Aostralia

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="mg">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>mgwiki</dbname>
    <base>https://mg.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Fandraisana</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.22</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Rakitra</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Manokana</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Dinika</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Mpikambana</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Dinika amin'ny mpikambana</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Dinika amin'ny Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Sary</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Dinika amin'ny sary</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Dinika amin'ny MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Endrika</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Dinika amin'ny endrika</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Fanoroana</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Dinika amin'ny fanoroana</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Sokajy</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Dinika amin'ny sokajy</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Discussion module</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Discussion gadget</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Définition de gadget</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Discussion définition de gadget</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Aostralia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2301</id>
    <revision>
      <id>1046664</id>
      <parentid>1038588</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T04:33:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Tantara */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8715" xml:space="preserve">{{vangovango|firenena}}
{{Infobox Pays
| nom_local=Commonwealth of Australia
| langueofficielle=aucune
| nom_malgache=Commonwealth an'i Aostralia
| de=de la&amp;nbsp;
| image_drapeau=Flag of Australia.svg
| lien_drapeau=Sain'i Aostralia
| image_blason=Coat of Arms of Australia.svg
| lien_blason=Mari-piandrian'i Aostralia
| image_carte=AUS orthographic.svg
| devise=Advance Australia Fair.
| langues=[[fiteny anglisy]]
| capitale=[[Canberra]]
| coordonnées_capitale={{coord|35|15|S|149|08|E}}
| lien_villes=Tanàna ao Aostralia
| titre_plus_grande_ville=Tanàna lehibe indrindra
| plus_grande_ville=[[Sydney]]
| type_gouvernement=[[Fanjakana ara-dalampanorenana]]
| titre_dirigeant  = [[Mpanjaka]]
| titre_dirigeant2 = [[Governera jeneraly]]
| titre_dirigeant3 = [[Praiminisitra]]
| nom_dirigeant    = [[Elisabeth II]]
| nom_dirigeant2   = [[Quentin Bryce]]
| nom_dirigeant3   = [[Julia Gillard]]
| superficie_rang=6
| superficie_totale={{formatnum:7686850}}
| pourcentage_eau=1
| population_rang=54
| population_totale={{formatnum:22 607 571}}&lt;ref&gt;{{en}}http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument&lt;/ref&gt;
| population_année=2011
| densité=2,6
| type_indépendance=Daty
| pays_indépendance={{Fanjakana Mitambatra}}
| date_indépendance=1 Janoary 1901
| pays frontaliers=
| gentilé=Aostralianina, Aostraliana
| IDH_année=2010
| IDH=(mitombo) 0,937&lt;ref&gt;{{pdf}} [http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_FR_Tables.pdf Rapport sur le développement humaine 2010] des Nations Unies. Tableau 1 p. 167&lt;/ref&gt;
| IDH_catégorie=avo
| IDH_rang=faharpa
| monnaie=[[Dollar aostralianina]]
| code_monnaie=AUD
| fuseau_horaire=+8 hatramin'i +11½
| hymne_national=[[Advance Australia Fair]]
| iso3166-1 = AUS, AU
|| domaine_internet=[[.au]]
| indicatif_téléphonique= 61
| notes=
}}

I '''Aostralia''', izay mitondra ihany koa ny anarana hoe ''Commonwealth an' i Aostralia'' (amin' ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] ''Commonwealth of Australia'') dia firenena ao amin' ny ila-bolantany atsimo. Ao [[Ôseania]], i Aostralia dia ny firenena lehibe indrindra ary be mponina indrindra. Ao amin' ny Commonwealth an' i Aostralia dia ahitana an' i [[Tasmania]] ary nosy hafa maro ao amin' ny [[Ranomasimbe Atsimo]] sy ny [[Ranomasimbe Pasifika]] ary ny [[Ranomasimbe Indiana|Ranomasimbe Indianina]]. Ny firenena manodidona azy dia i [[Indônezia]], [[Timor Atsinanana]], ary [[Papoazia Ginea Vao]] any avaratra, i Nouvelle-Calédonie any avaratra-atsinanana, [[Zelandy Vaovao]] any atsimo-atsinanana ary ny Tany frantsain' ny nosy Kerguelen any andrefan' ny nosy aostralianina Heard ary McDonald.

== Fiavian' ny anarana hoe ''Aostralia'' ==
Ny teny hoe ''Aostralia'' dia avy amin'ny fiteny anglisy hoe ''Australia'', izay avy amin' ny teny latina hoe ''Australis'' (&quot;Atsimo&quot;). Tamin' ny taonjato faharoa, nihevitra ny siantifika latina fa misy [[kôntinenta]] tsy fantatra eo amin' ny ilabolantany atsimo (izay manana anarana hoe ''Terra Australis Incognita'') mba tsy hisavilivilian' ny tany noho ny lanjan' ny kôntinenta ao amin' ny ilabolantany avaratra. Ny fampiasana voalohany ny teny hoe ''Australia'' (fa tsy ''Terra Australis'' intsony) tamin' ny teny anglisy dia tamin' ny 1625 (&quot;''A note of Austrlia del Espiritu Sancto&quot;''), izay nosoratan'i  Master Hakluyt, navoakan' i Samuel Purchas tao amin' ny ''Hakluytus Posthumus''&lt;ref&gt;Purchas, vol. iv, p. 1422–32, 1625.&lt;/ref&gt;). Ny [[mpamaritra]] anarana [[Fiteny neerlandey|nerlandey]] hoe ''Australische'' dia nampiasaina tanaty lahatsoratra ôfisialin' ny zanatany holandein' i Indônezia hamaritana ireo tany hita tao atsimon' i Indônezia tamin' ny taona 1638. Navadika [[Fiteny frantsay|teny frantsay]] ho ''Australie'' ilay teny hoe ''Australia'' ary ny fampiasana azy voalohany tanaty boky dia tamin' ny taona 1676 tao amin' ny ''La Terre Australe'', tantara noforonina mikasika olona noforonina, izay noforonin'i  Gabriel de Foigny&lt;ref&gt; La Terre australe connue : 1676 / Gabriel de Foigny ; éd. établie, présentée et annotée par Pierre Ronzeaud. - Paris : Sté des textes français modernes, 1990. - XCVIII-242 p. ; 18 cm. ISBN 2-86503-191-8&lt;/ref&gt;. Nampiasain' i Alexander Dalrymple ilay teny tao amin' ny boky ''An Historical Collection of Voyages and Discoveries in the South Pacific Ocean'' tamin' ny taona 1771 hanononana ireo tany hita tamin' ny faritra atsimon' ny [[Ranomasimbe Pasifika]]. Tamin' ny 1793, namoaka ny boky ''Zoology and Botany of New Holland'' i George Kearsley Shaw sy i Sir James Smith ary izao no nosoratany: &quot;Nosy be, na kôntinenta, an'i  Aostralia, Aostralazia na Hôlandy Vao&quot;&lt;ref&gt;the vast island, or rather continent, of Australia, Australasia or New Holland&lt;/ref&gt;

== Tantara ==

Efa ho 50 000 taona lasa izay ny olombelona no nipetraka voalihany tany Aostralia. Ireo mponina voalohany nipetraka tao Aostralia ireo, izay antsoina ihany koa hoe Abôrijinina, dia tonga tao Aostralia avy tany Indônezia tamin' ny fiampitana saikanosy maro vokatry ny fitambaran' ny nosin' i Ginea Vao sy i Aostralia ary i Ginea Vao. 

=== Fahafantaran' ny Eorôpeana azy voalohany ===
{{...}}
I Willem Janszoon no lazaina fa Eorôpeana voalohany indrindra nahita an' i Aostralia tany amin' ny voalohandohan' ny taona 1606. Tonga ary nametraka nanitsaka ny [[Renirano Pennefather]] eo akaikin' ny tanànan' i [[Weipa]] eo amin' ny [[Tanjona York]] izy. Nofaritany avy hatrany ny morintsiraka andrefana sy ny morontsiraka avaratra ary i ''Hôlandy Vaovao'' no anarana nomeny an' ilay tany vao hitany tamin' ny taonjato faha-17, kanefa izy dia tsy nitondra mponina hapetraka eo amin' ilay tany hozanahina.

Tonga teo amin' ny morontsiraka avaratra-andrefan' i Hôlandy Vaovao tamin' ny 1668 sy tamin' ny taona 1669 i William Dampier izay mpitety tany anglisy. Tamin' ny 1770, nitety ny morontsiraka atsinanana i James Cook ary nanao ny sarin-tanin' ny morontsiraka izay fantatra ankehitriny amin' ny anarana hoe ''New South Wales'' ary nitaky azy ho an' i [[Britaina Lehibe]]. Noho ny fahaverezan' ny zanatany amerikanina tamin' ny taona 1780, nandefa andian-tsambo ny governemanta britanika hametrahana zanatany atao fonja ao New South Wales. Ny andian-tsambo voalohany izay nentin' ny kapiteny Arthur Phillip no nirahina nanao izany. Nipetraka ny lasitra ary natsangana tao Sydney Cove, Port Jackson tamin' ny 26 Janoary 1788, daty izay atao ho fetim-pirenena aostrialianina, na dia tsy nambara raha tsy tamin' ny 7 Febroary 1788 aza ny sata maha-zanatany an' i Aostralia. Nahatonga ny fananganana an' i Sydney izay toerana hambolena, hanaovana ny varotra ary ny indostria ilay fiorenam-ponenana voalohany.

Tamin' ny 1803 no nametrahana fonenana britanika tao Van Diemen's Land, izay fantatra amin' ny anarana hoe [[Tasmania]] amin' izao fotoana izao. Lasa zanatany britanika manokana ilay tany tamin' ny 1825. Nitaky ny faritra andrefan' i Aostralia andrefana (Zanatanin' i Renirano Swan) ny Britanika tamin' ny 1828. Zanatany hafa no natsangana avy amin' ny New South Wales: [[Aostralia Atsimo]] tamin' ny 1836, [[Victoria]] tamin' ny 1851, ary [[Queensland]] tamin' ny 1859. Noforonina tamin' ny 1911 ny Tany Avaratra rehefa nesorina tamin' i  Aostralia atsimo. Noforonina ho &quot;faritany malalaka&quot; i Aostalia Atsimo - izany hoe tsy zanatany natao ho fonja. Noforonina tsy natao ho fonja ihany i Victoria ary Aostralia Atsimo, fa manaiky ny mitatitra ny voaheloka. Tolona nentin' ny mpanjanatany no namarana ny fitaterana ny olona voaheloka ao amin' ny zanatanin' i Victoria, ka tamin' ny 1848 ny sambo feno olona voaheloka farany tonga tao.

== Politika ==

== Toe-karena ==

== Jereo koa ==

* [[Abôrijinan' i Aostralia]]

=== Boky ===
=== Rohy ivelany ===
* [http://en.wikivoyage.org/wiki/Australia Wikivoyage guide to Australia]
* [http://www.wikimapia.org/#y=-26115986&amp;x=135703125&amp;z=4&amp;l=0&amp;m=a WikiSatellite view of Australia] at [[WikiMapia]] 
* [http://www.gov.au/ Australian Government Entry Portal]
* [http://www.australia.gov.au/ Commonwealth Government Online]
* [http://www.immi.gov.au/ Department of Immigration and Multicultural Affairs (DIMA)]
* [http://www.dfat.gov.au/geo/australia/index.html Department of Foreign Affairs and Trade (DFAT): Country Information]
* [http://maps.google.com/maps?ll=-27.000000,133.000000&amp;spn=38.871300,61.703613&amp;t=h&amp;hl=en Satellite images of Australia] (Google Maps)
* [http://www.nla.gov.au/ National Library of Australia]
* [http://www.nma.gov.au/ National Museum of Australia]
* [http://www.australia.com/ Official Australia Tourism Website]
* [http://www.bom.gov.au/ Bureau of Meteorology]
* {{CIA_World_Factbook_link|as|Australia}}
{{faritanin'i Aostralia}}

=== Tsiahy ===
{{ref}}

[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Aostralia|*]]</text>
      <sha1>kd2aoq9prkkzjfyxhw718wad3nfnyrb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046665</id>
      <parentid>1046664</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T04:43:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Fiavian' ny anarana hoe Aostralia */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8813" xml:space="preserve">{{vangovango|firenena}}
{{Infobox Pays
| nom_local=Commonwealth of Australia
| langueofficielle=aucune
| nom_malgache=Commonwealth an'i Aostralia
| de=de la&amp;nbsp;
| image_drapeau=Flag of Australia.svg
| lien_drapeau=Sain'i Aostralia
| image_blason=Coat of Arms of Australia.svg
| lien_blason=Mari-piandrian'i Aostralia
| image_carte=AUS orthographic.svg
| devise=Advance Australia Fair.
| langues=[[fiteny anglisy]]
| capitale=[[Canberra]]
| coordonnées_capitale={{coord|35|15|S|149|08|E}}
| lien_villes=Tanàna ao Aostralia
| titre_plus_grande_ville=Tanàna lehibe indrindra
| plus_grande_ville=[[Sydney]]
| type_gouvernement=[[Fanjakana ara-dalampanorenana]]
| titre_dirigeant  = [[Mpanjaka]]
| titre_dirigeant2 = [[Governera jeneraly]]
| titre_dirigeant3 = [[Praiminisitra]]
| nom_dirigeant    = [[Elisabeth II]]
| nom_dirigeant2   = [[Quentin Bryce]]
| nom_dirigeant3   = [[Julia Gillard]]
| superficie_rang=6
| superficie_totale={{formatnum:7686850}}
| pourcentage_eau=1
| population_rang=54
| population_totale={{formatnum:22 607 571}}&lt;ref&gt;{{en}}http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument&lt;/ref&gt;
| population_année=2011
| densité=2,6
| type_indépendance=Daty
| pays_indépendance={{Fanjakana Mitambatra}}
| date_indépendance=1 Janoary 1901
| pays frontaliers=
| gentilé=Aostralianina, Aostraliana
| IDH_année=2010
| IDH=(mitombo) 0,937&lt;ref&gt;{{pdf}} [http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_FR_Tables.pdf Rapport sur le développement humaine 2010] des Nations Unies. Tableau 1 p. 167&lt;/ref&gt;
| IDH_catégorie=avo
| IDH_rang=faharpa
| monnaie=[[Dollar aostralianina]]
| code_monnaie=AUD
| fuseau_horaire=+8 hatramin'i +11½
| hymne_national=[[Advance Australia Fair]]
| iso3166-1 = AUS, AU
|| domaine_internet=[[.au]]
| indicatif_téléphonique= 61
| notes=
}}

I '''Aostralia''', izay mitondra ihany koa ny anarana hoe ''Commonwealth an' i Aostralia'' (amin' ny [[Fiteny anglisy|teny anglisy]] ''Commonwealth of Australia'') dia firenena ao amin' ny ila-bolantany atsimo. Ao [[Ôseania]], i Aostralia dia ny firenena lehibe indrindra ary be mponina indrindra. Ao amin' ny Commonwealth an' i Aostralia dia ahitana an' i [[Tasmania]] ary nosy hafa maro ao amin' ny [[Ranomasimbe Atsimo]] sy ny [[Ranomasimbe Pasifika]] ary ny [[Ranomasimbe Indiana|Ranomasimbe Indianina]]. Ny firenena manodidona azy dia i [[Indônezia]], [[Timor Atsinanana]], ary [[Papoazia Ginea Vao]] any avaratra, i Nouvelle-Calédonie any avaratra-atsinanana, [[Zelandy Vaovao]] any atsimo-atsinanana ary ny Tany frantsain' ny nosy Kerguelen any andrefan' ny nosy aostralianina Heard ary McDonald.

== Fiavian' ny anarana hoe ''Aostralia'' ==
Ny teny hoe ''Aostralia'' izay fanagasiana teny frantsay hoe &quot;Australie&quot; na ny teny anglisy hoe ''Australia'', dia avy amin' ny teny latina hoe ''Australis'' (&quot;Atsimo&quot;). Tamin' ny taonjato faharoa mantsy Dia nihevitra ny siantifika latina fa misy [[kôntinenta]] tsy fantatra eo amin' ny ilabolantany atsimo (izay nantsoina hoe ''Terra Australis Incognita'', izany hoe &quot;Tany Atsimo Tsy fantatra&quot;) mba tsy hisavilivilian' ny tany noho ny lanjan' ny kôntinenta ao amin' ny ilabolantany avaratra. Ny fampiasana voalohany ny teny hoe ''Australia'' (fa tsy ''Terra Australis'' intsony) tamin' ny teny anglisy dia tamin' ny taona 1625 (&quot;''A note of Austrlia del Espiritu Sancto&quot;''), izay nosoratan' i  Master Hakluyt, navoakan' i Samuel Purchas tao amin' ny ''Hakluytus Posthumus''&lt;ref&gt;Purchas, vol. iv, p. 1422–32, 1625.&lt;/ref&gt;). Ny [[mpamaritra]] anarana [[Fiteny neerlandey|nerlandey]] hoe ''Australische'' dia nampiasaina tanaty lahatsoratra ôfisialin' ny zanatany hôlandein' i Indônezia hamaritana ireo tany hita tao atsimon' i Indônezia tamin' ny taona 1638. Navadika [[Fiteny frantsay|teny frantsay]] ho ''Australie'' ilay teny hoe ''Australia'' ary ny fampiasana azy voalohany tanaty boky dia tamin' ny taona 1676 tao amin' ny ''La Terre Australe'', tantara noforonina mikasika olona noforonina, izay noforonin' i  Gabriel de Foigny&lt;ref&gt; La Terre australe connue : 1676 / Gabriel de Foigny ; éd. établie, présentée et annotée par Pierre Ronzeaud. - Paris : Sté des textes français modernes, 1990. - XCVIII-242 p. ; 18 cm. ISBN 2-86503-191-8&lt;/ref&gt;. Nampiasain' i Alexander Dalrymple ilay teny tao amin' ny boky ''An Historical Collection of Voyages and Discoveries in the South Pacific Ocean'' tamin' ny taona 1771 hanondroana ireo tany hita tamin' ny faritra atsimon' ny [[Ranomasimbe Pasifika]]. Tamin' ny 1793 dia namoaka ny boky ''Zoology and Botany of New Holland'' i George Kearsley Shaw sy i Sir James Smith ary izao no nosoratany: &quot;ny nosy lehibe, na kôntinenta, an' i  Aostralia, Aostralazia na Hôlandy Vao&quot;&lt;ref&gt;the vast island, or rather continent, of Australia, Australasia or New Holland&lt;/ref&gt;

== Tantara ==

Efa ho 50 000 taona lasa izay ny olombelona no nipetraka voalihany tany Aostralia. Ireo mponina voalohany nipetraka tao Aostralia ireo, izay antsoina ihany koa hoe Abôrijinina, dia tonga tao Aostralia avy tany Indônezia tamin' ny fiampitana saikanosy maro vokatry ny fitambaran' ny nosin' i Ginea Vao sy i Aostralia ary i Ginea Vao. 

=== Fahafantaran' ny Eorôpeana azy voalohany ===
{{...}}
I Willem Janszoon no lazaina fa Eorôpeana voalohany indrindra nahita an' i Aostralia tany amin' ny voalohandohan' ny taona 1606. Tonga ary nametraka nanitsaka ny [[Renirano Pennefather]] eo akaikin' ny tanànan' i [[Weipa]] eo amin' ny [[Tanjona York]] izy. Nofaritany avy hatrany ny morintsiraka andrefana sy ny morontsiraka avaratra ary i ''Hôlandy Vaovao'' no anarana nomeny an' ilay tany vao hitany tamin' ny taonjato faha-17, kanefa izy dia tsy nitondra mponina hapetraka eo amin' ilay tany hozanahina.

Tonga teo amin' ny morontsiraka avaratra-andrefan' i Hôlandy Vaovao tamin' ny 1668 sy tamin' ny taona 1669 i William Dampier izay mpitety tany anglisy. Tamin' ny 1770, nitety ny morontsiraka atsinanana i James Cook ary nanao ny sarin-tanin' ny morontsiraka izay fantatra ankehitriny amin' ny anarana hoe ''New South Wales'' ary nitaky azy ho an' i [[Britaina Lehibe]]. Noho ny fahaverezan' ny zanatany amerikanina tamin' ny taona 1780, nandefa andian-tsambo ny governemanta britanika hametrahana zanatany atao fonja ao New South Wales. Ny andian-tsambo voalohany izay nentin' ny kapiteny Arthur Phillip no nirahina nanao izany. Nipetraka ny lasitra ary natsangana tao Sydney Cove, Port Jackson tamin' ny 26 Janoary 1788, daty izay atao ho fetim-pirenena aostrialianina, na dia tsy nambara raha tsy tamin' ny 7 Febroary 1788 aza ny sata maha-zanatany an' i Aostralia. Nahatonga ny fananganana an' i Sydney izay toerana hambolena, hanaovana ny varotra ary ny indostria ilay fiorenam-ponenana voalohany.

