Википедиа mnwiki https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Медиа Тусгай Хэлэлцүүлэг Хэрэглэгч Хэрэглэгчийн яриа Wikipedia Wikipedia-н хэлэлцүүлэг Файл Файлын хэлэлцүүлэг МедиаВики МедиаВикигийн хэлэлцүүлэг Загвар Загварын хэлэлцүүлэг Тусламж Тусламжийн хэлэлцүүлэг Ангилал Ангиллын хэлэлцүүлэг TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 2437 707347 706855 2022-08-05T15:55:59Z BatlaaTs 76767 /* Эшлэл */ wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон<br/>{{MongolUnicode|ᠥᠪᠥᠷ}}{{MongolUnicode|ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨ}}{{MongolUnicode|ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠨ}}{{MongolUnicode|ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ}}{{MongolUnicode|ᠣᠷᠣᠨ}} |ямар_янзын_нутаг = [[өөртөө засах орон]] |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|内蒙古自治区}} — nèi měnggǔ zìzhìqū |image_skyline = |image_caption = |image_map = Inner Mongolia in China (+all claims hatched).svg |map_caption = Хятад дахь Өвөр Монгол орон |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} ([[Хятад|БНХАУ]]) |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = '''Өвөр Монголын ӨЗО''' |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол#Засаг захиргааны хуваарь|Аймгийн дайтай 9 хот, 3 аймаг]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = Нэр бүхий 101 нутаг |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = Сум, шян |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = Нэр бүхий 1425 нутаг |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Орны төв |нутгийн_төв = [[Хөх хот]] |газар_нутаг = 1,183,000 км² |газрын_байц = |хүн_ам = |хүн_ам_өмнөх = |хүн_ам_тоол = 2010 онд 24,706,321 хүн |хүн_ам_тооц = |хүн_ам_бөөгнөрөл = |нягт_сийрэг = 20.2 хүн/км² |ард_түмэн = 79.54% - [[Хятад үндэстэн|хятад]], 17.11% - [[Монгол үндэстэн|монгол]] |цугаараа = Өвөр Монголчууд |Нэрт хүмүүс = Харчин гүн Бавуужав, Харчин гүн Хайсан гүн, Тогтох гүн, Манлайбаатар Дамдинсүрэн зэрэг |даргыг_юу_гэх = Намын НБД |даргын_нэр = Ли жи хэн |даргыг_юу_гэх1 = ӨЗО-ы дарга |даргын_нэр1 = Бу шо лин |түүхэн_он = 1947 он |түүхэн_үйл = ӨМӨЗО үүсэн байгуулагдсан |түүхэн_он1 = |түүхэн_үйл1 = |цагийн_бүс = [[НЗНЦ+8]] |utc_offset = |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.nmg.gov.cn/ nmg.gov.cn] (хятадаар) [http://mgl.nmg.gov.cn/ mgl.nmg.gov.cn] (монголоор) |тэмдэглэл = }} '''Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон''' ({{lang-zh|内蒙古自治区}} ''Nèi Měnggǔ Zìzhìqū''; [[Монгол хэл|монг.]]{{MongolUnicode|ᠥᠪᠥᠷ<br/> ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨ<br/> ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠨ<br/> ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ<br/> ᠣᠷᠣᠨ}}; [[товчлол|товч.]] '''ӨМӨЗО, Өвөр Монгол, Өвөр Монголын ӨЗО''') — [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын [[өөртөө засах орон]] (нэгдүгээр түвшний нэгж). Хойд талаараа [[Монгол Улс]], [[Оросын Холбооны Улс|ОХУ]]-тай БНХАУ-г төлөөлж хил залгадаг бол улс дотор [[Хармөрөн]], [[Гирин]], [[Ляонин]], [[Хэбэй]], [[Шаньси]], [[Шэньси]], [[Ганьсү]] гэх долоон муж, [[Ниншя - Хотонгийн ӨЗО]]-той хаяална. Нийслэл нь [[Хөх хот]], хамгийн том хот нь нь [[Бугат хот|Бугат]]. 1947 оны 5 сарын 1-нд [[Улаан хот]]од төвлөн байгуулагдсан. 1,183,000 км² (нэгдүгээр түвшинд [[БНХАУ-ын засаг захиргааны нэгжүүдийн газар нутгийн хэмжээний харьцуулалт|3-р том]]) талбайт нутагтай, 2010 оны байдлаар 24,706,321 ([[БНХАУ-ын засаг захиргааны нэгжүүдийн хүн амын харьцуулалт|23-р олон]]) хүн амтай. 2000 оны байдлаар хүн амын 79.17%-ийг улсын олонх [[Хятад үндэстэн]], 17.13%-г өөртөө засах орны өргөмжит [[Монгол үндэстэн]], 3.70%-г бусад угсаатан эзлэж байна. ӨЗО-ны дотор [[Хятад хэл]]нээс гадна [[Монгол бичиг]]т [[Монгол хэл]] албан ёсных байна. == Нэр == {{Монголнэрийнхүснэгт |хэмжээ = 22 |худам_монгол = [[Зураг:Öbür mongɣol-12.PNG]] |кирилл_буриад = үбэр-монгол |кирилл_монгол = өвөр монгол |кирилл_халимаг = өвр моңһл }} Өвөр Монгол ялгаатай утга бүхий хоёр нэрээр дэлхийд танигддаг. #[[Монгол хэлний бүлэг|Монгол хэлт]] хүн "Өвөр Монгол" гэж нэрлэдэг. Монгол хэлэнд «өвөр» гэдэг үг хоёр салаа утгатай байдгаас «ар» гэдгийн эсрэгцүүлсэнээр нэрлэгдсэн. Газар орныг заахад уулын ар, өвөр гэж түгээмэл хэрэглэгддэг. [[Говь|Говийн]] хойд талын нутгийг "[[Ар Монгол]]", өмнөд талын нутгийг "Өвөр Монгол" гэжээ гэх тайлбар байдаг. #[[Хятад хэл]]ээр "内蒙古" (''Nèi Měnggǔ'', «дотоод монгол») гэж нэрлэдэг. Хятад хэлээрх энэ нэрийг Манж хэлээрх ''dorgi'' («дотоод»), ''tulergi'' («гадаад») гэдгээс уламжласан гэх тайлбар байдаг. Хятад төвтэй энэ нэр дэлхийн хэлнүүдэд хамгийн их орчуулагддаг. Монгол хэлээр түүх бичигт [[Хятад]], [[Оросын Холбооны Улс|Орос]], [[Япон]]ы талын байр суурийг тайлбарлахын тулд "Дотоод Монгол" гэж бичих тохиолдол бий. ==Түүх== [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] нутаг анх [[Хятад]]ын харъяанд байсангүй. Заримдаа ар, өвөр, баруун, зүүн гар болон хуваарилагдагддаг байлаа. Баруун урд зүгт [[Алтай]], зүүн урд зүгт [[Говь]] нь суурьшмал Хятадаас нүүдэлч умардын үндэстнүүдийг тусгаар байлгах байгалийн саад, тотгор болдог байжээ. === Зүүн монгол === [[Зураг:Altan Khan.jpg|thumb|Алтан хан]] [[Юань улс]] (Их хааны улс) мөхсөний дараа [[Цагаан хэрэм]]ээс умард нутаг ахин Монголчуудын төв болов. Эхний зуунд үнэндээ Баруун ([[Ойрад|Дөрвөн Ойрад]]), Зүүн хоёр болон тусгаарлаж, түүнээс Зүүн Монгол баруун, зүүн хоёр гарт хуваагджээ. [[Халх]], [[Цахар]], [[Урианхай]] гурав буюу Зүүн гар [[хаан]]аар удирдуулж, [[Түмэд]], [[ордос]], [[Юншээбүү|Юншээбү]] гурав буюу Баруун гар [[жонон]]гоор залуулж байлаа. 1504 онд [[Батмөнх Даян хаан]] өөд болсны хойно орон нь 12 хөвүүнд салж өвлөгдөв. [[Халх|Ар Халх]] (одоогийн [[Монгол улс|Монгол орны]] дийлэнх хэсэг) отгон хүү [[Гэрсэнз]]эд очиж, Өвөр Халх зэрэг бусад Зүүн Монголын ихэнх хэсэг хожим Өвөр Монгол болсон юм. [[16-р зуун]]ы дунд үед [[Барсболд хаан|Барсболд жонон]]гийн хүү Түмэдийн [[Алтан хан|Алтан]] хүчийг олов. Тэр Цахарт суух хааны зэрэгцээгээр [[хан]] цолтон болжээ. Алтан хан [[Мин улс]]ыг уулгалан довтолж, худалдааны ашигтай нөхцөлийг тулган хүлээлгэж, 1552 онд Ойрдын заримыг ихээр дарж, Хөх нуурын газрыг эзэлж байжээ. Мөн 1575 онд [[Хөх хот]]ыг үүсгэн байгуулсан нь өдгөө Өвөр Монголын нийслэл хот юм. 1577 онд Алтан хан Төвөдийн [[Шарын шашин|Гэлүгваа ёс]]ын их лам [[Гуравдугаар Далай лам|Содномжамцад]] [[Далай лам]] цол өргөмжилжээ. === Чин улсын дор === [[17-р зуун]]ы эхээр Цахарын [[Лигдэн хаан]] Монголын хаан гэх нэртэй боловч үнэндээ Монгол ноёд бие даан тус тусдаа нутгаа мэдэн сууж байв. Тэр эвээр ноёдыг нэгтгэхийг хичээсэн боловч үеэл нарынхаа үйлдлээс болж санасандаа хүрээгүй. [[Харчин]], Хорчин, Өвөр Халхын ноёд [[Зүрчид]]ийн [[Нурхачи|Нурхач баатар]]тай холбоолов. Лигдэн хаан хэд хэдэн ялагдлын дараа 1634 онд Хөх нуур руу ухарч яваад [[Ганьсү]]д өвчнөөр нас эцэслэжээ. Хөх хот Манжид эзлэгдэн Манж [[Дээд эрдэмт]] хаан өөрийгөө Монголын хаан өргөмжлөв. Ингэж одоогийн Өвөр Монгол орон [[Чин гүрэн|Чин улсын]] нутаг дэвсгэр болж байлаа. Энэ үеэс 1691 он хүртэл Ар Халх тусгаар байсан. Хятадыг [[Манж үндэстэн|Манжууд]] байлдан эзлэхэд Өвөр Монгол голлох үүрэгтэй оролцсон бөгөөд Чин улсын дор 49 хошуу болон хуваагджээ. Харъяатын ёсоор [[17-р зуун]]ы эцсээр [[Галдан бошигт хаан|Галдан бошогт]]ийн эсрэг, [[18-р зуун]]ы дундуур [[Зүүнгарын хаант улс]]ын эсрэг аян дайнд явалцжээ. 19-р зууны Өвөр Монголын уран зохиол онцгой хөгжиж байлаа. Тэр дундаас [[Ванчинбалын Инжаннаш]] хэмээх нэрт зохиолч төрсөн билээ. 19-р зууны эцсээр Манжын ноёрхлын эсрэг [[дугуйлан|дугуйлан хөдөлгөөн]] өрнөсөн. Хөдөлгөөний нэг идэвхтэн нь шүлэгч [[Хишигбат]] байжээ. Хөдөлгөөн Манжын цэргийн хүчинд дарагджээ. === Хорьдугаар зуун === [[20-р зуун]]ы эхээр [[Ар Монгол]]д [[Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал|үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн]] үүсэж, 1911 онд [[Жавзандамба хутагт|шашны тэргүүнээ]] хаан залж [[Богд Хаант Монгол Улс]]ыг байгууллаа. Энэ үед Өвөр Монголын 49 хошууны дийлэнх нь (зарим судлаачид 36, 38 хошуу гэдэг), [[Хөхнуур муж|Хөхнуур]], Алшаагийн Монголчууд шинээр тогтсон улсад дагаар орохоо баталж байв. 1913-1914 онд [[Богд хаан|Богдын]] засгийн газраас [[Дундад Иргэн Улс]]ын цэргийг Өвөр Монголоос үлдэн хөөхөөр цэрэг илгээн байлдаан үүсгэж байлаа. [[Зураг:Princ Teh Wang.jpg|thumb|200px|[[Дэмчигдонров|Дэ ван]] хэмээх [[Дэмчигдонров]]]] [[Зураг:Inner Mongolia Autonomous Government Officials Taking the Oath.jpg|thumb|200px|Ерөнхий Ассамблейн Өвөр Монголын өөртөө засах засгийн газар байгуулах]] 1915 оны [[Монгол]], [[Оросын Хаант Улс|Орос]], [[Хятад]] гурван этгээдийн [[Хиагтын гэрээ]]гээр Өвөр Монголыг нийлүүлэх Монголын төлөвлөгөө үгүйсгэгджээ. Чухамдаа [[Оросын Хаант Улс|Хаант Орос]] [[Япон]]той [[Ар Монгол|Гадаад Монголыг]] Оросын, [[Өвөр Монгол|Дотоод Монголыг]] Японы нөлөөний хүрээнд хамруулна гэж тохиролцсоноо барьсан болон Өвөр Монголын газар орныг лавшруулан эзлэх Дундад Иргэн Улсын хүсэл үүнд нийлсэн байдаг. Тэгэвч Өвөр Монголын ард түмэн эрх чөлөөнийхөө төлөө үргэлжлүүлэн тэмцэж байв. [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ы үед Японыг түшиглэн Хятадын эзэмшлээс гарахаар хэсэг ноёд чармайсан байдаг. Энэ үеийн эрх чөлөөний тэмцлийг [[Дэмчигдонров]] ван оройлсон. [[1945 он]]ы Японы [[Квантуны арми]]йн эсрэг [[Улаан Арми|Зөвлөлтийн арми]]йн давшилтанд туслах, Японы цэрэг болон Хятадаас Өвөр Монголыг чөлөөлөхөөр [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс]]ын цэрэг Өвөр Монголд нэвтэрсэн. Чөлөөлсний дараахан Өвөр Монгол Монголын цэргийн мэдэлд тогтнож байлаа. Гэвч [[Алс Дорнод]]од [[Америкийн Нэгдсэн Улс]]ыг сөрөхийн тулд Манж Чин Улсын дайтай Хятад орныг нэгтгэх [[Иосиф Сталин]]ы төлөвлөгөө хэрэгжсэнээр [[Мао Зэдун]]ы хүчин ахин Өвөр Монголыг эзлэсэн. Дэмчигдонров болон бусад эх орончид [[1949 он]] хүртэл эрх чөлөөний төлөө тэмцсээр байжээ. == Засаг захиргааны хуваарь == [[Манж Чин гүрэн]] 1636 онд Өвөр Монголыг бүрэн эзэлж аваад 6 чуулганд хувааж, Гадаад Монголын төрийг засах яам байгуулан, түүнийгээ Монгол журган хэмээн нэрлэх болжээ. Энэ 6 чуулганыг Шилийн голын, Жирмийн, Зостын, Хөлөнбуйрын, Зуу-Удийн, Улаанцавын чуулган хэмээн нэрлэж, эдгээр чуулган 1912 он хүртэл хэвээр оршин тогтнож байгаад [[Дундад Иргэн Улс]]ын (1912-1949) үед 8 аймаг болон хуваагдсан нь Шилийн гол, Жирмэн, Хөлөнбуйр, Зост, Улаанцав, Баяннуур (Урад), Ордос (Зуу-Уд), Алшаа аймаг бөгөөд саяхнаас 4 том аймгийн зохион байгуулалтыг эвдэж хот болгосон бөгөөд Шилийн гол, Хөлөнбуйр, Баяннуур, Алшаа 4 аймгаараа үлдэж, Ордос аймгийг Ордос хот, Улаанцав аймгийг Бугат хот (голдуу Баотоу гэнэ), Зост аймгийг Улаан хот (голдуу Чэфэнг гэнэ), Жирмэн аймгийг Түнляо хот гэж нэрлэж байна.<ref>[http://shbaatar.blogspot.com/2011/05/blog-post.html Өвөр Монголчуудын тухайд]</ref> Хятадын коммунист удирдагч Мао Японы эсрэг дайнд монголчуудын дэмжлэгийг авахын тулд өвөр монголчуудад Монголын түүхэн нутгийг эргүүлэн өгөхөөр амлаж дайны дараа нилээд нутгийг эргүүлэн өгөхөөр оролдсон ч шинээр суурьшсан хятад иргэдийн эсэргүүцлээс шалтгаалж зарим хэсэг нь хятад мужуудын хилд үлджээ. 19-р зууны сүүлээс хойш өвөр монголчууд хятад иргэдэд шахагдан хойш нүүх, уусах, олноороо хядагдах, ноёд нь манжийн Шинэ засгийн бодлогийн үед газраа худалдах, хятад мужид монголын нутгийг тасдан өгсөн зэргээс шалтгаалан Өвөр Монголын газар багасчээ. 1891 оны хятадын нууц байгууллагын босогчдын хядлагаар Өвөр Монголын зүүн талаар байсан ([[харчин]] голдуу?) 150,000 амь үрэгдсэн байдаг. *[[Дундад Иргэн Улс]]ын үеийн Өвөр Монголын нутаг: **[[Цахар муж]] **[[Жэхэ муж]] **[[Ляобэй]] муж **[[Хянган муж]] **[[Суйюань муж]] ӨМӨЗО өөрөө БНХАУ-ын [[БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь|нэгдүгээр түвшний]] засаг захиргааны нэгж. Харин дотроо [[БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь|хоёрдугаар түвшний]] ([[Аймаг (ӨМӨЗО)|аймаг]]тай тэнцэх) 12 нэгжид хуваагддаг. Энэ түвшний нэгжүүд [[Чин улс]]ын үеэс [[чуулган]], 20-р зуунаас [[аймаг]] ({{lang-zh|盟}} ''méng'') гэж нэрлэгдсээр ирсэн. Үүний адилаар [[БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь|гуравдугаар түвшинд]] [[хошуу]] үндсэн нэгж болдог уламжлалтай. 1990-ээд оноос аймгуудыг [[тойргийн энтэй хот]] ({{lang-zh|地级市}} ''dìjíshì'') болгон хувиргасаар одоогоор гурав нь ([[Алшаа аймаг|Алшаа]], [[Хянган аймаг|Хянган]], [[Шилийн гол аймаг|Шилийн гол]]) аймаг нэрээрээ байна. Энэ өөрчлөн байгуулалтаар [[Хайлаар]], [[Жинин]] гэх мэтийн хотууд [[хотын дүүрэг]] гэгдэх болсон. [[Хөлөнбуйр]], [[Баяннуур хот|Баяннуур]], [[Улаанцав]] гурав нэрээ хадгалж үлдсэн бол Улаанхад, [[Жирэм]] хоёр [[Чифен]] (одоо Монголоор [[Улаанхад]] гэдэг), [[Тонляо хот|Тонляо]] гэх Хятад албан нэртэй болж өөрчлөгджээ. [[Их Зуу]] харин [[Ордос хот|Ордос]] гэж өөр нэг Монгол нэрээр солигдсон. Үлдэж буй гурван аймгийн зэргэмж яваандаа бас өөрчлөгдөх шинжтэй. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center !colspan="9" align="center" | Газрын зураг |- |colspan="9" align="center" | [[File:Nei Mongol prfc map.png|350px]] |- ! # ! Монгол нэр ! Засаг захиргааны<br>төрөл ! Хятад нэр (ханзыг латинчлах<br>пиньинь галигийн хамт) ! Монгол нэр (эрдэм шинжилгээний<br>латин галигийн хамт) ! Газар нутаг<br>(км²) ! Хүн ам<br>(2010 тоол.) ! Засаг захиргааны<br>төв |---------- |1 |[[Алшаа аймаг]] |аймаг |阿拉善盟 (Ālāshàn Méng) |{{MongolUnicode|ᠠᠯᠠᠱᠠ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ}} (alaša ayimaɣ) |267,574 |231,334 |[[Баян хот]] |---------- |2 |[[Баяннуур хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |巴彦淖尔市 (Bāyànnào'ěr Shì) |{{MongolUnicode|ᠪᠠᠶᠠᠨᠨᠠᠭᠤᠷ ᠬᠣᠲᠠ}} (bayannaɣur qota) |65,788 |1,669,915 |[[Линьхе дүүрэг]] |---------- |3 |[[Үхай хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |乌海市 (Wūhǎi Shì) |{{MongolUnicode|ᠦᠬᠠᠢ ᠬᠣᠲᠠ}} (üqai qota) |1,754 |532,902 |[[Хайбовань дүүрэг]] |---------- |4 |[[Ордос хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |鄂尔多斯市 (È'ěrduōsī Shì) |{{MongolUnicode|ᠣᠷᠳᠣᠰ ᠬᠣᠲᠠ}} (ordus qota) |86,752 |1,940,653 |[[Хиа багш дүүрэг]] |---------- |5 |[[Бугат хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |包头市 (Bāotóu Shì) |{{MongolUnicode|ᠪᠤᠭᠤᠲᠤ ᠬᠣᠲᠠ}} (buɣutu qota) |27,768 |2,650,364 |[[Хөндлөн дүүрэг]] |---------- |6 |[[Хөх хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |呼和浩特市 (Hūhéhàotè Shì) |{{MongolUnicode|ᠬᠥᠬᠡᠬᠣᠲᠠ}} (kökeqota) | 17,271 |2,866,615 |[[Хуйминь дүүрэг]] |---------- |7 |[[Улаанцав хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |乌兰察布市 (Wūlánchábù Shì) |{{MongolUnicode|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠴᠠᠪ ᠬᠣᠲᠠ}} (ulaɣančab qota) |54,491 |2,143,590 |[[Жинин дүүрэг]] |---------- |8 |[[Шилийн гол аймаг]] |аймаг |锡林郭勒盟 (Xīlínguōlè Méng) |{{MongolUnicode|ᠰᠢᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠭᠣᠣᠯ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ}} (sili-yin ɣoul ayimaɣ) |201,494 |1,028,022 |[[Шилийн хот]] |---------- |9 |[[Улаанхад хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |赤峰市 (Chìfēng Shì) |{{MongolUnicode|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠬᠠᠳᠠ ᠬᠣᠲᠠ}} (ulaɣanqada qota) |90,021 |4,341,245 |[[Хуншань дүүрэг]] |---------- |10 |[[Тонляо хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |通辽市 (Tōngliáo Shì) |{{MongolUnicode|ᠲᠦᠩᠯᠢᠶᠣᠣ ᠬᠣᠲᠠ}} (töngliyao qota) |59,535 |3,139,153 |[[Хорчин дүүрэг]] |---------- |11 |[[Хянган аймаг]] |аймаг |兴安盟 (Xīng'ān Méng) |{{MongolUnicode|ᠬᠢᠩᠭᠠᠨ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ}} (qingɣan ayimaɣ) |59,806 |1,613,250 |[[Улаан хот]] |---------- |12 |[[Хөлөнбуйр хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |呼伦贝尔市 (Hūlúnbèi'ěr Shì) |{{MongolUnicode|ᠬᠥᠯᠥᠨ ᠪᠤᠶᠢᠷ ᠬᠣᠲᠠ}} (kölün-buyir qota) |263,953 |2,549,278 |[[Хайлаар|Хайлар дүүрэг]] |---------- |} Хоёрдугаар ([[аймаг]]тай тэнцэх) түвшнээс доор гуравдугаар ([[хошуу]]тай тэнцэх) түвшинд 21 [[дүүрэг]], 11 [[шяны энтэй хот]], 17 [[шянь]], 49 [[хошуу]], 3 өөртөө засах хошуу бүгд 101 нэгжид хуваагдаж байгаа. Цаашилвал дөрөвдүгээр ([[сум]]тай тэнцэх) түвшинд 532 [[балгас]], 407 [[шян]], 277 сум, 18 [[угсаатны шян]], 1 угсаатны сум, 190 [[хороо]] буюу бүгд 1425 нэгжид хуваагддаг. == Хүн ам == ӨМӨЗО-д 2000 оны байдлаар 23.84 сая хүн суурьшиж байна. Хүн амын 79.17% [[Хятад үндэстэн]], 17.13% болох 3,995,349 нь [[Монгол үндэстэн]] байгаагаас гадна бусад 48 [[Хятад улсын угсаатны бүтэц|угсаатны]] төлөөлөл нийлээд 3.70%-г бүрдүүлж байна. {| class="wikitable" |+ Өвөр Монголын өөртөө засах орны угсаатны бүтэц<br/>(2000 оны тооллогын дүн) |- ! [[Хятад улсын угсаатны бүтэц|Угсаатны нийтлэг]] ! Хүн амын тоо ! Эзлэх хувь (%) |- | [[Хятад үндэстэн|Хятад]] (БНХАУ-ын үндсэн үндэстэн) || 18,465,586 || 79.17 % |- | [[Монгол үндэстэн|Монгол]] (ӨМӨЗО-ын өргөмжит үндэстэн)|| 3,995,349 || 17.13 % |- | [[Манж үндэстэн|Манж]] || 499,911 || 2.14 % |- | [[Хотон үндэстэн|Хотон]] (Хуй) || 209,850 || 0.90 % |- | [[Дагуур]] || 77,188 || 0.33 % |- | [[Хамниган]] (Эвэнх)|| 26,201 || 0.11 % |- | [[Солонгос үндэстэн|Солонгос]] || 21,859 || 0.09 % |- | [[Орос үндэстэн|Орос]] || 5,020 || 0.02 % |- | [[Орчон]] || 3,573 || 0.015 % |- | [[шибэ]] ( [[Файл:sibe.png|20px]] ''Sibe'') || 3,023 || 0.01 % |- | Бусад || 15,787 || 0.085 % |} Өвөр Монголын 4 сая гаруй Монгол нь [[Хятад дахь Монголчууд]]ын 68.72% нь болж байгаа. Хятад дахь Монголчуудыг "Монгол" гэж бүртгэдэг болохоор [[ястан]] тус бүрийн хүн амын тоог мэдэхэд хүндрэлтэй. Хэдий тийм ч түүхэн нутаг болон хэл аялгуугаар ялгардгаас [[Цахар]], [[Сөнөд]], [[Үзэмчин]], [[Авга (овог)|Авга ба Авханар]], [[Урад]], [[Ордос]], [[Хошууд]], [[Халх]], [[Баарин]], [[Ар хорчин]], [[Онгиуд]], [[Хишигтэн]], [[Хорчин]], [[Харчин]], [[Дөрвөд]], [[Барга]], [[Буриад]], [[Түмэд]], [[Өөлд]], [[Торгууд]] гэх мэтээр олон яст Монголчууд Өвөр Монголд байгаа. Өвөр Монголын хэл шинжлэлийн газраас ангилснаар тэндэх [[Монгол хэл]]ийг Урд Монголын (магадгүй ''урд'' биш ''өвөр'' байж мэднэ), Ойрад, Барга-Буриад гурван аялгуутай гэдэг. Халхтай ойр [[Цахар аялгуу]]г [[Шулуун хөх хошуу]]ныхны аман аялгуунд үндэслэн Өвөр Монгол дахь Монгол хэлний баримжаа авиа гэж тогтоожээ. Монгол хэлээр бичих, уншихдаа [[Монгол бичиг|Монгол бичгээ]] гээлгүй хэрэглэж байгаа. == Эдийн засаг == ===Уурхай === Өвөр Монгол Хятадад төдийгүй дэл­­хийд үнэт металл, орд газраараа тэргүүлж бай­на.<ref name="gogo">[http://news.gogo.mn/r/6118 Өвөр Монгол "Өдрийн сонин"] 2007.9.3</ref> <ref name="cri">[http://mongol.cri.cn/483/2009/04/01/21s128152.htm Өвөр Монгол China Radio International] 2009</ref> Дэлхийн үнэт метал­лын орд газрын 50 хувь тус нутагт байдаг гэдэг нь судал­гаагаар тогтоогджээ.<ref name="gogo"/><ref name="cri"/> 2001 оны судал­гаагаар нэг жилд 46.600 тн үнэт металл олборлодог аж.<ref name="gogo"/> === Хөдөө аж ахуй === Улаан буудай, эрдэнэ шиш, наран­цэцэг тарьж газар тариаланг түлхүү хөгжүүлэх бодлогыг Хятадын Засгийн газраас явуулж байна.