [[1880]] - [[1955]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, theoreticus vaan muzikaol [[futurisme]] meh zelf nog vrij awwerwèts vaan stijl. || [[Plaetje:Francesco_Balilla_Pratella.jpg|100px]] |- | [[Adriano Banchieri]] || [[1568]] - [[1634]] || [[örgel|Organis]], [[meziektheorie|meziektheoreticus]] en componis oet [[Bologna]]; veural bekind um zien [[motèt]]te mèt instrumintaol partije. || [[Plaetje:BANCHIERI-C64 001ritratto.jpg|100px]] |- | [[Carlos Baguer]] || [[1768]] - [[1808]] || [[Spaanje|Spaonsen]] [[örgel|organis]] en componis vaan oonder mie [[symfonie]]ë in de [[klassiek]]e stijl. || |- | [[Samuel Barber]] || [[1910]] - [[1981]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan veural [[kamermeziek]] en [[orkesmeziek]] in [[romantiek|laatromantische]] geis, meh ouch mèt invlood vaan versjèllende modernistische struiminge. || [[Plaetje:Samuel Barber.jpg|100px]] |- | [[Béla Bartók]] || [[1881]] - [[1945]] || [[Hongarije|Hongaarse]] componis vaan oonder mie [[orkes]]werke, [[striekkwartèt]]te en [[klaveermeziek|pianomeziek]]. Combineerde in zie werk d'n invlood vaan [[Igor Stravinsky|Stravinsky]] mèt 't idioom vaan de Hongaarse volksmeziek, deen heer zelf (mèt [[Zoltan Kodaly|Kodaly]]) oonderzoch. || [[Plaetje:Bartók Béla 1927.jpg|100px]] |- | [[Philippe Basiron]] || ca. 1449 - [[1491]] || Componis vaan oonder mie mèsse in de geis vaan [[Guillaume Dufay|Dufay]]. || [[Plaetje:DufayBinchois.jpg|100px|Gilles Binchois (rechs) neve Guillaume Dufay.]] |- | [[Arnold Bax]] || [[1883]] - [[1953]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan vrij traditionele meziek (oonder mie [[symfonie]]ë en [[striekkwartèt]]te) boe-in heer [[romantiek|romantisch]] en [[impressionisme|impressionistisch]] idioom vermingk, dèks in 'n [[fantasy]]-echtege setting. || [[Plaetje:Komponisten, Dirigenten und Solisten der Internationalen Konzerte.jpg|100px|Arnold Bax, zittend, rechs, tösse versjèllende aander musici.]] |- | [[Amy Beach]] || [[1867]] - [[1944]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] [[piano|pianiste]] en componiste vaan meziek die rappeleert aon [[Johannes Brahms|Brahms]]. || [[Plaetje:Amy Beach 01.jpg|100px]] |- | [[Beatriz vaan Dia]] || twelfden iew || [[Troubadour|Trobiaritz]] vaan rillatief volkse gezaange (''cansò''). || [[Plaetje:Beatriz de Dia - BN MS12473.jpg|100px]] |- | [[Ludwig van Beethoven]] || [[1770]] - [[1827]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] [[piano|pianis]] en componis. Pakde de erfenis vaan [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] en [[Joseph Haydn|Haydn]], 't [[Weens classicisme]], op en vernuide 't sterk. Mèt zien groete vörm, groeter vrijheid in vörmsjema's en progressief [[hermenie (meziektheorie)|hermenie]] dreug zienen meziek de weerdes vaan de [[romantiek]]: deep persoeneleke, unieke werke boe-in de kuns centraol steit. Heer waor vaan doorslaaggevende beteikenis veur alle componiste nao häöm en is daomèt mesjiens wel d'n invloodriekste componis oets. || [[Plaetje:Beethoven.jpg|100px]] |- | [[Vincenzo Bellini]] || [[1801]] - [[1835]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s. In zie werk wis heer 't [[bel canto]] te vertaole nao 't idioom vaan de [[romantiek]]. Daomèt waor heer vaan groeten invlood op 'n ganse generatie componiste, oonder wee de joonge [[Giuseppe Verdi|Verdi]]. || [[Plaetje:Vincenzo bellini.jpg|100px]] |- | [[Georg Anton Benda]] || [[1722]] - [[1795]] || ''Jiří Antonín Benda''; [[Boheme|Boheemse]] componis, lid vaan [[Benda|'n ganse femilie vaan musici]], componeerde oonder mie populair [[melodrama]]ta. || [[Plaetje:Georg Benda.jpg|100px]] |- | [[George Benjamin]] || *[[1960]] || Britse componis vaan werk in diverse genres wat nog gooddeils de modernistische geis aosemp. Zienen opera ''Written on skin'' haolde väöl succes bij de critici. || |- | [[William Sterndale Bennett]] || [[1816]] - [[1875]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] [[piano|pianis]], [[dirizjènt]] en componis vaan meziek in de geis vaan [[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]. || |- | [[Cathy Berberian]] || [[1925]] - [[1983]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] avant-gardezengeres, zong oonder mie 't werk vaan häöre maan [[Luciano Berio]] en componeerde zelf inkel vergeliekbaar stökker. || [[Plaetje:Cathy_Berberian_(1972).jpg|100px]] |- | [[Alban Berg]] || [[1885]] - [[1935]] || [[Oosteriek]]se componis; lierling vaan [[Arnold Schönberg|Schönberg]] en daomèt lid vaan de [[Twiede Weense Sjaol]]. Naom de [[atonaliteit]] en 't [[dodecafonie|twelftoenssysteem]] vaan ziene liermeister mer geleidelek aon euver en leet ummer de melodie veurgoon bove strikte touwpassing vaan de regele. Woort daomèt de populairste componis vaan atonaole meziek; veural zienen [[opera]] ''Wozzeck'' en zie vioolconcert zien nog ummer geleef. || [[Plaetje:WP Alban Berg.jpg|100px]] |- | [[Arthur Berger]] || [[1912]]-[[2003]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis en veurvechter vaan gelierde, [[seriële meziek]] wie dee op Amerikaanse universiteite woort bedreve. || |- | [[Ludwig Berger]] || [[1777]] - [[1839]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] [[piano|pianis]] en componis, liermeister vaan [[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]. Sjreef [[kunsleed|lejer]], [[koer]]werke en [[klaveermeziek|pianomeziek]]. || [[Plaetje:PhilippOttoRungeLudwigBerger1802.jpg|100px]] |- | [[Luciano Berio]] || [[1925]] - [[2003]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, lid vaan de nao-oorlogse avant-garde meh door aofwiekende technieke neet zier sterk daomèt geassocieerd. Bekind woorte veural zien ''Sequenze'' veur versjèllende solo-instruminte en zien ''Sinfonia'', boe-in [[collaasj]]technieke weure gebruuk. || [[Plaetje:Luciano Berio.jpg|100px]] |- | [[Irving Berlin]] || [[1888]] - [[1989]] || ''Ізраіль Бэйлін'', [[Wit-Rusland|Wit-Russisch]]-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan [[song]]s en [[musical]]s, sterk geassocieerd mèt [[Tin Pan Alley]]. Väöl vaan zien leedsjes zien nog ummer bekind, wie ''I'm dreaming of a white Christmas'' en ''No business like show business''. || |- | [[Hector Berlioz]] || [[1803]] - [[1869]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan koer- en orkesmeziek. Heer trok de lijn vaan [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] door: veur deen tied oongezeen groete orkeste, vrijheid vaan vörm en 'n sterke [[programmameziek|programmatische]] laojing. Um die kwaliteite neump me häöm wel ins d'n ierste gans [[romantiek|romantische]] componis. || [[Plaetje:Hector Berlioz Crop.jpg|100px]] |- | [[Leonard Bernstein]] || [[1918]] - [[1990]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaansen]] [[dirizjènt]] en componis, perbeerde es componis 'n synthese te bewèrke tösse de klassieke meziek en de amusemintsmeziek wie ieder [[George Gershwin|Gershwin]] dat had gedoon. 't Bekindste woort zienen opera-echtege [[musical]] ''West Side Story'', daoneve sjreef heer oonder mie twie [[symfonie]]ë. || [[Plaetje:Leonard Bernstein by Jack Mitchell.jpg|100px]] |- | [[Wallace Berry]] || [[1928]] - [[1991]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] modernistitsche componis, lieverde evels kritiek op de werkwijs vaan [[Milton Babbitt|Babbitt]] en zien naovolgers. || |- | [[Franz Berwald]] || [[1796]] - [[1868]] || [[Zwede|Zweedse]] componis en [[viool|violis]], de belaankriekste Zweedse componis vaan zienen tied, sjreef oonder mie [[symfonie]]ë en [[kamermeziek]] die rappelere aon [[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]. || [[Plaetje:Franz Berwald Painting.jpg|100px]] |- | [[Heinrich Ignaz Franz von Biber]] || [[1644]] - [[1704]] || [[Boheme|Boheemse]] [[viool|violis]] en componis vaan oonder mie de [[roezekranssonnate]]. Bekind um zien innovatieve viooltechnieke, boe-oonder [[scordatura]] (umstumming vaan de snaore) en [[dobbelspeul]]. || [[Plaetje:Heinrich Biber.png|100px]] |- | [[Gilles Binchois]] || ca. 1400 - [[1460]] || Vreug lid vaan de [[Nederlandse Sjole]], oonder dudeleken invlood vaan [[John Dunstable|Dunstable]] en d'n Ingelse stijl. || |- | [[Hildegard von Bingen]] || [[1098]] - [[1179]] || [[Duitsland|Duitse]] [[mystiek|mystica]] en componiste vaan Gregoriaans-echtege gezaange mèt e groet bereik en groete intervalle. || [[Plaetje:Hildegard von Bingen.jpg|100px]] |- | [[Harrison Birtwistle]] || * [[1934]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis dee in 'nen eclectische meh veur zie land moderne stijl sjrijf. || |- | [[Georges Bizet]] || [[1838]] - [[1875]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan veural [[opera]]'s. Deeg d'n ''[[kemikken opera|opéra-comique]]'' emancipere tot 'n ambitieus en feitelek ouch vrij irnsteg werk. Ziene ''Carmen'' is allewijl de mies gegeven opera vaan allemaol. || [[Plaetje:Georges bizet.jpg|100px]] |- | [[Luigi Boccherini]] || [[1743]] - [[1805]] || [[Italië|Italiaanse]] [[cello|cellis]] en componis in de [[klassieke stijl]]. Veural bekind gebleve door zien celloconcerte en aandere meziek veur 't instrumint. || [[Plaetje:Luigi Boccherini.jpg|100px]] |- | [[Jacopo da Bologna]] || fl. [[1340]] - ca. [[1386]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[ars nova]]-echtege dreistummege [[madrigaol]]e ([[trecento]]). |- | [[Benjamin Boretz]] || * [[1934]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis en meziektheoreticus vaan meziek de modernistische traditie boemèt heer woort groetgebrach. || |- | [[Guiraut de Bornelh]] || ca. [[1138]] - [[1215]] || [[Troubadour]], componis vaan oonder mie ''Reis glorios'' || [[Plaetje:Guiraut de Bornelh.jpg|100px]] |- | [[Alexander Borodin]] || [[1833]] - [[1887]] || Алекса́ндр Порфи́рьевич Бороди́н; [[Rusland|Russische]] [[sjemie|sjemicus]] en componis, lid vaan 't [[Mechteg Hemfelke]]. Sjreef door zien drökke loupbaon in de wetensjap rillatief wieneg meziek, meh wat 'r sjreef weurt algemein geach tot de bèste Russische meziek oet zienen tied te hure. || [[Plaetje:Borodin.jpg|100px]] |- | [[Lili Boulanger]] || [[1893]] - [[1918]] || [[Frankriek|Franse]] componiste vaan werk wat oonder 't [[impressionisme]] vèlt te plaotse. Waor in 1913 de ierste vrouw die de [[Prix de Rome]] veur compositie won. Joonger zöster vaan Nadia Boulanger. || [[Plaetje:Lili Boulanger 1.jpg|100px]] |- | [[Nadia Boulanger]] || [[1887]] - [[1979]] || [[Frankriek|Franse]] componiste, [[dirizjènt]]e en compositieliereres. Awwer zöster vaan Lili Boulanger. Vaan 't groetste belaank is neet häör eige werk meh häör groete klas vaan veural [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] compositiestudente die nao Paries kaome um in häören degeleke stijl te weure groetgebrach. || [[Plaetje:Nadia Boulanger 1925.jpg|100px]] |- | [[Pierre Boulez]] || [[1925]] - [[2016]] || [[Frankriek|Franse]] componis en [[dirizjènt]], lierling vaan [[Olivier Messiaen|Messiaen]] en same mèt [[Karlheinz Stockhausen|Stockhausen]] de groetste pioneer vaan 't [[serialisme]]. Componeerde sinds de jaore viefteg nog mer sporadisch en heet ziech sindsdeen veural op zien dirizjeercarrièr geriech. || [[Plaetje:Boulez25oct2004.jpg|100px]] |- | [[William Boyce]] || [[1711]] - [[1779]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis en keuninkleke [[kapelmeister]]. Sjreef oonder mie 'n serie vaan ach korte, [[rococo]]-echtege [[symfonie]]ë. || [[Plaetje:Boyce2.png|100px]] |- | [[Johannes Brahms]] || [[1833]] - [[1897]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis in versjèllende genres, boe-oonder alle soorte [[kamermeziek]], [[symfonie]]ë, [[concert]]e, [[koer]]meziek en [[klaveermeziek]]. Es joongemaan protégé vaan [[Robert Schumann|Schumann]]. Door zienen degeleke, klassiek-echtege stijl geleef bij conservatief meziekleefhöbbers; dèks nao veure gebrach es tegehaanger vaan [[Richard Wagner|Wagner]] en [[Anton Bruckner|Bruckner]]. || [[Plaetje:Johannes_Brahms_portrait.jpg|100px]] |- | [[George Brecht]] || [[1926]] - [[2008]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis/[[conceptueel kuns|conceptuele kunsteneer]] oet de ''[[Fluxus]]''-beweging, dee zien composities tot e minimum aon instructies beperk zien. || |- | [[Jehan Bretel]] || † [[1272]] || [[Trouvère]], meister vaan de ''jeu-parti''. || |- | [[Willem Breuker]] || [[1944]] - [[2010]] || [[Nederland]]se [[saxofoon|saxofonis]] en componis. Pioneer vaan de ''geïmproviseerde meziek'', meziek in 'n eclectisch idioom mèt jazz-echtege improvisatie. Riechde in [[1974]] 't [[Willem Breuker Kollektief]] op. || [[Plaetje:Willem_Breuker_1970.jpg|100px]] |- | [[Benjamin Britten]] || [[1913]] - [[1976]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan 'n euverwegend behawwend meh zier [[eclectisme|eclectisch]] idioom wat häöm de groetste Britse componis vaan zienen tied maakde. Zie divers werk umvat [[anglicanisme|Anglicaanse]] koermeziek, [[opera]]'s, [[orkesmeziek]], [[kamermeziek]] en [[kunsleed|lejer]]. || [[Plaetje:Benjamin Britten, London Records 1968 publicity photo for Wikipedia.jpg|100px]] |- | [[Earle Brown]] || [[1926]] - [[2002]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, geassocierd mèt [[John Cage|Cage]]. Veural bekind gewore door de vrijheid, soms extreem vrijheid, die heer door oonvaste notatie zien oetveurders gief. Dreef dit in ''December 1952'' tot 'n uterste. || |- | [[Max Bruch]] || [[1838]] - [[1920]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[dirizjènt]] en componis; allewijl weurt veural zien ''Ierste Vioolconcert'' nog gespäöld. || [[Plaetje:Die Gartenlaube (1881) b 557.jpg|100px]] |- | [[Anton Bruckner]] || [[1824]] - [[1896]] || [[Oosteriek]]sen [[örgel|organis]] en componis. Begós op rillatief late leeftied mèt 't componere vaan ambitieus [[mès (meziek)|mès]]se en veuroetstrevende, hoegromantische [[symfonie]]ë. Ziene stijl is dèks vergeleke mèt [[Richard Wagner|Wagner]], deen 'r hendeg bewoonderde. || [[Plaetje:Anton bruckner.jpg|100px]] |- | [[Antoine Busnoys]] || † [[1492]] || Lid vaan de [[Nederlandse Sjole|Twiede Nederlandse Sjaol]], componis vaan ritmisch gecompleceerde meziek (veural [[motèt]]te) in de geis vaan [[Johannes Ockeghem|Ockeghem]]. || |- | [[Sylvano Bussotti]] || * [[1931]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, eine vaan de minder Europeaone die ziech bezeghele mèt de veural in de VS bedreve conceptueel notatie. Zien partiture woorte dèks es kunswerke aon de moer gehaange. || |- | [[Ferruccio Busoni]] || [[1866]] - [[1924]] || [[Italië|Italiaanse]] componis en [[piano|pianis]], combineerde in zie werk 'n diechte [[contrapunt|contrapunctische]] structuur mèt 'n extreem [[chromatiek]], al sjreef heer noets [[atonaliteit|atonaol]]. || [[Plaetje:Ferruccio Busoni (circa 1911).jpg|100px]] |- | [[Jacques Buus]] || ca. 1500 - [[1565]] || Vlaomse componis en [[örgel|organis]], liermeister vaan [[Adriaen Willaert|Willaert]] en eine vaan de ierste hoeggeachde componiste die instrumentaole meziek (oet)sjreef. || |- | [[Dietrich Buxtehude]] || ca. 1637 - [[1707]] || [[Denemarke|Deens]]-[[Duutsjland|Duitsen]] [[örgel|organis]] en componis vaan [[örgelmeziek]] en [[lutheranisme|lutheraonse]] [[kèrkmeziek]]. Groetste meister vaan de [[Noordduitse Örgelsjaol]] en de groetste veurgenger vaan [[Johann Sebastian Bach|Bach]]. || [[Plaetje:Imagebuxtehude.jpg|100px|Buxtehude op ''viola da gamba''. Detail oet 't sjèlderij ''Allegorie op de vrundsjap'' vaan Johannes Voorhout.]] |- | [[William Byrd]] || [[1543]] - [[1623]] || Väölzijegen [[Ingeland|Ingelse]] componis vaan zoewel kèrkmeziek (katheliek en Anglicaons) in de [[ars perfecta]] es wereldleke meziek en ouch [[instrumentaole meziek]], dao-oonder ouch [[klaveermeziek]]. || [[Plaetje:William Byrd.jpg|100px]] |} ===C=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Antonio de Cabezón]] || [[1510]] - [[1566]] || [[Spaanje|Spaonse]], blinden [[örgel|organis]] en componis vaan oonder mie [[klaveermeziek]]. || |- | [[Giulio Caccini]] || [[1551]] - [[1618]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan de [[monodie|monodische]] stijl, sjreef [[madrigaol]]e en [[opera]]'s. || |- | [[John Cage]] || [[1912]] - [[1992]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, eine vaan de radicaolste vernuiers vaan d'n twintegsten iew. Heer stoont 'ne focus eweg vaan 't notemateriaol nao ritmische structure veur, 'n filosofie die heer veur 1950 al oetgebreid oontwikkelde. Ouch maak heer daan al gebruuk vaan oongewoen instruminte wie de [[prepared piano]]. Daan veraandert ziene stijl radicaol, es heer de [[aleatoriek]] in ziene meziek touwliet en 't notemateriaol (binne vaan teväöre vasgestèlde bepaolinge) door 't lot liet bestumme. Haolt cultstatus mèt zie werk ''4'33"'', boe-in d'n oetveurende gans 't stök niks te doen heet. || [[Plaetje:John Cage and Michael Bach in Assissi 1992.jpg|100px|John Cage (links) mèt Michael Bach, kort veur zienen doed.]] |- | [[Sethus Calvisius]] || [[1556]] - [[1615]] || Seth Kalwitz, [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan [[lutheranisme|lutheraanse]] [[kèrkmeziek]] gooddeils nog in [[renaissance]]stijl. || [[Plaetje:Sethus Calvisius.jpg|100px]] |- | [[Christian Cannabich]] || [[1731]] - [[1798]] || [[Duutsjland|Duitse]] [[viool|violis]] en componis vaan [[orkesmeziek]], lid vaan de [[Mannheimer Sjaol]]. || [[Plaetje:Egid Verhelst - Portrait of Christian Cannabich.jpg|100px]] |- | [[Francesco Canova da Milano]] || [[1497]] - [[1543]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[luit]]meziek. || [[Plaetje:Francesco Canova da Milano.jpg|100px|E meugelek portrèt vaan Franscesco Canova da Milano.]] |- | [[Marco Cara]] || † ca. 1525 || Ouch ''Marchetto Cara''; [[Italië|Italiaanse]] componis vaan ''[[frottola|frottole]]''. || |- | [[Cornelius Cardew]] || [[1936]] - [[1981]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis, sjrief iers in 'n avant-garde-idioom op [[seriële meziek|seriële]] en (later) [[aleatoriek|aleatorische]] basis, meh bekierde ziech in zien lèste jaore op politieke grun tot 'nen tonaole, populistische stijl. || |- | [[Giacomo Carissimi]] || [[1605]] - [[1674]] || Componis vaan de [[Romeinse Sjaol]], sjreef veural [[cantaat|cantate]]. || |- | [[Johannes Carmen]] || ind veertienden iew || [[Fraankriek|Franse]] componis vaan [[motèt]]te mèt invlood vaan de Italiaonse [[caccia]]. || |- | [[Elliott Carter]] || [[1908]] - [[2012]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, góng nao 'ne [[neoclassicisme|neoklassieken]] tied euver op 'nen [[atonaliteit|atonaole]], ritmisch complexe stijl. Bleef tot nao zien hoonderdste componere. Veural ziene [[kamermeziek]] weurt väöl gespäöld. || |- | [[Giovanni da Cascia]] || midde veertienden iew || [[Italië|Italiaanse]] meister vaan 't [[trecento]]: polyfoon madrigaole oonder Fransen invlood. || |- | [[Alfredo Casella]] || [[1883]] - [[1947]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan veural instrumentaole meziek in [[neoclassicisme|neoklassieke]] stijl; de veuraonstoonde componis vaan fascistisch Italië. || [[Plaetje:Alfredo_Casella.jpg|100px]] |- | [[Philipoctus de Caserta]] || fl. [[1370]] - [[1390]] || Franse componis vaan Italiaansen aofkóms; sjreef [[ballade]]s in de ritmisch complexe ''[[ars subtilior]]'' || |- | [[Emilio de' Cavalieri]] || ca. 1550 - [[1602]] || [[Italië|Italiaansen]] [[örgel|organis]] en componis vaan oonder mie ''[[intermedio|intermedi]]'' (veurgengers vaan d'n opera); zelfbeneumden oetvinder vaan de [[monodie|monodische stijl]]. || [[Plaetje:G. M. Milizio, Cappella de' Cavalieri a Santa Maria in Aracoeli1.jpg|100px]] |- | [[Francesco Cavalli]] || [[1602]] - [[1676]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan veural [[opera]]'s, geïnspireerd op de late [[Claudio Monteverdi|Monteverdi]]. || [[Plaetje:Francesco Cavalli.png|100px]] |- | [[Girolamo Cavazzoni]] || ca. 1525 - nao 1577 || [[Italië|Italiaansen]] [[örgel|organis]] en componis; zoon vaan de volgende en lierling vaan [[Adriaen Willaert|Willaert]], belaankriek in de oontwikkeling vaan 't [[ricercare]] en de [[canzona]]. || |- | [[Marco Antonio Cavazzoni]] || ca. 1490 - ca. 1560 || [[Italië|Italiaansen]] [[örgel|organis]] en componis vaan polyfonen örgelmeziek; zoon vaan de veurgoonde. || |- | [[Emmanuel Chabrier]] || [[1841]] - [[1894]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan oonder mie [[opera]]'s en [[klaveermeziek|pianomeziek]], rillatief modern veur 't Fraankriek vaan zien daog. Belaankrieke inspiratiebron veur de [[impressionisme|impressionistische]] componiste. || [[Plaetje:Emmanuel Chabrier.jpg|100px]] |- | [[Luigi Cherubini]] || [[1760]] - [[1842]] || [[Italië|Italiaanse]], in [[Fraankriek]] wèrkende componis vaan veural opera's en [[kèrkmeziek]]. Weurt algemein tot de [[romantiek|vreugromantiek]] gerekend. Sterk bewoonderd door [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]. || [[Plaetje:Luigi Cherubini3.jpg|100px]] |- | [[Frédéric Chopin]] || [[1810]] - [[1849]] || Fryderyk Franciszek Chopin, [[Pole|Pools]]-[[Frankriek|Franse]] [[piano|pianis]] en componis. Wiedoet 't mieste vaan zie werk is [[klaveermeziek|veur zien eigen instrumint]] en besteit oet zier [[romantiek|romantische]] [[nocturne]]s, [[prelude]]s, [[mazurka]]'s. Oetvinder vaan de konzèr-[[etude]] ('n etude die ouch es veurdrachstök gesjik is). || [[Plaetje:Frederic Chopin photo.jpeg|100px]] |- | [[Johannes Ciconia]] || ca. 1370 - [[1412]] || [[Vlaondere|Vlaomse]] componis vaan de late [[ars nova]]/[[ars subtilior]] zoewie vaan nao de [[renaissance]] veuroetwiezend werk. || |- | [[Jacobus Clemens non Papa]] || ca. 1510 - ca. 1556 || [[Vlaondere|Vlaomse]] of [[Zieland|Ziewse]] meister vaan de [[Nederlandse Sjole|Veerde Nederlandse Sjaol]], componis vaan oonder mie [[mès (meziek)|parodiemèsse]], [[motèt]]te, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en de [[Psalme|psalmberijming]] ''Souterliedekens''. || |- | [[Muzio Clementi]] || [[1752]] - [[1832]] || [[Italië|Italiaanse]], in 't [[Vereineg Keuninkriek]] wèrkzame [[piano|pianis]] en componis in de [[klassieke stijl]]. Väöl vaan zien werke (zoegeneumde ''[[sonatine]]s'') weure ouch noe nog veur didactische doele gebruuk; waor evels ouch vaan invlood op [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]. || [[Plaetje:Muzio Clementi.jpeg|100px]] |- | [[Jacques Colebault]] || [[1483]] - [[1595]] || Ouch ''Jaques vaan Mantua'', [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[kèrkmeziek]]. Sjreef neve [[mès (meziek)|mès]]se en [[motèt]]te ouch sumpeler [[hymne]]s, mie in de geis vaan 't [[Concilie vaan Trente]]. || |- | [[Samuel Coleridge-Taylor]] || [[1875]] - [[1912]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]], zwarte componis vaan romantische meziek in versjèllende genres. Zien [[cantaat]] ''Hiawatha'' waor bij leve zie bekindste werk. || [[Plaetje:Samuel_Coleridge-Taylor.jpg|100px]] |- | [[Loyset Compère]] || † [[1518]] || Noord-[[Frankriek|Franse]] meister van de [[Nederlandse Sjole|Daarde Nederlandse Sjaol]], lierling vaan [[Gaspar van Weerbeke]], componis vaan rillatief löchteg, geïtalianiseerde [[motèt]]te en [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s. || |- | [[Edward T. Cone]] || [[1917]] - [[2004]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis en publicis euver meziek, collega en geisverwant vaan [[Milton Babbit|Babbit]]. || |- | [[Aaron Copland]] || [[1900]] - [[1990]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, studeerde wie väöl vaan zien landgenoete bij [[Nadia Boulanger]] en woort dao in de [[neoclassicisme|neoklassieke]] sjaol groetgebrach. Later woort ziene stijl moderner, wie heer ziech veur 't [[dodecafonie|twelftoenssysteem]] góng intrèssere. || [[Plaetje:Aaron Copland 1970.JPG|100px]] |- | [[Arcangelo Corelli]] || [[1653]] - [[1713]] || [[Italië|Italiaanse]] [[viool|violis]] en componis vaan d'n [[hoegbarok]], ierste meister vaan 't [[concerto grosso]] en oontwikkeleer vaan de [[tonaliteit]] wie de westerse meziek ze kint. || [[Plaetje:Arcangelo corelli.jpg|100px]] |- | [[John Corigliano]] || * [[1938]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan oonder mie [[orkesmeziek]] in tonaole stijl. Sjreef de [[filmmeziek]] bij ''The Red Violin'', dee heer later umwèrkde tot e [[concert|vioolconcert]]. || |- | [[Peter Cornelius]] || [[1824]] - [[1874]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en diechter, [[Richard Wagner|Wagneriaon]] en oteur vaan inkel opera's. || [[Plaetje:Peter cornelius.jpg|100px]] |- | [[Philip Corner]] || * [[1933]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis in versjèllende modern genres. || |- | [[William Cornysh]] || † [[1523]] || [[Ingeland|Ingelse]] meister vaan [[polyfonie|polyfone]] [[kèrkmeziek]] mèt zier lang en ritmisch gecompleceerde [[melisma]]ta. || |- | [[Francesco Corteccia]] || [[1502]] - [[1571]] || [[Florence|Florentijnse]] componis vaan zoewel kèrkmeziek es ''[[intermedio|intermedi]]''. || |- | [[François Couperin]] || [[1668]] - [[1733]] || [[Frankriek|Franse]] componis, [[örgel|organis]] en [[klavecimbel|klavecinis]], bijgeneump ''Le Grand''. Vereinegde Franse en Italiaansen invlood in veur häöm typische [[suite]]s. Neefke (noonk-zègker) vaan de volgende. || [[Plaetje:Francois Couperin 2.jpg|100px]] |- | [[Louis Couperin]] || ca. 1626 - [[1661]] || [[Frankriek|Franse]] componis en instrumintalis, vernuide oonder invlood vaan [[Johann Jakob Froberger|Froberger]] de Franse [[klaveermeziek]] sterk. Noonk vaan de veurege, dee väöl ouch vaan häöm euvernaom. || |- | [[Henry Cowell]] || [[1897]] - [[1965]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis en [[piano|pianis]]. Waor 'ne pioneer mèt 't gebruuk vaan oonorthodoxe pianotechnieke wie [[cluster]]s en tokkele. || |- | [[Johann Baptist Cramer]] || [[1771]] - [[1858]] || [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Vereineg Keuninkriek|Britse]] [[piano|pianis]] en componis vaan [[romantiek|vreugromantische]] [[klaveermeziek|pianomeziek]]. || |- | [[Petrus de Cruce]] || ind daartienden iew || Obscure (''Pierre de la Croix''?) meh invloodrieke meister en theoreticus vaan 't klassiek [[motèt]]. || |- | [[George Crumb]] || * [[1929]] || [[vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan avant-gardemeziek, maak väöl gebruuk vaan [[collaasj]]technieke. || |- | [[César Cui]] || [[1835]] - [[1918]] || Це́зарь Анто́нович Кюи́; [[Frankriek|Frans]]-[[Litouwe|Litouwse]] componis en militairen inzjenieur, lid vaan 't [[Mechteg Hemfelke]] meh sjreef zelf euver 't algemein in 'ne westerse stijl. || [[Plaetje:Cesar cui.jpg|100px]] |- | [[Carl Czerny]] || [[1791]] - [[1857]] || [[Boheme|Boheems]]-[[Oosteriek]]se pianis, lierling vaan [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]], sjreef 'n enorm opus aon didactische pianowerke bijein meh componeerde ouch in aander genres. || [[Plaetje:Czerny 2.jpg|100px]] |} ===D=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Arnaut Daniel]] || fl. [[1180]] - [[1200]] || [[Ridder]]-[[troubadour]], taolvirtuoze meister vaan de ''trobar clus''. || [[Plaetje:Arnaut Daniel - BN MS fr 12473.jpg|100px]] |- | [[Aleksander Dargomyzjki]] || [[1813]] - [[1869]] || Александр Сергеевич Даргомыжский; [[Rusland|Russische]] componis vaan nationalistisch getinte meziek, boe-oonder [[opera]]'s. || [[Plaetje:Alexander Dargomyzhsky.jpg|100px]] |- | [[Mario Davidovsky]] || * [[1934]] || [[Argentinië|Argentijns]]-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan [[elektronische meziek]] boebij 'ne livemusicus samespäölt mèt 'ne geluidsband. || |- | [[Peter Maxwell Davies]] || * [[1934]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis, begós in e radicaol modernisme meh kaom later bij 'ne postmoderne stijl oet. || [[Plaetje:Peter_Maxwell_Davies.jpg|100px]] |- | [[Claude Debussy]] || [[1862]] - [[1918]] || [[Frankriek|Franse]] componis, vaajer vaan de stijl die me [[impressionisme]] is goon neume. Sjreef 'nen [[opera]], [[orkesmeziek]], [[kamermeziek]] en [[klaveermeziek]], boemèt heer 'n revolutie op geng brach in 't conservatief Frans meziekleve. || [[Plaetje:Claude Debussy ca 1908, foto av Félix Nadar.jpg|100px]] |- | [[Léo Delibes]] || [[1836]] - [[1891]] || Franse componis vaan oonder mie [[opera]]'s en [[ballèt]]te. || [[Plaetje:Leo_Delibes_1888_BNF_Gallica.jpg|100px]] |- | [[Josquin Desprez]] || † [[1521]] || Ouch wel gewoen ''Josquin''. Groetste meister vaan de [[Nederlandse Sjole|Daarde Nederlandse Sjaol]] en eine vaan de groetste componiste vaan de [[renaissance]]. Heer componeerde in alle groete genres die 't toen gaof. Euver 't algemein versóppelt heer de streng canonische werke vaan ziene veurgenger [[Johannes Ockeghem|Ockeghem]]. 't [[Motèt]] weurt bij (en daankzij) häöm belaankrieker es liturgisch genre. || [[Plaetje:DESPREZ.jpg|100px]] |- | [[Anton Diabelli]] || [[1781]] - [[1858]] || [[Oosteriek]]se meziekoetgever en componis. Sjreef oonder mie [[sonatine]]s die noe nog wel veur didactische doele weure gespäöld; daoneve componeerde heer 't [[wals|welske]] boe-euver [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] zien 33 ''Diabelli-variaties'' sjreef. || [[Plaetje:Anton Diabelli.jpg|100px]] |- | [[Alphons Diepenbrock]] || [[1862]] - [[1921]] || [[Nederland]]se componis vaan bekaans exclusief vocaole meziek, dèks mèt [[koer]], in [[romantiek|laatromantische stijl]]. Waor bevrund mèt [[Gustav Mahler|Mahler]], deen heer zeker heet beïnvleujd. || [[Plaetje:Alphons_Diepenbrock.jpg|100px]] |- | [[Carl Ditters von Dittersdorf]] || [[1739]] - [[1799]] || [[Oosteriek]]se [[viool|violis]] en componis in versjèllende genres, boe-oonder [[symfonie]]ë en [[Singspiel]]e. Gerekend tot 't [[Weens classicisme]]. || [[Plaetje:Carl Ditters von Dittersdorf - Heinrich Eduard Wintter.jpg|100px]] |- | [[Charles Dodge]] || * [[1942]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, eine vaan de ierste dee bij 't doen klinke vaan [[elektronische meziek]] de [[computer]] gebruukde. || |- | [[Theodor Döhler]] || [[1814]] - [[1856]] || [[Duutsjlandj|Duitse]], in [[Italië]] woenende [[piano]]virtuoos en componis, sjreef veural composities die zien eige talent móste tuine. || [[Plaetje:Theodor Döhler.jpg|100px]] |- | [[Gaetano Donizetti]] || [[1797]] - [[1848]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s. Wie ziene generatiegenoet [[Vincenzo Bellini|Bellini]] ligk zien veurnaomst verdeenste in 't oontwikkele vaan 'n eigetiedse ([[romantiek|romantische]]) versie vaan de aw ''[[opera seria]]''. || [[Plaetje:Gaetano Donizetti (portrait by Giuseppe Rillosi).jpg|100px]] |- | [[John Dowland]] || [[1563]] - [[1626]] || [[Ingeland|Ingelse]] componis vaan lejer mèt [[luit]]begleiding die in zienen tied hendeg populair waore. || |- | [[Benedictus Ducis]] || ca. 1492 - [[1544]] || [[Duutsjlandj|Zuid-Duitse]] componis vaan vreuge protestantse [[kèrkmeziek]]. || |- | [[Guillaume Dufay]] || ca. 1397 - [[1474]] || [[Frankriek|Franse componis]], zier belaankriek in d'n euvergaank vaan [[middeliewe|middeliewse]] meziek nao [[renaissance]]meziek. Vaan invlood zien zien [[mès (meziek)|mès]]se meh veural de [[fauxbourdon]]techniek oet zien [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s. || [[Plaetje:DufayBinchois.jpg|100px|Guillaume Dufay (links) mèt Gilles Binchois.]] |- | [[Paul Dukas]] || [[1865]] - [[1935]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan mer e hemfelke werke in [[impressionisme|impressionistische]] geis. Veural 't symfonisch scherzo ''L'apprenti sorcier'' heel rippertoir. || [[Plaetje:Paul_Dukas_01.jpg|100px]] |- | [[Tan Dun]] || * [[1957]] || [[China|Chinese]] componis dee zie werk drejt um de confrontatie tösse Oosterse en Westerse meziek. Raakde in 1996 internationaol bekind mèt zienen [[opera]] ''Marco Polo''. || [[Plaetje:Tan Dun.JPG|100px]] |- | [[John Dunstable]] || ca. 1390 - [[1453]] || [[Ingeland|Ingelse]] componis in de typerende stijl vaan zie land (mèt väöl tertse en sexte), wèrkzaam in Fraankriek en dao zier invloodriek op de ierste generatie echte [[renaissance]]componiste. || |- | [[Marcel Dupré]] || [[1886]] - [[1971]] || [[Frankriek|Fransen]] [[örgel|organis]], [[piano|pianis]] en componis, in 't bezunder vaan gemaoteg modern [[örgelmeziek|örgelwerk]]. || [[Plaetje:Dupre.jpg|100px]] |- | [[Maurice Duruflé]] || [[1902]] - [[1986]] || [[Frankriek|Fransen]] [[örgel|organis]] en componis vaan rillatief conservatief werk, in 't bezunder bekind gebleve door zie [[requiem]] oet 1947. || [[Plaetje:Durufle.gif|100px]] |- | [[Jan Ladislav Dusík]] || [[1760]] - [[1812]] || ''Johann Ludwig Dussek'', [[Boheme|Boheemse]] [[piano|pianis]] en componis vaan [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|vreugromantische]] [[klaveermeziek]]. || [[Plaetje:Jan Ladislav Dussek.jpg|100px]] |- | [[Henri Dutilleux]] || [[1916]] - [[2013]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan rillatief conservatieve, ecletische meziek. || |- | [[Antonín Dvořák]] || [[1841]] - [[1904]] || [[Boheme|Boheemse]] componis vaan oonder mie [[symfonie]]ë en [[kamermeziek]]. Combineerde de [[romantiek]] succesvol mèt eleminte oet de Boheemse [[volksmeziek]] en, in later werk, soms ouch mèt [[Afro-Amerikaanse meziek]]. || [[Plaetje:Dvorak1.jpg|100px]] |} ===E=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Herbert Eimert]] || [[1897]] - [[1972]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan [[twelftoensmeziek]], nao d'n oorlog pioneer in d'n [[elektronische meziek]] en d'n directeur vaan de studio veur [[Radio Kölle]]. || |- | [[Hanns Eisler]] || [[1898]] - [[1962]] || [[Oosteriek]]s-[[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan communistische zaankmeziek veur de massa ([[agitprop]]), bekind gebleve door 't ''Solidaritätslied''. || [[Plaetje:Bundesarchiv_Bild_183-19204-2132,_Berlin,_(Bertolt_Brecht_und)_Hanns_Eisler.jpg|100px]] |- | [[Edward Elgar]] || [[1857]] - [[1934]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan veural [[orkesmeziek]] in [[romantiek|romantischen]] trant. De groetsten Ingelse componis sinds [[Henry Purcell|Purcell]]. || [[Plaetje:Edward Elgar.jpg|100px]] |- | [[Duke Ellington]] || [[1899]] - [[1974]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] [[jazz]][[piano|pianis]], [[big band|bandleader]] en componis. Belaankriekste figuur oet 't [[swing]]tiedperk, en deeginnege dee 't mies oetgesproke gebruuk maakde vaan klassieke veurbeelder. || [[Plaetje:Duke Ellington - publicity.JPG|100px]] |- | [[George Enescu]] || [[1881]] - [[1955]] || [[Roemenië|Roemeense]], in [[Fraankriek]] wèrkende componis, [[piano|pianis]] en [[viool|violis]] (dao bekind es ''Georges Énesco''). Zien orkeswerke zien nog oetgesproke [[romantiek|romantisch]], ziene [[kamermeziek]] is get moderner, meh neet väöl. || |- | [[Ferenc Erkel]] || [[1810]] - [[1893]] || ''Erkel Ferenc'', ''Franz Erkel''; [[Hongarije|Hongaarse]] [[piano|pianis]], [[dirizjènt]] en [[componis]] vaan oonder mie [[opera]]'s boe-in heer es eine vaan de ierste eleminte oet de Hongaarse volksmeziek verwèrkde. || [[Plaetje:Erkel Ferenc Györgyi Alajos.jpg|100px]] |} ===F=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Manuel de Falla]] || [[1876]] - [[1946]] || [[Spaanje|Spaonse]] componis; hanteerde 'n [[neoclassicisme|neoklassieke]] stijl boe-in heer väöl eleminte oet de Spaonse volksmeziek verwèrkde. || [[Plaetje:ManuelDeFalla.JPG|100px]] |- | [[Michel Fano]] || * [[1929]] || [[Frankriek|Franse]] componis oet de sjaol vaan [[Olivier Messiaen|Messiaen]], mesjiens de sjriever vaan de allerierste [[seriële meziek|serieel]] compositie. Later ouch [[filmmeziek|filmcomponis]], väölal mèt [[elektronische meziek|elektronische]] middele. || |- | [[Gabriel Fauré]] || [[1845]] - [[1924]] || [[Frankriek|Fransen]] [[örgel|organis]], [[piano|pianis]] en componis vaan [[romantiek|romantisch]] werk wat veuroetwijs nao 't [[neoclassicisme]]. Bekind vaan oonder mie ziene [[klaveermeziek|pianomeziek]] en zie ''Requiem''. || [[Plaetje:Fauré-by-Eugéne-Pirou.jpg|100px]] |- | [[Morton Feldman]] || [[1926]] - [[1987]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, wie [[John Cage]] geassocieerd mèt de [[aleatoriek]]. De werke oet zien lèste tien jaor (beveurbeeld 't twiede [[striekkwartèt]]) dore dèks extreem laank. || [[Plaetje:Persconferentie componist Morton Feldman in concertgebouw Amsterdam in verband m, Bestanddeelnr 928-6142.jpg|100px]] |- | [[Brian Ferneyhough]] || * [[1943]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan complexe, op de nao-oorlogsen avant-garde trökgriepende meziek mèt hiel väöl oongewoen maotverdeilinge. || |- | [[Luc Ferrari]] || [[1929]] - [[2005]] || [[Frankriek|Fransen]] avant-gardecomponis in diverse genres, veural bekind gewore door zie [[musique concrète]]stök ''Presque rien''. || [[Plaetje:Luc Ferrari Composer of France.jpg|100px]] |- | [[Antoine de Févin]] || ca. 1470 - [[1512]] || [[Frankriek|Fransen]] edelmaan, naovolger vaan [[Josquin Desprez|Josquin]] en sjijns d'n oetvinder vaan de [[mès (meziek)|parodiemès]]. || |- | [[John Field]] || [[1782]] - [[1837]] || [[Ierland|Ierse]] [[piano|pianis]] en componis, sjreef veural [[concert|klaveerconcerte]] en [[nocturne]]s, e genre wat heer zelf oontwikkelde en boe-in [[Frédéric Chopin|Chopin]] häöm later zouw naovolge. || [[Plaetje:John field.jpg|100px]] |- | [[Michael Finnissy]] || * [[1946]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan [[avant-garde]]meziek mèt 'n sterk politieke kleuring. || |- | [[Gherardello da Firenze]] || † [[1363]] || [[Italië|Italiaanse]] componis ([[trecento]]) vaan ''ballate'' en ''caccie''. || |- | [[Friedrich von Flotow]] || [[1812]] - [[1883]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan [[opera]]'s nao 't veurbeeld vaan de Franse [[kemikken opera]]. Zien ''Martha'' bleef nog e tiedsje populair, meh allewijl is heer zoe good wie vergete. || [[Plaetje:Flotow.jpg|100px]] |- | [[Julian Fontana]] || [[1810]] - [[1869]] || [[Pole|Poolse]] [[piano|pianis]] en componis, mèt-lierling, generatiegenoet en geisverwant vaan [[Frédéric Chopin|Chopin]]. || |- | [[César Franck]] || [[1822]] - [[1890]] || [[Nederland]]s/[[Belsj]]/[[Frankriek|Fransen]] [[örgel|organis]], [[piano|pianis]] en componis. De veurnaomste componis vaan [[örgelmeziek]] oet de [[romantiek]]; sjreef daoneve ouch [[klaveermeziek|pianomeziek]], [[kamermeziek]] en [[orkesmeziek]] (boe-oonder 'n [[symfonie]]). || [[Plaetje:César Franck by Pierre Petit.jpg|100px]] |- | [[Robert Franz]] || [[1815]] - [[1892]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan oonder mie [[kunsleed|lejer]] die veur hunnen tied zier modern waore. Verzörgde ouch 'gemoderniseerde' edities vaan 't werk vaan [[Johann Sebastian Bach|Bach]] en [[Georg Friedrich Händel|Händel]]. || [[Plaetje:Robert Franz.jpg|100px]] |- | [[Girolamo Frescobaldi]] || [[1583]] - [[1643]] || [[Italië|Italiaansen]] [[örgel|organis]] en [[klavecimbel|klavecinis]], neve [[Jan Pieterszoon Sweelinck|Sweelinck]] eine vaan de veurnaomste meister vaan de [[barok|vreugbarokke]] [[klaveermeziek]]. || |- | [[Johann Jakob Froberger]] || [[1616]] - [[1667]] || [[Duutsjlandj|Duitse]], in [[Fraankriek]] wèrkende [[klavecimbel|klavecinis]], [[örgel|organis]] en componis vaan oonder mie ''partite/suites'', welk genre heer in Fraankriek populair maakde. || |- | [[Walter Frye]] || †1474? || Rillatief conservatieve componis vaan typisch [[Ingeland|Ingelse]] polyfone meziek in de geis vaan [[Leonel Power|Power]] en [[John Dunstable|Dunstable]]. || |- | [[Anis Fuleihan]] || [[1900]] - [[1970]] || [[Cyprus|Cypriotisch]]-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, oonder mie bekind vaan e concert veur d'n [[theremin]]. || |- | [[Johann Joseph Fux]] || [[1660]] - [[1741]] || [[Oosteriek]]se componis en [[meziektheorie|meziektheoreticus]], sjreef [[opera]]'s, [[kèrkmeziek]] en instrumentaole meziek meh bleef veural vaan belaank door zie [[contrapunt]]lierbook ''Gradus ad Parnassum''. || [[Plaetje:Johann Joseph Fux1.jpg|100px]] |} ===G=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Andrea Gabrieli]] || ca. 1532 - [[1585]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, noonk vaan de volgende. Wèrkzaom aon de [[Marcuskèrk (Venetië)|San Marco]] in [[Venetië]]. Pioneer vaan de [[mierkoeregheid]] in zien gruuts opgezatte [[mès (meziek)|mès]]se die d'n inzèt vaan [[meziekinstrumint]]e implicere; 'n oontwikkeling typerend veur de [[contrarifformatie]]. || |- | [[Giovanni Gabrieli]] || ca. 1553 - [[1612]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, neef vaan de veurgoonde en op dezelfde plaots wèrkzaam. Zien [[motèt]]te zien wie de noonk zien mèsse mierkoereg en vraoge es ierste werke um specifieke instruminte; Gabrieli jr. is daomèt d'n ierste componis dee 'n [[orkes]] veursjrijf. || |- | [[Niels Gade]] || [[1817]] - [[1890]] || [[Denemarke|Deense]] componis en [[dirizjènt]], domineerde 't meziekleve in zie land. || [[Plaetje:Niels Gade Litho.jpg|100px]] |- | [[Marco da Gagliano]] || [[1582]] - [[1643]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[madrigaol]]e en [[opera]]'s. || [[Plaetje:Marco da Gagliano (ritratto) bis.jpg|100px]] |- | [[Vincenzo Galilei]] || ca. 1530 - [[1591]] || [[Italië|Italiaanse]] [[luit]]is, sjriever vaan polemische stökker boe-in heer ageerde tege de [[polyfonie]]. Pa vaan d'n astronoom [[Galileo Galilei]]. || |- | [[Jacobus Gallus]] || [[1550]] - [[1591]] || Eigelek Jacob Handl, [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Slovenië|Sloveense]] componis vaan mystieke kèrkmeziek boe-in heer technieke vaan de [[madrigaol|madrigaliste]] touwpasde. || [[Plaetje:Jakobus Händl Gallus dictus Carniolus 1590.png|100px]] |- | [[Baldassare Galuppi]] || [[1706]] - [[1785]] || [[Italië|Italiaanse]] componis in de [[rococo]]stijl, veural bekind gewore door ''[[opera buffa|opere buffe]]'' zoewie door zien innovatief [[klaveermeziek|klaveersonnate]]. || [[Plaetje:Baldassare Galuppi, Venetian School of the 1750s.jpg|100px]] |- | [[Joseph Gelinek]] || [[1758]] - [[1825]] || ''Joseph Jelínek''; [[Boheme|Boheems]]-[[Oosteriek]]se [[piano|pianis]] en componis in [[romantiek|vreugromantische]] stijl. || [[Plaetje:Josef Gelinek after Louis René Letronne.jpg|100px]] |- | [[George Gershwin]] || [[1898]] - [[1937]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis en [[piano|pianis]]. Waor mèt [[Irving Berlin]] de groetste sjriever vaan [[song]]s en [[musical]]s vaan [[Tin Pan Alley]], meh sjreef ouch serieus werk ([[orkesmeziek]] en [[klaveermeziek|pianomeziek]]) boe-in heer de [[romantiek|romantische]] traditie perbeerde te verminge mèt idioom oet de [[jazz]]meziek zoewie aander componiste dat mèt [[volksmeziek]] hadde gedoon. || [[Plaetje:George Gershwin 1937.jpg|100px]] |- | [[Carlo Gesualdo]] || [[1560]] - [[1613]] || Prins vaan [[Venosa]] en componis vaan soms extreem [[chromatiek|chromatische]] [[madrigaol]]e. || [[Plaetje:Gesualdo3.jpg|100px]] |- | [[Johannes Ghiselin]] || fl. 1491 - 1507 || Noord-[[Frankriek|Franse]] componis, lid vaan de [[Nederlandse Sjole|Daarde Nederlandse Sjaol]]. |- | [[Girolamo Giacobbi]] || [[1569]] - [[1629]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[kèrkmeziek]] en [[opera]]'s. || |- | [[Alberto Ginastera]] || [[1916]] - [[1983]] || [[Argentinië|Argentijnse]] componis, oonder mie vaan [[orkesmeziek]]. Sjreef iers in 'n nationalistische stijl geveujd door d'n Argentijnse [[folklore]], meh kaom nao d'n oorlog tot 't zoegeneump neo-[[expressionisme]], boebij heer inspiratie haolde bij oonder mie [[Arnold Schönberg|Schönberg]]. || [[Plaetje:Fotografía del compositor argentino Alberto Ginastera.jpg|100px]] |- | [[Philip Glass]] || * [[1937]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, neve [[Steve Reich|Reich]] de bekindste figuur vaan de [[minimal music]]. Riechde ziech mier es Reich op groeter vörm wie d'n [[opera]] (beveurbeeld ''Einstein on the Beach''). Góng ind jaore 1980 euver op 'ne minder minimaole stijl, dee soms es [[neoromantiek|neoromantisch]] weurt umsjreve. Sjrijf neve opera's ouch [[symfonie]]ë, [[concert]]e en [[striekkwartèt]]te. || [[Plaetje:Philip Glass 018.jpg|100px]] |- | [[Aleksandr Glazoenov]] || [[1865]] - [[1936]] || Алекса́ндр Константи́нович Глазуно́в, [[Rusland|Russische]] componis in e [[romantiek|laatromantisch]] idioom, wie ouch compositielierer. Ziene bekindste lierling waor [[Dmitri Sjostakovitsj|Sjostakovitsj]]. || [[Plaetje:Glazunov_by_Repin.jpg|100px]] |- | [[Michail Ivanovitsj Glinka]] || [[1804]] - [[1857]] || Михаи́л Ива́нович Гли́нка; [[Rusland|Russische]] componis vaan oonder mie [[opera]]'s, eine vaan de ierste musici vaan beteikenis oet zie land en vaan zier groeten invlood op de generaties nao häöm. || [[Plaetje:Michael Glinka.jpg|100px]] |- | [[Christoph Willibald von Gluck]] || [[1714]] - [[1787]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan [[opera]]'s, wèrkzaam in [[Paries]]. Brach 'n gemoderniseerde, [[klassieke meziek|klassieke]] versie vaan de irnstegen opera en waor daomèt de tegespeuler vaan [[Niccolò Piccini]]. || [[Plaetje:Christoph Willibald Ritter von Gluck.jpg|100px]] |- | [[Sofija Goebajdoelina]] || [[1931]] || In 't [[Russisch]] Софи́я Асгатовна Губайду́лина, in 't [[Tataars]] ''Sofia Äsğät qızı Ğöbäydullina''; [[Ruslandj|Russische]] componiste vaan euverwegend [[atonaliteit|atonaole]] meziek mèt bekaans ummer 'nen apert [[christendom|christeleken]] inspiratiebron. || [[Plaetje:Sofia Gubaidulina July1981 Sortavala ©DSmirnov.jpg|100px]] |- | [[Hermann Goetz]] || [[1840]] - [[1876]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, in zie kort leve zier populair meh daonao gaw vergete um zienen awwerwètse stijl. || [[Plaetje:Hermann_goetz.jpg|100px]] |- | [[Karel Goeyvaerts]] || [[1923]] - [[1993]] || [[Belsj|Belzje]] componis. Es pioneer in 't [[serialisme]] en d'n [[elektronische meziek]] waor heer vaan groeten invlood op veural [[Karlheinz Stockhausen|Stockhausen]], allewel tot me ziene meziek zelf neet väöl mie huurt. || |- | [[Osvaldo Golijov]] || * [[1960]] || [[Argentinië|Argentijnse]] componis vaan postmodernistisch werk. || |- | [[Nicolaes Gombert]] || ca. 1495 - ca. 1560 || [[Vlaondere|Vlaomse]] componis, lid vaan de [[Nederlandse Sjole|Veerde Nederlandse Sjaol]], sjreef veural [[motèt]]te mèt streng imitatie en väöl [[dissonant]]e. || |- | [[Henryk Górecki]] || [[1933]] - [[2010]] || [[Pole|Poolse]] componis. Begós te componere in e sterk [[modernisme|modernistisch]] idioom, meh góng vaanaof de jaore 1970 euver op e [[christendom|christelek]] geïnspireerd [[minimalisme]]. Zien ''Symfonie vaan klaaglejer'' woort in de jaore 1990 hendeg populair, ouch in 't weste. || [[Plaetje:Henryk Mikołaj Górecki Polish composer.jpg|100px]] |- | [[François-Joseph Gossec]] || [[1734]] - [[1829]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[opera]]'s, [[koer]]werke, [[symfonie]]ë en [[striekkwartèt]]te in de [[klassieke stijl]]; geassocieerd mèt de [[Franse Revolutie]] en [[Napoleon]]. || [[Plaetje:Gossec-portrait.jpg|100px]] |- | [[Claude Goudimel]] || ca. 1514 - [[1572]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s, zoewie harmonisator vaan 't [[Geneefs psalter]]. || [[Plaetje:Claude Goudimel.jpg|100px]] |- | [[Charles Gounod]] || [[1818]] - [[1893]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan veural vocaol werk. Zien beteikenis ligk bij d'n [[opera]], allewel tot heer neet de beteikenis vaan ziene generatiegenoet [[Georges Bizet|Bizet]] heet kinne hole. || [[Plaetje:Charles Gounod.jpg|100px]] |- | [[Percy Grainger]] || [[1882]] - [[1961]] || [[Australië|Australische]], in [[Europa]] en de [[Vereinegde Staote]] wèrkende componis en pianis. || [[Plaetje:Percy_Aldridge_Grainger.jpg|100px]] |- | [[Enrique Granados]] || [[1867]] - [[1916]] || [[Spaanje|Spaonse]] componis vaan folkloristisch getinte [[klaveermeziek|pianomeziek]] en [[kunsleed|lejer]]. || [[Plaetje:Granados.jpg|100px]] |- | [[Edvard Grieg]] || [[1843]] - [[1907]] || [[Noorwege|Noorse]] [[piano|pianis]] en componis vaan oonder mie [[klaveermeziek]] en koerwerke. In ziene meziek weurt de [[romantiek]] verriek mèt invlood oet de Noorse [[volksmeziek]]. In zie later werk weure de [[hermenie (meziektheorie)|hermenie]]ë dissonanter, zoetot ziene meziek al de modernistische kant op geit. || [[Plaetje:Edvard Grieg (1888) by Elliot and Fry - 02.jpg|100px]] |- | [[Gérard Grisey]] || [[1946]] - [[1998]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan ''spectraolmeziek'', 'ne vörm vaan [[elektronische meziek]] boebij natuurleke, opgenome klaanke vervörmp weure. || |- | [[Guymont]] || ind veertienden iew? || Oonbekinde meister vaan e modern ''Kyrie'' oet 't [[Apt-manuscrip]] (geassocieerd mèt [[Avignon]] en de tegepause). |} ===H=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Alois Hába]] || [[1893]] - [[1973]] || [[Tsjecho-Slowakije|Tsjechische]] componis vaan meziek in diverse genres, oonder mie [[kamermeziek]]. Hanteerde es eine vaan de ierste [[microtonaliteit|microtoene]], veural [[kwarttoen]]e. Oondaanks dees beteikenisvol vernuiing weurt zienen meziek allewijl koelek nog gespäöld. || [[Plaetje:Hába.JPG|100px]] |- | [[Carel Hacquaert]] || ca. 1640 - [[1701]]? || [[Spaonse Nederlen|Zuid-Nederlandse]], nao de [[Rippubliek vaan de Zeve Vereinegde Nederlen|Noordeleke Nederlen]] geëmigreerde musicus. Oonder zie gepubliceerd werk is oonder mie d'n ierste Nederlandsen opera. Broor vaan [[viola da gamba|gambis]] [[Philip Hacquart]], dee ouch componeerde. || [[Plaetje:Carel (Carolus) Hacquart.gif|100px]] |- | [[Jacques-Fromental Halévy]] || [[1799]] - [[1862]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan veural [[opera]]'s in de stijl vaan de [[grand-opéra]]. || [[Plaetje:Fromental_Halevy_by_Etienne_Carjat-crop.jpg|100px]] |- | [[Adam de la Halle]] || † ca. [[1307]] || Belaankriekste vaan de [[trouvère]]s (en eine vaan de lèste), actief in versjèllende vaste veersvörm. || [[Plaetje:Adam de la halle.jpg|100px]] |- | [[Georg Friedrich Händel]] || [[1685]] - [[1759]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[örgel|organis]], in [[Italië]] bekind es ''Giorgio Federico Hendel'', in 't [[Vereineg Keuninkriek]] es ''George Frideric Handel''. Woort 't bekindste mèt ''[[opera seria|opere serie]]'' en Ingelstaolege [[oratorium|oratoria]], meh sjreef ouch orkessuites, [[concert]]e (boe-oonder de vrij unieke concerte veur örgel en orkes), [[klaveermeziek|klaveersuites]] en nog aander werk. Woort in zienen tied es de groetste levende componis gezeen. || [[Plaetje:Georg Friedrich Händel.jpg|100px]] |- | [[Roy Harris]] || [[1898]] - [[1979]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, sjreef in 'ne zier gemaoteg moderne stijl dee es 'typisch Amerikaans' woort gezeen, zoonder evels Amerikaanse bronne te gebruke. || |- | [[Lou Harrison]] || [[1917]] - [[2003]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, zoch zien inspriratie väöl in de neet-westerse meziek en wèrkde naovenant mèt [[rein stumming]]e en [[microtonaliteit|microtoene]]. || |- | [[Karl Amadeus Hartmann]] || [[1905]] - [[1963]] || Componis vaan oonder mie [[cantaat|cantates]], [[symfonie]]ë en [[striekkwartèt]]te in e gemaoteg modern, [[expressionisme|expressionistisch]] idioom. Góng in 't [[Daarde Riek]] in [[innerleke emigratie]], meh publiceerde zie werk nao d'n oorlog mèt väöl succes. || [[Plaetje:Ruhmeshalle Muenchen Karl Amadeus Hartmann Komponist-1.jpg|100px]] |- | [[Johann Adolph Hasse]] || [[1699]] - [[1783]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan [[opera]]'s in [[Italië|Italiaanse]] stijl, in [[barok|laatbarok]] mèt de ierste kinmerke vaan 't [[rococo]]/[[klassieke meziek|vreugklassiek]] al in ziech. Wèrkde väöl same mèt [[libretto|meisterlibrettis]] [[Pietro Metastasio]]. Waor op zie huugdepunt oongekind populair in groete deile vaan Europa, meh waor nao zienen doed gaw vergete. || [[Plaetje:Johann Adolf Hasse.jpg|100px]] |- | [[Josef Matthias Hauer]] || [[1883]] - [[1959]] || [[Oosteriek]]se componis en [[meziektheorie|theoreticus]]. Nump de [[atonaliteit]], later de [[dodecafonie|twelftoensmeziek]], euver vaan [[Arnold Schönberg|Schönberg]] en weurt daorum wel ins tot de [[Twiede Weense Sjaol]] gerekend. Heer behandelt deze techniek ummer mie wiskundeg en ummer minder creatief, tot heer oetindelek vaan ''Zwölftonsspiel'' (en neet 'compositie') geit spreke. || |- | [[Joseph Haydn]] || [[1732]] - [[1809]] || [[Oosteriek]]se componis, jaorelaank in deens vaan de Hongaarse femilie [[Esterházy]]. Sjreef veur de voors werke in alle genres die 't toen gaof. Waor oondaanks of zjus daankzij zien isolatie de sleutelmaan in de ganse oontwikkeling vaan de [[klassieke meziek]]stijl, vaan de naodaog vaan de [[barok]] tot aon 't begin vaan de [[romantiek]]. Maakde vaan de [[symfonie]] en 't [[striekkwartèt]], in 1750 nog compleet oonbeteikenend, de mies prestigieus meziekgenres. Had invlood op alle componiste oet zienen tied, neet in 't minste oet [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] en [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]]. Op 't ind vaan zie leve blees heer 't [[oratorium]] nui leve in. || [[Plaetje:Joseph Haydn.jpg|100px]] |- | [[Michael Haydn]] || [[1737]] - [[1806]] || [[Oosteriek]]se componis vaan oonder mie [[opera]]'s en [[symfonie]]ë, broor vaan de veurege. || [[Plaetje:Michaelhaydn1.jpg|100px]] |- | [[Wim Hendrickx]] || * [[1962]] || [[Belsj|Belzje]] componis vaan eclectische meziek in versjèllende genres. Docent aon 't Amsterdams conservatorium. || |- | [[Pierre Henry]] || * [[1927]] || [[Frankrijk|Franse]] componis vaan [[musique concrète]]. || [[Plaetje:Pierre_Henry.jpg|100px]] |- | [[Roy Henry]] || [[1367]] - [[1413]]?<br>[[1386]] - [[1422]]? || Keuning [[Hendrik IV vaan Ingeland|Hendrik IV]] of [[Hendrik V vaan Ingeland]], aon wee twie liturgische zèttinge, deils in Ingelse stijl (mèt frequinte tertse en sexte) weure touwgesjreve. || [[Plaetje:King Henry V from NPG.jpg|100px|Hendrik V, eine vaan de twie meugeleke bedoelde ''Roys Henry''.]] |- | [[Fanny Hensel]] || [[1805]] - [[1847]] || Gebore ''Mendelssohn''; [[Duutsjlandj|Duitse]] pianiste en componiste, veural [[klaveermeziek|solowerk veur häör instrument]]. Zöster vaan [[Felix Mendelssohn]]. || [[Plaetje:Fanny Hensel 1842.jpg|100px]] |- | [[Hans Werner Henze]] || [[1926]] - [[2012]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan oonder mie tien [[symfonie]]ë in e gemaoteg modern, eclectisch idioom. Väöl vaan zie werk is geteikend door zie links engagemint. || [[Plaetje:Bundesarchiv B 145 Bild-F008277-0008, Köln, Schloss Brühl, Meisterkurse Musik.jpg|100px]] |- | [[Jennifer Higdon]] || * [[1962]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componiste vaan neoromantisch gekleurde meziek. || |- | [[Lejaren Hiller]] || [[1924]] - [[1994]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, veural bekind door zie veerde striekkwartèt, de ''Illiac-suite'', gecomponeerd mèt 'ne computer. || |- | [[Paul Hindemith]] || [[1895]] - [[1963]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[altviool|altviolis]]. Componeerde in 'n [[neoclassicisme|neoklassieke]] stijl. In vergelieking mèt de Franse neoklassieke is zie werk agressiever. Zien meziekfilosofie is antiromantisch, neet allein in esthetiek meh ouch in zien idee euver de beteikenis vaan de meziek: heer propageert ''Gebrauchsmusik'', d.w.z. meziek die veur de gelegenheid weurt gesjreve. || [[Plaetje:Paul Hindemith 1923.jpg|100px]] |- | [[E.T.A. Hoffmann]] || [[1776]] - [[1822]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] sjriever, componis en criticus. Allewel tot zie muzikaol werk (oonder mie de vertèlselkesopera ''Undine'') neet tot de wereldtop huurt, waor heer door zien zier sterke associatie mèt de [[romantiek]] vaan wezelek belaank in de oontwikkeling vaan 't dinke euver meziek. || [[Plaetje:ETA-Hoffmann.JPG|100px]] |- | [[Leopold Hofmann]] || [[1738]] - [[1793]] || [[Oosteriek]]se [[rococo]]componis, sjreef veural väöl [[concert]]e veur oetereinloupende solo-instruminte. || [[Plaetje:Leopold_Hofmann_(composer).jpg|100px]] |- | [[Gustav Holst]] || [[1874]] - [[1934]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan werke in diverse genres. Allewijl 't bekindste um zien orkeswerk ''The Planets'', boe-in laatromantische, [[impressionisme|impressionistische]] en [[expressionisme|expressionistische]] invlode te hure zien. || [[Plaetje:Gustav Holst.jpg|100px]] |- | [[Simeon ten Holt]] || [[1923]] - [[2012]] || [[Nederland]]se componis. Begós in 'ne neoklassieke, gemaoteg modernistische stijl, die heer in de jaore 1960 verruilde veur e radicaol modernisme. Vaanaof ind jaore 1970 góng heer weer tonaol componere, in 'n eige versie vaan de [[minimal music]]. Zie ''Canto ostinato'' zouw hendeg populair weure. || |- | [[Arthur Honegger]] || [[1892]] - [[1955]] || [[Zwitserland|Zwitsers]]-[[Frankriek|Franse]] componis vaan [[neoclassicisme|neoklassiek]] werk, lid vaan ''[[Les Six]]''. || [[Plaetje:Arthur Honegger (timbre RFA).jpg|100px]] |- | [[Johann Nepomuk Hummel]] || [[1778]] - [[1837]] || [[Oosteriek]]se [[piano|pianis]] en componis vaan oonder mie [[concert|klaveerconcerte]] in de [[romantiek|vreugromantiek]]. || [[Plaetje:Johann Nepomuk Hummel.jpg|100px]] |- | [[Engelbert Humperdinck]] || [[1854]] - [[1921]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, veural bekind gebleve door zienen [[opera]] ''Hänsel und Gretel''. || [[Plaetje:Humperdinck Postcard-1910.jpg|100px]] |} ===I=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Sigismondo d'India]] || ca. 1582 - [[1629]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan zoewel polyfoon es monodische werke. || |- | [[Vincent d'Indy]] || [[1851]] - [[1931]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[opera]]'s in de Franse traditie (''[[opéra lyrique]]''), meh mèt zekeren invlood vaan [[Richard Wagner|Wagner]]. || [[Plaetje:Vincent d'Indy.jpg|100px]] |- | [[Heinrich Isaac]] || ca. 1450 - [[1517]] || Oersprunkelek Vlaomse, in [[Duitsland]] en [[Italië]] wèrkende componis vaan talloes kèrkeleke en wereldleke werke. |- | [[Charles Ives]] || [[1874]] - [[1954]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] verzekereer en amateurcomponis vaan progressief, meh veural excentriek werk, boe-in heer de meziek vaan zien jäög koppelt aon technieke wie [[atonaliteit]], [[polytonaliteit]], [[polyritmiek]], [[cluster]]s, [[kwarttoen]]e etc. De mieste vaan zien werke bleve bij zie leve oonoetgeveurd. || [[Plaetje:CharlesEdwardIves1913.jpg|100px]] |} ===J=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Leoš Janáček]] || [[1854]] - [[1928]] || [[Tsjechië|Tsjechische]] componis, hanteerde in zienen instrumentaole meziek nog 'ne [[romantiek|romantische]] stijl meh experimenteerde in zien [[opera]]'s mèt natuurleke, op gesproke taol geènte zaanklijne die heer in 'ne moderne componeertrant verwèrkde. || [[Plaetje:Janacek with wife.jpg|100px|Janáček mèt zien vrouw Zdenka.]] |- | [[Clément Janequin]] || ca. 1485 - [[1558]] || [[Frankriek|Franse]] preester en componis vaan populair, onomatopeïsche [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s. || |- | [[Guus Janssen]] || * [[1951]] || [[Nederland]]se componis vaan [[postmodernisme|posmoderne]] meziek boe stijlcitaote in 'n statische, quasi-tonaol umgeving zien ingebèd. || |- | [[Karl Jenkins]] || * [[1944]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan vocaole meziek, oonder mie 't [[easy listening]]album ''Adiemus'' en 't quasi-liturgisch koerwerk ''The Armed Man''. || |- | [[Joseph Joachim]] || [[1831]] - [[1907]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] [[viool|violis]], [[dirizjènt]] en componis, componeerde veural virtuoze [[vioolmeziek]] veur eige gebruuk. || [[Plaetje:Joseph Joachim.jpg|100px]] |- | [[Betsy Jolas]] || * [[1926]] || [[Frankriek|Franse]] componiste, beïnvleujd door [[Anton Webern|Webern]] en de [[sjaol vaan Darmstadt]] meh minder radicaol vaan stijl. || [[Plaetje:Betsy_004.jpg|100px]] |- | [[Niccolò Jommelli]] || [[1714]] - [[1774]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[rococo]]-[[opera]]'s en geisteleke meziek. || [[Plaetje:Niccolò Jommelli.jpg|100px]] |- | [[Scott Joplin]] || 1867/8? - [[1917]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis en [[piano|pianis]] vaan [[ragtime]]s, woort de ''Keuning vaan de rag'' geneump. Zie werk umvat neve ragtimes veur piano ouch 'nen opera in Afro-Amerikaans idioom, ''Treemonisha''. || [[Plaetje:Scott Joplin 19072.jpg|100px]] |} ===K=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Mauricio Kagel]] || [[1931]] - [[2008]] || [[Argentinië|Argentijns]]-[[Duutsjlandj|Duitse]] componis, groetgebrach in de [[Sjaol vaan Darmstadt]]. Componeerde in diverse genres en stijle; verbindend elemint in zie werk is 't theatraolt: ouch bij concertante werke sjrijf 'r ziechbaar acties veur. || [[Plaetje:Mauricio Kagel (1985).jpg|100px]] |- | [[Emmerich Kálmán]] || [[1882]] - [[1953]] || ''Imre Koppstein'', ''Kálmán Imre'', [[Hongarije|Hongaarse]] componis vaan [[operèt]]te wie ''Die Czardasfürstin''. Mèt [[Franz Lehár|Lehár]] geassocieerd mèt 't Zèlvere Tiedperk vaan de operèt. || |- | [[Mieczysław Karłowicz]] || [[1876]] - [[1909]] || [[Pole|Poolse]]n dirizjènt en componis in laatromantische stijl. || [[Plaetje:Mieczysław_Karłowicz_Łaski_Diffusion.jpg|100px]] |- | [[Laura Karpman]] || * [[1959]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componiste, lierling evaan oonder mie [[Milton Babbitt]]. Sjrijf veural film- en buunmeziek. || |- | [[Wilhelm Kienzl]] || [[1857]] - [[1941]] || [[Oosteriek]]se componis, sjreef in diverse genres meh had 't mieste succes mèt zien [[opera]]'s. || [[Plaetje:Wilhelm Kienzl.JPG|100px]] |- | [[Hikari Kiyama]] || * [[1983]] || [[Japan]]se componis vaan astrante meziek mèt jazz- en rockinvlood, dèks geïnspireerd op de Japanse cultuur. || |- | [[Bernhard Klein]] || [[1793]] - [[1832]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan rillatief conservatief werk in diverse genres, oonder mie vaan [[kunsleed|lejer]]. || [[Plaetje:Bernhard Josef Klein.jpg|100px]] |- | [[Zoltán Kodály]] || [[1882]] - [[1967]] || ''Kodály Zoltán'', [[Hongarije|Hongaarse]] componis en [[etnomusicologie|etnomusicoloog]]. Zoch mèt [[Béla Bartók|Bartók]] 't land aof nao [[volksmeziek]] en verwèrkde die ouch in ziene meziek; ziene stijl is evels traditioneler es dee vaan ziene collega. || [[Plaetje:Kodály Zoltán Pécs.JPG|100px]] |- | [[Erich Wolfgang Korngold]] || [[1897]] - [[1957]] || [[Oosteriek]]s-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, sjreef aonvenkelek werke in [[romantiek|laatromantische]] stijl meh woort nao zien migratie nao de VS pioneer in de [[filmmeziek]]. || [[Plaetje:Erich Wolfgang Korngold 01.jpg|100px]] |- | [[Anna Korsoen]] || * [[1986]] || Анна Корсун, [[Oekraïne|Oekraïens]] componiste vaan meziek mèt 'ne sterke theatraole componint en dèks e lieg volume. || |- | [[Takehisa Kosugi]] || * [[1934]] || 小杉 武久, ''Kosugi Takehisa'', [[Japan]]se componis oet de ''[[Fluxus]]''-beweging. || |- | [[Joseph Martin Kraus]] || [[1756]] - [[1792]] || [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Zwede|Zweedse]] componis vaan oonder mie [[symfonie]]ë, vaan vitaol belaank veur de meziekcultuur in zie twiede vaajerland. || [[Plaetje:Joseph_Martin_Kraus.jpg|100px|Kraus es student in Erfurt.]] |- | [[Johann Ludwig Krebs]] || [[1713]] - [[1780]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[örgel|organis]], lierling vaan [[Johann Sebastian Bach|Bach]]. Oondaanks invlood vaan d'n [[empfindsame stijl]] aoseme zien werke veural de stijl vaan ziene meister; ze gelle daorum es awwerwèts veur hunnen tied. || |- | [[Ernst Krenek]] || [[1900]] - [[1991]] || [[Oosteriek]]se, later [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis; stortde ziech in de jaore twinteg op e provocatief idioom mèt [[jazz]]invlood, meh góng nao d'n [[Twiede Wereldoorlog|oorlog]] euver op 't [[serialisme]]. || |- | [[Franz Krommer]] || [[1759]] - [[1831]] || Eigelek ''František Vincenc Kramář''; [[Boheme|Boheemse]] [[viool|violis]] en componis, veural vaan [[concert|vioolconcerte]] en [[kamermeziek]] veur zien instrumint. || [[Plaetje:Frantisek Krommer 1871 Maixner.jpg|100px]] |- | [[Friedrich Kuhlau]] || [[1786]] - [[1832]] || [[Duitsen diaspora|Duits]]-[[Denemarke|Deense]] componis, veural nog bekind um ziene [[klaveermeziek]] ([[sonatine]]s) meh ouch d'n oteur vaan d'n opera ''Lulu''. || [[Plaetje:Friedrich Kuhlau.gif|100px]] |- | [[Johann Kuhnau]] || [[1660]] - [[1722]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en sjriever, componeerde oonder mie zien ''Biebelse sonnate''. || [[Plaetje:Johann Kuhnau.png|100px]] |- | [[Karol Kurpiński]] || [[1785]] - [[1857]] || [[Pole|Poolse]] componis en [[dirizjènt]], componeerde [[kemikken opera|kemikke opera's]] mèt Poolsen invlood. || [[Plaetje:POL Karol Kurpiński.jpg|100px]] |- | [[György Kurtág]] || * [[1926]] || [[Hongarije|Hongaarse]] componis vaan modernistische meziek mèt versjèllende invlode. || [[Plaetje:Kurtag academy.JPG|100px]] |} ===L=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Helmut Lachenmann]] || * [[1935]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan modernistische meziek in d'n trant vaan [[Luigi Nono]]. || |- | [[Francesco Landini]] || [[1325]] - [[1397]] || Blinden organis en componis in 'Franse' stijl; groetste meister vaan 't trecento. || [[Plaetje:Landini.jpg|100px]] |- | [[Vanessa Lann]] || * [[1968]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaans]]-[[Nederland]]se componiste vaan tonaole meziek in versjèllende genres. || |- | [[Joseph Lanner]] || [[1801]] - [[1843]] || [[Oosteriek]]se componis en [[viool|violis]], neve [[Johann Strauss sr.]] de groondlègker vaan de [[Weense wals]]. || [[Plaetje:Joseph Lanner by Philipp Steidler.jpg|100px]] |- | [[Orlando di Lasso]] || [[1532]] - [[1594]] || Ouch Orlandus Lassus of Orlande de Lassus. [[Henegouwe|Henegouwse]], in Italië wèrkende componis vaan oonder mie de sterk chromatische ''Prophetiae Sibyllarum''. || [[Plaetje:Orlando di Lasso.png|100px]] |- | [[Ton de Leeuw]] || [[1926]] - [[1996]] || [[Nederland]]se componis, aonvenkelek [[neoclassicisme|neoklassiek]] meh nao lesse bij [[Olivier Messiaen|Messiaen]] en bezeuke aon [[Darmstadt]] 'nen euvertuigden avantgardis, dee in zie werk perbeerde 't [[seriële meziek|serialisme]] te verbinde mèt de oosterse meziek. || |- | [[Louis James Alfred Lefébure-Wély]] || [[1817]] - [[1869]] || [[Frankriek|Fransen]] [[örgel|organis]] en componis vaan [[salonmeziek|salonechtege]] stökker. || [[Plaetje:Lefébure-Wély-young.jpg|100px|Lefébure-Wélu op jónge leeftied (1840)]] |- | [[Franz Lehár]] || [[1870]] - [[1948]] || ''Lehár Ferenc'', [[Hongarije|Hongaars]]-[[Oosteriek]]se componis vaan [[operèt]]te. Gelt es de belaankriekste meister in 't genre nao d'n doed vaan [[Johann Strauss jr.]] en weurt daomèt geassocieerd mèt 't ''zèlvere tiedperk vaan de operèt' . || [[Plaetje:Bain_News_Service_-_Franz_Lehár.jpg|100px]] |- | [[Ruggiero Leoncavallo]] || [[1858]] - [[1919]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s, bekind gebleve door ''I Pagliacci''. Naovolger vaan [[Pietro Mascagni|Mascagni]] en wie dee sterk geassocieerd mèt 't [[verisme]]. || [[Plaetje:Leonkavallo Postcard-1910.jpg|100px]] |- | [[Leoninus]] || † ca. [[1201]]? || Meister vaan 't mierstummeg [[organum]] aon de [[Slevrouwekèrk (Paries)|Nôtre Dame]], entans volgens ''[[Anonymus IV]]''. || |- | [[Fred Lerdahl]] || * [[1943]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis en theoreticus, eine vaan de veurvechters vaan 't [[postmodernisme]] wat heer op [[cognitie]]f grun verdeideg. || |- | [[György Ligeti]] || [[1923]] - [[2006]] || [[Hongarije|Hongaarse]] componis. Heer oondersjeide ziech vaan aander leie vaan de nao-oorlogsen avant-garde door zien geriechheid op versjuivende [[cluster]]s en klaankvelder, die heer mèt [[micropolyfonie]] tot stand brach. || [[Plaetje:György Ligeti (1984).jpg|100px]] |- | [[Paul Lincke]] || [[1866]] - [[1946]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, groondlègker vaan de [[Berlien]]se [[operèt]] (oonder mie ''Frau Luna'' oet 1899). || [[Plaetje:Paul Lincke (timbre allemand).jpg|100px]] |- | [[Magnus Lindberg]] || * [[1958]] || [[Finland|Finse]] [[piano|pianis]] en componis vaan sterk modernistisch werk mèt invlode wie [[serialisme]] en [[cluster]]s, meh ouch computergesjikde compositie. || [[Plaetje:Magnus Lindberg 3811.jpg|100px]] |- | [[Karol Lipiński]] || [[1790]] - [[1861]] || [[Pole|Poolse]] [[viool|violis]] en componis, beïnvlood door [[Niccolò Paganini|Paganini]]. || [[Plaetje:Karol Lipiński.PNG|100px]] |- | [[Franz Liszt]] || [[1811]] - [[1888]] || Liszt Ferenc(z); [[Hongarije|Hongaarse]] [[piano|pianis]] en componis, algemein gezeen es eine vaan de groetste pianovirtuoze oets. Sjreef 'n umvaankriek corpus aon [[klaveermeziek|pianowerke]] bijein meh sjreef ouch [[symfonie]]ë, [[concert]]e en [[kèrkmeziek]]. Väöl vaan zien werke kinne invlood oet de [[Zigeundermeziek]]. || [[Plaetje:Liszt 1858.jpg|100px]] |- | [[Alonso Lobo]] || [[1555]] - [[1617]] || [[Spanje|Spaon]]se componis in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]] roond de iewwisseling vaan de 16de en 17de iew. || [[Plaetje:Alobo7.jpg|100px]] |- | [[Theo Loevendie]] || * [[1930]] || [[Nederland]]se componis vaan [[postmodernisme|posmoderne]] meziek mèt [[jazz]]invlood. || [[Plaetje:Theo_Loevendie_en_Lodewijk_de_Boer_(1985).jpg|100px|Theo Loevendie (links) mèt Lodewijk de Boer]] |- | [[Carl Loewe]] || [[1796]] - [[1869]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan typisch [[romantiek|romantische]] [[kunsleed|lejer]]. || [[Plaetje:Carl Loewe.jpg|100px]] |- | [[Antoine de Longueval]] || fl. 1498 - 1525 || [[Frankriek|Franse]] zanger en componis; aon häöm weurt 'n [[polyfonie|polyfoon]] [[passie]] touwgesjreve. || |- | [[Albert Lortzing]] || [[1801]] - [[1851]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan kemikke opera's, veural bekind vaan ''Zar und Zimmermann''. || [[Plaetje:Albert Lortzing-Stahlstich.jpg|100px]] |- | [[Jean-Baptiste Lully]] || [[1632]] - [[1687]] || Gebore Giovanni Battista Lulli, [[Italië|Italiaans]]-[[Frankriek|Franse]] componis vaan [[opera]]'s aon d'n hoof vaan [[Lewie XIV vaan Fraankriek|Lewie XIV]]. Wis 'n eige, typisch Franse stijl te sjöppe mèt [[inégalité|gepuncteerde ritmes]], wieneg chromatiek en väöl [[ballèt]]. || [[Plaetje:Jean-Baptiste Lully Nicolas Mignard.jpg|100px]] |- | [[Martin Luther]] || [[1483]] - [[1546]] || [[Duitsland|Duitsen]] [[theologie|theoloog]] en [[rifformatie|kèrkhervörmer]]; amateurcomponis vaan motètte en vaan bepaolde [[lutheranisme|lutheraonse]] [[koraol]]melodieë. || [[Plaetje:Lucas Cranach (I) workshop - Martin Luther (Uffizi).jpg|100px]] |- | [[Witold Lutosławski]] || [[1913]] - [[1994]] || [[Pole|Poolse]] componis en [[dirizjènt]], haakde aon bij versjèllende oontwikkelinge vaan de avant-garde meh is toch e stök minder radicaol es zien tiedgenoete. || [[Plaetje:Lutoslawski2.jpg|100px]] |} ===M=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Paul McCartney]] || * [[1942]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] songsjriever, zenger en basgitaris, lid vaan de [[Beatles]], daonao solo. Woort door zie werk in de Beatles mèt [[John Lennon]] eine vaan de groetste songsjrievers vaan d'n twintegsten iew. Nao hun breuk sjreef heer solowerk vaan wisselende kwaliteit, en sinds ind jaore 1990 ouch 'klassieke' stökker veur [[orkes]] en [[striekkwartèt]]. || [[Plaetje:Paul McCartney black and white 2010.jpg|100px]] |- | [[Edward MacDowell]] || [[1860]]-[[1908]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, eine vaan de ierste in zie land dee ziech waogde aon [[orkesmeziek]]. || [[Plaetje:Edward_A._MacDowell.jpg|100px]] |- | [[Guillaume de Machaut]] || † [[1377]] || Mies verierden diechter en componis vaan zienen tied, groetste figuur vaan d'n [[ars nova]]. Sjreef neve [[motèt]]te en [[virelai]]s ouch es ierste 'n complete [[mès (meziek)|mès]]. || [[Plaetje:Machaut 1.jpg|100px|Machaut (rechs) nump de Natuur en drei vaan häör kinder in oontvangs.]] |- | [[Bruno Maderna]] || [[1920]] - [[1973]] || [[Italië|Italiaanse]], later [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[dirizjènt]], lid vaan de nao-oorlogse avant-garde. Zie werk aosemp de sfeer vaan de [[Sjaol vaan Darmstadt]]. || |- | [[Gustav Mahler]] || [[1860]] - [[1911]] || [[Oosteriek]]se componis en [[dirizjènt]]. Sjreef veural [[romantiek|laatromantische]] [[symfonie]]ë vaan oongewoen proporties en mèt bezèttinge vaan hoonderde speulers en zengers. || [[Plaetje:Gustav-Mahler-Kohut.jpg|100px]] |- | [[Stephan Mahu]] || 1480-90 - nao. 1541 || Dinkelek [[Vlaondere|Vlaomse]] componis; sjreef polyfoon bewèrkinge vaan [[lutheranisme|lutheraonse]] [[koraolmelodieë]]. || |- | [[Gian Francesco Malipiero]] || [[1882]] - [[1973]] || [[Italië|Italiaanse]] componis en [[meziekwetensjap|musicoloog]]. Sjreef lesteg te plaotse werk (oonder mie [[symfonie]]ë) wat ''neoklassiek'' te neume vèlt. Oonder zien lierlinge waore [[Luigi Nono]] en [[Bruno Maderna]]. || |- | [[Marcabru]] || fl. 1130-1150 || [[Troubadour]] vaan oonder mie pastorelas. || [[Plaetje:BnF ms. 12473 fol. 102 - Marcabru (1).jpg|100px]] |- | [[Luca Marenzio]] || [[1553]] - [[1599]] || [[Italië|Italiaonse]] [[madrigaol|madrigalis]], pioneer in väöl technieke vaan de madrigaliste wie woordsjèldere en wiedgoonde [[chomatiek]]. || [[Plaetje:Luca marenzio.jpg|100px]] |- | [[Heinrich Marschner]] || [[1795]] - [[1861]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[opera]]componis, belaankriek es sjakel tösse 't werk vaan [[Carl Maria von Weber|Weber]] en [[Richard Wagner|Wagner]]. || [[Plaetje:Heinrich Marschner Carte-de-Visite Kunsthandlung H. Kuntzmann & Comp Berlin 1860er.jpg|100px]] |- | [[Vicente Martín y Soler]] || [[1754]] - [[1806]] || [[Sjpanje|Spaonse]] componis vaan veural [[opera buffa|komische opera's]], e genre boe-in heer concurrent waor vaan oonder mie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]]. || [[Plaetje:Portrait vicente martin soler.jpg|100px]] |- | [[Johannes Martini]] || † [[1498]] || Franco-Vlaomse componis vaan oonder mie subtiel [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s. || |- | [[Bohuslav Martinů]] || [[1890]] - [[1959]] || [[Tsjecho-Slowakije|Tsjecho-Slowaakse]] componis vaan gemaoteg moderne meziek mèt dudeleken invlood vaan de [[volksmeziek]] oet zie vaajerland. || [[Plaetje:Martinu_1945.jpg|100px|Martinů in 1945.]] |- | [[Giuseppe Martucci]] || [[1856]] - [[1909]] || [[Italië|Italiaanse]] [[piano|pianis]], [[dirizjènt]] en componis, sjreef väöl [[klaveermeziek]] en [[symfonie]]ë in 'nen tied tot zie land gedomineerd woort door opera. Holp ouch 't werk vaan [[Richard Wagner|Wagner]] in Italië te verspreie. || [[Plaetje:Giuseppe_Martucci.jpg|100px]] |- | [[Pietro Mascagni]] || [[1863]] - [[1945]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s, muzikaol neet zoe aanders es die vaan [[Giuseppe Verdi|Verdi]] meh inhajdelek e stök realistischer (''[[verisme]]''). || [[Plaetje:Pietro Mascagni 2.jpg|100px]] |- | [[Lorenzo Masini]] || † ca. [[1372]] || Italiaanse componis vaan ballate. || |- | [[Jules Massenet]] || [[1842]] - [[1912]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan d'n [[opéra lyrique]]. Roond 1880 hendeg populair in Paries. || [[Plaetje:Jules Massenet portrait.jpg|100px]] |- | [[Richard