Tamin' ny 1803 no nametrahana fonenana britanika tao Van Diemen's Land, izay fantatra amin' ny anarana hoe [[Tasmania]] amin' izao fotoana izao. Lasa zanatany britanika manokana ilay tany tamin' ny 1825. Nitaky ny faritra andrefan' i Aostralia andrefana (Zanatanin' i Renirano Swan) ny Britanika tamin' ny 1828. Zanatany hafa no natsangana avy amin' ny New South Wales: [[Aostralia Atsimo]] tamin' ny 1836, [[Victoria]] tamin' ny 1851, ary [[Queensland]] tamin' ny 1859. Noforonina tamin' ny 1911 ny Tany Avaratra rehefa nesorina tamin' i  Aostralia atsimo. Noforonina ho &quot;faritany malalaka&quot; i Aostalia Atsimo - izany hoe tsy zanatany natao ho fonja. Noforonina tsy natao ho fonja ihany i Victoria ary Aostralia Atsimo, fa manaiky ny mitatitra ny voaheloka. Tolona nentin' ny mpanjanatany no namarana ny fitaterana ny olona voaheloka ao amin' ny zanatanin' i Victoria, ka tamin' ny 1848 ny sambo feno olona voaheloka farany tonga tao.

== Politika ==

== Toe-karena ==

== Jereo koa ==

* [[Abôrijinan' i Aostralia]]

=== Boky ===
=== Rohy ivelany ===
* [http://en.wikivoyage.org/wiki/Australia Wikivoyage guide to Australia]
* [http://www.wikimapia.org/#y=-26115986&amp;x=135703125&amp;z=4&amp;l=0&amp;m=a WikiSatellite view of Australia] at [[WikiMapia]] 
* [http://www.gov.au/ Australian Government Entry Portal]
* [http://www.australia.gov.au/ Commonwealth Government Online]
* [http://www.immi.gov.au/ Department of Immigration and Multicultural Affairs (DIMA)]
* [http://www.dfat.gov.au/geo/australia/index.html Department of Foreign Affairs and Trade (DFAT): Country Information]
* [http://maps.google.com/maps?ll=-27.000000,133.000000&amp;spn=38.871300,61.703613&amp;t=h&amp;hl=en Satellite images of Australia] (Google Maps)
* [http://www.nla.gov.au/ National Library of Australia]
* [http://www.nma.gov.au/ National Museum of Australia]
* [http://www.australia.com/ Official Australia Tourism Website]
* [http://www.bom.gov.au/ Bureau of Meteorology]
* {{CIA_World_Factbook_link|as|Australia}}
{{faritanin'i Aostralia}}

=== Tsiahy ===
{{ref}}

[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Aostralia|*]]</text>
      <sha1>ggtqil6vk4bt2s1jfiui6hc8lns7oxy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Abôrijinan' i Aostralia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3721</id>
    <revision>
      <id>1046666</id>
      <parentid>1045738</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T04:47:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Dika */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2224" xml:space="preserve">[[Sary:Bathurst Island men.jpg|thumb|252x252px|ankavanana|Olona ny [[Bathrust Island]]]]

Ny '''Abôrijinan' i Aostralia''' na '''Tompon-tanin' i Aostralia''' dia olona niaina tany [[Aostralia]] talohan' ny Eorôpeanina.

== Fepetra ara-dalàna maha Abôrijina ==

Amin' ny Aostralianina, ny olona  iray dia Abôrijina:

* raha olona manana [[razana]] abôrijina;
* raha olona miteny abôrijina;
* raha miaiky fa abôrijina izy.

Tsy maintsy tokony feno ireo fepetra telo ireo; amin'  ny heviny ôfisialy dia Abôrijina ianao na tsia; ny lokon' ny hoditra dia tsy fepetra satria misy Abôrijina manana volon-koditra fotsy faha abôrijina anefa izy, io heviny io koa izy rehefa miresaka momba ny [[tera-tany|tera-tanin']] ny [[Detroit de Torres]]

== Tantara ==
=== Fiaviana ===

Tonga avy any amin' ireo nosy [[Indonezia|Indônezia]]nina ny Abôrijina ambony [[sambo]]; ny [[Oseania|Ôseania]] ([[Aostralia]] sy [[Ginea-Vao]]) tsy niraikitra tamin' i [[Azia]] mihitsy; misy hevitra maromaro amin' io zavatra io: 

* Mety tonga tany Aostralia izareo avy eo amin' ny nosy [[Timôro-Atsinanana]], 40&amp;nbsp;000 taona lasa izay;
* Mety tonga tany Aostralia izareo rehefa tsy nisy ranomasina nanasaraka  an' i Aostralia amin' i [[Ginea Vao]]

Tsy ireo irery ny teôria nisy, ary mety koa raha nisy [[topa-mponina]] avy (nendeha ambony ny sambo na nadeha tongotra).

== Jereo koa ==

* [[Papoa (vahoaka)]]
* [[Melaneziana (vahoaka)|Melaneziana]]
* [[Negritô]]
* [[Pigmea]]
*[[Dravidiana (vahoaka)]]

== Boky ==
=== Momban'ny topa-ponina ===

* ''Triumph of the Nomads: A History of Aboriginal Australia'', natanon'i Geoffrey Blainey 1993 [1976], {{ISBN|0-87951-084-6}}

* ''Australian Dreaming: 40,000 Years of Aboriginal History'', nataon'i Jennifer Isaacs 2005, {{ISBN|1741102588}}

* Norman B. Tindale, ''Aboriginal Tribes of Australia: Their Terrain, Environmental Controls, Distribution, Limits and Proper Names'', juin 1974

* {{en}} Serge d'Ignazio, ''Boomerang collection'', éditions du Pécari, 2004 - http://www.atlantica.fr {{ISBN|2-912848-35-0}} - {{fr}} {{ISBN|2-912848-41-5}} 

* Barbara Glowczewski, ''Rêves en colère avec les Aborigènes australiens'', Paris, Plon, 2004

[[Sokajy:Aborijina]]
[[Sokajy:Teratany]]</text>
      <sha1>cyk9k542pivfe61wk31cims713vhwf7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046667</id>
      <parentid>1046666</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T04:53:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Tantara */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2243" xml:space="preserve">[[Sary:Bathurst Island men.jpg|thumb|252x252px|ankavanana|Olona ny [[Bathrust Island]]]]

Ny '''Abôrijinan' i Aostralia''' na '''Tompon-tanin' i Aostralia''' dia olona niaina tany [[Aostralia]] talohan' ny Eorôpeanina.

== Fepetra ara-dalàna maha Abôrijina ==

Amin' ny Aostralianina, ny olona  iray dia Abôrijina:

* raha olona manana [[razana]] abôrijina;
* raha olona miteny abôrijina;
* raha miaiky fa abôrijina izy.

Tsy maintsy tokony feno ireo fepetra telo ireo; amin'  ny heviny ôfisialy dia Abôrijina ianao na tsia; ny lokon' ny hoditra dia tsy fepetra satria misy Abôrijina manana volon-koditra fotsy faha abôrijina anefa izy, io heviny io koa izy rehefa miresaka momba ny [[tera-tany|tera-tanin']] ny [[Detroit de Torres]]

== Tantara ==
=== Fiaviana ===

Tonga avy any amin' ireo nosy [[Indonezia|Indônezia]]nina ny Abôrijina nitaingina sambo [[sambo]]; i [[Ôseania|Ôseania]] ([[Aostralia]] sy [[Ginea-Vao]]) tsy niraikitra tamin' i [[Azia]] mihitsy; misy hevitra maromaro ny amin' io zavatra io: 

* Mety tonga tany Aostralia avy eo amin' ny nosy [[Timôro-Atsinanana]] izy ireo 40&amp;nbsp;000 taona lasa izay;
* Mety tonga tany Aostralia izy ireo tamin' ny mbola tsy nisy ranomasina nanasaraka  an' i Aostralia amin' i [[Ginea Vao]].
Tsy ireo irery ny teôria nisy, ary mety koa raha nisy [[topa-mponina]] avy (nendeha an-tsambo na nadeha tongotra).

== Jereo koa ==

* [[Papoa (vahoaka)]]
* [[Melaneziana (vahoaka)|Melaneziana]]
* [[Negritô]]
* [[Pigmea]]
*[[Dravidiana (vahoaka)]]

== Boky ==
=== Momban'ny topa-ponina ===

* ''Triumph of the Nomads: A History of Aboriginal Australia'', natanon'i Geoffrey Blainey 1993 [1976], {{ISBN|0-87951-084-6}}

* ''Australian Dreaming: 40,000 Years of Aboriginal History'', nataon'i Jennifer Isaacs 2005, {{ISBN|1741102588}}

* Norman B. Tindale, ''Aboriginal Tribes of Australia: Their Terrain, Environmental Controls, Distribution, Limits and Proper Names'', juin 1974

* {{en}} Serge d'Ignazio, ''Boomerang collection'', éditions du Pécari, 2004 - http://www.atlantica.fr {{ISBN|2-912848-35-0}} - {{fr}} {{ISBN|2-912848-41-5}} 

* Barbara Glowczewski, ''Rêves en colère avec les Aborigènes australiens'', Paris, Plon, 2004

[[Sokajy:Aborijina]]
[[Sokajy:Teratany]]</text>
      <sha1>dy3cp23bh9m3d6efng14jaa6u2sxfaw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kôlômbia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5038</id>
    <revision>
      <id>1046662</id>
      <parentid>1041147</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T20:18:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>112</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing República_de_Colombia.ogg with [[File:Es-República_de_Colombia.oga]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)).</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3754" xml:space="preserve">{{vangovango|firenena}}

{{Infobox pays|
nom_local=República de Colombia |
prononciation=Es-República de Colombia.oga |
langue=es |
anarana_mg=Repoblikan'i Kolombia |
image_drapeau=Flag of Colombia.svg |
lien_drapeau=Saina ny Kolombia |
image_blason=Coat of arms of Colombia.svg |
lien_blason=Faneva ny Kolombia|
image_carte=South America location COL.png |
devise=Libertad y Orden (Fahafahana sy Filaminana) |
langues_officielles=[[Espaniola]]|
capitale=[[Bogotá]]|
coordonnées_capitale=|
lien_villes=Tanàna ny Kolombia |
titre_plus_grande_ville=Tanàna ngeza indrindra|
plus_grande_ville=[[Bogotá]] |
type_gouvernement=Repoblika ara-parlemanta |
titres_dirigeants=[[Filoha ny Kolombia|filoha]] |
noms_dirigeants=[[Juan Manuel Santos]] |
superficie_rang=25 |
superficie_totale=1 141 748 |
pourcentage_eau=8,8% |
population_rang=28 |
population_totale= 44 760 630 |
population_année= 2009 |
densité=40  |
type_indépendance=Daty |
pays_indépendance=Avy amin'ny Espaina|
date_indépendance=[[20 Jolay]] [[1810]] |
pays frontaliers={{BRA}}{{-}}{{PER}}{{-}}{{VEN}}{{-}}{{PAN}}{{-}}{{ECU}}|
gentilé=Kolombiana| 
monnaie=[[Pesô Kolombiana]] |
code_monnaie=COP |
fuseau_horaire= -5 |
hymne_national=[[Oh Gloria inmarcesible]] |
domaine_internet=.co |
indicatif_téléphonique=57 |
notes=|
}}

I '''Kôlômbia''', na '''Repoblikan' i Kôlômbia''', (amin' ny [[fiteny espaniola]] : '''República de Colombia'''), dia [[firenena]] any avaratra andrefan' i [[Amerika Atsimo]]. Izy irery no firenena manana morontsirata amin' ny [[Ranomasina Karaiba]] sy amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]]. I [[Bogotá]] no renivohiny, ny [[fiteny espaniôla]] ni teny ôfisialiny ary ny [[peso]] no vola ampiasainy. I Kôlômbia no firenena miteny espaniôla ngeza indrindra ao aorian' i [[Meksika]] sy i [[Espaina]].

== Tantara ==

== Jeôgrafia ==

Ny firenena kôlômbianina dia voazara faritany dimy: Karaiba, Pasifika, Anda, Orenokia ary Amazonia: ao anatin' ireo faritany ireo, samihafa ny sakafo, ny mponina, ny fiteny sy ny hetsika ara-toe-karena.

Ny faritanin' ny Anda no be olona indindra: ao no misy ny tanàna manan-danja any Kôlômbia, indrindra i Bogotá, i Medellín, i Bucaramanga, i Cúcuta, i Pasto, i Manizales, i Pereira, i Neiva ary i Ibagué, ary any amin' ny morontsiraka avaratra: ny Karaiba, any no misy an' i Barranquilla, i Carthagène, i Santa Marta, i Sincelejo, i Montería ary i Valledupar. Ny tanàna fahatelon'i  Kôlômbia dia i Cali izay miorina eo amin' ny sisintanin' ny faritany Pasifika-Anda.

Ny faritany sasany (Orinokia, Pasifika, Amazonia) indray dia tsy mivoatra tahaka ny faritanin' ny Anda, ny departementan' i Chocó, Vaupés, Guainía, Putumayo, Caquetá, Guaviare, Vichada sy Amazonas no anisan' ny mahantra indrindra.

=== Sisintany ===

== Toe-tany ==

== Toe-karena ==

== Demografia ==

== Kolontsaina ==

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Amerika:''' [[Antigoa sy Barboda]] - [[Arjentina]] - [[Bahamasy]] - [[Barbady]] - [[Belizy]] - [[Bôlivia]] - [[Brezila]] - [[Dôminika]] - [[Ekoadôra]] - [[Etazonia]] - [[Goatemala]] - [[Goiana]] - [[Grenady]] - [[Haity]] - [[Hôndorasy]] - [[Jamaîka]] - [[Kanada]] - [[Kioba]] - [[Kôlômbia]] - [[Kôsta Rika]] - [[Meksika]] - [[Nikaragoa]] - [[Orogoay]] - [[Panama]] -  [[Paragoay]] - [[Però]] - [[Pôrtô-Rikô|Pôrtô Rikô]] - [[Repoblika Dôminikana]] - [[Salvadôro]] - [[Santa Losia]] - [[Santa Kity sy Nevisy]] - [[Santa-Vinsanta-sy-Grenadina]] - [[Silia]] - [[Sorinama]] - [[Trinite sy Tôbagô]] -[[Venezoela]]

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

'''Lohahevitra hafa'''
*[[Buenos Aires]]

* [[Lisitra ny firenena]]

[[Sokajy:Kolombia]]</text>
      <sha1>i9ywdn9j4r2zo71ql1rfutabgb0i4ey</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kômonisma</title>
    <ns>0</ns>
    <id>190871</id>
    <revision>
      <id>1046663</id>
      <parentid>694063</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T02:58:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Tsipelina</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="789" xml:space="preserve">Ny '''kômonisma''' dia rafi-pitondrana sôsialista tsy ahitana fanjakana, vola na sokajy ara-tsôsialy, ary mampiombona ny [[fitaovam-pamokarana]]. Izy io koa dia fomba fieritreretana ara-[[pôlitika]] sady hevitra amin'ny fomba fananganana [[fiaraha-monina]] tahaka izany. Ny kômonisma dia milaza fa tokony ho fananan' ny olon-drehetra ny ozinina sy ny [[tanim-boly]] hamokarana entana na sakafo hohanina. Ny fizotra ara-tsôsialy dia fantatra amin' ny fananana iombonana. Ny fahasamihafanan' ny sôsialisma amin' ny kômonisma: ao amina fiaraha-monina kômonista dia tsy misy ny [[fanjakana]] na ny [[vola]]. Ny asa dia tsy zavatra natao hiveloman' ny olona fa zavatra azon' ny olona safidiana hatao na tsy hatao.

== Jereo koa ==
* [[Sôsialisma]]

{{vangovango}}

[[sokajy:Politika]]</text>
      <sha1>ssmkx87572ti06sc1e45stpxilcxsw9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vadim Bakatin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>211810</id>
    <revision>
      <id>1046661</id>
      <parentid>1013896</parentid>
      <timestamp>2022-08-01T15:39:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>194.98.67.18</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="681" xml:space="preserve">{{infobox olona
|sary= 
|anarana=Vadim Bakatin
|teraka=6 Novambra 1937
|maty= 31 Jolay 2022
|firenena=Firaisan'ny Repoblika Sosialista Sovietika
|mpiaraka=
|asa=

* [[mpanao politika]]
* [[injeniera]]
|taona niasàna=
}}
'''Vadim Bakatin''' dia mpanao politika, injeniera mizaka ny zom-pirenen'i [[Firaisan'ny Repoblika Sosialista Sovietika]] teraka ny 6 Novambra 1937 maty ny 31 Jolay 2022

== Jereo koa ==
* [[Biôgrafia]]

===Rohy ivelany===
* Ao amin'i Freebase: [https://www.freebase.com] {{Wayback|url=https://www.freebase.com/ |date=20160501004947 }}

[[sokajy:Biôgrafia]]
{{vangovango}}
[[sokajy:mpanao politika]]
[[sokajy:injeniera]]
[[sokajy:Teraka tamin'ny taona 1937]]</text>
      <sha1>izuhjrabt3tljc26xvkoj11uubwan9c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fianakaviam-piteny dravidiana</title>
    <ns>0</ns>
    <id>265747</id>
    <revision>
      <id>1046679</id>
      <parentid>1045719</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:40:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Fanasokajiana ara-jeôgrafia ireo fiteny dravidiana */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4555" xml:space="preserve">[[Sary:Dravidian subgroups.png|vignette|338x338px|Ny zana-bondron'ny fiteny dravidiana]]
Ny '''fiteny dravidiana''' dia [[fianakaviam-piteny]] ahitana [[fiteny]] miisa 30 any ho any izay samy avy ao [[India]] avokoa, ka tenenina indrindra ao amin' ny tapany atsimon' i [[India]]. Atao hoe [[Dravidiana (vahoaka)|Dravidiana]] ireo vahoaka tompon' ireo fiteny ireo. Misy mpiteny azy ireo koa ny any [[Srilanka]], ny any [[Pakistàna]] sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 any ho any ny mpiteny amin' ny fiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny [[fiteny telogo]] sy ny [[fiteny tamoly]] na [[Fiteny tamily|tamily]] (76&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 80&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 ny isan' ny mpiteny azy avy), na ny [[fiteny malaialama]] sy ny [[Fiteny kannada|fiteny kanada]] (izay misy mpiteny miisa 33&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 38&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 isany avy). Ny tsirairay amin' ireo fiteny efatra ireo dia fiteny be mpampiasa ao amin' ny Fanjakana indiana tsirairay, dia i [[Andhra Pradesh]] (sy i Telangana izay nisaraka tamin' ny taona 2014), i [[Tamil Nadu]], i [[Kerala]] ary i [[Karnataka]].

== Fanasokajiana ara-jeôgrafia ny fiteny dravidiana ==
Ny mpahay teny dia  zatra ny mizara ny fianakaviam-piteny dravidiana ho vondrona telo: vondrom-piteny dravidiana avaratra, ny vondrom-piteny dravidiana afovoany, ny vondrom-piteny dravidiana atsimo (izay mizara ho zana-bondrona roa indray).

=== Vondrom-piteny dravidiana avaratra ===
Ny fiteny ao amin' ny vondrona avaratra dia miparitaka any avaratra-andrefana sy avaratra-atsinanan' ny Saikanosy Indiana, indrindra ny fiteny brahoy. Ireto ireo fiteny ireo:

* [[fiteny brahoy]]
* [[fiteny koroka]]
* [[fiteny maltô]]: fiteny saoria paharia, fiteny komarbaga paharia

=== Vondrom-piteny dravidiana  afovoany ===
Ny vondrona afovoany dia ahitana ny [[fiteny parjy]] sy ny [[fiteny kôlamy]] avaratra-andrefana, izay be mpiteny ao aminy, sady samy ahitana mpiteny 100&amp;nbsp;000 any ho any. Ireto ireo fiteny ireo:

* fiteny kôlamy avaratra-andrefana, fiteny kôlamy atsimo-atsinanana
* fiteny parjy, [[fiteny olary]], [[fiteny kôndekôra]]

=== Vondrom-piteny dravidiana  atsimo ===
Ny vondrona atsimo, izay lehibe indrindra, dia mbola mizara ho zana-bondrona roa, dia ny zana-bondrona atsimo-afovoany sy ny zana-bondrona farany atsimo.

