Wikipedia liwiki https://li.wikipedia.org/wiki/Veurblaad MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Speciaal Euverlèk Gebroeker Euverlèk gebroeker Wikipedia Euverlèk Wikipedia Plaetje Euverlèk plaetje MediaWiki Euverlèk MediaWiki Sjabloon Euverlèk sjabloon Help Euverlèk help Categorie Euverlèk categorie Portaol Euverlèk portaol TimedText TimedText talk Module Overleg module Uitbreiding Overleg uitbreiding Uitbreidingsdefinitie Overleg uitbreidingsdefinitie 0 1617 455010 450743 2022-08-11T20:56:31Z Zeiverklaos 2053 /* De Grieke: 't Grieks Volk */ wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} {{landjtabel| | naomlandj = Griekeland | vlag = [[Plaetje:Flag of Greece.svg|120px|Veendel vaan Griekeland]] | waope = [[Plaetje:Coat_of_arms_of_Greece.svg|120px|Waope vaan Griekeland]] | lokasie = [[Plaetje:LocationGreece.png|250px|Lokasie vaan Griekeland]] | taole = [[Grieks]] | hoofstad = [[Athene]] | staotsvörm = [[Rippebliek]] | staotshoof = [[Katerina Sakellaropoulou]] (Κατερίνα Σακελλαροπούλου) (2020) | lies = Lies vaan staotshoofde vaan Griekeland | titelhoofregering = premier | naomhoofregering = [[Kyriakos Mitsotakis]] (Κυριάκος Μητσοτάκης) | religie = [[Grieks-Orthodoxie]] (98%), [[Islam]]itisch (1,3%), Katholiek (0,5%), euverege (0,2%) | km2 = 131.940 | pctwater = 0,86 | inwoeners = 10.995.000 (2015) <ref> http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf</ref> | deechde = 82 | munteinheid = [[Euro]] | valutacode = EUR of € | tiedzaone = +2 | fiesdaag = [[25 miert]] | vouksleed = [[Humnos eis tèn eleutherian]] [[Plaetje:Greece national anthem.ogg|155x125px]] | tld = gr | landjcode = GRC | tillefoon = 30 }} '''Griekeland''' (Grieks: '''{{Greeks|Ελλάδα / Ελλάς}}''', '''Elláda / Ellás''') is 'n rippebliek op 't zuie vaan de [[Balkan]], Zuid-[[Europa]] en 'ne staot vaan de [[EU]]. 't Land grens aon [[Albanië]], [[Macedonië (land)|Macedonië]] (boemèt 't e conflik euver de naom vaan dat land heet), [[Bölgarieë|Bölgarije]] en [[Törkije]]. 't Laand ligk aon de [[Mediterraonse Zie]] en aon de [[Adriatische Zie|Adriatische]] en [[Egeïsche Zie]] en heet wel 1.300 eilen. De Griekse naom veur 't laand is al sins de ajdheid ''(H)ellas''; de [[Latien]]se naom ''Graecia'', woort oorsprunkelek inkel veur de Griekse [[kolonie]]s in Zuid-[[Italië]] gebruuk. Neve de benaoming Elláda veur Griekeland, is de historische naom ''Ellas'' nog ummer populair. Evels allein in 't gebied in en roond [[Attika]]. De zouws de benaomingscultuur vaan Ellas dus kinne vergelieke mèt die vaan Holland veur Nederland. == Geografie == [[Plaetje:Regio's vaan Griekeland.jpg|375px|thumb|left|Periferieë vaan Griekeland]] Bekans haaf Griekeland is bedèk mèt oontbosde berg. In 't weste löp langs de kös 't [[Pindosgebergte]], in 't ooste stik de [[Olympus]], mèt 2911 meter, bove 't euverdweersgebergte oet. In 't zuie gief 't de groete berg [[Parnas]]. Ouch 't zuielek sjiereiland [[Peloponnesós]] en de talrieke eilen in de [[Egeïsche Zie]] zien bergechteg. D'r heers zoewel e Midde-Europees wie e Middellands Zieklimaot. === Bestuurleke indeiling === Griekeland is ingedeild in 13 periferieë en 51 ''nomoi'' (prefecture of departeminte). De periferieë zien: {| | * [[Attika]] * [[Epiros]] * [[Inonische eilen]] * [[Kreta]] * [[Middel-Griekeland]] * [[Middel-Macedonië]] * [[Noord-Egeïsche Eilen]] | * [[Oos-Macedonië en Thracië]] * [[Peloponnesos]] * [[Thessalië]] * [[Wes-Griekeland]] * [[Wes-Macedonië]] * [[Zuid-Egeïsche Eilen]] | |} Sinds [[2011]] höbbe de departeminte gein polletiek mach mie. Evels wel op cultureel gebeed. Väöl departeminte höbbe eige unieke keukes en daoneve höbbe ze eige tillevisiezenders en weure de departeminte nog ummer gebruuk in 't veerjaorleks populair vootbaltournooi vaan Griekeland, boe eder departemint hun bèste vootbalèlftal vertegewoerdege. === Groetste stei vaan Griekeland === * [[Athene]] (de hoofstad), stad 745.000 inwoeners, agglomeratie 4 à 5 mieljoen * [[Thessaloniki (stad)|Thessaloniki]], stad 364.000 inw., agglomeratie 801.000 * [[Piraeus (stad)|Pireas]], 176.000 inw. * [[Irakleio (stad)|Irakleio]], 174.000 inw. * [[Patras (stad)|Patras]], 161.000 inw. * [[Larisa (stad)|Larisa]], 124.000 inw., agglomeratie 250.000 * [[Volos]], 145.000 inw. * [[Rodos]], 115.000 inw. * [[Ioannina]], 112.000 inw. * [[Kerkyra]], 110.000 inw. == Demografie== Griekeland had volges de census vaan [[2011]] 'n inwoenertal vaan 10.760.136. Dit maak Griekeland e fors krimpend land, aongezeen dao in [[2001]] nog 10.964.020 lui woende. Vaan alle Grieke is 14,2% jonger daan 15 jaor, 66,2% is tösse de 15 en 64 jaor aajd en oongeveer 19,6% is 65 jaor aajd of awwer. Oongeveer 93% vaan de bevolking is daodwerkelek Grieks. Mer 5% kump örges aanders vaandan oet Europa, en nog 'ns 2% is gebore boete de grenze vaan de EU. === De Grieke: 't Grieks Volk === De [[Grieke]] (Έλληνες, 'Ellines) zien strik genomme de börgers vaan de [[Griekeland|Hellinistische Rippebliek]]. In de Europese cultuur weurt allewijl meistens de [[Nuigrieks|Griekstaolege]] bevolking vaan Griekeland en [[Cyprus]] gemeind, al weurt ummertouw dèkser veur 't lèts geneump land Cypriote gezach. Evels gief 't väöl versjillende definities vaan 'ne Griek. *[[Polletiek]]: De börgers vaan Griekeland *[[Taol|Linguïstisch]] en etnisch: Alle lui die [[Nuigrieks]] es de mojertaol höbbe. Ein vaan de twie gengbare visies vaan de Grieke in de etnische zin. *[[Relizjie|Relizjieus]] en etnisch: Alle lui die de [[Grieks-Orthodoxie|Grieks-Orthodoxe kèrk]] aonhenge, de aander gengbaar visie vaan etnische Grieke. *[[Historie|Historisch]]: wie Griekeland en [[Törkije]] bis de vreug [[20e iew]] nog ei land vörmde ('t [[Ottomaans Riek]]), woorte alle christene in hu riek Grieks geneump, en alle [[islam|Mohammedaone]] [[Törks]]. *[[Antiek]]: de urbane besjaovinge in de antieken tied die ziech in 't zuie vaan de [[Balkan]] begove en groetsdeils [[Aajdgrieks|Hellinistische dialekte]] sproke Griekse [[nationalisme|nationaliste]] gebruke meistens de daarde definitie. Es rizzeltaat eise de meiste nationalistische Grieke Cyprus nog ummertouw op es deil vaan hun land, ouch visa versa kump dit Grieks nationalisme nog väöl veur bij de Cypriote. Evels gief 't mie en mie Cypriote die hei vaan aofzien. Dit zaw kinne ligke aon 't slech polletiek en ikkenomisch klimaat vaan Griekeland, vergeleke mèt dat vaan Cyprus. 't Zörg veur nog mie perbleme wat betref de daarde definitie, door 't greuiend [[atheïsme]]. De Ottomaanse definitie zörg allewijl veur de nudege verwarring. Zoe valle [[Servië|Serve]] ouch oonder dees definitie door hun christeleke achtergroond. Dit heet nog altied spore achtergelaote in de Europese cultuur. Grieke en Serve höbbe door hun zelfverklaorde achtergroond opvallend betere politieke bande es mèt aander buurlen in de Balkan. Euver 't algemein is eder definitie die etnisch getint is oonmeugelek objectief te analysere. Väöl Grieke geluive tot dees bevolking bloodverwant is. Evels waore väöl Grieke tot de vreug 20e iew neet Orthodox (en 't gief nog ummertouw 'n katholieke minderheid op [[Kreta]]). Taolkundeg gezeen is de Griekse bevolking nog minder geluifweerdeg. Nao dat Törkije en Griekeland aofsplitste, mooste alle vermeinde Törke (Mohammedaone) in allewijl Griekeland geforceerd verhuize nao 't allewijl Törkije, aandersum gebäörde dit zjus zoeväöl bij de vermeinde Grieke (Orthodoxe). De groete mierderheid vaan dees zoegenaomde Grieke oet [[Anatolië]] sproke evels gaaroets gein Grieks en mooste dit nog gaon liere wie ze in de nuie Rippebliek aonkomde. Hei volg 'n lies vaan bekinde Grieke: {| colspan=4 class=vatop | *[[Homerus]] *[[Perikles]] *[[Leonidas vaan Sparta]] *[[Herodotus]] *[[Sofokles]] | *[[Sokrates]] *[[Platon]] *[[Aristoteles]] *[[Alexander de Groete]] *[[Archimedes]] | *[[Hypatia]] *[[Theodora]] *[[Cyrillus en Methodius]] *[[Niketas]] *[[Konstantinus XI]] | *[[Gemistus Pletho]] *[[El Greco]] *[[Theodoros Kolokotronis]] *[[Rigas Feraios]] *[[Laskarina Bouboulina]] | *[[Ioannis Kapodistrias]] *[[Georgios Karaiskakis]] *[[Eleftherios Venizelos]] *[[Constantin Carathéodory]] *[[Nikolaos Plastiras]] | *[[Constantine Cavafy]] *[[Giorgos Seferis]] *[[Aristoteles Onassis]] *[[Maria Kallas]] *[[Konstantinos Karamanlis]] | *[[Melina Merkouri]] *[[Theo Angelopoulos]] *[[Ariadni Stassinopoulos]] *[[Bartholomeos I]] |} === Religie === De mieste Grieke zien aonhengers vaan de [[Grieks-Orthodoxie]]: zoe'n 98% vaan de bevolking steit ingesjreve bij dees kèrk. Wijer is 1,3% [[Islam|Mohammedaons]] (väölal vlöchtelinge oet [[Albanië]] en [[Törkije]], 0,4% [[katholiek]], 0,2% [[protestant]] en 0,1% neet-geluiveg. === Taole === {{hoofartikel|Nuigrieks}} Officieel taol is 't [[Nuigrieks|Grieks]], dat in mie dialekte weurt gesproke. 't [[Tsakonisch]] is 't eineg dialek wat neet vaan de [[Koinè]]-stam aofkump; dees taol is evels bekans oetgestorve. 'n Aontal etnische Albaneze leef binne de grenze; die spreke dus [[Albanees]] ([[Arvanitisch]]); wijer zien in 't weste vaan 't land ouch [[Aroemeens]]e enclaves. In 't algemein gief 't allewijl in Griekeland nimmie väöl dialekte. Mer ouch historisch gezeen vilt dat hendeg mèt es me 't vergeliek mèt de [[Bènelux]] of [[Duutsland]]. Dat kump veural umtot al gaans vreug 't Grieks woort gezeen es de "zuuver taol", naomelek in de Laot Romeinse Tied en de Vreug Middeliewer. Dizze algemeinesiering kom bij de Liege Len en Pruusje (veur [[Duits]], [[Nederlands]] en [[Frans]]) pas veur in 't middel vaan de [[Renaissance]]. ===Veendel=== 't Kruus op de veendel vaan Griekeland steit symbool veur de Griekse Orthodoxie, wiedoet de groetste godsdeens in Griekeland. De vief blauw en veer witte balke stoon, woersjijnelek, veur de nege lèttergrepe in de zin "Ελευθερία ή Θάνατος" (''Vrijheid of d'n Doed'', ''Elietheria ie Thanatos''). 'n Aander verklaoring zeet tot de balke stoon veur de nege Muze, de Griekse godinne van de kuns en weitesjap oet de Griekse mythologie. De veendel is 't officieel veendel vaan Griekenland sins [[1978]]. ===Waope=== 't Waope oontstoond roond [[1822]]. 't Is dèks veranderd, vanwege veranderinge in 't Grieks rezjiem. De basis is evels ummertouw dezelfde gebleve. Get veurnaomps is wel tot de Griekse spreuk, ''mien krach en de leefde vaan 't volk'', neet mie op 't waope steit. Dit kump umtot 't de Grieke te väöl deed rappelere aon de keuninkleke femilie vaan Griekeland, die oondertösse al hendeg laank geleie is aofgesjaf. == Cultuur == {{hoofartikel|Cinema vaan Griekeland}} {{hoofartikel|Meziek vaan Griekeland}} {{hoofartikel|Griekse literatuur}} {{hoofartikel|Media in Griekeland}} === Cinema === De [[Cinema vaan Griekeland]] is hendeg oetgebreid. Evels zien de films oet dit land veural bekind in de filmunderground vaan Europa. Veural in 't binneland zien de films commercieel hendeg populair. Ouch in de res vaan de [[Balkan]] geneet 't einege bekèndegheid. De films staon veural bekènd es [[irrotiek|irrotisch]] en mèt sterke karakters. Veural in begin [[20e iew]] waor Griekse cinema populair in eus continent. Griekeland waor d'n ierste Europese cinema dee naakscènes leet zeen. Allewijl zien veural irrotische komedies populair. Bekinste films zien [[O Thiassos]], [[Mia aioniotita kai mia mera]] en [[Kynodontas]]. === Meziek === De [[Meziek vaan Griekeland]] besteit natuurlek al gaans laank. 't Gief meziekgesjrifte oet de Griekse Aajdheid. Ein vaan de populairse unieke Griekse meziekzjaores zien [[Yirise]] en [[Rebetika]]. Sinds de Jaore '50 begos me ouch Griekse [[Rock 'n Roll]] te make. Allewijl gief 't ouch Griekstaolege [[Popmeziek#Rap:_.27ne_nuie_zwarte_muziek_vaan_de_straot|Hip-Hop]]. === Media === De [[Media in Griekeland]] weurt dèks es corrupt bestèmpeld. Griekeland heet drei publieke zenders die allemaol oonder [[ERT World]] valle: ERT 1, ERT 2 en ERT 3. Daoneve zien de bekinste gezètte de [[Kathimerini]] en de [[Ta Nea]]. === Literatuur === [[Griekse literatuur]] is in verval geraak nao de Griekse aajdheid. Evels begos 't weer populair te weure in de [[19e iew]] en d'n tied dee ziech daonao volgde. Nog ummertouw zien sjrievers in Griekeland 't d'r nog neet euver ins of me in de Griekse vólkstaol of op 't Aajdgrieks de beuk moot sjrieve. Heidoor zien d'r daan ouch twie versjèllende beweginge oontstande in 't land. In kleiner maote gief 't ouch Griekstaolege literatuur oet [[Cyprus]]. Ouch veur Cypriotische literatuur moot me ziech bij Griekse literatuur zien. === Griekse keuke === {{hoofartikel|Lies vaan Griekse gerechte}} De Griekse keuke is in de res vaan Europa veural bekind um zien vleisgerechte. Evels weurt in Griekeland zelf veural vès gegete. Dèks is 't duuster of bepaolde gerechte, zoewie [[baklava]] oet [[Griekeland]] of [[Törkije]] koume. Es me evels loert wat de Griekse bevolking allewijl eet, boete de Griekse keuke, daan gief 't väöl oongezoonds. De Grieke zien de Europeane mèt 't hoegste euvergewiech en Athene heet, op Paries en Londe nao, de mieste [[McDonald's]] vaan de Europese Unie. == Historie == {{hoofartikel|Historie vaan Griekeland}} De ierste [[civilisatie]]s op Grieks groondgebeed waore de [[Minoërs]] en de [[Myceners]]. Wie dees civilisaties in de [[twelfde ieuw veur Christus]] verdwene doorde 't veer ieuwe ietot de Griekse besjaovinge weer opkaome. In de [[achste ieuw veur Christus]] tot aon d'n tied vaan [[Alexander de Groete]] waor 't laand gein polletieke einheid, meh bestuurde eder stad ziechzelf es stadsstaat (''[[polis]]''). Vaanaof [[186 veur Christus]] vereuverde de [[Roemeine]] 't land, tot 'n Romeinse provincie woort. De Griekse cultuur zouw de Romeinse deep goon be-einvleuje. Nao 't oetereinvalle vaan 't [[Roemeins Riek]] kaom 't laand vaan de [[veerde ieuw|veerde]] tot de [[vieftiende ieuw]] in 't [[Byzantiens Riek]] te ligke. Daonao leifde 't [[Osmaans Riek]] 't land in. In [[1821]] begós 'nen opstand tege 't intösse hendeg verzwaakde Törkije, en in [[1829]] woort 't land es oonaofhenkeleke staot erkind. Gesteund door väöl vrijwèllegers oet aander len en polletiek ouch door de groete Europese regeringe, breide Griekeland ziech ummer wijer nao 't noorde oet. De Europese meugendhede zatte 'nen Deense keuning op d'n troen. In [[1919]], bij de [[Vree vaan Versailles]], wie Törkije verslage waor, waor de lèste gebeedsoetbreijing, later gedeiltelek oongedoon gemaak. In [[1940]] veel Italië 't land binne, meh deen aonval woort aofgeslage. In [[1941]] lökden 't [[Hitler]] oeteindelek wel Griekeland te vereuvere. Nao de bevrijing verkierde 't land vaan [[1945]] tot [[1949]] in 'nen [[börgeroorlog]] tösse [[communisme|communiste]] en royaliste, die door de lèste gewonne woort. Vaan [[1967]] tot [[1975]] regeerde 'n [[fascisme|fascistisch]] bewind, bekind es 't ''Kononelsrezjiem'', tot de keuning en de oppositie dwong nao 't boeteland te vertrèkke. In 1975 woorte oonder internationalen drök verkezinge touwgestande en 'n democratische [[constitutie]] oetgeveerdeg. In [[1981]] trooj 't land touw tot de [[Europese Unie]] en in [[2001]] naom 't ouch d'n euro euver. In [[2004]] organiseerde 't land de [[Olympische Spele]], die tege de verwachting vaan väöl lui good verlepe. ==Economie== Tot [[2009]] had Griekeland 'n gooj economie, evels is Griekeland de Europese lidsstaot dee 't hels is getroffe door de [[kredietcrisis]]. In 't algemein is Griekeland in 'n euvergaanksfase vaan 'n landbouw- nao 'n handels- en deensverlieningsmaotsjappij. Zoe'n daarde vaan de export besteit oet landbouwprodukte die kinmerkend zien veur 't Middelands Ziegebeed (citrusvröchte, olieve, wien, keramiek en touwbak). Oongeach de touwnummende industralisering zien 't nog ummertouw de klein bedriever die in de textiel-, veujingsmiddele- en touwbakbranch 't beeld bepaole. De deenstesector nump 'ne zier belaankrieke plaots in, mèt naome door 't toerisme. Griekeland besjik euver de ein nao groetste handelsvloot vaan de wereld. Door de crisis gief 't in Griekeland in [[2012]] e sjomaasj vaan 23,6%, vergelieketerend mèt [[2008]] is dat hendeg väöl, toen waor 't nog 7,7%. === Toerisme === Griekeland is e klassiek reisland. De imposante opgraovinge oet de aajdheid en de strendjes op de eilen trèkke jaorleks mieljoene vekantiegengers. ==Polletiek== De lètse Griekse parlemèntsverkiezinge vaan [[2015]] waore op [[25 jannewarie]]. Dit naodat 't Parlemènt vaan [[Andonis Samaras]] nao drei stömroondes ind [[december]] [[2014]] d'r neet in waore geslaag um 'ne nuie prizzedent te keze. Zoewie in de Griekse groondwet steit vermeld, deende nao 'n daarde gefaalde stömroonde 't parlemènt binne tien daog te weure oontboonde, wat dan ouch gebäörde. De verkezinge woorte gewonne door 't linkse [[SYRIZA]], dat mèt 149 zetels zjus gein absolute mierderheid behaolde. Daogs nao de verkezinge sloot de partij e regeerakkoord mèt de [[Anexartiti Ellines]] (oonaofhenkeleke Grieke). Op [[27 jannewarie]] [[2015]] woort 't nuij kabinet vaan [[Alexis Tsipras]] ingezwore. 't Nuij kabinet heet 11 ministeries, 6 minder es 't Samaras-kabinèt. De prizzedent bleef [[Karolos Papoulias]] oonder hun periood. {{Periferieë in Griekeland}} {{Europa}} [[Categorie:Griekeland|*]] [[Categorie:Lidsjtaote van de Europese Unie]] sfp4e7zcjc0i41d1a6blrv72302n5i8 0 13839 455005 455001 2022-08-11T19:52:16Z Stephan 0796 13118 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <center> '''Oetgebreider nuujsberichte kan me vènje op [[n:|Wikinuujs]]. Aw nuujsberichte waere nao e tiedsje gearchiveerd. Zuug veur de belankriekste berichte 't [[{{CURRENTYEAR}}|jaorartikel]].''' </center> ==2022== ===augustus=== ;9 augustus * ''Oes-Europa'': Bie 'nen Oekraïense raketaanval oppe [[Krim]] waere zeker 8 Róssische vleegtuger vernetig. ;8 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britse zengeres en actries [[Olivia Newton-John]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/08/08/arts/olivia-newton-john-dead.html?smtyp=cur&smid=tw-nytimes New York Times - Olivia Newton-John, Pop Singer and ‘Grease’ Star, Dies at 73]</ref> ; 7 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie raketbesjetinge in [[Gazasjtrook|Gaza]] en [[Israel]] valle teentalle doeje en gewónje. Alle doeje en wiedoet de meiste gewónje valle ane Palestiense kantj. Ouch woorte bie de besjetinge twie hoeggeplaatsde commendante vanne tereurbeweging Islamitische Jihad doedgemaak. ; 6 augustus * ''Zuud-Europa'': Bie e bösóngelök in [[Kroatië]] kómme 12 Poolse pelgrims óm 't laeve. 32 anger passagiers rake gewóndj, van waem sommige ernstig. De pelgrims waore óngerwaeg nao Medjugorje, e baevaartsoord in [[Bosnië-Herzegovina]]. ;5 augustus * ''Belsj, Weitesjap'': De Belzje geneticus [[Jean-Jacques Cassiman]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nieuws.kuleuven.be/nl/2022/overlijden-emeritus-professor-jean-jacques-cassiman KU Leuven - Overlijden emeritus professor Jean-Jacques Cassiman]</ref> ;4 augustus * ''Oes-Azië'': [[Sjina]] hèlt militair oefeninge inne watere róndj [[Taiwan]]. De oefeninge zint 'n reaksie op 't sjtaatsbezeuk van Nancy Pelosi.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/04/asia/china-taiwan-military-exercises-intl-hnk-ml/index.html CNN - China fires missiles near Taiwan in live-fire drills as PLA encircles island]</ref> ;3 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie gevechte inne regio [[Hoeg-Karabach]] zint drie militaire óm 't laeve gekómme. De gevechte vónje plaats in en róndjóm de [[Laçin-corridor]], 'n sjtrook landj die de regio verbindj mit [[Armenië]].<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/8/4/soldiers-killed-nagorno-karabakh-fighting-azerbaijan-armenia Al Jazeera - Three soldiers killed in renewed Nagorno-Karabakh fighting]</ref> ;2 augustus * ''Nederlandj'': [[Mark Rutte]] weurt de langszittende [[premier]] van [[Nederland]]j. Hae is noe 4.311 daag premier, einen daag langer es [[Ruud Lubbers]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2439140-rutte-nu-echt-de-langstzittende-premier-van-nederland NOS.nl - Rutte nu echt de langstzittende premier van Nederland]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote / Oes-Azië'': [[Nancy Pelosi]], veurzitster van 't Amerikaans Hoes van Aafgevaerdigde, bezeuk [[Taiwan]]. ===juli=== ;31 juli * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj de ierste editie van de [[Runj van Frankriek veur Vrouwluuj]]. Mit [[Demi Vollerging]] (bergklassemènt), [[Marianne Vos]] (sjprintklassemènt) en [[Shirin van Anrooij]] (jóngereklassemènt) zörg ze veur 'ne Nederlandse veersjlaag. * ''Sjport'': [[Ingels damesvoetbalèlftal|Èngelandj]] wintj 't [[Europees kampioensjap damesvoetbal 2022|EK damesvoetbal 2022]] door nao verlènging mit 2-1 van [[Duits damesvoetbalèlftal|Duutsjlandj]] te winne. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse baskètter [[Bill Russell]] sjtörf op 88-jäörige laeftied. * ''Oes-Azië'': De [[Filipijne|Filipiense]] politicus [[Fidel Ramos]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438960-oud-president-ramos-van-filipijnen-overleden-94-streed-tegen-armoede NOS.nl - Oud-president Ramos van Filipijnen overleden (94), streed tegen armoede]</ref> ;30 juli * ''Zuud-Azië'': D'n Egyptischen terroris [[Ayman al-Zawahiri]] (71), leier van [[al-Qaedah]] en 't brein achter de aansjlaeg van 11 september 2001, kump óm bie 'nen Amerikaansen droneaanval.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/08/01/politics/joe-biden-counter-terrorism/index.html CNN - US kills al Qaeda leader Ayman al-Zawahiri in drone strike in Afghanistan]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[Johan Cruijffsjaol]] door [[AFC Ajax|Ajax]] mit 3-5 te versjlaon. ;29 juli * ''Kóns en cultuur'': In Australië kump de lèste aaflievering van de [[soap]]serie ''[[Neighbours]]'' op de tv. * ''Noord-Amerika'': De Canadese jihadis Mohammed Khalifa, dae ónger anger verantwoordelik is veur de produksie van executie- en rekruteringsvideo's, weurt door 'n Amerikaanse rechbank veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof. * ''Noord-Amerika'', ''Natuur en milieu'': Bie zjwaor euversjtruiminge inne Amerikaanse sjtaat [[Kentucky]] valle zeker 37 doeje en 30 gewónje. ;28 juli * ''Oes-Europa'': In Olenivka, inne regio [[Oblas Donetsk|Donetsk]], kómme 53 Oekraïense kreegsgevangene óm 't laeve bie 'ne raketaanval. Róslandj en de Oekraïne besjöldige zich óngerein, wiewaal 't sjterke aanwiezinge gief det 't Róssische laeger verantwoordelik is veur d'n aanval. ;27 juli * ''Noord-Afrika'': In [[Tunesië]] weurt, mit 'n zier lieg opkóms, 'n nuuj gróndjwèt aangenome die de regering dictatoriaal mach gief. Feitelik kump hiemit 'n ind aan de democratie die nao 't [[Arabisch Vreugjaor]] in 't landj waor ingeveurd. ;25 juli * ''Groet-Brittannië en Ierlandj'': De Noord-Ierse politicus [[David Trimble]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2438333-noord-ierse-oud-politicus-en-nobelprijswinnaar-david-trimble-77-overleden NOS.nl - Noord-Ierse oud-politicus en Nobelprijswinnaar David Trimble (77) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Paul Sorvino]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6214305/goodfellas-acteur-paul-sorvino-83-overleden.html Nu.nl - Goodfellas-acteur Paul Sorvino (83) overleden]</ref> ;24 juli * ''Sjport'': D'n Daen [[Jonas Vingegaard]] wintj veur d'n ierste kier de [[Runj van Frankriek]].<ref>Live-oetzenjing [[NPO 1]]</ref> ;21 juli * ''Economie'': De [[Europese Centraal Bank]] verhoeg de [[rente]] mit 0,5 percèntpuntj tot 0% percies. Veur 't iers in ach jaor hilt de bank gein negatieve rente mie aan.<ref>[https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2022/html/ecb.mp220721~53e5bdd317.en.html ECB - Monetary policy decisions]</ref> ;18 juli * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaeds-Amerikaanse kónstenaer [[Claes Oldenburg]], pioneer van de [[pop art]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/07/18/artist-claes-oldenburg-dead/?itid=hp-top-table-main-t-6 Washington Post - Claes Oldenburg, a whimsical father of pop art, dies at 93]</ref> ;11 juli * ''Wetesjap'': D'n ierste foto van de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webb-ruumdetelescoop]] weurt geprizzenteerd.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/goddard/2022/nasa-s-webb-delivers-deepest-infrared-image-of-universe-yet NASA.gov - NASA’s Webb Delivers Deepest Infrared Image of Universe Yet]</ref> ;10 juli * ''Sjport'': De Serviër [[Novak Djokovic]] wintj veur de zevende kier Wimbledon bie de mansluuj door in veer sets (4-6, 6-3, 6-4, 7-6 (7-3)) te winne van d'n Australiër [[Nick Kyrgios]]. Veur Kyrgios waor 't zien ierste grandslamfinaal. ;9 juli * ''Sjport'': Sjötterie Sint-Martinus oet [[Bor]] wintj 't [[OLS|Aud Limbörgs Sjöttersfies]] in [[Mael (dörp)|Mael]].<ref>[https://www.1limburg.nl/entertainment/1784267/sint-martinus-uit-born-wint-ols-2022 1Limburg - Sint Martinus uit Born wint OLS 2022 ]</ref> * ''Sjport'': De Kazachse [[Elena Rybakina]] wintj Wimbledon bie de vrouwluuj door in drie sets (3-6, 6-2, 6-2) te winne van de Tunesische [[Ons Jabeur]]. Veur allebei waor 't e debuut in 'n grandslamfinaal. ;8 juli * ''Oes-Azië'': De [[Japan]]sen ex-premier [[Shinzo Abe]] weurt op 67-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6211029/neergeschoten-japanse-oud-premier-abe-67-overleden-aan-zijn-verwondingen.html Nu.nl - Neergeschoten Japanse oud-premier Abe (67) overleden aan zijn verwondingen]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] zuut aaf van de koup van [[Twitter]]. ;7 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': [[Boris Johnson]] sjtap op es premier en leisman van de [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] nao immensen drök van zien partiegenote en e groet aantal ministers wat opsjtap. Oerzaak waore diverse sjendale. ;4 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever en dichter [[Remco Campert]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6210233/schrijver-remco-campert-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijver Remco Campert op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Noord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie inne Amerikaanse sjtad [[Chicago]] valle 6 doeje en 36 gewónje ;3 juli * ''Oes-Europa'': Róssische troepe en milities vanne [[Volksrippebliek Loehansk]] verovere [[Lisitsjank]]. Hiemit is de gansen oblas [[Oblas Loehansk|Loehansk]] in henj vanne separatiste en 't Róssische leger. * ''Oes-Europa'': Bie 'nen aanval op de Róssische sjtad [[Belgorod]], kórtbie de grens mit de Oekraïne, valle 3 doeje. Ouch raakde zeker 50 gebouwe besjadig. * ''Noord-Europa'': Bie 'n sjeetpartie inne [[Denemarke|Deense]] huidsjtad [[Kopenhage]] valle 3 doeje en 31 gewónje. De sjötter is 'nen 22-jäörige man mit psychische probleme. ;1 juli * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse [[lies vaan musicologe|musicoloog]] [[Richard Taruskin]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nytimes.com/2022/07/01/arts/music/richard-taruskin-dead.html New York Times - Richard Taruskin, Vigorously Polemical Musicologist, Dies at 77]</ref> ===juni=== ;30 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse YouTuber [[Technoblade]] sjtörf op 23-jäörige laeftied aan de [[kanker]]. {{doedbekèndj}} * ''Oes-Europa'': Oekraïense troepe herovere [[Sjlangeneilandj]], e sjtrategisch eilendje inne [[Zjwarte Zee]] wat saer 24 fibberwaar, d'n iersten daag vanne [[Krieg in de Oekraïne|Róssische invasie]], in henj waor gekómme vanne Rósse. ;29 juni * ''Nederlandj'': Extremistische boere doon 'n poging óm vasgezatte collega's mit geweld te bevrieje oet pelitiecelle in [[Apeldoorn]]. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[r&b (urbanmeziekstijl)|r&b]]-zenger [[R. Kelly]] weurt óm ómvangriek en jaore doerendj misbroek van dèks minderjaorige maedjes tot 30 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://nos.nl/artikel/2434615-30-jaar-cel-voor-r-kelly-26-jaar-na-eerste-misbruikaantijging NOS.nl - 30 jaar cel voor R. Kelly, 26 jaar na eerste misbruikaantijging]</ref> ;28 juni * ''Nederlandj'': E boereprotes van activistische boere bie 't hoes van minister [[Christine van der Wal]] löp henjig oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6209175/rellende-boeren-breken-door-afzetting-politie-bij-huis-minister-van-der-wal.html Nu.nl - Rellende boeren breken door afzetting politie bij huis minister Van der Wal]</ref> ;27 juni * ''Noord-Amerika'': In 'ne vrachwage in [[San Antonio]], [[Texas]], weure 53 euverleje migrante aangetroffe. ;26 juni * ''Zudelik Afrika'': In 'ne illegale kafee inne [[Zuud-Afrika]]anse sjtad [[Oos-Londen]] weure 21 doeje gevónje. 't Geit óm jóng luuj, mer woeraan ze zint gesjtorve is nog neet dutelik. ;25 juni * ''Oes-Europa'': [[Severodonjetsk]] kump in Róssische henj. * ''Noord-Europa'': Bie 'nen aansjlaag op 'nen homobar inne [[Noorwege|Noorse]] huidsjtad [[Oslo]] valle twie doeje. De pelissie geit oet van [[terrorisme]]. ;24 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Ameirkaansen Hoeggerichshof drejt 't lenjelik rech op [[abortus]] trök.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/06/24/politics/dobbs-mississippi-supreme-court-abortion-roe-wade/index.html CNN.com - Supreme Court overturns Roe v. Wade]</ref> ;23 juni * ''Europa'': De [[Oekraïne]] en [[Moldavië]] waere es kandidaat-lid van de [[EU]] toegelaote.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6208305/alle-eu-leiders-omarmen-kandidaat-lidmaatschap-oekraine-en-moldavie.html Nu.nl - Alle EU-leiders omarmen kandidaat-lidmaatschap Oekraïne en Moldavië]</ref> ;22 juni * ''Nederlandj'': In [[Stroe (Gelderland)|Stroe]] (gemeinte [[Barneveld]], [[Gelderland]]) vèntj e lenjelik boereprotes plaats. De boere demonstrere taege vaergaonde maotraegele óm de sjtiksjtofoetsjtoet in de te damme. ;21 juni * ''Zuud-Azië'': [[Afghanistan]] weurt getroffe door 'nen aerdsjóddel van 6,2 op de Memènt-Magnitudesjaol. ;18 juni * ''Kóns en cultuur'': [[Jan Smeets]] nump aafsjeid es baas van [[Pinkpop]]. ;17 juni * ''Sjport'': 't Ingels [[cricket|hierecricketèlftal]] zèt taege Nederlandj 'n ODI-record vamn 498 runs denaer.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6207117/engelse-cricketers-breken-wereldrecord-runs-in-interland-tegen-nederland.html - Nu.nl - Engelse cricketers breken wereldrecord runs in interland tegen Nederland]</ref> ;12 juni * ''Frankriek'': Verkezinge veur 't parlemènt. * ''Sjport'': De Nederlandsen tennisser [[Tim van Rijthoven]] (ATP205) wintj 't toernooj van [[Rosmalen]] door in twie sèts (6-4, 6-1) waereldtopper [[Daniil Medvedev]] te versjlaon. * ''Sjport'': De Zweedse [[golf (sport)|golf]]ster [[Linn Grant]] wintj es ierste vrouw oets e toernooj wo-op ouch mansluuj waere toegelaote. ;5 juni * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj [[Roland Garros (toernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door in drie sets (6-3, 6-3, 6-0) van [[Casper Ruud]] te winne. Veur Nadel is 't al zien veerteende euverwinning op Roland Garros en zien 22e Grand Slam-euverwinning. ;4 juni * ''Sjport'': [[Iga Swiatek]] wintj Roland Garros bie de vrouwluuj door in twie sets (6-1, 6-3) [[Coco Gauff]] te versjlaon. ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': De 9-jäörige jóng [[Gino van der Heijden]] verdwient in [[Kirchroa]]. Drie daag later weurt hae doed trökgevónge in [[Gelaen]]; 'ne man van 22 weurt hieveur gearresteerd.<ref>[https://www.1limburg.nl/zoektocht-gino-lichaam-gevonden-geleen 1Limburg - Zoektocht Gino: lichaam gevonden in Geleen]</ref> ===mei=== * Oetbraak vaan [[apepokke]] in [[Europa]]. 't Ierste geval weurt in 't [[Vereinig Keuninkriek]] vasgesjtèld. ;29 mei * ''Sjport'': D'n Australiër [[Jai Hindley]] wintj de [[Runj van Italië]]. ;28 mei * ''Sjport'': [[Real Madrid]] wintj de [[UEFA Champions League (manslui)|UEFA Champions League]] door mit 0-1 van [[Liverpool F.C.]] te winne.<ref>Live-oetzenjing RTL7</ref> ;27 mei * ''Nederlands Limburg'': In 't [[Sprookjesbos]] in [[Valkeberg]] sjtort e kaerke van 'n attractie naer. Drie luuj rake daobie gewónd.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6203261/zes-gewonden-in-sprookjesbos-valkenburg-door-vallende-attractiekarretjes.html Nu.nl - Zes gewonden in Sprookjesbos Valkenburg door vallende attractiekarretjes]</ref> ;26 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Gijs de Lange]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[longfibrose]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2430294-gijs-de-lange-onder-meer-bekend-van-het-klokhuis-op-65-jarige-leeftijd-overleden NOS.nl - Gijs de Lange, onder meer bekend van Het Klokhuis, op 65-jarige leeftijd overleden]</ref> * De Nederlandse prizzentator [[Willibrord Frequin]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.nu.nl/media/6203063/willibrord-frequin-80-overleden-aan-gevolgen-van-parkinson.html Nu.nl - Willibrord Frequin (80) overleden aan gevolgen van parkinson]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Andy Fletcher]], tósjenis van [[Depeche Mode]], sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/depechemode/status/1529901182562340864 Twitter - doedsberich door de band]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Alan White]], drummer van [[Yes]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://consequence.net/2022/05/alan-white-yes-john-lennon-drummer-dies/ Consequence - R.I.P. Alan White, Drummer for Yes and John Lennon Dead at 72]</ref> ;25 mei * ''Sjport'': [[AS Roma]] wintj de ierste editie van de [[UEFA Conference League]] door in de finaal mit 1-0 van [[Feyenoord]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Veronica]]</ref> ;24 mei * ''Noord-Amerika'': Op 'n lieger sjaol in [[Uvalde]] ([[Texas|TX]]) sjut 'nen achteenjäörige man 19 kènjer en twie volwassene doed.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/texas-elementary-school-shooting-05-25-22/index.html CNN.com - Deadly shooting at Texas elementary school]</ref> ;23 mei * ''Belsj Limburg, Nederlands Limburg'': De Vlaamse regering zuut definitief aaf van 't plan veur 'ne sjneltram tösje [[Hasselt]] en [[Mestreech]].<ref>[https://www.1limburg.nl/plan-tram-maastricht-hasselt-na-18-jaar-prullenbak?context=topstory 1Limburg - Plan tram Maastricht-Hasselt na 18 jaar in prullenbak]</ref> ;22 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse documentairemaekster [[Heddy Honigmann]] sjtörf op 70-jäörige laeftied aan de gevolge van [[multiple sclerose]] en [[kanker]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2429761-gelauwerd-filmmaker-heddy-honigmann-70-overleden NOS.nl - Gelauwerd filmmaker Heddy Honigmann (70) overleden]</ref> ;20 mei * ''Sjport'': [[FC Twente]] weurt [[Ieredevisie (damesvoetbal)|landskampión voetbal bie de vrouwluuj]] nao 'n 2-3 wins bie [[AFC Ajax]]. ;18 mei * ''Noord-Europa'': [[Zjwaede]] en [[Finlandj]] dene 'n aanvraog in veur lid te waere van de [[NAVO]]. * ''Sjport'': [[Eintracht Frankfurt]] wintj de [[Europa League]] door nao penanties van [[Glasgow Rangers]] te winne. ;17 mei * ''Kóns en cultuur'': De Griekse popmuzikantj en filmcomponis [[Vangelis]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.amna.gr/home/article/647982/Pethane-o-Baggelis-Papathanasiou APE - Πέθανε ο σπουδαίος συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου]</ref> * ''Nederlandj'': De Marokkaans-Nederlandsen activis en politicus [[Mohammed Rabbae]] ([[GroenLinks]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6201355/oud-groenlinks-lijsttrekker-mohamed-rabbae-81-overleden.html Nu.nl - Oud-GroenLinks-lijsttrekker Mohamed Rabbae (81) overleden]</ref> ;16 mei * ''Oes-Europa'': 't Batteljón van 't [[Azovrezjiment]] in 't [[Azovstal]]-febrik in [[Marioepol]] geuf zich euver. Hiemit kump nao maonde van zjwaor bómbardemènte de sjtad in Róssische han. ;15 mei * ''Nederlandj/Zuud-Europa'': Paus [[Franciscus (paus)|Franciscus]] verklaort de Nederlandse pater [[Titus Brandsma]] heilig. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt veur d'n 18e kier landskampión van 't Belsj. ;14 mei * ''Naord-Amerika'': Bie 'n sjeetpartie in [[Buffalo]] ([[New York (staot)|NY]]), hoegswaorsjienelik mit e racistisch motief, kómme teen luuj óm.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/05/14/us/buffalo-ny-supermarket-multiple-shooting/index.html CNN.com - 10 people killed in a racially motivated mass shooting at a Buffalo supermarket, police say. The 18-year-old suspect is in custody]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Kalush Orchestra]] wintj veur de [[Oekraïne]] 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje ''Stefania''. ;13 mei * ''Midde-Oeste'': Sjeik [[Chalifa bin-Zajed an-Nahjan]], emir van [[Abu Dhabi (emiraat)|Abu Dhabi]] en presidentj van de [[Vereinigde Arabische Emirate]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6200575/sjeik-verenigde-arabische-emiraten-khalifa-bin-zayed-al-nahyan-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Sjeik Verenigde Arabische Emiraten Khalifa Bin Zayed Al Nahyan (73) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Sjpaanse operazangeres [[Teresa Berganza]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428711-spaanse-operazangeres-teresa-berganza-89-overleden NOS - Spaanse operazangeres Teresa Berganza (89) overleden]</ref> ;12 mei * ''Belsj'': [[Wouter Beke]] sjtop es veurzitter van de [[CD&V]]. De partie is ónger zie veurzittersjap ummer wiejer in de peilinge weggezak. * ''Weitesjap'': De [[NASA]] publiceert de ierste foto van [[Sagittarius A*]], 't [[zjwart laok]] in 't centrum van de [[Milkwaeg]].<ref>[https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/images/sagittarius-a-nasa-telescopes-support-event-horizon-telescope-in-studying-milky-ways.html NASA - Sagittarius A*: NASA Telescopes Support Event Horizon Telescope in Studying Milky Way's Black Hole]</ref> ;11 mei * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Jeroen Brouwers]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.atlascontact.nl/2022/05/11/jeroen-brouwers-is-overleden/ Uitgeverij Atlas Contact - Jeroen Brouwers overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Henk Groot]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2428333-oud-international-henk-groot-84-overleden-kopsterke-spits-van-ajax-en-feyenoord NOS.nl - Oud-international Henk Groot (84) overleden, kopsterke spits van Ajax én Feyenoord]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 36e kier kampión voetbal van Nederlandj door mit 5-0 van [[sc Heerenveen]] te winne. ;9 mei * ''Sjport'': De Congolees-Nederlandse voetballer [[Jody Lukoki]] sjtörf op 29-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6199668/voormalig-eredivisie-speler-jody-lukoki-op-29-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Voormalig Eredivisie-speler Jody Lukoki op 29-jarige leeftijd overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;6 mei * ''Belsj Limburg'': In [[Tóngere]] begintj 't percès róndj de maord op maffiabaos [[Silvio Aquino]]. Vief verdachte sjtaon terech, eine veur d'n opdrach tot, veer veur 't oetveure van de maord.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20220427_95241465 Het Belang van Limburg - LIVE. Volg hier het assisenproces over de moord op Silvio Aquino]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': Lokaal verkezinge in gans 't landj en regioparlemèntsverkezinge in [[Naord-Ierlandj]]. De [[Conservatieve Partie (Vereinig Keuninkriek)|Conservatieve Partie]] van premier [[Boris Johnson]] verluus sjterk, dewiel in Naord-Ierlandj de Iers-nationalistische partie [[Sinn Féin]] de groetste weurt. ;5 mei * ''Sjport'': De Nederlandse fietsrenner [[Harm Ottenbros]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2427598-oud-wereldkampioen-wielrennen-harm-ottenbros-78-overleden NOS.nl - Oud-wereldkampioen wielrennen Harm Ottenbros (78) overleden]</ref> ;4 mei * ''Weitesjap'': Op [[Mars (planeet)|Mars]] weurt 'ne [[eerdsjok|Marssjóddel]] van 5 op de MM-sjaol gemaete. Dit is óngevaer de zjwaorste sjok dae op de planeet meugelik is.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/nasa-s-insight-records-monster-quake-on-mars NASA - NASA’s InSight Records Monster Quake on Mars]</ref> ===april=== * ''Afrika'': In de [[Zuud-Afrika]]anse provincie [[KwaZoeloe-Natal]] vènje zjwaor euversjtruiminge plaats, die aan hóngerde luuj 't laeve koste. ;30 april * ''Economie'', ''Sjport'': De bekèndje voetbalzaakwaornummer [[Mino Raiola]] sjtörf op 54-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/30-04-2022/mino-raiola-morto-procuratore-440223652586.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Mino Raiola, aveva 54 anni: l'annuncio sui social da parte della famiglia]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse countryzengeres [[Naomi Judd]] sjtörf op 76-jäörige laeftied, waorsjienelik door zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6198193/bekende-amerikaanse-countryzangeres-naomi-judd-76-overleden.html Nu.nl - Bekende Amerikaanse countryzangeres Naomi Judd (76) overleden]</ref> ;27 april * ''Oes-Europa'': [[Róslandj]] sjtop mit de lievering van [[aerdgaas]] aan [[Pole]] en [[Bulgarieë]]. ;26 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje synthesizersjpaeler [[Klaus Schulze]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/in-memoriam-elektronica-pionier-klaus-schulze-1947-2022/ OOR.nl - De vliegende klank­tapijten van Klaus Schulze]</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis en zenger [[Henny Vrienten]], veural bekèndj van [[Doe Maar]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6197166/doe-maar-zanger-en-componist-henny-vrienten-73-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Doe Maar-zanger en componist Henny Vrienten (73) overleden]</ref> * ''Oes-Azië'': De Japanse [[Kane Tanaka]], d'n audste minsj van de waereld en d'n op ein nao audste minsj dae oets haet gelaef, sjörf op 119-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6197105/een-na-oudste-mens-ooit-op-119-jarige-leeftijd-overleden-in-japan.html Nu.nl - Een-na-oudste mens ooit op 119-jarige leeftijd overleden in Japan]</ref> * ''Economie'': [[Elon Musk]] köp [[Twitter]] veur 44 miljón dollar.