Maxfield]] || [[1927]] - [[1969]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] avant-gardecomponis in diverse genres. || |- | [[Johann Simon Mayr]] || [[1763]] - [[1845]] || [[Duutsjlandj|Duitse]], in [[Italië]] wèrkende componis vaan e groet aontal populair opera's. || [[Plaetje:Johann Simon Mayr.jpg|100px]] |- | [[Nikolaj Medtner]] || [[1880]] - [[1951]] || Никола́й Ка́рлович Ме́тнер, [[Ruslandj|Russische]] componis in e traditioneel, romantisch idioom. || [[Plaetje:Metner_N.K._Postcard-1910.jpg|100px]] |- | [[Étienne-Nicolas Méhul]] || [[1763]] - [[1817]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[opera]]'s en instrumentaole meziek, eine vaan de ierste vertrejjers vaan de [[romantiek]]. || [[Plaetje:Étienne Méhul 1799 portrait by Antoine Gros - Insecula.jpg|100px]] |- | [[Heinrich von Meissen]] || † [[1318]] || [[Minnesänger]], diechter vaan ''Frauenlob''. || [[Plaetje:Codex Manesse Heinrich von Meißen (Frauenlob).jpg|100px]] |- | [[Felix Mendelssohn]] || [[1809]] - [[1847]] || Ouch ''Felix Mendelssohn Bartholdy''; [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, [[piano|pianis]] en [[örgel|organis]]. Zien werke, die in de negentienden en twintegsten iew zier populair bleve, aoseme de sfeer vaan de [[romantiek|vreugromantiek]]. Wijers is heer vaan beteikenis es d'n heroontdèkker vaan [[Johann Sebastian Bach|Bach]] zien ''Mattheuspassie''. || [[Plaetje:Felix Mendessohn Bartholdy.jpg|100px]] |- | [[Misha Mengelberg]] || * [[1935]] || [[Nederland]]se componis en [[piano|pianis]], geassocieerd mèt de [[improvisatie]]scene roond [[Willem Breuker]]. || [[Plaetje:ICP_Orchestra.jpg|100px]] |- | [[Claudio Merulo]] || [[1533]] - [[1604]] || [[Italië|Italiaans]]en [[örgel|organis]] en componis vaan [[toccata]]'s; eine vaan de ierste groete [[klaveermeziek|klaveercomponiste]]. || [[Plaetje:Claudio Merulo.jpg|100px]] |- | [[Olivier Messiaen]] || [[1908]] - [[1992]] || [[Frankriek|Franse]] componis, [[örgel|organis]] en [[klaveer|pianis]], eine vaan de belaankriekste componiste vaan d'n twintegsten iew. Zienen invlood löp vaan diverse stijle vaan 'klassieke' meziek euver Oosterse mezike (en filosofie) tot vogelgeluid. Heer stèlde diverse modi en typische ritmes op, die 't [[meziektheorie|theoretisch]] fundamint vaan zie werk vörme. Zien experimint mèt [[serialisme|seriële meziek]] kort nao d'n oorlog maakde groeten indrök op [[Pierre Boulez|Boulez]] en [[Karlheinz Stockhausen|Stockhausen]], al kierde heer ziech dao zelf snel weer vaan aof. Zie werk umvat 'n [[symfonie]], diverse [[kunsleed|lejer]] en väöl [[klaveermeziek|piano]]- en [[örgelmeziek]]. || |- | [[Giacomo Meyerbeer]] || [[1791]] - [[1864]] || ''Jacob Liebmann Beer'', [[Duutsjlandj|Duitse]], in [[Frankriek]] wèrkende componis, wie geinen aandere geassocieerd mèt de ''[[grand-opéra]]'', boe heer enorm succes mèt had. Zie bekindste werk is ''Les Huguenots''. || [[Plaetje:Meyerbeer d'après P. Petit b 1865.jpg|100px]] |- | [[Darius Milhaud]] || [[1892]] - [[1974]] || [[Frankriek|Franse]] componis, lid vaan ''[[Les Six]]'' en zoonder mie de mies productieve vaan hun. Zie werk dreug alle typische eleminte vaan dees gróp: [[neoclassicisme]], [[polytonaliteit]] en aofkier vaan groete proporties. Leet ziech ouch inspirere door de [[jazz]]. || [[Plaetje:Milhaud Darius 1926.jpg|100px]] |- | [[Raimon de Miraval]] || † ca. [[1215]] || [[Troubadour]], diechter vaan ''cansò''. || [[Plaetje:Raimon de Miraval.jpg|100px]] |- | [[Nikolaj Mjaskovski]] || [[1881]] - [[1950]] || Никола́й Я́ковлевич Мяско́вский, [[Rusland|Russische]] daan wel [[Sovjet-Unie|Sovjet-Russische]] componis vaan veurnaomelek orkeswerke, nog gooddeils in e [[romantiek|romantisch]] idioom. || [[Plaetje:Nikolai_Myaskovsky.jpg|100px]] |- | [[Modest Moessorgski]] || [[1839]] - [[1881]] || Модест Петрович Мусоргский, [[Rusland|Russische]] componis, lid vaan 't [[Mechteg Hemfelke]]. Sjreef oonder mie de pre-modernistischen [[opera]] ''Boris Godoenov'' en de pianosuite ''Sjèlderijetentoenstèlling'', later door [[Maurice Ravel|Ravel]] veur orkes bewèrk. || [[Plaetje:Modest Musorgskiy, 1870.jpg|100px]] |- | [[Jean-Joseph de Mondonville]] || [[1711]] - [[1772]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[rococo]]meziek in diverse genres. || [[Plaetje:Jean-Joseph Cassanéa de Mondonville (original replica) by Maurice Quentin de La Tour.jpg|100px]] |- | [[Stanisław Moniuszko]] || [[1819]] - [[1872]] || [[Pole|Poolsen]] [[dirzjènt]] en componis vaan [[kunsleed|lejer]] en [[opera]]'s mèt nationalistischen inhaajd. || [[Plaetje:Stanisłaŭ Maniuška. Станіслаў Манюшка (J. Mieczkowski, 1865).jpg|100px]] |- | [[Meredith Monk]] || * [[1942]] || [[Vereinegde Staote|Amerikanse]] componiste en stumkunsteneres; veurt häör eige werk zelf oet. || [[Plaetje:Meredith_Monk_1.jpg|100px]] |- | [[Claudio Monteverdi]] || [[1567]] - [[1643]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, aonvenkelek vaan [[polyfonie|polyfoon]] [[madrigaol]]e, meh later sjriever vaan de ierste groete meisterwerke in de [[monodie|monodische stijl]], boe-oonder ouch versjèllende [[opera]]'s. || [[Plaetje:Bernardo Strozzi - Claudio Monteverdi (c.1630).jpg|100px]] |- | [[Kate Moore]] || * [[1979]] || [[Australië|Australische]] componiste vaan instrumentaole [[minimal music]]. || |- | [[Cristóbal de Morales]] || ca. 1500 - [[1553]] || [[Spaanje|Spaonse]] componis vaan [[kèrkmeziek]]. || [[Plaetje:Cristóbal de Morales by James Caldwall.jpg|100px]] |- | [[Thomas Morley]] || 1557/8 - [[1602]] || [[Ingeland|Ingelse]] componis vaan [[madrigaol]]e in Ingelse stijl, boe-oonder ''Now is the month of maying.'' || |- | [[Ennio Morricone]] || * [[1928]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, veural bekind door ziene [[filmmeziek]] bij [[western|spaghettiwesterns]]; sjreef ouch meziek veur hoonderde aander films zoewie veur de konzèrzaol. || [[Plaetje:Ennio Morricone Cannes 2012.jpg|100px]] |- | [[Robert Morton]] || ca. 1430 - [[1479]] || [[Ingeland|Ingelse]] componis vaan [[kèrkmeziek]]. || |- | [[Ignaz Moscheles]] || [[1794]] - [[1870]] || [[Boheme|Boheems]]-[[Oosteriek]]se [[piano|pianis]], componis en pianopedagoog. Sjreef oonder mie zeve [[concert|pianoconcerte]]. Liermeister vaan [[Edvard Grieg|Grieg]]. Zie werk heel nao zienen doed gei rippertoir. || [[Plaetje:Ignaz Moscheles.jpg|100px]] |- | [[Franz Xaver Wolfgang Mozart]] || [[1791]] - [[1844]] || Ouch wel ''W.A. Mozart Sohn'', [[Oosteriek]]se [[piano|pianis]] en componis, zoon vaan [[Wolfgang Amadeus Mozart]] en kleinzoon vaan [[Leopold Mozart]]. Ziene [[romantiek|vreugromantische]] [[klaveermeziek]] wijs al veuroet nao [[Frédéric Chopin|Chopin]]. || [[Plaetje:Franz Xaver Mozart (Wolfgang Jr) 1825.jpg|100px]] |- | [[Leopold Mozart]] || [[1719]] - [[1787]] || [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Oosteriek]]se [[viool|violis]] en componis. Vaajer vaan [[Wolfgang Amadeus Mozart]]. Reisde gans Europa door mèt zien begaafde kinder. Zien belaankriekste werk is de vioolmethode ''Versuch einer gründlichen Violinschule''. || [[Plaetje:Leopold Mozart.jpg|100px]] |- | [[Wolfgang Amadeus Mozart]] || [[1756]] - [[1791]] || [[Oosteriek]]se componis, [[piano|pianis]] en ([[altviool|alt]]-)[[viool|violis]]. Woort al vreug door ziene pa (zuug bove) es [[woonderkeend]] door Europa mètgeveurd, boe heer in aonraking kaom mèt versjèllende stijle oet 't [[rococo]]/ de vreugklassieken tied. Oonbetwiste meister vaan 't [[Weens classicisme]]. Excelleerde es volwassene in alle genres die toen bestoonte; waor zelf vaan zier groet belaank in de oontwikkeling vaan 't [[concert|klaveerconcert]] en 't Duitstaoleg [[Singspiel]]. Sinds zienen doed eine vaan de mies bewoonderde en geleefde componiste oets. || [[Plaetje:Mozart-by-Croce-1780-81.jpg|100px]] |- | [[Georg Muffat]] || [[1653]] - [[1704]] || Ouch ''George Muffat'', [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Frankriek|Franse]] componis en [[örgel|organis]], oteur vaan oonder mie [[toccata]]'s. || |} ===N=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Blondel de Nesle]] || ca. [[1155]] - [[1202]]? || Eine vaan de ierste [[trouvère]]s. || [[Plaetje:STATUE OF BLONDELL NEAR DURNSTEIN IN THE WACHAU VALLEY.jpg|100px]] |- | [[Otto Nicolai]] || [[1810]] - [[1849]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan oonder mie de kemikken [[opera]] ''Die lustigen Weiber von Windsor'' en opriechter vaan de [[Wiener Philharmoniker]]. || [[Plaetje:Otto Nicolai.jpg|100px]] |- | [[Luigi Nono]] || [[1924]] - [[1990]] || [[Italië|Italiaanse]] componis dee werke in [[serialisme|seriële]] stijl mèt 'n sterk politieke laojing sjreef. Heer componeerde oonder mie d'n [[opera]] ''Intolleranza 1960''. || [[Plaetje:Luigi Nono (1979).jpg|100px]] |- | [[Anthonie van Noordt]] || [[1619]] - [[1675]] || [[Nederland]]sen [[örgel|organis]] en componis vaan 'n aontal zèttinge vaan [[calvinisme|calvinistische]] [[Psalme|psalm-]] en gezaankmelodieë. || |- | [[Jean de Noyers]] || ca. 1370 - 1408-10 || Ouch Jean Tapissier. [[Frankriek|Franse]] componis tösse [[middeliewe]] en [[renaissance]]; heer stoont in hoeg aonzien tijens zijn leve meh wieneg composities vaan häöm zien bewoerd. || |} ===O=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Jacob Obrecht]] || 1457/8 - [[1505]] || Ouch Hobrecht; [[Vlaondere|Vlaomse]] of [[Noord-Braobant]]se componis vaan sterk gelierde [[kèrkmeziek]]. || [[Plaetje:Jacob_Obrecht.jpg|100px]] |- | [[Johannes Ockeghem]] || [[1410]] - [[1497]] || Groetste meister vaan de [[Nederlandse Sjole|Twiede Nederlandse Sjaol]]. Gebruuk dèks gecompleceerde sjema's wie [[canon|proportiecanons]] in zine [[mès (meziek)|mès]]se. Vaan groeten invlood op zien tiedgenoete en de generatie nao häöm, zeker ouch op [[Josquin Desprez|Josquin]]. || [[Plaetje:Johannes_Ockeghem.jpg|100px]] |- | [[Galina Oestvolskaja]] || [[1919]] - [[2006]] || Гали́на Ива́новна Уство́льская, [[Sovjet-Unie|Sovjet-Russiche]] daan wel [[Rusland|Russische]] componiste van veur häören tied zier opmerkeleke en progressieve meziek (toenclusters, oonorthodoxe späölwijze etc.) dee pas nao de Val vaan de Moer wijer oonder de aondach kaom. || |- | [[Jacques Offenbach]] || [[1819]] - [[1880]] || [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Frankriek|Franse]] componis en [[cello|cellis]], oontwikkelde oet de [[kemikken opera]] de [[operèt]]. || [[Plaetje:Jacques offenbach.jpg|100px]] |- | [[Carl Orff]] || [[1895]] - [[1982]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en meziekpedagoog. In zie gemaoteg modern werk is 'n ummer touwnummende spaorzaamheid mèt 't muzikaol materiaol te herkinne, zoewie 'n veurleefde veur archaïsch aondoende (modaol) melodieë. || [[Plaetje:Carl Orff.jpg|100px]] |- | [[Antoni Orłowski]] || [[1811]] - [[1861]] || [[Pole|Poolse]] [[piano|pianis]], [[viool|violis]], [[dirizjènt]] en componis, mètlierling vaan [[Frédéric Chopin|Chopin]]. || |- | [[Diego Ortiz]] || ca. 1510 - ca. 1550 || [[Spaanje|Spaonsen]] instrumentalis, publiceerde e tractaot euver verseringe en improvisatie. || [[Plaetje:TrattadoDeGlosas.gif|100px]] |- | [[Lucas Osiander sr.]] || [[1534]] - [[1604]] || [[Duitsland|Duitse]] [[lutheranisme|lutheraonsen]] dominee, [[theologie|theoloog]] en amateurmusicus, geassocieerd mèt 't geistelek leed ''Christ lag in Todesbanden.'' || [[Plaetje:Osiander Lucas.jpg|100px]] |- | [[Hans Otte]] || [[1926]] - [[2007]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[piano|pianis]], sjreef veural meditatief, [[minimal music|minimalistische]] meziek. || |} ===P=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Johann Pachelbel]] || [[1653]] - [[1706]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[örgel|organis]] en componis vaan [[örgelmeziek]]. Lèste groete meister vaan de [[Zuid-Duitse Örgelsjaol]] veur [[Johann Sebastian Bach|Bach]]. || |- | [[Marchetto da Padova]] || † [[1326]] || Meister vaan 't [[trecento]], [[madrigaol|madrigalis]]. || |- | [[Niccolò Paganini]] || [[1782]] - [[1840]] || [[Italië|Italiaanse]] [[viool|violis]] en componis. Leide e leve es zwervende virtuoos en haolde dao in groete deile vaan Europa enorm sucesse mèt. In zien composities combineert heer e [[romantiek|romantisch]] idioom mèt 'n boetegewoen virtuositeit, die de stökker tot op d'n huiegen daag tot ultiem oetdaginge maak. || [[Plaetje:NiccoloPaganini.jpeg|100px]] |- | [[Nam June Paik]] || [[1932]] - [[2006]] || 백남준, ''Baek Namjun'', [[Korea]]ans-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] multimedia-arties geasocieerd mèt ''[[Fluxus]]''. || |- | [[Giovanni Paisiello]] || [[1740]] - [[1816]] || [[Italië|Italiaonse]] componis, veural bekind door zien opera's, die oonder mie [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] höbbe beïnvlood. || [[Plaetje:PaiselloVigeeLeBrun.jpg|100px]] |- | [[Arvo Pärt]] || * [[1935]] || [[Esland|Estische]] componis vaan [[christendom|christelek]] geïnspireerde, minimalistische en zier touwgenkeleke meziek. Sinds ind [[jaore 1990]] bezunder populair ouch in 't weste. || [[Plaetje:Arvo Pärt.jpg|100px]] |- | [[Harry Partch]] || [[1901]] - [[1974]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan meziek mèt [[rein stumming]]e en [[microtonaliteit|microtoene]]; bouwde veur ziene meziek 'n aontal zier oonorthodoxe, bezunder oetziende instruminte. || [[Plaetje:Harry Partch high school graduation photo 1919.jpg|100px|Partch op 18-jaorege leeftied.]] |- | [[Giovanni Pierluigi da Palestrina]] || ca. 1525 - [[1594]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[mès (meziek)|mès]]se en [[motèt]]te, gezeen es 't summum vaan de [[ars perfecta]] (de late [[renaissance]][[polyfonie]]). Ziene stijl zouw iewelaank maotgevend blieve veur de lier vaan 't [[contrapunt]] in de [[westerse meziek]]. || [[Plaetje:Giovanni Pierluigi da Palestrina.jpg|100px]] |- | [[Krzysztof Penderecki]] || * [[1933]] || [[Pole|Poolse]] componis, sjreef aonvenkelek avant-gardistische meziek mèt sterke, statische [[cluster]]s, meh góng later euver op 'ne [[neoromantiek|neoromantische]] stijl. Zie bekindste werk is ''Klaagzaank veur de slachoffers vaan Hiroshima''; wijer genete ouch zien [[symfonie]]ë populariteit. || [[Plaetje:Krzysztof Penderecki 20080706.jpg|100px]] |- | [[Johann Christoph Pepusch]] || [[1667]] - [[1752]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en meziekhistoricus, wèrkzaam in [[Londe]]. Veural bekind gewore (en gebleve) mèt ''The Beggar's Opera'' (op [[libretto]] vaan [[John Gay]]), 'n [[parodie]] op de ''[[opera seria|opere serie]]'' vaan [[Georg Friedrich Händel|Händel]]. || [[Plaetje:John Christopher Pepusch by Thomas Hudson.jpg|100px]] |- | [[Giovanni Battista Pergolesi]] || [[1710]] - [[1736]] || [[Italië|Italiaanse]] [[viool|violis]] en componis. Historisch vaan belaank zien veural zien [[opera buffa|komische opera's]] wie ''La serva padrona'', die de weeg nao de [[rococo]] plavejje; heer sjreef evels ouch zier serjeuze (en [[barok]]ke) kèrkmeziek en kamermeziek. Ziene vreugen doed zörgde veur legendarische status; heidoor heet heer oongewoen väöl composities oondergesjove gekrege. || [[Plaetje:Pergolesi.jpg|100px|Postuum portrèt vaan Pergolesi. Of 't liekent is de vraog; op 'n karikatuur oet zienen tied weurt heer gans get minder wierdeg geteikend.]] |- | [[Jacopo Peri]] || [[1561]] - [[1633]] || [[Italië|Italiaanse]] componis. Pioneer vaan de [[monodie]], weurt algemein gezeen es de sjriever vaan d'n alleriersten [[opera]] (''Dafne'', ca. 1597) zoewie d'n ierste bewoerden opera (''Euridice'', [[1600]]). || [[Plaetje:Jacopo Peri 1.jpg|100px]] |- | [[Perotinus]] || fl. ca. 1200 || D'n aandere groete meister vaan 't Paries [[organum]], volgens ''Anonymus IV''; opvolger vaan Leoninus. Zie bestoon vèlt neet vas te stèlle; de magnifieke veerstummege organa die me häöm touwsjrijf zien evels wel bewoerd. || |- | [[Astor Piazzolla]] || [[1921]] - [[1992]] || [[Argentinië|Argentijne]] componis vaan [[tango]]meziek, welk genre heer mèt invlood vaan de [[klassieke meziek]] en [[jazz]] tot e nui niveau lufde. || [[Plaetje:Astor Piazzolla.jpg|100px]] |- | [[Niccolò Piccinni]] || [[1728]] - [[1800]] || [[Italië|Italiaanse]], in [[Paries]] wèrkende componis, mèt zien komische [[opera]]'s de tegespeuler vaan [[Cristoph Williblad von Gluck|Gluck]], meh feitelek same mèt häöm de groete vernuier vaan de Fransen opera. || [[Plaetje:Piccinni, Niccolò 1.JPG|100px]] |- | [[Maestro Piero]] || ca. 1300 - 1350 || Italiaon ([[trecento]]), pioneer vaan 't [[madrigaol]]. || |- | [[Willem Pijper]] || [[1894]] - [[1947]] || [[Nederland]]se componis vaan [[neoclassicisme|neoklassieke]] meziek in Franse stijl, mèt frequint gebruuk vaan [[bitonaliteit]]. Maakde gebruuk vaan 't zoegeneump kiemcelprinciep, boebij 'n ganse compositie weurt opgegbouwd oet 't materiaol wat gans aon 't begin (beveurbeeld in ein of twie maote) weurt geëxposeerd. || |- | [[Ignaz Josef Pleyel]] || [[1575]] - [[1831]] || [[Oosteriek]]se componis en [[piano]]bouwer. Sjreef oonder mie [[symfonie]]ë en [[striekkwartèt]]te in de stijl vaan ziene meister [[Joseph Haydn|Haydn]]. || [[Plaetje:Ignaz Pleyel.jpg|100px]] |- | [[Amilcare Ponchielli]] || [[1834]] - [[1886]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s nao 't model vaan de Franse ''grand-opéra''; bekind bleef veural zien ''La Gioconda''. || |- | [[Francis Poulenc]] || [[1899]] - [[1963]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[neoclassisme|neoklassiek]] werk, geassocieerd mèt ''[[Les Six]]''. Ziene latere meziek begint vaan 't typisch Les Six-idioom aof te wieke. || [[Plaetje:Francis Poulenc & Wanda Landowska.jpg|100px|Francis Poulenc mèt Wanda Landowska.]] |- | [[Henri Pousseur]] || [[1929]] - [[2009]] || [[Belsj|Belzje]] componis oet de [[Sjaol vaan Darmstadt]], ouch (meh neet allein) vaan spraokmakende [[elektronische meziek]] nao [[seriële meziek|serieel]] principes. || |- | [[Leonel Power]] || † [[1445]] || [[Ingeland|Ingelse]] componis, pioneer vaan de cantusfirmusmès. || |- | [[Michael Praetorius]] || [[1571]] - [[1621]] || Eigelek ''Michael Schultheiß''; [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan zoewel [[renaissance]]- es [[barok]]meziek, veural bekind gebleve um zien [[lutheranisme|lutheraonse]] [[kèrkmeziek]]. || [[Plaetje:Michael Praetorius.jpg|100px]] |- | [[Adam Precentor]] || † [[1146]] || Alias Adam vaan Sint-Victor. Componis vaan tientalle [[sequens (genre)|sequense]], boe-oonder ''Lauda Sion''. || |- | [[Sergej Prokovjev]] || [[1891]] - [[1953]] || Сергей Сергеевич Прокофьев; [[Ruslandj|Russische]] componis vaan [[neoclassicisme|neoklassieke]] meziek in versjèllende genres. Vlöchde nao de Revolutie nao de [[Vereinegde Staote]] meh kierde oet eige beweging trök nao de [[Sovjet-Unie]], boe heer ziech nog herhaoldelek um zie te modern idioom mós verantwoorde. || [[Plaetje:Sergei Prokofiev circa 1918 over Chair Bain.jpg|100px]] |- | [[Giacomo Puccini]] || [[1858]] - [[1924]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s, in stijl verwant aon ziene groete concurrent [[Giuseppe Verd|Verdi]]. Tot aon zienen doed populair; eine vaan de lèste groete meisters vaan de [[romantiek]]. || [[Plaetje:GiacomoPuccini.jpg|100px]] |- | [[Henry Purcell]] || [[1659]] - [[1695]] || Veeroet de belaankrieksten [[Ingeland|Ingelse]] componis vaan de [[barok]], geassocieerd mèt de [[Restauratie (Groet-Brittannië en Ierland)|Restauratie]]. Sjreef meziek in hiel väöl actueel genres; zienen [[opera]] ''Dido and Aeneas'' is 'n unicum. || [[Plaetje:Henry Purcell by John Closterman.jpg|100px]] |- | [[Pycard]] || fl. ind 14en iew || Mesjiens Jean Pycard, 'ne Franse keplaon in Ingelsen deens, componis vaan motètechtege mèsdeile. || |} ===Q=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Johann Joachim Quantz]] || [[1697]] - [[1773]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] [[fluit]]is en componis vaan talloes [[sonnaat|sonnate]] en [[concert]]e veur zien instrumint. In deen vaan [[Frederik de Groete]] vaan [[Pruses (land)|Pruses]], neet allein es componis meh ouch es fluitlierer. || [[Plaetje:Johann Joachim Quantz.jpg|100px]] |} ===R=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Sergej Rachmaninov]] || [[1873]] - [[1943]] || [[Rusland|Russisch]]-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] [[piano|pianis]] en componis. Vlöchde nao de revolutie nao de VS. Heer bleef zie leve laank in 'ne [[romantiek|romantische]] stijl componere; ziene [[klaveermeziek|pianomeziek]], [[concert]]e en [[symfonie]]ë genote evels groete populariteit. || [[Plaetje:Sergei Rachmaninoff LOC 33968 Cropped.jpg|100px]] |- | [[Nicolaus de Radom]] || 14en iew || [[Pole|Poolse]] naovolger vaan d'n [[ars nova]]. || |- | [[Joachim Raff]] || [[1822]] - [[1882]] || [[Zwitserland|Zwitsers]]-[[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan oonder mie [[programmameziek|programmatische]] [[symfonie]]ë in e [[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]-echteg idioom. || [[Plaetje:Jjraffportrait.jpg|100px]] |- | [[Jean-Philippe Rameau]] || [[1683]] - [[1764]] || [[Frankriek|Franse]] componis en [[meziektheorie|meziektheoreticus]]. In zien theoretische gesjrifte waor heer eine vaan de groondlègkers vaan de [[hermenielier]] en de bedinker vaan d'n term [[dominant (hermernielier)|dominant]]; es componis waor heer de belaankrieksten [[opera]]componis in Fraankriek nao d'n doed vaan [[Jean-Baptiste Lully|Lully]]. || [[Plaetje:Attribué à Joseph Aved, Portrait de Jean-Philippe Rameau (vers 1728) - 001.jpg|100px]] |- | [[Ariel Ramírez]] || [[1921]] - [[2010]] || [[Argentinië|Argentijnse]] componis vaan gemekelek aonsprekende meziek mèt sterken invlood vaan Indiaonse, creoolse en blaanke volksmeziek oet Zuid-Amerika. Veural bekind um ziene ''Misa Criolla''. || [[Plaetje:Ariel_Ramirez.JPG|100px]] |- | [[Einojuhani Rautavaara]] || [[1928]] - [[2016]] || [[Finland|Finse]] componis, sjreef aonvenkelek in 't [[dodecafonie|twelftoenssysteem]] meh góng later euver op 'n [[neoromantiek|neoromantische]], soms filmische componeerstijl boe heer veural roond 2000 väöl succes mèt had. || [[Plaetje:Rautavaara sep 2003 helsinki.JPG|100px]] |- | [[Maurice Ravel]] || [[1875]] - [[1937]] || [[Frankriek|Franse]] componis, weurt mèt [[Claude Debussy|Debussy]] dèks bij 't [[impressionisme]] ingedeild meh hanteerde väöl mier es dee 'n [[neoclassicisme|neoklassieke]] esthetiek. 'ne Kundegen [[orkes]]trator. || [[Plaetje:Maurice Ravel 1925.jpg|100px]] |- | [[Max Reger]] || [[1873]] - [[1916]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[örgel|organis]], [[piano|pianis]] en componis, veural bekind um zienen [[örgelmeziek]]. Hei-in combineert heer de [[contrapunt|contrapunctische]] vörm vaan [[Johann Sebastian Bach|Bach]] (ziene favoriete componis) mèt de [[romantiek|laatromantische]] [[chromatiek]]. || |- | [[Steve Reich]] || * [[1936]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, eine vaan de groetste meisters vaan de [[minimal music]]. Zien radicaolste werke (''Piano phase'', ''Four organs'') hure nog ummer oonder zien bekindste; wijer succes had heer mèt 't [[striekkwartèt]]-mèt-band ''Different trains''. || [[Plaetje:Steve Reich2.jpg|100px]] |- | [[Johann Friedrich Reichardt]] || [[1752]] - [[1814]] || [[Duutsjland|Duitse]] componis en criticus, sjreef [[Singspiel]]e en talloes [[kunsleed|lejer]] die bij [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] in de smaak vele. || [[Plaetje:JohannFriedrichReichardtMusikerS130.jpg|100px]] |- | [[Johann Adam Reincken]] || [[1643]] - [[1722]] || [[Nederland]]s-[[Duutsjlandj|Duitsen]] [[örgel|organis]], [[viola da gamba|gambis]] en componis vaan de [[Noord-Duitse Örgelsjaol]] en daomèt sjriever vaan invloodrieke [[fuga]]'s, [[sonnaat|sonnate]] en [[koraolveurspeul]]e. || [[Plaetje:Johann Adam Reincken.jpg|100px]] |- | [[Carl Reinecke]] || [[1824]] - [[1910]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, hoof vaan 't [[conservatorium]] in [[Leipzig]] en [[dirizjènt]] vaan 't [[Gewandhausorchester]] vaan 1860 tot 1895. Sjreef bezunder conservatief [[romantiek|romantische]] meziek in diverse genres. Had 'n mechtege positie in 't meziekleve en väöl bekinde lierlinge. || [[Plaetje:Reinecke (young).jpg|100px]] |- | [[Ottorino Respighi]] || [[1879]] - [[1936]] || [[Italië|Italiaanse]] componis, [[meziekwetensjap|musicoloog]] en [[dirizjènt]], veural bekind um zien drei 'Romeinse' symfonische gediechter boe-in heer [[romantiek|laatromantische]] en [[impressionisme|impressionistischen]] invlood vermingk. |- | [[Neidhardt von Reuenthal]] || † ca. 1250 || Kruusridder en [[Minnesänger]], componis vaan danslejer (''Sommerlieder'' en ''Winterlieder''). || [[Plaetje:Codex Manesse Neidhart.jpg|100px]] |- | [[Josef Gabriel Rheinberger]] || [[1839]] - [[1901]] || [[Liechtenstein]]s-[[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[örgel|organis]], sjreef diverse [[sonnaat|sonnate]] veur zien instrumint. || [[Plaetje:Rheinberger.jpg|100px]] |- | [[Richard I vaan Ingeland]] || [[1157]] - [[1199]] || Bekinde keuning ('Richard Liewehart') en [[trouvère]], eine vaan de vreugere dee de Occitaanse troubadours in 't Frans naovolg. || [[Plaetje:Church of Fontevraud Abbey Richard I effigy.jpg|100px]] |- | [[Wolfgang Rihm]] || * [[1952]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan werk geènt op 't modernisme meh mèt ouch tonaol passages en doordroonge vaan 't romantisch ideaol vaan expressie. || [[Plaetje:Rihm Wolfgang Philharmonie koeln 0806 2007.jpg|100px]] |- | [[Terry Riley]] || * [[1935]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] [[minimal music|minimalistische]] componis; d'n ierste dee in die stijlriechting [[dreiklaank]]e góng gebruke. Zie werk ''In C'' oet 1964 brach 'n klein revolutie op gaank in de meziekwereld. || [[Plaetje:Terry Riley, Tokyo 8 Nov 2017 (cropped).jpg|100px]] |- | [[Nikolaj Rimski-Korssakov]] || [[1844]] - [[1908]] || Николай Андреевич Римский-Корсаков; [[Rusland|Russische]] componis, lid vaan 't [[Mechteg Hemfelke]] en vaan hun 't mieste bedreve in [[orkes]]tratie. Väöl vaan ziene meziek is deep folkloristisch geteikend. || [[Plaetje:Rimsky-Korsakov Serow crop.png|100px]] |- | [[Jehan Robert]] || fl. 1380-1400 || Alias 'Trebor', diechter-componis vaan de [[ars subtilior]]. || |- | [[George Rochberg]] || [[1918]] - [[2005]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis dee ziech tot n'n oetgesproke [[postmodernisme|posmoderne]] stijl bekierde. || |- | [[Cipriano de Rore]] || ca. 1515 - [[1565]] || [[Nederlandse Sjole|Franco-Vlaomse]], in [[Italië]] wèrkende lierling vaan [[Adriaen Willaert|Willaert]], meh ouch eine vaan de ierste dee, in zien madrigaole, mèt de streng contrapuntregele vaan ziene liermeister braok. || [[Plaetje:CiprianoDeRore.jpg|100px]] |- | [[Ned Rorem]] || * [[1923]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaanoonde rmie lejer in e veur zien generatie oongewoen aonsprekend en melodisch idioom. || |- | [[Gioachino Rossini]] || [[1792]] - [[1868]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan ''[[opera buffa|opere buffe]]'' (kemikke opera's), die mèt hun melodische dimensie sterk aon [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] rappelere en häöm de bekindste componis vaan zienen tied maakde. Veel nao 1829 zoe good wie compleet stèl. || [[Plaetje:GiorcesRossini1.jpg|100px]] |- | [[Hans Rott]] || [[1858]] - [[1884]] || Joonkgestorven [[Oosteriek]]se componis en [[örgel|organis]]. Zien [[symfonie]] is vaan groet belaank in de oontwikkeling vaan [[Anton Bruckner|Bruckner]] nao [[Gustav Mahler|Mahler]]. || |- | [[Albert Roussel]] || [[1869]] - [[1937]] || [[Frankriek|Franse]] componis, kaom rillatief laat mèt 'n aontal composities boe-in [[romantiek|romantische]] en [[impressionisme|impressionistische]] invlode trök te vinde zien. Veural zien [[symfonie]]ë bleve bekind. Waor lierling vaan [[Vincent d'Indy|d'Indy]] en liermeister vaan [[Erik Satie|Satie]] en [[Edgard Varèse|Varèse]]. || [[Plaetje:Roussel Albert 1913.jpg|100px]] |- | [[Edmund Rubbra]] || [[1901]] - [[1986]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan [[koer]]meziek, [[kamermeziek]] en [[symfonie]]ë. Bleef wie väöl vaan zien landgenoete trouw aon de [[romantiek|romantische]] stijl. || |- | [[Anton Rubinstein]] || [[1829]] - [[1894]] || Антон Григорьевич Рубинштейн, [[Rusland|Russische]] componis, [[piano|pianis]] en [[dirizjènt]]. Zie werk in diverse vocaol en instrumintaol genres is Westers geriech en conservatief. 't Waor bij zie leve zier populair, meh nao zienen doed heel 't gei rippertoir. || [[Plaetje:Ilja Jefimowitsch Repin 007.jpg|100px|Anton Rubinstein door Ilja Repin.]] |- | [[Dane Rudhyar]] || [[1895]] - [[1985]] || Echte naom ''Daniel Chennevière'', [[Frankriek|Frans]]-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, sjriever en [[astrologie|astroloog]]. Zien esoterische intrèsses vertaolde ziech in e modernistisch (atonaol) idioom. || |- | [[Luigi Russolo]] || [[1883]] - [[1947]] || [[Italië|Italiaanse]], [[futurisme|futuristische]] componis en sjèlder. Gebruukde veur zien composities gein toene mie meh roesjklaanke, mèt speciaol mesjiene die heer ''intonarumori'' neumde. Zien partiture en instruminte zien neet bewoerd gebleve. || [[Plaetje:Luigi_Russolo_ca._1916.gif|100px|Luigi Russolo]] |- | [[John Rutter]] || * [[1945]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis en [[dirizjènt]]. Sjrijf veural [[koer]]meziek in touwgenkeleke stijl. Heer woort 't bekindste door zie [[requiem]] oet 1985. || [[Plaetje:John Rutter.jpg|100px]] |- | [[Frederic Rzewski]] || * [[1938]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] [[piano|pianis]] en componis. Sjrijf rillatief touwgenkeleken, tonaole [[klaveermeziek|pianomeziek]] (meh wel mèt invlood oet d'n avant-garde) mèt 'n oetgesproke links engagemint. || |- | [[Vincenzo Ruffo]] || ca. 1508 - [[1587]] || [[Italië|Italiaonse]] componis vaan [[kèrkmeziek]] in de geis vaan 't [[Concilie vaan Trente]], mèt 'n sterk versumpelde textuur. || |} ===S=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Hans Sachs]] || [[1494]] - [[1576]] || Rillatief late [[Meistersinger]], oonsterfelek gemaak in [[Richard Wagner|Wagner]] zienen opera ''[[Die Meistersinger von Nürnberg]]''. || [[Plaetje:Hans Sachs.jpg|100px]] |- | [[Joseph Bologne de Saint-Georges]] || [[1745]] - [[1799]] || [[Frankriek|Fransen]] edelmaan, componis en [[viool|violis]], gebore op [[Guadeloupe]] es zoon vaan 'ne planter en 'n slavin. Bijgenaomp de 'Zwarte Mozart'. Zien bekindste werke zien zien virtuoos en geveulege [[concert|vioolconcerte]]. Waor neve musicus ouch [[militair]] en [[sport|atleet]]. || [[Plaetje:Chevalier de Saint-Georges.JPG|100px]] |- | [[Camille Saint-Saëns]] || [[1835]] - [[1921]] || [[Frankriek|Franse]] componis, [[örgel|organis]], [[piano|pianis]] en [[dirizjènt]], veural bekind vaan diverse [[orkesmeziek|orkeswerke]]. Waor in zien jong jaore deil vaan de Franse avant-garde, meh woort al gaw oetgesproke conservatief, in 't bezunder nao 't ind vaan zie leve touw. Zie werk is evels ummer populair gebleve. || [[Plaetje:Saintsaens.jpg|100px]] |- | [[Antonio Salieri]] || [[1750]] - [[1825]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan veural [[opera]]'s, wèrkzaam in [[Wene]] en dao zier succesvol. Had oonder mie [[Franz Schubert|Schubert]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] en [[Franz Liszt|Liszt]] es lierlinge. Allewijl veural bekind door legendevörming roond d'n doed vaan ziene concurrent [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]]. || [[Plaetje:Joseph Willibrod Mähler 001.jpg|100px]] |- | [[Eric Salzman]] || * [[1933]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan wat heer zelf neump ''Nui Meziektheater'', boe-in de musici nao eige inziech op vrij minimaol aonwiezinge mote reagere. || |- | [[Claudio Saracini]] || [[1586]] - [[1630]] || [[Italië|Italiaanse]] componis en [[luit]]is; eine vaan de pionere vaan de [[monodie|monodische stijl]], die heer in [[leed|lejer]] oetoefende. || |- | [[Pablo Sarasate]] || [[1844]] - [[1908]] || [[Spaanje|Spaonse]] [[viool|violis]] en componis, eine vaan de groete vioolvirtuoze vaan zienen iew. Ziene meziek geïnspireerd op 't [[zigeundermeziek|zigeunderidioom]] is nog ummer geleef. || [[Plaetje:Sarasate.gif|100px]] |- | [[Erik Satie]] || [[1866]] - [[1925]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan veural, meh neet oetsletend, [[klaveermeziek|pianomeziek]] vaan besjeien opzat. Mèt zien anti-romantische, meh ouch anti-impressionistische esthetiek had heer groeten invlood op de generatie Franse componiste nao häöm (''[[Les Six]]''). || [[Plaetje:Erik Satie - BNF1-cropped.jpeg|100px]] |- | [[Alessandro Scarlatti]] || [[1660]] - [[1725]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s en [[cantaat|cantate]]; algemein geassocieerd mèt de [[neoklassieken opera]] en d'n dao-op volgenden [[opera seria]], dee begin achtienden iew zier populair zouw zien. || [[Plaetje:Alessandro Scarlatti.jpg|100px]] |- | [[Domenico Scarlatti]] || [[1685]] - [[1757]] || [[Italië|Italiaanse]] componis in [[Spaanje|Spaonsen]] deens, veural bekind door e groet aontal eindeilege [[klaveermeziek|klaveerwerke]] die me allewijl [[sonnaat|sonnate]] neump, en boe-in d'n euvergaank vaan [[barok]] nao [[klassieke meziek|klassiek]] dudelek vèlt aon te wieze. Zoon vaan [[Alessandro Scarlatti]]. || [[Plaetje:Retrato de Domenico Scarlatti.jpg|100px]] |- | [[Pierre Schaeffer]] || [[1910]] - [[1995]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[elektronische meziek]], pioneer vaan de [[musique concrète]]. || |- | [[Heinrich Scheidemann]] || ca. 1596 - [[1663]] || [[Duutsjland|Duitsen]] [[örgel|organis]] en componis, lierling vaan [[Jan Pieterszoon Sweelinck|Sweelinck]] en eine vaan de ierste figure vaan de [[Noord-Duitse Örgelsjaol]]. Liermeister ouch vaan [[Johann Adam Reincken|Reincken]]. || [[Plaetje:Arolsen Klebeband 03 279 4.jpg|100px]] |- | [[Samuel Scheidt]] || [[1587]] - [[1654]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[örgel|organis]] en componis vaan [[örgelmeziek]] in [[tabulatuur]] zoewie [[kèrkmeziek]]. Lierling vaan [[Jan Pieterszoon Sweelinck|Sweelinck]]. || [[Plaetje:Samuel Scheidt.jpg|100px]] |- | [[Andreas Anton Schmelzer]] || [[1653]] - [[1701]] || [[Oosteriek]]se [[viool|violis]] en componis, zoon vaan de volgende. || |- | [[Johann Heinrich Schmelzer]] || ca. 1623 - [[1680]] || [[Oosteriek]]se [[viool|violis]] en componis vaan instrumentale meziek. Zien beteikenis is te vergelieke mèt die vaan [[Heinrich Ignaz Franz von Biber|Biber]]. || [[Plaetje:Schmelzer.jpg|100px]] |- | [[Franz Schmidt (componis)|Franz Schmidt]] || [[1874]] - [[1939]] || [[Oosteriek]]se componis vaan [[romantiek|laatromantisch]] werk, boe-oonder veer [[symfonie]]ë. || |- | [[Alfred Schnittke]] || [[1934]] - [[1998]] || Альфред Гарриевич Шнитке, [[Rusland|Russische]] componis en [[piano|pianis]], sjreef [[postmodernisme|posmodern]] geneumde meziek die sterk gebruuk maak vaan collaasjtechnieke en stijlcitaote. || [[Plaetje:Alfred Schnittke April 6 1989 Moscow.jpg|100px]] |- | [[Arnold Schönberg]] || [[1874]] - [[1951]] || [[Oosteriek]]se, later [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, in 't Ingels miestens es ''Schoenberg'' gesjreve. Oontwikkelde d'n [[atonaliteit|atonale meziek]], dee heer later systematiseerde in d'n [[dodecafonie|twelftoensmeziek]]. Heer leet de [[Twiede Weense Sjaol]] nao, mèt neve häöm [[Alban Berg]] en [[Anton Webern]] es belaankriekste figure. Zie werk is divers: 't umvat oonder mie 'nen [[opera]], versjèllende [[koer]]werke, [[concert]]e en [[kamermeziek]]. || [[Plaetje:Arnold Schoenberg la 1948.jpg|100px]] |- | [[Jörg Schönfelder]] || fl. ca. 1510 || Obscuren [[Duitsland|Duitse]] componis vaan ''[[Tenorlied]]er'', boe-oonder 't later door [[Johannes Brahms|Brahms]] gebruuk 'Von edler Art'. || |- | [[Franz Schreker]] || [[1878]] - [[1934]] || Eigelek ''Schrecker''; [[Oosteriek]]se componis vaan [[romantiek|laatromantisch]] werk, veural [[opera]]'s. Raakde nao zienen doed in de vergetelheid. || [[Plaetje:Schreker 1912.jpg|100px]] |- | [[Franz Schubert]] || [[1797]] - [[1828]] || [[Oosteriek]]se componis vaan de [[romantiek|vreugromantiek]]. Sjreef in de versjèllende gernes vaan 't [[Weens classicisme]] ([[symfonie]]ë, [[kamermeziek]] en klaveersonnate), meh is veural bekind gewore door zien [[kunsleed|lejer]] op tekste vaan groete Duitse diechters, zoewie door zien [[impromptu]]'s veur klaveer. Veural gepreze um zie [[melodie|melodisch]] talent. || [[Plaetje:Franz Schubert by Wilhelm August Rieder 1875.jpg|100px|Neet-contemporain portrèt vaan Franz Schubert oet 1875 nao 'n aquarel oet 1825.]] |- | [[Erwin Schulhoff]] || [[1894]] - [[1942]] || [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Tsjechië|Tsjechische]] componis. Waor artistiek geïntrèsseerd in 't [[dadaïsme]], meh hanteerde in de praktijk 'n gemaoteg modernistische stijl mèt dudeleken invlood vaan de versjèllende modern struiminge oet deen tied. || [[Plaetje:Schulhoff Mayerova 1931.jpg|100px|Erwin Schulhoff mèt Milča Mayerová.]] |- | [[Gunther Schuller]] || [[1925]] - [[2015]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] crossovermusicus, dach de ''third stream'' oet, boe-in ziech modern klassiek en moderne jazz móste verminge. || [[Plaetje:Gunther_Schuller_and_A.B._Spellman.jpg|100px|Gunther Schuller mèt A.B. Spellman]] |- | [[Johann Abraham Peter Schulz]] || [[1747]] - [[1800]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, pioneer vaan de volkse leedzètting die later tot 't [[kunsleed]] zouw oetgreuje. || [[Plaetje:Johann Abraham Peter Schulz (Jügel) Detail 2.jpg|100px]] |- | [[Clara Schumann]] || [[1819]] - [[1896]] || Gebore ''Wieck''; [[Duutsjlandj|Duitse]] [[piano|pianiste]] en componiste, vrouw vaan [[Robert Schumann]]. Sjreef composities min of mie in de geis vaan häöre maan; häör [[kunsleed|lejer]] en [[klaveermeziek|pianostökker]] zien de bèste. Ouch geassocieerd (in eder geval artistiek, mesjiens ouch romantisch) mèt [[Johannes Brahms]]. || [[Plaetje:Clara Schumann 1878.jpg|100px]] |- | [[Robert Schumann]] || [[1810]] - [[1856]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, [[piano|pianis]] en criticus, veural bekind gewore door [[kunsleed|lejer]] boe-in heer de lijn vaan [[Franz Schubert|Schubert]] wijerzat. || [[Plaetje:Portrait of Robert Schumann.jpg|100px]] |- | [[Heinrich Schütz]] || [[1585]] - [[1672]] || [[Duutsjland|Duitse]] componis vaan wereldleke en kèrkeleke vocaol werke in versjèllende stijle die zienen tied te beie had. Sjreef oonder mie de concertante [[motèt]]te ''Symphoniae sacrae'', 'n Duitstaolege [[passie]] en d'n iersten Duitstaolegen [[opera]], ''Daphne'' (verlore gegaange). || [[Plaetje:Schutz.jpg|100px]] |- | [[Ruth Crawford Seeger]] || [[1901]] - [[1953]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componiste vaan modernistische meziek mèt diverse invlode. Vaan belaank veur de oontwikkeling vaan onder mie [[Elliott Carter]]. || [[Plaetje:Ruth_Crawford_Seeger.jpg|100px]] |- | [[Carlos de Seixas]] || [[1704]] - [[1742]] || [[Portugal|Portugese]] componis en [[klavecimbel|klavecinis]]. Geisverwant vaan [[Domenico Scarlatti|Scarlatti]] en wie heer oteur vaan e groet aontal vernuiiende [[klaveermeziek|klaveerwerke]]. || [[Plaetje:Carlos Seixas.jpg|100px]] |- | [[Ludwig Senfl]] || ca. 1486 - ca. 1543 || Ouch ''Sennfl''; [[Zwitserland|Zwitserse]] lierling vaan [[Heinrich Isaac|Isaac]]. || [[Plaetje:Ludwig Senfl.jpg|100px]] |- | [[Claudin de Sermisy]] || ca. 1490 - [[1562]] || [[Frankriek|Franse]] componis vaan [[kèrkmeziek]] en [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s, boe-oonder 't zier populair ''Tant que vivray''. || |- | [[Giovanni Sgambati]] || [[1841]] - [[1914]] || [[Italië|Italiaanse]] [[piano|pianis]] en componis vaan [[klaveermeziek]] en [[orkesmeziek]]. || [[Plaetje:Giovanni_Sgambati.JPG|100px]] |- | [[Jean Sibelius]] || [[1865]] - [[1957]] || [[Finland|Finse]] componis vaan [[orkesmeziek]], veural [[symfonie]]ë, in e [[romantiek|laatromantisch]] meh zier persoenelek idioom, die nog ummertouw väöl weure gespeuld. || [[Plaetje:Jean sibelius.jpg|100px]] |- | [[Hucblad vaan Sint-Amand]] || † [[930]] || Meziektheoreticus, vreuger besjriever vaan de modi en d'n ierste dee note mèt lètters beneumde; ouch componis vaan oonder mie [[laude]] um in zie werk zien theorieë te illustrere. || |- | [[Dmitri Sjostakovitsj]] || [[1906]] - [[1975]] || Дмитрий Дмитриевич Шостакович; [[Rusland|Russische]] componis vaan gemaoteg modern, lesteg te plaotse werk. Bleef nao de Revolutie in zie vaajerland, boe heer e groet deil vaan zie leve (veural oonder [[Jozef Stalin|Stalin]]) te make had mèt vervolging en berispinge um ziene meziek. Bij leve woort heer in 't weste wieneg serjeus genome, meh vaanaof de jaore tachteg steeg de internationaol waardering veur zien oeuvre sterk. || |- | [[Nikos Skalkottas]] || [[1904]] - [[1949]] || Nίκος Σκαλκώτας, [[Griekeland|Griekse]] naovolger vaan de [[Twiede Weense Sjaol]] en naovenant touwpasser vaan 't [[twelftoonssysteem]]. || |- | [[Alexander Skrjabin]] || [[1872]] - [[1915]] || Алекса́ндр Никола́евич Скря́бин; [[Rusland|Russische]] componis vaan oonder mie [[klaveermeziek|pianomeziek]] en [[orkesmeziek]]. Begós in 'ne stijl sterk beïnvleujd door [[Frédéric Chopin|Chopin]], meh naom begin twintegsten iew, door ziene zin veur mystiek en lidmaotsjap vaan de [[theosofie|theosofe]], 'n compleet eige stijl aon, boe-in heer de traditioneel tonaliteit vervóng door 't zoegeneump ''mystiek akkoord''. || [[Plaetje:Skrjabin Alexander.jpg|100px]] |- | [[Bedřich Smetana]] || [[1824]] - [[1884]] || Gebore es ''Friedrich Smetena'', [[Boheme|Boheemse]] componis, naovolger vaan [[Franz Liszt|Liszt]]. Sjreef oonder mie [[symfonisch gediech|symfonische gediechte]] en [[opera]]'s. Cultiveerde in ziene meziek ummer mie e Boheems/Tsjechisch nationalisme. || [[Plaetje:Bedrich_Smetana.jpg|100px]] |- | [[Johann August Söderman]] || [[1832]] - [[1876]] || [[Zwede|Zweedsen]] [[dirizjènt]] en componis vaan buunmeziek in zien mojertaol. || |- | [[Solage]] || ind 14en iew || Componis vaan de [[ars subtilior]], sjreef veur middeliewse meziek oongewoen chromatische rondele. || |- | [[Antonio Soler]] || [[1729]] - [[1783]] || [[Spaanje|Spaonse]] [[paoter]], componis en [[örgel|organis]]. Sjreef [[klaveermeziek|klaveersonnate]] die aonvenkelek dudelek geènt zien op 't werk vaan [[Domenico Scarlatti|Scarlatti]] meh later aonsleting zeuke bij nuier trends oet de res vaan Europa. || |- | [[Fernando Sor]] || [[1778]] - [[1839]] || [[Spaanje|Spaonse]] [[gitaar|gitaris]] en componis, veural vaan serieuze [[gitaarmeziek|meziek veur zien eigen instrument]]. || [[Plaetje:Fernando Sor.jpg|100px]] |- | [[Francesco Spinacino]] || fl. 1507 || [[Italië|Italiaanse]] [[luit]]is, componis vaan de ierste twie deile vaan luitmeziek in [[tabulatuur]] oetgegeve door [[Ottaviano Petrucci]]. || |- | [[Louis Spohr]] || [[1784]] - [[1859]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, [[viool|violis]], [[dirizjènt]] en meziekpedagoog. Zie werk is typerend veur de [[romantiek|vreugromantiek]]. || [[Plaetje:Nahl spohr.jpg|100px]] |- | [[Gaspare Spontini]] || [[1774]] - [[1851]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[opera]]'s in nog gooddeils achtienden-iewse stijl; nao zienen doed gaw in de vergetelheid geraak. || [[Plaetje:Gaspare Spontini.jpg|100px]] |- | [[Carl Stamitz]] || [[1745]] - [[1801]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[viool|violis]], de bekindste meister vaan de [[Mannheimer Sjaol]] en daomèt oteur vaan väöl [[symfonie]]ë zoewie [[concert]]e veur alderlei instruminte. Zoon vaan [[Johann Stamitz]]. || [[Plaetje:Karel Stamic.jpeg|100px]] |- | [[Johann Stamitz]] || [[1717]] - [[1757]] || ''Jan Stamic'', [[Boheme|Boheems]]-[[Duutsjlandj|Duitse]] [[viool|violis]] en componis. Bouwde de hofkapel in [[Mannheim]] oet tot 't bèste orkes vaan de wereld en is daomèt de stiechter vaan de [[Mannheimer Sjaol]]. Waor zelf belaankriek in de oontwikkeling vaan de [[symfonie]]. Vaajer vaan [[Carl Stamitz]]. || [[Plaetje:Johann Stamitz.jpg|100px]] |- | [[Karlheinz Stockhausen]] || [[1928]] - [[2007]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en compositielierer, de groetste figuur vaan de nao-oorlogse avant-garde. Waor mèt [[Pierre Boulez]] veurtrèkker vaan 't [[serialisme]], wat heer op zien eige meneer oontwikkelde. Reep al vreug de hölp vaan [[elektronica]] in. Vaanaof de jaore 1970 verruilde heer 't serialisme veur de zoegeneumde formulaïsche meziek, boe 't mie um de melodie geit. Al gaw begós heer ziech oetsletend bezeg te hawwe mèt zien [[opera]]-heptalogie ''Licht'', die in 2004 veerdeg kaom. Zienen invlood reik tot wied boete de avant-garde, neet in 't minste zien ouch väöl [[popmeziek|popmusici]] door häöm beïnvlood. || [[Plaetje:Stockhausen March 2004 excerpt.jpg|100px]] |- | [[Bernardo Storace]] || fl. 1664 || Obscuren (oonvindbaren) [[Italië|Italiaanse]] componis vaan [[klaveermeziek]], bekind allein oet 'n gedrökde blomlezing vaan ziene meziek. || |- | [[Johann Strauss sr.]] || [[1804]] - [[1849]] || [[Oosteriek]]se componis vaan [[amusemintsmeziek]]: väöl walse en de ''[[Radetzkymarsj]]''. Vaajer vaan de volgende. || [[Plaetje:StraußVaterLitho.jpg|100px]] |- | [[Johann Strauss jr.]] || [[1825]] - [[1899]] || [[Oosteriek]]se componis vaan [[wals]]e (bekind es ''Der Waltzerkönig'') en de ierste Weense [[operèt]]te. || [[Plaetje:Johann Strauss II by August Eisenmenger 1888.jpg|100px]] |- | [[Josef Strauss]] || [[1827]] - [[1870]] || [[Oosteriek]]se componis, zoon vaan [[Johann Strauss sr.]] en broor vaan [[Johann Strauss jr.]], sjreef wie zien femilie väöl [[wals]]e die ouch noe nog weure gespäöld. || [[Plaetje:Josef Strauss (1).jpg|100px]] |- | [[Richard Strauss]] || [[1864]] - [[1949]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[dirizjènt]]. Oontwikkelde in de jaore 1900 'n zier laat [[romantiek|romantische]], bekaans [[atonaliteit|atonaole]] stijl (zien [[opera]]'s ''Salome'' en ''Elektra'' zien de bèste veurbeelder), meh góng kort daonao weer väöl traditioneler componere. Gein femilie vaan de Weense Strauss-componiste. || [[Plaetje:Der junge Richard Strauss.JPG|100px]] |- | [[Igor Stravinsky]] || [[1882]] - [[1971]] || Игорь Фёдорович Стравинский; [[Ruslandj|Russische]], daan [[Frankriek|Franse]] en tot slot [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis. Begós in 'n romantische stijl mèt typisch Russische eleminte, meh góng kort nao d'n [[Ierste Wereldoorlog]] euver op 'n [[neoclassicisme|neoklassieke]] stijl. Neve ziene meziek waor ouch zien filosofie oetgesproke antiromantisch; heer verworp veural de krach vaan meziek um boetemuzikaol dinger oet te beelde. Heer waor 't boegbeeld vaan de neoklassieke componiste, veural ouch umtot heer 'ne zekere vörm vaan tonaliteit aonheel, meh verbaosde kort nao d'n [[Twiede Wereldoorlog]] door [[Arnold Schönberg|Schönberg]] zien [[dodecafonie|twelftoenssysteem]] euver te numme. || [[Plaetje:Igor Stravinsky LOC 32392u.jpg|100px]] |- | [[Barbara Strozzi]] || [[1619]] - [[1677]] || [[Italië|Italiaanse]] zengeres en componiste vaan veural [[cantaat|cantate]] en [[madrigaol]]e die ze publiceerde en die bij häör leve väölgevraog waore. || [[Plaetje:Barbara Strozzi 1.jpg|100px|''De gambiste'', door Bernardo Strozzi. Me nump aon tot dit Barbara Strozzi is, al is neet zeker of de sjèlder femilie vaan häör is, en zoe jao wat veur femilie.]] |- | [[Arthur Sullivan]] || [[1842]] - [[1900]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan ''[[savoy opera]]s'', de Londesen tegehenger vaan de [[operèt]], die heer sjreef op tekste vaan W.S. Gilbert (zuug [[Gilbert & Sullivan]]). || [[Plaetje:Sir_Arthur_Seymour_Sullivan.jpg|100px]] |- | [[Johan Svendsen]] || [[1840]] - [[1911]] || [[Noorwege|Noorse]] componis en [[dirizjènt]], noe veural nog bekind um zien ''Romance in G veur viool en orkes''. || [[Plaetje:Johan+Svendsen.jpg|100px]] |- | [[Jan Pieterszoon Sweelinck]] || [[1562]] - [[1621]] || [[Nederland]]se componis vaan vocaole meziek en [[klaveermeziek]] in diverse genres; invloodrieke stiechter vaan de [[Noord-Duitse Örgelsjaol]]. || [[Plaetje:Jan_Pieterszoon_Sweelinck.png|100px]] |- | [[Maria Szymanowska]] || [[1789]] - [[1831]] || [[Pole|Poolse]] [[piano|pianiste]] en componiste vaan veural [[klaveermeziek|pianomeziek]], dèks mèt invlood oet de Poolse volksmeziek en daomèt 'n belaankrieke veurluipster vaan [[Frédéric Chopin|Chopin]]. || [[Plaetje:Maria Szymanowska.jpg|100px]] |- | [[Karol Szymanowski]] || [[1882]] - [[1937]] || [[Pole|Poolse]] componis, begós in e [[romantiek|romantisch]] idioom meh góng al gaw nao 'ne modernere stijl euver, aoventouw tot kortbij de [[atonaliteit]]. || [[Plaetje:Karol Szymanowski.jpg|100px]] |} ===T=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Toru Takemitsu]] || [[1930]] - [[1996]] || [[Japan]]se componis vaan avantgardistische meh oondogmatische meziek. || |- | [[Thomas Tallis]] || ca. 1505 - [[1585]] || [[Ingeland|Ingelse]] componis vaan vocaole meziek, boe-oonder de ''Lamentaties vaan Jeremias''. || [[Plaetje:Thomas Tallis.jpg|100px]] |- | [[Tannhäuser (Minnesänger)|Tannhäuser]] || 13en iew || [[Beiere|Beierse]] Minnesänger, naovolger vaan [[Neidhardt von Reuenthal|Neidhardt]], bekind gewore door [[Tannhäuser (opera)|de gelieknaomegen opera]] vaan [[Richard Wagner|Wagner]]. || |- | [[John Tavener]] || [[1944]] - [[2013]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis vaan [[minimal music|minimalistische meziek]] mèt e meditatief en religieus karakter, verwant aon 't werk vaan [[Arvo Pärt]]. || |- | [[John Taverner]] || ca. 1490 - [[1545]] || [[Ingeland|Ingelse]] componis en [[örgel|organis]], sjreef polyfoon werke mèt extreem lang [[melisma]]'s en zoonder doorgoonde imitatie (wie op 't continent gebrukelek). || [[Plaetje:John Taverner d 1545.jpg|100px|Sjijnbaar karikatuur vaan Taverner in e verserend kapiteel in 'n Ingels koerbook.]] |- | [[Georg Philipp Telemann]] || [[1681]] - [[1767]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan oonder mie [[orkesmeziek]] en [[lutheranisme|lutheraonse]] [[kèrkmeziek]], gesjreve in 'nen [[Italië|Italiaons]] getinte [[barok|laatbarok]]. Zier productief en zier populair bij leve, raakden 't nao zienen doed snel in de vergetelheid. Pas mèt de koms vaan de [[awwemeziekbeweging]] in d'n twintegsten iew kaom heer weer trök op 't repertoir. || [[Plaetje:Telemann.jpg|100px]] |- | [[Sigismund Thalberg]] || [[1812]] - [[1871]] || [[Oosteriek]]se [[piano|pianis]] en componis. Zie werk besteit oet [[klaveermeziek|pianocomposities]] mèt 'n meujelekheidsgraad vergeliekbaar mèt zien generatiegenoete [[Frédéric Chopin|Chopin]] en [[Franz Liszt|Liszt]]. || [[Plaetje:Sigismond Thalberg.jpeg|100px]] |- | [[Ambroise Thomas]] || [[1811]] - [[1896]] || [[Frankriek|Franse]] componis, geassocieerd mèt d'n [[opéra lyrique]]. || [[Plaetje:Hippolyte Flandrin - Ambroise Thomas - 1834.jpg|100px]] |- | [[Virgil Thomson]] || [[1898]] - [[1989]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis mèt sterke Fransen inslaag, vèlt te plaotse oonder 't [[neoclassicisme]]. || [[Plaetje:Virgil Thomson by Carl Van Vechten.jpg|100px]] |- | [[Johannes Tinctoris]] || ca. 1435 - [[1511]] || [[Nederlandse Sjole|Franco-Vlaomse]] [[meziektheorie|meziektheoreticus]] en componis vaan veural [[mès (meziek)|mès]]se en [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s. || [[Plaetje:Tinctoris.jpg|100px]] |- | [[Michael Tippett]] || [[1905]] - [[1998]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis, de modernste vaan zien generatie en de belaankriekste Britse componis vaan zienen tied nao [[Benjamin Britten|Britten]]. || |- | [[Ernst Toch]] || [[1887]] - [[1964]] || [[Oosteriek]]se componis in [[neoclassicisme|neoklassieke]], mer zier gemaoteg moderne stijl. || [[Plaetje:Ernst_Toch.jpg|100px]] |- | [[Jacopone da Todi]] || ca. 1230 - [[1306]] || Florentijnse componis vaan geistelek werk geïnspireerd op de troubadours. || |- | [[Wenzel Johann Tomaschek]] || [[1774]] - [[1850]] || ''Václav Jan Tomášek'', [[Boheme|Boheemse]] meziekpedagoog en componis vaan de vreug [[romantiek]]. || [[Plaetje:Tomasek jv.jpg|100px]] |- | [[David Del Tredici]] || * [[1937]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, eine vaan de veurtrèkkers vaan de [[neoromantiek]] en d'n trökkier nao [[tonaliteit]]. || |- | [[Pjotr Iljitsj Tsjaikovski]] || [[1840]] - [[1893]] || Пётр Ильи́ч Чайко́вский; [[Rusland|Russische]] componis vaan de [[romantiek]]. Sjreef in versjèllende genres, wie d'n [[opera]], de [[symfonie]], 't [[concert]] en de sonnaat; zien groetste beteikenis ligk evels bij de oontwikkeling vaan de [[ballètmeziek]]. || [[Plaetje:Tchaikovsky 1906 Evans.PNG|100px]] |} ===U=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Ignaz Umlauf]] || [[1746]] - [[1796]] || [[Oosteriek]]se componis en [[altviool|altviolis]]. Wèrkde in [[Wene]] mèt [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] same. || |- | [[Vladimir Ussachevsky]] || [[1911]] - [[1990]] || Владимир Алексеевич Усачевский, ''Vladimir Aleksejevitsj Oesatsjevski'', [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan Russische aofkoms, had 'ne groeten invlood op de oontwikkeling vaan d'n [[elektronische meziek]] in zie land. || |} ===V=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Johann Baptist Vanhal]] || [[1739]] - [[1813]] || ''Jan Křtitel Vaňhal'', [[Boheme|Boheemse]] componis vaan [[kamermeziek]], [[symfonie]]ë en [[kèrkmeziek]] in de stijl vaan 't [[Weens classicisme]]. || [[Plaetje:Vanhal353.jpg|100px]] |- | [[Edgard Varèse]] || [[1883]] - [[1965]] || [[Frankriek|Frans]]-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan zier moderne meziek, neet allein [[atonaliteit|atonaol]] meh ouch oongewoen vaan textuur. Mier es in [[melodie]] of [[hermenie (meziektheorie)|hermenie]] waor heer in [[klaankkleur]] en [[ritme]] geïntresseerd. Al in de jaore daarteg dach heer nao euver [[elektronische meziek]]; nao d'n Oorlog maakde heer dees druim es eine vaan de ierste woer. || [[Plaetje:Edgard Varese.gif|100px]] |- | [[Ralph Vaughan Williams]] || [[1872]] - [[1958]] || [[VK|Britse]] componis vaan oonder mie symfonisch werk en filmmeziek in e conservatief idioom. || |- | [[Bernart de Ventadorn]] || † ca. 1200 || De bekindste en hoegs geachde vaan alle [[troubadour]]s, componeerde veural ''cansò'' (lejer vaan hoofse leefde). || [[Plaetje:BnF ms. 12473 fol. 15v - Bernart de Ventadour (1).jpg|100px]] |- | [[Philippe Verdelot]] || ca. 1480 - ca. 1530 || Noord-[[Frankriek|Franse]] componis vaan [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s. || [[Plaetje:Verdelot1.jpg|100px]] |- | [[Giuseppe Verdi]] || [[1813]] - [[1901]] || De groetsten [[Italië|Italiaanse]] componis vaan zienen tied. Moderniseerde d'n [[opera]] door häöm mie op 't drama te sjrieve en minder op de kwaliteite vaan de zengers. Sjreef daoneve ouch [[kèrkmeziek]] vaan beteikenis. || [[Plaetje:Verdi-photo-Brogi.jpg|100px]] |- | [[Johannes Verhulst]] || [[1816]] - [[1891]] || [[Nederland]]sen [[dirizjènt]] en componis in de stijl vaan Duitse [[romantiek|romantische]] meisters wie [[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]] en [[Robert Schumann]]. Sjreef oonder mie 'n [[mès (meziek)|mès]] en [[kunsleed|lejer]] op tekste vaan [[J.P. Heije]]. Waor 'ne centraole figuur in 't Nederlands meziekleve, meh zien weigering um modern meisters wie [[Richard Wagner|Wagner]] oet te veure leide tot zien oontslaag en isolatie. || [[Plaetje:Johannes_Verhulst.png|100px]] |- | [[Matthijs Vermeulen]] || [[1888]] - [[1967]] || Eigelek ''Matheas van der Meulen'', [[Nederland]]se criticus componis vaan [[atonaliteit|atonaole]] meziek, in 't bezunder [[symfonie]]ë. Zoch in [[Paries]] e beter klimaot veur zienen moderne meziek, meh umtot dao 't neoclassicisme in de mode waor, bleve ouch in Fraankriek zien werke gooddeils oongehuurd. || |- | [[Lodovico Viadana]] || ca. 1560 - [[1627]] || [[Italië|Italiaanse]] geisteleke en componis vaan concertante [[motèt]]te die al nao de [[monodie]] neige. || |- | [[Nicola Vicentino]] || [[1511]]-1575? || [[Italië|Italiaonse]] componis vaan madrigale in 't door häöm oontwikkeld [[31-toensstèlsel]]. || [[Plaetje:Vicentino2.jpg|100px]] |- | [[Tomás Luis de Victoria]] || [[1548]] - [[1611]] || [[Spaanje|Spaonse]] componis vaan groet opgezètte [[motèt]]te, die heer in [[Roeme]] had liere sjrieve. || [[Plaetje:Tomás Luis de Victoria.jpg|100px]] |- | [[Louis Vierne]] || [[1870]] - [[1937]] || [[Frankriek|Fransen]] [[örgel|organis]] en componis. Sjreef veural werk veur zien eigen instrumint, dèks in 'ne breie, symfonischen örgelstijl. || [[Plaetje:Vierne 1910.JPG|100px]] |- | [[Henri Vieuxtemps]] || [[1820]] - [[1881]] || [[Belsj|Belzje]] [[viool]]virtuoos en componis, in de ierste plaots veur zien eige instrumint. || [[Plaetje:Henri Vieuxtemps 1842 Litho.jpg|100px]] |- | [[Jheronimus Vinders]] || fl. 1525-6 || [[Vlaondere|Vlaomse]] componis vaan de [[Nederlandse Sjole|Veerde Nederlandse Sjaol]], veural bekind gewore door zie [[motèt]] ''O mors inevitabilis''. || |- | [[Giovanni Battista Viotti]] || [[1755]] - [[1824]] || [[Italië|Italiaanse]] [[viool|violis]] en componis vaan oonder aandere talrieke [[concert|vioolconcerte]]. Noe en daan weurt nog ins eint gespäöld. || [[Plaetje:Giovanni Battista Viotti.jpg|100px]] |- | [[Philippe de Vitry]] || [[1291]] - [[1361]] || Componis en groete theoreticus en polemis vaan de [[ars nova]]. || |- | [[Antonio Vivaldi]] || [[1678]] - [[1741]] || [[Italië|Italiaanse]] [[viool|violis]] en componis vaan [[kèrkmeziek]], [[opera]]'s, [[kamermeziek]] meh veural mier es 600 [[concert]]e veur alle meugeleke solo-instruminte. Door zienen invlood kreeg 't concert d'n dreideilege vörm. || [[Plaetje:Antonio Vivaldi.jpg|100px]] |- | [[Claude Vivier]] || [[1948]] - [[1983]] || [[Canada|Canadese]] componis, lierling vaan [[Karlheinz Stockhausen|Stockhausen]]. Ziene stijl kint oostersen invlood en concentreert ziech op klaankkleur- en bovetoeneffekte. || |- | [[Walther von der Vogelweide]] || † ca. 1230 || [[Oosteriek]]se [[Minnesänger]], de belaankriekste vaan de ierste generatie. || [[Plaetje:Codex Manesse Walther von der Vogelweide.jpg|100px]] |- | [[Andrej Volonski]] || [[1933]] - [[2008]] || [[USSR|Sovjetrussische]] componis vaan [[twelftoensmeziek]] mèt [[barok]]invlood. || |} ===W=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Richard Wagner]] || [[1813]] - [[1883]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis; groondege hervörmer vaan d'n Duitsen [[opera]], die heer maakde tot wat heer ''meziekdrama'' neumde. Zie zier [[chromatiek|chromatisch]] idioom en de zoegeneumde ''unendliche Melodie'' waore vernuiinge die de [[romantiek|romantische]] meziek op d'n door tot kortbij de [[atonaliteit]] brachte. Zien persoen wèrkde bij leve zier polariserend, meh op de langen door stoonte alle componiste nao häöm wel oonder zienen invlood. || [[Plaetje:RichardWagner.jpg|100px]] |- | [[Siegfried Wagner]] || [[1869]] - [[1930]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[dirizjènt]], zoon vaan [[Richard Wagner]] (dee häöm de ''Siegfried-Idyll'' componeerde) en componis vaan 'n aontal [[opera]]'s in de geis vaan ziene pa. Leide sinds 1908 de ''[[Bayreuther Festspiele]]''. || |- | [[Johann Gottfried Walther]] || [[1684]] - [[1748]] || [[Duutsjlandj|Duitsen]] [[örgel|organis]] en componis vaan [[örgelmeziek]], boe-oonder väöl bewèrkinge vaan soloconcerte. || [[Plaetje:Walther-Johann-Gottfried-01.jpg|100px]] |- | [[Unico Wilhelm van Wassenaer]] || [[1692]] - [[1766]] || [[Nederland]]sen edelmaan, [[diplomatie|diplomaot]] en amateurcomponis. Kaom de meziekhistorie binne es oteur vaan de ''Concerti armonici'', die iewelaank oonterech aon [[Giovanni Battista Pergolesi|Pergolesi]] waore touwgesjreve. || [[Plaetje:Unico_Wilhelm_van_Wassenaer-Obdam_door_George_de_Marees_1697-1776.jpg|100px]] |- | [[Andrew Lloyd Webber]] || * [[1948]] || [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] componis, veural vaan 'n aontal zier populair [[musical]]s. Sjreef wijer oonder mie e [[requiem]]. || [[Plaetje:AndrewLloydWebber3.png|100px]] |- | [[Carl Maria von Weber]] || [[1786]] - [[1826]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] [[piano|pianis]] en componis vaan de [[romantiek|vreugromantiek]]. Zienen [[orkesmeziek]] en [[kamermeziek]] is nog rillatief conventioneel, meh in zien [[opera]]'s, in 't bezunder ''Der Freischütz'', wijs heer al veuroet nao de meziek vaan [[Richard Wagner|Wagner]]. || [[Plaetje:Caroline Bardua - Bildnis des Komponisten Carl Maria von Weber.jpg|100px]] |- | [[Anton Webern]] || [[1883]] - [[1945]] || Tot 1919 ''Anton von Webern'', [[Oosteriek]]se componis en [[dirizjènt]]. Lierling vaan [[Arnold Schönberg|Schönberg]] en lid vaan de [[Twiede Weense Sjaol]]. Heer oondersjeide ziech vaan Schönberg en [[Alban Berg|Berg]] door zien strikte, bekaans wiskundege behandeling vaan 't [[dodecafonie|twelftoenssysteem]], boeveur heer oonder mie inspiratie zoch bij de [[Nederlandse Sjole]]. Bij leve waor zie werk vrij oonbekind, meh componiste vaan de nao-oorlogsen [[avant-garde]], veural [[Pierre Boulez|Boulez]] en [[Karlheinz Stockhausen|Stockhausen]], lepe mèt häöm weg. || [[Plaetje:Anton Webern in Stettin, October 1912.jpg|100px]] |- | [[Gaspar van Weerbeke]] || ca. 1455 - nao 1517 || Zuid-Nederlandse componis vaan de [[Nederlandse Sjole|Daarde Nederlandse Sjaol]], meh stilistisch nog sterk sjtapliechteg aon de generatie veur häöm. || |- | [[Kurt Weill]] || [[1900]] - [[1950]] || [[Duutsjlandj|Duits]]-[[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan meziektheater, de ''Dreigroschenoper'' in Duitsland, versjèllende [[musical]]s in de VS, boe-in door [[vervreemding|vervreemden]] amusemintsmeziek 'n politieke kemissie weurt euvergebrach. || [[Plaetje:Bundesarchiv Bild 146-2005-0119, Kurt Weill.jpg|100px]] |- | [[Felix von Weingartner]] || [[1863]] - [[1942]] || Sinds 1919 ''Felix Weingartner''; [[Oosteriek]]se componis en [[piano|pianis]], heel 'ne [[romantiek|laatromantische]] stijl aon. || [[Plaetje:Felix Weingartner.jpg|100px]] |- | [[Jacques de Wert]] || [[1535]] - [[1596]] || [[Antwerpe (stad)|Antwerpse]], in [[Italië]] wèrkende componis vaan [[madrigaol]]e. || |- | [[Peter Westergaard]] || * [[1931]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, groetgebrach in de [[seriële meziek|serieel]] traditie vaan [[Milton Babbitt|Babbitt]] die heer trouw is gebleve. || |- | [[Charles-Marie Widor]] || [[1844]] - [[1937]] || [[Frankriek|Fransen]] [[örgel|organis]] en componis, späölde 'n groete rol in de opleving vaan de Franse örgelkuns. Haolde inspiratie bij [[César Franck|Franck]], meh ouch bij Duitse meisters wie [[Max Reger|Reger]]. Voont de zoegeneumde 'örgelsymfonie' oet. || [[Plaetje:Charles-Marie Widor (2).jpg|100px]] |- | [[Henryk Wieniawski]] || [[1835]] - [[1880]] || [[Pole|Poolse]] [[viool|violis]] en componis, wèrkzaam in [[Rusland]]; vaan belaank in de oontwikkeling vaan de viooltechniek in 't algemein en de Russische Sjaol in 't bezunder. || [[Plaetje:Wieniawski Henryk.png|100px]] |- | [[Philip van Wilder]] || ca. 1500 - [[1554]] || [[Vlaondere|Vlaomse]] componis in deens vaan keuning [[Hendrik VIII vaan Ingeland]]; sjreef dao geisteleke werke in de [[ars perfecta]]. || |- | [[Adriaen Willaert]] || ca. 1490 - [[1562]] || [[Vlaondere|Vlaomse]] componis vaan [[kèrkmeziek]]; 't groet veurbeeld veur theoretici vaan 't [[contrapunt]] veur de opkoms vaan [[Giovanni Pierluigi da Palestrina|Palestrina]] en daomèt geassocieerd mèt de [[ars perfecta]]. || [[Plaetje:Adrian_Willaert.jpg|100px]] |- | [[Wipo]] || 11en iew || Duitse monnek, componis vaan de paossequens ''Victimae paschali laudes''. || |- | [[Oswald von Wolkenstein]] || ca. 1376 - [[1445]] || Late Minnesänger, sjreef ouch polyfoon Minnesänge. || [[Plaetje:Oswald von Wolkenstein 2.jpg|100px]] |- | [[Hugo Wolf]] || [[1860]] - [[1903]] || [[Oosteriek]]s-[[Slovenië|Sloveense]] componis vaan [[kunsleed|lejer]] in [[chromatiek|chromatische]], [[romantiek|laatromantische]] stijl. || [[Plaetje:Hugo Wolf radiert von Schmutzer.jpg|100px]] |- | [[Ermanno Wolf-Ferrari]] || [[1876]] - [[1948]] || [[Italië|Italiaans]]-[[Duutsjlandj|Duitse]] componis vaan opera's in d'n Italiaanse stijl. Ze gónge dèks in Duitsland en première en höbbe daorum es regel 'n Duitstaolege versie. || [[Plaetje:Ermanno_Wolf-Ferrari_1906.jpg|100px]] |- | [[Julia Wolfe]] || *[[1958]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componiste oet de [[minimal music|minimalistische]] traditie. Waor vaanaof 't begin betrokke bij 't [[Bang on a Can Ensemble]]. || [[Plaetje:Young_Julia_Wolfe_with_composer_John_Cage,_David_Lang,_and_Michael_Gordon.jpg|100px|Wolfe roond häör daartegste, mèt oonder mie John Cage (gans links veur de kieker).]] |- | [[Christian Wolff]] || *[[1934]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan [[touwvalsmeziek]] mèt 'n sterk politieke laojing. || [[Plaetje:Christian_Wolff_prepared_piano_performance_2007_Feb.jpg|100px|Christian Wolff aon de prepared piano.]] |- | [[Wöllem IX vaan Aquitanië]] || [[1071]] - ca. 1127 || [[Hertog]] en [[troubadour]]; d'n ierste middeliewsen diechter in de volkstaol vaan wee werk is bewoerd gebleve. || [[Plaetje:William IX of Aquitaine - BN MS fr 12473.jpg|100px]] |- | [[Stefan Wolpe]] || [[1902]] - [[1972]] || [[Duutsjlandj|Duitse]], later [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan meziek in [[neoclassicisme|neoklassieke]] stijl en links engagemint. Nao d'n oorlog sterk oet de mode. || |- | [[Charles Wuorinen]] || * [[1938]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis vaan modernistische meziek in de zin vaan [[Milton Babbitt|Babbitt]] en [[Elliott Carter|Carter]], góng ziech in later decennia touwnummend op 't [[meziektheater]] concentrere. || [[Plaetje:Charles_Wuorinen_at_desk_2.jpg|100px]] |} ===X=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Jannis Xenakis]] || [[1922]] - [[2001]] || Γιάννης Ξενάκης, ''Iannis Xenakis'', [[Griekeland|Grieks]]-[[Frankriek|Franse]] componis en arsjitek, oontwikkelde es reactie op 't [[serialisme]] de [[stochastische meziek]], dee ziech minder op de individueel note meh mie op de ganse structuur riech. Had wijer 'ne veurkäör veur [[glissando|glissandi]]. || [[Plaetje:XenakisMDaniel crop.jpg|100px]] |} ===Y=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[La Monte Young]] || * [[1935]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] componis, sterk geobsedeerd mèt kwinte en [[rein stumming]]e. Vaan groeten invlood op [[Terry Riley]], algemein erkind es de stiechter vaan de [[minimal music]]. || |- | [[Eugène Ysaÿe]] || [[1858]] - [[1931]] || [[Belsj|Belzje]] [[viool|violis]] en componis, bleef veural bekind door zien virtuoos composities veur viool solo. || [[Plaetje:EugèneYsaÿe.jpg|100px]] |} ===Z=== {| class=wikitable ! Componis !! Leve !! Umsjrieving !! Pleetsje |- | [[Frank Zappa]] || [[1940]] - [[1993]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaansen]] avant-gardepopmusicus dee gans naodrökkelek zien inspiratie bij modern componiste wie [[Edgard Varèse|Varèse]] (en bij modernen [[jazz]]) haolde. Sjreef zelf neve zie popwerk ouch modern-klassieke stökker, die heer door 't [[Ensemble InterContemporain]] mèt [[Pierre Boulez|Boulez]] leet oetveure. || [[Plaetje:Zappa 16011977 01 300.jpg|100px]] |- | [[Gioseffe Zarlino]] || [[1517]] - [[1590]] || [[Italië|Italiaonse]] componis en [[meziektheorie|meziektheoreticus]]. Stèlde aon de hand vaan de groete polyfoniste invloodrieke regele veur 't [[contrapunt]] op. Had väöl invloodrieke musici oonder zien lierlinge, boe-oonder [[Claudio Merulo]] en [[Vincenzo Galilei]], dee de polyfone stijl later hel zouw aonvalle. || [[Plaetje:Gioseffo Zarlino.jpg|100px]] |- | [[Carl Friedrich Zelter]] || [[1758]] - [[1832]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[dirizjènt]], liermeister vaan [[Felix Mendelssohn|Mendelssohn]]. In zien [[kunsleed|lejer]] wiek heer es eine vaan de ierste aof vaan 't volksleedechtege ideaol um 't klaveer mie ruimte te geve. || [[Plaetje:Carl-Friedrich-Zelter.jpeg|100px]] |- | [[Alexander von Zemlinsky]] || [[1871]] - [[1942]] || Sinds 1919 ''Alexander Zemlinsky''; [[Oosteriek]]se componis en dirizjènt vaan [[romantiek|laatromantische]] meziek, boe-oonder twie [[symfonie]]ë. Zie wèrk heet 'n hoeg kwaliteit meh haolt 't neet bij tiedgenoete wie [[Gustav Mahler|Mahler]], [[Arnold Schönberg|Schönberg]] en [[Alban Berg|Berg]]. || [[Plaetje:Zemlinsky.jpg|100px]] |- | [[Anton Zimmermann (componis)|Anton Zimmermann]] || [[1741]] - [[1781]] || [[Oosteriek]]se componis vaan [[klassieke meziek|vreug-klassieke]] werke, oonder mie [[striekkwartèt]]te. || |- | [[Bernd Alois Zimmermann]] || [[1918]] - [[1970]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis, sloot ziech bij de nao-oorlogse avant-garde en de [[Sjaol vaan Darmstadt]] aon en góng [[serialisme|seriële meziek]] sjrieve. Bekind woort zienen opera ''Die Soldaten'', dee dèks is vergeleke mèt ''Wozzeck'' vaan [[Alban Berg]]. || |- | [[Niccolò Antonio Zingarelli]] || [[1752]] - [[1837]] || [[Italië|Italiaanse]] componis vaan veural opera's. || [[Plaetje:Nicola Antonio Zingarelli.jpg|100px]] |- | [[Heinrich Zöllner]] || [[1854]] - [[1941]] || [[Duutsjlandj|Duitse]] componis en [[dirizjènt]], naovolger vaan [[Richard Wagner|Wagner]]. || |- | [[John Zorn]] || * [[1953]] || [[Vereinegde Staote|Amerikaanse]] musicus oet de [[jazz]]/[[improvisatie]]wereld dee ziene meziek ziech kinmerk door extreem snel wisselinge vaan stijl en thematisch materiaol. || |- | [[Johann Rudolf Zumsteeg]] || [[1760]] - [[1802]] || [[Oosteriek]]se componis vaan dramatisch werk en leedechtege [[ballade]]s. || [[Plaetje:ChrF Stölzel n FC Hiemer - Johann Rudolf Zumsteeg 1799.jpg|100px]] |} ==Zuug ouch== * [[Lies vaan einentwintegsteniewse componiste]] [[categorie:Componiste|*]] [[Categorie:Cultuurlieste|Componiste]] [[Categorie:Lieste van persone|Componiste]] 20gcz5ubkzy7cz3qx8b48g9y7y2i4ca 0 1755 454907 454602 2022-08-05T21:34:22Z CommonsDelinker 324 't Plaetje Tolkien_1916.jpg is eweggehaold van Commons door Rosenzweig. wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''John Ronald Reuel Tolkien''' ([[Bloemfontein]], [[3 januari]] [[1892]] - [[Londe]] [[2 september]] [[1972]]) waor 'ne [[Vereineg Keuninkriek|Britse]] [[filologie|filoloog]] en sjriever vaan [[fantasy]]-[[roman]]s. Zien merites ligke dao-in, tot heer, door absoluut te excellere, in e [[literair genre|zjanre]] wat door critici neet es [[literatuur]] weurt gezeen toch werke wis te sjaope die algemein gewaardeerd weure en die me dèks bij oetzundering toch tot de literatuur rekent. Zien beuk ''The Hobbit'', ''The Lord of the Rings'' en ''The Silmarillion'' weure hiel väöl geleze en de figure oet [[Middel-Eerd|zien fantasiewereld]] zien begrippe gewore in de daogelekse spreektaol. == Biografie == Tolkien woort in 1892 in de [[Oranje-Vrijstaot]], daan nog zelfstendeg, gebore, es zoon vaan Arthur Tolkien en Mabel Tolkien-Suffield. Heer had ei broor. Mèt drei jaor góng heer nao Ingeland veur e femiliebezeuk; wie ziene vaajer in Zuid-Afrika storf bleve ze dao evels. Al vreug begós zien moojer häöm en zie broor privéles te geve, ouch in [[Latien]], wat Tolkiens levelings"vak" woort. In [[1904]] storf zien ma en es wees woort heer oondergebrach in 't katheliek Birmingham Oratory. In zien puberteit begós heer 'n groete interesse veur kuns te oontwikkele en lierde heer väöl taole, boe-oonder [[Fins]], wat de veurnaomste inspiratiebron zouw weure veur de elfetaol [[Quenya]]. Heer raakde verwikkeld in 'n romantische leefde veur Edith Bratt, die zien inspiratie waor veur de elf [[Lúthien]] en boemèt heer in [[1916]] trouwde. Ze zouwe veer kinder kriege. In [[1915]] studeerde heer aof aon de [[Universiteit van Oxford]]; in 1915 en 1916 voch heer in d'n [[Ierste Wereldoorlog]], o.a. in 't beröchde gevech in de [[Slaag aon de Somme]]. Nao nog e paar jaor bij 't [[Oxford Dictionary of English language]] gewèrk te höbbe woort heer in [[1920]] [[lector]] in [[Leeds]] en in [[1925]] beneump tot [[professor]] te [[Oxford]]. Dao bleef heer docere tot zie pensioen in [[1959]], boenao heer tot zienen doed bleef sjrieve euver Middel-Eerd. In [[1937]] bouwde heer um de väöl kunstaole die heer bedach had 'n fantasiewereld en 'n verhaol: ''The Hobbit''. 't Verhaol waor oorspronkelek veur zien kinder bedoeld, meh wie heer 't oetgaof, bleek 't nog mie gepas veur volwassene. Zienen oetgever vroog daan ouch um e vervolg. De perfectionistische Tolkien werkde dat vervolg ummer wijer oet, tot de doezend pazjena's tellende roman ''The Lord of the Rings'' in [[1954]] en [[1955]] in drei deile woort oetgegeve. In de jaore zesteg woorte de beuk immens populair, veural oonder studente, en Tolkien werkde intösse aon verklaorende gesjrifte euver de taole en historie vaan 't land. Ouch sjreef heer 'nen daarde roman euver 't land: ''The Silmarillion''. Dit is gei vervolg op ''The Lord of the Rings'' meh speult väöl ieder. Heer leet 't book bij zienen doed oonaofgemaak achter; ziene zoon [[Christopher Tolkien]] maakde 't aof. == Werke == === Fictie en poëzie, bij leve gepubliceerd === * [[1936]] ''Songs for the Philologists'', mèt E.V. Gordon et al. * [[1937]] ''[[The Hobbit]] or There and Back Again'' * [[1945]] ''[[Leaf by Niggle]]'' (kort verhaol) * [[1945]] ''The Lay of Aotrou and Itroun'' * [[1949]] ''[[Farmer Giles of Ham]]'' (fabel in Middelieuwse stiel) * [[1953]] ''The Homecoming of Beorhtnoth, Beorhthelm's Son'' * ''[[The Lord of the Rings]]'' (Nederlandse vertaoling: ''In de Ban van de Ring'') ** [[1954]] ''[[The Fellowship of the Ring]]'': 't ierste deil vaan ''The Lord of the Rings'' ** [[1954]] ''[[The Two Towers]]'': 't twiede deil vaan ''The Lord of the Rings'' ** [[1955]] ''[[The Return of the King]]'': 't daarde deil vaan ''The Lord of the Rings'' * [[1962]] ''[[The Adventures of Tom Bombadil]] and Other Verses from the Red Book'' * [[1967]] ''[[The Road Goes Ever On]]'', mèt [[Donald Swann]] * [[1964]] ''[[Tree and Leaf]]'' (''[[On Fairy-Stories]]'' en ''[[Leaf by Niggle]]'' in bookvörm) * [[1966]] ''The Tolkien Reader'' (''The Homecoming of Beorhtnoth Beorthelm's Son'', ''On Fairy Stories'', ''Leaf by Niggle'', ''Farmer Giles of Ham' en ''The Adventures of Tom Bombadil'') * [[1966]] ''Tolkien on Tolkien'' (otobiografisch) * [[1967]] ''[[Smith of Wootton Major]]'' === Academisch werk, bij leve gepubliceerd === * [[1922]] ''A Middle English Vocabulary'' * [[1924]] ''[[Sir Gawain and the Green Knight]]'' (mèt [[E. V. Gordon]]) * [[1925]] ''Some Contributions to Middle-English Lexicography'' * [[1925]] ''The Devil's Coach Horses'' * [[1929]] ''[[Ancrene Wisse]] and Hali Meiohad'' * [[1932]] ''The Name 'Nodens' '' (in: ''Report on the Excavation of the Prehistoric, Roman, and Post-Roman Site in Lydney Park, Gloucestershire''.) * [[1932]]/[[1935]] ''[[Sigelwara Land]]'' deil I en II * [[1934]] ''[[The Reeve's Prologue and Tale|The Reeve's Tale]]'' (de heroontdèkking vaan de dialek-humor, 't [[Hengwrt-manuscript]] in 't leech vaan [[Geoffry Chaucer]]s ''[[The Canterbury Tales]]'') * [[1936]] ''[[The Monsters and the Critics]]'' (lezing euver tekskritiek vaan [[Beowulf]]) * [[1939]] ''[[On Fairy-Stories]]'' (lezing euver Tolkien zien gedachte euver fantasy) * [[1944]] ''[[Sir Orfeo]]'' ('n modern oetgaaf vaan 't Middelieuws gediech) * [[1953]] ''Ofermod'', oetgebrach mèt 't gediech ''The Homecoming of Beorhtnoth, Beorhthelm's Son'' * [[1953]] ''Middle English "Losenger"'' * [[1962]] ''[[Ancrene Wisse]]: The English Text of the Ancrene Riwle'' * [[1963]] ''English and Welsh'' * [[1966]] ''[[Jerusalem Bible]]'' (bijdrage es lexicograaf en vertaoler) === Postuum oetgebrach === * [[1975]] Vertaoling vaan ''[[Sir Gawain and the Green Knight]]'', ''[[Pearl (gediech)]]'' en ''[[Sir Orfeo]]'' * [[1976]] ''[[The Father Christmas Letters]]'' * [[1977]] ''[[The Silmarillion]]'' * [[1979]] ''Pictures by J. R. R. Tolkien'' * [[1980]] ''[[Unfinished Tales]] of Númenor and Middle-earth'' * [[1980]] ''Poems and Stories'' ('n compilatie vaan ''[[The Adventures of Tom Bombadil]]'', ''The Homecoming of Beorhtnoth Beorhthelm's Son'', ''[[On Fairy-Stories]]'', ''[[Leaf by Niggle]]'', ''[[Farmer Giles of Ham]]'' en ''[[Smith of Wootton Major]]'') * [[1981]] ''[[The Letters of J. R. R. Tolkien]]'' (edd. [[Christopher Tolkien]] en [[Humphrey Carpenter]]) * [[1981]] ''The Old English Exodus Text'' * [[1982]] ''[[Finn and Hengest]]: The Fragment and the Episode'' * [[1982]] ''[[Mr. Bliss]]'' * [[1983]] ''[[The Monsters and the Critics]]'' ('n essaybundel) * [[1983]]–[[1996]] ''[[The History of Middle-Earth]]'': ** I. ''[[The Book of Lost Tales 1]]'' ([[1983]]) ** II. ''[[The Book of Lost Tales 2]]'' ([[1984]]) ** III. ''[[The Lays of Beleriand]]'' ([[1985]]) ** IV. ''[[The Shaping of Middle-earth]]'' ([[1986]]) ** V. ''[[The Lost Road and Other Writings]]'' ([[1987]]) ** VI. ''[[The Return of the Shadow]]'' (The History of The Lord of the Rings vol. 1) ([[1988]]) ** VII. ''[[The Treason of Isengard]]'' (The History of The Lord of the Rings vol. 2) ([[1989]]) ** VIII. ''[[The War of the Ring]]'' (The History of The Lord of the Rings vol. 3) ([[1990]]) ** IX. ''[[Sauron Defeated]]'' (The History of The Lord of the Rings vol. 4, mèt 'n editie vaan [[The Notion Club Papers]]) ([[1992]]) ** X. ''[[Morgoth's Ring]]'' (De later Silmarillion vol. 1) ([[1993]]) ** XI. ''[[The War of the Jewels]]'' (De later Silmarillion vol. 2) ([[1994]]) ** XII. ''[[The Peoples of Middle-earth]]'' ([[1996]]) ** ''Index'' ([[2002]]) * [[1995]] ''[[J. R. R. Tolkien: Artist and Illustrator]]'' ('n käös oet Tolkiens beeldende kuns) * [[1998]] ''[[Roverandom]]' {{DEFAULTSORT:Tolkien, J.R.R.