==== Ny zana-bondrona atsimo-afovoany ====
Ny fiteny ao amin' ity zana-bondrona ity dia ao amin' ny faritra tsy tena atsimo loatra, izay ahitana ny [[fiteny telogo]] sy fiteny madinika hafa toy ny [[fiteny gôndy]] sy ny [[fiteny koy]]. Ireto ireo fiteny ireo:

* fiteny telogo
* fiteny gondy
* fiteny kônda
* fiteny manda
* fiteny koy
* fiteny kovy
* fiteny naiky
* fiteny kôia
* fiteny pengô

==== Ny zana-bondrona atsimo ====
Ny zana-bondrona any amin' ny farany atsimo izay misy zana-pizaràna maro: ny be mpiteny indrindra dia ny [[Fiteny tamily|fiteny tamoly]], izay tenenina ao atsimo amin' i India sy ao [[Srilanka]] ary ao amin' ny nosy maro ao amin' ny [[Ranomasimbe Indiana]]; ny [[fiteny malaialama]], izay manakaiky azy ary ny [[fiteny kanada]] izay mihataka aminy kokoa, dia tenenin' ny olona miisa ampolony tapitrisa. Isan' ity zana-bondrona ity koa ny [[fiteny tolo]] sy ny fiteny hafa izay tsy dia miely loatra.

* fiteny tolo, fiteny kôraga, fiteny belary
* [[fiteny kanada]], fiteny modo kôraga
* fiteny badaga
* fiteny kôdago
* fiteny tôda
* fiteny kôta
* fiteny modova
* fiteny manàna
* [[Fiteny tamily|fiteny tamoly]]
* [[fiteny malaialama]]
* fiteny irola

== Jereo koa ==

* [[Fiteny any India]]
* [[Fiteny any Pakistàna]]

* [[Fiteny any Srilanka]]

=== Fianakaviam-piteny lehibe ===

* [[Fianakaviam-piteny afrô-aziatika]]
* [[Fianakaviam-piteny nizerô-kôngôley]]
* [[Fianakaviam-piteny nilô-sahariana]]
* [[Fianakaviam-piteny indô-eorôpeana]]

* [[Fianakaviam-piteny altaika]]

* [[Fianakaviam-piteny oraliana]]
* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fianakaviam-piteny sinô-tibetana]]
* [[Fianakaviam-piteny aostrôaziatika]]
* [[Fianakaviam-piteny aostrôneziana]]
* [[Fianakaviam-piteny hmông-miena]]
* [[Fianakaviam-piteny tay-kaday]]
* [[Fianakaviam-piteny japônika]]
* [[Fianakaviam-piteny na-dene]]
* [[Fianakaviam-piteny eskimô-aleota]]

=== Vondrom-pianakaviam-piteny ===

* [[Vondrom-piteny kôisàna]];
* [[Vondrom-piteny kaokaziana]]
* [[Vondrom-piteny paleo-siberiana|Vondrom-piteny paleô-siberiana]];
* [[Vondrom-piteny papoa]];
* [[Vondrom-piteny amerindiana]];
* [[Vondrom-pitenin'ny tompontanin'i Aostralia]];
* [[Vondrom-piteny any Andamàna]].</text>
      <sha1>kumbhons1jlsjbs9y26bsg9ol1oplur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Melaneziana (vahoaka)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>279328</id>
    <revision>
      <id>1046672</id>
      <parentid>1038188</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:13:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Kolontsaina */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3064" xml:space="preserve">[[Sary:Two Vanuatu girls.jpg|vignette|297x297px|Zazavavy kely any [[Vanoato|Vanuatu]]]]
Ny '''Melaneziana''' dia vahoaka monina indrindra amin' ireo [[vondro-nosy]] mitambatra ao amin' i [[Melanezia]], ao avaratra sy avaratra-atsinanan' i [[Aostralia]], sy mahafaoka an' i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]] sy an' i [[Kaledônia-Vaovao]] ary an' ireo vondro-nosy [[Solomon (vondro-nosy)|Solomon]] sy [[Vanoato|Vanuatu]] ary [[Fidji (vondro-nosy)|Fidji]].

== Fiaviany ==
Ny Melaneziana dia taranaky ny olona nifindra monina avy any amin' ny tapany atsimo-atsinanan' i [[Azia]] tamin' ny alalan' ny lakam-be tokony 3&amp;nbsp;000 taona tal. J.K. hatramin' ny taonarivo voalohany tal. J.K. Nizotra nankany atsinanana sy niorim-ponenana tsikelikely tao amin' ireo faritra a-morontsiraka tao amin' ireo nosy ireo izy ireo alohan' ny hidirany tany afovoan-tany. 

== Asa fivelomana ==
Monina ambanivohitra ny Melaneziana. Mpamboly amin' ny tany avy nodorana mba hambolena zavamaniry misy vodiny, toy ny [[saonjo]] sy ny [[vomanga]] sy ny hafa koa ny Maleziana. Mampidi-bola amin' ny alalan' ny fanamboarana [[kôpra]] koa izy ireo. Mamboly [[Kafe (maniry)|kafe]] sy [[Kakao|kakaô]] koa ny Melaneziana. Miompy [[kisoa]] sy karazana [[lamboala]], izay ataony sorona amin' ny lanonana misy fomban-drazana izy ireo, ka ny henany dia zaraina amin' ny mpanatrika rehetra. Mihinana [[trondro]] ireo vahoaka maleziana monina a-morontsiraka. 

== Kolontsaina ==

=== Kolontsaina nentim-paharazana ===
Manana kolontsaina maro isan-karazany ny Melaneziana, dia kolontsaina tsy dia misy toetra itambarany firy. Ny olona manana traikefa amin' ny fitenenena sy amin' ny fandaminana ny fifandraisan' ny tontolo hita maso amin' ny tontolo tsy hita maso, sy ny fifandraisan' ny velona amin' ny [[Razana|maty]] no mitarika ny fiarahamonin' ny Melaneziana.

=== Kolontsaina taty aoriana ===
Rehefa nifandray amin' ny mpivarotra sy misiônera kristiana tamin' ny faran' ny taonjato faha-19 sy tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-20 ny Melaneziana dia tsy nanary ny fomban-drazany fa namorona [[Sinkretisma|fivavahana mampifangaro finoana]] sy fomba, dia ny fivavahana amin' ny sambo, ny finoana [[Milenarisma|milenarista]] izay inoany fa hisehoan' ny sambo hitondra harena ho azy ireo. Tamin' ny taona 2011 dia fantatra fa ny 92&amp;nbsp;%n' ny Maleziana dia Kristiana.

== Fiteny any Melanezia ==
[[Sary:Fenualoa Tuo school children.jpg|vignette|Ankizy mpianatra any amin' ny nosy Solomon]]
Miteny amin' ny fiteny maro ao amin' ny [[fianakaviam-piteny aostrôneziana]] na [[Fiteny malaiô-pôlineziana|malaiô-pôlineziana]] ny Melaneziana, indrindra ny sampam-piteny ôseaniana na [[Fiteny ôseanika|ôseanika]], sy amin' ireo [[vondrom-piteny papoa]] tsy miray fianakaviana. Maro koa ireo fiteny kreôly tenenin' ny Melaneziana, toy ny tok pisin, ny hiri motu, ny pijin, ny bislamara ary ny ny maley papoa.

== Jereo koa ==

* [[Fiteny melaneziana]]
*[[Melanezia]]

* [[Papoa (vahoaka)]]
* [[Abôrijinan' i Aostralia|Tompon-tanin' i Aostralia]]
* [[Dravidiana (vahoaka)]]
* [[Negritô]]
* [[Pigmea]]</text>
      <sha1>17dhdl3nrmjmp4d7r24v0amflj789ri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Papoa (vahoaka)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>280740</id>
    <revision>
      <id>1046668</id>
      <parentid>1038202</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T04:58:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Fiaraha-monina */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4043" xml:space="preserve">[[Sary:Huli wigman.jpg|vignette|Lehilahy Huli any Papiazia-Ginea-Vaovao]]
Ny '''Papoa''' dia vahoaka tompon-tany ao [[Ginea Vaovao]] (izay nosy ao [[Ôseania]]), sy ao [[Melanezia]] ao amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]], izay mitsinjara amin' i [[Ginea-Vaovao Andrefana]] (izay eo ambany fiandrianan' i [[Indônezia]] sy i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]]).

== Fiavian' ny Papoa ==
Ny Papoa dia isan' ireo vahoaka izay nifindra monina avy any [[Azia Atsimo-Atsinanana]] nankany [[Ôseania]] efa ho anarivony taona lasa izay, raha mbola azo niampitana ny ranomasina tsy mbola nandrakotra ireo [[andilan-tany]] maro tamin' izany. Izy ireo no azo heverina fa andiany voalohany tamin' ny mpifindra monina nankany [[Ginea Vaovao]] izay nihaonan' ny mpifindra monina hafa taty aoriana.

== Ny foko papoa ==
[[Sary:Jally Cultural Society - panoramio.jpg|vignette|227x227px]]
Ny mponina ao Ginea Vaovao dia ahitana foko madinidinika maro dia maro, izay samy manana ny kolontsainy sy ny [[Fiteny (heviny mivelatra)|fiteniny]] ary ny toetra ara-batany avy.  Isan' ny [[vahoaka melaneziana]] izy ireo.

=== Fiaraha-monina ===
Ireo fianakaviambe na foko ireo dia matetika miady, ka ny tena niadiana tamin' izany dia ny [[vehivavy]] sy ny tany, ary ny [[kisoa]], ary izany dia matetika miafara amin' ny lanonana fampihavana arahana fanomezana valisoa, aorian' ny fahafatesan' ny mpiady. Hatramin' izao dia mbola misy ny ady amin' ny samy foko na dia raràn' ny lalàna aza izany.

=== Toekarena ===
Miompana amin' ny fambolena zavamaniry fihinam-body ny fiharian-karenan' izy ireo, nefa misy tsy fitoviana lehibe ny fomba fiainana eo amin' ny foko samihafa, ka ao ireo mpihaza sy mpioty tsy miorim-ponenana, ao koa ireo mpamboly miorim-ponenana, ary ao ny anelanelan' izay. Ny fifanakalozan-javatra toy ny kisoa sy ny akoran-driaka ary ny [[sira]], izay fanao fanomezana, dia nanana ny anjara toerany tamin' ny fifandraisana ara-pôlitika sy teo amin' ny fanambadiana.

== Pôlitika ==

=== Taloha ===
Amin' ny foko sasany dia izay lehilahy nahangon-karena indrindra no voatendry ho lehibem-poko, izay heverina fa hitsinjara izany indray. Amin' ny sasany hafa indray dia ifandovana na omena araka ny fahamedrehana ny maha lehibem-poko.

=== Ankehitriny ===
[[Sary:Friends2.jpg|vignette|Zazavavy papoa any Ginea Vaovao]]
Nozarain' ny mpanjana-tany ho roa ny vahoaka papoa, ka ny tao amin' ny tapany andrefana amin' i Ginea Vaovao, izay zana-tany hôlandey taloha dia nanjary faritany ao Indônezia, izay antsoina hoe  Irian Jaya, fa ny tapany atsinanana dia lasa firenena mahaleo tena: i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]] nanomboka tamin' ny taona 1975.

== Kolontsaina papoa ==

=== Zavakanto ===
[[Sary:CIC mama 6246a.JPG|vignette|Dihy nentim-paharazana]]
Ny zavakanto ao amin' ireo vahoaka papoa dia samy manana ny azy. Nefa ny tena fahita matetika dia ny haingo amin' ny alalan' ny fanipitsipihana mibiloka, ny tsy fampiasana ny zavatra vita amin' ny hazo amin' ny fanamboarana ireo zavatra momba ny fanompoam-pivavahana toy ny saron-tava amboarina amin' ny zavatra tenomina, sy fanomezan-toerana kely dia kely ny sary sokitra.

=== Fiteniny ===
[[Sary:TNG map.svg|vignette|316x316px|Sarin-tany maneho ireo fitenin' ny Papoa ao Ginea Vaovao]]
Miisa any amin' ny fitonjato any ho any ny fiteny tenenin' izy ireo, izay mitsinjara amin' ny fiteny malaiô-pôllineziana ntaolo sy [[fiteny malaiô-pôlineziana]] andaniny, izay sampam-piteny ao amin' ny fianakaviam-[[Fiteny aostrôneziana|piteny aostrôneziana]], sy [[Vondrom-piteny papoa|fiteny papoa]] ankilany.

Ny vondrom-piteny papoa dia sady tsy [[fiteny aostrôneziana]] no tsy [[fiteny aostraliana]]. Tsy mamorona [[fianakaviam-piteny]] ny fiteny ao amin' io vondrona io. Ao [[Ginea Vaovao]] sy ao amin' ireo nosy manakaiky azy ary ao amin' ny ampahany sasany amin' i [[Indônezia]] atsinanana no misy ireo mpiteny papoa.

== Jereo koa ==

* [[Melaneziana (vahoaka)|Melaneziana]]

* [[Papoa (vahoaka)]]
* [[Abôrijinan' i Aostralia|Tompon-tanin' i Aostralia]]
* [[Negritô]]
* [[Pigmea]]
*[[Dravidiana (vahoaka)]]</text>
      <sha1>a8ynrtbapjmzga8mgf4hd8vm4xwwp78</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046669</id>
      <parentid>1046668</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T04:58:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Fiavian' ny Papoa */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4038" xml:space="preserve">[[Sary:Huli wigman.jpg|vignette|Lehilahy Huli any Papiazia-Ginea-Vaovao]]
Ny '''Papoa''' dia vahoaka tompon-tany ao [[Ginea Vaovao]] (izay nosy ao [[Ôseania]]), sy ao [[Melanezia]] ao amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]], izay mitsinjara amin' i [[Ginea-Vaovao Andrefana]] (izay eo ambany fiandrianan' i [[Indônezia]] sy i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]]).

== Fiavian' ny Papoa ==
Ny Papoa dia isan' ireo vahoaka nifindra monina avy any [[Azia Atsimo-Atsinanana]] nankany [[Ôseania]] efa ho anarivony taona lasa izay, raha mbola azo niampitana ny ranomasina tsy mbola nandrakotra ireo [[andilan-tany]] maro tamin' izany. Izy ireo no azo heverina fa andiany voalohany tamin' ny mpifindra monina nankany [[Ginea Vaovao]] izay nihaonan' ny mpifindra monina hafa taty aoriana.

== Ny foko papoa ==
[[Sary:Jally Cultural Society - panoramio.jpg|vignette|227x227px]]
Ny mponina ao Ginea Vaovao dia ahitana foko madinidinika maro dia maro, izay samy manana ny kolontsainy sy ny [[Fiteny (heviny mivelatra)|fiteniny]] ary ny toetra ara-batany avy.  Isan' ny [[vahoaka melaneziana]] izy ireo.

=== Fiaraha-monina ===
Ireo fianakaviambe na foko ireo dia matetika miady, ka ny tena niadiana tamin' izany dia ny [[vehivavy]] sy ny tany, ary ny [[kisoa]], ary izany dia matetika miafara amin' ny lanonana fampihavana arahana fanomezana valisoa, aorian' ny fahafatesan' ny mpiady. Hatramin' izao dia mbola misy ny ady amin' ny samy foko na dia raràn' ny lalàna aza izany.

=== Toekarena ===
Miompana amin' ny fambolena zavamaniry fihinam-body ny fiharian-karenan' izy ireo, nefa misy tsy fitoviana lehibe ny fomba fiainana eo amin' ny foko samihafa, ka ao ireo mpihaza sy mpioty tsy miorim-ponenana, ao koa ireo mpamboly miorim-ponenana, ary ao ny anelanelan' izay. Ny fifanakalozan-javatra toy ny kisoa sy ny akoran-driaka ary ny [[sira]], izay fanao fanomezana, dia nanana ny anjara toerany tamin' ny fifandraisana ara-pôlitika sy teo amin' ny fanambadiana.

== Pôlitika ==

=== Taloha ===
Amin' ny foko sasany dia izay lehilahy nahangon-karena indrindra no voatendry ho lehibem-poko, izay heverina fa hitsinjara izany indray. Amin' ny sasany hafa indray dia ifandovana na omena araka ny fahamedrehana ny maha lehibem-poko.

=== Ankehitriny ===
[[Sary:Friends2.jpg|vignette|Zazavavy papoa any Ginea Vaovao]]
Nozarain' ny mpanjana-tany ho roa ny vahoaka papoa, ka ny tao amin' ny tapany andrefana amin' i Ginea Vaovao, izay zana-tany hôlandey taloha dia nanjary faritany ao Indônezia, izay antsoina hoe  Irian Jaya, fa ny tapany atsinanana dia lasa firenena mahaleo tena: i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]] nanomboka tamin' ny taona 1975.

== Kolontsaina papoa ==

=== Zavakanto ===
[[Sary:CIC mama 6246a.JPG|vignette|Dihy nentim-paharazana]]
Ny zavakanto ao amin' ireo vahoaka papoa dia samy manana ny azy. Nefa ny tena fahita matetika dia ny haingo amin' ny alalan' ny fanipitsipihana mibiloka, ny tsy fampiasana ny zavatra vita amin' ny hazo amin' ny fanamboarana ireo zavatra momba ny fanompoam-pivavahana toy ny saron-tava amboarina amin' ny zavatra tenomina, sy fanomezan-toerana kely dia kely ny sary sokitra.

=== Fiteniny ===
[[Sary:TNG map.svg|vignette|316x316px|Sarin-tany maneho ireo fitenin' ny Papoa ao Ginea Vaovao]]
Miisa any amin' ny fitonjato any ho any ny fiteny tenenin' izy ireo, izay mitsinjara amin' ny fiteny malaiô-pôllineziana ntaolo sy [[fiteny malaiô-pôlineziana]] andaniny, izay sampam-piteny ao amin' ny fianakaviam-[[Fiteny aostrôneziana|piteny aostrôneziana]], sy [[Vondrom-piteny papoa|fiteny papoa]] ankilany.

Ny vondrom-piteny papoa dia sady tsy [[fiteny aostrôneziana]] no tsy [[fiteny aostraliana]]. Tsy mamorona [[fianakaviam-piteny]] ny fiteny ao amin' io vondrona io. Ao [[Ginea Vaovao]] sy ao amin' ireo nosy manakaiky azy ary ao amin' ny ampahany sasany amin' i [[Indônezia]] atsinanana no misy ireo mpiteny papoa.

== Jereo koa ==

* [[Melaneziana (vahoaka)|Melaneziana]]

* [[Papoa (vahoaka)]]
* [[Abôrijinan' i Aostralia|Tompon-tanin' i Aostralia]]
* [[Negritô]]
* [[Pigmea]]
*[[Dravidiana (vahoaka)]]</text>
      <sha1>p3hvlkotbnlg7f3s5qmu76motkm7a70</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046670</id>
      <parentid>1046669</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:04:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Pôlitika */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4031" xml:space="preserve">[[Sary:Huli wigman.jpg|vignette|Lehilahy Huli any Papiazia-Ginea-Vaovao]]
Ny '''Papoa''' dia vahoaka tompon-tany ao [[Ginea Vaovao]] (izay nosy ao [[Ôseania]]), sy ao [[Melanezia]] ao amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]], izay mitsinjara amin' i [[Ginea-Vaovao Andrefana]] (izay eo ambany fiandrianan' i [[Indônezia]] sy i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]]).

== Fiavian' ny Papoa ==
Ny Papoa dia isan' ireo vahoaka nifindra monina avy any [[Azia Atsimo-Atsinanana]] nankany [[Ôseania]] efa ho anarivony taona lasa izay, raha mbola azo niampitana ny ranomasina tsy mbola nandrakotra ireo [[andilan-tany]] maro tamin' izany. Izy ireo no azo heverina fa andiany voalohany tamin' ny mpifindra monina nankany [[Ginea Vaovao]] izay nihaonan' ny mpifindra monina hafa taty aoriana.

== Ny foko papoa ==
[[Sary:Jally Cultural Society - panoramio.jpg|vignette|227x227px]]
Ny mponina ao Ginea Vaovao dia ahitana foko madinidinika maro dia maro, izay samy manana ny kolontsainy sy ny [[Fiteny (heviny mivelatra)|fiteniny]] ary ny toetra ara-batany avy.  Isan' ny [[vahoaka melaneziana]] izy ireo.

=== Fiaraha-monina ===
Ireo fianakaviambe na foko ireo dia matetika miady, ka ny tena niadiana tamin' izany dia ny [[vehivavy]] sy ny tany, ary ny [[kisoa]], ary izany dia matetika miafara amin' ny lanonana fampihavana arahana fanomezana valisoa, aorian' ny fahafatesan' ny mpiady. Hatramin' izao dia mbola misy ny ady amin' ny samy foko na dia raràn' ny lalàna aza izany.