<ref>[https://www.bbc.com/news/business-61222470 BBC News - Elon Musk strikes deal to buy Twitter for $44bn]</ref> ;24 april * ''Frankriek'': Bie de twiede runj van de presidentsverkezinge wintj de rechs-liberalen [[Émanulle Macron]] mit 58,55% óm 41,45% van zien extreemrechse oetdaagster [[Marine Le Pen]]. * ''Zuudoes-Europa'': Bie verkezinge in [[Sjlovenië]] weurt de nuuj linkse partie [[Svoboda (partie)|Svoboda]] de groetste en versjleit daomit de regerende rechs-populistische [[SDS]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2426409-nieuwe-groene-partij-lijkt-de-grootste-bij-sloveense-verkiezingen NOS.nl - Nieuwe groene partij lijkt de grootste bij Sloveense verkiezingen]</ref> * ''Sjport'': [[Remco Evenepoel]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de mansluuj; [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing NPO 1</ref> ;23 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger [[Arno Hintjes]] sjtörf op 72-jäörige laeftied aan alvleisklierkanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220423_95435808 De Standaard - Arno Hintjens overleden na lange strijd tegen kanker]</ref> ;22 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse popmuzikantj [[Jan Rot]], veural bekèndj óm zien Nederlandstalige hertalinge van angerstalige leedjes, sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://twitter.com/janrot/status/1517481968555986944 Twitter - Doedsberich op 't account van Jan Rot]</ref> ;20 april * ''Sjport'': [[Dylan Teuns]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. ;18 april * ''Oes-Europa'': In 't oeste van de [[Oekraïne]] begintj e nuuj Róssisch offensief. Me nump aan det de Rósse zich noe op det deil van 't landj gaon concentrere. * ''Kóns en cultuur'': De Britse componis [[Harrison Birtwistle]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425625-eigenzinnige-componist-van-moderne-muziek-harrison-birtwistle-overleden NOS.nl - Eigenzinnige componist van moderne muziek Harrison Birtwistle overleden]</ref> * ''Sjport'': [[AA Gent]] pak de [[Croky Cup|baeker van 't Belsj]] door [[RSC Anderlecht]] nao penanties te kloppe.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220418_95713516 De Standaard - AA Gent wint Beker van België na penalty’s]</ref> * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak de [[KNVB-beker (vrouwlui)|KNVB-baeker bie de vrouwluuj]] door mit 2-1 van [[PSV]] te winne.<ref>[https://nos.nl/artikel/2425606-ajax-vrouwen-pakken-knvb-beker-wel-door-psv-te-verslaan NOS.nl - Ajax-vrouwen pakken KNVB-beker wél door PSV te verslaan]</ref> ;17 april * ''Sjport'': [[Dylan van Baarle]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> * ''Sjport'': [[PSV]] pak de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker bie de mansluuj]] door mit 2-1 van [[AFC Ajax]] te winne. ;16 april * ''Sjport'': D'n Oes-Duutsje voetballer [[Joachim Streich]] sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6195622/gerd-muller-van-het-oosten-joachim-streich-op-71-jarige-leeftijd-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - 'Gerd Müller van het Oosten' Joachim Streich op 71-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Elisa Longo Borghini]] wintj [[Paries-Roubaix]] bie de vrouwluuj. ;14 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch kreegssjeep de Moskva vergeit door 'ne brandj, dae door de Oekraïne es aanval weurt opgeëis. * ''Nederlandj'': De Nederlandse zjuris [[Alex Brenninkmeijer]], nationalen ombudsman van 2005 bis 2014, sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6195298/oud-ombudsman-alex-brenninkmeijer-overleden-op-zeventigjarige-leeftijd.html Nu.nl - Oud-ombudsman Alex Brenninkmeijer overleden op zeventigjarige leeftijd]</ref> ;13 april * ''Sjport'': [[Magnus Sheffield]] wintj de [[Braobentse Piel]] bie de mansluuj, en [[Demi Vollering]] bie de vrouwluuj. ;12 april * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] treujt trök es fractieveurzitter vaan de [[PvdA]]. ;10 april * ''Nederlands Limbörg'': 'n Zeukaksie nao de vermisde [[Marjo Winkens]] in 'ne bösj in [[Ulesjtraote]] haet nieks opgeleverd.<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20220410_94829466 De Limburger - Nieuwe zoekactie naar Marjo Winkens in bos bij Ulestraten levert weer niets op]</ref> * ''Sjport'': [[Michał Kwiatkowski]] wintj d'n [[Amstel Gold Race]] bie de mansluuj, en [[Marta Cavalli]] wintj bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': [[Abdi Nageeye]] wintj es ierste Nederlanjer de [[marathon van Rotterdam]] bie de mansluuj in e Nederlands record van 2:04:55.<ref>[https://nos.nl/artikel/2424593-abdi-nageeye-wint-als-eerste-nederlandse-man-de-marathon-van-rotterdam NOS.nl - Abdi Nageeye wint als eerste Nederlandse man de marathon van Rotterdam]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje componis [[Philippe Boesmans]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220411_94941352 De Standaard - Componist Philippe Boesmans overleden]</ref> ;8 april * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger vilt de sjtatie van [[Kramatorsk]] aan, wo zoeget veerdoezendj börgersj sjtaon te wachte op evacuatie. ;7 april * ''Oes-Europa, Waereldwied'': [[Róslandj]] weurt nao 'n sjtumming van de plenair vergaojering oet de [[VN-minsjerechteraod]] gezat. Rae daoveur is 't groetsjaolig geweld taege börgers in de Oekraïne.<ref>[https://news.un.org/en/story/2022/04/1115782 UN.org - UN General Assembly votes to suspend Russia from the Human Rights Council]</ref> ;6 april * ''Kóns en cultuur'': De Belzje actries [[Reinhilde Decleir]] sjtörf op 73 door [[euthanasie]] nao kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220406_97175761 De Standaard - Actrice Reinhilde Decleir (73) overleden]</ref> * ''Oes-Europa'': De Róssischen ultranationalistische politicus [[Vladimir Zjirinovski]] sjtörf op 75-jäörige laeftied, dènkelik aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2424127-ultra-nationalistische-russische-clown-en-nar-vladimir-zjrinovski-overleden NOS.nl - Ultra-nationalistische Russische 'clown en nar' Vladimir Zjrinovski overleden]</ref> ;3 april * ''Oes-Europa'': In [[Boetsja]], 'n veursjtad van [[Kiev]], waere teentalle tot hónderde lieke aangetroffe. Volges de börgemeister van die sjtad en de Oekraïense regering geit 't óm de lichame van börgers en woorte ze vermoord door Róssische troepe of Tsjetsjeense huurlinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/04/03/europe/bucha-ukraine-civilian-deaths-intl/index.html CNN - Bodies of 'executed people' strewn across street in Bucha as Ukraine accuses Russia of war crimes]</ref><ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/wereld-reageert-geschokt-op-burgerdoden-in-boetsja~bd177de5/?fbclid=IwAR3eN3skc7LEJT-X20P2ZZp4OoSBxockg8OtsQa7Qy3C7-eGgjv8Mb1kU_0 Trouw - Wereld reageert geschokt op burgerdoden in Boetsja]</ref> * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj de [[Runj van Vlaondere]] bie de mansluuj, en [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;1 april * ''Sjport'': In [[Doha]] weurt geloot veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK hierevoetbal]] van later dit jaor. [[Nederlands hierevoetbalèlftal|Nederlandj]] kump in poule A mit [[Qatarees hierevoetbalèlftal|Qatar]], [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] en [[Ecuadoraons hierevoetbalèlftal|Ecuador]]; [[Belsj hierevoetbalèlftal|'t Belsj]] is mit [[Kroatisch hierevoetbalèlftal|Kroatië]], [[Marokkaons hierevoetbalèlftal|Marokko]] en [[Canadees hierevoetbalèlftal|Canada]] in poule F ingedeild.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6192806/oranje-treft-gastland-qatar-senegal-en-ecuador-in-groepsfase-wk.html Nu.nl - Oranje treft gastland Qatar, Senegal en Ecuador in groepsfase WK]</ref> * ''Nederlandj, Natuur en milieu'': In [[Mestreech]] weurt 't neet wermer es 1,8°C. Heimèt weurt e nationaol kawrecord veur dezen daag gebroke - allewijl 'n zeldzaomheid.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192844/laagste-maximumtemperatuur-op-1-april-in-nederland-ooit-gemeten-in-maastricht.html Nu.nl - Laagste maximumtemperatuur op 1 april in Nederland ooit gemeten in Maastricht]</ref> ===miert=== ;31 miert * ''Nederlands Limburg'': Bie [[Hèrkebósj]] weurt 't groetste illegaal segrèttefebrik oets gevónge. In 't febrik waor zoeget 150 ton toebak, allezelaeve besjtump veur de Britse merret.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6192575/grootste-illegale-sigarettenfabriek-ooit-bij-toeval-opgerold-in-limburg.html Nu.nl - Grootste illegale sigarettenfabriek ooit bij toeval opgerold in Limburg]</ref> ;29 miert * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Miguel Van Damme]] sjtörf op 28-jäörige laeftied aan de [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220329_92447525 De Standaard - Voetballer Miguel Van Damme verliest jarenlange strijd tegen leukemie]</ref> ;28 miert * ''Oes-Europa'': 't Oekraïens laeger pak [[Irpin]], 'n veursjtad van [[Kiev]], van de Rósse trök. ;27 miert * ''Sjport'': D'n Eritreeër [[Biniam Girmay]] wintj es iersten Afrikaan oets [[Gent-Wevelgem]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220327_95386918 De Standaard - Eritreeër Girmay sprint naar historische zege in Gent-Wevelgem]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 94e [[Academy Awards]] wintj ''[[CODA]]'' de pries veur de bèste film, dewiel ''[[Dune (film, 2021)|Dune]]'' mit de mieste prieze (zès) geit loupe. [[Will Smith]] en [[Jessica Chastain]] winne d'n Oscar veur respectievelik bèsten acteur en bèste actries.<ref>[https://www.nu.nl/film/6191804/coda-wint-oscar-voor-beste-film-dune-grote-winnaar-met-zes-prijzen.html Nu.nl - CODA wint Oscar voor beste film, Dune grote winnaar met zes prijzen]</ref> ;25 miert * ''Midde-Oeste'': In [[Djedda]] ([[Saoedi-Arabië]]), kortbie de plaats wo twie daag later 'ne [[Formule 1]]-race mót kómme, weurt 'nen aanslaag geplaeg op 'n oliedepot. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen drummer [[Taylor Hawkins]] ([[Foo Fighters]]) sjtörf op 50-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/foo-fighters-drummer-taylor-hawkins-50-overleden/ OOR - Foo Fighters-drummer Taylor Hawkins (50) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaanse wiskónjige [[Dennis Sullivan]] krieg d'n [[Abelpries]] toegekèndj óm zie werk in de [[topologie]]. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soapactries [[Katryn Hays]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://tvline.com/2022/04/08/kathryn-hays-as-the-world-turns-kim-obituary-dead-age-87/ TV Line - ATWT Vet Kathryn Hays Dead at 87]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse bassis [[Bert Ruiter]] ([[Focus (band)|Focus]], [[Earth & Fire]]) sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6191310/bassist-bert-ruiter-75-van-earth-fire-en-focus-overleden.html Nu.nl - Bassist Bert Ruiter (75) van Earth & Fire en Focus overleden]</ref> ;23 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': De Amerikaanse politica [[Madeleine Albright]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2022/03/23/politics/madeleine-albright-obituary/index.html CNN - Madeleine Albright, first female US secretary of state, dies]</ref> ;21 miert * ''Oes-Azië'': Bie [[Wuzhou]] (provincie [[Guangxi]], [[China]]) sjtort e vleegtuug denaer. Waorsjienelik zeen alle 132 inzittende ómgekómme.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6190515/passagiersvliegtuig-met-132-inzittenden-neergestort-in-zuiden-van-china.html Nu.nl - Passagiersvliegtuig met 132 inzittenden neergestort in zuiden van China]</ref> * ''Weitesjap'': 't Aantal óntdèkde [[exoplaneet|exoplanete]] geit officieel de viefdoezendj veurbie.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/jpl/cosmic-milestone-nasa-confirms-5000-exoplanets NASA - Cosmic Milestone: NASA Confirms 5,000 Exoplanets]</ref> ;20 miert * ''Belsj'': In [[Strépy-Bracquegnies]], 'n deilgemeinte van [[La Louvière]], veurt 'nen automobilis in op 'n gróp carnavaliste. Zès luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.lesoir.be/431126/article/2022-03-20/wallonie-une-voiture-fonce-dans-une-foule-reunie-pour-le-carnaval-et-fait Le Soir - Wallonie: une voiture fonce dans une foule réunie pour le carnaval et fait plusieurs morts]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse meteoroloog en prizzentator [[Piet Paulusma]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6190450/weerman-piet-paulusma-op-65-jarige-leeftijd-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html?redirect=1 Nu.nl - Weerman Piet Paulusma op 65-jarige leeftijd overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;19 miert * ''Sjport'': De Sjloveen [[Matej Mohorič]] wintj [[Milaan-San Remo]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220319_95684311 De Standard - Mohoric is favorieten te snel af in Milaan-Sanremo]</ref> * ''Sjport, Belsj Limburg'': 'ne [[kickbokse|Kickboksmatch]] tösje de Nederlanjer [[Badr Hari]] en de Pool [[Arek Wrzosek]] weurt aafgebraoke es in 't pebliek 'n vechpartie oetbrik.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6190327/kickboksgevecht-tussen-hari-en-wrzosek-gestaakt-na-vechtpartijen-op-tribune.html Nu.nl - Kickboksgevecht tussen Hari en Wrzosek gestaakt na vechtpartijen op tribune]</ref> ;17 miert * ''Sjport'': De Nederlandse sjaatser [[Kjeld Nuis]] haolt 'n sjnelheid van 103 km/o. Hae is daomit d'n ierste minsj oets dae sjneller as 100 km/o sjaats.<ref>[https://nos.nl/artikel/2421556-nuis-doorbreekt-magische-grens-en-schaatst-met-103-km-u-een-wereldrecord NOS.nl - Nuis doorbreekt magische grens en schaatst met 103 km/u een wereldrecord]</ref> * ''Nederland(s Limburg)'': [[Thijs H.]], de maordenaer van drie luuj in [[D'n Haag]] en op de [[Broensemerhei]], weurt in hoeger beróp veroerdeild tot de hoeger sjtraof van 22 jaor mit [[tbs]]. Hae geit direk in [[cassatie]].<ref>[https://www.1limburg.nl/thijs-h-gaat-cassatie-tegen-22-jaar-celstraf?context=topstory 1Limburg - Thijs H. gaat in cassatie tegen 22 jaar celstraf]</ref> ;16 miert * ''Nederlandj'': Bie de verkezinge veur de gemeinteraod, mit 'n historisch lieg opkóms, winne de lokaal partieje hènjig. De mieste lenjelike partieje verleze; de [[PvdA]] is de oetzunjering. * ''Nederlandj'': Politicus [[Piet Bukman]] ([[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6189673/voormalig-tweede-kamervoorzitter-en-cda-coryfee-piet-bukman-88-overleden.html Nu.nl - Voormalig Tweede Kamervoorzitter en CDA-coryfee Piet Bukman (88) overleden]</ref> ;15 miert * ''(Oes-)Europa'': Róslandj sjtap formeel oet de [[Raod van Europa]]. Hiemit treujt 't [[Europees Verdraag van de Rechte van de Minsj]] in 't landj boete wirking. ;13 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj bombardeert 'ne laegerbasis kortbie [[Lviv]], in 't weste van de Oekraïne. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[William Hurt]] sjtörf op 71-jäörige laeftied aan de prostaatkanker.<ref>[https://www.nu.nl/film/6189176/oscarwinnende-acteur-william-hurt-71-overleden.html Nu.nl - Oscarwinnende acteur William Hurt (71) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj [[Paries-Nice]]. ;12 miert * ''Nederlandj/Oes-Europa'': De Russisch-orthodoxe kónkergatie van [[Amsterdam]] verklaort zich ónaafhenkelik van 't [[patriarchaat van Moskou]], veural óm de radicaal pro-kreegspraeke van patriarch [[Kirill van Moskou|Kirill]].<ref>[https://nos.nl/collectie/13888/artikel/2420909-russisch-orthodoxe-geestelijken-in-amsterdam-verlaten-kerk-van-moskou NOS.nl - Russisch-orthodoxe geestelijken in Amsterdam verlaten kerk van Moskou]</ref> ;9 miert * ''Oes-Europa'': In [[Marioepol]] weurt bie e bómbardemènt 'n kènjerkliniek verweus. ;5 miert * ''Oes-Europa'': Róslandj en de Oekraïne kómme 'ne waopesjtilsjtandj euverein veur 't belaegerd [[Marioepol]], meh dae weurt gesjónne door de Rósse. * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj [[Stade Bianche]] bie de mansluuj, en de Belzjin [[Lotte Kopecky]] wintj bie de vrouwluuj. ;4 miert * ''Oes-Europa'': Bie Róssische besjetinge vluug de [[kerncentraal]] van [[Zaporizjzja]] in brandj. * ''Zuud-Azië'': Bie 'ne zelfmaordaansjlaag in 'ne sjiïtische moskee in [[Pesjawar]] ([[Pakistan]]) kómme zeker 50 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6187573/tientallen-doden-na-zelfmoordaanslag-in-pakistaanse-moskee.html Nu.nl - Tientallen doden na zelfmoordaanslag in Pakistaanse moskee]</ref> * ''Oes-Europa'': 't Róssisch parlemènt nump 'n wèt aan die alle journalistiek die neet zaet wat de sjtaotspaersj veursjrief sjtraofbaar maak; de sjtraofe kanne tot 15 jaor oploupe. De lèste ónafhankelike media waere aafgesjlaote en westerse journaliste verplaatse zich massaal nao 't boetelandj.<ref>[https://nos.nl/artikel/2419855-internationale-journalisten-staken-activiteiten-in-rusland NOS.nl - Internationale journalisten staken activiteiten in Rusland]</ref> ;2 miert * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger pak de zujelike sjtad [[Cherson]], dewiel de bombardemènte op anger sjtei ummer haeviger waere. ===fibberwarie=== * ''Oes-Europa'': [[Kreeg i g'n Oekraïne|Crisis en kreeg]] tösje [[Róslandj]] en de [[Oekraïne]]. ;28 fibberwarie * ''Oes-Europa'' ** Aan de grens tösje de Oekraïne en [[Wit-Róslandj]] vènje óngerhanjelinge plaats. ** De Róssische lochmach veurt bómbardeminte oet op [[Kiëv]], [[Charkov]] en diverse anger sjtei. Hiebie waere ouch [[clusterbom|cluster]]- en [[vacuümbom]]me gebroek, die door 't [[verdraag van Genève]] zeen verboje. * ''Sjport'': De [[UEFA]] en [[FIFA]] sjorse 't [[Russisch hierevoetbalèlftal|Róssisch]] en [[Wit-Russisch hierevoetbalèlftal|Wit-Róssisch]] voetbalilftal zowie alle Europees nog actieve clubs oet die lenj. Barragematche veur 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal 2022|WK in Qatar]], die de Róssische hiere nog te sjpaele hauwe, waere gesjrap. Versjillende anger sjportorganisaties lagte al soortgelieke boycots op of zalle nog volge. * ''Nederlands Limburg'': Beej 'n carnavalsvering in [[Haors]] wirt 'r iemand doeëdgestaoke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6186857/dode-bij-steekpartij-in-limburgs-horst-carnavalsactiviteiten-stilgelegd.html Nu.nl - Dode bij steekpartij in Limburgs Horst, carnavalsactiviteiten stilgelegd]</ref> ;27 fibberwarie * ''Oes-Europa'': ** 'n Oestelik Róssisch offensief bereik [[Charkov]]. ** Poetin zèt nucleair einhede op sjerp. * ''Sjport'': [[Fabio Jakobsen]] pak [[Kuurne-Brussel-Kuurne]].<ref>Live-oetzenjing vtm</ref> ;26 fibberwarie * ''Sjport'': [[Annemiek van Vleuten]] wintj [[Ómloup Het Nieuwsblad]] bie de vrouwluuj, en [[Wout van Aert]] bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;25 fibberwarie * ''Oes-Europa'': 't Róssisch laeger bereik [[Kiev]], meh in de loup van d'n daag sjtok zienen opmarsj. ;24 fibberwarie * ''Oes-Europa'': Róslandj vilt de Oekraïne van alle kantj binne. ;22 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dichter [[Stijn De Paepe]] sjtörf op 43-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://www.demorgen.be/nieuws/stijn-de-paepe-de-mensendichter-die-al-lachend-de-waarheid-zei-is-overleden~b4a3394e/ De Morgen - Stijn De Paepe, de mensendichter die al lachend de waarheid zei, is overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Mark Lanegan]] sjtörf op 57-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/marklanegan/status/1496208436874428424 Aankunjiging op persoenelik Twitter-account]</ref> ;21 fibberwarie * ''Oes-Europa'': [[Rósland]]j erkintj, bie mónj van presidentj [[Vladimir Poetin]], de aafgesjeie rippeblieke [[Vouksrippebliek Donjetsk|Donjetsk]] en [[Vouksrippebliek Loehansk|Loehansk]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2418344-poetin-gaat-volksrepublieken-donetsk-en-loehansk-erkennen NOS.nl - Poetin gaat 'Volksrepublieken' Donetsk en Loehansk erkennen]</ref> Nog dezelfden aovendj sjik 't landj tróppe nao dit gebeed. * ''Nederlands Limburg'': De [[Limburgse Academie]] bringk e nuuj Limburgs waordebook oet in vief dialekte: 't Mestreechs, 't Remunjs, 't Valkebergs, 't Venloos en 't Zittesj.<ref>[https://www.1limburg.nl/nieuw-digitaal-limburgs-woordenboek-op-verzoek-van-amerikaan?context=topstory 1Limburg.nl - Nieuw digitaal Limburgs woordenboek op verzoek van Amerikaan]</ref> ;20 fibberwarie * ''Sjport'': De Olympische Wintersjpaele in Peking loupe aaf. Nederlandj ènjig es zèsde mit ach kier goud, vief kier zilver en eine kier bróns, 't Belsj is mit ein gouwe en ein brónze medalje 21e.<ref>[https://www.nu.nl/olympische-spelen/6181305/bekijk-de-olympische-medaillespiegel-met-nederland-op-plek-zes.html Nu.nl - Bekijk de olympische medaillespiegel met Nederland op plek zes]</ref> * ''Afrika'': De [[Groete Renaissancedam]] (''Tālāqu Hidāsē Gidib'') in [[Ethiopië]] weurt in gebroek gesjtèld. Nao wiejeren oetboew mót dit de sjterkste [[waterkrach]]centraal van Afrika waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220221_96759589 De Standaard - Grootste stuwdam van Afrika wekt eerste elektriciteit op]</ref> ;19 fibberwarie * ''Sjport'': De Belsj [[Bart Swings]] pak de gouwe medaje in de [[massastart (sjaatse)|massasjtart]] bie 't sjaatse. Hae pak daomit 't ierste goud veur Belsj op de Wintersjpaele saer 1948.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220219_92587336 De Standaard - Eén tegen allen, maar Swings pakt goud]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockzenger [[Gary Brooker]] ([[Procol Harum]]) sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6185678/procol-harum-zanger-gary-brooker-76-overleden.html Nu.nl - Procol Harum-zanger Gary Brooker (76) overleden]</ref> ;15 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': Bie euversjtruiminge en pratsjlawines in [[Petrópolis]] ([[Rio de Janeiro (staot)|RJ]], [[Brazilië]]) koume 152 luuj óm. ;12 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Kimberley Bos]] weurt derde bie 't [[skeleton]]. Ze is de ierste Nederlandse mit 'n Olympische medaje in dae sjport en de twiede mit 'n Olympische medaje boeten 't sjaatse. ;11 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse [[Suzanne Schulting]] haolt de gouwe medaje op de 1000 meter [[shorttrack]]. De Belzjin [[Hanne Desmet]] weurt derde en pak daomit de ierste Belzje medaje in dae sjport. ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Ian McDonald]] sjtörf op 75-jäörige laeftied. ;8 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De pelitie óntruump de [[Sjtarrebósj]] bie [[Bor]], wo miljeuactiviste zich aan de buim hawue geketteld. De bósj weurt gekap veur oetbreiing van 't [[NedCar]]-febrik.<ref>[https://nos.nl/index.php/artikel/2416378-sterrebos-volledig-ontruimd-acht-actievoerders-aangehouden NOS.nl - Sterrebos volledig ontruimd, acht actievoerders aangehouden]</ref> * ''Weitesjap'': De Franse viroloog [[Luc Montagnier]] ([[Nobelpries]] in de Genaeskónde 2008) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220210_96387566 De Standaard - Ontdekker van aidsvirus Luc Montagnier overleden]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': [[Ireen Wüst]] prolongeert häören Olympischen titel op de 1.500 maeter sjaatse en weurt daomit de ierste sjaatsster die op vief achtereinkómmende Sjpaele 'n medaje haolt. ;6 fibberwarie * ''Sjport'': [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] wintj d'n [[Africa Cup]] door in de finaal nao penanties (4-2) te winne van [[Egyptisch hierevoetbalèlftal|Egypte]].<ref>Live-oetzenjing [[ESPN]]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[George Crumb]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/mensen/george-crumb-1929-2022-componist-van-grote-muziek-voor-kleine-bezetting~be466b6d/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free De Volkskrant - George Crumb (1929-2022), componist van grote muziek voor kleine bezetting]</ref> ;4 fibberwarie * ''Sjport'': In [[Peking]] beginne de [[Olympische Speule|Olympische Wintjersjpaele]]. Peking weurt de ierste sjtad die zoewaal de Zomer- es de Wintjersjpaele hilt. ===jannewarie=== * ''Centraal-Azië'': In [[Kazachstan]] vènje massaproteste plaats nao de verhoeging van de [[lpg]]-pries. Presidentj [[Kassim-Zjomart Tokajev]] óntsjleit zien regering, meh duujt de proteste mit geweld de kop in. ;30 jannewarie * ''Sjport'': [[Rafael Nadal]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor mit vief sets (2-6, 6-7 (5), 6-4, 6-4, 7-5) te winne van [[Daniil Medvedev]]. 't Is Nadal zienen 21e Grand Slam-titel; hae is daomit noe allein recordhawwer. ;29 jannewarie * ''Sjport'': [[Ashleigh Barty]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] door in twie sets (6-3, 7-6 (2)) van [[Danielle Collins]]. ;28 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': Jos B. weurt in hoeger beroop tot 15 jaor gevangenis veroerdeild veur de maord op [[Nicky Verstappen]]. Zienen avvekaat deit weite in [[cassatie]] te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6180765/jos-b-krijgt-16-jaar-cel-voor-doden-misbruiken-en-ontvoeren-van-nicky-verstappen.html Nu.nl - Jos B. krijgt 16 jaar cel voor doden, misbruiken en ontvoeren van Nicky Verstappen]</ref> ;27 jannewarie * ''Nederlandj'': De Nederlands-Limbörgsen avvekaot [[Max Moszkowicz sr.]] störf op 95-jaorege leeftied.<ref>[https://www.telegraaf.nl/nieuws/960668367/max-moszkowicz-95-overleden De Telegraaf - Max Moszkowicz (95) overleden]</ref> ;25 jannewarie * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Jansen]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van dementie.<ref>[https://www.feyenoord.nl/nieuws/nieuwsoverzicht/wim-jansen-overleden-250122 Feyenoord.nl - Clubicoon Wim Jansen (75) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Gert Schutte]] ([[GPV]]) sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6180237/oud-leider-van-christelijke-partij-gpv-gert-schutte-82-overleden.html Nu.nl - Oud-leider van christelijke partij GPV Gert Schutte (82) overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Belsj'': 'n Groete demonstratie taegen 't COVID-beleid van de Belzje regering löp oet op 'n gewelddaojige confrontatie mit de pelitie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220123_94918368 De Standaard - Uit de hand gelopen coronabetoging: relschoppers gooien hekken op politie, 70-tal mensen opgepakt]</ref> ;22 jannewarie * ''Oes-Azië'': De [[Vietnam]]ese geiselike [[Thích Nhất Hạnh]], bekèndj as de 'vajer van de [[mindfulness]], sjtörf op 95-jäörige laeftied. ;20 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[samba]]zengeres [[Elsa Soares]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/koningin-van-de-samba-elza-soares-91-overleden/ OOR.nl - 'Koningin van de samba' Elza Soares (91) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockzenger [[Meat Loaf]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://deadline.com/2022/01/meat-loaf-dead-bat-out-of-hell-rocky-horror-picture-show-1234917056/ Deadline - Meat Loaf Dies: ‘Bat Out Of Hell’ Singer & ‘Rocky Horror Picture Show’ Actor Was 74]</ref> ;16 jannewarie * ''Afrika'': De [[Mali]]nese politicus [[Ibrahim Boubacar Keita]], presidentj van 2013 bis 2020, sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2022/1/16/ousted-mali-president-ibrahim-boubacar-keita-dies Al Jazeera - Former Mali President Ibrahim Boubacar Keita dies aged 76]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlands Limburg'': In diverse Zuid- en Midde-Limbörgse gemeintes goon horeca en cultuur tege de COVID-veursjrifte in ope, zoonder tot hei-op weurt gecontroleerd. ;14 jannewarie * ''Natuur en milieu, Oceanië'': De vulkaan [[Hunga Tonga]] in [[Tonga]] bersj oet. Veural de drop volgenden [[tsunami]] maak väöl sjaoj; 't sjókfróntj weurt euver de ganse waereld gemaete.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20220116_93782468 De Standaard - Aanzienlijke schade in Tonga na onderzeese vulkaanuitbarsting, luchtdrukschommeling tot in België merkbaar]</ref><ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6178496/gevolgen-enorme-vulkaanuitbarsting-tonga-ook-in-nederland-waarneembaar.html Nu.nl - Gevolgen enorme vulkaanuitbarsting Tonga ook in Nederland waarneembaar]</ref> ;12 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse zengeres [[Ronnie Spector]] (bekèndj van [[The Ronettes]]) sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://apnews.com/article/entertainment-music-arts-and-entertainment-phil-spector-ronnie-spector-84c905db02a01ffa43a6052c3ce66920?utm_medium=AP&utm_campaign=SocialFlow&utm_source=Twitter AP News - Ronnie Spector, ’60s icon who sang ‘Be My Baby,’ dies at 78]</ref> ;10 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte IV]] weurt beëidig. ;7 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De [[Bahama's|Bahamaansen]] acteur [[Sidney Poitier]] sjtörf op 94-jäörige laeftied. ;1 jannewarie * ''Economie'': D'n Italiaansen óngernummer [[Carlisto Tanzi]], bekèndj óm 't [[Parmalat]]-sjendal, sjtörf op 83-jäörige laeftied. ==2021== ===december=== ;31 december * ''Belsj'': Bie 'n explosie in [[Turnhout]] vilt e geboew in. Veer luuj kómme hiebie óm.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_92956434 De Standaard - Laatste vermiste bewoner geborgen na gasexplosie]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Betty White]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. ;30 december * ''Belsj Limburg'': [[Veerle Heeren]] weurt veur zès maondj gesjors es börgemeisterse van [[Sintruin]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211230_93615594 De Standaard - Bart Somers schorst Veerle Heeren als burgemeester]</ref> ;29 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever en dichter [[Bart Plouvier]] störf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211231_93458203 De Standaard - Schrijver en dichter Bart Plouvier overleden]</ref> ;26 december * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse bisjop [[Desmond Tutu]], bekèndj óm ziene sjtried taege de Apartheid, sjtörf op 90-jäörige laeftied. * ''Zuud-Europa'': De Griekse politicus [[Karolos Papoulias]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. ;25 december * ''Weitesjap'': Nao jaore van oetsjtèl weurt de [[James Webb-ruimtetelescoop|James Webbtillescoop]] gelanceerd. * ''Natuur en milieu, Afrika/Zuud-Europa'': De oetbersting van de [[Cumbre Vieja]] op [[La Palma]] weurt veur beènjig verklaord. ;23 december * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever [[Bernald Dewulf]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan [[neurogeen claudicatio]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211223_95588261 De Standaard - Dichter en columnist Bernard Dewulf is overleden]</ref> ;22 december * ''Belsj'': [[Steve Bakelmans]] weurt veroerdeild tot 'n laeveslang gevangenissjtraof veur de verkrachting en maord op Julie Van Espen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211222_93566858 De Standaard - Steve Bakelmans krijgt levenslang: ‘Hij is een psychopaat’]</ref> ;20 december * ''Sjport'': De Nederlandse marathonsjaatser [[Reinier Paping]], winner van bezunger zjwaoren [[Èlfsteidetoch]] van 1963, sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2410310-schaatslegende-paping-90-overleden-winnaar-zwaarste-tocht-der-tochten NOS - Schaatslegende Paping (90) overleden, winnaar zwaarste tocht der tochten]</ref> ;19 december * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Ed van Thijn]] ([[PvdA]]) sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6174063/voormalig-burgemeester-van-amsterdam-en-pvda-coryfee-ed-van-thijn-87-overleden.html Nu.nl - Voormalig burgemeester van Amsterdam en PvdA-coryfee Ed van Thijn (87) overleden]</ref> * ''Zuud-Amerika'': De presidentsverkezinge in [[Chili]] waere gewonne door [[Gabriel Boric]], de kandidaat van 't links blok. Hae versjleit mit 55,87% van de sjtumme ziene rechspopulistischen taegekandidaat [[José Antonio Kast]]. ;18 december * ''Nederlandj'': Veuroetloupendj op de versjpreiing van de zoegenaamden [[omikronvariantj]] lègk de Nederlandse regering obbenuujs 'nen helle lockdown op. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Limbörgse filmmaeker [[Henk van der Linden]] sjtörf op 96-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://www.1limburg.nl/kinderfilmmaker-henk-van-der-linden-96-overleden?context=topstory 1Limburg - Kinderfilmmaker Henk van der Linden (96) overleden]</ref> ;17 december * ''Politiek, Duutsjlandj'': De leje van de [[CDU]] keze [[Friedrich Merz]] tot opvolger van d'n opgesjtapden Armin Latschet.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/merz-wird-cdu-vorsitzender-comeback-im-dritten-anlauf-17690089.html Frankfurter Allgemeine - Merz wird CDU-Vorsitzender: Comeback im dritten Anlauf]</ref> ;15 december * ''Weitesjap, Kóns en cultuur'': De Amerikaanse sjriefster en theoretica [[bell hooks]] (pseudoniem van Gloria Watkins) sjtörf op 69-jäörige laeftied. ;13 december * ''Kóns en cultuur'': [[Arnon Grunberg]] krieg de [[P.C. Hooftpries]] veur proza toegekèndj.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6173026/pc-hooft-prijs-voor-proza-gaat-naar-arnon-grunberg.html Nu.nl - P.C. Hooft-prijs voor proza gaat naar Arnon Grunberg]</ref> * ''Nederlandj'': 'n Coalitie van [[VVD]], [[CDA]], [[D66]] en [[ChristenUnie]] kump nao neuge maondj mit e regeerakkoord. Dit zouw de waeg mótte vriemake veur e veerde kabinèt-Rutte. ;12 december * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Groete Pries van [[Abu Dhabi]] en weurt daomit es ierste Nederlenjer waereldkampión [[Formule 1]]. ;10 december * ''Natuur en milieu'': [[Tornado]]'s zörge in 't oeste van de Vereinigde Sjtaote veur tientalle (meugelik zelfs mie es hóngerd) doeje en enorm materieel sjaoj. ;8 december * ''Duutsjlandj'': [[Olaf Scholz]] weurt verkoze tot [[Lies van kanselere van Duutsland|bóndjskanseleer]] van [[Duutsjlandj]]. Hiemit kump nao zèsteen jaor 'n èndj aan 't kanseleersjap van [[Angela Merkel]]. ;5 december * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Bob Dole]], dae in 1996 de verlezende presidentskandidaat waor, sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/12/05/politics/bob-dole-dies/index.html CNN.com - Bob Dole, giant of the Senate and 1996 Republican presidential nominee, dies]</ref> ;3 december * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Horst Eckel]], de lèste laevende sjpaeler van 't [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|kampiónsilftal]] van [[1954]], sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/horst-eckel-mit-89-jahren-gestorben-letzter-wm-held-von-1954-17665325.html Frankfurter Allgemeine - Der letzte Weltmeister von 1954 ist tot]</ref> ;1 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen avant-gardecomponis [[Alvin Lucier]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/obituaries/2021/12/01/alvin-lucier-composer-dead/ Washington Post - Alvin Lucier, seminal avant-garde composer, dies at 90]</ref> ===november=== ;30 november * ''Naord-Amerika'': [[Barbados]], tot noe toe e keuninkriek in 't [[Gemeinebès van Naties]], weurt 'n rippubliek. ;29 november * ''Economie'': [[Jack Dorsey]], bedènker en oprichter van [[Twitter]], sjtop es baas van 't bedrief. Hae weurt opgevolg door [[Parag Agrawal]]. ;28 november * ''Sjport'': De Britse coureur en Formule 1-baas [[Frank Williams]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6170219/formule-1-icoon-en-oud-teambaas-frank-williams-79-overleden.html Nu.nl - Formule 1-icoon en oud-teambaas Frank Williams (79) overleden]</ref> ;26 november * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en tekssjriever [[Stephen Sondheim]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/1b67836f-f870-451d-9bde-c7ef4eba5afa/musicalcomponist-stephen-sondheim-91-overleden NPO Radio 4 - Musicalcomponist Stephen Sondheim (91) overleden]</ref> ;23 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetbaltrainer [[Simon Kistemaker]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6168493/excentrieke-oud-voetbaltrainer-simon-kistemaker-81-overleden.html Nu.nl - Excentrieke oud-voetbaltrainer Simon Kistemaker (81) overleden]</ref> ;19 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] geit es ierste Europees landj [[vaccinatie]] taege [[COVID-19]] verplichte. Ouch weurt de 'lockdown' veur alle börgers van krach. * ''Nederlandj'': 'n Neet-aangemelde demonstratie taege 't COVID-beleid van de regering in [[Rotterdam]] löp compleet oet de handj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6168803/agenten-schoten-mogelijk-uit-noodweer-bij-rellen-in-rotterdam.html Nu.nl - Agenten schoten mogelijk uit noodweer bij rellen in Rotterdam]</ref> ;18 november * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse jazztrompettis [[Ack van Rooyen]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6168603/wereldwijd-geroemde-haagse-trompettist-ack-van-rooyen-91-overleden.html NU.nl - Wereldwijd geroemde Haagse trompettist Ack van Rooyen (91) overleden]</ref> ;15 november * ''Oesteriek'': [[Oesteriek]] lègk neet-gevaccineerde börgers quarantainemaotraegele op, die (veuriers) neet veur gevaccineerde gelde. ;13 november * ''Natuur en milieu'': De [[VN]]-klimaattop in [[Glasgow]] kump tot 'n èndj. Wat weurt aafgesjpraoke is neet genóg óm 't doel van maximaal 1,5 graod opwerming te haole; wel waere aafsjprake gemaak óm 't gebroek van fossiel brensjtoffe aaf te boewe. ;12 november * ''Kóns en cultuur, Nederlands-Limburg'': D'r Nederlandsj-Limburgsje zenger, cultuuróngernummer en nachbörgemeester va Heële [[Lex Nelissen]] sjtörf op 72-jöarige leëftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/lex-nelissen-op-72-jarige-leeftijd-overleden?context=topstory 1Limburg - Lex Nelissen op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> ;11 november * ''Afrika'': De Zuud-Afrikaanse politicus [[F.W. de Klerk]], [[Nobelpries]]winner en tösje 1989 en 1994 presidentj van 't landj, sjtörf op 85-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6167185/laatste-president-van-zuid-afrika-onder-apartheid-de-klerk-85-overleden.html Nu.nl - Laatste president van Zuid-Afrika onder apartheid De Klerk (85) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Rinus Bennaars]] sjtörf op 90-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6167272/oud-international-en-feyenoord-aanvaller-bennaars-90-overleden.html Nu.nl - Oud-international en Feyenoord-aanvaller Bennaars (90) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Graeme Edge]], bekèndj van [[Moody Blues]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/nov/11/moody-blues-drummer-graeme-edge-dies-aged-80 The Guardian - Moody Blues drummer Graeme Edge dies aged 80]</ref> ;7 november * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Bas van der Vlies]] ([[SGP]]) sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2404830-oud-sgp-leider-bas-van-der-vlies-79-overleden NOS.nl - Oud-SGP-leider Bas van der Vlies (79) overleden]</ref> ;6 november * ''Kóns en cultuur'': Terence Wilson, baeter bekèndj es Astro, ex-bandjlid van [[UB40]], sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/UB40/status/1457085875209359368 UB40 op Twitter]</ref> ;5 november * ''Vereinigde Sjtaote'': Bie e konzaer van rapper [[Travis Scott]] in [[Houston]] kómme zaeker ach luuj óm in e gedrangs.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/11/06/us/houston-astroworld-festival/index.html CNN.com - At least 8 dead and many injured after crowd surge at Travis Scott's Astroworld Festival in Houston, officials say]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse [[sertanejo]]-zengeres [[Marilia Mendoça]] kump op 26-jäörige laeftied óm bie 'ne vleegtuugcrash.<ref>[https://g1.globo.com/mg/vales-mg/noticia/2021/11/05/marilia-mendonca-morre-em-acidente-aereo-em-minas-gerais-o-que-se-sabe-ate-agora.ghtml Globo.com - Marília Mendonça morre em acidente aéreo em Minas Gerais: o que se sabe até agora]</ref> * ''Afrika'': Bie 'n óntploffing in [[Freetown]] ([[Sierra Leone]]) kómme minstes 91 luuj óm.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6166329/zeker-91-doden-in-sierra-leone-door-ontploffing-tankwagen.html Nu.nl - Zeker 91 doden in Sierra Leone door ontploffing tankwagen]</ref> ===oktober=== ;31 oktober * ''Natuur en milieu'': In [[Glasgow]] begintj 'ne waereldwieje klimaattop. * ''Kóns en cultuur'': De Braziliaanse pianis [[Nelson Freire]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/klassiek/podium/b6a7bb9e-15db-4bbd-84ae-feb571a9ca6a/pianist-nelson-freire-overleden NPO Radio 4 - Pianist Nelson Freire overleden]</ref> ;29 oktober * ''Sjport'', ''Nederlands Limburg'': D'n [[derby (sport)|derby]] tösse [[MVV]] en [[Roda JC]] in de [[Ierste Devisie (Nederlands voetbal)|Ierste Devisie]] weurt stèlgelag naotot op de tribunes mèt vuurwerk weurt gesmete.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6165033/derby-mvv-roda-jc-definitief-gestaakt-wegens-ongeregeldheden-op-tribunes.html Nu.nl - Derby MVV-Roda JC definitief gestaakt wegens ongeregeldheden op tribunes]</ref> ;25 oktober * ''Afrika'': In [[Soedan]] begeit 't leger 'ne coup. Premier [[Abdalla Hamdok]] en diverse ministers waere gearresteerd.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2021/10/25/sudans-abdalla-hamdok-under-arrest-report Al Jazeera - Sudan security forces arrest PM Abdalla Hamdok, ministers]</ref> ;21 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dirizjent [[Bernard Haitink]] sjtörf op 92-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': Acteur [[Alec Baldwin]] sjut bie óngelök bie filmopnaome 'n rezjisseus doed.<ref>[https://www.nu.nl/film/6163597/alec-baldwin-schiet-tijdens-opnamen-cameraregisseur-dood-met-filmwapen.html Nu.nl - Alec Baldwin schiet tijdens opnamen cameraregisseur dood met filmwapen]</ref> ;18 oktober * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse militair en politicus [[Colin Powell]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan complicaties van kanker en COVID-19.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/18/politics/colin-powell-dies/index.html CNN.com - Colin Powell, first Black US secretary of state, dies of Covid-19 complications amid cancer battle]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje, veural in Nederlandj bekènde actries [[Sien Dils]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/10/18/rip-sien-diels/ VRT NWS - Actrice Sien Diels (74), bekend als Sien uit "Sesamstraat", is overleden]</ref> {{doedbekèndj}} ;15 oktober * ''Vereinig Keuninkriek'': 't [[Conservatieve Partij (Vereineg Keuninkriek)|Conservatief]] parlemèntslid [[David Amess]] weurt op campagne doedgesjtaoke.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-58930593 BBC News - Sir David Amess: Conservative MP stabbed to death]</ref> ;13 oktober * ''Kóns en cultuur'': [[Peter Verhelst]] krieg de [[Constantijn Huygenspries]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20211014_96931108 De Standaard - Peter Verhelst wint Constantijn Huygens-prijs 2021]</ref> ;11 oktober * ''Economie'': De Nobelpries veur Economie weurt toegekèndj aan [[David Card]] "veur zien empirische biedrage aan arbeidseconomie" en aan [[Joshua D. Angrist]] en [[Guido W. Imbens]] "óm häör methodologische biedrage aan de analyse van causaal verbenj."