}} [[Categorie:Ingelstalige sjrievers]] [[Categorie:Luuj gebaore in de neugeteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in d'n twintigsten iew]] [[Categorie:Taalkundige]] isf09uz79tgkvvcc4sz475z2tmvjp2n 0 2021 454885 411836 2022-08-05T13:20:39Z Zeiverklaos 2053 Bekinde Madrilene wikitext text/x-wiki {{dialek|Valkebergs}} [[Plaetje:Parque del Retiro Nov2004.jpg|thumb|right|200px|Parque del Retiro]] [[Plaetje:Almudena Vista del norte1.jpg|thumb|right|200px|Kathedraal La Almudena]] '''Madrid''' ies de [[hoofsjtad]] van [[Sjpanje]]. De sjtad houw in [[2015]] 3.141.991 inweunersj. 't Ies de groatste sjtad van 't land. Madrid ies 't politiek en cultureel centrum van Sjpanje, en ies e belangriek economisch en financieel centrum. De burgemeister van Madrid ies saer 2015 [[Manuela Carmena]]. De sjtad Madrid liek in de onaafhenkelike otonoom regio van Sjpanje die ouch [[Madrid (regio)|Madrid]] es naam haet. De regio haet óngevaer 6,5 miljoan inweunersj. == Historie == Me haet archeologische reste gevonge in Madrid die d'rop wieze dat in de [[prehistorie]] op dees plaats al luuj woonde. De ièrsjte brónne datere oet de [[9e ièw]]; in de jaore [[852]] bies [[886]] woort d'r 'n [[burch]] (''alcazar'') opgeriech op de plaatsj woa allewiel 't Palacio Real liek. Róndum diet kesjtièl boewde me 'n klein [[citadel]]. De umliegkende beboewing neumde me nao de rivier [[Manzaranes]], die de moslims al-Majrīṭ ([[Arabisch]]: المجريط) neumde. Hievan woort de naam ''Magerit'' aafgeleid, dae in de loup van d'n tied in Madrid veranderde. In [[1109]] woort de sjtad belegerd door de [[berbersj]]. In [[1329]] waor in Madrid de ièrsjte biejeinkóms van 't parlement van Castilië, dat destieds [[Fernando IV]] adviseerde. Wie [[Felipe II]] in 1561 de residentie verplaatsde nao Madrid, góng de sjtad greuje. Tösje 1601 en 1606 woort 't hoof tiedelik gevestig in [[Valladolid]], meh saer [[1606]] waor Madrid officieel hoofsjtad. In mei [[1808]] trokke de troepe van [[Napoleon]] de sjtad binne. Op [[2 mei]] 1808 (''Dos de Mayo'') brook d'r 'ne opsjtand tege de Franse oet. De Franse reageerde hie bruut op en bleve aan de mach bies [[1813]]. Nao d'n onaafhenkelikheidsoorlog ([[1814]]) kaom [[Fernando VII]] op de troan, meh nao 'n liberaal militair revolutie zörgde [[Colonel Riego]] dat de keuning troew belaofde aan de gróndwèt. Hienao begoes d'r ein periode van aafwiesselend liberaal en conservatief regeringe. Ouch [[Isabel II]] koes de politieke sjpanning neet opheffe. In [[1873]] waor d'r 'n revolutie die leidde tot de [[Ièrsjte Sjpaanse Republiek]], die mer e jaor besjtong. De keuninge kaome weer truuk en in [[1936]] brook de [[Sjpaanse Burgeroorlog]] oet, woanao [[Francisco Franco]] dictator woort. Wie Franco aan de mach waor, greujde de sjtad en kaom d'r miè industrie. Franco sjtorf in [[1975]] woanao [[Juan Carlos I]] keuning woort, nao de wunsj van Franco. Tegewoordig ies Sjpanje ein constitutioneel monarchie. In de jaore '80 góng 't de sjtad economisch good. In [[1992]] waor Madrid cultureel hoofsjtad van Europa. Op [[11 mièrt]] [[2004]] vónge d'r terroristische [[Terroristische aansjlaeg in Madrid van 11 mièrt 2004|bomaansjlaeg]] plaatsj in de sjtad. == Sjtadsgeziech == [[Plaetje:Museo del Prado 2016 (25185969599).jpg|thumb|right|150px|Museo del Prado]] Belangrieke bezeenswaerdighede van de sjtad zint: * 't Palacio Real (keuninklik paleis) * de kathedraal de la Almudena * 't Parque del Retiro * 't Plaza de Cibeles, mèt bekènde fonteine * 't [[Museo del Prado]], mèt 'n belangrieke collectie, mèt name op 't gebied van sjilderkuns * 't Reina Sofia Museum, mèt ónder andere de [[Guernica (sjilderie)|Guernica]] van [[Pablo Picasso|Picasso]] * 't Thyssen-Bornemisza-museum, mèt ein euverziech van Europese kuns == Bekinde Madrilene == Bekinde Madrilene of ''Madrileños'' zien: * [[Antonio de Cabezón]] ([[1510]]-[[1566]]) - Spaonse kompenis, gebore naobij [[Burgos]] * [[Miguel de Cervantes]] ([[1547]]-[[1616]]) - Castilaonse sjriever * [[Francisco Franco]] ([[1892]]-[[1975]]) - de [[fascisme|fascistischen]] [[dictator]] vaan [[Spanje]], gebore in [[Galicië]] * [[Francisco Goya]] ([[1746]]-[[1828]]) - Spaons-Franse sjèlder * [[Isidorus vaan Madrid]] ([[1070]]-[[1130]]) - 'nen [[heilege]] * [[Pablo Picassos]] ([[1881]]-[[1973]]) - Spaons-Franse sjèlder * [[Pedro Sánchez]] ([[1972]]) - [[premier]] vaan [[Spanje]] * [[Diego Velázquez]] ([[1599]]-[[1660]]) - Spaonse sjèlder, gebore in [[Sevilla]] {{Sjtumpke}} [[Categorie:Sjpanje]] [[Categorie:Huidsjtaej]] 9y3klu0kiuebw3db758mhf2k6onahi4 454886 454885 2022-08-05T13:20:53Z Zeiverklaos 2053 /* Bekinde Madrilene */ wikitext text/x-wiki {{dialek|Valkebergs}} [[Plaetje:Parque del Retiro Nov2004.jpg|thumb|right|200px|Parque del Retiro]] [[Plaetje:Almudena Vista del norte1.jpg|thumb|right|200px|Kathedraal La Almudena]] '''Madrid''' ies de [[hoofsjtad]] van [[Sjpanje]]. De sjtad houw in [[2015]] 3.141.991 inweunersj. 't Ies de groatste sjtad van 't land. Madrid ies 't politiek en cultureel centrum van Sjpanje, en ies e belangriek economisch en financieel centrum. De burgemeister van Madrid ies saer 2015 [[Manuela Carmena]]. De sjtad Madrid liek in de onaafhenkelike otonoom regio van Sjpanje die ouch [[Madrid (regio)|Madrid]] es naam haet. De regio haet óngevaer 6,5 miljoan inweunersj. == Historie == Me haet archeologische reste gevonge in Madrid die d'rop wieze dat in de [[prehistorie]] op dees plaats al luuj woonde. De ièrsjte brónne datere oet de [[9e ièw]]; in de jaore [[852]] bies [[886]] woort d'r 'n [[burch]] (''alcazar'') opgeriech op de plaatsj woa allewiel 't Palacio Real liek. Róndum diet kesjtièl boewde me 'n klein [[citadel]]. De umliegkende beboewing neumde me nao de rivier [[Manzaranes]], die de moslims al-Majrīṭ ([[Arabisch]]: المجريط) neumde. Hievan woort de naam ''Magerit'' aafgeleid, dae in de loup van d'n tied in Madrid veranderde. In [[1109]] woort de sjtad belegerd door de [[berbersj]]. In [[1329]] waor in Madrid de ièrsjte biejeinkóms van 't parlement van Castilië, dat destieds [[Fernando IV]] adviseerde. Wie [[Felipe II]] in 1561 de residentie verplaatsde nao Madrid, góng de sjtad greuje. Tösje 1601 en 1606 woort 't hoof tiedelik gevestig in [[Valladolid]], meh saer [[1606]] waor Madrid officieel hoofsjtad. In mei [[1808]] trokke de troepe van [[Napoleon]] de sjtad binne. Op [[2 mei]] 1808 (''Dos de Mayo'') brook d'r 'ne opsjtand tege de Franse oet. De Franse reageerde hie bruut op en bleve aan de mach bies [[1813]]. Nao d'n onaafhenkelikheidsoorlog ([[1814]]) kaom [[Fernando VII]] op de troan, meh nao 'n liberaal militair revolutie zörgde [[Colonel Riego]] dat de keuning troew belaofde aan de gróndwèt. Hienao begoes d'r ein periode van aafwiesselend liberaal en conservatief regeringe. Ouch [[Isabel II]] koes de politieke sjpanning neet opheffe. In [[1873]] waor d'r 'n revolutie die leidde tot de [[Ièrsjte Sjpaanse Republiek]], die mer e jaor besjtong. De keuninge kaome weer truuk en in [[1936]] brook de [[Sjpaanse Burgeroorlog]] oet, woanao [[Francisco Franco]] dictator woort. Wie Franco aan de mach waor, greujde de sjtad en kaom d'r miè industrie. Franco sjtorf in [[1975]] woanao [[Juan Carlos I]] keuning woort, nao de wunsj van Franco. Tegewoordig ies Sjpanje ein constitutioneel monarchie. In de jaore '80 góng 't de sjtad economisch good. In [[1992]] waor Madrid cultureel hoofsjtad van Europa. Op [[11 mièrt]] [[2004]] vónge d'r terroristische [[Terroristische aansjlaeg in Madrid van 11 mièrt 2004|bomaansjlaeg]] plaatsj in de sjtad. == Sjtadsgeziech == [[Plaetje:Museo del Prado 2016 (25185969599).jpg|thumb|right|150px|Museo del Prado]] Belangrieke bezeenswaerdighede van de sjtad zint: * 't Palacio Real (keuninklik paleis) * de kathedraal de la Almudena * 't Parque del Retiro * 't Plaza de Cibeles, mèt bekènde fonteine * 't [[Museo del Prado]], mèt 'n belangrieke collectie, mèt name op 't gebied van sjilderkuns * 't Reina Sofia Museum, mèt ónder andere de [[Guernica (sjilderie)|Guernica]] van [[Pablo Picasso|Picasso]] * 't Thyssen-Bornemisza-museum, mèt ein euverziech van Europese kuns == Bekinde Madrilene == Bekinde Madrilene of ''Madrileños'' zien: * [[Antonio de Cabezón]] ([[1510]]-[[1566]]) - Spaonse kompenis, gebore naobij [[Burgos]] * [[Miguel de Cervantes]] ([[1547]]-[[1616]]) - Castilaonse sjriever * [[Francisco Franco]] ([[1892]]-[[1975]]) - de [[fascisme|fascistischen]] [[dictator]] vaan [[Spanje]], gebore in [[Galicië]] * [[Francisco Goya]] ([[1746]]-[[1828]]) - Spaons-Franse sjèlder * [[Isidorus vaan Madrid]] ([[1070]]-[[1130]]) - 'nen [[heilege]] * [[Pablo Picasso]] ([[1881]]-[[1973]]) - Spaons-Franse sjèlder * [[Pedro Sánchez]] ([[1972]]) - [[premier]] vaan [[Spanje]] * [[Diego Velázquez]] ([[1599]]-[[1660]]) - Spaonse sjèlder, gebore in [[Sevilla]] {{Sjtumpke}} [[Categorie:Sjpanje]] [[Categorie:Huidsjtaej]] hnjwvlpuiea6vat9mn61zp1t2onpqa3 454888 454886 2022-08-05T13:22:19Z Zeiverklaos 2053 Valkebergs ipv Mestreechs / gei sjtumpke wikitext text/x-wiki {{dialek|Valkebergs}} [[Plaetje:Parque del Retiro Nov2004.jpg|thumb|right|200px|Parque del Retiro]] [[Plaetje:Almudena Vista del norte1.jpg|thumb|right|200px|Kathedraal La Almudena]] '''Madrid''' ies de [[hoofsjtad]] van [[Sjpanje]]. De sjtad houw in [[2015]] 3.141.991 inweunersj. 't Ies de groatste sjtad van 't land. Madrid ies 't politiek en cultureel centrum van Sjpanje, en ies e belangriek economisch en financieel centrum. De burgemeister van Madrid ies saer 2015 [[Manuela Carmena]]. De sjtad Madrid liek in de onaafhenkelike otonoom regio van Sjpanje die ouch [[Madrid (regio)|Madrid]] es naam haet. De regio haet óngevaer 6,5 miljoan inweunersj. == Historie == Me haet archeologische reste gevonge in Madrid die d'rop wieze dat in de [[prehistorie]] op dees plaats al luuj woonde. De ièrsjte brónne datere oet de [[9e ièw]]; in de jaore [[852]] bies [[886]] woort d'r 'n [[burch]] (''alcazar'') opgeriech op de plaatsj woa allewiel 't Palacio Real liek. Róndum diet kesjtièl boewde me 'n klein [[citadel]]. De umliegkende beboewing neumde me nao de rivier [[Manzaranes]], die de moslims al-Majrīṭ ([[Arabisch]]: المجريط) neumde. Hievan woort de naam ''Magerit'' aafgeleid, dae in de loup van d'n tied in Madrid veranderde. In [[1109]] woort de sjtad belegerd door de [[berbersj]]. In [[1329]] waor in Madrid de ièrsjte biejeinkóms van 't parlement van Castilië, dat destieds [[Fernando IV]] adviseerde. Wie [[Felipe II]] in 1561 de residentie verplaatsde nao Madrid, góng de sjtad greuje. Tösje 1601 en 1606 woort 't hoof tiedelik gevestig in [[Valladolid]], meh saer [[1606]] waor Madrid officieel hoofsjtad. In mei [[1808]] trokke de troepe van [[Napoleon]] de sjtad binne. Op [[2 mei]] 1808 (''Dos de Mayo'') brook d'r 'ne opsjtand tege de Franse oet. De Franse reageerde hie bruut op en bleve aan de mach bies [[1813]]. Nao d'n onaafhenkelikheidsoorlog ([[1814]]) kaom [[Fernando VII]] op de troan, meh nao 'n liberaal militair revolutie zörgde [[Colonel Riego]] dat de keuning troew belaofde aan de gróndwèt. Hienao begoes d'r ein periode van aafwiesselend liberaal en conservatief regeringe. Ouch [[Isabel II]] koes de politieke sjpanning neet opheffe. In [[1873]] waor d'r 'n revolutie die leidde tot de [[Ièrsjte Sjpaanse Republiek]], die mer e jaor besjtong. De keuninge kaome weer truuk en in [[1936]] brook de [[Sjpaanse Burgeroorlog]] oet, woanao [[Francisco Franco]] dictator woort. Wie Franco aan de mach waor, greujde de sjtad en kaom d'r miè industrie. Franco sjtorf in [[1975]] woanao [[Juan Carlos I]] keuning woort, nao de wunsj van Franco. Tegewoordig ies Sjpanje ein constitutioneel monarchie. In de jaore '80 góng 't de sjtad economisch good. In [[1992]] waor Madrid cultureel hoofsjtad van Europa. Op [[11 mièrt]] [[2004]] vónge d'r terroristische [[Terroristische aansjlaeg in Madrid van 11 mièrt 2004|bomaansjlaeg]] plaatsj in de sjtad. == Sjtadsgeziech == [[Plaetje:Museo del Prado 2016 (25185969599).jpg|thumb|right|150px|Museo del Prado]] Belangrieke bezeenswaerdighede van de sjtad zint: * 't Palacio Real (keuninklik paleis) * de kathedraal de la Almudena * 't Parque del Retiro * 't Plaza de Cibeles, mèt bekènde fonteine * 't [[Museo del Prado]], mèt 'n belangrieke collectie, mèt name op 't gebied van sjilderkuns * 't Reina Sofia Museum, mèt ónder andere de [[Guernica (sjilderie)|Guernica]] van [[Pablo Picasso|Picasso]] * 't Thyssen-Bornemisza-museum, mèt ein euverziech van Europese kuns == Bekinde Madrilene == Bekinde Madrilene of ''Madrileños'' zint: * [[Antonio de Cabezón]] ([[1510]]-[[1566]]) - Sjpaanse kompenis, gebore naobie [[Burgos]] * [[Miguel de Cervantes]] ([[1547]]-[[1616]]) - Castilaonse sjriever * [[Francisco Franco]] ([[1892]]-[[1975]]) - de [[fascisme|fascistischen]] [[dictator]] van [[Spanje]], gebore in [[Galicië]] * [[Francisco Goya]] ([[1746]]-[[1828]]) - Sjpaas-Franse sjèlder * [[Isidorus van Madrid]] ([[1070]]-[[1130]]) - 'nen [[heilege]] * [[Pablo Picasso]] ([[1881]]-[[1973]]) - Sjpaans-Franse sjèlder * [[Pedro Sánchez]] ([[1972]]) - [[premier]] van [[Sjpanje]] * [[Diego Velázquez]] ([[1599]]-[[1660]]) - Sjpanse sjèlder, gebore in [[Sevilla]] [[Categorie:Sjpanje]] [[Categorie:Huidsjtaej]] n5qf97rh1k5wzxxvcah6fowaa3emwwq 0 3053 454864 428579 2022-08-05T12:06:03Z Zeiverklaos 2053 /* Gesjtorve */ wikitext text/x-wiki {{april}} '''Nationale fièsdaag in [[Bosnië-Hercegovina]]'''<br> '''Heiligedaag van [[Vincent Ferrer]]'''<br> ==Gebeurtenisse== *[[1614]] - In [[Virginia]] trouwt [[Pocahontas]] mèt de [[Ingeland|Ingelsje]] kolonis [[John Rolfe]]. *[[1654]] - Mèt 't [[Verdraag van Westminster]] kump 'n ing aan de [[Ierste Ingelsj-Nederlandse Oorlog|Ièrsjte Ingelsj-Nederlandse Oorlog]]. *[[1722]] - De [[Nederland]]se zièvaarder [[Jacob Roggeveen]] óntdèk [[Paosjeiland]]. *[[1896]] - De eupening van de ièrsjte modern [[Olympische Sjpele]] vink plaats in [[Athene]]. *[[1943]] - Bie e geallieerd bombardement valle in [[Mortsel]] (provincie [[Antwerpe (provincie)|Antwerpe]]) miè es 900 doaje en 1300 gewonde. *[[1955]] - [[Winston Churchill]] traejt um gezóndheidsrae aaf es premier van 't [[Vereinig Keuninkriek]] *[[1963]] - De Nederlandse prinses Marijke lièt häöre naam verandere in [[prinses Christina]]. *[[1980]] - [[Jan Raas]] wint veur de veerde opeinvolgende kièr de [[Amstel Gold Race]]. *[[1985]] - Op hónderde [[radio]]sjtations euver de ganse waereld weurt de plaat ''We Are the World'' gedrièjd, woavan de opbringste besjtump zin veur 't besjtrieje van de [[honger]] in [[Afrika]]. ==Gebore== *[[1288]] - [[Go-Fushimi]], keizer van [[Japan]] *[[1568]] - Paus [[Urbanus VIII]] *[[1588]] - [[Thomas Hobbes]], [[Ingeland|Ingelsje]] filosoof *[[1820]] - [[Nadar]], [[Frankriek|Franse]] fotograaf *[[1908]] - [[Bette Davis]], [[VS|Amerikaanse]] actrice *[[1908]] - [[Herbert von Karajan]], [[Oasteriek]]se dirigent *[[1920]] - [[Barend Biesheuvel]], [[Nederland]]se minister-president *[[1929]] - [[Hugo Claus]], [[Belsj|Belzje]] sjriever *[[1935]] - [[Peter Grant]], Britse acteur en manager van [[Led Zeppelin]] (euverleje 1995) *[[1937]] - [[Colin Powell]], [[VS|Amerikaanse]] politicus ==Gesjtorve== *[[1617]] - [[Alonso Lobo]], Spaonse [[kompenis]] *[[1921]] - [[Alphons Diepenbrock]], [[Nederland]]se componis *[[1963]] - [[J.J.P. Oud]], [[Nederland]]se arsjitek *[[1975]] - [[Victor Marijnen]], [[Nederland]]se minister-president *[[1994]] - [[Kurt Cobain]], [[VS|Amerikaanse]] zenger en gitaris van de [[grunge]]groep [[Nirvana (band)|Nirvana]] *[[2005]] - [[Saul Bellow]], [[VS|Amerikaanse]] sjriever *[[2018]] - [[Arthur Spronken]], [[Nederlands Limbörg|Nederlands-Limbörgse]] beeldhouwe (87) *2018 - [[Cecil Taylor]], Amerikaanse jazzpianis (89) rh2eadb759vnvvnzzvijexidh3b7ip1 0 4762 454931 428044 2022-08-06T10:37:16Z Sol505000 23104 /* Extern linke */ wikitext text/x-wiki {{dialek|Venloos}} 't '''Venloos''' is 't [[Limburgs]] [[dialek]] gespraoke in de stad [[Venlo]], in [[Blierik]], en in [['t Ven]]. Al dees kerne hebbe verschille in eur spraok, maar die zien door d'n taligen drök van de stad Venlo minimaal gewaore. Ein klein hempelke ander dialekte, wao-ónder 't [[Aarces]], stale sterk op 't Venloos. De plaatse [[Tegele]] en [[Belvend]], die ouk in de gemeinte Venlo ligge, hebbe vuuel ander dialekte. ==Plaatsbestumming== Binne de [[Limburgse dialekte]] neme 't Venloos en 't Aarces 'n unieke plaats in, umdet de [[Noordlimburgse barrièr]], die vanaaf [[Wieërt|Wiert]] 'n dudelike grens trek tössen 't Limburg aan de zuudkant en 't [[Braobants]]/[[Zuud-Gelders]] aan de noordkant, zich beej Venlo spliet in ein bundelke det euver Venlo haer trek, en ein bundelke det tösse Venlo en Tegele doorgeit. De [[betoeëningslien|betoëningslien]], de [[doe-gijlien]] en de verschillende klinkerisoglosses gaon baovenaeve, de [[Panninger Linie]] en de [[Panninger Seitenlinie]] trekke óndernaeve. De [[Uerdinger Linie]] splits zich um Venlo en [[Aarce]] op: de grens veur ''ik/ich'' en ''ouk/ouch'' löp ónder Venlo door, de grens veur ''mich/mi'j'' en ''dich/di'j/ów'' löp d'reuver haer. Wiejer zaet me in Venlo ''ald'' en ''holt'', veur ''oud'' en ''hout''. Met dees kinmerke, 't nevenein veurkómme van ''ik'' en ''mich'', 't bestaon van ein verschil tösse twieë toeëne, ''sch-'' as begincluster, de combinaties ''-ald'' en ''-olt'' is 't Venloos good gedefinieerd. Aldere generaties dialectologe deilde 't Venloos neet beej 't Limburgs in, maar beej 't Zuud-Gelders. In [[Duitsland]] is dit nog altied gebroekelik. Allewiels is 't in Nederland aevel normaler veur die grens baove Aarce te trekke. 't Gebied wao de twiefelgevalle in veurkomme neump me 't [[mich-kerteer]]. ==Grammaticaal verschille met ander dialekte== 't Venloos haet 'n deil grammaticaal aafwiekinge taegeneuver de ander Limburgse dialekte, die meistal op 'n inger verwantschap met 't Braobants neerkómme. 't Venloos [[adjectief]] gedruueg zich gans nao Brabants veurbeeld: {| *Dae schoeënen auto *Die schoeëne bank *Det schoeëne land | *Eine schoeënen auto *Ein schoeëne bank *Ein schoeën land | |} En dus neet: "Die schoeën bank, Dat schoeën land". Dees vörm hebbe euverigens waal oeëts in 't Venloos bestaon, wie nog bliek oet columns van de jaore dertig. ==Literatuur en geschreve traditie== Mei wuurt as aldste Venloos waord ''steinka[o]le(n)'' gegaeve, det veurkump in 'nen tolinventair oét de [[Middelieëwe]] ("carbonib[us] quid steinkalen dicunt[ur]"). 'n Intersanter, maar neet onumstreje melding van middelieëws Venloos is 'n studie oet [[1999]] nao de [[Middelnederlands]]e vertaling van de Franse [[ridderroman]] [[Aiol-fragmente|Aiol]], gedaon door [[Harrie Theunissen]]. Dae kwaam door intensieve studie van d'n teks tot de conclusie det de vertaling Venloos is. In daen tied waas de taal nog minder zujelik van karakter, en woort de [[h]] neet oetgespraoke (zoegen. ''[[h-deletie]]''). Nao twieë Venlose vertalinge van de geliekenis van de Verlaore Zoon oet 1807 - gepubliceerd in 't book 'Het Limburgs onder Napoleon' - kwaam later in de [[negentiende ieëw]] in Venlo 't regelmaotig opschrieve van 't plat veur [[vastelaoves]]tekste in gebroek: d'n iersten teks van det saort is oét [[1843]], van [[Sociëteit Jocus]]. Sinds daen tied is Venlo nao [[Mestreech]] de stad met 't meis bleujende vastelaovendlaeve; de bekindste schriever van vastelaovendleedsjes is [[Frans Boermans]]. Serieuze schrievers zien [[Piet Stroeken]], dae in de jaore dertig in de ''Venlosche Courant'' edersweek 'n beejdrage in 't Venloos leverde (''Dees waek''), [[Mien Meelkop]], [[Jeanne Alsters- van der Hor]] (Venlo 1932) en in de jaore 1990-2010 Wiel Hermans, Hans Jacobs en Frans Pollux. ==Veldeke krink Venlo== Veldeke-krink-Venlo, opgerich in 1947, is ein van de twelf kringe van Veldeke Limburg. De vereiniging haet as doel de volkscultuur met name de plaatselike dialekte laeventig te halde. De krink Venlo besteit oèt de plaatse: Árce, Baolder, Belvend, Blierick, Bree, d’n Bookend, Grevors, Helje (Dörp, Kepèl, Graashook, Beringe, Keuningslös), Houblierick, Kessel, Lómm, Tegele, Velde, Venlo en Zaerum. De krink haet óngevier 500 leje en dónneteurs. ===Venloos Waordebook=== In 1993 is 't Venloos Waordebook oetgegaeve door Stichting Henric van Veldeke ónder redaksie van de hièr en mevrouw Alsters, en de hière Bakker, van Daelen, Reijnders, Rongen en Vissers en mit ein beejdrage van Frens Bakker veur 't [[Blieriks]] dialek. In 2016 woort 'n niej waordebook oetgegaeve mit nieje spelling 2003.<ref>[https://www.veldeke.net/lb/t-niej-venloos-waordebook-is-klaor/ Veldeke Limburg - 't Niej Venloos waordebook is klaor]</ref> Ouk op de website van de vereiniging steit 't waordebook. ==Brónsgreun Bukske== In 2009 haet Toine Ambaum ein schriefhölp in 't Venloos geschreve en oetgebrach ónder de naam Brónsgreun Bukske. In 't bukske staon ongevieër 6.000 wäörd in Nederlands-Venloos in de Spelling 2003. Naeve wäördjes steit in 't bukske ouk ein good euverzicht van de spelling van de werkwäörd. ==Spraekwäörd in 't Venloos== Heejónder staon spraekwäörd in 't Venloos. Vuuel van dees gezekdes kómme aevel ouk in de ander Limburgse dialekte veur! De ierste twieë gezekdes zien zeker oet Venlo. * Beej Bierstekers van de schöp springe (aan de dood ontsnappen; verschillende leden van de familie Bierstekers waren doodgraver te Venlo) * De päöl (de grens met Duitsland) * Hae waas aafgelaaje (Hij was stomdronken) * Gennen alden aap gezichte liere snieje (Van een oud persoon kan men het karakter moeilijk veranderen) * Flik d'n aap dan vrit hae good (Iemand vleien om wat van hem gedaan te krijgen) * Wat oèt d'n aek dreie (Met goed resultaat iets presteren) * D'n ambras van de lestige keuze (Het dilemma van de moeilijke keuze) * As de kinder Sintermertes Veugelke zinge, make de verkes eur testament (een lied ter ere van Sint-Martinus) zingen, schrijven de varkens hun testament (varkens werden traditioneel geslacht vanaf 11 november) * As 't einen hônd waas, had-e dich al lang gebete (je kijkt erover heen, maar het staat vlak voor je) * Baeter eine lange nek as gooj kaart (inzet is belangrijker dan geluk of talent) * De begaovinge kriège (onwel worden, schrikken of ergens door geïrriteerd raken) * Daen bessem dae hoot Greet en kaerde in de hukskes neet (je vergeet steeds om in de hoek te vegen) * Bezeuk en vis bliève gen dreej daag fris (gasten die langer dan een nacht blijven logeren, leiden tot irritatie) * Bioscooptes (Bioscoopbroekzak, een gat in een broekzak met het oog op het verrichten van onanie) * Dae haet Leuth verraoje veur eine laeverwôrs (hij is erg dom) * Dao haet de kèr opgekiep (zij heeft een miskraam gehad) * Dae kan de pierikke hure hooste (hij is dood) * Dae lach nog neet asse 'nnen houp strônt taege de moor zuut kroèpe ((hij lacht nooit) * Dao haet d'n bekker zien vrouw doorhaer gejaag (er zitten gaten in het brood) * Dao löp ein blind paerd niks um (die mensen zijn zo arm, dat zij zich nauwelijks meubilair kunnen veroorloven) * D'r zitte doèven op 't daak (de buren luisteren mee) * De kins d'n aezel waal nao de baek leie maar um doon zoèpe kanste neet (domme mensen kan men niet alles leren) * Dreej maol verhoèze is eine kièr aafgebrand (verhuizen beschadigt meubels en kost veel geld en trammelant) * Emes in de tes zeike (iemand belazeren) * Faats (Vrijgezel) * D'n hölteren euveral (de höltere jas) (de doodskist) * Ein kaertje pindraod hebbe (zonder toegangsbewijs binnengekomen zijn) * Katte en wièver motte thoès bliève (men kan zijn vrouw beter thuis laten) * Kièke wie einen boetsauto (verbaasd kijken) * Kladderdaats! (Patsboem!) * Klein pötjes hebbe groeëte oère (kinderen luisteren mee met alles wat de volwassenen zeggen) * Ein kort gebed en eine langen braodwôrs dene de reizende mins (bij grote ondernemingen kan men zich beter op het essentiële richten) * Met dien knäök goej ik nog de appele van de buim (ik overleef jou) * Met ein forkèt schriève (te veel in rekening brengen) * Mukke bummele (fictieve plaatsnaam, gebruikt als antwoord op de vraag waar men geweest is) * Nappes op de vim (letterlijk: niets op het brood hebben, of: het stelt niets voor) * Onder de percessie kômme (dronken zijn) * Op einen aos houwe (tegenspoed hebben) * Op joets (Op stap) * Pas maar op det 't bed 't neet huùrt (gezegd tegen kinderen die niet naar bed willen) * De stômste boere hebbe de diekste petatte (het geluk is met de dommen) * Strônt wae haet dich geschete? (Stuk stront, wie heeft jou gescheten?) * Van ein gooj broèlof kômme (stevig gedronken hebben) * Veur d'n uul werke (onbetaald (of onderbetaald) werken) * Waat door d'n hoepert geit, geit ouk door de poeperd (Wat door de mond gaat, gaat ook door de kont) * Wae as aezel gebaore is, zal neet as paerd sterve (wie voor een dubbeltje geboren is, zal nooit een kwartje worden) * Wat oèt d'n aek (azien) dreie (een goede prestatie leveren) * Weej hebben 't diek (wij hebben geld genoeg) * Zich veur ein äörtje eine reem door de kônt laote haole (voor geld alles doen) * Zich dieke bein make (zich ergens over opwinden) * Zinge wie ein geit die braomele schiet (erg vals zingen) * De Parade mót door de Klaosstraot (De bevalling moet plaatsvinden) * D'n beste Pruùs haet nog ein paerd gestaole (Vertrouw geen enkele Duitser) * Zich zoeë gruuëts veule wie eine paerdskeutel (Zich apetrots voelen) ==Sjerzant Paeper== Op 3 augustus 2006 woort in Venlo 't plat-popprojek ''Sjerzant Paeper'' opgeveurd. Dit is 'n vertaling van 't [[Beatles]]-album ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'' door journalis T. Mientjes. Zengers van de 13 nummers zien ó.a. [[Frans Pollux]], [[Bert van den Bergh]], [[Arno Adams]] en [[Michiel van der Grinten]]. Acteur is ó.a. [[Huub Stapel]]. Van Sjerzant Paeper is ouk 'n cd verschene. == Extern linke == * [http://www.veldeke-krink-venlo.nl Veldeke-krink-venlo.nl - Dialekvereiniging veur 't Venloos] * [http://www.limburgsedialecten.nl/download/venloosnotedop.pdf Limburgsedialecten.nl - Spelling 2003 van 't Venloos in 't kort] * [http://veldeke-krink-venlo.nl/node/453 Veldeke-krink-venlo.nl - Verveuging van Venlose werkwäörd] * [http://www.meertens.knaw.nl/ewnd/boeken/boek/29 Meertens Instituut - Venloos Waordebook] * [http://www.mijnwoordenboek.nl/dialect/venloos Mijnwoordenboek.nl - Venloos dialek] ==Brónne== <references/> {{Corpus}} [[Categorie:Noord-Limburgse dialekte]] [[Categorie:Venlo]] bzff4ikkyhkb54vj5oehx781ibah9xs 0 13839 454932 454852 2022-08-06T11:51:03Z Steinbach 16 /* augustus */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <center> '''Oetgebreider nuujsberichte kan me vènje op [[n:|Wikinuujs]]. Aw nuujsberichte waere nao e tiedsje gearchiveerd. Zuug veur de belankriekste berichte 't [[{{CURRENTYEAR}}|jaorartikel]].''' </center> ==2022== ===augustus=== ;5 augustus * ''Belsj, Weitesjap'': De Belzje geneticus [[Jean-Jacques Cassiman]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nieuws.kuleuven.be/nl/2022/overlijden-emeritus-professor-jean-jacques-cassiman KU Leuven - Overlijden emeritus professor Jean-Jacques Cassiman]</ref> ;4 augustus * ''Oes-Azië'': [[Sjina]] hèlt militair oefeninge inne watere róndj [[Taiwan]]. De oefeninge zint 'n reaksie op 't sjtaatsbezeuk van Nancy Pelosi.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/04/asia/china-taiwan-military-exercises-intl-hnk-ml/index.html CNN - China fires missiles near Taiwan in live-fire drills as PLA encircles island]</ref> ;3 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie gevechte inne regio [[Hoeg-Karabach]] zint drie militaire óm 't laeve gekómme. De gevechte vónje plaats inne Lachin-corridor, 'n sjtrook landj die de regio verbindj mit [[Armenië]].<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/8/4/soldiers-killed-nagorno-karabakh-fighting-azerbaijan-armenia Al Jazeera - Three soldiers killed in renewed Nagorno-Karabakh fighting]</ref> ;2 augustus * ''Nederlandj'': [[Mark Rutte]] weurt de langszittende [[premier]] van [[Nederland]]j. Hae is noe 4.311 daag premier, einen daag langer es [[Ruud Lubbers]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2439140-rutte-nu-echt-de-langstzittende-premier-van-nederland NOS.nl - Rutte nu echt de langstzittende premier van Nederland]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote / Oes-Azië'': [[Nancy Pelosi]], veurzitster van 't Amerikaans Hoes van Aafgevaerdigde, bezeuk [[Taiwan]]. ===juli=== ;31 juli * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj de ierste editie van de [[Runj van Frankriek veur Vrouwluuj]]. Mit [[Demi Vollerging]] (bergklassemènt), [[Marianne Vos]] (sjprintklassemènt) en [[Shirin van Anrooij]] (jóngereklassemènt) zörg ze veur 'ne Nederlandse veersjlaag. * ''Sjport'': [[Ingels damesvoetbalèlftal|Èngelandj]] wintj 't [[Europees kampioensjap damesvoetbal 2022|EK damesvoetbal 2022]] door nao verlènging mit 2-1 van [[Duits damesvoetbalèlftal|Duutsjlandj]] te winne. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse baskètter [[Bill Russell]] sjtörf op 88-jäörige laeftied. * ''Oes-Azië'': De [[Filipijne|Filipiense]] politicus [[Fidel Ramos]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438960-oud-president-ramos-van-filipijnen-overleden-94-streed-tegen-armoede NOS.nl - Oud-president Ramos van Filipijnen overleden (94), streed tegen armoede]</ref> ;30 juli * ''Zuud-Azië'': D'n Egyptischen terroris [[Ayman al-Zawahiri]] (71), leier van [[al-Qaedah]] en 't brein achter de aansjlaeg van 11 september 2001, kump óm bie 'nen Amerikaansen droneaanval.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/01/politics/joe-biden-counter-terrorism/index.html CNN - US kills al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Afghanistan]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[Johan Cruijffsjaol]] door [[AFC Ajax|Ajax]] mit 3-5 te versjlaon. ;29 juli * ''Kóns en cultuur'': In Australië kump de lèste aaflievering van de [[soap]]serie ''[[Neighbours]]'' op de tv. * ''Noord-Amerika'': De Canadese jihadis Mohammed Khalifa, dae ónger anger verantwoordelik is veur de produksie van executie- en rekruteringsvideo's, weurt door 'n Amerikaanse rechbank veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof. * ''Noord-Amerika'', ''Natuur en milieu'': Bie zjwaor euversjtruiminge inne Amerikaanse sjtaat [[Kentucky]] valle zeker 37 doeje en 30 gewónje. ;28 juli * ''Oes-Europa'': In Olenivka, inne regio [[Oblas Donetsk|Donetsk]], kómme 53 Oekraïense kreegsgevangene óm 't laeve bie 'ne raketaanval. Róslandj en de Oekraïne besjöldige zich óngerein, wiewaal 't sjterke aanwiezinge gief det 't Róssische laeger verantwoordelik is veur d'n aanval. ;27 juli * ''Noord-Afrika'': In [[Tunesië]] weurt, mit 'n zier lieg opkóms, 'n nuuj gróndjwèt aangenome die de regering dictatoriaal mach gief. Feitelik kump hiemit 'n ind aan de democratie die nao 't [[Arabisch Vreugjaor]] in 't landj waor ingeveurd. ;25 juli * ''Groet-Brittannië en Ierlandj'': De Noord-Ierse politicus [[David Trimble]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438333-noord-ierse-oud-politicus-en-nobelprijswinnaar-david-trimble-77-overleden NOS.nl - Noord-Ierse oud-politicus en Nobelprijswinnaar David Trimble (77) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Paul Sorvino]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6214305/goodfellas-acteur-paul-sorvino-83-overleden.html Nu.nl - Goodfellas-acteur Paul Sorvino (83) overleden]</ref> ;24 juli * ''Sjport'': D'n Daen [[Jonas Vingegaard]] wintj veur d'n ierste kier de [[Runj van Frankriek]].<ref>Live-oetzenjing [[NPO 1]]</ref> ;21 juli * ''Economie'': De [[Europese Centraal Bank]] verhoeg de [[rente]] mit 0,5 percèntpuntj tot 0% percies. Veur 't iers in ach jaor hilt de bank gein negatieve rente mie aan.<ref>[https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2022/html/ecb.mp220721~53e5bdd317.en.html ECB - Monetary policy decisions]</ref> ;18 juli * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaeds-Amerikaanse kónstenaer [[Claes Oldenburg]], pioneer van de [[pop art]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/07/18/artist-claes-oldenburg-dead/?itid=hp-top-table-main-t-6 Washington Post - Claes Oldenburg, a whimsical father of pop art, dies at 93]</ref> ;11 juli * ''Wetesjap'': D'n ierste foto van de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webb-ruumdetelescoop]] weurt geprizzenteerd.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/goddard/2022/nasa-s-webb-delivers-deepest-infrared-image-of-universe-yet NASA.gov - NASA’s Webb Delivers Deepest Infrared Image of Universe Yet]</ref> ;10 juli * ''Sjport'': De Serviër [[Novak Djokovic]] wintj veur de zevende kier Wimbledon bie de mansluuj door in veer sets (4-6, 6-3, 6-4, 7-6 (7-3)) te winne van d'n Australiër [[Nick Kyrgios]]. Veur Kyrgios waor 't zien ierste grandslamfinaal. ;9 juli * ''Sjport'': Sjötterie Sint-Martinus oet [[Bor]] wintj 't [[OLS|Aud Limbörgs Sjöttersfies]] in [[Mael (dörp)|Mael]].<ref>[https://www.1limburg.nl/entertainment/1784267/sint-martinus-uit-born-wint-ols-2022 1Limburg - Sint Martinus uit Born wint OLS 2022 ]</ref> * ''Sjport'': De Kazachse [[Elena Rybakina]] wintj Wimbledon bie de vrouwluuj door in drie sets (3-6, 6-2, 6-2) te winne van de Tunesische [[Ons Jabeur]]. Veur allebei waor 't e debuut in 'n grandslamfinaal. ;8 juli * ''Oes-Azië'': De [[Japan]]sen ex-premier [[Shinzo Abe]] weurt op 67-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6211029/neergeschoten-japanse-oud-premier-abe-67-overleden-aan-zijn-verwondingen.html Nu.nl - Neergeschoten Japanse oud-premier Abe (67) overleden aan zijn verwondingen]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] zuut aaf van de koup van [[Twitter]]. ;7 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': [[Boris Johnson]] sjtap op es premier en leisman van de [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] nao immensen drök van zien partiegenote en e groet aantal ministers wat opsjtap. Oerzaak waore diverse sjendale. ;4 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever en dichter [[Remco Campert]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6210233/schrijver-remco-campert-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijver Remco Campert op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Noord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie inne Amerikaanse sjtad [[Chicago]] valle 6 doeje en 36 gewónje ;3 juli * ''Oes-Europa'': Róssische troepe en milities vanne [[Volksrippebliek Loehansk]] verovere [[Lisitsjank]]. Hiemit is de gansen oblas [[Oblas Loehansk|Loehansk]] in henj vanne separatiste en 't Róssische leger. * ''Oes-Europa'': Bie 'nen aanval op de Róssische sjtad [[Belgorod]], kórtbie de grens mit de Oekraïne, valle 3 doeje. Ouch raakde zeker 50 gebouwe besjadig. * ''Noord-Europa'': Bie 'n sjeetpartie inne [[Denemarke|Deense]] huidsjtad [[Kopenhage]] valle 3 doeje en 31 gewónje. De sjötter is 'nen 22-jäörige man mit psychische probleme. ;1 juli * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse [[lies vaan musicologe|musicoloog]] [[Richard Taruskin]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/07/01/arts/music/richard-taruskin-dead.html New York Times - Richard Taruskin, Vigorously Polemical Musicologist, Dies at 77]</ref> ===juni=== ;30 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse YouTuber [[Technoblade]] sjtörf op 23-jäörige laeftied aan de [[kanker]]. {{doedbekèndj}} * ''Oes-Europa'': Oekraïense troepe herovere [[Sjlangeneilandj]], e sjtrategisch eilendje inne [[Zjwarte Zee]] wat saer 24 fibberwaar, d'n iersten daag vanne [[Krieg in de Oekraïne|Róssische invasie]], in henj waor gekómme vanne Rósse. ;29 juni * ''Nederlandj'': Extremistische boere doon 'n poging óm vasgezatte collega's mit geweld te bevrieje oet pelitiecelle in [[Apeldoorn]]. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[r&b (urbanmeziekstijl)|r&b]]-zenger [[R. Kelly]] weurt óm ómvangriek en jaore doerendj misbroek van dèks minderjaorige maedjes tot 30 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://nos.nl/artikel/2434615-30-jaar-cel-voor-r-kelly-26-jaar-na-eerste-misbruikaantijging NOS.nl - 30 jaar cel voor R. Kelly, 26 jaar na eerste misbruikaantijging]</ref> ;28 juni * ''Nederlandj'': E boereprotes van activistische boere bie 't hoes van minister [[Christine van der Wal]] löp henjig oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6209175/rellende-boeren-breken-door-afzetting-politie-bij-huis-minister-van-der-wal.html Nu.nl - Rellende boeren breken door afzetting politie bij huis minister Van der Wal]</ref> ;27 juni * ''Noord-Amerika'': In 'ne vrachwage in [[San Antonio]], [[Texas]], weure 53 euverleje migrante aangetroffe. ;26 juni * ''Zudelik Afrika'': In 'ne illegale kafee inne [[Zuud-Afrika]]anse sjtad [[Oos-Londen]] weure 21 doeje gevónje. 't Geit óm jóng luuj, mer woeraan ze zint gesjtorve is nog neet dutelik. ;25 juni * ''Oes-Europa'': [[Severodonjetsk]] kump in Róssische henj. * ''Noord-Europa'': Bie 'nen aansjlaag op 'nen homobar inne [[Noorwege|Noorse]] huidsjtad [[Oslo]] valle twie doeje. De pelissie geit oet van [[terrorisme]]. ;24 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Ameirkaansen Hoeggerichshof drejt 't lenjelik rech op [[abortus]] trök.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/06/24/politics/dobbs-mississippi-supreme-court-abortion-roe-wade/index.html CNN.com - Supreme Court overturns Roe v. Wade]</ref> ;23 juni * ''Europa'': De [[Oekraïne]] en [[Moldavië]] waere es kandidaat-lid van de [[EU]] toegelaote.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6208305/alle-eu-leiders-omarmen-kandidaat-lidmaatschap-oekraine-en-moldavie.html Nu.nl - Alle EU-leiders omarmen kandidaat-lidmaatschap Oekraïne en Moldavië]</ref> ;22 juni * ''Nederlandj'': In [[Stroe (Gelderland)|Stroe]] (gemeinte [[Barneveld]], [[Gelderland]]) vèntj e lenjelik boereprotes plaats. De boere demonstrere taege vaergaonde maotraegele óm de sjtiksjtofoetsjtoet in de te damme. ;21 juni * ''Zuud-Azië'': [[Afghanistan]] weurt getroffe door 'nen aerdsjóddel van 6,2 op de Memènt-Magnitudesjaol. ;18 juni * ''Kóns en cultuur'': [[Jan Smeets]] nump aafsjeid es baas van [[Pinkpop]]. ;17 juni * ''Sjport'': 't Ingels [[cricket|hierecricketèlftal]] zèt taege Nederlandj 'n ODI-record vamn 498 runs denaer.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6207117/engelse-cricketers-breken-wereldrecord-runs-in-interland-tegen-nederland.html - Nu.nl - Engelse cricketers breken wereldrecord runs in interland tegen Nederland]</ref> ;12 juni * ''Frankriek'': Verkezinge veur 't parlemènt. * ''Sjport'': De Nederlandsen tennisser [[Tim van Rijthoven]] (ATP205) wintj 't toernooj van [[Rosmalen]] door in twie sèts (6-4, 6-1) waereldtopper [[Daniil Medvedev]] te versjlaon. * ''Sjport'': De Zweedse [[golf (sport)|golf]]ster [[Linn Grant]] wintj es ierste vrouw oets e toernooj wo-op ouch mansluuj waere toegelaote. ;5 juni * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj [[Roland Garros (toernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door in drie sets (6-3, 6-3, 6-0) van [[Casper Ruud]] te winne. Veur Nadel is 't al zien veerteende euverwinning op Roland Garros en zien 22e Grand Slam-euverwinning. ;4 juni * ''Sjport'': [[Iga Swiatek]] wintj Roland Garros bie de vrouwluuj door in twie sets (6-1, 6-3) [[Coco Gauff]] te versjlaon. ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': De 9-jäörige jóng [[Gino van der Heijden]] verdwient in [[Kirchroa]]. Drie daag later weurt hae doed trökgevónge in [[Gelaen]]; 'ne man van 22 weurt hieveur gearresteerd.<ref>[https://www.1limburg.nl/zoektocht-gino-lichaam-gevonden-geleen 1Limburg - Zoektocht Gino: lichaam gevonden in Geleen]</ref> ===mei=== * Oetbraak vaan [[apepokke]] in [[Europa]]. 't Ierste geval weurt in 't [[Vereinig Keuninkriek]] vasgesjtèld. ;29 mei * ''Sjport'': D'n Australiër [[Jai Hindley]] wintj de [[Runj van Italië]]. ;28 mei * ''Sjport'': [[Real Madrid]] wintj de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 0-1 van [[Liverpool F.C.]] te winne.<ref>Live-oetzenjing RTL7</ref> ;27 mei * ''Nederlands Limburg'': In 't [[Sprookjesbos]] in [[Valkeberg]] sjtort e kaerke van 'n attractie naer. Drie luuj rake daobie gewónd.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6203261/zes-gewonden-in-sprookjesbos-valkenburg-door-vallende-attractiekarretjes.html Nu.nl - Zes gewonden in Sprookjesbos Valkenburg door vallende attractiekarretjes]</ref> ;26 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Gijs de Lange]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[longfibrose]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2430294-gijs-de-lange-onder-meer-bekend-van-het-klokhuis-op-65-jarige-leeftijd-overleden NOS.nl - Gijs de Lange, onder meer bekend van Het Klokhuis, op 65-jarige leeftijd overleden]</ref> * De Nederlandse prizzentator [[Willibrord Frequin]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.nu.nl/media/6203063/willibrord-frequin-80-overleden-aan-gevolgen-van-parkinson.html Nu.nl - Willibrord Frequin (80) overleden aan gevolgen van parkinson]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Andy Fletcher]], tósjenis van [[Depeche Mode]], sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/depechemode/status/1529901182562340864 Twitter - doedsberich door de band]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Alan White]], drummer van [[Yes]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://consequence.net/2022/05/alan-white-yes-john-lennon-drummer-dies/ Consequence - R.I.P. Alan White, Drummer for Yes and John Lennon Dead at 72]</ref> ;25 mei * ''Sjport'': [[AS Roma]] wintj de ierste editie van de [[UEFA Conference League]] door in de finaal mit 1-0 van [[Feyenoord]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Veronica]]</ref> ;24 mei * ''Noord-Amerika'': Op 'n lieger sjaol in [[Uvalde]] ([[Texas|TX]]) sjut 'nen achteenjäörige man 19 kènjer en twie volwassene doed.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/texas-elementary-school-shooting-05-25-22/index.html CNN.com - Deadly shooting at Texas elementary school]</ref> ;23 mei * ''Belsj Limburg, Nederlands Limburg'': De Vlaamse regering zuut definitief aaf van 't plan veur 'ne sjneltram tösje [[Hasselt]] en [[Mestreech]].<ref>[https://www.1limburg.nl/plan-tram-maastricht-hasselt-na-18-jaar-prullenbak?context=topstory 1Limburg - Plan tram Maastricht-Hasselt na 18 jaar in prullenbak]</ref> ;22 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse documentairemaekster [[Heddy Honigmann]] sjtörf op 70-jäörige laeftied aan de gevolge van [[multiple sclerose]] en [[kanker]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2429761-gelauwerd-filmmaker-heddy-honigmann-70-overleden NOS.nl - Gelauwerd filmmaker Heddy Honigmann (70) overleden]</ref> ;20 mei * ''Sjport'': [[FC Twente]] weurt [[Ieredevisie (damesvoetbal)|landskampión voetbal bie de vrouwluuj]] nao 'n 2-3 wins bie [[AFC Ajax]]. ;18 mei * ''Noord-Europa'': [[Zjwaede]] en [[Finlandj]] dene 'n aanvraog in veur lid te waere van de [[NAVO]]. * ''Sjport'': [[Eintracht Frankfurt]] wintj de [[Europa League]] door nao penanties van [[Glasgow Rangers]] te winne. ;17 mei * ''Kóns en cultuur'': De Griekse popmuzikantj en filmcomponis [[Vangelis]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.amna.gr/home/article/647982/Pethane-o-Baggelis-Papathanasiou APE - Πέθανε ο σπουδαίος συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου]</ref> * ''Nederlandj'': De Marokkaans-Nederlandsen activis en politicus [[Mohammed Rabbae]] ([[GroenLinks]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6201355/oud-groenlinks-lijsttrekker-mohamed-rabbae-81-overleden.html Nu.nl - Oud-GroenLinks-lijsttrekker Mohamed Rabbae (81) overleden]</ref> ;16 mei * ''Oes-Europa'': 't Batteljón van 't [[Azovrezjiment]] in 't [[Azovstal]]-febrik in [[Marioepol]] geuf zich euver. Hiemit kump nao maonde van zjwaor bómbardemènte de sjtad in Róssische han. ;15 mei * ''Nederlandj/Zuud-Europa'': Paus [[Franciscus (paus)|Franciscus]] verklaort de Nederlandse pater [[Titus Brandsma]] heilig. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt veur d'n 18e kier landskampión van 't Belsj. ;14 mei * ''Naord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie in [[Buffalo]] ([[New York (staot)|NY]]), hoegswaorsjienelik mit e racistisch motief, kómme teen luuj óm.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/05/14/us/buffalo-ny-supermarket-multiple-shooting/index.html CNN.com - 10 people killed in a racially motivated mass shooting at a Buffalo supermarket, police say. The 18-year-old suspect is in custody]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Kalush Orchestra]] wintj veur de [[Oekraïne]] 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje ''Stefania''. ;13 mei * ''Midde-Oeste'': Sjeik [[Chalifa bin-Zajed an-Nahjan]], emir van [[Abu Dhabi (emiraat)|Abu Dhabi]] en presidentj van de [[Vereinigde Arabische Emirate]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6200575/sjeik-verenigde-arabische-emiraten-khalifa-bin-zayed-al-nahyan-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Sjeik Verenigde Arabische Emiraten Khalifa Bin Zayed Al Nahyan (73) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Sjpaanse operazangeres [[Teresa Berganza]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428711-spaanse-operazangeres-teresa-berganza-89-overleden NOS - Spaanse operazangeres Teresa Berganza (89) overleden]</ref> ;12 mei * ''Belsj'': [[Wouter Beke]] sjtop es veurzitter van de [[CD&V]]. De partie is ónger zie veurzittersjap ummer wiejer in de peilinge weggezak. * ''Weitesjap'': De [[NASA]] publiceert de ierste foto van [[Sagittarius A*]], 't [[zjwart laok]] in 't centrum van de [[Milkwaeg]].<ref>[https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/images/sagittarius-a-nasa-telescopes-support-event-horizon-telescope-in-studying-milky-ways.html NASA - Sagittarius A*: NASA Telescopes Support Event Horizon Telescope in Studying Milky Way's Black Hole]</ref> ;11 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Jeroen Brouwers]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.atlascontact.nl/2022/05/11/jeroen-brouwers-is-overleden/ Uitgeverij Atlas Contact - Jeroen Brouwers overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Henk Groot]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428333-oud-international-henk-groot-84-overleden-kopsterke-spits-van-ajax-en-feyenoord NOS.nl - Oud-international Henk Groot (84) overleden, kopsterke spits van Ajax én Feyenoord]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 36e kier kampión voetbal van Nederlandj door mit 5-0 van [[sc Heerenveen]] te winne. ;9 mei * ''Sjport'': De Congolees-Nederlandse voetballer [[Jody Lukoki]] sjtörf op 29-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6199668/voormalig-eredivisie-speler-jody-lukoki-op-29-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig Eredivisie-speler Jody Lukoki op 29-jarige leeftijd overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;6 mei * ''Belsj Limburg'': In [[Tóngere]] begintj 't percès róndj de maord op maffiabaos [[Silvio Aquino]]. Vief verdachte sjtaon terech, eine veur d'n opdrach tot, veer veur 't oetveure van de maord.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20220427_95241465 Het Belang van Limburg - LIVE. Volg hier het assisenproces over de moord op Silvio Aquino]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': Lokaal verkezinge in gans 't landj en regioparlemèntsverkezinge in [[Naord-Ierlandj]]. De [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] van premier [[Boris Johnson]] verluus sjterk, dewiel in Naord-Ierlandj de Iers-nationalistische partie [[Sinn Féin]] de groetste weurt. ;5 mei * ''Sjport'': De Nederlandse fietsrenner [[Harm Ottenbros]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2427598-oud-wereldkampioen-wielrennen-harm-ottenbros-78-overleden NOS.nl - Oud-wereldkampioen wielrennen Harm Ottenbros (78) overleden]</ref> ;4 mei * ''Weitesjap'': Op [[Mars (planeet)|Mars]] weurt 'ne [[eerdsjok|Marssjóddel]] van 5 op de MM-sjaol gemaete. Dit is óngevaer de zjwaorste sjok dae op de planeet meugelik is.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-s-insight-records-monster-quake-on-mars NASA - NASA’s InSight Records Monster Quake on Mars]</ref> ===april=== * ''Afrika'': In de [[Zuud-Afrika]]anse provincie [[KwaZoeloe-Natal]] vènje zjwaor euversjtruiminge plaats, die aan hóngerde luuj 't laeve koste. ;30 april * ''Economie'', ''Sjport'': De bekèndje voetbalzaakwaornummer [[Mino Raiola]] sjtörf op 54-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/30-04-2022/mino-raiola-morto-procuratore-440223652586.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Mino Raiola, aveva 54 anni: l'annuncio sui social da parte della famiglia]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse countryzengeres [[Naomi Judd]] sjtörf op 76-jäörige laeftied, waorsjienelik door zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6198193/bekende-amerikaanse-countryzangeres-naomi-judd-76-overleden.html Nu.nl - Bekende Amerikaanse countryzangeres Naomi Judd (76) overleden]</ref> ;27 april * ''Oes-Europa'': [[Róslandj]] sjtop mit de lievering van [[aerdgaas]] aan [[Pole]] en [[Bulgarieë]]. ;26 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje synthesizersjpaeler [[Klaus Schulze]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/in-memoriam-elektronica-pionier-klaus-schulze-1947-2022/ OOR.nl - De vliegende klank­tapijten van Klaus Schulze]</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis en zenger [[Henny Vrienten]], veural bekèndj van [[Doe Maar]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6197166/doe-maar-zanger-en-componist-henny-vrienten-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Doe Maar-zanger en componist Henny Vrienten (73) overleden]</ref> * ''Oes-Azië'': De Japanse [[Kane Tanaka]], d'n audste minsj van de waereld en d'n op ein nao audste minsj dae oets haet gelaef, sjörf op 119-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6197105/een-na-oudste-mens-ooit-op-119-jarige-leeftijd-overleden-in-japan.html Nu.nl - Een-na-oudste mens ooit op 119-jarige leeftijd overleden in Japan]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] köp [[Twitter]] veur 44 miljón dollar.<ref>[https://www.bbc.com/news/business-61222470 BBC News - Elon Musk strikes deal to buy Twitter for $44bn]</ref> ;24 april * ''Frankriek'': Bie de twiede runj van de presidentsverkezinge wintj de rechs-liberalen [[Émanulle Macron]] mit 58,55% óm 41,45% van zien extreemrechse oetdaagster [[Marine Le Pen]]. * ''Zuudoes-Europa'': Bie verkezinge in [[Sjlovenië]] weurt de nuuj linkse partie [[Svoboda (partie)|Svoboda]] de groetste en versjleit daomit de regerende rechs-populistische [[SDS]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2426409-nieuwe-groene-partij-lijkt-de-grootste-bij-sloveense-verkiezingen NOS.nl - Nieuwe groene partij lijkt de grootste bij Sloveense verkiezingen]</ref> * ''Sjport'': [[Remco Evenepoel]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de mansluuj; [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> ;23 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger [[Arno Hintjes]] sjtörf op 72-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220423_95435808 De Standaard - Arno Hintjens overleden na lange strijd tegen kanker]</ref> ;22 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse popmuzikantj [[Jan Rot]], veural bekèndj óm zien Nederlandstalige hertalinge van angerstalige leedjes, sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://twitter.com/janrot/status/1517481968555986944 Twitter - Doedsberich op 't account van Jan Rot]</ref> ;20 april * ''Sjport'': [[Dylan Teuns]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. ;18 april * ''Oes-Europa'': In 't oeste van de [[Oekraïne]] begintj e nuuj Róssisch offensief. Me nump aan det de Rósse zich noe op det deil van 't landj gaon concentrere. * ''Kóns en cultuur'': De Britse componis [[Harrison Birtwistle]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425625-eigenzinnige-componist-van-moderne-muziek-harrison-birtwistle-overleden NOS.nl - Eigenzinnige componist van moderne muziek Harrison Birtwistle overleden]</ref> * ''Sjport'': [[AA Gent]] pak de [[Croky Cup|baeker van 't Belsj]] door [[RSC Anderlecht]] nao penanties te kloppe.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220418_95713516 De Standaard - AA Gent wint Beker van België na penalty’s]</ref> * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak de [[KNVB-beker (vrouwlui)|KNVB-baeker bie de vrouwluuj]] door mit 2-1 van [[PSV]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425606-ajax-vrouwen-pakken-knvb-beker-wel-door-psv-te-verslaan NOS.nl - Ajax-vrouwen pakken KNVB-beker wél door PSV te verslaan]</ref> ;17 april * ''Sjport'': [[Dylan van Baarle]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker bie de mansluuj]] door mit 2-1 van [[AFC Ajax]] te winne. ;16 april * ''Sjport'': D'n Oes-Duutsje voetballer [[Joachim Streich]] sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6195622/gerd-muller-van-het-oosten-joachim-streich-op-71-jarige-leeftijd-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - 'Gerd Müller van het Oosten' Joachim Streich op 71-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Elisa Longo Borghini]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de vrouwluuj. ;14 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch kreegssjeep de Moskva vergeit door 'ne brandj, dae door de Oekraïne es aanval weurt opgeëis. * ''Nederlandj'': De Nederlandse zjuris [[Alex Brenninkmeijer]], nationalen ombudsman van 2005 bis 2014, sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6195298/oud-ombudsman-alex-brenninkmeijer-overleden-op-zeventigjarige-leeftijd.html Nu.nl - Oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer overleden op zeventigjarige leeftijd]</ref> ;13 april * ''Sjport'': [[Magnus Sheffield]] wintj de [[Braobentse Piel]] bie de mansluuj, en [[Demi Vollering]] bie de vrouwluuj. ;12 april * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] treujt trök es fractieveurzitter vaan de [[PvdA]]. ;10 april * ''Nederlands Limbörg'': 'n Zeukaksie nao de vermisde [[Marjo Winkens]] in 'ne bösj in [[Ulesjtraote]] haet nieks opgeleverd.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20220410_94829466 De Limburger - Nieuwe zoekactie naar Marjo Winkens in bos bij Ulestraten levert weer niets op]</ref> * ''Sjport'': [[Michał Kwiatkowski]] wintj d'n [[Amstel Gold Race]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': [[Abdi Nageeye]] wintj es ierste Nederlanjer de [[marathon van Rotterdam]] bie de mansluuj in e Nederlands record van 2:04:55.<ref>[https://nos.nl/artikel/2424593-abdi-nageeye-wint-als-eerste-nederlandse-man-de-marathon-van-rotterdam NOS.nl - Abdi Nageeye wint als eerste Nederlandse man de marathon van Rotterdam]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje componis [[Philippe Boesmans]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220411_94941352 De Standaard - Componist Philippe Boesmans overleden]</ref> ;8 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger vilt de sjtatie van [[Kramatorsk]] aan, wo zoeget veerdoezendj börgersj sjtaon te wachte op evacuatie. ;7 april * ''Oes-Europa, Waereldwied'': [[Róslandj]] weurt nao 'n sjtumming van de plenair vergaojering oet de [[VN-minsjerechteraod]] gezat. Rae daoveur is 't groetsjaolig geweld taege börgers in de Oekraïne.<ref>[https://news.un.org/en/story/2022/04/1115782 UN.org - UN General Assembly votes to suspend Russia from the Human Rights Council]</ref> ;6 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje actries [[Reinhilde Decleir]] sjtörf op 73 door [[euthanasie]] nao kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220406_97175761 De Standaard - Actrice Reinhilde Decleir (73) overleden]</ref> * ''Oes-Europa'': De Róssischen ultranationalistische politicus [[Vladimir Zjirinovski]] sjtörf op 75-jäörige laeftied, dènkelik aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2424127-ultra-nationalistische-russische-clown-en-nar-vladimir-zjrinovski-overleden NOS.nl - Ultra-nationalistische Russische 'clown en nar' Vladimir Zjrinovski overleden]</ref> ;3 april * ''Oes-Europa'': In [[Boetsja]], 'n veursjtad van [[Kiev]], waere teentalle tot hónderde lieke aangetroffe. Volges de börgemeister van die sjtad en de Oekraïense regering geit 't óm de lichame van börgers en woorte ze vermoord door Róssische troepe of Tsjetsjeense huurlinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/04/03/europe/bucha-ukraine-civilian-deaths-intl/index.html CNN - Bodies of 'executed people' strewn across street in Bucha as Ukraine accuses Russia of war crimes]</ref><ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/wereld-reageert-geschokt-op-burgerdoden-in-boetsja~bd177de5/?fbclid=IwAR3eN3skc7LEJT-X20P2ZZp4OoSBxockg8OtsQa7Qy3C7-eGgjv8Mb1kU_0 Trouw - Wereld reageert geschokt op burgerdoden in Boetsja]</ref> * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj de [[Runj van Vlaondere]] bie de mansluuj, en [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;1 april * ''Sjport'': In [[Doha]] weurt geloot veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK hierevoetbal]] van later dit jaor. [[Nederlands hierevoetbalèlftal|Nederlandj]] kump in poule A mit [[Qatarees hierevoetbalèlftal|Qatar]], [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] en [[Ecuadoraons hierevoetbalèlftal|Ecuador]]; [[Belsj hierevoetbalèlftal|'t Belsj]] is mit [[Kroatisch hierevoetbalèlftal|Kroatië]], [[Marokkaons hierevoetbalèlftal|Marokko]] en [[Canadees hierevoetbalèlftal|Canada]] in poule F ingedeild.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6192806/oranje-treft-gastland-qatar-senegal-en-ecuador-in-groepsfase-wk.html Nu.nl - Oranje treft gastland Qatar, Senegal en Ecuador in groepsfase WK]</ref> * ''Nederlandj, Natuur en milieu'': In [[Mestreech]] weurt 't neet wermer es 1,8°C. Heimèt weurt e nationaol kawrecord veur dezen daag gebroke - allewijl 'n zeldzaomheid.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192844/laagste-maximumtemperatuur-op-1-april-in-nederland-ooit-gemeten-in-maastricht.html Nu.nl - Laagste maximumtemperatuur op 1 april in Nederland ooit gemeten in Maastricht]</ref> ===miert=== ;31 miert * ''Nederlands Limburg'': Bie [[Hèrkebósj]] weurt 't groetste illegaal segrèttefebrik oets gevónge. In 't febrik waor zoeget 150 ton toebak, allezelaeve besjtump veur de Britse merret.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192575/grootste-illegale-sigarettenfabriek-ooit-bij-toeval-opgerold-in-limburg.html Nu.nl - Grootste illegale sigarettenfabriek ooit bij toeval opgerold in Limburg]</ref> ;29 miert * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Miguel Van Damme]] sjtörf op 28-jäörige laeftied aan de [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220329_92447525 De Standaard - Voetballer Miguel Van Damme verliest jarenlange strijd tegen leukemie]</ref> ;28 miert * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak [[Irpin]], 'n veursjtad van [[Kiev]], van de Rósse trök. ;27 miert * ''Sjport'': D'n Eritreeër [[Biniam Girmay]] wintj es iersten Afrikaan oets [[Gent-Wevelgem]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220327_95386918 De Standaard - Eritreeër Girmay sprint naar historische zege in Gent-Wevelgem]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 94e [[Academy Awards]] wintj ''[[CODA]]'' de pries veur de bèste film, dewiel ''[[Dune (film, 2021)|Dune]]'' mit de mieste prieze (zès) geit loupe. [[Will Smith]] en [[Jessica Chastain]] winne d'n Oscar veur respectievelik bèsten acteur en bèste actries.<ref>[https://www.nu.nl/film/6191804/coda-wint-oscar-voor-beste-film-dune-grote-winnaar-met-zes-prijzen.html Nu.nl - CODA wint Oscar voor beste film, Dune grote winnaar met zes prijzen]</ref> ;25 miert * ''Midde-Oeste'': In [[Djedda]] ([[Saoedi-Arabië]]), kortbie de plaats wo twie daag later 'ne [[Formule 1]]-race mót kómme, weurt 'nen aanslaag geplaeg op 'n oliedepot. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen drummer [[Taylor Hawkins]] ([[Foo Fighters]]) sjtörf op 50-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/foo-fighters-drummer-taylor-hawkins-50-overleden/ OOR - Foo Fighters-drummer Taylor Hawkins (50) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse wiskónjige [[Dennis Sullivan]] krieg d'n [[Abelpries]] toegekèndj óm zie werk in de [[topologie]]. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soapactries [[Katryn Hays]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://tvline.com/2022/04/08/kathryn-hays-as-the-world-turns-kim-obituary-dead-age-87/ TV Line - ATWT Vet Kathryn Hays Dead at 87]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis [[Bert Ruiter]] ([[Focus (band)|Focus]], [[Earth & Fire]]) sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6191310/bassist-bert-ruiter-75-van-earth-fire-en-focus-overleden.html Nu.nl - Bassist Bert Ruiter (75) van Earth & Fire en Focus overleden]</ref> ;23 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': De Amerikaanse politica [[Madeleine Albright]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/03/23/politics/madeleine-albright-obituary/index.html CNN - Madeleine Albright, first female US secretary of state, dies]</ref> ;21 miert * ''Oes-Azië'': Bie [[Wuzhou]] (provincie [[Guangxi]], [[China]]) sjtort e vleegtuug denaer. Waorsjienelik zeen alle 132 inzittende ómgekómme.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6190515/passagiersvliegtuig-met-132-inzittenden-neergestort-in-zuiden-van-china.html Nu.nl - Passagiersvliegtuig met 132 inzittenden neergestort in zuiden van China]</ref> * ''Weitesjap'': 't Aantal óntdèkde [[exoplaneet|exoplanete]] geit officieel de viefdoezendj veurbie.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/cosmic-milestone-nasa-confirms-5000-exoplanets NASA - Cosmic Milestone: NASA Confirms 5,000 Exoplanets]</ref> ;20 miert * ''Belsj'': In [[Strépy-Bracquegnies]], 'n deilgemeinte van [[La Louvière]], veurt 'nen automobilis in op 'n gróp carnavaliste. Zès luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.lesoir.be/431126/article/2022-03-20/wallonie-une-voiture-fonce-dans-une-foule-reunie-pour-le-carnaval-et-fait Le Soir - Wallonie: une voiture fonce dans une foule réunie pour le carnaval et fait plusieurs morts]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse meteoroloog en prizzentator [[Piet Paulusma]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6190450/weerman-piet-paulusma-op-65-jarige-leeftijd-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html?redirect=1 Nu.nl - Weerman Piet Paulusma op 65-jarige leeftijd overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;19 miert * ''Sjport'': De Sjloveen [[Matej Mohorič]] wintj [[Milaan-San Remo]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220319_95684311 De Standard - Mohoric is favorieten te snel af in Milaan-Sanremo]</ref> * ''Sjport, Belsj Limburg'': 'ne [[kickbokse|Kickboksmatch]] tösje de Nederlanjer [[Badr Hari]] en de Pool [[Arek Wrzosek]] weurt aafgebraoke es in 't pebliek 'n vechpartie oetbrik.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6190327/kickboksgevecht-tussen-hari-en-wrzosek-gestaakt-na-vechtpartijen-op-tribune.html Nu.nl - Kickboksgevecht tussen Hari en Wrzosek gestaakt na vechtpartijen op tribune]</ref> ;17 miert * ''Sjport'': De Nederlandse sjaatser [[Kjeld Nuis]] haolt 'n sjnelheid van 103 km/o. Hae is daomit d'n ierste minsj oets dae sjneller as 100 km/o sjaats.<ref>[https://nos.nl/artikel/2421556-nuis-doorbreekt-magische-grens-en-schaatst-met-103-km-u-een-wereldrecord NOS.nl - Nuis doorbreekt magische grens en schaatst met 103 km/u een wereldrecord]</ref> * ''Nederland(s Limburg)'': [[Thijs H.]], de maordenaer van drie luuj in [[D'n Haag]] en op de [[Broensemerhei]], weurt in hoeger beróp veroerdeild tot de hoeger sjtraof van 22 jaor mit [[tbs]]. Hae geit direk in [[cassatie]].<ref>[https://www.1limburg.nl/thijs-h-gaat-cassatie-tegen-22-jaar-celstraf?context=topstory 1Limburg - Thijs H. gaat in cassatie tegen 22 jaar celstraf]</ref> ;16 miert * ''Nederlandj'': Bie de verkezinge veur de gemeinteraod, mit 'n historisch lieg opkóms, winne de lokaal partieje hènjig. De mieste lenjelike partieje verleze; de [[PvdA]] is de oetzunjering. * ''Nederlandj'': Politicus [[Piet Bukman]] ([[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6189673/voormalig-tweede-kamervoorzitter-en-cda-coryfee-piet-bukman-88-overleden.html Nu.nl - Voormalig Tweede Kamervoorzitter en CDA-coryfee Piet Bukman (88) overleden]</ref> ;15 miert * ''(Oes-)Europa'': Róslandj sjtap formeel oet de [[Raod van Europa]]. Hiemit treujt 't [[Europees Verdraag van de Rechte van de Minsj]] in 't landj boete wirking. ;13 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj bombardeert 'ne laegerbasis kortbie [[Lviv]], in 't weste van de Oekraïne. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[William Hurt]] sjtörf op 71-jäörige laeftied aan de prostaatkanker.<ref>[https://www.nu.nl/film/6189176/oscarwinnende-acteur-william-hurt-71-overleden.html Nu.nl - Oscarwinnende acteur William Hurt (71) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj [[Paries-Nice]]. ;12 miert * ''Nederlandj/Oes-Europa'': De Russisch-orthodoxe kónkergatie van [[Amsterdam]] verklaort zich ónaafhenkelik van 't [[patriarchaat van Moskou]], veural óm de radicaal pro-kreegspraeke van patriarch [[Kirill van Moskou|Kirill]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13888/artikel/2420909-russisch-orthodoxe-geestelijken-in-amsterdam-verlaten-kerk-van-moskou NOS.nl - Russisch-orthodoxe geestelijken in Amsterdam verlaten kerk van Moskou]</ref> ;9 miert * ''Oes-Europa'': In [[Marioepol]] weurt bie e bómbardemènt 'n kènjerkliniek verweus. ;5 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj en de Oekraïne kómme 'ne waopesjtilsjtandj euverein veur 't belaegerd [[Marioepol]], meh dae weurt gesjónne door de Rósse. * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj [[Stade Bianche]] bie de mansluuj, en de Belzjin [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;4 miert * ''Oes-Europa'': Bie Róssische besjetinge vluug de [[kerncentraal]] van [[Zaporizjzja]] in brandj. * ''Zuud-Azië'': Bie 'ne zelfmaordaansjlaag in 'ne sjiïtische moskee in [[Pesjawar]] ([[Pakistan]]) kómme zeker 50 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6187573/tientallen-doden-na-zelfmoordaanslag-in-pakistaanse-moskee.html Nu.nl - Tientallen doden na zelfmoordaanslag in Pakistaanse moskee]</ref> * ''Oes-Europa'': 't Róssisch parlemènt nump 'n wèt aan die alle journalistiek die neet zaet wat de sjtaotspaersj veursjrief sjtraofbaar maak; de sjtraofe kanne tot 15 jaor oploupe. De lèste ónafhankelike media waere aafgesjlaote en westerse journaliste verplaatse zich massaal nao 't boetelandj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2419855-internationale-journalisten-staken-activiteiten-in-rusland NOS.nl - Internationale journalisten staken activiteiten in Rusland]</ref> ;2 miert * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger pak de zujelike sjtad [[Cherson]], dewiel de bombardemènte op anger sjtei ummer haeviger waere. ===fibberwarie=== * ''Oes-Europa'': [[Kreeg i g'n Oekraïne|Crisis en kreeg]] tösje [[Róslandj]] en de [[Oekraïne]]. ;28 fibberwarie * ''Oes-Europa'' ** Aan de grens tösje de Oekraïne en [[Wit-Róslandj]] vènje óngerhanjelinge plaats. ** De Róssische lochmach veurt bómbardeminte oet op [[Kiëv]], [[Charkov]] en diverse anger sjtei. Hiebie waere ouch [[clusterbom|cluster]]- en [[vacuümbom]]me gebroek, die door 't [[verdraag van Genève]] zeen verboje. * ''Sjport'': De [[UEFA]] en [[FIFA]] sjorse 't [[Russisch hierevoetbalèlftal|Róssisch]] en [[Wit-Russisch hierevoetbalèlftal|Wit-Róssisch]] voetbalilftal zowie alle Europees nog actieve clubs oet die lenj. Barragematche veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK in Qatar]], die de Róssische hiere nog te sjpaele hauwe, waere gesjrap. Versjillende anger sjportorganisaties lagte al soortgelieke boycots op of zalle nog volge. * ''Nederlands Limburg'': Beej 'n carnavalsvering in [[Haors]] wirt 'r iemand doeëdgestaoke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6186857/dode-bij-steekpartij-in-limburgs-horst-carnavalsactiviteiten-stilgelegd.html Nu.nl - Dode bij steekpartij in Limburgs Horst, carnavalsactiviteiten stilgelegd]</ref> ;27 fibberwarie * ''Oes-Europa'': ** 'n Oestelik Róssisch offensief bereik [[Charkov]]. ** Poetin zèt nucleair einhede op sjerp. * ''Sjport'': [[Fabio Jakobsen]] pak [[Kuurne-Brussel-Kuurne]].<ref>Live-oetzenjing vtm</ref> ;26 fibberwarie * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj [[Ómloup Het Nieuwsblad]] bie de vrouwluuj, en [[Wout van Aert]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;25 fibberwarie * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger bereik [[Kiev]], meh in de loup van d'n daag sjtok zienen opmarsj. ;24 fibberwarie * ''Oes-Europa'': Róslandj vilt de Oekraïne van alle kantj binne. ;22 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dichter [[Stijn De Paepe]] sjtörf op 43-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://www.demorgen.be/nieuws/stijn-de-paepe-de-mensendichter-die-al-lachend-de-waarheid-zei-is-overleden~b4a3394e/ De Morgen - Stijn De Paepe, de mensendichter die al lachend de waarheid zei, is overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Mark Lanegan]] sjtörf op 57-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/marklanegan/status/1496208436874428424 Aankunjiging op persoenelik Twitter-account]</ref> ;21 fibberwarie * ''Oes-Europa'': [[Rósland]]j erkintj, bie mónj van presidentj [[Vladimir Poetin]], de aafgesjeie rippeblieke [[Vouksrippebliek Donjetsk|Donjetsk]] en [[Vouksrippebliek Loehansk|Loehansk]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2418344-poetin-gaat-volksrepublieken-donetsk-en-loehansk-erkennen NOS.nl - Poetin gaat 'Volksrepublieken' Donetsk en Loehansk erkennen]</ref> Nog dezelfden aovendj sjik 't landj tróppe nao dit gebeed. * ''Nederlands Limburg'': De [[Limburgse Academie]] bringk e nuuj Limburgs waordebook oet in vief dialekte: 't Mestreechs, 't Remunjs, 't Valkebergs, 't Venloos en 't Zittesj.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuw-digitaal-limburgs-woordenboek-op-verzoek-van-amerikaan?context=topstory 1Limburg.nl - Nieuw digitaal Limburgs woordenboek op verzoek van Amerikaan]</ref> ;20 fibberwarie * ''Sjport'': De Olympische Wintersjpaele in Peking loupe aaf. Nederlandj ènjig es zèsde mit ach kier goud, vief kier zilver en eine kier bróns, 't Belsj is mit ein gouwe en ein brónze medalje 21e.<ref>[https://www.nu.nl/olympische-spelen/6181305/bekijk-de-olympische-medaillespiegel-met-nederland-op-plek-zes.html Nu.nl - Bekijk de olympische medaillespiegel met Nederland op plek zes]</ref> * ''Afrika'': De [[Groete Renaissancedam]] (''Tālāqu Hidāsē Gidib'') in [[Ethiopië]] weurt in gebroek gesjtèld. Nao wiejeren oetboew mót dit de sjterkste [[waterkrach]]centraal van Afrika waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220221_96759589 De Standaard - Grootste stuwdam van Afrika wekt eerste elektriciteit op]</ref> ;19 fibberwarie * ''Sjport'': De Belsj [[Bart Swings]] pak de gouwe medaje in de [[massastart (sjaatse)|massasjtart]] bie 't sjaatse. Hae pak daomit 't ierste goud veur Belsj op de Wintersjpaele saer 1948.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220219_92587336 De Standaard - Eén tegen allen, maar Swings pakt goud]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockzenger [[Gary Brooker]] ([[Procol Harum]]) sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6185678/procol-harum-zanger-gary-brooker-76-overleden.html Nu.nl - Procol Harum-zanger Gary Brooker (76) overleden]</ref> ;15 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': Bie euversjtruiminge en pratsjlawines in [[Petrópolis]] ([[Rio de Janeiro (staot)|RJ]], [[Brazilië]]) koume 152 luuj óm. ;12 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Kimberley Bos]] weurt derde bie 't [[skeleton]]. Ze is de ierste Nederlandse mit 'n Olympische medaje in dae sjport en de twiede mit 'n Olympische medaje boeten 't sjaatse. ;11 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Suzanne Schulting]] haolt de gouwe medaje op de 1000 meter [[shorttrack]]. De Belzjin [[Hanne Desmet]] weurt derde en pak daomit de ierste Belzje medaje in dae sjport. ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Ian McDonald]] sjtörf op 75-jäörige laeftied. ;8 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De pelitie óntruump de [[Sjtarrebósj]] bie [[Bor]], wo miljeuactiviste zich aan de buim hawue geketteld. De bósj weurt gekap veur oetbreiing van 't [[NedCar]]-febrik.