<ref name="gogo"/> ==Зургийн цомог== <gallery> Файл:Inner Mongolia regions.jpg Файл:Umnud Mongol 1956 atlas.jpg|Өвөрмонгол 1956 онд Файл:Gobi-desert-map.gif Файл:China_(2675592718).jpg|19-р зуун File:China old map.jpg|1926 он Файл:MongolianLanguages.jpg Файл:Inner mongolia map.jpg Файл:China6.png </gallery> == Цахим холбоос == {{Commons|Inner Mongolia|Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон}} * [http://mgl.nmg.gov.cn/index.html/ Өвөр Монголын албан ёсны цахим хуудас] (монголоор) * [http://www.nmg.gov.cn/ Өвөр Монголын албан ёсны цахим хуудас] (хятадаар) * (<small>Англи, Монголоор</small>) [http://www.smhric.org/ Өвөр Монголын Хүний Эрхийн Мэдээллийн Өртөө] * (<small>Монгол бичгээр</small>) [http://www.solonggo.net/mdls/ah/alh.aspx?pid=0&alias=menkcms&mid=4748&wv=P Өвөр Монголын аймаг хотуудын газрын зураг] * [http://lupm.org/ Монголын эрх чөлөө холбооны нам] * [http://www.hunmagyar.org/turan/mongol/50yrs.html 50 YEARS OF TURMOIL IN INNER MONGOLIA] ==Эшлэл== <references /> {{БНХАУ-ын дээд нутаг}} [[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]] [[Ангилал:Өвөр Монгол| ]] [[Ангилал:Хятад улсын өөртөө засах орон]] [[Ангилал:Монголын түүхэн улс]] 93d4k31znzv453tpzsh4dwzhzft2unf 707348 707347 2022-08-05T15:58:21Z BatlaaTs 76767 /* Эшлэл */ wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон<br/>{{MongolUnicode|ᠥᠪᠥᠷ}}{{MongolUnicode|ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨ}}{{MongolUnicode|ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠨ}}{{MongolUnicode|ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ}}{{MongolUnicode|ᠣᠷᠣᠨ}} |ямар_янзын_нутаг = [[өөртөө засах орон]] |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|内蒙古自治区}} — nèi měnggǔ zìzhìqū |image_skyline = |image_caption = |image_map = Inner Mongolia in China (+all claims hatched).svg |map_caption = Хятад дахь Өвөр Монгол орон |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} ([[Хятад|БНХАУ]]) |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = '''Өвөр Монголын ӨЗО''' |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол#Засаг захиргааны хуваарь|Аймгийн дайтай 9 хот, 3 аймаг]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = Нэр бүхий 101 нутаг |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = Сум, шян |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = Нэр бүхий 1425 нутаг |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Орны төв |нутгийн_төв = [[Хөх хот]] |газар_нутаг = 1,183,000 км² |газрын_байц = |хүн_ам = |хүн_ам_өмнөх = |хүн_ам_тоол = 2010 онд 24,706,321 хүн |хүн_ам_тооц = |хүн_ам_бөөгнөрөл = |нягт_сийрэг = 20.2 хүн/км² |ард_түмэн = 79.54% - [[Хятад үндэстэн|хятад]], 17.11% - [[Монгол үндэстэн|монгол]] |цугаараа = Өвөр Монголчууд |Нэрт хүмүүс = Харчин гүн Бавуужав, Харчин гүн Хайсан гүн, Тогтох гүн, Манлайбаатар Дамдинсүрэн зэрэг |даргыг_юу_гэх = Намын НБД |даргын_нэр = Ли жи хэн |даргыг_юу_гэх1 = ӨЗО-ы дарга |даргын_нэр1 = Бу шо лин |түүхэн_он = 1947 он |түүхэн_үйл = ӨМӨЗО үүсэн байгуулагдсан |түүхэн_он1 = |түүхэн_үйл1 = |цагийн_бүс = [[НЗНЦ+8]] |utc_offset = |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.nmg.gov.cn/ nmg.gov.cn] (хятадаар) [http://mgl.nmg.gov.cn/ mgl.nmg.gov.cn] (монголоор) |тэмдэглэл = }} '''Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон''' ({{lang-zh|内蒙古自治区}} ''Nèi Měnggǔ Zìzhìqū''; [[Монгол хэл|монг.]]{{MongolUnicode|ᠥᠪᠥᠷ<br/> ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨ<br/> ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠨ<br/> ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ<br/> ᠣᠷᠣᠨ}}; [[товчлол|товч.]] '''ӨМӨЗО, Өвөр Монгол, Өвөр Монголын ӨЗО''') — [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын [[өөртөө засах орон]] (нэгдүгээр түвшний нэгж). Хойд талаараа [[Монгол Улс]], [[Оросын Холбооны Улс|ОХУ]]-тай БНХАУ-г төлөөлж хил залгадаг бол улс дотор [[Хармөрөн]], [[Гирин]], [[Ляонин]], [[Хэбэй]], [[Шаньси]], [[Шэньси]], [[Ганьсү]] гэх долоон муж, [[Ниншя - Хотонгийн ӨЗО]]-той хаяална. Нийслэл нь [[Хөх хот]], хамгийн том хот нь нь [[Бугат хот|Бугат]]. 1947 оны 5 сарын 1-нд [[Улаан хот]]од төвлөн байгуулагдсан. 1,183,000 км² (нэгдүгээр түвшинд [[БНХАУ-ын засаг захиргааны нэгжүүдийн газар нутгийн хэмжээний харьцуулалт|3-р том]]) талбайт нутагтай, 2010 оны байдлаар 24,706,321 ([[БНХАУ-ын засаг захиргааны нэгжүүдийн хүн амын харьцуулалт|23-р олон]]) хүн амтай. 2000 оны байдлаар хүн амын 79.17%-ийг улсын олонх [[Хятад үндэстэн]], 17.13%-г өөртөө засах орны өргөмжит [[Монгол үндэстэн]], 3.70%-г бусад угсаатан эзлэж байна. ӨЗО-ны дотор [[Хятад хэл]]нээс гадна [[Монгол бичиг]]т [[Монгол хэл]] албан ёсных байна. == Нэр == {{Монголнэрийнхүснэгт |хэмжээ = 22 |худам_монгол = [[Зураг:Öbür mongɣol-12.PNG]] |кирилл_буриад = үбэр-монгол |кирилл_монгол = өвөр монгол |кирилл_халимаг = өвр моңһл }} Өвөр Монгол ялгаатай утга бүхий хоёр нэрээр дэлхийд танигддаг. #[[Монгол хэлний бүлэг|Монгол хэлт]] хүн "Өвөр Монгол" гэж нэрлэдэг. Монгол хэлэнд «өвөр» гэдэг үг хоёр салаа утгатай байдгаас «ар» гэдгийн эсрэгцүүлсэнээр нэрлэгдсэн. Газар орныг заахад уулын ар, өвөр гэж түгээмэл хэрэглэгддэг. [[Говь|Говийн]] хойд талын нутгийг "[[Ар Монгол]]", өмнөд талын нутгийг "Өвөр Монгол" гэжээ гэх тайлбар байдаг. #[[Хятад хэл]]ээр "内蒙古" (''Nèi Měnggǔ'', «дотоод монгол») гэж нэрлэдэг. Хятад хэлээрх энэ нэрийг Манж хэлээрх ''dorgi'' («дотоод»), ''tulergi'' («гадаад») гэдгээс уламжласан гэх тайлбар байдаг. Хятад төвтэй энэ нэр дэлхийн хэлнүүдэд хамгийн их орчуулагддаг. Монгол хэлээр түүх бичигт [[Хятад]], [[Оросын Холбооны Улс|Орос]], [[Япон]]ы талын байр суурийг тайлбарлахын тулд "Дотоод Монгол" гэж бичих тохиолдол бий. ==Түүх== [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] нутаг анх [[Хятад]]ын харъяанд байсангүй. Заримдаа ар, өвөр, баруун, зүүн гар болон хуваарилагдагддаг байлаа. Баруун урд зүгт [[Алтай]], зүүн урд зүгт [[Говь]] нь суурьшмал Хятадаас нүүдэлч умардын үндэстнүүдийг тусгаар байлгах байгалийн саад, тотгор болдог байжээ. === Зүүн монгол === [[Зураг:Altan Khan.jpg|thumb|Алтан хан]] [[Юань улс]] (Их хааны улс) мөхсөний дараа [[Цагаан хэрэм]]ээс умард нутаг ахин Монголчуудын төв болов. Эхний зуунд үнэндээ Баруун ([[Ойрад|Дөрвөн Ойрад]]), Зүүн хоёр болон тусгаарлаж, түүнээс Зүүн Монгол баруун, зүүн хоёр гарт хуваагджээ. [[Халх]], [[Цахар]], [[Урианхай]] гурав буюу Зүүн гар [[хаан]]аар удирдуулж, [[Түмэд]], [[ордос]], [[Юншээбүү|Юншээбү]] гурав буюу Баруун гар [[жонон]]гоор залуулж байлаа. 1504 онд [[Батмөнх Даян хаан]] өөд болсны хойно орон нь 12 хөвүүнд салж өвлөгдөв. [[Халх|Ар Халх]] (одоогийн [[Монгол улс|Монгол орны]] дийлэнх хэсэг) отгон хүү [[Гэрсэнз]]эд очиж, Өвөр Халх зэрэг бусад Зүүн Монголын ихэнх хэсэг хожим Өвөр Монгол болсон юм. [[16-р зуун]]ы дунд үед [[Барсболд хаан|Барсболд жонон]]гийн хүү Түмэдийн [[Алтан хан|Алтан]] хүчийг олов. Тэр Цахарт суух хааны зэрэгцээгээр [[хан]] цолтон болжээ. Алтан хан [[Мин улс]]ыг уулгалан довтолж, худалдааны ашигтай нөхцөлийг тулган хүлээлгэж, 1552 онд Ойрдын заримыг ихээр дарж, Хөх нуурын газрыг эзэлж байжээ. Мөн 1575 онд [[Хөх хот]]ыг үүсгэн байгуулсан нь өдгөө Өвөр Монголын нийслэл хот юм. 1577 онд Алтан хан Төвөдийн [[Шарын шашин|Гэлүгваа ёс]]ын их лам [[Гуравдугаар Далай лам|Содномжамцад]] [[Далай лам]] цол өргөмжилжээ. === Чин улсын дор === [[17-р зуун]]ы эхээр Цахарын [[Лигдэн хаан]] Монголын хаан гэх нэртэй боловч үнэндээ Монгол ноёд бие даан тус тусдаа нутгаа мэдэн сууж байв. Тэр эвээр ноёдыг нэгтгэхийг хичээсэн боловч үеэл нарынхаа үйлдлээс болж санасандаа хүрээгүй. [[Харчин]], Хорчин, Өвөр Халхын ноёд [[Зүрчид]]ийн [[Нурхачи|Нурхач баатар]]тай холбоолов. Лигдэн хаан хэд хэдэн ялагдлын дараа 1634 онд Хөх нуур руу ухарч яваад [[Ганьсү]]д өвчнөөр нас эцэслэжээ. Хөх хот Манжид эзлэгдэн Манж [[Дээд эрдэмт]] хаан өөрийгөө Монголын хаан өргөмжлөв. Ингэж одоогийн Өвөр Монгол орон [[Чин гүрэн|Чин улсын]] нутаг дэвсгэр болж байлаа. Энэ үеэс 1691 он хүртэл Ар Халх тусгаар байсан. Хятадыг [[Манж үндэстэн|Манжууд]] байлдан эзлэхэд Өвөр Монгол голлох үүрэгтэй оролцсон бөгөөд Чин улсын дор 49 хошуу болон хуваагджээ. Харъяатын ёсоор [[17-р зуун]]ы эцсээр [[Галдан бошигт хаан|Галдан бошогт]]ийн эсрэг, [[18-р зуун]]ы дундуур [[Зүүнгарын хаант улс]]ын эсрэг аян дайнд явалцжээ. 19-р зууны Өвөр Монголын уран зохиол онцгой хөгжиж байлаа. Тэр дундаас [[Ванчинбалын Инжаннаш]] хэмээх нэрт зохиолч төрсөн билээ. 19-р зууны эцсээр Манжын ноёрхлын эсрэг [[дугуйлан|дугуйлан хөдөлгөөн]] өрнөсөн. Хөдөлгөөний нэг идэвхтэн нь шүлэгч [[Хишигбат]] байжээ. Хөдөлгөөн Манжын цэргийн хүчинд дарагджээ. === Хорьдугаар зуун === [[20-р зуун]]ы эхээр [[Ар Монгол]]д [[Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал|үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн]] үүсэж, 1911 онд [[Жавзандамба хутагт|шашны тэргүүнээ]] хаан залж [[Богд Хаант Монгол Улс]]ыг байгууллаа. Энэ үед Өвөр Монголын 49 хошууны дийлэнх нь (зарим судлаачид 36, 38 хошуу гэдэг), [[Хөхнуур муж|Хөхнуур]], Алшаагийн Монголчууд шинээр тогтсон улсад дагаар орохоо баталж байв. 1913-1914 онд [[Богд хаан|Богдын]] засгийн газраас [[Дундад Иргэн Улс]]ын цэргийг Өвөр Монголоос үлдэн хөөхөөр цэрэг илгээн байлдаан үүсгэж байлаа. [[Зураг:Princ Teh Wang.jpg|thumb|200px|[[Дэмчигдонров|Дэ ван]] хэмээх [[Дэмчигдонров]]]] [[Зураг:Inner Mongolia Autonomous Government Officials Taking the Oath.jpg|thumb|200px|Ерөнхий Ассамблейн Өвөр Монголын өөртөө засах засгийн газар байгуулах]] 1915 оны [[Монгол]], [[Оросын Хаант Улс|Орос]], [[Хятад]] гурван этгээдийн [[Хиагтын гэрээ]]гээр Өвөр Монголыг нийлүүлэх Монголын төлөвлөгөө үгүйсгэгджээ. Чухамдаа [[Оросын Хаант Улс|Хаант Орос]] [[Япон]]той [[Ар Монгол|Гадаад Монголыг]] Оросын, [[Өвөр Монгол|Дотоод Монголыг]] Японы нөлөөний хүрээнд хамруулна гэж тохиролцсоноо барьсан болон Өвөр Монголын газар орныг лавшруулан эзлэх Дундад Иргэн Улсын хүсэл үүнд нийлсэн байдаг. Тэгэвч Өвөр Монголын ард түмэн эрх чөлөөнийхөө төлөө үргэлжлүүлэн тэмцэж байв. [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ы үед Японыг түшиглэн Хятадын эзэмшлээс гарахаар хэсэг ноёд чармайсан байдаг. Энэ үеийн эрх чөлөөний тэмцлийг [[Дэмчигдонров]] ван оройлсон. [[1945 он]]ы Японы [[Квантуны арми]]йн эсрэг [[Улаан Арми|Зөвлөлтийн арми]]йн давшилтанд туслах, Японы цэрэг болон Хятадаас Өвөр Монголыг чөлөөлөхөөр [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс]]ын цэрэг Өвөр Монголд нэвтэрсэн. Чөлөөлсний дараахан Өвөр Монгол Монголын цэргийн мэдэлд тогтнож байлаа. Гэвч [[Алс Дорнод]]од [[Америкийн Нэгдсэн Улс]]ыг сөрөхийн тулд Манж Чин Улсын дайтай Хятад орныг нэгтгэх [[Иосиф Сталин]]ы төлөвлөгөө хэрэгжсэнээр [[Мао Зэдун]]ы хүчин ахин Өвөр Монголыг эзлэсэн. Дэмчигдонров болон бусад эх орончид [[1949 он]] хүртэл эрх чөлөөний төлөө тэмцсээр байжээ. == Засаг захиргааны хуваарь == [[Манж Чин гүрэн]] 1636 онд Өвөр Монголыг бүрэн эзэлж аваад 6 чуулганд хувааж, Гадаад Монголын төрийг засах яам байгуулан, түүнийгээ Монгол журган хэмээн нэрлэх болжээ. Энэ 6 чуулганыг Шилийн голын, Жирмийн, Зостын, Хөлөнбуйрын, Зуу-Удийн, Улаанцавын чуулган хэмээн нэрлэж, эдгээр чуулган 1912 он хүртэл хэвээр оршин тогтнож байгаад [[Дундад Иргэн Улс]]ын (1912-1949) үед 8 аймаг болон хуваагдсан нь Шилийн гол, Жирмэн, Хөлөнбуйр, Зост, Улаанцав, Баяннуур (Урад), Ордос (Зуу-Уд), Алшаа аймаг бөгөөд саяхнаас 4 том аймгийн зохион байгуулалтыг эвдэж хот болгосон бөгөөд Шилийн гол, Хөлөнбуйр, Баяннуур, Алшаа 4 аймгаараа үлдэж, Ордос аймгийг Ордос хот, Улаанцав аймгийг Бугат хот (голдуу Баотоу гэнэ), Зост аймгийг Улаан хот (голдуу Чэфэнг гэнэ), Жирмэн аймгийг Түнляо хот гэж нэрлэж байна.<ref>[http://shbaatar.blogspot.com/2011/05/blog-post.html Өвөр Монголчуудын тухайд]</ref> Хятадын коммунист удирдагч Мао Японы эсрэг дайнд монголчуудын дэмжлэгийг авахын тулд өвөр монголчуудад Монголын түүхэн нутгийг эргүүлэн өгөхөөр амлаж дайны дараа нилээд нутгийг эргүүлэн өгөхөөр оролдсон ч шинээр суурьшсан хятад иргэдийн эсэргүүцлээс шалтгаалж зарим хэсэг нь хятад мужуудын хилд үлджээ. 19-р зууны сүүлээс хойш өвөр монголчууд хятад иргэдэд шахагдан хойш нүүх, уусах, олноороо хядагдах, ноёд нь манжийн Шинэ засгийн бодлогийн үед газраа худалдах, хятад мужид монголын нутгийг тасдан өгсөн зэргээс шалтгаалан Өвөр Монголын газар багасчээ. 1891 оны хятадын нууц байгууллагын босогчдын хядлагаар Өвөр Монголын зүүн талаар байсан ([[харчин]] голдуу?) 150,000 амь үрэгдсэн байдаг. *[[Дундад Иргэн Улс]]ын үеийн Өвөр Монголын нутаг: **[[Цахар муж]] **[[Жэхэ муж]] **[[Ляобэй]] муж **[[Хянган муж]] **[[Суйюань муж]] ӨМӨЗО өөрөө БНХАУ-ын [[БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь|нэгдүгээр түвшний]] засаг захиргааны нэгж. Харин дотроо [[БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь|хоёрдугаар түвшний]] ([[Аймаг (ӨМӨЗО)|аймаг]]тай тэнцэх) 12 нэгжид хуваагддаг. Энэ түвшний нэгжүүд [[Чин улс]]ын үеэс [[чуулган]], 20-р зуунаас [[аймаг]] ({{lang-zh|盟}} ''méng'') гэж нэрлэгдсээр ирсэн. Үүний адилаар [[БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь|гуравдугаар түвшинд]] [[хошуу]] үндсэн нэгж болдог уламжлалтай. 1990-ээд оноос аймгуудыг [[тойргийн энтэй хот]] ({{lang-zh|地级市}} ''dìjíshì'') болгон хувиргасаар одоогоор гурав нь ([[Алшаа аймаг|Алшаа]], [[Хянган аймаг|Хянган]], [[Шилийн гол аймаг|Шилийн гол]]) аймаг нэрээрээ байна. Энэ өөрчлөн байгуулалтаар [[Хайлаар]], [[Жинин]] гэх мэтийн хотууд [[хотын дүүрэг]] гэгдэх болсон. [[Хөлөнбуйр]], [[Баяннуур хот|Баяннуур]], [[Улаанцав]] гурав нэрээ хадгалж үлдсэн бол Улаанхад, [[Жирэм]] хоёр [[Чифен]] (одоо Монголоор [[Улаанхад]] гэдэг), [[Тонляо хот|Тонляо]] гэх Хятад албан нэртэй болж өөрчлөгджээ. [[Их Зуу]] харин [[Ордос хот|Ордос]] гэж өөр нэг Монгол нэрээр солигдсон. Үлдэж буй гурван аймгийн зэргэмж яваандаа бас өөрчлөгдөх шинжтэй. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center !colspan="9" align="center" | Газрын зураг |- |colspan="9" align="center" | [[File:Nei Mongol prfc map.png|350px]] |- ! # ! Монгол нэр ! Засаг захиргааны<br>төрөл ! Хятад нэр (ханзыг латинчлах<br>пиньинь галигийн хамт) ! Монгол нэр (эрдэм шинжилгээний<br>латин галигийн хамт) ! Газар нутаг<br>(км²) ! Хүн ам<br>(2010 тоол.) ! Засаг захиргааны<br>төв |---------- |1 |[[Алшаа аймаг]] |аймаг |阿拉善盟 (Ālāshàn Méng) |{{MongolUnicode|ᠠᠯᠠᠱᠠ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ}} (alaša ayimaɣ) |267,574 |231,334 |[[Баян хот]] |---------- |2 |[[Баяннуур хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |巴彦淖尔市 (Bāyànnào'ěr Shì) |{{MongolUnicode|ᠪᠠᠶᠠᠨᠨᠠᠭᠤᠷ ᠬᠣᠲᠠ}} (bayannaɣur qota) |65,788 |1,669,915 |[[Линьхе дүүрэг]] |---------- |3 |[[Үхай хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |乌海市 (Wūhǎi Shì) |{{MongolUnicode|ᠦᠬᠠᠢ ᠬᠣᠲᠠ}} (üqai qota) |1,754 |532,902 |[[Хайбовань дүүрэг]] |---------- |4 |[[Ордос хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |鄂尔多斯市 (È'ěrduōsī Shì) |{{MongolUnicode|ᠣᠷᠳᠣᠰ ᠬᠣᠲᠠ}} (ordus qota) |86,752 |1,940,653 |[[Хиа багш дүүрэг]] |---------- |5 |[[Бугат хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |包头市 (Bāotóu Shì) |{{MongolUnicode|ᠪᠤᠭᠤᠲᠤ ᠬᠣᠲᠠ}} (buɣutu qota) |27,768 |2,650,364 |[[Хөндлөн дүүрэг]] |---------- |6 |[[Хөх хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |呼和浩特市 (Hūhéhàotè Shì) |{{MongolUnicode|ᠬᠥᠬᠡᠬᠣᠲᠠ}} (kökeqota) | 17,271 |2,866,615 |[[Хуйминь дүүрэг]] |---------- |7 |[[Улаанцав хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |乌兰察布市 (Wūlánchábù Shì) |{{MongolUnicode|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠴᠠᠪ ᠬᠣᠲᠠ}} (ulaɣančab qota) |54,491 |2,143,590 |[[Жинин дүүрэг]] |---------- |8 |[[Шилийн гол аймаг]] |аймаг |锡林郭勒盟 (Xīlínguōlè Méng) |{{MongolUnicode|ᠰᠢᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠭᠣᠣᠯ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ}} (sili-yin ɣoul ayimaɣ) |201,494 |1,028,022 |[[Шилийн хот]] |---------- |9 |[[Улаанхад хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |赤峰市 (Chìfēng Shì) |{{MongolUnicode|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠬᠠᠳᠠ ᠬᠣᠲᠠ}} (ulaɣanqada qota) |90,021 |4,341,245 |[[Хуншань дүүрэг]] |---------- |10 |[[Тонляо хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |通辽市 (Tōngliáo Shì) |{{MongolUnicode|ᠲᠦᠩᠯᠢᠶᠣᠣ ᠬᠣᠲᠠ}} (töngliyao qota) |59,535 |3,139,153 |[[Хорчин дүүрэг]] |---------- |11 |[[Хянган аймаг]] |аймаг |兴安盟 (Xīng'ān Méng) |{{MongolUnicode|ᠬᠢᠩᠭᠠᠨ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ}} (qingɣan ayimaɣ) |59,806 |1,613,250 |[[Улаан хот]] |---------- |12 |[[Хөлөнбуйр хот]] |тойргийн<br>энтэй хот |呼伦贝尔市 (Hūlúnbèi'ěr Shì) |{{MongolUnicode|ᠬᠥᠯᠥᠨ ᠪᠤᠶᠢᠷ ᠬᠣᠲᠠ}} (kölün-buyir qota) |263,953 |2,549,278 |[[Хайлаар|Хайлар дүүрэг]] |---------- |} Хоёрдугаар ([[аймаг]]тай тэнцэх) түвшнээс доор гуравдугаар ([[хошуу]]тай тэнцэх) түвшинд 21 [[дүүрэг]], 11 [[шяны энтэй хот]], 17 [[шянь]], 49 [[хошуу]], 3 өөртөө засах хошуу бүгд 101 нэгжид хуваагдаж байгаа. Цаашилвал дөрөвдүгээр ([[сум]]тай тэнцэх) түвшинд 532 [[балгас]], 407 [[шян]], 277 сум, 18 [[угсаатны шян]], 1 угсаатны сум, 190 [[хороо]] буюу бүгд 1425 нэгжид хуваагддаг. == Хүн ам == ӨМӨЗО-д 2000 оны байдлаар 23.84 сая хүн суурьшиж байна. Хүн амын 79.17% [[Хятад үндэстэн]], 17.13% болох 3,995,349 нь [[Монгол үндэстэн]] байгаагаас гадна бусад 48 [[Хятад улсын угсаатны бүтэц|угсаатны]] төлөөлөл нийлээд 3.70%-г бүрдүүлж байна. {| class="wikitable" |+ Өвөр Монголын өөртөө засах орны угсаатны бүтэц<br/>(2000 оны тооллогын дүн) |- ! [[Хятад улсын угсаатны бүтэц|Угсаатны нийтлэг]] ! Хүн амын тоо ! Эзлэх хувь (%) |- | [[Хятад үндэстэн|Хятад]] (БНХАУ-ын үндсэн үндэстэн) || 18,465,586 || 79.17 % |- | [[Монгол үндэстэн|Монгол]] (ӨМӨЗО-ын өргөмжит үндэстэн)|| 3,995,349 || 17.13 % |- | [[Манж үндэстэн|Манж]] || 499,911 || 2.14 % |- | [[Хотон үндэстэн|Хотон]] (Хуй) || 209,850 || 0.90 % |- | [[Дагуур]] || 77,188 || 0.33 % |- | [[Хамниган]] (Эвэнх)|| 26,201 || 0.11 % |- | [[Солонгос үндэстэн|Солонгос]] || 21,859 || 0.09 % |- | [[Орос үндэстэн|Орос]] || 5,020 || 0.02 % |- | [[Орчон]] || 3,573 || 0.015 % |- | [[шибэ]] ( [[Файл:sibe.png|20px]] ''Sibe'') || 3,023 || 0.01 % |- | Бусад || 15,787 || 0.085 % |} Өвөр Монголын 4 сая гаруй Монгол нь [[Хятад дахь Монголчууд]]ын 68.72% нь болж байгаа. Хятад дахь Монголчуудыг "Монгол" гэж бүртгэдэг болохоор [[ястан]] тус бүрийн хүн амын тоог мэдэхэд хүндрэлтэй. Хэдий тийм ч түүхэн нутаг болон хэл аялгуугаар ялгардгаас [[Цахар]], [[Сөнөд]], [[Үзэмчин]], [[Авга (овог)|Авга ба Авханар]], [[Урад]], [[Ордос]], [[Хошууд]], [[Халх]], [[Баарин]], [[Ар хорчин]], [[Онгиуд]], [[Хишигтэн]], [[Хорчин]], [[Харчин]], [[Дөрвөд]], [[Барга]], [[Буриад]], [[Түмэд]], [[Өөлд]], [[Торгууд]] гэх мэтээр олон яст Монголчууд Өвөр Монголд байгаа. Өвөр Монголын хэл шинжлэлийн газраас ангилснаар тэндэх [[Монгол хэл]]ийг Урд Монголын (магадгүй ''урд'' биш ''өвөр'' байж мэднэ), Ойрад, Барга-Буриад гурван аялгуутай гэдэг. Халхтай ойр [[Цахар аялгуу]]г [[Шулуун хөх хошуу]]ныхны аман аялгуунд үндэслэн Өвөр Монгол дахь Монгол хэлний баримжаа авиа гэж тогтоожээ. Монгол хэлээр бичих, уншихдаа [[Монгол бичиг|Монгол бичгээ]] гээлгүй хэрэглэж байгаа. == Эдийн засаг == ===Уурхай === Өвөр Монгол Хятадад төдийгүй дэл­­хийд үнэт металл, орд газраараа тэргүүлж бай­на.<ref name="gogo">[http://news.gogo.mn/r/6118 Өвөр Монгол "Өдрийн сонин"] 2007.9.3</ref> <ref name="cri">[http://mongol.cri.cn/483/2009/04/01/21s128152.htm Өвөр Монгол China Radio International] 2009</ref> Дэлхийн үнэт метал­лын орд газрын 50 хувь тус нутагт байдаг гэдэг нь судал­гаагаар тогтоогджээ.<ref name="gogo"/><ref name="cri"/> 2001 оны судал­гаагаар нэг жилд 46.600 тн үнэт металл олборлодог аж.<ref name="gogo"/> === Хөдөө аж ахуй === Улаан буудай, эрдэнэ шиш, наран­цэцэг тарьж газар тариаланг түлхүү хөгжүүлэх бодлогыг Хятадын Засгийн газраас явуулж байна.