=== Toekarena ===
Miompana amin' ny fambolena zavamaniry fihinam-body ny fiharian-karenan' izy ireo, nefa misy tsy fitoviana lehibe ny fomba fiainana eo amin' ny foko samihafa, ka ao ireo mpihaza sy mpioty tsy miorim-ponenana, ao koa ireo mpamboly miorim-ponenana, ary ao ny anelanelan' izay. Ny fifanakalozan-javatra toy ny kisoa sy ny akoran-driaka ary ny [[sira]], izay fanao fanomezana, dia nanana ny anjara toerany tamin' ny fifandraisana ara-pôlitika sy teo amin' ny fanambadiana.

== Pôlitika ==

=== Taloha ===
Amin' ny foko sasany dia izay lehilahy nahangon-karena indrindra no voatendry ho lehibem-poko, izay heverina fa hitsinjara izany indray. Amin' ny sasany hafa kosa dia ifandovana na omena araka ny fahamedrehana ny maha lehibem-poko.

=== Ankehitriny ===
[[Sary:Friends2.jpg|vignette|Zazavavy papoa any Ginea Vaovao]]
Nozarain' ny mpanjana-tany ho roa ny vahoaka papoa, ka ny tao amin' ny tapany andrefana amin' i Ginea Vaovao, izay zana-tany hôlandey taloha, dia nanjary faritany ao Indônezia, antsoina hoe Irian Jaya, fa ny tapany atsinanana dia lasa firenena mahaleo tena: i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]] nanomboka tamin' ny taona 1975.

== Kolontsaina papoa ==

=== Zavakanto ===
[[Sary:CIC mama 6246a.JPG|vignette|Dihy nentim-paharazana]]
Ny zavakanto ao amin' ireo vahoaka papoa dia samy manana ny azy. Nefa ny tena fahita matetika dia ny haingo amin' ny alalan' ny fanipitsipihana mibiloka, ny tsy fampiasana ny zavatra vita amin' ny hazo amin' ny fanamboarana ireo zavatra momba ny fanompoam-pivavahana toy ny saron-tava amboarina amin' ny zavatra tenomina, sy fanomezan-toerana kely dia kely ny sary sokitra.

=== Fiteniny ===
[[Sary:TNG map.svg|vignette|316x316px|Sarin-tany maneho ireo fitenin' ny Papoa ao Ginea Vaovao]]
Miisa any amin' ny fitonjato any ho any ny fiteny tenenin' izy ireo, izay mitsinjara amin' ny fiteny malaiô-pôllineziana ntaolo sy [[fiteny malaiô-pôlineziana]] andaniny, izay sampam-piteny ao amin' ny fianakaviam-[[Fiteny aostrôneziana|piteny aostrôneziana]], sy [[Vondrom-piteny papoa|fiteny papoa]] ankilany.

Ny vondrom-piteny papoa dia sady tsy [[fiteny aostrôneziana]] no tsy [[fiteny aostraliana]]. Tsy mamorona [[fianakaviam-piteny]] ny fiteny ao amin' io vondrona io. Ao [[Ginea Vaovao]] sy ao amin' ireo nosy manakaiky azy ary ao amin' ny ampahany sasany amin' i [[Indônezia]] atsinanana no misy ireo mpiteny papoa.

== Jereo koa ==

* [[Melaneziana (vahoaka)|Melaneziana]]

* [[Papoa (vahoaka)]]
* [[Abôrijinan' i Aostralia|Tompon-tanin' i Aostralia]]
* [[Negritô]]
* [[Pigmea]]
*[[Dravidiana (vahoaka)]]</text>
      <sha1>ttcdcllergqzlk9v1sldemega5w7n3w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046671</id>
      <parentid>1046670</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:09:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Fiteniny */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4028" xml:space="preserve">[[Sary:Huli wigman.jpg|vignette|Lehilahy Huli any Papiazia-Ginea-Vaovao]]
Ny '''Papoa''' dia vahoaka tompon-tany ao [[Ginea Vaovao]] (izay nosy ao [[Ôseania]]), sy ao [[Melanezia]] ao amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]], izay mitsinjara amin' i [[Ginea-Vaovao Andrefana]] (izay eo ambany fiandrianan' i [[Indônezia]] sy i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]]).

== Fiavian' ny Papoa ==
Ny Papoa dia isan' ireo vahoaka nifindra monina avy any [[Azia Atsimo-Atsinanana]] nankany [[Ôseania]] efa ho anarivony taona lasa izay, raha mbola azo niampitana ny ranomasina tsy mbola nandrakotra ireo [[andilan-tany]] maro tamin' izany. Izy ireo no azo heverina fa andiany voalohany tamin' ny mpifindra monina nankany [[Ginea Vaovao]] izay nihaonan' ny mpifindra monina hafa taty aoriana.

== Ny foko papoa ==
[[Sary:Jally Cultural Society - panoramio.jpg|vignette|227x227px]]
Ny mponina ao Ginea Vaovao dia ahitana foko madinidinika maro dia maro, izay samy manana ny kolontsainy sy ny [[Fiteny (heviny mivelatra)|fiteniny]] ary ny toetra ara-batany avy.  Isan' ny [[vahoaka melaneziana]] izy ireo.

=== Fiaraha-monina ===
Ireo fianakaviambe na foko ireo dia matetika miady, ka ny tena niadiana tamin' izany dia ny [[vehivavy]] sy ny tany, ary ny [[kisoa]], ary izany dia matetika miafara amin' ny lanonana fampihavana arahana fanomezana valisoa, aorian' ny fahafatesan' ny mpiady. Hatramin' izao dia mbola misy ny ady amin' ny samy foko na dia raràn' ny lalàna aza izany.

=== Toekarena ===
Miompana amin' ny fambolena zavamaniry fihinam-body ny fiharian-karenan' izy ireo, nefa misy tsy fitoviana lehibe ny fomba fiainana eo amin' ny foko samihafa, ka ao ireo mpihaza sy mpioty tsy miorim-ponenana, ao koa ireo mpamboly miorim-ponenana, ary ao ny anelanelan' izay. Ny fifanakalozan-javatra toy ny kisoa sy ny akoran-driaka ary ny [[sira]], izay fanao fanomezana, dia nanana ny anjara toerany tamin' ny fifandraisana ara-pôlitika sy teo amin' ny fanambadiana.

== Pôlitika ==

=== Taloha ===
Amin' ny foko sasany dia izay lehilahy nahangon-karena indrindra no voatendry ho lehibem-poko, izay heverina fa hitsinjara izany indray. Amin' ny sasany hafa kosa dia ifandovana na omena araka ny fahamedrehana ny maha lehibem-poko.

=== Ankehitriny ===
[[Sary:Friends2.jpg|vignette|Zazavavy papoa any Ginea Vaovao]]
Nozarain' ny mpanjana-tany ho roa ny vahoaka papoa, ka ny tao amin' ny tapany andrefana amin' i Ginea Vaovao, izay zana-tany hôlandey taloha, dia nanjary faritany ao Indônezia, antsoina hoe Irian Jaya, fa ny tapany atsinanana dia lasa firenena mahaleo tena: i [[Papoazia-Ginea-Vaovao]] nanomboka tamin' ny taona 1975.

== Kolontsaina papoa ==

=== Zavakanto ===
[[Sary:CIC mama 6246a.JPG|vignette|Dihy nentim-paharazana]]
Ny zavakanto ao amin' ireo vahoaka papoa dia samy manana ny azy. Nefa ny tena fahita matetika dia ny haingo amin' ny alalan' ny fanipitsipihana mibiloka, ny tsy fampiasana ny zavatra vita amin' ny hazo amin' ny fanamboarana ireo zavatra momba ny fanompoam-pivavahana toy ny saron-tava amboarina amin' ny zavatra tenomina, sy fanomezan-toerana kely dia kely ny sary sokitra.

=== Fiteniny ===
[[Sary:TNG map.svg|vignette|316x316px|Sarin-tany maneho ireo fitenin' ny Papoa ao Ginea Vaovao]]
Miisa any amin' ny fitonjato any ho any ny fiteny tenenin' izy ireo, izay mitsinjara amin' ny fiteny malaiô-pôlineziana ntaolo sy [[fiteny malaiô-pôlineziana]] andaniny, izay sampam-piteny ao amin' ny fianakaviam-[[Fiteny aostrôneziana|piteny aostrôneziana]], sy [[Vondrom-piteny papoa|fiteny papoa]] ankilany.

Ny vondrom-piteny papoa dia sady tsy [[fiteny aostrôneziana]] no tsy [[fiteny aostraliana]]. Tsy mamorona [[fianakaviam-piteny]] ny fiteny ao amin' io vondrona io. Ao [[Ginea Vaovao]] sy ao amin' ireo nosy manakaiky azy ary ao amin' ny ampahany sasany amin' i [[Indônezia]] atsinanana no misy ny mpiteny papoa.

== Jereo koa ==

* [[Melaneziana (vahoaka)|Melaneziana]]

* [[Papoa (vahoaka)]]
* [[Abôrijinan' i Aostralia|Tompon-tanin' i Aostralia]]
* [[Negritô]]
* [[Pigmea]]
*[[Dravidiana (vahoaka)]]</text>
      <sha1>bw3vyjbr1qg8onc1mqvtb6pzfcoheqh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dravidiana (vahoaka)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>280748</id>
    <revision>
      <id>1046673</id>
      <parentid>1045209</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:16:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5434" xml:space="preserve">[[Sary:Dravidian map.svg|vignette|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo foko dravidiana|277x277px]]
Ny '''Dravidiana''' dia vahoaka tsy [[Ariàna (vahoaka)|Ariana]] sy tsy Himalaiana any [[India]], izay [[Fianakaviam-piteny dravidiana|miteny dravidiana]]. Miisa 30 ny fiteny dravidiana voaisa, izay tetenin' ny olona miisa 250 tapitrisa any ho any. Ny ankamaroan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona ao amin' ny tapany atsimon' ny [[Saikanosy Indiana]], afa-tsy fiteny roa any avaratra, dia ny fitenin' ny [[Brahoy (vahoaka)|Brahoy]] any avaratra-andrefana sy ny an' ny [[Koroky (vahoaka)|Koroky]] sy [[Maltô (vahoaka)|Maltô]] any avaratra-atsinanana. Misy mpiteny dravidiana koa ny any [[Srilanka]], dia ny [[fiteny tamily]]. Ny foko dravidiana maro anisa indrindra dia ny [[Telogo (vahoaka)|Telogo]], ny [[Tamily (vahoaka)|Tamily]] (na Tamoly), ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] ary ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]], izay mahatratra 30 hatramin' ny 70 tapitrisa isanisany. Misy koa ny foko madinika maro izay mahatratra 1 hatramin' ny 5 tapitrisa isanisany any [[Pakistàna]] sy ao amin' ny faritra afovoan' i India.

== Fivavahan' ny Dravidiana ==
Ny ankamaroan' ny Dravidiana dia mpino [[Hindoisma|hindoista]], nefa misy koa ireo [[Silamo|Miozolmana]] (ohatra amin' izany ny Brahoy), misy ny [[Kristianisma|Kristiana]] (toa ireo ao Pondichery), misy ny manaraka ny [[jodaisma]] (toa ireo ao Calicot et Cochin).

== Ireo foko dravidiana ==
Ny foko dravidiana lehibe indrindra dia ny Telogo any [[Andhra Pradesh]] sy Telangana, ny Tamily any [[Tamil Nadu]] (India), any [[Srilanka]], any [[Malezia]] ary any [[Singaporo|Singapôro]]; ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] any [[Karnataka]] (India), ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]] any [[Kerala]] (India), ary ny [[Tolo (vahoaka)|Tolo]] any Karnataka. Ny antontanisa ôfisialy dia manome izao tombantombana momba ny isan' ny mponina izao tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21:
* Badaga (133&amp;nbsp;000)
* Brahoy (2&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000)
* Tsentso (?)
* Giraavaro (Maldiva) (&lt;100)
* Gôndy (13&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Irolara (200&amp;nbsp;000)
* Kanada / Kanadiga (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Kôdava (160&amp;nbsp;000)
* Kônda (1&amp;nbsp;600&amp;nbsp;000)
* Koroka / Oraon (3&amp;nbsp;700&amp;nbsp;000)
* Koromba (?)
* Malaialy (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Paniia (?)
* Tamily (78&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Telogo (85&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Tôda (1000 -- 2000)
* Tolo / Tolova (1&amp;nbsp;850&amp;nbsp;000)

== Ny fiteny dravidiana ==
[[Sary:Dravidian_subgroups.png|vignette|231x231px|Ny zana-bondron' ny fiteny dravidiana]]
Ny [[fiteny dravidiana]] dia [[fianakaviam-piteny]] ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao [[India]] avokoa, ka tenenina indrindra ao tapany atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any [[Srilanka]], ny any [[Pakistàna]] sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny [[fiteny telogo]] sy ny [[fiteny tamoly]] na [[Fiteny tamily|tamily]] (76&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 80&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 ny isan' ny mpiteny azy avy), ny [[fiteny malaialama]] sy ny [[Fiteny kannada|fiteny kanada]] (izay misy mpiteny miisa 33&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 38&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 isany avy). Ny tsirairay amin' ireo fiteny efatra ireo dia fiteny be mpampiasa ao amin' ireo fanjakana indiana tsirairay, dia i [[Andhra Pradesh]] (sy i Telangana izay nisaraka tamin' ny taona 2014), i [[Tamil Nadu]], i [[Kerala]] ary i [[Karnataka]].

=== Ireo fiteny be mpampiasa indrindra ===

==== Fiteny telogo ====
Ny [[fiteny telogo]] dia fiteny any India. Olona 70 tapitrisa no mpiteny telogo, ary any amin'ny faritra [[Andhra Pradesh]] no tena be mpiteny telogo. Manana sata teny ôfisialy ny fiteny telogo any amin' ny faritr' i Andhra Pradesh. Teny ôfisialy ihany koa izy any amin' ny faritra [[Karnataka]], [[Maharashtra]] ary any Orissa. Misy diaspôra telogo any [[Mianmara]], any [[Malaizia]], ary any [[Atsinanana Akaiky]].

==== Fiteny tamily ====
Ny [[fiteny tamily]] dia fiten' ny vahoaka tamily, fiteny ôfisialin' i Tamil Nadu sy ny tananan' i [[Pondicherry (tanàna)|Pondichery]] sy sy Karîkâl. Olona miisa 74 tapitrisa mahery no miteny tamily eran-tany. Noho ny tsy fahaizan' ny olona manoratra sy mamaky teny tany India nandritry ny taonjato maromaro, samihafa be ny endriky ny fiteny tamily tenenina (''koduntamil'') sy ny fiteny tamily soratana (''centamil''). Ny fiteny tamilin' ny mponina dia mety miovaova arakaraka ny firenena, arakaraky ny faritany ary tsindraindray arakaraky ny tanàna.

==== Fiteny malaialama ====
Ny [[fiteny malaialama]] dia anisan' ny fiteny tenenina any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' ny faritany mizaka tenan' i [[Kerala]] ilay fiteny sady teny ôfisialin' i India ihany koa. Ny toerana hafa manao ny fiteny malaialama ho fiteny ôfisialy dia ny faritan' i Lakshadweep ary any [[Pondicherry (tanàna)|Pondicherry]]. 35,9 tapitrisa ny mponina miteny ilay fiteny any India ary manerana izao tontolo izao.

==== Fiteny kanada ====
Ny [[fiteny kanada]] dia fiteny any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' i [[Karnataka]] ny fiteny kanada. Misy olona 45 tapitrisa no mampiasa ny fiteny kanada any India. Misy fahasamihafana ny fiteny soratana sy ny fiteny tenenina, ary samihafa ny fiteny kanada arakaraky ny faritra. Manana endrika isam-paritra 20 ny fiteny kanada. 
== Jereo koa ==

* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fiteny any India]]</text>
      <sha1>41s9xaeqckiqyssos2labpscd8x593a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046674</id>
      <parentid>1046673</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:19:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5434" xml:space="preserve">[[Sary:Dravidian map.svg|vignette|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo foko dravidiana|277x277px]]
Ny '''Dravidiana''' dia vahoaka tsy [[Ariàna (vahoaka)|Ariana]] sy tsy Himalaiana any [[India]], izay [[Fianakaviam-piteny dravidiana|miteny dravidiana]]. Miisa 30 ny fiteny dravidiana voaisa, izay tetenin' ny olona miisa 250 tapitrisa any ho any. Ny ankamaroan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona ao amin' ny tapany atsimon' ny [[Saikanosy Indiana]], afa-tsy fiteny roa any avaratra, dia ny fitenin' ny [[Brahoy (vahoaka)|Brahoy]] any avaratra-andrefana sy ny an' ny [[Koroky (vahoaka)|Koroky]] sy [[Maltô (vahoaka)|Maltô]] any avaratra-atsinanana. Misy mpiteny dravidiana koa ny any [[Srilanka]], dia ny [[fiteny tamily]]. Ny foko dravidiana maro anisa indrindra dia ny [[Telogo (vahoaka)|Telogo]], ny [[Tamily (vahoaka)|Tamily]] (na Tamoly), ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] ary ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]], izay misy olona 30 hatramin' ny 70 tapitrisa isanisany. Misy koa ny foko madinika maro izay mahatratra 1 hatramin' ny 5 tapitrisa isanisany any [[Pakistàna]] sy ao amin' ny faritra afovoan' i India.

== Fivavahan' ny Dravidiana ==
Ny ankamaroan' ny Dravidiana dia mpino [[Hindoisma|hindoista]], nefa misy koa ireo [[Silamo|Miozolmana]] (ohatra amin' izany ny Brahoy), misy ny [[Kristianisma|Kristiana]] (toa ireo ao Pondichery), misy ny manaraka ny [[jodaisma]] (toa ireo ao Calicot et Cochin).

== Ireo foko dravidiana ==
Ny foko dravidiana lehibe indrindra dia ny Telogo any [[Andhra Pradesh]] sy Telangana, ny Tamily any [[Tamil Nadu]] (India), any [[Srilanka]], any [[Malezia]] ary any [[Singaporo|Singapôro]]; ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] any [[Karnataka]] (India), ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]] any [[Kerala]] (India), ary ny [[Tolo (vahoaka)|Tolo]] any Karnataka. Ny antontanisa ôfisialy dia manome izao tombantombana momba ny isan' ny mponina izao tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21:
* Badaga (133&amp;nbsp;000)
* Brahoy (2&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000)
* Tsentso (?)
* Giraavaro (Maldiva) (&lt;100)
* Gôndy (13&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Irolara (200&amp;nbsp;000)
* Kanada / Kanadiga (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Kôdava (160&amp;nbsp;000)
* Kônda (1&amp;nbsp;600&amp;nbsp;000)
* Koroka / Oraon (3&amp;nbsp;700&amp;nbsp;000)
* Koromba (?)
* Malaialy (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Paniia (?)
* Tamily (78&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Telogo (85&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Tôda (1000 -- 2000)
* Tolo / Tolova (1&amp;nbsp;850&amp;nbsp;000)

== Ny fiteny dravidiana ==
[[Sary:Dravidian_subgroups.png|vignette|231x231px|Ny zana-bondron' ny fiteny dravidiana]]
Ny [[fiteny dravidiana]] dia [[fianakaviam-piteny]] ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao [[India]] avokoa, ka tenenina indrindra ao tapany atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any [[Srilanka]], ny any [[Pakistàna]] sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny [[fiteny telogo]] sy ny [[fiteny tamoly]] na [[Fiteny tamily|tamily]] (76&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 80&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 ny isan' ny mpiteny azy avy), ny [[fiteny malaialama]] sy ny [[Fiteny kannada|fiteny kanada]] (izay misy mpiteny miisa 33&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 38&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 isany avy). Ny tsirairay amin' ireo fiteny efatra ireo dia fiteny be mpampiasa ao amin' ireo fanjakana indiana tsirairay, dia i [[Andhra Pradesh]] (sy i Telangana izay nisaraka tamin' ny taona 2014), i [[Tamil Nadu]], i [[Kerala]] ary i [[Karnataka]].

=== Ireo fiteny be mpampiasa indrindra ===

==== Fiteny telogo ====
Ny [[fiteny telogo]] dia fiteny any India. Olona 70 tapitrisa no mpiteny telogo, ary any amin'ny faritra [[Andhra Pradesh]] no tena be mpiteny telogo. Manana sata teny ôfisialy ny fiteny telogo any amin' ny faritr' i Andhra Pradesh. Teny ôfisialy ihany koa izy any amin' ny faritra [[Karnataka]], [[Maharashtra]] ary any Orissa. Misy diaspôra telogo any [[Mianmara]], any [[Malaizia]], ary any [[Atsinanana Akaiky]].