<ref>[https://nos.nl/index.php/artikel/2416378-sterrebos-volledig-ontruimd-acht-actievoerders-aangehouden NOS.nl - Sterrebos volledig ontruimd, acht actievoerders aangehouden]</ref> * ''Weitesjap'': De Franse viroloog [[Luc Montagnier]] ([[Nobelpries]] in de Genaeskónde 2008) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220210_96387566 De Standaard - Ontdekker van aidsvirus Luc Montagnier overleden]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': [[Ireen Wüst]] prolongeert häören Olympischen titel op de 1.500 maeter sjaatse en weurt daomit de ierste sjaatsster die op vief achtereinkómmende Sjpaele 'n medaje haolt. ;6 fibberwarie * ''Sjport'': [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] wintj d'n [[Africa Cup]] door in de finaal nao penanties (4-2) te winne van [[Egyptisch hierevoetbalèlftal|Egypte]].<ref>Live-oetzenjing [[ESPN]]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[George Crumb]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/mensen/george-crumb-1929-2022-componist-van-grote-muziek-voor-kleine-bezetting~be466b6d/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free De Volkskrant - George Crumb (1929-2022), componist van grote muziek voor kleine bezetting]</ref> ;4 fibberwarie * ''Sjport'': In [[Peking]] beginne de [[Olympische Speule|Olympische Wintjersjpaele]]. Peking weurt de ierste sjtad die zoewaal de Zomer- es de Wintjersjpaele hilt. ===jannewarie=== * ''Centraal-Azië'': In [[Kazachstan]] vènje massaproteste plaats nao de verhoeging van de [[lpg]]-pries. Presidentj [[Kassim-Zjomart Tokajev]] óntsjleit zien regering, meh duujt de proteste mit geweld de kop in. ;30 jannewarie * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor mit vief sets (2-6, 6-7 (5), 6-4, 6-4, 7-5) te winne van [[Daniil Medvedev]]. 't Is Nadal zienen 21e Grand Slam-titel; hae is daomit noe allein recordhawwer. ;29 jannewarie * ''Sjport'': [[Ashleigh Barty]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] door in twie sets (6-3, 7-6 (2)) van [[Danielle Collins]]. ;28 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': Jos B. weurt in hoeger beroop tot 15 jaor gevangenis veroerdeild veur de maord op [[Nicky Verstappen]]. Zienen avvekaat deit weite in [[cassatie]] te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6180765/jos-b-krijgt-16-jaar-cel-voor-doden-misbruiken-en-ontvoeren-van-nicky-verstappen.html Nu.nl - Jos B. krijgt 16 jaar cel voor doden, misbruiken en ontvoeren van Nicky Verstappen]</ref> ;27 jannewarie * ''Nederlandj'': De Nederlands-Limbörgsen avvekaot [[Max Moszkowicz sr.]] störf op 95-jaorege leeftied.<ref>[https://www.telegraaf.nl/nieuws/960668367/max-moszkowicz-95-overleden De Telegraaf - Max Moszkowicz (95) overleden]</ref> ;25 jannewarie * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Jansen]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van dementie.<ref>[https://www.feyenoord.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/wim-jansen-overleden-250122 Feyenoord.nl - Clubicoon Wim Jansen (75) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Gert Schutte]] ([[GPV]]) sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6180237/oud-leider-van-christelijke-partij-gpv-gert-schutte-82-overleden.html Nu.nl - Oud-leider van christelijke partij GPV Gert Schutte (82) overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Belsj'': 'n Groete demonstratie taegen 't COVID-beleid van de Belzje regering löp oet op 'n gewelddaojige confrontatie mit de pelitie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220123_94918368 De Standaard - Uit de hand gelopen coronabetoging: relschoppers gooien hekken op politie, 70-tal mensen opgepakt]</ref> ;22 jannewarie * ''Oes-Azië'': De [[Vietnam]]ese geiselike [[Thích Nhất Hạnh]], bekèndj as de 'vajer van de [[mindfulness]], sjtörf op 95-jäörige laeftied. ;20 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[samba]]zengeres [[Elsa Soares]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/koningin-van-de-samba-elza-soares-91-overleden/ OOR.nl - 'Koningin van de samba' Elza Soares (91) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockzenger [[Meat Loaf]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://deadline.com/2022/01/meat-loaf-dead-bat-out-of-hell-rocky-horror-picture-show-1234917056/ Deadline - Meat Loaf Dies: ‘Bat Out Of Hell’ Singer & ‘Rocky Horror Picture Show’ Actor Was 74]</ref> ;16 jannewarie * ''Afrika'': De [[Mali]]nese politicus [[Ibrahim Boubacar Keita]], presidentj van 2013 bis 2020, sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/1/16/ousted-mali-president-ibrahim-boubacar-keita-dies Al Jazeera - Former Mali President Ibrahim Boubacar Keita dies aged 76]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': In diverse Zuid- en Midde-Limbörgse gemeintes goon horeca en cultuur tege de COVID-veursjrifte in ope, zoonder tot hei-op weurt gecontroleerd. ;14 jannewarie * ''Natuur en milieu, Oceanië'': De vulkaan [[Hunga Tonga]] in [[Tonga]] bersj oet. Veural de drop volgenden [[tsunami]] maak väöl sjaoj; 't sjókfróntj weurt euver de ganse waereld gemaete.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220116_93782468 De Standaard - Aanzienlijke schade in Tonga na onderzeese vulkaanuitbarsting, luchtdrukschommeling tot in België merkbaar]</ref><ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6178496/gevolgen-enorme-vulkaanuitbarsting-tonga-ook-in-nederland-waarneembaar.html Nu.nl - Gevolgen enorme vulkaanuitbarsting Tonga ook in Nederland waarneembaar]</ref> ;12 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse zengeres [[Ronnie Spector]] (bekèndj van [[The Ronettes]]) sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://apnews.com/article/entertainment-music-arts-and-entertainment-phil-spector-ronnie-spector-84c905db02a01ffa43a6052c3ce66920?utm_medium=AP&utm_campaign=SocialFlow&utm_source=Twitter AP News - Ronnie Spector, ’60s icon who sang ‘Be My Baby,’ dies at 78]</ref> ;10 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte IV]] weurt beëidig. ;7 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De [[Bahama's|Bahamaansen]] acteur [[Sidney Poitier]] sjtörf op 94-jäörige laeftied. ;1 jannewarie * ''Economie'': D'n Italiaansen óngernummer [[Carlisto Tanzi]], bekèndj óm 't [[Parmalat]]-sjendal, sjtörf op 83-jäörige laeftied. ==2021== ===december=== ;31 december * ''Belsj'': Bie 'n explosie in [[Turnhout]] vilt e geboew in. Veer luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_92956434 De Standaard - Laatste vermiste bewoner geborgen na gasexplosie]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Betty White]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. ;30 december * ''Belsj Limburg'': [[Veerle Heeren]] weurt veur zès maondj gesjors es börgemeisterse van [[Sintruin]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211230_93615594 De Standaard - Bart Somers schorst Veerle Heeren als burgemeester]</ref> ;29 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever en dichter [[Bart Plouvier]] störf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_93458203 De Standaard - Schrijver en dichter Bart Plouvier overleden]</ref> ;26 december * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse bisjop [[Desmond Tutu]], bekèndj óm ziene sjtried taege de Apartheid, sjtörf op 90-jäörige laeftied. * ''Zuud-Europa'': De Griekse politicus [[Karolos Papoulias]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. ;25 december * ''Weitesjap'': Nao jaore van oetsjtèl weurt de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webbtillescoop]] gelanceerd. * ''Natuur en milieu, Afrika/Zuud-Europa'': De oetbersting van de [[Cumbre Vieja]] op [[La Palma]] weurt veur beènjig verklaord. ;23 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever [[Bernald Dewulf]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan [[neurogeen claudicatio]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211223_95588261 De Standaard - Dichter en columnist Bernard Dewulf is overleden]</ref> ;22 december * ''Belsj'': [[Steve Bakelmans]] weurt veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof veur de verkrachting en maord op Julie Van Espen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211222_93566858 De Standaard - Steve Bakelmans krijgt levenslang: ‘Hij is een psychopaat’]</ref> ;20 december * ''Sjport'': De Nederlandse marathonsjaatser [[Reinier Paping]], winner van bezunger zjwaoren [[Èlfsteidetoch]] van 1963, sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2410310-schaatslegende-paping-90-overleden-winnaar-zwaarste-tocht-der-tochten NOS - Schaatslegende Paping (90) overleden, winnaar zwaarste tocht der tochten]</ref> ;19 december * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Ed van Thijn]] ([[PvdA]]) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6174063/voormalig-burgemeester-van-amsterdam-en-pvda-coryfee-ed-van-thijn-87-overleden.html Nu.nl - Voormalig burgemeester van Amsterdam en PvdA-coryfee Ed van Thijn (87) overleden]</ref> * ''Zuud-Amerika'': De presidentsverkezinge in [[Chili]] waere gewonne door [[Gabriel Boric]], de kandidaat van 't links blok. Hae versjleit mit 55,87% van de sjtumme ziene rechspopulistischen taegekandidaat [[José Antonio Kast]]. ;18 december * ''Nederlandj'': Veuroetloupendj op de versjpreiing van de zoegenaamden [[omikronvariantj]] lègk de Nederlandse regering obbenuujs 'nen helle lockdown op. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Limbörgse filmmaeker [[Henk van der Linden]] sjtörf op 96-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://www.1limburg.nl/kinderfilmmaker-henk-van-der-linden-96-overleden?context=topstory 1Limburg - Kinderfilmmaker Henk van der Linden (96) overleden]</ref> ;17 december * ''Politiek, Duutsjlandj'': De leje van de [[CDU]] keze [[Friedrich Merz]] tot opvolger van d'n opgesjtapden Armin Latschet.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/merz-wird-cdu-vorsitzender-comeback-im-dritten-anlauf-17690089.html Frankfurter Allgemeine - Merz wird CDU-Vorsitzender: Comeback im dritten Anlauf]</ref> ;15 december * ''Weitesjap, Kóns en cultuur'': De Amerikaanse sjriefster en theoretica [[bell hooks]] (pseudoniem van Gloria Watkins) sjtörf op 69-jäörige laeftied. ;13 december * ''Kóns en cultuur'': [[Arnon Grunberg]] krieg de [[P.C. Hooftpries]] veur proza toegekèndj.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6173026/pc-hooft-prijs-voor-proza-gaat-naar-arnon-grunberg.html Nu.nl - P.C. Hooft-prijs voor proza gaat naar Arnon Grunberg]</ref> * ''Nederlandj'': 'n Coalitie van [[VVD]], [[CDA]], [[D66]] en [[ChristenUnie]] kump nao neuge maondj mit e regeerakkoord. Dit zouw de waeg mótte vriemake veur e veerde kabinèt-Rutte. ;12 december * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Groete Pries van [[Abu Dhabi]] en weurt daomit es ierste Nederlenjer waereldkampión [[Formule 1]]. ;10 december * ''Natuur en milieu'': [[Tornado]]'s zörge in 't oeste van de Vereinigde Sjtaote veur tientalle (meugelik zelfs mie es hóngerd) doeje en enorm materieel sjaoj. ;8 december * ''Duutsjlandj'': [[Olaf Scholz]] weurt verkoze tot [[Lies van kanselere van Duutsland|bóndjskanseleer]] van [[Duutsjlandj]]. Hiemit kump nao zèsteen jaor 'n èndj aan 't kanseleersjap van [[Angela Merkel]]. ;5 december * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Bob Dole]], dae in 1996 de verlezende presidentskandidaat waor, sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/12/05/politics/bob-dole-dies/index.html CNN.com - Bob Dole, giant of the Senate and 1996 Republican presidential nominee, dies]</ref> ;3 december * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Horst Eckel]], de lèste laevende sjpaeler van 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|kampiónsilftal]] van [[1954]], sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/horst-eckel-mit-89-jahren-gestorben-letzter-wm-held-von-1954-17665325.html Frankfurter Allgemeine - Der letzte Weltmeister von 1954 ist tot]</ref> ;1 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen avant-gardecomponis [[Alvin Lucier]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2021/12/01/alvin-lucier-composer-dead/ Washington Post - Alvin Lucier, seminal avant-garde composer, dies at 90]</ref> ===november=== ;30 november * ''Naord-Amerika'': [[Barbados]], tot noe toe e keuninkriek in 't [[Gemeinebès van Naties]], weurt 'n rippubliek. ;29 november * ''Economie'': [[Jack Dorsey]], bedènker en oprichter van [[Twitter]], sjtop es baas van 't bedrief. Hae weurt opgevolg door [[Parag Agrawal]]. ;28 november * ''Sjport'': De Britse coureur en Formule 1-baas [[Frank Williams]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6170219/formule-1-icoon-en-oud-teambaas-frank-williams-79-overleden.html Nu.nl - Formule 1-icoon en oud-teambaas Frank Williams (79) overleden]</ref> ;26 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en tekssjriever [[Stephen Sondheim]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/1b67836f-f870-451d-9bde-c7ef4eba5afa/musicalcomponist-stephen-sondheim-91-overleden NPO Radio 4 - Musicalcomponist Stephen Sondheim (91) overleden]</ref> ;23 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetbaltrainer [[Simon Kistemaker]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6168493/excentrieke-oud-voetbaltrainer-simon-kistemaker-81-overleden.html Nu.nl - Excentrieke oud-voetbaltrainer Simon Kistemaker (81) overleden]</ref> ;19 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] geit es ierste Europees landj [[vaccinatie]] taege [[COVID-19]] verplichte. Ouch weurt de 'lockdown' veur alle börgers van krach. * ''Nederlandj'': 'n Neet-aangemelde demonstratie taege 't COVID-beleid van de regering in [[Rotterdam]] löp compleet oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6168803/agenten-schoten-mogelijk-uit-noodweer-bij-rellen-in-rotterdam.html Nu.nl - Agenten schoten mogelijk uit noodweer bij rellen in Rotterdam]</ref> ;18 november * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse jazztrompettis [[Ack van Rooyen]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6168603/wereldwijd-geroemde-haagse-trompettist-ack-van-rooyen-91-overleden.html NU.nl - Wereldwijd geroemde Haagse trompettist Ack van Rooyen (91) overleden]</ref> ;15 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] lègk neet-gevaccineerde börgers quarantainemaotraegele op, die (veuriers) neet veur gevaccineerde gelde. ;13 november * ''Natuur en milieu'': De [[VN]]-klimaattop in [[Glasgow]] kump tot 'n èndj. Wat weurt aafgesjpraoke is neet genóg óm 't doel van maximaal 1,5 graod opwerming te haole; wel waere aafsjprake gemaak óm 't gebroek van fossiel brensjtoffe aaf te boewe. ;12 november * ''Kóns en cultuur, Nederlands-Limburg'': D'r Nederlandsj-Limburgsje zenger, cultuuróngernummer en nachbörgemeester va Heële [[Lex Nelissen]] sjtörf op 72-jöarige leëftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/lex-nelissen-op-72-jarige-leeftijd-overleden?context=topstory 1Limburg - Lex Nelissen op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> ;11 november * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse politicus [[F.W. de Klerk]], [[Nobelpries]]winner en tösje 1989 en 1994 presidentj van 't landj, sjtörf op 85-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6167185/laatste-president-van-zuid-afrika-onder-apartheid-de-klerk-85-overleden.html Nu.nl - Laatste president van Zuid-Afrika onder apartheid De Klerk (85) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Rinus Bennaars]] sjtörf op 90-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6167272/oud-international-en-feyenoord-aanvaller-bennaars-90-overleden.html Nu.nl - Oud-international en Feyenoord-aanvaller Bennaars (90) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Graeme Edge]], bekèndj van [[Moody Blues]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/nov/11/moody-blues-drummer-graeme-edge-dies-aged-80 The Guardian - Moody Blues drummer Graeme Edge dies aged 80]</ref> ;7 november * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Bas van der Vlies]] ([[SGP]]) sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2404830-oud-sgp-leider-bas-van-der-vlies-79-overleden NOS.nl - Oud-SGP-leider Bas van der Vlies (79) overleden]</ref> ;6 november * ''Kóns en cultuur'': Terence Wilson, baeter bekèndj es Astro, ex-bandjlid van [[UB40]], sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/UB40/status/1457085875209359368 UB40 op Twitter]</ref> ;5 november * ''Vereinigde Sjtaote'': Bie e konzaer van rapper [[Travis Scott]] in [[Houston]] kómme zaeker ach luuj óm in e gedrangs.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/11/06/us/houston-astroworld-festival/index.html CNN.com - At least 8 dead and many injured after crowd surge at Travis Scott's Astroworld Festival in Houston, officials say]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[sertanejo]]-zengeres [[Marilia Mendoça]] kump op 26-jäörige laeftied óm bie 'ne vleegtuugcrash.<ref>[https://g1.globo.com/mg/vales-mg/noticia/2021/11/05/marilia-mendonca-morre-em-acidente-aereo-em-minas-gerais-o-que-se-sabe-ate-agora.ghtml Globo.com - Marília Mendonça morre em acidente aéreo em Minas Gerais: o que se sabe até agora]</ref> * ''Afrika'': Bie 'n óntploffing in [[Freetown]] ([[Sierra Leone]]) kómme minstes 91 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6166329/zeker-91-doden-in-sierra-leone-door-ontploffing-tankwagen.html Nu.nl - Zeker 91 doden in Sierra Leone door ontploffing tankwagen]</ref> ===oktober=== ;31 oktober * ''Natuur en milieu'': In [[Glasgow]] begintj 'ne waereldwieje klimaattop. * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse pianis [[Nelson Freire]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/b6a7bb9e-15db-4bbd-84ae-feb571a9ca6a/pianist-nelson-freire-overleden NPO Radio 4 - Pianist Nelson Freire overleden]</ref> ;29 oktober * ''Sjport'', ''Nederlands Limburg'': D'n [[derby (sport)|derby]] tösse [[MVV]] en [[Roda JC]] in de [[Ierste Devisie (Nederlands voetbal)|Ierste Devisie]] weurt stèlgelag naotot op de tribunes mèt vuurwerk weurt gesmete.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6165033/derby-mvv-roda-jc-definitief-gestaakt-wegens-ongeregeldheden-op-tribunes.html Nu.nl - Derby MVV-Roda JC definitief gestaakt wegens ongeregeldheden op tribunes]</ref> ;25 oktober * ''Afrika'': In [[Soedan]] begeit 't leger 'ne coup. Premier [[Abdalla Hamdok]] en diverse ministers waere gearresteerd.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2021/10/25/sudans-abdalla-hamdok-under-arrest-report Al Jazeera - Sudan security forces arrest PM Abdalla Hamdok, ministers]</ref> ;21 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dirizjent [[Bernard Haitink]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': Acteur [[Alec Baldwin]] sjut bie óngelök bie filmopnaome 'n rezjisseus doed.<ref>[https://www.nu.nl/film/6163597/alec-baldwin-schiet-tijdens-opnamen-cameraregisseur-dood-met-filmwapen.html Nu.nl - Alec Baldwin schiet tijdens opnamen cameraregisseur dood met filmwapen]</ref> ;18 oktober * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse militair en politicus [[Colin Powell]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan complicaties van kanker en COVID-19.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/18/politics/colin-powell-dies/index.html CNN.com - Colin Powell, first Black US secretary of state, dies of Covid-19 complications amid cancer battle]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje, veural in Nederlandj bekènde actries [[Sien Dils]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/10/18/rip-sien-diels/ VRT NWS - Actrice Sien Diels (74), bekend als Sien uit "Sesamstraat", is overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;15 oktober * ''Vereinig Keuninkriek'': 't [[Conservatieve Partij (Vereineg Keuninkriek)|Conservatief]] parlemèntslid [[David Amess]] weurt op campagne doedgesjtaoke.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-58930593 BBC News - Sir David Amess: Conservative MP stabbed to death]</ref> ;13 oktober * ''Kóns en cultuur'': [[Peter Verhelst]] krieg de [[Constantijn Huygenspries]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211014_96931108 De Standaard - Peter Verhelst wint Constantijn Huygens-prijs 2021]</ref> ;11 oktober * ''Economie'': De Nobelpries veur Economie weurt toegekèndj aan [[David Card]] "veur zien empirische biedrage aan arbeidseconomie" en aan [[Joshua D. Angrist]] en [[Guido W. Imbens]] "óm häör methodologische biedrage aan de analyse van causaal verbenj."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Indiasen acteur [[Nedumudi Venu]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/11/entertainment/nedumudi-venu-actor-dead-india-scli-intl/index.html CNN.com - Nedumudi Venu, acclaimed Indian film actor, dies aged 73]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse klimaatweitesjapper [[Geert Jan van Oldenborgh]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6162220/baanbrekende-klimaatonderzoeker-geert-jan-van-oldenborgh-59-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Baanbrekende klimaatonderzoeker Geert Jan van Oldenborgh (59) overleden]</ref> ;10 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse boulevardjournalis [[Ruud ten Wolde]] sjtörf op 29-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/media/6161570/rtl-boulevard-verslaggever-ruud-ten-wolde-29-overleden.html Nu.nl - RTL Boulevard-verslaggever Ruud ten Wolde (29) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] wintj de twiede editie van de [[UEFA Nations League]] door mit 1-2 van [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;9 oktober * ''Oesteriek'': Bóndjskanseleer [[Sebastian Kurz]] treujt aaf nao e [[corruptie]]sjendal. ;8 oktober * ''Politiek'': De Nobelpries veur de Vrae geit nao de Filipiense journaliste [[Maria Ressa]] en häöre Russische collega [[Dmitri Andrejevitsj Moeratov]] "óm häör insjpanninge óm de vrieheid van meiningsuting, 'n veurwaerde veur democratie en doerzame vrae, te waorborge."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;7 oktober * ''Belsj Limburg'', ''Natuur en milieu'': Bie 'n explosie in 't [[Thermo-Clean]]-febrik in [[Heuze-Zolder]] kump eine wirkman óm. Veer angere rake gewóndj.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20211007_92664526 Het Belang van Limburg - Eén dode en vier gewonden na gasexplosie bij bedrijf in Heusden-Zolder]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] weurt toegekèndj aan [[Abdulrazak Gurnah]] "óm zie compromisloes, mitliedsvol doordringe tot de effekte van 't kolonialisme en 't loot van de vlöchteling in de kloof tösje culture en continente."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Midde-Europa'': 't [[Pole|Pools]] Constitutioneel Haof bepaolt det de Poolse gróndjwèt veurgeit op de minsjerechteartikele van de EU. Dit maak de verhaudinge tösje Pole en de [[EU]] nog sjlechter es ze al waore. ;6 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan [[Benjamin List]] en [[W.C. MacMillan]] "óm hun óntwikkeling van asymmetrische [[organokatalyse]]."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Weitesjap'': De [[WHO]] käört veur 't iers e [[malaria]]vaccin good. ;5 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan [[Syukuro Manabe]] en [[Klaus Hasselmann]] "veur 't make van fysieke modelle van 't Aerds klimaat, womit de verangerlikheid en betroewbaarheid in 't veursjpelle van de klimaatopwerming weurt bepaold" en aan [[Giorgio Parisi]] "óm de óntdèkking van 't sjpel tösje versteuringe en fluctuaties in fysieke systeme van atomair bis op planetair niveau."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan de Amerikane [[David Julius]] en [[Ardem Patapoutian]] "veur hun óntdèkking van wermde- en aanrakingsreceptore."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;3 oktober * ''Frankriek'': De Franse zakeman, politicus en sjportbesjtuurder [[Bernard Tapie]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2021/10/03/mort-de-bernard-tapie-ancien-ministre-et-homme-d-affaires_6096929_3382.html Le Monde - Mort de Bernard Tapie, un homme aux mille vies]</ref> * ''Sjport'': De [[Klassieker]], de voetbalmatch tösje [[Feyenoord]] en [[AFC Ajax]], weurt veur 't iers door de vrouwe-ilftalle gesjpaeld. Feyenoord wintj mit 4-1. * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Sonny Colbrelli]] wintj de 118e oetveuring van [[Paries-Roubaix]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;2 oktober * ''Sjport'': De Britse [[Elizabeth Deignan]] wintj de alderierste editie van [[Paries-Roubaix]] veur vrouwluuj. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje misdaodauteur [[Bob Mendes]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gva.be/cnt/dmf20211002_96936100 Gazet van Antwerpen - Antwerps auteur Bob Mendes overleden]</ref> ===september=== ;28 september * ''Sjport'': [[FC Sheriff Tiraspol]], de landjkampión van [[Moldavië]], zörg veur 'ne groete sjtunt door in de [[UEFA Champions League]] mit 1-2 van [[Real Madrid]] te winne. ;27 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Roger Hunt]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/sport/football/58721150 BBC Sport - Roger Hunt obituary: 'Gentleman, modest and one of Liverpool's greatest']</ref> ;26 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse bassis [[Alan Lancaster]] ([[Status Quo]]) sjtörf op 72-jäörige laeftied aan [[multiple sclerose]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6159127/status-quo-bassist-alan-lancaster-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Status Quo-bassist Alan Lancaster op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Afrika'': De [[Rwanda|Rwandese]] militair en kreegsmisdaojiger [[Théoneste Bagosora]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210926_91936743 De Standaard - ’Brein achter Rwandese genocide’ overleden]</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': Bie verkezinge veur de [[Bóndjsdag]] geit de [[CDU]]/[[CSU]] van [[Armin Laschet]] op 'n historisch verlees aaf. De [[SPD]] van [[Olaf Scholtz]] weurt de groetste partie. Mit de Daens-Friese [[SSW]] kump veur 't iers ouch 'n minderheidspartie in 't nationaal parlemint. * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de Grand Prix van [[Sotsji]] en pak daomit zien hóngerdste GP-euverwinning. [[Max Verstappen]] weurt compleet ónverwach nog twiede.<ref>[[NPO]] 1 - Live-oetzenjng ''[[Langs de Lijn]]''</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': In [[Zjwitserlandj]] sjtump 'n mierderheid van de bevolking veur 't toelaote van 't [[homohoewelik]]. ;25 september * ''Nederlandj'': In Nederlandj weurt de [[coronapas]] verplich in opebaar gelaegehede. Wae eine kier binne maag, hoof zich dan neet mie aan biekómmende maatraegele wie móndjkepkes of aafsjtandj te hawwe. * ''Nederlandj'': Sjtaotssecretair [[Mona Keijzer]] van Ikkenomische Zake weurt oet 't [[kabinèt-Rutte III]] óntsjlaoge óm häör eupelike kritiek op 't COVID-beleid. ;23 september * ''Zuud-Europa'': [[Carles Puigdemont]], de vreugere premier van [[Catalonië]], weurt in [[Italië]] gearresteerd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6158711/voormalig-catalaanse-leider-puigdemont-aangehouden-in-italie.html Nu.nl - Voormalig Catalaanse leider Puigdemont aangehouden in Italië]</ref> ;22 september * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Pieter Adriaan Cornelis Beelaerts van Blokland]] ([[CHU]], [[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6158985/voormalig-cda-minister-beelaerts-van-blokland-88-overleden.html - Voormalig CDA-minister Beelaerts van Blokland (88) overleden]</ref> ;19 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Jimmy Greaves]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6157879/tottenham-hotspur-icoon-jimmy-greaves-op-81-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Tottenham Hotspur-icoon Jimmy Greaves op 81-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Zuud-Europa, Natuur en milieu''<!--Zuid-Europa jeh. De Canarische eilen hure fysiek bij Afrika, meh nuits oet Spaanje is nuits oet Zuid-Europa-->: De [[Cumbre Vieja]], 'n [[völkaan]] op [[La Palma]] ([[Canarische Eilenj]]) begintj 'n oetbersting die de evacuatie van doezende luuj tot gevolg haet. ;18 september * ''Sjport'': D'n Daensen ex-fietsrenner [[Chris Anker Sørensen]] kump op 37-jäörige laeftied óm bie e verkiersóngelök in [[Zeebrugge]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210918_97396598 De Standaard - Deense ex-wielrenner Chris Anker Sørensen overleden na ongeval in Zeebrugge]</ref> ;17 september * ''Afrika'': [[Abdelaziz Bouteflika]], de vreugere presidentj van [[Algerieë]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/04/02/les-mille-et-une-vies-politiques-d-abdelaziz-bouteflika_5444690_3212.html Le Monde - Les mille et une vies de l’ancien président algérien Abdelaziz Bouteflika, mort à 84 ans]</ref> ;16 september * ''Nederlandj'': [[Sigrid Kaag]] treujt aaf es minister van Boetelandjse Zake nao 'n motie van aafkäöring taege häör.<ref>[Nu.nl - https://www.nu.nl/politiek/6157497/kaag-stapt-op-als-minister-van-buitenlandse-zaken-na-evacuatiechaos-afghanistan.html]</ref> Einen daag later treujt ouch [[Ank Bijleveld]] aaf. ;15 september * ''Weitesjap'': In 't [[Kennedy Space Center]] weurt [[Inspiration4]] gelanceerd, de ierste toeristische ruumdevlöch. ;13 september * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen tv-prizzentator [[François Boulangé]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397665-mister-lingo-francois-boulange-overleden NOS.nl - 'Mister Lingo' François Boulangé overleden]</ref> ;12 september * ''Sjport'': De Rus [[Daniil Medvedev]] wintj de U.S. Open bie de mansluuj door in drie sets (6-4, 6-4, 6-4) van de Serf [[Novak Djokovic]] te winne. Veur Medvedev is 't zienen iersten Grand Slam-titel. ;11 september * ''Sjport'': De Britse [[Emma Raducanu]] wintj de [[U.S. Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van [[Leylah Fernandez]] te winne. Ze is de ierste óngeplaatsde die dat lök. 'n Anger bezóngerheid is dat allebei de finaliste tieners zeen.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397469-nog-nooit-vertoond-raducanu-18-vanuit-kwalificatietoernooi-naar-winst-us-open NOS.nl - Nog nooit vertoond: Raducanu (18) vanuit kwalificatietoernooi naar winst US Open]</ref> ;9 september * ''Kóns en cultuur'': [[Alfred Schaffer]] krieg de [[P.C. Hooftprijs]] veur [[poëzie]] oetgereik.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6156247/alfred-schaffer-krijgt-pc-hooft-prijs-voor-poezie.html Nu.nl - Alfred Schaffer krijgt P.C. Hooft-prijs voor poëzie]</ref> ;6 september * ''Kóns en cultuur'': De Fransen acteur [[Jean-Paul Belmondo]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bfmtv.com/people/cinema/l-acteur-jean-paul-belmondo-est-mort-a-l-age-de-88-ans_AN-202109060296.html BFM TV - L'acteur Jean-Paul Belmondo est mort à l'âge de 88 ans]</ref> ;5 september * ''Afrika'': Inne [[Guinee]]se huidsjtad [[Conakry]] begeit 't laeger 'ne [[sjtaotsgreep]]. Presidèntj Alpha Condé weurt daobie gevangegenómme.<ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/militairen-plegen-staatsgreep-in-guinee-president-afgevoerd~b9359f53/ Trouw - Militairen plegen staatsgreep in Guinee, president afgevoerd]</ref> * ''Sjport'': Veur 't iers saer 1985 weurt in [[Zandvoort]] 'ne [[Grand Prix]] gehauwte. [[Max Verstappen]] wintj de race. ;2 september * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse pópgróp [[ABBA]] brèngk twie singles oet en kunjig e nuuj album en 'n serie virtueel kónzaers aan.<ref>[https://www.soundz.nl/abba-is-terug-een-gloednieuw-album-en-een-revolutionair-concert/ Soundz - ABBA IS TERUG! Een gloednieuw album én een revolutionair concert.]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Griekse componis [[Mikis Theodorakis]] sjtörf op 96-jäörige laeftied. ===augustus=== ;29 augustus * ''Belsj, Sjport'': De Belzje rugbyer, zeiler en sjportbesjtuurder [[Jacques Rogge]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210829_95806267 De Standaard - Voormalig IOC-voorzitter Jacques Rogge overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaanse reggae- en dubpioneer [[Lee 'Scratch' Perry]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/reggaelegende-lee-scratch-perry-85-overleden/ OOR.nl - Reggaelegende Lee 'Scratch' Perry (85) overleden]</ref> ;27 augustus * ''Nederlands Limburg'': 'ne Kraanwagel ramp 't spoorweegviaduk euver de Breuselseweeg in [[Mestreech]].<ref>[https://www.1limburg.nl/kraanwagen-ramt-spoorbrug-rijksmonument-deels-ingestort?context=topstory 1Limburg - Kraanwagen ramt spoorbrug: rijksmonument deels ingestort]</ref> ;26 augustus * ''Zuud-Azië'': Bie 't vleegveld van [[Kaboel]] weurt 'ne zelfmaordaansjlaag geplaeg, wobie 170 luuj ómkómme, woerónger 13 Amerikaanse militaire. [[IS]] eis d'n aansjlaag op.<ref>[https://edition.cnn.com/world/live-news/afghanistan-kabul-taliban-us-news-08-27-21/index.html CNN.com - The latest on the Kabul airport attack]</ref> ;24 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britsen drummer [[Charlie Watts]], bekèndj van de [[Rolling Stones]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/rolling-stones-drummer-charlie-watts-80-overleden/ OOR - Rolling Stones-drummer Charlie Watts (80) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Wilfried Van Moer]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan 'n harrebleujing.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210824_95902948 De Standaard - Drievoudige Gouden Schoen Wilfried Van Moer overleden]</ref> ;21 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse muzikantj [[Don Everly]], bekèndj van de [[Everly Brothers]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2021-08-21/don-everly-brothers-dies Los Angeles Times - Don Everly, of harmonizing rock ‘n’ roll pioneers the Everly Brothers, dies at 84]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse chirurg [[Jan Nico Homan van der Heide]], oetvènjer van de [[pacemaker]], sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6153469/uitvinder-van-de-pacemaker-jan-nico-homan-van-der-heide-94-overleden.html Nu.nl - Uitvinder van de pacemaker Jan Nico Homan van der Heide (94) overleden]</ref> ;18 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britse kemik [[Sean Lock]] sjtörf op 58-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-58254859 BBC.com - Sean Lock: Comedian and 8 Out of 10 Cats captain dies aged 58]</ref>{{doedbekèndj}} ;15 augustus * ''Zuud-Azië'': De [[Taliban]] beginne aan 't innumme van [[Kaboel]]. * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Gerd Müller]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]]. ;14 augustus * ''Natuur en milieu'', ''Naord-Amerika'': [[Haïti]] weurt geraak door 'nen aerdsjóddel van 7,2 op de MM-sjaol.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6151426/vrees-voor-slachtoffers-na-zware-aardbeving-haiti.html Nu.nl - Vrees voor slachtoffers na zware aardbeving Haïti]</ref> ;12 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[K. Schippers]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6151189/dichter-k-schippers-84-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html Nu.nl - Dichter K. Schippers (84) overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;11 augustus * ''Natuur en milieu'': In [[Floridia]] op [[Sicilië]] weurt 'n temperatuur van 48,8 graod gemaete. Dit is 'n Europees wermderecord.<ref>[https://www.corriere.it/cronache/21_agosto_11/sicilia-floridia-48-gradi-7c7a0094-faaf-11eb-ba5f-da3c10b6af90.shtml Corriere della Sera - Caldo in Sicilia: a Floridia ci sono 48,8 gradi, la temperatura più alta mai registrata in Europa]</ref> ;10 augustus * ''Belsj Limburg'': De Belsj-Limbörgse influencer [[Lara Switten]] sjtörf op 35-jäörige laeftied aan [[baarmojerhauskanker]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210811_95355502 De Standaard - Terminaal zieke mamablogster overleden: ‘Lara zal altijd ons lichtpuntje zijn’]</ref> ;9 augustus * ''Natuur en milieu'': De [[IPCC]] publiceert 't ierste deil van zie zèsde rapport. Volgens hun kan de [[klimaatopwerming]] nog wel tot 5 graod oploupe es neet gaw hiel väöl mie weurt gedaon. ;8 augustus * ''Sjport'': De [[Olympische Zomerspeule 2021|Olympische Speule]] in [[Tokio]] loupe aaf. Zoewel Nederlandj (10 gouwe medajes, 12 zilvere en 14 brónze) es 't Belsj (3 gouwe, 1 zilvere ne 2 brónze) degen 't oetzunjerlik good. ;7 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse funkmuzikantj [[Dennis Thomas]], bekèndj van [[Kool & The Gang]], sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6150308/kool-the-gang-medeoprichter-dennis-thomas-70-overleden.html Nu.nl - Kool & The Gang-medeoprichter Dennis Thomas (70) overleden]</ref> ;5 augustus * ''Sjport'': [[Lionel Messi]] verlèngk zien aafloupendj contrak mit [[FC Barcelona]] neet.<ref>[https://www.fcbarcelona.es/es/futbol/primer-equipo/noticias/2207655/leo-messi-no-seguira-ligado-al-fc-barcelona FC Barcelona - Leo Messi no seguirá ligado al FC Barcelona]</ref> ;1 augustus * ''Sjport'': Oppe Olympische Sjpaele in Tokyo haolt gymnas [[Nina Derwael]] oet [[Sintruin]] de gouwe medaje oppe oongelieke brögk.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210801_94073657 De Standaard - Goud! Nina Derwael kroont zich tot olympisch kampioene op brug met ongelijke leggers]</ref><ref>[https://sporza.be/nl/matches/turnen/2021-07/goud-nina-derwael-zweeft-en-zwaait-naar-olympische-titel-aan-de-brug~1627771311757/ Sporza - Goud! Nina Derwael zweeft en zwaait naar olympische titel aan de brug]</ref> * ''Sjport/Oes-Europa'': De Wit-Russische loupster [[Krystsina Tsimanowskaja]] geit op de vlöch. Ze zal later asiel kriege in [[Pole]]. ===juli=== ;30 juli * ''Nederlands Limburg'': In [[Ni-jwieërt]] tröf de pelitie 't groetste [[crystal meth]]lab aan wat oets in Nederlandj is gevónge.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6148749/politie-vindt-in-nederweert-grootste-crystalmethlab-ooit-in-nederland.html Nu.nl - Politie vindt in Nederweert grootste crystalmethlab ooit in Nederland]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Guadeloupese muzikantj [[Jacob Desvarieux]], gróndlègker van de [[zouk]], sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2392152-reacties-op-overlijden-jacob-desvarieux-iconische-stem-van-antillen NOS.nl - Reacties op overlijden Jacob Desvarieux: iconische stem van Antillen]</ref> ;28 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse bassis [[Dusty Hill]], bekèndj van [[ZZ Top]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio2.nl/nieuws/31287/zz-top-bassist-dusty-hill-overleden NPO Radio 2 - ZZ Top-bassist Dusty Hill overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[Dominicaanse Rippubliek|Dominicaanse]] [[merengue]]- en [[salsa]]muzikantj [[Johnny Ventura]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nbcnews.com/news/latino/johnny-ventura-legendary-dominican-merengue-singer-dies-81-n1275345 NBC News - Johnny Ventura, legendary Dominican merengue singer, dies at 81]</ref> ;27 juli *''Duutsjlandj'': Bie 'n zjwaor explosie op 'n industrieterrein in [[Leverkusen]], kórtbie [[Kölle]], zeen twie persoene óm 't laeve gekómme. 31 luuj raakde gewóndj en vief luuj zeen nog vermis.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/een-dode-zestien-gewonden-en-vier-vermisten-na-explosie-chemiepark-leverkusen~a13c856d/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F ''Twee doden, vijf vermisten en tientallen gewonden na explosie chemiepark Leverkusen''. Casper Naber - AD, 27 juli 2021]</ref> ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen acteur [[Michel Van Dousselaere]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan de gevolge van progressief [[afasie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210727_93708344 De Standaard - Acteur Michel Van Dousselaere overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Joey Jordison]], ex-drummer van [[Slipknot]], sjtörf op 46-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6148146/voormalige-slipknot-drummer-joey-jordison-46-overleden.html Nu.nl - Voormalige Slipknot-drummer Joey Jordison (46) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Hero Muller]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtvnoord.nl/nieuws/838514/acteur-hero-muller-boven-wotter-is-overleden RTV Noord - Acteur Hero Muller (Boven Wotter) is overleden]</ref> ;24 juli *''Belsj'': Zjwaore raegeval zörg opnuuj veur euverlas in deile van [[Wallonië]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210724_96958967 ''Wéér chaos in België: modderstromen trekken door Dinant, auto’s drijven mee''. De Limburger, 24 julie 2021]</ref> ;23 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Politiek'': [[Zitterd-Gelaen]] dreug zoe'n 45.000 euro bij aon't ''[[Volwassenenfonds]]'', boe de gemeinte ziech vaanaof [[1 september]] bij aonsleet. 't Foonds vergeujd [[sport]]- en [[cultuur]]activiteite veur [[börger]]s mèt e lieg [[inkoume]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210723_94817691 De Limburger - Wie geen geld overhoudt voor de sportclub of fanfare, kan dit in Sittard-Geleen vergoed krijgen]</ref> ;19 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': In [[Èngelandj]] waere alle beperkinge ómtrèntj [[COVID-19]] opgeluf. Hie is groete kritiek op, ómdet 't aantal besjmettinge de lèsten tied henjig oplöp. ;18 juli * ''Sjport'': [[Tadej Pogačar]] wintj de 108e [[Runj van Frankriek]]. 't Is nao veurig jaor d'n twiede kier det hae de euverwinning pak. ;16 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en milieu'': De [[Maas (revier)|Maas]] bie [[Èèsjde]] bereik e [[debiet]] van 3260 m³/s; 'n absoluut record.<ref>[https://twitter.com/RWS_ZN/status/1415952460343037956 Twitter - Rijkswaterstaat Zuidnederland]</ref> * ''Nederlands Limburg, Belsj Limburg'': D'n diek van 't [[Julianakenaal]] bie [['t Voelwames]], en dae van d'n [[Demer]] bie [[Herk]] braeke door.<ref>Extra journaol [[NOS]]</ref><ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20210716_94577237 Het Belang van Limburg - Dichten van bres in Demer gestart: “Gelukkig daalt het waterpeil lichtjes”]</ref> ;15 juli * ''Nederlandj'': Misdaodversjlaaggaever [[Peter R. de Vries]] sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de wónje die hae de waek deveur bie d'n aansjlaag op häöm opleep.<ref>[https://www.nu.nl/peter-r-de-vries/6143983/peter-r-de-vries-64-overleden-aan-verwondingen-na-moordaanslag-in-amsterdam.html Nu.nl - Peter R. de Vries (64) overleden aan verwondingen na moordaanslag in Amsterdam]</ref> * ''Economie'', ''Nederlands Limburg'': [[DSM]] kundeg aon per 2023 te goon verhuize vaan [[Heële|Heerle]] nao [[Mestreech]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6145707/dsm-verhuist-na-121-jaar-het-hoofdkantoor-binnen-limburg.html Nu.nl - DSM verhuist na 121 jaar het hoofdkantoor binnen Limburg]</ref> * ''Sjport'': De Britsen darter [[Andy Fordham]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.thesun.co.uk/sport/15603043/andy-fordham-dead/?utm_medium=Social&utm_campaign=sunsporttwitter&utm_source=Twitter#Echobox=1626364126 The Sun - DARTS SHOCK DEATH Andy Fordham dead at 59: Former world darts champion ‘Viking’ passes away as Adrian Lewis leads tributes]</ref> ;14 juli * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg, Belsj, Duutsjlandj'': Zjwaore raegeval veurt in 't sjtruimgebeed van de Maas en de Rien tot groete euversjtruiminge. Sjtraote en hoezer loupe ónger, [[Valkeberg]] raak van de boetewaereld aafgesjnoje en in 't Belsj en Duutsjlandj valle mie es hóngerd doeje.<ref>[https://www.fr.de/panorama/tief-bernd-unwetter-ueber-deutschland-talsperre-bei-wuppertal-laeuft-ueber-rettungskraefte-sterben-90862156.html Frankfurter Rundschau - Unwetter über Deutschland: Mindestens 19 Tote in NRW und Rheinland-Pfalz - Zahlreiche Vermisste]</ref><ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210715_92632113 De Standaard - Liveblog regen | Tiental huizen ingestort in Luikse gemeente, man verdronken, meisje vermist]</ref><ref>[https://www.1limburg.nl/voedseltekort-dreigt-valkenburg-vanwege-hoogwater?context=topstory 1Limburg - Voedseltekort dreigt in Valkenburg vanwege hoogwater]</ref> ;11 juli * ''Sjport'': [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] weurt [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampión hierevoetbal]] door nao penanties [[Ingels hierevoetbalèlftal|Èngelandj]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de veerde kier de [[Giro Rosa]]. * ''Sjport'': [[Novak Djokovic]] wintj veur de zèsde kier [[Wimbledon]] door in veer sets (6-7 (4), 6-4, 6-4, 6-3) te winne van [[Matteo Berrettini]]. ;10 juli * ''Sjport'': De Australische [[Ashleigh Barty]] wintj Wimbledon door in drie sets (6-3, 6-7 (4), 6-3) de Tsjechische [[Karolína Plísková]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Argentijns hierevoetbalèlftal|Argentinië]] wintj de [[Copa América]] daor mit 1-0 van [[Braziliaans hierevoetbalèlftal|Brazilië]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Ziggo Sport]]</ref> ;7 juli * ''Caribisch gebeed'': D'n [[Haïti]]aanse presidentj [[Jovenel Moïse]] weurt op 53-jäörige laeftied in zie hoes doedgesjaote.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57750358 BBC News - Haitian president killed in attack at home]</ref> ;6 juli * ''Nederlandj'': Misdaadversjlaggaever [[Peter R. de Vries]] weurt naergesjaote in [[Amsterdam]] en in kritieke toesjtandj nao 't krankehoes gebrach.<ref>[https://www.1limburg.nl/peter-r-de-vries-neergeschoten-amsterdam ''Peter R. de Vries neergeschoten in Amsterdam''. Frits van Otterdijk - 1limburg, 6 juli 2021]</ref> ;5 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Amerikaanse zenger [[Bill Ramsay]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/agenturmeldungen/dpa/schlagersaenger-bill-ramsey-gestorben-17422998.html FAZ - Schlagersänger Bill Ramsey gestorben]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Italiaanse zengeres en actries [[Raffaella Carrà]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6143739/italiaanse-zangeres-en-actrice-raffaella-carra-op-78-jarige-leetijd-overleden.html Nu.nl - Italiaanse zangeres en actrice Raffaella Carrà op 78-jarige leetijd overleden]</ref> ;2 juli * ''Sjport'': De Belzje cyclocrosster [[Jolien Verschueren]] sjtörf op 31-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210702_92970564 De Standaard - Veldrijdster Jolien Verschueren op 31-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis [[Louis Andriessen]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/geen-componist-in-nederland-was-zo-invloedrijk-als-louis-andriessen-1939-2021~b9976a66/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free de Volkskrant - Geen componist in Nederland was zo invloedrijk als Louis Andriessen (1939-2021)]</ref> ===juni=== * ''Belsj'': In [[Vlaandere]] óntsjteit e sjendaal róndj de gróndjvervoeling mit [[PFOS]] ('n hiel lestig aafbraekbaar sjtóf) door 't [[3M]]-febrik in [[Zwijndrecht (Belsj)|Zwijndrecht]]. Ónger mie de euverheid weurt verwete dao lank neet op te höbbe gelèt. ;30 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Donald Rumsfeld]], ex-minister van Defensie, sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/06/30/politics/donald-rumsfeld-dead/index.html CNN.com - Donald Rumsfeld, former secretary of defense, dies at 88]</ref> * ''Sjport'': De Zjweedse voetballer [[Inge Danielsson]], dae ónger mie bie [[AFC Ajax]] voetbalde, sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html Nu.nl - https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html]</ref> ;29 juni * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg'': Bove Zuid-Limbörg (en deile vaan 't Belsj) breke zwoer [[rege]]sjore oet, die lokaol groete watereuverlas geve. In Mestreech vèlt 87,2 mm rege binnen 't oor; heimèt weurt e lendelek record gebroke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6142587/onweersbuien-breken-stokoud-record-872-millimeter-neerslag-in-maastricht.html Nu.nl - Onweersbuien breken stokoud record: 87,2 millimeter neerslag in Maastricht]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taolweitesjapper [[Flor Aarts]], oteur vaan diverse beuk euver 't [[Mestreechs]], störf op 86-jaorege leeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/07/overleden-flor-aarts-1934-2021/#comment-27317 Neerlandistiek.nl - Overleden: Flor Aarts (1934-2021)]</ref> ;26 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en pianis [[Frederic Rzewski]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/the-american-composer-and-pianist-frederic-rzewski-has-died Gramophone - The American composer and pianist Frederic Rzewski has died]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kameroenese zenger [[Wes Madiko]] sjtörf op 57-jäörige aan de gevolge van 'n infectie.<ref>[https://www.237online.com/cameroun-deces-ce-jour-de-lartiste-wes-madiko/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter 237 online - Cameroun : Décès ce jour de l’artiste WES MADIKO]</ref> ;25 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Derek Chauvin]], de blauwe dae verantjwaordelik is veur d'n doed van [[George Floyd]], weurt tot 22 1/2 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-sentencing/h_d79ed2f75f8f02c3bbef5d7f4de58e06 CNN.com - Derek Chauvin sentenced to 22.5 years for George Floyd's murder]</ref> ;23 juni * ''Economie'': D'n Amerikaansen informaticus [[John McAfee]], bekèndj van zienen antivirussofwaer, begeit in ziene cel in Sjpanje zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6141354/antiviruspionier-john-mcafee-dood-aangetroffen-in-spaanse-cel.html Nu.nl - Antiviruspionier John McAfee dood aangetroffen in Spaanse cel]</ref> ;20 juni * ''Belsj Limburg'': In 'ne bós kórtbie [[Mezeik]] weurt 't liek van [[Jürgen Conings]] gevónge.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210620_94135500 De Standaard - Parket bevestigt: gevonden lichaam is dat van Jürgen Conings]</ref> ;18 juni * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Giampiero Boniperti]], tösje 1946 en 1961 sjtersjpaeler van [[Juventus]], sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Juventus/18-06-2021/morto-giampiero-boniperti-bandiera-presidente-onorario-juventus-4102077682371.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Boniperti, bandiera e presidente onorario della Juve]</ref> * ''Belsj'': In [[Antwerpe (sjtad)|Antwerpe]] vilt 'n sjaol in aanboew in. Hiebie valle vief doeje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210618_94712633 De Standaard - School in opbouw deels ingestort in Antwerpen: een dodelijk slachtoffer, negen in ziekenhuis]</ref> * ''Nederlandj'': 't Demissionair [[kabinèt-Rutte III]] kunjig per 26 juni 'n groete aafsjaoling van de [[Coronacrisis in Nederlandj|maotraegele taege COVID-19]] aan.<ref>Live-oetzenjing [[NPO]] 1</ref> ;17 juni * ''Afrika'': [[Kenneth Kaunda]], presidentj van [[Zambia]] van 1964 bis 1991, sjtörf op 97-jäörige laeftied. ;15 juni * ''Kóns en cultuur'': De Belzje jäögbokesjriever [[Dirk Bracke]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210615_96212181 De Standaard - Jeugdauteur Dirk Bracke op 68-jarige leeftijd overleden]</ref> ;13 juni * ''Midde-Oeste, Politiek'': In [[Israël]] kump nao diverse mislökde formaties en nuuj verkezinge 'n regering ónger [[Naftali Bennett]] tot sjtandj. De regering berós op 'n links-rechse mónstercoalitie die veural es doel haet de lankjäörige premier [[Benjamin Netanyahu]] en zien [[Likoed]]partie van de mach te hawwe. ;12 juni * ''Nederlandj, Politiek'': Nao diverse inhaudelike en persuunlike conflikte sjtap Kamerlid [[Pieter Omtzigt]] oet 't [[CDA]].<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6139104/pieter-omtzigt-zegt-cda-lidmaatschap-op-wil-op-termijn-terugkeren-als-zelfstandig-kamerlid.html Nu.nl - Pieter Omtzigt zegt CDA-lidmaatschap op, wil op termijn terugkeren als zelfstandig Kamerlid]</ref> ;11 juni * ''Kóns en cultuur'': De Ierse sjriefster [[Lucinda Riley]] sjtörf op 55-jäörige laeftied. * ''Sjport'': 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampioensjap hierevoetbal]] begintj nao e jaor oetsjtèl mit 'n 0-3 euverwinning van [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] op [[Turks hierevoetbal|Turkieë]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;8 juni * ''Zuudoes-Europa'': [[Ratko Mladić]] weurt ouch in hoeger beroop tot laeveslank veroerdeild.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6138229/slager-van-srebrenica-mladic-ook-in-hoger-beroep-veroordeeld-tot-levenslang.html Nu.nl - 'Slager van Srebrenica' Mladic ook in hoger beroep veroordeeld tot levenslang]</ref> ;7 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[A.L. Snijders]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/a-l-snijders-uitvinder-van-het-zeer-korte-verhaal-op-83-jarige-leeftijd-overleden~b5fc6576/ De Volkskrant - A.L. Snijders, uitvinder van het Zeer Korte Verhaal, op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 juni * ''Nederlandj'': De Nederlandsen theoloog [[Anne van der Meiden]], ónger mie bekèndj van zien [[Biebel]]vertalinge in 't [[Twents]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nd.nl/geloof/geloof/1038117/theoloog-anne-van-der-meiden-91-overleden Nederlands Dagblad - Anne van der Meiden (1929-2021), theoloog in het Twents]</ref> ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': In [[Lin]] waere vieftig Roemeense wirkluuj óntdèk die ónger extreem sjlechte en gevierlike ómsjtenjighede laeve.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6136888/gemeente-maasgouw-ontdekt-vijftig-arbeidsmigranten-in-erbarmelijke-situatie.html Nu.nl - Gemeente Maasgouw ontdekt vijftig arbeidsmigranten in erbarmelijke situatie]</ref> ===mei=== ;29 mei * ''Sjport'': [[Chelsea F.C.]] wintj veur d'n twiede kier de [[UEFA Champions League]] daor mit 1-0 te winne van [[Manchester City FC]].<ref>Live-oetzenjing [[SBS 6]]</ref> ;26 mei * ''Nederlandj'': D'n tribbenaal in [[D'n Haag]] verplich [[Shell]], in 'n zaak aangesjpanne daor [[Milieudefensie]], ziene CO₂-oetsjtoet taege 2030 mit 45% te vermènjere.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6135292/milieudefensie-wint-historische-klimaatzaak-shell-moet-co2-uitstoot-verlagen.html Nu.nl - Milieudefensie wint historische klimaatzaak: Shell moet CO2-uitstoot verlagen]</ref> * ''Sjport'': [[Villarreal CF|Villarreal]] wintj de [[UEFA Europa League]] daor mit 1-1 (penanties 11-10) van [[Manchester United F.C.|Manchester United]] te winne. 't Aantal nujige penanties waor mit 22 oetzunjerlik groet.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6135775/villarreal-verrast-united-na-zinderende-penaltyreeks-en-wint-europa-league.html Nu.nl - Villarreal verrast United na zinderende penaltyreeks en wint Europa League]</ref> ;24 mei * ''Afrika'': [[Assimi Goïta]], kóllenel en vice-presidentj van [[Mali]], zèt in 'ne coup presidentj [[Bah Ndaw]] aaf. Ndaw waor in september 2020 zelf daor 'ne coup aan de mach gekómme. ;23 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Eric Carle]], bekindj van 't kingerbook "Rupsje Nooitgenoeg", sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.htmlhttps://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.html ''Schrijver Eric Carle (91) van kinderboek Rupsje Nooitgenoeg overleden''. Nu.nl - 27 mei 2021]</ref> * ''Oes-Europa'': 'ne Vlöch van [[Ryanair]] mit aan baord de Wit-Róssische oppositiefiguur [[Roman Protasevitsj]] weurt op las van de regering baove [[Wit-Róslandj]] oet de loch gehaold. Protasevitsj weurt nao lanjing astrein gearresteerd. * ''Zuud-Europa'': 'n Kabelbaon in 't Italiaans dörpke [[Stresa]] ([[Piemonte]]) sjtort door sjlech óngerhaud en sabotaasj denaer. Alle inzittende op eine nao kómme óm. * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Grand Prix van [[Monaco]] en pak daomit veur d'n ierste kier de leiing in 't WK-klassemènt. ;22 mei * ''Afrika'': De [[völkaan]] [[Nyiragongo]] in 't oeste van [[Congo-Kinshasa]] bersj oet. 32 luuj kómme óm en in diverse dörper róndj [[Goma]] is groete materieel sjaoj. * ''Sjport'': Mit zienen 41e gool van 't sezón brik [[Robert Lewandowski]] 't aud record van [[Gerd Müller]], wat jaorelank veur ónversjlaonbaar woort gehauwe.<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/fc-bayern-fc-augsburg-5-2-robert-lewandowski-holt-sich-den-rekord-76484288.bild.html Bild - Das 41. Tor! Lewy-Rekord Sekunden vorm Abpfiff]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Italië wintj de 65e editie van 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje "Zitti e buoni", oetgeveurd door [[Måneskin]]. ;20 mei * ''Midde-Oeste'': Op initiatief van [[Egypte]] sjlete [[Israël]] en [[Hamas]] 'ne waopesjtilsjtandj. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt daor e 3-3 gelieksjpael taege Anderlecht veur de 17e kier kampión voetbal van 't Belsj. ;18 mei * ''Belsj Limburg'': Kepraol en sjeetinsjtructeur Jürgen C. oet [[Lanker]] vertrèk zjwaorbewaopendj mit 't veurnumme zich mit geweld taege de euverheid te waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210518_95838020 De Standaard - Meest onrustwekkende wapens van militair teruggevonden, klopjacht gaat verder]</ref> ;10 mei * ''Frankriek'': De Franse [[seriemaordenaer]] [[Michel Fourniret]], biegenaamp 't 'mónster van de Ardenne', sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210510_94290438 De Standaard - Seriemoordenaar Michel Fourniret overleden]</ref> ;2 mei * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 35e kier landskampión daor mit 4-0 van [[FC Emmen]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In [[Gebrook]] weurt 'ne man doedgesjote. De pelitie haet miejer verdachte in beeld.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6131101/dode-bij-schietincident-in-limburgs-hoensbroek-politie-zoekt-verdachten.html Nu.nl - Dode bij schietincident in Limburgs Hoensbroek, politie zoekt verdachten]</ref> ;1 mei * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen detectiveauteur [[Pieter Aspe]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210501_97142266 De Standaard - Succesauteur Pieter Aspe overleden]</ref> ===april=== ;30 april * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Hans van Baalen]] ([[VVD]]) sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6130673/vvd-politicus-hans-van-baalen-60-overleden-na-kort-ziekbed.html Nu.nl - VVD-politicus Hans van Baalen (60) overleden na kort ziekbed]</ref> ;29 april * ''Kóns en cultuur'': De Marokkaans-Nederlandse sjriever [[Hafid Bouazza]] sjtörf op 51-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6130456/auteur-hafid-bouazza-51-overleden-na-ziekte.html Nu.nl - Auteur Hafid Bouazza (41) overleden na ziekte]</ref> ;28 april * ''Vereinigde Sjtaote'', ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Michael Collins]], bekindj vanne Apollo 11-missie in juli [[1969]], sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6130365/astronaut-eerste-maanlanding-michael-collins-90-overleden.html NU.nl - Astronaut eerste maanlanding Michael Collins (90) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De door de regering ingesjtèlde [[aovendjklok]] löp aaf. Ouch winkele en terrasse gaon weer aop. ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Franse modeóntwerper [[Alber Elbaz]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_93528339 De Standaard - Modeontwerper Alber Elbaz onverwacht overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj [[Luuk-Bastenaoke-Luuk]] bie de vrouwluuj, en [[Tadej Pogačar]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Racing Gènk]] wintj de [[Croky Cup]] daor in de finaal mit 1-2 van [[Standard Luuk]] te winne.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_97454948 De Standaard - Racing Genk klopt Standard in spannende bekerfinale]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 93e [[Academy Awards]] weurt ''[[Nomadland]]'' bekroend tot bèste film, [[Anthony Hopkins]] tot bèsten acteur en [[Frances McDormand]] tot bèste actries. ;24 april * ''Kóns en cultuur'': De Oesteriekse mezzosopraan [[Christa Ludwig]] sjtörf op 93-jäörige laeftied. ;21 april * ''Zuudoes-Azië'': D'n Indonesischen [[óngerzieboot]] ''KRI Nanggala (402)'' raak mit 53 opvarendje vermis in de [[Balizie]]. Later bliek det ze gezónken is en daobie in drie sjtökker is gebraoke. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de zevende kier de [[Welzje Piel]] bie de vrouwluuj, 'n absoluut record. [[Julian Alaphilippe]] wintj bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjinge NOS</ref> ;20 april * ''Vereinigde Sjtaote'': Derek Chauvin, de blauwe dae [[George Floyd]] bie 'n arrestatie haet verwörg, weurt sjöljig bevónge.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-trial-04-20-21/index.html CNN.com - Derek Chauvin guilty in death of George Floyd]</ref> * ''Afrika'': [[Idriss Déby Itno]], saer 1990 presidentj van [[Tsjaad]], sjtörf op 68-jäörige laetied, volgens officieel berichte aan oorlogswónje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210420_94557859 De Standaard - President van Tsjaad overleden door oorlogsverwondingen, één dag na herverkiezing]</ref> * ''Sjport'': Daor e verlees taege [[Arminia Bielefeld]] degradeert [[Schalke 04]] oet de [[Bundesliga (hierevoetbal)|Bundesliga]].<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/schalke-04-letzter-funke-hoffnung-weg-schalke-abgestiegen-76137172.bild.html Bild - Schalke abgestiegen!]</ref> ;19 april * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Willy van der Kuijlen]] sjtörf op 74-jäörige laeftied aan complicaties van de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.volkskrant.nl/sport/mister-psv-willy-van-der-kuijlen-op-74-jarige-leeftijd-overleden~b2272455/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=twitter De Volkskrant - ‘Mister PSV’ Willy van der Kuijlen op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Mars (planeet)|Mars]]helikopter Ingenuity, deil van de [[Perseverance]]-missie, vluug euver 't oppervlaak van Mars. 't Is d'n ierste kier det e minsjelik tuug 'n gecontroleerde vlöch door 'n boetenaerdse atmosfeer deit.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/jpl/ingenuity-s-first-black-and-white-image-from-the-air NASA - Ingenuity’s First Black-and-White Image From the Air]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Walter Mondale]], van 1977 bis 1981 vice-presindentj ónger [[Jimmy Carter]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.axios.com/walter-mondale-dies-vice-president-f8b5bfaf-bec1-44c5-8120-811c6f1a664b.html?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=editorial&utm_content=politics-breaking Axois - Former Vice President Walter Mondale dies at 93]</ref> ;18 april * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wintj de [[Amstel Gold Race 2021|Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj, en [[Wout Van Aert]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak veur d'n twintigste kier de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker veur mansluuj]] daor in de finale mit 2-1 te winne van [[SBV Vitesse]]. * ''Sjport'': Twelf Europese voetbalclubs prizzentere e plan veur de [[Super League]], 'n gesjlaote competitie die de [[UEFA Champions League]] zouw mótte vervange.<ref>[https://thesuperleague.nl/#landing_slides Officieel Website]</ref> Direk denao kómme väöl luuj en organisaties mit koej reacties. ;16 april * ''Naord-Amerika'': [[Raúl Castro]] sjtop es leier van de Communistische Partie op [[Cuba]]. Iejer sjtopde hae al es presidentj van 't landj. ;10 april * ''Sjport'': De Ierse [[Rachael Blackmore]] wintj mit [[Minella Times]] de [[Grand National]]. Ze is de ierste vrouwelike ruter die dit evenemènt wintj. ;9 april * ''Nederlands Limburg'': Gouvernäör [[Theo Bovens]] en 't Colleesj van [[Gedeputeerde Sjtaote]] sjtappe op in de naosjleip van de Vrehen-affair.<ref>[https://www.1limburg.nl/gouverneur-theo-bovens-stapt-op-ruimte-voor-nieuwe-start?context=default 1Limburg - Gouverneur Theo Bovens stapt op: 'Ruimte voor nieuwe start']</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse [[prins-gemaal]] [[Philip van Griekelandj en Daenemarke|Philip]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rapper Earl Simmons, baeter bekèndj es [[DMX]], sjtörf op 50-jäörige laeftied aan de dènkelike gevolge van 'nen [[euverdosis]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6126157/rapper-dmx-50-overleden-na-mogelijke-overdosis-drugs.html Nu.nl - Rapper DMX (50) overleden na mogelijke overdosis drugs]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse zjuris [[Ramsey Clark]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/ramsey-clark-dead/2021/04/10/70314e68-9949-11eb-a6d0-13d207aadb78_story.html Washington Post - Ramsey Clark, attorney general who became a critic of U.S. policies, dies at 93]</ref> ;7 april * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taalweitesjapper [[Pieter Muysken]] sjtörf op 70- of 71-jäörige laeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/04/overleden-pieter-muysken-1950-2021/ Neerlandistiek.nl - Overleden: Pieter Muysken (1950 – 2021)]</ref>{{doedbekèndj}} ;4 april * ''Sjport'': D'n Daen [[Kasper Asgreen]] wintj de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj. [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;1 april * ''Nederlandj'': 'n [[Motie van wantroewe]] weurt ingedeendj taege [[Mark Rutte]] en gesjteund door de ganse oppositie, naodet dudelik weurt det Rutte euver details oet de formatie haet gelaoge. ===miert=== ;31 miert * ''Belsj'': 'ne Brusselse richter verordonneert det de Belzje sjtaot alle maotraegele taege [[COVID-19]] binne de dartig daag mót sjrappe, of in 'ne baetere wèttelike basis deveur mót veurzeen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210331_94032383 De Standaard - Rechter veroordeelt overheid tot opheffen alle coronamaatregelen]</ref> ;29 miert * ''Afrika'': De ''Ever Given'' weurt losgetrokke naodet ze 'n klein waek 't [[Suezkenaal]] haet geblokkeerd. * ''Sjport'': De Nederlandse gehandicapdesnowboardster [[Bibian Mentel]] sjtörf op 48-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6120666/bibian-mentel-48-overleden-aan-gevolgen-kanker.html Nu.nl - Bibian Mentel (48) overleden aan gevolgen kanker]</ref> ;28 miert * ''Sjport'': [[Wout Van Aert]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj, en [[Marianne Vos]] bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;26 miert * ''Nederlands Limburg'': De CDA-[[Gedeputeerde Staote|gedeputeerde]] [[Ger Koopmans]] en [[Hubert Mackus]] sjtappe op nao e sjendal róndj hunne partiegenoet [[Herman Vrehen]].<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6124164/cda-gedeputeerden-in-limburg-treden-per-direct-af-om-subsidieaffaire.html Nu.nl - CDA-gedeputeerden in Limburg treden per direct af om subsidieaffaire]</ref> ;23 miert * ''Afrika'', ''Economie'': 't Containersjeep de ''[[Ever Given]]'' sjtrand in 't [[Suezkenaal]], wat hiedaor lankdoerig weurt geblokkeerd. ;22 miert * ''Sjport'': D'n Amerikaanse basketballer [[Elgin Baylor]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6123451/legendarische-basketballer-elgin-baylor-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Legendarische basketballer Elgin Baylor op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 miert * ''Belsj'': De [[SP.A]] verangert häöre naam officieel in [[Vooruit]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210321_93744731 De Standaard - SP.A is officieel Vooruit: ‘Definitief afstand van de stilstand’]</ref> ;20 miert * ''Sjport'': De Belsj [[Jasper Stuyven]] wintj [[Milaan-Sanremo]]. Hae blief daomit de favoriete veur.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_95657462 De Standaard - Jasper Stuyven wint Milaan-Sanremo]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Astrid Roemer]] krieg es ierste Surinamer/se de [[Pries van de Nederlandse Lèttere]] toegekèndj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_94897039 De Standaard - Astrid H. Roemer krijgt als eerste Surinaamse de Prijs der Nederlandse Letteren]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Egypte|Egyptische]] sjriefster [[Nawal El Saadawi]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6123190/egyptische-schrijfster-en-feminist-nawal-el-saadawi-89-overleden.html Nu.nl - Egyptische schrijfster en feminist Nawal El Saadawi (89) overleden]</ref> ;17 miert * ''Nederlandj'': In Nederlandj zeen verkezinge veur de [[Twiede Kamer]]. De [[VVD]] van premier [[Mark Rutte]] hilt zich, [[D66]] weurt de twiede groetste, dewiel de extreemrechse partieë zoe groet waere es alle linkse partieë same. In totaal haole neet minder es zevetien partieë de Kamer. * ''Afrika'': [[John Magufuli]], de zittende presidentj van [[Tanzania]], sjtörf op 61-jäörige laeftied; volgens officieel berichgaeving aan 'n hertkrenkde.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6122534/controversiele-president-van-tanzania-john-magufuli-61-overleden.html Nu.nl - Controversiële president van Tanzania John Magafuli (61) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Abelpries]] veur 2021 weurt toegekèndj aan [[László Lovász]] en [[Avi Wigderson]] óm häör biedrage aan [[complexiteitstheorie|complixiteits-]] en [[grafetheorie]].<ref>[https://www.abelprize.no/c76389/seksjon/vis.html?tid=76390 Abel Prize - The Abel Prize Laureates 2021 International Page]</ref> ;10 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit 't economisch sjteunpakkèt van 1,9 biljón dollar, in de geamendeerde vörm wie door de Senaot aongenom.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/stimulus-house-vote-03-10-21 CNN.com - Congress passes Biden's Covid-19 stimulus bill]</ref> ;9 miert * ''Belsj'': Naodet 't de Belzje pelitie lök berichte versjleuteld mit [[SkyECC]] te krake, waere tientalle krimmenele opgepak en groete kwantiteite drugs en geld in besjlaag genome.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210309_95926061 De Standaard - Grote drugsoperatie in het hele land: 17 ton cocaïne en 1,2 miljoen euro in beslag genomen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen dirizjènt [[James Levine]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210317_95760252 De Standaard - Beroemde Amerikaanse dirigent James Levine op 77-jarige leeftijd overleden]</ref> ;6 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wint d'n Italiaanse fietsrenklassieker [[Strade Bianche]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210306_95623542 De Standaard - Superieure Van der Poel wint Strade Bianche]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': Nao 't Hoes van Aafgevaerdigde sjtump ouch de Senaat in mit 't ómvankriek COVID-sjteunplan van [[Joe Biden]], is 't dan ouch mit 'n paar aanpassinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/03/05/politics/senate-covid-relief-vote-a-rama/index.html CNN.com - Senate passes Biden's $1.9 trillion Covid relief plan after all-night votes]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandsen oetvinder [[Lou Ottens]], dae bie [[Philips]] ónger mie 't [[cassettebendje]] bedach, sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ed.nl/eindhoven/lou-ottens-philips-uitvinder-cassettebandje-overleden-we-waren-als-kleine-jongens-die-leuk-aan-het-spelen-waren~af8a81cd Eindhovens Dagblad - Lou Ottens, Philips-uitvinder cassettebandje, overleden: ‘We waren als kleine jongens die leuk aan het spelen waren’]</ref> ;3 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Jeroen van Merwijk]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://www.ad.nl/show/cabaretier-jeroen-van-merwijk-65-overleden~a448347e/ AD - Cabaretier Jeroen van Merwijk (65) overleden]</ref> ;1 miert * ''Frankriek'': [[Lies vaan staotshoofde vaan Fraankriek|Ex-presidentj]] [[Nicolas Sarkozy]] weurt óm [[corruptie]] tot drie jaor gevangenis veroerdeild, wovan twie veurwaerdelik.<ref>[https://www.lemonde.fr/politique/article/2021/03/01/nicolas-sarkozy-condamne-a-trois-ans-de-prison-dont-un-an-ferme-dans-l-affaire-des-ecoutes_6071580_823448.html Le Monde - Nicolas Sarkozy condamné à trois ans de prison dont un an ferme dans l’affaire des écoutes]</ref> ===fibberwarie=== ;27 fibberwarie * ''Sjport'': [[Davide Ballerini]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj, en [[Anna van der Breggen]] bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210227_96661845 Het Nieuwsblad - Daar is de nieuwe Ballerini]</ref> ;26 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit e sjteunpakkèt aan 1,9 biljón [[Amerikaansen dollar|dollar]] veur door [[COVID-19]] en de daotaege getroffe maotregele geraakde sectore.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/02/26/politics/stimulus-package-covid-relief-house-vote/index.html CNN.com - House passes Biden's $1.9 trillion Covid relief package]</ref> ;21 fibberwarie * ''Sjport'': De Serf [[Novak Djokovic]] pak ziene negenden titel op de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor de Rus [[Dmitri Medvedev]] in drie sets (6-3, 6-4, 6-2) te versjlaon. ;20 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': E vleegtuig op weeg vaan [[Mestreech Aoke Airport]] nao [[New York]] struit kort nao zien opstijge motoroonderdeile, die op [[Meersje|Meerse]] terechkoume.<ref>[https://www.1limburg.nl/vliegtuig-verliest-metaaldelen-boven-meerssen?context=default 1Limburg - Vliegtuig verliest metaaldelen boven Meerssen]</ref> * ''Sjport'': De Japanse [[Naomi Osaka]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van de Amerikaanse [[Jennifer Brady]] te winne. ;19 fibberwarie * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Leopold Lippens]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210219_94461892 De Standaard - Burgemeester van Knokke-Heist Leopold Lippens overleden]</ref> ;18 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De Nederlands-Limburgse politicus [[Jan Mans]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/oud-politicus-jan-mans-pvda-overleden?context=topstory 1Limburg - Oud-politicus Jan Mans (PvdA) overleden]</ref> ;16 fibberwarie * ''Nederlandj'': De [[aovendklok|aovendjklok]], die de regering hauw ingesjtèld óm de verbreiing van [[COVID-19]] taege te gaon, weurt op las van de richter per direk opgeluf. Dezelfden daag weurt dit besjluut in hoeger beroop weer opgesjort.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6116806/geen-avondklok-meer-en-toen-toch-wel-weer-dit-gebeurde-er-dinsdag.html Nu.nl - Geen avondklok meer, en toen toch wel weer: dit gebeurde er dinsdag]</ref> ;15 fibberwarie * ''Economie'': De Nigeriaanse [[Ngozi Okonjo-Iweala]] weurt tot ierste vrouwelike en ierste Afrikaanse veurzitter van de [[WHO]] gekoze. * ''Kóns en cultuur'': D'n Dominicaanse muzikantj [[Johnny Pacheco]], pioneer van de [[salsa]], sjtörf op 85-jäörige laeftied aan complicaties van 'n lóngóntsjtaeking.