<ref name="gogo"/> ==Зургийн цомог== <gallery> Файл:Inner Mongolia regions.jpg Файл:Umnud Mongol 1956 atlas.jpg|Өвөрмонгол 1956 онд Файл:Gobi-desert-map.gif Файл:China_(2675592718).jpg|19-р зуун File:China old map.jpg|1926 он Файл:MongolianLanguages.jpg Файл:Inner mongolia map.jpg Файл:China6.png </gallery> == Цахим холбоос == {{Commons|Inner Mongolia|Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон}} * [http://mgl.nmg.gov.cn/index.html/ Өвөр Монголын албан ёсны цахим хуудас] (монголоор) * [http://www.nmg.gov.cn/ Өвөр Монголын албан ёсны цахим хуудас] (хятадаар) * (<small>Англи, Монголоор</small>) [http://www.smhric.org/ Өвөр Монголын Хүний Эрхийн Мэдээллийн Өртөө] * (<small>Монгол бичгээр</small>) [http://www.solonggo.net/mdls/ah/alh.aspx?pid=0&alias=menkcms&mid=4748&wv=P Өвөр Монголын аймаг хотуудын газрын зураг] * [http://lupm.org/ Монголын эрх чөлөө холбооны нам] * [http://www.hunmagyar.org/turan/mongol/50yrs.html 50 YEARS OF TURMOIL IN INNER MONGOLIA] ==Эшлэл== <references /> {{БНХАУ-ын дээд нутаг}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]] [[Ангилал:Өвөр Монгол| ]] [[Ангилал:Хятад улсын өөртөө засах орон]] [[Ангилал:Монголын түүхэн улс]] jsxtbdkc8uflu20glot6rgbzxdoi0y3 0 3428 707370 700524 2022-08-06T03:14:45Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Хөх хот<br/>[[Файл:Kökeqota.svg|20px]] |ямар_янзын_нутаг = аймгийн энтэй хот |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|呼和浩特市}} — hūhehàote shi |image_skyline = Hohhot Central Square.jpg |image_caption = Шиньхуа талбай |image_map = Location of Hohhot Prefecture within Inner Mongolia (China).png |map_caption = Өвөр Монгол орон дахь Хөх хотын нутаг |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = '''Хөх хот''' |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь (9) |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хөх хот#Засаг захиргааны хуваарь|4 дүүрэг, 4 шянь, 1 хошуу]] |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Захирг. байр |нутгийн_төв = Шиньчэн дүүрэгт байдаг |газар_нутаг = 17,224 км² |газрын_байц = д.т.д. 1065 м |хүн_ам = |хүн_ам_өмнөх = |хүн_ам_тоол = 2010 онд 2,866,615 хүн |хүн_ам_тооц = |хүн_ам_бөөгнөрөл = |нягт_сийрэг = 170 хүн/км² |ард_түмэн = 87.2% - [[Хятадууд|хятад]], 10.0% - [[Монголчууд|монгол]] |цугаараа = Хөх хотынхон |даргыг_юу_гэх = Намын дарга |даргын_нэр = Чинь И |түүхэн_он = 1580 он |түүхэн_үйл = Анхны суурин үүссэн |түүхэн_он1 = |түүхэн_үйл1 = |цагийн_бүс = Чунчингийн цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 471 |шуудангийн_томъёо = 010000 |автомашин_дугаар = 蒙A |website = [http://www.huhhot.gov.cn huhhot.gov.cn] (хятадаар)<br/>([http://www.huhhot.gov.cn/mongol/home/index.asp монголоор], [http://www.huhhot.gov.cn/en/index.asp англиар]) |тэмдэглэл = }} [[Файл:HuhhotStatue.jpg|right|thumb|"Сүүний нийслэл"-ийн бэлэг тэмдгийн хөшөө]] '''Хөх хот''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] [[Файл:Kökeqota.svg|16px]] kökeqota, ''хөхэхота''; [[Хятад хэл|хятадаар]] 呼和浩特 - ''hūhéhàotè'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон]] (ӨМӨЗО)-ы төв, [[аймгийн энтэй хот]]. Тус хотыг 1580 онд Түмэдийн [[Алтан хан]] байгуулсан юм. Соёлын баялаг уламжлалтай Хөх хот түүхэн дурсгалт газрууд болон сүм хийдээрээ алдартай бөгөөд Өвөр Монгол дахь жуулчдын цуваа тасрахгүй газруудын нэг юм. 1952 онд [[Улаан хот]]ын оронд Өвөр Монголын засаг захиргааны төв болсон. == Газар зүй == === Уур амьсгал === {{Уур амьсгалын хүснэгт | TABELLE = | DIAGRAMM TEMPERATUR = rechts | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG = deaktiviert | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 200 | QUELLE = [http://worldweather.wmo.int/001/c00562.htm China Meteorological Administration] | Überschrift = | Ort = Хөх хот <!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | hmjan = −5.4 | hmfeb = −1.3 | hmmär = 6.6 | hmapr = 15.8 | hmmai = 23.1 | hmjun = 27.0 | hmjul = 28.2 | hmaug = 26.1 | hmsep = 20.8 | hmokt = 14.1 | hmnov = 4.1 | hmdez = −4.0 <!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | lmjan = −17.9 | lmfeb = −14.3 | lmmär = −6.1 | lmapr = 1.2 | lmmai = 7.8 | lmjun = 12.6 | lmjul = 15.8 | lmaug = 14.3 | lmsep = 7.7 | lmokt = 0.8 | lmnov = −7.5 | lmdez = −15.5 <!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm --> | nbjan = 3 | nbfeb = 5 | nbmär = 9 | nbapr = 17 | nbmai = 25 | nbjun = 43 | nbjul = 96 | nbaug = 128 | nbsep = 46 | nbokt = 23 | nbnov = 6 | nbdez = 1 <!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d --> | rdjan = 2 | rdfeb = 3 | rdmär = 4 | rdapr = 5 | rdmai = 7 | rdjun = 8 | rdjul = 13 | rdaug = 13 | rdsep = 8 | rdokt = 5 | rdnov = 2 | rddez = 2 }} ==Засаг захиргааны хуваарь== [[Файл:Hohhot mcp.png|thumb|Есөн нутаг (хүснэгтийн дугаараар)]] {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center |- ! # ! Нэр ! хятад ! англи ! хүн ам (2010) |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|— '''дүүрэг''' (Хятадад монголоор тойрог, хятадаар 区 ''qū'') — |---------- |1 |Хуйминь дүүрэг<br/>(«Хотон ардын дүүрэг») |回民区 |Huimin District |394,555 |---------- |2 |Шиньчэн дүүрэг<br/>(«Шинэ хот дүүрэг») |新城区 |Xincheng District |567,255 |---------- |3 |Юйчуань дүүрэг |玉泉区 |Yuquan District |383,365 |---------- |4 |Сайхан дүүрэг |赛罕区 |Saihan District |567,255 |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|— '''шянь''' (хятадаар 县 ''хiàn'') — |---------- |5 |Тогтох шянь |托克托县 |Togtoh County |200,840 |---------- |6 |Үчуань шянь |武川县 |Wuchuan County |108,726 |---------- |7 |Хорингэр шянь |和林格尔县 |Horinger County |169,856 |---------- |8 |Чиншуйхө шянь |清水河县 |Qingshuihe County |93,887 |----------bgcolor=lightblue |Colspan=6 align=center|— '''хошуу''' (хятадаар 旗 ''qí'') — |---------- |9 |[[Түмэд зүүн хошуу]] |土默特左旗 |Tumed Left Banner |312,532 |} ==Ард түмэн== 2000 оны хүн амын тооллогын дүнгээр: {| class= wikitable |- ! [[Хятадын ард түмэн|Ард түмэн]] ! Хүний тоо ! Эзлэх хувь |- | align="left" | [[Хятадууд|Хятад үндэстэн]] | 2,115,888 | 88.4% |- | align="left" | [[Монголчууд|Монгол үндэстэн]] | 204,846 | 8.6% |- | align="left" | [[Хотон (үндэстэн)|Хотон үндэстэн]] | 38,417 | 1.6% |- | align="left" | [[Манжууд|Манж үндэстэн]] | 26,439 | 1.1% |- | бус ард түмэн || 7,305 || 0.3% |-style="background: #f0f0f0;" | Бүгд || 2,392,895 || 100.0% |- |} ==Aх дүү хотууд== {| class="wikitable" border="1" style="font-size:100%; background:#FFFFEF; float:center;" |- ! Хот ! Холбооны этгээд ! Улс |- | Улаанбаатар | [[File:Flag ulaanbaatar.svg|24px]] [[Улаанбаатар]] | {{flagicon|Mongolia}} [[Монгол Улс]] |- | [[Улаан-Үд]] | {{flagicon|Buryatia}} [[Бүгд Найрамдах Буриад Улс]] | {{flagicon|Russia}} [[Орос]] |} == Мөн үзэх == * [[Хятадын хотын жагсаалт]] == Цахим холбоос == * {{commonscat|Hohhot|Хөх хот}} * [http://www.huhhot.gov.cn/home/index.asp Хөх хотын засгийн явдлын сүлжээ] (хятадаар) * [http://www.solongo.net.cn/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30410&mid=4748&wv=P Хөх хотын газрын зураг] (монголоор) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Хөх хот| ]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын дүүрэггүй хот]] [[Ангилал:Саятан хот]] [[Ангилал:Хятадын засаг захиргааны нэгжийн төв суурин]] 53wzsgo5nork8j20368yz1f0koi2lhr 0 3492 707345 701209 2022-08-05T15:53:45Z 66.181.177.191 /* Судалгааны түүх */ wikitext text/x-wiki [[Зураг:Secret history.jpg|thumb|Монголын нууц товчоо]][[Файл:MNT2020.jpg|thumb|[[Б. Сумъяабаатар]],"МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧООH иж судалгаа", хуудас 2.262, 2020. Номд “Монголын нууц товчоо”-ны үгийн үндсэн хэлбэр, язгуур санааг шинээр хөрвүүлж, анхны худам үсгийн хэд хэдэн хувилбаруудын эх, галигийг судалж, монгол хөрвүүлгүүдэд буй алдааг түүж гаргахын зэрэгцээ “Монголын нууц товчоо”-ны нэвтэрхий толийг багтаасан байна.]] [[Файл:SuMNT.jpg|thumb|[[Балдандоржийн Сумъяабаатар|Б. Сумъяабаатар]],"Монголын нууц товчооны хэлбэр судлал", хуудас 3.144, 1997]] [[Файл:MNTtoli.jpg|thumb|Б. Сумъяабаатар, "Монголын нууц товчооны толь", хуудас 875, 2008, ISBN 978-99929-895-7-2]] [[Файл:OrdonMNT.png|thumb|Профессор Б. Сумъяабаатар, Монгол Улсын Төрийн ордонд залсан цорын ганц хувь "Монголын Нууц Товчоо"-ны дэргэд]] [[Зураг:Otgonbayar Ershuu Nuuts tovchoo.jpg|thumb|Зурагт ном: Монголын нууц товчоо, 10,5x15см, 2001 [[Эршүүгийн Отгонбаяр|Э.Отгонбаяр]]]] [[Зураг:Mongolyn_nuuts_tovchoo.jpg|thumb|Зурагт ном: Монголын нууц товчоо, 10,5x15см, 2001 [[Эршүүгийн Отгонбаяр|Э.Отгонбаяр]]]] <div class="tleft" style="clear:none">[[Файл:Mongghol-un nighuca tobciyan.svg|30 px|]]</div> '''Монголын нууц товчоо''' бол [[монголын соёл|монголын соёлын]] анханд тооцогдох [[уран зохиол зохиол|бичгийн дурсгал]] юм. == Агуулга == Монголын Нууц Товчоо нь [[Монгол үндэстэн|Монголчуудын]] уг гарлаас эхлээд [[Чингис хаан]] нас эцэслэж [[Өгэдэй хаан]] ширээнд суусан үеийг өгүүлсэн байдаг. Нийт 12 бүлэгтэй: # [[Тэмүжин]]ий уг гарал ба бага насны үе # Чингисийн идэр нас # [[Мэргид]]ийг сөнөөсөн ба Тэмүжин Чингис хаан цол өргөмжлөгдсөн нь # [[Жамуха]] ба [[Тайчууд]]тай тэмцсэн нь # [[Татар]]ыг сөнөөсөн ба [[Тоорил хан|Ван хантай]] эвдэрсэн нь # [[Хэрэйд]] улс мөхсөн нь # Ван хан сөнөсөн нь # [[Хүчлүг]]ийн зугтаасан ба Жамухын дарагдсан нь # Шадар хишигтэн цэргийг байгуулсан нь # [[Уйгур]] ба ойн иргэдийг эзэлсэн нь # [[Хятад үндэстэн|Хятад]], [[Тангуд]], [[Сартуул]], [[Багдад]] ба [[Киевийн Русь|Орос]]ыг эзэлсэн нь # Чингисийн нас барсан ба Өгэдэй хаан болсон нь Түүний эхний 10 бүлэг Чингис хааны нас эцэслэсний хойтон шар хулгана жил буюу [[1228]] онд, сүүлийн 2 бүлэг нь Өгэдэй хааныг нас барахын өмнө [[1240]] оны үед бичигдсэн. == Судалгааны түүх == Ба[[Тогоонтөмөр хаан]] [[1368]] онд [[Бээжин|Бээжингээс]] зугтан гарч [[Юань гүрэн|Юань]] улс мөхөх хүртэл 140 гаруй жил Нууц товчоо нь маш нууц нандин шүтээн болoн хадгалагдаж байжээ. [[Мин улс|Мин улсын]] [[Хүн Ү|Хүннү]] хааны үед ([[1380]]-[[1390]]) нууцыг нь задалж галиглах, орчуулах, барлах ажлыг эхэлжээ. Энэ үед [[Монгол хэл|Монгол хэлийг]] сурч судлах нь улс төр, цэрэг эдийн засгийн үүднээс зайлшгүй шаардлагатай байсан. Иймээс Нууц товчоог галиглан орчуулж унших бичиг болгон хэрэглэгддэг болжээ. Мин улсын Хүннү хааны 15 дугаар онд нууц товчоог [[Ху Юань хэ]], [[Ма Ша Ихэ]] нар [[ханз|хятад галиг үсгээр]] буулган бичээд товч утгыг хятадаар орчуулж хадмаллан хавсаргаж модон бараар хэвлүүлжээ. Нууц товчоог судлагчид энэ үеийн анхан барын эхээс юм уу хожим нь хувилсан "[[Гү Гуанчи]]"-гийн дэвтэр, "[[Е Дэхуй]]"-н дэвтэр, "[[Чянь Дашинь]]"-ний дэвтэр зэрэг хэдэн эхийг гол хэрэглэгдэхүүн болгож байна. Нууц товчоог анх судлаачийг нь "[[Алтан товч]]" -ийн зохиогч [[гүүш Лувсанданзан]] гэж үздэг. [[1917]] онд [[Богд хаан]]т улсын дэд сайд асан [[Барга]]-ын [[Бодлогот Баатар Цэнд Гүн]] (Бавуудайн Цэнд) (1875-1932), Монголын нууц товчооны 700 жилийн ойгоор академич [[Цэндийн Дамдинсүрэн|Ц.Дамдинсүрэн]] уран сайхны аргаар орчуулан цувралаар хэвлүүлжээ. Улмаар [[Шанжмятавын Гаадамба]] Монголын нууц товчоог дагнан судалж докторын зэрэг хамгаалжээ. [[1980]]-аад оноос академич [[Д. Цэрэнсодном]], профессор [[Т. Дашцэдэн]], профессор [[Б. Сумъяабаатар]], [[Г. Билгүүдэй]] нар судлан нилээд дорвитой бүтээлүүд туурвижээ. Нууц товчооны монгол бичгээр бичсэн эх олдоогүй бөгөөд [[ханз]] үсгээр монгол хэлийг тэмдэглэж, хятад орчуулгыг хадсан [[Мин улс]]ын үеийн эх бичиг нь эдүгээгийн нууц товчооны үндэс болсон. Хятад хэлээр Монголын нууц товчооны нэрийг "[[Юань улс]]ын нууц түүх" хэмээдэг. Нууц товчоог [[Бодлогот Баатар Цэнд Гүн]] (Бавуудайн Цэнд) (1875-1932) анх Монгол бичгээр сийрүүлэн орчуулсан нь улмаар [[Цэндийн Дамдинсүрэн|Ц.Дамдинсүрэн]]гийн орчин цагийн монгол хэлнээ буулгах нөхцлийг бүрдүүлжээ. Япон, англи зэрэг дэлхийн олон хэл рүү орчуулагдсан агаад [[Монголын түүх]] хийгээд [[уран зохиол]]ын хамгийн үнэт дурсгал юм. 1990 онд Нууц товчооны 750 жилийн ойг төрийн хэмжээнд тэмдэглэсэн. == Судлаачид номын тухай == * Х.Пэрлээ, ''Нууц товчоонд гардаг газар усны зарим нэрийг хайж олсон нь'' Улаанбаатар. 1958.; * Х.Пэрлээ, ''Монголын түүхэн нутгийн зарим уул усыг сурвалжилсан нь'', ''БНМАУ-ын ШУА-ийн мэдээ''. № 3, 1962 * Д. Майдар, Т. Майдар. ''Каменная колонна Ид Аваргын балгас. Монголын эртний түүх соёлын зарим асуудал''. Улаанбаатар. 1972, х.151-156 * Б. Сумъяабаатар, "Монголын Нууц Товчоо, үсгийн галиг", "The secret history of Mongolia, transliteration", Улаанбаатар, 1990 * Б. Сумъяабаатар, "Монголын нууц товчооны хэлбэр судлал", хуудас 3.144, 1997 * Б. Сумъяабаатар, "Чингисийн алтан ургийн угийн бичиг ба гэрийн үеийн бичмэл", хуудас 720, 2002, ISBN 99929-5-552-X * Б. Сумъяабаатар, Чой Гихо, "Монголын Нууц Товчоон Монгол үсгийн анхны галиг", 2005, ISBN 89-5726-275-X * Б. Сумъяабаатар, „А. Позднеев. Транскрипция палеографического текста „Юань-чао-ми-ши““, 17-112 pp., 2005. * Б. Сумъяабаатар, "Монголын Нууц Товчооны толь", "Index to the Mongolian secret history", Улаанбаатар, 2008, ISBN 978-99929-895-7-2 * Б. Сумъяабаатар, "Монголын Нууц Товчооны толь, Монгол-Нангиад, Нангиад - Монгол толь, үсэгнүүд А, Б", Улаанбаатар, 2010, ISBN 978-99962-842-1-2 * [А.Пунсаг]. Монголын нууц товчоон дахь ёс заншлын судалгаа. Редактор Ш.Бира. Улаанбаатар, 2010. * Б. Сумъяабаатар, "Монголын Нууц Товчоо, Xэлбэрсүдлал I", "The Mongolian secret history, Morphology I", Улаанбаатар, 2012, ISBN 978-99962-842-6-7 * Б. Сумъяабаатар, "МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧООH иж судалгаа", "The Mongolian secret history, research results", Улаанбаатар, 2020, ISBN 978-9919-23-665-6, GCom press * [М.Золзаяа]. XIII-XIV зууны монголчуудын ёс суртахууны үнэлэмжийн онцлог. Редактор Д.Дашжамц, Р.Дарьхүү. Улаанбаатар, 2016. * Дэлхийд түгсэн монголын нууц товчоо. Улаанбаатар, 2016. == Мөн үзэх == * [[Алтан товч]] * [[Чингис хаан]] * [[Өгэдэй хаан]] * [[Хубилай хаан]] == Цахим холбоос == * [http://origo.mn/index.php?z=/0/2/127/141/ Монголын Нууц Товчоо]: Монгол хэл дээрхи бүрэн эх * [http://altaica.ru/shengl.htm Монголын нууц товчоо]: бүрэн эх, түүх, орчуулга (Орос, Герман, Франц, Монгол/анхны латин үсэг рүүх хөрвүүлэл/ хэл дээр) * [http://www.mongolianculture.com/TheSecretHist.htm Монголын нууц товчоо]: бүрэн бус эх * [http://www.deremilitari.org/REVIEWS/Rachewiltz_Mongols.htm Тимоти Мэй: Rachewiltz-ийн орчуулгын тойм], 2004 оны 9 сар * [http://www.linguamongolia.co.uk/index.html Lingua Mongolia] Хятад хэл дээрх эхийн эхний 8 зүйлийн орчуулга] *[http://altaica.ru/SECRET/e_tovchoo.php Сокровенное Сказание Монголов] * [http://altaica.ru/e_SecretH.php Монголын нууц товчооны франц, англи, орос хэлний орчуулга] *[http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/mongol.html vostlit.info Монголын түүхийн сурвалж бичгүүд - орос хэлээр] *[http://forum.freekalmykia.org/index.php?showtopic=141 МНТ эх хувилбараар нь татах] * [http://www.mongolian-art.de/02_mongoliin_urlag/uran_buteel_nuutz_tovchoo/index.htm "Монголын нууц товчоо" Монгол зургийн аргаар, Зураач] [[Эршүүгийн Отгонбаяр|Э. Отгонбаяр]] * [http://panmongolica.blogspot.com "Монголын нууц товчоо"-нд гардаг түүхэн газруудын тухай] *[http://forum-eurasica.ru/index.php?/topic/2917-kazakhskii-volnyi-perevod-iz-ssm/] *[http://www.dissercat.com/content/grammaticheskie-kategorii-znamenatelnykh-slov-yazyka-sokrovennogo-skazaniya-mongolov-v-sopos Грамматические категории знаменательных слов языка "Сокровенного сказания монголов" в сопоставлении с бурятским языком] *Б. Сумъяабаатар, „Монголын Нууц Товчоо ба Монгол хэлний дэвсгэрлэх ёс", 2013.03.29, Олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал дээр тависан илтгэл, [http://maral-books.net/wp-content/uploads/2017/04/DebisgerSol-2013-03-29.pdf] *Б. Сумъяабаатар, "Монголын Нууц Товчооны нэг эхэд нэгэн монгол үгийг хэрхэн галигласан нь", Монгол судлалын хүрээлэн, Монголын Их сургуулийн эрдэм шинжилгээний "Acta Mongolica" сэтгүүл, 2007, Vol. 7 (291).[http://maral-books.net/wp-content/uploads/2017/04/MNT-vg-acta-MGL-2007.pdf] *А. Позднеев, "Транскрипцiя палеографического текста Юань-чао-ми-ши", Товчит толтыг Б. Сумъяабаатар, „Монголын Нууц Товчоо юу? Монголчуудын Нууц Товчоо юу?", Монгол Улсын Үндэсний номын сан, 2005, [http://maral-books.net/wp-content/uploads/2013/11/016pub.pdf] *[http://books.google.mn/books?id=to0jS8HJMmAC&dq=%D1%81%D1%81%D0%BC+%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8B&source=gbs_navlinks_s Монгольское языкознание в России в первой половине XIX в.: проблемы наследия] [[Ангилал:Их Монгол Улс]] [[Ангилал:Монголын түүх]] [[Ангилал:Монголын утга зохиол]] [[Ангилал:Утга зохиолын бүтээл]] [[Ангилал:Чингис хааны тухай бүтээл]] [[Ангилал:Түүхийн товчоо]] [[Ангилал:Сурвалж бичиг]] [[Ангилал:13-р зууны утга зохиол]] [[Ангилал:Монгол хэлээрх утга зохиол]] nda6zmhuc0xp1imolzro594cebzhmpl 0 5198 707361 691108 2022-08-05T21:37:38Z CommonsDelinker 211 Tolkien_1916.jpg файлыг коммонсд [[commons:User:Rosenzweig|Rosenzweig]] хэрэглэгч устгасан тул арилгагдлаа. Шалтгаан: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Tolkien 1916.jpg|]]. wikitext text/x-wiki {{Инфобокс Зохиолч | нэр = Жон Роналд Роиэл Толкин | зураг = | хэмжээ = | зургийн тайлбар = Жон Толкин, [[1916]] онд | жинхэнэ нэр = | нууц нэр = | төрсөн огноо = 1892 оны 1 сарын 3 | төрсөн газар = Блумфонтейн, Оранжийн Чөлөөт Орон | нас барсан огноо = 1973 оны 9 сарын 2 | нас барсан газар = Борнмут, [[Англи]] | мэргэжил = Зохиолч, академич, хэлзүйч, яруу найрагч | гарал үүсэл = | яс үндэс = | иргэний харъяалал = [[Британи]] | боловсрол = | төрөл = | субъект = | урсгал = Фантази, орчуулга, шүүмж | хамтрагч = | залгамжлагч = | шагналууд = | гарын үсэг = | вэбсайт = }} '''Жон Роналд Роиэл Толкин, CBE''' (''John Ronald Reuel Tolkien'', ([[1892]] оны [[1 сарын 3]] – [[1973]] оны [[9 сарын 2]]) нь [[Англи]]йн [[зохиолч]], [[яруу найраг]]ч, [[хэлзүй]]ч, их сургуулийн багш байв. Тэрээр [[Оксфордын Их Сургууль]]д 1925-аас 1945 онд Англи-Саксын Роулинсон, Босвортын профессор, 1945-аас 1959 он хүртэл Англи хэл, Английн уран зохиолын Мертон профессор байв. Толкин нь ''Нарниагийн түүх'' цувралаараа алдартай [[Клайв Стейплз Льюис]]ын дотны анд байсан бөгөөд түүний хамт Инклингз нэртэй албан бус утга зохиолын хэлэлцүүлгийн бүлгийн гишүүн байжээ. 1972 оны 3 сарын 28-нд [[II Элизабет]] хатан хаан түүнийг [[Британийн эзэнт гүрэн|Британийн эзэнт гүрний]] Ордерийн Командлагч (''Commander of the Order of the British Empire, CBE'') болгосон байна. Түүнийг нас барсны дараа хүү [[Кристофер Толкин]] нь эцгийнхээ олон тэмдэглэл, хэвлэгдээгүй бүтээлүүд дээр тулгуурлаж хэд хэдэн цуврал бүтээлийг гаргажээ. Эдгээр болоод Хоббит, Бөгжний эзэн зохиолууд нь нийтдээ Арда нэртэй зохиомол орчлон дахь "Дундад дэлхий"-н (Middle-Earth) тухай цогц бүтээл болдог. Үүнд төрөл бүрийн зохиол, яруу найраг, зохиомол түүх, зохиомол хэл, утга зохиолын шүүмжүүд багтах бөгөөд 1951-ээс 1955 онуудад Толкин нь эдгээр бүтээлүүддээ ''legendarium'' гэсэн нэрийг оноож байжээ. Толкины өмнө олон зохиолч фантазийн урсгалын зохиолыг бичиж байсан ч, Хоббит, Бөгжний эзэн зохиолуудын амжилт нь тус урсгалыг нийтийн дунд дахин сэргээжээ. Иймээс ч түүнийг орчин үеийн фантазийн утга зохиолын эцэг хэмээн нэрийддэг. Толкины бүтээлүүд нь фантазийн олон бүтээлд нөлөөлсөн бөгөөд маш удаан үр нөлөө өгчээ. 