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Indiasen acteur [[Nedumudi Venu]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/10/11/entertainment/nedumudi-venu-actor-dead-india-scli-intl/index.html CNN.com - Nedumudi Venu, acclaimed Indian film actor, dies aged 73]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse klimaatweitesjapper [[Geert Jan van Oldenborgh]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6162220/baanbrekende-klimaatonderzoeker-geert-jan-van-oldenborgh-59-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Baanbrekende klimaatonderzoeker Geert Jan van Oldenborgh (59) overleden]</ref> ;10 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse boulevardjournalis [[Ruud ten Wolde]] sjtörf op 29-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/media/6161570/rtl-boulevard-verslaggever-ruud-ten-wolde-29-overleden.html Nu.nl - RTL Boulevard-verslaggever Ruud ten Wolde (29) overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Frans hierevoetbalèlftal|Frankriek]] wintj de twiede editie van de [[UEFA Nations League]] door mit 1-2 van [[Spaons hierevoetbalèlftal|Sjpanje]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;9 oktober * ''Oesteriek'': Bóndjskanseleer [[Sebastian Kurz]] treujt aaf nao e [[corruptie]]sjendal. ;8 oktober * ''Politiek'': De Nobelpries veur de Vrae geit nao de Filipiense journaliste [[Maria Ressa]] en häöre Russische collega [[Dmitri Andrejevitsj Moeratov]] "óm häör insjpanninge óm de vrieheid van meiningsuting, 'n veurwaerde veur democratie en doerzame vrae, te waorborge."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;7 oktober * ''Belsj Limburg'', ''Natuur en milieu'': Bie 'n explosie in 't [[Thermo-Clean]]-febrik in [[Heuze-Zolder]] kump eine wirkman óm. Veer angere rake gewóndj.<ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20211007_92664526 Het Belang van Limburg - Eén dode en vier gewonden na gasexplosie bij bedrijf in Heusden-Zolder]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Lies vaan Nobelprieswinners (literatuur)|Nobelpries in de Literatuur]] weurt toegekèndj aan [[Abdulrazak Gurnah]] "óm zie compromisloes, mitliedsvol doordringe tot de effekte van 't kolonialisme en 't loot van de vlöchteling in de kloof tösje culture en continente."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Midde-Europa'': 't [[Pole|Pools]] Constitutioneel Haof bepaolt det de Poolse gróndjwèt veurgeit op de minsjerechteartikele van de EU. Dit maak de verhaudinge tösje Pole en de [[EU]] nog sjlechter es ze al waore. ;6 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan [[Benjamin List]] en [[W.C. MacMillan]] "óm hun óntwikkeling van asymmetrische [[organokatalyse]]."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> * ''Weitesjap'': De [[WHO]] käört veur 't iers e [[malaria]]vaccin good. ;5 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan [[Syukuro Manabe]] en [[Klaus Hasselmann]] "veur 't make van fysieke modelle van 't Aerds klimaat, womit de verangerlikheid en betroewbaarheid in 't veursjpelle van de klimaatopwerming weurt bepaold" en aan [[Giorgio Parisi]] "óm de óntdèkking van 't sjpel tösje versteuringe en fluctuaties in fysieke systeme van atomair bis op planetair niveau."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;4 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan de Amerikane [[David Julius]] en [[Ardem Patapoutian]] "veur hun óntdèkking van wermde- en aanrakingsreceptore."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2021/summary/ NobelPrize.org - Paersberich]</ref> ;3 oktober * ''Frankriek'': De Franse zakeman, politicus en sjportbesjtuurder [[Bernard Tapie]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2021/10/03/mort-de-bernard-tapie-ancien-ministre-et-homme-d-affaires_6096929_3382.html Le Monde - Mort de Bernard Tapie, un homme aux mille vies]</ref> * ''Sjport'': De [[Klassieker]], de voetbalmatch tösje [[Feyenoord]] en [[AFC Ajax]], weurt veur 't iers door de vrouwe-ilftalle gesjpaeld. Feyenoord wintj mit 4-1. * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Sonny Colbrelli]] wintj de 118e oetveuring van [[Paries-Roubaix]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;2 oktober * ''Sjport'': De Britse [[Elizabeth Deignan]] wintj de alderierste editie van [[Paries-Roubaix]] veur vrouwluuj. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje misdaodauteur [[Bob Mendes]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gva.be/cnt/dmf20211002_96936100 Gazet van Antwerpen - Antwerps auteur Bob Mendes overleden]</ref> ===september=== ;28 september * ''Sjport'': [[FC Sheriff Tiraspol]], de landjkampión van [[Moldavië]], zörg veur 'ne groete sjtunt door in de [[UEFA Champions League]] mit 1-2 van [[Real Madrid]] te winne. ;27 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Roger Hunt]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/sport/football/58721150 BBC Sport - Roger Hunt obituary: 'Gentleman, modest and one of Liverpool's greatest']</ref> ;26 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse bassis [[Alan Lancaster]] ([[Status Quo]]) sjtörf op 72-jäörige laeftied aan [[multiple sclerose]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6159127/status-quo-bassist-alan-lancaster-op-72-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Status Quo-bassist Alan Lancaster op 72-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Afrika'': De [[Rwanda|Rwandese]] militair en kreegsmisdaojiger [[Théoneste Bagosora]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210926_91936743 De Standaard - ’Brein achter Rwandese genocide’ overleden]</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': Bie verkezinge veur de [[Bóndjsdag]] geit de [[CDU]]/[[CSU]] van [[Armin Laschet]] op 'n historisch verlees aaf. De [[SPD]] van [[Olaf Scholtz]] weurt de groetste partie. Mit de Daens-Friese [[SSW]] kump veur 't iers ouch 'n minderheidspartie in 't nationaal parlemint. * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de Grand Prix van [[Sotsji]] en pak daomit zien hóngerdste GP-euverwinning. [[Max Verstappen]] weurt compleet ónverwach nog twiede.<ref>[[NPO]] 1 - Live-oetzenjng ''[[Langs de Lijn]]''</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': In [[Zjwitserlandj]] sjtump 'n mierderheid van de bevolking veur 't toelaote van 't [[homohoewelik]]. ;25 september * ''Nederlandj'': In Nederlandj weurt de [[coronapas]] verplich in opebaar gelaegehede. Wae eine kier binne maag, hoof zich dan neet mie aan biekómmende maatraegele wie móndjkepkes of aafsjtandj te hawwe. * ''Nederlandj'': Sjtaotssecretair [[Mona Keijzer]] van Ikkenomische Zake weurt oet 't [[kabinèt-Rutte III]] óntsjlaoge óm häör eupelike kritiek op 't COVID-beleid. ;23 september * ''Zuud-Europa'': [[Carles Puigdemont]], de vreugere premier van [[Catalonië]], weurt in [[Italië]] gearresteerd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6158711/voormalig-catalaanse-leider-puigdemont-aangehouden-in-italie.html Nu.nl - Voormalig Catalaanse leider Puigdemont aangehouden in Italië]</ref> ;22 september * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Pieter Adriaan Cornelis Beelaerts van Blokland]] ([[CHU]], [[CDA]]) sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6158985/voormalig-cda-minister-beelaerts-van-blokland-88-overleden.html - Voormalig CDA-minister Beelaerts van Blokland (88) overleden]</ref> ;19 september * ''Sjport'': D'n Ingelse voetballer [[Jimmy Greaves]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6157879/tottenham-hotspur-icoon-jimmy-greaves-op-81-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Tottenham Hotspur-icoon Jimmy Greaves op 81-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Zuud-Europa, Natuur en milieu''<!--Zuid-Europa jeh. De Canarische eilen hure fysiek bij Afrika, meh nuits oet Spaanje is nuits oet Zuid-Europa-->: De [[Cumbre Vieja]], 'n [[völkaan]] op [[La Palma]] ([[Canarische Eilenj]]) begintj 'n oetbersting die de evacuatie van doezende luuj tot gevolg haet. ;18 september * ''Sjport'': D'n Daensen ex-fietsrenner [[Chris Anker Sørensen]] kump op 37-jäörige laeftied óm bie e verkiersóngelök in [[Zeebrugge]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210918_97396598 De Standaard - Deense ex-wielrenner Chris Anker Sørensen overleden na ongeval in Zeebrugge]</ref> ;17 september * ''Afrika'': [[Abdelaziz Bouteflika]], de vreugere presidentj van [[Algerieë]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/04/02/les-mille-et-une-vies-politiques-d-abdelaziz-bouteflika_5444690_3212.html Le Monde - Les mille et une vies de l’ancien président algérien Abdelaziz Bouteflika, mort à 84 ans]</ref> ;16 september * ''Nederlandj'': [[Sigrid Kaag]] treujt aaf es minister van Boetelandjse Zake nao 'n motie van aafkäöring taege häör.<ref>[Nu.nl - https://www.nu.nl/politiek/6157497/kaag-stapt-op-als-minister-van-buitenlandse-zaken-na-evacuatiechaos-afghanistan.html]</ref> Einen daag later treujt ouch [[Ank Bijleveld]] aaf. ;15 september * ''Weitesjap'': In 't [[Kennedy Space Center]] weurt [[Inspiration4]] gelanceerd, de ierste toeristische ruumdevlöch. ;13 september * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen tv-prizzentator [[François Boulangé]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397665-mister-lingo-francois-boulange-overleden NOS.nl - 'Mister Lingo' François Boulangé overleden]</ref> ;12 september * ''Sjport'': De Rus [[Daniil Medvedev]] wintj de U.S. Open bie de mansluuj door in drie sets (6-4, 6-4, 6-4) van de Serf [[Novak Djokovic]] te winne. Veur Medvedev is 't zienen iersten Grand Slam-titel. ;11 september * ''Sjport'': De Britse [[Emma Raducanu]] wintj de [[U.S. Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van [[Leylah Fernandez]] te winne. Ze is de ierste óngeplaatsde die dat lök. 'n Anger bezóngerheid is dat allebei de finaliste tieners zeen.<ref>[https://nos.nl/artikel/2397469-nog-nooit-vertoond-raducanu-18-vanuit-kwalificatietoernooi-naar-winst-us-open NOS.nl - Nog nooit vertoond: Raducanu (18) vanuit kwalificatietoernooi naar winst US Open]</ref> ;9 september * ''Kóns en cultuur'': [[Alfred Schaffer]] krieg de [[P.C. Hooftprijs]] veur [[poëzie]] oetgereik.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6156247/alfred-schaffer-krijgt-pc-hooft-prijs-voor-poezie.html Nu.nl - Alfred Schaffer krijgt P.C. Hooft-prijs voor poëzie]</ref> ;6 september * ''Kóns en cultuur'': De Fransen acteur [[Jean-Paul Belmondo]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bfmtv.com/people/cinema/l-acteur-jean-paul-belmondo-est-mort-a-l-age-de-88-ans_AN-202109060296.html BFM TV - L'acteur Jean-Paul Belmondo est mort à l'âge de 88 ans]</ref> ;5 september * ''Afrika'': Inne [[Guinee]]se huidsjtad [[Conakry]] begeit 't laeger 'ne [[sjtaotsgreep]]. Presidèntj Alpha Condé weurt daobie gevangegenómme.<ref>[https://www.trouw.nl/buitenland/militairen-plegen-staatsgreep-in-guinee-president-afgevoerd~b9359f53/ Trouw - Militairen plegen staatsgreep in Guinee, president afgevoerd]</ref> * ''Sjport'': Veur 't iers saer 1985 weurt in [[Zandvoort]] 'ne [[Grand Prix]] gehauwte. [[Max Verstappen]] wintj de race. ;2 september * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse pópgróp [[ABBA]] brèngk twie singles oet en kunjig e nuuj album en 'n serie virtueel kónzaers aan.<ref>[https://www.soundz.nl/abba-is-terug-een-gloednieuw-album-en-een-revolutionair-concert/ Soundz - ABBA IS TERUG! Een gloednieuw album én een revolutionair concert.]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Griekse componis [[Mikis Theodorakis]] sjtörf op 96-jäörige laeftied. ===augustus=== ;29 augustus * ''Belsj, Sjport'': De Belzje rugbyer, zeiler en sjportbesjtuurder [[Jacques Rogge]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210829_95806267 De Standaard - Voormalig IOC-voorzitter Jacques Rogge overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaanse reggae- en dubpioneer [[Lee 'Scratch' Perry]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/reggaelegende-lee-scratch-perry-85-overleden/ OOR.nl - Reggaelegende Lee 'Scratch' Perry (85) overleden]</ref> ;27 augustus * ''Nederlands Limburg'': 'ne Kraanwagel ramp 't spoorweegviaduk euver de Breuselseweeg in [[Mestreech]].<ref>[https://www.1limburg.nl/kraanwagen-ramt-spoorbrug-rijksmonument-deels-ingestort?context=topstory 1Limburg - Kraanwagen ramt spoorbrug: rijksmonument deels ingestort]</ref> ;26 augustus * ''Zuud-Azië'': Bie 't vleegveld van [[Kaboel]] weurt 'ne zelfmaordaansjlaag geplaeg, wobie 170 luuj ómkómme, woerónger 13 Amerikaanse militaire. [[IS]] eis d'n aansjlaag op.<ref>[https://edition.cnn.com/world/live-news/afghanistan-kabul-taliban-us-news-08-27-21/index.html CNN.com - The latest on the Kabul airport attack]</ref> ;24 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britsen drummer [[Charlie Watts]], bekèndj van de [[Rolling Stones]], sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/rolling-stones-drummer-charlie-watts-80-overleden/ OOR - Rolling Stones-drummer Charlie Watts (80) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetballer [[Wilfried Van Moer]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan 'n harrebleujing.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210824_95902948 De Standaard - Drievoudige Gouden Schoen Wilfried Van Moer overleden]</ref> ;21 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse muzikantj [[Don Everly]], bekèndj van de [[Everly Brothers]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2021-08-21/don-everly-brothers-dies Los Angeles Times - Don Everly, of harmonizing rock ‘n’ roll pioneers the Everly Brothers, dies at 84]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse chirurg [[Jan Nico Homan van der Heide]], oetvènjer van de [[pacemaker]], sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6153469/uitvinder-van-de-pacemaker-jan-nico-homan-van-der-heide-94-overleden.html Nu.nl - Uitvinder van de pacemaker Jan Nico Homan van der Heide (94) overleden]</ref> ;18 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Britse kemik [[Sean Lock]] sjtörf op 58-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-58254859 BBC.com - Sean Lock: Comedian and 8 Out of 10 Cats captain dies aged 58]</ref>{{doedbekèndj}} ;15 augustus * ''Zuud-Azië'': De [[Taliban]] beginne aan 't innumme van [[Kaboel]]. * ''Sjport'': D'n Duutsje voetballer [[Gerd Müller]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]]. ;14 augustus * ''Natuur en milieu'', ''Naord-Amerika'': [[Haïti]] weurt geraak door 'nen aerdsjóddel van 7,2 op de MM-sjaol.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6151426/vrees-voor-slachtoffers-na-zware-aardbeving-haiti.html Nu.nl - Vrees voor slachtoffers na zware aardbeving Haïti]</ref> ;12 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[K. Schippers]] sjtörf op 84-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6151189/dichter-k-schippers-84-overleden-aan-gevolgen-van-kanker.html Nu.nl - Dichter K. Schippers (84) overleden aan gevolgen van kanker]</ref> ;11 augustus * ''Natuur en milieu'': In [[Floridia]] op [[Sicilië]] weurt 'n temperatuur van 48,8 graod gemaete. Dit is 'n Europees wermderecord.<ref>[https://www.corriere.it/cronache/21_agosto_11/sicilia-floridia-48-gradi-7c7a0094-faaf-11eb-ba5f-da3c10b6af90.shtml Corriere della Sera - Caldo in Sicilia: a Floridia ci sono 48,8 gradi, la temperatura più alta mai registrata in Europa]</ref> ;10 augustus * ''Belsj Limburg'': De Belsj-Limbörgse influencer [[Lara Switten]] sjtörf op 35-jäörige laeftied aan [[baarmojerhauskanker]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210811_95355502 De Standaard - Terminaal zieke mamablogster overleden: ‘Lara zal altijd ons lichtpuntje zijn’]</ref> ;9 augustus * ''Natuur en milieu'': De [[IPCC]] publiceert 't ierste deil van zie zèsde rapport. Volgens hun kan de [[klimaatopwerming]] nog wel tot 5 graod oploupe es neet gaw hiel väöl mie weurt gedaon. ;8 augustus * ''Sjport'': De [[Olympische Zomerspeule 2021|Olympische Speule]] in [[Tokio]] loupe aaf. Zoewel Nederlandj (10 gouwe medajes, 12 zilvere en 14 brónze) es 't Belsj (3 gouwe, 1 zilvere ne 2 brónze) degen 't oetzunjerlik good. ;7 augustus * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse funkmuzikantj [[Dennis Thomas]], bekèndj van [[Kool & The Gang]], sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6150308/kool-the-gang-medeoprichter-dennis-thomas-70-overleden.html Nu.nl - Kool & The Gang-medeoprichter Dennis Thomas (70) overleden]</ref> ;5 augustus * ''Sjport'': [[Lionel Messi]] verlèngk zien aafloupendj contrak mit [[FC Barcelona]] neet.<ref>[https://www.fcbarcelona.es/es/futbol/primer-equipo/noticias/2207655/leo-messi-no-seguira-ligado-al-fc-barcelona FC Barcelona - Leo Messi no seguirá ligado al FC Barcelona]</ref> ;1 augustus * ''Sjport'': Oppe Olympische Sjpaele in Tokyo haolt gymnas [[Nina Derwael]] oet [[Sintruin]] de gouwe medaje oppe oongelieke brögk.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210801_94073657 De Standaard - Goud! Nina Derwael kroont zich tot olympisch kampioene op brug met ongelijke leggers]</ref><ref>[https://sporza.be/nl/matches/turnen/2021-07/goud-nina-derwael-zweeft-en-zwaait-naar-olympische-titel-aan-de-brug~1627771311757/ Sporza - Goud! Nina Derwael zweeft en zwaait naar olympische titel aan de brug]</ref> * ''Sjport/Oes-Europa'': De Wit-Russische loupster [[Krystsina Tsimanowskaja]] geit op de vlöch. Ze zal later asiel kriege in [[Pole]]. ===juli=== ;30 juli * ''Nederlands Limburg'': In [[Ni-jwieërt]] tröf de pelitie 't groetste [[crystal meth]]lab aan wat oets in Nederlandj is gevónge.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6148749/politie-vindt-in-nederweert-grootste-crystalmethlab-ooit-in-nederland.html Nu.nl - Politie vindt in Nederweert grootste crystalmethlab ooit in Nederland]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Guadeloupese muzikantj [[Jacob Desvarieux]], gróndlègker van de [[zouk]], sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2392152-reacties-op-overlijden-jacob-desvarieux-iconische-stem-van-antillen NOS.nl - Reacties op overlijden Jacob Desvarieux: iconische stem van Antillen]</ref> ;28 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse bassis [[Dusty Hill]], bekèndj van [[ZZ Top]], sjtörf op 72-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio2.nl/nieuws/31287/zz-top-bassist-dusty-hill-overleden NPO Radio 2 - ZZ Top-bassist Dusty Hill overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[Dominicaanse Rippubliek|Dominicaanse]] [[merengue]]- en [[salsa]]muzikantj [[Johnny Ventura]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nbcnews.com/news/latino/johnny-ventura-legendary-dominican-merengue-singer-dies-81-n1275345 NBC News - Johnny Ventura, legendary Dominican merengue singer, dies at 81]</ref> ;27 juli *''Duutsjlandj'': Bie 'n zjwaor explosie op 'n industrieterrein in [[Leverkusen]], kórtbie [[Kölle]], zeen twie persoene óm 't laeve gekómme. 31 luuj raakde gewóndj en vief luuj zeen nog vermis.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/een-dode-zestien-gewonden-en-vier-vermisten-na-explosie-chemiepark-leverkusen~a13c856d/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F ''Twee doden, vijf vermisten en tientallen gewonden na explosie chemiepark Leverkusen''. Casper Naber - AD, 27 juli 2021]</ref> ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen acteur [[Michel Van Dousselaere]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan de gevolge van progressief [[afasie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210727_93708344 De Standaard - Acteur Michel Van Dousselaere overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Joey Jordison]], ex-drummer van [[Slipknot]], sjtörf op 46-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6148146/voormalige-slipknot-drummer-joey-jordison-46-overleden.html Nu.nl - Voormalige Slipknot-drummer Joey Jordison (46) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Hero Muller]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtvnoord.nl/nieuws/838514/acteur-hero-muller-boven-wotter-is-overleden RTV Noord - Acteur Hero Muller (Boven Wotter) is overleden]</ref> ;24 juli *''Belsj'': Zjwaore raegeval zörg opnuuj veur euverlas in deile van [[Wallonië]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210724_96958967 ''Wéér chaos in België: modderstromen trekken door Dinant, auto’s drijven mee''. De Limburger, 24 julie 2021]</ref> ;23 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Politiek'': [[Zitterd-Gelaen]] dreug zoe'n 45.000 euro bij aon't ''[[Volwassenenfonds]]'', boe de gemeinte ziech vaanaof [[1 september]] bij aonsleet. 't Foonds vergeujd [[sport]]- en [[cultuur]]activiteite veur [[börger]]s mèt e lieg [[inkoume]].<ref>[https://www.limburger.nl/cnt/dmf20210723_94817691 De Limburger - Wie geen geld overhoudt voor de sportclub of fanfare, kan dit in Sittard-Geleen vergoed krijgen]</ref> ;19 juli * ''Vereinig Keuninkriek'': In [[Èngelandj]] waere alle beperkinge ómtrèntj [[COVID-19]] opgeluf. Hie is groete kritiek op, ómdet 't aantal besjmettinge de lèsten tied henjig oplöp. ;18 juli * ''Sjport'': [[Tadej Pogačar]] wintj de 108e [[Runj van Frankriek]]. 't Is nao veurig jaor d'n twiede kier det hae de euverwinning pak. ;16 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en milieu'': De [[Maas (revier)|Maas]] bie [[Èèsjde]] bereik e [[debiet]] van 3260 m³/s; 'n absoluut record.<ref>[https://twitter.com/RWS_ZN/status/1415952460343037956 Twitter - Rijkswaterstaat Zuidnederland]</ref> * ''Nederlands Limburg, Belsj Limburg'': D'n diek van 't [[Julianakenaal]] bie [['t Voelwames]], en dae van d'n [[Demer]] bie [[Herk]] braeke door.<ref>Extra journaol [[NOS]]</ref><ref>[https://www.hbvl.be/cnt/dmf20210716_94577237 Het Belang van Limburg - Dichten van bres in Demer gestart: “Gelukkig daalt het waterpeil lichtjes”]</ref> ;15 juli * ''Nederlandj'': Misdaodversjlaaggaever [[Peter R. de Vries]] sjtörf op 64-jäörige laeftied aan de wónje die hae de waek deveur bie d'n aansjlaag op häöm opleep.<ref>[https://www.nu.nl/peter-r-de-vries/6143983/peter-r-de-vries-64-overleden-aan-verwondingen-na-moordaanslag-in-amsterdam.html Nu.nl - Peter R. de Vries (64) overleden aan verwondingen na moordaanslag in Amsterdam]</ref> * ''Economie'', ''Nederlands Limburg'': [[DSM]] kundeg aon per 2023 te goon verhuize vaan [[Heële|Heerle]] nao [[Mestreech]].<ref>[https://www.nu.nl/economie/6145707/dsm-verhuist-na-121-jaar-het-hoofdkantoor-binnen-limburg.html Nu.nl - DSM verhuist na 121 jaar het hoofdkantoor binnen Limburg]</ref> * ''Sjport'': De Britsen darter [[Andy Fordham]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.thesun.co.uk/sport/15603043/andy-fordham-dead/?utm_medium=Social&utm_campaign=sunsporttwitter&utm_source=Twitter#Echobox=1626364126 The Sun - DARTS SHOCK DEATH Andy Fordham dead at 59: Former world darts champion ‘Viking’ passes away as Adrian Lewis leads tributes]</ref> ;14 juli * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg, Belsj, Duutsjlandj'': Zjwaore raegeval veurt in 't sjtruimgebeed van de Maas en de Rien tot groete euversjtruiminge. Sjtraote en hoezer loupe ónger, [[Valkeberg]] raak van de boetewaereld aafgesjnoje en in 't Belsj en Duutsjlandj valle mie es hóngerd doeje.<ref>[https://www.fr.de/panorama/tief-bernd-unwetter-ueber-deutschland-talsperre-bei-wuppertal-laeuft-ueber-rettungskraefte-sterben-90862156.html Frankfurter Rundschau - Unwetter über Deutschland: Mindestens 19 Tote in NRW und Rheinland-Pfalz - Zahlreiche Vermisste]</ref><ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210715_92632113 De Standaard - Liveblog regen | Tiental huizen ingestort in Luikse gemeente, man verdronken, meisje vermist]</ref><ref>[https://www.1limburg.nl/voedseltekort-dreigt-valkenburg-vanwege-hoogwater?context=topstory 1Limburg - Voedseltekort dreigt in Valkenburg vanwege hoogwater]</ref> ;11 juli * ''Sjport'': [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] weurt [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampión hierevoetbal]] door nao penanties [[Ingels hierevoetbalèlftal|Èngelandj]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de veerde kier de [[Giro Rosa]]. * ''Sjport'': [[Novak Djokovic]] wintj veur de zèsde kier [[Wimbledon]] door in veer sets (6-7 (4), 6-4, 6-4, 6-3) te winne van [[Matteo Berrettini]]. ;10 juli * ''Sjport'': De Australische [[Ashleigh Barty]] wintj Wimbledon door in drie sets (6-3, 6-7 (4), 6-3) de Tsjechische [[Karolína Plísková]] te versjlaon. * ''Sjport'': [[Argentijns hierevoetbalèlftal|Argentinië]] wintj de [[Copa América]] daor mit 1-0 van [[Braziliaans hierevoetbalèlftal|Brazilië]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Ziggo Sport]]</ref> ;7 juli * ''Caribisch gebeed'': D'n [[Haïti]]aanse presidentj [[Jovenel Moïse]] weurt op 53-jäörige laeftied in zie hoes doedgesjaote.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57750358 BBC News - Haitian president killed in attack at home]</ref> ;6 juli * ''Nederlandj'': Misdaadversjlaggaever [[Peter R. de Vries]] weurt naergesjaote in [[Amsterdam]] en in kritieke toesjtandj nao 't krankehoes gebrach.<ref>[https://www.1limburg.nl/peter-r-de-vries-neergeschoten-amsterdam ''Peter R. de Vries neergeschoten in Amsterdam''. Frits van Otterdijk - 1limburg, 6 juli 2021]</ref> ;5 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Amerikaanse zenger [[Bill Ramsay]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.faz.net/agenturmeldungen/dpa/schlagersaenger-bill-ramsey-gestorben-17422998.html FAZ - Schlagersänger Bill Ramsey gestorben]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Italiaanse zengeres en actries [[Raffaella Carrà]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6143739/italiaanse-zangeres-en-actrice-raffaella-carra-op-78-jarige-leetijd-overleden.html Nu.nl - Italiaanse zangeres en actrice Raffaella Carrà op 78-jarige leetijd overleden]</ref> ;2 juli * ''Sjport'': De Belzje cyclocrosster [[Jolien Verschueren]] sjtörf op 31-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210702_92970564 De Standaard - Veldrijdster Jolien Verschueren op 31-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 juli * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis [[Louis Andriessen]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/geen-componist-in-nederland-was-zo-invloedrijk-als-louis-andriessen-1939-2021~b9976a66/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free de Volkskrant - Geen componist in Nederland was zo invloedrijk als Louis Andriessen (1939-2021)]</ref> ===juni=== * ''Belsj'': In [[Vlaandere]] óntsjteit e sjendaal róndj de gróndjvervoeling mit [[PFOS]] ('n hiel lestig aafbraekbaar sjtóf) door 't [[3M]]-febrik in [[Zwijndrecht (Belsj)|Zwijndrecht]]. Ónger mie de euverheid weurt verwete dao lank neet op te höbbe gelèt. ;30 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus [[Donald Rumsfeld]], ex-minister van Defensie, sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/06/30/politics/donald-rumsfeld-dead/index.html CNN.com - Donald Rumsfeld, former secretary of defense, dies at 88]</ref> * ''Sjport'': De Zjweedse voetballer [[Inge Danielsson]], dae ónger mie bie [[AFC Ajax]] voetbalde, sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html Nu.nl - https://www.nu.nl/voetbal/6142898/danielsson-maker-van-legendarische-goals-ajax-in-europa-cup-overleden.html]</ref> ;29 juni * ''Natuur en milieu, Nederlands Limburg'': Bove Zuid-Limbörg (en deile vaan 't Belsj) breke zwoer [[rege]]sjore oet, die lokaol groete watereuverlas geve. In Mestreech vèlt 87,2 mm rege binnen 't oor; heimèt weurt e lendelek record gebroke.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6142587/onweersbuien-breken-stokoud-record-872-millimeter-neerslag-in-maastricht.html Nu.nl - Onweersbuien breken stokoud record: 87,2 millimeter neerslag in Maastricht]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taolweitesjapper [[Flor Aarts]], oteur vaan diverse beuk euver 't [[Mestreechs]], störf op 86-jaorege leeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/07/overleden-flor-aarts-1934-2021/#comment-27317 Neerlandistiek.nl - Overleden: Flor Aarts (1934-2021)]</ref> ;26 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis en pianis [[Frederic Rzewski]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/classical%20music%20news/article/the-american-composer-and-pianist-frederic-rzewski-has-died Gramophone - The American composer and pianist Frederic Rzewski has died]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kameroenese zenger [[Wes Madiko]] sjtörf op 57-jäörige aan de gevolge van 'n infectie.<ref>[https://www.237online.com/cameroun-deces-ce-jour-de-lartiste-wes-madiko/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter 237 online - Cameroun : Décès ce jour de l’artiste WES MADIKO]</ref> ;25 juni * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Derek Chauvin]], de blauwe dae verantjwaordelik is veur d'n doed van [[George Floyd]], weurt tot 22 1/2 jaor gevangenis veroerdeild.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-sentencing/h_d79ed2f75f8f02c3bbef5d7f4de58e06 CNN.com - Derek Chauvin sentenced to 22.5 years for George Floyd's murder]</ref> ;23 juni * ''Economie'': D'n Amerikaansen informaticus [[John McAfee]], bekèndj van zienen antivirussofwaer, begeit in ziene cel in Sjpanje zelfmaord.<ref>[https://www.nu.nl/tech/6141354/antiviruspionier-john-mcafee-dood-aangetroffen-in-spaanse-cel.html Nu.nl - Antiviruspionier John McAfee dood aangetroffen in Spaanse cel]</ref> ;20 juni * ''Belsj Limburg'': In 'ne bós kórtbie [[Mezeik]] weurt 't liek van [[Jürgen Conings]] gevónge.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210620_94135500 De Standaard - Parket bevestigt: gevonden lichaam is dat van Jürgen Conings]</ref> ;18 juni * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Giampiero Boniperti]], tösje 1946 en 1961 sjtersjpaeler van [[Juventus]], sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Juventus/18-06-2021/morto-giampiero-boniperti-bandiera-presidente-onorario-juventus-4102077682371.shtml La Gazzetta dello Sport - È morto Boniperti, bandiera e presidente onorario della Juve]</ref> * ''Belsj'': In [[Antwerpe (sjtad)|Antwerpe]] vilt 'n sjaol in aanboew in. Hiebie valle vief doeje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210618_94712633 De Standaard - School in opbouw deels ingestort in Antwerpen: een dodelijk slachtoffer, negen in ziekenhuis]</ref> * ''Nederlandj'': 't Demissionair [[kabinèt-Rutte III]] kunjig per 26 juni 'n groete aafsjaoling van de [[Coronacrisis in Nederlandj|maotraegele taege COVID-19]] aan.<ref>Live-oetzenjing [[NPO]] 1</ref> ;17 juni * ''Afrika'': [[Kenneth Kaunda]], presidentj van [[Zambia]] van 1964 bis 1991, sjtörf op 97-jäörige laeftied. ;15 juni * ''Kóns en cultuur'': De Belzje jäögbokesjriever [[Dirk Bracke]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210615_96212181 De Standaard - Jeugdauteur Dirk Bracke op 68-jarige leeftijd overleden]</ref> ;13 juni * ''Midde-Oeste, Politiek'': In [[Israël]] kump nao diverse mislökde formaties en nuuj verkezinge 'n regering ónger [[Naftali Bennett]] tot sjtandj. De regering berós op 'n links-rechse mónstercoalitie die veural es doel haet de lankjäörige premier [[Benjamin Netanyahu]] en zien [[Likoed]]partie van de mach te hawwe. ;12 juni * ''Nederlandj, Politiek'': Nao diverse inhaudelike en persuunlike conflikte sjtap Kamerlid [[Pieter Omtzigt]] oet 't [[CDA]].<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6139104/pieter-omtzigt-zegt-cda-lidmaatschap-op-wil-op-termijn-terugkeren-als-zelfstandig-kamerlid.html Nu.nl - Pieter Omtzigt zegt CDA-lidmaatschap op, wil op termijn terugkeren als zelfstandig Kamerlid]</ref> ;11 juni * ''Kóns en cultuur'': De Ierse sjriefster [[Lucinda Riley]] sjtörf op 55-jäörige laeftied. * ''Sjport'': 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2021|Europees kampioensjap hierevoetbal]] begintj nao e jaor oetsjtèl mit 'n 0-3 euverwinning van [[Italiaans hierevoetbalèlftal|Italië]] op [[Turks hierevoetbal|Turkieë]].<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;8 juni * ''Zuudoes-Europa'': [[Ratko Mladić]] weurt ouch in hoeger beroop tot laeveslank veroerdeild.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6138229/slager-van-srebrenica-mladic-ook-in-hoger-beroep-veroordeeld-tot-levenslang.html Nu.nl - 'Slager van Srebrenica' Mladic ook in hoger beroep veroordeeld tot levenslang]</ref> ;7 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[A.L. Snijders]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/a-l-snijders-uitvinder-van-het-zeer-korte-verhaal-op-83-jarige-leeftijd-overleden~b5fc6576/ De Volkskrant - A.L. Snijders, uitvinder van het Zeer Korte Verhaal, op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 juni * ''Nederlandj'': De Nederlandsen theoloog [[Anne van der Meiden]], ónger mie bekèndj van zien [[Biebel]]vertalinge in 't [[Twents]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nd.nl/geloof/geloof/1038117/theoloog-anne-van-der-meiden-91-overleden Nederlands Dagblad - Anne van der Meiden (1929-2021), theoloog in het Twents]</ref> ;1 juni * ''Nederlands Limburg'': In [[Lin]] waere vieftig Roemeense wirkluuj óntdèk die ónger extreem sjlechte en gevierlike ómsjtenjighede laeve.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6136888/gemeente-maasgouw-ontdekt-vijftig-arbeidsmigranten-in-erbarmelijke-situatie.html Nu.nl - Gemeente Maasgouw ontdekt vijftig arbeidsmigranten in erbarmelijke situatie]</ref> ===mei=== ;29 mei * ''Sjport'': [[Chelsea F.C.]] wintj veur d'n twiede kier de [[UEFA Champions League]] daor mit 1-0 te winne van [[Manchester City FC]].<ref>Live-oetzenjing [[SBS 6]]</ref> ;26 mei * ''Nederlandj'': D'n tribbenaal in [[D'n Haag]] verplich [[Shell]], in 'n zaak aangesjpanne daor [[Milieudefensie]], ziene CO₂-oetsjtoet taege 2030 mit 45% te vermènjere.<ref>[https://www.nu.nl/klimaat/6135292/milieudefensie-wint-historische-klimaatzaak-shell-moet-co2-uitstoot-verlagen.html Nu.nl - Milieudefensie wint historische klimaatzaak: Shell moet CO2-uitstoot verlagen]</ref> * ''Sjport'': [[Villarreal CF|Villarreal]] wintj de [[UEFA Europa League]] daor mit 1-1 (penanties 11-10) van [[Manchester United F.C.|Manchester United]] te winne. 't Aantal nujige penanties waor mit 22 oetzunjerlik groet.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6135775/villarreal-verrast-united-na-zinderende-penaltyreeks-en-wint-europa-league.html Nu.nl - Villarreal verrast United na zinderende penaltyreeks en wint Europa League]</ref> ;24 mei * ''Afrika'': [[Assimi Goïta]], kóllenel en vice-presidentj van [[Mali]], zèt in 'ne coup presidentj [[Bah Ndaw]] aaf. Ndaw waor in september 2020 zelf daor 'ne coup aan de mach gekómme. ;23 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Eric Carle]], bekindj van 't kingerbook "Rupsje Nooitgenoeg", sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.htmlhttps://www.nu.nl/cultuur-overig/6135779/schrijver-eric-carle-91-van-kinderboek-rupsje-nooitgenoeg-overleden.html ''Schrijver Eric Carle (91) van kinderboek Rupsje Nooitgenoeg overleden''. Nu.nl - 27 mei 2021]</ref> * ''Oes-Europa'': 'ne Vlöch van [[Ryanair]] mit aan baord de Wit-Róssische oppositiefiguur [[Roman Protasevitsj]] weurt op las van de regering baove [[Wit-Róslandj]] oet de loch gehaold. Protasevitsj weurt nao lanjing astrein gearresteerd. * ''Zuud-Europa'': 'n Kabelbaon in 't Italiaans dörpke [[Stresa]] ([[Piemonte]]) sjtort door sjlech óngerhaud en sabotaasj denaer. Alle inzittende op eine nao kómme óm. * ''Sjport'': [[Max Verstappen]] wintj de Grand Prix van [[Monaco]] en pak daomit veur d'n ierste kier de leiing in 't WK-klassemènt. ;22 mei * ''Afrika'': De [[völkaan]] [[Nyiragongo]] in 't oeste van [[Congo-Kinshasa]] bersj oet. 32 luuj kómme óm en in diverse dörper róndj [[Goma]] is groete materieel sjaoj. * ''Sjport'': Mit zienen 41e gool van 't sezón brik [[Robert Lewandowski]] 't aud record van [[Gerd Müller]], wat jaorelank veur ónversjlaonbaar woort gehauwe.<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/fc-bayern-fc-augsburg-5-2-robert-lewandowski-holt-sich-den-rekord-76484288.bild.html Bild - Das 41. Tor! Lewy-Rekord Sekunden vorm Abpfiff]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Italië wintj de 65e editie van 't [[Eurovisie Songfestival]] mit 't leedje "Zitti e buoni", oetgeveurd door [[Måneskin]]. ;20 mei * ''Midde-Oeste'': Op initiatief van [[Egypte]] sjlete [[Israël]] en [[Hamas]] 'ne waopesjtilsjtandj. * ''Sjport'': [[Club Brugge]] weurt daor e 3-3 gelieksjpael taege Anderlecht veur de 17e kier kampión voetbal van 't Belsj. ;18 mei * ''Belsj Limburg'': Kepraol en sjeetinsjtructeur Jürgen C. oet [[Lanker]] vertrèk zjwaorbewaopendj mit 't veurnumme zich mit geweld taege de euverheid te waere.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210518_95838020 De Standaard - Meest onrustwekkende wapens van militair teruggevonden, klopjacht gaat verder]</ref> ;10 mei * ''Frankriek'': De Franse [[seriemaordenaer]] [[Michel Fourniret]], biegenaamp 't 'mónster van de Ardenne', sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210510_94290438 De Standaard - Seriemoordenaar Michel Fourniret overleden]</ref> ;2 mei * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] weurt veur de 35e kier landskampión daor mit 4-0 van [[FC Emmen]] te winne.<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]]</ref> * ''Nederlands Limburg'': In [[Gebrook]] weurt 'ne man doedgesjote. De pelitie haet miejer verdachte in beeld.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6131101/dode-bij-schietincident-in-limburgs-hoensbroek-politie-zoekt-verdachten.html Nu.nl - Dode bij schietincident in Limburgs Hoensbroek, politie zoekt verdachten]</ref> ;1 mei * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen detectiveauteur [[Pieter Aspe]] sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210501_97142266 De Standaard - Succesauteur Pieter Aspe overleden]</ref> ===april=== ;30 april * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus [[Hans van Baalen]] ([[VVD]]) sjtörf op 60-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6130673/vvd-politicus-hans-van-baalen-60-overleden-na-kort-ziekbed.html Nu.nl - VVD-politicus Hans van Baalen (60) overleden na kort ziekbed]</ref> ;29 april * ''Kóns en cultuur'': De Marokkaans-Nederlandse sjriever [[Hafid Bouazza]] sjtörf op 51-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6130456/auteur-hafid-bouazza-51-overleden-na-ziekte.html Nu.nl - Auteur Hafid Bouazza (41) overleden na ziekte]</ref> ;28 april * ''Vereinigde Sjtaote'', ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Michael Collins]], bekindj vanne Apollo 11-missie in juli [[1969]], sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6130365/astronaut-eerste-maanlanding-michael-collins-90-overleden.html NU.nl - Astronaut eerste maanlanding Michael Collins (90) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De door de regering ingesjtèlde [[aovendjklok]] löp aaf. Ouch winkele en terrasse gaon weer aop. ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Franse modeóntwerper [[Alber Elbaz]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_93528339 De Standaard - Modeontwerper Alber Elbaz onverwacht overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Demi Vollering]] wintj [[Luuk-Bastenaoke-Luuk]] bie de vrouwluuj, en [[Tadej Pogačar]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[Racing Gènk]] wintj de [[Croky Cup]] daor in de finaal mit 1-2 van [[Standard Luuk]] te winne.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210425_97454948 De Standaard - Racing Genk klopt Standard in spannende bekerfinale]</ref> * ''Kóns en cultuur'': Bie de 93e [[Academy Awards]] weurt ''[[Nomadland]]'' bekroend tot bèste film, [[Anthony Hopkins]] tot bèsten acteur en [[Frances McDormand]] tot bèste actries. ;24 april * ''Kóns en cultuur'': De Oesteriekse mezzosopraan [[Christa Ludwig]] sjtörf op 93-jäörige laeftied. ;21 april * ''Zuudoes-Azië'': D'n Indonesischen [[óngerzieboot]] ''KRI Nanggala (402)'' raak mit 53 opvarendje vermis in de [[Balizie]]. Later bliek det ze gezónken is en daobie in drie sjtökker is gebraoke. * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj veur de zevende kier de [[Welzje Piel]] bie de vrouwluuj, 'n absoluut record. [[Julian Alaphilippe]] wintj bie de mansluuj.<ref>Live-oetzenjinge NOS</ref> ;20 april * ''Vereinigde Sjtaote'': Derek Chauvin, de blauwe dae [[George Floyd]] bie 'n arrestatie haet verwörg, weurt sjöljig bevónge.<ref>[https://edition.cnn.com/us/live-news/derek-chauvin-trial-04-20-21/index.html CNN.com - Derek Chauvin guilty in death of George Floyd]</ref> * ''Afrika'': [[Idriss Déby Itno]], saer 1990 presidentj van [[Tsjaad]], sjtörf op 68-jäörige laetied, volgens officieel berichte aan oorlogswónje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210420_94557859 De Standaard - President van Tsjaad overleden door oorlogsverwondingen, één dag na herverkiezing]</ref> * ''Sjport'': Daor e verlees taege [[Arminia Bielefeld]] degradeert [[Schalke 04]] oet de [[Bundesliga (hierevoetbal)|Bundesliga]].<ref>[https://www.bild.de/sport/fussball/fussball/schalke-04-letzter-funke-hoffnung-weg-schalke-abgestiegen-76137172.bild.html Bild - Schalke abgestiegen!]</ref> ;19 april * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Willy van der Kuijlen]] sjtörf op 74-jäörige laeftied aan complicaties van de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.volkskrant.nl/sport/mister-psv-willy-van-der-kuijlen-op-74-jarige-leeftijd-overleden~b2272455/?utm_campaign=shared_earned&utm_medium=social&utm_source=twitter De Volkskrant - ‘Mister PSV’ Willy van der Kuijlen op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Mars (planeet)|Mars]]helikopter Ingenuity, deil van de [[Perseverance]]-missie, vluug euver 't oppervlaak van Mars. 't Is d'n ierste kier det e minsjelik tuug 'n gecontroleerde vlöch door 'n boetenaerdse atmosfeer deit.<ref>[https://www.nasa.gov/image-feature/jpl/ingenuity-s-first-black-and-white-image-from-the-air NASA - Ingenuity’s First Black-and-White Image From the Air]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Walter Mondale]], van 1977 bis 1981 vice-presindentj ónger [[Jimmy Carter]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.axios.com/walter-mondale-dies-vice-president-f8b5bfaf-bec1-44c5-8120-811c6f1a664b.html?