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/feb/16/johnny-pacheco-co-founder-new-york-latin-label-fania-dies-aged-85 The Guardian - Johnny Pacheco, co-founder of New York's Latin label Fania, dies aged 85]</ref> ;14 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': D'n Argentiense politicus [[Carlos Menem]], dae van 1989 bis 1999 presidentj van 't landj waor, sjtörf op 90-jäörige laeftied. ;13 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': De [[Senaat (Vereinigde Sjtaote)|Senaat]] sjprik ex-presidentj [[Donald Trump]] vrie van opsjteuke tot 'ne coup. Veur 'n veroerdeiling wier 'n twiedriede miejerheid nujig gewaes. ;10 fibberwarie * ''Belsj'': De jezuïet en politicus [[Luc Verstreylen]], sjtichter van [[Groen|Agalev]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210210_97999786 De Standaard - Agalev-stichter Luc Versteylen (93) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen oetgaever [[Larry Flynt]], bekèndj van 't [[pornografie|pornoblaad]] ''[[Hustler]]'', sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2368182-amerikaanse-porno-uitgever-larry-flynt-78-overleden.html NOS.nl - Amerikaanse porno-uitgever Larry Flynt (78) overleden]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Chick Corea]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://glidemagazine.com/253567/jazz-keyboard-legend-chick-corea-dies-at-79/ Glide Magazine - Jazz Keyboard Legend Chick Corea Dies at 79]</ref> ;8 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse loupster [[Els Vader]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.telegraaf.nl/sport/1202492278/voormalig-topatlete-els-vader-61-overleden De Telegraaf - Voormalig topatlete Els Vader (61) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Mary Wilson]], bekèndj van [[The Supremes]], sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.foxla.com/news/mary-wilson-of-the-iconic-music-group-the-supremes-dies-at-76 Fox11 - Mary Wilson of the iconic music group, The Supremes, dies at 76]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': De 55e editie van de [[Super Bowl]] weurt gewonne door de [[Tampa Bay Buccaneers]], die de [[Kansas City Chiefs]] mit 31-9 versjlaon.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6115040/tampa-bay-buccaneers-wint-super-bowl-zevende-titel-voor-tom-brady-43.html Nu.nl - Tampa Bay Buccaneers wint Super Bowl, zevende titel voor Tom Brady (43)]</ref> ;5 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rockband [[Golden Earring]] sjtop per direk naodet bekèndj weurt det gitaris [[George Kooymans]] aan [[ALS]] liet en neet mie kan optrejje.<ref>[https://www.ad.nl/show/ziekte-george-kooymans-betekent-einde-van-golden-earring-dit-is-een-doodsklap~aab3d5b1/ AD.nl - Ziekte George Kooymans betekent einde van Golden Earring: ‘Dit is een doodsklap’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Christopher Plummer]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2021/film/news/christopher-plummer-dead-sound-of-music-1234901760/ Variety - Christopher Plummer, Legendary ‘Sound of Music’ Star, Dies at 91]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandsen [[hónkbal]]ler [[Hans Urbanus]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2367677-honkbalpionier-han-urbanus-op-93-jarige-leeftijd-overleden.html NOS.nl - Honkbalpionier Han Urbanus op 93-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger-sjriever [[Kris De Bruyne]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210204_93953579 De Standaard - Vlaamse muzieklegende Kris De Bruyne (70) overleden]</ref> ;2 fibberwarie * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse veteraan [[Tom Moore]] sjtörf op 100-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-beds-bucks-herts-55881753 BBC News - Captain Sir Tom Moore dies in hospital with coronavirus]</ref> ;1 fibberwarie * ''Zuudoes-Azië'': 't Laeger in [[Myanmar]] begeit 'ne sjtaotsgreep en arresteert [[Aung San Suu Kyi]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6113620/leger-myanmar-pleegt-staatsgreep-omstreden-aung-san-suu-kyi-opgepakt.html Nu.nl - Leger Myanmar pleegt staatsgreep, omstreden Aung San Suu Kyi opgepakt]</ref> ===jannewarie=== ;30 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse elektronicamuzikant en producent [[SOPHIE]] kump op 34-jäörige laeftied óm.<ref>[https://mixmag.net/read/musician-sophie-died-news Mizmag - Musician SOPHIE has died]</ref> ;28 jannewarie * ''Weitesjap'': De Nederlandse sjemis [[Paul Crutzen]], dae in 1995 de [[Nobelpries]] in de Sjemie won óm zien óngerzeuk nao de [[ozonlaog]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2366382-nobelprijswinnaar-scheikunde-paul-crutzen-overleden.html NOS.nl - Nobelprijswinnaar scheikunde Paul Crutzen overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Sjport'': [[Tom Dumoulin]] zeet veur oonbepaolden tied te stoppe mèt fietsrenne.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6107452/ongelukkige-dumoulin-30-stopt-voor-onbepaalde-tijd-met-wielrennnen.html?redirect=1 Nu.nl - Ongelukkige Dumoulin (30) stopt voor onbepaalde tijd met wielrennnen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse talkshowprizzentator [[Larry King]], bekèndj van ónger mie [[CNN]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/kingsthings/status/1352960673978880000 Twitter - @kingsthings - officieel berich]</ref> * ''Róslandj'': In diverse sjtei demonstrere luuj taege de arrestatie van oppositieleier [[Aleksander Navalni]]. D'n ómvank van de proteste is veur Róslandj van óngekènde gruutde. * ''Nederlandj'': Drek nao de inveuring van de aovendklok kump 't op [[Urk]] tot relle en versjendeleringe. De volgenden daag gief 't relle in gans 't landj. ;22 jannewarie * ''Sjport'': D'n Amerikaansen [[hónkbal]]ler [[Hank Aaron]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6106202/amerikaanse-honkballegende-hank-aaron-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse honkballegende Hank Aaron op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 jannewarie * ''Nederlandj'': De [[Twiede Kamer]] sjtump in samesjpraok mit 't kabinèt veur 'n [[aovendklok]] tösje 21.00 en 4.30, die vanaaf 23 jannewarie mót ingaon. De maotraegel is gemeindj óm, in verbandj mit de COVID-19-pandemie, illegaal fieskes taege te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6103926/kamer-achter-avondklok-vanaf-zaterdag-binnenblijven-tussen-2100-en-430-uur.html Nu.nl - Kamer achter avondklok: vanaf zaterdag binnenblijven tussen 21.00 en 4.30 uur]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjtripteikenaer [[Jean Graton]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://www.michelvaillant.com/actualite.php?id=261 Michel Vaillant - Jean Graton nous a quittés]</ref> ;20 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]] weurt beëidig es de 46e [[Lies van presidente van de Vereinigde Sjtaote|presidentj van de]] [[Vereinigde Sjtaote van Amerika]], en [[Kamala Harris]] es ziene vice-presidentj. Ze volge respectievelik [[Donald Trump]] en [[Mike Pence]] op.<ref>Live-oetzenjing [[CNN]]</ref> ;18 jannewarie * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] weurt veurgedrage es nuie fractieveurzitster van de [[PvdA]]. Ze zouw in die functie [[Lodewijk Asscher]] mote opvolge.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6102573/lilianne-ploumen-voorgedragen-als-nieuwe-lijsttrekker-van-pvda.html Nu.nl - Lilianne Ploumen voorgedragen als nieuwe lijsttrekker van PvdA]</ref> ;16 jannewarie * ''Duutsjlandj'': De [[CDU]] keus zich [[Armin Laschet]] es nuje partieliejer. Hae geit [[Angela Merkel]] in die functie opvolge.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/inland/kommentar-mit-armin-laschet-geht-die-cdu-auf-nummer-sicher-17149342.html Frankfurter Allgemeine - Mit Laschet auf Nummer Sicher]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse producentj [[Phil Spector]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.tmz.com/2021/01/17/phil-spector-dead-dies-81/ TMZ - Phil Spector dead at 81]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte III]] treujt aaf óm de [[Toesjlage-affair]]. Ómdet de verkezinge al in 't versjeet ligke, is dit in de ierste plaatsj 'n symbolische daod.<ref>[https://nos.nl/collectie/13855/artikel/2364513-kabinet-rutte-iii-gevallen-om-vernietigend-rapport-toeslagaffaire NOS.nl - Kabinet-Rutte III gevallen om vernietigend rapport toeslagaffaire]</ref> * ''Zuudoes-Azië'': Op [[Celebes]] vèntj 'nen aerdsjóddel plaats mit 'n krach van 6,2. Tientalle luuj kómme óm, väöl hóngerde rake gewóndj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6102362/ruim-800-gewonden-door-aardbeving-op-sulawesi-nog-vier-mensen-overleden.html Nu.nl - Ruim 800 gewonden door aardbeving op Sulawesi, nog vier mensen overleden]</ref> * ''Sjport'': De Franse motorcoureur [[Pierre Cherpin]] sjtörf op 52-jäörige laeftied, naodet hae vief daag iejer in de [[Dakarrally]] waor veróngelök.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6102102/franse-motorcoureur-cherpin-52-overlijdt-vijf-dagen-na-val-in-dakar-rally.html Nu.nl - Franse motorcoureur Cherpin (52) overlijdt vijf dagen na val in Dakar Rally]</ref> ;14 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsjen illusionis [[Siegfried Fischbacher]] (van 't duo [[Siegfried & Roy]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[sjlókdermkanker]].<ref>[https://www.focus.de/kultur/vermischtes/im-alter-von-81-jahren-nach-krebsdiagnose-star-magier-siegfried-fischbacher-ist-gestorben_id_12868600.html Focus.de - Nach Krebsdiagnose: Star-Magier Siegfried Fischbacher ist gestorben]</ref> ;13 jannewarie * ''Noord-Amerika'': [[Donald Trump]] weurt in 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] officieel aangeklaag óm de couppoging van 'n waek iejer. 't Is d'n twiede kier det 'n aafzèttingsproceduur taegen 'm in gank weurt gezat. ;9 jannewarie * ''Zuuoes-Azië'': Kort nao 't opsjtiege sjtort vlöch 182 van [[Sriwijaya Air]], van [[Jakarta]] nao [[Pontianak]], in zie mit 62 luuj aan baord. ;8 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Sociaal medium [[Twitter]] blokkeert 't account van [[Donald Trump]] permanent. Es rae neump 't diverse geweldsverhierlikinge en greujende geweldsdreiging ónger zienen aanhank. Trump haet 't platform es presidentj geraegeld veur officieel bekèndjmakinge en communicatie gebroek.<ref>[https://blog.twitter.com/en_us/topics/company/2020/suspension.html Twitter Blog - Permanent suspension of @realDonaldTrump]</ref> ;6 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Dewiel e debat veur de formeel verkezing van [[Joe Biden]] es presidentj löp, dringe demonsjtrante, aangevuurd door d'n oettraejende presidentj [[Donald Trump]], mit geweld 't [[Capitool (Washington)|Capitool]] in.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/congress-electoral-college-vote-count-2021/h_827fbc8cf8d03aba895c3a2f858d12ec CNN - US Capitol on lockdown after escalating situation among demonstrators]</ref> * ''Nederlandj'': In Nederlandj begintj de vaccinatie taege [[COVID-19]]. Door diverse probleme is ze in dit landj rillatief laat op gank gekómme.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6100359/coronavaccinatie-van-start-eerste-zorgmedewerker-ingeent-in-veghel.html Nu.nl - Coronavaccinatie van start: eerste zorgmedewerker ingeënt in Veghel]</ref> ;5 jannewarie * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Colin Bell]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.mancity.com/news/mens/colin-bell-khaldoon-al-mubarak-63745469 Manchester City - Colin Bell: 1946-2021]</ref> ;4 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Lance O'Brien]] sjtörf op 65-jäörige laeftied nao complicaties van 'n blaasóntsjtaeking.<ref>[https://www.nu.nl/film/6100305/partner-van-bondgirl-tanya-roberts-bevestigt-haar-overlijden-na-misverstand.html Nu.nl - Partner van bondgirl Tanya Roberts bevestigt haar overlijden na misverstand]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse natuurkónjige [[Martinus Veltman]] ([[Nobelpries]] in de Natuurkónde 1999) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.uu.nl/nieuws/nobelprijswinnaar-martinus-veltman-overleden Nu.nl - Nobelprijswinnaar Martinus Veltman overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse beatzenger [[Gerry Marsden]], bekèndj van [[Gerry & The Pacemakers]], sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6099991/youll-never-walk-alone-zanger-gerry-marsden-78-overleden.html Nu.nl - You'll Never Walk Alone-zanger Gerry Marsden (78) overleden]</ref> ;2 jannewarie * ''Afrika'': In [[Niger]], kortbie de grens mit [[Mali]], weurt 'nen aansjlaag op börgers geplaeg, woebie tientalle doeje valle.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210102_97541107 De Standaard - Zware aanslag in grensgebied van Niger]</ref> ;1 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Portugese [[fado]]zenger [[Carlos do Carmo]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210101_97502793 De Standaard - Portugal kondigt nationale dag van rouw af om ‘de stem van Lissabon’ te herdenken]</ref> ==2020== ===december=== ;29 december * ''Zuudoes-Europa'': In [[Kroatië]] vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 6,4 plaats. Zeker zès luuj kómme hiebie óm en tientalle rake gewóndj. De sjók is bis in Duutsjlandj te veule.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6099248/zeker-zes-doden-en-tientallen-gewonden-na-aardbeving-in-kroatie.html Nu.nl - Zeker zes doden en tientallen gewonden na aardbeving in Kroatië]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Franse mode-óntwerper [[Pierre Cardin]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/12/29/le-couturier-francais-pierre-cardin-est-mort_6064748_3382.html Le Monde - Le couturier français Pierre Cardin est mort]</ref> ;27 december * ''Nederlands Limburg'': Veur 't hoes in [[Naer]] van Jos Emants, misdaodjournalis van [[De Limburger]], weurt 'nen handjgranaat gelag.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6098907/handgranaat-aangetroffen-voor-huis-misdaadjournalist-de-limburger.html Nu.nl - Handgranaat aangetroffen voor huis misdaadjournalist De Limburger]</ref> ;24 december * ''Europa, Vereinig Keuninkriek'': De [[EU]] en 't [[Vereinig Keuninkriek]] sjlete 'n hanjelsakkoord wat per 1 jannewarie mót ingaon. Dit akkoord waor nujig ómdet dan d'n euvergankstied vanaaf de [[Brexit]] aaflöp. * ''Kóns en cultuur'': D'n Israëlische violis [[Ivry Gilits]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/podium/nieuws/7051-violist-ivry-gitlis-98-overleden NPO Radio 4 - Violist Ivry Gitlis (98) overleden]</ref> ;23 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Leslie West]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan 'nen hertaanval.<ref>[https://lflmagazine.nl/nieuws/in-memoriam-leslie-west-1945-2020 Lust for Life - In memoriam: Leslie West (1945-2020)]</ref> ;22 december * ''Belsj'': Op 't Belsj waere de ierste luuj taege [[COVID-19]] gevaccineerd.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201222_95373537 De Standaard - Jos Hermans (96) krijgt als eerste Vlaming coronavaccin: ‘Ik hoop honderd jaar te worden’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': 't Brits model [[Stella Tennant]] sjtörf op 50-jäörige laeftied.<ref>[https://www.vogue.com/article/stella-tennant-obituary Vogue - Stella Tennant, the Iconic British Model, Has Died at 50]</ref> ;19 december * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Bram van der Vlugt]] sjtörf op 86-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/media/6097691/acteur-bram-van-der-vlugt-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Acteur Bram van der Vlugt op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Groet-Brittannië en Ierland'': De regering van 't [[Vereinig Keuninkriek]] lègk 't zuudoeste van 't landj zjwaor quarantainemaotraegele op naodet hie 'n nuuj, zier besjmettelike [[mutatie]] van 't [[SARS-CoV-2]] ('t virus wat [[COVID-19]] veroerzaak) hel óm zich haer griep. Versjillende lenj verbeeje of beperke reize van en nao 't landj. ;14 december * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering sjtèlt veur d'n twiede wiedgaonde quarantainemaotraegele in. Ónger mie neet-essentieel winkele waere gesjlaote.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6096677/rutte-vraagt-nederland-nogmaals-om-grote-offers-in-strijd-tegen-corona.html Nu.nl - Rutte vraagt Nederland nogmaals om grote offers in strijd tegen corona]</ref> * ''Sjport'': 't [[KWPN|Nederlands]] dressuurpaerd [[Totilas]], veural bekèndj van zien kure mit [[Edward Gal]], sjtörf op 20-jäörige laeftied nao 'n [[koliek]]. Totilas weurt algemein gezeen es 't bèste dressuurpaerd oets.<ref>[https://www.bokt.nl/forums/viewtopic.php?f=11&t=2013475 Bokt.nl - Dressuurlegende Totilas overleden]</ref><ref>[https://www.eurodressage.com/2020/12/15/totilas-global-dressage-sensation-passed-away Eurodressage - Totilas, Global Dressage Sensation, Passed Away]</ref> ;12 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[country]]zenger [[Charley Pride]], d'n ierste groete zjwarte countrysjter, sjtörf op 86-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://variety.com/2020/music/news/charley-pride-dead-dies-country-music-legend-1234852402/ Variety.com - Charley Pride, Country Music’s First Black Superstar, Dies of COVID-19 at 86]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britsen oteur van sjpionageromans [[John le Carré]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2020/dec/13/john-le-carre-author-of-tinker-tailor-soldier-spy-dies-aged-89 The Guardian - John le Carré, author of Tinker Tailor Soldier Spy, dies aged 89]</ref> ;11 december * ''Kóns en cultuur'', ''Nederlands Limburg'': De Mestreechter zenger en gitaris [[René Innemee]], oonder andere bekènd vaan [[The Press]] en The Revival Band, störf mèt 'ne leeftied vaan 69 jaor aajd.<ref>[https://www.1limburg.nl/zanger-rene-innemee-overleden?context=topstory 1limburg - Zanger René Innemee overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Koreaanse rezjisseur [[Kim Ki-duk]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/film/6096121/zuid-koreaanse-regisseur-kim-ki-duk-59-overleden-aan-gevolgen-coronavirus.html Nu.nl - Zuid-Koreaanse regisseur Kim Ki-duk (59) overleden aan gevolgen coronavirus]</ref> * ''Economie'': De Belzjen óngernummer [[Roland D'Ieteren]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201211_93801891 De Standaard - Baron Roland D’Ieteren overleden]</ref> ;10 december * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Paolo Rossi]], algemeen gezeen es eine van de bèste sjpaelers van zie landj, sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6095752/legendarische-italiaanse-voetballer-paolo-rossi-64-overleden.html Nu.nl - Legendarische Italiaanse voetballer Paolo Rossi (64) overleden]</ref> ;7 december * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse tillevisiemaeker [[Ursul de Geer]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6095411/televisiemaker-en-regisseur-ursul-de-geer-op-74-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Televisiemaker en regisseur Ursul de Geer op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever, oetgaever en mediafiguur [[Martin Ros]] sjtörf op 83-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6095460/schrijver-martin-ros-op-83-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijver Martin Ros op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;5 december * ''Kóns en cultuur'': Op de [[Matinee op de Vrije Zaterdag]] geit ''May'' van [[Louis Andriessen]] in premièr. 't Weurt 't lèste werk van Andriessen, dae aan de krenkde van Alzheimer liet.<ref>Live-oetzenjing [[NPO Radio 4]]</ref> ;2 december * ''Frankriek'': De Franse politicus [[Valéry Giscard d'Estaing]], [[Lies vaan staotshoofde vaan Fraankriek|presidentj]] van 1974 bis 1981, sjtörf op 94-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/12/02/valery-giscard-d-estaing-ancien-president-de-la-republique-est-mort_6061969_3382.html Le Monde - Valéry Giscard d’Estaing, ancien président de la République, est mort]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer en prizzentator [[Frank Kramer]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6094127/presentator-en-oud-voetballer-frank-kramer-op-73-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Presentator en oud-voetballer Frank Kramer op 73-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 december * ''Duutsjlandj'': In [[Trier]] veurt 'ne man expres in op winkelend pebliek. Hiebie kómme vief luuj óm.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/kriminalitaet/trier-nach-der-amokfahrt-eine-versehrte-stadt-17081748.html Frankfurter Allgemeine - Eine versehrte Stadt]</ref> ===november=== ;28 november * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[David Prowse]], veural bekèndj in ziene rol van [[Darth Vader]], sjtörf op 85-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-55117704 BBC News - Dave Prowse: Darth Vader actor dies aged 85]</ref><ref>[https://www.thesun.co.uk/tvandshowbiz/13332754/darth-vader-actor-dave-prowse-died-of-covid/ The Sun - David Prowse dead – Darth Vader actor, 85, died of coronavirus after two-week hospital battle]</ref> ;25 november * ''Sjport'': D'n Argentiense voetballer [[Diego Maradona]], algemein gezeen es eine van de groetste voetballers oets, sjtörf op 60-jäörige laeftied aan 'nen hertsjtilsjtandj.<ref>[https://g1.globo.com/globonews/estudio-i/video/maradona-morre-aos-60-anos-9051206.ghtml GloboNews - Maradona morre aos 60 anos]</ref> * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en Milieu'': Aan d'n [[Ezerbaak]] weurt 'n veur Nederlandj nuuj soort [[sjlekke|sjlek]] gevónge, ''[[Daudebardia rufa]]''.<ref>[https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=26970 Nature Today - Nieuwe Nederlandse halfnaaktslak]</ref> ;23 november * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Donald Trump]] sjtump toe in 't beginne van de machseuverdrach nao [[Joe Biden]]. * ''Nederlandj'': [[Thierry Baudet]] sjtop es aanveurder es liestrèkker van 't [[Forum voor Democratie]], de partie die hae zelf haet opgerich. Aanleiing is e sjendal mit de jóngere-aafdeiling van de partie.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/23/thierry-baudet-stopt-als-lijsttrekker-en-leider-forum-voor-democratie-a4021092?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twitter&utm_content=&utm_term=20201118 NRC Handelsblad - Thierry Baudet stopt als lijsttrekker en leider Forum voor Democratie]</ref> ;20 november * ''Nederlands Limburg'': Jos B. weurt tot 12 jaor gevangenissjtraof veroerdeild veur 't misbroeke en al of neet expres verwörge van [[Nicky Verstappen]], plus zès maondj veur 't bezit van [[kènjerporno]]. Hae zaet direk in hoeger beroop te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6091710/jos-b-krijgt-12-jaar-cel-voor-misbruiken-nicky-verstappen-met-fatale-afloop.html Nu.nl - Jos B. krijgt 12 jaar cel voor misbruiken Nicky Verstappen met fatale afloop]</ref> ;19 november * ''Weitesjap'': De [[radiotelescoop]] in de [[Puerto Rico|Puerto Ricaanse]] sjtad [[Arecibo]] weurt aafgesjreve. De sjaoj van diverse orkane bliek neet mie te ripperere.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6091651/iconische-arecibo-radiotelescoop-in-puerto-rico-niet-meer-te-repareren.html Nu.nl - Iconische Arecibo-radiotelescoop in Puerto Rico niet meer te repareren]</ref> ;18 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetbalkeeper [[Pim Doesburg]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6091262/oud-keeper-en-eredivisie-recordhouder-pim-doesburg-77-overleden.html Nu.nl - Oud-keeper en Eredivisie-recordhouder Pim Doesburg (77) overleden]</ref> * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Willy Kuipers]] ([[Volksunie]], [[N-VA]]) sjtörf op 83-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201118_93926764 Volksunie-nestor Willy Kuijpers overleden]</ref> ;16 november * ''Sjport'': [[Harry van Raaij]], ex-veurzitter van [[PSV]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.psv.nl/nieuwspagina/artikel/harry-van-raaij-overleden-.htm PSV - Harry van Raaij overleden]</ref> ;15 november * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de [[Grand Prix]] van Turkije en haolt hiemit ziene zevende waereldtitel. Hiemit kump hae op gelieke huugde mit [[Michael Schumacher]].<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6090550/hamilton-pakt-historische-zevende-wereldtitel-in-stijl-met-zege-in-turkije.html Nu.nl - Hamilton pakt historische zevende wereldtitel in stijl met zege in Turkije]</ref> * ''Nederlands Limburg'': E protes tege Zwarte Piet op de [[Vriethof (Mestreech)|Vriethof]] weurt veurtijeg aofgebroke nao oonder mie dreiging vaan tegedemonstrante.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6090599/kozp-betogers-verlaten-maastricht-vanuit-geheime-locatie-na-onrustige-dag.html Nu.nl - KOZP-betogers verlaten Maastricht vanuit 'geheime locatie' na onrustige dag]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[India]]sen acteur [[Soumitra Chatterjee]] sjtörf op 85-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://indianexpress.com/article/lifestyle/life-style/soumitra-chatterjee-no-more-some-lesser-known-facts-about-the-acting-stalwart-7052381/#:~:text=a%20real%20competition.-,Apart%20from%20being%20a%20talented%20actor%2C%20Chatterjee%20was%20also%20known,Honneur%20%E2%80%93%20France's%20highest%20civilian%20honour. The Indian Express - Soumitra Chatterjee no more: Some lesser-known facts about the acting stalwart]</ref> * ''Sjport'': 'ne Chinesen investeerder köp de Vlaamse [[doevesport|sjportdoef]] New Kim veur e recordbedraag van 1,6 miljón euro.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201115_94001084 De Standaard - New Kim uit Berlaar is ‘duurste duif ooit in Europa’ na veiling voor 1,6 miljoen euro]</ref> * ''Zuud-Amerika'': Zès daag nao 't óntsjlaag van Martin Vizcarra es presidentj van [[Peru]] lèk zienen opvolger Manuel Merino, es gevolg van zjwaor proteste wobie zelfs 'nen doeje vilt, 't werk alweer denaer.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201115_96389574 De Standaard - Peruaanse interimpresident Merino treedt af na dodelijke protesten]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje radiopresentatries [[Lutgart Simoens]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201115_97108348 De Standaard - Radiopresentatrice Lutgart Simoens overleden]</ref> ;13 november * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse massamaordenaer [[Peter Sutcliffe]], baeter bekèndj es de 'Yorkshire Ripper', sjtörf op 74-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-54874713 BBC News - Yorkshire Ripper Peter Sutcliffe dies]</ref> ;11 november * ''Midde-Oeste'': Prins [[Chalifa bin Salman al-Chalifa]], premier van [[Bahrein]] saer de ónaafhenkelikheid in 1971, sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201111_94070289 De Standaard - Langstzittende premier ter wereld overleden]</ref> * ''Oes-Azië'': De ganse prodemocratische oppositie van [[Hong Kong]] sjtap oet protes op naodet de Chinese regering veer van hun collega's haet óntsjlage.<ref>[https://www.scmp.com/news/hong-kong/politics/article/3109454/mass-resignation-hong-kong-opposition-lawmakers-after South China Morning Post - Mass resignation of Hong Kong opposition lawmakers after Beijing rules on disqualification]</ref> ;10 november * ''Oes-Europa'': [[Armenië]], [[Azerbeidzjan]] en [[Róslandj]] sjlete 'n euvereinkóms veur 'n inj te make ane [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)|kreeg]] euvere betwisde regio [[Hoeg-Karabach]]. Presidentj [[Poetin]] sjik twiedoezend soldaote nao de frontlinie veur de vraej te beware.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/woedende-armeniers-bestormen-regeringsgebouw-na-vredesdeal~a04effb0/ ''Woedende Armeniërs bestormen regeringsgebouw na vredesdeal''. AD - 10 november 2020]</ref> ;9 november * ''Weitesjap'': Tesrizzeltate gaeve aan det 't [[vaccin]] taege [[COVID-19]] det de firma [[Pfizner]] óntwikkelt, veur 90% effectief is en gein groete biewirkinge kèntj.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2020/nov/09/covid-19-vaccine-candidate-effective-pfizer-biontech The Guardian - Covid-19 vaccine candidate is 90% effective, says Pfizer]</ref> * ''Afrika'': Moslimextremiste vermaorde volgens sjtaotsmedia in 't naorde van [[Mozambique]] mie es 50 börgers.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-africa-54877202 BBC News - Militant Islamists 'behead more than 50' in Mozambique]</ref> * ''Nederlandj'': 't Kabinèt kónjig aan 't aafsjtaeke van vuurwerk de kómmende jaorwisseling gans te verbeeje, óm d'n drök op de zörg in de COVID-19-pandemie neet wiejer te verhoege.<ref>[https://nos.nl/artikel/2355867-kabinet-komt-voor-dit-jaar-met-algeheel-vuurwerkverbod.html NOS.nl - Kabinet komt voor dit jaar met algeheel vuurwerkverbod]</ref> * ''Zuud-Amerika'': 't Parlemènt van [[Peru]] zèt de van [[corruptie]] besjöldigde presidentj [[Martín Vizcarra]] aaf.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6089395/peruaanse-president-vizcarra-afgezet-door-parlement.html Nu.nl - Peruaanse president Vizcarra afgezet door parlement]</ref> ;8 november * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj de [[Runj van Sjpanje]].<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]] ([[NPO]] Radio 1)</ref> ;7 november * ''Midde-Oeste'': De [[Vereinigde Arabische Emirate]] make hun sjtraofrech liberaalder. [[Alcohol]]gebroek, [[samewoene]] en [[zelfmaord]] waere gedecriminaliseerd, en [[iervraak]] weurt vanaaf noe es maord behanjeld.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2020/11/7/uae-announces-relaxing-of-islamic-laws-for-personal-freedoms Al Jazeera English - UAE announces relaxing of Islamic laws for personal freedoms]</ref> ;6 november * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Geoffry Palmer]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-54838209 BBC News - Geoffrey Palmer, TV and film actor, dies at 93]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen animator [[Ken Spears]], bekèndj van [[Scooby Doo]], sjtörf op 82-jäörige laeftied aan de gevolge van dementie.<ref>[https://www.nu.nl/film/6089387/scooby-doo-bedenker-ken-spears-82-overleden.html Nu.nl - Scooby-Doo-bedenker Ken Spears (82) overleden]</ref> ;3 november * ''Naord-Amerika'': Bie presidentsverkezinge in de [[Vereinigde Sjtaote]] wintj d'n Democratische kandidaat [[Joe Biden]] van zienen taegesjtenjer, de zittende presidentj [[Donald Trump]]. D'n oetsjlaag liet dagelank op zich wachte en Trump weigert zie verlees te erkènne.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/trump-biden-election-results-11-07-20/index.html CNN - Liveblog verkezinge: Joe Biden elected president] (titel op 7 november óm 18.00 oer Midde-Europesen tied)</ref> * ''Natuur en milieu'', ''Midde-Amerika'': Orkaan Eta kump aan landj in [[Nicaragua]]. Hae zal de daag dao-op in dat landj zoewie in [[Guatemala]], [[Cuba]] en [[Florida]] veur zoe'n 250 doeje zörge. ;2 november * ''Oosteriek'': In [[Wene]] kómme bie 'nen aansjlaag op 'n synagoog veer luuj óm, diverse rake gewóndj. [[IS]] eis d'n aansjlaag op. * ''Zuud-Azië'': Bie 'n sjeetpartie op de campus van de universiteit van [[Kaboel]] waere 35 luuj doedgesjote. * ''Kóns en cultuur'': 't Kènjerleedje ''[[Baby shark]]'' haolt ''[[Despacito]]'' in es meisbekeke video op [[YouTube]]. Allebei zeen ze op det memènt zoe'n 7 miljard kier bezeen.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/nov/02/baby-shark-becomes-most-viewed-youtube-video-ever-beating-despacito The Guardian - Baby Shark becomes most viewed YouTube video ever, beating Despacito]</ref> ;1 november * ''Nederlands Limburg'': In de bösj bie [[Gäöl (dörp)|Gäöl]] weurt 'n illegaal fjès gehawte. De pelitie bekeurt zwa'n hóngerd luuj.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6087537/politie-grijpt-in-bij-illegaal-feest-limburg-zon-100-bekeuringen-uitgedeeld.html Nu.nl - Politie grijpt in bij illegaal feest Limburg, zo'n 100 bekeuringen uitgedeeld]</ref> * ''Oes-Azië'': Orkaan Goni kump in de [[Filipiene]] aan landj. Hae zal oetènjelek 24 doeje eise en enorm materieel sjaoj veroerzake. ===oktober=== ;31 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Sean Connery]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-54761824 BBC News - Sean Connery: James Bond actor dies aged 90]</ref> * ''Belsj Limburg/Nederlands Limburg'': D'n [[Hasselt|Hesselse]] [[YouTube]]r [[Kastiop]] weurt doed trökgevónge in [[Stein]]. Hae waor al saer 23 oktober vermis.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201031_95244332 De Standaard - Vermiste Youtuber Kastiop dood teruggevonden in Nederland]</ref> * ''Duutsjlandj'': [[Vleegveld Berlin-Brandenburg]] geit nao 'n vertraging van jaore en 'n enorm euversjreiing van 't budget ènjelek aop.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/wirtschaft/auto-verkehr/der-neue-hauptstadtflughafen-ber-ist-endlich-eroeffnet-17029631.html Frankfurter Allgemeine - Der BER ist endlich eröffnet]</ref> ;30 oktober * ''Belsj'': De federaal regering kunjig wiedgaondje quarantainemaotraegele aan, wo-ónger 't sjlete van alle neet-essientieel gesjefte. Premier De Croo zaet wiejer det de maximaal bezètting van de intensieve zörg bekans is bereik.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201030_95924664 De Standaard - Overlegcomité kondigt ‘verstrengde lockdown’ aan: ‘Als intensieve volzet is, gaat de deur op slot’]</ref> * ''Zuudoos-Europa'': [[Turkieë]] en [[Griekelandj]] waere geraak daor 'ne krachtigen [[aerdsjóddel]]. 116 luuj vènje d'n doed, de mieste in Turkieë. * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Nobby Stiles]], sjpaeler in 't [[Ingels voetbalèlftal|Èngels team]] wat in 1966 de [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|waereldtitel]] pakde, sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/football/2020/oct/30/nobby-stiles-world-cup-winner-with-england-1966-manchester-united-dies The Guardian - https://www.theguardian.com/football/2020/oct/30/nobby-stiles-world-cup-winner-with-england-1966-manchester-united-dies]</ref> ;29 oktober * ''Frankriek'': Bie 'nen terroristischen aansjlaag op 'n kirk in [[Nice]] kómme drie luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.lemonde.fr/societe/article/2020/10/29/attaque-au-couteau-a-nice-au-moins-un-mort-et-plusieurs-blesses-l-auteur-interpelle_6057753_3224.html Le Monde - Ce que l’on sait de l’attentat de Nice qui a coûté la vie à trois personnes]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De [[Arbeierspartie (Vereinig Keuninkriek)|Arbeierspartie]] sjors häöre veurmaolige veurzitter [[Jeremy Corbyn]] nao e rapport van de [[Equality and Human Rights Commission]] wat zier kritisch is euver de rol van [[antisemitisme]] in de partie ónger Corbyn zie leiersjap.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-politics-54730425 BBC News - Labour suspends Jeremy Corbyn over reaction to anti-Semitism report]</ref> ;28 oktober * ''Duutsjlandj, Frankriek'': Zoewel de Duutsje es de Franse regering veure sjtrenger maotraegele in taege de aanzjwellende golf van [[COVID-19]]-besjmettinge.<ref>[https://www.lemonde.fr/planete/article/2020/10/28/reconfinement-ecoles-ehpad-deplacements-teletravail-les-principales-annonces-d-emmanuel-macron_6057710_3244.html Le Monde - Reconfinement « à partir de vendredi », écoles, déplacements : les principales annonces d’Emmanuel Macron]</ref><ref>[https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/gesundheit/coronavirus/merkel-verkuendet-einigung-auf-neue-corona-regeln-17024368.html Frankfurter Allgemeine - Merkel verkündet „nationale Kraftanstrengung“]</ref> ;25 oktober * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de Grand Prix van Portimão (Portugal). 't Is zien 92e GP-wins; hiemit brik hae 't record van [[Michael Schumacher]].<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6079409/hamilton-overtreft-schumacher-met-92e-zege-in-formule-1.html Nu.nl - Hamilton overtreft Schumacher met 92e zege in Formule 1]</ref> * ''Sjport'': De Brit [[Tao Geoghegan Hart]] wintj de [[Runj van Italië]] door in de aafsjletende tiedrit raozetriekodraeger [[Jai Hindley]] te versjlaon.<ref>Liveoetzenjing NOS (Langs de Lijn)</ref> * ''Economie'': De [[Zuud-Korea]]anse zakeman [[Lee Kun-hee]], topman van [[Samsung]], sjtörf op 78-jäörige laeftied. * ''Duutsjlandj'': [[Thomas Oppermann]] ([[SPD]]), vice-veurzitter van de Bóndsdaag, sjtörf op 66-jäörige laeftied bie de opname van 'ne film.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6086368/vicevoorzitter-duitse-bondsdag-zakt-in-bij-tv-opname-en-overlijdt.html Nu.nl - Vicevoorzitter Duitse Bondsdag zakt in bij tv-opname en overlijdt]</ref> ;24 oktober * ''Sjport'': [[VVV-Venlo]] [[VVV–Ajax (2020)|verluus in eige hoes met 0-13]] van [[AFC Ajax]]. Dit is de groeëtsten oetslaag dae oeëts in de [[Ieredevisie (hierevoetbal)|Ieëredevisie]] is naergezat.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6086082/ajax-wint-met-0-13-van-vvv-en-boekt-grootste-zege-ooit-in-eredivisie.html Nu.nl - Ajax wint met 0-13 van VVV en boekt grootste zege ooit in Eredivisie]</ref> ;21 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse jazzdrumster [[Viola Smith]] sjtörf op 107-jäörige laeftied. ;20 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Spencer Davies]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.birminghammail.co.uk/whats-on/music-nightlife-news/sixties-music-legend-who-gave-19135505?_ga=2.251779017.1973318446.1603206662-1216877794.1603206662 Birmingham Mail - Sixties music legend who gave his name to chart-topping band dies]</ref> * ''Weitesjap'': 't Amerikaans ruumdetuug [[OSIRIS-REx]] nump e mónster van de asteroïed [[101955 Bennu]]. 't Tuug mót dit mónster mit trök numme nao de Aerd, wo gelierde 't wille óngerzeuke. ;18 oktober * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj, en [[Chantal van den Broek-Blaak]] bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> ;17 oktober * ''Oceanië'': Bie verkezinge in [[Nuuj-Zielandj]] lik de [[Arbeierspartie (Nuuj-Zielandj)|Arbeierspartie]] van de zittende premier [[Jacinda Ardern]] aaf te gaon op 'n [[absolute mierderheid]]. Dit is saer de inveuring van de aeveraejige vertrejjing in 't landj nog noets veurgekómme. ;16 oktober * ''Belsj'': De [[regering-De Croo]] kunjig, nao 'nen explosieve greuj van 't aantal [[COVID-19]]-gevel, drastische maotregele aan, wo-ónger 't sjlete van allen horeca, 'n bepèrke van toegesjtange contakte tot eint en 'n aovendjklok tösje twelf en vief.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201016_96323785 De Standaard - Overzicht | Dit zijn de nieuwe coronamaatregelen in België]</ref> * ''Frankriek'': In [[Conflans]] ([[Île-de-France]]) sjniet 'nen achteenjäörige moslimextremis de kop aaf van 'ne lierer dae cartoons van Mohammed zouw höbbe getuindj.<ref>[https://www.lemonde.fr/societe/article/2020/10/16/un-homme-decapite-dans-les-yvelines-le-parquet-antiterroriste-saisi-de-l-enquete_6056350_3224.html Le Monde - Attentat de Conflans : neuf personnes en garde à vue, dont des parents d’élèves et des proches du meurtrier]</ref> ;15 oktober * ''Nederlands Limburg'', ''Economie'': [[BMW]] kónjig aan det 't per 2023 geit sjtoppe mit de productie in [[VDL NedCar]]. Dees besjlissing brèngk 5.000 jobs in gevaor.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2020/10/15/bmw-stopt-met-autoproductie-bij-nederlandse-producent-vdl-nedcar-a4016125?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twitter&utm_content=&utm_term=20200916 NRC.nl - BMW stopt met autoproductie bij Nederlandse producent VDL Nedcar]</ref> * ''Centraal-Azië'': Nao waeke van politieke chaos treujt de [[Kirgizië|Kirgizische]] presidentj [[Sooronbaj Zjeenbekov]] aaf. [[Sadyr Zjaparov]] volg häöm veurluipig op. ;13 oktober * ''Nederlandj'': Nao 'n sjterke greuj van 't aantal [[COVID-19]]-gevalle sjtèlt de regering 'n aantal wiedgaonde maatraegele in, die ónger mie d'n horeca, de cultuursector en d'n amateursjport hel rake. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Conchata Ferrell]] sjtörf op 77-jäörige laeftied aan 'nen [[hertsjtilsjtandj]].<ref>[https://www.nu.nl/film/6083758/two-and-a-half-men-actrice-conchata-ferrell-77-overleden.html Nu.nl - Two and a Half Men-actrice Conchata Ferrell (77) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse [[sjaatse|sjaatscoach]] [[Ab Krook]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de gevolge van 'n harre-imfark.<ref>[https://www.nu.nl/schaatsen/6084120/oud-schaatscoach-ab-krook-76-overleden-aan-gevolgen-herseninfarct.html Nu.nl - Oud-schaatscoach Ab Krook (76) overleden aan gevolgen herseninfarct]</ref> ;12 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Economie weurt oetgereik aan [[Paul R. Milgrom]] en [[Robert B. Wilson]] "veur verbaeteringe aan de [[veilingstheorie]] en de oetvènjing van nuuj veilingformate."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2020]</ref> * ''Natuur en milieu'': D'r [[juchtleërkeëver]] ''(Osmoderma eremita)'' is vuur 't ieësj seër 1946 weër i Nederlank jezieë, en waal in d'r [[Jaiajaad]] i [[Kirchroa]].<ref>[https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=26742 Nature Today - De juchtleerkever, een verdwenen gewaande kluizenaar herontdekt]</ref> ;11 oktober * ''Sjport'': De Sjpanjool [[Rafael Nadal]] wintj [[Roland Garros (tennistoernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door in 't finaal in drie sets (6-0, 6-2, 7-5) van de Serf [[Novak Đoković]] te winne. 't Is al Nadal zien daartiende wins van Roland Garros. * ''Sjport'': [[Mads Pedersen]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj, en [[Jorien D'hoore]] bie de vrouwluuj. * ''Afrika'': De [[Nigeria]]anse regering óntbèntj de [[Special Anti-Robbery Squad]] nao zjwaor proteste taege wiedverbreid machsmisbroek binne dat korps. ;10 oktober * ''Wes-Azië'': [[Armenië]] en [[Azerbeidzjan]] kómme 'nen tiejeleke waopesjtilsjtandj euverein. * ''Kóns en cultuur'': De Sjpaanse actries [[Carmen Miranda]] sjtörf op 89-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.elnacional.cat/enblau/ca/televisio/mor-carmen-sevilla-alzheimer-90-anys_546165_102.html El Nacional - Mor Carmen Sevilla, malalta d'Alzheimer, cinc dies abans de fer 90 anys]</ref> * ''Sjport'': De Poolse [[Iga Świątek]] wintj [[Roland Garros (tennistoernooj)|Roland Garros]] bie de vrouwluuj door in 't finaal in twie sets (6-4, 6-2) van de Amerikaanse [[Sofia Kenin]] te winne. ;9 oktober * ''Politiek'': De Nobelpries veur de Vrei weurt toegekèndj aan 't [[Waereldveujingsprogram]] "veur zien insjpanninge veur hónger te bekampe, veur zien biedraag aan de verbaetering van veurwaerde veur vrei in door conflik geraak gebeed en óm 't hanjele es drievende krach achter insjpanninge óm 't gebroek van hónger es waope in oerlog en conflik te veurkómme."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Nobel Peace Prize 2020]</ref> ;8 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nobelpries in de Literatuur weurt toegekèndj aan [[Louise Glück]] "óm häör ónmiskènbaar poëtische sjtum die mit sjtrakke sjoenheid 't individueel besjtaon universeel maak."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2020/bio-bibliography/ Nobel Prize.org - Biobibliographical notes]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[Iran|Iraanse]] [[Perzische klassieke meziek|klassieke musicus]] [[Mohammed-Reza Shajarian]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan [[neerkanker]].<ref>[https://edition.cnn.com/2020/10/09/world/mohammad-reza-shajarian-iran-legendary-classical-singer-dies/index.html CNN.com - Iran's legendary classical singer and composer Mohammad-Reza Shajarian dies]</ref> ;7 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan [[Emmanuelle Charpentier]] en [[Jennifer Doudna]] veur de oetvènjing van 'n methood veur genoomaanpassing.<ref>https://www.nobelprize.org/ Nobel Prize.org - Livestream]</ref> * ''Sjport'': De Fransoos [[Julian Alaphilippe]] wintj de [[Braobentse Piel]]. * ''Weitesjap'': De Mexicaanse sjemicus [[Mario Molina]], dae in 1995 (mit) de Nobelpries in de Sjemie kreeg toegekèndj veur zien óngerzeuk nao 't laok in de ozonlaog, sjtörf op 77-jäörige laeftied. ;6 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan [[Roger Penrose]] "óm de óntdèkking det de vörming van [[zwart look|zjwarte laoker]] 'n solide veursjpelling van de [[algemein relativiteitstheorie]] is", en aan [[Reinhard Gensel]] en [[Andrea Ghez]] "óm de óntdèkking van e [[supermassief zjwart laok]] in 't midde van de Milkwaeg.<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physics 2020]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Amerikaanse gitaris [[Eddie van Halen]], bekèndj van d'n hardrockband [[Van Halen]], sjtörf op 65-jäörige laeftied aan kaelkanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6082296/rockster-eddie-van-halen-65-overleden-aan-gevolgen-keelkanker.html?redirect=1 Nu.nl - Rockster Eddie van Halen (65) overleden aan gevolgen keelkanker]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[rocksteady]]/proto-reggaezenger [[Johnny Nash]] sjtörf op 80-jäörige laeftied. ;5 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan [[Harvey J. Alter]], [[Michael Houghton]] en [[Charles M. Rice]] "óm de óntdèkking van 't [[hepatitis-C]]-virus."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2020]</ref> ;4 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen interieuróntwerper [[Jan des Bouvrie]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan prostaatkanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6081816/ontwerper-jan-des-bouvrie-op-78-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Ontwerper Jan des Bouvrie op 78-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Japanse modeóntwerper [[Kenzo Takada]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201004_96058048 De Standaard - Bezieler van modemerk Kenzo overleden aan het coronavirus]</ref> * ''Oceanië'': De bevolking van [[Nuuj-Caledonië]] sjtump in e twiede rifferendum opnuuj taege ónaafhenkelikheid van [[Frankriek]]. * ''Sjport'': De Sjloveen [[Primož Roglič]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de mansluuj; de Britse [[Lizzie Deignan]] wintj bie de vrouwluuj. ;3 oktober * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Thomas Jefferson Byrd]] weurt op 70-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.tmz.com/2020/10/04/spike-lee-films-actor-thomas-jefferson-byrd-murdered-atlanta/ TMZ - Thomas Jefferson Byrd Spike Lee Films Actor Murdered ... Multiple Gunshot Wounds to the Back ]</ref> ===september=== ;30 september * ''Belsj'': Nao 'n formatie van 493 daag kump 'n coalitie van [[CD&V]], [[Open VLD]], [[SP.A]], [[Groen]], [[MR]], [[PS]] en [[Ecolo]] mit e regeerakkaord. [[Alexander De Croo]] (Open VLD) weurt de nuje premier.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200930_92302175 De Standaard - Wie worden de nieuwe ministers? Vivaldi lijkt frisse maar onervaren ploeg te worden]</ref> D'n daag dao-op lègk de [[regering-De Croo]] d'n eid aaf. * ''Sjport'': D'n [[Amstel Gold Race]], dae op 10 oktober zouw waere ingehaold, geit toch neet door naodet de Nederlandse regering sjtrenger maotraegele veur samekómste haet ingeveurd.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6080857/amstel-gold-race-geschrapt-vanwege-aangescherpte-coronamaatregelen.html?redirect=1 Nu.nl - Amstel Gold Race geschrapt vanwege aangescherpte coronamaatregelen]</ref> * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de vrouwlui, de Zjwitser [[Marc Hirschi]] wintj bie de mansluuj. ;29 september * ''Waereldwied'': 't Aantal gerezjistreerde doeje van [[COVID-19]] euversjtieg 't miljón. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever [[Aster Berkhof]] sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200929_95812755 De Standaard - Schrijver Aster Berkhof (100) overleden]</ref> * ''Midde-oeste'': Emir [[Sabah al-Ahmad al-Jaber al-Sabah]] van [[Koeweit]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200929_95339050 De Standaard - 91-jarige emir van Koeweit overleden]</ref> * ''Weitesjap'': [[Timothy Ray Brown]] (o.b.e. 'D'n Berliense Patiënt'), d'n ierste persoen dee, mit grónjig doorgeveurde [[sjtamceltherapie]], van [[AIDS]] genaas, sjtörf op 54-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200930_96760546 De Standaard - Eerste persoon die genas van hiv sterft op 54-jarige leeftijd]</ref> ;28 september * ''Nederlands Limburg'': In Mestreech begint de inhajdeleke behandeling vaan 't perces tege Jos B., dee verdach weurt vaan 't misbruke en vermaorde vaan [[Nicky Verstappen]].<ref>[https://www.1limburg.nl/live-dag-1-van-proces-tegen-verstappen-verdachte-jos-brech?context=topstory 1Limburg - Liveblog]</ref> ;27 september * ''Oes-Europa'': Nao oplejjendj geweld in [[Hoeg-Karabach]] kunjig [[Armenië]] de mobilisatie aaf. * ''Sjport'': De Fransoos [[Julian Alaphilippe]] weurt kampión fietse op de waeg bie de mansluuj.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6080195/alaphilippe-soleert-in-italie-naar-wereldtitel-op-de-weg-dumoulin-veertiende.html Nu.nl - Alaphilippe soleert in Italië naar wereldtitel op de weg, Dumoulin veertiende]</ref> * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] verluus mit 4-1 van [[TSG 1899 Hoffenheim]]. 't Is veur 't iers saer 9 fibberwarie det Bayern neet wintj, en veur 't iers saer 7 december det de club verluus. In d'n tösjentied had de club 23 officieel matche op rie gewonne.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6080202/indrukwekkende-zegereeks-bayern-ten-einde-door-verlies-tegen-hoffenheim.html Nu.nl - Indrukwekkende zegereeks Bayern ten einde door verlies tegen Hoffenheim]</ref> ;26 september * ''Sjport'': De Nederlandse [[Anna van der Breggen]] weurt ouch waereldkampión fietse op de waeg bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> ;25 september * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Filippo Ganna]] wintj 't WK tiedfietse veur mansluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> ;24 september * ''Nederlandj'': 't Model [[Corine Spier-Rottschäfer]], in 1959 de ierste Nederlandse [[Miss World]], sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6079510/eerste-nederlandse-miss-world-corine-spier-rottschafer-82-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Eerste Nederlandse Miss World Corine Spier-Rottschäfer (82) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse [[Anna van der Breggen]] pak de gouwe medalje in 't Waereldkampiónsjap tiedfietse veur vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] wintj de 46e [[Europese Supercup]] door it 2-1 te winne van [[Sevilla FC]].<ref>Liveoetzenjing SBS 6</ref> ;21 september * ''Belsj'': De [[SP.A]] wilt neet mie wiejer óngerhanjele mit de [[MR]]. Hiedaor löp de formatie mit de 'Vivaldi-coalitie' (liberale, greune en socialiste) sjtök.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200630_92031890 De Standaard - Formatieblog]</ref> De [[Filip vaan 't Belsj|Keuning]] weigert aevel 't óntsjlaag van de preformateurs. ;20 september * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Runj van Frankriek]].<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> ;19 september * ''Sjport'': De Nederlandse [[Anna van der Breggen]] wintj veur de derde kier de [[Giro Rosa]]. ;18 september * ''Politiek'': De Amerikaanse opperrechter [[Ruth Bader Ginsburg]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/09/18/politics/ruth-bader-ginsburg-dead/index.html CNN.com - Justice Ruth Bader Ginsburg dead at 87]</ref> ;16 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse sjriever [[Winston Groom]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/09/17/us/forrest-gump-winston-groom-death-trnd/index.html CNN - Winston Groom, author of "Forrest Gump," has died]</ref> ;15 september * ''Kóns en cultuur'': De Brits-Nederlandse operazengeres [[Caroline Kaart]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/podium/nieuws/6208-zangeres-caroline-kaart-overleden-88 NPO Radio 4 - Zangeres Caroline Kaart overleden (88)]</ref> ;14 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse filmcomponis [[Al Kasha]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6077488/oscar-winnende-componist-al-kasha-83-overleden.html Nu.nl - Oscar-winnende componist Al Kasha (83) overleden]</ref> ;13 september * ''Sjport'': D'n Oesterieker [[Dominic Thiem]] wintj de [[US Open]] bie de mansluuj door in vief sets (2-6, 4-6, 6-4, 6-3 en 7-6 (6)) te winne van [[Alexander Zverev]]. ;12 september * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaanse muzikantj [[Toots Hibbert]], pioneer van de [[reggae]], sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6076979/reggaelegende-toots-hibbert-77-overleden.html Nu.nl - Reggaelegende Toots Hibbert (77) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De vieftig jaor iejer gedempde sjtadssingel van [[Utrech (stad)|Utrech]] is weer gans oetgegrave en weurt officieel geopend.<ref>[https://www.cu2030.nl/singel CU2030 - Singel]</ref> * ''Sjport'', ''Midde-Oeste'': D'n Iraanse worstelaer [[Navid Afkari]] weurt opgehange. De officieel verdènking is maord, meh väöl luuj gaon oet van e politiek perces.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/09/12/sport/iran-wrestler-navid-afkari-executed-intl/index.html CNN - Iranian champion wrestler Navid Afkari executed despite international campaign]</ref> * ''Sjport'': [[Naomi Osaka]] wint de US Open bie de vrouwluuj door in drie sets (1-6, 6-3, 6-3) van [[Victoria Azarenka]] te winne. ;10 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse actries [[Diana Rigg]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-54106509 BBC News - Dame Diana Rigg: Avengers, Bond and Game of Thrones actress dies at 82]</ref> ;9 september * ''Zuud-Europa'': 't Vlöchtelingekamp [[Moria (vlöchtelingekamp)|Moria]] op [[Lesbos]] brentj bekans compleet oet. De doezende vlöchtelinge sjlaon op de vlöch. * ''Belsj'': De [[SP.A]] besjlut häöre naam te verangere nao ''[[Vooruit]]''. De naamsverangering mót aan 't èndj van 't jaor ingaon.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200909_96050417 De Standaard - Vooruit nieuwe naam van SP.A]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dirizjènt [[Patrick Davin]], wirkzaam aan de [[Muntopera]], sjtörf op 58-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200909_96193056 De Standaard - Dirigent van operahuis De Munt onverwacht overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse funk- en discomuzikantj [[Ronald Bell]], oprichter van [[Kool & The Gang]], sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.spin.com/2020/09/ronald-khalis-bell-kool-and-the-gang-co-founder-dies-at-68/ Spin - Ronald ‘Khalis’ Bell, Kool & the Gang Co-Founder, Dies at 68]</ref> ;8 september * ''Sjport'': [[Cristiano Ronaldo]] maak in 'ne match taege [[Zweeds hierevoetbalèlftal|Zjwaede]] zienen hóngersten interlandjgool. ;6 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse soulzenger [[Bruce Williamson]] sjtörf op 49-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200908_92605561 De Standaard - Vroegere Temptations-zanger Bruce Williamson aan covid-19 overleden]</ref> ;4 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Turks-Duutsjen acteur [[Birol Ünel]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.focus.de/kultur/kino_tv/bekannt-aus-gegen-die-wand-schauspieler-birol-uenel-stirbt-mit-nur-59-jahren_id_12394903.html Focus - Schauspieler Birol Ünel stirbt mit nur 59 Jahren]</ref> ;2 september * ''Nederlandj'': [[Ad Simonis]], emiritus-aartsbisjop van [[aartsbisdóm Utrech|Utrech]], sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6074940/emeritus-aartsbisschop-van-utrecht-ad-simonis-88-overleden.html Nu.nl - Emeritus-aartsbisschop van Utrecht Ad Simonis (88) overleden]</ref> ;1 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen dj [[Erick Morillo]], veural bekèndj van de waereldhit ''I like to move it'', weurt op 49-jäörige laeftied doed gevónge.<ref>[https://www.tmz.com/2020/09/01/i-like-to-move-it-dj-erick-morillo-dead-at-49/ TMZ - 'I Like to Move It' DJ Dead at 49]</ref> ===augustus=== * ''Natuur en milieu'': Orkaan Laura raos euver 't [[Caribisch gebeed]] en de Vereinigde Sjtaote. Ze zal minstens 50 doeje en enorm materieel sjaoj veroerzake. ;30 augustus * ''Nederlands Limburg'': Bie 'n staekpartie in [[Venlo]] kump eine man óm, 'nen andere raak zwaor gewónd.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6074105/dode-en-zwaargewonde-bij-steekincident-in-venlo.html Nu.nl - Dode en zwaargewonde bij steekincident in Venlo]</ref> ;29 augustus * ''Sjport'': De Britse [[Elizabeth Deignan]] wintj de zevende editie van [[La Course]], zjus veur [[Marianne Vos]]. Ze weurt zoedoonde de ierste neet-Nederlandse die de wins pak.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6074007/marianne-vos-grijpt-net-naast-tweede-opeenvolgende-zege-in-la-course.html Nu.nl - Marianne Vos grijpt net naast tweede opeenvolgende zege in La Course]</ref> ;28 augustus * ''Oes-Azië'': De Japanse premier [[Shinzo Abe]] nump óm gezóndjheidsraejes óntsjlaag. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Chadwick Boseman]] sjtörf op 43-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://twitter.com/chadwickboseman/status/1299530165463199747 Twitter - verklaoring van zien naobesjtaonde]</ref> ;26 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen oteur [[Marieke Lucas Rijneveld]] weurt es ierste Nederlanjer bekroend mit d'n [[International Booker Prize]].<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6073398/marieke-lucas-rijneveld-eerste-nederlandse-winnaar-international-booker-prize.html Nu.nl - Marieke Lucas Rijneveld eerste Nederlandse winnaar International Booker Prize]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen animator [[Joe Ruby]], bedènker van de serie ''[[Scooby Doo]]'', sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2020/tv/news/joe-ruby-dies-dead-scooby-doo-1234750948/ Variety - Scooby-Doo Co-Creator Joe Ruby Dies at 87]</ref> ;25 augustus * ''Afrika'', ''Weitesjap'': De [[WHO]] verklaort det wilje [[polio]] in Afrika gans is oetgereujd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6073148/who-afrika-officieel-vrij-van-wild-poliovirus.html Nu.nl - WHO: Afrika officieel vrij van wild poliovirus]</ref> ;24 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Belzje filmrezjisseur [[Robbe De Hert]] sjtörf op 77-jäörige laeftied aan de gevolge van [[sókkerkrenkde]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200824_96199737 De Standaard - Regisseur Robbe De Hert (77) overleden, ‘Enfant terrible uit noodzaak’]</ref> ;23 augustus * ''Sjport'': [[Bayern München]] wintj de [[UEFA Champions League]] door mit 1-0 van [[Paris Saint-Germain]] te winne.<ref>Live-oetzenjing SBS6</ref> * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj mit groete veursjprunk 't Nederlands Kampiónsjap [[fietsrenne]] bie de mansluuj.<ref>Direkte oetzenjing NOS</ref> ;22 augustus * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] pak 'k Nederlands Kampiónsjap fietsrenne bie de vrouwluuj. ;21 augustus * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus en óngernummer [[Atzo Nicolaï]] sjtörf op 60-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6072505/oud-minister-atzo-nicolai-op-zestigjarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Oud-minister Atzo Nicolaï op zestigjarige leeftijd overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Sevilla FC]] wintj veur de zèsde kier de [[UEFA Europa League]] daor mit 3-2 van [[Inter Milan]] te winne. ;18 augustus * ''Afrika'': [[Ibrahim Boubacar Keïta]] en [[Boubou Cissé]], presidentj en premier van [[Mali]], waere in 'ne coup door 't laeger aafgezat.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2020/08/soldiers-arms-mali-crisis-deepens-live-updates-200818124326841.html Al Jazeera - Mali president, PM held by mutinying soldiers: Live updates]</ref> ;15 augustus * ''Nederlandj'': De Nederlandse zjuris en topamtenaer [[Arthur Docters van Leeuwen]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2344334-voormalige-topambtenaar-arthur-docters-van-leeuwen-overleden.html NOS.nl - Voormalige topambtenaar Arthur Docters van Leeuwen overleden]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse zakeman [[Robert Trump]], 't broor van presidentj Donald Trump, sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/08/15/politics/robert-trump-dead/index.html CNN - Robert Trump, the younger brother of President Donald Trump, dead at age 71]</ref> ;14 augustus * ''Belsj'': [[Bart De Wever]] ([[N-VA]]) en [[Paul Magnette]] ([[PS]]) gaeve hun opdrach es '[[preformateur]]s' aan de keuning trök. 't Is ze neet gelök veur 'n meugelike coalitie te vènje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200814_93706180 De Standaard - Preformateurs gooien handdoek in de ring]</ref> * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] wintj mit 't historisch rizzeltaat van 2-8 van [[FC Barcelona]] en geit door nao de haaf finales van de [[UEFA Champions League]].<ref>Live-oetzenjing SBS6</ref> ;13 augustus * ''Midde-Oeste'': [[Israël]] en de [[Vereinegde Arabische Emiraote]] kundege aon hun betrèkkinge te normalisere.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/08/13/politics/israel-united-arab-emirates-normalization-trump/index.html CNN - Israel and the UAE establish 'full normalization of relations,' Trump says]</ref> ;11 augustus * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]], d'n [[Democratische Partij (Vereinegde Staote)|Democratische]] kandidaat veur de [[Presidentsverkezinge 2020 (Vereinegde Staote)|Presidentsverkezinge]], keus zich [[Kamala Harris]] es kandidaat-vice-presidentj.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/2020-election-biden-vp-pick/index.html CNN.com - Kamala Harris is Joe Biden's running mate]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse zenger en acteur [[Trini Lopez]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[COVID-19]]. ;9 augustus * ''Oes-Europa'': In [[Wit-Róslandj]] waere presidentsverkezinge gehawwe, die de zittende presidentj [[Aleksandr Loekasjenko]] mit mie es tachetig percentj hej gewónne. De oppositie en diverse lenj vechte d'n oetsjlaag aan; pelitie en ordedeenste houwe daen opsjtandj hel denaer. ;5 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie twie zjwaor explosies inne have vanne [[Libanon|Libanese]] huidjstad [[Beiroet]] valle zikker 157 doeje en viefdoezend gewónde. De óntploffing woort veroerzaak door 'ne groete wieväölheid opgesjlage ammoniumnitraat.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2020/08/lebanon-orders-house-arrest-officials-beirut-blast-live-200805230752876.html Al Jazeera - 'LIVE: France's Macron says Lebanon aid won't go to the 'corrupt']</ref> * ''Zuud-Azië'': In [[Ayodhya]] lègk d'n Indiase premier [[Narendra Modi]] d'n ierste stein veur de Ram-tempel. De boew is extreem ómsjtraeje, ómdat d'n tempel kump op 'n plaatsj wo in 1992 'n moskee woort platgebrendj. ;4 augustus * ''Belsj'': De Vlaomse politica [[Ilse Uyttersprot]] ([[CD&V]]) weurt vermaord gevónge. ;1 augustus * ''Sjport'': Mit de [[Strade Bianche]] weurt veur d'n ierste kier saer miert weer 'ne groete [[fietsrenne|fietsrenklassieker]] gevare. De Belsj [[Wout van Aert]] wintj bie de mansluuj, de Nederlandse [[Annemiek van Vleuten]] bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': [[Antwerp FC]] pak veur d'n driede kier de [[Croky Cup|Belzje hierevoetbalbaeker]] door mit 1-0 te winne van [[Club Brugge]]. * ''Sjport'': [[Arsenal F.C.]] wintj de [[FA Cup]] door mit 2-1 te winne van [[Chelsea FC]]. ===juli=== ;31 juli * ''Economie'': De Nederlandse bankeer [[Wim Scherphuijzen Rom]], mit-oprichter van de [[Nederlandse Middenstandsbank]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6068028/ing-oprichter-wim-scherpenhuijsen-rom-87-overleden.html Nu.nl - ING-oprichter Wim Scherpenhuijsen Rom (87) overleden]</ref> ;30 juli * ''Nederland(s Limburg)'': D'n tribbenaal in Mestreech veroerdeilt [[Thijs H.]] tot 18 jaor gevangenis en [[tbs]] veur 't begaon van drie maorde op willekäörige wandelaere in [[Heële]] en [[Den Haag]].<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6067584/rechters-moorden-zijn-thijs-h-deels-aan-te-rekenen-18-jaar-cel-en-tbs.html Nu.nl - Rechters: Moorden zijn Thijs H. deels aan te rekenen, 18 jaar cel en tbs]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Maarten Biesheuvel]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/voor-maarten-biesheuvel-was-de-wereld-een-grote-bedreiging-en-de-aanjager-van-zijn-wonderlijke-verbeelding~b23df82a/ De Volkskrant - Voor Maarten Biesheuvel was de wereld één grote bedreiging, en de aanjager van zijn wonderlijke verbeelding]</ref> * ''Weitesjap'': 't Amerikaans ruumdetuug [[Mars Perseverance]] weurt gelanceerd.<ref>[https://blogs.nasa.gov/mars2020/ NASA.gov - Mars 2020]</ref> ;27 juli * ''Belsj'': Nao 'n oplaeving in 't aantal [[COVID-19]]-gevel sjerp de Belzje regering de diverse quarantainemaotraegele weer aan.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200727_92109165 De Standaard - Wilmès: ‘Vier weken heel streng zijn om virus terug te dringen’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse zangeres [[Denise Johnson]], bekèndj van [[Primal Scream]], sjtörf op 56-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-manchester-53558346 BBC News - Denise Johnson: Primal Scream and New Order singer dies]</ref> ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Olivia de Havilland]] sjtörf op 104-jäörige laeftied.<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/news/olivia-de-havilland-dead-gone-wind-adventures-robin-hood-star-was-104-720040 Hollywood Reporter - Olivia de Havilland, Sophisticated Star of Hollywood's Golden Age, Dies at 104]</ref> * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Guy Lutgen]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200726_94433217 De Standaard - Oud-minister en voormalig burgemeester van Bastenaken Guy Lutgen overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Juventus]] weurt veur de 36e kampión hierevoetbal van Italië. ;25 juli * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Peter Green]] (bekèndj van [[Fleetwood Mac]]) sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6066697/fleetwood-mac-medeoprichter-peter-green-73-overleden.html Nu.nl - Fleetwood Mac-medeoprichter Peter Green (73) overleden]</ref> ;24 juli * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Jan Verroken]] ([[CVP]]) sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200724_95399466 De Standaard - Oud-politicus Jan Verroken (103) overleden]</ref> ;21 juli * ''Europa'': De lidsjtaote van de [[EU]] sjlete 'n akkoord euver e zier ómvankriek noedpakkèt wat de Europese economie nao de [[COVID-19]]-crisis weer op geng mót trèkke.<ref>[https://nos.nl/artikel/2341365-europa-heeft-een-akkoord-maar-wat-hebben-de-lidstaten-precies-afgesproken.html NOS.nl - Europa heeft een akkoord, maar wat hebben de lidstaten precies afgesproken?]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Tim Smith]], veurman van [[Cardiacs]], sjtörf op 59-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': De Japanse modeóntwerper [[Kansai Yamamoto]], ónger mie bekèndj óm de kostuums die 'r veur [[David Bowie]] maakde, sjtörf op 76-jäörige laeftied. ;20 juli * ''Weitesjap'': 't [[Vereinegde Arabische Emiraote|Emiratisch]] ruumdetuug [[al-Amal (ruimtetuig)|al-Amal]], de ierste interplanetair missie oet de Arabische wereld, weurt gelanceerd. 't Tuug mót in fibberwarie 2021 bie [[Mars (planeet)|Mars]] aankómme.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/19/middleeast/uae-mars-hope-launch-intl-hnk-scn-scli/index.html CNN.com - The UAE has successfully launched the Arab world's first Mars mission]</ref> ;17 juli * ''Zuudoes-Azië'': [[India]] geit es driede landj euver de grens van mie es ei miljón [[COVID-19]]-gevalle. * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus en börgerrechteactivis [[John Lewis]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/17/politics/john-lewis-dead-at-80/index.html CNN - Civil rights legend Rep. John Lewis dead at 80]</ref> ;16 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en milieu'': Bie mejwerke daor 't watersjap in de buurt van [[Postert]] weurt bie óngelök 't lèste laefgebeed van 't [[duuster pimpernelbluiwke]] verweus.<ref>[https://www.nu.nl/dieren/6064909/enige-leefgebied-van-bijzondere-vlinder-in-nederland-vernield-door-waterschap.html Nu.nl - Enige leefgebied van bijzondere vlinder in Nederland vernield door Waterschap]</ref> ;15 juli * ''Nederlands Limburg'': Bie 'nen inval bie Geerlings Metaalrecycling in [[Venlo]] wuuert veur tieëntalle miljoene aan waerdevol veurwerpe gevónde. 't Bedrief blik 'nen dekmantel veur 'n groeëte witwesorganisatie.<ref>[https://www.1limburg.nl/honderden-kilos-goud-gevonden-bij-recyclingbedrijf?context=topstory 1Limburg - Honderden kilo's goud gevonden bij recyclingbedrijf]</ref> * ''Nederlandj'': D'n [[Èndjhaove]]se sjtraotpredikantj [[Arnol Kox]] sjtörf op 67-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ed.nl/dossier-arnol-kox-overleden/laat-het-paradijs-maar-komen-stadsprediker-arnol-kox-67-overleden~aa325aac/ Eindhovens Dagblad - ‘Laat het paradijs maar komen', stadsprediker Arnol Kox (67) overleden]</ref> ;12 juli * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Suurbier]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van 'n harrebleujing.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6050687/ajax-icoon-en-oud-international-wim-suurbier-75-overleden.html Nu.nl - Ajax-icoon en oud-international Wim Suurbier (75) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Kelly Preston]] sjtörf op 57-jäörige laeftied aan boorskanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/13/entertainment/kelly-preston-dead/index.html CNN - Kelly Preston, actress and wife of John Travolta, has died following a two-year battle with breast cancer]</ref> * ''Midde-Europa'': De zittende presidentj van [[Pole]], [[conservatisme|conservatief]]-[[nationalisme|nationalis]] [[Andrzej Duda]] wintj mit 'n miniem miejerheid de Poolse presidentsverkezinge van de [[liberalisme|liberalere]] [[Rafał Trzaskowski]]. ;10 juli * ''Sjport'': De Nederlandse [[shorttrack]]ster [[Lara van Ruijven]] sjtörf op 27-jäörige laeftied aan 'n [[auto-immuunkrenkde]].<ref>[https://www.nu.nl/sport/6061748/shorttrackster-lara-van-ruijven-27-overleden-aan-gevolgen-auto-immuunziekte.html Nu.nl - Shorttrackster Lara van Ruijven (27) overleden aan gevolgen auto-immuunziekte]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': Presidentj [[Donald Trump]] verlient ziene vertroeweling [[Roger Stone]] gratie. Stone waor tot 40 maondj gevangenis veroerdeild ómdet hae in Trump zie veurdeil hauw geloge.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/10/politics/trump-stone-prison-clemency/index.html CNN - Trump commutes Roger Stone's sentence]</ref> ;8 juli * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Naya Rivera]] verdrink op 33-jäörige laeftied in e maer. ;6 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse componis [[Ennio Morricone]] sjtörf op 91-jäörige laeftied nao 'ne val.<ref>[https://www.corriere.it/spettacoli/20_luglio_06/ennio-morricone-morto-bd5e35ce-bf52-11ea-84bc-345fb2bcafbe.shtml Corriere della Sera - È morto Ennio Morricone, aveva 91 anni]</ref> ;4 juli * ''Sjport'': De Belzje juniorerenner [[Niels De Vriendt]] kump op 20-jäörige laeftied óm in 'n valpartie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200704_94559323 De Standaard - 20-jarige renner komt om het leven na valpartij in oefenkoers in Wortegem-Petegem]</ref> ;3 juli * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Earl Cameron]] sjtörf op 102-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6062394/britse-acteur-earl-cameron-102-overleden.html Nu.nl - Britse acteur Earl Cameron (102) overleden]</ref> ;1 juli * ''Oes-Azië'': In [[Hong Kong]] treujt de nuuj Veiligheidswèt in wirking. Direk waere teentalle luuj gearresteerd. * ''Oes-Europa'': De euvergroete miejerheid van de Russe sjtump veur 'n nuuj gróndjwèt die ónger mie de presidentj in sjtaot sjtèlt ènjeloes aan de mach te blieve. ===juni=== ;30 juni * ''Kóns en cultuur'': De Limburgse zenger en drummer [[Walter Nita]] is gestórve.<ref>[https://www.1limburg.nl/maastrichtse-zanger-walter-nita-overleden?context=topstory 1Limburg - Maastrichtse zanger Walter Nita overleden]</ref> ;26 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen animator [[Kelly Asbury]] sjtörf op 60-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/film/6060848/shrek-regisseur-kelly-asbury-overleden-op-60-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Shrek-regisseur Kelly Asbury overleden op 60-jarige leeftijd]</ref> ;25 juni * ''Sjport'': [[Liverpool FC]] weurt door e verlees van [[Manchester City]] veur 't iers saer 1990 [[Premier League|kampión voetbal van Èngelandj]]. ;20 juni * ''Belsj'': [[Dirk De Fauw]], börgemeister van [[Brugge]], weurt in zie ketoer naergesjtaoke. Hae euverlaef d'n aansjlaag.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200620_04996547 De Standaard - Burgemeester van Brugge Dirk De fauw buiten levensgevaar: ‘hij heeft geluk gehad’]</ref> ;19 juni * ''Zuud-Amerika'': [[Brazilië]] haolt es twiede landj waereldwied mie es ei miljón geregistreerde gevel van [[COVID-19]].<ref>[https://oglobo.globo.com/sociedade/coronavirus/brasil-ultrapassa-1-milhao-de-casos-sem-saber-real-dimensao-de-sua-epidemia-nem-ter-claro-quando-atingira-pico-dizem-especialistas-1-24488237 O Globo - Brasil ultrapassa 1 milhão de casos sem saber real dimensão de sua epidemia nem ter claro quando atingirá o pico, dizem especialistas]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Ian Holmes]] sjtörf op 88-jäörige laeftied. ;18 juni * ''Kóns en cultuur'': De Britse zangeres [[Vera Lynn]] sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/jun/18/dame-vera-lynn-dies-aged-103 The Guardian - Dame Vera Lynn, singer and 'forces' sweetheart', dies aged 103]</ref> ;16 juni * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] weurt veur d'n achste kier op rie kampión hierevoetbal van Duutsjlandj.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/bundesliga/fussball-bundesliga-bayern-muenchen-ist-deutscher-meister-2020-16809640.html FAZ.net - Ein mühsames Münchner Meisterstück]</ref> ;15 juni * ''Naord-Amerika'': D'n Hoeggerichshaof van de Vereinigde Sjtaote verbeujt discriminatie op gróndj van seksueel geaardheid of gesjlachsidentiteit. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse journalis en prizzentator [[Aad van den Heuvel]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6057978/oud-journalist-en-ook-dat-nog-presentator-aad-van-den-heuvel-84-overleden.html Nu.nl - Oud-journalist en Ook dat nog!