2008 онд [[Таймс сонин]] түүнийг "1945 оноос хойших хамгийн агуу Британийн зохиолчид" жагсаалтад зургаа дугаар байранд, 2009 онд [[Форбс (сэтгүүл)|Форбс]] сэтгүүл түүнийг хамгийн их ашиг орлоготой нас барсан алдартнуудын жагсаалтад тав дугаар байранд тус тус оруулжээ. == Алдартай бүтээлүүд == * ''[[Хоббит]]'' (The Hobbit) * ''[[Бөгжний эзэн]]'' (The Lord of the Rings) * ''Том Бомбадилийн адал явдлууд'' (The Adventures of Tom Bombadil) * ''Силмариллион'' (The Silmarillion) {{smallsup|1}} * ''Хюрины хүүхдүүд'' (The Children of Húrin) {{smallsup|1}} {{smallsup|1}}Нас барсны дараа хэвлэгдсэн</small> == Гадаад холбоос == * [http://www.tolkienestate.com Tolkien Estate] * [http://www.tolkien.co.uk HarperCollins дахь Толкины сайт] * [http://www.tolkienlibrary.com Толкины номын сан] {{DEFAULTSORT:Толкин, Жон}} [[Ангилал:Жон Толкин| ]] [[Ангилал:Английн зохиолч]] [[Ангилал:Англи хэлээрх утга зохиол]] [[Ангилал:Англи судлалын медиевист]] [[Ангилал:Их Британийн дэлхийн нэгдүгээр дайны хүн]] [[Ангилал:Католик шашны урсгалын хүн]] [[Ангилал:Зохиогч]] [[Ангилал:Зөгнөлт зохиол]] [[Ангилал:20-р зууны утга зохиол]] [[Ангилал:Локус шагналтан]] [[Ангилал:Уран зөгнөлт зохиолын алдрын танхим]] [[Ангилал:Их Британийн эзэнт гүрэн одонгийн командлагч]] [[Ангилал:Оксфордын Их Сургуулийн багш]] [[Ангилал:Лидс Их Сургуулийн багш]] [[Ангилал:1892 онд төрсөн]] [[Ангилал:1973 онд өнгөрсөн]] tm4kxtax6258wie5nmqp4yw8qcx709k 0 5629 707356 701334 2022-08-05T17:43:35Z 66.181.177.191 /* Алдартай барга хүмүүс */ wikitext text/x-wiki {{Ард түмэн |нэр_анги = [[Зураг:Bargu.PNG|20px]]<br>Барга ястан |зураг = |хэмжээ = |тайлбар = |онцлох_нэрс = |нутаг_орон = Бүгд — '''90 мянга'''. Үүнээс:<br>{{CHN2}} — 85,803<br> {{MGL2}} — 2,989 ([[2010]])<ref>[http://ubstat.mn/News=ebaf41a3-0bff-11e1-9add-001fc60e81da Монгол улсын хүн амын 2010 оны улсын тооллогын дүн].</ref> |хэл_аялгуу = [[Монгол хэл]] ([[Буриад аялга|төв умардын завсрын аялга]]) |бичиг_үсэг = [[Монгол бичиг|Худам монгол үсэг]], [[Монгол хэл бичиг|Монгол кирил үсэг]] |шүтлэг = [[Image:Dharma Wheel.svg|16px]] [[Буддын шашин|Буддын шашны]] буяны ёс ([[шарын шашин]]), <br>Тэнгэр газраа аргадах ухаан, шүтлэггүй зан |ойр_төрөл = [[Буриад ястан|Буриад]] мэтийн бусад [[Монгол үндэстэн]] |хэл_угсаа = [[Монгол угсаатан]] / [[Монгол хэлний бүлэг|Монгол хэлтэн]] }} '''Барга''' - хуучны нэгэн [[Монгол үндэстэн|Монгол]] аймаг, одоогийн [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] нэгэн [[ястан]]. Өдгөө ихэнх Баргууд [[Өвөр Монгол]]ын [[Хөлөнбуйр]]т, цөөнх хэсэг [[Монгол Улс]]ын [[Дорнод]], [[Төв]] аймагт төвлөн суурьшжээ. Баргуудын хэлэлцэх аялга нь [[Буриад аялга]]тай илүү ойр. == Түүх == [[Файл:Barga Mongol.jpg|thumb|200px]] Эртний Тан улсын сударт бичигдсэнээр Баргууд нь [[Хүннү улс|Хүн]] гүрний үед нэгэн томоохон хүчирхэг аймаг байсан тухай бичигддэг бөгөөд хөшөө дурсгалууд дээр "Баегү" хэмээн бичигдэн үлдсэн байна. Барга нь 11, 12-р зууны үед [[Байгал нуур]]ын зүүн бие Баргажин төхөмөөр нутаглаж байсан тухай судлаачид бичсэн байдаг. Монголын нууц товчоонд тэмдэглэснээр Баргажин аймгийг [[Баргудай мэргэн]] захирч байсан бөгөөд түүний охин Баргужин гуагаас төрсөн Чингис хааны дээд удамын [[Алун Гуа|Алунгуа эх]] болно. Барга нь 13-р зууны үед [[Их Монгол Улс]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан, 15-р зууны үед [[Ойрад]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан ба Ойрадыг баруун зүг нүүдэллэхэд зүүн Монголд үлдсэн. 17-18-р зууны үед [[Оросын Хаант Улс|Оросын эзэнт гүрэн]] газар нутагаа тэлэхэд түрэгдэн Баргажин төхөм нутгаа орхин, [[Халх]]ын Сэцэн хан аймгийн бэйс Жанчивдорж, бэйл Ванчин, ван Доржжан, засаг Шагдаржавын зэрэг хэдэн хошуунд харъяалагдаж байгаад ноёдын дарлалаас зайлан 1734 онд Манжийн Найралт төв хаанд өргөн мэдүүлснээр Хөлөнбуйрт нүүдэллэн ирж [[Шинэ Барга]] хэмээн нэрлэгдэх болсон ажээ. [[1911]] оны 12-р сарын 29-нд [[Олноо өргөгдсөн]] [[Богд хаан]]т Монгол Улс тунхагласнаас 15 хоногийн дараа [[Хөлөнбуйр]]т үндэсний эрх чөлөөний тэмцэл гарч, [[Хайлаар]] хотыг Хятад түшмэлээс чөлөөлж, Баргын ноёд хуралдан, Богд хаант Монгол улсад нэгдэхээр шийдвэрлэж, тэмцлийг манлайлагчдын нэг суман занги Ж. Дамдинсүрэн ([[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]) зургаан нөхрийн хамт [[Их Хүрээ]]нд ирж нэгдэх бичгийг барьсан байдаг. 1912 оны [[Ховдыг чөлөөлөх байлдаан|Ховдын байлдаан]], 1913 оны [[Өвөр Монгол]]ыг чөлөөлөх [[Таван замын байлдаан]]д Баргуудын дундаас нэг цэргийн жанжин, 10 гаруй баатар төрсөн байна. 1928 онд [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс|БНМАУ]]-аар дэмжигдэж өдөөгдсөн, [[Дагуур]] хүн [[Гүйлүгийн Мэрсээ|Мэрсээ]]гээр удирдуулсан Баргын зэвсэгт бослого Гоминданы засгийн бодлогыг эсэргүүцэн Хөлөнбуйрт дэгдэж, удалгүй хүчинд автагдан дарагдаж байсан. Баргууд Хөлөнбуйраас БНМАУ-д 1912, 1916-1917, 1928, 1946 онуудад тус тус нүүдэллэн ирж, Дорнод аймгийн [[Гурванзагал сум|Гурванзагал]], [[Хөлөнбуйр сум|Хөлөнбуйр]], Төв аймгийн [[Баян сум|Баян]], [[Сэргэлэн сум|Сэргэлэн]] сумд, Улаанбаатар хот болон бусад аймаг, хотуудад аж төрөн амьдарч байна. Мөн Монголын Их Удирдагч [[Хорлоогийн Чойбалсан]] Барга ястан хүн байсан бөгөөд Монгол улсын Тусгаар Тогтнолын асуудал шийдэгдэх ярвигтай үед тухайн үеийн ЗХУ-ын хүчийг ашиглан Монгол улсын тусгаар тогтнолыг бататгаж "Эрхэмлэж яваарай хэмээн машид итгэн эрх чөлөө,тусгаар тогтнолыг та нарт үлдээв" гэсэн захиасаа үлдээсэн байдаг. [[1949]] онд БНХАУ байгуулагдаж, засаг захиргааны хуваарь шинэчлэгдэхэд хуучин, шинэ Барга нийлж нэгэн хошууг бүрдүүлэх болжээ. Хуучин Баргыг [[Эвэнх]], [[Орчоон]], [[Дагуур]] ястнуудын хамт [[Солоон]] хошуунд харьяалуулсан байна. Баргуудын дийлэнх хүн ам [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын]] [[Хөлөнбуйр аймаг|Хөлөнбуйр аймагт]] Барга 3 хошуунд аж төрж байна. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргын]] 2 хошуу,[[Хуучин Барга|Хуучин Баргын]] 1 хошуу байдаг. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргууд]] нь [[Шинэ Барга зүүн хошуу|Шинэ Барга зүүн хошуунд]] 31.530 хүн, [[Шинэ Барга Баруун хошуу|Шинэ Барга Баруун хошуунд]] 28.370 хүн аж төрж нийт 60.000-д байна. Харин [[Хуучин Барга|Хуучин Баргууд]] [[Хуучин Барга хошуу|Хуучин Барга хошуунд]] 26.000 байна. 2009 оны 1 сарын 9-ны мэдээгээр Дорнод аймгийн Гурванзагал суманд 400 өрх, 1351 хүн ам, Хөлөнбуйр суманд 464 өрхийн 1758 хүн ам Барга ястанд тоологджээ<ref>[http://www.statis.mn/portal/indexc.php?v=12&m=36 Дорнод аймгийн Статистикийн газрын 2009 оны 01 сарын 9 мэдээ]</ref>. Одоогоор Баргууд нь Монгол улсын 13 аймаг, 47 суманд 15 барга овог, БНХАУ-ын 7 муж, ӨМӨЗО-ны 19 хошуу, 15 гацаа, шиян, хотуудад 25 Барга овог болон Туркмен улсад Байергу барга, Казакстан улс буюу Кашгарт Байеркогийн Барга овгууд байна.<ref>Ж. Өлзий. ''Барга Монголын түүх''. УБ.1999 [http://archeologyofmongolia.blogspot.com/2011/03/xx_28.html]</ref> == Алдартай барга хүмүүс == * [[Баргудай баатар]] * [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн|Манлай баатар Дамдинсүрэн]] * [[Бодлогот баатар Цэнд гүн]] * Маршал [[Хорлоогийн Чойбалсан]] * МУСГЗ, яруу найрагч Ш.Дулмаа (Төв аймаг) * МУ-ын ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга [[Миеэгомбын Энхболд|М.Энхболд]] * МУ-ын ардын багш Миеэгомбо * МУ-ын гавьяат багш Ядамсүрэнгийн Шаарийбуу == Бусад холбогдол == * [[Хуучин Барга хошуу]] * [[Шинэ Барга баруун хошуу]] * [[Шинэ Барга зүүн хошуу]] == Зүүлт == {{reflist}} == Холбоос == * Барга судлаач Шарайд Ц. Түмэн. ''Монгол голомтоо гэсэн Баргын ард түмний тэмцэл, хувь заяа'' [http://olhunud.blogspot.com/2011/09/blog-post_6776.html] * Ц.Норжин. ''Хуучин Барга хаанаас ирсэн бэ?'' [http://www.buryatmongol.info/buryat/phpwind/simple/index.php?t7747.html] [[Ангилал:Барга ястан| ]] bye3i0s8plresa1dpv8j12hahq5erbe 707357 707356 2022-08-05T17:44:55Z 66.181.177.191 /* Алдартай барга хүмүүс */ wikitext text/x-wiki {{Ард түмэн |нэр_анги = [[Зураг:Bargu.PNG|20px]]<br>Барга ястан |зураг = |хэмжээ = |тайлбар = |онцлох_нэрс = |нутаг_орон = Бүгд — '''90 мянга'''. Үүнээс:<br>{{CHN2}} — 85,803<br> {{MGL2}} — 2,989 ([[2010]])<ref>[http://ubstat.mn/News=ebaf41a3-0bff-11e1-9add-001fc60e81da Монгол улсын хүн амын 2010 оны улсын тооллогын дүн].</ref> |хэл_аялгуу = [[Монгол хэл]] ([[Буриад аялга|төв умардын завсрын аялга]]) |бичиг_үсэг = [[Монгол бичиг|Худам монгол үсэг]], [[Монгол хэл бичиг|Монгол кирил үсэг]] |шүтлэг = [[Image:Dharma Wheel.svg|16px]] [[Буддын шашин|Буддын шашны]] буяны ёс ([[шарын шашин]]), <br>Тэнгэр газраа аргадах ухаан, шүтлэггүй зан |ойр_төрөл = [[Буриад ястан|Буриад]] мэтийн бусад [[Монгол үндэстэн]] |хэл_угсаа = [[Монгол угсаатан]] / [[Монгол хэлний бүлэг|Монгол хэлтэн]] }} '''Барга''' - хуучны нэгэн [[Монгол үндэстэн|Монгол]] аймаг, одоогийн [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] нэгэн [[ястан]]. Өдгөө ихэнх Баргууд [[Өвөр Монгол]]ын [[Хөлөнбуйр]]т, цөөнх хэсэг [[Монгол Улс]]ын [[Дорнод]], [[Төв]] аймагт төвлөн суурьшжээ. Баргуудын хэлэлцэх аялга нь [[Буриад аялга]]тай илүү ойр. == Түүх == [[Файл:Barga Mongol.jpg|thumb|200px]] Эртний Тан улсын сударт бичигдсэнээр Баргууд нь [[Хүннү улс|Хүн]] гүрний үед нэгэн томоохон хүчирхэг аймаг байсан тухай бичигддэг бөгөөд хөшөө дурсгалууд дээр "Баегү" хэмээн бичигдэн үлдсэн байна. Барга нь 11, 12-р зууны үед [[Байгал нуур]]ын зүүн бие Баргажин төхөмөөр нутаглаж байсан тухай судлаачид бичсэн байдаг. Монголын нууц товчоонд тэмдэглэснээр Баргажин аймгийг [[Баргудай мэргэн]] захирч байсан бөгөөд түүний охин Баргужин гуагаас төрсөн Чингис хааны дээд удамын [[Алун Гуа|Алунгуа эх]] болно. Барга нь 13-р зууны үед [[Их Монгол Улс]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан, 15-р зууны үед [[Ойрад]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан ба Ойрадыг баруун зүг нүүдэллэхэд зүүн Монголд үлдсэн. 17-18-р зууны үед [[Оросын Хаант Улс|Оросын эзэнт гүрэн]] газар нутагаа тэлэхэд түрэгдэн Баргажин төхөм нутгаа орхин, [[Халх]]ын Сэцэн хан аймгийн бэйс Жанчивдорж, бэйл Ванчин, ван Доржжан, засаг Шагдаржавын зэрэг хэдэн хошуунд харъяалагдаж байгаад ноёдын дарлалаас зайлан 1734 онд Манжийн Найралт төв хаанд өргөн мэдүүлснээр Хөлөнбуйрт нүүдэллэн ирж [[Шинэ Барга]] хэмээн нэрлэгдэх болсон ажээ. [[1911]] оны 12-р сарын 29-нд [[Олноо өргөгдсөн]] [[Богд хаан]]т Монгол Улс тунхагласнаас 15 хоногийн дараа [[Хөлөнбуйр]]т үндэсний эрх чөлөөний тэмцэл гарч, [[Хайлаар]] хотыг Хятад түшмэлээс чөлөөлж, Баргын ноёд хуралдан, Богд хаант Монгол улсад нэгдэхээр шийдвэрлэж, тэмцлийг манлайлагчдын нэг суман занги Ж. Дамдинсүрэн ([[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]) зургаан нөхрийн хамт [[Их Хүрээ]]нд ирж нэгдэх бичгийг барьсан байдаг. 1912 оны [[Ховдыг чөлөөлөх байлдаан|Ховдын байлдаан]], 1913 оны [[Өвөр Монгол]]ыг чөлөөлөх [[Таван замын байлдаан]]д Баргуудын дундаас нэг цэргийн жанжин, 10 гаруй баатар төрсөн байна. 1928 онд [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс|БНМАУ]]-аар дэмжигдэж өдөөгдсөн, [[Дагуур]] хүн [[Гүйлүгийн Мэрсээ|Мэрсээ]]гээр удирдуулсан Баргын зэвсэгт бослого Гоминданы засгийн бодлогыг эсэргүүцэн Хөлөнбуйрт дэгдэж, удалгүй хүчинд автагдан дарагдаж байсан. Баргууд Хөлөнбуйраас БНМАУ-д 1912, 1916-1917, 1928, 1946 онуудад тус тус нүүдэллэн ирж, Дорнод аймгийн [[Гурванзагал сум|Гурванзагал]], [[Хөлөнбуйр сум|Хөлөнбуйр]], Төв аймгийн [[Баян сум|Баян]], [[Сэргэлэн сум|Сэргэлэн]] сумд, Улаанбаатар хот болон бусад аймаг, хотуудад аж төрөн амьдарч байна. Мөн Монголын Их Удирдагч [[Хорлоогийн Чойбалсан]] Барга ястан хүн байсан бөгөөд Монгол улсын Тусгаар Тогтнолын асуудал шийдэгдэх ярвигтай үед тухайн үеийн ЗХУ-ын хүчийг ашиглан Монгол улсын тусгаар тогтнолыг бататгаж "Эрхэмлэж яваарай хэмээн машид итгэн эрх чөлөө,тусгаар тогтнолыг та нарт үлдээв" гэсэн захиасаа үлдээсэн байдаг. [[1949]] онд БНХАУ байгуулагдаж, засаг захиргааны хуваарь шинэчлэгдэхэд хуучин, шинэ Барга нийлж нэгэн хошууг бүрдүүлэх болжээ. Хуучин Баргыг [[Эвэнх]], [[Орчоон]], [[Дагуур]] ястнуудын хамт [[Солоон]] хошуунд харьяалуулсан байна. Баргуудын дийлэнх хүн ам [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын]] [[Хөлөнбуйр аймаг|Хөлөнбуйр аймагт]] Барга 3 хошуунд аж төрж байна. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргын]] 2 хошуу,[[Хуучин Барга|Хуучин Баргын]] 1 хошуу байдаг. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргууд]] нь [[Шинэ Барга зүүн хошуу|Шинэ Барга зүүн хошуунд]] 31.530 хүн, [[Шинэ Барга Баруун хошуу|Шинэ Барга Баруун хошуунд]] 28.370 хүн аж төрж нийт 60.000-д байна. Харин [[Хуучин Барга|Хуучин Баргууд]] [[Хуучин Барга хошуу|Хуучин Барга хошуунд]] 26.000 байна. 2009 оны 1 сарын 9-ны мэдээгээр Дорнод аймгийн Гурванзагал суманд 400 өрх, 1351 хүн ам, Хөлөнбуйр суманд 464 өрхийн 1758 хүн ам Барга ястанд тоологджээ<ref>[http://www.statis.mn/portal/indexc.php?v=12&m=36 Дорнод аймгийн Статистикийн газрын 2009 оны 01 сарын 9 мэдээ]</ref>. Одоогоор Баргууд нь Монгол улсын 13 аймаг, 47 суманд 15 барга овог, БНХАУ-ын 7 муж, ӨМӨЗО-ны 19 хошуу, 15 гацаа, шиян, хотуудад 25 Барга овог болон Туркмен улсад Байергу барга, Казакстан улс буюу Кашгарт Байеркогийн Барга овгууд байна.<ref>Ж. Өлзий. ''Барга Монголын түүх''. УБ.1999 [http://archeologyofmongolia.blogspot.com/2011/03/xx_28.html]</ref> == Алдартай барга хүмүүс == * [[Баргудай баатар]] * [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн|Манлай баатар Дамдинсүрэн]] * [[Бодлогот Баатар Цэнд Гүн]] * Маршал [[Хорлоогийн Чойбалсан]] * МУСГЗ, яруу найрагч Ш.Дулмаа (Төв аймаг) * МУ-ын ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга [[Миеэгомбын Энхболд|М.Энхболд]] * МУ-ын ардын багш Миеэгомбо * МУ-ын гавьяат багш Ядамсүрэнгийн Шаарийбуу == Бусад холбогдол == * [[Хуучин Барга хошуу]] * [[Шинэ Барга баруун хошуу]] * [[Шинэ Барга зүүн хошуу]] == Зүүлт == {{reflist}} == Холбоос == * Барга судлаач Шарайд Ц. Түмэн. ''Монгол голомтоо гэсэн Баргын ард түмний тэмцэл, хувь заяа'' [http://olhunud.blogspot.com/2011/09/blog-post_6776.html] * Ц.Норжин. ''Хуучин Барга хаанаас ирсэн бэ?'' [http://www.buryatmongol.info/buryat/phpwind/simple/index.php?t7747.html] [[Ангилал:Барга ястан| ]] s9ym68u0kfltjvw3rf5yclhdehf42nm 707359 707357 2022-08-05T17:51:32Z 66.181.177.191 /* Алдартай барга хүмүүс */ wikitext text/x-wiki {{Ард түмэн |нэр_анги = [[Зураг:Bargu.PNG|20px]]<br>Барга ястан |зураг = |хэмжээ = |тайлбар = |онцлох_нэрс = |нутаг_орон = Бүгд — '''90 мянга'''. Үүнээс:<br>{{CHN2}} — 85,803<br> {{MGL2}} — 2,989 ([[2010]])<ref>[http://ubstat.mn/News=ebaf41a3-0bff-11e1-9add-001fc60e81da Монгол улсын хүн амын 2010 оны улсын тооллогын дүн].</ref> |хэл_аялгуу = [[Монгол хэл]] ([[Буриад аялга|төв умардын завсрын аялга]]) |бичиг_үсэг = [[Монгол бичиг|Худам монгол үсэг]], [[Монгол хэл бичиг|Монгол кирил үсэг]] |шүтлэг = [[Image:Dharma Wheel.svg|16px]] [[Буддын шашин|Буддын шашны]] буяны ёс ([[шарын шашин]]), <br>Тэнгэр газраа аргадах ухаан, шүтлэггүй зан |ойр_төрөл = [[Буриад ястан|Буриад]] мэтийн бусад [[Монгол үндэстэн]] |хэл_угсаа = [[Монгол угсаатан]] / [[Монгол хэлний бүлэг|Монгол хэлтэн]] }} '''Барга''' - хуучны нэгэн [[Монгол үндэстэн|Монгол]] аймаг, одоогийн [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] нэгэн [[ястан]]. Өдгөө ихэнх Баргууд [[Өвөр Монгол]]ын [[Хөлөнбуйр]]т, цөөнх хэсэг [[Монгол Улс]]ын [[Дорнод]], [[Төв]] аймагт төвлөн суурьшжээ. Баргуудын хэлэлцэх аялга нь [[Буриад аялга]]тай илүү ойр. == Түүх == [[Файл:Barga Mongol.jpg|thumb|200px]] Эртний Тан улсын сударт бичигдсэнээр Баргууд нь [[Хүннү улс|Хүн]] гүрний үед нэгэн томоохон хүчирхэг аймаг байсан тухай бичигддэг бөгөөд хөшөө дурсгалууд дээр "Баегү" хэмээн бичигдэн үлдсэн байна. Барга нь 11, 12-р зууны үед [[Байгал нуур]]ын зүүн бие Баргажин төхөмөөр нутаглаж байсан тухай судлаачид бичсэн байдаг. Монголын нууц товчоонд тэмдэглэснээр Баргажин аймгийг [[Баргудай мэргэн]] захирч байсан бөгөөд түүний охин Баргужин гуагаас төрсөн Чингис хааны дээд удамын [[Алун Гуа|Алунгуа эх]] болно. Барга нь 13-р зууны үед [[Их Монгол Улс]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан, 15-р зууны үед [[Ойрад]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан ба Ойрадыг баруун зүг нүүдэллэхэд зүүн Монголд үлдсэн. 17-18-р зууны үед [[Оросын Хаант Улс|Оросын эзэнт гүрэн]] газар нутагаа тэлэхэд түрэгдэн Баргажин төхөм нутгаа орхин, [[Халх]]ын Сэцэн хан аймгийн бэйс Жанчивдорж, бэйл Ванчин, ван Доржжан, засаг Шагдаржавын зэрэг хэдэн хошуунд харъяалагдаж байгаад ноёдын дарлалаас зайлан 1734 онд Манжийн Найралт төв хаанд өргөн мэдүүлснээр Хөлөнбуйрт нүүдэллэн ирж [[Шинэ Барга]] хэмээн нэрлэгдэх болсон ажээ. [[1911]] оны 12-р сарын 29-нд [[Олноо өргөгдсөн]] [[Богд хаан]]т Монгол Улс тунхагласнаас 15 хоногийн дараа [[Хөлөнбуйр]]т үндэсний эрх чөлөөний тэмцэл гарч, [[Хайлаар]] хотыг Хятад түшмэлээс чөлөөлж, Баргын ноёд хуралдан, Богд хаант Монгол улсад нэгдэхээр шийдвэрлэж, тэмцлийг манлайлагчдын нэг суман занги Ж. Дамдинсүрэн ([[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]) зургаан нөхрийн хамт [[Их Хүрээ]]нд ирж нэгдэх бичгийг барьсан байдаг. 1912 оны [[Ховдыг чөлөөлөх байлдаан|Ховдын байлдаан]], 1913 оны [[Өвөр Монгол]]ыг чөлөөлөх [[Таван замын байлдаан]]д Баргуудын дундаас нэг цэргийн жанжин, 10 гаруй баатар төрсөн байна. 1928 онд [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс|БНМАУ]]-аар дэмжигдэж өдөөгдсөн, [[Дагуур]] хүн [[Гүйлүгийн Мэрсээ|Мэрсээ]]гээр удирдуулсан Баргын зэвсэгт бослого Гоминданы засгийн бодлогыг эсэргүүцэн Хөлөнбуйрт дэгдэж, удалгүй хүчинд автагдан дарагдаж байсан. Баргууд Хөлөнбуйраас БНМАУ-д 1912, 1916-1917, 1928, 1946 онуудад тус тус нүүдэллэн ирж, Дорнод аймгийн [[Гурванзагал сум|Гурванзагал]], [[Хөлөнбуйр сум|Хөлөнбуйр]], Төв аймгийн [[Баян сум|Баян]], [[Сэргэлэн сум|Сэргэлэн]] сумд, Улаанбаатар хот болон бусад аймаг, хотуудад аж төрөн амьдарч байна. Мөн Монголын Их Удирдагч [[Хорлоогийн Чойбалсан]] Барга ястан хүн байсан бөгөөд Монгол улсын Тусгаар Тогтнолын асуудал шийдэгдэх ярвигтай үед тухайн үеийн ЗХУ-ын хүчийг ашиглан Монгол улсын тусгаар тогтнолыг бататгаж "Эрхэмлэж яваарай хэмээн машид итгэн эрх чөлөө,тусгаар тогтнолыг та нарт үлдээв" гэсэн захиасаа үлдээсэн байдаг. [[1949]] онд БНХАУ байгуулагдаж, засаг захиргааны хуваарь шинэчлэгдэхэд хуучин, шинэ Барга нийлж нэгэн хошууг бүрдүүлэх болжээ. Хуучин Баргыг [[Эвэнх]], [[Орчоон]], [[Дагуур]] ястнуудын хамт [[Солоон]] хошуунд харьяалуулсан байна. Баргуудын дийлэнх хүн ам [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын]] [[Хөлөнбуйр аймаг|Хөлөнбуйр аймагт]] Барга 3 хошуунд аж төрж байна. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргын]] 2 хошуу,[[Хуучин Барга|Хуучин Баргын]] 1 хошуу байдаг. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргууд]] нь [[Шинэ Барга зүүн хошуу|Шинэ Барга зүүн хошуунд]] 31.530 хүн, [[Шинэ Барга Баруун хошуу|Шинэ Барга Баруун хошуунд]] 28.370 хүн аж төрж нийт 60.000-д байна. Харин [[Хуучин Барга|Хуучин Баргууд]] [[Хуучин Барга хошуу|Хуучин Барга хошуунд]] 26.000 байна. 2009 оны 1 сарын 9-ны мэдээгээр Дорнод аймгийн Гурванзагал суманд 400 өрх, 1351 хүн ам, Хөлөнбуйр суманд 464 өрхийн 1758 хүн ам Барга ястанд тоологджээ<ref>[http://www.statis.mn/portal/indexc.php?v=12&m=36 Дорнод аймгийн Статистикийн газрын 2009 оны 01 сарын 9 мэдээ]</ref>. Одоогоор Баргууд нь Монгол улсын 13 аймаг, 47 суманд 15 барга овог, БНХАУ-ын 7 муж, ӨМӨЗО-ны 19 хошуу, 15 гацаа, шиян, хотуудад 25 Барга овог болон Туркмен улсад Байергу барга, Казакстан улс буюу Кашгарт Байеркогийн Барга овгууд байна.<ref>Ж. Өлзий. ''Барга Монголын түүх''. УБ.1999 [http://archeologyofmongolia.blogspot.com/2011/03/xx_28.html]</ref> == Алдартай барга хүмүүс == * [[Баргудай баатар]] * [[Тагнуулч Барга лам Ц. Лувсанням]] * [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн|Манлай баатар Дамдинсүрэн]] * [[Бодлогот Баатар Цэнд Гүн]] * Маршал [[Хорлоогийн Чойбалсан]] * МУСГЗ, яруу найрагч Ш.