==== Fiteny tamily ====
Ny [[fiteny tamily]] dia fiten' ny vahoaka tamily, fiteny ôfisialin' i Tamil Nadu sy ny tananan' i [[Pondicherry (tanàna)|Pondichery]] sy sy Karîkâl. Olona miisa 74 tapitrisa mahery no miteny tamily eran-tany. Noho ny tsy fahaizan' ny olona manoratra sy mamaky teny tany India nandritry ny taonjato maromaro, samihafa be ny endriky ny fiteny tamily tenenina (''koduntamil'') sy ny fiteny tamily soratana (''centamil''). Ny fiteny tamilin' ny mponina dia mety miovaova arakaraka ny firenena, arakaraky ny faritany ary tsindraindray arakaraky ny tanàna.

==== Fiteny malaialama ====
Ny [[fiteny malaialama]] dia anisan' ny fiteny tenenina any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' ny faritany mizaka tenan' i [[Kerala]] ilay fiteny sady teny ôfisialin' i India ihany koa. Ny toerana hafa manao ny fiteny malaialama ho fiteny ôfisialy dia ny faritan' i Lakshadweep ary any [[Pondicherry (tanàna)|Pondicherry]]. 35,9 tapitrisa ny mponina miteny ilay fiteny any India ary manerana izao tontolo izao.

==== Fiteny kanada ====
Ny [[fiteny kanada]] dia fiteny any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' i [[Karnataka]] ny fiteny kanada. Misy olona 45 tapitrisa no mampiasa ny fiteny kanada any India. Misy fahasamihafana ny fiteny soratana sy ny fiteny tenenina, ary samihafa ny fiteny kanada arakaraky ny faritra. Manana endrika isam-paritra 20 ny fiteny kanada. 
== Jereo koa ==

* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fiteny any India]]</text>
      <sha1>7tgq3tu9qqmve90krisdx1sg2spviuk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046675</id>
      <parentid>1046674</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:19:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Fivavahan' ny Dravidiana */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5434" xml:space="preserve">[[Sary:Dravidian map.svg|vignette|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo foko dravidiana|277x277px]]
Ny '''Dravidiana''' dia vahoaka tsy [[Ariàna (vahoaka)|Ariana]] sy tsy Himalaiana any [[India]], izay [[Fianakaviam-piteny dravidiana|miteny dravidiana]]. Miisa 30 ny fiteny dravidiana voaisa, izay tetenin' ny olona miisa 250 tapitrisa any ho any. Ny ankamaroan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona ao amin' ny tapany atsimon' ny [[Saikanosy Indiana]], afa-tsy fiteny roa any avaratra, dia ny fitenin' ny [[Brahoy (vahoaka)|Brahoy]] any avaratra-andrefana sy ny an' ny [[Koroky (vahoaka)|Koroky]] sy [[Maltô (vahoaka)|Maltô]] any avaratra-atsinanana. Misy mpiteny dravidiana koa ny any [[Srilanka]], dia ny [[fiteny tamily]]. Ny foko dravidiana maro anisa indrindra dia ny [[Telogo (vahoaka)|Telogo]], ny [[Tamily (vahoaka)|Tamily]] (na Tamoly), ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] ary ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]], izay misy olona 30 hatramin' ny 70 tapitrisa isanisany. Misy koa ny foko madinika maro izay mahatratra 1 hatramin' ny 5 tapitrisa isanisany any [[Pakistàna]] sy ao amin' ny faritra afovoan' i India.

== Fivavahan' ny Dravidiana ==
Ny ankamaroan' ny Dravidiana dia mpino [[Hindoisma|hindoista]], nefa misy koa ireo [[Silamo|Miozolmana]] (ohatra amin' izany ny Brahoy), misy ny [[Kristianisma|Kristiana]] (toa ireo ao Pondichery), misy ny manaraka ny [[jodaisma]] (toa ireo ao Calicot sy Cochin).

== Ireo foko dravidiana ==
Ny foko dravidiana lehibe indrindra dia ny Telogo any [[Andhra Pradesh]] sy Telangana, ny Tamily any [[Tamil Nadu]] (India), any [[Srilanka]], any [[Malezia]] ary any [[Singaporo|Singapôro]]; ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] any [[Karnataka]] (India), ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]] any [[Kerala]] (India), ary ny [[Tolo (vahoaka)|Tolo]] any Karnataka. Ny antontanisa ôfisialy dia manome izao tombantombana momba ny isan' ny mponina izao tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21:
* Badaga (133&amp;nbsp;000)
* Brahoy (2&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000)
* Tsentso (?)
* Giraavaro (Maldiva) (&lt;100)
* Gôndy (13&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Irolara (200&amp;nbsp;000)
* Kanada / Kanadiga (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Kôdava (160&amp;nbsp;000)
* Kônda (1&amp;nbsp;600&amp;nbsp;000)
* Koroka / Oraon (3&amp;nbsp;700&amp;nbsp;000)
* Koromba (?)
* Malaialy (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Paniia (?)
* Tamily (78&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Telogo (85&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Tôda (1000 -- 2000)
* Tolo / Tolova (1&amp;nbsp;850&amp;nbsp;000)

== Ny fiteny dravidiana ==
[[Sary:Dravidian_subgroups.png|vignette|231x231px|Ny zana-bondron' ny fiteny dravidiana]]
Ny [[fiteny dravidiana]] dia [[fianakaviam-piteny]] ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao [[India]] avokoa, ka tenenina indrindra ao tapany atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any [[Srilanka]], ny any [[Pakistàna]] sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny [[fiteny telogo]] sy ny [[fiteny tamoly]] na [[Fiteny tamily|tamily]] (76&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 80&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 ny isan' ny mpiteny azy avy), ny [[fiteny malaialama]] sy ny [[Fiteny kannada|fiteny kanada]] (izay misy mpiteny miisa 33&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 38&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 isany avy). Ny tsirairay amin' ireo fiteny efatra ireo dia fiteny be mpampiasa ao amin' ireo fanjakana indiana tsirairay, dia i [[Andhra Pradesh]] (sy i Telangana izay nisaraka tamin' ny taona 2014), i [[Tamil Nadu]], i [[Kerala]] ary i [[Karnataka]].

=== Ireo fiteny be mpampiasa indrindra ===

==== Fiteny telogo ====
Ny [[fiteny telogo]] dia fiteny any India. Olona 70 tapitrisa no mpiteny telogo, ary any amin'ny faritra [[Andhra Pradesh]] no tena be mpiteny telogo. Manana sata teny ôfisialy ny fiteny telogo any amin' ny faritr' i Andhra Pradesh. Teny ôfisialy ihany koa izy any amin' ny faritra [[Karnataka]], [[Maharashtra]] ary any Orissa. Misy diaspôra telogo any [[Mianmara]], any [[Malaizia]], ary any [[Atsinanana Akaiky]].

==== Fiteny tamily ====
Ny [[fiteny tamily]] dia fiten' ny vahoaka tamily, fiteny ôfisialin' i Tamil Nadu sy ny tananan' i [[Pondicherry (tanàna)|Pondichery]] sy sy Karîkâl. Olona miisa 74 tapitrisa mahery no miteny tamily eran-tany. Noho ny tsy fahaizan' ny olona manoratra sy mamaky teny tany India nandritry ny taonjato maromaro, samihafa be ny endriky ny fiteny tamily tenenina (''koduntamil'') sy ny fiteny tamily soratana (''centamil''). Ny fiteny tamilin' ny mponina dia mety miovaova arakaraka ny firenena, arakaraky ny faritany ary tsindraindray arakaraky ny tanàna.

==== Fiteny malaialama ====
Ny [[fiteny malaialama]] dia anisan' ny fiteny tenenina any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' ny faritany mizaka tenan' i [[Kerala]] ilay fiteny sady teny ôfisialin' i India ihany koa. Ny toerana hafa manao ny fiteny malaialama ho fiteny ôfisialy dia ny faritan' i Lakshadweep ary any [[Pondicherry (tanàna)|Pondicherry]]. 35,9 tapitrisa ny mponina miteny ilay fiteny any India ary manerana izao tontolo izao.

==== Fiteny kanada ====
Ny [[fiteny kanada]] dia fiteny any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' i [[Karnataka]] ny fiteny kanada. Misy olona 45 tapitrisa no mampiasa ny fiteny kanada any India. Misy fahasamihafana ny fiteny soratana sy ny fiteny tenenina, ary samihafa ny fiteny kanada arakaraky ny faritra. Manana endrika isam-paritra 20 ny fiteny kanada. 
== Jereo koa ==

* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fiteny any India]]</text>
      <sha1>1fm0c7tulbl7ojf4xmlsfu19e5ghr8h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046676</id>
      <parentid>1046675</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:29:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ireo foko dravidiana */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5444" xml:space="preserve">[[Sary:Dravidian map.svg|vignette|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo foko dravidiana|277x277px]]
Ny '''Dravidiana''' dia vahoaka tsy [[Ariàna (vahoaka)|Ariana]] sy tsy Himalaiana any [[India]], izay [[Fianakaviam-piteny dravidiana|miteny dravidiana]]. Miisa 30 ny fiteny dravidiana voaisa, izay tetenin' ny olona miisa 250 tapitrisa any ho any. Ny ankamaroan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona ao amin' ny tapany atsimon' ny [[Saikanosy Indiana]], afa-tsy fiteny roa any avaratra, dia ny fitenin' ny [[Brahoy (vahoaka)|Brahoy]] any avaratra-andrefana sy ny an' ny [[Koroky (vahoaka)|Koroky]] sy [[Maltô (vahoaka)|Maltô]] any avaratra-atsinanana. Misy mpiteny dravidiana koa ny any [[Srilanka]], dia ny [[fiteny tamily]]. Ny foko dravidiana maro anisa indrindra dia ny [[Telogo (vahoaka)|Telogo]], ny [[Tamily (vahoaka)|Tamily]] (na Tamoly), ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] ary ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]], izay misy olona 30 hatramin' ny 70 tapitrisa isanisany. Misy koa ny foko madinika maro izay mahatratra 1 hatramin' ny 5 tapitrisa isanisany any [[Pakistàna]] sy ao amin' ny faritra afovoan' i India.

== Fivavahan' ny Dravidiana ==
Ny ankamaroan' ny Dravidiana dia mpino [[Hindoisma|hindoista]], nefa misy koa ireo [[Silamo|Miozolmana]] (ohatra amin' izany ny Brahoy), misy ny [[Kristianisma|Kristiana]] (toa ireo ao Pondichery), misy ny manaraka ny [[jodaisma]] (toa ireo ao Calicot sy Cochin).

== Ny foko dravidiana ==
Ny foko dravidiana lehibe indrindra dia ny Telogo any [[Andhra Pradesh]] sy Telangana, ny Tamily any [[Tamil Nadu]] (India), any [[Srilanka]], any [[Malezia]] ary any [[Singaporo|Singapôro]]; ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] any [[Karnataka]] (India), ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]] any [[Kerala]] (India), ary ny [[Tolo (vahoaka)|Tolo]] any Karnataka. Ny antontanisa ôfisialy dia manome izao tombantombana momba ny isan' ny mponina izao tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21:
* Badaga (133&amp;nbsp;000)
* Brahoy (2&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000)
* Tsentso (?)
* Giraavaro (Maldiva) (latsaky ny 100)
* Gôndy (13&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Irolara (200&amp;nbsp;000)
* Kanada / Kanadiga (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Kôdava (160&amp;nbsp;000)
* Kônda (1&amp;nbsp;600&amp;nbsp;000)
* Koroka / Oraon (3&amp;nbsp;700&amp;nbsp;000)
* Koromba (?)
* Malaialy (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Paniia (?)
* Tamily (78&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Telogo (85&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Tôda (1 000 -- 2 000)
* Tolo / Tolova (1&amp;nbsp;850&amp;nbsp;000)

== Ny fiteny dravidiana ==
[[Sary:Dravidian_subgroups.png|vignette|231x231px|Ny zana-bondron' ny fiteny dravidiana]]
Ny [[fiteny dravidiana]] dia [[fianakaviam-piteny]] ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao [[India]] avokoa, ka tenenina indrindra ao tapany atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any [[Srilanka]], ny any [[Pakistàna]] sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny [[fiteny telogo]] sy ny [[fiteny tamoly]] na [[Fiteny tamily|tamily]] (76&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 80&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 ny isan' ny mpiteny azy avy), ny [[fiteny malaialama]] sy ny [[Fiteny kannada|fiteny kanada]] (izay misy mpiteny miisa 33&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 38&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 isany avy). Ny tsirairay amin' ireo fiteny efatra ireo dia fiteny be mpampiasa ao amin' ireo fanjakana indiana tsirairay, dia i [[Andhra Pradesh]] (sy i Telangana izay nisaraka tamin' ny taona 2014), i [[Tamil Nadu]], i [[Kerala]] ary i [[Karnataka]].

=== Ireo fiteny be mpampiasa indrindra ===

==== Fiteny telogo ====
Ny [[fiteny telogo]] dia fiteny any India. Olona 70 tapitrisa no mpiteny telogo, ary any amin'ny faritra [[Andhra Pradesh]] no tena be mpiteny telogo. Manana sata teny ôfisialy ny fiteny telogo any amin' ny faritr' i Andhra Pradesh. Teny ôfisialy ihany koa izy any amin' ny faritra [[Karnataka]], [[Maharashtra]] ary any Orissa. Misy diaspôra telogo any [[Mianmara]], any [[Malaizia]], ary any [[Atsinanana Akaiky]].

==== Fiteny tamily ====
Ny [[fiteny tamily]] dia fiten' ny vahoaka tamily, fiteny ôfisialin' i Tamil Nadu sy ny tananan' i [[Pondicherry (tanàna)|Pondichery]] sy sy Karîkâl. Olona miisa 74 tapitrisa mahery no miteny tamily eran-tany. Noho ny tsy fahaizan' ny olona manoratra sy mamaky teny tany India nandritry ny taonjato maromaro, samihafa be ny endriky ny fiteny tamily tenenina (''koduntamil'') sy ny fiteny tamily soratana (''centamil''). Ny fiteny tamilin' ny mponina dia mety miovaova arakaraka ny firenena, arakaraky ny faritany ary tsindraindray arakaraky ny tanàna.

==== Fiteny malaialama ====
Ny [[fiteny malaialama]] dia anisan' ny fiteny tenenina any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' ny faritany mizaka tenan' i [[Kerala]] ilay fiteny sady teny ôfisialin' i India ihany koa. Ny toerana hafa manao ny fiteny malaialama ho fiteny ôfisialy dia ny faritan' i Lakshadweep ary any [[Pondicherry (tanàna)|Pondicherry]]. 35,9 tapitrisa ny mponina miteny ilay fiteny any India ary manerana izao tontolo izao.

==== Fiteny kanada ====
Ny [[fiteny kanada]] dia fiteny any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' i [[Karnataka]] ny fiteny kanada. Misy olona 45 tapitrisa no mampiasa ny fiteny kanada any India. Misy fahasamihafana ny fiteny soratana sy ny fiteny tenenina, ary samihafa ny fiteny kanada arakaraky ny faritra. Manana endrika isam-paritra 20 ny fiteny kanada. 
== Jereo koa ==

* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fiteny any India]]</text>
      <sha1>tbe352pix3emuxcwoa8f06zvi7hpb9n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046677</id>
      <parentid>1046676</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:36:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ireo fiteny be mpampiasa indrindra */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5466" xml:space="preserve">[[Sary:Dravidian map.svg|vignette|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo foko dravidiana|277x277px]]
Ny '''Dravidiana''' dia vahoaka tsy [[Ariàna (vahoaka)|Ariana]] sy tsy Himalaiana any [[India]], izay [[Fianakaviam-piteny dravidiana|miteny dravidiana]]. Miisa 30 ny fiteny dravidiana voaisa, izay tetenin' ny olona miisa 250 tapitrisa any ho any. Ny ankamaroan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona ao amin' ny tapany atsimon' ny [[Saikanosy Indiana]], afa-tsy fiteny roa any avaratra, dia ny fitenin' ny [[Brahoy (vahoaka)|Brahoy]] any avaratra-andrefana sy ny an' ny [[Koroky (vahoaka)|Koroky]] sy [[Maltô (vahoaka)|Maltô]] any avaratra-atsinanana. Misy mpiteny dravidiana koa ny any [[Srilanka]], dia ny [[fiteny tamily]]. Ny foko dravidiana maro anisa indrindra dia ny [[Telogo (vahoaka)|Telogo]], ny [[Tamily (vahoaka)|Tamily]] (na Tamoly), ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] ary ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]], izay misy olona 30 hatramin' ny 70 tapitrisa isanisany. Misy koa ny foko madinika maro izay mahatratra 1 hatramin' ny 5 tapitrisa isanisany any [[Pakistàna]] sy ao amin' ny faritra afovoan' i India.

== Fivavahan' ny Dravidiana ==
Ny ankamaroan' ny Dravidiana dia mpino [[Hindoisma|hindoista]], nefa misy koa ireo [[Silamo|Miozolmana]] (ohatra amin' izany ny Brahoy), misy ny [[Kristianisma|Kristiana]] (toa ireo ao Pondichery), misy ny manaraka ny [[jodaisma]] (toa ireo ao Calicot sy Cochin).

== Ny foko dravidiana ==
Ny foko dravidiana lehibe indrindra dia ny Telogo any [[Andhra Pradesh]] sy Telangana, ny Tamily any [[Tamil Nadu]] (India), any [[Srilanka]], any [[Malezia]] ary any [[Singaporo|Singapôro]]; ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] any [[Karnataka]] (India), ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]] any [[Kerala]] (India), ary ny [[Tolo (vahoaka)|Tolo]] any Karnataka. Ny antontanisa ôfisialy dia manome izao tombantombana momba ny isan' ny mponina izao tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21:
* Badaga (133&amp;nbsp;000)
* Brahoy (2&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000)
* Tsentso (?)
* Giraavaro (Maldiva) (latsaky ny 100)
* Gôndy (13&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Irolara (200&amp;nbsp;000)
* Kanada / Kanadiga (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Kôdava (160&amp;nbsp;000)
* Kônda (1&amp;nbsp;600&amp;nbsp;000)
* Koroka / Oraon (3&amp;nbsp;700&amp;nbsp;000)
* Koromba (?)
* Malaialy (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Paniia (?)
* Tamily (78&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Telogo (85&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Tôda (1 000 -- 2 000)
* Tolo / Tolova (1&amp;nbsp;850&amp;nbsp;000)

== Ny fiteny dravidiana ==
[[Sary:Dravidian_subgroups.png|vignette|231x231px|Ny zana-bondron' ny fiteny dravidiana]]
Ny [[fiteny dravidiana]] dia [[fianakaviam-piteny]] ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao [[India]] avokoa, ka tenenina indrindra ao tapany atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any [[Srilanka]], ny any [[Pakistàna]] sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny [[fiteny telogo]] sy ny [[fiteny tamoly]] na [[Fiteny tamily|tamily]] (76&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 80&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 ny isan' ny mpiteny azy avy), ny [[fiteny malaialama]] sy ny [[Fiteny kannada|fiteny kanada]] (izay misy mpiteny miisa 33&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 38&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 isany avy). Ny tsirairay amin' ireo fiteny efatra ireo dia fiteny be mpampiasa ao amin' ireo fanjakana indiana tsirairay, dia i [[Andhra Pradesh]] (sy i Telangana izay nisaraka tamin' ny taona 2014), i [[Tamil Nadu]], i [[Kerala]] ary i [[Karnataka]].

=== Ny fiteny be mpampiasa indrindra ===

==== Fiteny telogo ====
Ny [[fiteny telogo]] dia fiteny any India. Olona 70 tapitrisa no mampiasa azy, ary any amin' ny faritra [[Andhra Pradesh]] no tena be mpiteny telogo. Manana sata ôfisialy ny fiteny telogo any amin' ny faritr' i Andhra Pradesh. Fiteny ôfisialy ihany koa izy any amin' ny faritra [[Karnataka]] sy any 
 [[Maharashtra]] ary any Orissa. Misy diaspôra telogo any [[Mianmara]] sy any [[Malaizia]], ary any [[Atsinanana Akaiky]].

==== Fiteny tamily ====
Ny [[fiteny tamily]] dia fitenin' ny vahoaka tamily, fiteny ôfisialin' i Tamil Nadu sy ny tananan' i [[Pondicherry (tanàna)|Pondichery]] sy Karîkâl. Olona miisa 74 tapitrisa mahery no miteny tamily eran-tany. Noho ny tsy fahaizan' ny olona manoratra sy mamaky teny tany India nandritry ny taonjato maromaro dia samihafa be ny endriky ny fiteny tamily tenenina (''koduntamil'') sy ny fiteny tamily soratana (''centamil''). Ny fiteny tamilin' ny vahoaka dia mety miovaova arakaraka ny firenena, arakaraka ny faritany ary tsindraindray arakaraka ny tanàna.