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=editorial&utm_content=politics-breaking Axois - Former Vice President Walter Mondale dies at 93]</ref> ;18 april * ''Sjport'': [[Marianne Vos]] wintj de [[Amstel Gold Race 2021|Amstel Gold Race]] bie de vrouwluuj, en [[Wout Van Aert]] bie de mansluuj. * ''Sjport'': [[AFC Ajax]] pak veur d'n twintigste kier de [[KNVB-beker (manslui)|KNVB-baeker veur mansluuj]] daor in de finale mit 2-1 te winne van [[SBV Vitesse]]. * ''Sjport'': Twelf Europese voetbalclubs prizzentere e plan veur de [[Super League]], 'n gesjlaote competitie die de [[UEFA Champions League]] zouw mótte vervange.<ref>[https://thesuperleague.nl/#landing_slides Officieel Website]</ref> Direk denao kómme väöl luuj en organisaties mit koej reacties. ;16 april * ''Naord-Amerika'': [[Raúl Castro]] sjtop es leier van de Communistische Partie op [[Cuba]]. Iejer sjtopde hae al es presidentj van 't landj. ;10 april * ''Sjport'': De Ierse [[Rachael Blackmore]] wintj mit [[Minella Times]] de [[Grand National]]. Ze is de ierste vrouwelike ruter die dit evenemènt wintj. ;9 april * ''Nederlands Limburg'': Gouvernäör [[Theo Bovens]] en 't Colleesj van [[Gedeputeerde Sjtaote]] sjtappe op in de naosjleip van de Vrehen-affair.<ref>[https://www.1limburg.nl/gouverneur-theo-bovens-stapt-op-ruimte-voor-nieuwe-start?context=default 1Limburg - Gouverneur Theo Bovens stapt op: 'Ruimte voor nieuwe start']</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse [[prins-gemaal]] [[Philip van Griekelandj en Daenemarke|Philip]] sjtörf op 99-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rapper Earl Simmons, baeter bekèndj es [[DMX]], sjtörf op 50-jäörige laeftied aan de dènkelike gevolge van 'nen [[euverdosis]].<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6126157/rapper-dmx-50-overleden-na-mogelijke-overdosis-drugs.html Nu.nl - Rapper DMX (50) overleden na mogelijke overdosis drugs]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse zjuris [[Ramsey Clark]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/ramsey-clark-dead/2021/04/10/70314e68-9949-11eb-a6d0-13d207aadb78_story.html Washington Post - Ramsey Clark, attorney general who became a critic of U.S. policies, dies at 93]</ref> ;7 april * ''Weitesjap'': De Nederlands-Limbörgse taalweitesjapper [[Pieter Muysken]] sjtörf op 70- of 71-jäörige laeftied.<ref>[https://neerlandistiek.nl/2021/04/overleden-pieter-muysken-1950-2021/ Neerlandistiek.nl - Overleden: Pieter Muysken (1950 – 2021)]</ref>{{doedbekèndj}} ;4 april * ''Sjport'': D'n Daen [[Kasper Asgreen]] wintj de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj. [[Annemiek van Vleuten]] wintj bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;1 april * ''Nederlandj'': 'n [[Motie van wantroewe]] weurt ingedeendj taege [[Mark Rutte]] en gesjteund door de ganse oppositie, naodet dudelik weurt det Rutte euver details oet de formatie haet gelaoge. ===miert=== ;31 miert * ''Belsj'': 'ne Brusselse richter verordonneert det de Belzje sjtaot alle maotraegele taege [[COVID-19]] binne de dartig daag mót sjrappe, of in 'ne baetere wèttelike basis deveur mót veurzeen.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210331_94032383 De Standaard - Rechter veroordeelt overheid tot opheffen alle coronamaatregelen]</ref> ;29 miert * ''Afrika'': De ''Ever Given'' weurt losgetrokke naodet ze 'n klein waek 't [[Suezkenaal]] haet geblokkeerd. * ''Sjport'': De Nederlandse gehandicapdesnowboardster [[Bibian Mentel]] sjtörf op 48-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6120666/bibian-mentel-48-overleden-aan-gevolgen-kanker.html Nu.nl - Bibian Mentel (48) overleden aan gevolgen kanker]</ref> ;28 miert * ''Sjport'': [[Wout Van Aert]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj, en [[Marianne Vos]] bie de vrouwluuj.<ref>Live-oetzenjing [[NOS]]</ref> ;26 miert * ''Nederlands Limburg'': De CDA-[[Gedeputeerde Staote|gedeputeerde]] [[Ger Koopmans]] en [[Hubert Mackus]] sjtappe op nao e sjendal róndj hunne partiegenoet [[Herman Vrehen]].<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6124164/cda-gedeputeerden-in-limburg-treden-per-direct-af-om-subsidieaffaire.html Nu.nl - CDA-gedeputeerden in Limburg treden per direct af om subsidieaffaire]</ref> ;23 miert * ''Afrika'', ''Economie'': 't Containersjeep de ''[[Ever Given]]'' sjtrand in 't [[Suezkenaal]], wat hiedaor lankdoerig weurt geblokkeerd. ;22 miert * ''Sjport'': D'n Amerikaanse basketballer [[Elgin Baylor]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6123451/legendarische-basketballer-elgin-baylor-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Legendarische basketballer Elgin Baylor op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 miert * ''Belsj'': De [[SP.A]] verangert häöre naam officieel in [[Vooruit]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210321_93744731 De Standaard - SP.A is officieel Vooruit: ‘Definitief afstand van de stilstand’]</ref> ;20 miert * ''Sjport'': De Belsj [[Jasper Stuyven]] wintj [[Milaan-Sanremo]]. Hae blief daomit de favoriete veur.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_95657462 De Standaard - Jasper Stuyven wint Milaan-Sanremo]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Astrid Roemer]] krieg es ierste Surinamer/se de [[Pries van de Nederlandse Lèttere]] toegekèndj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210320_94897039 De Standaard - Astrid H. Roemer krijgt als eerste Surinaamse de Prijs der Nederlandse Letteren]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Egypte|Egyptische]] sjriefster [[Nawal El Saadawi]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6123190/egyptische-schrijfster-en-feminist-nawal-el-saadawi-89-overleden.html Nu.nl - Egyptische schrijfster en feminist Nawal El Saadawi (89) overleden]</ref> ;17 miert * ''Nederlandj'': In Nederlandj zeen verkezinge veur de [[Twiede Kamer]]. De [[VVD]] van premier [[Mark Rutte]] hilt zich, [[D66]] weurt de twiede groetste, dewiel de extreemrechse partieë zoe groet waere es alle linkse partieë same. In totaal haole neet minder es zevetien partieë de Kamer. * ''Afrika'': [[John Magufuli]], de zittende presidentj van [[Tanzania]], sjtörf op 61-jäörige laeftied; volgens officieel berichgaeving aan 'n hertkrenkde.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6122534/controversiele-president-van-tanzania-john-magufuli-61-overleden.html Nu.nl - Controversiële president van Tanzania John Magafuli (61) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': De [[Abelpries]] veur 2021 weurt toegekèndj aan [[László Lovász]] en [[Avi Wigderson]] óm häör biedrage aan [[complexiteitstheorie|complixiteits-]] en [[grafetheorie]].<ref>[https://www.abelprize.no/c76389/seksjon/vis.html?tid=76390 Abel Prize - The Abel Prize Laureates 2021 International Page]</ref> ;10 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit 't economisch sjteunpakkèt van 1,9 biljón dollar, in de geamendeerde vörm wie door de Senaot aongenom.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/stimulus-house-vote-03-10-21 CNN.com - Congress passes Biden's Covid-19 stimulus bill]</ref> ;9 miert * ''Belsj'': Naodet 't de Belzje pelitie lök berichte versjleuteld mit [[SkyECC]] te krake, waere tientalle krimmenele opgepak en groete kwantiteite drugs en geld in besjlaag genome.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210309_95926061 De Standaard - Grote drugsoperatie in het hele land: 17 ton cocaïne en 1,2 miljoen euro in beslag genomen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen dirizjènt [[James Levine]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210317_95760252 De Standaard - Beroemde Amerikaanse dirigent James Levine op 77-jarige leeftijd overleden]</ref> ;6 miert * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wint d'n Italiaanse fietsrenklassieker [[Strade Bianche]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210306_95623542 De Standaard - Superieure Van der Poel wint Strade Bianche]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': Nao 't Hoes van Aafgevaerdigde sjtump ouch de Senaat in mit 't ómvankriek COVID-sjteunplan van [[Joe Biden]], is 't dan ouch mit 'n paar aanpassinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/03/05/politics/senate-covid-relief-vote-a-rama/index.html CNN.com - Senate passes Biden's $1.9 trillion Covid relief plan after all-night votes]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandsen oetvinder [[Lou Ottens]], dae bie [[Philips]] ónger mie 't [[cassettebendje]] bedach, sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ed.nl/eindhoven/lou-ottens-philips-uitvinder-cassettebandje-overleden-we-waren-als-kleine-jongens-die-leuk-aan-het-spelen-waren~af8a81cd Eindhovens Dagblad - Lou Ottens, Philips-uitvinder cassettebandje, overleden: ‘We waren als kleine jongens die leuk aan het spelen waren’]</ref> ;3 miert * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse cabaretier [[Jeroen van Merwijk]] sjtörf op 65-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://www.ad.nl/show/cabaretier-jeroen-van-merwijk-65-overleden~a448347e/ AD - Cabaretier Jeroen van Merwijk (65) overleden]</ref> ;1 miert * ''Frankriek'': [[Lies vaan staotshoofde vaan Fraankriek|Ex-presidentj]] [[Nicolas Sarkozy]] weurt óm [[corruptie]] tot drie jaor gevangenis veroerdeild, wovan twie veurwaerdelik.<ref>[https://www.lemonde.fr/politique/article/2021/03/01/nicolas-sarkozy-condamne-a-trois-ans-de-prison-dont-un-an-ferme-dans-l-affaire-des-ecoutes_6071580_823448.html Le Monde - Nicolas Sarkozy condamné à trois ans de prison dont un an ferme dans l’affaire des écoutes]</ref> ===fibberwarie=== ;27 fibberwarie * ''Sjport'': [[Davide Ballerini]] wintj [[Omloop Het Nieuwsblad]] bie de mansluuj, en [[Anna van der Breggen]] bie de vrouwluuj.<ref>[https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210227_96661845 Het Nieuwsblad - Daar is de nieuwe Ballerini]</ref> ;26 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit e sjteunpakkèt aan 1,9 biljón [[Amerikaansen dollar|dollar]] veur door [[COVID-19]] en de daotaege getroffe maotregele geraakde sectore.<ref>[https://edition.cnn.com/2021/02/26/politics/stimulus-package-covid-relief-house-vote/index.html CNN.com - House passes Biden's $1.9 trillion Covid relief package]</ref> ;21 fibberwarie * ''Sjport'': De Serf [[Novak Djokovic]] pak ziene negenden titel op de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de mansluuj daor de Rus [[Dmitri Medvedev]] in drie sets (6-3, 6-4, 6-2) te versjlaon. ;20 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': E vleegtuig op weeg vaan [[Mestreech Aoke Airport]] nao [[New York]] struit kort nao zien opstijge motoroonderdeile, die op [[Meersje|Meerse]] terechkoume.<ref>[https://www.1limburg.nl/vliegtuig-verliest-metaaldelen-boven-meerssen?context=default 1Limburg - Vliegtuig verliest metaaldelen boven Meerssen]</ref> * ''Sjport'': De Japanse [[Naomi Osaka]] wintj de [[Australian Open (tennis)|Australian Open]] bie de vrouwluuj door in twie sets (6-4, 6-3) van de Amerikaanse [[Jennifer Brady]] te winne. ;19 fibberwarie * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Leopold Lippens]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210219_94461892 De Standaard - Burgemeester van Knokke-Heist Leopold Lippens overleden]</ref> ;18 fibberwarie * ''Nederlands Limburg'': De Nederlands-Limburgse politicus [[Jan Mans]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.1limburg.nl/oud-politicus-jan-mans-pvda-overleden?context=topstory 1Limburg - Oud-politicus Jan Mans (PvdA) overleden]</ref> ;16 fibberwarie * ''Nederlandj'': De [[aovendklok|aovendjklok]], die de regering hauw ingesjtèld óm de verbreiing van [[COVID-19]] taege te gaon, weurt op las van de richter per direk opgeluf. Dezelfden daag weurt dit besjluut in hoeger beroop weer opgesjort.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6116806/geen-avondklok-meer-en-toen-toch-wel-weer-dit-gebeurde-er-dinsdag.html Nu.nl - Geen avondklok meer, en toen toch wel weer: dit gebeurde er dinsdag]</ref> ;15 fibberwarie * ''Economie'': De Nigeriaanse [[Ngozi Okonjo-Iweala]] weurt tot ierste vrouwelike en ierste Afrikaanse veurzitter van de [[WHO]] gekoze. * ''Kóns en cultuur'': D'n Dominicaanse muzikantj [[Johnny Pacheco]], pioneer van de [[salsa]], sjtörf op 85-jäörige laeftied aan complicaties van 'n lóngóntsjtaeking.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2021/feb/16/johnny-pacheco-co-founder-new-york-latin-label-fania-dies-aged-85 The Guardian - Johnny Pacheco, co-founder of New York's Latin label Fania, dies aged 85]</ref> ;14 fibberwarie * ''Zuud-Amerika'': D'n Argentiense politicus [[Carlos Menem]], dae van 1989 bis 1999 presidentj van 't landj waor, sjtörf op 90-jäörige laeftied. ;13 fibberwarie * ''Vereinigde Sjtaote'': De [[Senaat (Vereinigde Sjtaote)|Senaat]] sjprik ex-presidentj [[Donald Trump]] vrie van opsjteuke tot 'ne coup. Veur 'n veroerdeiling wier 'n twiedriede miejerheid nujig gewaes. ;10 fibberwarie * ''Belsj'': De jezuïet en politicus [[Luc Verstreylen]], sjtichter van [[Groen|Agalev]], sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210210_97999786 De Standaard - Agalev-stichter Luc Versteylen (93) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen oetgaever [[Larry Flynt]], bekèndj van 't [[pornografie|pornoblaad]] ''[[Hustler]]'', sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2368182-amerikaanse-porno-uitgever-larry-flynt-78-overleden.html NOS.nl - Amerikaanse porno-uitgever Larry Flynt (78) overleden]</ref> ;9 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[Chick Corea]] sjtörf op 79-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://glidemagazine.com/253567/jazz-keyboard-legend-chick-corea-dies-at-79/ Glide Magazine - Jazz Keyboard Legend Chick Corea Dies at 79]</ref> ;8 fibberwarie * ''Sjport'': De Nederlandse loupster [[Els Vader]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.telegraaf.nl/sport/1202492278/voormalig-topatlete-els-vader-61-overleden De Telegraaf - Voormalig topatlete Els Vader (61) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Mary Wilson]], bekèndj van [[The Supremes]], sjtörf op 76-jäörige laeftied.<ref>[https://www.foxla.com/news/mary-wilson-of-the-iconic-music-group-the-supremes-dies-at-76 Fox11 - Mary Wilson of the iconic music group, The Supremes, dies at 76]</ref> ;7 fibberwarie * ''Sjport'': De 55e editie van de [[Super Bowl]] weurt gewonne door de [[Tampa Bay Buccaneers]], die de [[Kansas City Chiefs]] mit 31-9 versjlaon.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6115040/tampa-bay-buccaneers-wint-super-bowl-zevende-titel-voor-tom-brady-43.html Nu.nl - Tampa Bay Buccaneers wint Super Bowl, zevende titel voor Tom Brady (43)]</ref> ;5 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse rockband [[Golden Earring]] sjtop per direk naodet bekèndj weurt det gitaris [[George Kooymans]] aan [[ALS]] liet en neet mie kan optrejje.<ref>[https://www.ad.nl/show/ziekte-george-kooymans-betekent-einde-van-golden-earring-dit-is-een-doodsklap~aab3d5b1/ AD.nl - Ziekte George Kooymans betekent einde van Golden Earring: ‘Dit is een doodsklap’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Canadesen acteur [[Christopher Plummer]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2021/film/news/christopher-plummer-dead-sound-of-music-1234901760/ Variety - Christopher Plummer, Legendary ‘Sound of Music’ Star, Dies at 91]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandsen [[hónkbal]]ler [[Hans Urbanus]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2367677-honkbalpionier-han-urbanus-op-93-jarige-leeftijd-overleden.html NOS.nl - Honkbalpionier Han Urbanus op 93-jarige leeftijd overleden]</ref> ;3 fibberwarie * ''Kóns en cultuur'': De Belzje zenger-sjriever [[Kris De Bruyne]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210204_93953579 De Standaard - Vlaamse muzieklegende Kris De Bruyne (70) overleden]</ref> ;2 fibberwarie * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse veteraan [[Tom Moore]] sjtörf op 100-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-beds-bucks-herts-55881753 BBC News - Captain Sir Tom Moore dies in hospital with coronavirus]</ref> ;1 fibberwarie * ''Zuudoes-Azië'': 't Laeger in [[Myanmar]] begeit 'ne sjtaotsgreep en arresteert [[Aung San Suu Kyi]].<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6113620/leger-myanmar-pleegt-staatsgreep-omstreden-aung-san-suu-kyi-opgepakt.html Nu.nl - Leger Myanmar pleegt staatsgreep, omstreden Aung San Suu Kyi opgepakt]</ref> ===jannewarie=== ;30 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse elektronicamuzikant en producent [[SOPHIE]] kump op 34-jäörige laeftied óm.<ref>[https://mixmag.net/read/musician-sophie-died-news Mizmag - Musician SOPHIE has died]</ref> ;28 jannewarie * ''Weitesjap'': De Nederlandse sjemis [[Paul Crutzen]], dae in 1995 de [[Nobelpries]] in de Sjemie won óm zien óngerzeuk nao de [[ozonlaog]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2366382-nobelprijswinnaar-scheikunde-paul-crutzen-overleden.html NOS.nl - Nobelprijswinnaar scheikunde Paul Crutzen overleden]</ref> ;23 jannewarie * ''Sjport'': [[Tom Dumoulin]] zeet veur oonbepaolden tied te stoppe mèt fietsrenne.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6107452/ongelukkige-dumoulin-30-stopt-voor-onbepaalde-tijd-met-wielrennnen.html?redirect=1 Nu.nl - Ongelukkige Dumoulin (30) stopt voor onbepaalde tijd met wielrennnen]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse talkshowprizzentator [[Larry King]], bekèndj van ónger mie [[CNN]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://twitter.com/kingsthings/status/1352960673978880000 Twitter - @kingsthings - officieel berich]</ref> * ''Róslandj'': In diverse sjtei demonstrere luuj taege de arrestatie van oppositieleier [[Aleksander Navalni]]. D'n ómvank van de proteste is veur Róslandj van óngekènde gruutde. * ''Nederlandj'': Drek nao de inveuring van de aovendklok kump 't op [[Urk]] tot relle en versjendeleringe. De volgenden daag gief 't relle in gans 't landj. ;22 jannewarie * ''Sjport'': D'n Amerikaansen [[hónkbal]]ler [[Hank Aaron]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6106202/amerikaanse-honkballegende-hank-aaron-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Amerikaanse honkballegende Hank Aaron op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> ;21 jannewarie * ''Nederlandj'': De [[Twiede Kamer]] sjtump in samesjpraok mit 't kabinèt veur 'n [[aovendklok]] tösje 21.00 en 4.30, die vanaaf 23 jannewarie mót ingaon. De maotraegel is gemeindj óm, in verbandj mit de COVID-19-pandemie, illegaal fieskes taege te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6103926/kamer-achter-avondklok-vanaf-zaterdag-binnenblijven-tussen-2100-en-430-uur.html Nu.nl - Kamer achter avondklok: vanaf zaterdag binnenblijven tussen 21.00 en 4.30 uur]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjtripteikenaer [[Jean Graton]] sjtörf op 97-jäörige laeftied.<ref>[https://www.michelvaillant.com/actualite.php?id=261 Michel Vaillant - Jean Graton nous a quittés]</ref> ;20 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]] weurt beëidig es de 46e [[Lies van presidente van de Vereinigde Sjtaote|presidentj van de]] [[Vereinigde Sjtaote van Amerika]], en [[Kamala Harris]] es ziene vice-presidentj. Ze volge respectievelik [[Donald Trump]] en [[Mike Pence]] op.<ref>Live-oetzenjing [[CNN]]</ref> ;18 jannewarie * ''Nederlandj'': [[Lilianne Ploumen]] weurt veurgedrage es nuie fractieveurzitster van de [[PvdA]]. Ze zouw in die functie [[Lodewijk Asscher]] mote opvolge.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6102573/lilianne-ploumen-voorgedragen-als-nieuwe-lijsttrekker-van-pvda.html Nu.nl - Lilianne Ploumen voorgedragen als nieuwe lijsttrekker van PvdA]</ref> ;16 jannewarie * ''Duutsjlandj'': De [[CDU]] keus zich [[Armin Laschet]] es nuje partieliejer. Hae geit [[Angela Merkel]] in die functie opvolge.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/politik/inland/kommentar-mit-armin-laschet-geht-die-cdu-auf-nummer-sicher-17149342.html Frankfurter Allgemeine - Mit Laschet auf Nummer Sicher]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse producentj [[Phil Spector]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.tmz.com/2021/01/17/phil-spector-dead-dies-81/ TMZ - Phil Spector dead at 81]</ref> ;15 jannewarie * ''Nederlandj'': 't [[Kabinèt-Rutte III]] treujt aaf óm de [[Toesjlage-affair]]. Ómdet de verkezinge al in 't versjeet ligke, is dit in de ierste plaatsj 'n symbolische daod.<ref>[https://nos.nl/collectie/13855/artikel/2364513-kabinet-rutte-iii-gevallen-om-vernietigend-rapport-toeslagaffaire NOS.nl - Kabinet-Rutte III gevallen om vernietigend rapport toeslagaffaire]</ref> * ''Zuudoes-Azië'': Op [[Celebes]] vèntj 'nen aerdsjóddel plaats mit 'n krach van 6,2. Tientalle luuj kómme óm, väöl hóngerde rake gewóndj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6102362/ruim-800-gewonden-door-aardbeving-op-sulawesi-nog-vier-mensen-overleden.html Nu.nl - Ruim 800 gewonden door aardbeving op Sulawesi, nog vier mensen overleden]</ref> * ''Sjport'': De Franse motorcoureur [[Pierre Cherpin]] sjtörf op 52-jäörige laeftied, naodet hae vief daag iejer in de [[Dakarrally]] waor veróngelök.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6102102/franse-motorcoureur-cherpin-52-overlijdt-vijf-dagen-na-val-in-dakar-rally.html Nu.nl - Franse motorcoureur Cherpin (52) overlijdt vijf dagen na val in Dakar Rally]</ref> ;14 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsjen illusionis [[Siegfried Fischbacher]] (van 't duo [[Siegfried & Roy]]) sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[sjlókdermkanker]].<ref>[https://www.focus.de/kultur/vermischtes/im-alter-von-81-jahren-nach-krebsdiagnose-star-magier-siegfried-fischbacher-ist-gestorben_id_12868600.html Focus.de - Nach Krebsdiagnose: Star-Magier Siegfried Fischbacher ist gestorben]</ref> ;13 jannewarie * ''Noord-Amerika'': [[Donald Trump]] weurt in 't [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] officieel aangeklaag óm de couppoging van 'n waek iejer. 't Is d'n twiede kier det 'n aafzèttingsproceduur taegen 'm in gank weurt gezat. ;9 jannewarie * ''Zuuoes-Azië'': Kort nao 't opsjtiege sjtort vlöch 182 van [[Sriwijaya Air]], van [[Jakarta]] nao [[Pontianak]], in zie mit 62 luuj aan baord. ;8 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Sociaal medium [[Twitter]] blokkeert 't account van [[Donald Trump]] permanent. Es rae neump 't diverse geweldsverhierlikinge en greujende geweldsdreiging ónger zienen aanhank. Trump haet 't platform es presidentj geraegeld veur officieel bekèndjmakinge en communicatie gebroek.<ref>[https://blog.twitter.com/en_us/topics/company/2020/suspension.html Twitter Blog - Permanent suspension of @realDonaldTrump]</ref> ;6 jannewarie * ''Vereinigde Sjtaote'': Dewiel e debat veur de formeel verkezing van [[Joe Biden]] es presidentj löp, dringe demonsjtrante, aangevuurd door d'n oettraejende presidentj [[Donald Trump]], mit geweld 't [[Capitool (Washington)|Capitool]] in.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/congress-electoral-college-vote-count-2021/h_827fbc8cf8d03aba895c3a2f858d12ec CNN - US Capitol on lockdown after escalating situation among demonstrators]</ref> * ''Nederlandj'': In Nederlandj begintj de vaccinatie taege [[COVID-19]]. Door diverse probleme is ze in dit landj rillatief laat op gank gekómme.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6100359/coronavaccinatie-van-start-eerste-zorgmedewerker-ingeent-in-veghel.html Nu.nl - Coronavaccinatie van start: eerste zorgmedewerker ingeënt in Veghel]</ref> ;5 jannewarie * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Colin Bell]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.mancity.com/news/mens/colin-bell-khaldoon-al-mubarak-63745469 Manchester City - Colin Bell: 1946-2021]</ref> ;4 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Lance O'Brien]] sjtörf op 65-jäörige laeftied nao complicaties van 'n blaasóntsjtaeking.<ref>[https://www.nu.nl/film/6100305/partner-van-bondgirl-tanya-roberts-bevestigt-haar-overlijden-na-misverstand.html Nu.nl - Partner van bondgirl Tanya Roberts bevestigt haar overlijden na misverstand]</ref> * ''Weitesjap'': De Nederlandse natuurkónjige [[Martinus Veltman]] ([[Nobelpries]] in de Natuurkónde 1999) sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.uu.nl/nieuws/nobelprijswinnaar-martinus-veltman-overleden Nu.nl - Nobelprijswinnaar Martinus Veltman overleden]</ref> ;3 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Britse beatzenger [[Gerry Marsden]], bekèndj van [[Gerry & The Pacemakers]], sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6099991/youll-never-walk-alone-zanger-gerry-marsden-78-overleden.html Nu.nl - You'll Never Walk Alone-zanger Gerry Marsden (78) overleden]</ref> ;2 jannewarie * ''Afrika'': In [[Niger]], kortbie de grens mit [[Mali]], weurt 'nen aansjlaag op börgers geplaeg, woebie tientalle doeje valle.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210102_97541107 De Standaard - Zware aanslag in grensgebied van Niger]</ref> ;1 jannewarie * ''Kóns en cultuur'': De Portugese [[fado]]zenger [[Carlos do Carmo]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20210101_97502793 De Standaard - Portugal kondigt nationale dag van rouw af om ‘de stem van Lissabon’ te herdenken]</ref> ==2020== ===december=== ;29 december * ''Zuudoes-Europa'': In [[Kroatië]] vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] mit 'n krach van 6,4 plaats. Zeker zès luuj kómme hiebie óm en tientalle rake gewóndj. De sjók is bis in Duutsjlandj te veule.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6099248/zeker-zes-doden-en-tientallen-gewonden-na-aardbeving-in-kroatie.html Nu.nl - Zeker zes doden en tientallen gewonden na aardbeving in Kroatië]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Franse mode-óntwerper [[Pierre Cardin]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/12/29/le-couturier-francais-pierre-cardin-est-mort_6064748_3382.html Le Monde - Le couturier français Pierre Cardin est mort]</ref> ;27 december * ''Nederlands Limburg'': Veur 't hoes in [[Naer]] van Jos Emants, misdaodjournalis van [[De Limburger]], weurt 'nen handjgranaat gelag.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6098907/handgranaat-aangetroffen-voor-huis-misdaadjournalist-de-limburger.html Nu.nl - Handgranaat aangetroffen voor huis misdaadjournalist De Limburger]</ref> ;24 december * ''Europa, Vereinig Keuninkriek'': De [[EU]] en 't [[Vereinig Keuninkriek]] sjlete 'n hanjelsakkoord wat per 1 jannewarie mót ingaon. Dit akkoord waor nujig ómdet dan d'n euvergankstied vanaaf de [[Brexit]] aaflöp. * ''Kóns en cultuur'': D'n Israëlische violis [[Ivry Gilits]] sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/podium/nieuws/7051-violist-ivry-gitlis-98-overleden NPO Radio 4 - Violist Ivry Gitlis (98) overleden]</ref> ;23 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Leslie West]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan 'nen hertaanval.<ref>[https://lflmagazine.nl/nieuws/in-memoriam-leslie-west-1945-2020 Lust for Life - In memoriam: Leslie West (1945-2020)]</ref> ;22 december * ''Belsj'': Op 't Belsj waere de ierste luuj taege [[COVID-19]] gevaccineerd.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201222_95373537 De Standaard - Jos Hermans (96) krijgt als eerste Vlaming coronavaccin: ‘Ik hoop honderd jaar te worden’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': 't Brits model [[Stella Tennant]] sjtörf op 50-jäörige laeftied.<ref>[https://www.vogue.com/article/stella-tennant-obituary Vogue - Stella Tennant, the Iconic British Model, Has Died at 50]</ref> ;19 december * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen acteur [[Bram van der Vlugt]] sjtörf op 86-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/media/6097691/acteur-bram-van-der-vlugt-op-86-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Acteur Bram van der Vlugt op 86-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Groet-Brittannië en Ierland'': De regering van 't [[Vereinig Keuninkriek]] lègk 't zuudoeste van 't landj zjwaor quarantainemaotraegele op naodet hie 'n nuuj, zier besjmettelike [[mutatie]] van 't [[SARS-CoV-2]] ('t virus wat [[COVID-19]] veroerzaak) hel óm zich haer griep. Versjillende lenj verbeeje of beperke reize van en nao 't landj. ;14 december * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering sjtèlt veur d'n twiede wiedgaonde quarantainemaotraegele in. Ónger mie neet-essentieel winkele waere gesjlaote.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6096677/rutte-vraagt-nederland-nogmaals-om-grote-offers-in-strijd-tegen-corona.html Nu.nl - Rutte vraagt Nederland nogmaals om grote offers in strijd tegen corona]</ref> * ''Sjport'': 't [[KWPN|Nederlands]] dressuurpaerd [[Totilas]], veural bekèndj van zien kure mit [[Edward Gal]], sjtörf op 20-jäörige laeftied nao 'n [[koliek]]. Totilas weurt algemein gezeen es 't bèste dressuurpaerd oets.<ref>[https://www.bokt.nl/forums/viewtopic.php?f=11&t=2013475 Bokt.nl - Dressuurlegende Totilas overleden]</ref><ref>[https://www.eurodressage.com/2020/12/15/totilas-global-dressage-sensation-passed-away Eurodressage - Totilas, Global Dressage Sensation, Passed Away]</ref> ;12 december * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[country]]zenger [[Charley Pride]], d'n ierste groete zjwarte countrysjter, sjtörf op 86-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://variety.com/2020/music/news/charley-pride-dead-dies-country-music-legend-1234852402/ Variety.com - Charley Pride, Country Music’s First Black Superstar, Dies of COVID-19 at 86]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britsen oteur van sjpionageromans [[John le Carré]] sjtörf op 89-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/books/2020/dec/13/john-le-carre-author-of-tinker-tailor-soldier-spy-dies-aged-89 The Guardian - John le Carré, author of Tinker Tailor Soldier Spy, dies aged 89]</ref> ;11 december * ''Kóns en cultuur'', ''Nederlands Limburg'': De Mestreechter zenger en gitaris [[René Innemee]], oonder andere bekènd vaan [[The Press]] en The Revival Band, störf mèt 'ne leeftied vaan 69 jaor aajd.<ref>[https://www.1limburg.nl/zanger-rene-innemee-overleden?context=topstory 1limburg - Zanger René Innemee overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Zuud-Koreaanse rezjisseur [[Kim Ki-duk]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/film/6096121/zuid-koreaanse-regisseur-kim-ki-duk-59-overleden-aan-gevolgen-coronavirus.html Nu.nl - Zuid-Koreaanse regisseur Kim Ki-duk (59) overleden aan gevolgen coronavirus]</ref> * ''Economie'': De Belzjen óngernummer [[Roland D'Ieteren]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201211_93801891 De Standaard - Baron Roland D’Ieteren overleden]</ref> ;10 december * ''Sjport'': D'n Italiaanse voetballer [[Paolo Rossi]], algemeen gezeen es eine van de bèste sjpaelers van zie landj, sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6095752/legendarische-italiaanse-voetballer-paolo-rossi-64-overleden.html Nu.nl - Legendarische Italiaanse voetballer Paolo Rossi (64) overleden]</ref> ;7 december * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse tillevisiemaeker [[Ursul de Geer]] sjtörf op 74-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6095411/televisiemaker-en-regisseur-ursul-de-geer-op-74-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Televisiemaker en regisseur Ursul de Geer op 74-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever, oetgaever en mediafiguur [[Martin Ros]] sjtörf op 83-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6095460/schrijver-martin-ros-op-83-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Schrijver Martin Ros op 83-jarige leeftijd overleden]</ref> ;5 december * ''Kóns en cultuur'': Op de [[Matinee op de Vrije Zaterdag]] geit ''May'' van [[Louis Andriessen]] in premièr. 't Weurt 't lèste werk van Andriessen, dae aan de krenkde van Alzheimer liet.<ref>Live-oetzenjing [[NPO Radio 4]]</ref> ;2 december * ''Frankriek'': De Franse politicus [[Valéry Giscard d'Estaing]], [[Lies vaan staotshoofde vaan Fraankriek|presidentj]] van 1974 bis 1981, sjtörf op 94-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/12/02/valery-giscard-d-estaing-ancien-president-de-la-republique-est-mort_6061969_3382.html Le Monde - Valéry Giscard d’Estaing, ancien président de la République, est mort]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer en prizzentator [[Frank Kramer]] sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6094127/presentator-en-oud-voetballer-frank-kramer-op-73-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Presentator en oud-voetballer Frank Kramer op 73-jarige leeftijd overleden]</ref> ;1 december * ''Duutsjlandj'': In [[Trier]] veurt 'ne man expres in op winkelend pebliek. Hiebie kómme vief luuj óm.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/kriminalitaet/trier-nach-der-amokfahrt-eine-versehrte-stadt-17081748.html Frankfurter Allgemeine - Eine versehrte Stadt]</ref> ===november=== ;28 november * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[David Prowse]], veural bekèndj in ziene rol van [[Darth Vader]], sjtörf op 85-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-55117704 BBC News - Dave Prowse: Darth Vader actor dies aged 85]</ref><ref>[https://www.thesun.co.uk/tvandshowbiz/13332754/darth-vader-actor-dave-prowse-died-of-covid/ The Sun - David Prowse dead – Darth Vader actor, 85, died of coronavirus after two-week hospital battle]</ref> ;25 november * ''Sjport'': D'n Argentiense voetballer [[Diego Maradona]], algemein gezeen es eine van de groetste voetballers oets, sjtörf op 60-jäörige laeftied aan 'nen hertsjtilsjtandj.<ref>[https://g1.globo.com/globonews/estudio-i/video/maradona-morre-aos-60-anos-9051206.ghtml GloboNews - Maradona morre aos 60 anos]</ref> * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en Milieu'': Aan d'n [[Ezerbaak]] weurt 'n veur Nederlandj nuuj soort [[sjlekke|sjlek]] gevónge, ''[[Daudebardia rufa]]''.<ref>[https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=26970 Nature Today - Nieuwe Nederlandse halfnaaktslak]</ref> ;23 november * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Donald Trump]] sjtump toe in 't beginne van de machseuverdrach nao [[Joe Biden]]. * ''Nederlandj'': [[Thierry Baudet]] sjtop es aanveurder es liestrèkker van 't [[Forum voor Democratie]], de partie die hae zelf haet opgerich. Aanleiing is e sjendal mit de jóngere-aafdeiling van de partie.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/23/thierry-baudet-stopt-als-lijsttrekker-en-leider-forum-voor-democratie-a4021092?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twitter&utm_content=&utm_term=20201118 NRC Handelsblad - Thierry Baudet stopt als lijsttrekker en leider Forum voor Democratie]</ref> ;20 november * ''Nederlands Limburg'': Jos B. weurt tot 12 jaor gevangenissjtraof veroerdeild veur 't misbroeke en al of neet expres verwörge van [[Nicky Verstappen]], plus zès maondj veur 't bezit van [[kènjerporno]]. Hae zaet direk in hoeger beroop te gaon.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6091710/jos-b-krijgt-12-jaar-cel-voor-misbruiken-nicky-verstappen-met-fatale-afloop.html Nu.nl - Jos B. krijgt 12 jaar cel voor misbruiken Nicky Verstappen met fatale afloop]</ref> ;19 november * ''Weitesjap'': De [[radiotelescoop]] in de [[Puerto Rico|Puerto Ricaanse]] sjtad [[Arecibo]] weurt aafgesjreve. De sjaoj van diverse orkane bliek neet mie te ripperere.<ref>[https://www.nu.nl/wetenschap/6091651/iconische-arecibo-radiotelescoop-in-puerto-rico-niet-meer-te-repareren.html Nu.nl - Iconische Arecibo-radiotelescoop in Puerto Rico niet meer te repareren]</ref> ;18 november * ''Sjport'': De Nederlandse voetbalkeeper [[Pim Doesburg]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6091262/oud-keeper-en-eredivisie-recordhouder-pim-doesburg-77-overleden.html Nu.nl - Oud-keeper en Eredivisie-recordhouder Pim Doesburg (77) overleden]</ref> * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Willy Kuipers]] ([[Volksunie]], [[N-VA]]) sjtörf op 83-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201118_93926764 Volksunie-nestor Willy Kuijpers overleden]</ref> ;16 november * ''Sjport'': [[Harry van Raaij]], ex-veurzitter van [[PSV]], sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.psv.nl/nieuwspagina/artikel/harry-van-raaij-overleden-.htm PSV - Harry van Raaij overleden]</ref> ;15 november * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de [[Grand Prix]] van Turkije en haolt hiemit ziene zevende waereldtitel. Hiemit kump hae op gelieke huugde mit [[Michael Schumacher]].<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6090550/hamilton-pakt-historische-zevende-wereldtitel-in-stijl-met-zege-in-turkije.html Nu.nl - Hamilton pakt historische zevende wereldtitel in stijl met zege in Turkije]</ref> * ''Nederlands Limburg'': E protes tege Zwarte Piet op de [[Vriethof (Mestreech)|Vriethof]] weurt veurtijeg aofgebroke nao oonder mie dreiging vaan tegedemonstrante.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6090599/kozp-betogers-verlaten-maastricht-vanuit-geheime-locatie-na-onrustige-dag.html Nu.nl - KOZP-betogers verlaten Maastricht vanuit 'geheime locatie' na onrustige dag]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[India]]sen acteur [[Soumitra Chatterjee]] sjtörf op 85-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://indianexpress.com/article/lifestyle/life-style/soumitra-chatterjee-no-more-some-lesser-known-facts-about-the-acting-stalwart-7052381/#:~:text=a%20real%20competition.-,Apart%20from%20being%20a%20talented%20actor%2C%20Chatterjee%20was%20also%20known,Honneur%20%E2%80%93%20France's%20highest%20civilian%20honour. The Indian Express - Soumitra Chatterjee no more: Some lesser-known facts about the acting stalwart]</ref> * ''Sjport'': 'ne Chinesen investeerder köp de Vlaamse [[doevesport|sjportdoef]] New Kim veur e recordbedraag van 1,6 miljón euro.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201115_94001084 De Standaard - New Kim uit Berlaar is ‘duurste duif ooit in Europa’ na veiling voor 1,6 miljoen euro]</ref> * ''Zuud-Amerika'': Zès daag nao 't óntsjlaag van Martin Vizcarra es presidentj van [[Peru]] lèk zienen opvolger Manuel Merino, es gevolg van zjwaor proteste wobie zelfs 'nen doeje vilt, 't werk alweer denaer.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201115_96389574 De Standaard - Peruaanse interimpresident Merino treedt af na dodelijke protesten]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzje radiopresentatries [[Lutgart Simoens]] sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201115_97108348 De Standaard - Radiopresentatrice Lutgart Simoens overleden]</ref> ;13 november * ''Vereinig Keuninkriek'': De Britse massamaordenaer [[Peter Sutcliffe]], baeter bekèndj es de 'Yorkshire Ripper', sjtörf op 74-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-54874713 BBC News - Yorkshire Ripper Peter Sutcliffe dies]</ref> ;11 november * ''Midde-Oeste'': Prins [[Chalifa bin Salman al-Chalifa]], premier van [[Bahrein]] saer de ónaafhenkelikheid in 1971, sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201111_94070289 De Standaard - Langstzittende premier ter wereld overleden]</ref> * ''Oes-Azië'': De ganse prodemocratische oppositie van [[Hong Kong]] sjtap oet protes op naodet de Chinese regering veer van hun collega's haet óntsjlage.<ref>[https://www.scmp.com/news/hong-kong/politics/article/3109454/mass-resignation-hong-kong-opposition-lawmakers-after South China Morning Post - Mass resignation of Hong Kong opposition lawmakers after Beijing rules on disqualification]</ref> ;10 november * ''Oes-Europa'': [[Armenië]], [[Azerbeidzjan]] en [[Róslandj]] sjlete 'n euvereinkóms veur 'n inj te make ane [[Kreeg in Hoeëg-Karabach (2020)|kreeg]] euvere betwisde regio [[Hoeg-Karabach]]. Presidentj [[Poetin]] sjik twiedoezend soldaote nao de frontlinie veur de vraej te beware.<ref>[https://www.ad.nl/buitenland/woedende-armeniers-bestormen-regeringsgebouw-na-vredesdeal~a04effb0/ ''Woedende Armeniërs bestormen regeringsgebouw na vredesdeal''. AD - 10 november 2020]</ref> ;9 november * ''Weitesjap'': Tesrizzeltate gaeve aan det 't [[vaccin]] taege [[COVID-19]] det de firma [[Pfizner]] óntwikkelt, veur 90% effectief is en gein groete biewirkinge kèntj.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2020/nov/09/covid-19-vaccine-candidate-effective-pfizer-biontech The Guardian - Covid-19 vaccine candidate is 90% effective, says Pfizer]</ref> * ''Afrika'': Moslimextremiste vermaorde volgens sjtaotsmedia in 't naorde van [[Mozambique]] mie es 50 börgers.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-africa-54877202 BBC News - Militant Islamists 'behead more than 50' in Mozambique]</ref> * ''Nederlandj'': 't Kabinèt kónjig aan 't aafsjtaeke van vuurwerk de kómmende jaorwisseling gans te verbeeje, óm d'n drök op de zörg in de COVID-19-pandemie neet wiejer te verhoege.<ref>[https://nos.nl/artikel/2355867-kabinet-komt-voor-dit-jaar-met-algeheel-vuurwerkverbod.html NOS.nl - Kabinet komt voor dit jaar met algeheel vuurwerkverbod]</ref> * ''Zuud-Amerika'': 't Parlemènt van [[Peru]] zèt de van [[corruptie]] besjöldigde presidentj [[Martín Vizcarra]] aaf.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6089395/peruaanse-president-vizcarra-afgezet-door-parlement.html Nu.nl - Peruaanse president Vizcarra afgezet door parlement]</ref> ;8 november * ''Sjport'': [[Primož Roglič]] wintj de [[Runj van Sjpanje]].<ref>Live-oetzenjing [[Langs de Lijn]] ([[NPO]] Radio 1)</ref> ;7 november * ''Midde-Oeste'': De [[Vereinigde Arabische Emirate]] make hun sjtraofrech liberaalder. [[Alcohol]]gebroek, [[samewoene]] en [[zelfmaord]] waere gedecriminaliseerd, en [[iervraak]] weurt vanaaf noe es maord behanjeld.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2020/11/7/uae-announces-relaxing-of-islamic-laws-for-personal-freedoms Al Jazeera English - UAE announces relaxing of Islamic laws for personal freedoms]</ref> ;6 november * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Geoffry Palmer]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-54838209 BBC News - Geoffrey Palmer, TV and film actor, dies at 93]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen animator [[Ken Spears]], bekèndj van [[Scooby Doo]], sjtörf op 82-jäörige laeftied aan de gevolge van dementie.<ref>[https://www.nu.nl/film/6089387/scooby-doo-bedenker-ken-spears-82-overleden.html Nu.nl - Scooby-Doo-bedenker Ken Spears (82) overleden]</ref> ;3 november * ''Naord-Amerika'': Bie presidentsverkezinge in de [[Vereinigde Sjtaote]] wintj d'n Democratische kandidaat [[Joe Biden]] van zienen taegesjtenjer, de zittende presidentj [[Donald Trump]]. D'n oetsjlaag liet dagelank op zich wachte en Trump weigert zie verlees te erkènne.