Дулмаа (Төв аймаг) * МУ-ын ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга [[Миеэгомбын Энхболд|М.Энхболд]] * МУ-ын ардын багш Миеэгомбо * МУ-ын гавьяат багш Ядамсүрэнгийн Шаарийбуу == Бусад холбогдол == * [[Хуучин Барга хошуу]] * [[Шинэ Барга баруун хошуу]] * [[Шинэ Барга зүүн хошуу]] == Зүүлт == {{reflist}} == Холбоос == * Барга судлаач Шарайд Ц. Түмэн. ''Монгол голомтоо гэсэн Баргын ард түмний тэмцэл, хувь заяа'' [http://olhunud.blogspot.com/2011/09/blog-post_6776.html] * Ц.Норжин. ''Хуучин Барга хаанаас ирсэн бэ?'' [http://www.buryatmongol.info/buryat/phpwind/simple/index.php?t7747.html] [[Ангилал:Барга ястан| ]] rt6vfg5lixmqwp1hv1qggfqp7fbp06q 707360 707359 2022-08-05T18:00:38Z 66.181.177.191 /* Алдартай барга хүмүүс */ wikitext text/x-wiki {{Ард түмэн |нэр_анги = [[Зураг:Bargu.PNG|20px]]<br>Барга ястан |зураг = |хэмжээ = |тайлбар = |онцлох_нэрс = |нутаг_орон = Бүгд — '''90 мянга'''. Үүнээс:<br>{{CHN2}} — 85,803<br> {{MGL2}} — 2,989 ([[2010]])<ref>[http://ubstat.mn/News=ebaf41a3-0bff-11e1-9add-001fc60e81da Монгол улсын хүн амын 2010 оны улсын тооллогын дүн].</ref> |хэл_аялгуу = [[Монгол хэл]] ([[Буриад аялга|төв умардын завсрын аялга]]) |бичиг_үсэг = [[Монгол бичиг|Худам монгол үсэг]], [[Монгол хэл бичиг|Монгол кирил үсэг]] |шүтлэг = [[Image:Dharma Wheel.svg|16px]] [[Буддын шашин|Буддын шашны]] буяны ёс ([[шарын шашин]]), <br>Тэнгэр газраа аргадах ухаан, шүтлэггүй зан |ойр_төрөл = [[Буриад ястан|Буриад]] мэтийн бусад [[Монгол үндэстэн]] |хэл_угсаа = [[Монгол угсаатан]] / [[Монгол хэлний бүлэг|Монгол хэлтэн]] }} '''Барга''' - хуучны нэгэн [[Монгол үндэстэн|Монгол]] аймаг, одоогийн [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] нэгэн [[ястан]]. Өдгөө ихэнх Баргууд [[Өвөр Монгол]]ын [[Хөлөнбуйр]]т, цөөнх хэсэг [[Монгол Улс]]ын [[Дорнод]], [[Төв]] аймагт төвлөн суурьшжээ. Баргуудын хэлэлцэх аялга нь [[Буриад аялга]]тай илүү ойр. == Түүх == [[Файл:Barga Mongol.jpg|thumb|200px]] Эртний Тан улсын сударт бичигдсэнээр Баргууд нь [[Хүннү улс|Хүн]] гүрний үед нэгэн томоохон хүчирхэг аймаг байсан тухай бичигддэг бөгөөд хөшөө дурсгалууд дээр "Баегү" хэмээн бичигдэн үлдсэн байна. Барга нь 11, 12-р зууны үед [[Байгал нуур]]ын зүүн бие Баргажин төхөмөөр нутаглаж байсан тухай судлаачид бичсэн байдаг. Монголын нууц товчоонд тэмдэглэснээр Баргажин аймгийг [[Баргудай мэргэн]] захирч байсан бөгөөд түүний охин Баргужин гуагаас төрсөн Чингис хааны дээд удамын [[Алун Гуа|Алунгуа эх]] болно. Барга нь 13-р зууны үед [[Их Монгол Улс]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан, 15-р зууны үед [[Ойрад]]ын бүрэлдэхүүнд багтаж байсан ба Ойрадыг баруун зүг нүүдэллэхэд зүүн Монголд үлдсэн. 17-18-р зууны үед [[Оросын Хаант Улс|Оросын эзэнт гүрэн]] газар нутагаа тэлэхэд түрэгдэн Баргажин төхөм нутгаа орхин, [[Халх]]ын Сэцэн хан аймгийн бэйс Жанчивдорж, бэйл Ванчин, ван Доржжан, засаг Шагдаржавын зэрэг хэдэн хошуунд харъяалагдаж байгаад ноёдын дарлалаас зайлан 1734 онд Манжийн Найралт төв хаанд өргөн мэдүүлснээр Хөлөнбуйрт нүүдэллэн ирж [[Шинэ Барга]] хэмээн нэрлэгдэх болсон ажээ. [[1911]] оны 12-р сарын 29-нд [[Олноо өргөгдсөн]] [[Богд хаан]]т Монгол Улс тунхагласнаас 15 хоногийн дараа [[Хөлөнбуйр]]т үндэсний эрх чөлөөний тэмцэл гарч, [[Хайлаар]] хотыг Хятад түшмэлээс чөлөөлж, Баргын ноёд хуралдан, Богд хаант Монгол улсад нэгдэхээр шийдвэрлэж, тэмцлийг манлайлагчдын нэг суман занги Ж. Дамдинсүрэн ([[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]) зургаан нөхрийн хамт [[Их Хүрээ]]нд ирж нэгдэх бичгийг барьсан байдаг. 1912 оны [[Ховдыг чөлөөлөх байлдаан|Ховдын байлдаан]], 1913 оны [[Өвөр Монгол]]ыг чөлөөлөх [[Таван замын байлдаан]]д Баргуудын дундаас нэг цэргийн жанжин, 10 гаруй баатар төрсөн байна. 1928 онд [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс|БНМАУ]]-аар дэмжигдэж өдөөгдсөн, [[Дагуур]] хүн [[Гүйлүгийн Мэрсээ|Мэрсээ]]гээр удирдуулсан Баргын зэвсэгт бослого Гоминданы засгийн бодлогыг эсэргүүцэн Хөлөнбуйрт дэгдэж, удалгүй хүчинд автагдан дарагдаж байсан. Баргууд Хөлөнбуйраас БНМАУ-д 1912, 1916-1917, 1928, 1946 онуудад тус тус нүүдэллэн ирж, Дорнод аймгийн [[Гурванзагал сум|Гурванзагал]], [[Хөлөнбуйр сум|Хөлөнбуйр]], Төв аймгийн [[Баян сум|Баян]], [[Сэргэлэн сум|Сэргэлэн]] сумд, Улаанбаатар хот болон бусад аймаг, хотуудад аж төрөн амьдарч байна. Мөн Монголын Их Удирдагч [[Хорлоогийн Чойбалсан]] Барга ястан хүн байсан бөгөөд Монгол улсын Тусгаар Тогтнолын асуудал шийдэгдэх ярвигтай үед тухайн үеийн ЗХУ-ын хүчийг ашиглан Монгол улсын тусгаар тогтнолыг бататгаж "Эрхэмлэж яваарай хэмээн машид итгэн эрх чөлөө,тусгаар тогтнолыг та нарт үлдээв" гэсэн захиасаа үлдээсэн байдаг. [[1949]] онд БНХАУ байгуулагдаж, засаг захиргааны хуваарь шинэчлэгдэхэд хуучин, шинэ Барга нийлж нэгэн хошууг бүрдүүлэх болжээ. Хуучин Баргыг [[Эвэнх]], [[Орчоон]], [[Дагуур]] ястнуудын хамт [[Солоон]] хошуунд харьяалуулсан байна. Баргуудын дийлэнх хүн ам [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын]] [[Хөлөнбуйр аймаг|Хөлөнбуйр аймагт]] Барга 3 хошуунд аж төрж байна. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргын]] 2 хошуу,[[Хуучин Барга|Хуучин Баргын]] 1 хошуу байдаг. [[Шинэ Барга|Шинэ Баргууд]] нь [[Шинэ Барга зүүн хошуу|Шинэ Барга зүүн хошуунд]] 31.530 хүн, [[Шинэ Барга Баруун хошуу|Шинэ Барга Баруун хошуунд]] 28.370 хүн аж төрж нийт 60.000-д байна. Харин [[Хуучин Барга|Хуучин Баргууд]] [[Хуучин Барга хошуу|Хуучин Барга хошуунд]] 26.000 байна. 2009 оны 1 сарын 9-ны мэдээгээр Дорнод аймгийн Гурванзагал суманд 400 өрх, 1351 хүн ам, Хөлөнбуйр суманд 464 өрхийн 1758 хүн ам Барга ястанд тоологджээ<ref>[http://www.statis.mn/portal/indexc.php?v=12&m=36 Дорнод аймгийн Статистикийн газрын 2009 оны 01 сарын 9 мэдээ]</ref>. Одоогоор Баргууд нь Монгол улсын 13 аймаг, 47 суманд 15 барга овог, БНХАУ-ын 7 муж, ӨМӨЗО-ны 19 хошуу, 15 гацаа, шиян, хотуудад 25 Барга овог болон Туркмен улсад Байергу барга, Казакстан улс буюу Кашгарт Байеркогийн Барга овгууд байна.<ref>Ж. Өлзий. ''Барга Монголын түүх''. УБ.1999 [http://archeologyofmongolia.blogspot.com/2011/03/xx_28.html]</ref> == Алдартай барга хүмүүс == * [[Баргудай баатар]] * [[Алун Гуа]] * [[Тагнуулч Барга лам Ц. Лувсанням]] * [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн|Манлай баатар Дамдинсүрэн]] * [[Бодлогот Баатар Цэнд Гүн]] * Маршал [[Хорлоогийн Чойбалсан]] * МУСГЗ, яруу найрагч Ш.Дулмаа (Төв аймаг) * МУ-ын ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга [[Миеэгомбын Энхболд|М.Энхболд]] * МУ-ын ардын багш Миеэгомбо * МУ-ын гавьяат багш Ядамсүрэнгийн Шаарийбуу == Бусад холбогдол == * [[Хуучин Барга хошуу]] * [[Шинэ Барга баруун хошуу]] * [[Шинэ Барга зүүн хошуу]] == Зүүлт == {{reflist}} == Холбоос == * Барга судлаач Шарайд Ц. Түмэн. ''Монгол голомтоо гэсэн Баргын ард түмний тэмцэл, хувь заяа'' [http://olhunud.blogspot.com/2011/09/blog-post_6776.html] * Ц.Норжин. ''Хуучин Барга хаанаас ирсэн бэ?'' [http://www.buryatmongol.info/buryat/phpwind/simple/index.php?t7747.html] [[Ангилал:Барга ястан| ]] ebat8n1t0cqngpfb2gc2oez7aofgf0v 0 10222 707365 705809 2022-08-06T01:05:54Z Avirmed Batsaikhan 53733 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Atatürk Kemal.jpg|thumb|right|Ататурк]] '''Мустафа Кемал Ататүрк''' (''Mustafa Kemal Atatürk'', [[1881 он]]ы [[3 сарын 12]] - [[1938 он]]ы [[11 сарын 10]]) нь [[Туркийн хувьсгал]]ын удирдагч, [[Турк|Бүгд Найрамдах Турк Улс]]ыг үндэслэгч, анхны [[Туркийн ерөнхийлөгч|ерөнхийлөгч]] ([[1923 он]]ы [[10 сарын 29]] - [[1938 он]]ы [[11 сарын 10]]) нь юм. Мустафа Кемал 1881 оны 3-р сарын 12-ны өдөр Османы эзэнт улсын Грекийн Македоны Салоникт мэндэлжээ. Түүний эцэг нь гаалийн түшмэл байгаад огцорч худалдаачин болсон хүн байлаа.Ээж нь жирийн нэгэн тариачин бүсгүй байлаа.Аав нь удалгүй нас барж жаахан хүү Мустафа өнчин хоцров. Гэр бүл нь эцгийнх нь жаахан тэтгэмж дээр тогтож амь зууж байлаа. Мустафа 12 настайдаа Салоник дахь улсын үнэ төлбөргүй цэргийн сургуульд элсэн оржээ. Мустафа энэ сургуульдаа сурч байхдаа математикийн хичээлд авьяастай нь тодорж Кемал буюу "Төгс" гэсэн нэр хочтой боллоо. Сургуульд сурч байсан өсвөр насандаа ч тэр манлайлагч байсан. Тэр сургуулиа онц төгсөж 1899 онд Осмоны Эзэнт улсын Цэргийн Академи болох офицерийн сургуульд элсэн орлоо. Тэр энд сурч байхдаа Руссо, Вольтера, Гоббсийн философийн бүтээлүүдийг сонирхож судалж байлаа.1901 онд авьяаслаг онц сурлагатан оюутан Мустафаг Туркийн Цэргийн Академийн Дээд Сургуульд элсүүлэн авсан байна. Тэнд тэр бээр санаа нэгт нөхдийн хамт Ватан хэмээх шинэ байгууллага байгуулав. Гэвч тэр энэ байгууллагын ажилд санаа нь таарахгүй болж удалгүй тэр “Эв нэгдэл ба Дэвшил” хөдөлгөөнд нэгдэв. 1904 онд Кемалийг нууц улс төрийн байгууллагад элссэн хэмээн хардаж түүнийг баривчилжээ. Түүнийг Цэргийн Академи нь хөөцөлдөж баривчилгаанаас нь чөлөөлөв. Кемалийг 1905 онд Цэргийн Академи төгсөхөд нь түүнд ахмад цол өгч Дамаскд томилсон байна. 1906 онд түүнийг Францад томилоход тэр бээр францийн цэргийн онолыг судалж байв. Энэ мэдлэг нь түүнд хожим [[дэлхийн нэгдүгээр дайн]]<nowiki/>ы үед их хэрэг болсон ажээ. Францын томилолтын дараа түүнийг Салоник дахь туркийн 3-р армид томилжээ. Энд тэр 1908 оны төрийн эргэлтэнд оролцож Османы Туркийн Эзэнт улс Үндсэн хуульт эзэн хаант улс болов. Султан хаан төрийг эрхэнд гарсан Жэмаль-паши, Энвер-паши и Талаат-пашийн тоглоомон хүүхэлдэй болжээ. Кемал төрийн эргэлтийн дараа Туркийн цэргийн жанжин штабт томилогдож 1911-1912 оны Итали Туркийн дайн, дараа нь 1912-1913 оны Балканы дайнд оролцож болгар цэргийн Станбул хот руу дайрсан дайралтыг зогсоож алдар нэртэй офицер болсон байна. Хурандаа Кемал удалгүй Галлиполийн хойг дээр буусан англи, францын цэргийн десантыг зогсоох арга хэмжээнд оролцов. Кемал туркийн 19 дүгээр дивизийг удирдаж холбоотны цэргийн эсрэг зогсож байлаа. 1915 оны 4-р сарын 25 ны өдөр австрали, шинэ зеландын цэргээс бүрдсэн Британий арми Галлиполид буусны дараа Кемал байдлыг газар дээр нь очиж шинжээд өндөрлөг газруудад их буугаа байрлуулж сөрөг довтолгоо хийж холбоотны хүчирхэг цэргийн дайралтыг зогсоож чаджээ.1916 онд Кемал генерал буюу паши цол авчээ. Түүнийг Анатоли дахь 16 дугаар корпусын захирагчаар томилов. 1916 онд энэ корпус Кавказын фронт дээр оросын армийн сэрэг амжилттай сөрөг довтолгоо хийж чадсан юм. Дараа нь Кемал 2,3 дугаар арми, дайны төгсгөлд 7 дугаар армийг удирдаж Аллепо хотын дэргэд дэх англичуудын дайралтыг зогсоож чадсан байна. Түүнийг цэргийн сайд Энвер паш, германий армийн удирдагч Эрихтэй санал нийлээгүй хэмээн түүнд чөлөө өгч Германд эмчлүүлэх нэрээр явуулсан аж. Удалгүй 1918 оны нэгдүгээр сард түүнийг яаралтай дуудаж Сирид шахагдсан 7 дугаар армийн удирдагчаар томилж байжээ. Кемал 1920 онд Анкарт түр засийн газар байгуулж түүнийг улсын ерөнхийлөгч,армийн удирдагчаар зарлалаа. Султан хариуд нь кемалчуудад жихад зарлаж түүний удирдагч Кемалд цаазын ял ногдуулав.Султан удалгүй 1920 онд Антантын улсуудтай Севрийн гэрээ байгуулж Туркийн харьяа байсан арабын Курдистан, Фрак, Арменийг салгаж харийн гүрэнд өглөө. Энэ явдлын дараа ард түмэн Кемалийг дэмжиж эхэллээ.1920 онд Кемалийг Үндэсмний Их Хурлын даргаар сонголоо.Султан хаан Кемалийн ард түмний дунд нэр хүндтэй болж байгааг харгалзан түүнийг цэргийн дээд удирдагчаар томиллоо.1920 онд Кемал армений армийн дайралтыг зогсоож сөрөг довтолгоо хийж Оросын булааж авсан армений нутгийг буцаан эзэллээ.1921 оны Москвагийн хэлэлцээрээр алдагдсан армений нутаг Карс, Ардаган,грузиний Өмнөд Батумын нутгийг Турктбуцаан авах боллоо.Смирнийг эзэлж авсан грекийн армитай Кемал барагжил хагас байлдаж зөвлөлтийн талаас цэргийн болон хүнсний тусламж авч1921 оны нэгээс наймдугаар сард туркийн цэрэг грекийн цэргийн довтолгоог Сакарье голын дэргэд зогсоож ялжээ. 1923 оны 10-р сарын 29 ний өдөр Кемал – паша Туркийн бүгд найрамдах улсын анхны Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон байна. 1923 онд Туркийн төрийн эрх барих дээд байгууллага нь Межлис буюу Парламент бий болов. Кемал исламын шашны намуудыг хориглож туркийн нийгмийг шинэчлэв. Тэр бээр ардчилсан зарчмыг нэвтрүүлж исламын шашныг төрөөс тусгаарлаж төрийн капиталзмын зарчим дээр эдийн засгийн өөрчлөлт хийж жирийн хүний боломжийг хангахад төрийн ажлыг чиглүүлэв. Гадаадын компанийг үндэснийх болгов. Кемал үндэсний хөрөнгө оруулалтыг дэмжив. Өрнөдийн хөрөнгийг хязгаартай оруулж гадаадын бүтээгдэхүүн дөндөр татвар ногдуулж үндэсний хөрөнгө оруулагчдыг дэмжиж байжээ. 1930 онд Үндэсний банкыг байгуулсан. 1934 оноос эхлэн турк эмэгтэйчүүд сонгох эрхтэй болов. Төрийн албан хаагчид европ хувцас өмсөх боллоо. Бүх иргэд хуулийн өмнө тэгш эрхтэй гэдгийг тунхаглав. Исламын сургуулиудыг хаав. Араб бичиг үсгийг халж латин үсгэнд шилжив. Исламын шариатыг швейцарын иргэний хууль, италийн эрүүгийн хууль, германий худалдааныхуулиар солив. 1933 онд турк иргэд овогтой болж Кемалд Их Хурал Ататюрк буюу “Туркчуудын эцэг” гэсэн овог өгөв. Кемал 1927, 1931, 1935 онуудад гурван удаа Туркийн Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон байна. 1937 онд Кемал бие нь муудаж байгааг мэдэж удахгүй амьдрал нь төгсөх нь гэдгээ мэдэрч өөрийн хувийн өмч газраа төрийн санд хандивлаж, үл хөдлөх хөрөнгөө Анкара, Бурс хотод бэлэглэж, зарим өв хөрөнгөө төрсөн эгч болон өргөж авсан арван хүүхдэддээ бэлэглэжээ.МустафаКемаль Ататюрк 1938 оны 12-р сарын 10 ны өдөр 57 насандаа ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлжээ. == Мөн үзэх == {{Commons|Mustafa Kemal Atatürk|Мустафа Кемал Ататүрк}} * [[Туркийн түүх]] == Цахим холбоос == * [http://www.kultur.gov.tr/portal/tarih_en.asp?belgeno=4599 Atatürk - Туркийн Соёлын Яам] {{DEFAULTSORT:Ататүрк, Мустафа Кемал}} {{Stub}} [[Ангилал:Мустафа Кемал Ататүрк| ]] [[Ангилал:Туркийн ерөнхийлөгч]] [[Ангилал:Туркийн Үндэсний Их Чуулганы ерөнхийлөгч]] [[Ангилал:Туркийн зэвсэгт хүчний хүн]] [[Ангилал:Нэгдэл ба хөгжлийн хорооны гишүүн]] [[Ангилал:Нэгдэл ба хөгжлийн хорооны гишүүн]] [[Ангилал:Итали-Туркийн дайны хүн]] [[Ангилал:Балканы дайны хүн]] [[Ангилал:Дэлхийн нэгдүгээр дайны Османы эзэнт гүрний командлагч]] [[Ангилал:Туркийн тусгаар тогтнолын дайны хүн]] [[Ангилал:Туркийн Бүгд Найрамдах Ардын Намын гишүүн]] [[Ангилал:Туркийн үндэсний баатар]] [[Ангилал:Хүндэт легионы гишүүн (рыцарь)]] [[Ангилал:Османие одон шагналтан]] [[Ангилал:Межидие одон шагналтан]] [[Ангилал:Гэгээн Александрын одон шагналтан]] [[Ангилал:Паша]] [[Ангилал:Шашин шүүмжлэгч]] [[Ангилал:Хувьсгалч]] [[Ангилал:Туркууд]] [[Ангилал:1881 онд төрсөн]] [[Ангилал:1938 онд өнгөрсөн]] s6xawnj9vf39cyssshw8sntqgzyg70f 0 10421 707352 706241 2022-08-05T16:32:32Z 64.119.19.187 wikitext text/x-wiki '''[[Чингис хаан]]ы дөрвөн хүлэг баатар''' нь [[Боорчи]], [[Мухулай]], [[Борохул]], [[Чулуун (баатар)|Чулуун]] нар байжээ. [[Монголын нууц товчоо]]нд Чингис хаан өөрийн дөрвөн хүлэг баатраа магтан өгүүлсэн байдаг. {{quote| ''Чингис хаан, Хубилайд өгүүлрүүн: "Чи хүчтэний хүзүүг мушгиж, бөхчүүдийн бөгсийг шороодуулж өгөв. Одоо Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй та дөрвүүл сайн нохой мэт итгэлтэй нөхөд мөн. Та нарыг хаана ч илгээвэл ''Хүр гэсэн газар хүрч ''Хүр чулууг хэмх цохиж ''Халд гэсэн газар халдаж ''Хад чулууг хага цохиж ''Цэгээн чулууг бутартал ''Цээлийн усыг цалгитал ''Ниргэж нядалж явав.'' ''Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй дөрвөн нохойгоо зорьсон газартай явуулаад, Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа дэргэдээ авч, хатгалдах өдөр хамгийн түрүүнд Урууд, Мангудын цэргийг Жорчидай, Хуйлдар хоёроор толгойлуулан мордуулбал сая миний сэтгэл бүрнээ амардаг билээ'' }} 1202 онд [[Ван хан]], [[Найман]]ы [[Хүгсэү Сабраг баатар]]т дийлэгдэж эд хөрөнгө ба эм, хөвүүдээ булаагдаад Чингис хаанаас тусламж гуйхад Чингис хаан Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа цэргийн хамт илгээжээ. Тэр үед Сэнгүм Улаан хус гэдэг газар Хүгсэү Сабраг баатартай байлдаан хийж байгаад мориныхоо гуяыг шархдуулж баригдахад хүрч байхад Чингис хааны дөрвөн баатар болох Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун нар хүрч очин авраад, албат хөрөнгө ба эм, хөвүүд бүгдийг Хүгсэү Сабраг баатраас буулаан авч, Ван ханд эргүүлэн өгч байжээ. == Мөн үзэх == * [[Боорчи]] * [[Мухулай]] * [[Борохул]] * [[Чулуун]] [[Ангилал:Чингис хаан]] [[Ангилал:Их Монгол Улс]] fd81rr20nnvfizyb8w65lh48tdzpudr 707353 707352 2022-08-05T16:33:04Z 64.119.19.187 /* Мөн үзэх */ wikitext text/x-wiki '''[[Чингис хаан]]ы дөрвөн хүлэг баатар''' нь [[Боорчи]], [[Мухулай]], [[Борохул]], [[Чулуун (баатар)|Чулуун]] нар байжээ. [[Монголын нууц товчоо]]нд Чингис хаан өөрийн дөрвөн хүлэг баатраа магтан өгүүлсэн байдаг. {{quote| ''Чингис хаан, Хубилайд өгүүлрүүн: "Чи хүчтэний хүзүүг мушгиж, бөхчүүдийн бөгсийг шороодуулж өгөв. Одоо Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй та дөрвүүл сайн нохой мэт итгэлтэй нөхөд мөн. Та нарыг хаана ч илгээвэл ''Хүр гэсэн газар хүрч ''Хүр чулууг хэмх цохиж ''Халд гэсэн газар халдаж ''Хад чулууг хага цохиж ''Цэгээн чулууг бутартал ''Цээлийн усыг цалгитал ''Ниргэж нядалж явав.'' ''Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй дөрвөн нохойгоо зорьсон газартай явуулаад, Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа дэргэдээ авч, хатгалдах өдөр хамгийн түрүүнд Урууд, Мангудын цэргийг Жорчидай, Хуйлдар хоёроор толгойлуулан мордуулбал сая миний сэтгэл бүрнээ амардаг билээ'' }} 1202 онд [[Ван хан]], [[Найман]]ы [[Хүгсэү Сабраг баатар]]т дийлэгдэж эд хөрөнгө ба эм, хөвүүдээ булаагдаад Чингис хаанаас тусламж гуйхад Чингис хаан Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа цэргийн хамт илгээжээ. Тэр үед Сэнгүм Улаан хус гэдэг газар Хүгсэү Сабраг баатартай байлдаан хийж байгаад мориныхоо гуяыг шархдуулж баригдахад хүрч байхад Чингис хааны дөрвөн баатар болох Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун нар хүрч очин авраад, албат хөрөнгө ба эм, хөвүүд бүгдийг Хүгсэү Сабраг баатраас буулаан авч, Ван ханд эргүүлэн өгч байжээ. == Мөн үзэх == * [[Боорчи]] * [[Мухулай]] * [[Борохул]] * [[Чулуун (баатар)|Чулуун]] [[Ангилал:Чингис хаан]] [[Ангилал:Их Монгол Улс]] lrg7kovjo2w3sd317jvtcnn0be6v4y5 707354 707353 2022-08-05T16:36:08Z 64.119.19.187 wikitext text/x-wiki '''[[Чингис хаан]]ы дөрвөн хүлэг баатар''' нь [[Боорчи]], [[Мухулай]], [[Борохул]], [[Чулуун]] нар байжээ. [[Монголын нууц товчоо]]нд Чингис хаан өөрийн дөрвөн хүлэг баатраа магтан өгүүлсэн байдаг. {{quote| ''Чингис хаан, Хубилайд өгүүлрүүн: "Чи хүчтэний хүзүүг мушгиж, бөхчүүдийн бөгсийг шороодуулж өгөв. Одоо Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй та дөрвүүл сайн нохой мэт итгэлтэй нөхөд мөн. Та нарыг хаана ч илгээвэл ''Хүр гэсэн газар хүрч ''Хүр чулууг хэмх цохиж ''Халд гэсэн газар халдаж ''Хад чулууг хага цохиж ''Цэгээн чулууг бутартал ''Цээлийн усыг цалгитал ''Ниргэж нядалж явав.'' ''Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй дөрвөн нохойгоо зорьсон газартай явуулаад, Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа дэргэдээ авч, хатгалдах өдөр хамгийн түрүүнд Урууд, Мангудын цэргийг Жорчидай, Хуйлдар хоёроор толгойлуулан мордуулбал сая миний сэтгэл бүрнээ амардаг билээ'' }} 1202 онд [[Ван хан]], [[Найман]]ы [[Хүгсэү Сабраг баатар]]т дийлэгдэж эд хөрөнгө ба эм, хөвүүдээ булаагдаад Чингис хаанаас тусламж гуйхад Чингис хаан Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа цэргийн хамт илгээжээ. Тэр үед Сэнгүм Улаан хус гэдэг газар Хүгсэү Сабраг баатартай байлдаан хийж