==== Fiteny malaialama ====
Ny [[fiteny malaialama]] dia anisan' ny fiteny any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' ny faritany mizaka tenan' i [[Kerala]] ilay fiteny sady anisan' ny fiteny ôfisialin' i India ihany koa. Ny toerana hafa manao ny fiteny malaialama ho fiteny ôfisialy dia ny faritanin' i Lakshadweep ary any [[Pondicherry (tanàna)|Pondicherry]]. 35,9 tapitrisa ny mponina miteny ilay fiteny any India sy manerana izao tontolo izao.

==== Fiteny kanada ====
Ny [[fiteny kanada]] dia fiteny any amin' ny tapany atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' i [[Karnataka]] ny fiteny kanada. Olona 45 tapitrisa no mampiasa ny fiteny kanada any India. Misy fahasamihafana ny fiteny soratana sy ny fiteny tenenina, ary samihafa ny fiteny kanada arakaraka ny faritra. Manana endrika isam-paritra 20 ny fiteny kanada.

== Jereo koa ==

* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fiteny any India]]</text>
      <sha1>lqff9mzt1hh98uqokotzwf6p810qzt4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1046678</id>
      <parentid>1046677</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T05:38:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Fiteny telogo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5456" xml:space="preserve">[[Sary:Dravidian map.svg|vignette|Sarin-tany maneho ny faritra misy ireo foko dravidiana|277x277px]]
Ny '''Dravidiana''' dia vahoaka tsy [[Ariàna (vahoaka)|Ariana]] sy tsy Himalaiana any [[India]], izay [[Fianakaviam-piteny dravidiana|miteny dravidiana]]. Miisa 30 ny fiteny dravidiana voaisa, izay tetenin' ny olona miisa 250 tapitrisa any ho any. Ny ankamaroan' ireo fiteny ireo dia tenenin' ny olona ao amin' ny tapany atsimon' ny [[Saikanosy Indiana]], afa-tsy fiteny roa any avaratra, dia ny fitenin' ny [[Brahoy (vahoaka)|Brahoy]] any avaratra-andrefana sy ny an' ny [[Koroky (vahoaka)|Koroky]] sy [[Maltô (vahoaka)|Maltô]] any avaratra-atsinanana. Misy mpiteny dravidiana koa ny any [[Srilanka]], dia ny [[fiteny tamily]]. Ny foko dravidiana maro anisa indrindra dia ny [[Telogo (vahoaka)|Telogo]], ny [[Tamily (vahoaka)|Tamily]] (na Tamoly), ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] ary ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]], izay misy olona 30 hatramin' ny 70 tapitrisa isanisany. Misy koa ny foko madinika maro izay mahatratra 1 hatramin' ny 5 tapitrisa isanisany any [[Pakistàna]] sy ao amin' ny faritra afovoan' i India.

== Fivavahan' ny Dravidiana ==
Ny ankamaroan' ny Dravidiana dia mpino [[Hindoisma|hindoista]], nefa misy koa ireo [[Silamo|Miozolmana]] (ohatra amin' izany ny Brahoy), misy ny [[Kristianisma|Kristiana]] (toa ireo ao Pondichery), misy ny manaraka ny [[jodaisma]] (toa ireo ao Calicot sy Cochin).

== Ny foko dravidiana ==
Ny foko dravidiana lehibe indrindra dia ny Telogo any [[Andhra Pradesh]] sy Telangana, ny Tamily any [[Tamil Nadu]] (India), any [[Srilanka]], any [[Malezia]] ary any [[Singaporo|Singapôro]]; ny [[Kanadiga (vahoaka)|Kanadiga]] any [[Karnataka]] (India), ny [[Malaialy (vahoaka)|Malaialy]] any [[Kerala]] (India), ary ny [[Tolo (vahoaka)|Tolo]] any Karnataka. Ny antontanisa ôfisialy dia manome izao tombantombana momba ny isan' ny mponina izao tamin' ny fiandohan' ny taonjato faha-21:
* Badaga (133&amp;nbsp;000)
* Brahoy (2&amp;nbsp;500&amp;nbsp;000)
* Tsentso (?)
* Giraavaro (Maldiva) (latsaky ny 100)
* Gôndy (13&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Irolara (200&amp;nbsp;000)
* Kanada / Kanadiga (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Kôdava (160&amp;nbsp;000)
* Kônda (1&amp;nbsp;600&amp;nbsp;000)
* Koroka / Oraon (3&amp;nbsp;700&amp;nbsp;000)
* Koromba (?)
* Malaialy (45&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Paniia (?)
* Tamily (78&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Telogo (85&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000)
* Tôda (1 000 -- 2 000)
* Tolo / Tolova (1&amp;nbsp;850&amp;nbsp;000)

== Ny fiteny dravidiana ==
[[Sary:Dravidian_subgroups.png|vignette|231x231px|Ny zana-bondron' ny fiteny dravidiana]]
Ny [[fiteny dravidiana]] dia [[fianakaviam-piteny]] ahiatana fiteny miisa 30 any ho any izay samy avy ao [[India]] avokoa, ka tenenina indrindra ao tapany atsimon' i India. Misy mpiteny azy ireo koa ny any [[Srilanka]], ny any [[Pakistàna]] sy ireo vahoaka indiana nifindra monina. Tamin' ny taona 2010 dia nahatratra 214&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 any ho any ny mpiteny dravidiana, ka ny tena be mpampiasa dia ny [[fiteny telogo]] sy ny [[fiteny tamoly]] na [[Fiteny tamily|tamily]] (76&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 80&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 ny isan' ny mpiteny azy avy), ny [[fiteny malaialama]] sy ny [[Fiteny kannada|fiteny kanada]] (izay misy mpiteny miisa 33&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 sy 38&amp;nbsp;000&amp;nbsp;000 isany avy). Ny tsirairay amin' ireo fiteny efatra ireo dia fiteny be mpampiasa ao amin' ireo fanjakana indiana tsirairay, dia i [[Andhra Pradesh]] (sy i Telangana izay nisaraka tamin' ny taona 2014), i [[Tamil Nadu]], i [[Kerala]] ary i [[Karnataka]].

=== Ny fiteny be mpampiasa indrindra ===

==== Fiteny telogo ====
Ny [[fiteny telogo]] dia fiteny any India. Olona 70 tapitrisa no mampiasa azy, ary any amin' ny faritra [[Andhra Pradesh]] no tena be mpiteny telogo. Manana sata ôfisialy ny fiteny telogo any amin' ny faritr' i Andhra Pradesh. Fiteny ôfisialy ihany koa izy any amin' ny faritra Karnataka sy any Maharashtra ary any Orissa. Misy diaspôra telogo any [[Mianmara]] sy any [[Malaizia]], ary any [[Atsinanana Akaiky]].

==== Fiteny tamily ====
Ny [[fiteny tamily]] dia fitenin' ny vahoaka tamily, fiteny ôfisialin' i Tamil Nadu sy ny tananan' i [[Pondicherry (tanàna)|Pondichery]] sy Karîkâl. Olona miisa 74 tapitrisa mahery no miteny tamily eran-tany. Noho ny tsy fahaizan' ny olona manoratra sy mamaky teny tany India nandritry ny taonjato maromaro dia samihafa be ny endriky ny fiteny tamily tenenina (''koduntamil'') sy ny fiteny tamily soratana (''centamil''). Ny fiteny tamilin' ny vahoaka dia mety miovaova arakaraka ny firenena, arakaraka ny faritany ary tsindraindray arakaraka ny tanàna.

==== Fiteny malaialama ====
Ny [[fiteny malaialama]] dia anisan' ny fiteny any atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' ny faritany mizaka tenan' i [[Kerala]] ilay fiteny sady anisan' ny fiteny ôfisialin' i India ihany koa. Ny toerana hafa manao ny fiteny malaialama ho fiteny ôfisialy dia ny faritanin' i Lakshadweep ary any [[Pondicherry (tanàna)|Pondicherry]]. 35,9 tapitrisa ny mponina miteny ilay fiteny any India sy manerana izao tontolo izao.

==== Fiteny kanada ====
Ny [[fiteny kanada]] dia fiteny any amin' ny tapany atsimon' i [[India]]. Fiteny ôfisialin' i [[Karnataka]] ny fiteny kanada. Olona 45 tapitrisa no mampiasa ny fiteny kanada any India. Misy fahasamihafana ny fiteny soratana sy ny fiteny tenenina, ary samihafa ny fiteny kanada arakaraka ny faritra. Manana endrika isam-paritra 20 ny fiteny kanada.

== Jereo koa ==

* [[Fianakaviam-piteny dravidiana]]
* [[Fiteny any India]]</text>
      <sha1>18p7l4efkfw4j23aium1sg66viupal5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tantaran' ny kristianisma</title>
    <ns>0</ns>
    <id>281713</id>
    <revision>
      <id>1046680</id>
      <parentid>1043781</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T11:33:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Thelezifor</username>
        <id>15140</id>
      </contributor>
      <comment>Nanitatra</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41170" xml:space="preserve">Ny '''tantaran' ny kristianisma''' dia mahakasika ny [[Kristianisma|fivavahana kristiana]], ny [[firenena kristiana]], ary ny [[Kristianina|Kristiana]] miaraka amin' ny antokom-pinoana samihafa, nanomboka tamin' ny [[Kristiana tamin' ny taonjato voalohany|taonjato voalohany]] ka hatramin' izao.

Ny kristianisma dia niainga tamin' ny asa fanompoana nataon' i [[Jesoa]] (na [[Jesosy]]),  izay Jiosy mpampianatra sy mpanasitrana, nanambara ny maha efa akaiky ny [[fanjakan' Andriamanitra]] ary [[Fanomboana an' i Jesoa|nohomboana]] tamin' ny [[hazo fijaliana]] tamin' ny taona 30–33 taor. J.K. tao [[Jerosalema (Andro Taloha)|Jerosalema]] tao [[Jodea]] izay faritany rômana. Mino ny mpanara-dia azy fa, araka ny [[Filazantsara]] na [[Evanjely]] dia [[Zanak'Andriamanitra (kristianisma)|Zanak' Andriamanitra]] izy ary maty ho famelan-keloka ary [[Fitsanganan' i Jesoa ho velona|natsangana tamin' ny maty]] sy nasandratr' Andriamanitra, ary hiverina tsy ho ela amin' ny fiandohan' ny fanjakan' Andriamanitra.

Ny mpanara-dia an' i Jesoa voalohany indrindra dia ireo [[Jodeô-kristianisma|Kristiana jiosy]] [[Apôkaliptisisma|apôkaliptika]]. Ny fampidirana ny [[Jentily]] na [[Jentilisa]] ao amin' ny Fiangonana kristiana voalohany izay an-dalam-pandrosoana dia niteraka fisarahana teo amin' ny [[jodaisma]] sy ny kristianisma jiosy nandritra ireo taonjato roa voalohany tamin' ny [[vanim-potoana kristiana]]. Tamin' ny taona 313, ny emperora [[Kônstantino I]] dia namoaka ny [[Didy tao Milano]] izay naha ara-dalàna ny fivavahana kristiana. Tamin' ny taona 380, niaraka tamin’ny [[Didy tao Tesalônika]] navoaka teo ambany fitarihan' i [[Teôdôsiosy I|Teôdôsiôsy I]], ny [[Empira Rômana]] dia nandray tamin' ny fomba ôfisialy ny [[Trinite|kristianisma trinitariana]] ho [[fivavaham-panjakana]], ary ny kristianisma dia nametraka ny tenany ho fivavahana rômanina nanjaka tao amin' ny Fiangonan' ny Empira Rômana. Ny adihevitra [[Kristôlôjia|kristôlôjika]] momba ny maha-olombelona sy ny maha-Andriamanitra an' i Jesoa dia nandrerajany ny Fiangonana kristiana nandritra ny taonjato roa, ary ny [[kônsily ekiomenika]] fito dia nantsoina hamaha ireo adihevitra ireo. Nomelohina ny [[Arianisma (teôlôjia)|arianisma]] tao amin' ny [[Kônsily voalohany tao Nikea]] (taona 325), izay nanohana ny fampianarana momba ny Trinite izay nohazavaina tao amin' ny [[Fanekem-pinoana nikeana]].

Tany am-piandohan' ny [[Andro Antenatenany]], ny [[Fitoriana ny Filazantsara|asa fitoriana]] dia nampiely ny kristianisma tany Andrefana teo amin' ireo [[Jermanika|vahoaka jermanika]]. Nandritra ny [[Andro Antenatenany Ambony]] (manodidina ny taona 1000 hatramin' ny 1250) dia nisaraka ny [[Kristianisma Tatsinanana|kristianisma tatsinanana]] sy [[Kristianisma Tandrefana|kristianisma tandrefana]], ka nitarika ho amin' ny Fisarahan' ny [[Fiangonana Tatsinanana sy Tandrefana]] tamin' ny taona 1054. Nitombo ny fanakianana ny rafi-piangonana katôlika rômana sy ny fitondran-tenany ka nitarika ny hetsika prôtestanta tamin' ny taonjato faha-16 sy ny fisarahan' ny kristianisma tandrefana. Nanomboka tamin' ny vanim-potoanan' ny Renaissance, miaraka amin' ny [[fanjanahan-tany]] izay nentanin' ny Fiangonana, dia niely eran' izao tontolo izao ny kristianisma. Amin' izao fotoana izao dia misy Kristianina maherin' ny 2&amp;nbsp;000 tapitrisa eran-tany, ary ny kristianisma no lasa fivavahana lehibe indrindra eran-tany. Tao anatin' ny taonjato farany, rehefa nihena ny fitaoman' ny kristianisma tany Andrefana, dia nitombo haingana izay tany Atsinanana sy tany amin' ny faritra Atsimo amin' ny Tany; any [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]], any [[Kôrea Atsimo]] ary any amin' ny ankamaroan' ny firenena aty [[Afrika atsimon' i Sahara]].

== Fiandohana ==

=== Fiaviana jiosy-helenista ===
Ny toetr'andro ara-pivavahana, ara-tsosialy ary ara-politikan'i Jodia Romana tamin'ny taonjato voalohany sy ireo faritany mifanolo-bodirindrina aminy dia tena samy hafa ary tsy mitsaha-mitombo ny korontana ara-tsosialy sy ara-politika, [1][22][23] miaraka amin'ny hetsika Jodaika maro izay samy ara-pivavahana sy ara-politika. [24] I Josèphe, mpahay tantara romanina sy jiosy fahiny, dia nanoritsoritra ireo sekta efatra nisongadina indrindra tao anatin’ny Jodaisma ao amin’ny Tempoly Faharoa: ny Fariseo, ny Sadoseo, ny Eseniana, ary ny “filozofia fahefatra” tsy fantatra anarana,[25] izay eken’ny mpahay tantara maoderina ho Zelota sy Sicarii [26] . Ny taonjato voalohany talohan'i JK sy tamin'ny taonjato voalohany am.f.i. dia nanana mpitondra fivavahana karismatika maro nandray anjara tamin'ny lasa Mishnah ny Jodaisma Rabinika, anisan'izany ireo olon-kendry jiosy Yohanan ben Zakkai sy Hanina ben Dosa. Ny mesianisma jiosy, sy ny foto-kevitry ny Mesia jiosy, dia avy amin'ny literatiora apokaliptika novokarina teo anelanelan'ny taonjato faha-2 talohan'i JK sy tamin'ny taonjato voalohany talohan'i JK, [27] mampanantena mpitarika &quot;voahosotra&quot; ho avy (mesia na mpanjaka) avy amin'ny taranak'i Davida mba hanangana ny Isiraelita Fanjakan’Andriamanitra, ho solon’ireo mpitondra hafa firenena tamin’izany fotoana izany.[1]

=== Asa fanompoan' i Jesoa ===
Ny loharanom-baovao lehibe indrindra momba ny fiainan’i Jesosy sy ny fampianarany dia ireo filazantsara kanônika efatra, ary amin’ny ampahany kely dia ny Asan’ny Apostoly sy ny epistilin’i Paoly. Araka ny voalazan’ny Filazantsara dia Zanak’Andriamanitra i Jesoa nohomboana tamin’ny hazo fijaliana c. 30–33 AD tany Jerosalema.[1] Nino ny mpanara-dia azy fa natsangana tamin’ny maty izy ary nasandratr’Andriamanitra, nitory ny Fanjakan’Andriamanitra ho avy.[1]

== Kristianisma voalohany (t. 31/33–324) ==
Ny Kristianisma voalohany dia amin’ny ankapobeny no raisin’ny mpahay tantara ao amin’ny fiangonana manomboka amin’ny fanompoan’i Jesosy (t. 27–30) ary nifarana tamin’ny Konsily Voalohany tao Nicée (325). Matetika izy io dia mizara ho vanim-potoana roa: ny Vanim-potoana Apostolika (taona 30–100 tany ho any, fony mbola velona ny apostoly voalohany) sy ny Vanim-potoana Ante-Nicene (taona 100–325 tany ho any).[28]

=== Andro Apôstôlika ===
Ny vanim-potoan'ny Apostolika dia nomena ny anaran'ny Apostoly sy ny asa fitoriana nataony. Izy io dia manana dikany manokana amin'ny fomban-drazana kristiana amin'ny maha-taonan'ireo apostolin'i Jesosy mivantana. Loharanom-baovao voalohany ho an'ny vanim-potoanan'ny Apôstôly ny Asan'ny Apostoly, saingy niadian-kevitra ny fahamarinany ara-tantara ary ny fandrakofana azy dia ampahany, izay mifantoka indrindra amin'ny Asan'ny Apostoly 15[29] hatrany amin'ny asa fanompoan'i Paoly, ary nifarana tamin'ny 62 am.f.i. tamin'ny fitorian'i Paoly. tany Roma nigadra tao an-trano.

Ny mpanara-dia an'i Jesosy voalohany indrindra dia sekta nisy ny kristiana jiosy apokaliptika tao anatin'ny fanjakan'ny Jodaisma Tempoly Faharoa.[1][30][31][32][33] Ireo antokon’olona kristiana tany am-boalohany dia tena Jiosy, toy ny Ebionita, [30] sy ny fiangonana kristiana voalohany tany Jerosalema, izay notarihan’i Jakoba Ilay Marina, rahalahin’i Jesosy.[34] Araka ny Asan’ny Apostoly 9, [35] dia nilaza ny tenany ho “mpianatr’i Jehovah” sy [mpanara-dia] “ny Lalana” izy ireo, ary araka ny Asan’ny Apostoly 11, [36] dia nisy vondron’ny mpianatra nanorim-ponenana tany Antiokia no nantsoina voalohany. “Kristianina”. Ny sasany tamin'ireo vondrom-piarahamonina kristiana voalohany dia nahasarika olona natahotra an'Andriamanitra, izany hoe ireo Grika-Romanina izay niray fo tamin'ny Jodaisma nefa tsy nety niova fo ka nitazona ny sata Jentilisa (tsy Jiosy), izay efa nitsidika synagoga jiosy.[37][38] Niteraka olana ny fampidirana ny Jentilisa, satria tsy afaka nandinika tsara ny Halakha izy ireo. I Saoly avy any Tarsosy, izay fantatra amin’ny anarana hoe Paoly Apôstôly, dia nanenjika ny Kristianina jiosy tany am-boalohany, dia niova fo ary nanomboka ny asa nanirahana azy tany amin’ny Jentilisa[37]. Ny tena zava-dehibe amin’ireo taratasin’i Paoly dia ny fampidirana ny Jentilisa ao amin’ny Fanekem-pihavanana Vaovaon’Andriamanitra, izay mandefa hafatra fa ny finoana an’i Kristy dia ampy ho amin’ny famonjena[37][39][40]. Noho io fampidirana ny Jentilisa io, dia niova ny toetrany ny Kristianisma voalohany ary nitombo tsikelikely tamin'ny Jodaisma nandritra ireo taonjato roa voalohany tamin'ny vanim-potoana Kristiana.[37] Nitanisa lovantsofina i Eusèbe sy Epifanio avy any Salamisy razamben’ny fiangonana tamin’ny taonjato fahefatra fa talohan’ny nandravana an’i Jerosalema tamin’ny taona 70 am.