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/trump-biden-election-results-11-07-20/index.html CNN - Liveblog verkezinge: Joe Biden elected president] (titel op 7 november óm 18.00 oer Midde-Europesen tied)</ref> * ''Natuur en milieu'', ''Midde-Amerika'': Orkaan Eta kump aan landj in [[Nicaragua]]. Hae zal de daag dao-op in dat landj zoewie in [[Guatemala]], [[Cuba]] en [[Florida]] veur zoe'n 250 doeje zörge. ;2 november * ''Oosteriek'': In [[Wene]] kómme bie 'nen aansjlaag op 'n synagoog veer luuj óm, diverse rake gewóndj. [[IS]] eis d'n aansjlaag op. * ''Zuud-Azië'': Bie 'n sjeetpartie op de campus van de universiteit van [[Kaboel]] waere 35 luuj doedgesjote. * ''Kóns en cultuur'': 't Kènjerleedje ''[[Baby shark]]'' haolt ''[[Despacito]]'' in es meisbekeke video op [[YouTube]]. Allebei zeen ze op det memènt zoe'n 7 miljard kier bezeen.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/nov/02/baby-shark-becomes-most-viewed-youtube-video-ever-beating-despacito The Guardian - Baby Shark becomes most viewed YouTube video ever, beating Despacito]</ref> ;1 november * ''Nederlands Limburg'': In de bösj bie [[Gäöl (dörp)|Gäöl]] weurt 'n illegaal fjès gehawte. De pelitie bekeurt zwa'n hóngerd luuj.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6087537/politie-grijpt-in-bij-illegaal-feest-limburg-zon-100-bekeuringen-uitgedeeld.html Nu.nl - Politie grijpt in bij illegaal feest Limburg, zo'n 100 bekeuringen uitgedeeld]</ref> * ''Oes-Azië'': Orkaan Goni kump in de [[Filipiene]] aan landj. Hae zal oetènjelek 24 doeje eise en enorm materieel sjaoj veroerzake. ===oktober=== ;31 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Sean Connery]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-54761824 BBC News - Sean Connery: James Bond actor dies aged 90]</ref> * ''Belsj Limburg/Nederlands Limburg'': D'n [[Hasselt|Hesselse]] [[YouTube]]r [[Kastiop]] weurt doed trökgevónge in [[Stein]]. Hae waor al saer 23 oktober vermis.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201031_95244332 De Standaard - Vermiste Youtuber Kastiop dood teruggevonden in Nederland]</ref> * ''Duutsjlandj'': [[Vleegveld Berlin-Brandenburg]] geit nao 'n vertraging van jaore en 'n enorm euversjreiing van 't budget ènjelek aop.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/wirtschaft/auto-verkehr/der-neue-hauptstadtflughafen-ber-ist-endlich-eroeffnet-17029631.html Frankfurter Allgemeine - Der BER ist endlich eröffnet]</ref> ;30 oktober * ''Belsj'': De federaal regering kunjig wiedgaondje quarantainemaotraegele aan, wo-ónger 't sjlete van alle neet-essientieel gesjefte. Premier De Croo zaet wiejer det de maximaal bezètting van de intensieve zörg bekans is bereik.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201030_95924664 De Standaard - Overlegcomité kondigt ‘verstrengde lockdown’ aan: ‘Als intensieve volzet is, gaat de deur op slot’]</ref> * ''Zuudoos-Europa'': [[Turkieë]] en [[Griekelandj]] waere geraak daor 'ne krachtigen [[aerdsjóddel]]. 116 luuj vènje d'n doed, de mieste in Turkieë. * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Nobby Stiles]], sjpaeler in 't [[Ingels voetbalèlftal|Èngels team]] wat in 1966 de [[Wereldkampioensjap hierevoetbal|waereldtitel]] pakde, sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/football/2020/oct/30/nobby-stiles-world-cup-winner-with-england-1966-manchester-united-dies The Guardian - https://www.theguardian.com/football/2020/oct/30/nobby-stiles-world-cup-winner-with-england-1966-manchester-united-dies]</ref> ;29 oktober * ''Frankriek'': Bie 'nen terroristischen aansjlaag op 'n kirk in [[Nice]] kómme drie luuj óm 't laeve.<ref>[https://www.lemonde.fr/societe/article/2020/10/29/attaque-au-couteau-a-nice-au-moins-un-mort-et-plusieurs-blesses-l-auteur-interpelle_6057753_3224.html Le Monde - Ce que l’on sait de l’attentat de Nice qui a coûté la vie à trois personnes]</ref> * ''Vereinig Keuninkriek'': De [[Arbeierspartie (Vereinig Keuninkriek)|Arbeierspartie]] sjors häöre veurmaolige veurzitter [[Jeremy Corbyn]] nao e rapport van de [[Equality and Human Rights Commission]] wat zier kritisch is euver de rol van [[antisemitisme]] in de partie ónger Corbyn zie leiersjap.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-politics-54730425 BBC News - Labour suspends Jeremy Corbyn over reaction to anti-Semitism report]</ref> ;28 oktober * ''Duutsjlandj, Frankriek'': Zoewel de Duutsje es de Franse regering veure sjtrenger maotraegele in taege de aanzjwellende golf van [[COVID-19]]-besjmettinge.<ref>[https://www.lemonde.fr/planete/article/2020/10/28/reconfinement-ecoles-ehpad-deplacements-teletravail-les-principales-annonces-d-emmanuel-macron_6057710_3244.html Le Monde - Reconfinement « à partir de vendredi », écoles, déplacements : les principales annonces d’Emmanuel Macron]</ref><ref>[https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/gesundheit/coronavirus/merkel-verkuendet-einigung-auf-neue-corona-regeln-17024368.html Frankfurter Allgemeine - Merkel verkündet „nationale Kraftanstrengung“]</ref> ;25 oktober * ''Sjport'': [[Lewis Hamilton]] wintj de Grand Prix van Portimão (Portugal). 't Is zien 92e GP-wins; hiemit brik hae 't record van [[Michael Schumacher]].<ref>[https://www.nu.nl/formule-1/6079409/hamilton-overtreft-schumacher-met-92e-zege-in-formule-1.html Nu.nl - Hamilton overtreft Schumacher met 92e zege in Formule 1]</ref> * ''Sjport'': De Brit [[Tao Geoghegan Hart]] wintj de [[Runj van Italië]] door in de aafsjletende tiedrit raozetriekodraeger [[Jai Hindley]] te versjlaon.<ref>Liveoetzenjing NOS (Langs de Lijn)</ref> * ''Economie'': De [[Zuud-Korea]]anse zakeman [[Lee Kun-hee]], topman van [[Samsung]], sjtörf op 78-jäörige laeftied. * ''Duutsjlandj'': [[Thomas Oppermann]] ([[SPD]]), vice-veurzitter van de Bóndsdaag, sjtörf op 66-jäörige laeftied bie de opname van 'ne film.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6086368/vicevoorzitter-duitse-bondsdag-zakt-in-bij-tv-opname-en-overlijdt.html Nu.nl - Vicevoorzitter Duitse Bondsdag zakt in bij tv-opname en overlijdt]</ref> ;24 oktober * ''Sjport'': [[VVV-Venlo]] [[VVV–Ajax (2020)|verluus in eige hoes met 0-13]] van [[AFC Ajax]]. Dit is de groeëtsten oetslaag dae oeëts in de [[Ieredevisie (hierevoetbal)|Ieëredevisie]] is naergezat.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6086082/ajax-wint-met-0-13-van-vvv-en-boekt-grootste-zege-ooit-in-eredivisie.html Nu.nl - Ajax wint met 0-13 van VVV en boekt grootste zege ooit in Eredivisie]</ref> ;21 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse jazzdrumster [[Viola Smith]] sjtörf op 107-jäörige laeftied. ;20 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Spencer Davies]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.birminghammail.co.uk/whats-on/music-nightlife-news/sixties-music-legend-who-gave-19135505?_ga=2.251779017.1973318446.1603206662-1216877794.1603206662 Birmingham Mail - Sixties music legend who gave his name to chart-topping band dies]</ref> * ''Weitesjap'': 't Amerikaans ruumdetuug [[OSIRIS-REx]] nump e mónster van de asteroïed [[101955 Bennu]]. 't Tuug mót dit mónster mit trök numme nao de Aerd, wo gelierde 't wille óngerzeuke. ;18 oktober * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj de [[Runj van Vlaandere]] bie de mansluuj, en [[Chantal van den Broek-Blaak]] bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> ;17 oktober * ''Oceanië'': Bie verkezinge in [[Nuuj-Zielandj]] lik de [[Arbeierspartie (Nuuj-Zielandj)|Arbeierspartie]] van de zittende premier [[Jacinda Ardern]] aaf te gaon op 'n [[absolute mierderheid]]. Dit is saer de inveuring van de aeveraejige vertrejjing in 't landj nog noets veurgekómme. ;16 oktober * ''Belsj'': De [[regering-De Croo]] kunjig, nao 'nen explosieve greuj van 't aantal [[COVID-19]]-gevel, drastische maotregele aan, wo-ónger 't sjlete van allen horeca, 'n bepèrke van toegesjtange contakte tot eint en 'n aovendjklok tösje twelf en vief.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201016_96323785 De Standaard - Overzicht | Dit zijn de nieuwe coronamaatregelen in België]</ref> * ''Frankriek'': In [[Conflans]] ([[Île-de-France]]) sjniet 'nen achteenjäörige moslimextremis de kop aaf van 'ne lierer dae cartoons van Mohammed zouw höbbe getuindj.<ref>[https://www.lemonde.fr/societe/article/2020/10/16/un-homme-decapite-dans-les-yvelines-le-parquet-antiterroriste-saisi-de-l-enquete_6056350_3224.html Le Monde - Attentat de Conflans : neuf personnes en garde à vue, dont des parents d’élèves et des proches du meurtrier]</ref> ;15 oktober * ''Nederlands Limburg'', ''Economie'': [[BMW]] kónjig aan det 't per 2023 geit sjtoppe mit de productie in [[VDL NedCar]]. Dees besjlissing brèngk 5.000 jobs in gevaor.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2020/10/15/bmw-stopt-met-autoproductie-bij-nederlandse-producent-vdl-nedcar-a4016125?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twitter&utm_content=&utm_term=20200916 NRC.nl - BMW stopt met autoproductie bij Nederlandse producent VDL Nedcar]</ref> * ''Centraal-Azië'': Nao waeke van politieke chaos treujt de [[Kirgizië|Kirgizische]] presidentj [[Sooronbaj Zjeenbekov]] aaf. [[Sadyr Zjaparov]] volg häöm veurluipig op. ;13 oktober * ''Nederlandj'': Nao 'n sjterke greuj van 't aantal [[COVID-19]]-gevalle sjtèlt de regering 'n aantal wiedgaonde maatraegele in, die ónger mie d'n horeca, de cultuursector en d'n amateursjport hel rake. * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Conchata Ferrell]] sjtörf op 77-jäörige laeftied aan 'nen [[hertsjtilsjtandj]].<ref>[https://www.nu.nl/film/6083758/two-and-a-half-men-actrice-conchata-ferrell-77-overleden.html Nu.nl - Two and a Half Men-actrice Conchata Ferrell (77) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse [[sjaatse|sjaatscoach]] [[Ab Krook]] sjtörf op 76-jäörige laeftied aan de gevolge van 'n harre-imfark.<ref>[https://www.nu.nl/schaatsen/6084120/oud-schaatscoach-ab-krook-76-overleden-aan-gevolgen-herseninfarct.html Nu.nl - Oud-schaatscoach Ab Krook (76) overleden aan gevolgen herseninfarct]</ref> ;12 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Economie weurt oetgereik aan [[Paul R. Milgrom]] en [[Robert B. Wilson]] "veur verbaeteringe aan de [[veilingstheorie]] en de oetvènjing van nuuj veilingformate."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2020]</ref> * ''Natuur en milieu'': D'r [[juchtleërkeëver]] ''(Osmoderma eremita)'' is vuur 't ieësj seër 1946 weër i Nederlank jezieë, en waal in d'r [[Jaiajaad]] i [[Kirchroa]].<ref>[https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=26742 Nature Today - De juchtleerkever, een verdwenen gewaande kluizenaar herontdekt]</ref> ;11 oktober * ''Sjport'': De Sjpanjool [[Rafael Nadal]] wintj [[Roland Garros (tennistoernooj)|Roland Garros]] bie de mansluuj door in 't finaal in drie sets (6-0, 6-2, 7-5) van de Serf [[Novak Đoković]] te winne. 't Is al Nadal zien daartiende wins van Roland Garros. * ''Sjport'': [[Mads Pedersen]] wintj [[Gent-Wevelgem]] bie de mansluuj, en [[Jorien D'hoore]] bie de vrouwluuj. * ''Afrika'': De [[Nigeria]]anse regering óntbèntj de [[Special Anti-Robbery Squad]] nao zjwaor proteste taege wiedverbreid machsmisbroek binne dat korps. ;10 oktober * ''Wes-Azië'': [[Armenië]] en [[Azerbeidzjan]] kómme 'nen tiejeleke waopesjtilsjtandj euverein. * ''Kóns en cultuur'': De Sjpaanse actries [[Carmen Miranda]] sjtörf op 89-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://www.elnacional.cat/enblau/ca/televisio/mor-carmen-sevilla-alzheimer-90-anys_546165_102.html El Nacional - Mor Carmen Sevilla, malalta d'Alzheimer, cinc dies abans de fer 90 anys]</ref> * ''Sjport'': De Poolse [[Iga Świątek]] wintj [[Roland Garros (tennistoernooj)|Roland Garros]] bie de vrouwluuj door in 't finaal in twie sets (6-4, 6-2) van de Amerikaanse [[Sofia Kenin]] te winne. ;9 oktober * ''Politiek'': De Nobelpries veur de Vrei weurt toegekèndj aan 't [[Waereldveujingsprogram]] "veur zien insjpanninge veur hónger te bekampe, veur zien biedraag aan de verbaetering van veurwaerde veur vrei in door conflik geraak gebeed en óm 't hanjele es drievende krach achter insjpanninge óm 't gebroek van hónger es waope in oerlog en conflik te veurkómme."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Nobel Peace Prize 2020]</ref> ;8 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nobelpries in de Literatuur weurt toegekèndj aan [[Louise Glück]] "óm häör ónmiskènbaar poëtische sjtum die mit sjtrakke sjoenheid 't individueel besjtaon universeel maak."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2020/bio-bibliography/ Nobel Prize.org - Biobibliographical notes]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n [[Iran|Iraanse]] [[Perzische klassieke meziek|klassieke musicus]] [[Mohammed-Reza Shajarian]] sjtörf op 80-jäörige laeftied aan [[neerkanker]].<ref>[https://edition.cnn.com/2020/10/09/world/mohammad-reza-shajarian-iran-legendary-classical-singer-dies/index.html CNN.com - Iran's legendary classical singer and composer Mohammad-Reza Shajarian dies]</ref> ;7 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Sjemie weurt toegekèndj aan [[Emmanuelle Charpentier]] en [[Jennifer Doudna]] veur de oetvènjing van 'n methood veur genoomaanpassing.<ref>https://www.nobelprize.org/ Nobel Prize.org - Livestream]</ref> * ''Sjport'': De Fransoos [[Julian Alaphilippe]] wintj de [[Braobentse Piel]]. * ''Weitesjap'': De Mexicaanse sjemicus [[Mario Molina]], dae in 1995 (mit) de Nobelpries in de Sjemie kreeg toegekèndj veur zien óngerzeuk nao 't laok in de ozonlaog, sjtörf op 77-jäörige laeftied. ;6 oktober * ''Weitesjap'': De Nobelpries in de Natuurkónde weurt toegekèndj aan [[Roger Penrose]] "óm de óntdèkking det de vörming van [[zwart look|zjwarte laoker]] 'n solide veursjpelling van de [[algemein relativiteitstheorie]] is", en aan [[Reinhard Gensel]] en [[Andrea Ghez]] "óm de óntdèkking van e [[supermassief zjwart laok]] in 't midde van de Milkwaeg.<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physics 2020]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlands-Amerikaanse gitaris [[Eddie van Halen]], bekèndj van d'n hardrockband [[Van Halen]], sjtörf op 65-jäörige laeftied aan kaelkanker.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6082296/rockster-eddie-van-halen-65-overleden-aan-gevolgen-keelkanker.html?redirect=1 Nu.nl - Rockster Eddie van Halen (65) overleden aan gevolgen keelkanker]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse [[rocksteady]]/proto-reggaezenger [[Johnny Nash]] sjtörf op 80-jäörige laeftied. ;5 oktober * ''Weitesjap'': De [[Nobelpries]] in de Genaeskónde weurt toegekèndj aan [[Harvey J. Alter]], [[Michael Houghton]] en [[Charles M. Rice]] "óm de óntdèkking van 't [[hepatitis-C]]-virus."<ref>[https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2020/summary/ Nobel Prize.org - The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2020]</ref> ;4 oktober * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen interieuróntwerper [[Jan des Bouvrie]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan prostaatkanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6081816/ontwerper-jan-des-bouvrie-op-78-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Ontwerper Jan des Bouvrie op 78-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Japanse modeóntwerper [[Kenzo Takada]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20201004_96058048 De Standaard - Bezieler van modemerk Kenzo overleden aan het coronavirus]</ref> * ''Oceanië'': De bevolking van [[Nuuj-Caledonië]] sjtump in e twiede rifferendum opnuuj taege ónaafhenkelikheid van [[Frankriek]]. * ''Sjport'': De Sjloveen [[Primož Roglič]] wintj [[Luuk-Bastenake-Luuk]] bie de mansluuj; de Britse [[Lizzie Deignan]] wintj bie de vrouwluuj. ;3 oktober * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Thomas Jefferson Byrd]] weurt op 70-jäörige laeftied vermaord.<ref>[https://www.tmz.com/2020/10/04/spike-lee-films-actor-thomas-jefferson-byrd-murdered-atlanta/ TMZ - Thomas Jefferson Byrd Spike Lee Films Actor Murdered ... Multiple Gunshot Wounds to the Back ]</ref> ===september=== ;30 september * ''Belsj'': Nao 'n formatie van 493 daag kump 'n coalitie van [[CD&V]], [[Open VLD]], [[SP.A]], [[Groen]], [[MR]], [[PS]] en [[Ecolo]] mit e regeerakkaord. [[Alexander De Croo]] (Open VLD) weurt de nuje premier.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200930_92302175 De Standaard - Wie worden de nieuwe ministers? Vivaldi lijkt frisse maar onervaren ploeg te worden]</ref> D'n daag dao-op lègk de [[regering-De Croo]] d'n eid aaf. * ''Sjport'': D'n [[Amstel Gold Race]], dae op 10 oktober zouw waere ingehaold, geit toch neet door naodet de Nederlandse regering sjtrenger maotraegele veur samekómste haet ingeveurd.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6080857/amstel-gold-race-geschrapt-vanwege-aangescherpte-coronamaatregelen.html?redirect=1 Nu.nl - Amstel Gold Race geschrapt vanwege aangescherpte coronamaatregelen]</ref> * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] wintj de [[Welzje Piel]] bie de vrouwlui, de Zjwitser [[Marc Hirschi]] wintj bie de mansluuj. ;29 september * ''Waereldwied'': 't Aantal gerezjistreerde doeje van [[COVID-19]] euversjtieg 't miljón. * ''Kóns en cultuur'': De Belzje sjriever [[Aster Berkhof]] sjtörf op 100-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200929_95812755 De Standaard - Schrijver Aster Berkhof (100) overleden]</ref> * ''Midde-oeste'': Emir [[Sabah al-Ahmad al-Jaber al-Sabah]] van [[Koeweit]] sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200929_95339050 De Standaard - 91-jarige emir van Koeweit overleden]</ref> * ''Weitesjap'': [[Timothy Ray Brown]] (o.b.e. 'D'n Berliense Patiënt'), d'n ierste persoen dee, mit grónjig doorgeveurde [[sjtamceltherapie]], van [[AIDS]] genaas, sjtörf op 54-jäörige laeftied aan [[leukemie]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200930_96760546 De Standaard - Eerste persoon die genas van hiv sterft op 54-jarige leeftijd]</ref> ;28 september * ''Nederlands Limburg'': In Mestreech begint de inhajdeleke behandeling vaan 't perces tege Jos B., dee verdach weurt vaan 't misbruke en vermaorde vaan [[Nicky Verstappen]].<ref>[https://www.1limburg.nl/live-dag-1-van-proces-tegen-verstappen-verdachte-jos-brech?context=topstory 1Limburg - Liveblog]</ref> ;27 september * ''Oes-Europa'': Nao oplejjendj geweld in [[Hoeg-Karabach]] kunjig [[Armenië]] de mobilisatie aaf. * ''Sjport'': De Fransoos [[Julian Alaphilippe]] weurt kampión fietse op de waeg bie de mansluuj.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6080195/alaphilippe-soleert-in-italie-naar-wereldtitel-op-de-weg-dumoulin-veertiende.html Nu.nl - Alaphilippe soleert in Italië naar wereldtitel op de weg, Dumoulin veertiende]</ref> * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] verluus mit 4-1 van [[TSG 1899 Hoffenheim]]. 't Is veur 't iers saer 9 fibberwarie det Bayern neet wintj, en veur 't iers saer 7 december det de club verluus. In d'n tösjentied had de club 23 officieel matche op rie gewonne.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6080202/indrukwekkende-zegereeks-bayern-ten-einde-door-verlies-tegen-hoffenheim.html Nu.nl - Indrukwekkende zegereeks Bayern ten einde door verlies tegen Hoffenheim]</ref> ;26 september * ''Sjport'': De Nederlandse [[Anna van der Breggen]] weurt ouch waereldkampión fietse op de waeg bie de vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> ;25 september * ''Sjport'': D'n Italiaan [[Filippo Ganna]] wintj 't WK tiedfietse veur mansluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> ;24 september * ''Nederlandj'': 't Model [[Corine Spier-Rottschäfer]], in 1959 de ierste Nederlandse [[Miss World]], sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6079510/eerste-nederlandse-miss-world-corine-spier-rottschafer-82-overleden.html?redirect=1 Nu.nl - Eerste Nederlandse Miss World Corine Spier-Rottschäfer (82) overleden]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse [[Anna van der Breggen]] pak de gouwe medalje in 't Waereldkampiónsjap tiedfietse veur vrouwluuj.<ref>Liveoetzenjing NOS</ref> * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] wintj de 46e [[Europese Supercup]] door it 2-1 te winne van [[Sevilla FC]].<ref>Liveoetzenjing SBS 6</ref> ;21 september * ''Belsj'': De [[SP.A]] wilt neet mie wiejer óngerhanjele mit de [[MR]]. Hiedaor löp de formatie mit de 'Vivaldi-coalitie' (liberale, greune en socialiste) sjtök.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200630_92031890 De Standaard - Formatieblog]</ref> De [[Filip vaan 't Belsj|Keuning]] weigert aevel 't óntsjlaag van de preformateurs. ;20 september * ''Sjport'': De Sjloveen [[Tadej Pogačar]] wintj de [[Runj van Frankriek]].<ref>Liveoetzenjing [[NOS]]</ref> ;19 september * ''Sjport'': De Nederlandse [[Anna van der Breggen]] wintj veur de derde kier de [[Giro Rosa]]. ;18 september * ''Politiek'': De Amerikaanse opperrechter [[Ruth Bader Ginsburg]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan dermkanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/09/18/politics/ruth-bader-ginsburg-dead/index.html CNN.com - Justice Ruth Bader Ginsburg dead at 87]</ref> ;16 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse sjriever [[Winston Groom]] sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/09/17/us/forrest-gump-winston-groom-death-trnd/index.html CNN - Winston Groom, author of "Forrest Gump," has died]</ref> ;15 september * ''Kóns en cultuur'': De Brits-Nederlandse operazengeres [[Caroline Kaart]] sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/podium/nieuws/6208-zangeres-caroline-kaart-overleden-88 NPO Radio 4 - Zangeres Caroline Kaart overleden (88)]</ref> ;14 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse filmcomponis [[Al Kasha]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6077488/oscar-winnende-componist-al-kasha-83-overleden.html Nu.nl - Oscar-winnende componist Al Kasha (83) overleden]</ref> ;13 september * ''Sjport'': D'n Oesterieker [[Dominic Thiem]] wintj de [[US Open]] bie de mansluuj door in vief sets (2-6, 4-6, 6-4, 6-3 en 7-6 (6)) te winne van [[Alexander Zverev]]. ;12 september * ''Kóns en cultuur'': De Jamaicaanse muzikantj [[Toots Hibbert]], pioneer van de [[reggae]], sjtörf op 77-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6076979/reggaelegende-toots-hibbert-77-overleden.html Nu.nl - Reggaelegende Toots Hibbert (77) overleden]</ref> * ''Nederlandj'': De vieftig jaor iejer gedempde sjtadssingel van [[Utrech (stad)|Utrech]] is weer gans oetgegrave en weurt officieel geopend.<ref>[https://www.cu2030.nl/singel CU2030 - Singel]</ref> * ''Sjport'', ''Midde-Oeste'': D'n Iraanse worstelaer [[Navid Afkari]] weurt opgehange. De officieel verdènking is maord, meh väöl luuj gaon oet van e politiek perces.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/09/12/sport/iran-wrestler-navid-afkari-executed-intl/index.html CNN - Iranian champion wrestler Navid Afkari executed despite international campaign]</ref> * ''Sjport'': [[Naomi Osaka]] wint de US Open bie de vrouwluuj door in drie sets (1-6, 6-3, 6-3) van [[Victoria Azarenka]] te winne. ;10 september * ''Kóns en cultuur'': De Britse actries [[Diana Rigg]] sjtörf op 82-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-54106509 BBC News - Dame Diana Rigg: Avengers, Bond and Game of Thrones actress dies at 82]</ref> ;9 september * ''Zuud-Europa'': 't Vlöchtelingekamp [[Moria (vlöchtelingekamp)|Moria]] op [[Lesbos]] brentj bekans compleet oet. De doezende vlöchtelinge sjlaon op de vlöch. * ''Belsj'': De [[SP.A]] besjlut häöre naam te verangere nao ''[[Vooruit]]''. De naamsverangering mót aan 't èndj van 't jaor ingaon.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200909_96050417 De Standaard - Vooruit nieuwe naam van SP.A]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dirizjènt [[Patrick Davin]], wirkzaam aan de [[Muntopera]], sjtörf op 58-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200909_96193056 De Standaard - Dirigent van operahuis De Munt onverwacht overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse funk- en discomuzikantj [[Ronald Bell]], oprichter van [[Kool & The Gang]], sjtörf op 68-jäörige laeftied.<ref>[https://www.spin.com/2020/09/ronald-khalis-bell-kool-and-the-gang-co-founder-dies-at-68/ Spin - Ronald ‘Khalis’ Bell, Kool & the Gang Co-Founder, Dies at 68]</ref> ;8 september * ''Sjport'': [[Cristiano Ronaldo]] maak in 'ne match taege [[Zweeds hierevoetbalèlftal|Zjwaede]] zienen hóngersten interlandjgool. ;6 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse soulzenger [[Bruce Williamson]] sjtörf op 49-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200908_92605561 De Standaard - Vroegere Temptations-zanger Bruce Williamson aan covid-19 overleden]</ref> ;4 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Turks-Duutsjen acteur [[Birol Ünel]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.focus.de/kultur/kino_tv/bekannt-aus-gegen-die-wand-schauspieler-birol-uenel-stirbt-mit-nur-59-jahren_id_12394903.html Focus - Schauspieler Birol Ünel stirbt mit nur 59 Jahren]</ref> ;2 september * ''Nederlandj'': [[Ad Simonis]], emiritus-aartsbisjop van [[aartsbisdóm Utrech|Utrech]], sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6074940/emeritus-aartsbisschop-van-utrecht-ad-simonis-88-overleden.html Nu.nl - Emeritus-aartsbisschop van Utrecht Ad Simonis (88) overleden]</ref> ;1 september * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen dj [[Erick Morillo]], veural bekèndj van de waereldhit ''I like to move it'', weurt op 49-jäörige laeftied doed gevónge.<ref>[https://www.tmz.com/2020/09/01/i-like-to-move-it-dj-erick-morillo-dead-at-49/ TMZ - 'I Like to Move It' DJ Dead at 49]</ref> ===augustus=== * ''Natuur en milieu'': Orkaan Laura raos euver 't [[Caribisch gebeed]] en de Vereinigde Sjtaote. Ze zal minstens 50 doeje en enorm materieel sjaoj veroerzake. ;30 augustus * ''Nederlands Limburg'': Bie 'n staekpartie in [[Venlo]] kump eine man óm, 'nen andere raak zwaor gewónd.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6074105/dode-en-zwaargewonde-bij-steekincident-in-venlo.html Nu.nl - Dode en zwaargewonde bij steekincident in Venlo]</ref> ;29 augustus * ''Sjport'': De Britse [[Elizabeth Deignan]] wintj de zevende editie van [[La Course]], zjus veur [[Marianne Vos]]. Ze weurt zoedoonde de ierste neet-Nederlandse die de wins pak.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6074007/marianne-vos-grijpt-net-naast-tweede-opeenvolgende-zege-in-la-course.html Nu.nl - Marianne Vos grijpt net naast tweede opeenvolgende zege in La Course]</ref> ;28 augustus * ''Oes-Azië'': De Japanse premier [[Shinzo Abe]] nump óm gezóndjheidsraejes óntsjlaag. * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Chadwick Boseman]] sjtörf op 43-jäörige laeftied aan [[dermkanker]].<ref>[https://twitter.com/chadwickboseman/status/1299530165463199747 Twitter - verklaoring van zien naobesjtaonde]</ref> ;26 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen oteur [[Marieke Lucas Rijneveld]] weurt es ierste Nederlanjer bekroend mit d'n [[International Booker Prize]].<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6073398/marieke-lucas-rijneveld-eerste-nederlandse-winnaar-international-booker-prize.html Nu.nl - Marieke Lucas Rijneveld eerste Nederlandse winnaar International Booker Prize]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen animator [[Joe Ruby]], bedènker van de serie ''[[Scooby Doo]]'', sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://variety.com/2020/tv/news/joe-ruby-dies-dead-scooby-doo-1234750948/ Variety - Scooby-Doo Co-Creator Joe Ruby Dies at 87]</ref> ;25 augustus * ''Afrika'', ''Weitesjap'': De [[WHO]] verklaort det wilje [[polio]] in Afrika gans is oetgereujd.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6073148/who-afrika-officieel-vrij-van-wild-poliovirus.html Nu.nl - WHO: Afrika officieel vrij van wild poliovirus]</ref> ;24 augustus * ''Kóns en cultuur'': De Belzje filmrezjisseur [[Robbe De Hert]] sjtörf op 77-jäörige laeftied aan de gevolge van [[sókkerkrenkde]].<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200824_96199737 De Standaard - Regisseur Robbe De Hert (77) overleden, ‘Enfant terrible uit noodzaak’]</ref> ;23 augustus * ''Sjport'': [[Bayern München]] wintj de [[UEFA Champions League]] door mit 1-0 van [[Paris Saint-Germain]] te winne.<ref>Live-oetzenjing SBS6</ref> * ''Sjport'': [[Mathieu van der Poel]] wintj mit groete veursjprunk 't Nederlands Kampiónsjap [[fietsrenne]] bie de mansluuj.<ref>Direkte oetzenjing NOS</ref> ;22 augustus * ''Sjport'': [[Anna van der Breggen]] pak 'k Nederlands Kampiónsjap fietsrenne bie de vrouwluuj. ;21 augustus * ''Nederlandj'': De Nederlandse politicus en óngernummer [[Atzo Nicolaï]] sjtörf op 60-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/politiek/6072505/oud-minister-atzo-nicolai-op-zestigjarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Oud-minister Atzo Nicolaï op zestigjarige leeftijd overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Sevilla FC]] wintj veur de zèsde kier de [[UEFA Europa League]] daor mit 3-2 van [[Inter Milan]] te winne. ;18 augustus * ''Afrika'': [[Ibrahim Boubacar Keïta]] en [[Boubou Cissé]], presidentj en premier van [[Mali]], waere in 'ne coup door 't laeger aafgezat.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2020/08/soldiers-arms-mali-crisis-deepens-live-updates-200818124326841.html Al Jazeera - Mali president, PM held by mutinying soldiers: Live updates]</ref> ;15 augustus * ''Nederlandj'': De Nederlandse zjuris en topamtenaer [[Arthur Docters van Leeuwen]] sjtörf op 75-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2344334-voormalige-topambtenaar-arthur-docters-van-leeuwen-overleden.html NOS.nl - Voormalige topambtenaar Arthur Docters van Leeuwen overleden]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse zakeman [[Robert Trump]], 't broor van presidentj Donald Trump, sjtörf op 71-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/08/15/politics/robert-trump-dead/index.html CNN - Robert Trump, the younger brother of President Donald Trump, dead at age 71]</ref> ;14 augustus * ''Belsj'': [[Bart De Wever]] ([[N-VA]]) en [[Paul Magnette]] ([[PS]]) gaeve hun opdrach es '[[preformateur]]s' aan de keuning trök. 't Is ze neet gelök veur 'n meugelike coalitie te vènje.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200814_93706180 De Standaard - Preformateurs gooien handdoek in de ring]</ref> * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] wintj mit 't historisch rizzeltaat van 2-8 van [[FC Barcelona]] en geit door nao de haaf finales van de [[UEFA Champions League]].<ref>Live-oetzenjing SBS6</ref> ;13 augustus * ''Midde-Oeste'': [[Israël]] en de [[Vereinegde Arabische Emiraote]] kundege aon hun betrèkkinge te normalisere.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/08/13/politics/israel-united-arab-emirates-normalization-trump/index.html CNN - Israel and the UAE establish 'full normalization of relations,' Trump says]</ref> ;11 augustus * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Joe Biden]], d'n [[Democratische Partij (Vereinegde Staote)|Democratische]] kandidaat veur de [[Presidentsverkezinge 2020 (Vereinegde Staote)|Presidentsverkezinge]], keus zich [[Kamala Harris]] es kandidaat-vice-presidentj.<ref>[https://edition.cnn.com/politics/live-news/2020-election-biden-vp-pick/index.html CNN.com - Kamala Harris is Joe Biden's running mate]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse zenger en acteur [[Trini Lopez]] sjtörf op 81-jäörige laeftied aan [[COVID-19]]. ;9 augustus * ''Oes-Europa'': In [[Wit-Róslandj]] waere presidentsverkezinge gehawwe, die de zittende presidentj [[Aleksandr Loekasjenko]] mit mie es tachetig percentj hej gewónne. De oppositie en diverse lenj vechte d'n oetsjlaag aan; pelitie en ordedeenste houwe daen opsjtandj hel denaer. ;5 augustus * ''Midde-Oeste'': Bie twie zjwaor explosies inne have vanne [[Libanon|Libanese]] huidjstad [[Beiroet]] valle zikker 157 doeje en viefdoezend gewónde. De óntploffing woort veroerzaak door 'ne groete wieväölheid opgesjlage ammoniumnitraat.<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2020/08/lebanon-orders-house-arrest-officials-beirut-blast-live-200805230752876.html Al Jazeera - 'LIVE: France's Macron says Lebanon aid won't go to the 'corrupt']</ref> * ''Zuud-Azië'': In [[Ayodhya]] lègk d'n Indiase premier [[Narendra Modi]] d'n ierste stein veur de Ram-tempel. De boew is extreem ómsjtraeje, ómdat d'n tempel kump op 'n plaatsj wo in 1992 'n moskee woort platgebrendj. ;4 augustus * ''Belsj'': De Vlaomse politica [[Ilse Uyttersprot]] ([[CD&V]]) weurt vermaord gevónge. ;1 augustus * ''Sjport'': Mit de [[Strade Bianche]] weurt veur d'n ierste kier saer miert weer 'ne groete [[fietsrenne|fietsrenklassieker]] gevare. De Belsj [[Wout van Aert]] wintj bie de mansluuj, de Nederlandse [[Annemiek van Vleuten]] bie de vrouwluuj. * ''Sjport'': [[Antwerp FC]] pak veur d'n driede kier de [[Croky Cup|Belzje hierevoetbalbaeker]] door mit 1-0 te winne van [[Club Brugge]]. * ''Sjport'': [[Arsenal F.C.]] wintj de [[FA Cup]] door mit 2-1 te winne van [[Chelsea FC]]. ===juli=== ;31 juli * ''Economie'': De Nederlandse bankeer [[Wim Scherphuijzen Rom]], mit-oprichter van de [[Nederlandse Middenstandsbank]], sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6068028/ing-oprichter-wim-scherpenhuijsen-rom-87-overleden.html Nu.nl - ING-oprichter Wim Scherpenhuijsen Rom (87) overleden]</ref> ;30 juli * ''Nederland(s Limburg)'': D'n tribbenaal in Mestreech veroerdeilt [[Thijs H.]] tot 18 jaor gevangenis en [[tbs]] veur 't begaon van drie maorde op willekäörige wandelaere in [[Heële]] en [[Den Haag]].<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6067584/rechters-moorden-zijn-thijs-h-deels-aan-te-rekenen-18-jaar-cel-en-tbs.html Nu.nl - Rechters: Moorden zijn Thijs H. deels aan te rekenen, 18 jaar cel en tbs]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriever [[Maarten Biesheuvel]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/voor-maarten-biesheuvel-was-de-wereld-een-grote-bedreiging-en-de-aanjager-van-zijn-wonderlijke-verbeelding~b23df82a/ De Volkskrant - Voor Maarten Biesheuvel was de wereld één grote bedreiging, en de aanjager van zijn wonderlijke verbeelding]</ref> * ''Weitesjap'': 't Amerikaans ruumdetuug [[Mars Perseverance]] weurt gelanceerd.<ref>[https://blogs.nasa.gov/mars2020/ NASA.gov - Mars 2020]</ref> ;27 juli * ''Belsj'': Nao 'n oplaeving in 't aantal [[COVID-19]]-gevel sjerp de Belzje regering de diverse quarantainemaotraegele weer aan.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200727_92109165 De Standaard - Wilmès: ‘Vier weken heel streng zijn om virus terug te dringen’]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse zangeres [[Denise Johnson]], bekèndj van [[Primal Scream]], sjtörf op 56-jäörige laeftied.<ref>[https://www.bbc.com/news/uk-england-manchester-53558346 BBC News - Denise Johnson: Primal Scream and New Order singer dies]</ref> ;26 juli * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Olivia de Havilland]] sjtörf op 104-jäörige laeftied.<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/news/olivia-de-havilland-dead-gone-wind-adventures-robin-hood-star-was-104-720040 Hollywood Reporter - Olivia de Havilland, Sophisticated Star of Hollywood's Golden Age, Dies at 104]</ref> * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Guy Lutgen]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200726_94433217 De Standaard - Oud-minister en voormalig burgemeester van Bastenaken Guy Lutgen overleden]</ref> * ''Sjport'': [[Juventus]] weurt veur de 36e kampión hierevoetbal van Italië. ;25 juli * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Peter Green]] (bekèndj van [[Fleetwood Mac]]) sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6066697/fleetwood-mac-medeoprichter-peter-green-73-overleden.html Nu.nl - Fleetwood Mac-medeoprichter Peter Green (73) overleden]</ref> ;24 juli * ''Belsj'': De Belzje politicus [[Jan Verroken]] ([[CVP]]) sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200724_95399466 De Standaard - Oud-politicus Jan Verroken (103) overleden]</ref> ;21 juli * ''Europa'': De lidsjtaote van de [[EU]] sjlete 'n akkoord euver e zier ómvankriek noedpakkèt wat de Europese economie nao de [[COVID-19]]-crisis weer op geng mót trèkke.<ref>[https://nos.nl/artikel/2341365-europa-heeft-een-akkoord-maar-wat-hebben-de-lidstaten-precies-afgesproken.html NOS.nl - Europa heeft een akkoord, maar wat hebben de lidstaten precies afgesproken?]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Tim Smith]], veurman van [[Cardiacs]], sjtörf op 59-jäörige laeftied. * ''Kóns en cultuur'': De Japanse modeóntwerper [[Kansai Yamamoto]], ónger mie bekèndj óm de kostuums die 'r veur [[David Bowie]] maakde, sjtörf op 76-jäörige laeftied. ;20 juli * ''Weitesjap'': 't [[Vereinegde Arabische Emiraote|Emiratisch]] ruumdetuug [[al-Amal (ruimtetuig)|al-Amal]], de ierste interplanetair missie oet de Arabische wereld, weurt gelanceerd. 't Tuug mót in fibberwarie 2021 bie [[Mars (planeet)|Mars]] aankómme.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/19/middleeast/uae-mars-hope-launch-intl-hnk-scn-scli/index.html CNN.com - The UAE has successfully launched the Arab world's first Mars mission]</ref> ;17 juli * ''Zuudoes-Azië'': [[India]] geit es driede landj euver de grens van mie es ei miljón [[COVID-19]]-gevalle. * ''Vereinigde Sjtaote'': D'n Amerikaanse politicus en börgerrechteactivis [[John Lewis]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/17/politics/john-lewis-dead-at-80/index.html CNN - Civil rights legend Rep. John Lewis dead at 80]</ref> ;16 juli * ''Nederlands Limburg'', ''Natuur en milieu'': Bie mejwerke daor 't watersjap in de buurt van [[Postert]] weurt bie óngelök 't lèste laefgebeed van 't [[duuster pimpernelbluiwke]] verweus.<ref>[https://www.nu.nl/dieren/6064909/enige-leefgebied-van-bijzondere-vlinder-in-nederland-vernield-door-waterschap.html Nu.nl - Enige leefgebied van bijzondere vlinder in Nederland vernield door Waterschap]</ref> ;15 juli * ''Nederlands Limburg'': Bie 'nen inval bie Geerlings Metaalrecycling in [[Venlo]] wuuert veur tieëntalle miljoene aan waerdevol veurwerpe gevónde. 't Bedrief blik 'nen dekmantel veur 'n groeëte witwesorganisatie.<ref>[https://www.1limburg.nl/honderden-kilos-goud-gevonden-bij-recyclingbedrijf?context=topstory 1Limburg - Honderden kilo's goud gevonden bij recyclingbedrijf]</ref> * ''Nederlandj'': D'n [[Èndjhaove]]se sjtraotpredikantj [[Arnol Kox]] sjtörf op 67-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ed.nl/dossier-arnol-kox-overleden/laat-het-paradijs-maar-komen-stadsprediker-arnol-kox-67-overleden~aa325aac/ Eindhovens Dagblad - ‘Laat het paradijs maar komen', stadsprediker Arnol Kox (67) overleden]</ref> ;12 juli * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Wim Suurbier]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van 'n harrebleujing.<ref>[https://www.nu.nl/sport/6050687/ajax-icoon-en-oud-international-wim-suurbier-75-overleden.html Nu.nl - Ajax-icoon en oud-international Wim Suurbier (75) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Kelly Preston]] sjtörf op 57-jäörige laeftied aan boorskanker.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/13/entertainment/kelly-preston-dead/index.html CNN - Kelly Preston, actress and wife of John Travolta, has died following a two-year battle with breast cancer]</ref> * ''Midde-Europa'': De zittende presidentj van [[Pole]], [[conservatisme|conservatief]]-[[nationalisme|nationalis]] [[Andrzej Duda]] wintj mit 'n miniem miejerheid de Poolse presidentsverkezinge van de [[liberalisme|liberalere]] [[Rafał Trzaskowski]]. ;10 juli * ''Sjport'': De Nederlandse [[shorttrack]]ster [[Lara van Ruijven]] sjtörf op 27-jäörige laeftied aan 'n [[auto-immuunkrenkde]].<ref>[https://www.nu.nl/sport/6061748/shorttrackster-lara-van-ruijven-27-overleden-aan-gevolgen-auto-immuunziekte.html Nu.nl - Shorttrackster Lara van Ruijven (27) overleden aan gevolgen auto-immuunziekte]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'': Presidentj [[Donald Trump]] verlient ziene vertroeweling [[Roger Stone]] gratie. Stone waor tot 40 maondj gevangenis veroerdeild ómdet hae in Trump zie veurdeil hauw geloge.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/07/10/politics/trump-stone-prison-clemency/index.html CNN - Trump commutes Roger Stone's sentence]</ref> ;8 juli * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse actries [[Naya Rivera]] verdrink op 33-jäörige laeftied in e maer. ;6 juli * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaanse componis [[Ennio Morricone]] sjtörf op 91-jäörige laeftied nao 'ne val.<ref>[https://www.corriere.it/spettacoli/20_luglio_06/ennio-morricone-morto-bd5e35ce-bf52-11ea-84bc-345fb2bcafbe.shtml Corriere della Sera - È morto Ennio Morricone, aveva 91 anni]</ref> ;4 juli * ''Sjport'': De Belzje juniorerenner [[Niels De Vriendt]] kump op 20-jäörige laeftied óm in 'n valpartie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200704_94559323 De Standaard - 20-jarige renner komt om het leven na valpartij in oefenkoers in Wortegem-Petegem]</ref> ;3 juli * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Earl Cameron]] sjtörf op 102-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/film/6062394/britse-acteur-earl-cameron-102-overleden.html Nu.nl - Britse acteur Earl Cameron (102) overleden]</ref> ;1 juli * ''Oes-Azië'': In [[Hong Kong]] treujt de nuuj Veiligheidswèt in wirking. Direk waere teentalle luuj gearresteerd. * ''Oes-Europa'': De euvergroete miejerheid van de Russe sjtump veur 'n nuuj gróndjwèt die ónger mie de presidentj in sjtaot sjtèlt ènjeloes aan de mach te blieve. ===juni=== ;30 juni * ''Kóns en cultuur'': De Limburgse zenger en drummer [[Walter Nita]] is gestórve.<ref>[https://www.1limburg.nl/maastrichtse-zanger-walter-nita-overleden?context=topstory 1Limburg - Maastrichtse zanger Walter Nita overleden]</ref> ;26 juni * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen animator [[Kelly Asbury]] sjtörf op 60-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.nu.nl/film/6060848/shrek-regisseur-kelly-asbury-overleden-op-60-jarige-leeftijd.html Nu.nl - Shrek-regisseur Kelly Asbury overleden op 60-jarige leeftijd]</ref> ;25 juni * ''Sjport'': [[Liverpool FC]] weurt door e verlees van [[Manchester City]] veur 't iers saer 1990 [[Premier League|kampión voetbal van Èngelandj]]. ;20 juni * ''Belsj'': [[Dirk De Fauw]], börgemeister van [[Brugge]], weurt in zie ketoer naergesjtaoke. Hae euverlaef d'n aansjlaag.