байгаад мориныхоо гуяыг шархдуулж баригдахад хүрч байхад Чингис хааны дөрвөн баатар болох Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун нар хүрч очин авраад, албат хөрөнгө ба эм, хөвүүд бүгдийг Хүгсэү Сабраг баатраас буулаан авч, Ван ханд эргүүлэн өгч байжээ. == Мөн үзэх == * [[Боорчи]] * [[Мухулай]] * [[Борохул]] * [[Чулуун (баатар)|Чулуун]] [[Ангилал:Чингис хаан]] [[Ангилал:Их Монгол Улс]] 6xava92begn3szoi33zmyjsrkapo1di 707355 707354 2022-08-05T16:36:28Z 64.119.19.187 /* Мөн үзэх */ wikitext text/x-wiki '''[[Чингис хаан]]ы дөрвөн хүлэг баатар''' нь [[Боорчи]], [[Мухулай]], [[Борохул]], [[Чулуун]] нар байжээ. [[Монголын нууц товчоо]]нд Чингис хаан өөрийн дөрвөн хүлэг баатраа магтан өгүүлсэн байдаг. {{quote| ''Чингис хаан, Хубилайд өгүүлрүүн: "Чи хүчтэний хүзүүг мушгиж, бөхчүүдийн бөгсийг шороодуулж өгөв. Одоо Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй та дөрвүүл сайн нохой мэт итгэлтэй нөхөд мөн. Та нарыг хаана ч илгээвэл ''Хүр гэсэн газар хүрч ''Хүр чулууг хэмх цохиж ''Халд гэсэн газар халдаж ''Хад чулууг хага цохиж ''Цэгээн чулууг бутартал ''Цээлийн усыг цалгитал ''Ниргэж нядалж явав.'' ''Хубилай, Зэлмэ, Зэв, Сүбээдэй дөрвөн нохойгоо зорьсон газартай явуулаад, Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа дэргэдээ авч, хатгалдах өдөр хамгийн түрүүнд Урууд, Мангудын цэргийг Жорчидай, Хуйлдар хоёроор толгойлуулан мордуулбал сая миний сэтгэл бүрнээ амардаг билээ'' }} 1202 онд [[Ван хан]], [[Найман]]ы [[Хүгсэү Сабраг баатар]]т дийлэгдэж эд хөрөнгө ба эм, хөвүүдээ булаагдаад Чингис хаанаас тусламж гуйхад Чингис хаан Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун дөрвөн хүлэг баатраа цэргийн хамт илгээжээ. Тэр үед Сэнгүм Улаан хус гэдэг газар Хүгсэү Сабраг баатартай байлдаан хийж байгаад мориныхоо гуяыг шархдуулж баригдахад хүрч байхад Чингис хааны дөрвөн баатар болох Боорчи, Мухулай, Борохул, Чулуун нар хүрч очин авраад, албат хөрөнгө ба эм, хөвүүд бүгдийг Хүгсэү Сабраг баатраас буулаан авч, Ван ханд эргүүлэн өгч байжээ. == Мөн үзэх == * [[Боорчи]] * [[Мухулай]] * [[Борохул]] * [[Чулуун]] [[Ангилал:Чингис хаан]] [[Ангилал:Их Монгол Улс]] a7rh97edyapsqpemqvzfu4kn0xzaccl 10 12358 707341 707257 2022-08-05T13:27:15Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Өвөр Монгол | title = [[Өвөр Монгол]]ын [[БНХАУ-ын өөртөө засах орон|Өөртөө Засах Орны]] [[Өвөр Монголын засаг захиргааны нэгжийн жагсаалт|нутгийн зэргийн хуваалт]] | listclass = hlist | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | above = [[Хөх хот]] ([[Хятадын нутгийн одоогийн ба түүхэн нийслэлийн жагсаалт|нийслэл]]) | group1 = [[Аймгийн энтэй хот|Аймгийн энтэй <br /> хот]] | list1 = {{navbox | child | groupstyle = width: 8em; | liststyle = width: auto; | group1 = [[Хөх хот]] | list1 = * [[Хотон ардын дүүрэг]] * [[Шинэ хот дүүрэг, Хөх хот|Шинэ хот дүүрэг]] * [[Юйчуань дүүрэг]] * [[Сайхан дүүрэг]] * [[Тогтох шянь]] * [[Үчуань шянь, Өвөр Монгол|Үчуань шянь]] * [[Хорингэр шянь]] * [[Чиншуйхө шянь]] * [[Түмэд зүүн хошуу]] | group2 = [[Бугат хот|Бугат]] | list2 = * [[Хөндлөн дүүрэг]] * [[Донхэ дүүрэг]] * [[Чинсань дүүрэг]] * [[Шугуйт дүүрэг]] * [[Баян Овоо Уурхайн дүүрэг]] * [[Жиуюань дүүрэг]] * [[Гүян сиан]] * [[Түмэд баруун хошуу]] * [[Дархан Муумянган холбоот хошуу]] | group3 = [[Үхай]] | list3 = * [[Хайбовань дүүрэг]] * [[Хайнань дүүрэг]] * [[Уда дүүрэг]] | group4 = [[Улаанхад]] | list4 = * [[Хуншань дүүрэг, Улаанхад|Хуншань дүүрэг]] * [[Юаньбаошань дүүрэг]] * [[Суншань дүүрэг, Улаанхад|Суншань дүүрэг]] * [[Нингченг шянь]] * [[Линьши шянь, Өвөр Монгол|Линьши шянь]] * [[Ар Хорчин хошуу]] * [[Байран Зүүн хошуу]] * [[Байран Баруун хошуу]] * [[Хишигтэн хошуу]] * [[Онниуд хошуу]] * [[Харчин хошуу]] * [[Уухан хошуу]] | group5 = [[Тонляо хот|Тонляо хот]] | list5 = * [[Хорчин дүүрэг]] * [[Хоолингол хот]] * [[Кайлу шянь]] * [[Хүрээ хошуу]] * [[Найман хошуу]] * [[Жарууд хошуу]] * [[Хорчин зүүн гарын дунд хошуу]] * [[Хорчин зүүн гарын хойд хошуу]] | group6 = [[Ордос хот|Ордос]] | list6 = * [[Дуншенг дүүрэг]] * [[Хиа багш дүүрэг]] * [[Далт хошуу]] * [[Зүүнгар хошуу]] * [[Отгийн өмнөд хошуу]] * [[Отог хошуу]] * [[Хангин хошуу]] * [[Өөшин хошуу]] * [[Эзэн Хороо хошуу]] | group7 = [[Хөлөнбуйр]] | list7 = * [[Хайлаар|Хайлаар дүүрэг]] * [[Жалайнуур дүүрэг]] * [[Манжуур (хот)|Манжуур]] хот * [[Жалан-Айл хот|Жалан-Айл]] хот * [[Ягши хот|Ягши]] хот * [[Гэгээнгол хот|Гэгээнгол]] хот * [[Эргүнэ хот|Эргүнэ]] хот * [[Арын хошуу]] * [[Шинэ Барга баруун хошуу]] * [[Шинэ Барга зүүн хошуу]] * [[Хуучин Барга хошуу]] * [[Орчон өөртөө засах хошуу|Орчон хошуу]] * [[Эвэнх өөртөө засах хошуу|Эвэнх хошуу]] * [[Мориндаваа Дагуур өөртөө засах хошуу|Мориндаваа Дагуур хошоо]] | group8 = [[Баяннуур хот|Баяннуур]] | list8 = * [[Линьхө дүүрэг]] * [[Үюань шянь, Өвөр Монгол|Үюань шянь]] * [[Дөнкоу шянь]] * [[Урадын өмнөд хошуу]] * [[Урадын дундад хошуу]] * [[Урадын хойд хошуу]] * [[Хангин хойд хошуу]] | group9 = [[Улаанцав]] | list9 = * [[Жининь дүүрэг]] * [[Фенжень]] хот * [[Жуози тойрог]] * [[Хуадэ тойрог]] * [[Шанду тойрог]] * [[Шинхэ тойрог]] * [[Лянчен тойрог]] * [[Цахар баруун гарын өмнөд хошуу]] * [[Цахар баруун гарын дундад хошуу]] * [[Цахар баруун гарын хойд хошуу ]] * [[Дөрвөд хошуу]] }} | group2 = [[Өвөр Монголын аймаг|Аймаг]] | list2 = {{navbox | child | groupstyle = width: 8em; | liststyle = width: auto; | evenodd = swap | group1 = [[Хянган аймаг|Хянган]] | list1 = * [[Ulanhot]] city * [[Arxan]] city * [[Tuquan County]] * [[Horqin Right Front Banner]] * [[Horqin Right Middle Banner]] * [[Jalaid Banner]] | group2 = [[Шилийн Гол аймаг|Шилийн Гол]] | list2 = * [[Xilinhot]] city * [[Erenhot]] city * [[Duolun County]] * [[Abag Banner]] * [[Sonid Left Banner]] * [[Sonid Right Banner]] * [[East Ujimqin Banner]] * [[West Ujimqin Banner]] * [[Taibus Banner]] * [[Xianghuang Banner]] * [[Zhengxiangbai Banner]] * [[Zhenglan Banner]] | group3 = [[Алшаа аймаг|Алшаа]] | list3 = * [[Alxa Left Banner]] * [[Alxa Right Banner]] * [[Ejin Banner]] }} | below = }}<noinclude> {{collapsible option}} [[category:Inner Mongolia templates]] [[Ангилал:Загвар:Хөтлөгч мөр Өвөр Монголын засаг захиргааны гишүүнчлэл|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 0qd2wrzd7wsmoarl2x8nu4sbggsgkrd 707343 707341 2022-08-05T13:34:02Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Өвөр Монгол | title = [[Өвөр Монгол]]ын [[БНХАУ-ын өөртөө засах орон|Өөртөө Засах Орны]] [[Өвөр Монголын засаг захиргааны нэгжийн жагсаалт|нутгийн зэргийн хуваалт]] | listclass = hlist | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | above = [[Хөх хот]] ([[Хятадын нутгийн одоогийн ба түүхэн нийслэлийн жагсаалт|нийслэл]]) | group1 = [[Аймгийн энтэй хот|Аймгийн энтэй <br /> хот]] | list1 = {{navbox | child | groupstyle = width: 8em; | liststyle = width: auto; | group1 = [[Хөх хот]] | list1 = * [[Хотон ардын дүүрэг]] * [[Шинэ хот дүүрэг, Хөх хот|Шинэ хот дүүрэг]] * [[Юйчуань дүүрэг]] * [[Сайхан дүүрэг]] * [[Тогтох шянь]] * [[Үчуань шянь, Өвөр Монгол|Үчуань шянь]] * [[Хорингэр шянь]] * [[Чиншуйхө шянь]] * [[Түмэд зүүн хошуу]] | group2 = [[Бугат хот|Бугат]] | list2 = * [[Хөндлөн дүүрэг]] * [[Донхэ дүүрэг]] * [[Чинсань дүүрэг]] * [[Шугуйт дүүрэг]] * [[Баян Овоо Уурхайн дүүрэг]] * [[Жиуюань дүүрэг]] * [[Гүян сиан]] * [[Түмэд баруун хошуу]] * [[Дархан Муумянган холбоот хошуу]] | group3 = [[Үхай]] | list3 = * [[Хайбовань дүүрэг]] * [[Хайнань дүүрэг]] * [[Уда дүүрэг]] | group4 = [[Улаанхад]] | list4 = * [[Хуншань дүүрэг, Улаанхад|Хуншань дүүрэг]] * [[Юаньбаошань дүүрэг]] * [[Суншань дүүрэг, Улаанхад|Суншань дүүрэг]] * [[Нингченг шянь]] * [[Линьши шянь, Өвөр Монгол|Линьши шянь]] * [[Ар Хорчин хошуу]] * [[Байран Зүүн хошуу]] * [[Байран Баруун хошуу]] * [[Хишигтэн хошуу]] * [[Онниуд хошуу]] * [[Харчин хошуу]] * [[Уухан хошуу]] | group5 = [[Тонляо хот|Тонляо хот]] | list5 = * [[Хорчин дүүрэг]] * [[Хоолингол хот]] * [[Кайлу шянь]] * [[Хүрээ хошуу]] * [[Найман хошуу]] * [[Жарууд хошуу]] * [[Хорчин зүүн гарын дунд хошуу]] * [[Хорчин зүүн гарын хойд хошуу]] | group6 = [[Ордос хот|Ордос]] | list6 = * [[Дуншенг дүүрэг]] * [[Хиа багш дүүрэг]] * [[Далт хошуу]] * [[Зүүнгар хошуу]] * [[Отгийн өмнөд хошуу]] * [[Отог хошуу]] * [[Хангин хошуу]] * [[Өөшин хошуу]] * [[Эзэн Хороо хошуу]] | group7 = [[Хөлөнбуйр]] | list7 = * [[Хайлаар|Хайлаар дүүрэг]] * [[Жалайнуур дүүрэг]] * [[Манжуур (хот)|Манжуур]] хот * [[Жалан-Айл хот|Жалан-Айл]] хот * [[Ягши хот|Ягши]] хот * [[Гэгээнгол хот|Гэгээнгол]] хот * [[Эргүнэ хот|Эргүнэ]] хот * [[Арын хошуу]] * [[Шинэ Барга баруун хошуу]] * [[Шинэ Барга зүүн хошуу]] * [[Хуучин Барга хошуу]] * [[Орчон өөртөө засах хошуу|Орчон хошуу]] * [[Эвэнх өөртөө засах хошуу|Эвэнх хошуу]] * [[Мориндаваа Дагуур өөртөө засах хошуу|Мориндаваа Дагуур хошоо]] | group8 = [[Баяннуур хот|Баяннуур]] | list8 = * [[Линьхө дүүрэг]] * [[Үюань шянь, Өвөр Монгол|Үюань шянь]] * [[Дөнкоу шянь]] * [[Урадын өмнөд хошуу]] * [[Урадын дундад хошуу]] * [[Урадын хойд хошуу]] * [[Хангин хойд хошуу]] | group9 = [[Улаанцав]] | list9 = * [[Жининь дүүрэг]] * [[Фенжень]] хот * [[Жуози шянь]] * [[Хуадэ шянь]] * [[Шанду шянь]] * [[Шинхэ шянь]] * [[Лянчен шянь]] * [[Цахар баруун гарын өмнөд хошуу]] * [[Цахар баруун гарын дундад хошуу]] * [[Цахар баруун гарын хойд хошуу]] * [[Дөрвөд хошуу]] }} | group2 = [[Өвөр Монголын аймаг|Аймаг]] | list2 = {{navbox | child | groupstyle = width: 8em; | liststyle = width: auto; | evenodd = swap | group1 = [[Хянган аймаг|Хянган]] | list1 = * [[Улаан хот|Улаан]] хот * [[Рашаан хот|Рашаан]] хот * [[Тучуань шянь]] * [[Хорчин баруун гарын өмнөд хошуу]] * [[Хорчин баруун гарын дундад хошуу]] * [[Жалайд хошуу]] | group2 = [[Шилийн Гол аймаг|Шилийн Гол]] | list2 = * [[Шилийн хот]] * [[Эрээн хот]] * [[Долнуур|Долнуур шянь]] * [[Авга хошуу]] * [[Сөнөд зүүн хошуу]] * [[Сөнөд баруун хошуу]] * [[Зүүн Үзэмчин хошуу]] * [[Баруун Үзэмчин хошуу]] * [[Тайвас хошуу]] * [[Хөвөөт шар хошуу]] * [[Шулуун хөвөөт цагаан хошуу]] * [[Шулуун хөх хошуу]] | group3 = [[Алшаа аймаг|Алшаа]] | list3 = * [[Алшаа зүүн хошуу]] * [[Алшаа баруун хошуу]] * [[Эзнээ хошуу]] }} | below = }}<noinclude> {{collapsible option}} [[category:Inner Mongolia templates]] [[Ангилал:Загвар:Хөтлөгч мөр Өвөр Монголын засаг захиргааны гишүүнчлэл|{{PAGENAME}}]] </noinclude> j3wyyia5g3oov9zevd3vp22jo6h5z3k 707344 707343 2022-08-05T13:34:27Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Өвөр Монгол | title = [[Өвөр Монгол]]ын [[БНХАУ-ын өөртөө засах орон|Өөртөө Засах Орны]] [[Өвөр Монголын засаг захиргааны нэгжийн жагсаалт|нутгийн зэргийн хуваалт]] | listclass = hlist | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | above = [[Хөх хот]] ([[Хятадын нутгийн одоогийн ба түүхэн нийслэлийн жагсаалт|нийслэл]]) | group1 = [[Аймгийн энтэй хот|Аймгийн энтэй <br /> хот]] | list1 = {{navbox | child | groupstyle = width: 8em; | liststyle = width: auto; | group1 = [[Хөх хот]] | list1 = * [[Хотон ардын дүүрэг]] * [[Шинэ хот дүүрэг, Хөх хот|Шинэ хот дүүрэг]] * [[Юйчуань дүүрэг]] * [[Сайхан дүүрэг]] * [[Тогтох шянь]] * [[Үчуань шянь, Өвөр Монгол|Үчуань шянь]] * [[Хорингэр шянь]] * [[Чиншуйхө шянь]] * [[Түмэд зүүн хошуу]] | group2 = [[Бугат хот|Бугат]] | list2 = * [[Хөндлөн дүүрэг]] * [[Донхэ дүүрэг]] * [[Чинсань дүүрэг]] * [[Шугуйт дүүрэг]] * [[Баян Овоо Уурхайн дүүрэг]] * [[Жиуюань дүүрэг]] * [[Гүян сиан]] * [[Түмэд баруун хошуу]] * [[Дархан Муумянган холбоот хошуу]] | group3 = [[Үхай]] | list3 = * [[Хайбовань дүүрэг]] * [[Хайнань дүүрэг]] * [[Уда дүүрэг]] | group4 = [[Улаанхад]] | list4 = * [[Хуншань дүүрэг, Улаанхад|Хуншань дүүрэг]] * [[Юаньбаошань дүүрэг]] * [[Суншань дүүрэг, Улаанхад|Суншань дүүрэг]] * [[Нингченг шянь]] * [[Линьши шянь, Өвөр Монгол|Линьши шянь]] * [[Ар Хорчин хошуу]] * [[Байран Зүүн хошуу]] * [[Байран Баруун хошуу]] * [[Хишигтэн хошуу]] * [[Онниуд хошуу]] * [[Харчин хошуу]] * [[Уухан хошуу]] | group5 = [[Тонляо хот|Тонляо хот]] | list5 = * [[Хорчин дүүрэг]] * [[Хоолингол хот]] * [[Кайлу шянь]] * [[Хүрээ хошуу]] * [[Найман хошуу]] * [[Жарууд хошуу]] * [[Хорчин зүүн гарын дунд хошуу]] * [[Хорчин зүүн гарын хойд хошуу]] | group6 = [[Ордос хот|Ордос]] | list6 = * [[Дуншенг дүүрэг]] * [[Хиа багш дүүрэг]] * [[Далт хошуу]] * [[Зүүнгар хошуу]] * [[Отгийн өмнөд хошуу]] * [[Отог хошуу]] * [[Хангин хошуу]] * [[Өөшин хошуу]] * [[Эзэн Хороо хошуу]] | group7 = [[Хөлөнбуйр]] | list7 = * [[Хайлаар|Хайлаар дүүрэг]] * [[Жалайнуур дүүрэг]] * [[Манжуур (хот)|Манжуур]] хот * [[Жалан-Айл хот|Жалан-Айл]] хот * [[Ягши хот|Ягши]] хот * [[Гэгээнгол хот|Гэгээнгол]] хот * [[Эргүнэ хот|Эргүнэ]] хот * [[Арын хошуу]] * [[Шинэ Барга баруун хошуу]] * [[Шинэ Барга зүүн хошуу]] * [[Хуучин Барга хошуу]] * [[Орчон өөртөө засах хошуу|Орчон хошуу]] * [[Эвэнх өөртөө засах хошуу|Эвэнх хошуу]] * [[Мориндаваа Дагуур өөртөө засах хошуу|Мориндаваа Дагуур хошоо]] | group8 = [[Баяннуур хот|Баяннуур]] | list8 = * [[Линьхө дүүрэг]] * [[Үюань шянь, Өвөр Монгол|Үюань шянь]] * [[Дөнкоу шянь]] * [[Урадын өмнөд хошуу]] * [[Урадын дундад хошуу]] * [[Урадын хойд хошуу]] * [[Хангин хойд хошуу]] | group9 = [[Улаанцав]] | list9 = * [[Жининь дүүрэг]] * [[Фенжень]] хот * [[Жуози шянь]] * [[Хуадэ шянь]] * [[Шанду шянь]] * [[Шинхэ шянь]] * [[Лянчен шянь]] * [[Цахар баруун гарын өмнөд хошуу]] * [[Цахар баруун гарын дундад хошуу]] * [[Цахар баруун гарын хойд хошуу]] * [[Дөрвөд хошуу]] }} | group2 = [[Өвөр Монголын аймаг|Аймаг]] | list2 = {{navbox | child | groupstyle = width: 8em; | liststyle = width: auto; | evenodd = swap | group1 = [[Хянган аймаг|Хянган]] | list1 = * [[Улаан хот|Улаан]] хот * [[Рашаан хот|Рашаан]] хот * [[Тучуань шянь]] * [[Хорчин баруун гарын өмнөд хошуу]] * [[Хорчин баруун гарын дундад хошуу]] * [[Жалайд хошуу]] | group2 = [[Шилийн Гол аймаг|Шилийн Гол]] | list2 = * [[Шилийн хот]] * [[Эрээн хот]] * [[Долнуур|Долнуур шянь]] * [[Авга хошуу]] * [[Сөнөд зүүн хошуу]] * [[Сөнөд баруун хошуу]] * [[Зүүн Үзэмчин хошуу]] * [[Баруун Үзэмчин хошуу]] * [[Тайвас хошуу]] * [[Хөвөөт шар хошуу]] * [[Шулуун хөвөөт цагаан хошуу]] * [[Шулуун хөх хошуу]] | group3 = [[Алшаа аймаг|Алшаа]] | list3 = * [[Алшаа зүүн хошуу]] * [[Алшаа баруун хошуу]] * [[Эзнээ хошуу]] }} | below = }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Ангилал:Загвар:Өвөр Монгол]] [[Ангилал:Загвар:Хөтлөгч мөр Өвөр Монголын засаг захиргааны гишүүнчлэл|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 0o1wehuuq594ldus0gkuy75deponeoh 0 12360 707397 687051 2022-08-06T03:30:55Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Redirect5|Баяннуур}} {{Нутаг |нэр = Баяннуур хот <br> [[File:Bayannagur.svg|15px|ᠪᠠᠶ᠋ᠠᠨᠨᠠᠭᠤᠷ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]<ref>{{MongolUnicode|ᠪᠠᠶᠠᠨᠨᠠᠭᠤᠷ}} {{MongolUnicode|ᠬᠣᠲᠠ}} — ''bayannaɣur qota'' — ''байаннагур хота'' — [баяннуур хот]</ref> |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|аймгийн түвшний хот]] |анхаарах_нэр = |анхаарах_нэр = {{lang-zh|巴彦淖尔市}}<ref> 巴彦淖尔市 — ''bāyànnào'ěr shì'' — ''байаннаоэр ши'' — ''Bayannur city''</ref> |image_skyline = |imagesize = 280px |image_caption = |image_map = Location_of_Baynnur_Prefecture_within_Inner_Mongolia_(China).png |mapsize = 280px |map_caption = Хятад, Өвөр Монгол дахь Баяннуурын байршил |улс_эсвэл = [[Дэлхийн улс орны нэрс|Улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = '''Баяннуур хот''' |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = 7 нутагт хуваагдана |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Нутгийн төв |нутгийн_төв = Линьхө дүүрэг |газар_нутаг = 65,788 км² |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 1,669,915 хүн |нягт_сийрэг = 25 хүн/км² |ард_түмэн = [[хятад үндэстэн]] (94%)<br>[[монгол үндэстэн]] (4%) |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |website = [http://www.bynr.gov.cn/BynChina/ bynr.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Баяннуур''' — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны харьяа '''[[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|аймгийн түвшний хот]]'''. == Газар зүй == Баяннуур аймгийн түвшний хот Өвөр Монгол орны баруун хойд хэсэгт 65,788 км² газар эзлэн оршдог. Умард талаараа [[Монгол]] улсын [[Өмнөговь]], [[Дорноговь]] аймагтай хиллэж, дорнод талаараа [[Бугат хот]], өмнөдөө [[Хатан гол]]оор зааглагдаж [[Ордос]] хот, өрнөдөө [[Алшаа аймаг|Алшаа аймаг]] гэж [[Өвөр Монгол|өөртөө засах орныхоо]] гурван нутгаар хүрээлэгдэнэ. [[Говь]] газар байна. Жилд 188 мм хур тунадастай, I сард дунджаар -11°C-15°C, VII сард +20-24°C температуртай. == Хүн ам зүй == Баяннуурт 2010 онд 1,669,915 хүн оршин сууж байсан. {| class="wikitable" |+2000 оны тооллогоорх хүн амын тоо |- ! [[Хятадын ард түмэн|Ард түмэн]]!! Хүний тоо !! Эзлэх хувь |- | [[Хятад үндэстэн]] || 1,579,969 || 93.9% |- | [[Монгол үндэстэн]] || 76,368 || 4.5% |- | [[Хотон үндэстэн]] || 19,835 || 1.2% |- | [[Манж үндэстэн]] || 4,231 || 0.3% |- | бусад ард түмэн || 2,259 || 0.1% |-style="background: #f0f0f0;" | Бүгд || 1,682,662 || 100.0% |- |} Урд тал, голын эргээр хотжиж хятаджисан, хойд талын хөдөө газартаа монголоо гээгээгүй. == Түүх == Дээр үед [[Улаанцав]] чуулганы нутаг байв. БНХАУ-ын үед Баяннуур [[аймаг]] (盟 ''мөн'') гэгдэж байгаад 2003 оноос хойш [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|аймгийн түвшний хот]] (地级市 ''дижиши'') болжээ. == Нутгийн хуваарь == {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center |- ! Газрын зураг !! # !! colspan=2 | Нутгийн нэр, нэгж !! хятад !! англи !! Хүн ам (2004) !! Газар нутаг |---------- |rowspan=8 |[[File:Bayan Nur mcp.png|300px]] |---------- |1 || Линьхө дүүрэг || {{MongolUnicode|ᠯᠢᠨᠾᠧ ᠲᠣᠭᠣᠷᠢᠭ}} || 临河区 || Linhe District || 550,000 || 2,354 км² |---------- |2 || Үюань шянь || {{MongolUnicode|ᠦᠶᠤᠸᠠᠨ ᠰᠢᠶᠠᠨ}} || 五原县 || Wuyuan County || 280,000 || 2,493 км² |---------- |3 || Дөнкоу шянь || {{MongolUnicode|ᠳ᠋ᠧᠩᠺᠧᠦ ᠰᠢᠶᠠᠨ}} || 磴口县 || Dengkou County || 120,000 || 4,167 км² |---------- |4 || [[Урадын өмнөд хошуу]] || {{MongolUnicode|ᠤᠷᠠᠳ ᠤᠨ ᠡᠮᠦᠨᠡᠳᠦ ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}} || 乌拉特前旗 || Urat Front Banner || 340,000 || 7,476 км² |---------- |5 || [[Урадын дундад хошуу]] || {{MongolUnicode|ᠤᠷᠠᠳ ᠤᠨ ᠳᠤᠮᠳᠠᠳᠤ ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}} || 乌拉特中旗 || Urat Middle Banner || 140,000 || 22,606 км² |---------- |6 || [[Урадын хойд хошуу]] || {{MongolUnicode|ᠤᠷᠠᠳ ᠤᠨ ᠬᠣᠶᠢᠲᠤ ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}} || 乌拉特后旗 || Urat Rear Banner || 60,000 || 24,925 км² |---------- |7 || [[Хангин хойд хошуу]] || {{MongolUnicode|ᠬᠠᠩᠭᠢᠨ ᠬᠣᠶᠢᠲᠤ ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}} || 杭锦后旗 || Hanggin Rear Banner || 300,000 || 1,767 км² |} ==Зүүлтийн тайлбар == {{лавлах холбоос}} == Цахим холбоос == * [http://www.bynr.gov.cn/ Баяннуур хотын засгийн явдлын сүлжээ] (хятадаар) * [http://www.chinakrl.com/news/17/html/780.html Баяннуурын газрын зураг] (монголоор) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын дүүрэггүй хот]] mfgg4t1dp6fnerfnn3l9oa0d1amjesf 0 12373 707342 687054 2022-08-05T13:31:30Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Улаанцав хот<br/>[[Image:Ulagancab.svg|18px|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠴᠠᠪ]][[File:Hot.svg|17px|ᠬᠣᠲᠠ]] |ямар_янзын_нутаг = аймгийн энтэй хот |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|乌兰察布市}} — wūlánchábù shì |image_skyline = |image_caption = |image_map = China Inner Mongolia Ulanqab.svg |map_caption = Хятад болон Өвөр Монгол орон дахь Улаанцав (улаан) |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = '''Улаанцав хот''' |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь (11) |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = [[Улаанцав#Засаг захиргааны хуваарь|1 дүүрэг, 1 хошууны энтэй<br/>хот, 4 шянь, 4 хошуу]] |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Захирг. байр |нутгийн_төв = Жинин дүүрэгт байдаг |газар_нутаг = 54,491 км² |газрын_байц = д.