Ny Filazantsara sy ny epistily ao amin'ny Testamenta Vaovao dia mirakitra ireo fanekem-pinoana sy fihirana tany am-boalohany, ary koa ny fitantarana momba ny fijaliana, ny fasana foana ary ny fitsanganan'ny maty[43]. Ny Kristianisma tany am-boalohany dia niely hatrany am-paosin'ny mpino teo amin'ireo vahoaka miteny aramianina teny amoron'ny morontsirak'i Mediterane ary koa tany amin'ny faritra afovoan'ny Fanjakana Romanina sy tany amin'ny faritra hafa, tany amin'ny Fanjakana Partiana sy ny Empira Sasanianina tatỳ aoriana, anisan'izany i Mezopotamia, izay nanjaka tamin'ny vanim-potoana samy hafa. miovaova amin'ireo fanjakana ireo.[44]

=== Vanim-potoana ante-nikeana ===
Ny vanim-potoana talohan'ny Nicée (izay midika ara-bakiteny hoe &quot;talohan'i Nicée&quot;) dia vanim-potoana taorian'ny vanim-potoana apostolika ka hatramin'ny Konsily Voalohany tao Nicée tamin'ny taona 325. Tamin'ny fiandohan'ny vanim-potoanan'i Nicée dia niely nanerana an'i Eoropa Andrefana sy ny Basin Mediterane ny finoana Kristiana. , ary any Afrika Avaratra sy Atsinanana. Nisy firafitry ny Fiangonana ara-dalàna kokoa nipoitra avy tamin’ireo vondrom-piarahamonina tany am-boalohany, ary nivelatra ny foto-pampianarana Kristiana samihafa. Nihataka tamin’ny Jodaisma ny Kristianisma, ka namorona ny maha-izy azy manokana tamin’ny alalan’ny fandavana mafy ny Jodaisma sy ny fanao jiosy.

==== Fampandrosoana ny rafi-piangonana ====
Nitombo teo amin'ny 40% teo ho eo isan-taona ny isan'ny Kristianina nandritra ny taonjato voalohany sy faharoa.[45] Tao amin'ny fiangonana taorian'ny Apostoly dia nisy ambaratongam-pitondram-pivavahana nipoitra tsikelikely satria ny mpiandraikitra ny mponina kristiana an-tanàn-dehibe dia naka endrika episkopoi (mpiandraikitra, niandohan'ny teny hoe eveka sy episkopaly) sy presbytera (loholona; niandohan'ny teny hoe pretra) ary avy eo. diakona (mpanompo). Saingy nipoitra tsikelikely izany ary tamin'ny fotoana samihafa tany amin'ny toerana samihafa. Clement, evekan’i Roma tamin’ny taonjato voalohany, dia nanondro ireo mpitarika ny fiangonana Korintiana tao amin’ny epistiliny ho an’ny Korintiana ho eveka sy presbytera mifandimby. Ireo mpanoratra ao amin'ny Testamenta Vaovao koa dia mampiasa ny teny hoe mpiandraikitra sy loholona amin'ny fifandimbiasana sy amin'ny teny mitovy hevitra.[46]

==== Kristianisma isan-karazany ====
Ny vanim-potoan'ny ante-nikeana dia nahita ny firongatry ny sekta sy fivavahana ary fihetsiketsehana kristiana marobe izay nanana toetra mampiray matanjaka izay tsy ampy tamin'ny vanim-potoanan'ny apostoly. Samy nanana ny fandikana ny Baiboly izy ireo, indrindra fa ny momba ny foto-pampianarana teolojika toy ny maha-Andriamanitra an’i Jesosy sy ny toetran’ny Trinite. Maro amin'ireo fiovaovana nisy nandritra izany fotoana izany no manohitra ny fanasokajiana tsara, satria ny endrika samihafa amin'ny Kristianisma dia nifanerasera tamin'ny fomba sarotra mba hamoronana ny toetran'ny Kristianisma mavitrika izay nisy nandritra izany vanim-potoana izany. Ny vanim-potoana taorian'ny apôstôlika dia samy hafa na teo amin'ny finoana sy ny fanao. Ho fanampin'ny sampana midadasika amin'ny sampana Kristianisma, dia nisy fiovana tsy tapaka sy fahasamihafàna izay niteraka fifandirana teo amin'ny samy ao anatiny sy ny fananganana syncretic.[47][48][49][50]

==== Fampandrosoana ny kanônan' ny Baiboly ====
Ny epistily Paoly dia nivezivezy tamin'ny endrika voaangona tamin'ny faran'ny taonjato voalohany.[51] Tany am-piandohan'ny taonjato faha-3 dia nisy andiana asa soratra kristiana mitovy amin'ny Testamenta Vaovao ankehitriny, na dia mbola nisy aza ny fifandirana momba ny maha-kanônika ny Hebreo, Jakoba, I Petera, I sy II Jaona ary ny Apokalypsy.[52][53] Tamin'ny taonjato faha-4, dia nisy firaisankina teo amin'ny Tandrefana momba ny kanônan'ny Testamenta Vaovao, [54] ary tamin'ny taonjato faha-5 dia nanaiky ny Bokin'ny Apokalypsy ny Atsinanana, miaraka amin'ny maningana vitsivitsy, ka dia nifanaraka tamin'io raharaha io. ny kanôna.[55]

==== Asa soratra prôtô-ôrtôdôksa ====
Rehefa niely nanerana ny faritanin’ny Fanjakana Romanina sy tany ivelan’ny sisin-taniny ny Kristianisma, dia nahazo mpikambana sasany avy amin’ny saranga ara-tsosialy ambony sy faribolana nahita fianarana tsara teo amin’ny tontolo grika izy; lasa eveka izy ireo indraindray. Namokatra karazana asa roa izy ireo, dia ny teolojia sy ny fialan-tsiny, ary ireto farany dia ireo asa natao hiarovana ny finoana kristiana amin’ny fampiasana ny saina sy ny filozofia ary ny soratra masina mba hanamafisana ny hevitra manohitra ny fahamarinan’ny Kristianisma. Ireo mpanoratra ireo dia fantatra amin'ny anarana hoe Rain'ny Fiangonana, ary ny fandalinana ny fiainany sy ny asa sorany dia antsoina hoe &quot;patistics&quot;. Anisan'ireo Rain'ny Fiangonana voalohany malaza i Ignace avy any Antiokia, Polycarpe, Justin Martyr, Irénée, Clément avy any Aleksandria, Tertullien, ary Origène.

==== Zavakanton' ny Kristiana voalohany ====
Ny zavakanto sy ny maritrano kristiana tany am-boalohany dia nipoitra somary tara ary ny sary kristiana voalohany fantatra dia nipoitra tamin'ny taona 200 tany ho any, [56] na dia misy porofo ara-literatiora aza fa nampiasaina teo aloha ny sary kely an-trano. catacombs, nisy tamin'ny 200 teo ho eo, ary ny sary sokitra kristiana tranainy indrindra dia avy amin'ny sarcophagy, nanomboka tamin'ny fiandohan'ny taonjato faha-3.[57] Ny fandavana ny sary tany am-boalohany, sy ny tsy maintsy hanafenana ny fanao kristiana amin'ny fanenjehana, dia namela firaketana an-tsoratra vitsivitsy momba ny Kristianisma voalohany sy ny fivoarany.[57]

==== Fanenjehana sy fanaovana ho ara-dalàna ====
Tsy nisy fanenjehana nanerana ny empira ny Kristianina hatramin'ny nanjakan'i Decius tamin'ny taonjato faha-3.[58] Ny fanenjehana farany sy mafy indrindra nokarakarain'ny manampahefana romana dia ny Fanenjehana Diocletianika, 303–311.[59]

Ny Didin'i Serdica dia navoaka tamin'ny 311 avy amin'ny Emperora Romana Galerius, izay namarana tamin'ny fomba ofisialy ny fanenjehana ny Kristianina tany Atsinanana. Tamin’ny famoahana ny Didin’i Milan (313), izay nametrahan’ny Emperora Romana Constantin Lehibe sy i Licinius ho ara-dalàna ny fivavahana kristiana, dia nitsahatra ny fanenjehana ny Kristianina nataon’ny fanjakana Romana[60].

Ny Fanjakan'i Armenia no firenena voalohany teto amin'izao tontolo izao nametraka ny Kristianisma ho fivavahan'ny fanjakana, rehefa, tamin'ny hetsika fanao mahazatra tamin'ny taona 301, i Gregory ilay Mpanazava dia nandresy lahatra an'i Tiridates III, Mpanjakan'i Armenia, hiova ho Kristianina.

== Ampahany farany amin' ny Andro Taloha (325–476) ==

=== Ny fitaoman’ i Constantin ===
Sarotra ny hamantarana hoe hatraiza ny Kristianisma noraisin’ny Emperora Romana Constantin tamin’io fotoana io,[61] fa ny nidirany dia kihon-dalana ho an’ny Fiangonana Kristiana. Nanohana ara-bola ny Eglizy izy, nanorina basilika isan-karazany, nanome tombontsoa (ohatra: fanafahana amin’ny hetra sasany) ho an’ny klerjy, nampisondrotra ny Kristiana ho amin’ny toerana ambony sasany, ary namerina ny fananana nogiazana [62] . Nandray anjara mavitrika tamin’ny fitarihana ny Fiangonana i Constantin. Tamin'ny taona 316, dia nitsara tamin'ny ady tany Afrika Avaratra momba ny adihevitra momba ny Donatista izy. Ny zava-dehibe kokoa, tamin'ny 325 dia nampiantso ny Konsilin'i Nicée izy, ny konsily ekiomenika voalohany. Noho izany dia nametraka ohatra ho an’ny emperora izy ho tompon’andraikitra eo anatrehan’Andriamanitra amin’ny fahasalamana ara-panahin’ireo olom-peheziny, ary noho izany dia manana adidy hihazona ny ortodoksa. Izy dia tokony hampihatra ny foto-pampianarana, hamongotra ny fivavahan-diso, ary hanohana ny firaisan-kina ara-pivavahana[63].

Ilay mpandimby ny zanak'i Constantin, Julian, zana-drahalahiny, teo ambany fitarihan'i Mardonius mpanolo-tsaina azy, dia nandao ny Kristianisma ary nandray ny endriky ny fanompoan-tsampy grika-Romana neoplatonika sy mistika, izay nanafintohina ny fiorenan'ny Kristiana[64]. Niezaka namelona indray ny fanompoan-tsampy grika-romanina tao amin’ny empira romana izy ary nanomboka tamin’ny fanokafana indray ny tempolin’ny mpanompo sampy, ka nanova azy ireo hitovy amin’ny fomban-drazana kristiana, toy ny rafitry ny episkopaly sy ny fiantrana ampahibemaso (tsy fantatra teo amin’ny fivavahana grika-romanina). Nifarana ny fotoana fohy nanjakan’i Julian rehefa maty tamin’ny ady tamin’ny Persianina izy (363).

=== Arianisma sy ny kônsily ekiomenika voalohany ===
Ny fotopampianaran'ny Kristôlôjia Nontrinitarian malaza izay niely nanerana ny Fanjakana Romanina nanomboka tamin'ny taonjato faha-4 dia ny Arianisma, [65] [66] naorin'ny presbytera Kristiana Arius avy any Aleksandria, Egypta, izay nampianatra fa i Jesoa Kristy dia zavaboary miavaka sy ambany. Andriamanitra Ray.[65][66]

Na dia nohelohina ho fivavahan-diso aza ny fampianaran’i Arian ary nesorin’ny Eglizy Fanjakana tao amin’ny Empira Romana tamin’ny farany, dia nalaza hatrany ambanin’ny tany izy io nandritra ny fotoana elaela. Tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-4, Ulfilas, eveka romanina Ariana, no voatendry ho misionera kristiana voalohany tany amin'ny Goths, ireo vahoaka alemà tany amin'ny ankamaroan'i Eoropa teo amin'ny sisin-tany sy tao anatin'ny Fanjakana Romanina.[65][66] Ulfilas dia nampiely ny Kristianisma Ariana teo amin'ny Goths, nampiorina mafy ny finoana teo amin'ny foko alemà maro, ka nanampy azy ireo hitazona azy ireo tsy hitovy amin'ny kolontsaina sy ara-pivavahana amin'ny Kristiana Kalsedoniana.[65][66][67]

Nandritra io vanim-potoana io, dia natao ny konsily ekiomenika voalohany. Niady hevitra momba ny fifandirana ara-pinoana sy ara-pinoana izy ireo. Ny Konsily Voalohany tao Nicée (325) sy ny Konsily Voalohany tao Constantinople (381) dia niafara tamin’ny fanamelohana ny fampianaran’i Ariana ho fivavahan-diso ary namoaka ny Fanekem-pinoana Nicée.

=== Ny Kristianisma ho fivavahan'ny fanjakana romana ===
Tamin'ny 27 Febroary 380, tamin'ny alàlan'ny Didin'i Tesalonika navoaka teo ambanin'ny Theodosius I, Gratian ary Valentinian II, ny Fanjakana Romanina dia nandray tamin'ny fomba ofisialy ny Kristianisma Trinite ho fivavahan'ny fanjakana. Talohan’io daty io, i Constantius II sy i Valens dia nankasitraka manokana ny endrika Kristianisma Ariana na Semi-Arian, saingy i Theodosius I, mpandimby an’i Valens, dia nanohana ny fampianarana momba ny Trinite, araka ny nohazavaina tao amin’ny Fanekem-pinoana Nicée.

Taorian'ny niorenany, ny Fiangonana dia nandray ny sisin-tanin'ny fandaminana mitovy amin'ny Fanjakana: faritany ara-jeografika, antsoina hoe diosezy, mifanitsy amin'ny fizarazaran'ny governemanta imperial. Ireo Eveka, izay nipetraka tao amin'ny tanàn-dehibe lehibe toy ny tamin'ny fomban-drazana talohan'ny lalàna, dia nanara-maso ny diosezy tsirairay. Ny toerana nisy ny eveka dia ny &quot;sezany&quot;, na &quot;jereo&quot;. Tamin’ireo ota, dia nisy dimy tonga nitana toerana ambony: Roma, Constantinople, Jerosalema, Antiokia, ary Aleksandria. Niankina tamin’ny mpanorina ny apôstôlika azy ireo ny lazan’ny ankamaroan’ireo tarehin-javatra ireo, ka ny eveka no mpandimby ara-panahy. Na dia mbola noheverina ho voalohany teo amin’ireo mitovy aminy aza ny evekan’i Roma, dia i Constantinople no laharana faharoa tamin’ny naha-renivohitra vaovaon’ny empira azy.

Namoaka didy i Theodosius I fa ny hafa tsy mino ny &quot;lovantsofina mahatoky&quot;, toy ny Trinite, dia tokony hoheverina ho mpanao fivavahan-diso tsy ara-dalàna, [68] ary tamin'ny 385, izany no nahatonga ny fanjakana voalohany, fa tsy ny Fiangonana. , fanasaziana ho faty amin'ny mpivadi-pinoana, dia i Priscillian.[69][70]

=== Fiangonan'ny Atsinanana sy ny Fanjakana Sasaniana ===
Nandritra ny fiandohan'ny taonjato faha-5, ny Sekolin'i Edessa dia nampianatra fomba fijery krisolojika izay milaza fa ny maha-Andriamanitra sy ny maha-olombelona an'i Kristy dia olona miavaka. Ny vokany manokana amin’io fomba fijery io dia ny hoe tsy azo antsoina araka ny tokony ho izy ny renin’Andriamanitra i Maria fa azo raisina ho renin’i Kristy ihany. Ny mpomba an'io fomba fijery io no malaza indrindra dia ny Patriarkan'i Constantinople Nestorius. Hatramin'ny niantsoana an'i Maria ho renin'Andriamanitra dia nanjary nalaza tany amin'ny faritra maro tao amin'ny Fiangonana dia nanjary olana mampisara-bazana izany.

Nangataka ny hanaovana ny Konsilin’i Efesosy (431) i Theodosius II, mpanjaka romanina, mba handaminana ilay raharaha. Nolavin'ny filan-kevitra tamin'ny farany ny hevitr'i Nestorius. Nisaraka tamin’ny Eglizy Romana ny fiangonana maro nanaraka ny fomba fijerin’ny Nestorianina, ka niteraka fisarahana lehibe. Nesorina ny fiangonana Nestorian, ary maro ny mpanara-dia nandositra nankany amin’ny Empira Sasanianina izay nekena. Ny Empira Sasanianina (Persianina) dia nanana Kristianina niova fo maro tany am-piandohan'ny tantarany, nifamatotra akaiky tamin'ny sampana Syriac amin'ny Kristianisma. Zoroastrian tamin'ny fomba ofisialy ny Empira Sasanianina ary nifikitra mafy tamin'io finoana io, amin'ny ampahany mba hanavahana ny tenany amin'ny fivavahan'ny Empira Romana (ny Paganisma Grika-Romana tany am-boalohany ary avy eo ny Kristianisma). Nanjary leferina ny Kristianisma tao amin'ny Fanjakana Sasanianina, ary rehefa nihamaro ny mpivadi-pinoana nataon'ny Fanjakana Romanina nandritra ny taonjato faha-4 sy faha-6, dia nitombo haingana ny vondrom-piarahamonina Kristiana Sasanianina.[71] Tamin'ny faran'ny taonjato faha-5 dia niorina mafy ny Eglizy Persiana ary nanjary nahaleo tena tamin'ny Eglizy Romana. Io fiangonana io dia nivoatra ka lasa izay antsoina ankehitriny hoe Fiangonan'ny Atsinanana.

Tamin'ny 451, ny Konsilin'i Chalcedon dia natao mba hanazavana bebe kokoa ny olana ara-kristolojika manodidina ny Nestorianisma. Ny konsily tamin'ny farany dia nanambara fa ny maha-Andriamanitra sy ny maha-olombelona an'i Kristy dia misaraka fa samy ao anatin'ny singa iray, fomba fijery nolavin'ny fiangonana maro izay niantso ny tenany ho miaphysites. Niteraka fiombonan'ny fiangonana izany fisarahana izany, anisan'izany ny fiangonana Armeniana, Syriana ary Ejipsianina[72] Na dia nisy ezaka natao tamin’ny fampihavanana aza nandritra ireo taonjato vitsivitsy nanaraka, dia nitohy hatrany ny fisarahana, ka niteraka ilay antsoina ankehitriny hoe Ortodoksa Tatsinanana.

=== Mônastisisma ===
Ny mônastisisma dia endrika fanaon'ny olona iray izay miala amin'ny fikatsahana izao tontolo izao ary mandeha irery toy ny hermit na miditra amin'ny vondrom-piarahamonina voalamina tsara. Nanomboka tany am-boalohany tao amin’ny Eglizy Kristiana izy io tamin’ny naha-fianakaviana nanana fomban-drazana mitovy amin’izany, nalaina tamin’ny ohatra sy foto-kevitra araka ny Soratra Masina, ary avy amin’ny fakan’ny sasany amin’ny Jodaisma. I Jaona Mpanao Batisa dia hita ho moanina archetypical, ary ny mônastisisma dia nentanin'ny fandaminan'ny vondrom-piarahamonina Apostolika araka ny voarakitra ao amin'ny Asan'ny Apostoly 2:42–47.[73]

Mpanoratra Kristiana malaza tamin'ny Late Antiquity toa an'i Origène, Md Jérôme, John Chrysostom, ary Augustin of Hippo, no nandika ny dikan'ireo lahatsoratra ao amin'ny Baiboly tao anatin'ny tontolom-pivavahana feno fanavakavahana.[74] Ny ohatra ara-baiboly momba ny asceticism dia hita teo amin'ny fiainan'i Jaona Mpanao Batisa, Jesoa Kristy, ny apostoly roa ambin'ny folo ary Paoly Apostoly.[74] Nahariharin’ny Horonam-bokin’ny Ranomasina Maty ny fanaon’ny sekta jiosy fahiny an’ny Eseniana, izay nivoady fa hifady hanomana ady masina. Ny fanantitranterana ny fiainana ara-pivavahana ascetic dia hita tao amin'ny asa soratra kristiana voalohany (jereo: Philokalia) sy ny fanao (jereo: Hesychasm). Anisan'ireo mpivavaka kristianina hafa amin'ny asceticism ny olo-masina toa an'i Paul the Hermit, Simeon Stylites, David of Wales, John of Damascus, ary Francis of Assise.[74]

Ny efitr'i Afovoany Atsinanana dia nisy fotoana nipetrahan'ny lehilahy sy vehivavy kristiana ascetics, hermits ary anchorite an'arivony, [75] anisan'izany i Md Antony Lehibe (fantatra amin'ny anarana hoe Md Antony avy any an'efitra), Md Maria any Ejipta. , ary St. Simeon Stylites, fantatra amin'ny anarana hoe Rain'ny Desert sy Reny Desert. Tamin'ny 963 dia niforona ny fikambanan'ny monasitera antsoina hoe Lavra teo amin'ny Tendrombohitra Athos, araka ny fomban-drazana ortodoksa tatsinanana.[76] Io no ivon-toerana manan-danja indrindra amin'ireo antokon'olona ascetic kristiana ortodoksa nandritra ireo taonjato nanaraka.[76] Amin'izao vanim-potoana maoderina izao, ny Tendrombohitra Athos sy Meteora dia nijanona ho foibe lehibe.[77]

Miaina irery ny moanina eremita, na ny hermits, fa ny cenobitics kosa dia miaina ao amin'ny vondrom-piarahamonina, amin'ny ankapobeny ao amin'ny monasitera, eo ambanin'ny fitsipika (na fitsipika fanao) ary fehezin'ny abbot. Tany am-boalohany, ny moanina kristiana rehetra dia mpitolona, ​​nanaraka ny ohatr’i Antony Lehibe. Na izany aza, ny filana endrika fitarihana ara-panahy voalamina dia nitarika an'i Pachomius tamin'ny taona 318 mba handamina ny mpanara-dia azy maro ho lasa monasitera voalohany. Tsy ela dia nisy andrim-panjakana toy izany naorina nanerana ny tany efitr’i Ejipta sy ny sisa tamin’ny tapany atsinanan’ny Fanjakana Romanina. Tena nahasarika ny vehivavy ny hetsika.[78] Isan'ny ivon'ny fampandrosoana ny monasticism dia i Basil the Great any Atsinanana ary, any Andrefana, Benedict, izay namorona ny Rule of Saint Benedict, izay ho lasa fitsipika mahazatra indrindra mandritra ny Moyen Âge sy ny fiandohan'ny fitsipika monastika hafa. [79]

== Tapany voalohany amin' ny Andro Antenatenany (476–842) ==
Ny tetezamita ho any amin'ny fiandohan'ny Andro Antenatenany dia dingana tsikelikely sy eo an-toerana. Nitombo ny faritra ambanivohitra noho ny tobim-pamokarana herinaratra raha nihena ny tanàna. Na dia betsaka kokoa aza ny Kristianina nijanona tany Atsinanana (faritra grika), dia nisy fivoarana lehibe teo amin’ny tandrefana (faritra latinina), ary samy nanana endrika miavaka. Ireo evekan’i Roma, ireo papa, dia voatery nampifanaraka tamin’ny toe-javatra niova be. Tsy nifikitra afa-tsy tamin’ny emperora izy ireo, ka voatery nifampiraharaha tamin’ireo “mpanapaka barbarianina” tany amin’ireo faritany romanina taloha. Tany Atsinanana, ny Fiangonana dia nitazona ny rafitra sy ny toetrany ary nivoatra tsikelikely.