-presentator Aad van den Heuvel (84) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;14 juni * ''Sjport'': De Nederlandse judoka [[Ilona Lucassen]] sjtörf op 23-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6057947/nederlandse-judoka-ilona-lucassen-23-overleden.html Nu.nl - Nederlandse judoka Ilona Lucassen (23) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;13 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse presentatries [[Tineke Verburg]] sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6057941/oud-presentatrice-tineke-verburg-64-overleden.html Nu.nl - Oud-presentatrice Tineke Verburg (64) overleden]</ref> ;9 juni * ''Afrika'': [[Pierre Nkurunziza]], d'n oettraejende presidentj van [[Burundi]], sjtörf op 55-jäörige laeftied aan 'nen attak.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6056840/president-van-burundi-nkurunziza-overlijdt-na-hartaanval.html Nu.nl - President van Burundi Nkurunziza overlijdt na hartaanval]</ref> ;8 juni * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Bonnie Pointer]] (bekèndj van de [[Pointer Sisters]]) sjtörf op 69-jäörige laeftied.<ref>[https://www.tmz.com/2020/06/08/bonnie-pointer-sisters-dead-dies/ TMZ - Bonnie Pointer Dead at 69]</ref> ;7 juni * ''Belsj'': 'n Demonsjtratie in [[Brussel]] [[Black Lives Matter|taege racisme en pelitiegeweld]] löp henjig oet de handj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200607_04984181 De Standaard - Grimmige afloop na Black Lives Matter-protest in Brussel: plunderingen en waterkanon ingezet]</ref> ;3 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen theatermaeker, gehandicapdesjporter en dj [[Marc de Hond]] sjtörf op 42-jäörige laeftied aan blaoskanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6055676/theatermaker-marc-de-hond-op-42-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Theatermaker Marc de Hond op 42-jarige leeftijd overleden]</ref> ;2 juni * ''Economie'': De Nederlandsen óngernummer [[Jan Zeeman]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6055489/zeeman-oprichter-jan-zeeman-78-overleden.html Nu.nl - Zeeman-oprichter Jan Zeeman (78) overleden]</ref> ;1 juni * ''Belsj Limburg'': D'n 13-jäörige jóng dae in april in [[Gènk]] waor óntveurd kump nao 42 daag vrie. In de oere dao-op waere zeve luuj gearresteerd.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200601_04977155 De Standaard - Zeven mensen opgepakt in ontvoeringszaak 13-jarige]</ref> * ''Nederlandj'': De [[quarantaine]]maotraegele in verbandj mit de [[COVID-19]]-pandemie waere sjterk versóppeld. Zoe kanne kaffees en theaters, al is 't ónger sjtreng veurwaerde, weer aop. ===mei=== ;31 mei * ''Sjport'': De Belzje fietsrenner [[Roger Decock]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://sporza.be/nl/2020/05/27/roger-decock-de-oudste-winnaar-van-de-ronde-is-overleden~1590570707313/ Sporza - Roger Decock, de oudste winnaar van de Ronde, is overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Bólgaarse kónstenaer [[Christo]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200531_04977075 De Standaard - Kunstenaar Christo (84) is overleden]</ref> ;30 mei * ''Weitesjap'', ''Naord-Amerika'': Mit de lancering van 'n [[Falcon 9]]-rakèt haet [[SpaceX]] de primeur van de ierste bemande ruumdevlöch door e commercieel bedrief. 't Is veur 't iers in neuge jaor det de VS nog ens 'n bemande rakèt de ruumde in sjete. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse luiper en drievaudige Olympische kampión [[Bobby Joe Morrow]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6054900/drievoudig-olympisch-sprintkampioen-morrow-84-overleden.html Nu.nl - Drievoudig olympisch sprintkampioen Morrow (84) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjtripteikenaer [[Eric Schreurs]], veural bekèndj van ''[[Joop Klepzeiker]]'', sjtörf op 61-jäörige laeftied aan hertfale.<ref>[https://nos.nl/artikel/2335644-klepzeiker-tekenaar-eric-schreurs-overleden-beschermengelen-maakten-overuren.html NOS.nl - Klepzeiker-tekenaar Eric Schreurs overleden: 'Beschermengelen maakten overuren']</ref>{{doedbekèndj}} ;28 mei * ''Oes-Azië'': 't [[Chinees Volkscongres]] käört 'n wèt good die [[China]] de vrie handj gief veur in de [[Hong Kong|Hongkongse]] veiligheidssituatie in te griepe.<ref>[https://www.scmp.com/news/hong-kong/politics/article/3086489/two-sessions-2020-national-security-law-hong-kong-step South China Morning Post - Two Sessions 2020: national security law for Hong Kong a step closer after NPC endorses resolution]</ref> ;27 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': 't Aantal bevestigde doeje aan [[COVID-19]] in de [[Vereinigde Sjtaote]] geit de 100.000 veurbie.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/05/28/health/us-coronavirus-thursday/index.html CNN.com - Coronavirus has killed more than 100,000 people in the US in less than four months]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'', ''Weitesjap'': De lancering van de ierste commercieel bemande rakèt weurt op 't lèste memènt oetgesjtèld óm sjlech waer. ;26 mei * ''Midde-Amerika'': [[Costa Rica]] veurt op las van 'n gerichtelike oetsjpraok 't [[homohoewelik]] in. * ''Economie'': D'n [[Hong Kong|Hongkongse]] zakeman [[Stanley Ho]], veural bekèndj óm 't opzètte van de späölindustrie in [[Macao]], sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.scmp.com/business/companies/article/2182745/stanley-ho-patriarch-asias-largest-casino-empire-and-king South China Morning Post - Stanley Ho, patriarch of Asia’s largest casino empire and the ‘King of Gambling’ for more than half a century, dies at 98]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetbalster [[Liesbeth Migchelsen]] sjtörf op 49-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6053949/voormalig-oranje-international-liesbeth-migchelsen-49-overleden.html Nu.nl - Voormalig Oranje-international Liesbeth Migchelsen (49) overleden]</ref> ;25 mei * ''Zuud-Amerika'': Temidde van groete chaos vènje in [[Suriname]] parlemèntsverkezinge plaatsj. De [[VHP]] van oppositieleier [[Chan Santokhi]] pak 20 zetele, dewiel de regerende [[NDP (Suriname)|NDP]] van presidentj [[Desi Bouterse]] zjwaor verluus en op 16 oetkump.<ref>[http://www.dwtonline.com/laatste-nieuws/2020/05/26/tien-dna-zetels-al-weg/ De Ware Tijd - Tien DNA-zetels al weg]</ref><ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6053730/uitslag-surinaamse-verkiezingen-bekend-partij-van-bouterse-verliest.html?redirect=1 Nu.nl - Uitslag Surinaamse verkiezingen bekend: partij van Bouterse verliest]</ref> * ''Naord-Amerika'': In de Amerikaanse sjtad [[Minneapolis]] kump de neger George Floyd óm bie 'n helhenjige arrestie. De kómmende daag veurt dit tot zjwaor proteste. ;24 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzdrummer [[Jimmy Cobb]], veural bekèndj óm zie werk mit [[Miles Davis]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/may/25/jimmy-cobb-dead-miles-davis-kind-of-blue The Guardian - Jimmy Cobb, drummer on Miles Davis's Kind of Blue, dies aged 91]</ref> ;22 mei * ''Zuud-Azië'': 'n Vlöch van [[Pakistan International Airlines]] mit 99 luuj aan baord sjtort denaer in [[Karachi]]. 97 van hun kómme daobie óm.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/05/22/asia/pakistan-plane-crash-intl/index.html CNN - Dozens killed as Pakistani airliner crashes in Karachi]</ref> * ''Sjport'': D'n Australischen tennisser [[Ashley Cooper]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/tennis/6052978/australische-tennislegende-ashley-cooper-83-overleden.html Nu.nl - Australische tennislegende Ashley Cooper (83) overleden]</ref> * ''Sjport'': D'n Amerikaanse basketcoach [[Jerry Sloan]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6053122/legendarische-nba-coach-jerry-sloan-78-overleden.html Nu.nl - Legendarische NBA-coach Jerry Sloan (78) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': Óngerzeukers aan de [[Universiteit Utrech]] make de óntdèkking van ''[[Gelrincola winterswijkensis]]'' bekèndj, e [[meuleverkes|meuleverke]] det in 't [[Trias]] laefde en dem zie fossiel bie [[Winterswijk]] is gevónge.<ref>[https://www.uu.nl/nieuws/oudste-pissebed-van-nederland-gevonden Universiteit Utrecht - Oudste pissebed van Nederland gevonden]</ref> ;20 mei * ''Zuud-Azië'', ''Natuur en milieu'': De zjwaore cycloon [[Amphan]] kump in [[India]] en [[Bangladesh]] aan landj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6052838/dodental-door-cycloon-in-india-en-bangladesh-gestegen-naar-82.html Nu.nl - Dodental door cycloon in India en Bangladesh gestegen naar 82]</ref> ;18 mei * ''Kóns en cultuur'': De Fransen acteur [[Michel Piccoli]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtl.fr/culture/cine-series/l-acteur-michel-piccoli-est-decede-a-l-age-de-94-ans-7800526204 RTL - L'acteur Michel Piccoli est décédé à l'âge de 94 ans]</ref> ;16 mei * ''Sjport'': De [[Bundesliga (hierevoetbal)|Bundesliga]] geit es ierste van alle sjtilgelagte [[voetbal]]competities in Europa weer van sjtart. ;15 mei * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Phil May]], bekèndj van [[The Pretty Things]], sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/may/15/phil-may-frontman-with-the-pretty-things-dies-aged-75 The Guardian - Phil May, frontman with the Pretty Things, dies aged 75]</ref> ;11 mei * ''Nederlandj, Belsj'': In Nederlandj gaon de sjole weer aop, en op 't Belsj de winkele. ;10 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse soulzengeres [[Betty Wright]] sjtörf op 66-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/soullegende-betty-wright-66-overleden/ OOR - Souldiva Betty Wright (66) overleden]</ref> ;9 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rock 'n roll-muzikantj [[Little Richard]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan knaokekanker.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/little-richard-dead-48505/ Rolling Stone - Little Richard, Founding Father of Rock Who Broke Musical Barriers, Dead at 87]</ref> * ''Weitesjap'': 't [[TNO]] maak de óntdèkking van [[Mulciber]] bekèndj, 'n doej [[vulkaan]] oet 't [[Jura (geologie)|Jura]] ónger 't Nederlands deil van de [[Noordzie]].<ref>[https://www.tno.nl/nl/tno-insights/artikelen/tno-brengt-dode-vulkaan-tot-leven/ TNO - TNO brengt dode vulkaan tot leven]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rapper en meziekóngernummer [[Andre Harrell]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/9374701/andre-harrell-dead-uptown-records-59 Billboard - Andre Harrell, Founder of Uptown Records, Dies at 59]</ref> ;8 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Amerikaansen illusionis [[Roy Horn]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6050135/roy-horn-75-van-illusionistenduo-siegfried-roy-overleden-aan-covid-19.html Nu.nl - Roy Horn (75) van illusionistenduo Siegfried & Roy overleden aan COVID-19]</ref> ;6 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje popmuzikantj [[Florian Schneider]], bekèndj van [[Kraftwerk]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ouest-france.fr/culture/musiques/florian-schneider-une-legende-de-la-musique-electronique-est-decede-6826824 Ouest-France - Florian Schneider, une légende de la musique électronique, est décédé]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Jamaica]]anse zengeres [[Millie Small]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan 'n [[slaagaanval|bereurte]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2332948-ska-zangeres-millie-small-my-boy-lollipop-overleden.html NOS.nl - https://nos.nl/artikel/2332948-ska-zangeres-millie-small-my-boy-lollipop-overleden.html]</ref> ;4 mei * ''Belsj'': De quarantainemaotraegele in verbandj mit [[COVID-19]] waere versóppeldj. Väöl bedrieve maoge bieveurbeeld weer aop. ;3 mei * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Dave Greenfield]], bekèndj van [[The Stranglers]], sjtörf op 71-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[http://www.thestranglers.co.uk/?p=16131 The Stranglers - David Paul Greenfield (29/3/49-3/5/20)]</ref> ===april=== ;30 april * ''Kóns en cultuur'': De Nigeriaansen drummer [[Tony Allen]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/tony-allen-79-de-architect-van-de-afrobeat-is-overleden/ OOR - Tony Allen (79), de architect van de afrobeat, is overleden]</ref> ;29 april * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse detectivesjriefster [[Maj Sjöwall]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2332220-zweedse-detectiveauteur-maj-sjowall-van-per-wahloo-overleden.html NOS.nl - Zweedse detectiveauteur Maj Sjöwall (van Per Wahlöö) overleden]</ref> * ''Sjport'': De [[Letland|Letse]] sjpeerwerper [[Janis Lusis]], Olympisch kampioen in 1968 en mievaudig Europees kampioen, sjtörf op 80-jäörige laeftied aan kanker.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6048067/beste-speerwerper-uit-geschiedenis-lusis-80-overleden.html Nu.nl - 'Beste speerwerper uit geschiedenis' Lusis (80) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Kóns en cultuur'': D'n [[India]]sen acteur [[Rishi Kapoor]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-india-52482688 BBC - Rishi Kapoor: Bollywood's romantic hero dies at 67]</ref> ;28 april * ''Sjport'': De Nederlandse keeper [[Eddy Pieters Graafland]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2332113-legendarische-doelman-eddy-pieters-graafland-86-overleden.html NOS.nl - Legendarische doelman Eddy Pieters Graafland (86) overleden]</ref> ;26 april * ''Oes-Azië'': De Chinese regering meltj det de lèste [[COVID-19]]-patiënt in [[Wuhan]] oet 't hospitaal is óntsjlaoge.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6047314/china-geen-coronapatienten-meer-in-ziekenhuizen-van-wuhan.html Nu.nl - China: 'Geen coronapatiënten meer in ziekenhuizen van Wuhan']</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse sjriever [[Per Olov Enquist]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/wEOepG/forfattaren-po-enquist-ar-dod Aftonbladet - Författaren PO Enquist är död]</ref> ;23 april * ''Nederlands Limburg'': De brandj in De Meinweg kump ónger control. De inwoeners van Hèrkebósj kènne trök nao hoes.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046765/grote-natuurbrand-limburg-geblust-4000-evacues-mogen-naar-huis.html Nu.nl - Grote natuurbrand Limburg geblust, 4.000 evacués mogen naar huis]</ref> Ouch de brandj in de [[Deurzer Pieël]] kump later op d'n daag ónger control.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046847/natuurbrand-in-deurnese-peel-onder-controle-nablussen-duurt-weken.html Nu.nl - Natuurbrand in Deurnese Peel onder controle, nablussen duurt weken]</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': Norbert Blüm, veurmalig minister van Sociaal Zake, is op 84-jäörige laeftied gehiemeld.<ref>[https://www.welt.de/politik/deutschland/article207473083/Norbert-Bluem-ist-tot-Frueherer-Arbeitsminister-mit-84-Jahren-gestorben.html Die Welt - Früherer Arbeitsminister Norbert Blüm gestorben]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dj [[DJ Smos]] sjtörf op 53-jäörige laeftied aan 'nen hertsjtilsjtandj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200423_04932026 De Standaard - Bekende Antwerpse DJ Smos (53) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;22 april * ''Nederlands Limburg'': 't Compleet dörp [[Hèrkebósj]] weurt oet veurzörg óntruump naodet 'ne natuurbrandj in [[De Meinweg]] zich sjterk haet oetgebreid.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046373/4000-inwoners-limburgs-dorp-herkenbosch-geevacueerd-om-grote-natuurbrand.html Nu.nl - 4.000 inwoners Limburgs dorp Herkenbosch geëvacueerd om grote natuurbrand]</ref> ;21 april * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering verlèngk de quarantainemaotraegele bis veurluipig 20 mei. Veur mènderjaorige waere ze versóppeld; zoe maoge basissjaole vanaaf 11 mei weer aop. Evenemènte waere bis 1 september gesjtreke; dit beteikentj ónger mie det [[Pinkpop]] definitief neet doorgeit en det de [[Ieredevisie 2019/20 (hierevoetbal)|Ieredevisie]] neet weurt opgepak.<ref>[https://www.rtlz.nl/algemeen/politiek/artikel/5097841/corona-coronamaatregelen-premier-rutte-covid-19-anderhalve-meter RTL Z - Kabinet: basisscholen op 11 mei open, meeste andere maatregelen met drie weken verlengd]</ref><ref>[https://www.nu.nl/sport/6046325/definitief-geen-betaald-voetbal-tot-1-september.html?redirect=1 Nu.nl - Definitief geen betaald voetbal tot 1 september]</ref> ;20 april * ''Nederlandj/Nederlands Limbörg'': In de [[Deurzer Pieël]] brik 'ne natuurbrandj oet, dae zal oetgreuje tot de groetste oets in Nederlandj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046690/natuurbrand-in-deurnese-peel-grootste-in-nederland-ooit-800-hectare-in-de-as.html Nu.nl - Natuurbrand in Deurnese Peel grootste in Nederland ooit: 800 hectare in de as]</ref> * ''Economie'': Es gevolg van zoewel de COVID-19-crisis es de productiekreeg tösje Róslandj en Saoedi-Arabië weurt e vaat Amerikaanse [[aerdaolie]] veur 'ne negatieve pries verhanjeldj.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/04/20/investing/premarket-stocks-trading/index.html CNN.com - American oil crashes below $0 a barrel -- a record low]</ref> * ''Midde-Oeste'': In [[Israël]] vörmp de zittende premier [[Benjamin Netanyahu]] 'n noedcoaltie mit [[Benny Gantz]]. Hiemit kómp 'n èndj aan 'n lang politieke patsjtèlling.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200420_04928306 De Standaard - Netanyahu krijgt steun voor regering, maar moet volgend jaar macht afstaan]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetbalclub [[Sporting Lokeren]] weurt failliet verklaord.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200420_04927890 De Standaard - Het doek valt over Sporting Lokeren: rechtbank bevestigt faillissement]</ref> ;19 april * ''Naord-Amerika'': Op versjillende plaatsje in [[Nova Scotia]] ([[Canada]]) sjöt 'ne man 22 willekäörige luuj doed. Hae weurt daonao zelf door de pelitie doedgesjote.<ref>[https://www.ctvnews.ca/mobile/canada/nova-scotia-rampage-results-in-18-victims-16-crime-scenes-1.4903398 CTV - Nova Scotia rampage results in 18 victims, 16 crime scenes]</ref> ;17 april * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Norman Hunter]], dae 28 kier in 't [[Ingels hierevoetbalèlftal|Èngels ilftal]] sjpäölde, sjtörf op 76-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6045413/voormalig-engels-international-hunter-76-overleden-aan-covid-19.html Nu.nl - Voormalig Engels international Hunter (76) overleden aan COVID-19]</ref> ;15 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Lee Konitz]] sjtörf op 92-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.npr.org/sections/coronavirus-live-updates/2020/04/15/835634362/lee-konitz-prolific-and-influential-jazz-saxophonist-has-died-at-92?utm_medium=RSS&utm_campaign=music&t=1587017620454 NPR - Lee Konitz, Prolific And Influential Jazz Saxophonist, Dies At 92]</ref> ;12 april * ''Sjport'': De Britsen autocoureur [[Stirling Moss]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/280178/video/stirling-moss-90-overleden-beelden-van-zijn-legendarische-carriere.html Nu.nl - Stirling Moss (90) overleden: beelden van zijn legendarische carrière]</ref> ;11 april * ''Weitesjap'': De Britse mattemetiker [[John Conway]] sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;10 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[Hans Verhagen]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.pzc.nl/zeeuws-nieuws/in-vlissingen-geboren-dichter-hans-verhagen-overleden-zonder-overdrijving-de-grootste-dichter-van-nederland~aefb1046/ PZC - In Vlissingen geboren dichter Hans Verhagen overleden: ‘Zonder overdrijving de grootste dichter van Nederland’]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Frits Flinkevleugel]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6044199/voormalig-oranje-international-flinkevleugel-80-overleden.html Nu.nl - Voormalig Oranje-international Flinkevleugel (80) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse pianis [[Louis van Dijk]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2330253-louis-van-dijk-klassiek-geschoolde-jazzpianist-overleden-78.html NOS.nl - Louis van Dijk, klassiek geschoolde jazzpianist, overleden (78)]</ref> ;8 april * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Bernie Sanders]] trèk zich trök oet de verkezing veur de Democratische presidentskandidatuur. Dit beteikentj de facto det [[Joe Biden]] in november d'n Democratische presidentskandidaat weurt.<ref>[https://www.nytimes.com/2020/04/08/us/politics/bernie-sanders-drops-out.html?referringSource=articleShare New York Times - Bernie Sanders Drops Out of 2020 Democratic Race for President]</ref> * ''Sjport'': Zeve Belzje voetbalclubs, wo-ónger [[Standard Luuk]], weurt de proflicentie óntzag. Es dit besjloet neet weurt herzeen, zalle dees clubs amateurvoetbal mótte gaon sjpaele. [[Racing Gènk]] is nog neet gans zaeker van licentie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200408_04917119 De Standaard - Standard en Moeskroen grijpen verrassend naast proflicentie, amateurvoetbal dreigt]</ref> ;7 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse folkzenger [[John Prine]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6043341/folkzanger-john-prine-73-overleden-aan-gevolgen-coronavirus.html Nu.nl - Folkzanger John Prine (73) overleden aan gevolgen coronavirus]</ref> ;6 april * ''Kóns en cultuur'': De Britse actries [[Honor Blackman]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/film/2020/apr/06/honor-blackman-james-bond-pussy-galore-avengers-dies-aged-94 The Guardian - Honor Blackman, James Bond's Pussy Galore, dies aged 94]</ref> ;5 april * ''Sjport'': Op d'n daag det de [[Runj van Vlaondere]] hej mótte plaatsvènje, weurt 'n 'virtueel runj' gevare, wobie de renners de lèste 32 kilometer op d'n hometrainer aafwirke. [[Greg Van Avermaet]] wintj dees óngebrukelike koers.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200405_04913674 De Standaard - Greg Van Avermaet wint virtuele Ronde van Vlaanderen]</ref> ;4 april * ''Weitesjap'': De Nederlandsen econoom [[Arnold Heertje]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6042735/econoom-en-schrijver-arnold-heertje-86-overleden.html Nu.nl - Econoom en schrijver Arnold Heertje (86) overleden]</ref> ;2 april * ''Sjport'': 't Belsj voetbalsezón weurt definitief beènjig. [[Club Brugge]] weurt oetgerope tot landskampión.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200402_04910664 De Standaard - Voetbalcompetitie wordt definitief stopgezet, Club Brugge is kampioen]</ref> ;1 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzmuzikantj [[Ellis Marsalis jr.]] sjtörf op 85-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nytimes.com/2020/04/01/arts/music/ellis-marsalis-dead-virus.html New York Times - Ellis Marsalis Jr., Jazz Pianist and Patriarch, Dies at 85]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Adam Schlesinger]], fróntman van [[Foutains of Wayne]], sjtörf op 52-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nytimes.com/2020/04/01/arts/music/adam-schlesinger-dead-coronavirus.html New York Times - Adam Schlesinger, Songwriter for Rock, Film and the Stage, Dies at 52]</ref> ===miert=== ;31 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazztrompöttis [[Wallace Roney]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.npr.org/sections/coronavirus-live-updates/2020/03/31/824834455/jazz-trumpeter-wallace-roney-dies-from-covid-19-complications-at-age-59 NPR - Jazz Trumpeter Wallace Roney Dies From COVID-19 Complications At Age 59]</ref> ;30 miert * ''Sjport'': De Nederlandse zjwumster [[Petra Hillenius]] sjtörf op 52-jäörige laeftied aan [[ALS]].<ref>[https://www.knzb.nl/actueel/nieuws/bericht/1000048724/in_memoriam_petra_hillenius/ KNZB - In Memoriam: Petra Hillenius]</ref> * ''Belsj'': De Belzjen dokter en politicus [[Dirk Van Duppen]] sjtörf op 63-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200331_04908006 De Standaard - Arts en politicus Dirk Van Duppen (63) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse soulzenger [[Bill Withers]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6042464/aint-no-sunshine-zanger-bill-withers-81-overleden.html Nu.nl - Ain't No Sunshine-zanger Bill Withers (81) overleden]</ref> ;29 miert * ''Kóns en cultuur'': De Poolse componis [[Krzysztof Penderecki]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://en.schott-music.com/krzysztof-penderecki-1933-2020-obituary/ Scott Music - Krzysztof Penderecki (1933–2020) – Obituary]</ref> * ''Frankriek'': De Franse politicus [[Patrick Devedjian]], dae ónger mie minister in de regering van [[Nicolas Sarkozy|Sarkozy]] waor, sjtörf op 75-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/03/29/patrick-devedjian-president-des-hauts-de-seine-et-ancien-ministre-est-mort-du-covid-19_6034811_3382.html Le Monde - Patrick Devedjian, président des Hauts-de-Seine et ancien ministre, est mort du Covid-19]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse muzikant en componis [[Alan Merrill]], veural bekèndj van 't nómmer ''I love rock 'n' roll'', sjtörf op 69-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/achterklap/6041113/componist-i-love-rock-n-roll-alan-merrill-69-overleden-aan-coronavirus.html Nu.nl - Componist I Love Rock 'n' Roll Alan Merrill (69) overleden aan coronavirus]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse countryzenger [[Joe Diffie]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://variety.com/2020/music/news/joe-diffie-coronavirus-country-star-died-dead-1203548295/ Variety - Joe Diffie, ’90s Country Music Star, Dies of Coronavirus at 61]</ref> ;28 miert * ''Zuud-Europa'': [[Italië]] geit es ierste landj op de waereld de grens van 10.000 sjterfgevel aan [[COVID-19]] veurbie. ;27 miert * ''Nederlandj'', ''Kóns en cultuur'': 't Succesvol tv-program ''[[De wereld draait door]]'' weurt veur de lèste kier oetgezónje. * ''Naord Amerika'': 't Amerikaans [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit e noedpakkèt van 2 biljoen [[Amerikaansen dollar|dollar]]. Dees astronomische som is gemeindj óm de daor de coronacrisis geraakde bedrieve te óngersjteune.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/27/politics/coronavirus-stimulus-house-vote/index.html CNN.com - House passes historic $2 trillion stimulus despite objections from GOP lawmaker]</ref> * ''Zuudoes-Europa'': [[Naord-Macedonië]] kump es dertigste landj bie de [[NAVO]].<ref>[https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_174589.htm NATO - North Macedonia joins NATO as 30th Ally]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriefster [[Carl Friedman]] sjtörf op 67-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6041363/twee-koffers-vol-schrijfster-carl-friedman-67-overleden.html Nu.nl - Twee koffers vol-schrijfster Carl Friedman (67) overleden]</ref> ;26 miert * ''Naord-Amerika'': De Vereinigde Sjtaote gaon China veurbie es 't landj mit de mieste COVID-19-besjmettinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/27/health/us-coronavirus-friday/index.html CNN - US has most known coronavirus cases worldwide, but experts say it's just the beginning of the battle]</ref> * ''Sjport'': De Franse voetballer en trainer [[Michel Hidalgo]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.francebleu.fr/infos/societe/michel-hidalgo-emblematique-selectionneur-de-l-equipe-de-france-de-football-est-mort-1552045296 France Bleu - Michel Hidalgo, emblématique sélectionneur de l'équipe de France de football, est mort]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Peter Kemper]] sjtörf op 77-jäörige laeftied aan hertfale.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6040547/oud-psver-en-drievoudig-oranje-international-kemper-77-overleden.html Nu.nl - Oud-PSV'er en drievoudig Oranje-international Kemper (77) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Mark Blum]] sjtörf op 69-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.tmz.com/2020/03/26/mark-blum-dead-dies-coronavirus-complications-desperately-seeking-susan-you/ TMZ - Actor Mark Blum Dead at 69 ... Complications From Coronavirus ]</ref> ;25 miert * ''Sjport'': [[Kees Bakker]], de vreugere veurzitter vaan [[SBV Vitesse]], sjtörf op 76-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6040399/voormalig-vitesse-voorzitter-kees-bakker-76-overleden-aan-covid-19.html Nu.nl - Voormalig Vitesse-voorzitter Kees Bakker (76) overleden aan COVID-19]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse zengeres [[Liesbeth List]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2328507-zangeres-liesbeth-list-78-overleden.html NOS.nl - Zangeres Liesbeth List (78) overleden]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': De Franse sjprikteikenaer [[Albert Uderzo]], veural bekèndj van ''[[Asterix]]'', sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6039832/asterix-tekenaar-albert-uderzo-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Asterix-tekenaar Albert Uderzo op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kameroens-Franse jazzmuzikantj [[Manu Dibango]] sjtörf op 86-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/03/24/le-saxophoniste-manu-dibango-est-mort-des-suites-du-covid-19-annoncent-ses-proches_6034197_3382.html Le Monde - Le saxophoniste Manu Dibango est mort des suites du Covid-19, annoncent ses proches]</ref> * ''Sjport'': De [[Olympische Zomerspeule 2021|Olympische Sjpaele]] waere definitief bis 2021 oetgesjtèldj. Versjillende NOC's, sjporters en regeringe hauwe dao al veur gevraog. * ''Nederlandj'': 't Kabinèt sjrap de [[èndjexame]]s. Lierlinge die noe in de exameklas zitte, kriege e diploma op basis van [[sjaolexame]]s.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6039624/kabinet-schrapt-centrale-examens-schoolexamens-zijn-leidend.html Nu.nl - Kabinet schrapt centrale examens, schoolexamens zijn leidend]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis en dirizjènt [[Gerard Schurmann]] sjtörf op 96-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/podium/nieuws/4943-componist-en-dirigent-gerard-schurmann-overleden NPO Radio 4 - Componist en dirigent Gerard Schurmann overleden]</ref> ;23 miert * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering verbeujt alle opebaar biejeinkómste tot 1 juni. Ouch kriege gemeintes de beveugheid terrein aaf te sjlete en boetes oet te sjrieve.<ref>Livestream paerskónferensie kabinèt v.a. 19.00</ref> ;22 miert * ''Zuudoes-Europa'': In [[Kroatië]] vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] plaats mit 'n krach van 5,3 op de [[Memènt-Magnitudesjaol]]. De hoofsjtad [[Zagreb]] laog kortbie 't epicentrum; me melt einen doeje en väöl materieel sjaoj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6039387/dode-en-veel-schade-bij-krachtige-aardbeving-kroatische-hoofdstad-zagreb.html Nu.nl - Dode en veel schade bij krachtige aardbeving Kroatische hoofdstad Zagreb]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Gabi Delgado]], zenger van de [[NDW]]-gróp [[Deutsch Amerikanische Freundschaft]] (DAF), sjtörf op 61-jäörige laeftied.<ref>[https://www.residentadvisor.net/news/72305 Residentadvisor - DAF vocalist Gabi Delgado-López dies at age 61]</ref> ;21 miert * ''Sjport'': [[Lorenzo Sanz]], de vreugere veurzitter van [[Real Madrid]], sjtörf op 76-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.football-italia.net/151423/former-real-madrid-president-sanz-dies Football Italia - Former Real Madrid President Sanz dies]</ref> ;20 miert * ''Nederlandj'': [[Martin van Rijn]] ([[PvdA]]) volg Bruno Bruins op es minister veur Medische Zörg. 't Is hiel bezunger det emes van 'n oppositiepartie es minister tot 't kabinèt toetreujt.<ref>[https://nos.nl/artikel/2327735-pvda-er-martin-van-rijn-nieuwe-minister-voor-medische-zorg.html NOS.nl - PvdA'er Martin van Rijn nieuwe minister voor Medische Zorg]</ref> * ''Nederlandj'': D'n Utrechsen tramsjötter [[Gökmen T.]] krieg laeveslank veur veer maorde en diverse poginge tot maord mit terroristisch motief.<ref>[https://www.nu.nl/schietpartij-utrecht/6039024/gokmen-t-krijgt-levenslang-voor-aanslag-in-utrechtse-tram.html Nu.nl - Gökmen T. krijgt levenslang voor aanslag in Utrechtse tram]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse countryzenger [[Kenny Rogers]] sjtörf op 81-jäörige laeftied. ;19 miert * ''Oes-Azië'': Veur 't iers saer 't begin van de pandemie waere in [[China]] gein nuuj besjmèttinge mit [[COVID-19]] mie gemeldj.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/19/asia/coronavirus-covid-19-update-china-intl-hnk/index.html CNN - The coronavirus pandemic began in China. Today, it reported no new local infections for the first time]</ref> * ''Nederlandj'': Einen daag naodet hae in de Twiede Kamer neet good waort, treujt [[Bruno Bruins]] aaf es minister veur Medische Zörg en Sjport. Zien take waere waorgenómme daor [[Hugo de Jonge]] (Vouksgezóndjheid, Waalzeen en Sjport).<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6038856/minister-bruins-voor-medische-zorg-treedt-af-de-jonge-tijdelijke-opvolger.html?redirect=1 Nu.nl - Minister Bruins voor Medische Zorg treedt af, De Jonge tijdelijke opvolger]</ref> ;18 miert * ''Sjport'': D'n [[Amstel Gold Race]] 2020, gepland veur 19 aprèl, weurt in verband mèt de COVID-19-pandemie aofgelas.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6038415/ook-streep-door-amstel-gold-race-wegens-coronavirus.html Nu.nl - Ook streep door Amstel Gold Race wegens coronavirus]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De vieftigste editie van 't [[Glastonbury]]-festival, geplandj veur èndj juni, weurt aafgelas.<ref>[https://oor.nl/news/vrijwel-alle-concerten-en-festivals-afgelast-tot-31-maart/ OOR.nl - Live: Glastonbury 2020 gecanceld ''(sic!)'' door coronacrisis]</ref> Ouch 't [[Songfestival]] weurt oetgesjtèld bis 2021.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6037596/songfestival-uitgesteld-tot-2021-vanwege-coronavirus.html Nu.nl - Songfestival uitgesteld tot 2021 vanwege coronavirus]</ref> * ''Weitesjap'': 'n In 2000 in de [[Pietersberg]] opgegrave [[fossiel]] weurt besjreve es ''[[Asteriornis maastrichtiensis]]''. 't Bliek 't ajdste fossiel vaan 'nen [[Hoonderveugel|Hoondervogel]] en zoewiezoe ein vaan de ajdste oets vaan de modern veugel.<ref>[https://www.nature.com/articles/s41586-020-2096-0 Nature - Late Cretaceous neornithine from Europe illuminates the origins of crown birds]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Alfred Worden]], bemanningslid op de [[Apollo 15]], sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/nasa-remembers-apollo-15-astronaut-al-worden NASA - NASA Remembers Apollo 15 Astronaut Al Worden]</ref> ;17 miert * ''Sjport'': 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2020]] weurt verplaats nao [[2021]]. Dit hilt verbandj mit de [[COVID-19]]-pandemie. Meugelik kanne in de vriegekómmen tied de noe sjtilligkende nationaal competities waere aafgemaak. Óm logistieke raejes weurt noe 't [[Europees Kampioensjap damesvoetbal 2021]] nao [[2022]] verplaats.<ref>[https://www.theguardian.com/football/2020/mar/17/euro-2020-postponed-coronavirus-uefa-champions-league-europa-league?CMP=Share_iOSApp_Other The Guardian - Euro 2020 postponed for a year by Uefa because of coronavirus crisis]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen acteur [[Johny Voners]] sjtörf op 74-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200317_04892870 De Standaard - Acteur Johny Voners (74) is overleden]</ref> ;16 miert * ''Frankriek'': De Franse presidentj [[Emmanuel Macron]] lèk 't landj wiedgaonde quarantainemaotraegele op, vergeliekbaar mit die in Italië en Sjpanje al gelle.<ref>[https://www.lemonde.fr/politique/live/2020/03/16/resultats-municipales-2020-en-direct-les-elections-marquees-par-l-epidemie-due-au-coronavirus_6033200_823448.html Le Monde - « Nous sommes en guerre sanitaire » : Macron annonce des mesures encore plus strictes pour réduire les déplacements dans toute la France dès le 17 mars]</ref> * ''Belsj'', ''Nederlandj'': keuning [[Filip van 't Belsj|Filip]] sjprik 't volk toe in 't Belsj, en premier [[Mark Rutte|Rutte]] in Nederlandj. 'n Officieel toesjpraok van de premier aan gans 't volk waor saer de [[Oliecrisis van 1973]] neet mie veurgekómme.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6037995/rutte-groot-deel-van-nederlanders-zal-besmet-raken-met-coronavirus.html Nu.nl - Rutte: Groot deel van Nederlanders zal besmet raken met coronavirus]</ref><ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200316_04891454 De Standaard - Koning Filip spreekt de natie toe: 'Onze houding is essentieel en kan levens redden']</ref> ;15 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaansen arsjitek [[Vittorio Gregotti]] sjtörf op 92-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.corriere.it/cultura/20_marzo_15/quando-gregotti-disse-il-mio-rimpianto-morte-mio-fratello-d1244284-66be-11ea-a26c-9a66211caeee.shtml Corriere della Sera - Quando Gregotti disse: «Il mio rimpianto? La morte di mio fratello»]</ref> * ''Nederlandj'': De regering deit noe ouch sjaole, horeca en sjportvereiniginge sjlete, baovenop de al iejer aangekunjigde maatraegele taege de COVID-19-pandemie. Daobie zal 't gans pakkèt zeker tot en mit 6 april blieve gelle, zès daag langer es iers gezag.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6037634/kabinet-scholen-kinderopvang-horeca-en-sportclubs-tot-6-april-dicht.html Nu.nl - Kabinet: Scholen, kinderopvang, horeca en sportclubs tot 6 april dicht]</ref> * ''Belsj'': Naodet de vörming van 'n noedregering is mislök, krieg de [[regering-Wilmès]] veur zès maondj de volmach óm de COVID-crisis aan te pakke.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200315_04890331 De Standaard - Regering-Wilmès krijgt volmachten om coronacrisis aan te pakken]</ref> * ''Frankriek'': In Frankriek vènje lokaal verkezinge plaats. 't Lök [[LREM]], de partie van presidentj Macron, neet óm veut aan de gróndj te kriege. ;14 miert * ''Kóns en cultuur'': De Britse muzikantj en conceptuele kónstenaer [[Genesis P-Orridge]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://3voor12.vpro.nl/update~9445cd37-153f-4ed3-9b8d-b03a46cd3a22~levenskunstenaar-en-industrial-icoon-genesis-p-orridge-overleden~.html 3voor12 - Levenskunstenaar en industrial icoon Genesis P-Orridge overleden]</ref> ;12 miert * ''Belsj'': Op las van de regering gaon alle sjaole en [[horeca]] toe en waere peblieke evenemènte aafgelas. Dit deit me óm de versjpreiing van [[COVID-19]] taege te gaon.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200312_04887661 De Standaard - Alles op alles om Italiaanse situatie te vermijden]</ref> ;11 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': Filmproducent [[Harvey Weinstein]] weurt tot 23 jaor gevangenis veroerdeild óm de aanrenjing en [[verkrachting]] van twie vrouwluuj.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/11/us/harvey-weinstein-sentence/index.html CNN.com - Harvey Weinstein sentenced to 23 years in prison]</ref> * ''Nederlands Limburg'': D'n [[TEFAF]] weurt veurtijeg aofgebroke in verband mèt besmettingsgevaor vaan 't nui coronavirus.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6036781/internationale-kunstbeurs-tefaf-stopt-voortijdig-wegens-coronavirus.html Nu.nl]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[Charles Wuorinen]] sjtörf opn 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/features/article/contemporary-composer-charles-wuorinen Gramophone - Contemporary Composer: Charles Wuorinen]</ref> ;10 miert * ''Nederlandj/Zuudoes-Azië'': Keuning [[Willem-Alexander van de Nederlenj]] beujt op sjtaotsbezeuk in [[Indonesië]] excuses aan veur 't Nederlands geweld in de [[Politioneel Acties]].<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6036292/koning-willem-alexander-biedt-excuses-aan-voor-nederlands-geweld-in-indonesie.html Nu.nl - Koning Willem-Alexander biedt excuses aan voor Nederlands geweld in Indonesië]</ref> ;8 miert * ''Zuud-Europa'': De Italiaanse regering lègk wiedgaonde [[quarantaine]]maotraegele op aan diverse regio's in 't noorde. De maotraegele, die e kwart van de ganse bevolking treffe, zeen gemeindj óm de verbreiing van [[COVID-19]] taege te gaon.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200308_04880492 De Standaard - Italië breidt quarantainegebieden uit tot kwart van het land]</ref> De volgenden daag waere die maotraegele van krach in gans 't landj.<ref>[https://www.repubblica.it/cronaca/2020/03/09/news/coronavirus_situazione_italia-250756249/?ref=RHPPTP-BL-I250789330-C12-P1-S1.12-T1 La Repubblica - Coronavirus, l'Italia diventa "zona protetta": spostamenti vietati se non per comprovate necessità. Conte: "Non c'è più tempo"]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedsen acteur [[Max von Sydow]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200309_04882171 De Standaard - Acteur Max von Sydow overleden]</ref> ;6 miert * ''Nederlandj'': 'ne Man van 86 sjtörf es ierste Nederlanjer aan de nuuj krenkde [[COVID-19]].<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6033984/eerste-nederlander-86-overleden-aan-gevolgen-coronavirus.html Nu.nl - Eerste Nederlander (86) overleden aan gevolgen coronavirus]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[McCoy Tyner]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6035710/jazzpianist-mccoy-tyner-81-overleden.html Nu.nl - Jazzpianist McCoy Tyner (81) overleden]</ref> {{nuujsarchief}} [[Categorie:In 't nuujs|*]] [[pt:Jornalismo#Notícia]] jveoh82l9oy7eqyvs428vdezsgj1w8g 0 16599 454884 441049 2022-08-05T13:11:46Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{miert}} == Gebäörtenisse == * [[1873]] - [[Nederland]] stèlt de sultan vaan [[Atjeh]] 'n [[ultimatum]], zuuch [[Atjehoorlog]]. * [[1851]] - In 't [[Panthéon]] in [[Paries]] demonstreert de Franse wetensjapper [[Léon Foucault]] mèt 'ne slinger vaan 67 meter tot de aarde drejt. * [[1953]] - [[Jonas Salk]] maak 't bestoon van zien [[vaccin]] tege [[polio]] wereldkundeg. * [[1969]] - De [[Kernenergiecentrale Dodewaard]] weurt in gebruuk genome door keuningin [[Juliana]] * [[1979]] - [[Egypte]] en [[Israël]] teikene 'n vredesverdraag, woebij Egypte 't ierste Arabische land is dat Israël erkint. * [[2000]] - [[Vladimir Poetin]] wint de prizzedentsverkiezinge in [[Rusland]]. == Gebore == * [[1925]] - [[Pierre Boulez]], Franse componis en dirizjènt (gesjtorve [[2016]]) * [[1940]] - [[Nancy Pelosi]], Amerikaanse politica * [[1943]] - [[Bob Woodward]], Amerikaanse journalis, oonthulde same mèt [[Carl Bernstein]] 't [[Watergatesjendaol]] * [[1944]] - [[Diana Ross (zangeres)|Diana Ross]], Amerikaans zangeres * [[1949]] - [[Patrick Süskind]], Duutsje sjriever * [[1961]] - [[Phara de Aguirre]], Belzje journaliste * [[1962]] - [[Paul de Leeuw]], Nederlandse cabaretier en televisiepresentator == Gestorve == * [[1566]] - [[Antonio de Cabezón]] (55), Spaonse [[kompenis]] * [[1827]] - [[Ludwig van Beethoven]] (56), Duits componis * [[1892]] - [[Walt Whitman]], Amerikaanse diechter, essayis, journalis en humanis * [[1923]] - [[Sarah Bernhard]], Franse actrice * [[2009]] - [[Jef Diederen]], Nederlandse kunssjilder * [[2018]] - [[Johan van Hulst]] (107), Nederlandse verzatsmaan en politicus gpf2yrpz4rp0ju97c8vdodzwkojvyaf 0 16673 454882 341281 2022-08-05T13:10:30Z Zeiverklaos 2053 /* Gebore */ wikitext text/x-wiki {{miert}} == Gebäörtenisse == * [[1791]] - Ierste definitie vaan de [[meter]] (in [[Paries]]) es 1/10.000.000e deil vaan d'n aofstand tösse de [[noordpool]] en d'n [[evenaar]]. * [[1842]] - 'n Verdouving mèt [[ether (sjemie)|ether]] weurt veur d'n ierste kier gebruuk in 'n operatie door d'n Amerikaansen arts [[Crawford Long]]. * [[1856]] - [[Verdraag vaan Paries (1856)|Verdraag vaan Paries]]: ind vaan de [[Krimoorlog]]. * [[1858]] - [[Hymen L. Lipman]] patenteert 't potloed mèt gumke aon 't ind. * [[1945]] - In [[De Nieuwe Standaard]] versjijnt de ierste aoflevering vaan de strip ''[[Rikki en Wiske in Chocowakije|Rikki en Wiske]]''. * [[1953]] - [[Albert Einstein]] publiceert veur de lèste kier 'n herzene unificatietheorie. * [[1972]] - Iersten drök vaan 't 1000 göldebiljet mèt [[Baruch de Spinoza]]. * [[1981]] - [[President van de Vereinigde State|Amerikaans prizzedent]] [[Ronald Reagan]] weurt in de boors gesjote door [[John Hinckley Jr.]], 'ne vrund vaan de femilie vaan de [[Vicepresident van de Vereinigde State|viceprizzedent]]. Twie pelitieofficiere en [[James Brady]] rake ouch gewond. * [[1987]] - [[Vincent van Gogh]]s sjèlderij "Zonnebloemen" weurt gekoch veur $39.85 miljoen. * [[2001]] - [[Willem-Alexander der Nederlen|Prins Willem Alexander]] en [[Máxima Zorreguieta]] make hun verloving bekind op de Nederlandse tillevisie. * [[2004]] - Bijzètting vaan [[Keuningin Juliana]] in de [[Nui kèrk (Delft)|Nui Kèrk]] in [[Delf]]. == Gebore == * [[1510]] - [[Antonio de Cabezón]], Spaonse [[kompenis]] (gesjtorve [[1566]]) * [[1746]] - [[Francisco Goya]], Spaonse sjèlder (gestorve [[1828]]) * [[1853]] - [[Vincent van Gogh]], Nederlandse sjèlder (gestorve [[1890]]) * [[1894]] - [[Sergej Iljoesjin]], Russische vleegtuigoontwerper (gestorve [[1977]]) == Gestorve == [[Plaetje:KarlMay Raupp.jpg|thumb|150px|Karl May<br />gestorve in 1912]] * [[1912]] - [[Karl May]] (70), Duits sjrijver * [[1925]] - [[Rudolf Steiner]] (64), groondlègker vaan de antroposofie rvywzeeoll2aoni7kfdrs7mm0ctlbht 0 20570 454863 449662 2022-08-05T12:05:36Z Zeiverklaos 2053 /* Gebore */ wikitext text/x-wiki {{fibberwarie}} '''25 fibberwarie''' is de 56ste daag van 't jaor in de [[Gregoriaanse kalender]]. Nog 309 daag (310 daag in ein [[sjrikkeljaor]]) pès 't eindj van 't jaor. == Gebäörtenisse == * [[138]] - [[Antoninus Pius]] wirt door [[Hadrianus]] geadopteerd es ziene opvolger en plaatsjvervanger van de gesjtorve [[Aelius]]. * [[1570]] - [[Paus Pius V]] excommuniceert keuningin [[Elizabeth I van Èngelandj]]. * [[1837]] - [[Thomas Davenport]] verkrig 't eësjte octrooi op de [[elektromotor]]. * [[1901]] - Oprichting van de [[United States Steel Corporation]] * [[1902]] - 't [[Londen]]se pebliek sjteit versjtèld biej de demonstratie van de eësjte [[sjtofzuger]] door [[Hubert Booth]]. * [[1913]] - Oprichting van voetbalclub [[AGOVV]] * [[1921]] - [[Georgië]] wirt bezat door de [[Sovjet-Unie]]. * [[1941]] - [[Fibberwariesjtaking]]. * [[1947]] - [[Pruse]] ([[Duutsjlandj]]) door de geallieerde óntbónje. * [[1951]] – Äöpeningsceremonie van de eësjte [[Pan-Amerikaanse Sjpele]], gehawwe in [[Buenos Aires (sjtad)|Buenos Aires]]. * [[1954]] - [[Gamal Abdul Nasser]] wirt premier van [[Egypte (landj)|Egypte]]. * [[1955]] - Verheffing van 't [[Roams-katholieke]] [[Apostolisch vicariaat]] [[Finlandj]] tot [[Bisdóm Helsinki]]. Beneuming van de Nederlander [[Willem Cobben]] tot bisjhop van Helsinki. * [[1972]] - [[Duutsjlandj]] geuf vief miljoen dollar aan eine [[Arabië|Arabische]] terroris es losgeldj veur de passagiers en bemanning van eine gekaapde [[Boeing 747|Jumbo Jet]]. * [[1980]] - [[Sjtaatsgreep]] in [[Suriname]], door ónger angere [[Desi Bouterse]] en [[Roy Horb]]: de [[Sergeantecoup]] * [[1986]] - Nao veer daag van massale demonsjtraties in de [[Filipijne]] (later bekènd gewore es [[EDSA-revolutie]]), óntvluch [[president van de Filipijne|president]] [[Ferdinand Marcos]] 't palies en wirt [[Corazon Aquino]] de nuje Filipijnse president. * [[2005]] - [[Ronald Koeman]] vertrèk es trainer biej voetbalclub [[AFC Ajax|Ajax]]. * [[2009]] - Biej eine vleegtuugcrash van [[Turkish Airlines-vluch 1951]] in de buurt van [[Sjiphol]] zint zeker neuge doaje gevalle. == Gebore == [[Plaetje:Pierre-Auguste Renoir - Autoportrait (1876).jpg|thumb|150px|Pierre-Auguste Renoir<br />gebaore in 1841]] [[Plaetje:George Harrison 1974 (cropped).jpg|thumb|150px|George Harrison<br />gebaore in 1943]] * [[1555]] - [[Alonso Lobo]], Spaonse [[kompenis]] (gesjtorve [[1617]]) * [[1794]] - [[Gerrit Schimmelpenninck]], Nederlandse politicus en zakeman (gesjtorve [[1863]]) * [[1822]] - [[Jacobus Cornelis Bloem]], Nederlandse politicus (gesjtorve [[1902]]) * [[1841]] - [[Pierre-Auguste Renoir]], Franse impressionistisch kunssjilder (gesjtorve [[1919]]) * [[1842]] - [[Karl May]], Duutsje sjriever (o.a. [[Winnetou]]) (gesjtorve [[1912]]) * [[1856]] - [[Miguel Oquelí Bustillo]], Hondurees militair en politicus (gesjtorve [[1938]]) * [[1873]] - [[Enrico Caruso]], Italiaanse operazenger (gesjtorve [[1912]]) * [[1878]] - [[Eduard Meijer]], Nederlandse zjwömmer en waterpoloër (gesjtorve [[1929]]) * [[1883]] - [[Koeno Gravemeijer]], Nederlandse predikant en leijer van 't kirkelik verzèt in de Tweëde Waereldoorlog (gesjtorve [[1970]]) * [[1890]] - [[Vyacheslav Molotov]], Russische politicus (gesjtorve [[1986]]) * [[1901]] - [[Zeppo Marx]], Amerikaanse acteur (gesjtorve [[1979]]) * [[1910]] - [[Pavel Kloesjantsev]], Russische cameraman, regisseur en sjriever (gesjtorve [[1999]]) * [[1911]] - [[Ingo Preminger]], Amerikaanse filmproducent (gesjtorve [[2006]]) * [[1913]] - [[Jim Backus]], Amerikaanse acteur (gesjtorve [[1989]]) * [[1917]] - [[Anthony Burgess]], Britse auteur (gesjtorve [[1993]]) * [[1918]] - [[Bobby Riggs]], Amerikaanse tennisser (gesjtorve [[1995]]) * [[1925]] - [[Lisa Kirk]], Amerikaanse actrice (gesjtorve [[1990]]) * [[1925]] - [[Clovis Cnoop Koopmans]], Nederlandse rechter en politicus (gesjtorve [[2008]]) * [[1942]] - [[John Saul]], Amerikaanse sjriever * [[1943]] - [[George Harrison]], Britse popmuzikant (gesjtorve [[2001]]) * [[1949]] - [[Ireen Sheer]], Duutsj-Britse sjlagerzangeres * [[1950]] - [[Neil Jordan]], Ierse regisseur, sjriever, producer * [[1950]] - [[Néstor Kirchner]], president van Argentinië * [[1952]] - [[Joey Dunlop]], Noord-Ierse motorcoureur (gesjtorve [[2000]]) * [[1953]] - [[José María Aznar]], Sjpaanse premier * [[1955]] - [[Bernard Welten]], Amsterdamse hoofcommissaris * [[1956]] - [[Tineke Verburg]], Nederlandse televisiepresentatrice * [[1965]] - [[Kristin Davis]], Amerikaanse actrice (o.a. Charlotte York in [[Sex and the City]]) * [[1966]] - [[Alexis Denisof]], Amerikaanse acteur * [[1966]] - [[Téa Leoni]], Amerikaanse actrice (o.a. [[Deep Impact (film)|Deep Impact]]) * [[1975]] - [[Tatum Dagelet]], Nederlandse tv-presentatrice * [[1975]] - [[Chelsea Handler]], Amerikaanse stand-up comédienne == Gesjtorve == [[Plaetje:Antoine Pesne; Frederik I von Preußen.jpg|thumb|150px|Frederik I<br />gesjtorve 25 fibberwarie 1713]] * [[1246]] - [[Dafydd ap Llywelyn]] (31), prins van 't [[keuninkriek Gwynedd]] * [[1713]] - [[Frederik I van Pruisen]] (56), keurvors van Brandenburg * [[1723]] - Sir [[Christopher Wren]] (90), Britse weitesjapper en architect * [[1864]] - [[Anna Harrison]] (88), First Lady (vrouw van Amerikaanse president William Henry Harrison) * [[1899]] - [[Paul Julius Reuter]] (82), oprichter van het Reuters Newsbureau * [[1957]] - [[Bugs Moran|George "Bugs" Moran]] (63), Chicago-gangster * [[1964]] - [[Grace Metalious]] (39), Amerikaanse sjriefster * [[1968]] - [[Camille Huysmans]] (96), Belzje politicus * [[1968]] - [[Gerard Neels]] (71), Belzje senator * [[1972]] - [[Hugo Steinhaus]] (85), Pools wiskundige * [[1975]] - [[Elijah Muhammad]] (77), Black Muslim leider * [[1983]] - [[Tennessee Williams]] (71), Amerikaanse toneëlsjriever * [[2001]] - [[Paul Huber]] (83), Zjwitserse componist * [[2001]] - [[Sigurd Rascher]] (93), Amerikaanse klassiek-saxofonist * [[2005]] - [[Max Schuchart]] (84), Nederlandse dichter, journalist en vertaler * [[2006]] - [[Octavia E. Butler]] (58), Amerikaanse sjriefster * [[2006]] - [[Darren McGavin]] (83), Amerikaanse acteur * [[2009]] - [[Philip José Farmer]] (91), Amerikaanse auteur == Viering/herdènking == * [[Koeweit]] - Nationale Daag * [[Filipijne]] - People Power Dag * [[Roams-Katholiek]]e kalender: ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Ethelbert van Kent]] († [[616]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Walburga|Walburgis]] († [[779]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Aldetrudis|Adeltrude]] († c. [[696]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Caesarius van Nazianze|Cesar(ius) (van Nazianze)]] († [[369]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Victorinus van Corinthe|Victorinus (van Corinthe)]] en metgezellen: o.a. [[Heilige (christendom)|Heiligen]] [[Klaudiaan]] en [[Papias van Corinthe|Papias]] († [[284]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Reginus van Skopelos]] († c. [[363]]) ** [[Zalige]]n [[Avertanus]] en [[Romaeus|Romeo (van Limoges)]] († [[1380]]) ** [[Zalige]] [[Constantius van Fabriano]] († [[1481]]) tlo1v1ry568czjccz1tinxm44uxuhp7 0 20990 454896 376663 2022-08-05T16:06:07Z Zeiverklaos 2053 /* Gesjtorve */ wikitext text/x-wiki {{november}} '''23 november''' is de 327ste [[daag]] van 't [[jaor]] (328ste daag in ein [[sjrikkeljaor]]) in de [[Gregoriaanse kalender]]. Nog 38 daag pes 't eindj van 't jaor. == Gebäörtenisse == * [[1654]] - [[Blaise Pascal]] haet biezunjere metafysische ervaring. * [[1700]] - Kardinaal Giovanni Francesco Albani wirt gekaoze tot [[Paus Clemens XI]]. * [[1804]] - Biej 't verblief van [[paus Pius VII]] in [[Lyon]], óngerwaeg nao de kroaning van [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] in [[Paries]], sjturf ziene reisgenaot kardinaal [[Stefano Borgia]]. * [[1832]] - Sjtichting van de Congregatie van de [[Zusters van Leefde van Onze Lieve Vrouw, Moder van Barmhartigheid|Zusters van Leefde]] van Onze Lieve Vrouw Moeder van Barmhartigheid door pesjtoar [[Joannes Zwijsen]] in [[Tilburg]]. * [[1890]] - [[Willem III der Nederlande|Keuning Willem III]] sjturf zónger mannelike naokómmelinge. Zien ènnige dochter, de 10-jaorige prinses [[Wilhelmina der Nederlande|Wilhelmina]], volg häöm op es Keuningin der Nederlande ónger 't [[regentsjap]] van häör moder, [[keuningin Emma]]. * [[1890]] - 't Groathertogdóm [[Luxemburg (landj)|Luxemburg]] wirt losgemaak oet de [[personeel unie]] mèt [[Keuninkriek der Nederlande|Nederlandj]]. * [[1900]] - [[Paul Kruger]] landj in [[Marseille]]. * [[1923]] - Eësjte officiële en regelmatige oetzendinge van [[Radio Belgique]]. * [[1936]] - 't Eësjte nummer van 't tiedsjrif ''[[Life]]'' wirt oetgebrach. * [[1940]] - 't Eësjte (illegaal) nummer van [[De Waarheid]] versjient in ein oplaag van 6.000 exemplare. * [[1946]] - De [[Vietnamaorlog]] wirt begoosj door [[Frankriek]], dat begint mèt 't bómbardere van de havesjtad Haiphong (Tonkin) mèt Franse aorlogssjepe. * [[1975]] - Begrafenis Francisco Franco (dictator Sjpanje). * [[1978]] - [[Liechtenstein]] wirt lid van de [[Raod van Europa]]. * [[1980]] - Biej ein serie [[aardbaeving]]e in 't zuide van [[Italië]] kómme óngeveër 4800 luuj óm. Veural [[Eboli]] wirt zjwaor getróffe. * [[1989]] - Minstes 300.000 luuj betoge op 't [[Wenceslawplein]] in [[Praag]] veur democratische hervorminge. * [[1991]] - Waereldwied wirt bekènd gemaak dat [[zenger]] [[Freddie Mercury]] liejt aan [[aids|AIDS]] * [[1999]] - Sjplitsing van de [[Roams-katholieke]] [[Apostolische Administratie]] Europees Ruslandj in de Apostolische Administraties [[Aartsbisdóm Moskou|Noord-Europees Ruslandj]] en [[Bisdóm Saratov|Zuid-Europees Ruslandj]]. * [[2003]] - In [[Georgië]] vundj de [[Roazerevelutie]] plaatsj wobiej [[Micheil Saakasjvili]] aan de mach kump, en president [[Edoeard Sjevardnadze]] wirt aafgezat, dae verleët 't landj mèt ónbekènde besjtömming. == Gebore == [[Plaetje:Van der Waals.jpg|thumb|right|150px|Diederik van der Waals, <br> gebaore op 23 november 1837.]] * [[1221]] - [[Alfons X van Castilië]] (gesjtorve [[1284]]) * [[1616]] - [[John Wallis]], Britse wiskundige (gesjtorve [[1703]]) * [[1641]] - [[Anthonie Heinsius]], Nederlandse politicus (gesjtorve [[1720]]) * [[1785]] - [[Jan Roothaan]], Nederlandse generaal-euverste van de Sociëteit van Jezus (gesjtorve [[1853]]) * [[1804]] - [[Franklin Pierce]], veertieënde president van de Verenigde Sjtate (gesjtorve [[1869]]) * [[1837]] - [[Johannes Diderik van der Waals]], Nederlandse natuurkundige (gesjtorve [[1923]]) * [[1859]] - [[Billy the Kid]], Amerikaanse bandiet (gesjtorve [[1881]]) * [[1860]] - [[Hjalmar Branting]], Zjweedse politicus (gesjtorve [[1925]]) * [[1862]] - [[Théo van Rysselberghe]], Belzje sjilder (gesjtorve [[1926]]) * [[1863]] - [[János Hadik]], Hongaars politicus (gesjtorve [[1933]]) * [[1869]] - [[Valdemar Poulsen]], Deense ingenieur en oetvènjer (gesjtorve [[1942]]) * [[1887]] - [[Boris Karloff]], Britse acteur (gesjtorve [[1969]]) * [[1887]] - [[Henry Moseley]], Britse natuurkundige (gesjtorve [[1915]]) * [[1903]] - [[Kea Bouman]], Nederlandse tennisster (gesjtorve [[1998]]) * [[1921]] - [[Hein Roethof]], Nederlandse ambtenaer, humanist, journalist en politicus (gesjtorve [[1996]]) * [[1926]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaanse gitarist en blueszenger (gesjtorve [[2005]]) * [[1933]] - [[Ferry Hoogendijk]], Nederlandse journalist en politicus * [[1935]] - [[Vladislav Volkov]], Russische kosmonaut (gesjtorve [[1971]]) * [[1940]] - [[Gösta Pettersson]], Zjweedse fitserenner * [[1949]] - [[Eric Van Rompuy]], Belzje politicus * [[1973]] - [[Claudia Zwiers]], Nederlandse judoka == Gesjtorve == [[Plaetje:KoningwillemIIIomstreeks1865.jpg|thumb|right|150px|Willem III der Nederlande, <br> gesjtorve op 23 november 1890.]] * [[615]] - [[Columbanus (heilige)|Heilige Columbanus]] (ong 72), Ierse abt, missionaris en sjtichter van versjillende kloasters op 't Europees vastelandj * [[1585]] - [[Thomas Tallis]] (ong 80), Ingelse kompenis * [[1572]] - [[Agnolo Bronzino]] (69), Italiaanse sjilder * [[1840]] - [[Louis de Bonald]] (86), Franse politicus, sjriever en filosoof * [[1878]] - [[Johannes Andreas Kallen]] (76), geistelike oet [[Zitterd]] * [[1890]] - [[Willem III der Nederlande|Willem III]] (73), Keuning der Nederlande * [[1912]] - [[Charles Bourseul]] (83), Franse technicus en oetvènjer * [[1916]] - [[Eduard Nápravník]] (77), Tsjechische componist en dirigent * [[1920]] - [[Alfred Tepe]] (79), Nederlandse architect * [[1942]] - [[Stanisław Saks]] (44), Poolse wiskundige * [[1953]] - [[Reinder Brolsma]] (71), Nederlandse sjriever * [[1962]] - [[Han Friedericy]] (62), Nederlandse sjriever en ambtenaer * [[1965]] - [[Elisabeth in Beiere (1876-1965)|Elisabeth in Beiere]] (89), Belzje keuningin * [[1974]] - [[Cornelius Ryan]] (54), Iers-Amerikaanse sjriever * [[1978]] - [[Hanns Johst]] (88), Duutsje toneëlsjriever * [[1980]] - [[Jan Boots]] (68), Nederlandse presentator * [[1989]] - [[Guus Weitzel]] (85), Nederlandse radio-omroeper en -verslaggever * [[1990]] - [[Roald Dahl]] (74), Britse sjriever * [[1990]] - [[Renate Rubenstein]] (61), Nederlandse sjriefster en columniste * [[1991]] - [[Klaus Kinski]] (65), Duutsje acteur * [[1995]] - [[Louis Malle]] (63), Franse filmregisseur * [[2002]] - [[Boudewijn Büch]] (53), Nederlandse sjriever en presentator * [[2004]] - [[Wim Rigter]] (37), Nederlandse radiopresentator * [[2006]] - [[Aleksandr Litvinenko]] (43), Russische mètwirker veiligheidsdeens en dissident * [[2006]] - [[Philippe Noiret]] (76), Franse acteur * [[2007]] - [[Jan Beijert]] (79), Nederlandse besjtuurder, politicus en columnist * [[2007]] - [[Coen Oort]] (78), Nederlandse econoom en topambtenaer * [[2008]] - [[Frits Böttcher]] (93), Nederlandse hoagleëraar en mede-oprichter van de Club van Rome * [[2008]] - [[Erik Silvester]] (66), Duutsje schlagerzenger * [[2009]] - [[Pim Koopman]] (68), Nederlandse drummer, producer en componist == Viering/herdènking == * [[Roams-katholiek]]e kalender: ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Trudo]] van Haspegouw († [[693]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Columbanus|Columbaan]] († [[615]]) - ''Vriej Gedachtenis'' ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[paus Clemens I|Clemens I]] († [[97]]) - ''Vriej Gedachtenis'' ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Lucretia van Mérida|Lukretia (van Mérida)]] († c. [[304]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Felicitas van Rome]] († [[165]]) ** [[Zalige]] [[Miguel Pro]] († [[1927]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Margaretha van Savoye (1390-1464)|Margaretha van Savoye]] († [[1464]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Wilfetrudis van Nijvel]] († [[669]]) ** [[Heilige (christendom)|Heilige]] [[Menefrew]], [[Wales|Welsh]] heilige [[Categorie:Datum]] 6phpbf5t0jayrp3dmm4cbt90dztea3w 0 21090 454908 449483 2022-08-05T21:34:34Z CommonsDelinker 324 't Plaetje Tolkien_1916.jpg is eweggehaold van Commons door Rosenzweig. wikitext text/x-wiki <center> [[1970]] - [[1971]] - [[1972]] - '''[[1973]]''' - [[1974]] - [[1975]] - [[1976]] </center> '''1973''' (MCMLXXIII) waor e [[gewoen jaor wat op maondig begintj|gewoen jaor wat begós op 'ne maondag]] op de [[Gregoriaanse kalender]]. == Gebäörtenisse == * [[1 jannewarie]] - 't [[Verenigd Keuninkriek]], [[Denemarke]] en [[Ierlandj (landj)|Ierlandj]] traeje toe tot de [[Europese Economische Gemeinsjap|EEG]]. * [[6 jannewarie]] - De 4 Nederlandse scoutingorgane (organisaties) gaon same wiejer es [[Scouting Nederlandj]]. * [[9 jannewarie]] - [[Willem van Otterloo]] nump aafsjied es dirigent van 't [[Residentie Orkest]] mèt ein oetveuring van de 7e symfonie van [[Anton Bruckner|Bruckner]]. * [[10 jannewarie]] - 't Komisch duo [[Peppi en Kokki]] versjient veur 't eësj op de [[Nederland]]se televisie. * [[22 jannewarie]] - In de Verenigde Sjtate van Amerika erkènt 't Hoaggerechshof mèt 't arrest in de zaak Roe taenge Wade 't rech op [[abortus]]. * [[27 fibberwarie]] - Biej ein vakbóndjsdemonstratie in de Surinaamse hoofsjtad [[Paramaribo]] wirt [[Jowini Abaisa]] doadgesjaote. * [[18 miert]] - [[Nederlandse ieshockeyploog (mansluuj)|Nederlandj]] eindigt es tweëde biej 't [[waereldkampioensjap ieshockey]] veur C-lenj in [[Den Haag]] en promoveert same mèt [[Noorwege]] nao de B-poule. * [[2 april]] - In eine zjwaore sjtörm wirt 't zendjsjeep [[Norderney (zendjsjeep)|''Norderney'']] van [[Radio Veronica (zeëzender)|Radio Veronica]] op 't sjtrand biej [[Sjeveninge]] gewórpe. 't Sjeep kump moervas te zitte, de sjtörm -mèt aaf en toe eine orkaankrach- rich ouch groate sjaaj aan in 't Weslandj. In heël Nederlandj sjneuvele meë es drie miljoen buim. * [[4 april]] - Äöpening van 't [[World Trade Center (New York)|World Trade Center]] in [[New York City|New York]]. * [[7 april]] - [[Eddy Merckx]] wint de achste editie van de [[Amstel Gold Race]]. * [[15 april]] - Veur eige pebliek wint de [[Sovjet-Unie]] 't [[waereldkampioensjap ieshockey]]. * [[18 april]] - In Den Haag demonsjtrere 80.000 veural jóngere veur de legalisatie van de radiopiraat [[Radio Veronica (zeëzender)|Veronica]]. Op dezelfde daag wirt 't gesjtranje zendjsjeep vlotgetrokke en trukgesjleip nao internationaal watere. * [[10 mei]] - Invasie van [[Hutu]]-rebelle vanoet [[Rwanda]] en [[Tanzania]] in [[Burundi]]. * [[18 mei]] - [[De Standaard]] ónthult 't [[RTT-sjandaal]]. * [[23 mei]] - In [[Avignon]] wirt de [[Pablo Picasso]]-expositie geäöpend, de eësjte naodat hae op [[8 april]] waas gesjtórve. Alle 201 deuk die hae saer [[1970]] sjilderde waere dao tentoangesjtèld, ouch de nuujste die hae vlak veur ziene doad hej gemaak. * [[29 juni]] - 't Door [[Tutsi]]'s geleijde regeringslaeger van [[Burundi]] vermaord in [[Tanzania]] tieën [[Hutu]]'s. * [[30 juni]] - De [[Tour de France]] sjtart in [[Sjeveninge]]. Dit is de eësjte keer dat de Tour in ’t boetelandj van sjtart geit. * [[11 juli]] - De [[Raod veur de Nederlandse Cultuurgemeinsjap]] wies [[De Leëuw van Vlaandere]] aan es Vlaams volksleed. * [[18 juli]] - Biej ein bösóngelök in de [[Franse Alpe]] kómme 43 Belzje óm 't laeve. * [[20 juli]] - De [[Sjpanje|Sjpaanse]] [[fitserenner]] [[Luis Ocaña]] wint de [[Runj van Frankriek]]. * [[21 juli]] - D'r wirt ein akkaord gesjlaote tösje de presidente van [[Tanzania]] en [[Burundi]], nao bemiddeling van president [[Mobutu]] van [[Democratische Repebliek Congo|Zaïre]]. * [[23 augustus]] - [[Ilie Năstase]] wirt de allereësjte nummer ein op de waereldranglies van de [[tennis]]professionals. * [[2 september]] - [[Nederlandse mansluujhockeyploog|Nederlandj]] wint in 't [[Wagener-sjtadion]] 't [[waereldkampioensjap hockey (1973)|waereldkampioensjap hockey]] door in de finale [[India]] nao sjtraofbel te versjlaon. * [[11 september]] - In [[Chili]] pleeg 't leger ónger generaal [[Augusto Pinochet]] eine sjtaatsgreep. De democratisch gekaoze president [[Salvador Allende]], dae eine lènkse koers aanheel, wirt doad aangetróffe. * [[6 oktober]] - Egyptische sjtriedkrachte sjtaeke op deze joadse feësdaag ónverwach 't [[Suezkanaal]] euver en euverrómpele mèt succes de Israëlische Bar-Lev-linie. Begin van de [[Jom Kippoeraorlog]]. * Syrische sjtriedkrachte verovere de [[Golanheuëgde]]. * [[11 oktober]] - 't [[Christen Democratisch Appèl]] (CDA) wirt officieel opgerich. 't Is veurluipig ein federatie van [[Katholieke Volkspartiej|KVP]], [[Anti-Revolutionair Partiej|ARP]] en [[Christelik-Historische Unie|CHU]] ónger veurzittersjap van [[Piet Steenkamp]]. * [[12 oktober]] - 't Israëlische laeger herovert de Golanheuëgde. * [[14 oktober]] - 't Laeger wirt ingezat taenge ein sjtudente-demonstratie in [[Thailand]]: 1577 doaje. [[Rama IX|Keuning Bhumibol]] sjtuurt de militaire [[junta]] weg. * [[15 oktober]] - Israëlische sjtriedkrachte sjtaeke 't [[Suezkanaal]] euver en ómsingele 't Egyptische Derde Laeger. * [[17 oktober]] - Begin van de [[Aoliecrisis van 1973|aoliecrisis]]. De Arabische lenj boycotte ónger angere Nederlandj, ómdat dit landj [[Israël]] sjteunt. * [[24 oktober]] - Sjtaak-'t-vure tösje [[Israël]] en [[Egypte (landj)|Egypte]]. * [[4 november]] - In Nederlandj vundj de eësjte [[autoloze zóndig]] plaatsj, veroarzaak door de [[Aoliecrisis van 1973|aoliecrisis]]. De sjnelwaege zint oetgesjtórve en waere allein nog mer gebruuk door fitsers en rolsjaatsers. * [[17 december]] - Op deze daag vundj de blojigste kaping pes dan toe plaatsj door [[Palestiene]], wobiej 32 doaje valle. De kaping doert 16 oer. * [[31 december]] - [[Wim Kan]] kump veur 't eësj mèt zien awtjaorsaovendconference op televisie. Mèt 8,8 scoort hae de hoagste waardering aller tieje. Van de elpee dae daovan gemaak woort gaon d'r zoa ein 300.000 euver de toanbank. ;zónger datum * In Nederlandj mótte artse vanaaf noe nog drie jaor specialisatie volge óm [[hoesarts]] te waere. * Toneëlsjriever en regisseur [[Lodewijk de Boer]] baart väöl opzeen mèt de theaterserie The family. ===Nobelprieze=== * '''[[Lies vaan Nobelprieswinners (natuurkunde)|Natuurkunde]]''': ** [[Leo Esaki]] en [[Ivar Giaever]] "um hun experimenteel oontdèkkinge umtrint [[tunneleffek]]te in respectievelek [[haafgeleier]]s en [[supergeleier]]s. ** [[Brian Josephson]] "um zien theoretische veurspeulinge vaan de eigensjappe vaan 'ne [[superstroum]] door 'n [[tunnelbreer]], in 't bezunder die versjijnsele die me gemeinelek es 't [[Josephsoneffek]] kint." * '''[[Lies vaan Nobelprieswinners (sjemie)|Sjemie]]''': [[Ernst Otto Fischer]] en [[Jeffrey Wilkinson]] "um hun baonbrekend werk, oonaofhaankelek vaanein, umtrint de sjemie vaan organometallische "sandwichverbindinge." * '''[[Lies vaan Nobelprieswinners (geneeskunde)|Geneeskunde]]''': [[Karl von Frisch]], [[Konrad Lorenz]] en [[Nikolaas Tinbergen]] "um hun oontdèkkinge umtrint organisatie en oerzaak-en-gevolg vaan individueel en sociaol gedraagdpatroene." * '''[[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Literatuur]]''': [[Patrick White]] "veur 'n epische en psychologische vertèlkuns, die e nui continent in de literatuur heet geïntroduceerd." * '''[[Lies vaan Nobelprieswinners (vrei)|Vrei]]''': [[Henry Kissinger]] en [[Lê Đức Thọ]] (''weigerde''), "veur 't Akkoord vaan Paries vaan 1973, gemeind um e [[staak-'t-vure]] in de [[Vietnamoorlog]] en 'n tröktrèkking vaan de Amerikaanse tróppe te bewèrke." * '''[[Lies vaan Nobelprieswinners (economie)|Economie]]''': [[Wasilly Leontief]] "um de oontwikkeling vaan de [[input-outputmethode]] en veur häör touwpassing op belaankrieke economische vraogstökker." ===[[Persoen vaan 't Jaor|Maan vaan 't Jaor]]=== [[John Sirica]] == Gebore == * [[4 jannewarie]] - [[Frank Høj]], Deense fitserenner * [[9 jannewarie]] - [[Ronald Hamming]], Nederlandse voetballer * [[14 jannewarie]] - [[Giancarlo Fisichella]], Italiaanse autocoureur * [[15 jannewarie]] - [[Tomáš Galásek]], Tsjechische voetballer * [[18 jannewarie]] - [[Regilio Vrede]], Nederlandse voetballer * [[19 jannewarie]] - [[Jevgeni Sadovy]], Russische zjwömmer en meërvoudig Olympisch kampioen * [[20 jannewarie]] - [[Mathilde d'Udekem d'Acoz|Mathilde]], prinses van Belsj * [[25 jannewarie]] - [[Elsbeth van Rooy-Vink]], Nederlandse fitserenster * [[5 fibberwarie]] - [[Trijntje Oosterhuis]], Nederlandse zangeres * [[12 fibberwarie]] - [[Laurens Looije]], Nederlandse atleet * [[12 fibberwarie]] - [[Gianni Romme]], Nederlandse sjaatser * [[13 fibberwarie]] - [[Bas Roorda]], Nederlandse voetbalkeeper * [[15 fibberwarie]] - [[Amy Van Dyken]], Amerikaanse zjwömster * [[16 fibberwarie]] - [[Cathy Freeman]], Australische atlete en Olympisch kampioene ([[Atletiek op de Olympische Zomersjpele 2000|2000]]) * [[22 fibberwarie]] - [[Shota Arveladze]], Georgische voetballer * [[22 fibberwarie]] - [[Philippe Gaumont]], Franse fitserenner * [[2 miert]] - [[Max van Heeswijk]], Nederlandse fitserenner * [[2 miert]] - [[Romans Vainsteins]], Letse fitserenner * [[3 miert]] - [[Xavier Bettel]], premier vaan Luxembörg * [[8 miert]] - [[Jeroen Delmee]], Nederlandse hockeyer * [[13 miert]] - [[Edgar Davids]], Nederlandse voetballer * [[20 miert]] - [[Yvon Jaspers]], Nederlandse televisiepresentatrice en actrice * [[23 miert]] - [[Jerzy Dudek]], Poolse voetballer * [[24 miert]] - [[Daniëlle Overgaag]], Nederlandse televisiepresentatrice en fitserenster * [[29 miert]] - [[Marc Overmars]], Nederlandse voetballer * [[30 miert]] - [[Jan Koller]], Tsjechische voetballer * [[6 april]] - [[Edith van Dijk]], Nederlandse marathonzjwömster * [[9 april]] - [[Bart Goor]], Belzje voetballer * [[10 april]] - [[Roberto Carlos (voetballer)|Roberto Carlos]], Braziliaanse voetballer * [[12 april]] - [[Robert Jensen]], Nederlandse radio- en televisiepresentator * [[13 april]] - [[Nicolas Jalabert]], Franse fitserenner * [[15 april]] - [[Jeroen Dubbeldam]], Nederlandse sjprèngruter * [[16 aprèl]] - [[Akon]], [[Senegal]]ees-Amerikaanse rapper en oondernummer * [[20 aprèl]] - [[Isabel dos Santos]], [[Angola|Angolese]] zakevrouw * [[26 april]] - [[Stephanie Graf]], Oasteriekse atlete * [[30 april]] - [[Michael Blaudzun]], Deense fitserenner * [[2 mei]] - [[Richard Schuil]], Nederlandse volleyballer * [[3 mei]] - [[Michael Reiziger]], Nederlandse voetballer * [[7 mei]] - [[Paolo Savoldelli]], Italiaanse fitserenner * [[11 mei]] - [[Sabine Völker]], Duutsje sjaatsster * [[14 mei]] - [[Mike van de Goor]], Nederlandse volleyballer * [[18 mei]] - [[Saskia Mulder]], Nederlandse actrice * [[23 mei]] - [[Mirjam Sterk]], Nederlandse politica ([[Christen Democratisch Appèl|CDA]]) * [[24 mei]] - [[Ruslana]], Oekraïense zangeres en politica, winnares van 't [[Eurovisiesongfestival 2004]] * [[1 juni]] - [[Frederik Deburghgraeve]], Belzje zjwömmer * [[1 juni]] - [[Heidi Klum]], Duutsj fotomodel * [[4 juni]] - [[Greg van Hest]], Nederlandse atleet * [[5 juni]] - [[Gella Vandecaveye]], Belzje judoka * [[8 juni]] - [[Erick Overveen]], Nederlandse sjriever * [[16 juni]] - [[Jan Mierten Heideman]], Nederlandse marathonsjaatser * [[16 juni]] - [[Nikos Machlas]], Griekse voetballer * [[19 juni]] - [[Letícia Spiller]], Braziliaanse actries [[Plaetje:Xander-de-buisonje.jpg|thumb|right|150px|Xander de Buisonje, <br> gebaore op 19 juli 1973.]] * [[28 juni]] - [[Regillio Simons]], Nederlandse voetballer * [[29 juni]] - [[George Hincapie]], Amerikaanse fitserenner * [[11 juli]] - [[Konstantinos Kenteris]], Griekseatleet en Olympisch kampioen ([[2000]]) [[Plaetje:Crown Prince Håkon (50).jpg|thumb|right|150px|Haakon Magnus van Noorwege, <br> gebaore op 20 juli 1973.]] [[Plaetje:Monica lewinsky.jpg|thumb|right|150px|Monica Lewinsky, <br> gebaore op 23 juli 1973.]] * [[12 juli]] - [[Christian Vieri]], Italiaansevoetballer * [[16 juli]] - [[Stefano Garzelli]], Italiaanse fitserenner * [[19 juli]] - [[Xander de Buisonjé]], Nederlandse zenger * [[20 juli]] - Kroanprins [[Haakon Magnus van Noorwege|Haakon Magnus]] van [[Noorwege]] * [[23 juli]] - [[Monica Lewinsky]], Amerikaanse ex-stagiaire in 't [[Witte Hoes (Washington D.C.)