т.д. 1378 м |хүн_ам = |хүн_ам_өмнөх = |хүн_ам_тоол = 2010 онд 2,143,590 хүн |хүн_ам_тооц = |хүн_ам_бөөгнөрөл = |нягт_сийрэг = 39 хүн/км² |ард_түмэн = 96.4% - [[Хятад үндэстэн|хятад]], 2.6% - [[Монгол үндэстэн|монгол]] |цугаараа = Улаанцавынхан |даргыг_юу_гэх = |даргын_нэр = |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |түүхэн_он1 = |түүхэн_үйл1 = |цагийн_бүс = Чунчингийн цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 474 |шуудангийн_томъёо = 012000 |автомашин_дугаар = 蒙J |website = [http://www.wulanchabu.gov.cn/ wulanchabu.gov.cn] (хят.)<br/> [http://mo.wulanchabu.gov.cn/ монголоор], [http://en.wulanchabu.gov.cn/ англиар] |тэмдэглэл = }} '''Улаанцав хот''' ([[Монгол бичиг]]: [[Зураг:Ulagancab.svg|18px]] ''Улаганчаб'', [[Хятад хэл|Хятад ханз]]: 乌兰察布) нь [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын]] аймгийн зэрэглэлтэй хотуудын нэг юм. 2003 оны 12 сарын 1-нд Улаанцав аймгийг Улаанцав хот болгон зохион байгуулжээ. 54,491 км² газар нутагтай. Баруун талаараа [[Хөх хот]], хойд талаараа [[Монгол улс]], зүүн хойд талаараа [[Шилийн Гол аймаг]], зүүн талаараа [[Хэбэй]] муж, өмнө талаараа [[Шаньси]] мужтай хиллэнэ. 2004 оны байдлаар 2.7 сая хүн амтай байв. == Засаг захиргааны хуваарь == Улаанцав хот нь 1 дүүрэг, 1 тойргийн зэрэглэлтэй хот, 5 шянь, 4 хошуунаас бүрдэнэ: {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center !colspan="7" align="center" | Газрын зураг |- |colspan="7" align="center" | [[File:Ulanqab_mcp.png|350px]] |-bgcolor=cccccc ! # ! Нэр ! Газар нутгийн хэмжээ ! Хүн ам ! Засаг захиргааны төв |- |1 |[[Жининь]] дүүрэг (集宁区) |114 км² |260,000 | |- |2 |[[Фенжень]] хот (丰镇市) |2,703 км² |310,000 | |- |3 |[[Жуози шянь]] (卓资县) |3,119 км² |230,000 |[[Жуозишань]] (卓资山镇) |- |4 |[[Хуадэ шянь]] (化德县) |2,527 км² |160,000 |[[Чаншунь]] (长顺镇) |- |5 |[[Шанду шянь]] (商都县) |4,304 км² |330,000 |[[Шанду (Улаанцав)|Шанду]] (商都镇) |- |6 |[[Шинхэ шянь]] (兴和县) |3,520 км² |300,000 |[[Ченгуан]] (城关镇) |- |7 |[[Лянчен шянь]] (凉城县) |3,451 км² |230,000 |[[Дайхай]] (岱海镇) |- |8 |[[Цахар баруун гарын өмнөд хошуу]] (察哈尔右翼前旗) |2,734 км² |260,000 |[[Тугийн Уул]] (土贵乌拉镇) |- |9 |[[Цахар баруун гарын дундад хошуу]] (察哈尔右翼中旗) |4,200 км² |210,000 |[[Ховор]] (科布尔镇) |- |10 |[[Цахар баруун гарын хойд хошуу]] (察哈尔右翼后旗) |3,803 км² |210,000 |[[Баянцагаан]] (白音察干镇) |- |11 |[[Дөрвөд хошуу|Дөрвөд (Сизиван) хошуу]] (四子王旗) |24,016 км² |200,000 |[[Улаанхуваар]] (乌兰花镇) |} ==Ард түмэн== 2000 оны хүн амын тооллогын дүнгээр: {| class= wikitable |- ! [[Хятадын ард түмэн|Ард түмэн]] ! Хүний тоо ! Эзлэх хувь |- | align="left" | [[Хятад үндэстэн]] | 2,203,345 | 96.45% |- | align="left" | [[Монгол үндэстэн]] | 60,064 | 2.63% |- | align="left" | [[Манж үндэстэн]] | 11,792 | 0.52% |- | align="left" | [[Хотон (үндэстэн)|Хотон үндэстэн]] | 7,683 | 0.34% |- | бусад ард түмэн || 1,430 || 0.07% |-style="background: #f0f0f0;" | Бүгд || 2,284,414 || 100.0% |- |} == Цахим холбоос == {{commonscat|Ulanqab|Улаанцав}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Улаанцав| ]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын дүүрэггүй хот]] [[Ангилал:Саятан хот]] c9zmi6jbh304av1m9hqx5mtwhp1mgls 0 12380 707392 687056 2022-08-06T03:30:00Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{redirect2|Хөлөнбуйр|Хөлөнбуйр|сум}} {{Нутаг |нэр = Хөлөнбуйр хот<br/>[[Зураг:Kölün buyir qota.PNG]] |ямар_янзын_нутаг = аймгийн энтэй хот |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|呼伦贝尔市}} — hūlúnbèi'ěr shì |image_skyline = |image_caption = |image_map = China Inner Mongolia Hulunbuir.svg |map_caption = Хятад болон Өвөр Монгол дахь Хөлөнбуйр (улаан) |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = '''Хөлөнбуйр хот''' |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу = (13) |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хөлөнбуйр#Засаг захиргааны хуваарь|1 дүүрэг, хошууны энтэй 5 шянь,<br/>4 хошуу, өөртөө засах 3 хошуу]] |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Захирг. байр |нутгийн_төв = [[Хайлаар дүүрэг]]т байдаг |газар_нутаг = 263,953 км² |газрын_байц = |хүн_ам = |хүн_ам_өмнөх = |хүн_ам_тоол = 2010 онд 2,549,278 хүн |хүн_ам_тооц = |хүн_ам_бөөгнөрөл = |нягт_сийрэг = 9.7 хүн/км² |ард_түмэн = 81.8% - [[Хятадууд|хятад]], 8.6% - [[Монголчууд|монгол]] |цугаараа = Хөлөнбуйрынхан |даргыг_юу_гэх = |даргын_нэр = |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |түүхэн_он1 = |түүхэн_үйл1 = |цагийн_бүс = Шанхайн цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 470 |шуудангийн_томъёо = 021000 |автомашин_дугаар = 蒙E |website = |тэмдэглэл = }} '''Хөлөнбуйр''' ([[Монгол хэл|монг.]] [[Зураг:Kölün buyir.PNG]]''kölün buyir''; {{lang-zh|呼伦贝尔}} ''Hūlúnbèi'ěr'') — [[Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын өөртөө засах орны]] үндсэн 12 хувийн нэг болох [[тойргийн энтэй хот]] (хоёрдугаар түвшний нэгж). Захиргааны газар нь [[Хайлаар]] дүүрэгт байрладаг. 2001 онд [[тойргийн энтэй хот]] ({{lang-zh|地级市}} ''dìjíshì'') болон өөрчлөн байгуулагдахаас өмнө [[Аймаг (БНХАУ)|аймаг]] ({{lang-zh|盟}} ''méng'') гэгдэж байв. 263,953 км² талбайт нутагтай. Дотроо хот хөдөөг багтаадаг ч хууль ёсны дагуу [[хот]] учраас дэлхийн хамгийн том газар нутагтай хот гэдэг. 2000 оны тооллогоор 2,687,228 оршин суугчтай байв. Үүний 81.85% нь [[Хятад үндэстэн]], 8.60% болох 231,276 нь [[Монгол үндэстэн]], 9.55% нь бусад угсаатан байжээ. [[Хөлөн нуур]] (өөрөөр [[Далай нуур]] гэдэг) болон [[Буйр нуур]] (ихэнх хэсэг нь Монгол улсад харьяалагдана) хоёрын нэрээр нэрлэгдсэн учиртай. Баруун захаар [[Монгол Улс]], хойд захаар [[Оросын Холбооны Улс]]тай хил залгахад БНХАУ-ыг төлөөлнө. Зүүн талаараа улсын дотор [[Хармөрөн муж]], урд талаараа ӨЗО-ны [[Хянган аймаг]]тай хаяа залгадаг. == Угсаатны бүтэц == {| class="wikitable" ! align=center colspan=3 | Хөлөнбуйрын угсаатны бүтэц (2000 оны тооллого) |- ! [[Хятадын ард түмэн|Ард түмэн]] !! Тоо !! Эзлэх хувь (%) |- | [[Хятадууд|Хятад үндэстэн]] || 2,199,645 || 81.85 % |- | [[Монголчууд|Монгол үндэстэн]] || 231,276 || 8.60 % |- | [[Манжууд|Манж үндэстэн]] || 111,053 || 4.13 % |- | [[Дагуур ястан]] || 70,287 || 2.62 % |- | [[Хотон (үндэстэн)|Хотон үндэстэн]] || 30,950 || 1.15 % |- | [[Хамниган ястан]] || 25,418 || 0.95 % |- | [[Солонгосчууд|Солонгос үндэстэн]] || 8,355 || 0.31 % |- | [[Оросууд|Орос үндэстэн]] || 4,741 || 0.18 % |- | [[Орчон омог]] || 3,144 || 0.12 % |- | Бусад || 2,359 || 0.09 % |} == Засаг захиргааны хуваарь == Одоогийн байдлаар Хөлөнбуйр засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн хувьд дотроо дөрвөн янз зэргэмж бүхий гуравдугаар түвшний 13 нэгжид хуваагддаг. Эдгээрийг тоочвол 1 дүүрэг, сианы энтэй 5 хот, 4 хошуу, өөртөө засах 3 хошуу, бүгд 13 нэгж болно. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" align=center !colspan="7" align="center" | Газрын зураг |- |colspan="7" align="center" | [[File:Hulunbuir mcp.png|300px]] |- ! # ! Монгол<br/>нэр, зэргэмж ! Хятад нэр, зэргэмж<br/>ба пиньинь галиг ! Хүн ам<br>(2004) ! align="center"|Газар нутаг<br>(км²) ! Нягтшил<br>(/км²) ! Засаг<br>захиргааны төв |---------- |1 |[[Хайлаар дүүрэг]] |海拉尔区&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Hǎilā'ěr Qū'' |align="right"|26 түм |align="right"|1,440 |align="right"|181 | |---------- |2 |[[Манжуур хот]] (сианы энтэй) |满洲里市&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Mǎnzhōulǐ Shì'' |align="right"|16 түм |align="right"|696 |align="right"|230 | |---------- |3 |[[Жалан-Айл хот]] (сианы энтэй) |扎兰屯市&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Zhālántún Shì'' |align="right"|44 түм |align="right"|16,800 |align="right"|26 | |---------- |4 |[[Ягши хот]] (сианы энтэй) |牙克石市&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Yákèshí Shì'' |align="right"|40 түм |align="right"|27,590 |align="right"|14 | |---------- |5 |[[Гэгээнгол хот]] (сианы энтэй) |根河市&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Gēnhé Shì'' |align="right"|17 түм |align="right"|19,659 |align="right"|9 | |---------- |6 |[[Эргүнэ хот]] (сианы энтэй) |额尔古纳市&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''É'ěrgǔnà Shì'' |align="right"|9 түм |align="right"|28,000 |align="right"|3 | |---------- |7 |[[Арын хошуу]] |阿荣旗&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Āróng Qí'' |align="right"|32 түм |align="right"|12,063 |align="right"|27 |align="center"|Нажи балгас |---------- |8 |[[Шинэ Барга баруун хошуу]] |新巴尔虎右旗&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Xīnbā'ěrhǔ Yòu Qí''&nbsp; |align="right"|3 түм |align="right"|25,102 |align="right"|1 |align="center"|Алтан-Эмээл балгас |---------- |9 |[[Шинэ Барга зүүн хошуу]] |新巴尔虎左旗&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Xīnbā'ěrhǔ Zuǒ Qí''&nbsp; |align="right"|4 түм |align="right"|22,000 |align="right"|2 |align="center"|Амгалан балгас |---------- |10 |[[Хуучин Барга хошуу]] |陈巴尔虎旗&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Chénbā'ěrhǔ Qí''&nbsp; |align="right"|6 түм |align="right"|21,192 |align="right"|3 |align="center"|Баянхүрээ балгас |---------- |11 |[[Орчон өөртөө засах хошуу]] |鄂伦春自治旗&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Èlúnchūn Zìzhìqí''&nbsp; |align="right"|28 түм |align="right"|59,800 |align="right"|5 |align="center"|Али гол балгас |---------- |12 |[[Эвэнх өөртөө засах хошуу]] |鄂温克族自治旗&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Èwēnkèzú Zìzhìqí''&nbsp; |align="right"|14 түм |align="right"|19,111 |align="right"|7 |align="center"|Баянтохой балгас |---------- |13 |[[Мориндаваа Дагуур өөртөө засах хошуу|Мориндаваа Дагуур<br/>өөртөө засах хошуу]] |莫力达瓦达斡尔族自治旗<br/>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;''Mòlìdáwǎ Dáwò'ěrzú Zìzhìqí'' |align="right"|32 түм |align="right"|10,500 |align="right"|30 |align="center"|Ниржи балгас |} == Ном зүй == *''Jinri Nei Menggu: Chifeng'' 今日内蒙古: 赤峰 (Inner Mongolia Today: Chifeng), 内蒙古人民出版社 ''Nei Menggu renmin chubanshe'', 呼和浩特 Хөх хот 1997, ISBN 7-204-03544-5, х.9+129 {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Хөлөнбуйр| ]] [[Ангилал:Хятадын дүүрэггүй хот]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] sdbjdvp9abxbk32atbazev52xlpyjiw 0 14885 707364 657173 2022-08-06T00:04:57Z Avirmed Batsaikhan 53733 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс зэвсэгт мөргөлдөөн | BILD= Lignedefeu16August.jpg | BILDBREITE= | BESCHREIBUNG= [[Пьер-Жорж Жаннио]]гийн бүтээл ''La ligne de feu'' (1886), [[Марс-ла-Турын тулалдаан]]ыг дүрсэлжээ. | DATUM= 1870 оны 7 сарын 19 | DATUMBIS= 1871 оны 5 сарын 10 | ORT= [[Франц]] ба [[Райн аймаг|Пруссийн Райн]] | CASUS= | GEBIETE= Франц [[Эльзас]]ын ихэнх нутаг ба [[Лотаринг]]ийн хэсгийг алдсан | AUSGANG= Германы ялалт. Дайны үеэр өмнөдийн дөрвөн герман улс [[Хойд Германы Холбоо|Умард Германы Холбооны Улсад]] ([[Германы Хаант Улс|Хаант Улс]]) нэгдсэн ба<br /> [[Хоёрдугаар Хаант Улс]] мөхөж [[Францын Гуравдугаар Бүгд Найрамдах Улс|Францын Бүгд Найрамдах Улс]] бий болов. | KONTRAHENT1= {{DEU-1867}}<br />{{Байерн-1806}}<br />{{Вюртемберг}}<br />{{Баден-1855}}<br />{{Хессен-1806}}<br />{{DEU-1871}} (1871 оны 1 сарын 1-с хойш) | KONTRAHENT2= {{FRA-1852|2=Францын Хаант Улс}}<br />{{FRA-1871|2=Францын Бүгд Найрамдах Улс}} (1870 оны 9 сарын 4-с хойш) | BEFEHLSHABER1= {{DEU-1867|#}} [[Вилхелм I (Германы Эзэнт Гүрэн)|Вилхелм I]]<br /> {{DEU-1867|#}} [[Хэлмүт фон Молтке (генерал-фельдмаршал)|Хэлмүт фон Молтке]]<br /> {{DEU-1867|#}} [[Эдвин фон Мантойфел]]<br /> {{DEU-1867|#}} [[Карл Фрийдрих фон Штайнмец]]<br /> {{DEU-1867|#}} [[Фрийдрих Карл Пруссийн ханхүү (1828–1885)|Фрийдрих Карл]]<br />{{DEU-1867|#}} Титэмт ханхүү [[Фрийдрих III. (Германы Эзэнт Гүрэн)|Фрийдрих Вилхелм]] | BEFEHLSHABER2= {{FRA-1852|#}} [[Наполеон III]]<br />{{FRA-1852|#}} [[Эдмон Лебёв]]<br /> {{FRA-1852|#}} [[Франсуа Ашил Базен]]<br />{{FRA-1852|#}} [[Патрис де Мак-Махон]]<br /> {{FRA-1852|#}} [[Луй Жулье Трошу]]<br />{{FRA-1871|#}} [[Леон Гамбетта]]<br />{{FRA-1871|#}} [[Луи Фэдерб]]<br />{{FRA-1871|#}} [[Шарль Дени Бурбаки]]<br />{{FRA-1871|#}} [[Луи д’Орел де Паладин]] | TRUPPENSTÄRKE1= 519.000<ref>[https://www.dhm.de/lemo/kapitel/kaiserreich/das-reich/krieg1870/ ''Der Deutsch-Französische Krieg 1870/71.'' Lemo des Deutschen Historischen Museums, Berlin 2014.]</ref> цэрэг дайн эхлэхэд (нийт: 1.400.000 цэрэг) | TRUPPENSTÄRKE2= 336.000<ref>[https://www.dhm.de/lemo/kapitel/kaiserreich/das-reich/krieg1870/ ''Der Deutsch-Französische Krieg 1870/71.'' Lemo des Deutschen Historischen Museums, Berlin 2014.]</ref> цэрэг дайны эхэнд (нийт: 1.600.000 цэрэг) | VERLUSTE1= 44.781 алагдсан<br />89.732 шархадсан<ref>Michael Clodfelter: ''Warfare and armed conflicts: a statistical reference to casualty and other figures, 1500–2000.'' Mc Farland, Jefferson NC, 2002, ISBN 0-7864-1204-6, S. 210.</ref><!-- <br />bitte belegen: 200.000 Zivilisten --> | VERLUSTE2= 138.871 алагдсан<ref>Frédérick Nolte: L'Europe militaire et diplomatique au dix-neuvième siècle, 1815–1884. E. Plon, Nourrit et ce., 1884, S. 527 (französisch).</ref><br />143.000 шархадсан<br />474.414 олзлогдсон<ref>Nolte: ''L’Europe militaire et diplomatique.'' 1884, S. 526–527.</ref> | NOTIZEN= | ÜBERBLICK= {{Линкбокс Герман-Францын дайн}} }} '''Франц-Пруссийн дайн''' буюу '''Франц-Германы дайн''' (Францад '''1870 оны дайн''' гэдэг<ref>{{cite book|last=Taithe|first=Bertrand|title=Citizenship and Wars: France in Turmoil 1056-1871|publisher=Routledge|year=2001}}</ref>) (герм. Deutsch-Französischer Krieg; франц. Guerre franco-allemande: 1870 оны 7-р сарын 19 — 1871 оны 5-р сарын 10) нь III Наполерны Франц болон [[Пруссийн Хант Улс|Прусс]]ийн хооронд болсон [[дайн]] юм. Прусс улс бүрэлдэхүүнд нь багтдаг [[Хойд Германы Холбоо]]ноос гадна [[Бадены Их Херцогт Улс|Баден]], [[Вюрттемберг]], [[Байерны Хант Улс|Бавари]] зэрэг өмнөд Германы улсууд Пруссын талд байжээ. Прусс болон Германы ялалт нь [[Германы нэгдэл|Герман улс нэгтгэж]] , [[Вилхелм I|Пруссийн I Вилхелм]]ийн захиргаанд оруулжээ. Нөгөө талаар [[III Наполеон]]ы хаанчлал, [[Хоёрдугаар Хаант Улс|Францын Хоёрдугаар Эзэнт Гүрэн]]д төгсгөл авчирч, [[Францын Гуравдугаар Бүгд Найрамдах Улс]] байгуулагдсан юм. Пруссийн эзлээд байсан [[Эльзас-Лотаринг|Эльзас, Лотаринг]]ийг [[Франкфуртын гэрээ (1871)|дайн дуусгах гэрээ]] ёсоор Германд нэгтгэсэн нь [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ыг дуустал Германд харьяалагдаж байв. == Эшлэл == {{Reflist}} [[Ангилал:Франц-Пруссийн дайн| ]] [[Ангилал:Францын дайн]] [[Ангилал:Байерны дайн]] [[Ангилал:Европын дайн]] [[Ангилал:19-р зууны дайн]] [[Ангилал:19-р зууны Францын түүх]] [[Ангилал:1870 оны зөрчилдөөн]] [[Ангилал:1871 оны зөрчилдөөн]] [[Ангилал:Хойд Германы Холбооны гадаад бодлого]] 3lutipa9n59a4xgai3qu2orsvru75c2 0 15401 707402 687007 2022-08-06T03:32:22Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = [[Зураг:Ulaganqota.svg|20px]]<br>Улаан хот |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошууны энтэй хот]] |анхаарах_нэр = '''Хошууны энтэй Улаан хот''' |image_skyline = |imagesize = 280px |image_map = ChinaHingganUlanhoto.png |mapsize = 200px |map_caption = [[Хянган аймаг]] дахь Улаан хот хошууны нутаг |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Улаан |pushpin_label_position = left |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = [[Өвөр Монгол]] дахь Улаан хотын байрыг цэглэв |latd= 46 |latm= 28 |latNS=N |longd=122 |longm=20 |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж, орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монгол]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг, хот]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хянган аймаг|Хянган]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу, шянь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Улаан хот''' |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 2,728 км² |талбай_хот = |газрын_байц = |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 327,100 хүн |хүн_ам_тооц_нэгж = |хүн_ам_тооц_задаргаа = |нягт_сийрэг = 120 хүн/км² |ард_түмэн = |цугаараа = Улаан хотынхон |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 (0) 0482 |website = [http://www.wlht.gov.cn/ wlht.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Улаан хот''' ({{lang-mn|[[Зураг:Ulaganqota.svg|17px]]}}, {{zh|s=乌兰浩特市|p=''Wūlánhàotè Shì''}}) нь [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын]] зүүн хэсэгт орших [[Хянган аймаг|Хянган аймгийн]] төв бөгөөд хошууны зэрэглэлтэй [[хот]] юм. 1947 - 1950 онд Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны нийслэл байв. 1950 онд нийслэл нь [[Жанжаахүү]] руу шилжиж, улмаар 1952 онд одоогийн нийслэл [[Хөх хот]] руу нүүжээ.<ref>http://english.peopledaily.com.cn/200209/04/eng20020904_102605.shtml</ref><ref>[http://english.peopledaily.com.cn/200209/04/eng20020904_102605.shtml China Plans New Investment to Expand Genghis Khan Temple]</ref> Тус хот нь [[Манжуурын төмөр зам]]аар [[Гирин]] мужийн [[Байченг]]тэй холбогддог. Мөн Гирин мужийн Түмэн хотоос эхлэлтэй 302-р хурдны зам Улаан хотыг дайран өнгөрдөг. Түүнчлэн [[Улаан хотын нисэх онгоцны буудал|Улаан хотын нисэх онгоцны буудлаас]] ([[ICAO]]-н код ZBUL, [[IATA]]-н код HLH) нь [[Айр Чайна]], [[Хайнань Айрлайнз]] компаниудын онгоц нийслэл [[Бээжингийн олон улсын нисэх онгоцны буудал]] хүртэл нислэг үйлддэг юм.<ref name=Weatherbase> {{cite web |url =http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=83805&refer=wikipedia |title =Weatherbase: Historical Weather for Ulan Hot, China |publisher=Weatherbase |year=2011 }} Retrieved on November 24, 2011. </ref><ref>[http://www.cpi.com.cn/cpi-eng/code/InnerMongolia.asp], [http://www.chinatravel.com/china-travel-tools/china-zip-code/Neimenggu-5.htm#search]</ref> ==Эшлэл== {{Reflist}} == Цахим холбоос == * [http://www.wlht.gov.cn Албан ёсны цахим хуудас] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын тойроггүй хот]] m009vrxsuc76qtyvumdy5gg0ijsw28u 0 17942 707444 706998 2022-08-06T07:27:31Z Megzer 20491 /* Эцэг эх */ wikitext text/x-wiki {{Хаан |name = Хуньтайж |title = Хожуу Алтан улсын хаан (1626-1636) <br> [[Чин улс]]ын [[хаан]] (1636-1643) |image = [[Файл:清 佚名 《清太宗崇德皇帝朝服像》.jpg|230px]] |caption = | succession = Хожуу Алтан улсын хаан | reign = 1626.10.20 – 1643.09.21 <br> (17 жил, 2-р хаан) | predecessor = [[Нурхач]] | successor = [[Эеэр засагч]] |date of birth = {{birth date|1592|11|28}} |place of birth = |date of death = {{death date and age1|1643|9|21|1592|11|28}} |place of death = |place of burial= |father = Нурхач |mother = Шяоцигао |queen = |issue = |royal house = [[Айсингиоро]] |era name = '''Хожуу Алтан улс''' <br>(1626-1636) <br>[[манж хэл|манж]]: Абка-и суре <br>[[монгол хэл|монгол]]: Тэнгэрийн сэцэн <br>[[хятад хэл|хятад]]: Тяньцун <br> '''Чин улс''' <br>(1636-1643) <br>[[манж хэл|манж]]: Вэсихун эрдэмунгэ <br>[[монгол хэл|монгол]]: Дээд эрдэмт <br>[[хятад хэл|хятад]]: Чундө }} '''Хуньтайж''' [сэцэн] (1592-1643; 51 насласан) — 1626-1643 онд төр барьсан [[Чин улс]]ын хоёрдугаар '''[[хаан]]''', [[манж үндэстэн|манж]] хүн байв. == Нэр == Хааны төрсөн нэр тодорхойгүй. '''''Хун тайж''''' (Hong Taiji, {{IPA-all|hɔŋˈtaiːji|}}) гэсэн нэрс бий.