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200620_04996547 De Standaard - Burgemeester van Brugge Dirk De fauw buiten levensgevaar: ‘hij heeft geluk gehad’]</ref> ;19 juni * ''Zuud-Amerika'': [[Brazilië]] haolt es twiede landj waereldwied mie es ei miljón geregistreerde gevel van [[COVID-19]].<ref>[https://oglobo.globo.com/sociedade/coronavirus/brasil-ultrapassa-1-milhao-de-casos-sem-saber-real-dimensao-de-sua-epidemia-nem-ter-claro-quando-atingira-pico-dizem-especialistas-1-24488237 O Globo - Brasil ultrapassa 1 milhão de casos sem saber real dimensão de sua epidemia nem ter claro quando atingirá o pico, dizem especialistas]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Britsen acteur [[Ian Holmes]] sjtörf op 88-jäörige laeftied. ;18 juni * ''Kóns en cultuur'': De Britse zangeres [[Vera Lynn]] sjtörf op 103-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/jun/18/dame-vera-lynn-dies-aged-103 The Guardian - Dame Vera Lynn, singer and 'forces' sweetheart', dies aged 103]</ref> ;16 juni * ''Sjport'': [[FC Bayern München]] weurt veur d'n achste kier op rie kampión hierevoetbal van Duutsjlandj.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/sport/fussball/bundesliga/fussball-bundesliga-bayern-muenchen-ist-deutscher-meister-2020-16809640.html FAZ.net - Ein mühsames Münchner Meisterstück]</ref> ;15 juni * ''Naord-Amerika'': D'n Hoeggerichshaof van de Vereinigde Sjtaote verbeujt discriminatie op gróndj van seksueel geaardheid of gesjlachsidentiteit. * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse journalis en prizzentator [[Aad van den Heuvel]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6057978/oud-journalist-en-ook-dat-nog-presentator-aad-van-den-heuvel-84-overleden.html Nu.nl - Oud-journalist en Ook dat nog!-presentator Aad van den Heuvel (84) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;14 juni * ''Sjport'': De Nederlandse judoka [[Ilona Lucassen]] sjtörf op 23-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6057947/nederlandse-judoka-ilona-lucassen-23-overleden.html Nu.nl - Nederlandse judoka Ilona Lucassen (23) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;13 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse presentatries [[Tineke Verburg]] sjtörf op 64-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/media/6057941/oud-presentatrice-tineke-verburg-64-overleden.html Nu.nl - Oud-presentatrice Tineke Verburg (64) overleden]</ref> ;9 juni * ''Afrika'': [[Pierre Nkurunziza]], d'n oettraejende presidentj van [[Burundi]], sjtörf op 55-jäörige laeftied aan 'nen attak.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6056840/president-van-burundi-nkurunziza-overlijdt-na-hartaanval.html Nu.nl - President van Burundi Nkurunziza overlijdt na hartaanval]</ref> ;8 juni * ''Kóns en cultuur'': De Amerikaanse soulzengeres [[Bonnie Pointer]] (bekèndj van de [[Pointer Sisters]]) sjtörf op 69-jäörige laeftied.<ref>[https://www.tmz.com/2020/06/08/bonnie-pointer-sisters-dead-dies/ TMZ - Bonnie Pointer Dead at 69]</ref> ;7 juni * ''Belsj'': 'n Demonsjtratie in [[Brussel]] [[Black Lives Matter|taege racisme en pelitiegeweld]] löp henjig oet de handj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200607_04984181 De Standaard - Grimmige afloop na Black Lives Matter-protest in Brussel: plunderingen en waterkanon ingezet]</ref> ;3 juni * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen theatermaeker, gehandicapdesjporter en dj [[Marc de Hond]] sjtörf op 42-jäörige laeftied aan blaoskanker.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6055676/theatermaker-marc-de-hond-op-42-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Theatermaker Marc de Hond op 42-jarige leeftijd overleden]</ref> ;2 juni * ''Economie'': De Nederlandsen óngernummer [[Jan Zeeman]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6055489/zeeman-oprichter-jan-zeeman-78-overleden.html Nu.nl - Zeeman-oprichter Jan Zeeman (78) overleden]</ref> ;1 juni * ''Belsj Limburg'': D'n 13-jäörige jóng dae in april in [[Gènk]] waor óntveurd kump nao 42 daag vrie. In de oere dao-op waere zeve luuj gearresteerd.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200601_04977155 De Standaard - Zeven mensen opgepakt in ontvoeringszaak 13-jarige]</ref> * ''Nederlandj'': De [[quarantaine]]maotraegele in verbandj mit de [[COVID-19]]-pandemie waere sjterk versóppeld. Zoe kanne kaffees en theaters, al is 't ónger sjtreng veurwaerde, weer aop. ===mei=== ;31 mei * ''Sjport'': De Belzje fietsrenner [[Roger Decock]] sjtörf op 93-jäörige laeftied.<ref>[https://sporza.be/nl/2020/05/27/roger-decock-de-oudste-winnaar-van-de-ronde-is-overleden~1590570707313/ Sporza - Roger Decock, de oudste winnaar van de Ronde, is overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Bólgaarse kónstenaer [[Christo]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200531_04977075 De Standaard - Kunstenaar Christo (84) is overleden]</ref> ;30 mei * ''Weitesjap'', ''Naord-Amerika'': Mit de lancering van 'n [[Falcon 9]]-rakèt haet [[SpaceX]] de primeur van de ierste bemande ruumdevlöch door e commercieel bedrief. 't Is veur 't iers in neuge jaor det de VS nog ens 'n bemande rakèt de ruumde in sjete. * ''Sjport'': D'n Amerikaanse luiper en drievaudige Olympische kampión [[Bobby Joe Morrow]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6054900/drievoudig-olympisch-sprintkampioen-morrow-84-overleden.html Nu.nl - Drievoudig olympisch sprintkampioen Morrow (84) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjtripteikenaer [[Eric Schreurs]], veural bekèndj van ''[[Joop Klepzeiker]]'', sjtörf op 61-jäörige laeftied aan hertfale.<ref>[https://nos.nl/artikel/2335644-klepzeiker-tekenaar-eric-schreurs-overleden-beschermengelen-maakten-overuren.html NOS.nl - Klepzeiker-tekenaar Eric Schreurs overleden: 'Beschermengelen maakten overuren']</ref>{{doedbekèndj}} ;28 mei * ''Oes-Azië'': 't [[Chinees Volkscongres]] käört 'n wèt good die [[China]] de vrie handj gief veur in de [[Hong Kong|Hongkongse]] veiligheidssituatie in te griepe.<ref>[https://www.scmp.com/news/hong-kong/politics/article/3086489/two-sessions-2020-national-security-law-hong-kong-step South China Morning Post - Two Sessions 2020: national security law for Hong Kong a step closer after NPC endorses resolution]</ref> ;27 mei * ''Vereinigde Sjtaote'': 't Aantal bevestigde doeje aan [[COVID-19]] in de [[Vereinigde Sjtaote]] geit de 100.000 veurbie.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/05/28/health/us-coronavirus-thursday/index.html CNN.com - Coronavirus has killed more than 100,000 people in the US in less than four months]</ref> * ''Vereinigde Sjtaote'', ''Weitesjap'': De lancering van de ierste commercieel bemande rakèt weurt op 't lèste memènt oetgesjtèld óm sjlech waer. ;26 mei * ''Midde-Amerika'': [[Costa Rica]] veurt op las van 'n gerichtelike oetsjpraok 't [[homohoewelik]] in. * ''Economie'': D'n [[Hong Kong|Hongkongse]] zakeman [[Stanley Ho]], veural bekèndj óm 't opzètte van de späölindustrie in [[Macao]], sjtörf op 98-jäörige laeftied.<ref>[https://www.scmp.com/business/companies/article/2182745/stanley-ho-patriarch-asias-largest-casino-empire-and-king South China Morning Post - Stanley Ho, patriarch of Asia’s largest casino empire and the ‘King of Gambling’ for more than half a century, dies at 98]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetbalster [[Liesbeth Migchelsen]] sjtörf op 49-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6053949/voormalig-oranje-international-liesbeth-migchelsen-49-overleden.html Nu.nl - Voormalig Oranje-international Liesbeth Migchelsen (49) overleden]</ref> ;25 mei * ''Zuud-Amerika'': Temidde van groete chaos vènje in [[Suriname]] parlemèntsverkezinge plaatsj. De [[VHP]] van oppositieleier [[Chan Santokhi]] pak 20 zetele, dewiel de regerende [[NDP (Suriname)|NDP]] van presidentj [[Desi Bouterse]] zjwaor verluus en op 16 oetkump.<ref>[http://www.dwtonline.com/laatste-nieuws/2020/05/26/tien-dna-zetels-al-weg/ De Ware Tijd - Tien DNA-zetels al weg]</ref><ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6053730/uitslag-surinaamse-verkiezingen-bekend-partij-van-bouterse-verliest.html?redirect=1 Nu.nl - Uitslag Surinaamse verkiezingen bekend: partij van Bouterse verliest]</ref> * ''Naord-Amerika'': In de Amerikaanse sjtad [[Minneapolis]] kump de neger George Floyd óm bie 'n helhenjige arrestie. De kómmende daag veurt dit tot zjwaor proteste. ;24 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzdrummer [[Jimmy Cobb]], veural bekèndj óm zie werk mit [[Miles Davis]], sjtörf op 91-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/may/25/jimmy-cobb-dead-miles-davis-kind-of-blue The Guardian - Jimmy Cobb, drummer on Miles Davis's Kind of Blue, dies aged 91]</ref> ;22 mei * ''Zuud-Azië'': 'n Vlöch van [[Pakistan International Airlines]] mit 99 luuj aan baord sjtort denaer in [[Karachi]]. 97 van hun kómme daobie óm.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/05/22/asia/pakistan-plane-crash-intl/index.html CNN - Dozens killed as Pakistani airliner crashes in Karachi]</ref> * ''Sjport'': D'n Australischen tennisser [[Ashley Cooper]] sjtörf op 83-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/tennis/6052978/australische-tennislegende-ashley-cooper-83-overleden.html Nu.nl - Australische tennislegende Ashley Cooper (83) overleden]</ref> * ''Sjport'': D'n Amerikaanse basketcoach [[Jerry Sloan]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Parkinson]].<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6053122/legendarische-nba-coach-jerry-sloan-78-overleden.html Nu.nl - Legendarische NBA-coach Jerry Sloan (78) overleden]</ref> * ''Weitesjap'': Óngerzeukers aan de [[Universiteit Utrech]] make de óntdèkking van ''[[Gelrincola winterswijkensis]]'' bekèndj, e [[meuleverkes|meuleverke]] det in 't [[Trias]] laefde en dem zie fossiel bie [[Winterswijk]] is gevónge.<ref>[https://www.uu.nl/nieuws/oudste-pissebed-van-nederland-gevonden Universiteit Utrecht - Oudste pissebed van Nederland gevonden]</ref> ;20 mei * ''Zuud-Azië'', ''Natuur en milieu'': De zjwaore cycloon [[Amphan]] kump in [[India]] en [[Bangladesh]] aan landj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6052838/dodental-door-cycloon-in-india-en-bangladesh-gestegen-naar-82.html Nu.nl - Dodental door cycloon in India en Bangladesh gestegen naar 82]</ref> ;18 mei * ''Kóns en cultuur'': De Fransen acteur [[Michel Piccoli]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.rtl.fr/culture/cine-series/l-acteur-michel-piccoli-est-decede-a-l-age-de-94-ans-7800526204 RTL - L'acteur Michel Piccoli est décédé à l'âge de 94 ans]</ref> ;16 mei * ''Sjport'': De [[Bundesliga (hierevoetbal)|Bundesliga]] geit es ierste van alle sjtilgelagte [[voetbal]]competities in Europa weer van sjtart. ;15 mei * ''Kóns en cultuur'': De Britse popmuzikantj [[Phil May]], bekèndj van [[The Pretty Things]], sjtörf op 75-jäörige laeftied aan de gevolge van 'ne val.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2020/may/15/phil-may-frontman-with-the-pretty-things-dies-aged-75 The Guardian - Phil May, frontman with the Pretty Things, dies aged 75]</ref> ;11 mei * ''Nederlandj, Belsj'': In Nederlandj gaon de sjole weer aop, en op 't Belsj de winkele. ;10 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse soulzengeres [[Betty Wright]] sjtörf op 66-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/soullegende-betty-wright-66-overleden/ OOR - Souldiva Betty Wright (66) overleden]</ref> ;9 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rock 'n roll-muzikantj [[Little Richard]] sjtörf op 87-jäörige laeftied aan knaokekanker.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/little-richard-dead-48505/ Rolling Stone - Little Richard, Founding Father of Rock Who Broke Musical Barriers, Dead at 87]</ref> * ''Weitesjap'': 't [[TNO]] maak de óntdèkking van [[Mulciber]] bekèndj, 'n doej [[vulkaan]] oet 't [[Jura (geologie)|Jura]] ónger 't Nederlands deil van de [[Noordzie]].<ref>[https://www.tno.nl/nl/tno-insights/artikelen/tno-brengt-dode-vulkaan-tot-leven/ TNO - TNO brengt dode vulkaan tot leven]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rapper en meziekóngernummer [[Andre Harrell]] sjtörf op 59-jäörige laeftied.<ref>[https://www.billboard.com/articles/columns/hip-hop/9374701/andre-harrell-dead-uptown-records-59 Billboard - Andre Harrell, Founder of Uptown Records, Dies at 59]</ref> ;8 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsj-Amerikaansen illusionis [[Roy Horn]] sjtörf op 75-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6050135/roy-horn-75-van-illusionistenduo-siegfried-roy-overleden-aan-covid-19.html Nu.nl - Roy Horn (75) van illusionistenduo Siegfried & Roy overleden aan COVID-19]</ref> ;6 mei * ''Kóns en cultuur'': D'n Duutsje popmuzikantj [[Florian Schneider]], bekèndj van [[Kraftwerk]], sjtörf op 73-jäörige laeftied.<ref>[https://www.ouest-france.fr/culture/musiques/florian-schneider-une-legende-de-la-musique-electronique-est-decede-6826824 Ouest-France - Florian Schneider, une légende de la musique électronique, est décédé]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De [[Jamaica]]anse zengeres [[Millie Small]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan 'n [[slaagaanval|bereurte]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2332948-ska-zangeres-millie-small-my-boy-lollipop-overleden.html NOS.nl - https://nos.nl/artikel/2332948-ska-zangeres-millie-small-my-boy-lollipop-overleden.html]</ref> ;4 mei * ''Belsj'': De quarantainemaotraegele in verbandj mit [[COVID-19]] waere versóppeldj. Väöl bedrieve maoge bieveurbeeld weer aop. ;3 mei * ''Kóns en cultuur'': De Britse rockmuzikantj [[Dave Greenfield]], bekèndj van [[The Stranglers]], sjtörf op 71-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[http://www.thestranglers.co.uk/?p=16131 The Stranglers - David Paul Greenfield (29/3/49-3/5/20)]</ref> ===april=== ;30 april * ''Kóns en cultuur'': De Nigeriaansen drummer [[Tony Allen]] sjtörf op 79-jäörige laeftied.<ref>[https://oor.nl/news/tony-allen-79-de-architect-van-de-afrobeat-is-overleden/ OOR - Tony Allen (79), de architect van de afrobeat, is overleden]</ref> ;29 april * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse detectivesjriefster [[Maj Sjöwall]] sjtörf op 84-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2332220-zweedse-detectiveauteur-maj-sjowall-van-per-wahloo-overleden.html NOS.nl - Zweedse detectiveauteur Maj Sjöwall (van Per Wahlöö) overleden]</ref> * ''Sjport'': De [[Letland|Letse]] sjpeerwerper [[Janis Lusis]], Olympisch kampioen in 1968 en mievaudig Europees kampioen, sjtörf op 80-jäörige laeftied aan kanker.<ref>[https://www.nu.nl/sport-overig/6048067/beste-speerwerper-uit-geschiedenis-lusis-80-overleden.html Nu.nl - 'Beste speerwerper uit geschiedenis' Lusis (80) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} * ''Kóns en cultuur'': D'n [[India]]sen acteur [[Rishi Kapoor]] sjtörf op 67-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-india-52482688 BBC - Rishi Kapoor: Bollywood's romantic hero dies at 67]</ref> ;28 april * ''Sjport'': De Nederlandse keeper [[Eddy Pieters Graafland]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2332113-legendarische-doelman-eddy-pieters-graafland-86-overleden.html NOS.nl - Legendarische doelman Eddy Pieters Graafland (86) overleden]</ref> ;26 april * ''Oes-Azië'': De Chinese regering meltj det de lèste [[COVID-19]]-patiënt in [[Wuhan]] oet 't hospitaal is óntsjlaoge.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6047314/china-geen-coronapatienten-meer-in-ziekenhuizen-van-wuhan.html Nu.nl - China: 'Geen coronapatiënten meer in ziekenhuizen van Wuhan']</ref> ;25 april * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedse sjriever [[Per Olov Enquist]] sjtörf op 85-jäörige laeftied.<ref>[https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/wEOepG/forfattaren-po-enquist-ar-dod Aftonbladet - Författaren PO Enquist är död]</ref> ;23 april * ''Nederlands Limburg'': De brandj in De Meinweg kump ónger control. De inwoeners van Hèrkebósj kènne trök nao hoes.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046765/grote-natuurbrand-limburg-geblust-4000-evacues-mogen-naar-huis.html Nu.nl - Grote natuurbrand Limburg geblust, 4.000 evacués mogen naar huis]</ref> Ouch de brandj in de [[Deurzer Pieël]] kump later op d'n daag ónger control.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046847/natuurbrand-in-deurnese-peel-onder-controle-nablussen-duurt-weken.html Nu.nl - Natuurbrand in Deurnese Peel onder controle, nablussen duurt weken]</ref> * ''Duutsjlandj, Oesteriek en Zjwitserlandj'': Norbert Blüm, veurmalig minister van Sociaal Zake, is op 84-jäörige laeftied gehiemeld.<ref>[https://www.welt.de/politik/deutschland/article207473083/Norbert-Bluem-ist-tot-Frueherer-Arbeitsminister-mit-84-Jahren-gestorben.html Die Welt - Früherer Arbeitsminister Norbert Blüm gestorben]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen dj [[DJ Smos]] sjtörf op 53-jäörige laeftied aan 'nen hertsjtilsjtandj.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200423_04932026 De Standaard - Bekende Antwerpse DJ Smos (53) overleden]</ref>{{doedbekèndj}} ;22 april * ''Nederlands Limburg'': 't Compleet dörp [[Hèrkebósj]] weurt oet veurzörg óntruump naodet 'ne natuurbrandj in [[De Meinweg]] zich sjterk haet oetgebreid.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046373/4000-inwoners-limburgs-dorp-herkenbosch-geevacueerd-om-grote-natuurbrand.html Nu.nl - 4.000 inwoners Limburgs dorp Herkenbosch geëvacueerd om grote natuurbrand]</ref> ;21 april * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering verlèngk de quarantainemaotraegele bis veurluipig 20 mei. Veur mènderjaorige waere ze versóppeld; zoe maoge basissjaole vanaaf 11 mei weer aop. Evenemènte waere bis 1 september gesjtreke; dit beteikentj ónger mie det [[Pinkpop]] definitief neet doorgeit en det de [[Ieredevisie 2019/20 (hierevoetbal)|Ieredevisie]] neet weurt opgepak.<ref>[https://www.rtlz.nl/algemeen/politiek/artikel/5097841/corona-coronamaatregelen-premier-rutte-covid-19-anderhalve-meter RTL Z - Kabinet: basisscholen op 11 mei open, meeste andere maatregelen met drie weken verlengd]</ref><ref>[https://www.nu.nl/sport/6046325/definitief-geen-betaald-voetbal-tot-1-september.html?redirect=1 Nu.nl - Definitief geen betaald voetbal tot 1 september]</ref> ;20 april * ''Nederlandj/Nederlands Limbörg'': In de [[Deurzer Pieël]] brik 'ne natuurbrandj oet, dae zal oetgreuje tot de groetste oets in Nederlandj.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6046690/natuurbrand-in-deurnese-peel-grootste-in-nederland-ooit-800-hectare-in-de-as.html Nu.nl - Natuurbrand in Deurnese Peel grootste in Nederland ooit: 800 hectare in de as]</ref> * ''Economie'': Es gevolg van zoewel de COVID-19-crisis es de productiekreeg tösje Róslandj en Saoedi-Arabië weurt e vaat Amerikaanse [[aerdaolie]] veur 'ne negatieve pries verhanjeldj.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/04/20/investing/premarket-stocks-trading/index.html CNN.com - American oil crashes below $0 a barrel -- a record low]</ref> * ''Midde-Oeste'': In [[Israël]] vörmp de zittende premier [[Benjamin Netanyahu]] 'n noedcoaltie mit [[Benny Gantz]]. Hiemit kómp 'n èndj aan 'n lang politieke patsjtèlling.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200420_04928306 De Standaard - Netanyahu krijgt steun voor regering, maar moet volgend jaar macht afstaan]</ref> * ''Sjport'': De Belzje voetbalclub [[Sporting Lokeren]] weurt failliet verklaord.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200420_04927890 De Standaard - Het doek valt over Sporting Lokeren: rechtbank bevestigt faillissement]</ref> ;19 april * ''Naord-Amerika'': Op versjillende plaatsje in [[Nova Scotia]] ([[Canada]]) sjöt 'ne man 22 willekäörige luuj doed. Hae weurt daonao zelf door de pelitie doedgesjote.<ref>[https://www.ctvnews.ca/mobile/canada/nova-scotia-rampage-results-in-18-victims-16-crime-scenes-1.4903398 CTV - Nova Scotia rampage results in 18 victims, 16 crime scenes]</ref> ;17 april * ''Sjport'': De Britse voetballer [[Norman Hunter]], dae 28 kier in 't [[Ingels hierevoetbalèlftal|Èngels ilftal]] sjpäölde, sjtörf op 76-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6045413/voormalig-engels-international-hunter-76-overleden-aan-covid-19.html Nu.nl - Voormalig Engels international Hunter (76) overleden aan COVID-19]</ref> ;15 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzsaxofonis [[Lee Konitz]] sjtörf op 92-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.npr.org/sections/coronavirus-live-updates/2020/04/15/835634362/lee-konitz-prolific-and-influential-jazz-saxophonist-has-died-at-92?utm_medium=RSS&utm_campaign=music&t=1587017620454 NPR - Lee Konitz, Prolific And Influential Jazz Saxophonist, Dies At 92]</ref> ;12 april * ''Sjport'': De Britsen autocoureur [[Stirling Moss]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/280178/video/stirling-moss-90-overleden-beelden-van-zijn-legendarische-carriere.html Nu.nl - Stirling Moss (90) overleden: beelden van zijn legendarische carrière]</ref> ;11 april * ''Weitesjap'': De Britse mattemetiker [[John Conway]] sjtörf op 82-jäörige laeftied. ;10 april * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandsen dichter [[Hans Verhagen]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.pzc.nl/zeeuws-nieuws/in-vlissingen-geboren-dichter-hans-verhagen-overleden-zonder-overdrijving-de-grootste-dichter-van-nederland~aefb1046/ PZC - In Vlissingen geboren dichter Hans Verhagen overleden: ‘Zonder overdrijving de grootste dichter van Nederland’]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Frits Flinkevleugel]] sjtörf op 80-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6044199/voormalig-oranje-international-flinkevleugel-80-overleden.html Nu.nl - Voormalig Oranje-international Flinkevleugel (80) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse pianis [[Louis van Dijk]] sjtörf op 78-jäörige laeftied aan de [[krenkde van Alzheimer]].<ref>[https://nos.nl/artikel/2330253-louis-van-dijk-klassiek-geschoolde-jazzpianist-overleden-78.html NOS.nl - Louis van Dijk, klassiek geschoolde jazzpianist, overleden (78)]</ref> ;8 april * ''Vereinigde Sjtaote'': [[Bernie Sanders]] trèk zich trök oet de verkezing veur de Democratische presidentskandidatuur. Dit beteikentj de facto det [[Joe Biden]] in november d'n Democratische presidentskandidaat weurt.<ref>[https://www.nytimes.com/2020/04/08/us/politics/bernie-sanders-drops-out.html?referringSource=articleShare New York Times - Bernie Sanders Drops Out of 2020 Democratic Race for President]</ref> * ''Sjport'': Zeve Belzje voetbalclubs, wo-ónger [[Standard Luuk]], weurt de proflicentie óntzag. Es dit besjloet neet weurt herzeen, zalle dees clubs amateurvoetbal mótte gaon sjpaele. [[Racing Gènk]] is nog neet gans zaeker van licentie.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200408_04917119 De Standaard - Standard en Moeskroen grijpen verrassend naast proflicentie, amateurvoetbal dreigt]</ref> ;7 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse folkzenger [[John Prine]] sjtörf op 73-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/entertainment/6043341/folkzanger-john-prine-73-overleden-aan-gevolgen-coronavirus.html Nu.nl - Folkzanger John Prine (73) overleden aan gevolgen coronavirus]</ref> ;6 april * ''Kóns en cultuur'': De Britse actries [[Honor Blackman]] sjtörf op 94-jäörige laeftied.<ref>[https://www.theguardian.com/film/2020/apr/06/honor-blackman-james-bond-pussy-galore-avengers-dies-aged-94 The Guardian - Honor Blackman, James Bond's Pussy Galore, dies aged 94]</ref> ;5 april * ''Sjport'': Op d'n daag det de [[Runj van Vlaondere]] hej mótte plaatsvènje, weurt 'n 'virtueel runj' gevare, wobie de renners de lèste 32 kilometer op d'n hometrainer aafwirke. [[Greg Van Avermaet]] wintj dees óngebrukelike koers.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200405_04913674 De Standaard - Greg Van Avermaet wint virtuele Ronde van Vlaanderen]</ref> ;4 april * ''Weitesjap'': De Nederlandsen econoom [[Arnold Heertje]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/economie/6042735/econoom-en-schrijver-arnold-heertje-86-overleden.html Nu.nl - Econoom en schrijver Arnold Heertje (86) overleden]</ref> ;2 april * ''Sjport'': 't Belsj voetbalsezón weurt definitief beènjig. [[Club Brugge]] weurt oetgerope tot landskampión.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200402_04910664 De Standaard - Voetbalcompetitie wordt definitief stopgezet, Club Brugge is kampioen]</ref> ;1 april * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzmuzikantj [[Ellis Marsalis jr.]] sjtörf op 85-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nytimes.com/2020/04/01/arts/music/ellis-marsalis-dead-virus.html New York Times - Ellis Marsalis Jr., Jazz Pianist and Patriarch, Dies at 85]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse rockmuzikantj [[Adam Schlesinger]], fróntman van [[Foutains of Wayne]], sjtörf op 52-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nytimes.com/2020/04/01/arts/music/adam-schlesinger-dead-coronavirus.html New York Times - Adam Schlesinger, Songwriter for Rock, Film and the Stage, Dies at 52]</ref> ===miert=== ;31 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazztrompöttis [[Wallace Roney]] sjtörf op 59-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.npr.org/sections/coronavirus-live-updates/2020/03/31/824834455/jazz-trumpeter-wallace-roney-dies-from-covid-19-complications-at-age-59 NPR - Jazz Trumpeter Wallace Roney Dies From COVID-19 Complications At Age 59]</ref> ;30 miert * ''Sjport'': De Nederlandse zjwumster [[Petra Hillenius]] sjtörf op 52-jäörige laeftied aan [[ALS]].<ref>[https://www.knzb.nl/actueel/nieuws/bericht/1000048724/in_memoriam_petra_hillenius/ KNZB - In Memoriam: Petra Hillenius]</ref> * ''Belsj'': De Belzjen dokter en politicus [[Dirk Van Duppen]] sjtörf op 63-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200331_04908006 De Standaard - Arts en politicus Dirk Van Duppen (63) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse soulzenger [[Bill Withers]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6042464/aint-no-sunshine-zanger-bill-withers-81-overleden.html Nu.nl - Ain't No Sunshine-zanger Bill Withers (81) overleden]</ref> ;29 miert * ''Kóns en cultuur'': De Poolse componis [[Krzysztof Penderecki]] sjtörf op 86-jäörige laeftied.<ref>[https://en.schott-music.com/krzysztof-penderecki-1933-2020-obituary/ Scott Music - Krzysztof Penderecki (1933–2020) – Obituary]</ref> * ''Frankriek'': De Franse politicus [[Patrick Devedjian]], dae ónger mie minister in de regering van [[Nicolas Sarkozy|Sarkozy]] waor, sjtörf op 75-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/03/29/patrick-devedjian-president-des-hauts-de-seine-et-ancien-ministre-est-mort-du-covid-19_6034811_3382.html Le Monde - Patrick Devedjian, président des Hauts-de-Seine et ancien ministre, est mort du Covid-19]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse muzikant en componis [[Alan Merrill]], veural bekèndj van 't nómmer ''I love rock 'n' roll'', sjtörf op 69-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/achterklap/6041113/componist-i-love-rock-n-roll-alan-merrill-69-overleden-aan-coronavirus.html Nu.nl - Componist I Love Rock 'n' Roll Alan Merrill (69) overleden aan coronavirus]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse countryzenger [[Joe Diffie]] sjtörf op 61-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://variety.com/2020/music/news/joe-diffie-coronavirus-country-star-died-dead-1203548295/ Variety - Joe Diffie, ’90s Country Music Star, Dies of Coronavirus at 61]</ref> ;28 miert * ''Zuud-Europa'': [[Italië]] geit es ierste landj op de waereld de grens van 10.000 sjterfgevel aan [[COVID-19]] veurbie. ;27 miert * ''Nederlandj'', ''Kóns en cultuur'': 't Succesvol tv-program ''[[De wereld draait door]]'' weurt veur de lèste kier oetgezónje. * ''Naord Amerika'': 't Amerikaans [[Hoes van Aafgevaerdigde (Vereinigde Sjtaote)|Hoes van Aafgevaerdigde]] sjtump in mit e noedpakkèt van 2 biljoen [[Amerikaansen dollar|dollar]]. Dees astronomische som is gemeindj óm de daor de coronacrisis geraakde bedrieve te óngersjteune.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/27/politics/coronavirus-stimulus-house-vote/index.html CNN.com - House passes historic $2 trillion stimulus despite objections from GOP lawmaker]</ref> * ''Zuudoes-Europa'': [[Naord-Macedonië]] kump es dertigste landj bie de [[NAVO]].<ref>[https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_174589.htm NATO - North Macedonia joins NATO as 30th Ally]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse sjriefster [[Carl Friedman]] sjtörf op 67-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6041363/twee-koffers-vol-schrijfster-carl-friedman-67-overleden.html Nu.nl - Twee koffers vol-schrijfster Carl Friedman (67) overleden]</ref> ;26 miert * ''Naord-Amerika'': De Vereinigde Sjtaote gaon China veurbie es 't landj mit de mieste COVID-19-besjmettinge.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/27/health/us-coronavirus-friday/index.html CNN - US has most known coronavirus cases worldwide, but experts say it's just the beginning of the battle]</ref> * ''Sjport'': De Franse voetballer en trainer [[Michel Hidalgo]] sjtörf op 87-jäörige laeftied.<ref>[https://www.francebleu.fr/infos/societe/michel-hidalgo-emblematique-selectionneur-de-l-equipe-de-france-de-football-est-mort-1552045296 France Bleu - Michel Hidalgo, emblématique sélectionneur de l'équipe de France de football, est mort]</ref> * ''Sjport'': De Nederlandse voetballer [[Peter Kemper]] sjtörf op 77-jäörige laeftied aan hertfale.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6040547/oud-psver-en-drievoudig-oranje-international-kemper-77-overleden.html Nu.nl - Oud-PSV'er en drievoudig Oranje-international Kemper (77) overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaansen acteur [[Mark Blum]] sjtörf op 69-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.tmz.com/2020/03/26/mark-blum-dead-dies-coronavirus-complications-desperately-seeking-susan-you/ TMZ - Actor Mark Blum Dead at 69 ... Complications From Coronavirus ]</ref> ;25 miert * ''Sjport'': [[Kees Bakker]], de vreugere veurzitter vaan [[SBV Vitesse]], sjtörf op 76-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6040399/voormalig-vitesse-voorzitter-kees-bakker-76-overleden-aan-covid-19.html Nu.nl - Voormalig Vitesse-voorzitter Kees Bakker (76) overleden aan COVID-19]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse zengeres [[Liesbeth List]] sjtörf op 78-jäörige laeftied.<ref>[https://nos.nl/artikel/2328507-zangeres-liesbeth-list-78-overleden.html NOS.nl - Zangeres Liesbeth List (78) overleden]</ref> ;24 miert * ''Kóns en cultuur'': De Franse sjprikteikenaer [[Albert Uderzo]], veural bekèndj van ''[[Asterix]]'', sjtörf op 92-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/cultuur-overig/6039832/asterix-tekenaar-albert-uderzo-op-92-jarige-leeftijd-overleden.html Nu.nl - Asterix-tekenaar Albert Uderzo op 92-jarige leeftijd overleden]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Kameroens-Franse jazzmuzikantj [[Manu Dibango]] sjtörf op 86-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2020/03/24/le-saxophoniste-manu-dibango-est-mort-des-suites-du-covid-19-annoncent-ses-proches_6034197_3382.html Le Monde - Le saxophoniste Manu Dibango est mort des suites du Covid-19, annoncent ses proches]</ref> * ''Sjport'': De [[Olympische Zomerspeule 2021|Olympische Sjpaele]] waere definitief bis 2021 oetgesjtèldj. Versjillende NOC's, sjporters en regeringe hauwe dao al veur gevraog. * ''Nederlandj'': 't Kabinèt sjrap de [[èndjexame]]s. Lierlinge die noe in de exameklas zitte, kriege e diploma op basis van [[sjaolexame]]s.<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6039624/kabinet-schrapt-centrale-examens-schoolexamens-zijn-leidend.html Nu.nl - Kabinet schrapt centrale examens, schoolexamens zijn leidend]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Nederlandse componis en dirizjènt [[Gerard Schurmann]] sjtörf op 96-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nporadio4.nl/podium/nieuws/4943-componist-en-dirigent-gerard-schurmann-overleden NPO Radio 4 - Componist en dirigent Gerard Schurmann overleden]</ref> ;23 miert * ''Nederlandj'': De Nederlandse regering verbeujt alle opebaar biejeinkómste tot 1 juni. Ouch kriege gemeintes de beveugheid terrein aaf te sjlete en boetes oet te sjrieve.<ref>Livestream paerskónferensie kabinèt v.a. 19.00</ref> ;22 miert * ''Zuudoes-Europa'': In [[Kroatië]] vèntj 'nen [[aerdsjóddel]] plaats mit 'n krach van 5,3 op de [[Memènt-Magnitudesjaol]]. De hoofsjtad [[Zagreb]] laog kortbie 't epicentrum; me melt einen doeje en väöl materieel sjaoj.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/6039387/dode-en-veel-schade-bij-krachtige-aardbeving-kroatische-hoofdstad-zagreb.html Nu.nl - Dode en veel schade bij krachtige aardbeving Kroatische hoofdstad Zagreb]</ref> * ''Kóns en cultuur'': [[Gabi Delgado]], zenger van de [[NDW]]-gróp [[Deutsch Amerikanische Freundschaft]] (DAF), sjtörf op 61-jäörige laeftied.<ref>[https://www.residentadvisor.net/news/72305 Residentadvisor - DAF vocalist Gabi Delgado-López dies at age 61]</ref> ;21 miert * ''Sjport'': [[Lorenzo Sanz]], de vreugere veurzitter van [[Real Madrid]], sjtörf op 76-jäörige laeftied aan COVID-19.<ref>[https://www.football-italia.net/151423/former-real-madrid-president-sanz-dies Football Italia - Former Real Madrid President Sanz dies]</ref> ;20 miert * ''Nederlandj'': [[Martin van Rijn]] ([[PvdA]]) volg Bruno Bruins op es minister veur Medische Zörg. 't Is hiel bezunger det emes van 'n oppositiepartie es minister tot 't kabinèt toetreujt.<ref>[https://nos.nl/artikel/2327735-pvda-er-martin-van-rijn-nieuwe-minister-voor-medische-zorg.html NOS.nl - PvdA'er Martin van Rijn nieuwe minister voor Medische Zorg]</ref> * ''Nederlandj'': D'n Utrechsen tramsjötter [[Gökmen T.]] krieg laeveslank veur veer maorde en diverse poginge tot maord mit terroristisch motief.<ref>[https://www.nu.nl/schietpartij-utrecht/6039024/gokmen-t-krijgt-levenslang-voor-aanslag-in-utrechtse-tram.html Nu.nl - Gökmen T. krijgt levenslang voor aanslag in Utrechtse tram]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse countryzenger [[Kenny Rogers]] sjtörf op 81-jäörige laeftied. ;19 miert * ''Oes-Azië'': Veur 't iers saer 't begin van de pandemie waere in [[China]] gein nuuj besjmèttinge mit [[COVID-19]] mie gemeldj.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/19/asia/coronavirus-covid-19-update-china-intl-hnk/index.html CNN - The coronavirus pandemic began in China. Today, it reported no new local infections for the first time]</ref> * ''Nederlandj'': Einen daag naodet hae in de Twiede Kamer neet good waort, treujt [[Bruno Bruins]] aaf es minister veur Medische Zörg en Sjport. Zien take waere waorgenómme daor [[Hugo de Jonge]] (Vouksgezóndjheid, Waalzeen en Sjport).<ref>[https://www.nu.nl/algemeen/6038856/minister-bruins-voor-medische-zorg-treedt-af-de-jonge-tijdelijke-opvolger.html?redirect=1 Nu.nl - Minister Bruins voor Medische Zorg treedt af, De Jonge tijdelijke opvolger]</ref> ;18 miert * ''Sjport'': D'n [[Amstel Gold Race]] 2020, gepland veur 19 aprèl, weurt in verband mèt de COVID-19-pandemie aofgelas.<ref>[https://www.nu.nl/wielrennen/6038415/ook-streep-door-amstel-gold-race-wegens-coronavirus.html Nu.nl - Ook streep door Amstel Gold Race wegens coronavirus]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De vieftigste editie van 't [[Glastonbury]]-festival, geplandj veur èndj juni, weurt aafgelas.<ref>[https://oor.nl/news/vrijwel-alle-concerten-en-festivals-afgelast-tot-31-maart/ OOR.nl - Live: Glastonbury 2020 gecanceld ''(sic!)'' door coronacrisis]</ref> Ouch 't [[Songfestival]] weurt oetgesjtèld bis 2021.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6037596/songfestival-uitgesteld-tot-2021-vanwege-coronavirus.html Nu.nl - Songfestival uitgesteld tot 2021 vanwege coronavirus]</ref> * ''Weitesjap'': 'n In 2000 in de [[Pietersberg]] opgegrave [[fossiel]] weurt besjreve es ''[[Asteriornis maastrichtiensis]]''. 't Bliek 't ajdste fossiel vaan 'nen [[Hoonderveugel|Hoondervogel]] en zoewiezoe ein vaan de ajdste oets vaan de modern veugel.<ref>[https://www.nature.com/articles/s41586-020-2096-0 Nature - Late Cretaceous neornithine from Europe illuminates the origins of crown birds]</ref> * ''Weitesjap'': D'n Amerikaansen astronaut [[Alfred Worden]], bemanningslid op de [[Apollo 15]], sjtörf op 88-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nasa.gov/feature/nasa-remembers-apollo-15-astronaut-al-worden NASA - NASA Remembers Apollo 15 Astronaut Al Worden]</ref> ;17 miert * ''Sjport'': 't [[Europees kampioensjap hierevoetbal 2020]] weurt verplaats nao [[2021]]. Dit hilt verbandj mit de [[COVID-19]]-pandemie. Meugelik kanne in de vriegekómmen tied de noe sjtilligkende nationaal competities waere aafgemaak. Óm logistieke raejes weurt noe 't [[Europees Kampioensjap damesvoetbal 2021]] nao [[2022]] verplaats.<ref>[https://www.theguardian.com/football/2020/mar/17/euro-2020-postponed-coronavirus-uefa-champions-league-europa-league?CMP=Share_iOSApp_Other The Guardian - Euro 2020 postponed for a year by Uefa because of coronavirus crisis]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Belzjen acteur [[Johny Voners]] sjtörf op 74-jäörige laeftied aan de kanker.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200317_04892870 De Standaard - Acteur Johny Voners (74) is overleden]</ref> ;16 miert * ''Frankriek'': De Franse presidentj [[Emmanuel Macron]] lèk 't landj wiedgaonde quarantainemaotraegele op, vergeliekbaar mit die in Italië en Sjpanje al gelle.<ref>[https://www.lemonde.fr/politique/live/2020/03/16/resultats-municipales-2020-en-direct-les-elections-marquees-par-l-epidemie-due-au-coronavirus_6033200_823448.html Le Monde - « Nous sommes en guerre sanitaire » : Macron annonce des mesures encore plus strictes pour réduire les déplacements dans toute la France dès le 17 mars]</ref> * ''Belsj'', ''Nederlandj'': keuning [[Filip van 't Belsj|Filip]] sjprik 't volk toe in 't Belsj, en premier [[Mark Rutte|Rutte]] in Nederlandj. 'n Officieel toesjpraok van de premier aan gans 't volk waor saer de [[Oliecrisis van 1973]] neet mie veurgekómme.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6037995/rutte-groot-deel-van-nederlanders-zal-besmet-raken-met-coronavirus.html Nu.nl - Rutte: Groot deel van Nederlanders zal besmet raken met coronavirus]</ref><ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200316_04891454 De Standaard - Koning Filip spreekt de natie toe: 'Onze houding is essentieel en kan levens redden']</ref> ;15 miert * ''Kóns en cultuur'': D'n Italiaansen arsjitek [[Vittorio Gregotti]] sjtörf op 92-jäörige laeftied aan [[COVID-19]].<ref>[https://www.corriere.it/cultura/20_marzo_15/quando-gregotti-disse-il-mio-rimpianto-morte-mio-fratello-d1244284-66be-11ea-a26c-9a66211caeee.shtml Corriere della Sera - Quando Gregotti disse: «Il mio rimpianto? La morte di mio fratello»]</ref> * ''Nederlandj'': De regering deit noe ouch sjaole, horeca en sjportvereiniginge sjlete, baovenop de al iejer aangekunjigde maatraegele taege de COVID-19-pandemie. Daobie zal 't gans pakkèt zeker tot en mit 6 april blieve gelle, zès daag langer es iers gezag.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6037634/kabinet-scholen-kinderopvang-horeca-en-sportclubs-tot-6-april-dicht.html Nu.nl - Kabinet: Scholen, kinderopvang, horeca en sportclubs tot 6 april dicht]</ref> * ''Belsj'': Naodet de vörming van 'n noedregering is mislök, krieg de [[regering-Wilmès]] veur zès maondj de volmach óm de COVID-crisis aan te pakke.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200315_04890331 De Standaard - Regering-Wilmès krijgt volmachten om coronacrisis aan te pakken]</ref> * ''Frankriek'': In Frankriek vènje lokaal verkezinge plaats. 't Lök [[LREM]], de partie van presidentj Macron, neet óm veut aan de gróndj te kriege. ;14 miert * ''Kóns en cultuur'': De Britse muzikantj en conceptuele kónstenaer [[Genesis P-Orridge]] sjtörf op 70-jäörige laeftied.<ref>[https://3voor12.vpro.nl/update~9445cd37-153f-4ed3-9b8d-b03a46cd3a22~levenskunstenaar-en-industrial-icoon-genesis-p-orridge-overleden~.html 3voor12 - Levenskunstenaar en industrial icoon Genesis P-Orridge overleden]</ref> ;12 miert * ''Belsj'': Op las van de regering gaon alle sjaole en [[horeca]] toe en waere peblieke evenemènte aafgelas. Dit deit me óm de versjpreiing van [[COVID-19]] taege te gaon.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200312_04887661 De Standaard - Alles op alles om Italiaanse situatie te vermijden]</ref> ;11 miert * ''Vereinigde Sjtaote'': Filmproducent [[Harvey Weinstein]] weurt tot 23 jaor gevangenis veroerdeild óm de aanrenjing en [[verkrachting]] van twie vrouwluuj.<ref>[https://edition.cnn.com/2020/03/11/us/harvey-weinstein-sentence/index.html CNN.com - Harvey Weinstein sentenced to 23 years in prison]</ref> * ''Nederlands Limburg'': D'n [[TEFAF]] weurt veurtijeg aofgebroke in verband mèt besmettingsgevaor vaan 't nui coronavirus.<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6036781/internationale-kunstbeurs-tefaf-stopt-voortijdig-wegens-coronavirus.html Nu.nl]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse componis [[Charles Wuorinen]] sjtörf opn 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.gramophone.co.uk/features/article/contemporary-composer-charles-wuorinen Gramophone - Contemporary Composer: Charles Wuorinen]</ref> ;10 miert * ''Nederlandj/Zuudoes-Azië'': Keuning [[Willem-Alexander van de Nederlenj]] beujt op sjtaotsbezeuk in [[Indonesië]] excuses aan veur 't Nederlands geweld in de [[Politioneel Acties]].<ref>[https://www.nu.nl/binnenland/6036292/koning-willem-alexander-biedt-excuses-aan-voor-nederlands-geweld-in-indonesie.html Nu.nl - Koning Willem-Alexander biedt excuses aan voor Nederlands geweld in Indonesië]</ref> ;8 miert * ''Zuud-Europa'': De Italiaanse regering lègk wiedgaonde [[quarantaine]]maotraegele op aan diverse regio's in 't noorde. De maotraegele, die e kwart van de ganse bevolking treffe, zeen gemeindj óm de verbreiing van [[COVID-19]] taege te gaon.