|Witte Hoes]] * [[25 juli]] - [[Carolijn Brouwer]], Nederlandse zeilster * [[6 augustus]] - [[Stuart O'Grady]], Australische fitserenner * [[11 augustus]] - [[Kristin Armstrong]], Amerikaanse fitserenster * [[12 augustus]] - [[Joseba Beloki]], Sjpaanse fitserenner * [[16 augustus]] - [[Tracy Looze-Hargreaves]], Australisch-Nederlandse triatlete * [[19 augustus]] - [[Kroanprins]]es [[Mette-Marit Tjessem Høiby|Mette-Marit]] van [[Noorwege]] * [[23 augustus]] - [[Ignacio Tuhuteru]], Nederlandse voetballer * [[24 augustus]] - [[Inge de Bruijn]], Nederlandse zjwömster * [[25 augustus]] - [[Bas van Dooren]], Nederlandse fitserenner * [[29 augustus]] - [[Boris van der Ham]], Nederlands politicus ([[Democrate 66|D66]]) * [[10 september]] - [[Mark Huizinga]], Nederlands judoka * [[10 september]] - [[Nance Coolen|Nance]], Nederlandse zangeres en televisiepresentatrice * [[13 september]] - [[Fabio Cannavaro]], Italiaanse voetballer * [[13 september]] - [[Sabine Koning]], Nederlandse actrice (o.a. [[Goede tijden, slechte tijden]]) * [[16 september]] - [[Camiel Eurlings]], Nederlandse politicus en minister * [[16 september]] - [[Aleksandr Vinokoerov]], Kazachse fitserenner * [[17 september]] - [[Anastacia]], Amerikaanse zangeres * [[18 september]] - [[Dario Frigo]], Italiaanse fitserenner * [[5 oktober]] - [[Jacqueline Poelman]], Nederlandse atlete * [[7 oktober]] - [[Hans Peter Minderhoud]], Nederlandse dressuurruter * [[19 oktober]] - [[Marc Lotz]], Nederlandse fitserenner * [[19 oktober]] - [[Hanneke Smabers]], Nederlandse hockeyster * [[22 oktober]] - [[Marten Eikelboom]], Nederlandse hockeyer * [[22 oktober]] - [[Fleur van de Kieft (hockeyster)|Fleur van de Kieft]], Nederlandse hockeyster * [[24 oktober]] - [[Levi Leipheimer]], Amerikaanse fitserenner * [[1 november]] - [[Igor González de Galdeano]], Sjpaanse fitserenner en ploogleijer * [[5 november]] - [[Koos Moerenhout]], Nederlandse fitserenner * [[7 november]] - [[Monique van der Lee]], Nederlandse judoka * [[22 november]] - [[Daphne Bunskoek]], Nederlandse presentatrice * 22 november - [[Eliana]], Braziliaanse presentatrice * [[23 november]] - [[Claudia Zwiers]], Nederlandse judoka * [[25 november]] - [[Steven de Jongh]], Nederlandse fitserenner * [[29 november]] - [[Ryan Giggs]], Welsh voetballer * [[2 december]] - [[Monica Seles]], Joegoslavisch-Amerikaanse tennisster * [[2 december]] - [[Jan Ullrich]], Duutsje fitserenner * [[16 december]] - [[Kristie Boogert]], Nederlandse tennisster * [[17 december]] - [[Paula Radcliffe]], Èngelsje atlete * [[28 december]] - [[Ids Postma]], Nederlandse sjaatser * [[30 december]] - [[Frans Bauer]], Nederlandse zenger == Gesjtorve == * [[22 jannewarie]] - [[Lyndon B. Johnson]] (64), 36ste president van de Verenigde Sjtate * [[7 miert]] - [[André de Meulemeester]] (78), Belzje Eësjte Waereldaorlog [[Vlegende aos|lóchaos]] * [[15 miert]] - [[Sjef van Dongen]] (66), Nederlandse Noordpoolvorsjer en politicus * [[26 miert]] - [[Noël Coward]] (73), Èngelsje toneëlsjriever * [[5 april]] - [[David Murray]] (63), Sjotse autocoureur * [[8 april]] - [[Pablo Picasso]] (91), Frans-Spaanse kunstenaer * [[1 mei]] - [[Marinus Vertregt]] (76), Nederlandse weitesjapper * [[31 mei]] - [[Albert van Giffen]] (89), Nederlandse archeoloog * [[1 juni]] - [[Helen Parkhurst]] (84), Amerikaanse pedagoge * [[2 juni]] - [[Sophie Stein]] (80), Nederlandse cabaretière en actrice * [[11 juni]] - [[Cor Hilbrink]] (54), Nederlandse óngernummer, verzètsman en sjportbesjtuurder * [[14 juni]] - [[Mierten de Niet]] (79), Nederlandse jurist en besjtuurder in Suriname * [[18 juni]] - [[Willem Vogt]] (84), Nederlandse ómrooppioneer * [[20 juli]] - [[Bruce Lee]] (32), Amerikaans/HongKongs (vechsjport)acteur * [[29 juli]] - [[Roger Williamson]] (25), Britse autocoureur * [[17 augustus]] - [[Paul Williams (The Temptations)|Paul Williams]] (34), Amerikaans baritonzenger van [[The Temptations]] * [[20 augustus]] - [[Wam Heskes]] (82), Nederlandse beeldend kunstenaer en acteur * [[31 augustus]] - [[John Ford (regisseur)|John Ford]] (79), Amerikaanse filmregisseur * [[2 september]] - [[J.R.R. Tolkien]] (81), Èngelsje sjriever * [[17 september]] - [[Eugenio Garza Sada]] (81), Mexicaanse zakeman * [[29 september]] - [[W.H. Auden]], Èngelsje sjriever * [[2 oktober]] - [[Paavo Nurmi]] (76), Finse atleet en Olympisch kampioen * [[25 oktober]] - [[Abebe Bikila]] (41), Ethiopische marathonlouper en Olympisch kampioen * [[12 november]] - [[Friedrich Ahlers-Hestermann]] (90), Duutsje kunssjilder en lithograaf * [[1 december]] - [[Willem Hesselink]] (95), Nederlandse voetballer * [[9 december]] - [[Mary Fuller]] (85), Amerikaanse actrice * [[20 december]] - [[Bobby Darin]] (37), Amerikaanse zenger * [[23 december]] - [[Gerard Kuiper]] (68), Nederlands/Amerikaanse astronoom <gallery> Aafbeilding:37 Lyndon Johnson 3x4.jpg|Lyndon Johnson, gesjtórve op 22 jannewarie 1973. Aafbeilding:Pablo picasso 1.jpg|Pablo Picasso, gesjtórve op 8 april 1973. Aafbeilding:Paavo Nurmi (Antwerp 1920).jpg|Paavo Nurmi, gesjtórve op 2 oktober 1973. </gallery> == Meziek == Album top 10 (brón: popdossier.nl) #''Introspection'' - [[Thijs van Leer]] #''Forever and ever'' - [[Demis Roussos]] #''Osmonds greatest hits'' - [[The Osmonds]] #''1962 - 1966'' - [[The Beatles]] #''Vicky Leandros'' - [[Vicky Leandros]] #''1967 - 1970'' - [[The Beatles]] #''Billion dollar babies'' - [[Alice Cooper]] #''Desperado'' - [[The Eagles]] #''Alle 13 goed deel 5'' - Diverse artiesten #''Dubbel, twee'' - [[Boudewijn de Groot]] == Film == Bekènde films oet 1973: *''[[The Exorcist (film)|The Exorcist]]'' *''[[The Sting (film)|The Sting]]'' *''[[Magnum Force]]'' *''[[Live and Let Die (film)|Live and Let Die]]'' *''[[Jesus Christ Superstar]]'' *''[[Enter the Dragon]]'' *''[[The Wicker Man (1973)|The Wicker Man]]'' *''[[The harder they come]]''. == Literatuur == *[[Thea Beckman]] - ''Kruistocht in spijkerbroek'' *[[Heere Heeresma]] - ''Zwaarmoedige verhalen veur bij de centrale verwarming'' *[[Aleksandr Solzjenitsyn]] - ''De Goelag Archipel''. == Externe link (video) == * [http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/ibg/sn091004-bb.wmv?title=Jaaroverzicht%201973 Polygoon jaoreuverzich 1973 (Nederlandj) ''(.wmv)''] {{Commonscat|1973}} [[Categorie:Twintigste iew]] qr61mo9x5uzr96qsoe0s6euyoaey8o4 0 22639 454867 425912 2022-08-05T12:10:22Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki <center> [[1599]] - [[1600]] - [[1601]] - '''[[1602]]''' - [[1603]] - [[1604]] - [[1605]] </center> [[Plaetje:SpilbergenVimala.jpg|thumb|200px|Spilbergen bezeuk keuning Vimala van Ceylon]] == Gebäörtenisse == * [[3 jannewarie]] – Eine aardsjok wirt waoargenómme biej [[Enkhoeze]]. * [[20 miert|20 mieërt]] - De Hollandjse en Zeëuwse Compagnieë höbbe zich aaneingesjlaote en richte de [[Verenigde Oastindische Compagnie]] op óm gezamelik hanjel te drieve op Oas-[[Nederlandjs-Indië|Indië]]. 't Dageliks besjtuur wirt gevörmp door 17 machtige koupluuj, ouch waal de [[Heëre XVII|Heëre Zevetieën]] genaamp. * [[18 juli]] - [[20 september]] vundj plaatsj 't [[Belègk van Grave (1602)]] ein [[belaegering]] van de [[Sjpanje|Sjpaans]] euverheërsjde sjtad [[Grave (plaatsj)|Grave]] ónger de [[Tachtigjaorige Aorlog]] door 't [[Sjtaatse partiej|Sjtaatse]] laeger ónger leijing van [[Maurits van Oranje]]. Nao ein belaegering van bienao tweë maondj goof de sjtad zich euver op 20 september. [[Plaetje:Siege of Grave by Maurice of Orange (1602) - Gravia Obsessa et Expvgnata.jpg|thumb|200px| Kaart van 't belègk van Grave.]] ;Zónger datum * In [[Oas-Frieslandj]] probeert graaf Enno mèt sjteun van de keizer en de Sjpaanse keuning de Nederlenjers te verdrieve, mer hae wirt trukgedreve. * [[Ambrogio Spinola]] kump mèt ein leger van 9000 man aan in de [[Zudelikke Nederlande]], óm 't gezag van [[Albrecht van Oasteriek]] te hersjtèlle. * [[Joris van Spilbergen]] landj op [[Ceylon (VOC-gebeed)|Ceylon]], wo hae vrundjsjappelikke betrèkkinge mèt Keuning [[Vimala Dharma Suriya van Kandy]] sjlut. * In väöl sjtaej, wo-onger [[Gouda]], heësjt de [[pes (ziekte)|pes]]. * [[Piet Hein (zeëvaarder)|Piet Hein]] kump biej 'ne gevangeneruul vriej. * 't Piratebolwerk Puerto Plata in Hispaniola, 't latere Dominikaanse Republiek, wirt op bevel van de Sjpaanse keuning verwoes. == Gebaore == * [[9 fibberwarie]] - [[Franciscus van den Enden]], Vlaamse Jezuïet, vrieje dènker en mentor van [[Baruch de Spinoza|Spinoza]] (gesjtórve [[1674]]) * [[14 fibberwarie]] - [[Francesco Cavalli]], Italiaanse componis (gesjtórve [[1676]]) * [[William Lawes]], Britse componis (gesjtórve [[1645]]) * [[1 mei]] - [[William Lilly]], Èngelsje astroloog en occultis (gesjtórve [[1681]]) * [[2 mei]] – [[Athanasius Kircher]], Duutsje geleërde (gesjtórve [[1680]]) * [[14 juli]] – [[Jules Mazarin]], Frans-Italiaanse kardinaal (gesjtórve [[1661]]) * [[10 augustus]] - [[Gilles Personne de Roberval]], Franse wiskundige (gesjtórve [[1675]]) * [[31 augustus|31]] - [[Amalia van Solms]], gemalin van sjtadhawwer [[Frederik Hendrik van Oranje]] (gesjtórve [[1675]]) * [[20 november]] - [[Otto von Guericke]], Duutsje natuurkundige, bekènd van ónger meë de [[Maagdeburger hawf böl]] (gesjtórve [[1686]]) == Gesjtórve == * [[6 jannewarie]] – [[Andreas Raselius]] (ca. 40), Duutsje componis * [[11 miert|11 mieërt]] – [[Emilio de’ Cavalieri]] (ca. 52), Italiaanse componis, organis, diplomaat, choreograaf en danser * [[22 miert|22 mieërt]] - [[Agostino Carracci]] (44), Italiaanse kunssjilder en grafische kunstenaer * [[14 september]] – [[Jean Passerat]] (67), Franse sjriever * [[Thomas Morley]] (±44), Britse componis oet de Elizabethaanse periood ;exacte datum ónbekènd * [[Juan de Fuca]] (±66), Griekse óntdèkkingsreiziger * [[Giacomo della Porta]] (65), Italiaanse architec en beeldhawwer == Beeldende Kuns == <gallery> Plaetje:Rubens Deposition.jpg|''Kruisafneming'' (1602) [[Pieter Paul Rubens]], [[Galleria Borghese]] Plaetje:The Inspiration of Saint Matthew by Caravaggio.jpg|''[[Matteüs en de èngel (Caravaggio)]]'' (1602) </gallery> == Meziek == * ''Prudentes Virgines'', vaan [[Alonso Lobo]] {{Commonscat|1602}} [[Categorie:Zeventiende iew]] 48s3zpxrpa1dh8zkuufcd8lk4tumanq 0 22699 454865 342898 2022-08-05T12:06:42Z Zeiverklaos 2053 /* Gesjtórve */ wikitext text/x-wiki <center> [[1614]] - [[1615]] - [[1616]] - '''[[1617]]''' - [[1618]] - [[1619]] - [[1620]] </center> [[Plaetje:Goudse pijp1.jpg|thumb|right|200px|'ne Gouwenaer mèt ein Goudse piep]] == Gebäörtenisse == * [[27 fibberwarie]] - De Russische tsaar Michael I en der Zjweed Jakob de la Gardie sjlete de [[Vreje van Stolbowo]] * [[9 juli]] - In Den Haag wirt de laegsjtaonde [[Kloasterkirk (Den Haag)|Kloasterkirk]] gekraak door [[Contraremonsjtrante]]. * [[4 augustus]] - De [[Sjtate van Hollandj]] numme de "[[Sjerpe Resolutie]]" aan: de sjtaej van Hollandj waere gemachtig óm [[waerdgeljer]]s in deens te numme mèt de bedoeling óm weulinge te óngerdrökke. Mèt dit besjloet kump de Raodspensionaris [[Johan van Oldenbarnevelt]] rechsjtreeks in bótsjing mèt sjtadhawwer [[Maurits van Oranje|Maurits van Oranje-Nassau]]. Volges de prins zint aanwerve en aafdanke van troepe bevoogheje van de [[Sjtate-Generaal van de Nederlande|Sjtate-Generaal]]. * [[23 augustus]] - In Londe wirt de eësjte straot mèt einrichtingverkeër ingerich. * [[1 september]] - De [[vuurtaore van Urk]] wirt veur 't eësj óntsjtaoke. * [[23 september]] - [[Samuel Coster]], [[P.C. Hooft]] en [[Bredero]] sjtichte de [[Eësjte Nederduytsche Academie]] in [[Amsterdam]]. * [[22 oktober]] – In de Dom van Uppsala wirt Gustav Adolf II tot keuning van Zjwede gekroant. Hae regeert al saer [[1611] 't Landj. ;zónger datum * In Amsterdam brik ein [[Pestepidemie in Amsterdam|Pesepedemie]] oet. * De eësjte Èngelsje [[piep (roukgerei)|piepmaeker]] begint in [[Gouda]] ein bedriefke. * In [[Frankriek]] beneump [[Lodewiek XIII van Frankriek|Lodewiek XIII]] de hertog van Luynes tot hoof van de regering. Daomit kump ein eindj aan de invlood van zien moder [[Maria de' Medici]]. == Gebaore == * [[3 april]] – [[Antimo Liberati]], Italiaanse meziektheoreticus, zanger, organis, kapelmeister en componis (gesjtórve [[1692]]) * [[6 november]] – [[Leopoldo de Medici]], Italiaanse kardinaal (gesjtórve [[1675]]) * [[22 december]] – [[Karel Ludwig I]], körvors van de Pfalz (gesjtórve [[1680]]) * [[25 december]] – [[Christian Hofmann von Hofmannswaldau]], Duutsje sjriever (gesjtórve [[1679]]) ;datum ónbekènd * [[Gerard ter Borch II|Gerard Ter Borch]], Nederlandjse sjilder. == Gesjtórve == * [[1 jannewarie]] - [[Hendrick Goltzius]] (58), Nederlandjse sjilder dae tot 't [[Maniërisme]] wirt geraekend. * [[16 fibberwarie]] – [[Prospero Alpini]] (63), Italiaanse arts en botanicus * [[3 april]] – [[John Napier]] (66), Sjotse dènker op meërere gebeje (Laird of Merchiston) * [[5 april]] - [[Alonso Lobo]] (62), Spaonse [[kompenis]] * [[7 mei]] – [[David Fabricius]] (53), Duutsje theoloog, belangrieke amateurastronoom en kartograaf * [[25 september]] – [[Go-Yozei]] (46), 107e keizer van [[Japan]] * [[22 november]] – [[Ahmet I]] (ca. 27), Ottomaanse Sultan == Literatuur == * [[Pieter Corneliszoon Hooft]] sjrief 't treursjpel ''Baeto'' * [[Pieter Corneliszoon Hooft]] en [[Samuel Coster]] sjrieve same 't [[bliejsjpel]] ''[[Warenar]]'' * Publicatie van ''De Spaanschen Brabander Ierolimo'' van [[Gerbrand Adriaensz. Bredero]] == Beeldende Kuns == <gallery> Plaetje:Rubens Medusa.jpeg|''[[Medusa (Rubens)]]'' (ca 1617) [[Kunsthistorisches Museum Wien]] </gallery> == Boewkuns == <gallery> Plaetje:Stadhuis Bolsward 37.JPG|''[[Sjtadhoes van Bolsward]]'' (1617) </gallery> {{Commonscat|1617}} [[Categorie:Zeventiende iew]] 777beqzf0a49hf35e0bn9f6x9vrxy33 0 43282 454879 448375 2022-08-05T12:29:54Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Klaveermeziek''' is [[meziek]] gesjreve veur n'importe welk [[klaveerinstruminte|tósje-istrumint]], beveurbeeld 'n [[piano]], e [[klavecimbel]] of 'n [[örgel]]. Umtot zeker veur 1800 'n käör aon gans versjèllende klaveerinstruminte bestoont, en de componis in de regel neet eint specifiek veursjreef, gebruuk me de neutraol benaoming ''klaveermeziek'' um de ganse traditie te beneume. Klaveermeziek weurt es regel genoteerd in e systeem vaan twie [[notebalk|belk]], boebij de bovenste de rechterhand en d'n oonderste de linkerhand weergief. Bij oetzunderlek gecompleceerde meziek of groete handverplaotsinge weure soms drei of veer belk gebruuk. [[Tabulatuur]] waor in e wied verleie gebrukelek (Buxheimer Orgelbuch, zuug [[#Renaissance|oonder]]) en kaom begin twintegsten iew obbenuits in de mode door de oetvinding vaan 't [[klavarskribo]]. Neve de solistische klaveermeziek besteit ouch nog 't [[quatre-mains|veerhendeg klaveerspeul]], zoewie [[meziek veur mie es ei klaveer]]. ==Oersprunk== D'n oersprunk vaan de klaveerinstruminte moot me in de [[middeliewse meziek|middeliewe]] zeuke. 't Antiek [[monochord]] oontwikkelde ziech gestiedeg tot e [[polychord]] mèt versjèllende snare, en dit weer tot e [[clavichord]]. Heibij woorte de snare door tangente aongeslage, die mèt tósje bedeend woorte. 'n Aander instrumint wat ziech laankzaam meh zeker oontwikkelde waor 't örgel. In de aajdheid gaof 't al [[waterörgel]]e, meh in de middeliewe kaome laankzaamaon piepörgele op. In 't begin waor de mechaniek zwoer en móste de tósje mèt de voeste weure gespäöld, later zouwe mèt de vingere späölbaar klavere oontstoon wie veer ze kinne. In de late middeliewe oontstoont 't [[portatief]], e mini-örgel wat me kós mètnumme. In de veertienden iew woort in Italië 't klavecimbel oetgevoonde, wat de snare mèt tangente aontrèk en daorum belaankriek mie geluid gief es e clavichord. De touwpassing vaan dees instruminte waor beperk. Populairder waore in deen tied [[bourdon]]instruminte wie de [[drejlier]] en de [[doedelzak]]. Zoewiezoe woort [[instrumentaole meziek]] in de middeliewe zelde opgesjreve, zeker ouch umtot 'r in lieg aonzien stoont. Klaveermeziek is alleen bewoerd gebleve in de [[Robertsbridgecodex]] (begin veertienden iew). Me nump daorum aon tot de klaveerspeulers improviseerde en/of populair werk vaan deen tied naospäölde. De wienege instrumentaol meziekcollecties oet deen tied specificere gemeinelek gein instrumente; 't gief daorum gein rei boeveur me ze neet ouch op klaveer kin speule. ==Renaissance== Ouch in de [[renaissance]] had instrumentaole meziek nog väöl minder prestiesj es vocaole, meh toen versjeen wel de ierste blaadmeziek veur tósje. Zoe kint me oet de [[vieftienden iew]] 't [[Buxheimer Orgelbuch]], mèt veural bewèrkinge vaan populair vocaol werke oet deen tied, meh ouch origineel composities die me ''praeambula'' (veer zouwe zègke: [[prelude]]s) neump. De soms zier rieke umspeulinge in de bewèrkinge geve 'n uniek beeld vaan wie in deen tied woort geïmproviseerd. In de [[zèstienden iew]] koume versjèllende typisch instrumentaol genres op, die ouch hunne weeg nao 't klaveer vinde. 't [[Ricercare]], oersprunkelek allein mer e stök um 't instrumint 'oet te perbere', oontwikkelt ziech tot 'n [[polyfonie|polyfoon]] compositie roond ei thema wat aon 't begin weurt geëxposeerd. De [[canzone]] is zjus zoeget: 't drejt wel minder um ei vast thema meh vertuint door gans 't stök heer wel doorgoonde imitatie. De naom is aofgeleid vaan 't Frans ''[[chanson (awwe meziek)|chanson]]'': in chansons oet de zèstienden iew waor ouch väöl imitatie te vinde. Tot slot kump aon 't ind vaan d'n iew de [[toccata]] op: e (daan nog) mierdeileg stök wat miestens laankzaam begint en later snel, virtuoos luipkes vertuint. Eine vaan de ierste groete klaveercomponiste is [[Claudio Merulo]], dee gere in de zoezjus geneumde genres sjrijf. 'n Gans aander traditie kump op in [[Ingeland]], bij de zoegeneumde [[virginaliste]]. Dees grop componiste, geneump nao 't [[virginaol]] (e bepaold typ klavecimbel), sjreef, veurtbouwend op tradities wie die vaan 't Buxheimer Orgelbuch, veur 't iers [[variatie (meziek)|variatiereekse]] op bestaonde melodieë oet en waore daomèt vaan groetenop groete sjaol invlood op de meziekhistorie. Bekinde figure waore [[William Byrd]] en [[John Bull (componis)|John Bull]]. ==Barok== Nao 1600 kump de klaveermeziek, wie d'n instrumentaole meziek in 't algemein, laankzaam mier in aonzien te stoon. Twie componiste weure gans in 't bezunder mèt de [[barok|vreugbarokke]] klaveermeziek geassocieerd. In Italië gaof 't [[Girolamo Frescobaldi]]. Heer sjreef in dezelfde genres wie Merulo, meh bij häöm verdwijnt edere suggestie vaan zaanklijne die bij Merulo nog wel latint waor, um plaots te make veur e grèlleg barokidioom. Ouch de Nederlander [[Jan Pieterszoon Sweelinck]] steit oonder d'n invlood vaan Merulo, meh nump ouch väöl euver vaan de virginaliste. In Sweelinck zien fantasieë en ricercares wèt heer soms zier subtiel 'n spanning op te bouwe. De variatiereeks, die heer vaan de Ingelse euvernump, verriek heer mèt 'n consequinter touwpassing vaan de contrapuntregele, wat ze 'ne verzörgdere klaank gief. Zien groetste beteikenis evels is mesjiens wel veur de Duitse meziek. Sweelinck, dee zelf calvinistisch waor, componeerde diverse zèttinge vaan [[lutheranisme|lutheraonse]] [[koraol]]melodieë. Die stoon allezeleve in verbinding mèt de väöl Noord-Duitse lierlinge die heer had. Lierlinge wie [[Samuel Scheidt]] en [[Heinrich Scheidemann]] numme inderdaod de lutherse koraolzètting mèt nao hoes en stiechte dao de [[Noord-Duitse örgelsjaol]]. Bij meziek wie dee vaan Frescobaldi en Sweelinck is 't dèks de vraog veur welk instrumint 't gemeind is. Soms kin dat allein 't örgel zijn, veural bij de koraole vaan Sweelinck: deze componis sjrijf in dees werke (es eine vaan de ierste) 'n [[pedaol (örgel)|pedaol]]stum oet, wat 't oonmeugelek maak ze op klavecimbel te speule. Ouch väöl fantasieë en ricercares vaan dees componiste (zeker Sweelinck zien echofantasieë) wèrke beter op örgel. Bij toccata's begint me al te twievele, dewijl leed- en dansvariaties eigelek allein op klavecimbel weure oetgeveurd. 'n Sjeiing tösse [[örgelmeziek]] en klaveermeziek begint ziech hei veur 't iers veurziechteg aof te teikene. In de Noord-Duitse, Zuid-Duitse en Italiaonse klaveermeziek oontwikkelt ziech 't ricercare gestiedeg door tot 'ne vörm dee me [[fuga]] neump. Noord-Duitsland vertuint 'n ziech vaan generatie op generatie verdepende traditie, die vaan Sweelinck euver Scheidt en Scheidemann wijer geit mèt [[Johann Adam Reincken]] en tot slot [[Dietrich Buxtehude]]. In Zuid-Duitsland heet Buxtehude in [[Johann Pachelbel]] 'ne groeten tiedgenoet. &nbsp;'n Gans aander traditie oontsteit in de late zeventienden iew in [[Fraankriek]]. Dao zien veural Duitsers actief die soms ouch, wie [[Georg Muffat]], typisch Duits idioom importere, meh ziech dèks nao de Franse smaak veuge. [[Johann Jakob Froberger]] sjrijf [[suite]]s veur klaveer, dat wèlt zègke 'n serie [[dans]]e. Inheimse componiste die zien idioom euvernumme zien [[Louis Couperin]], dee zie neefke [[François Couperin]] en [[Jean-Philippe Rameau]]. &nbsp;Op 't Iberisch sjiereiland oontsteit weer 'n aander traditie, deils bepaold door de bezundere bouw vaan de örgele dao. De Spaonsen tegenhenger vaan 't ricercare hèt [[tiento]], 'ne vörm sterk geassocieerd mèt [[Antonio de Cabezón]]. &nbsp;Neve 't ricercare/fuga, de toccata en de koraolzètting kump nog e belaankriek genre op: de [[passacaglia]] en de ing verwante [[chaconne]]. Aon 't ind vaan de barok kump [[Johann Sebastian Bach]] op. Allewel tot heer Zuid-Duitser is, riech heer ziech veural op 't werk vaan Buxtehude. Bij Bach is al dudelek spraoke vaan e versjèl tösse örgelmeziek en meziek veur aander klaveerinstruminte (in principe klavecimbel). D'n örgelmuziek, dee bij Bach bleujt wie noets teväöre, zal in de res vaan 't artikel neet mie weure behandeld. De gewoene klaveermeziek umvat rillatief conventioneel [[suite]]s en lèsstökker, meh ouch unieke werke wie [[das Wohltemperierte Klavier]] en de [[Goldbergvariaties]]. Kinmerkend aon Bach is zien oongewoen veurleefde veur gecompleceerde, polyfoon vörm in 't algemein en de fuga in 't bezunder. Zienen tiedgenoet [[Georg Friedrich Händel]] is ouch vaan belaank in de klaveermeziek; heer componeerde neve suites ouch zoegeneumde ''[[lesson (meziek)|lesson]]s''. ==Rococo en klassiek== Nog 'nen tiedgenoet vaan Bach en Händel is [[Domenico Scarlatti]], 'nen in Spaanje wèrkenden Italiaon. Heer weurt bekind mèt e zèshoondertal werke die heer zelf miestal ''eccercisi'' neump meh die allewijl bekind stoon es [[sonnaat|sonnate]]. In dees werke maak 't barok idioom al dudelek plaots veur e klassiek, d.w.z. tot de sequensmaotege melodieë gestiedegaon vervaange weure door leedechtege meziek. Dit is 'n oontwikkeling die bij versjèllende componiste vaan d'n achtienden iew op gaank kump. Me sprik hei vaan [[rococo]], vreug-klassiek of pre-klassiek. De mieste componiste vaan de nui mode hure bij de [[galante stijl]], wat neerkump op elegante meh veural zier sumpele meziek. Teikenend is oonder mie 't werk vaan [[Domenico Alberti]], dee in zien ''eccercisi'' d'n [[Albertijnse bas]] populariseert. Dit stijlmiddel weurt al gaw in klaveermeziek door gans Europa geïmiteerd, en stèlt componiste in staot um e stök beweeglek te hawwe zoonder polyfonie touw te passe. D'n aandere stijl is de [[sentimentele stijl]] (''Empfindsamkeit''). Dee weurt veural geassocieerd mèt [[Carl Philipp Emanuel Bach]], en deze componist pas 'm nörges zoe dudelek touw es in ziene klaveermeziek. Muzikaol affectie die veurheer allein bij oetzundering woorte gebruuk (sterke [[chromatiek]], oonveurspäölbaar wendinge en hel [[dissonant]]e) weure in zie werk gewoen. C.Ph.E. Bach had door zien expressief temperamint 'ne veurkäör veur 't klavichord, boe me, aanders es op e klavecimbel, de dynamiek mèt d'n aonslaag kin controlere. In 't begin vaan d'n achtienden iew weurt ouch de [[pianoforte]] (verzaomelnaom veur alle vreug vörm vaan de piano) oetgevoonde, dee 'tzelfde veurdeil heet en väöl mie volume heet es e clavichord. In de nui, mie op expressie geriechde meziekstijle is dit e groet veurdeil en gestiedegaon wint de pianoforte terrein. Roond 1780 is 't klavecimbel definitief verawwerd en veural nog aon te treffe bij wee ziech niks beters kin koupe. Roond 1750 kump ouch ummer mie de [[sonnaat|klaveersonnaat]] op. Wie gezag weure de werke vaan Scarlatti allewijl ouch zoe geneump, meh in deen tied waor 'n sonnaat bekans ummer get veur mier instruminte, miestal ein of twie melodie-instruminte en 'ne bas. In de rococo vervingk de sonnaat evels vlot de suite es belaankriekste vörm vaan klaveermeziek. Groete meisters zien, neve de al geneumde, [[Johann Christian Bach]], [[Johann Schobert]], [[Johann Eckhard]], [[Joseph Haydn]], [[Antonio Soler]], [[Muzio Clementi]] en [[Wolfgang Amadeus Mozart]]. Väöl vaan hun zien zelf toppianiste en veure hun eige werk gere oet. Neve sonnate zien dat dèks ouch variatiereekse op populair melodieë (miestal oet opera's); 't thema mèt variaties begint in de klassieken tied aon e twiede leve. Es de componis ziech mie persoenelek wèlt ute, op de meneer vaan C.Ph.E. Bach, gebruuk heer de fantasie. In dezen tied koume ouch [[concert|klaveerconcerte]] in de mode. Zoewel J.S. Bach es Händel make aonspraok op de oetvinding vaan de vörm, dewijl C.Ph.E. Bach en J.Chr. Bach ze wijer höbbe oontwikkeld. Vaanaof de [[jaore 1780]] weurt 't klaveerconcert veural nog mèt Mozart geassocieerd. Umtot dit artikel in principe euver solistische meziek geit, weurt deze vörm hei wijer neet behandeld. ==Laat-klassiek en romantiek== ===Beethoven=== Tegen 't ind vaan d'n achtienden iew kump [[Ludwig van Beethoven]] op. Zien ierste klaveersonnate riechte ziech nog sterk op Mozart en Haydn, meh al gaw geit heer zienen eige weeg. Boe bij zien groete veurbeelder de klaveersonnaat gein groete pretenties had (bij Haydn: veural veur pedagogische doele; bij Mozart: veural es showstökker op zien eige konzèrs), maak Beethoven zien sonnate al gaw langer, oonconventioneelder en persoeneleker. Werke wie de ''[[Sonate pathétique]]'' (opus 13, 1799) en de ''[[Mondscheinsonate]]'' (opus 27/2, 1801) zien veur hunnen tied oongewoen laank en höbbe muzikaol idioom wat me ieder allein in fantasieë aontrof. In zien late periood, es Beethoven 'n veurleefde oontwikkelt veur oongewoen vörmsjema's, sjrijf Beethoven vief sonnate (opp. 101, 106, 109, 110, 111) mèt groete proporties, wiedgoonde chromatiek en 't zwuurtepunt op 't lèste deil. In dezelfden tied maak Beethoven ouch de [[Diabellivariaties]] (opus 120). ===Vreugromantiek=== Oongeveer tegeliek mèt de late sonnate vaan Beethoven oontstoont ouch de sonnate vaan [[Franz Schubert]]. In zie werk herkint me väöl vaan Beethoven trök, meh mèt de röstegen opbouw vaan 't ierste deil en 't frequint gebruuk vaan [[tertsverwantsjap]]pe drök heer oonmiskinbaar zien eige stumpel op dit werk. Väöl componiste lègke de naodrök evels örges aanders: zjus umtot Beethoven in de sonnaat zoe geëxcelleerd heet, vint me 't lesteg nog get touw te veuge. [[Felix Mendelssohn]] introduceert 't ''[[Lied ohne Worte]]'', e kort, lyrisch karakterstök. Ouch [[Robert Schumann]] nump zien touwvlöch tot karakterstökker. De Franse Pool [[Frédéric Chopin]], eine vaan de groetste pianiste vaan zienen tied, vernuit de pianomeziek nog wijer. Vaan d'n Ier [[John Field]] èrf heer de [[nocturne]], e druimeteg stök vaan e paar menute. Zelf vint heer de [[etude|konzèretude]] oet: e virtuoos stök wat verpak in dèks briljante meziek ein bepaolde meujelekheid thematiseert. Ouch kump heer es ierste mèt de zelfstendeg prelude: bij Chopin is die neet langer gemeind um 'n aander stök in te leie. Wijer genres boe-in heer excelleert zien de [[wals]], de [[mazurka]] en de [[polonaise]]. ===Hoegromantiek=== Oonder Chopin zien vrun en collega's is [[Franz Liszt]], dee breier geïntrèsseerd is en wel naodrökkelek perbeert um Beethoven te euvertrèffe. Heer bleus dèks klassieke vörm gans op, zoetot de aw opbouwprincipes neet mie te herkinne zien. Zien ''[[Sonnaat in b-klein (Liszt)|Sonnaat in b-klein]]'' is e good veurbeeld. Wijer riech heer op zienen Hongaarse achtergroond in de ''[[Hongaarse rapsodieë]]''. In zien etudes perbeert heer Chopin nog te euvertrèffe. Later in zien carrièr kump d'n umslaag: heer geit ziech concentrere op bezeelde, dèks religieus geïnspireerde en soms hendeg progressief werke (''[[Années de pèlerinage]]''). In zie [[Bagatelle sans tonalité]] kump heer kortbij 't twintegsten-iews idioom. Aander componerende pianovirtuoze oet deen tied zien [[Sigismund Thalberg]] en [[Charles-Valentin Alkan]]. De traditie vaan 't karakterstök verspreit ziech nao perifeer mezieklan. In de Boheme kump [[Bedřich Smetana]] op, dee Liszt naovolg, in de Vereinegde Staote duuk [[Louis-Moreau Gottschalk]] de negerfolklore in em in Noorwege liet [[Edvard Grieg]] mèt zien ''[[lyrische stökker]]'' en zien ''[[ballaad veur piano (Grieg)|ballaad veur piano]]'' ziech door de Noorse volksmeziek inspirere. Ouch [[Johannes Brahms]] sjrijf klaveermeziek, allewel tot dat neet zie belaankriekste genre is. In dezen tied steit de pianomeziek in hoeg aonzien. In hoeger kring is 't speule vaan 'n instrumint, dèks de piano, verpliech deil vaan de opveujing, en väöl middeklassegezinne goon dat imitere. Deze nuie merret weurt bedeend door e nui soort meziek, de [[salonmeziek]]. Dit is vrij oppervlakege en euver 't algemein neet al te lestege meziek dee dudelek inspiratie haolt oet de karakterstökker vaan beveurbeeld Chopin en Schumann. Extreem succesvol weurt ''[[La prière d'une vierge]]'' vaan de Poolse [[Tekla Bądarzewska]]. Allewijl is dit repertoire zoe good wie vergete. ===Laatromantiek=== De laatromantische pianomeziek begint feitelek al bij 't laat werk vaan Liszt. In dit verband moot me wijer 't werk vaan de Fransoos [[César Franck]] neume, en 't vreug werk vaan de [[Twiede Weense Sjaol]] (in 't bezunder de ''[[Pianosonnaat (Berg)|Sonnaat opus 1]]'' vaan [[Alban Berg]]). De groetste componis vaan laatromantische pianomeziek is [[Sergej Rachmaninov]], 'ne Russische konzèrpianis dee zie gans leve 't romantisch idioom aonhèlt. ==Vreugen twintegsten iew== In de ierste decennia vaan d'n [[twintegsten iew]] koume diverse stijle tot oontwikkeling. 't Perceis verluip vaan al die stijle huurt neet in dit artikel toes. In Fraankriek oontsteit, es reactie op de romantiek, 't [[impressionisme]]. [[Gabriel Fauré]] gief 'nen aonzat mèt oonder aandere de ''[[Dollysuite]]'', meh pas bij [[Claude Debussy]] (beveurbeeld zien preludes) liet me 't impressionisme beginne. D'n aandere groeten impressionis is [[Maurice Ravel]], dee tot classicisme is geneig en mèt werke wie ''[[Le tombeau de Couperin]]'' de suite nui leve inbloos. Oonderwijl geit 't in Oosteriek gans aanders. [[Arnold Schönberg]], liermeister vaan de Twiede Weense Sjaol (al geneump), oontwikkelt roond 1909 d'n [[atonale meziek]] en sjrijf ouch klaveerwerke in de nuie stijl (''[[Drei klaveerstökker (Schönberg)|Drei klaveerstökker]]'' opus 11, ''[[Zès klein klaveerstökker]]'' opus 19). Later bedink heer d'n [[twelftoensmeziek]]; ouch dao-in sjrijf heer weer klaveermeziek (''[[Suite (Schönberg)|Suite]]'' opus 25). Schönberg ziene lierling [[Anton Webern]] nump de stijl op in zien [[Variaties veur piano (Webern)|variaties opus 27]]. De mieste componiste bekinne ziech evels tot 't [[neoclassicisme]]. Ravel steit al mèt ei bein in dit nui idioom. Belaankrieker evels is zienen tiedgenoet [[Erik Satie]]. Ziene meziek, veur 't euvergroet deil pianomeziek, gelt es blauwdrök veur 'n ganse generatie veural Franse componiste nao häöm, collectief bekind es ''[[Les Six]]''. Zij sjrieve, perceis wie [[Paul Hindemith]] (suite ''[[1922 (Hindemith)|1922]]'') in Duitsland, antiromantische, soms provocatief sumpele, meziek dee ironisch trökgriep op klassiek idioom. Ouch [[Igor Stravinski]] huurt tot dees riechting; zien bijdraoges aon de pianomeziek zien evels rillatief besjeie (o.m. de [[Sonatine (Stravinski)|Sonatine]]). 'ne Wijere componis vaan klaveermeziek oet dezen tied is de Rus [[Dmitri Sjostakovitsj]]. D'n Amerikaan [[George Gershwin]] perbeert jazz- en songidioom in de klassieke meziek te incorporere. De Fransoos [[Olivier Messiaen]] deit es eine vaan de wienege in zie land neet mèt aon 't neoclassicisme, meh combineert 't romantisch ideaol mèt e groet mysticisme en e gans persoenelek idioom op de grens vaan tonaliteit en atonaliteit. ==Nao d'n Twiede Wereldoorlog== Nao d'n Twiede Wereldoorlog kump de meziek vaan Messiaen weer in de mode. Veural indrök make zien ''[[Quatre études de rhythme]]'', en daan gans bezunder de ''Mode de valeurs et d'intensités''. Ouch weurt 't werk vaan Webern, veur d'n oorlog 'nen obscure componis, noe breid bekind. Jong componiste trèkke oet dees streng gereguleerde meziek de uterste conclusie en oontwikkele 't [[serialisme]]. Väöl seriële meziek is veur ein of mie piano's: ''[[Structures]]'' vaan [[Pierre Boulez]], de ''Sonnaat veur twie piano's'' vaan [[Karel Goeyvaerts]] en de ''[[Pianostökker (Stockhausen)|Klavierstücke]]'' vaan [[Karlheinz Stockhausen]]. Veural dee lèste stèlt enorm eise aon zien oetveurende. Nao inkel jaore is de serieel beweging tot rös gekoume en dene ziech alternatieve aon. [[Luciano Berio]] wijt zien ''[[Sequenza IV]]'' aon de piano. Ouch de later ''Klavierstücke'' vaan Stockhausen, die soms um 'ne synthesizer vraoge en dèks klaankregeling veursjrijve, goon wie Berio de kant vaan de oetgebreide technieke op. Es in de [[jaore 1970]] de meziek laankzaamaon weer traditioneler weurt, pakke väöl componiste de pianomeziek weer op. D'n Hongaar [[György Ligeti]] componeert diverse etudes veur 't instrumint en hèlt ziech daoneve ouch mèt 't klavecimbel bezeg. [[Philip Glass]] sjrijf diverse [[minimal music|minimalistische]] werke veur piano (soms ouch [[elektrisch örgel]]). De Nederlander [[Simeon ten Holt]] weurt in eige land bekind mèt zien ''[[Canto ostinato]]''. [[Frederic Rzewski]] deit vaan ziech hure door 't politiek gelaoje ''[[The people united will never be defeated!]]'', boe-in heer tonaol idioom mèt avant-gardetechnieke combineert. [[John Adams (componis)|John Adams]] sjrijf neet väöl veur piano meh de werke die heer sjrijf zien wel vaan groet belaank. [[Arvo Pärt]] weurt populair mèt ''[[Für Alina]]''. [[Ludovico Einaudi]], dee begint es lierling vaan Berio, maak ziech geleef bij väöl pianiste door gemekelek späölbaar werke in 'n populistische, touwgenkeleke stijl. [[Categorie:Klaveermeziek|*]] dtoj1ri37vto3lega0j2cck1leocyx4 0 51920 454898 453926 2022-08-05T16:08:17Z Zeiverklaos 2053 Zeiverklaos verplaatsde pagina [[Vocaole meziek]] nao [[Vocaol meziek]] wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Vocaole meziek''' is [[meziek]] dee gans of deils mèt de minseleke [[stum]] weurt gemaak. 't Tegedeil neump me [[instrumintaole meziek]]. In de mieste meziekculture is vocaole meziek de norm. Me meint tot meziek es 'bijproduk' vaan [[taol]] is oontstande en dus 'ne vocaolen oersprunk heet. Dat slut evels neet oet tot de mins al gaw is euvergegaange tot 't gebruuk vaan [[meziekinstrumint]]e, oonder mie (meh neet allein) um 't ritme te accentuere. In diverse soorte [[volksmeziek]] die allewijl bekind zien heet de stum 'n gans versjèllende rol, vaan inseg middel tot meziek make tot bekans aofwezeg. Ouch 't belaank vaan d'n teks in de meziek versjèlt zier: soms gief 't gaaroet gein wäd, soms drejt 't allein um d'n teks en is de meziek bijzaak. In de [[westerse meziek]] waor vocaol laank de norm. Oet de [[westerse meziek oet de aajdheid|aajdheid]] zien allein gezoonge ledere euvergelieverd. De [[middeliewse meziek]] kinne v'r allewijl veural in de vörm vaan 't [[Gregoriaans]], boebij instruminte zelfs verboje waore. Aander prestigieus mezieksoorte, wie 't [[organum]] en 't [[motèt]], stèlt me ziech ouch gans gezoonge veur, dewijl de meziek vaan de [[troubadour]]s al-evel begeleid meh toch vocaol waor. Allein dansmeziek waor instrumintaol; hei is evels meh wieneg vaan euvergelieverd. Ouch in de [[renaissance]] bleef vocaol de norm: gans gezoonge motètte, [[mès (meziek)|mès]]se, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en [[madrigaal|madrigale]] woorte in dezen tied op groete sjaol verspreid. Pas op 't ind vaan de zèstienden iew begós me überhaupt rekening te hawwe mèt 't touwveuge vaan meziekinstruminte. Instrumentaole meziek veur beveurbeeld örgel of luit stoont in lieg aonzien. Aanders woort dat in de [[barok]]meziek. Diverse soorte [[orkesmeziek|orkes]]- en [[kamermeziek]] gónge de concurrentie aon mèt vocaole meziek. Gans gezoonge werke woorte awwerwèts. In plaots daovaan oontstoonte diverse nui vörm vaan begeleide vocaole meziek, wie d'n [[opera]], de [[cantaat]] en 't [[oratorium]], dewijl ouch de mès en 't madrigaol vaanaof noe begeleid waore. Vaan dees kunsvörm zouw veural d'n opera blieve bleuje, ouch in de [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|romantische]] meziek. In de romantiek kaom daobij 't [[kunsleed]] op: 'n zètting vaan e dèks bekind gediech die väöl rekening heel mèt de poëtische expressie. Väöl vaan de kunsmeziek oet deen tied waor evels toch instrumintaol. In de loup vaan de negentienden iew oontsteit ummer mie 'nen [[amusemintsmeziek]] vaan nui leedsjes, in massaproductie gemaak door de [[meziekindustrie]]. In de [[jaore 1890]] goon de [[Vereinegde Staote]] dao-in dudelek euverheerse; hei kump in dat decennium ouch de ierste [[hitparaad]]. In 't Interbellum weurt d'n [[jazz]] populair, dee nog gooddeils instrumintaol is, meh es nao d'n Twiede Wereldoorlog de [[rock 'n roll]] opkump, opgevolg door aander soorte [[popmeziek]], is 't allein nog mer vocaole meziek dee populair weurt. In de oetheimse kunsmeziek versjèlt de rol vaan de stum ouch. Soms oontbrik ze gans of gooddeils (in d'n [[Indiase klassieke meziek]] of de Japanse [[gagaku]]), soms steit ze centraol (beveurbeeld in de [[Chinesen opera]]). [[Categorie:Vocaole meziek|*]] 2bsr7tfdnqkyr5kxvx76pinwagd09ut 454900 454898 2022-08-05T16:08:46Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Vocaol meziek''' is [[meziek]] dee gans of deils mèt de minseleke [[stum]] weurt gemaak. 't Tegedeil neump me [[instrumintaole meziek]]. In de mieste meziekculture is vocaol meziek de norm. Me meint tot meziek es 'bijproduk' vaan [[taol]] is oontstande en dus 'ne vocaolen oersprunk heet. Dat slut evels neet oet tot de mins al gaw is euvergegaange tot 't gebruuk vaan [[meziekinstrumint]]e, oonder mie (meh neet allein) um 't ritme te accentuere. In diverse soorte [[volksmeziek]] die allewijl bekind zien heet de stum 'n gans versjèllende rol, vaan inseg middel tot meziek make tot bekans aofwezeg. Ouch 't belaank vaan d'n teks in de meziek versjèlt zier: soms gief 't gaaroet gein wäd, soms drejt 't allein um d'n teks en is de meziek bijzaak. In de [[westerse meziek]] waor vocaol laank de norm. Oet de [[westerse meziek oet de aajdheid|aajdheid]] zien allein gezoonge ledere euvergelieverd. De [[middeliewse meziek]] kinne v'r allewijl veural in de vörm vaan 't [[Gregoriaans]], boebij instruminte zelfs verboje waore. Aander prestigieus mezieksoorte, wie 't [[organum]] en 't [[motèt]], stèlt me ziech ouch gans gezoonge veur, dewijl de meziek vaan de [[troubadour]]s al-evel begeleid meh toch vocaol waor. Allein dansmeziek waor instrumintaol; hei is evels meh wieneg vaan euvergelieverd. Ouch in de [[renaissance]] bleef vocaol de norm: gans gezoonge motètte, [[mès (meziek)|mès]]se, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en [[madrigaal|madrigale]] woorte in dezen tied op groete sjaol verspreid. Pas op 't ind vaan de zèstienden iew begós me überhaupt rekening te hawwe mèt 't touwveuge vaan meziekinstruminte. Instrumentaole meziek veur beveurbeeld örgel of luit stoont in lieg aonzien. Aanders woort dat in de [[barok]]meziek. Diverse soorte [[orkesmeziek|orkes]]- en [[kamermeziek]] gónge de concurrentie aon mèt vocaol meziek. Gans gezoonge werke woorte awwerwèts. In plaots daovaan oontstoonte diverse nui vörm vaan begeleide vocaol meziek, wie d'n [[opera]], de [[cantaat]] en 't [[oratorium]], dewijl ouch de mès en 't madrigaol vaanaof noe begeleid waore. Vaan dees kunsvörm zouw veural d'n opera blieve bleuje, ouch in de [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|romantische]] meziek. In de romantiek kaom daobij 't [[kunsleed]] op: 'n zètting vaan e dèks bekind gediech die väöl rekening heel mèt de poëtische expressie. Väöl vaan de kunsmeziek oet deen tied waor evels toch instrumintaol. In de loup vaan de negentienden iew oontsteit ummer mie 'nen [[amusemintsmeziek]] vaan nui leedsjes, in massaproductie gemaak door de [[meziekindustrie]]. In de [[jaore 1890]] goon de [[Vereinegde Staote]] dao-in dudelek euverheerse; hei kump in dat decennium ouch de ierste [[hitparaad]]. In 't Interbellum weurt d'n [[jazz]] populair, dee nog gooddeils instrumintaol is, meh es nao d'n Twiede Wereldoorlog de [[rock 'n roll]] opkump, opgevolg door aander soorte [[popmeziek]], is 't allein nog mer vocaole meziek dee populair weurt. In de oetheimse kunsmeziek versjèlt de rol vaan de stum ouch. Soms oontbrik ze gans of gooddeils (in d'n [[Indiase klassieke meziek]] of de Japanse [[gagaku]]), soms steit ze centraol (beveurbeeld in de [[Chinesen opera]]). [[Categorie:Vocaol meziek|*]] jbr63har4vngjcm6bu0kfr17uvl0eaf 454911 454900 2022-08-06T06:11:12Z Ooswesthoesbes 398 Ooswesthoesbes verplaatsde pagina [[Vocaol meziek]] nao [[Vocaole meziek]] euver 'ne redirek: meziek is mannelik wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Vocaol meziek''' is [[meziek]] dee gans of deils mèt de minseleke [[stum]] weurt gemaak. 't Tegedeil neump me [[instrumintaole meziek]]. In de mieste meziekculture is vocaol meziek de norm. Me meint tot meziek es 'bijproduk' vaan [[taol]] is oontstande en dus 'ne vocaolen oersprunk heet. Dat slut evels neet oet tot de mins al gaw is euvergegaange tot 't gebruuk vaan [[meziekinstrumint]]e, oonder mie (meh neet allein) um 't ritme te accentuere. In diverse soorte [[volksmeziek]] die allewijl bekind zien heet de stum 'n gans versjèllende rol, vaan inseg middel tot meziek make tot bekans aofwezeg. Ouch 't belaank vaan d'n teks in de meziek versjèlt zier: soms gief 't gaaroet gein wäd, soms drejt 't allein um d'n teks en is de meziek bijzaak. In de [[westerse meziek]] waor vocaol laank de norm. Oet de [[westerse meziek oet de aajdheid|aajdheid]] zien allein gezoonge ledere euvergelieverd. De [[middeliewse meziek]] kinne v'r allewijl veural in de vörm vaan 't [[Gregoriaans]], boebij instruminte zelfs verboje waore. Aander prestigieus mezieksoorte, wie 't [[organum]] en 't [[motèt]], stèlt me ziech ouch gans gezoonge veur, dewijl de meziek vaan de [[troubadour]]s al-evel begeleid meh toch vocaol waor. Allein dansmeziek waor instrumintaol; hei is evels meh wieneg vaan euvergelieverd. Ouch in de [[renaissance]] bleef vocaol de norm: gans gezoonge motètte, [[mès (meziek)|mès]]se, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en [[madrigaal|madrigale]] woorte in dezen tied op groete sjaol verspreid. Pas op 't ind vaan de zèstienden iew begós me überhaupt rekening te hawwe mèt 't touwveuge vaan meziekinstruminte. Instrumentaole meziek veur beveurbeeld örgel of luit stoont in lieg aonzien. Aanders woort dat in de [[barok]]meziek. Diverse soorte [[orkesmeziek|orkes]]- en [[kamermeziek]] gónge de concurrentie aon mèt vocaol meziek. Gans gezoonge werke woorte awwerwèts. In plaots daovaan oontstoonte diverse nui vörm vaan begeleide vocaol meziek, wie d'n [[opera]], de [[cantaat]] en 't [[oratorium]], dewijl ouch de mès en 't madrigaol vaanaof noe begeleid waore. Vaan dees kunsvörm zouw veural d'n opera blieve bleuje, ouch in de [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|romantische]] meziek. In de romantiek kaom daobij 't [[kunsleed]] op: 'n zètting vaan e dèks bekind gediech die väöl rekening heel mèt de poëtische expressie. Väöl vaan de kunsmeziek oet deen tied waor evels toch instrumintaol. In de loup vaan de negentienden iew oontsteit ummer mie 'nen [[amusemintsmeziek]] vaan nui leedsjes, in massaproductie gemaak door de [[meziekindustrie]]. In de [[jaore 1890]] goon de [[Vereinegde Staote]] dao-in dudelek euverheerse; hei kump in dat decennium ouch de ierste [[hitparaad]]. In 't Interbellum weurt d'n [[jazz]] populair, dee nog gooddeils instrumintaol is, meh es nao d'n Twiede Wereldoorlog de [[rock 'n roll]] opkump, opgevolg door aander soorte [[popmeziek]], is 't allein nog mer vocaole meziek dee populair weurt. In de oetheimse kunsmeziek versjèlt de rol vaan de stum ouch. Soms oontbrik ze gans of gooddeils (in d'n [[Indiase klassieke meziek]] of de Japanse [[gagaku]]), soms steit ze centraol (beveurbeeld in de [[Chinesen opera]]). [[Categorie:Vocaol meziek|*]] jbr63har4vngjcm6bu0kfr17uvl0eaf 454913 454911 2022-08-06T06:11:53Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Vocaole meziek''' is [[meziek]] dee gans of deils mèt de minseleke [[stum]] weurt gemaak. 't Tegedeil neump me [[instrumintaole meziek]]. In de mieste meziekculture is vocaole meziek de norm. Me meint tot meziek es 'bijproduk' vaan [[taol]] is oontstande en dus 'ne vocaolen oersprunk heet. Dat slut evels neet oet tot de mins al gaw is euvergegaange tot 't gebruuk vaan [[meziekinstrumint]]e, oonder mie (meh neet allein) um 't ritme te accentuere. In diverse soorte [[volksmeziek]] die allewijl bekind zien heet de stum 'n gans versjèllende rol, vaan inseg middel tot meziek make tot bekans aofwezeg. Ouch 't belaank vaan d'n teks in de meziek versjèlt zier: soms gief 't gaaroet gein wäd, soms drejt 't allein um d'n teks en is de meziek bijzaak. In de [[westerse meziek]] waor vocaol laank de norm. Oet de [[westerse meziek oet de aajdheid|aajdheid]] zien allein gezoonge ledere euvergelieverd. De [[middeliewse meziek]] kinne v'r allewijl veural in de vörm vaan 't [[Gregoriaans]], boebij instruminte zelfs verboje waore. Aander prestigieus mezieksoorte, wie 't [[organum]] en 't [[motèt]], stèlt me ziech ouch gans gezoonge veur, dewijl de meziek vaan de [[troubadour]]s al-evel begeleid meh toch vocaol waor. Allein dansmeziek waor instrumintaol; hei is evels meh wieneg vaan euvergelieverd. Ouch in de [[renaissance]] bleef vocaol de norm: gans gezoonge motètte, [[mès (meziek)|mès]]se, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en [[madrigaal|madrigale]] woorte in dezen tied op groete sjaol verspreid. Pas op 't ind vaan de zèstienden iew begós me überhaupt rekening te hawwe mèt 't touwveuge vaan meziekinstruminte. Instrumentaole meziek veur beveurbeeld örgel of luit stoont in lieg aonzien. Aanders woort dat in de [[barok]]meziek. Diverse soorte [[orkesmeziek|orkes]]- en [[kamermeziek]] gónge de concurrentie aon mèt vocaole meziek. Gans gezoonge werke woorte awwerwèts. In plaots daovaan oontstoonte diverse nui vörm vaan begeleide vocaole meziek, wie d'n [[opera]], de [[cantaat]] en 't [[oratorium]], dewijl ouch de mès en 't madrigaol vaanaof noe begeleid waore. Vaan dees kunsvörm zouw veural d'n opera blieve bleuje, ouch in de [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|romantische]] meziek. In de romantiek kaom daobij 't [[kunsleed]] op: 'n zètting vaan e dèks bekind gediech die väöl rekening heel mèt de poëtische expressie. Väöl vaan de kunsmeziek oet deen tied waor evels toch instrumintaol. In de loup vaan de negentienden iew oontsteit ummer mie 'nen [[amusemintsmeziek]] vaan nui leedsjes, in massaproductie gemaak door de [[meziekindustrie]]. In de [[jaore 1890]] goon de [[Vereinegde Staote]] dao-in dudelek euverheerse; hei kump in dat decennium ouch de ierste [[hitparaad]]. In 't Interbellum weurt d'n [[jazz]] populair, dee nog gooddeils instrumintaol is, meh es nao d'n Twiede Wereldoorlog de [[rock 'n roll]] opkump, opgevolg door aander soorte [[popmeziek]], is 't allein nog mer vocaole meziek dee populair weurt. In de oetheimse kunsmeziek versjèlt de rol vaan de stum ouch. Soms oontbrik ze gans of gooddeils (in d'n [[Indiase klassieke meziek]] of de Japanse [[gagaku]]), soms steit ze centraol (beveurbeeld in de [[Chinesen opera]]). [[Categorie:Vocaole meziek|*]] 2bsr7tfdnqkyr5kxvx76pinwagd09ut 454917 454913 2022-08-06T06:13:36Z Ooswesthoesbes 398 Ooswesthoesbes verplaatsde pagina [[Vocaole meziek]] nao [[Vocaol meziek]] euver 'ne redirek zonger 'n doorverwiezing achter te laote: woep, bliekbaar duit mestreech weer get anges... wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Vocaole meziek''' is [[meziek]] dee gans of deils mèt de minseleke [[stum]] weurt gemaak. 't Tegedeil neump me [[instrumintaole meziek]]. In de mieste meziekculture is vocaole meziek de norm. Me meint tot meziek es 'bijproduk' vaan [[taol]] is oontstande en dus 'ne vocaolen oersprunk heet. Dat slut evels neet oet tot de mins al gaw is euvergegaange tot 't gebruuk vaan [[meziekinstrumint]]e, oonder mie (meh neet allein) um 't ritme te accentuere. In diverse soorte [[volksmeziek]] die allewijl bekind zien heet de stum 'n gans versjèllende rol, vaan inseg middel tot meziek make tot bekans aofwezeg. Ouch 't belaank vaan d'n teks in de meziek versjèlt zier: soms gief 't gaaroet gein wäd, soms drejt 't allein um d'n teks en is de meziek bijzaak. In de [[westerse meziek]] waor vocaol laank de norm. Oet de [[westerse meziek oet de aajdheid|aajdheid]] zien allein gezoonge ledere euvergelieverd. De [[middeliewse meziek]] kinne v'r allewijl veural in de vörm vaan 't [[Gregoriaans]], boebij instruminte zelfs verboje waore. Aander prestigieus mezieksoorte, wie 't [[organum]] en 't [[motèt]], stèlt me ziech ouch gans gezoonge veur, dewijl de meziek vaan de [[troubadour]]s al-evel begeleid meh toch vocaol waor. Allein dansmeziek waor instrumintaol; hei is evels meh wieneg vaan euvergelieverd. Ouch in de [[renaissance]] bleef vocaol de norm: gans gezoonge motètte, [[mès (meziek)|mès]]se, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en [[madrigaal|madrigale]] woorte in dezen tied op groete sjaol verspreid. Pas op 't ind vaan de zèstienden iew begós me überhaupt rekening te hawwe mèt 't touwveuge vaan meziekinstruminte. Instrumentaole meziek veur beveurbeeld örgel of luit stoont in lieg aonzien. Aanders woort dat in de [[barok]]meziek. Diverse soorte [[orkesmeziek|orkes]]- en [[kamermeziek]] gónge de concurrentie aon mèt vocaole meziek. Gans gezoonge werke woorte awwerwèts. In plaots daovaan oontstoonte diverse nui vörm vaan begeleide vocaole meziek, wie d'n [[opera]], de [[cantaat]] en 't [[oratorium]], dewijl ouch de mès en 't madrigaol vaanaof noe begeleid waore. Vaan dees kunsvörm zouw veural d'n opera blieve bleuje, ouch in de [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|romantische]] meziek. In de romantiek kaom daobij 't [[kunsleed]] op: 'n zètting vaan e dèks bekind gediech die väöl rekening heel mèt de poëtische expressie. Väöl vaan de kunsmeziek oet deen tied waor evels toch instrumintaol. In de loup vaan de negentienden iew oontsteit ummer mie 'nen [[amusemintsmeziek]] vaan nui leedsjes, in massaproductie gemaak door de [[meziekindustrie]]. In de [[jaore 1890]] goon de [[Vereinegde Staote]] dao-in dudelek euverheerse; hei kump in dat decennium ouch de ierste [[hitparaad]]. In 't Interbellum weurt d'n [[jazz]] populair, dee nog gooddeils instrumintaol is, meh es nao d'n Twiede Wereldoorlog de [[rock 'n roll]] opkump, opgevolg door aander soorte [[popmeziek]], is 't allein nog mer vocaole meziek dee populair weurt. In de oetheimse kunsmeziek versjèlt de rol vaan de stum ouch. Soms oontbrik ze gans of gooddeils (in d'n [[Indiase klassieke meziek]] of de Japanse [[gagaku]]), soms steit ze centraol (beveurbeeld in de [[Chinesen opera]]). [[Categorie:Vocaole meziek|*]] 2bsr7tfdnqkyr5kxvx76pinwagd09ut 454918 454917 2022-08-06T06:13:52Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Vocaol meziek''' is [[meziek]] dee gans of deils mèt de minseleke [[stum]] weurt gemaak. 't Tegedeil neump me [[instrumintaole meziek]]. In de mieste meziekculture is vocaol meziek de norm. Me meint tot meziek es 'bijproduk' vaan [[taol]] is oontstande en dus 'ne vocaolen oersprunk heet. Dat slut evels neet oet tot de mins al gaw is euvergegaange tot 't gebruuk vaan [[meziekinstrumint]]e, oonder mie (meh neet allein) um 't ritme te accentuere. In diverse soorte [[volksmeziek]] die allewijl bekind zien heet de stum 'n gans versjèllende rol, vaan inseg middel tot meziek make tot bekans aofwezeg. Ouch 't belaank vaan d'n teks in de meziek versjèlt zier: soms gief 't gaaroet gein wäd, soms drejt 't allein um d'n teks en is de meziek bijzaak. In de [[westerse meziek]] waor vocaol laank de norm. Oet de [[westerse meziek oet de aajdheid|aajdheid]] zien allein gezoonge ledere euvergelieverd. De [[middeliewse meziek]] kinne v'r allewijl veural in de vörm vaan 't [[Gregoriaans]], boebij instruminte zelfs verboje waore. Aander prestigieus mezieksoorte, wie 't [[organum]] en 't [[motèt]], stèlt me ziech ouch gans gezoonge veur, dewijl de meziek vaan de [[troubadour]]s al-evel begeleid meh toch vocaol waor. Allein dansmeziek waor instrumintaol; hei is evels meh wieneg vaan euvergelieverd. Ouch in de [[renaissance]] bleef vocaol de norm: gans gezoonge motètte, [[mès (meziek)|mès]]se, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en [[madrigaal|madrigale]] woorte in dezen tied op groete sjaol verspreid. Pas op 't ind vaan de zèstienden iew begós me überhaupt rekening te hawwe mèt 't touwveuge vaan meziekinstruminte. Instrumentaole meziek veur beveurbeeld örgel of luit stoont in lieg aonzien. Aanders woort dat in de [[barok]]meziek. Diverse soorte [[orkesmeziek|orkes]]- en [[kamermeziek]] gónge de concurrentie aon mèt vocaol meziek. Gans gezoonge werke woorte awwerwèts. In plaots daovaan oontstoonte diverse nui vörm vaan begeleide vocaol meziek, wie d'n [[opera]], de [[cantaat]] en 't [[oratorium]], dewijl ouch de mès en 't madrigaol vaanaof noe begeleid waore. Vaan dees kunsvörm zouw veural d'n opera blieve bleuje, ouch in de [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|romantische]] meziek. In de romantiek kaom daobij 't [[kunsleed]] op: 'n zètting vaan e dèks bekind gediech die väöl rekening heel mèt de poëtische expressie. Väöl vaan de kunsmeziek oet deen tied waor evels toch instrumintaol. In de loup vaan de negentienden iew oontsteit ummer mie 'nen [[amusemintsmeziek]] vaan nui leedsjes, in massaproductie gemaak door de [[meziekindustrie]]. In de [[jaore 1890]] goon de [[Vereinegde Staote]] dao-in dudelek euverheerse; hei kump in dat decennium ouch de ierste [[hitparaad]]. In 't Interbellum weurt d'n [[jazz]] populair, dee nog gooddeils instrumintaol is, meh es nao d'n Twiede Wereldoorlog de [[rock 'n roll]] opkump, opgevolg door aander soorte [[popmeziek]], is 't allein nog mer vocaole meziek dee populair weurt. In de oetheimse kunsmeziek versjèlt de rol vaan de stum ouch. Soms oontbrik ze gans of gooddeils (in d'n [[Indiase klassieke meziek]] of de Japanse [[gagaku]]), soms steit ze centraol (beveurbeeld in de [[Chinesen opera]]). [[Categorie:Vocale meziek|*]] pss1b9abrug5vpe8sqhefihnrtc7r2q 454919 454918 2022-08-06T06:14:21Z Ooswesthoesbes 398 en in AGL is 't ónziejig veure aafwèsseling... wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} '''Vocaol meziek''' is [[meziek]] dee gans of deils mèt de minseleke [[stum]] weurt gemaak. 't Tegedeil neump me [[instrumintaole meziek]]. In de mieste meziekculture is vocaol meziek de norm. Me meint tot meziek es 'bijproduk' vaan [[taol]] is oontstande en dus 'ne vocaolen oersprunk heet. Dat slut evels neet oet tot de mins al gaw is euvergegaange tot 't gebruuk vaan [[meziekinstrumint]]e, oonder mie (meh neet allein) um 't ritme te accentuere. In diverse soorte [[volksmeziek]] die allewijl bekind zien heet de stum 'n gans versjèllende rol, vaan inseg middel tot meziek make tot bekans aofwezeg. Ouch 't belaank vaan d'n teks in de meziek versjèlt zier: soms gief 't gaaroet gein wäd, soms drejt 't allein um d'n teks en is de meziek bijzaak. In de [[westerse meziek]] waor vocaol laank de norm. Oet de [[westerse meziek oet de aajdheid|aajdheid]] zien allein gezoonge ledere euvergelieverd. De [[middeliewse meziek]] kinne v'r allewijl veural in de vörm vaan 't [[Gregoriaans]], boebij instruminte zelfs verboje waore. Aander prestigieus mezieksoorte, wie 't [[organum]] en 't [[motèt]], stèlt me ziech ouch gans gezoonge veur, dewijl de meziek vaan de [[troubadour]]s al-evel begeleid meh toch vocaol waor. Allein dansmeziek waor instrumintaol; hei is evels meh wieneg vaan euvergelieverd. Ouch in de [[renaissance]] bleef vocaol de norm: gans gezoonge motètte, [[mès (meziek)|mès]]se, [[chanson (awwe meziek)|chanson]]s en [[madrigaal|madrigale]] woorte in dezen tied op groete sjaol verspreid. Pas op 't ind vaan de zèstienden iew begós me überhaupt rekening te hawwe mèt 't touwveuge vaan meziekinstruminte. Instrumentaole meziek veur beveurbeeld örgel of luit stoont in lieg aonzien. Aanders woort dat in de [[barok]]meziek. Diverse soorte [[orkesmeziek|orkes]]- en [[kamermeziek]] gónge de concurrentie aon mèt vocaol meziek. Gans gezoonge werke woorte awwerwèts. In plaots daovaan oontstoonte diverse nui vörm vaan begeleide vocaol meziek, wie d'n [[opera]], de [[cantaat]] en 't [[oratorium]], dewijl ouch de mès en 't madrigaol vaanaof noe begeleid waore. Vaan dees kunsvörm zouw veural d'n opera blieve bleuje, ouch in de [[klassieke meziek|klassieke]] en [[romantiek|romantische]] meziek. In de romantiek kaom daobij 't [[kunsleed]] op: 'n zètting vaan e dèks bekind gediech die väöl rekening heel mèt de poëtische expressie. Väöl vaan de kunsmeziek oet deen tied waor evels toch instrumintaol. In de loup vaan de negentienden iew oontsteit ummer mie 'nen [[amusemintsmeziek]] vaan nui leedsjes, in massaproductie gemaak door de [[meziekindustrie]]. In de [[jaore 1890]] goon de [[Vereinegde Staote]] dao-in dudelek euverheerse; hei kump in dat decennium ouch de ierste [[hitparaad]]. In 't Interbellum weurt d'n [[jazz]] populair, dee nog gooddeils instrumintaol is, meh es nao d'n Twiede Wereldoorlog de [[rock 'n roll]] opkump, opgevolg door aander soorte [[popmeziek]], is 't allein nog mer vocaole meziek dee populair weurt. In de oetheimse kunsmeziek versjèlt de rol vaan de stum ouch. Soms oontbrik ze gans of gooddeils (in d'n [[Indiase klassieke meziek]] of de Japanse [[gagaku]]), soms steit ze centraol (beveurbeeld in de [[Chinesen opera]]). [[Categorie:Vocaal meziek|*]] gta3yba46ay8y9qwxqcj6w25srqjdy8 0 69579 454895 442334 2022-08-05T16:05:01Z Zeiverklaos 2053 /* Gebaore */ wikitext text/x-wiki <center>[[1504]] - '''1505''' - [[1506]]</center> == Gebäörtenisse == * [[22 fibberwarie]] - Hertog [[George van Sakse (1471-1539)|George van Sakse]] sluutj 'n euvereinkóms mit de gebreurs Dirk, Floris, en Jacob van Wijngaarden, en Thomas Beukelaar, de sjoeanzoon van eine van häör. Dees Zuud-Hollandjse Hieëre zólle de [[kwelder|kwelders]] van [[Het Bildt]] indieke taenge vriestèlling van pach tiejes 't ieëste jaor. * [[2 juli]] - Op 'n wanjeling in 't aope veldj bie Stotternheim wuuert [[Maarten Luther]] euvervalle door zwaor ónwaer. In e sjeetgebedje belaof t'r de [[Hèlge Anna]] geiselik te waere nao e good heimkómme. * [[17 november]] - [[Filips I van Castilië|Filips de Sjoeane]] nump graof [[Hinrik III van Nassau-Breda]] op in de [[Orde van 't Gulje Vlees]]. * [[30 dieëtsember]] - [[Everhard van der Mark]] wuuert gekaoze toet [[prins-buusjop van Luuk]]. ; sónger datum * De Spanjool [[Juan de Bermúdez]] óntdèk e nuuj eilandj in d'n [[Atlantischen Oceaan]] en guuef 't zienen eige naam: [[Bermuda]]. * In [[Augsburg]] versjientj de ieëste [[gezèt]]. * "Van der nieuwe werelt" is de Nederlandjsen titel van de in 1505 oetgebrachte verslaeg "[[Quator Americi navigatones]]" en "[[Mundus Novus]]" van d'n Italiaanse zieëvaerder [[Amerigo Vespucci]]. Nao dem wuuert [[Amerika]] ouch verneump. * Klokkegeeter [[Geert van Wou]] guutj dertieën [[loejklok]]ke veuren [[Dóm van Utrech|Dómtore]] van [[Utrech (stad)|Utrech]]. * [[Amsterdam]] veurt de verplichting in nao neugen oer saoves oppe straot e luchterke mit te drage. Dit kan waere gezeen es de veurluiper vanne aopenbaar straotverluchting. == Gebaore == * [[31 jannewarie]] - [[Joachim II Hector van Brandenburg]], keurvórst van Brandenburg (gestórve [[1571]]) * [[18 september|18]] - [[Maria van Hongarieje (1505-1558)|Maria van Hongarieje]], dochter van [[Filips I van Castilië|Filips de Sjoeanen]] en [[Johanna van Castilië]]. * ''datum oonbekind'' - [[Thomas Tallis]], Ingelse kompenis == Gesjtorve == * [[4 fibberwarie]] - [[Johanna van Valois (1464-1505)|Johanna van Frankriek]] (40), ieëste echgenoeate van de latere keuning [[Lodewiek XII van Frankriek]] en nao sjeiding kloeasterzöster, heilig in 1950 * [[27 mei]] - [[Ascanio Maria Sforza]] (55), Italiaanse kardinaal * [[15 juni]] - [[Ercole I d'Este]] (73), hertog van Ferrara, Modena en Reggio * [[30 juni]] - [[Hongzhi|Keizer Hongzhi]] (34), 9e keizer van de Chinese Mingdynastie * [[30 augustus]] - [[Tito Vespasiano Strozzi]] (81), Italiaansen dichter * [[27 oktoeaber]] - [[Ivan III van Moskovië|Ivan III van Róslandj]] (65), van 1462 toet 1505 groeatvórs van 't groeatvórstendóm Moskou ; datum ónbekindj * juli/augustus - [[Jacob Obrecht]] (47), Vlaams-Nederlandjse kómpenis == Biljendje kóns == <gallery> Plaetje:Mona_Lisa,_by_Leonardo_da_Vinci,_from_C2RMF_retouched.jpg|''Mona Lisa'' (róndj 1505) [[Leonardo da Vinci]], [[Louvre]] Plaetje:Pala di San Zaccaria (Venezia).jpg|''[[Altjaorstök van San Zaccaria]]'' (1505) [[Giovanni Bellini]] Plaetje:Juanna Filips Klein.jpg|[[Filips I van Castilië|Filips de Sjoeanen]] en [[Johanna de Waanzinnige]] (róndj 1505) </gallery> == Boewkóns == <gallery> Plaetje:Sint-Lambertuskerk Rosmalen 2008.JPG|''[[Sint-Lambertuskerk (Rosmalen)]]'' (1505) </gallery> [[Categorie:Zestiende iew]] hurhkjwr7iejaycijiqqfh37alq8qr9 0 69598 454883 442412 2022-08-05T13:11:01Z Zeiverklaos 2053 /* Gebaore */ wikitext text/x-wiki <center>[[1509]] - '''1510''' - [[1511]]</center> [[Plaetje:Raffael_058.jpg|thumb|[[De Sjoeal van Athene]].]] == Gebäörtenisse == * [[24 juli]] - De [[Spaans Habsburg|Spaanse Habsbörgers]] vereuvere [[Tripolitanië]] in Naord-Afrika. * [[17 augustus]] - [[Francesco Maria della Rovere]], naef van de paus en kapitein van de pauselieke troepe, vereuvert [[Hertogdóm Modena en Reggio|Modena en Reggio]]. * 17 augustus - d'n Ingelsen ex-minister [[Edmund Dudley]] wuuert terechgestèldj. * [[8 september]] - Wiejing van de kloeasterkirk van de [[Beyart]] van de zösters franciscanesse in Mestreech door de buusjop van Luuk, [[Everhard van der Marck]]. ; sónger datum * De [[Portugal|Portugeze]] ónger [[Afonso d'Albuquerque]] vereuvere [[Aad Goa|Goa]], en make 't toette [[houfstad]] van de Portugese bezittinge in [[Azië]]. * Inj van de [[Salpaeteroorlog (1480-1510)|Salpaeterkrieg]]. De [[Taraske]] verlere van e verbóndj van stej ónger leijing van [[Colima (stad)|Colima]]. * [[Pskov]] verluus zien ónaafhenkelikheid en wuuert 'n óngerdeil van 't [[groeatvórstendóm Moskou]]. * In [[Mark Brandenburg|Brandenburg]] wuuert e percès door [[hostiesjending]] geveurd det zal leie toet massaal oetzètting van de [[juudde]]. * [[Nombre de Dios]], de ieëste [[Spaanje|Spaanse]] nederzètting op de [[landjingdje van Panama]], wuuert gestich door [[Diego de Nicuesa]]. * Keizer [[Tương Dực Đế]] van [[Viëtnam]] truuedj aan. * [[Rafaël Santi]] voltoeatj de ''[[Sjoeal van Athene]]''. * De [[Hekla]] kump veur 't ieës in ruum 100 jaor toet [[vulkaansoetbersing|oetbersing]]. * [[De Kinkhorst]] wuuert geboewdj. == Gebaore == * [[30 miert]] - [[Antonio de Cabezón]], Spaonse [[kompenis]] * [[5 juni]] - [[Lodewiek II van Longueville|Lodewiek II]], hertog van Longueville * [[22 juli]] - [[Alessandro de' Medici]], hertog van Penne en Firenze * [[25 oktoeaber]] - [[Franciscus Borgia]], generaal-euverste vanne [[jezuïete]] (1564-1572) * [[25 oktoeaber]] - [[Renate van Frankriek|Renate]], Franse prinses ; datum ónbekindj * [[Arnoldus Arlenius]], humanis * [[Karel van Berlaymont]], Zuud-Nederlandjsen aedelman * [[François Clouet]], Franse [[maniërisme|maniëristische]] sjlder * [[Philibert Delorme]], Fransen arsjitek * [[Frans I van Sakse-Lauenburg|Frans I]], hertog van Sakse-Lauenburg (1543-1571, 1574-1581) * [[Cornelis van der Goude]], Nederlandjse sjilder * [[Maarten van Horne]], graof van Häör * [[William Howard]], Ingelse staotsman * [[Cornelius Jansenius (bisjop van Gent)|Cornelius Jansenius]], buusjop van Gent (1568-1576) * [[Françoise de Lannoy]], Nederlandjse aedelvrouw * [[Bernard van Merode (1510-1591)|Bernard van Merode]], Nederlandjsen aedelman * [[Alonso Mudarra]], Spaanse kómpenis * [[Nicolaas van Nieuwland]], buusjop van Haarlem (1562-1569) * [[Albertus Risaeus]], Nederlandjse kirkhervörmer * [[Johannes Sullaqa]], ieëste patriarch van de [[Chaldeeuwse Kirk]] (1553-1555) * [[Tecuichpotzin]], Azteekse prinses * [[Thomas Vaux]], Ingelsen dichter == Gesjtorve == * [[1 fibberwarie]] - [[Sidonia van Bohemen]] (60), hertogin van Sakse * [[12 mieërt]] - [[Mihnea cel Rău]] (50), (''zoon van Dracula'') vórs van Walachieje * [[10 april]] - [[Jacopo IV Appiano]], Italiaanse condottiere, hieër van Piombino * [[17 mei]] - [[Sandro Botticelli]] (65), Italiaanse sjilder * [[10 juli]] - [[Catharina Cornaro]] (55), keuningin van Cyprus (1474-1489) * [[27 juli]] - [[Giovanni Sforza]] (44), graof van Cotignola * [[17 augustus]] - [[Richard Empson]], Ingelse staotsman * [[15 september]] - [[Catharina van Genua]], Italiaansen hèlge * [[25 oktoeaber]] - [[Giorgione]], Italiaanse sjilder * [[14 dieëtsember]] - [[Frederik van Sakse (1473-1510)|Frederik van Sakse]] (37), groeatmeister van de [[Duutsje Orde]] (1498-1510) ; datum ónbekindj * [[Angelina van Krunedol]], Servische geiselik * [[Luis Juan del Milà]], Spaanse kardinaal == Biljendje kóns == <gallery> Plaetje:Tilman Riemenschneider Barbara-1.jpg|''Hèlge Barbara'' (ca 1510) [[Tilman Riemenschneider]], München, [[Bayerisches Nationalmuseum]] Plaetje:Fra Bartolomeo 001.jpg|''Aanbaejing van 't Kindj'' (ca 1510) [[Fra Bartolomeo]], [[Galleria Borghese]] </gallery> == Boewkóns == <gallery> Plaetje:Casa de l'Ardiaca 02.jpg|''Casa de l'Ardiaca'', Barcelona (1510) </gallery> [[Categorie:Zestiende iew]] aqtlx2kjb7akgnlz2r2808lx3y6bsw8 0 70483 454927 445590 2022-08-06T08:50:35Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Tegels}} [[Plaetje:Artsakh_locator_Shahumian.png|thumb|De veurmalige provincie Sjahoemjan in oranje, 't gearceerde gebeed waas al saer 1993 in heng van Azerbeidzjan]] '''Sjahoemjan''' ([[Armeens]]: Շահումյան; [[Azerbeidzjaans]]: Kəlbəcər) waar 'n provincie (մարզ, marz) in de ''de-facto'' [[Rippebliek Artsach]] (ouch wel Hoeëg- of Nagorno-Karabach). Det is 'ne internationaal neet-erkènde sjtaat op 't grónkgebeed van [[Azerbeidzjan]]. De provincie had 'n oppervlakde van 1.830 km² en had 3.521 inwoeëners in 2013. Eur huidsjtad waar [[Karvatsjar]]. Zeej grensde aan [[Armenië]] in 't weste, aan Azerbeidzjan in 't naorde en aan de Artsachse provincies [[Martakert (regio)|Martakert]] en [[Kasjatagh (regio)|Kasjatagh]] in 't oeëste. Sjahoemjan had zestieën gemeintes. De provincie veel groeëtedeils same mèt 't Azerbeidzjaanse distrik [[Kəlbəcər (distrik)|Kəlbəcər]]. In Sjahoemjan goof 't zeker 750 mónnemente, woeërónger kloeësters, kèrke, kesjtieële, [[chatsjkars]] (Armeense kruutssjtein) en inscripties. 't Bekindste kloeëster is [[Dadivank]]. ==Gesjiedenis== De provincie Sjahoemjan waar in de aadheid en de [[middelieëwe]] óngerdeil van versjillende Armeense vorstedomme. Rónk [[1750]] woort 't gebeed ingelief beej 't kanaat Karabach. De Armene woorte gedeporteerd en in 't óntvolkde gebeed kwame ónger anger [[Koerde]] en Törkse sjtamme te woeëne. Wiewaal etnische [[Armene]] heej in de twintigste ieëw in de mierderheid ware, loog de besjteurlike einheid tösse [[1923]] en [[1991]] boete de [[Nagorno-Karabachsen Autonomen Oblas]] (NKAO). Sjahoemjan waar de naam van 'n sjtad in 't naorde van daen oblas. Op 2 september 1991, tiedes d'n [[Oorlog in Hoeëg-Karabach]] (1988-1994), repe de autoriteite van de sjtad [[Sjahoemjan (sjtad)|Sjahoemjan]] same mèt die van de NKAO de Rippebliek Hoeëg-Karabach oet. In 't kader van [[Operatie Rink]] woort de Armeense bevolking van die regio mèt geweld gedeporteerd door [[Sovjet-Unie|Sovjet-Rössische]] troepe en Azerbeidzjaanse milities, woeëbeej ouch luuj öm 't laeve kwame. In 1992 woort det sjtök van d'n oblas vervolges veroverd door Azerbeidzjaanse troepe, woeëdoor alle euvergebleve etnische Armene vlöchde. De sjtad en 't ömringende sjtökske lank is saer daen tied ónger kontrol van Azerbeidzjan. De sjtad Sjahoemjan woort ömgeduip tot Aşağı Ağcakənd. Nao [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)|'ne kórten oorlog öm de regio Hoeëg-Karabach]] in 2020 woort de provincie truukgegaeve aan Azerbeidzjan. Alle inwoeëners verlete 't gebeed ónger Russische begeleijing. ==Galerie== <Gallery> Plaetje:Dadivank_Monastery.jpg|'t Middelieëws kloeëstercomplex [[Dadivank]] Plaetje:Tsar016.JPG|Ruïnes van kèrke rónköm 't dörpke [[Tsar]], doeënbeej de grens mèt Armenië Plaetje:Charektar004.JPG|De reveer d'n [[Tartar]] Plaetje:Karvachar030.JPG|De huidsjtraot van Karvatsjar </gallery> ==Literatuur== * Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh. Human Rights Watch, New York 1994. * Robert H. Hewsen, Armenia: A Historical Atlas. Chicago: The University of Chicago Press, 2001. * Thomas de Waal: Black Garden: ''Armenia and Azerbaijan Through Peace and War''. New York: New York University Press, 2003. ISBN 0-8147-1945-7. [[Categorie:Hoeg-Karabach]] 7ooowe4j8xvdt4yoennt78w1sblkmvn 454928 454927 2022-08-06T08:54:11Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Tegels}} [[Plaetje:Artsakh_locator_Shahumian.png|thumb|De veurmalige provincie Sjahoemjan in oranje, 't gearceerde gebeed waas al saer 1993 in heng van Azerbeidzjan]] '''Sjahoemjan''' ([[Armeens]]: Շահումյան; [[Azerbeidzjaans]]: Kəlbəcər) waar 'n provincie (մարզ, marz) in de ''de-facto'' [[Rippebliek Artsach]] (ouch wel Hoeëg- of Nagorno-Karabach). Det is 'ne internationaal neet-erkènde sjtaat op 't grónkgebeed van [[Azerbeidzjan]]. De provincie had 'n oppervlakde van 1.830 km² en had 3.521 inwoeëners in 2013. Eur huidsjtad waar [[Karvatsjar]]. Zeej grensde aan [[Armenië]] in 't weste, aan Azerbeidzjan in 't naorde en aan de Artsachse provincies [[Martakert (regio)|Martakert]] en [[Kasjatagh (regio)|Kasjatagh]] in 't oeëste. Sjahoemjan had zestieën gemeintes. De provincie veel groeëtedeils same mèt 't Azerbeidzjaanse distrik [[Kəlbəcər (distrik)|Kəlbəcər]]. In Sjahoemjan goof 't zeker 750 mónnemente, woeërónger kloeësters, kèrke, kesjtieële, [[chatsjkars]] (Armeense kruutssjtein) en inscripties. 't Bekindste kloeëster is [[Dadivank]]. ==Gesjiedenis== De provincie Sjahoemjan waar in de aadheid en de [[middelieëwe]] óngerdeil van versjillende Armeense vorstedomme. Rónk [[1750]] woort 't gebeed ingelief beej 't kanaat Karabach. De Armene woorte gedeporteerd en in 't óntvolkde gebeed kwame ónger anger [[Koerde]] en Törkse sjtamme te woeëne. Wiewaal etnische [[Armene]] heej in de twintigste ieëw in de mierderheid ware, loog de besjteurlike einheid tösse [[1923]] en [[1991]] boete de [[Nagorno-Karabachsen Autonomen Oblas]] (NKAO). Sjahoemjan waar de naam van 'n sjtad in 't naorde van daen oblas. Op 2 september 1991, tiedes d'n [[Oorlog in Hoeëg-Karabach]] (1988-1994), repe de autoriteite van de sjtad [[Sjahoemjan (sjtad)|Sjahoemjan]] same mèt die van de NKAO de Rippebliek Hoeëg-Karabach oet. In 't kader van [[Operatie Rink]] woort de Armeense bevolking van die regio mèt geweld gedeporteerd door [[Sovjet-Unie|Sovjet-Rössische]] troepe en Azerbeidzjaanse milities, woeëbeej ouch luuj öm 't laeve kwame. In 1992 woort det sjtök van d'n oblas vervolges veroverd door Azerbeidzjaanse troepe, woeëdoor alle euvergebleve etnische Armene vlöchde. De sjtad en 't ömringende sjtökske lank is saer daen tied ónger kontrol van Azerbeidzjan. De sjtad Sjahoemjan woort ömgeduip tot Aşağı Ağcakənd. Nao [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)|'ne kórten oorlog öm de regio Hoeëg-Karabach]] in 2020 woort de provincie truukgegaeve aan Azerbeidzjan. Alle inwoeëners verlete 't gebeed ónger Russische begeleijing. ==Galerie== <Gallery> Plaetje:Dadivank_Monastery.jpg|'t Middelieëws kloeëstercomplex [[Dadivank]] Plaetje:Tsar016.JPG|Ruïnes van kèrke rónköm 't dörpke [[Tsar]], doeënbeej de grens mèt Armenië Plaetje:Charektar004.JPG|De reveer d'n [[Tartar]] Plaetje:Karvachar030.JPG|De huidsjtraot van Karvatsjar </gallery> ==Literatuur== * Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh. Human Rights Watch, New York 1994. * Robert H. Hewsen, Armenia: A Historical Atlas. Chicago: The University of Chicago Press, 2001. * Thomas de Waal: Black Garden: ''Armenia and Azerbaijan Through Peace and War''. New York: New York University Press, 2003. ISBN 0-8147-1945-7. [[Categorie:Azerbaidzjan]] [[Categorie:Hoeg-Karabach]] mru3c2e1wyr1j8uez0k4r53gmkp5go6 0 70484 454925 445591 2022-08-06T08:20:55Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Belvends}} [[Plaetje:Karvachar030.JPG|thumb|De huidsjtraot van Karvatsjar]] '''Karvatsjar''' ([[Armeens]]: Քարվաճառ, of Kalbajar; [[Azerbeidzjaans]]: Kəlbəcər) is 'n sjtad in [[Azerbeidzjan]]. 't Is de huidplaats van 't gelieknamige dictrik [[Kəlbəcər (distrik)|Kəlbəcər]]. 't Sjtedje ligk op 1.584 maeter huugde en tèlt óngevier 600 inwoeëners. ==Gesjiedenis== Karvatsjar waar zeker wies 't ing van de 18e ieëw bewoeënd gewees door etnische [[Armene]], wie zeej woorte gedeporteerd en dao [[Koerde]] en [[Azerbeidzjane]] kwame te woeëne. 't Sjtedje woort tiedes d'n [[Oorlog in Nagorno-Karabach]] (1988-1994) veroverd door Armeense troepe vanwaege zien sjtrategische ligking tösse [[Armenië]] en de [[Nagorno-Karabachsen Autonomen Oblas]] en is saer daen tied ónger kontrol van de separatistische regering van [[Hoeg-Karabach|Artsach]]. Tiedes de verovering van 't sjtedje in [[1993]] woort volges [[Human Rights Watch]] 't oorlogsrech gesjonde. Dao-ónger veel d'n exodus van Azerbeidzjane oet die regio, vergissingsaanvalle op börgers en 't neme van giezelaers. Tösse 't sjtaak-'t-veure van [[1994]] en 't oetbreke van d'n [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)|oorlog in Hoeëg-Karabach]] in [[2020]] waor Karvatsjar de huidplaats van de Artsachse provincie [[Sjahoemjan (regio)|Sjahoemjan]]. In november 2020 gove de Armeense separatiste de sjtad en 't distrik truuk aan Azerbeidzjan. Alle inwoeëners verlete 't gebeed ónger Russische begeleijing. ==Literateur== * Human Rights Watch/Helsinki, ''Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh'', pp.8-16. Helsinki (Organization : U. S.) 1994 * [https://eurasianet.org/for-armenians-theyre-not-occupied-territories-theyre-the-homeland Kucera, Joshua (6 augustus 2018). "For Armenians, they're not occupied territories – they're the homeland". Eurasianet]. [[Categorie:Azerbaidzjan]] rij2t9c8745ap6fnx1oi4j6zf84i9q0 454926 454925 2022-08-06T08:23:04Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Belvends}} [[Plaetje:Karvachar030.JPG|thumb|De huidsjtraot van Karvatsjar]] '''Karvatsjar''' ([[Armeens]]: Քարվաճառ, of Kalbajar; [[Azerbeidzjaans]]: Kəlbəcər) is 'n sjtad in [[Azerbeidzjan]]. 't Is de huidplaats van 't gelieknamige dictrik [[Kəlbəcər (distrik)|Kəlbəcər]]. 't Sjtedje ligk op 1.584 maeter huugde en tèlt óngevier 600 inwoeëners. ==Gesjiedenis== Karvatsjar waar zeker wies 't ing van de 18e ieëw bewoeënd gewees door etnische [[Armene]], wie zeej woorte gedeporteerd en dao [[Koerde]] en [[Azerbeidzjane]] kwame te woeëne. 