=== Fanitarana misiônera tandrefana ===
Nifanindry tamin'ny ezaka misionera tany am-boalohany tany amin'ny faritra tsy voafehin'ny fanjakana nirodana ny famoizana tsikelikely ny fanjakan'ny Empira Romana Tandrefana, nosoloina ny fanjakana foederati sy alemà.[80] Tany am-piandohan'ny taonjato faha-5, ny asa misionera avy any Grande-Bretagne Romana ho any amin'ny faritra Celtic (Scotland, Irlandy, ary Pays de Galles) dia namokatra fomban-drazana nifaninana tamin'ny Kristianisma Celtic, izay naverina naverina teo ambanin'ny Fiangonana tany Roma tatỳ aoriana. Ireo misionera nalaza tany Eoropa Avaratra Andrefana tamin’izany fotoana izany dia ireo olo-masina kristiana Patrick sy Columba ary Columbanus. Ny foko Anglo-Saxon izay nanafika an'i Grande-Bretagne atsimo, fotoana fohy taorian'ny nandaozan'ny Romanina dia mpanompo sampy tamin'ny voalohany, saingy niova fo ho Kristianisma tamin'ny alalan'i Augustin avy any Canterbéry i Augustin avy any Canterbury noho ny asa nanirahana ny Papa Gregory Lehibe. Tsy ela dia lasa foiben'ny misiônera, ireo misiônera toa an'i Wilfrid, Willibrord, Lullus, ary Boniface dia niova fo ny havany Saxon tany Germania.

Ny ankamaroan'ny Kristianina Gallo-Romanina monina any Gaul (Frantsa sy Belzika ankehitriny) dia resin'ny Franks tamin'ny fiandohan'ny taonjato faha-5. Nenjehina ny tompon-tany mandra-piovan’ny Mpanjaka Francis Clovis I avy amin’ny fanompoan-tsampy ho amin’ny Fivavahana Katolika Romana, tamin’ny 496. Nanizingizina i Clovis fa hanaraka an’izany ireo andriana namany, ka nanamafy ny fanjakany vao niorina tamin’ny fampiraisana ny finoan’ny mpitondra sy ny an’ny mpitondra [81]. Taorian’ny nipoiran’ny Fanjakana Frankish sy ny toe-draharaha ara-politika nilamina, dia nampitombo ny asan’ny misionera ny tapany tandrefana tamin’ny Fiangonana, izay notohanan’ny tarana-mpanjaka Merovingiana ho fitaovana hampitoniana ny mponina manodidina sahirana. Taorian'ny nanorenan'ny fiangonana iray tao Utrecht nataon'i Willibrord, dia nitranga ny fihenjanana rehefa nandrava foibe kristiana maro ny Mpanjaka Frisian Radbod teo anelanelan'ny taona 716 sy 719. Tamin'ny taona 717, i Boniface, misionera anglisy, dia nalefa hanampy an'i Willibrord, nanangana indray ireo fiangonana tany Frisia ary nanohy ny asa fitoriana. any Alemaina.[81] Nandritra ny faramparan'ny taonjato faha-8, dia nampiasa famonoana faobe i Charlemagne mba handresena ny Saxon mpanompo sampy sy hanerena azy ireo hanaiky ny Kristianisma [82].

=== Kalifata Rashidun ===
Koa satria izy ireo dia heverina ho &quot;Olon'ny Boky&quot; ao amin'ny fivavahana silamo, ny Kristianina teo ambany fitondran'ny silamo dia niharan'ny satan'ny dhimmi (miaraka amin'ny Jiosy, Samaritana, Gnostika, Mandeans, ary Zoroastriana), izay ambany noho ny satan'ny silamo. [83][84][85] Niatrika fanavakavahana ara-pivavahana sy fanenjehana araka izany ny Kristianina sy ny antokom-pivavahana vitsy an’isa noho ny fandrarana azy ireo tsy hiova finoana (ho an’ny Kristianina dia voarara ny mitory ny filazantsara na manaparitaka ny Kristianisma) tany amin’ireo tany notafihin’ny silamo arabo noho ny fanaintainan’ny fahafatesana, voarara tsy hitondra fitaovam-piadiana izy ireo. , nanao asa sasany, ary voatery nitafy hafa mba hampiavaka ny tenany amin'ny Arabo[84] . Teo ambanin'ny lalàna silamo (sharīʿa), ny tsy silamo dia voatery nandoa ny hetra jizya sy kharaj, [83][84][85] miaraka amin'ny vidim-panavotana mavesatra ara-potoana nalain'ny mpitondra silamo ny vondrom-piarahamonina Kristiana mba hamatsiana ny fampielezan-kevitra ara-miaramila. tamin'izany dia nitondra ampahany betsaka amin'ny fidiram-bola ho an'ny fanjakana silamo ary nampihena ny Kristiana maro ho amin'ny fahantrana, ary ireo fahasahiranana ara-bola sy ara-tsosialy ireo dia nanery ny kristiana maro hivadika ho silamo.[84] Ireo Kristiana tsy afaka nandoa ireo hetra ireo dia voatery nanolotra ny zanany ho an'ireo mpitondra silamo ho karama izay hivarotra azy ireo ho andevo ho an'ny tokantrano silamo izay voatery hivadika ho silamo.[84]

Araka ny fomban'ny Eglizy Ortodoksa Syriac, ny fandresen'ny Silamo ny Levant dia fanamaivanana ho an'ireo Kristiana ampahorian'ny Fanjakana Romanina Tandrefana[85]. Mikaela Syriana, patriarika tany Antiokia, dia nanoratra tatỳ aoriana fa Andriamanitra Kristiana dia “nanandratra ny zanak’i Ismaela avy tany atsimo mba hanafaka antsika amin’ny tanan’ny Romana”[85]. Ny vondrom-piarahamonina Kristiana isan-karazany any amin'ny faritr'i Palestina, Syria, Libanona ary Armenia dia nankahala ny fitondran'ny Fanjakana Romanina Tandrefana na ny an'ny Fanjakana Byzantine, ka noho izany dia naleony niaina tao anatin'ny toe-karena ara-toekarena sy ara-politika tsara kokoa noho ny dhimmi teo ambany fitondran'ny Silamo. .[85] Na izany aza, ny mpahay tantara maoderina dia manaiky ihany koa fa ny mponina Kristiana monina any amin'ireo tany notafihin'ny tafika Arabo silamo teo anelanelan'ny taonjato faha-7 sy faha-10 am.f.i. dia niharan'ny fanenjehana ara-pivavahana, herisetra ara-pivavahana ary maritiora imbetsaka teo am-pelatanan'ireo manampahefana sy mpanapaka Miozolomana Arabo [85]. ][86][87][88] maro no novonoina teo ambanin'ny fanamelohana ho faty Islamika noho ny fiarovana ny finoany Kristiana tamin'ny alalan'ny hetsika fanoherana mahery vaika toy ny fandavana ny hiova finoana silamo, ny fandavana ny fivavahana silamo ary ny fiverenana amin'ny Kristianisma avy eo, ary ny fitenenan-dratsy an'Andriamanitra. finoana silamo.[86][87][88]

=== Kalifata Umayyad ===
Araka ny Sekoly Ḥanafī momba ny lalàna silamo (sharīʿa), ny fijoroana vavolombelona ataon'ny tsy silamo (toy ny kristiana na jiosy) dia tsy noheverina ho manan-kery manoloana ny fijoroana vavolombelona ataon'ny silamo amin'ny raharaha ara-dalàna na sivily. Ara-tantara, ao amin'ny kolontsaina silamo sy ny lalàna silamo nentim-paharazana dia voarara ny vehivavy silamo tsy hanambady lehilahy kristiana na jiosy, fa ny lehilahy silamo kosa dia navela hanambady vehivavy kristiana na jiosy[89][90] (jereo ny: fanambadiana iraisam-pinoana ao amin'ny finoana silamo). Ny Kristiana teo ambany fitondran'ny Silamo dia nanana zo hivadika ho silamo na fivavahana hafa, raha mifanohitra amin'izany kosa ny murtad, na mpivadi-pinoana amin'ny finoana silamo, dia niatrika sazy henjana na hadd mihitsy aza, izay mety ahitana ny fanamelohana ho faty Islamika.[86][87][88] ]

Amin'ny ankapobeny, ny Kristiana teo ambanin'ny fitondrana Islamika dia navela hampihatra ny fivavahany miaraka amin'ny fetra miavaka sasany avy amin'ny Pact apokrifa an'i Umar. Io fifanarahana io, izay heverina fa natao tamin’ny taona 717 am.f.i., dia nandrara ny kristiana tsy hampiseho ampahibemaso ny hazo fijaliana teo amin’ny trano fiangonana, tsy hiantso ny mpiangona hivavaka amin’ny lakolosy, tsy hanorina indray na hanamboatra fiangonana sy monasitera taorian’ny fandravana na simba, ary nametraka fameperana hafa. mifandraika amin'ny asa, fitafiana ary fiadiana[91] Nanenjika Kristiana Berbera maro ny Kalifa Umayyad tamin'ny taonjato faha-7 sy faha-8 am.f.i., izay niova tsikelikely ho amin'ny finoana silamo.[92]

Tany Umayyad al-Andalus (amin'ny Saikinosin'i Iberiana), ny sekolin'ny lalàna Islamika Malikī no tena nanjaka.[87] Ny fahafatesan'ny maritiora kristiana valo amby efapolo izay nitranga tao amin'ny Emirat of Córdoba teo anelanelan'ny taona 850 sy 859 AD[93] dia voarakitra ao amin'ny trakta hagiographique nosoratan'i Eulogius of Córdoba, Kristiana Iberiana sy Latinista manam-pahaizana.[86][87][88]. ] Novonoina teo ambany fitondran'i Abd al-Rahman II sy Muhammad I ireo maritiora tao Córdoba, ary ny hagiographie an'i Eulogius dia mamaritra amin'ny antsipiriany ny famonoana ireo maritiora noho ny fanitsakitsahana ny lalàna Islamika, anisan'izany ny fivadiham-pinoana sy ny fitenenan-dratsy.[86][87][86] 88]

=== Kalifata Abbasid ===
Mpahay siansa Kristiana tatsinanana sy manam-pahaizana momba ny tontolo Islamika tamin'ny Andro Antenatenany (indrindra fa ny Kristiana Jacobita sy Nestorian) dia nandray anjara tamin'ny sivilizasiona Islamika Arabo nandritra ny fitondran'ny Omayyad sy ny Abbasid, tamin'ny fandikana ny sangan'asan'ny filozofa grika ho amin'ny teny Syriac ary taorian'izay, tamin'ny teny Arabo.[94] [95][96] Nahay filozofia, siansa, teolojia ary fitsaboana koa izy ireo.[97][98][99] Ary ny mpitsabo manokana an'ny Kalifa Abbasid dia matetika Kristiana Asyriana toy ny tarana-mpanjaka Bukhtishu naharitra ela.

Ny Kalifa Abbasid dia tsy nandefitra loatra tamin'ny Kristianisma raha oharina tamin'ireo kalifa Omayyad[85]. Na izany aza, dia nanohy niasa tao amin'ny governemanta ny manam-pahefana kristianina, ary matetika ny Kristianina ao amin'ny Fiangonan'ny Tatsinanana no nandika ny filozofia grika fahiny sy ny matematika grika.[85] Ny asa soratr'i al-Jahiz dia nanafika ny Kristiana noho ny fanambinana loatra, ary milaza fa afaka tsy miraharaha na dia ireo fameperana napetraky ny fanjakana aza [85]. Tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-9, ny patriarkan'i Jerosalema, Theodosius, dia nanoratra tamin'ny mpiara-miasa taminy, ilay patriarkan'i Constantinople Ignatios, fa &quot;marina izy ireo ary tsy manisy ratsy antsika na mampiseho herisetra amintsika&quot;.[85]

Elias avy any Heliopolisy, rehefa nifindra tany Damaskosy avy any Heliopolisy (Ba'albek), dia voampanga ho nivadi-pinoana tamin'ny Kristianisma rehefa avy nanatrika fety nokarakarain'ny Arabo silamo iray, ary voatery nandositra an'i Damaskosy ho any amin'ny tanàna niaviany, ary niverina valo taona taty aoriana, izay nisy azy. ekena sy nogadrain'ny &quot;eparch&quot;, angamba ilay mpahay lalàna al-Layth ibn Sa'd.[100]: 34  Rehefa avy nandà ny hivadika ho silamo teo ambany fampijaliana izy dia nentina teo anatrehan'ny emir Damascene sady havan'ny kalifa al-Mahdi ( r. 775–785), Muhammad ibn-Ibrahim, izay nampanantena ny hitondrana tsara raha hiova fo i Elia.[100]: 34  Tamin’ny fandavany imbetsaka, dia nampijalina sy notapahin-doha i Elia ary nodorana ny vatany, notapahana ary natsipy tany amin’ny renirano Chrysorrhoes. (ny Barada) tamin’ny 779 am.f.i.[100]: 34

Araka ny voalazan'ny Synaxarion of Constantinople, ny hegumenos Michael avy any Zobe sy ny moanina enina amby telopolo tao amin'ny Monasiteran'i Zobe akaikin'i Sebasteia (Sivas) dia novonoina tamin'ny fanafihana ny vondrom-piarahamonina. ny Hagarenes&quot;, &quot;Alim&quot;, angamba i Ali ibn-Sulayman, governora Abbasid izay nanafika ny faritanin'ny Romanina tamin'ny taona 785 taorian'i J.K. I Bacchus dia Palestiniana, izay ny fianakaviany, izay Kristianina, dia niova fo ho amin'ny finoana silamo ny rainy.[100]: 29–30  Bacchus anefa dia nijanona ho crypto-Kristianina ary nanao fivahiniana masina tany Jerosalema, izay natao batisa sy niditra tao amin'ny monasitera. an'i Mar Saba.[100]: 29–30  Ny fihaonany sy ny fianakaviany dia nahatonga azy ireo hiverina ho Kristianina indray ary ny fitsarana sy ny famonoana an'i Bacchus noho ny fivadiham-pinoana teo ambany fitondran'ny emir Harthama ibn A'yan.[100]: 29–30

Taorian'ny Sack of Amorium tamin'ny taona 838, tanàna niavian'ny emperora Theophilos (r. 829–842) sy ny tarana-mpanjaka Amoriana, ny kalifa al-Mu'tasim (r. 833–842) dia nitondra babo romana maherin'ny efapolo [100]: 41–42  Nentina tany Samarra renivohitra izy ireo, ary taorian’ny fito taona nisian’ny adihevitra ara-teôlôjia sy ny fandavana tsy hivadika ho silamo, dia novonoina ho faty izy ireo tamin’ny Martsa 845 teo ambany fitondran’ny kalifa al-Wathiq (r. 842–847).[ 100]: 41–42  Tao anatin'ny taranaka iray dia nohajaina ho maritiora 42 tao Amorium izy ireo. Araka ny filazan'i Euodius, hagiographer-n'izy ireo, izay angamba nanoratra tao anatin'ny taranaka iray nisy ny zava-nitranga, dia i Theophilos sy ny iconoclasma no nahatonga ny faharesena tao Amorium. mpanoratra fantatra amin'ny anarana hoe Michael the Synkellos, anisan'ireo roa amby efapolo i Kallistos, ilay doux an'ny thema Koloneiana, ary ilay maritiora mahery fo Theodore Karteros.[100]: 41–42

Nandritra ny adin'ny Arabo-Byzance tamin'ny taonjato faha-10, ny fandresen'ny Romanina ny Arabo dia niafara tamin'ny fanafihan'ny vahoaka ny Kristianina, izay noheverina fa niray fo tamin'ny fanjakana Romana.[85] Araka ny voalazan'i Bar Hebraeus, katolika ao amin'ny Fiangonan'ny Atsinanana, Abraham III (r. 906–937), dia nanoratra tamin'ny vizier lehibe fa &quot;isika Nestoriana dia naman'ny Arabo ary mivavaka ho an'ny fandreseny&quot;. Ny fihetsiky ny Nestorianina “izay tsy manana mpanjaka hafa afa-tsy ny Arabo”, dia nampifanohitra tamin’ny Eglizy Ortodoksa Grika, izay nolazainy fa “tsy nitsahatra niady tamin’ny Arabo ny emperorany [85] Teo anelanelan’ny taona 923 sy 924 am.f.i. rava ny fiangonana tao anatin'ny herisetran'ny vahoaka tao Ramla, Askelona, ​​Kaisaria Maritima, ary Damaskosy.[85] Isaky ny tranga, araka ny filazan'i Eutychius, mpanoratra tantara kristiana Arabo Melkite avy any Aleksandria, ny kalifa al-Muqtadir (r. 908–932) dia nandray anjara tamin'ny ady. fanorenana indray ny fananan’ny Fiangonana.[85]

=== Ikônôklasma bizantina ===
Taorian'ny andian-tafika mahery vaika nanohitra ny Miozolmana, dia nipoitra tao amin'ny faritanin'ny Fanjakana Byzantine ny Iconoclasm tamin'ny fiandohan'ny taonjato faha-8. Tamin'ny taona 720, ny Emperora Byzantine Leo III ny Isaurian dia nandrara ny fanehoana an-tsary an'i Kristy sy ny olo-masina ary ny seho ara-baiboly. Tany Latina Andrefana, ny Papa Grégoire III dia nanao synoda roa tany Roma ary nanameloka ny nataon’i Léon. Ny Filankevitry ny Iconoclast Byzance, natao tao Hieria tamin'ny taona 754 am.f.i., dia nanapa-kevitra fa ny sary masina dia mivadi-pinoana.[101] Ny hetsika iconoclastic dia nandrava ny ankamaroan'ny tantaran'ny zavakanto voalohany tao amin'ny Fiangonana Kristiana. Ny hetsika iconoclastic taty aoriana dia nofaritana ho heretika tamin'ny 787 am.f.i. teo ambanin'ny konsily faharoan'i Nicée (ny konsily ekiomenika fahafito) saingy nisy fitsanganana vetivety teo anelanelan'ny taona 815 sy 842.

== Andro Antenatenany Avo (800–1299) ==</text>
      <sha1>l9buiveax5phen14hjj0vvl35uyc2br</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>