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200308_04880492 De Standaard - Italië breidt quarantainegebieden uit tot kwart van het land]</ref> De volgenden daag waere die maotraegele van krach in gans 't landj.<ref>[https://www.repubblica.it/cronaca/2020/03/09/news/coronavirus_situazione_italia-250756249/?ref=RHPPTP-BL-I250789330-C12-P1-S1.12-T1 La Repubblica - Coronavirus, l'Italia diventa "zona protetta": spostamenti vietati se non per comprovate necessità. Conte: "Non c'è più tempo"]</ref> * ''Kóns en cultuur'': De Zjwaedsen acteur [[Max von Sydow]] sjtörf op 90-jäörige laeftied.<ref>[https://www.standaard.be/cnt/dmf20200309_04882171 De Standaard - Acteur Max von Sydow overleden]</ref> ;6 miert * ''Nederlandj'': 'ne Man van 86 sjtörf es ierste Nederlanjer aan de nuuj krenkde [[COVID-19]].<ref>[https://www.nu.nl/coronavirus/6033984/eerste-nederlander-86-overleden-aan-gevolgen-coronavirus.html Nu.nl - Eerste Nederlander (86) overleden aan gevolgen coronavirus]</ref> * ''Kóns en cultuur'': D'n Amerikaanse jazzpianis [[McCoy Tyner]] sjtörf op 81-jäörige laeftied.<ref>[https://www.nu.nl/muziek/6035710/jazzpianist-mccoy-tyner-81-overleden.html Nu.nl - Jazzpianist McCoy Tyner (81) overleden]</ref> {{nuujsarchief}} [[Categorie:In 't nuujs|*]] [[pt:Jornalismo#Notícia]] 900z2kzjdqy1tg9pn6i8vold092ep6w 0 19141 455015 454759 2022-08-12T09:56:32Z Steinbach 16 Get thematische info touwgeveug. Sommege dinger liekene ope deure meh zien 't neet: daan trèk iech 't breier es allein 't versjèl tösse Limbörgs en Hollands. wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} 't '''[[Limbörgs]] [[vocabulair]]''' umvat de wäörd vaan de Limbörgse dialecte. Es zoedaoneg is 't zier ing verwant aon de vocabulaire vaan verwante cultuurtaole wie 't [[Nederlands]] en 't [[Duits|Hoegduits]], zoewie vaan umligkende, verwante dialekgróppe wie [[Braobants]], [[Kleverlands]] en [[Ripuarisch]]. 't Gief evels ouch dujeleke versjèlle, zoewie 't ouch dujeleke versjèlle tösse de Limbörgse dialekte oonderein gief. Vaanoet taolkundeg perspectief gief 't gein 'typisch Limbörgse' wäörd: eder woord wat in eint vaan de Limbörgse dialekte veurkump, is in weze e Limbörgs woord. In de praktijk evels weure väöl wäörd die neet in de Nederlandse daan wel Duitse standaardtaol veurkoume (aofhenkelek vaan welke kant vaan de grens me zit) es 'typisch Limbörgs' gekoesterd, en veult me invlood vaan de cultuurtaole es 'vererming' vaan 't vocabulair. Zoe weure Franse wäörd in beveurbeeld 't Mestreechs allewijl hoeg aongeslage, dewijl me ziech vreuger zjus detege weerde.<ref>Ben Salemans en Flor Aarts: ''Taal in stad en land: Maastrichts''. Sdu uitgevers, Den Haag, 2002: pp. 83-4</ref> 't Vocabulair vaan 't Limbörgs is vasgelag in 't [[Woordenboek van de Limburgse Dialecten]] (WLD) zoewie in diverse plaotseleke [[dictionair]]e en [[idioticon|idiotica]]. 't WLD dèks de dialekte oet Belsj en Nederlands Limbörg, meh neet die daoboete. ==Nao aofkoms== Me kin 't Limbörgs vocabulair op twie menere besjrieve: [[etymologie|etymologisch]] en thematisch. In de ierste benaodering geit me in op de aofkoms vaan de wäörd. Ierstens gief 't de [[èrfwoord|èrfwäörd]]: wäörd die veur zoewied nao te goon neet aon 'n aander taol zien oontliend en dus via 't [[Middelnederlands]], [[Aajdnederfrankisch]] zoe op 't [[Oergermaans]] (en dèks ouch op 't [[Proto-Indo-Europees]]) zien trök te veure. Die vörme nog ummer 't groetste deil, zeker vaan 't daogeleks vocabulair. Daoneve koume de [[lienwoord|lienwäörd]]. E hemfelke taole is de groetste bron veur lienwäörd gewees. Vaanaof de middeliewe tot in d'n twintegsten iew höbbe de Limbörgse dialekte geliend oet 't [[Waols]], 't [[Ripuarisch]] en 't [[Begoons|Bargoens]]. Waolse wäörd vint me veural laanks de zuidgrens vaan 't taolgebeed: d'n [[Haspegouw]], [[Heuvelland]] meh in 't bezunder [[Mestreech]], boe in de negentienden iew väöl Luikse arbeiers kaome woene. Ripuarische wäörd vint me in gans 't gebeed, meh nog 't mieste in 't ooste. Later is ouch geliend oet 't [[Frans]]. Dit gebäörde en gebäört op de groetste sjaol in 't huieg Wallonië, boe 't Frans 't Limbörgs al bekaans heet verdroonge, en ouch op groete sjaol in [[Belsj Limbörg]] en in [[Mestreech]], boe 't Frans tot aon d'n Ierste Wereldoorlog 'n veurnaom (dèks de veurnaomste of zelfs insegste) [[cultuurtaol]] waor. Ouch 't Hoegduits heet zien spore naogelaote: op extreem groete sjaol (en tot op d'n huiegen daag) op Duits groondgebeed meh ouch vrij sterk in 't ooste vaan 't Heuvelland, beveurbeeld in [[Heële|Heerle]] en [[Kirchroa|Kèrkraoj]]. Soms heet me Duitse woord neet lètterlek geliend, meh [[germanisme|es lienvertaoling euvergepak]] (''tsiedónk'' oet ''Zeitung''). Op Nederlands en Belsj groondgebeed weurt sinds jaor en daag (ouch al veur d'n Ierste Wereldoorlog, meh sindsdeen ummer sterker) op groete sjaol oet 't (Standaard-)Nederlands geliend. Veural nao d'n Twiede Wereldoorlog heet 't Limbörgs, wie zoeväöl taole, väöl oet 't [[Ingels]] geliend. 't Geit daan dèks um nui begrippe die euveral op de wereld verstande weure. ==Nao thematiek== ===Algemein=== 't Limbörgs is 'n dialekgróp. 't Weurt mer bij oetzundering es [[cultuurtaol]] gebruuk. Wèlt me in 't Limbörgs euver gelierde en officieel dinger spreke (beveurbeeld op de [[Limbörgse Wikipedia]]), daan weurt in 't gemein nao de cultuurtaol gegrepe. Wäörd oet 't Nederlands of Duits weure daan, nao 'n eventueel verlimbörgsing, euvergenome. In dat opziech is 't Limbörgs dus lexicaol aofhenkelek vaan 't Nederlands en Duits. ===Landbouw=== De mieste Limbörgse dialekte weure op 't platteland gesproke. Daobij ligk Limbörg neet aon zie, zoetot vèsserij gei bestoonsmiddel vaan beteikenis is. Dit beteikent tot de bevolking vaanajds veur e groet deil vaan de [[landbouw]] leefde. 't WLD (zuug bove) wijt neet minder es 13 deile (vaan in totaol 39) aon de landbouw. In 't bezunder veur 't [[peerd]] en zie getuug bestoon mechteg väöl wäörd. Umtot vreuger e gemingk bedrief de norm waor, kump e groet scala aon landbouwvörm veur. Allein de tuinderij (die evegood in de Limbörge ouch veurkump) is neet zoe oetgebreid bedeend. Mèt de modernisering vaan de landbouw is 't mierendeil vaan dees wäörd sterk verawwerd geraak. Boere wete ze ziech dèks wel nog te rappelere. ===Ambachte=== Ambachte of stiele in stad en dörp zien ouch riekelek gedocumenteerd. Natuurlek zien dees wäörd zeker zoe snel verawwerd es de landbouwterme. Bezunder good vertroje zien de bereup vaan [[meule]]neer, [[beer]]brouwer, snijer (kleermeker) en [[sjoester]]. ===Mijnbouw=== Dit is, zeker binne 't Belsj en Nederland, get typisch Limbörgs. Zoewel in Belsj es Nederlands Limbörg gaof 't vreuger [[koel (mienboew)|kojl]]e veur [[steinkole]]. In allebei heet ziech 'n typische woordesjat gevörmp. Me moot dao evels wel mèt oppasse. Wie de mijnbouw dao ech groet woort, woort de ierste taol in de mieste kojle neet mie Limbörgs meh 'ne vörm vaan Nederlands. Väöl kojl-terminologie huurt daorum bij 't [[Heerles Nederlands]] of de [[Nieuw-Genks|Citétaol]] in plaots vaan bij 't Limbörgs. Neve kole woort in de Limbörge ouch [[melger]], [[grind]] en [[törf]] gewonne. Ouch daovaan heet me 't jargon vasgelag. De törfwinning kaom ouch in aander deile vaan Nederland veur; hei kin me dus de wäörd goon vergelieke. ===Natuur=== In de Limbörgse koume soorte veur die me in de res vaan Nederland en Vlaondere neet of koelek kint (''korewouf'', ''klunkske''). Ouch algemein bieste- en plantesoorte kinne gans aander naome höbbe. 't Limbörgs vocabulair is op dit punt dus sterk geprofileerd. Ouch de leveloes natuur heet 't Limbörgs vocabulair gevörmp. Zeker in 't [[Heuvelland]] en de [[Haspegouw]] vint me wäörd en wäördbeteikenisse die wijer nao 't noorde en weste neet gebrukelek zien (''berg'', ''grubbe''). ===Verwantsjap=== 't Limbörgs gebruuk 't Eskimo-systeem vaan [[verwantsjap]]sterme, wie dat in de Germaonse taole (oetzunderinge neet te nao gezag) algemein is. Dat wèlt zègke tot me ziech, bij 't beneume vaan femilieleje, concentreert op 't geslach vaan femilieleje zelf en op hun directe relatie mèt de spreker. Versjèl tösse de bomma of bompa vaan vaajerskant en moojerskant weure neet gemaak, zoe wieneg wie versjèlle tösse neve en niesjes vaan noonkes of tantes, of tösse noonkes en tantes vaan vaajers- of moojerskant. ===Kleur=== Ouch in 't beneume vaan [[kleur]]e geit 't Limbörgs mèt in wat algemein gebrukelek is in Europa. Versjèl tösse blauw, greun en geel weurt gemaak; tössevörm weure hoegoet es teint vaan dees drei 'hoofkleure' gezeen. ===Sjamptaol=== Veural in [[stadsdialek]]te is väöl aondach veur de [[sjamptaol]]. De Limbörgse sjampwäörd zien in 2004 behandeld in Leonie Robroek häör ''Limburgs scheldwoordenboek''. In 1996 al kaom e sjampwoordebook specifiek veur 't [[Bilzers]] oet.<ref>https://www.dbnl.org/tekst/slec001sjam01_01/slec001sjam01_01_0001.php</ref> Gesjamps mèt krenkdes, wie dat in Wes-Nederland väöl gebäört, is in 't Limbörgs neet zoe gebrukelek. Verwunsinge vaan 't typ ''Lek mich emaars'' koume evels väöl veur. Oonder mie in Mestreech weurt 't väölvöldeg gebruuk vaan ''kut'' es veurveugsel en es [[tössewerpsel]] dèks es typisch veur 't eige dialek gezeen. Dit weurt evels ouch in 't Nederlands hiel väöl gedoon; 't gief mie plaotse (oonder mie in Oos-Braobant) boe me dit foutief es typisch veur 't eige plat huurt. ==Typerende Limbörse wäörd mèt 'n eige artikel== {| |- valign=top | * [[alles paletti]] * [[baar (etymologie)|baar]] * [[baljoene]] * [[begaaj]] * [[dörpelmaag]] * [[häörepaerd]] * [[huve (etymologie)|huve]] * [[kabeijer]] * [[karessere]] | * [[kepsj]] * [[knaokedaag]] * [[kómzaod]] * [[kroezjel (etymologie)|kroezjel]] * [[mallèg]] * [[miemel (etymologie)|miemel]] * [[persjoenkele]] * [[ramaent (etymologie)|ramaent]] * [[sjinaos]] | * [[sjtrabatse]] * [[vaerdevaas]] * [[wikser]] * [[wuiles]] * [[zäöëmere (etymologie)|zäöëmere]] * [[zjwaeëgel (etymologie)|zjwaeëgel]] * [[zjwaam (rouk, sjlaeg)]] * [[zökkezuimer]] * [[Zuzaote]] |} {{lies-incompleet}} ==Rifferenties== <references/> {{Limburgs}} [[categorie:Limburgse wäörd|*]] [[categorie:etymologie]] cbab98brg4ilbwfhmt666o0sj6pd0f8 455016 455015 2022-08-12T10:05:49Z Steinbach 16 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} 't '''[[Limbörgs]] [[vocabulair]]''' umvat de wäörd vaan de Limbörgse dialecte. Es zoedaoneg is 't zier ing verwant aon de vocabulaire vaan verwante cultuurtaole wie 't [[Nederlands]] en 't [[Duits|Hoegduits]], zoewie vaan umligkende, verwante dialekgróppe wie [[Braobants]], [[Kleverlands]] en [[Ripuarisch]]. 't Gief evels ouch dujeleke versjèlle, zoewie 't ouch dujeleke versjèlle tösse de Limbörgse dialekte oonderein gief. Vaanoet taolkundeg perspectief gief 't gein 'typisch Limbörgse' wäörd: eder woord wat in eint vaan de Limbörgse dialekte veurkump, is in weze e Limbörgs woord. In de praktijk evels weure väöl wäörd die neet in de Nederlandse daan wel Duitse standaardtaol veurkoume (aofhenkelek vaan welke kant vaan de grens me zit) es 'typisch Limbörgs' gekoesterd, en veult me invlood vaan de cultuurtaole es 'vererming' vaan 't vocabulair. Zoe weure Franse wäörd in beveurbeeld 't Mestreechs allewijl hoeg aongeslage, dewijl me ziech vreuger zjus detege weerde.<ref>Ben Salemans en Flor Aarts: ''Taal in stad en land: Maastrichts''. Sdu uitgevers, Den Haag, 2002: pp. 83-4</ref> 't Vocabulair vaan 't Limbörgs is vasgelag in 't [[Woordenboek van de Limburgse Dialecten]] (WLD) zoewie in diverse plaotseleke [[dictionair]]e en [[idioticon|idiotica]]. 't WLD dèks de dialekte oet Belsj en Nederlands Limbörg, meh neet die daoboete. ==Nao aofkoms== Me kin 't Limbörgs vocabulair op twie menere besjrieve: [[etymologie|etymologisch]] en thematisch. In de ierste benaodering geit me in op de aofkoms vaan de wäörd. Ierstens gief 't de [[èrfwoord|èrfwäörd]]: wäörd die veur zoewied nao te goon neet aon 'n aander taol zien oontliend en dus via 't [[Middelnederlands]], [[Aajdnederfrankisch]] zoe op 't [[Oergermaans]] (en dèks ouch op 't [[Proto-Indo-Europees]]) zien trök te veure. Die vörme nog ummer 't groetste deil, zeker vaan 't daogeleks vocabulair. Daoneve koume de [[lienwoord|lienwäörd]]. E hemfelke taole is de groetste bron veur lienwäörd gewees. Vaanaof de middeliewe tot in d'n twintegsten iew höbbe de Limbörgse dialekte geliend oet 't [[Waols]], 't [[Ripuarisch]] en 't [[Begoons|Bargoens]]. Waolse wäörd vint me veural laanks de zuidgrens vaan 't taolgebeed: d'n [[Haspegouw]], [[Heuvelland]] meh in 't bezunder [[Mestreech]], boe in de negentienden iew väöl Luikse arbeiers kaome woene. Ripuarische wäörd vint me in gans 't gebeed, meh nog 't mieste in 't ooste. Later is ouch geliend oet 't [[Frans]]. Dit gebäörde en gebäört op de groetste sjaol in 't huieg Wallonië, boe 't Frans 't Limbörgs al bekaans heet verdroonge, en ouch op groete sjaol in [[Belsj Limbörg]] en in [[Mestreech]], boe 't Frans tot aon d'n Ierste Wereldoorlog 'n veurnaom (dèks de veurnaomste of zelfs insegste) [[cultuurtaol]] waor. Ouch 't Hoegduits heet zien spore naogelaote: op extreem groete sjaol (en tot op d'n huiegen daag) op Duits groondgebeed meh ouch vrij sterk in 't ooste vaan 't Heuvelland, beveurbeeld in [[Heële|Heerle]] en [[Kirchroa|Kèrkraoj]]. Soms heet me Duitse woord neet lètterlek geliend, meh [[germanisme|es lienvertaoling euvergepak]] (''tsiedónk'' oet ''Zeitung''). Op Nederlands en Belsj groondgebeed weurt sinds jaor en daag (ouch al veur d'n Ierste Wereldoorlog, meh sindsdeen ummer sterker) op groete sjaol oet 't (Standaard-)Nederlands geliend. Veural nao d'n Twiede Wereldoorlog heet 't Limbörgs, wie zoeväöl taole, väöl oet 't [[Ingels]] geliend. 't Geit daan dèks um nui begrippe die euveral op de wereld verstande weure. ==Nao thematiek== ===Algemein=== 't Limbörgs is 'n dialekgróp. 't Weurt mer bij oetzundering es [[cultuurtaol]] gebruuk. Wèlt me in 't Limbörgs euver gelierde en officieel dinger spreke (beveurbeeld op de [[Limbörgse Wikipedia]]), daan weurt in 't gemein nao de cultuurtaol gegrepe. Wäörd oet 't Nederlands of Duits weure daan, nao 'n eventueel verlimbörgsing, euvergenome. In dat opziech is 't Limbörgs dus lexicaol aofhenkelek vaan 't Nederlands en Duits. ===Landbouw=== De mieste Limbörgse dialekte weure op 't platteland gesproke. Daobij ligk Limbörg neet aon zie, zoetot vèsserij gei bestoonsmiddel vaan beteikenis is. Dit beteikent tot de bevolking vaanajds veur e groet deil vaan de [[landbouw]] leefde. 't WLD (zuug bove) wijt neet minder es 13 deile (vaan in totaol 39) aon de landbouw.<ref>[https://e-wld.nl/delen e-WLD - Afleveringen]</ref> In 't bezunder veur 't [[peerd]] en zie getuug bestoon mechteg väöl wäörd. Umtot vreuger e gemingk bedrief de norm waor, kump e groet scala aon landbouwvörm veur. Allein de tuinderij (die evegood in de Limbörge ouch veurkump) is neet zoe oetgebreid bedeend. Mèt de modernisering vaan de landbouw is 't mierendeil vaan dees wäörd sterk verawwerd geraak. Boere wete ze ziech dèks wel nog te rappelere. ===Ambachte=== Ambachte of stiele in stad en dörp zien ouch riekelek gedocumenteerd. Natuurlek zien dees wäörd zeker zoe snel verawwerd es de landbouwterme. Bezunder good vertroje zien de bereup vaan [[meule]]neer, [[beer]]brouwer, snijer (kleermeker) en [[sjoester]]. ===Mijnbouw=== Dit is, zeker binne 't Belsj en Nederland, get typisch Limbörgs. Zoewel in Belsj es Nederlands Limbörg gaof 't vreuger [[koel (mienboew)|kojl]]e veur [[steinkole]]. In allebei heet ziech 'n typische woordesjat gevörmp. Me moot dao evels wel mèt oppasse. Wie de mijnbouw dao ech groet woort, woort de ierste taol in de mieste kojle neet mie Limbörgs meh 'ne vörm vaan Nederlands. Väöl kojl-terminologie huurt daorum bij 't [[Heerles Nederlands]] of de [[Nieuw-Genks|Citétaol]] in plaots vaan bij 't Limbörgs. Neve kole woort in de Limbörge ouch [[melger]], [[grind]] en [[törf]] gewonne. Ouch daovaan heet me 't jargon vasgelag. De törfwinning kaom ouch in aander deile vaan Nederland veur; hei kin me dus de wäörd goon vergelieke. ===Natuur=== In de Limbörgse koume soorte veur die me in de res vaan Nederland en Vlaondere neet of koelek kint (''korewouf'', ''klunkske''). Ouch algemein bieste- en plantesoorte kinne gans aander naome höbbe. 't Limbörgs vocabulair is op dit punt dus sterk geprofileerd. Ouch de leveloes natuur heet 't Limbörgs vocabulair gevörmp. Zeker in 't [[Heuvelland]] en de [[Haspegouw]] vint me wäörd en wäördbeteikenisse die wijer nao 't noorde en weste neet gebrukelek zien (''berg'', ''grubbe''). ===Verwantsjap=== 't Limbörgs gebruuk 't Eskimo-systeem vaan [[verwantsjap]]sterme, wie dat in de Germaonse taole (oetzunderinge neet te nao gezag) algemein is. Dat wèlt zègke tot me ziech, bij 't beneume vaan femilieleje, concentreert op 't geslach vaan femilieleje zelf en op hun directe relatie mèt de spreker. Versjèl tösse de bomma of bompa vaan vaajerskant en moojerskant weure neet gemaak, zoe wieneg wie versjèlle tösse neve en niesjes vaan noonkes of tantes, of tösse noonkes en tantes vaan vaajers- of moojerskant. ===Kleur=== Ouch in 't beneume vaan [[kleur]]e geit 't Limbörgs mèt in wat algemein gebrukelek is in Europa. Versjèl tösse blauw, greun en geel weurt gemaak; tössevörm weure hoegoet es teint vaan dees drei 'hoofkleure' gezeen. ===Sjamptaol=== Veural in [[stadsdialek]]te is väöl aondach veur de [[sjamptaol]]. De Limbörgse sjampwäörd zien in 2004 behandeld in Leonie Robroek häör ''Limburgs scheldwoordenboek''. In 1996 al kaom e sjampwoordebook specifiek veur 't [[Bilzers]] oet.<ref>https://www.dbnl.org/tekst/slec001sjam01_01/slec001sjam01_01_0001.php</ref> Gesjamps mèt krenkdes, wie dat in Wes-Nederland väöl gebäört, is in 't Limbörgs neet zoe gebrukelek. Verwunsinge vaan 't typ ''Lek mich emaars'' koume evels väöl veur. Oonder mie in Mestreech weurt 't väölvöldeg gebruuk vaan ''kut'' es veurveugsel en es [[tössewerpsel]] dèks es typisch veur 't eige dialek gezeen. Dit weurt evels ouch in 't Nederlands hiel väöl gedoon; 't gief mie plaotse (oonder mie in Oos-Braobant) boe me dit foutief es typisch veur 't eige plat huurt. ==Typerende Limbörse wäörd mèt 'n eige artikel== {| |- valign=top | * [[alles paletti]] * [[baar (etymologie)|baar]] * [[baljoene]] * [[begaaj]] * [[dörpelmaag]] * [[häörepaerd]] * [[huve (etymologie)|huve]] * [[kabeijer]] * [[karessere]] | * [[kepsj]] * [[knaokedaag]] * [[kómzaod]] * [[kroezjel (etymologie)|kroezjel]] * [[mallèg]] * [[miemel (etymologie)|miemel]] * [[persjoenkele]] * [[ramaent (etymologie)|ramaent]] * [[sjinaos]] | * [[sjtrabatse]] * [[vaerdevaas]] * [[wikser]] * [[wuiles]] * [[zäöëmere (etymologie)|zäöëmere]] * [[zjwaeëgel (etymologie)|zjwaeëgel]] * [[zjwaam (rouk, sjlaeg)]] * [[zökkezuimer]] * [[Zuzaote]] |} {{lies-incompleet}} ==Rifferenties== <references/> {{Limburgs}} [[categorie:Limburgse wäörd|*]] [[categorie:etymologie]] jmuz5onk7ou1xurm5fbmdscohcir8t2 455017 455016 2022-08-12T10:06:51Z Steinbach 16 /* Landbouw */ wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} 't '''[[Limbörgs]] [[vocabulair]]''' umvat de wäörd vaan de Limbörgse dialecte. Es zoedaoneg is 't zier ing verwant aon de vocabulaire vaan verwante cultuurtaole wie 't [[Nederlands]] en 't [[Duits|Hoegduits]], zoewie vaan umligkende, verwante dialekgróppe wie [[Braobants]], [[Kleverlands]] en [[Ripuarisch]]. 't Gief evels ouch dujeleke versjèlle, zoewie 't ouch dujeleke versjèlle tösse de Limbörgse dialekte oonderein gief. Vaanoet taolkundeg perspectief gief 't gein 'typisch Limbörgse' wäörd: eder woord wat in eint vaan de Limbörgse dialekte veurkump, is in weze e Limbörgs woord. In de praktijk evels weure väöl wäörd die neet in de Nederlandse daan wel Duitse standaardtaol veurkoume (aofhenkelek vaan welke kant vaan de grens me zit) es 'typisch Limbörgs' gekoesterd, en veult me invlood vaan de cultuurtaole es 'vererming' vaan 't vocabulair. Zoe weure Franse wäörd in beveurbeeld 't Mestreechs allewijl hoeg aongeslage, dewijl me ziech vreuger zjus detege weerde.<ref>Ben Salemans en Flor Aarts: ''Taal in stad en land: Maastrichts''. Sdu uitgevers, Den Haag, 2002: pp. 83-4</ref> 't Vocabulair vaan 't Limbörgs is vasgelag in 't [[Woordenboek van de Limburgse Dialecten]] (WLD) zoewie in diverse plaotseleke [[dictionair]]e en [[idioticon|idiotica]]. 't WLD dèks de dialekte oet Belsj en Nederlands Limbörg, meh neet die daoboete. ==Nao aofkoms== Me kin 't Limbörgs vocabulair op twie menere besjrieve: [[etymologie|etymologisch]] en thematisch. In de ierste benaodering geit me in op de aofkoms vaan de wäörd. Ierstens gief 't de [[èrfwoord|èrfwäörd]]: wäörd die veur zoewied nao te goon neet aon 'n aander taol zien oontliend en dus via 't [[Middelnederlands]], [[Aajdnederfrankisch]] zoe op 't [[Oergermaans]] (en dèks ouch op 't [[Proto-Indo-Europees]]) zien trök te veure. Die vörme nog ummer 't groetste deil, zeker vaan 't daogeleks vocabulair. Daoneve koume de [[lienwoord|lienwäörd]]. E hemfelke taole is de groetste bron veur lienwäörd gewees. Vaanaof de middeliewe tot in d'n twintegsten iew höbbe de Limbörgse dialekte geliend oet 't [[Waols]], 't [[Ripuarisch]] en 't [[Begoons|Bargoens]]. Waolse wäörd vint me veural laanks de zuidgrens vaan 't taolgebeed: d'n [[Haspegouw]], [[Heuvelland]] meh in 't bezunder [[Mestreech]], boe in de negentienden iew väöl Luikse arbeiers kaome woene. Ripuarische wäörd vint me in gans 't gebeed, meh nog 't mieste in 't ooste. Later is ouch geliend oet 't [[Frans]]. Dit gebäörde en gebäört op de groetste sjaol in 't huieg Wallonië, boe 't Frans 't Limbörgs al bekaans heet verdroonge, en ouch op groete sjaol in [[Belsj Limbörg]] en in [[Mestreech]], boe 't Frans tot aon d'n Ierste Wereldoorlog 'n veurnaom (dèks de veurnaomste of zelfs insegste) [[cultuurtaol]] waor. Ouch 't Hoegduits heet zien spore naogelaote: op extreem groete sjaol (en tot op d'n huiegen daag) op Duits groondgebeed meh ouch vrij sterk in 't ooste vaan 't Heuvelland, beveurbeeld in [[Heële|Heerle]] en [[Kirchroa|Kèrkraoj]]. Soms heet me Duitse woord neet lètterlek geliend, meh [[germanisme|es lienvertaoling euvergepak]] (''tsiedónk'' oet ''Zeitung''). Op Nederlands en Belsj groondgebeed weurt sinds jaor en daag (ouch al veur d'n Ierste Wereldoorlog, meh sindsdeen ummer sterker) op groete sjaol oet 't (Standaard-)Nederlands geliend. Veural nao d'n Twiede Wereldoorlog heet 't Limbörgs, wie zoeväöl taole, väöl oet 't [[Ingels]] geliend. 't Geit daan dèks um nui begrippe die euveral op de wereld verstande weure. ==Nao thematiek== ===Algemein=== 't Limbörgs is 'n dialekgróp. 't Weurt mer bij oetzundering es [[cultuurtaol]] gebruuk. Wèlt me in 't Limbörgs euver gelierde en officieel dinger spreke (beveurbeeld op de [[Limbörgse Wikipedia]]), daan weurt in 't gemein nao de cultuurtaol gegrepe. Wäörd oet 't Nederlands of Duits weure daan, nao 'n eventueel verlimbörgsing, euvergenome. In dat opziech is 't Limbörgs dus lexicaol aofhenkelek vaan 't Nederlands en Duits. ===Landbouw=== De mieste Limbörgse dialekte weure op 't platteland gesproke. Daobij ligk Limbörg neet aon zie, zoetot vèsserij gei bestoonsmiddel vaan beteikenis is. Dit beteikent tot de bevolking vaanajds veur e groet deil vaan de [[landbouw]] leefde. 't WLD (zuug bove) wijt neet minder es 13 deile (vaan in totaol 39) aon de landbouw.<ref>[https://e-wld.nl/delen e-WLD - Afleveringen]</ref> In 't bezunder veur 't [[taam peerd|peerd]] en zie getuug bestoon mechteg väöl wäörd. Umtot vreuger e gemingk bedrief de norm waor, kump e groet scala aon landbouwvörm veur. Allein de tuinderij (die evegood in de Limbörge ouch veurkump) is neet zoe oetgebreid bedeend. Mèt de modernisering vaan de landbouw is 't mierendeil vaan dees wäörd sterk verawwerd geraak. Boere wete ze ziech dèks wel nog te rappelere. ===Ambachte=== Ambachte of stiele in stad en dörp zien ouch riekelek gedocumenteerd. Natuurlek zien dees wäörd zeker zoe snel verawwerd es de landbouwterme. Bezunder good vertroje zien de bereup vaan [[meule]]neer, [[beer]]brouwer, snijer (kleermeker) en [[sjoester]]. ===Mijnbouw=== Dit is, zeker binne 't Belsj en Nederland, get typisch Limbörgs. Zoewel in Belsj es Nederlands Limbörg gaof 't vreuger [[koel (mienboew)|kojl]]e veur [[steinkole]]. In allebei heet ziech 'n typische woordesjat gevörmp. Me moot dao evels wel mèt oppasse. Wie de mijnbouw dao ech groet woort, woort de ierste taol in de mieste kojle neet mie Limbörgs meh 'ne vörm vaan Nederlands. Väöl kojl-terminologie huurt daorum bij 't [[Heerles Nederlands]] of de [[Nieuw-Genks|Citétaol]] in plaots vaan bij 't Limbörgs. Neve kole woort in de Limbörge ouch [[melger]], [[grind]] en [[törf]] gewonne. Ouch daovaan heet me 't jargon vasgelag. De törfwinning kaom ouch in aander deile vaan Nederland veur; hei kin me dus de wäörd goon vergelieke. ===Natuur=== In de Limbörgse koume soorte veur die me in de res vaan Nederland en Vlaondere neet of koelek kint (''korewouf'', ''klunkske''). Ouch algemein bieste- en plantesoorte kinne gans aander naome höbbe. 't Limbörgs vocabulair is op dit punt dus sterk geprofileerd. Ouch de leveloes natuur heet 't Limbörgs vocabulair gevörmp. Zeker in 't [[Heuvelland]] en de [[Haspegouw]] vint me wäörd en wäördbeteikenisse die wijer nao 't noorde en weste neet gebrukelek zien (''berg'', ''grubbe''). ===Verwantsjap=== 't Limbörgs gebruuk 't Eskimo-systeem vaan [[verwantsjap]]sterme, wie dat in de Germaonse taole (oetzunderinge neet te nao gezag) algemein is. Dat wèlt zègke tot me ziech, bij 't beneume vaan femilieleje, concentreert op 't geslach vaan femilieleje zelf en op hun directe relatie mèt de spreker. Versjèl tösse de bomma of bompa vaan vaajerskant en moojerskant weure neet gemaak, zoe wieneg wie versjèlle tösse neve en niesjes vaan noonkes of tantes, of tösse noonkes en tantes vaan vaajers- of moojerskant. ===Kleur=== Ouch in 't beneume vaan [[kleur]]e geit 't Limbörgs mèt in wat algemein gebrukelek is in Europa. Versjèl tösse blauw, greun en geel weurt gemaak; tössevörm weure hoegoet es teint vaan dees drei 'hoofkleure' gezeen. ===Sjamptaol=== Veural in [[stadsdialek]]te is väöl aondach veur de [[sjamptaol]]. De Limbörgse sjampwäörd zien in 2004 behandeld in Leonie Robroek häör ''Limburgs scheldwoordenboek''. In 1996 al kaom e sjampwoordebook specifiek veur 't [[Bilzers]] oet.<ref>https://www.dbnl.org/tekst/slec001sjam01_01/slec001sjam01_01_0001.php</ref> Gesjamps mèt krenkdes, wie dat in Wes-Nederland väöl gebäört, is in 't Limbörgs neet zoe gebrukelek. Verwunsinge vaan 't typ ''Lek mich emaars'' koume evels väöl veur. Oonder mie in Mestreech weurt 't väölvöldeg gebruuk vaan ''kut'' es veurveugsel en es [[tössewerpsel]] dèks es typisch veur 't eige dialek gezeen. Dit weurt evels ouch in 't Nederlands hiel väöl gedoon; 't gief mie plaotse (oonder mie in Oos-Braobant) boe me dit foutief es typisch veur 't eige plat huurt. ==Typerende Limbörse wäörd mèt 'n eige artikel== {| |- valign=top | * [[alles paletti]] * [[baar (etymologie)|baar]] * [[baljoene]] * [[begaaj]] * [[dörpelmaag]] * [[häörepaerd]] * [[huve (etymologie)|huve]] * [[kabeijer]] * [[karessere]] | * [[kepsj]] * [[knaokedaag]] * [[kómzaod]] * [[kroezjel (etymologie)|kroezjel]] * [[mallèg]] * [[miemel (etymologie)|miemel]] * [[persjoenkele]] * [[ramaent (etymologie)|ramaent]] * [[sjinaos]] | * [[sjtrabatse]] * [[vaerdevaas]] * [[wikser]] * [[wuiles]] * [[zäöëmere (etymologie)|zäöëmere]] * [[zjwaeëgel (etymologie)|zjwaeëgel]] * [[zjwaam (rouk, sjlaeg)]] * [[zökkezuimer]] * [[Zuzaote]] |} {{lies-incompleet}} ==Rifferenties== <references/> {{Limburgs}} [[categorie:Limburgse wäörd|*]] [[categorie:etymologie]] pso2xq2d48em2ymnfb32lh3lw6c0l80 0 22968 455013 386121 2022-08-12T03:44:03Z CommonsDelinker 324 "Nicolas_Poussin_-_Le_Christ_et_la_femme_adultère.jpg" is vervange door "Le_Christ_et_la_femme_adultère_-_1653_-_Nicolas_Poussin_-_Louvre_-_INV_7282_;_MR_2321.jpg". wikitext text/x-wiki <center> [[1650]] - [[1651]] - [[1652]] - '''[[1653]]''' - [[1654]] - [[1655]] - [[1656]] </center> == Gebäörtenisse == [[Plaetje:Van Diest, Battle of Leghorn.jpg|thumb|200px|right| De Sjlaag biej Livorno volges Willem Hermansz van Diest]] [[Plaetje:Beerstraaten, Battle of Scheveningen.jpg|thumb|200px|right| De Sjlaag biej Ter Heijde volges Jan Abrahamsz Beerstraaten]] * [[28 fibberwarie]] - Begin van de [[Driedaagse Zeësjlaag]] veur de kus van [[Kent (graafsjap)|Kent]]. * [[fibberwarie]] - Keuning [[Lodewijk XIV van Frankriek]] dans mèt in 't "Ballet de La nuit" van [[Jean Baptiste Lully]]. Hae haet de rol van "Zónnekeuning", en hae kump dao neet meë vanaaf. * De [[Sjtate-Generaal van de Nederlanje|Sjtate-Generaal]] laote 60 nuuj aorlogssjepe boewe van ein verbaeterd model. * De verbanne [[Karel II van Èngelandj]] beejt de Repebliek samewirking aan. * 't Sjlechte verloup van de aorlog leijt tot ein oplaeving van de róp nao Oranje. * [[14 miert|14 mieërt]] - [[Jan van Galen|Admiraal van Galen]] vernetigt ein Èngelsje vloot die ter versjterking van de Èngelsje Levantvloot nao [[Livorno (sjtad)|Livorno]] gesjtuurd wirt. * Zelfs in de [[Noordzeë]] beginne Nederlandjers aeve sjnel Èngelsje sjepe te veraovere es de Èngelsje mèt hun sjepe doon. * [[20 april]] - In Èngelandj verdrief [[Oliver Cromwell]] mèt 30 bewaopende de róndj 100 aafgevaerdigde van 't [[Rómpparlamènt]]. * [[12 juni]] – [[13 juni]] – Biej de [[Zeësjlaag biej Nuujpaort]] versjleit de Èngelsje vloot de Nederlandjse vloot, die 17 sjepe kwietraak. * [[10 augustus]] - De Nederlandjse vloot verlus de [[Sjlaag biej Ter Heijde]] (''Battle of Scheveningen''). [[Maarten Harpertszoon Tromp]] kump hiebiej óm. * [[20 september]] - [[Rijcklof van Goens]] wirt door de [[Vereenigde Oas-Indische Compagnie|VOC]] beneump tot commissaris en commandeur van [[Ceylon (VOC-gebeed)|Ceylon]]. * November - [[Oliver Cromwell]] besef dat hae niks mèt deze aorlog zal winne en wilt vreje zónger verlees of wins. Hae is beduch veur eine trukkeër van de Oranjes en -nog meë- hun [[Hoes Stuart|Stuart]]-verwante. * [[11 november]] - [[Cornelis Tromp]] wirt beneump tot [[sjout-biej-nach]] biej de [[Admiraliteit van Amsterdam]]. * 't Graaf van [[Childerik I]] wirt óntdèk. * [[16 december]] - [[Oliver Cromwell]] wirt ''Lord Protector'' van [[Èngelandj]], [[Sjotlandj]] en [[Ierlandj (eilandj)|Ierlandj]]. * Nederlandj annexeert 't eilandj [[Solor]] in [[Indonesië]]. * [[Hendrik Hamel]] óntdèk biej eine sjipbreuk [[Korea]]. * [[Royal Delft]]/[[De Porceleyne Fles]] in Delft is opgerich. * D'r volge relle in [[Dordrecht (Nederlandj)|Dordrecht]], [[Den Haag (sjtad)|Den Haag]], [[Rotterdam (sjtad)|Rotterdam]] en veural [[Enkhoeze]] wo 't volk ein aantal daag de sjtad euvernump. * De Repebliek gebruuk ziene grip op 't [[Oaszeë]]- en [[Middellandjse Zeë]]gebeed óm de Èngelsje gans oet dees gebeje te waere. 't Verbóndj mèt [[Denemarke]] maak 't meugelik de [[Sont]] te sjlute. == Meziek == * [[Jean-Baptiste Lully]] compeneert 't ballèt ''La nuit'' == Literatuur == * [[Constantijn Huygens]] sjrief ''Trijntje Cornelis'' == Beeldende kuns == * [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]] voltoajt zien sjilderiej '' 't Offer van Isaac''. Dit sjilderiej is in 't bezit van de [[Hermitage (Sint-Petersburg)|Hermitage]] in Sint-Petersburg. * [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]] voltoajt ouch zien sjilderiej [[Aristoteles pienzend biej ein borsbeeld van Homerus]]. Dit sjilderiej is in 't bezit van 't [[Metropolitan Museum of Art]] in New York. <gallery> Plaetje:Rembrandt Harmensz. van Rijn 013.jpg|''[[Aristoteles pienzend biej ein borsbeeld van Homerus]]'' (1653) door [[Rembrandt van Rijn]] Plaetje:Il castello di Bentheim (Jacob Van Ruisdael).jpg|''Kesjteël Bentheim'' (1653) [[Jacob Isaacksz. van Ruisdael]] Plaetje:Le Christ et la femme adultère - 1653 - Nicolas Poussin - Louvre - INV 7282 ; MR 2321.jpg|''Le Christ et la femme adultère'' (1653) [[Nicolas Poussin]], [[Louvre]] </gallery> == Gebaore == * [[17 fibberwarie]] - [[Arcangelo Corelli]], Italiaanse violis, compenis en meziekleëraar (gesjtórve [[1713]]) * [[1 juni]] - [[Georg Muffat]], Duutsje orgelcompenis (gesjtórve [[1704]]) * [[5 juli]] - [[Thomas Pitt]], [[gouverneur]] van [[Madras]] (gesjtórve [[1726]]) * [[9 augustus]] - [[John Oldham]], Èngelsje dichter (gesjtórve [[1683]]) * [[1 september]] - [[Johann Pachelbel]], Duutsje barokorganis en –compenis (gesjtórve [[1706]]) * [[18 oktober]] – [[Abraham van Riebeeck]], Gouverneur van de VOC (gesjtórve [[1713]]) * [[16 november]] – [[Joan van Hoorn]], Gouverneur van de VOC (gesjtórve [[1711]]) == Gesjtórve == [[Plaetje:Maarten Harpertszoon Tromp.jpg|thumb|150px|right|Mierten Harpertszoon Tromp, gesjtórve [[10 augustus]] 1653]] * [[23 miert|23 mieërt]] – [[Johann van Galen]] (ca. 49), Duutsj-Nederlandjse zeëoffeseer * [[10 augustus]] - [[Maarten Harpertszoon Tromp]] (55), admiraal in de Nederlandjse marine. * [[3 oktober]] – [[Marcus Zuerius van Boxhorn]] (41), Nederlandjse geleërde ;datum ónbekènd * [[Artemisia Gentileschi]] , Italiaanse sjilderes {{Commonscat|1653}} [[Categorie:Zeventiende iew]] julm45mwwthgx3g98qznp7w2qi25nuy 0 60429 455011 419734 2022-08-11T20:57:25Z Zeiverklaos 2053 /* Verkieër */ wikitext text/x-wiki {{Dialek|Heëlesj}} [[Plaetje:Izmir_Turkey.jpg|thumb|Zich op İzmir]] '''İzmir''' (vreuger: ''Smyrna''; [[Greeks]]: Σμύρνη, ''Smyrni'') is 'n sjtad i ge oetesjte weste va [[Törkije|Turkieë]] en 't [[Anatolië|Anatolisch sjiereilank]]. 't Is noa [[Istanbul]] en [[Ankara]] de dèrde groeëtste sjtad van 't lank. 't Is óch noa [[Athene]] de groeëtste sjtad aa g'n [[Egeïsche Zie|Egeïsche Zieë]]. D'r inham bei g'n sjtad heësj de [[Golf van İzmir]]. İzmir houw hüj 2.847.689 iwuënesj (2014). De provins oeë in 't ligk hat mieë as 4,1 miljoen iwuënesj. In İzmir woar van 1951 bis 2004 't hoofkerteer va de Zuud-Europese [[NAVO]]-sjtriedkrafte gevèstig. De sjtad heësj seër [[1922]] ''İzmir'', meh d'r vuur heësjde 't ''Smyrna''. ==Gesjichde== [[Plaetje:Asia_Minor_massacres.jpg|thumb|left|1922: lüj ontvlöchte de sjtad die i brank sjteet]] D'r aode naam ''Smyrna'' is meugelig aafgeleid va de kuëning Samornia. Smyrna woar in de èlfden ieëw vuur Christus Aeolische kolonie en woeëd in de zeëvede ieëw vuur Chr. 'n Ionische sjtad. De Lydiësj vernetigde in 575 v. Chr. de sjtad en bei de veroaveróng va Smyrna durch de Perze in 545 v. Chr. woeëd obbenüts de sjtad vernetig. [[Alexander de Groete|Alexander d'r Groeëte]] herboewde höar in 330 v. Chr. De sjtad Smyrna woeëd i de [[zevende iew|zeëveden ieëw]] uëvervalle durch de [[Arabiere]]. Zie wisselde sjpieër i de [[middelieëwe]] dökker va [[Byzantijns Riek|Byzantiense]] en Seltsjoekse (Törkse) maachhöbbesj. In [[1424]] veel de sjtad definitief unger Ottomaanse hieërsjappie. I g'n sjtad en gans Anatolië blieëf 'n significante christelige Greekssjproakige minderheed. Noa d'r [[Ierste Wereldoorlog|Ieësjte Weltkreeg]], deë 't Ottomaanse riek houw verloare, woeëd bei 't [[Verdrag van Sèvres|Verdag va Sèvres]] in [[1920]] 'n sjtök Anatolië, oeë-unger Smyrna en Törks [[Thracië]], aa [[Griekeland|Grekelank]] toegekend. De Törkse legesj unger leióng van [[Mustafa Kemal Atatürk]] veroaverde de sjtad en de Greekse gebede wier in [[1922]], oeë noa höare naam woeëd umgedoop tot 't hütse "İzmir". Bei de veroaveróng, die bekank sjteet as de [[Brand van Smyrna|Brank va Smyrna]], kame vöal etnische Greke um 't leëve durch etnische zoeveróng. Dit weëd as ungerdeel va de [[Greekse Genocide]] gezieë, meh internationaal nag wenig erkent. ==Klimaat== İzmir hat e mediterraan klimaat, dat weëd gekinmerk durch hete druëge zomesj en natte milde wintesj. D'r totale neersjlaag i g'n sjtad is 686 millimeter, oeëva i de periode november bis mieërt 77% va d'r neersjlaag valt. De gemiddelde temperatoer is dan 10° bis 16°. 't Guëf jieëker joar i de periode va juni bis august amper neersjlaag. De temperetoere kinne i de zomer óch oplope bis de 40°. Sjnee blieëf gewuënlig zieër kót ligke. [[Plaetje:Izmir_panorama_from_Kadifekale.jpg|thumb|centre|450px|Panorama van İzmir]] =='t Bezieë waeëd== Durch de kreegssjade van 1922 en de zjwere eëdssjöddel van 1928 is wenig bewoeëd geblieëve va g'n ouw sjtad. Wel kint de sjtad nog 'n ouw [[agora]], 'n mertplaatsj oet de Greekse aodheed en drei musea: 't Atatürkmoeseum, 't Etnografisch moeseum en 't Archeologisch moeseum. <gallery> Plaetje:Forum_Bornova02.jpg|'n Winkelsjtraat i g'n aode sjtad Plaetje:Izmir016.jpg|De agora van İzmir Plaetje:N_Duzen_Izmir_Etnografya_Muzesi.jpg|'t Etnografisch moeseum </gallery> ==Verkieër== 't Guëf 'n internationaal lóchhave, 'n metro, mieërdere gleisverbindónge en autobane noa [[Çesme]], [[Aydin]]. De autobaan (''Otoyol'') O-30 vurmt 'n ring um de sjtad. 'n Nüj autobaan is in aaboew en zal via de sjtad [[Bursa (sjtad)|Bursa]] noa Istanbul lope. ==Uëverzichskaat== [[Plaetje:Map_of_Izmir.PNG|thumb|centre|600px|Kaat van İzmir]] ==Weblinks== {{commonskl|Izmir}} *[http://www.izmir.gov.tr/ Website van İzmir] ==Referenties== ''Dit attikel baseert zich op de corresponderende attikele op de [https://nl.wikipedia.org/wiki/%C4%B0zmir Nederlandse], [https://en.wikipedia.org/wiki/%C4%B0zmir Ingelsje], [https://de.wikipedia.org/wiki/Izmir en de Dütsje Wikipedia].'' [[Categorie:Törkieë]] jkym7oi60wd19fnrnqa3j6vy1f0v197 0 66527 455006 445536 2022-08-11T20:44:36Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Viktor_Orbán_2016-02-17.jpg|thumb|Viktor Orbán in 2016]] '''Viktor Mihály Orbán''' ([[31 mei]] [[1963]], [[Székesfehérvár]], [[Hongarije]]) is 'nen Hongaarse politikus, zjuris en d'n allewijle [[premier]] vaan Hongarije. Heer behuurt bis de [[nationalisme|nationistisch]]-[[conservatisme|conservatieve]] polletieke partij [[Fidesz]]. Orbáns sociaal conservatisme, mild [[Euroscepticisme]] en zien steun veur wat heer nömp d'n "illiberaole staot" heet veur väöl Europese en internationale aondach gezörg. Sommege observeerders besjrieve zien regiering es autoritair, autocratisch en [[racisme|racistisch]]<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.</ref> Allewijl is heer primier oonder [[prizzendent]] [[László Sólyom]]. == Jäög en jong jaor == Gebore es aajdste zoon vaan drei jonges in 'n plattelandse middelklasse-femilie vaan 'nen entreprenäör, Gyözö Orbán (gebore in 1940), en 'n oonderwiezeres, Erzsébet Sípos, greuide heer op in Székesfehérvár, e provinciestedsje in Centraol-[[Transdanubië]]. Heer studeerde iers aon de [[Eötvös Loránd Universiteit]]. Heer studeerde dao aof in [[1987]]. Nao de val van de [[Berliense Moer]] holp d'n Hongaars-Amerikaanse multi-miljonair en investeerder [[George Soros]] häöm um zien studie te kinne aofmake in [[Pembroke College]], [[Oxford]] ('t [[Vereineg Keuninkriek]]). == Polletiek aon 't ind vaan 't [[kommenisme]] == Heer maakde zien studie neet aof en góng in de polletiek wie de versjèllende rivveluties begoste in [[Oos-Europa]] contra de [[Sovjet-Unie]] en de [[communisme|kommenistische]] regimes. Trök in Hongarije woort heer de leier vaan de studèntebeweging ''Alliantie vaan Jonge Demokrate'', die later Orbáns partij [[Fidesz]] zaw vörme. In [[1986]] trouwde heer mèt [[Anikó Lévai]], mèt wee heer nog ummertouw is getrouwd en ouch vief kinder mèt kreeg. In [[1989]] verkraog heer populariteit euver 't gaans land door 'n speech te geve bij 'n herbegraffenis vaan [[Imre Nagy]], 'n nationaol heldin die umkaom tiejes de [[Hongaarse rivvelutie]] vaan [[1956]], boe-in heer de Sovjets direk opreep hun troepe oet Hongarije te haole. == Parlemintariër en ierste premiersjap (1990-2002) == Heer woort kamerlid vaan 't [[Hongaars parlemint]] op [[2 mei]] [[1990]] es gevolg vaan de opriechting vaan d'n Hongaarsen democratische staot. Es lid bleef heer de parlemintaire leier vaan Fidesz bis [[1993]]. Oonder zien leiersjap brach heer zien partij, die vaan orizjien klassiek [[liberalisme|liberaol]] en pro-[[EU]] waor, nao 'n centraol-rechse nationaal-conservatieve beweging. Vaan [[6 juli]] [[1998]] - [[27 mei]] [[2002]] waor Orbán premier vaan Hongarije naotot Fidesz in 1998 de mierderheid vaan de zetels won in 't Parlemint. De regiering waor gebasseerd op 'n rechse coalitie. == Oppositie (1998-2010) == Fidesz verloor meh zjus de verkiezinge vaan [[2002]] en [[2006]] tege de [[Hongaarse Socialistische Partij]], boenao Orbán ach jaor laank de leier vaan de oppositie waor. De socialiste verlore gauw hun populariteit nao de 2006-verkiezinge, veural naodat 'n privéspeech vaan premier [[Ferenc Gyurcsány]] per oongelök waor geleek en bij [[Magyar Rádió]] terech waor gekomme op [[17 september]] [[2006]]. De speech leide tot 'ne nationale polletieke crisis. Gyurcsány waor in ziene speech hendeg negatief euver Hongarije en gebruukde daobij vulgairen taol. Versjèllende oetspraoke vaan häöm oet de 2006-speech waore: "Veer lege, edere mörrege, eder nach, ederen aovend", "De lui höbbe neet väöl keuzes. Daorum höbbe veer 't land hendeg besjete. Neet zoe-e bitsje, mer hiel erg" en "Veer mótte dit kutland veraandere". Oonder aander daankzij dit sjandaol, woort Orbán op [[29 mei]] [[2010]] obbenuits premier vaan Hongarije, noe in coalitie mèt de [[christendemocratie|christendemocrate]]. == Twiede premiersjap en supermierderheid (2010 - allewijl) == Daankzij 'n nipte "supermierderheid" kós Orbáns kabbinèt groete constitutionele hervorminge oetveure die gönsteg waore veur de oetbreiing vaan Orbáns mach. Fidesz beheel 'n "supermierderheid" in de verkiezinge vaan [[2014]] en [[2018]]. In de lèste verkiezinge heet heer veural campagne geveurd door negatieve aondach te geve aon immigratie en vluchtelinge. Ouch kaom ziene veurmaolege lieraar en financiële steun [[George Soros]] dèks veur in zien campagne es 'ne landverraojer en liberale kosmopoliet. Sommege critici besjöldege Orbán d'r vaan tot zien campagne tege Soros veur 'n groet gedeilte is gebasseerd op [[anti-Semitisme]], aongezeen Soros [[jäödom|Joeds]] is en voldeit aon versjèllende clichés die dèks weure benaodrök in propaganda tege Jäö. In de [[verkezinge]] veur 't [[Europees Parlemint]] in [[2019]] sprook Orbán euver 'nen Europese strijd tösse Christeleke anti-migratiepartije, wie zien Fidesz, en pro-migrantepartije die veurstender zien vaan massa[[migratie]] - volges Orbán zelf e "codewoord veur bevolkingsvervaanging", riffererende nao de [[Fraankriek|Franse]] [[extreemrechs]]e [[complottheorie]]: de ''[[Grand replacement]]''.<ref>[https://visegradpost.com/en/2019/04/07/viktor-orban-introduces-his-programme-for-the-eu-elections-full-speech/ ''Visegrád Post'' (2019), Ingels.]</ref> In [[2022]] kaom Orbán in opspraok wie heer stèlde 'nen tegestender te zien vaan 't "mixe vaan Europese [[ras]]se en neet-Europese rasse". Len die dat doen zawwe volges Orbán "gein riechtege [[natie]]s mie zien".<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.