't Sjtedje woort tiedes d'n [[Oorlog in Nagorno-Karabach]] (1988-1994) veroverd door Armeense troepe vanwaege zien sjtrategische ligking tösse [[Armenië]] en de [[Nagorno-Karabachsen Autonomen Oblas]] en is saer daen tied ónger kontrol van de separatistische regering van [[Hoeg-Karabach|Artsach]]. Tiedes de verovering van 't sjtedje in [[1993]] woort volges [[Human Rights Watch]] 't oorlogsrech gesjonde. Dao-ónger veel d'n exodus van Azerbeidzjane oet die regio, vergissingsaanvalle op börgers en 't neme van giezelaers. Tösse 't sjtaak-'t-veure van [[1994]] en 't oetbreke van d'n [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)|oorlog in Hoeëg-Karabach]] in [[2020]] waor Karvatsjar de huidplaats van de Artsachse provincie [[Sjahoemjan (regio)|Sjahoemjan]]. In november 2020 gove de Armeense separatiste de sjtad en 't distrik truuk aan Azerbeidzjan. Alle inwoeëners verlete 't gebeed ónger Russische begeleijing. ==Literateur== * Human Rights Watch/Helsinki, ''Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh'', pp.8-16. Helsinki (Organization : U. S.) 1994 * [https://eurasianet.org/for-armenians-theyre-not-occupied-territories-theyre-the-homeland Kucera, Joshua (6 augustus 2018). "For Armenians, they're not occupied territories – they're the homeland". Eurasianet]. [[Categorie:Plaatsj in Azerbaidzjan]] 3zn9rmtb014lmckgyuujpp226urfd73 0 70485 454930 445592 2022-08-06T09:08:01Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Tegels}} [[Plaetje:Artsakh_locator_Mardakert.png|thumb|De provincie Martakert in oranje, 't gearceerde gebeed is in heng van Azerbeidzjan]] '''Martakert''' ([[Armeens]]: Մարդակերտ; Ջրաբերդ, dzjrabèrd; [[Azerbeidzjaans]]: Tərtər) is 'n provincie (մարզ, marz) in de ''de-facto'' [[Rippebliek Artsach]] (ouch wel Hoeëg- of Nagorno-Karabach). Det is 'ne internationaal neet-erkènde sjtaat op 't grónkgebeed van [[Azerbeidzjan]]. De provincie haet 'n oppervlakde van 1.795 km² en had 20.185 inwoeëners in 2013. Eur huidsjtad is 't gelieknamige [[Martakert (sjtad)|Martakert]]. De provincie Martakert haet 43 gemeintes. In de regio guuef 't veer groeëte kloeëstercomplexe. Wiejer ligk binne de grenze van de provincie de aaj sjtad Tigranakert, woeë ónger anger arsjeologisch óngerzeuk wuuert gedaon. ==Gesjiedenis== Tösse 1923 en 1991 loog 'n groeët gedeilte van de regio in de [[Nagorno-Karabachsen Autonomen Oblas]] (NKAO), 'n autonoom regio binne de grenze van de [[Azerbeidzjaanse Socialistische Sovjetrepubliek]]. Etnische [[Armene]] ware en zien heej nog altied in de mierderheid en woele zich aafsjeie van de res van Azerbeizjan. In d'n [[Oorlog in Nagorno-Karabach|oorlog dae dao-op volgde]] (1988-1994) waas 't gebeed veur kórten tied in heng van Azerbeidzjaanse troepe, maar in juli 1993 veroverde Armeense milities 't gebeed mèt oetzóndering van de ömgaeving rónkum [[Maraga]], woeë Azerbeidzjane zich e jaor ierder sjöldig hadde gemak aan oorlogsmisdade. Tiedes [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)|'ne kórten oorlog öm de regio Hoeëg-Karabach]] in [[2020]] woorte e paar dörpkes en bergtoppe rónköm de [[Mrav]] veroverd door Azerbeidzjaanse troepe. De sjtad [[Agdam]], die boete d'n oeërsjpronkeliken oblas Nagorno-Karabach loog, woort nao 't sjaak-'t-veure truukgegaeve aan Azerbeidzjan. Russische troepe bewake saerdeen de res van de provincie en de facto wuurt dit gebeed dus nog altied besjteurd door Armeense separatiste. ==Galerie== <gallery> Plaetje:Martakert061.JPG|Zich op 't aad gedeilte van de sjtad Martakert Plaetje:Sarsang_reservoir_P1090881.JPG|'t Sarsang-sjtuwmaer Plaetje:DJI_-Gandzasar.jpg|'t Kloeëstercomplex Gandzasar Plaetje:Tigranakert,_517design_(1).jpg|Moerreste van de aaj sjtad [[Tigranakert]] </gallery> ==Literateur== * [https://books.google.de/books?id=ywAU3VomIpkC&pg=PA29&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Denber, Rachel & Goldman, Robert K. ''Bloodshed in the Caucasus: escalation of the armed conflict in Nagorno Karabakh''. New York: Human Rights Watch/Helsinki, 1992] * De Waal, Thomas. ''Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through War and Peace''. New York: New York University Press, 2003. [[Categorie:Hoeg-Karabach]] iuf7yh2w66fvcvl6bh3gsl073t9c9or 14 70499 454929 454410 2022-08-06T08:56:19Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Nagorno-Karabakh|Hoeg-Karabach}} [[Categorie:Azerbaidzjan]] 0ygpc5x1sjlqrreli55ocb8dgct7pos 14 72038 454901 453927 2022-08-05T16:09:06Z Zeiverklaos 2053 Zeiverklaos verplaatsde pagina [[Categorie:Vocaole meziek]] nao [[Categorie:Vocaol meziek]] wikitext text/x-wiki [[Categorie:Meziek]] l7nitcwc23nsp5t98fdvn7l94tetwkp 454909 454901 2022-08-06T06:11:06Z Ooswesthoesbes 398 Ooswesthoesbes verplaatsde pagina [[Categorie:Vocaol meziek]] nao [[Categorie:Vocaole meziek]] euver 'ne redirek: meziek is mannelik wikitext text/x-wiki [[Categorie:Meziek]] l7nitcwc23nsp5t98fdvn7l94tetwkp 454923 454909 2022-08-06T06:15:12Z Ooswesthoesbes 398 Ooswesthoesbes verplaatsde pagina [[Categorie:Vocaole meziek]] nao [[Categorie:Vocaal meziek]] zónger 'ne redirek achter te laote: AGL wikitext text/x-wiki [[Categorie:Meziek]] l7nitcwc23nsp5t98fdvn7l94tetwkp 0 72043 454904 453961 2022-08-05T16:09:40Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Guillaume de Machaut''' (oong. [[1300]], [[Reims]] - [[13 april]] [[1377]] [[Reims]]) is 'ne [[Middeliewe|Middeliewse]] [[Campagne|Campagnoi]]se [[kompenis]] in de [[Vocaol meziek]] en de [[Gregoriaanse zaank]]. Heer waor actief in de [[14de iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie de ''Ballade'' (middel-14de iew) en versjèllende [[Mès (meziek)|mèsmeziek]]. 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: {| class = "wikitable sortable plainrowheaders" |- ! scope="col" | Jaor ! scope="col" | Album ! scope="col" | Ensemble ! scope="col" | Dirizjent ! scope="col" | Pleetsjesmerk |- | 1973 | ''Chansons'' – Vol. 1 | ''Studio der Frühen Musik'' | data-sort-value="Binkley" | ''Thomas Binkley'' | ''EMI''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/chansons-vol-1/oclc/781149063 |title=Chansons. / Vol. 1 |publisher=''WorldCat'' |oclc=781149063 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1973 | ''Chansons'' – Vol. 2 | ''Studio der Frühen Musik'' | data-sort-value="Binkley" | ''Thomas Binkley'' | ''EMI''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/chansons-vol-2/oclc/781149082 |title=Chansons. / Vol. 2 |publisher=''WorldCat'' |oclc=781149082 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1983 | data-sort-value="Mirror" | ''The Mirror of Narcissus'' | ''Gothic Voices'' | data-sort-value="Page" | ''Christopher Page'' | ''Hyperion Records|Hyperion'' CDA66087<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/mirror-of-narcissus-songs/oclc/10757687 |title=The Mirror of Narcissus: songs |publisher=''WorldCat'' |oclc=10757687 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1989 | ''Messe de Notre Dame'' | data-sort-value="Hilliard" | ''The Hilliard Ensemble'' | data-sort-value="Hillier" | ''Paul Hillier'' | ''Hyperion Records|Hyperion''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-notre-dame/oclc/1074350690 |title=Messe de Notre Dame |publisher=''WorldCat'' |oclc=1074350690 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1994 | ''Remede de Fortune'' | ''Ensemble Project Ars Nova'' | data-sort-value="Mealy" | ''Robert Mealy'' | New Albion Records NA068CD<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/remede-de-fortune/oclc/1131668230 |title=Remede de Fortune |publisher=''WorldCat'' |oclc=1131668230 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1996 | ''La Messe de Nostre Dame / Le Voir Dit'' | ''Oxford Camerata'' | data-sort-value="Summerly" | ''Jeremy Summerly'' | ''Naxos''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-nostre-dame-le-voir-dit/oclc/313671113 |title=La Messe de Nostre Dame.: Le Voir Dit |publisher=''WorldCat'' |oclc=313671113 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1997 | ''Dreams in the Pleasure Garden: Chansons'' | ''Orlando Consort'' | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | ''Deutsche Grammophon|DG'' 477 6731<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/dreams-in-the-pleasure-garden-chansons/oclc/40717514 |title=Dreams in the Pleasure Garden: Chansons |publisher=''WorldCat'' |oclc=40717514 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2002 | ''Les motets'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Harmonia Mundi''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/motets/oclc/490976854 |title=Les motets |publisher=''WorldCat'' |oclc=490976854 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2003 | ''Guillaume de Machaut: Unrequited'' | Liber UnUsualis | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | LU 1001<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/unrequited/oclc/918449957 |title=Unrequited |publisher=''WorldCat'' |oclc=918449957 |access-date=23 August 2021 }}</ref> |- | 2004 | ''Motets'' | data-sort-value="Hilliard" | ''The Hilliard Ensemble'' | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | ''ECM Records|ECM''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/motets/oclc/55211214 |title=Motets |publisher=''WorldCat'' |oclc=55211214 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2007 | ''Je, Guillaumes dessus nommez'' | Ensemble Gilles Binchois | data-sort-value="Vellard" | ''Dominique Vellard'' | Cantus C 9804–6 |- | 2009 | ''Ballades'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Outhere|Æon'' AECD 0982<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/ballades/oclc/837376789 |title=Ballades |publisher=''WorldCat'' |oclc=837376789 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2009 | ''Guillaume de Machaut: Messe de Nostre Dame'' | ''Diabolus in Musica (ensemble)|Diabolus in Musica'' | data-sort-value="Guerber" | Antoine Guerber | Alpha 132 |- | 2010 | ''Messe Notre-Dame'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Outhere|Æon'' AECD 1093<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-notre-dame/oclc/994860938 |title=Messe Notre-Dame |publisher=''WorldCat'' |oclc=994860938 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2011 | ''Sacred and Secular music'' | Ensemble Gilles Binchois | data-sort-value="Vellard" | ''Dominique Vellard'' | ''Brilliant Classics'' 94217<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/sacred-and-secular-music/oclc/793470624 |title=Sacred and Secular music |publisher=''WorldCat'' |oclc=793470624 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |} {{DEFAULTSORT:Machaut, Guillaume de}} [[Categorie:Vocaol meziek]] [[Categorie:Gregoriaanse zaank]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de veertiende iew]] 5gtuf1ojfsh3b9gi55nswaw7rj76cip 454915 454904 2022-08-06T06:12:20Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Guillaume de Machaut''' (oong. [[1300]], [[Reims]] - [[13 april]] [[1377]] [[Reims]]) is 'ne [[Middeliewe|Middeliewse]] [[Campagne|Campagnoi]]se [[kompenis]] in de [[vocaole meziek]] en de [[Gregoriaanse zaank]]. Heer waor actief in de [[14de iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie de ''Ballade'' (middel-14de iew) en versjèllende [[Mès (meziek)|mèsmeziek]]. 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: {| class = "wikitable sortable plainrowheaders" |- ! scope="col" | Jaor ! scope="col" | Album ! scope="col" | Ensemble ! scope="col" | Dirizjent ! scope="col" | Pleetsjesmerk |- | 1973 | ''Chansons'' – Vol. 1 | ''Studio der Frühen Musik'' | data-sort-value="Binkley" | ''Thomas Binkley'' | ''EMI''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/chansons-vol-1/oclc/781149063 |title=Chansons. / Vol. 1 |publisher=''WorldCat'' |oclc=781149063 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1973 | ''Chansons'' – Vol. 2 | ''Studio der Frühen Musik'' | data-sort-value="Binkley" | ''Thomas Binkley'' | ''EMI''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/chansons-vol-2/oclc/781149082 |title=Chansons. / Vol. 2 |publisher=''WorldCat'' |oclc=781149082 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1983 | data-sort-value="Mirror" | ''The Mirror of Narcissus'' | ''Gothic Voices'' | data-sort-value="Page" | ''Christopher Page'' | ''Hyperion Records|Hyperion'' CDA66087<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/mirror-of-narcissus-songs/oclc/10757687 |title=The Mirror of Narcissus: songs |publisher=''WorldCat'' |oclc=10757687 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1989 | ''Messe de Notre Dame'' | data-sort-value="Hilliard" | ''The Hilliard Ensemble'' | data-sort-value="Hillier" | ''Paul Hillier'' | ''Hyperion Records|Hyperion''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-notre-dame/oclc/1074350690 |title=Messe de Notre Dame |publisher=''WorldCat'' |oclc=1074350690 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1994 | ''Remede de Fortune'' | ''Ensemble Project Ars Nova'' | data-sort-value="Mealy" | ''Robert Mealy'' | New Albion Records NA068CD<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/remede-de-fortune/oclc/1131668230 |title=Remede de Fortune |publisher=''WorldCat'' |oclc=1131668230 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1996 | ''La Messe de Nostre Dame / Le Voir Dit'' | ''Oxford Camerata'' | data-sort-value="Summerly" | ''Jeremy Summerly'' | ''Naxos''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-nostre-dame-le-voir-dit/oclc/313671113 |title=La Messe de Nostre Dame.: Le Voir Dit |publisher=''WorldCat'' |oclc=313671113 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1997 | ''Dreams in the Pleasure Garden: Chansons'' | ''Orlando Consort'' | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | ''Deutsche Grammophon|DG'' 477 6731<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/dreams-in-the-pleasure-garden-chansons/oclc/40717514 |title=Dreams in the Pleasure Garden: Chansons |publisher=''WorldCat'' |oclc=40717514 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2002 | ''Les motets'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Harmonia Mundi''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/motets/oclc/490976854 |title=Les motets |publisher=''WorldCat'' |oclc=490976854 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2003 | ''Guillaume de Machaut: Unrequited'' | Liber UnUsualis | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | LU 1001<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/unrequited/oclc/918449957 |title=Unrequited |publisher=''WorldCat'' |oclc=918449957 |access-date=23 August 2021 }}</ref> |- | 2004 | ''Motets'' | data-sort-value="Hilliard" | ''The Hilliard Ensemble'' | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | ''ECM Records|ECM''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/motets/oclc/55211214 |title=Motets |publisher=''WorldCat'' |oclc=55211214 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2007 | ''Je, Guillaumes dessus nommez'' | Ensemble Gilles Binchois | data-sort-value="Vellard" | ''Dominique Vellard'' | Cantus C 9804–6 |- | 2009 | ''Ballades'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Outhere|Æon'' AECD 0982<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/ballades/oclc/837376789 |title=Ballades |publisher=''WorldCat'' |oclc=837376789 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2009 | ''Guillaume de Machaut: Messe de Nostre Dame'' | ''Diabolus in Musica (ensemble)|Diabolus in Musica'' | data-sort-value="Guerber" | Antoine Guerber | Alpha 132 |- | 2010 | ''Messe Notre-Dame'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Outhere|Æon'' AECD 1093<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-notre-dame/oclc/994860938 |title=Messe Notre-Dame |publisher=''WorldCat'' |oclc=994860938 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2011 | ''Sacred and Secular music'' | Ensemble Gilles Binchois | data-sort-value="Vellard" | ''Dominique Vellard'' | ''Brilliant Classics'' 94217<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/sacred-and-secular-music/oclc/793470624 |title=Sacred and Secular music |publisher=''WorldCat'' |oclc=793470624 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |} {{DEFAULTSORT:Machaut, Guillaume de}} [[Categorie:Vocaole meziek]] [[Categorie:Gregoriaanse zaank]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de veertiende iew]] sgd1okegcs09ea8vbdcl4jtrfy039ds 454921 454915 2022-08-06T06:14:51Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Guillaume de Machaut''' (oong. [[1300]], [[Reims]] - [[13 april]] [[1377]] [[Reims]]) is 'ne [[Middeliewe|Middeliewse]] [[Campagne|Campagnoi]]se [[kompenis]] in de [[vocaol meziek]] en de [[Gregoriaanse zaank]]. Heer waor actief in de [[14de iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie de ''Ballade'' (middel-14de iew) en versjèllende [[Mès (meziek)|mèsmeziek]]. 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: {| class = "wikitable sortable plainrowheaders" |- ! scope="col" | Jaor ! scope="col" | Album ! scope="col" | Ensemble ! scope="col" | Dirizjent ! scope="col" | Pleetsjesmerk |- | 1973 | ''Chansons'' – Vol. 1 | ''Studio der Frühen Musik'' | data-sort-value="Binkley" | ''Thomas Binkley'' | ''EMI''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/chansons-vol-1/oclc/781149063 |title=Chansons. / Vol. 1 |publisher=''WorldCat'' |oclc=781149063 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1973 | ''Chansons'' – Vol. 2 | ''Studio der Frühen Musik'' | data-sort-value="Binkley" | ''Thomas Binkley'' | ''EMI''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/chansons-vol-2/oclc/781149082 |title=Chansons. / Vol. 2 |publisher=''WorldCat'' |oclc=781149082 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1983 | data-sort-value="Mirror" | ''The Mirror of Narcissus'' | ''Gothic Voices'' | data-sort-value="Page" | ''Christopher Page'' | ''Hyperion Records|Hyperion'' CDA66087<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/mirror-of-narcissus-songs/oclc/10757687 |title=The Mirror of Narcissus: songs |publisher=''WorldCat'' |oclc=10757687 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1989 | ''Messe de Notre Dame'' | data-sort-value="Hilliard" | ''The Hilliard Ensemble'' | data-sort-value="Hillier" | ''Paul Hillier'' | ''Hyperion Records|Hyperion''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-notre-dame/oclc/1074350690 |title=Messe de Notre Dame |publisher=''WorldCat'' |oclc=1074350690 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1994 | ''Remede de Fortune'' | ''Ensemble Project Ars Nova'' | data-sort-value="Mealy" | ''Robert Mealy'' | New Albion Records NA068CD<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/remede-de-fortune/oclc/1131668230 |title=Remede de Fortune |publisher=''WorldCat'' |oclc=1131668230 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1996 | ''La Messe de Nostre Dame / Le Voir Dit'' | ''Oxford Camerata'' | data-sort-value="Summerly" | ''Jeremy Summerly'' | ''Naxos''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-nostre-dame-le-voir-dit/oclc/313671113 |title=La Messe de Nostre Dame.: Le Voir Dit |publisher=''WorldCat'' |oclc=313671113 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 1997 | ''Dreams in the Pleasure Garden: Chansons'' | ''Orlando Consort'' | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | ''Deutsche Grammophon|DG'' 477 6731<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/dreams-in-the-pleasure-garden-chansons/oclc/40717514 |title=Dreams in the Pleasure Garden: Chansons |publisher=''WorldCat'' |oclc=40717514 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2002 | ''Les motets'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Harmonia Mundi''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/motets/oclc/490976854 |title=Les motets |publisher=''WorldCat'' |oclc=490976854 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2003 | ''Guillaume de Machaut: Unrequited'' | Liber UnUsualis | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | LU 1001<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/unrequited/oclc/918449957 |title=Unrequited |publisher=''WorldCat'' |oclc=918449957 |access-date=23 August 2021 }}</ref> |- | 2004 | ''Motets'' | data-sort-value="Hilliard" | ''The Hilliard Ensemble'' | style="text-align: center;" data-sort-value="ZZZZZ" | – | ''ECM Records|ECM''<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/motets/oclc/55211214 |title=Motets |publisher=''WorldCat'' |oclc=55211214 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2007 | ''Je, Guillaumes dessus nommez'' | Ensemble Gilles Binchois | data-sort-value="Vellard" | ''Dominique Vellard'' | Cantus C 9804–6 |- | 2009 | ''Ballades'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Outhere|Æon'' AECD 0982<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/ballades/oclc/837376789 |title=Ballades |publisher=''WorldCat'' |oclc=837376789 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2009 | ''Guillaume de Machaut: Messe de Nostre Dame'' | ''Diabolus in Musica (ensemble)|Diabolus in Musica'' | data-sort-value="Guerber" | Antoine Guerber | Alpha 132 |- | 2010 | ''Messe Notre-Dame'' | ''Ensemble Musica Nova'' | data-sort-value="Kandel" | ''Lucien Kandel'' | ''Outhere|Æon'' AECD 1093<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/messe-de-notre-dame/oclc/994860938 |title=Messe Notre-Dame |publisher=''WorldCat'' |oclc=994860938 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |- | 2011 | ''Sacred and Secular music'' | Ensemble Gilles Binchois | data-sort-value="Vellard" | ''Dominique Vellard'' | ''Brilliant Classics'' 94217<ref>{{cite book |url=https://www.worldcat.org/title/sacred-and-secular-music/oclc/793470624 |title=Sacred and Secular music |publisher=''WorldCat'' |oclc=793470624 |access-date=17 August 2021 }}</ref> |} {{DEFAULTSORT:Machaut, Guillaume de}} [[Categorie:Vocaal meziek]] [[Categorie:Gregoriaanse zaank]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de veertiende iew]] 27vt97p5ih5k3qtwga7rb4htu9d9ut3 0 72047 454903 453944 2022-08-05T16:09:22Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Francesco Landini''' (oongeveer [[1325]], woersjijnlek [[Florence]] - [[2 september]] [[1397]] aldao) is 'nen [[Toscane|Toscaon]]se [[kompenis]] in de late [[Middeliewe|Middeliewse]] [[Vocaole meziek]] en vreuge [[Renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de late [[veertienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie de ''Ballata's''. {{DEFAULTSORT: Landini, Francesco}} [[Categorie:Vocaol meziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de veertiende iew]] tv5zucyxe6fep59ylgfxtytbbddut07 454914 454903 2022-08-06T06:12:09Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Francesco Landini''' (oongeveer [[1325]], woersjijnlek [[Florence]] - [[2 september]] [[1397]] aldao) is 'nen [[Toscane|Toscaon]]se [[kompenis]] in de late [[Middeliewe|Middeliewse]] [[vocaole meziek]] en vreuge [[Renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de late [[veertienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie de ''Ballata's''. {{DEFAULTSORT: Landini, Francesco}} [[Categorie:Vocaole meziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de veertiende iew]] myd29f6n5tdaisr4pyf625gvwtae9p0 454922 454914 2022-08-06T06:14:59Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Francesco Landini''' (oongeveer [[1325]], woersjijnlek [[Florence]] - [[2 september]] [[1397]] aldao) is 'nen [[Toscane|Toscaon]]se [[kompenis]] in de late [[Middeliewe|Middeliewse]] [[vocaol meziek]] en vreuge [[Renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de late [[veertienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie de ''Ballata's''. {{DEFAULTSORT: Landini, Francesco}} [[Categorie:Vocaal meziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de veertiende iew]] 7t2661v5lfqa0bubk0bg0onyeoyuz78 0 72185 454869 454835 2022-08-05T12:12:53Z Zeiverklaos 2053 Zeiverklaos verplaatsde pagina [[Rechbaank]] nao [[Tribunal]] wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Maastricht,_Brusselsepoort,_rechtbank1.jpg|thumb|De [[Rechbaank Limbörg]] in [[Mestreech]] is de rechbaank vaan 't [[arrondissemint]] vaan [[Nederlands-Limbörg]]. Zie is ein vaan de èlf rechbaanke vaan [[Nederland]]. Op 't [[Belsj]] wèrk me mèt väöl mie rechbaanke. De belaangriekste zien de daartien [[Rechbaank vaan iersten aonlègk|rechbaanke vaan ierste aonlègk]]; ouch [[Belsj-Limbörg]] heet d'r ein, in [[Hesselt]], mèt 'n extra aofdeiling in [[Tóngere]].]] 'n '''Rechbaank''', 'nen '''tribunal''' of 'nen '''tribunaol''' is 'n officieel [[orgaon]] vaan de [[juridische mach]] die euver matterie oetmaak boe-in [[börger]]s ooneinegheid höbbe euver datginnege boe zie [[rech]] op höbbe. In modern [[democratie]]ë speult de rechbaank, en häör juridische mach, e wiechteg parkèt in de [[maotsjappij]]. Door de [[sjei vaan de machte]] is de juridische mach (ofwel de [[rechterleke mach]]) oonaofhaankelek. De [[executieve mach]] (de oetveurende, vaan de [[regering]]) en de [[legislatieve mach]] (de wètgevende, vaan 't [[parlemint]]) kinne ziech dus neet bemeuie mèt de procedure vaan rechbaanke. Börgers die vinde tot hun oonrech is aongedoon, kinne ziech tot 'n rechbaank kiere mèt 't verzeuk hunne [[casus]] te behandele. Dit meint tot de casus aonhaangeg moot gemaak weure, aongezien de [[rechter]] zelf geine casus maag aonvaange. Daoneve kinne [[aonklager]]s naomes börgers of naomes de [[euverheid]] ziech tot de rechbaank kiere um [[wèt]]seuvertreiers te laote bestraove. In 'n rechbaank zien 't de [[rechter]]s die de casus beoerdeile en d'r 'n beslissing euver nömme. Es me 't neet mèt die beslissing eins is, kin me in bepaolde situaties in [[hoeger beroep]] gaon. Dat wèl zègke, tot me de casus aon 'n hoeger rechbaank veurlègk, die de beslissinge vaan de liegere rechter kin hervörme of bevestege. [[Categorie:Rech]] [[Categorie:Sjtaotsrech]] g24cd0b94f8ym0s3l1e43t9ctk24uvx 454873 454869 2022-08-05T12:15:30Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Maastricht,_Brusselsepoort,_rechtbank1.jpg|thumb|D'n [[Tribunal Limbörg]] in [[Mestreech]] is d'n tribunal vaan 't [[arrondissemint]] vaan [[Nederlands-Limbörg]]. Zie is ein vaan de èlf tribunalle vaan [[Nederland]]. Op 't [[Belsj]] wèrk me mèt väöl mie tribunalle. De belaangriekste zien de daartien [[Tribunal vaan iersten aonlègk|tribunalle vaan ierste aonlègk]]; ouch [[Belsj-Limbörg]] heet d'r ein, in [[Hesselt]], mèt 'n extra aofdeiling in [[Tóngere]].]] 'nen '''Tribunal''', 'nen '''tribunaol''', 'n '''rechbaank''' of, gebrukelek in väöl aander Limbörgse variante, e '''gerech''' is 'n officieel [[orgaon]] vaan de [[juridische mach]] die euver matterie oetmaak boe-in [[börger]]s ooneinegheid höbbe euver datginnege boe zie [[rech]] op höbbe. In modern [[democratie]]ë speult d'n tribunal, en häör juridische mach, e wiechteg parkèt in de [[maotsjappij]]. Door de [[sjei vaan de machte]] is de juridische mach (ofwel de [[rechterleke mach]]) oonaofhaankelek. De [[executieve mach]] (de oetveurende, vaan de [[regering]]) en de [[legislatieve mach]] (de wètgevende, vaan 't [[parlemint]]) kinne ziech dus neet bemeuie mèt de procedure vaan tribunalle. Börgers die vinde tot hun oonrech is aongedoon, kinne ziech tot d'n tribunal kiere mèt 't verzeuk hunne [[casus]] te behandele. Dit meint tot de casus aonhaangeg moot gemaak weure, aongezien de [[rechter]] zelf geine casus maag aonvaange. Daoneve kinne [[aonklager]]s naomes börgers of naomes de [[euverheid]] ziech tot d'n tribunal kiere um [[wèt]]seuvertreiers te laote bestraove. In d'n tribunal zien 't de [[rechter]]s die de casus beoerdeile en d'r 'n beslissing euver nömme. Es me 't neet mèt die beslissing eins is, kin me in bepaolde situaties in [[hoeger beroep]] gaon. Dat wèl zègke, tot me de casus aon 'nen hoegeren tribunal veurlègk, die de beslissinge vaan de liegere rechter kin hervörme of bevestege. [[Categorie:Rech]] [[Categorie:Sjtaotsrech]] 8pxhw027ccqeocue8hy5g7681rg70ng 454875 454873 2022-08-05T12:18:06Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Maastricht,_Brusselsepoort,_rechtbank1.jpg|thumb|D'n [[Tribunal Limbörg]] in [[Mestreech]] is d'n tribunal vaan 't [[arrondissemint]] vaan [[Nederlands-Limbörg]]. Zie is ein vaan de èlf tribunalle vaan [[Nederland]]. Op 't [[Belsj]] wèrk me mèt väöl mie tribunalle. De belaangriekste zien de daartien [[Tribunal vaan iersten aonlègk|tribunalle vaan ierste aonlègk]]; ouch [[Belsj-Limbörg]] heet d'r ein, in [[Hesselt]], mèt 'n extra aofdeiling in [[Tóngere]].]] 'nen '''Tribunal''', 'nen '''tribunaol''', 'n '''rechbaank''' of, gebrukelek in väöl aander Limbörgse variante, e '''gerech''' is 'n officieel [[orgaon]] vaan de [[juridische mach]] die euver matterie oetmaak boe-in [[börger]]s ooneinegheid höbbe euver datginnege boe zie [[rech]] op höbbe. In modern [[democratie]]ë speult d'n tribunal, en zien [[juridische mach]], e wiechteg parkèt in de [[maotsjappij]]. Door de [[sjei vaan de machte]] is de juridische mach (ofwel de [[rechterleke mach]]) oonaofhaankelek. De [[executieve mach]] (de oetveurende, vaan de [[regering]]) en de [[legislatieve mach]] (de wètgevende, vaan 't [[parlemint]]) kinne ziech dus neet bemeuie mèt de procedure vaan tribunalle. Börgers die vinde tot hun oonrech is aongedoon, kinne ziech tot d'n tribunal kiere mèt 't verzeuk hunne [[casus]] te behandele. Dit meint tot de casus aonhaangeg moot gemaak weure, aongezien de [[rechter]] zelf geine casus maag aonvaange. Daoneve kinne [[aonklager]]s naomes börgers of naomes de [[euverheid]] ziech tot d'n tribunal kiere um [[wèt]]seuvertreiers te laote bestraove. In d'n tribunal zien 't de [[rechter]]s die de casus beoerdeile en d'r 'n beslissing euver nömme. Es me 't neet mèt die beslissing eins is, kin me in bepaolde situaties in [[hoeger beroep]] gaon. Dat wèl zègke, tot me de casus aon 'nen hoegeren tribunal veurlègk, die de beslissinge vaan de liegere rechter kin hervörme of bevestege. [[Categorie:Rech]] [[Categorie:Sjtaotsrech]] tuu84wwftjvd3c8w14tf9tsey5foyys 454877 454875 2022-08-05T12:18:46Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Maastricht,_Brusselsepoort,_rechtbank1.jpg|thumb|D'n [[Tribunal Limbörg]] in [[Mestreech]] is d'n tribunal vaan 't [[arrondissemint]] vaan [[Nederlands-Limbörg]]. Zie is ein vaan de èlf tribunalle vaan [[Nederland]]. Op 't [[Belsj]] wèrk me mèt väöl mie tribunalle. De belaangriekste zien de daartien [[Tribunal vaan iersten aonlègk|tribunalle vaan ierste aonlègk]]; ouch [[Belsj-Limbörg]] heet d'r ein, in [[Hesselt]], mèt 'n extra aofdeiling in [[Tóngere]].]] 'nen '''Tribunal''', 'nen '''tribunaol''', 'n '''rechbaank''' of, gebrukelek in väöl aander Limbörgse variante, e '''gerech''' is 'n officieel [[orgaon]] vaan de [[juridische mach]] die euver matterie oetmaak boe-in [[börger]]s ooneinegheid höbbe euver datginnege boe zie [[rech]] op höbbe. In modern [[democratie]]ë speult d'n tribunal, en zien [[judicieel mach]], e wiechteg parkèt in de [[maotsjappij]]. Door de [[sjei vaan de machte]] is de juridische mach (ofwel de [[rechterleke mach]]) oonaofhaankelek. De [[executieve mach]] (de oetveurende, vaan de [[regering]]) en de [[legislatieve mach]] (de wètgevende, vaan 't [[parlemint]]) kinne ziech dus neet bemeuie mèt de procedure vaan tribunalle. Börgers die vinde tot hun oonrech is aongedoon, kinne ziech tot d'n tribunal kiere mèt 't verzeuk hunne [[casus]] te behandele. Dit meint tot de casus aonhaangeg moot gemaak weure, aongezien de [[rechter]] zelf geine casus maag aonvaange. Daoneve kinne [[aonklager]]s naomes börgers of naomes de [[euverheid]] ziech tot d'n tribunal kiere um [[wèt]]seuvertreiers te laote bestraove. In d'n tribunal zien 't de [[rechter]]s die de casus beoerdeile en d'r 'n beslissing euver nömme. Es me 't neet mèt die beslissing eins is, kin me in bepaolde situaties in [[hoeger beroep]] gaon. Dat wèl zègke, tot me de casus aon 'nen hoegeren tribunal veurlègk, die de beslissinge vaan de liegere rechter kin hervörme of bevestege. [[Categorie:Rech]] [[Categorie:Sjtaotsrech]] exzpku1746gnskykz8003g8bj5d1zeb 454878 454877 2022-08-05T12:19:01Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Maastricht,_Brusselsepoort,_rechtbank1.jpg|thumb|D'n [[Tribunal Limbörg]] in [[Mestreech]] is d'n tribunal vaan 't [[arrondissemint]] vaan [[Nederlands-Limbörg]]. Zie is ein vaan de èlf tribunalle vaan [[Nederland]]. Op 't [[Belsj]] wèrk me mèt väöl mie tribunalle. De belaangriekste zien de daartien [[Tribunal vaan iersten aonlègk|tribunalle vaan ierste aonlègk]]; ouch [[Belsj-Limbörg]] heet d'r ein, in [[Hesselt]], mèt 'n extra aofdeiling in [[Tóngere]].]] 'nen '''Tribunal''', 'nen '''tribunaol''', 'n '''rechbaank''' of, gebrukelek in väöl aander Limbörgse variante, e '''gerech''' is 'n officieel [[orgaon]] vaan de [[juridische mach]] die euver matterie oetmaak boe-in [[börger]]s ooneinegheid höbbe euver datginnege boe zie [[rech]] op höbbe. In modern [[democratie]]ë speult d'n tribunal, en zien [[judicieel mach]], e wiechteg parkèt in de [[maotsjappij]]. Door de [[sjei vaan de machte]] is de judicieel mach (ofwel de [[rechterleke mach]]) oonaofhaankelek. De [[executieve mach]] (de oetveurende, vaan de [[regering]]) en de [[legislatieve mach]] (de wètgevende, vaan 't [[parlemint]]) kinne ziech dus neet bemeuie mèt de procedure vaan tribunalle. Börgers die vinde tot hun oonrech is aongedoon, kinne ziech tot d'n tribunal kiere mèt 't verzeuk hunne [[casus]] te behandele. Dit meint tot de casus aonhaangeg moot gemaak weure, aongezien de [[rechter]] zelf geine casus maag aonvaange. Daoneve kinne [[aonklager]]s naomes börgers of naomes de [[euverheid]] ziech tot d'n tribunal kiere um [[wèt]]seuvertreiers te laote bestraove. In d'n tribunal zien 't de [[rechter]]s die de casus beoerdeile en d'r 'n beslissing euver nömme. Es me 't neet mèt die beslissing eins is, kin me in bepaolde situaties in [[hoeger beroep]] gaon. Dat wèl zègke, tot me de casus aon 'nen hoegeren tribunal veurlègk, die de beslissinge vaan de liegere rechter kin hervörme of bevestege. [[Categorie:Rech]] [[Categorie:Sjtaotsrech]] e86wy7xyho7rcrszclbwrtg56z99ldu 454890 454878 2022-08-05T13:24:47Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Maastricht,_Brusselsepoort,_rechtbank1.jpg|thumb|D'n [[Tribunal Limbörg]] in [[Mestreech]] is d'n tribunal vaan 't [[arrondissemint]] vaan [[Nederlands-Limbörg]]. Zie is ein vaan de èlf tribunalle vaan [[Nederland]]. Op 't [[Belsj]] wèrk me mèt väöl mie tribunalle. De belaangriekste zien de daartien [[Tribunal vaan iersten aonlègk|tribunalle vaan ierste aonlègk]]; ouch [[Belsj-Limbörg]] heet d'r ein, in [[Hesselt]], mèt 'n extra aofdeiling in [[Tóngere]].]] 'nen '''Tribunal''', 'nen '''tribunaol''', 'n '''rechbaank''' of, gebrukelek in väöl aander Limbörgse variante, e '''gerech''' is 'n officieel [[orgaon]] vaan de [[juridische mach]] dee euver matterie oetmaak boe-in [[börger]]s ooneinegheid höbbe euver datginnege boe zie [[rech]] op höbbe. In modern [[democratie]]ë speult d'n tribunal, en zien [[judicieel mach]], e wiechteg parkèt in de [[maotsjappij]]. Door de [[sjei vaan de machte]] is de judicieel mach (ofwel de [[rechterleke mach]]) oonaofhaankelek. De [[executieve mach]] (de oetveurende, vaan de [[regering]]) en de [[legislatieve mach]] (de wètgevende, vaan 't [[parlemint]]) kinne ziech dus neet bemeuie mèt de procedure vaan tribunalle. Börgers die vinde tot hun oonrech is aongedoon, kinne ziech tot d'n tribunal kiere mèt 't verzeuk hunne [[casus]] te behandele. Dit meint tot de casus aonhaangeg moot gemaak weure, aongezien de [[rechter]] zelf geine casus maag aonvaange. Daoneve kinne [[aonklager]]s naomes börgers of naomes de [[euverheid]] ziech tot d'n tribunal kiere um [[wèt]]seuvertreiers te laote bestraove. In d'n tribunal zien 't de [[rechter]]s die de casus beoerdeile en d'r 'n beslissing euver nömme. Es me 't neet mèt die beslissing eins is, kin me in bepaolde situaties in [[hoeger beroep]] gaon. Dat wèl zègke, tot me de casus aon 'nen hoegeren tribunal veurlègk, die de beslissinge vaan de liegere rechter kin hervörme of bevestege. [[Categorie:Rech]] [[Categorie:Sjtaotsrech]] hi9w4vrzklp3pb7te4k5vjolnak5k11 1 72186 454871 454841 2022-08-05T12:12:53Z Zeiverklaos 2053 Zeiverklaos verplaatsde pagina [[Euverlèk:Rechbaank]] nao [[Euverlèk:Tribunal]] wikitext text/x-wiki Hètj dit neet gewuuen "gerich"/"gerech" op 't Mestreechs? "rechbank" klink mich hieël ABN inne oeare. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 3 aug 2022 17:51 (CEST) 94ruclzvxu60hj3fcnchhyl9z73kvpx 454874 454871 2022-08-05T12:17:06Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki Hètj dit neet gewuuen "gerich"/"gerech" op 't Mestreechs? "rechbank" klink mich hieël ABN inne oeare. --[[Gebroeker:Ooswesthoesbes|OosWesThoesBes]] ([[Euverlèk gebroeker:Ooswesthoesbes|euverlègk]]) 3 aug 2022 17:51 (CEST) :Die primair geveul is weer 's good! Rechbaank is sjijnbaor vernederlands Mestreechs. De veurkäör ligk bij 'nen ''tribunal'' of ''tribunaol'' (allebei riechteg). 't Woord ''gerech'' zeen iech wel in de lieste vaan aander dialekte stoon mer neet bij die vaan 't Mestreechs. Iech zit 'm d'r wel veur de zekerheid bij.--[[Gebroeker:Zeiverklaos|Zeiverklaos]] ([[Euverlèk gebroeker:Zeiverklaos|euverlègk]]) 5 aug 2022 14:17 (CEST) 1088p1o2cpwqu2kceyr9bbvnewnv2el 0 72192 454860 2022-08-05T12:03:12Z Zeiverklaos 2053 Nuuj pazjena: {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Alobo7.jpg|thumb|Alonso Lobo]] '''Alonso Lobo''' ([[25 fibberwarie]] [[1555]]<ref>d'n daag tot heer [[duiping|geduip]] waor</ref>, [[Osuna]] - [[5 april]] [[1617]] [[Seville]]) is 'ne [[Spanje|Spaon]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de laote [[zèstienden iew]] en vreuge [[zeventienden iew]], oonder zoegenaomde [[Kathelieke Keuninge]] vaan 't Spaonse Riek, en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Ve... wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Alobo7.jpg|thumb|Alonso Lobo]] '''Alonso Lobo''' ([[25 fibberwarie]] [[1555]]<ref>d'n daag tot heer [[duiping|geduip]] waor</ref>, [[Osuna]] - [[5 april]] [[1617]] [[Seville]]) is 'ne [[Spanje|Spaon]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de laote [[zèstienden iew]] en vreuge [[zeventienden iew]], oonder zoegenaomde [[Kathelieke Keuninge]] vaan 't Spaonse Riek, en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Versa est in luctum'' ([[1598]]) en ''Missa Prudentes Virgines'' ([[1602]]). == Bekind opnaomes == 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: * Missa Maria Magdalene; con los motetes O quam suavis est, Domine; Quam pulchri sunt; Ave Regina caelorum; Versa est in luctum; Credo quod Redemptor; Vivo ego, dicit Dominus; Ave María y con el motete Maria Magdalene de Guerrero. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM 031) * Missa Beata Dei genitrix; con los motetes Versa est in luctum y Libera me Donminum. Choristers from Winchester Cathedral, Polyhymnia, Richard Lowell Childress. (Meridian, CDE84345) * Missa Simile est Regnum Caelorum, Missa Petre ego pro te rogavi y motete Vivo ego, dicit Dominus. Musica Ficta, Raúl Mallavibarrena (Enchiriadis, EN 2016) * Missa Maria Magdalene, Responsorio Pro Defunctis y Motetes. Taller Ziryab (Dial Discos) * Lamentationes Ieremiae Prophetae, con los motetes Regina Coeli Laetare, Quam Pulchri Sunt Gressus Tui y Ego Flos Campi. Musica Reservata de Barcelona, Bruno Turner (La mà de guido 2045) * Versa est in luctum, con el Requiem de Tomás Luis de Victoria. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM012) * Versa est in luctum, con los motetes Ave Maria y O quam suavis est, Domine. Choir of Westminster Cathedral, David hill (Hyperion CDA66168) * Versa est in luctum, con el motete Liberame, Domine. Westminster Cathedral Choir, James O'Donnell (Hyperion CDA67046) * Versa est in luctum, con el motete Liberame, Domine. Chapelle du Roi, Alistair Dixon (Signum, SIGCD005) * Versa est in luctum, con el Officium defunctorum de Cristóbal de Morales. Gabrieli Consort & Players, Paul McCreesh (DG - Archiv, 457 597-2) * Versa est in luctum, con los motetes Credo quod Redemptor; Vivo ego, dicit Dominus; Ave Maria. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM 205) * Versa est in luctum. Duodena Cantitans, Capella Rudolphina, Petr Danek (Supraphon 3326-2 231) * Versa est in luctum. Michel Piquemal Vocal Ensemble, Slovak Radio Symphony Orchestra, Michel Piquemal (Naxos 8.556701) * O quam suavis est, Domine. Hilliard Ensemble, (Virgin Veritas Edition, 7243 5 61394 2 8) * O quam suavis est, Domine. Gabrieli Consort & Players, Paul McCreesh (DG - Archiv, 471 694-2) * Liber primus missarum. Albert Recasens, Lauda, 2013 {{DEFAULTSORT:Lobo, Alonso}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Meziek in de zeveteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zeveteenden iew]] arz4q0bq5k3cg6nji2ogrioepc8jq8x 454861 454860 2022-08-05T12:03:43Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Alobo7.jpg|thumb|Alonso Lobo]] '''Alonso Lobo''' ([[25 fibberwarie]] [[1555]]<ref>d'n daag tot heer [[duiping|geduip]] waor</ref>, [[Osuna]] - [[5 april]] [[1617]] [[Seville]]) is 'ne [[Spanje|Spaon]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de laote [[zèstienden iew]] en vreuge [[zeventienden iew]], oonder zoegenaomde [[Kathelieke Keuninge]] vaan 't Spaonse Riek, en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Versa est in luctum'' ([[1598]]) en ''Missa Prudentes Virgines'' ([[1602]]). == Bekind opnaomes == 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: * Missa Maria Magdalene; con los motetes O quam suavis est, Domine; Quam pulchri sunt; Ave Regina caelorum; Versa est in luctum; Credo quod Redemptor; Vivo ego, dicit Dominus; Ave María y con el motete Maria Magdalene de Guerrero. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM 031) * Missa Beata Dei genitrix; con los motetes Versa est in luctum y Libera me Donminum. Choristers from Winchester Cathedral, Polyhymnia, Richard Lowell Childress. (Meridian, CDE84345) * Missa Simile est Regnum Caelorum, Missa Petre ego pro te rogavi y motete Vivo ego, dicit Dominus. Musica Ficta, Raúl Mallavibarrena (Enchiriadis, EN 2016) * Missa Maria Magdalene, Responsorio Pro Defunctis y Motetes. Taller Ziryab (Dial Discos) * Lamentationes Ieremiae Prophetae, con los motetes Regina Coeli Laetare, Quam Pulchri Sunt Gressus Tui y Ego Flos Campi. Musica Reservata de Barcelona, Bruno Turner (La mà de guido 2045) * Versa est in luctum, con el Requiem de Tomás Luis de Victoria. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM012) * Versa est in luctum, con los motetes Ave Maria y O quam suavis est, Domine. Choir of Westminster Cathedral, David hill (Hyperion CDA66168) * Versa est in luctum, con el motete Liberame, Domine. Westminster Cathedral Choir, James O'Donnell (Hyperion CDA67046) * Versa est in luctum, con el motete Liberame, Domine. Chapelle du Roi, Alistair Dixon (Signum, SIGCD005) * Versa est in luctum, con el Officium defunctorum de Cristóbal de Morales. Gabrieli Consort & Players, Paul McCreesh (DG - Archiv, 457 597-2) * Versa est in luctum, con los motetes Credo quod Redemptor; Vivo ego, dicit Dominus; Ave Maria. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM 205) * Versa est in luctum. Duodena Cantitans, Capella Rudolphina, Petr Danek (Supraphon 3326-2 231) * Versa est in luctum. Michel Piquemal Vocal Ensemble, Slovak Radio Symphony Orchestra, Michel Piquemal (Naxos 8.556701) * O quam suavis est, Domine. Hilliard Ensemble, (Virgin Veritas Edition, 7243 5 61394 2 8) * O quam suavis est, Domine. Gabrieli Consort & Players, Paul McCreesh (DG - Archiv, 471 694-2) * Liber primus missarum. Albert Recasens, Lauda, 2013 ==Rifferenties== * Brónne: [[Ingels]]- en [[Spaons]]taolege Wikipedia {{DEFAULTSORT:Lobo, Alonso}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Meziek in de zeveteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zeveteenden iew]] iaqdrwlg3iyj6hfcfrfr0ixfqlyy0uz 454868 454861 2022-08-05T12:10:56Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Alobo7.jpg|thumb|Alonso Lobo]] '''Alonso Lobo''' ([[25 fibberwarie]] [[1555]]<ref>d'n daag tot heer [[duiping|geduip]] waor</ref>, [[Osuna]] - [[5 april]] [[1617]] [[Seville]]) is 'ne [[Spanje|Spaon]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de laote [[zèstienden iew]] en vreuge [[zeventienden iew]], oonder de zoegenaomde [[Kathelieke Keuninge]] vaan 't Spaonse Riek, en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Versa est in luctum'' ([[1598]]) en ''Missa Prudentes Virgines'' ([[1602]]). == Bekind opnaomes == 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: * Missa Maria Magdalene; con los motetes O quam suavis est, Domine; Quam pulchri sunt; Ave Regina caelorum; Versa est in luctum; Credo quod Redemptor; Vivo ego, dicit Dominus; Ave María y con el motete Maria Magdalene de Guerrero. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM 031) * Missa Beata Dei genitrix; con los motetes Versa est in luctum y Libera me Donminum. Choristers from Winchester Cathedral, Polyhymnia, Richard Lowell Childress. (Meridian, CDE84345) * Missa Simile est Regnum Caelorum, Missa Petre ego pro te rogavi y motete Vivo ego, dicit Dominus. Musica Ficta, Raúl Mallavibarrena (Enchiriadis, EN 2016) * Missa Maria Magdalene, Responsorio Pro Defunctis y Motetes. Taller Ziryab (Dial Discos) * Lamentationes Ieremiae Prophetae, con los motetes Regina Coeli Laetare, Quam Pulchri Sunt Gressus Tui y Ego Flos Campi. Musica Reservata de Barcelona, Bruno Turner (La mà de guido 2045) * Versa est in luctum, con el Requiem de Tomás Luis de Victoria. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM012) * Versa est in luctum, con los motetes Ave Maria y O quam suavis est, Domine. Choir of Westminster Cathedral, David hill (Hyperion CDA66168) * Versa est in luctum, con el motete Liberame, Domine. Westminster Cathedral Choir, James O'Donnell (Hyperion CDA67046) * Versa est in luctum, con el motete Liberame, Domine. Chapelle du Roi, Alistair Dixon (Signum, SIGCD005) * Versa est in luctum, con el Officium defunctorum de Cristóbal de Morales. Gabrieli Consort & Players, Paul McCreesh (DG - Archiv, 457 597-2) * Versa est in luctum, con los motetes Credo quod Redemptor; Vivo ego, dicit Dominus; Ave Maria. Tallis Scholars, Peter Phillips (Gimell, CDGIM 205) * Versa est in luctum. Duodena Cantitans, Capella Rudolphina, Petr Danek (Supraphon 3326-2 231) * Versa est in luctum. Michel Piquemal Vocal Ensemble, Slovak Radio Symphony Orchestra, Michel Piquemal (Naxos 8.556701) * O quam suavis est, Domine. Hilliard Ensemble, (Virgin Veritas Edition, 7243 5 61394 2 8) * O quam suavis est, Domine. Gabrieli Consort & Players, Paul McCreesh (DG - Archiv, 471 694-2) * Liber primus missarum. Albert Recasens, Lauda, 2013 ==Rifferenties== * Brónne: [[Ingels]]- en [[Spaons]]taolege Wikipedia {{DEFAULTSORT:Lobo, Alonso}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Meziek in de zeveteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zeveteenden iew]] qzqut79fxy9f9t95u6fm82xpu0ln8hi 14 72193 454862 2022-08-05T12:04:28Z Zeiverklaos 2053 Nuuj pazjena: [[Categorie:Zeventiende iew]] [[Categorie:Meziek de iew|17]] wikitext text/x-wiki [[Categorie:Zeventiende iew]] [[Categorie:Meziek de iew|17]] dri5sq9jc6cxkulnce2684hetr8vuk0 0 72194 454870 2022-08-05T12:12:53Z Zeiverklaos 2053 Zeiverklaos verplaatsde pagina [[Rechbaank]] nao [[Tribunal]] wikitext text/x-wiki #DOORVERWIJZING [[Tribunal]] bbe4yjsz8niwpytwyte1ftq86nl7o61 1 72195 454872 2022-08-05T12:12:53Z Zeiverklaos 2053 Zeiverklaos verplaatsde pagina [[Euverlèk:Rechbaank]] nao [[Euverlèk:Tribunal]] wikitext text/x-wiki #DOORVERWIJZING [[Euverlèk:Tribunal]] r5d7xgewe2rqclcnrpzq1of0sae3ytm 0 72196 454876 2022-08-05T12:18:25Z Zeiverklaos 2053 Redirect nao [[Judicieel mach]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Judicieel mach]] naaxok2mxfti1hvp03945khsfu13u8e 14 72197 454880 2022-08-05T12:30:10Z Zeiverklaos 2053 Nuuj pazjena: [[Categorie:Meziek]] wikitext text/x-wiki [[Categorie:Meziek]] l7nitcwc23nsp5t98fdvn7l94tetwkp 0 72198 454881 2022-08-05T13:08:51Z Zeiverklaos 2053 Nuuj pazjena: {{Dialek|Mestreechs}} '''Antonio de Cabezón''' ([[30 miert]] [[1510]], [[Castrillo Mota de Judíos]]<ref>in de buurt vaan [[Burgos]]</ref> - [[26 miert]] [[1566]] [[Madrid]]) is 'ne [[Spanje|Spaon]]sen [[organis]] en [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zèstienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Tientos y Glosados'' (roontelum [[1560]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de groondlègkers vaan d'n [[tiento]], 'ne Sp... wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Antonio de Cabezón''' ([[30 miert]] [[1510]], [[Castrillo Mota de Judíos]]<ref>in de buurt vaan [[Burgos]]</ref> - [[26 miert]] [[1566]] [[Madrid]]) is 'ne [[Spanje|Spaon]]sen [[organis]] en [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zèstienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Tientos y Glosados'' (roontelum [[1560]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de groondlègkers vaan d'n [[tiento]], 'ne Spaonsen tegenhenger vaan de [[klaveermeziek]] oet de [[Renaissance]]. ==Bekind opnaomes== 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: * ''Antonio de Cabezón - Obras de Música'' par Claudio Astronio (orgue, clavecin), Harmonices Mundi, La Moranda et Quartetto italiano di viola da gamba (1995-2001, éditions Stradivarius - réédition 2012, Brilliant Classics) * ''Hortus Voluptatis : Chansons pour orgue de la Renaissance'' par Juliette Grellety-Bosviel à l'[[Orgue]] Mounier de Francheville ([[Eure (département)|Eure]]) (2003, [[Éditions Hortus]] 029) 5 [[Diapason (magazine)|diapason]]. * ''Soledad sonora'', Musique pour clavier du siècle d'or espagnol : Antonio de Cabezón, [[Tomás de Santa María]] et [[Joan Magrané Figuera]] - Jesús Noguera Guillén, clavecin Christopher Jones, d’après [[Andreas I Ruckers|Andreas Ruckers]], Anvers 1637 et [[clavicorde]] Émile Jobin (février 2019, Initiale INL 03) {{DEFAULTSORT:Cabezón, Antonio de}} [[Categorie:Klaveermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] 4ba2abjzzghkfrjo3ts3wimb84xnd3v 454889 454881 2022-08-05T13:23:30Z Zeiverklaos 2053 /* Bekind opnaomes */ wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Antonio de Cabezón''' ([[30 miert]] [[1510]], [[Castrillo Mota de Judíos]]<ref>in de buurt vaan [[Burgos]]</ref> - [[26 miert]] [[1566]] [[Madrid]]) is 'ne [[Spanje|Spaon]]sen [[organis]] en [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zèstienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''Tientos y Glosados'' (roontelum [[1560]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de groondlègkers vaan d'n [[tiento]], 'ne Spaonsen tegenhenger vaan de [[klaveermeziek]] oet de [[Renaissance]]. ==Bekind opnaomes== 'n Aontal toenaongevende opnaomes vaan häöm zien hei-oonder te leze: * ''Antonio de Cabezón - Obras de Música'' par Claudio Astronio (orgue, clavecin), Harmonices Mundi, La Moranda et Quartetto italiano di viola da gamba (1995-2001, éditions Stradivarius - réédition 2012, Brilliant Classics) * ''Hortus Voluptatis : Chansons pour orgue de la Renaissance'' par Juliette Grellety-Bosviel à l'[[Orgue]] Mounier de Francheville ([[Eure (département)|Eure]]) (2003, [[Éditions Hortus]] 029) 5 [[Diapason (magazine)|diapason]]. * ''Soledad sonora'', Musique pour clavier du siècle d'or espagnol : Antonio de Cabezón, [[Tomás de Santa María]] et [[Joan Magrané Figuera]] - Jesús Noguera Guillén, clavecin Christopher Jones, d’après [[Andreas I Ruckers|Andreas Ruckers]], Anvers 1637 et [[clavicorde]] Émile Jobin (février 2019, Initiale INL 03) ==Rifferenties== * Brón: [[Frans]]taolege Wikipedia {{DEFAULTSORT:Cabezón, Antonio de}} [[Categorie:Klaveermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] jkbf22ingipf9gwfjnkzu81ukl5lw05 0 72199 454887 2022-08-05T13:21:08Z Zeiverklaos 2053 Redirect nao [[Isidorus van Madrid]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Isidorus van Madrid]] 5dc7s5cmvudiyi6pskll7av41u8b85a 0 72200 454891 2022-08-05T15:21:45Z Ooswesthoesbes 398 Redirect nao [[Tribunal]] wikitext text/x-wiki #redirect[[Tribunal]] 0i51e8b3o0fh513bvgfqsn4195nsuej 0 72201 454892 2022-08-05T15:21:47Z Ooswesthoesbes 398 Redirect nao [[Tribunal]] wikitext text/x-wiki #redirect[[Tribunal]] 0i51e8b3o0fh513bvgfqsn4195nsuej 0 72202 454893 2022-08-05T15:55:09Z Zeiverklaos 2053 Nuuj pazjena: {{Dialek|Mestreechs}} '''Thomas Tallis''' (ca. [[1505]], woersjijnlek in de buurt vaan [[Dover]] - [[23 november]] [[1585]] [[Greenwhich]]) is 'ne [[Ingeland|Ingel]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zeventienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''The Lamentations of Jeremiah'' ([[1560]]-[[1569]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de belaangriekste compeniste oet de [[historie]] vaan [[Ingeland]]. == Wèrke == ===... wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Thomas Tallis''' (ca. [[1505]], woersjijnlek in de buurt vaan [[Dover]] - [[23 november]] [[1585]] [[Greenwhich]]) is 'ne [[Ingeland|Ingel]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zeventienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''The Lamentations of Jeremiah'' ([[1560]]-[[1569]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de belaangriekste compeniste oet de [[historie]] vaan [[Ingeland]]. == Wèrke == === [[Mès]]se === *Missa Salve intemerata **Salve Intemerata: Gloria **Salve Intemerata: Credo **Salve Intemerata: Sanctus & Benedictus **Salve Intemerata: Agnus Dei *Missa Puer natus est nobis **Mass: Puer natus est nobis: Gloria **Mass: Puer natus est nobis: Credo **Mass: Puer natus est nobis: Sanctus & Benedictus **Mass: Puer natus est nobis: Agnus Dei * Mass for Four Voices ** Gloria ** Credo ** Sanctus ** Benedictus ** Agnus Dei *Kyrie: Deus Creator === [[Latien]] wèrk === Absterge Domine Audivi Vocem De Coelo (Responsory for Matins) Ave Dei Patris Filia (Votive antiphon) Ave rosa sine spinis (Votive antiphon) Derelinquat Impius Domine, Quis Habitabit Dum transisset Sabbatum (Responsory for Matins) Gaude gloriosa Dei mater (Votive antiphon) In Ieiunio Et Fletu In Manus Tuas (Responsory for Compline) In Pace In Idipsum (Responsory for Compline) Jam Christus astra ascenderat (Vespers hymn) Jesu Salvator saeculi (Compline hymn) Lamentations of Jeremiah I Lamentations of Jeremiah II Laudate Dominum Loquebantur variis linguis (Responsory for Vespers) Miserere Nostri O Nata Lux De Lumine (Hymn for Lauds) O Sacrum Convivium Antiphon for Magnificat) O Salutaris Hostia Quod Chorus Vatum (Vespers hymn) Salvator Mundi (two versions) Salve intemerata virgo (Votive antiphon) Sancte Deus (Jesus antiphon) Sermone Blando (Hymn for Lauds) Spem In Alium Suscipe quaeso Te Lucis Ante Terminum (Ferial) Te Lucis Ante Terminum (Festal) Videte Miraculum (Responsory for Vespers) === Ingelse kèrkdeensmeziek === * Preces (1st Set) * Preces (2nd Set) * Christ Rising Again from the Dead * Venite * Te Deum * Benedictus * Responses And Collects For Easter Matins * Litany * Magnificat * Nunc Dimittis * Responses And Collects For Christmas Eve Evensong * Commandments * Credo * Offertory Sentence * Sanctus * Gloria === Ingelse volksleder === * O Lord, Give Thy Holy Spirit * Purge Me, O Lord * Verily, Verily I Say Unto You * Remember Not, O Lord God * O Lord, In Thee Is All My Trust * Out From The Deep * Remember Not, O Lord God * Hear The Voice And Prayer * If Ye Love Me * A New Commandment * Wherewithal Shall A Young Man * O Do Well Unto Thy Servant * My Soul Cleaveth To The Dust * Wipe Away My Sins * Forgive Me, Lord, My Sin * Blessed Are Those That Be Undefiled * Arise, O Lord, And Hear * With All Our Hearts * I Call And Cry To Thee * O Sacred And Holy Banquet * When Jesus Went Into Simon The Pharisee’s House * Blessed Be Thy Name * O Praise The Lord II * Sing and Glorify Heaven's High Majesty * ''Archbishop Parker's Psalter'' ** Man Blest No Doubt (Psalm 1) ** Let God Arise In Majesty Psalm 68 ** Why Fum'th In Fight (Psalm 2, tune known as the third mode melody, see also Fantasia on a Theme of Thomas Tallis) ** O Come In One To Praise The Lord (Psalm 95) ** E'en Like The Hunted Hind (Psalm 42) ** Expend, O Lord, My Plaint (Psalm 5) ** Why Brag'st In Malice High (Psalm 52) ** God Grant With Grace (Psalm 67, tune known as Tallis' Canon) ** Ordinal (Veni Creator) {{DEFAULTSORT:Tallis, Thomas}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] ggj7e5t8l5vobhebk2uekonl1rs4s0n 454894 454893 2022-08-05T16:04:00Z Zeiverklaos 2053 /* Latien wèrk */ wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Thomas Tallis''' (ca. [[1505]], woersjijnlek in de buurt vaan [[Dover]] - [[23 november]] [[1585]] [[Greenwhich]]) is 'ne [[Ingeland|Ingel]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zeventienden iew]] en is bekind um [[kompesitie]]s wie ''The Lamentations of Jeremiah'' ([[1560]]-[[1569]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de belaangriekste compeniste oet de [[historie]] vaan [[Ingeland]]. == Wèrke == === [[Mès]]se === *Missa Salve intemerata **Salve Intemerata: Gloria **Salve Intemerata: Credo **Salve Intemerata: Sanctus & Benedictus **Salve Intemerata: Agnus Dei *Missa Puer natus est nobis **Mass: Puer natus est nobis: Gloria **Mass: Puer natus est nobis: Credo **Mass: Puer natus est nobis: Sanctus & Benedictus **Mass: Puer natus est nobis: Agnus Dei * Mass for Four Voices ** Gloria ** Credo ** Sanctus ** Benedictus ** Agnus Dei *Kyrie: Deus Creator === [[Latien]] wèrk === * Absterge Domine * Audivi Vocem De Coelo (Responsory for Matins) * Ave Dei Patris Filia (Votive antiphon) * Ave rosa sine spinis (Votive antiphon) * Derelinquat Impius * Domine, Quis Habitabit * Dum transisset Sabbatum (Responsory for Matins) * Gaude gloriosa Dei mater (Votive antiphon) * In Ieiunio Et Fletu * In Manus Tuas (Responsory for Compline) * In Pace In Idipsum (Responsory for Compline) * Jam Christus astra ascenderat (Vespers hymn) * Jesu Salvator saeculi (Compline hymn) * Lamentations of Jeremiah I * Lamentations of Jeremiah II * Laudate Dominum * Loquebantur variis linguis (Responsory for Vespers) * Miserere Nostri * O Nata Lux De Lumine (Hymn for Lauds) * O Sacrum Convivium Antiphon for Magnificat) * O Salutaris Hostia * Quod Chorus Vatum (Vespers hymn) * Salvator Mundi (two versions) * Salve intemerata virgo (Votive antiphon) * Sancte Deus (Jesus antiphon) * Sermone Blando (Hymn for Lauds) * Spem In Alium * Suscipe quaeso * Te Lucis Ante Terminum (Ferial) * Te Lucis Ante Terminum (Festal) * Videte Miraculum (Responsory for Vespers) === Ingelse kèrkdeensmeziek === * Preces (1st Set) * Preces (2nd Set) * Christ Rising Again from the Dead * Venite * Te Deum * Benedictus * Responses And Collects For Easter Matins * Litany * Magnificat * Nunc Dimittis * Responses And Collects For Christmas Eve Evensong * Commandments * Credo * Offertory Sentence * Sanctus * Gloria === Ingelse volksleder === * O Lord, Give Thy Holy Spirit * Purge Me, O Lord * Verily, Verily I Say Unto You * Remember Not, O Lord God * O Lord, In Thee Is All My Trust * Out From The Deep * Remember Not, O Lord God * Hear The Voice And Prayer * If Ye Love Me * A New Commandment * Wherewithal Shall A Young Man * O Do Well Unto Thy Servant * My Soul Cleaveth To The Dust * Wipe Away My Sins * Forgive Me, Lord, My Sin * Blessed Are Those That Be Undefiled * Arise, O Lord, And Hear * With All Our Hearts * I Call And Cry To Thee * O Sacred And Holy Banquet * When Jesus Went Into Simon The Pharisee’s House * Blessed Be Thy Name * O Praise The Lord II * Sing and Glorify Heaven's High Majesty * ''Archbishop Parker's Psalter'' ** Man Blest No Doubt (Psalm 1) ** Let God Arise In Majesty Psalm 68 ** Why Fum'th In Fight (Psalm 2, tune known as the third mode melody, see also Fantasia on a Theme of Thomas Tallis) ** O Come In One To Praise The Lord (Psalm 95) ** E'en Like The Hunted Hind (Psalm 42) ** Expend, O Lord, My Plaint (Psalm 5) ** Why Brag'st In Malice High (Psalm 52) ** God Grant With Grace (Psalm 67, tune known as Tallis' Canon) ** Ordinal (Veni Creator) {{DEFAULTSORT:Tallis, Thomas}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] aa5grfov8sdsb2mbevt9p27fcsrxnuc 454897 454894 2022-08-05T16:07:59Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Thomas Tallis''' (ca. [[1505]], woersjijnlek in de buurt vaan [[Dover]] - [[23 november]] [[1585]] [[Greenwhich]]) is 'ne [[Ingeland|Ingel]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zeventienden iew]] en is bekind um zien [[vocaol meziek]], zoewie de [[kompesitie]] ''The Lamentations of Jeremiah'' ([[1560]]-[[1569]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de belaangriekste compeniste oet de [[historie]] vaan [[Ingeland]]. == Wèrke == === [[Mès]]se === *Missa Salve intemerata **Salve Intemerata: Gloria **Salve Intemerata: Credo **Salve Intemerata: Sanctus & Benedictus **Salve Intemerata: Agnus Dei *Missa Puer natus est nobis **Mass: Puer natus est nobis: Gloria **Mass: Puer natus est nobis: Credo **Mass: Puer natus est nobis: Sanctus & Benedictus **Mass: Puer natus est nobis: Agnus Dei * Mass for Four Voices ** Gloria ** Credo ** Sanctus ** Benedictus ** Agnus Dei *Kyrie: Deus Creator === [[Latien]] wèrk === * Absterge Domine * Audivi Vocem De Coelo (Responsory for Matins) * Ave Dei Patris Filia (Votive antiphon) * Ave rosa sine spinis (Votive antiphon) * Derelinquat Impius * Domine, Quis Habitabit * Dum transisset Sabbatum (Responsory for Matins) * Gaude gloriosa Dei mater (Votive antiphon) * In Ieiunio Et Fletu * In Manus Tuas (Responsory for Compline) * In Pace In Idipsum (Responsory for Compline) * Jam Christus astra ascenderat (Vespers hymn) * Jesu Salvator saeculi (Compline hymn) * Lamentations of Jeremiah I * Lamentations of Jeremiah II * Laudate Dominum * Loquebantur variis linguis (Responsory for Vespers) * Miserere Nostri * O Nata Lux De Lumine (Hymn for Lauds) * O Sacrum Convivium Antiphon for Magnificat) * O Salutaris Hostia * Quod Chorus Vatum (Vespers hymn) * Salvator Mundi (two versions) * Salve intemerata virgo (Votive antiphon) * Sancte Deus (Jesus antiphon) * Sermone Blando (Hymn for Lauds) * Spem In Alium * Suscipe quaeso * Te Lucis Ante Terminum (Ferial) * Te Lucis Ante Terminum (Festal) * Videte Miraculum (Responsory for Vespers) === Ingelse kèrkdeensmeziek === * Preces (1st Set) * Preces (2nd Set) * Christ Rising Again from the Dead * Venite * Te Deum * Benedictus * Responses And Collects For Easter Matins * Litany * Magnificat * Nunc Dimittis * Responses And Collects For Christmas Eve Evensong * Commandments * Credo * Offertory Sentence * Sanctus * Gloria === Ingelse volksleder === * O Lord, Give Thy Holy Spirit * Purge Me, O Lord * Verily, Verily I Say Unto You * Remember Not, O Lord God * O Lord, In Thee Is All My Trust * Out From The Deep * Remember Not, O Lord God * Hear The Voice And Prayer * If Ye Love Me * A New Commandment * Wherewithal Shall A Young Man * O Do Well Unto Thy Servant * My Soul Cleaveth To The Dust * Wipe Away My Sins * Forgive Me, Lord, My Sin * Blessed Are Those That Be Undefiled * Arise, O Lord, And Hear * With All Our Hearts * I Call And Cry To Thee * O Sacred And Holy Banquet * When Jesus Went Into Simon The Pharisee’s House * Blessed Be Thy Name * O Praise The Lord II * Sing and Glorify Heaven's High Majesty * ''Archbishop Parker's Psalter'' ** Man Blest No Doubt (Psalm 1) ** Let God Arise In Majesty Psalm 68 ** Why Fum'th In Fight (Psalm 2, tune known as the third mode melody, see also Fantasia on a Theme of Thomas Tallis) ** O Come In One To Praise The Lord (Psalm 95) ** E'en Like The Hunted Hind (Psalm 42) ** Expend, O Lord, My Plaint (Psalm 5) ** Why Brag'st In Malice High (Psalm 52) ** God Grant With Grace (Psalm 67, tune known as Tallis' Canon) ** Ordinal (Veni Creator) {{DEFAULTSORT:Tallis, Thomas}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Vocaole meziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] je3h6yestf17djcb5uqfa4k1xyzcjyl 454905 454897 2022-08-05T16:10:00Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Thomas Tallis''' (ca. [[1505]], woersjijnlek in de buurt vaan [[Dover]] - [[23 november]] [[1585]] [[Greenwhich]]) is 'ne [[Ingeland|Ingel]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zeventienden iew]] en is bekind um zien [[vocaol meziek]], zoewie de [[kompesitie]] ''The Lamentations of Jeremiah'' ([[1560]]-[[1569]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de belaangriekste compeniste oet de [[historie]] vaan [[Ingeland]]. == Wèrke == === [[Mès]]se === *Missa Salve intemerata **Salve Intemerata: Gloria **Salve Intemerata: Credo **Salve Intemerata: Sanctus & Benedictus **Salve Intemerata: Agnus Dei *Missa Puer natus est nobis **Mass: Puer natus est nobis: Gloria **Mass: Puer natus est nobis: Credo **Mass: Puer natus est nobis: Sanctus & Benedictus **Mass: Puer natus est nobis: Agnus Dei * Mass for Four Voices ** Gloria ** Credo ** Sanctus ** Benedictus ** Agnus Dei *Kyrie: Deus Creator === [[Latien]] wèrk === * Absterge Domine * Audivi Vocem De Coelo (Responsory for Matins) * Ave Dei Patris Filia (Votive antiphon) * Ave rosa sine spinis (Votive antiphon) * Derelinquat Impius * Domine, Quis Habitabit * Dum transisset Sabbatum (Responsory for Matins) * Gaude gloriosa Dei mater (Votive antiphon) * In Ieiunio Et Fletu * In Manus Tuas (Responsory for Compline) * In Pace In Idipsum (Responsory for Compline) * Jam Christus astra ascenderat (Vespers hymn) * Jesu Salvator saeculi (Compline hymn) * Lamentations of Jeremiah I * Lamentations of Jeremiah II * Laudate Dominum * Loquebantur variis linguis (Responsory for Vespers) * Miserere Nostri * O Nata Lux De Lumine (Hymn for Lauds) * O Sacrum Convivium Antiphon for Magnificat) * O Salutaris Hostia * Quod Chorus Vatum (Vespers hymn) * Salvator Mundi (two versions) * Salve intemerata virgo (Votive antiphon) * Sancte Deus (Jesus antiphon) * Sermone Blando (Hymn for Lauds) * Spem In Alium * Suscipe quaeso * Te Lucis Ante Terminum (Ferial) * Te Lucis Ante Terminum (Festal) * Videte Miraculum (Responsory for Vespers) === Ingelse kèrkdeensmeziek === * Preces (1st Set) * Preces (2nd Set) * Christ Rising Again from the Dead * Venite * Te Deum * Benedictus * Responses And Collects For Easter Matins * Litany * Magnificat * Nunc Dimittis * Responses And Collects For Christmas Eve Evensong * Commandments * Credo * Offertory Sentence * Sanctus * Gloria === Ingelse volksleder === * O Lord, Give Thy Holy Spirit * Purge Me, O Lord * Verily, Verily I Say Unto You * Remember Not, O Lord God * O Lord, In Thee Is All My Trust * Out From The Deep * Remember Not, O Lord God * Hear The Voice And Prayer * If Ye Love Me * A New Commandment * Wherewithal Shall A Young Man * O Do Well Unto Thy Servant * My Soul Cleaveth To The Dust * Wipe Away My Sins * Forgive Me, Lord, My Sin * Blessed Are Those That Be Undefiled * Arise, O Lord, And Hear * With All Our Hearts * I Call And Cry To Thee * O Sacred And Holy Banquet * When Jesus Went Into Simon The Pharisee’s House * Blessed Be Thy Name * O Praise The Lord II * Sing and Glorify Heaven's High Majesty * ''Archbishop Parker's Psalter'' ** Man Blest No Doubt (Psalm 1) ** Let God Arise In Majesty Psalm 68 ** Why Fum'th In Fight (Psalm 2, tune known as the third mode melody, see also Fantasia on a Theme of Thomas Tallis) ** O Come In One To Praise The Lord (Psalm 95) ** E'en Like The Hunted Hind (Psalm 42) ** Expend, O Lord, My Plaint (Psalm 5) ** Why Brag'st In Malice High (Psalm 52) ** God Grant With Grace (Psalm 67, tune known as Tallis' Canon) ** Ordinal (Veni Creator) {{DEFAULTSORT:Tallis, Thomas}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Vocaol meziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] nv6ekjeipn2axy4a4w3onnyu3dcsc6d 454916 454905 2022-08-06T06:12:30Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Thomas Tallis''' (ca. [[1505]], woersjijnlek in de buurt vaan [[Dover]] - [[23 november]] [[1585]] [[Greenwhich]]) is 'ne [[Ingeland|Ingel]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zeventienden iew]] en is bekind um ziene [[vocaole meziek]], zoewie de [[kompesitie]] ''The Lamentations of Jeremiah'' ([[1560]]-[[1569]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de belaangriekste compeniste oet de [[historie]] vaan [[Ingeland]]. == Wèrke == === [[Mès]]se === *Missa Salve intemerata **Salve Intemerata: Gloria **Salve Intemerata: Credo **Salve Intemerata: Sanctus & Benedictus **Salve Intemerata: Agnus Dei *Missa Puer natus est nobis **Mass: Puer natus est nobis: Gloria **Mass: Puer natus est nobis: Credo **Mass: Puer natus est nobis: Sanctus & Benedictus **Mass: Puer natus est nobis: Agnus Dei * Mass for Four Voices ** Gloria ** Credo ** Sanctus ** Benedictus ** Agnus Dei *Kyrie: Deus Creator === [[Latien]] wèrk === * Absterge Domine * Audivi Vocem De Coelo (Responsory for Matins) * Ave Dei Patris Filia (Votive antiphon) * Ave rosa sine spinis (Votive antiphon) * Derelinquat Impius * Domine, Quis Habitabit * Dum transisset Sabbatum (Responsory for Matins) * Gaude gloriosa Dei mater (Votive antiphon) * In Ieiunio Et Fletu * In Manus Tuas (Responsory for Compline) * In Pace In Idipsum (Responsory for Compline) * Jam Christus astra ascenderat (Vespers hymn) * Jesu Salvator saeculi (Compline hymn) * Lamentations of Jeremiah I * Lamentations of Jeremiah II * Laudate Dominum * Loquebantur variis linguis (Responsory for Vespers) * Miserere Nostri * O Nata Lux De Lumine (Hymn for Lauds) * O Sacrum Convivium Antiphon for Magnificat) * O Salutaris Hostia * Quod Chorus Vatum (Vespers hymn) * Salvator Mundi (two versions) * Salve intemerata virgo (Votive antiphon) * Sancte Deus (Jesus antiphon) * Sermone Blando (Hymn for Lauds) * Spem In Alium * Suscipe quaeso * Te Lucis Ante Terminum (Ferial) * Te Lucis Ante Terminum (Festal) * Videte Miraculum (Responsory for Vespers) === Ingelse kèrkdeensmeziek === * Preces (1st Set) * Preces (2nd Set) * Christ Rising Again from the Dead * Venite * Te Deum * Benedictus * Responses And Collects For Easter Matins * Litany * Magnificat * Nunc Dimittis * Responses And Collects For Christmas Eve Evensong * Commandments * Credo * Offertory Sentence * Sanctus * Gloria === Ingelse volksleder === * O Lord, Give Thy Holy Spirit * Purge Me, O Lord * Verily, Verily I Say Unto You * Remember Not, O Lord God * O Lord, In Thee Is All My Trust * Out From The Deep * Remember Not, O Lord God * Hear The Voice And Prayer * If Ye Love Me * A New Commandment * Wherewithal Shall A Young Man * O Do Well Unto Thy Servant * My Soul Cleaveth To The Dust * Wipe Away My Sins * Forgive Me, Lord, My Sin * Blessed Are Those That Be Undefiled * Arise, O Lord, And Hear * With All Our Hearts * I Call And Cry To Thee * O Sacred And Holy Banquet * When Jesus Went Into Simon The Pharisee’s House * Blessed Be Thy Name * O Praise The Lord II * Sing and Glorify Heaven's High Majesty * ''Archbishop Parker's Psalter'' ** Man Blest No Doubt (Psalm 1) ** Let God Arise In Majesty Psalm 68 ** Why Fum'th In Fight (Psalm 2, tune known as the third mode melody, see also Fantasia on a Theme of Thomas Tallis) ** O Come In One To Praise The Lord (Psalm 95) ** E'en Like The Hunted Hind (Psalm 42) ** Expend, O Lord, My Plaint (Psalm 5) ** Why Brag'st In Malice High (Psalm 52) ** God Grant With Grace (Psalm 67, tune known as Tallis' Canon) ** Ordinal (Veni Creator) {{DEFAULTSORT:Tallis, Thomas}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Vocaole meziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] 1ey5qpf6w4zuer9pbql7x65t3e78i96 454920 454916 2022-08-06T06:14:41Z Ooswesthoesbes 398 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} '''Thomas Tallis''' (ca. [[1505]], woersjijnlek in de buurt vaan [[Dover]] - [[23 november]] [[1585]] [[Greenwhich]]) is 'ne [[Ingeland|Ingel]]se [[kompenis]] in de [[Renaissance (meziek)|renaissancemeziek]]. Heer waor actief in de [[zeventienden iew]] en is bekind um zien [[vocaol meziek]], zoewie de [[kompesitie]] ''The Lamentations of Jeremiah'' ([[1560]]-[[1569]]). Heer weurt gezeen es eine vaan de belaangriekste compeniste oet de [[historie]] vaan [[Ingeland]]. == Wèrke == === [[Mès]]se === *Missa Salve intemerata **Salve Intemerata: Gloria **Salve Intemerata: Credo **Salve Intemerata: Sanctus & Benedictus **Salve Intemerata: Agnus Dei *Missa Puer natus est nobis **Mass: Puer natus est nobis: Gloria **Mass: Puer natus est nobis: Credo **Mass: Puer natus est nobis: Sanctus & Benedictus **Mass: Puer natus est nobis: Agnus Dei * Mass for Four Voices ** Gloria ** Credo ** Sanctus ** Benedictus ** Agnus Dei *Kyrie: Deus Creator === [[Latien]] wèrk === * Absterge Domine * Audivi Vocem De Coelo (Responsory for Matins) * Ave Dei Patris Filia (Votive antiphon) * Ave rosa sine spinis (Votive antiphon) * Derelinquat Impius * Domine, Quis Habitabit * Dum transisset Sabbatum (Responsory for Matins) * Gaude gloriosa Dei mater (Votive antiphon) * In Ieiunio Et Fletu * In Manus Tuas (Responsory for Compline) * In Pace In Idipsum (Responsory for Compline) * Jam Christus astra ascenderat (Vespers hymn) * Jesu Salvator saeculi (Compline hymn) * Lamentations of Jeremiah I * Lamentations of Jeremiah II * Laudate Dominum * Loquebantur variis linguis (Responsory for Vespers) * Miserere Nostri * O Nata Lux De Lumine (Hymn for Lauds) * O Sacrum Convivium Antiphon for Magnificat) * O Salutaris Hostia * Quod Chorus Vatum (Vespers hymn) * Salvator Mundi (two versions) * Salve intemerata virgo (Votive antiphon) * Sancte Deus (Jesus antiphon) * Sermone Blando (Hymn for Lauds) * Spem In Alium * Suscipe quaeso * Te Lucis Ante Terminum (Ferial) * Te Lucis Ante Terminum (Festal) * Videte Miraculum (Responsory for Vespers) === Ingelse kèrkdeensmeziek === * Preces (1st Set) * Preces (2nd Set) * Christ Rising Again from the Dead * Venite * Te Deum * Benedictus * Responses And Collects For Easter Matins * Litany * Magnificat * Nunc Dimittis * Responses And Collects For Christmas Eve Evensong * Commandments * Credo * Offertory Sentence * Sanctus * Gloria === Ingelse volksleder === * O Lord, Give Thy Holy Spirit * Purge Me, O Lord * Verily, Verily I Say Unto You * Remember Not, O Lord God * O Lord, In Thee Is All My Trust * Out From The Deep * Remember Not, O Lord God * Hear The Voice And Prayer * If Ye Love Me * A New Commandment * Wherewithal Shall A Young Man * O Do Well Unto Thy Servant * My Soul Cleaveth To The Dust * Wipe Away My Sins * Forgive Me, Lord, My Sin * Blessed Are Those That Be Undefiled * Arise, O Lord, And Hear * With All Our Hearts * I Call And Cry To Thee * O Sacred And Holy Banquet * When Jesus Went Into Simon The Pharisee’s House * Blessed Be Thy Name * O Praise The Lord II * Sing and Glorify Heaven's High Majesty * ''Archbishop Parker's Psalter'' ** Man Blest No Doubt (Psalm 1) ** Let God Arise In Majesty Psalm 68 ** Why Fum'th In Fight (Psalm 2, tune known as the third mode melody, see also Fantasia on a Theme of Thomas Tallis) ** O Come In One To Praise The Lord (Psalm 95) ** E'en Like The Hunted Hind (Psalm 42) ** Expend, O Lord, My Plaint (Psalm 5) ** Why Brag'st In Malice High (Psalm 52) ** God Grant With Grace (Psalm 67, tune known as Tallis' Canon) ** Ordinal (Veni Creator) {{DEFAULTSORT:Tallis, Thomas}} [[Categorie:Koermeziek]] [[Categorie:Vocaal meziek]] [[Categorie:Renaissancemeziek]] [[Categorie:Componiste]] [[Categorie:Meziek in de zèsteenden iew]] [[Categorie:Luuj gesjtorve in de zèsteenden iew]] 49u6jfx4iupchbly4zdx84car5xf8qf 0 72205 454906 2022-08-05T16:33:12Z Stephan 0796 13118 Nuuj pazjena: {{Dialek|Heëlesj}} [[Plaetje:Lachin_Corridor_2020.png|thumb|Keëtje van d'r Laçin-corridor, klik t'rop vuur te vergruuete]] De '''Laçin-corridor''' is 'ne bergpas deë de wichtigste verbinging vurmt tussje [[Armenië]] en [[Hoeëg-Karabach]]. Heë ligk [[de jure]] binne de grenze van [[Azerbeidzjan]]. Tussje [[1994]] en [[2020]] woar d'r corridor [[de facto]] i heng van Armenisje separatiste, mar seër 't letste sjtaak-'t-vure van 2020 weëd de sjtrook bewaak durch Róssi... wikitext text/x-wiki {{Dialek|Heëlesj}} [[Plaetje:Lachin_Corridor_2020.png|thumb|Keëtje van d'r Laçin-corridor, klik t'rop vuur te vergruuete]] De '''Laçin-corridor''' is 'ne bergpas deë de wichtigste verbinging vurmt tussje [[Armenië]] en [[Hoeëg-Karabach]]. Heë ligk [[de jure]] binne de grenze van [[Azerbeidzjan]]. Tussje [[1994]] en [[2020]] woar d'r corridor [[de facto]] i heng van Armenisje separatiste, mar seër 't letste sjtaak-'t-vure van 2020 weëd de sjtrook bewaak durch Róssisje vrejestroepe. De sjtrook is 5 kilometer breed en doabinne ligk ó.a. 't sjtedje [[Laçin]] (Armenisj: Berdzor). D'r Laçin-corridor is va sjtrategisj belank en uuever de toekómstige sjtatus van dit gebeed besjteet óndudeligheed. ==Kiek ooch== * [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (1988-1994)]] * [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)]] [[Categorie:Armenië]] [[Categorie:Azerbaidzjan]] p0p6orbizttfdqlep47heteyozy2sj3 454924 454906 2022-08-06T07:53:18Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Heëlesj}} [[Plaetje:Lachin_Corridor_2020.png|thumb|Keëtje van d'r Laçin-corridor, klik t'rop vuur te vergruuete]] D'r '''Laçin-corridor''' is 'ne bergpas deë de wichtigste verbinging vurmt tussje [[Armenië]] en [[Hoeëg-Karabach]]. Heë ligk [[de jure]] binne de grenze van [[Azerbeidzjan]]. Tussje [[1994]] en [[2020]] woar d'r corridor [[de facto]] i heng van Armenisje separatiste, mar seër 't letste sjtaak-'t-vure van 2020 weëd de sjtrook bewaak durch Róssisje vrejestroepe. De sjtrook is 5 kilometer breed en doabinne ligk ó.a. 't sjtedje [[Laçin]] (Armenisj: Berdzor). D'r Laçin-corridor is va sjtrategisj belank en uuever de toekómstige sjtatus van dit gebeed besjteet óndudeligheed. ==Kiek ooch== * [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (1988-1994)]] * [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)]] [[Categorie:Armenië]] [[Categorie:Azerbaidzjan]] [[Categorie:Hoeg-Karabach]] lxp46e0jmwt5yomywzswpegqrvew4p8