</ref> == Rifferenties == * Groetdeils vertaold oet 't [[Ingels]] Wikipedia-artikel; op touwveuginge nao mèt media-rifferenties. {{Sjabloon:Polletieke Leiers in d'n Europese Raod}} [[Categorie:Laevende luuj|Orbán]] [[Categorie:Hongarije|Orbán]] [[Categorie:Minister-presidente|Orbán]] 7j1tb1obvb9cze22jezyf7t1h7t12qs 455007 455006 2022-08-11T20:44:52Z Zeiverklaos 2053 /* Polletiek aon 't ind vaan 't kommenisme */ wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Viktor_Orbán_2016-02-17.jpg|thumb|Viktor Orbán in 2016]] '''Viktor Mihály Orbán''' ([[31 mei]] [[1963]], [[Székesfehérvár]], [[Hongarije]]) is 'nen Hongaarse politikus, zjuris en d'n allewijle [[premier]] vaan Hongarije. Heer behuurt bis de [[nationalisme|nationistisch]]-[[conservatisme|conservatieve]] polletieke partij [[Fidesz]]. Orbáns sociaal conservatisme, mild [[Euroscepticisme]] en zien steun veur wat heer nömp d'n "illiberaole staot" heet veur väöl Europese en internationale aondach gezörg. Sommege observeerders besjrieve zien regiering es autoritair, autocratisch en [[racisme|racistisch]]<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.</ref> Allewijl is heer primier oonder [[prizzendent]] [[László Sólyom]]. == Jäög en jong jaor == Gebore es aajdste zoon vaan drei jonges in 'n plattelandse middelklasse-femilie vaan 'nen entreprenäör, Gyözö Orbán (gebore in 1940), en 'n oonderwiezeres, Erzsébet Sípos, greuide heer op in Székesfehérvár, e provinciestedsje in Centraol-[[Transdanubië]]. Heer studeerde iers aon de [[Eötvös Loránd Universiteit]]. Heer studeerde dao aof in [[1987]]. Nao de val van de [[Berliense Moer]] holp d'n Hongaars-Amerikaanse multi-miljonair en investeerder [[George Soros]] häöm um zien studie te kinne aofmake in [[Pembroke College]], [[Oxford]] ('t [[Vereineg Keuninkriek]]). == Polletiek aon 't ind vaan 't [[communisme|kommenisme]] == Heer maakde zien studie neet aof en góng in de polletiek wie de versjèllende rivveluties begoste in [[Oos-Europa]] contra de [[Sovjet-Unie]] en de [[communisme|kommenistische]] regimes. Trök in Hongarije woort heer de leier vaan de studèntebeweging ''Alliantie vaan Jonge Demokrate'', die later Orbáns partij [[Fidesz]] zaw vörme. In [[1986]] trouwde heer mèt [[Anikó Lévai]], mèt wee heer nog ummertouw is getrouwd en ouch vief kinder mèt kreeg. In [[1989]] verkraog heer populariteit euver 't gaans land door 'n speech te geve bij 'n herbegraffenis vaan [[Imre Nagy]], 'n nationaol heldin die umkaom tiejes de [[Hongaarse rivvelutie]] vaan [[1956]], boe-in heer de Sovjets direk opreep hun troepe oet Hongarije te haole. == Parlemintariër en ierste premiersjap (1990-2002) == Heer woort kamerlid vaan 't [[Hongaars parlemint]] op [[2 mei]] [[1990]] es gevolg vaan de opriechting vaan d'n Hongaarsen democratische staot. Es lid bleef heer de parlemintaire leier vaan Fidesz bis [[1993]]. Oonder zien leiersjap brach heer zien partij, die vaan orizjien klassiek [[liberalisme|liberaol]] en pro-[[EU]] waor, nao 'n centraol-rechse nationaal-conservatieve beweging. Vaan [[6 juli]] [[1998]] - [[27 mei]] [[2002]] waor Orbán premier vaan Hongarije naotot Fidesz in 1998 de mierderheid vaan de zetels won in 't Parlemint. De regiering waor gebasseerd op 'n rechse coalitie. == Oppositie (1998-2010) == Fidesz verloor meh zjus de verkiezinge vaan [[2002]] en [[2006]] tege de [[Hongaarse Socialistische Partij]], boenao Orbán ach jaor laank de leier vaan de oppositie waor. De socialiste verlore gauw hun populariteit nao de 2006-verkiezinge, veural naodat 'n privéspeech vaan premier [[Ferenc Gyurcsány]] per oongelök waor geleek en bij [[Magyar Rádió]] terech waor gekomme op [[17 september]] [[2006]]. De speech leide tot 'ne nationale polletieke crisis. Gyurcsány waor in ziene speech hendeg negatief euver Hongarije en gebruukde daobij vulgairen taol. Versjèllende oetspraoke vaan häöm oet de 2006-speech waore: "Veer lege, edere mörrege, eder nach, ederen aovend", "De lui höbbe neet väöl keuzes. Daorum höbbe veer 't land hendeg besjete. Neet zoe-e bitsje, mer hiel erg" en "Veer mótte dit kutland veraandere". Oonder aander daankzij dit sjandaol, woort Orbán op [[29 mei]] [[2010]] obbenuits premier vaan Hongarije, noe in coalitie mèt de [[christendemocratie|christendemocrate]]. == Twiede premiersjap en supermierderheid (2010 - allewijl) == Daankzij 'n nipte "supermierderheid" kós Orbáns kabbinèt groete constitutionele hervorminge oetveure die gönsteg waore veur de oetbreiing vaan Orbáns mach. Fidesz beheel 'n "supermierderheid" in de verkiezinge vaan [[2014]] en [[2018]]. In de lèste verkiezinge heet heer veural campagne geveurd door negatieve aondach te geve aon immigratie en vluchtelinge. Ouch kaom ziene veurmaolege lieraar en financiële steun [[George Soros]] dèks veur in zien campagne es 'ne landverraojer en liberale kosmopoliet. Sommege critici besjöldege Orbán d'r vaan tot zien campagne tege Soros veur 'n groet gedeilte is gebasseerd op [[anti-Semitisme]], aongezeen Soros [[jäödom|Joeds]] is en voldeit aon versjèllende clichés die dèks weure benaodrök in propaganda tege Jäö. In de [[verkezinge]] veur 't [[Europees Parlemint]] in [[2019]] sprook Orbán euver 'nen Europese strijd tösse Christeleke anti-migratiepartije, wie zien Fidesz, en pro-migrantepartije die veurstender zien vaan massa[[migratie]] - volges Orbán zelf e "codewoord veur bevolkingsvervaanging", riffererende nao de [[Fraankriek|Franse]] [[extreemrechs]]e [[complottheorie]]: de ''[[Grand replacement]]''.<ref>[https://visegradpost.com/en/2019/04/07/viktor-orban-introduces-his-programme-for-the-eu-elections-full-speech/ ''Visegrád Post'' (2019), Ingels.]</ref> In [[2022]] kaom Orbán in opspraok wie heer stèlde 'nen tegestender te zien vaan 't "mixe vaan Europese [[ras]]se en neet-Europese rasse". Len die dat doen zawwe volges Orbán "gein riechtege [[natie]]s mie zien".<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.</ref> == Rifferenties == * Groetdeils vertaold oet 't [[Ingels]] Wikipedia-artikel; op touwveuginge nao mèt media-rifferenties. {{Sjabloon:Polletieke Leiers in d'n Europese Raod}} [[Categorie:Laevende luuj|Orbán]] [[Categorie:Hongarije|Orbán]] [[Categorie:Minister-presidente|Orbán]] cts9zd6g4b22vp5yhph0a6s8pog3pof 455008 455007 2022-08-11T20:46:00Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Viktor_Orbán_2016-02-17.jpg|thumb|Viktor Orbán in 2016]] '''Viktor Mihály Orbán''' ([[31 mei]] [[1963]], [[Székesfehérvár]], [[Hongarije]]) is 'nen Hongaarse politikus, zjuris en d'n allewijle [[premier]] vaan Hongarije. Heer behuurt bis de [[nationalisme|nationistisch]]-[[conservatisme|conservatieve]] polletieke partij [[Fidesz]]. Orbáns sociaal conservatisme, mild [[Euroscepticisme]] en zien steun veur wat heer nömp d'n "illiberaole staot" heet veur väöl Europese en internationale aondach gezörg. Sommege observeerders besjrieve zien regiering es autoritair, autocratisch en [[racisme|racistisch]]<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.]</ref> Allewijl is heer primier oonder [[prizzendent]] [[László Sólyom]]. == Jäög en jong jaor == Gebore es aajdste zoon vaan drei jonges in 'n plattelandse middelklasse-femilie vaan 'nen entreprenäör, Gyözö Orbán (gebore in 1940), en 'n oonderwiezeres, Erzsébet Sípos, greuide heer op in Székesfehérvár, e provinciestedsje in Centraol-[[Transdanubië]]. Heer studeerde iers aon de [[Eötvös Loránd Universiteit]]. Heer studeerde dao aof in [[1987]]. Nao de val van de [[Berliense Moer]] holp d'n Hongaars-Amerikaanse multi-miljonair en investeerder [[George Soros]] häöm um zien studie te kinne aofmake in [[Pembroke College]], [[Oxford]] ('t [[Vereineg Keuninkriek]]). == Polletiek aon 't ind vaan 't [[communisme|kommenisme]] == Heer maakde zien studie neet aof en góng in de polletiek wie de versjèllende rivveluties begoste in [[Oos-Europa]] contra de [[Sovjet-Unie]] en de [[communisme|kommenistische]] regimes. Trök in Hongarije woort heer de leier vaan de studèntebeweging ''Alliantie vaan Jonge Demokrate'', die later Orbáns partij [[Fidesz]] zaw vörme. In [[1986]] trouwde heer mèt [[Anikó Lévai]], mèt wee heer nog ummertouw is getrouwd en ouch vief kinder mèt kreeg. In [[1989]] verkraog heer populariteit euver 't gaans land door 'n speech te geve bij 'n herbegraffenis vaan [[Imre Nagy]], 'n nationaol heldin die umkaom tiejes de [[Hongaarse rivvelutie]] vaan [[1956]], boe-in heer de Sovjets direk opreep hun troepe oet Hongarije te haole. == Parlemintariër en ierste premiersjap (1990-2002) == Heer woort kamerlid vaan 't [[Hongaars parlemint]] op [[2 mei]] [[1990]] es gevolg vaan de opriechting vaan d'n Hongaarsen democratische staot. Es lid bleef heer de parlemintaire leier vaan Fidesz bis [[1993]]. Oonder zien leiersjap brach heer zien partij, die vaan orizjien klassiek [[liberalisme|liberaol]] en pro-[[EU]] waor, nao 'n centraol-rechse nationaal-conservatieve beweging. Vaan [[6 juli]] [[1998]] - [[27 mei]] [[2002]] waor Orbán premier vaan Hongarije naotot Fidesz in 1998 de mierderheid vaan de zetels won in 't Parlemint. De regiering waor gebasseerd op 'n rechse coalitie. == Oppositie (1998-2010) == Fidesz verloor meh zjus de verkiezinge vaan [[2002]] en [[2006]] tege de [[Hongaarse Socialistische Partij]], boenao Orbán ach jaor laank de leier vaan de oppositie waor. De socialiste verlore gauw hun populariteit nao de 2006-verkiezinge, veural naodat 'n privéspeech vaan premier [[Ferenc Gyurcsány]] per oongelök waor geleek en bij [[Magyar Rádió]] terech waor gekomme op [[17 september]] [[2006]]. De speech leide tot 'ne nationale polletieke crisis. Gyurcsány waor in ziene speech hendeg negatief euver Hongarije en gebruukde daobij vulgairen taol. Versjèllende oetspraoke vaan häöm oet de 2006-speech waore: "Veer lege, edere mörrege, eder nach, ederen aovend", "De lui höbbe neet väöl keuzes. Daorum höbbe veer 't land hendeg besjete. Neet zoe-e bitsje, mer hiel erg" en "Veer mótte dit kutland veraandere". Oonder aander daankzij dit sjandaol, woort Orbán op [[29 mei]] [[2010]] obbenuits premier vaan Hongarije, noe in coalitie mèt de [[christendemocratie|christendemocrate]]. == Twiede premiersjap en supermierderheid (2010 - allewijl) == Daankzij 'n nipte "supermierderheid" kós Orbáns kabbinèt groete constitutionele hervorminge oetveure die gönsteg waore veur de oetbreiing vaan Orbáns mach. Fidesz beheel 'n "supermierderheid" in de verkiezinge vaan [[2014]] en [[2018]]. In de lèste verkiezinge heet heer veural campagne geveurd door negatieve aondach te geve aon immigratie en vluchtelinge. Ouch kaom ziene veurmaolege lieraar en financiële steun [[George Soros]] dèks veur in zien campagne es 'ne landverraojer en liberale kosmopoliet. Sommege critici besjöldege Orbán d'r vaan tot zien campagne tege Soros veur 'n groet gedeilte is gebasseerd op [[anti-Semitisme]], aongezeen Soros [[jäödom|Joeds]] is en voldeit aon versjèllende clichés die dèks weure benaodrök in propaganda tege Jäö. In de [[verkezinge]] veur 't [[Europees Parlemint]] in [[2019]] sprook Orbán euver 'nen Europese strijd tösse Christeleke anti-migratiepartije, wie zien Fidesz, en pro-migrantepartije die veurstender zien vaan massa[[migratie]] - volges Orbán zelf e "codewoord veur bevolkingsvervaanging", riffererende nao de [[Fraankriek|Franse]] [[extreemrechs]]e [[complottheorie]]: de ''[[Grand replacement]]''.<ref>[https://visegradpost.com/en/2019/04/07/viktor-orban-introduces-his-programme-for-the-eu-elections-full-speech/ ''Visegrád Post'' (2019), Ingels.]</ref> In [[2022]] kaom Orbán in opspraok wie heer stèlde 'nen tegestender te zien vaan 't "mixe vaan Europese [[ras]]se en neet-Europese rasse". Len die dat doen zawwe volges Orbán "gein riechtege [[natie]]s mie zien".<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.]</ref> == Rifferenties == * Groetdeils vertaold oet 't [[Ingels]] Wikipedia-artikel; op touwveuginge nao mèt media-rifferenties. {{Sjabloon:Referenties}} {{Sjabloon:Polletieke Leiers in d'n Europese Raod}} [[Categorie:Laevende luuj|Orbán]] [[Categorie:Hongarije|Orbán]] [[Categorie:Minister-presidente|Orbán]] huy8e2ppifdfcw6qs75p0onk2txfbzi 455009 455008 2022-08-11T20:46:40Z Zeiverklaos 2053 wikitext text/x-wiki {{Dialek|Mestreechs}} [[File:Viktor_Orbán_2016-02-17.jpg|thumb|Viktor Orbán in 2016]] '''Viktor Mihály Orbán''' ([[31 mei]] [[1963]], [[Székesfehérvár]], [[Hongarije]]) is 'nen Hongaarse politikus, zjuris en d'n allewijle [[premier]] vaan Hongarije. Heer behuurt bis de [[nationalisme|nationistisch]]-[[conservatisme|conservatieve]] polletieke partij [[Fidesz]]. Orbáns sociaal conservatisme, mild [[Euroscepticisme]] en zien steun veur wat heer nömp d'n "illiberaole staot" heet veur väöl Europese en internationale aondach gezörg. Sommege observeerders besjrieve zien regiering es autoritair, autocratisch en [[racisme|racistisch]]<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.]</ref> Allewijl is heer primier oonder [[prizzendent]] [[László Sólyom]]. == Jäög en jong jaor == Gebore es aajdste zoon vaan drei jonges in 'n plattelandse middelklasse-femilie vaan 'nen entreprenäör, Gyözö Orbán (gebore in 1940), en 'n oonderwiezeres, Erzsébet Sípos, greuide heer op in Székesfehérvár, e provinciestedsje in Centraol-[[Transdanubië]]. Heer studeerde iers aon de [[Eötvös Loránd Universiteit]]. Heer studeerde dao aof in [[1987]]. Nao de val van de [[Berliense Moer]] holp d'n Hongaars-Amerikaanse multi-miljonair en investeerder [[George Soros]] häöm um zien studie te kinne aofmake in [[Pembroke College]], [[Oxford]] ('t [[Vereineg Keuninkriek]]). == Polletiek aon 't ind vaan 't [[communisme|kommenisme]] == Heer maakde zien studie neet aof en góng in de polletiek wie de versjèllende rivveluties begoste in [[Oos-Europa]] contra de [[Sovjet-Unie]] en de [[communisme|kommenistische]] regimes. Trök in Hongarije woort heer de leier vaan de studèntebeweging ''Alliantie vaan Jonge Demokrate'', die later Orbáns partij [[Fidesz]] zaw vörme. In [[1986]] trouwde heer mèt [[Anikó Lévai]], mèt wee heer nog ummertouw is getrouwd en ouch vief kinder mèt kreeg. In [[1989]] verkraog heer populariteit euver 't gaans land door 'n speech te geve bij 'n herbegraffenis vaan [[Imre Nagy]], 'n nationaol heldin die umkaom tiejes de [[Hongaarse rivvelutie]] vaan [[1956]], boe-in heer de Sovjets direk opreep hun troepe oet Hongarije te haole. == Parlemintariër en ierste premiersjap (1990-2002) == Heer woort kamerlid vaan 't [[Hongaars parlemint]] op [[2 mei]] [[1990]] es gevolg vaan de opriechting vaan d'n Hongaarsen democratische staot. Es lid bleef heer de parlemintaire leier vaan Fidesz bis [[1993]]. Oonder zien leiersjap brach heer zien partij, die vaan orizjien klassiek [[liberalisme|liberaol]] en pro-[[EU]] waor, nao 'n centraol-rechse nationaal-conservatieve beweging. Vaan [[6 juli]] [[1998]] - [[27 mei]] [[2002]] waor Orbán premier vaan Hongarije naotot Fidesz in 1998 de mierderheid vaan de zetels won in 't Parlemint. De regiering waor gebasseerd op 'n rechse coalitie. == Oppositie (1998-2010) == Fidesz verloor meh zjus de verkiezinge vaan [[2002]] en [[2006]] tege de [[Hongaarse Socialistische Partij]], boenao Orbán ach jaor laank de leier vaan de oppositie waor. De socialiste verlore gauw hun populariteit nao de 2006-verkiezinge, veural naodat 'n privéspeech vaan premier [[Ferenc Gyurcsány]] per oongelök waor geleek en bij [[Magyar Rádió]] terech waor gekomme op [[17 september]] [[2006]]. De speech leide tot 'ne nationale polletieke crisis. Gyurcsány waor in ziene speech hendeg negatief euver Hongarije en gebruukde daobij vulgairen taol. Versjèllende oetspraoke vaan häöm oet de 2006-speech waore: "Veer lege, edere mörrege, eder nach, ederen aovend", "De lui höbbe neet väöl keuzes. Daorum höbbe veer 't land hendeg besjete. Neet zoe-e bitsje, mer hiel erg" en "Veer mótte dit kutland veraandere". Oonder aander daankzij dit sjandaol, woort Orbán op [[29 mei]] [[2010]] obbenuits premier vaan Hongarije, noe in coalitie mèt de [[christendemocratie|christendemocrate]]. == Twiede premiersjap en supermierderheid (2010 - allewijl) == Daankzij 'n nipte "supermierderheid" kós Orbáns kabbinèt groete constitutionele hervorminge oetveure die gönsteg waore veur de oetbreiing vaan Orbáns mach. Fidesz beheel 'n "supermierderheid" in de verkiezinge vaan [[2014]] en [[2018]]. In de lèste verkiezinge heet heer veural campagne geveurd door negatieve aondach te geve aon immigratie en vluchtelinge. Ouch kaom ziene veurmaolege lieraar en financiële steun [[George Soros]] dèks veur in zien campagne es 'ne landverraojer en liberale kosmopoliet. Sommege critici besjöldege Orbán d'r vaan tot zien campagne tege Soros veur 'n groet gedeilte is gebasseerd op [[anti-Semitisme]], aongezeen Soros [[jäödom|Joeds]] is en voldeit aon versjèllende clichés die dèks weure benaodrök in propaganda tege Jäö. In de [[verkezinge]] veur 't [[Europees Parlemint]] in [[2019]] sprook Orbán euver 'nen Europese strijd tösse Christeleke anti-migratiepartije, wie zien Fidesz, en pro-migrantepartije die veurstender zien vaan massa[[migratie]] - volges Orbán zelf e "codewoord veur bevolkingsvervaanging", riffererende nao de [[Fraankriek|Franse]] [[extreemrechs]]e [[complottheorie]]: de ''[[Grand remplacement]]''.<ref>[https://visegradpost.com/en/2019/04/07/viktor-orban-introduces-his-programme-for-the-eu-elections-full-speech/ ''Visegrád Post'' (2019), Ingels.]</ref> In [[2022]] kaom Orbán in opspraok wie heer stèlde 'nen tegestender te zien vaan 't "mixe vaan Europese [[ras]]se en neet-Europese rasse". Len die dat doen zawwe volges Orbán "gein riechtege [[natie]]s mie zien".<ref>[https://www.theguardian.com/world/2022/jul/24/viktor-orban-against-race-mixing-europe-hungary ''The Guardian'' (2022), Ingels.]</ref> == Rifferenties == * Groetdeils vertaold oet 't [[Ingels]] Wikipedia-artikel; op touwveuginge nao mèt media-rifferenties. {{Sjabloon:Referenties}} {{Sjabloon:Polletieke Leiers in d'n Europese Raod}} [[Categorie:Laevende luuj|Orbán]] [[Categorie:Hongarije|Orbán]] [[Categorie:Minister-presidente|Orbán]] 1obl972wegtss55g1gq1ltswvmsyl8x 0 66612 455014 427395 2022-08-12T05:52:54Z Ooswesthoesbes 398 gr. wikitext text/x-wiki {{Dialek|Heëlesj}} [[Plaetje:Satellite_picture_of_Crimea,_Terra-MODIS,_05-16-2015.jpg|thumb|Satellietfoto va de Krim]] De '''Krim''' ([[Krim-Tataasj]]: Къырым, ''Qırım''; [[Oekraïens]]: Крим, ''Krym''; [[Roessisch]]: Крым, ''Krym'')is e [[sjiereiland]] i g'n noardelige [[Sjwatte Zieë]]. 't Sjiereiland ligk ten zuje va d'r Oekraïense oblas [[Cherson (oblas)|Cherson]] en is mit 't vastelank verbónge mit d'r [[Istmus va Perekop]]. Ten oeëste ligk de [[Zieë van Azov]], die via 'n sjmaal zieësjtroat verbónge is mit de Sjwatte Zieë. De óppervlakde is 27.000 km². Doamit is 't get klinger wie 't [[Belsj]]. 't Aatal iwuënesj bedraag ruum 2,3 mieljoën.<ref>[http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2014/ds/kn/kn_e/kn0114_e.html Ukrstat.gov.ua - Population as of January 1, 2014.]</ref> De groeëtste sjtad is [[Sebastopol]]. De Krim dook al vreug óp in brónne va Greekse zieëlüj. Wie ze 't koloniseerde, woar 't al durch de [[Tauri]] en [[Cimmeriërs|Cimmeriësj]] bewoeënd. Sjpieëder sjtóng de Krim ónger herrsjappie van ónger mieë de Romeine, Gote, Byzantiene, Mongole, Tatare en Ottomane. In 1783 woeëd 't sjiereiland geannexeerd durch Roesland. Noa d'r val va de [[Sovjet-Unie]] in 1991 veel de Krim ónger Oekraïens gezag. In fibberwaar 2014 annexeerde Roesland 't gebeed en seërdien weëd 't betwis, wiewaal de mieëtste [[VN]]-lidsjtate de annexatie neet erkenne. ==Brónne== <references/> {{Commonscat|Crimea}} {{Sjabloon:Besjtuurlike indeiling van Róslandj}} [[Categorie:Oekraïne]] [[Categorie:Róslandj]] [[Categorie:Sjiereilande]] ckrh5hv6pxnbeyqlzf3lursn35tyxpt 0 67698 455012 454457 2022-08-11T22:13:02Z Filmwijker 18227 wikitext text/x-wiki {{dialek|Mestreechs}} 't '''[[Wereldkampioensjap hierevoetbal]] [[2022]]''' weurt 't 22e WK [[voetbal|hierevoetbal]]. 't Toernooj, georganiseerd door de [[FIFA]], zal weure gehawwe in [[Qatar]]. Um de extreem hits die 't land in de zomer plaog zal 't WK 's winters plaotsvinde, vaan 20 november tot en mèt 18 december. 32 teams oet vief of zès confederaties zalle ziech plaotse, volgens 'tzelfde formaot wie dat al sinds 1998 weurt aongehawwe; 't zal de lèste kier zien tot me mèt 32 len späölt. Qatar kraog 't WK 2022 in 2010 touwgeweze. Direk daonao braok de controverse oet. Ierstens umtot Qatar koelek 'n voetbaltraditie had; me meinde tot de FIFA allein veur 't groet geld vaan 't oliestäötsje waor gegaange. Dit verwiet woort versterk doortot op dezelfde sessie [[Rusland]] 't WK veur 2018 kraog touwbedeild. Later woorte diverse FIFA-leie, boe-oonder ex-UEFA-veurzitter [[Michel Platini]], expliciet vaan passief [[corruptie|umkouping]] besjöldeg. Ouch zwoer kritiek gaof 't op de oonminseleke en gevierleke umstendeghede boe-in de dèks Zuid-Aziatische bouwers de stadions móste bouwe; diverse vaan hun - volgens sommege bronne doezende - kaome um. Wijer kritiek kaom op de minserechtesituatie vaan 't land in 't algemein. Ouch 't praktisch punt vaan de te hoeg temperature woort gemaak; hei-um woort beslote veur 't WK nao november en december te verzètte. ==Verkezing== De oetverkezing woort rillatief vreug geregeld. Len kóste ziech tot 2 fibberwarie 2009 kandidere veur zoewel 't WK vaan 2018 es dat vaan 2022. De FIFA wèlt 't WK doen roulere tösse de continente; confederaties die e WK hawwe zien de twie volgende WK's daorum oetgeslote. Len vaan de [[CAF]] (Afrika) kaome zoedoende neet in aonmerking veur 't WK vaan 2018 (umtot 't WK vaan 2010 al in Zuid-Afrika waor); len vaan de [[CONMEBOL]] (Zuid-Amerika) kóste gaaroet neet mètdoen (um 't WK vaan 2014 in Brazilië). Ouch de confederatie die 't WK vaan 2018 pakde, zouw later op deenzelfden daag neet mie kinne mètbeeje veur 2022. Oetindelek woort op 2 december 2010 gestump. 't WK vaan 2018 góng nao Rusland; de [[UEFA]] (Europa) waor dus oetgeslote. Oetindelek bleve vijf bode euver (e zèsde, vaan [[Indonesië]], waor in fibberwarie vaan dat jaor al door de FIFA verworpe). Qatar waor al vaanaof de ierste stumrunde favoriet, meh haolde pas in de lèste de absolute mierderheid. {| class=wikitable |- ! Land !! R. 1 !! R. 2 !! R. 3 !! R. 4 |- | [[Qatar]] || 11 || 10 || 11 || '''14''' |- | [[Vereinegde Staote]] || 3 || 6 || 5 || 8 |- | [[Zuid-Korea]] || 4 || 5 || 5 || bgcolor=silver | |- | [[Japan]] || 3 || 2 || colspan=2 bgcolor=silver | |- | [[Australië]] || 1 || colspan=3 bgcolor=silver | |} ==Controverses== ===Besjöldeginge vaan umkouping=== Nao de verkezing kloonk astrein de besjöldeging tot de FIFA ziech door 't riek Qatar hej laote umkoupe. E lid vaan 't Qatarees lobbyteam verklaorde in 2011 tot häör land Afrikaanse FIFA-leie hej betaold. Ze lag dao later contrair verklaoringe euver aof. In 2014 woorte de verdinkinge concreter wie aon 't leech kaom tot [[Jack Warner]], ex-veurzitter vaan de CONCACAF, twie mieljoen dollar had aongenome vaan 'ne Qatarese firma. Vief vaan de zès hoofsponsore droonge daonao bij de FIFA op 'n oonderzeuk aon. Nao 'n intern oonderzeuk bleek volgens de FIFA tot in eder geval 't comité vaan Qatar niks verkierd hej gedoon. In 2015 evels deeg justitie 'nen inval in 't hoofketoer vaan de FIFA in [[Zürich]], boebij diverse hoeg functionaire woorte gearresteerd. De sjendaole bleve de jaore dao-op dore. ===Slechte arbeidsumstendeghede=== Nao e paar jaor kaome beriechte binne euver de slechte umstendeghede boe de arbeiers, veural oet [[India]] en [[Nepal]], oonder móste wèrke. Ze maakde hendeg lang werkdaog, woorte oonderbetaold en móste hun paspoort inlievere bij hunne baas. Ouch woort hun verbooje hun femilie te zien nao d'n eerdsjók vaan 2015. Dit kaom volgens väöl lui en organisaties neer op modern [[slavernij]]. Door de slechte umstendeghede waore tösse 2010 en 2013 volgens ''[[The Guardian]]'' al mie es 500 Nepalese en mie es 700 Indiase bouwvakkers umgekoume. Es me dat extrapoleert, kós dat oploupe tot 4.000 tege d'n tied tot 't WK begint. Diverse lui oet 't voetbal, oonder mie [[KNVB]]-veurzitter [[Michael van Praag]], droonge bij de FIFA trop aon tot me de regering vaan Qatar op de rechte vaan bouwlui zouw aonspreke. Naotot de claims vaan korterbij woorte oonderzoch, bleek 't aontal vaan 1.200 doeje bleek neet te koume vaan de projekte roond 't WK, meh sloog op alle doeje die bij bouwprojekte in Qatar waore gevalle. Qatar heet in totaol mie es twie mieljoen boetelandse bouwvakkers. In 2017 woorte ouch de rechte vaan arbeiers in 't land sterk vergroet: me maag noe zie deensverband beïndege en 't land verlaote. Dit nump evels neet eweg tot de umstendeghede nao westerse maote extreem slech en gevierlek blieve. [[The Guardian]] zag in fibberwarie 2021 tot wel 6.500 arbeiers waore umgekoume sinds 't begin vaan de bouw.<ref>[https://www.theguardian.com/global-development/2021/feb/23/revealed-migrant-worker-deaths-qatar-fifa-world-cup-2022 The Guardian - Revealed: 6,500 migrant workers have died in Qatar since World Cup awarded]</ref> 't Is evels neet dujelek of dat alle sterfgevalle vaan expats in gans 't land zien, of allein oonder de bouwlui aon de stadions. Gezeen dit alles meinde väöl lui tot me in zoe'n stadions neet fetsojndelek kós voetballe. Väöl lui repe op tot 'ne boycot, boe-oonder ouch inkel voetbalclubs. [[Hendriks Graszoden]] oet [[Heitse]], wat normaal ummer 't graas veur WK-stadions lievert, besloot nao de beriechte vaan The Guardian gei graas in Qatar te lègke.<ref>[https://www.1limburg.nl/bedrijf-schrikt-van-qatar-geen-limburgs-gras-op-wk?context=topstory 1Limburg - Bedrijf schrikt van Qatar: geen Limburgs gras op WK]</ref> 'n Argumint tege boycottere is tot de internationaol aondach veur de missten in de bouw zjus 't insegste is wat veur veraandering kin zörge. Bij bouwprojekte in 't land gebäöre zoe'n dinger dèkser; zoonder 't WK waor dao noets zoeväöl aondach veur gekoume. Dit punt maakde oonder mie [[Ronald de Boer]], dee veur de FIFA es ambassadeur wèrk.<ref>[https://www.nu.nl/voetbal/6119061/ambassadeur-de-boer-wk-is-juist-een-katalysator-voor-verandering-in-qatar.html Nu.nl - Ambassadeur De Boer: 'WK is juist een katalysator voor verandering in Qatar']</ref> ===Minserechte in 't land=== Neve de zwoer kritiek op de behandeling vaan bouwvakkers gaof 't ouch kritiek op de algemein minserechte in 't land. Bij de Olympische Winterspeule vaan 2014, in Rusland, had 't kritiek gegeve op 't gebrek aon democratie en de behandeling vaan homoseksuele. Critici merkde toen op tot dit a fortiori gol veur Qatar.<ref>[https://www.nu.nl/sport/3676620/last-minute-principes.html Nu.nl - Columns - Last-minute principes]</ref> ===Oontbreke voetbalcultuur=== Alum kloonk ouch 't verwiet tot 't land 'n [[voetbalcultuur]] mis. 't WK zouw niks aanders es 't späölselke vaan de sjeik zien, en oonder de bevolking noets kinne leve. Dees kritiek verminderde get naotot [[Qatarees hierevoetbalèlftal|'t nationaol èlftal vaan 't land]] in 2019 [[Aziatisch kampioensjap hierevoetbal|kampioen vaan Azië]] woort. Toch zag [[Louis van Gaal]], bondscoach vaan Nederland, nog in 2022 tot e WK in dit land 'gekheid' waor en tot 't allein um geld góng.<ref>[https://www.ad.nl/nederlands-voetbal/knvb-legt-uitspraken-van-gaal-uit-aan-voetbalbobos-van-qatar-na-pittige-kritiek-louis-van-gaal~af159243/ AD - KNVB legt uitspraken Van Gaal uit aan voetbalbobo’s van Qatar na pittige kritiek Louis van Gaal]</ref> ===Klimaot=== Väöl lui meinde ouch tot Qatar de verkierde keus waor um 't klimaot. In 't land en de wij umgeving weurt 't in de zomer gemekelek bove de 40°C; temperature tot 50°C zien zelfs meugelek. Zelfs mèt oetgebreide drinkpauzes (die ieder, beveurbeeld bij 't WK vaan 2014 in Brazilië, woorte ingelas), is 't oonminselek um hei-in te sporte. De organisatie vaan 't WK zaog de zin vaan die kritiek in; hei-um woort 't evenemint nao de winter verplaots. Me zouw um dezelfde rei ouch de [[Confederations Cup]] mote verplaotse. Dat góng evels neet; me besloot dat toernooj daorum in 2021 neet te hawwe. Later woort die beslissing definitief; de Confederations Cup vaan 2017 in Rusland is daomèt de lèste gebleke. ==Kwalificatie== ===Discussie euver oetbreiing nao 48=== FIFA-veurzitter [[Gianni Infantino]] stèlde in 2018 veur 't WK vaan 2022 al oet te breie nao 48 deilnummende len. Ieder waor al beslote um op 't WK vaan 2026 zoeväöl len touw te laote.<ref>[https://www.ad.nl/buitenlands-voetbal/infantino-mogelijk-ook-48-landen-op-wk-2022~ae52f387/ AD - Infantino: Mogelijk ook 48 landen op WK 2022]</ref> Oetindelek bleek dit neet haolbaar, oonder mie umtot Qatar heiveur vaan stadions in naoberlen gebruuk hej mote make en de relatie tösse Qatar en zien naobers in 2018 hendeg oonder spanning kaom te stoon. Me gebruuk daorum noe nog de klassieke verhajdinge: * [[UEFA]]: 13 plaotse * [[CAF]]: 5 plaotse * [[AFC]]: 4,5 plaots + gashier * [[CONMEBOL]]: 4,5 plaots * [[CONCACAF]]: 3,5 plaots * [[OFC]]: 0,5 plaots Haaf plaotse zien play-offplaotse. Teams die ziech daoveur kwalificere, speule tegen e team vaan 'n aander confidderatie um 'n plaots op 't WK. ===Afrika (CFA)=== De kwalificatie vaan de CFA gebäörde in drei rundes. De confidderatie kint 54 landeteams, die späölde um vief plaotse. De 28 zwaakste daovaan (volgens de [[FIFA-Wereldraanklies]]) naomen 't in de ierste runde tegenein op; rillatief sterke len woorte heibij tege rillatief zwake geloot. De 14 paore die zoe oontstoonte, späölde twie kier tegenein. De 14 winners vaan die confrontatie struimde door nao de twiede runde. De matche woorte tösse 4 en 10 september 2019 aofgewèrk. In de twiede runde struimde de 26 (op pepier) sterker teams vaan Afrika in; mèt de 14 oet de ierste runde maak dat 40. Die woorte verdeild in tien poules (A-J) vaan veer. Alle teams in 'n poule späölde daan twie kier tegenein. De tien winners goon door nao de daarde runde. De twiede runde hej oersprunkelek in miert 2020 mote beginne, meh woort um de [[COVID-19]]-pandemie pas begós in september 2021. In november waor ze veerdeg. In de daarde runde späölde de tien winners nog twie kier (toes en oet) in paore tegenein. De vief winners daovaan gónge nao 't WK. De daarde runde woort in miert 2022 aofgewèrk. ===Azië (AFC)=== In Azië veel de kwalificatie veur 't WK vaan 2022 same mèt die veur 't Aziatisch kampioensjap vaan 2023. Hei waore, boete 't otomatisch geplaots Qatar, veer plaotse te winne, plus ein play-offplaots. Dit gebäörde in drei rundes. De AFC kint 46 landeteams. In de ierste runde späölde de twelf minste teams (weer volgens de FIFA-raanklies) in paore tegenein. De zès winners gónge door nao de volgende runde. De matche woorte gespäöld op 6/7 juni en 11 juni 2019. In de twiede runde struimde alle aander len in; ouch Qatar deeg mèt aongezeen dat ziech wel nog mós plaotse veur 't Aziatisch kampioensjap. De in totaol 40 teams (34 instruimers plus de zès winners vaan de ierste runde) woorte in ach poules vaan vijf verdeild. De ierstes (aofgezeen vaan Qatar) gónge zoewiezoe door nao de daarde runde. De twiedes woorte gesjik vaan bèste nao minste; de veer bèste daovaan gónge ouch door. Umtot Qatar gróp E gewonne heet - en daomèt ouch al bij de bèste twelf zaot - naom de vijfde nommer twie de plaots euver. De twiede runde begós in september 2019 en hej mote goon tot juni 2020. Door de COVID-19-pandemie woort ze oetindelek pas in juni 2021 aofgeslote. Zoe kraog me dus twelf teams. In de daarde runde woorte die in twie poules vaan zès verdeild. De ierste twie vaan eder poule struimde door nao 't WK. De twie daardes späölde daan iers nog tegenein (in wat me al 'n ''veerde runde'' kin neume). [[Australisch hierevoetbalèlftal|Australië]] won die tösserundes en [[#Play-offs|späölde oetindelek weer tegen e team oet 'n aander confidderatie]]. Door alle oetstèl waor pas begin juni 2022 bekind wee de play-offplaots pakde. ===Europa (UEFA)=== De Europese fidderatie UEFA umvat 55 teams, en kós 13 teams nao 't WK sjikke. Daoveur woorte de teams in tien poules (A-J) vaan vief of zès gezat. De nommers ein plaotsde ziech zoewiezoe; veur de aander drei plaotse zouwe play-offs weure gespäöld. Umtot de kwalificatie vaan de UEFA pas rillatief laat begós, had me nog good um de COVID-19-pandemie heen kinne planne. De grópsfase woort in de loup vaan 2021 gespäöld. Veur die play-offs plaotsde ziech in ierste instantie de tien nommers 2; [[Tsjechisch hierevoetbalèlftal|Tsjechië]] en [[Oosterieks hierevoetbalèlftal|Oosteriek]] kaome daobij door hun prestaties in de [[UEFA Nations League]]. Die twelf len móste daan drei mini-toernoje speule, boevaan de winner doorgóng nao 't WK. Oonder de kwalificatie begós de invasie vaan Rusland in de Oekraïne; diverse len wouwe dao-op neet mie tege 't Russisch èlftal voetballe. De UEFA besloot toen veur Rusland oet de play-offs te zètte. De play-offs woorte ind mei, begin juni gehawwe. ===Noord-Amerika (CONCACAF)=== De CONCACAF umvat 35 teams, meh eint - [[Saint Luciaons hierevoetbalèlftal|Saint Lucia]] - trok ziech oonder de kwalificatie trök. De kwalificatie hej mote loupe vaan september 2020 tot en mèt oktober 2021, meh woort oetgestèld tot miert 2021. In miert 2022 waor ze veerdeg. Umtot 't binne de CONCACAF groete niveauversjèlle gief, woort de kwalificatie getrep oetgeveurd. De vief sterkste len (nao de FIFA-wereldraanklies) hoofde gein veurrundes te speule. De aander daarteg teams woorte in zès poules vaan vief verdeild. De zès winners vaan die poules woorte in de twiede runde weer tegenein losgelaote. De drei teams die dat euverleefde, gónge door nao de daarde runde. Dao-in späölde de vief sterkste len plus de drei euverlevers vaan de twiede runde in competitie tegenein. De boveste drei gónge direk nao 't WK, dewijl de nommer 4 nog 'ne play-off tege de winner vaan de OFC te wachte stoont. Opvallend waor de prestatie vaan [[Canadees hierevoetbalèlftal|Canada]], wat ziech neet allein veur 't iers sinds 1986 wis te plaotse (dewijl 't zeker gei sterk land waor), meh ouch de poule won en de [[Amerikaons hierevoetbalèlftal|VS]] en [[Mexicaons hierevoetbalèlftal|Mexico]] - traditioneel de twie sterkste len op 't continent - achter ziech leet. ===Oceanië (OFC)=== De OFC umvat èlf teams, die veur mer ein play-offplaots speule. De competitie hej in november 2021 mote indege, meh de COVID-19-pandemie maakde alles oondoenelek complex. Oetindelek woort devoor gekoze de ganse kwalificatie in miert 2022 in Qatar aof te wèrke; de winner kós dao direk ouch blieve veur de intercontinentaol play-offs. Speule op neutraol terrein maakden 't ouch meugelek de rundes in eine match aof te wèrke, umtot 't veur niemes toesmatche gaof. Vaan de èlf len beslote 'rs veer hei neet aon mèt te doen. Vaan de zeve die dat wel wouwe, haolden 'rs veer de knock-outrunde. Wie vaan te väöre verwach won [[Nui-Zielands hierevoetbalèlftal|Nui-Zieland]] dat vrij gemekelek. ===Zuid-Amerika (CONMEBOL)=== De tien len vaan de Zuid-Amerikaanse boond späölde wie gebrukelek in 'n competitie tegenein speule. De veer bèste gónge direk nao 't WK, de vijfde mós op veur de play-offs. Dees competitie hej in miert 2020 mote beginne en in november 2021 mote indege. Oetindelek waor de ierste späölrunde in oktober 2020; de lèste woort in miert 2022 gehawwe. 't Aonwieze vaan de kandidaote verleep flot, meh Brazilië-Argentinië woort nao vief menute oonderbroke wie Braziliaonse dokters bij de tegestanderd 'n euvertrejjing vaan de COVID-regele hejje gezien. Veur de kwalificatie maak dat wieneg oet, umtot de twie toch soeverein 1 en 2 zien geïndeg. Veur de ier, en veur de Wereldraanklies-punte, geit me in september 2022 de match toch euverspeule. ===Play-offs=== De intercontinentaol play-offs woorte gans aon 't ind vaan de kwalificatie gehawwe, in de loup vaan 2022. Veer vaan de zès fidderaties (AFC, CONCACAF, CONMEBOL en OFC) waore drin betrokke. De winner vaan de OFC-kwalificatie, [[Nui-Zielands hierevoetbalèlftal|Nui-Zieland]], späölde op 14 juni tege de nómmer veer vaan de CONCACAF, [[Costaricaons hierevoetbalèlftal|Costa Rica]]. De match indegde in 'n 0-1 euverwinning veur Costa Rica. Oonderwijl mós de nommer vijf vaan de CONMEBOL ([[Peruaons hierevoetbalèlftal|Peru]]), op 13 juni opgeit tege de nommer vijf vaan de AFC ([[Australisch hierevoetbalèlftal|Australië]]). Dee match indegde in 'n euverwinning nao penanties veur Australië. ==Stadions== {| class="sortable wikitable |- ! Späölstad !! Stadion !! Capaciteit !! Pleetsje |- | '''[[al-Chor]]''' || [[Al-Baytstadion]] || 60.000 || |- | rowspan=2 | '''[[Doha]]''' || [[Stadion 974]] || 40.000 || |- | [[ath-Thoemama-stadion]] || 40.000 || [[Plaetje:Al Thumama Stadium.jpg|150px]] |- | '''[[Lusail]]''' || [[Lusail Iconic Stadium]] || 80.000 || [[Plaetje:Lusail Iconic Stadium final render.jpg|150px|'t Lusail-stadion in 'n computeranimatie.]] |- | rowspan=3 | '''[[ar-Rajjaan]]''' || [[Ahmad bin Ali-stadion]] || 44.740 || |- | [[Chalifah Internationaol Stadion]] || 40.000 || [[Plaetje:Khalifa_Stadium,_Doha,_Brazil_vs_Argentina_(2010).jpg|150px]] |- | [[Oonderwiesstadstadion]] || 45.350 || [[Plaetje:Aerial view of Education City Stadium and Oxygen Park in Al Rayyan (Education City Stadium) crop.jpg|150px|'t Oonderwiesstadsstadion in ar-Rajjaan oet de loch.]] |- | '''[[al-Wakrah]]''' || [[Al-Dzjanoebstadion]] || 40.000 || [[Plaetje:Visita ao estádio de futebol Al Janoub.jpg|150px]] |} ==Grópsfaas== De ierste match zal op 21 november weure gespäöld. In aprèl 2022 waor de loting. ===Poule A=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Qatarees hierevoetbalèlftal|Qatar]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Senegalees hierevoetbalèlftal|Senegal]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Ecuadoraons hierevoetbalèlftal|Ecuador]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Nederlands hierevoetbalèlftal|Nederland]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ===Poule B=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Ingels hierevoetbalèlftal|Ingeland]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Iraons hierevoetbalèlftal|Iran]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Amerikaans hierevoetbalèlftal|VS]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Welsh hierevoetbalèlftal|Wales]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ===Poule C=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Argentijns hierevoetbalèlftal|Argentinië]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Saoedisch hierevoetbalèlftal|Saoedi-Arabië]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Mexicaons hierevoetbalèlftal|Mexico]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Pools hierevoetbalèlftal|Pole]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ===Poule D=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Frans hierevoetbalèlftal|Fraankriek]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Australisch hierevoetbalèlftal|Australië]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Deens hierevoetbalèlftal|Denemarke]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Tunesisch hierevoetbalèlftal|Tunesië]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ===Poule E=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Spaons hierevoetbalèlftal|Spaanje]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Costa Ricaons hierevoetbalèlftal|Costa Rica]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Duits hierevoetbalèlftal|Duitsland]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Japans hierevoetbalèlftal|Japan]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ===Poule F=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Belsj hierevoetbalèlftal|Belsj]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Canadees hierevoetbalèlftal|Canada]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Marokkaons hierevoetbalèlftal|Marokko]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Kroatisch hierevoetbalèlftal|Kroatië]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ===Poule G=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Braziliaons hierevoetbalèlftal|Brazilië]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Servisch hierevoetbalèlftal|Servië]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Zwitsers hierevoetbalèlftal|Zwitserland]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Kameroenees hierevoetbalèlftal|Kameroen]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ===Poule H=== {| class=wikitable |- ! Pos. !! width=100px | Team !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gespäöld">Sp</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="gewonne">W</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="geliekgespäöld">G.</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="verlore">V</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole veur">GV</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="Gole tege">GT</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="doelsaldo">DS</span> !! <span style="cursor:help;border-bottom: 1px dotted" title="punte">Pt</span> |- | 1. || [[Portugees hierevoetbalèlftal|Portugal]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 2. || [[Ghanees hierevoetbalèlftal|Ghana]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 3. || [[Uruguayaons hierevoetbalèlftal|Uruguay]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |- | 4. || [[Zuid-Koreaons hierevoetbalèlftal|Zuid-Korea]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || '''0''' |} ==Knouck-outfaas== {{#invoke:RunjN|N16 |style=white-space:nowrap|widescore=yes|bold_winner=high|3rdplace=yes |RD1=Achste finaoles |RD2=Kwartfinaoles |RD3=Haaf finaoles |RD4=Finaol |Consol=Verleerdersfinaol <!--Daag-Stad|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2--> <!--Achste finaol--> |3 december – ar-Rayyan (Chalifah)|Winner gróp A||Twiede gróp B| |3 december – ar-Rayyan (Ahmad bin Ali)|Winner gróp C||Twiede gróp D| |5 december – al-Wakrah|Winner gróp E||Twiede gróp F| |5 december – Doha (974)|Winner gróp G||Twiede gróp H| |4 december – al-Chor|Winner gróp B||Twiede gróp A| |4 december – Doha (ath-Thumama)|Winner gróp D||Twiede gróp C| |6 december – Ar-Rayyan (Oonderwies)|Winner gróp F||Twiede gróp E| |6 december – Lusail|Winner gróp H||Twiede gróp G| <!--Kwartfinaoles--> |9 december – Lusail|Winner match 49||Winner match 50| |9 december – ar-Rayyan (Oonderwies)|Winner match 53||Winner match 54| |10 december – al-Chor|Winner match 51||Winner match 52| |10 december – Doha (ath-Thumama)|Winner match 55||Winner match 56| <!--Haaf finaoles--> |13 december – Lusail|Winner match 57||Winner match 58| |14 december – al-Chor|Winner match 59||Winner match 60| <!--Finaol--> |18 december – Lusail|Winner match 61||Winner match 62| <!--Troesfinaol--> |17 december – ar-Rayyan (Chalifa)|Verleerder match 61||Verleerder match 62| }} ==Rifferenties== <references/> [[Categorie:Interlandjvoetbal]] [[Categorie:Sjport in 2022]] 6u4a5rnrgeuxca54orgfbimadl4vaih