<ref>[https://en.dpm.org.cn/EXPLORE/ming-qing/2015-02-06/19.html The Reign of the Tiancong-Chongde Emperor (Hong Taiji) (approx. 1627-1643)] The Palace Museum.</ref> Хун тайж гэдэг ба түүхийн судар бичгүүдэд голдуу ''Богд хаан'' буюу ''Абахай сэцэн'' хэмээх нэрээр дурдагддаг, [[Орос хэл|Орос]]оор ''Амбагай'' гэж галигласан нэр.<ref>[https://www.jstor.org/stable/41928201 The Problem "Abahai" Hong Taiji: A Definitive Answer to an Old Question?] JSTOR</ref> Хоёр өөр оны цолтой. Тухайлбал 1626-1636 оны Хожуу Алтан улсын '''''Тэнгэрийн сэцэн''''', манжаар ''Абка-и суре'', хятадаар ''Тяньцун'', 1636-1643 оны Чин улсын '''''Дээд эрдэмт''''', манжаар ''Вэсихун эрдэмунгэ'', хятадаар ''Чундө'', хааны цолыг ''Чин Тайзун'' гэдэг. == Бага нас == [[Файл:Жуубичиг.png|300px|thumb|left|Дээд Эрдэмт хаанаас Мин улсын цэргийн албанд байсан олон монгол ноёдод өгсөн бичиг (1640)]] [[Файл:1636 invasion of Korea.png|thumb|right|1636 онд [[Манж-Солонгосын хоёрдугаар дайн]]]] Манж нар улсаа байгуулсны дараа [[Мин улс]]ыг эзлэх бодлого явуулж бай Гэвч энэ бодлогод нь [[Монгол]]чууд тээг болох болжээ. Монголын Их хаан [[Лигдэн хаан]] нийт Монголчуудыг нэгтгэх төрийн бодлого явуулж байсан ба түүний эсрэг өмнөд Монголын ноёд тэмцэлдэж байв. Өмнөд Монголын ноёд Лигдэнг эсэргүүцэхийн төлөө Нурхачийн үеэс Манжтай холбоотон болох бодлого барьж байлаа. Харин Нурхачи Лигдэнг дарж, өмнөд Монголын ноёдыг өөртөө дагаар оруулах бодлого барьж байсан юм. Абахай сэцэн хаан Нурхачийн бодлогыг үргэлжлүүлэхийн зэрэгцээ Монголын талаарх түүний бодлогыг улам боловсронгуй болгожээ. Жишээ нь: Нурхачи хааны үед Манжтай холбоотон болсон Монгол ноёдын ихэнхи хэсэг нь холбоотны тангарагаасаа няцаж, урвах явдал их гардаг байжээ. Харин Абахай сэцэн хаан Монгол ноёдыг тавьсан тангарагтаа үнэнч байхыг шаардаж, тангарагаа зөрчвөл шийтгэж байхаар болсон ажээ. Үүний үр дүнд Манж, Монголын цэрэг Лигдэн болон Мин улсын эсрэг довтлох явдал тогтмол болов. Хожуу Алтан улсын Нурхачи хааны үед Лигдэн Мин улстай холбоотны гэрээ байгуулж, Мин улсын хилийг Манжийн довтолгооноос хамгаалах болсон ба үүнийхээ төлөөсөнд Мин улсаас жил бүр 13000 лан мөнгө авдаг байсан ажээ. Абахай сэцний үед Манж нарын Мин улс руу хийх довтолгоон ширүүссэн тул Мин улс Лигдэнд жил бүр 81000 лан мөнгө өгдөг боллоо. 1630-аад онд Абахай сэцэн хаан өмнөд Монголын зарим ноёдтой хамтран Лигдэнгийн эсрэг тэмцсэн бөгөөд улмаар 1632 онд Лигдэнг довтлоход Лигдэн Хөх нуур руу ухарчээ. Манжийн цэрэг Лигдэнг нэхэж, Түмэдийн нутагт байсан Байшин (одоогийн [[Хөх хот]]) хотыг шатаасан байна. Лигдэн хаан Хөх нуур руу ухарч яваад 1634 онд нас баржээ. Түүний эхнэр, хүүхэд, харъяат албатыг Манж нар хураан авч, захиргаандаа оруулав. Түүний дараа 1636 онд өмнөд Монголын 16 аймгийн ноёд чуулган нийлж, Манжийн хаан Абахай сэцэнтэй Монголын хаанд өргөмжилсөн байна. Абахай сэцэн Хожуу Алтан улсын нэрийг [[Чин улс|Чин]] хэмээн өөрчилж, Тэнгэрийн сэцний хэмээх оны цолоо Дээд эрдэмтийн хэмээн халжээ. 1643 онд Дээд эрдэмт хаан нас баржээ. Зарим эх сурвалжид түүнийг хордуулсан гэдэг ажээ. Тэрээр албан ёсны гурван хатантай байсан бөгөөд тэдгээр нь бүгд Монгол хүмүүс байжээ. == Гэр бүл == ===Эцэг эх=== * Эцэг:[[Нурхач|Нурхач баатар]] * Эх:Шяоцигао хатан ===Хатад, татвар=== # '''[[Шяодуаньвэнь|Шяодуаньвэнь хатан]]''': боржигин Жэржэр (1600-1649), Хорчины Мангус тайжын охин. 1614 онд хааны ордонд орж, 1636 онд [[Дээд эрдэмт]] хааны их хатан болсон. 1643 онд бэлбэсэн хатан болсон. Хожим нь Шяодуаньвэнь хатан гэж нэхэн өргөмжлсөн. Дээд эрдэмт хааны 2,3,8 дугаар охидыг нь төрүүлсэн. # '''Боржигин [[Бумбутай хатан|Бумбутай]]''' (1613–1688), Хорчины Зайсанбөх тайжын охин. Боржигин Жэржэрийн үеэл. 1625 онд Дээд эрдэмт хаантай ураг барилдаж, 1636 онд Юнфу ордны Жуан татвард өргөмжлүүлсэн. 1643 онд түүний хүү [[Эеэр засагч|Фүлин]], хаан сууснаар бэлбэсэн их хатан болжээ. 4,5,7-р охидыг нь төрүүлж өгсөн. # '''Боржигин [[Харжол]]''' (?-1641), Зайсан тайжын охин. Бумбутай хатны эгч. 1634 онд гэрлэж, 1636 онд Гуаньсуй ордны Чэнь татвард өргөмжлөгдсөн. Дээд эрдэмт хааны хайрт хатны нэг байсан. 1637 онд нэг хүү төрөөл, удалгүй эндсэн. # '''Ижин гүйфэй''', [[Наннан тайху]] (?-1674), [[Авга хошуу|Авга хошууны]] [[Дорж эцэг ноён|Дорж эцэг ноёны]] охин. Төрсөн нэр нь боржигин Намужун. Өмнө нь [[Лигдэн хаан|Лигдэн хутагт хааны]] хатан. 1634 онд Лигдэн хааны нас барж, манж цэрэгт олзлогдсны дараа Манжийн хаан өөрийн хатан болгосон. Монголын түүхэн сурвалж бичигт Наннан тайху гэдэг. 1636 онд Линьжи ордны эрхэм татвар болжээ. Тэрээр манж хаанд очсоны дараа Бөмбөгөр хэмээх хүү, 11-р охиныг нь төрүүлсэн. Өмнөх хүү Абунайг нь манжийн хаан өргөмөл хүүгээ болгожээ. # '''[[Бадамжуу|Канхуйшүфэй]]''' (Боржигин Бадамжуу) (?-1667), [[Лигдэн хаан|Лигдэн хааны]] бага хатан Дуутүмэн үжин. Манжид олзлогдоод хааны татвар болжээ. 1636 онд Яньчин ордны татвар хатнаар өргөмжлөгдсөн. Хүүхэд төрүүлээгүй. # '''Ниохуру овогт Нэгдүгээр татвар''' Манжийн хааны анхны хатан. Иду ноёны охин. Лобохойг төрүүлсэн. # '''Уланара овогт хоёрдугаар татвар''', Хүүгэ, Лүгэ, нэг охин төрүүлсэн. # '''Иэхэнара овогт татвар''' # '''Боржигин овогт татвар''' # '''Нара овогт татвар''' # '''Хилэй овогт татвар''' # '''Янжа овогт татвар''' # '''Иргэн Гиоро овогт татвар''' # '''Овог нь тодорхойгүй татвар''', Түсэ агийг төрүүлсэн. # '''Овог нь тодорхойгүй татвар''', 12-р гэгэг төрүүлсэн. # ===Хөвгүүд=== # Хүүгэ 豪格 (1609–1648), Уланара овогт хатнаас мэндэлсэн. # Лүгэ 洛格 (1611–1621), Уланара овогт хатнаас мэндэлсэн. # Лобохой 洛博會 (1611–1617), Ниохуру овогт хатнаас мэндэлсэн. # Ибусу 葉布舒 (1627–1690), Янжа овогт татвар эмээс төрсөн. # Шосэ 碩塞 (1628–1655), Иэхэнара овогт татвар эмээс төрсөн. # Гүсэ 高塞 (1637–1670), Нара овогт татвар эмээс төрсөн. # Цаншу 常舒 (1637–1699), Иргэн гиоро овгийн татвар эмээс төрсөн. # Нэр нь тодорхойгүй 8-р агь (1637–1638), Гуаньсуй ордны Чэнь татвар Боржигин Харжол хатнаас төрсөн. # [[Эеэр засагч|Фүлин]] 福臨 (1638–1661), Боржигин Бумбутай хатнаас төрсөн. # Түүсэ 韜塞 (1639–1695), Нэр нь тодорхойгүй татвар эмээс төрсөн. # Бөмбөгөр 博穆博果爾 (1642–1656), Линьжи ордны эрхэм татвар, Боржигин Намужун хатнаас төрсөн. ===Охид=== # '''Аухан гүрүн гүнж''' (敖漢)(1621–1654); 1633 онд Монголын Банди тайжтай гэрлэсэн.[44] # '''Вэньжуан гүрүн гүнж'''(靖端長公主), жинхэнэ нэр нь Маката (馬喀塔) (1625–1663); 1635 онд Чахарын [[Эжэй хаан|Эжэй хантай]] гэрлэсэн. 1661 онд Эжэй ханы дүү '''Абунайтай''' гэрлэсэн. # '''Жиндуань гүрүн гүнж''' (靖端長公主) (1628–1686); 1639 онд Хорчины Житатай тайжтай гэрлэсэн. # '''Юнму гүрүн гүнж''' (雍穆長公主), жинхэнэ нэр Яту (雅圖) (1629–1678); 1641 онд үеэл Биртахартай гэрлэсэн. # '''Шухуй гүрүн гүнж''' (淑慧長公主), жинхэнэ нэр Ату (阿圖) (1632–1700) # Гүрүн гүнж (1633–1649), Хорчины Цэвээн тайжтай гэрлэсэн. # '''Шүжэ гүрүн гүнж''' (淑哲長公主) (1633–1648) # '''Юн ань гүрүн гүнж''' (永安長公主) (1634–1692) # 9-р гэг (1635–1652). # 10-р гэг (1635–1661). # '''Дуаньшүнь гүрүн гүнж'''(端順長公主) (1636–1650). # 12-р гэг (1637–1678). # 13-р гэг (1638–1657). # '''Кэчүнь гүрүн гүнж''' (和碩恪純長公主) (1642–1704/5)Чахарын Хилэй 奇壘 овгийн татвар эмээс төрсөн. У Сан Гүйн хүү У Иншиунтай 1653 онд гэрлэсэн. 1673 онд У Ин Шиун алуулсан. == Лавлах холбоос == {{лавлах холбоос}} {{s-start}} {{залгамжлал |албан_тушаал=[[Чин улс]]ын [[хаан]] |он=1626—1643 он |өмнө=[[Нурхач]] |дараа=[[Эеэр засагч]] }} {{end}} [[Ангилал:1592 онд төрсөн]] [[Ангилал:1643 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Чин улсын хаан]] [[Ангилал:Манж үндэстэн]] csgg6g6vzqk5x66t2r06jx8kjtbbzhk 0 19266 707376 700755 2022-08-06T03:25:20Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Файл:ChinaChifengOngniud.png|thumb|ӨМӨЗО-ны Улаанхад (Чифэн) аймгийн Онниуд хошуу]] '''Онниуд''' гэх үг нь Он буюу ван цолтой холбогдоно. Монгол бичигт Оннигуд гэж бичдэг тул нигуд нь олон тооны дагавар болох тул оннигуд нь он нар, ван нар, вангууд гэсэн үг болно.<ref>Ж.Гэрэлбадрах "Дөчин, Дөрвөн хоёрын Монголулсын язгууртны цол зэрэг" УБ., 2010. тал 71</ref> ==Нэршил== Их Юань улсын үед [[Чингис хаан]]ы дүү ноёдын үр угсаа болох Хасарын угсааныхан Чи ван, Бэлгүтэйн угсааныхан Гуаннин ван, Хачиуны удамд Жинин ван зэргийн цолыг соёрхож байснаас, тэднийг ерөнхийд нь угсаа төрлийн ван гэж нэрлэж байсан. Юань улс мөхсөнөөр ван цол нь тэдний аймаг, овгийн нэршил болж хувирсан. Хасарын үрс Хорчин аймагт ноёлж, Бэлгүтэй, Хачиуны үрс Оннигуд аймагт ноёлж байсан. Түүхэнд бас Онлигууд гэж бичсэн нь тааралддаг. "...Энэ нь ong+liy+ud=ongliyud буюу олон вантай гэсэн утгатай үг юм..."<ref>Ж.Гэрэлбадрах "Дөчин, Дөрвөн хоёрын Монголулсын язгууртны цол зэрэг" УБ., 2010. тал 72</ref> Оннигуд гэх нэр нь Монголд шарын шашин орж ирсэн үеэс эхлээд нэр хүнд нь убсанз, тойн, увш нарын зиндаанд буурч доройтсон учраас XVII зуунаас хэрэглэхээ больж, зарим нэг зарлиг бичигт нэр дурдагдах болж, тэдгээр он буюу вангууд нь тайж цол зүүх болсон юм. ==Түүх== Тус аймаг нь анхандаа Бэлгүтэй ноёны эзэмшил [[Онон]], [[Хэрлэн]] голын сав газарт оршиж байсан. 16-р зууны үед хэдэн хэсэг тарж бутран ихэнх нь говиос урагш нүүж, зүүн түмний дотор хамаарах болжээ. Тэдгээр дундаас [[Бэлгүтэй]] ноёны хойчис '''Авга, авга нар отог''' болж нэрээ сольж, [[Хачиун]]ы хойчис нь '''Оннигуд отог''' болж салжээ. 1636 онд өмнөд Монголын 16 аймгийн ноёд [[Манж]]ийн [[Абахай хаан]]ыг бүх Монголын хаанд өргөмжилсөн явдалаар Онниуд аймгийнхан [[Зуу Удын чуулган]]д багтаж, зүүн баруун хоёр хошуу болж салжээ. Оннигуд зүүн хошуу нь: * Хойд талаараа [[Баарин баруун хошуу]], [[Ар хорчин хошуу]], * Баруун талдаа [[Хэшигтэн хошуу]] * Зүүн талдаа [[Аохан хошуу]] * Өмнө талдаа [[Оннигуд баруун хошуу]]тай зах нийлж байсан. Оннигуд баруун хошуу нь: * Хойд талдаа [[Оннигуд зүүн хошуу]] * Баруун талдаа [[Хэшигтэн хошуу]] * Зүүн талдаа [[Зостын чуулган]]ы [[Харчин баруун хошуу]] * Зүүн өмнө талдаа [[Халуун голын Өөлд хошуу]] * Баруун өмнө талдаа [[Долооннуурын харъяат хошуу]]тай зах нийлж байсан. Энэ хоёр хошууны засаг ноёд нь бүгд [[Чингис хаан]]ы дүү [[Хачиун]]ы үр удам байжээ. Эдүгээ цагт Монгол улсад Онниуд овог нь одоогийн байдлаар Дорноговь, Өмнөговь, Дундговь болон Өвөр Монголын өөртөө засах ороны Баяннуур хотын Баян тал суманд онниуд хошуу болон тархан сууж байна. Харин [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны]] [[Улаанхад]] хотод харьяалагдах засаг захиргааны нэгж юм. 7 суурин, 9 сум, 15 тосгоноос бүрдэнэ. Газар нутгийн хэмжээ 11882 км². 2002 оны байдлаар 470000 орчим оршин суугчтай. ==Эшлэл== {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Улаанхад]] lau4s5r73ryeu2jislaolm2pj6md0w2 0 20157 707390 699085 2022-08-06T03:29:41Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Манжуур хот |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|тал аймгийн энтэй хот]] |анхаарах_нэр = '''Тал аймгийн энтэй Манжуур хот'''<br>[[Хятад хэл|хят.]] 满洲里市 – Mǎnzhōulǐ Shì |image_skyline = Г.Маньчжурия (Китай).JPG |imagesize = 280px |image_caption = Манжуур хотын Европ ур маягтай гудамж |image_map = ChinaHulunbuirManzhouli.png |mapsize = 280px |map_caption = Аймгийн энтэй [[Хөлөнбуйр]] хот дахь Манжуур хот хошуу |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Манжуур |pushpin_label_position = top |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = [[Өвөр Монгол]] дахь Манжуур хотын байрыг цэглэв |latd= 49 |latm= 56 |latNS=N |longd=117 |longm=26 |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс орон]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж, орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг, хот]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хөлөнбуйр]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу, шянь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Манжуур''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 732.44 км² |талбай_хот = |газрын_байц = |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 249,500 хүн |хүн_ам_тооц_нэгж = |хүн_ам_тооц_задаргаа = |нягт_сийрэг = 340 хүн/км² |ард_түмэн = |цугаараа = |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = |website = [http://www.manzhouli.gov.cn/ manzhouli.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Манжуур''' ({{zh|c=满洲里|p=Mǎnzhōulǐ}}) нь [[Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон|Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны]] [[Хөлөнбуйр]] аймагт орших [[тойргийн зэрэглэлтэй хот]] юм. ОХУ-тай хиллэх хил дээр оршдог тус хот нь БНХАУ-ын хамгийн их ачаалалтай [[хилийн боомт]] билээ. 696.3 хавтгай дөрвөлжин [[километр]] нутагт 300,000 (2010 оны байдлаар) гаруй хүн оршин суудаг. == Газарзүй == Манжуур хот [[Хөлөнбуйр]] аймгийн баруун хойд хэсэгт оршино. Зүүн, өмнөд, баруун талаараа [[Шинэ Барга Зүүн хошуу]], [[Шинэ Барга Баруун хошуу]]тай, хойд талаараа [[Оросын Холбооны Улс]]тай 54 км урттай хилээр хиллэнэ. Манжуур хот болон хоёр улсын хил дээр байдаг [[Авгайт арал|Авгайт арлын]] хойд талд Оросын [[Забайкальск]] хот оршино. Манжуур нь Хөлөнбуйрын тал хээр нутагт орших бөгөөд өмнө талд нь 2,600 км² талбайтай, дундаж гүн нь 5 м бүхий [[Хөлөн нуур]] бий. == Засаг захиргааны хуваарь == Манжуур нь 10 дэд дүүрэг, нэг сууринтай. 6 дэд дүүрэг нь нийлж, нэг дүүрэг болдог боловч Хятадад зөвхөн [[аймгийн зэрэглэлтэй хот]]ууд л дүүрэгтэй байх эрхтэй тул дүүргүүдийн жагсаалтад бичигддэггүй байна. == Түүх == [[Манжуур]]ын нутагт эрт дээр үеэс [[Дунху]], [[Хүннү]], [[Сяньби]], [[Кидан]], [[Зүрчид]], [[Монгол]] зэрэг янз бүрийн үндэстэн, овог аймгууд нутаглаж байв. [[Манж Чин улс]]ын эхэн үеэс Орос, Хятадын хилийн зааг болжээ. 1896 оны [[Хятад-Оросын нууц гэрээ]]ний дагуу баригдсан, [[Сибирь]], [[Манжуур]], [[Оросын алс дорнод]]ыг холбосон [[Хятадын алс дорнодын төмөр зам]] 1901 онд ашиглалтад орсон. Ийнхүү Оросын талаас орж ирээд эхний өртөө болох Манжуур өртөө байгуулагдсанаар суурин үүсчээ. [[1905 оны Хятад-Японы гэрээ]] ёсоор худалдааны төв болсон нь хөгжлийн үндэс болсон байна. 1908 онд Манжуурт гаалийн цэг бий болсон. [[Тайвань|Бүгд Найрамдах Хятад Улс]]ын захиргаан дор Манжуур хот нь [[Хянган]] мужид харьяалагдаж байв. 1927 онд хотын статустай болжээ. Хянган муж болон эргэн тойрны нутгийн хамтаар 1931 онд Японы хяналтад орж, улмаар 1932-1945 онд [[Манж-Го]] улсын бүрэлдэхүүнд багтаж байлаа. 1946 оноос одоогийн захиргаа буюу [[Тайвань|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон|Өвөр Монголын]] харьяанд багтах болжээ. 1992 онд Манжуур нь БНХАУ-ын анхны хилийн боомт хотуудын нэг болсноор Орос-Хятадын хилийн худалдааны чухал төв болон хөгжиж байна.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/crossing_continents/7338623.stm Siberia's black market logging] (BBC News, 2008-04-09)</ref> [[Зураг:Manzhouli3.jpg|right|thumb|230px|[[Матрёшка]] талбай]] == Соёл == Манжуурын цас мөсний баяр жил бүрийн өвөл 2, эсвэл 3-р сард зохиогддог. == Эдийн засаг == Хятадын хуурай газрын хамгийн ачаалалтай [[хилийн боомт]] болох Манжуураар Хятадын [[Зүүн Европ]]той хийж буй гадаад худалдааны 60% нь дамждаг. == Хүн ам == Манжуурын хүн амын 95% нь [[Хан үндэстэн]], үлдсэн нь [[Монгол үндэстэн|Монгол]], [[Манж]] болон бусад үндэстнүүд болно. == Тээвэр == ===Төмөр зам=== [[Зураг:ManzhouliTracks.jpg|right|300px|thumb|Оросын хилийн өмнө талд Хятадын 1435 мм-ийн царигтай төмөр замаас Оросын 1524 мм-ийн царигтай төмөр зам руу шилжүүлэх ажил хийгддэг.]] [[Бээжин]]гээс [[Москва]] орох [[Транс-Сибирийн төмөр зам]]ын Транс-Манжуурын салбар нь тус өртөөгөөр дайрдаг. Мөн [[Чита]], [[Краснокаменск]], [[Эрхүү]], [[Улаан-Үд]] рүү зорчигч тээврийн галт тэрэг зорчдог. ===Агаар=== [[Манжуурын нисэх онгоцны буудал]] хотын баруун хэсэгт байх бөгөөд Хятадын нийслэл[[Бээжин]], Өвөрмонголын нийслэл [[Хөххот]], Монгол Улсын нийслэл [[Улаанбаатар]] хот руу тогтмол нислэгтэй. Монгол Улсын иргэний агаарын тээврийн Хүннү Эйр компани ФОКЕР-50 загварын 50 хүний суудалтай онгоцоор долоо хоногт хоёр удаа Улаанбаатараас Манжуур руу нислэг үйлддэг. ===Хурдны зам=== *[[Хятадын үндэсний 301-р хурдны зам]]аар [[Өвөр Монгол]] болон [[Хармөрөн]] мужийн хотуудтай холбогддог. == Ах дүү хотууд == Манжуур нь дараах хоёр хоттой ах дүүгийн барилдлагатай.<ref>[http://eng.nmgnews.com.cn/system/2008/10/06/010119457.shtml Sister cities]</ref> *{{flagicon|Орос}} [[ОХУ]], [[Чита]] *{{flagicon|Орос}} ОХУ, [[Краснокаменск]] ==Эшлэл== {{Reflist}} == Цахим холбоос == {{Commonscat|Manzhouli|Манжуур}} *[http://www.manzhouli.gov.cn/ Албан ёсны вэбсайт] (Хялбаршуулсан Хятад) *[http://www.manzhouli.net.cn/ Мэдээллийн нэгдсэн сайт] (Хялбаршуулсан Хятад) *[http://www.cpi.com.cn/cpi-eng/code/InnerMongolia.asp Өвөр Монголын шуудангийн код] (Англи) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын тойроггүй хот]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] ogx9b1augu4f1cpysyquklp2t6remjs 10 25207 707346 705304 2022-08-05T15:54:53Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = {{{name|БНХАУ-ын дээд нутаг}}} |title = {{flagicon|CHN}} {{#if:{{{title|}}} | {{{title}}} | [[{{{prefix|}}} {{#if:{{{prefix|}}} |{{#if:{{{suffix|}}} | |the}} }} БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь#Мужын зэрэг (1-р)|Хятадын мужын зэргийн хуваарь{{{suffix|}}}]] }} |state = {{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}} |navbar = {{{navbar|Tnavbar}}} |listclass = hlist |image = [[File:China blank province map.svg|150px]] |group1 = [[БНХАУ-ын муж|Муж]] |list1 = * [[{{{prefix|}}} Аньхуй{{{suffix|}}}|Аньхуй]] * [[{{{prefix|}}} Ганьсү{{{suffix|}}}|Ганьсү]] * [[{{{prefix|}}} Гуандун{{{suffix|}}}|Гуандун]] * [[{{{prefix|}}} Гуйжоу{{{suffix|}}}|Гуйжоу]] * [[{{{prefix|}}} Гирин{{{suffix|}}}|Гирин]] * [[{{{prefix|}}} Жөжян{{{suffix|}}}|Жөжян]] * [[{{{prefix|}}} Жянсү{{{suffix|}}}|Жянсү]] * [[{{{prefix|}}} Жянши{{{suffix|}}}|Жянши]] * [[{{{prefix|}}} Ляонин{{{suffix|}}}|Ляонин]] * [[{{{prefix|}}} Сычуань{{{suffix|}}}|Сычуань]] * [[{{{prefix|}}} Фужянь{{{suffix|}}}|Фужянь]] * [[{{{prefix|}}} Хайнань{{{suffix|}}}|Хайнань]] * [[{{{prefix|}}} Хармөрөн{{{suffix|}}}|Хармөрөн]] * [[{{{prefix|}}} Хөхнуур{{{suffix|}}}|Хөхнуур]] * [[{{{prefix|}}} Хүбэй{{{suffix|}}}|Хүбэй]] * [[{{{prefix|}}} Хүнань{{{suffix|}}}|Хүнань]] * [[{{{prefix|}}} Хэбэй{{{suffix|}}}|Хэбэй]] * [[{{{prefix|}}} Хэнань{{{suffix|}}}|Хэнань]] * [[{{{prefix|}}} Шаньдун{{{suffix|}}}|Шаньдун]] * [[{{{prefix|}}} Шаньси{{{suffix|}}}|Шаньси]] * [[{{{prefix|}}} Шэньси{{{suffix|}}}|Шэньси]] * [[{{{prefix|}}} Юньнань{{{suffix|}}}|Юньнань]] |group2 = [[БНХАУ-ын өөртөө засах орон|Өөртөө засах орон]] |list2 = * [[{{{prefix|}}} Гүанши{{{suffix|}}}|Гүанши]] * [[{{{prefix|}}} Өвөр Монгол{{{suffix|}}}|Өвөр Монгол]] * [[{{{prefix|}}} Ниншя - Хотонгийн өөртөө засах орон{{{suffix|}}}|Ниншя]] * [[{{{prefix|}}} Төвөдийн өөртөө засах орон{{{suffix|}}}|Төвөд]] * [[{{{prefix|}}} Шинжаан{{{suffix|}}}|Шинжаан]] |group3 = [[БНХАУ-ын төвөөс захирагддаг хот|Төвөөс захирагддаг хот]] |list3 = * [[{{{prefix|}}} Бээжин{{{suffix|}}}|Бээжин]] * [[{{{prefix|}}} Тяньжинь{{{suffix|}}}|Тяньжинь]] * [[{{{prefix|}}} Чунцин{{{suffix|}}}|Чунцин]] * [[{{{prefix|}}} Шанхай{{{suffix|}}}|Шанхай]] |group4 = [[Тусгай захиргааны бүс (Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс)|Тусгай захиргааны бүс]] |list4 = * [[{{{prefix|}}} Макао{{{suffix|}}}|Макао]] * [[{{{prefix|}}} Хонконг{{{suffix|}}}|Хонконг]] |group5 = [[Тайванийн олон улсын эрх|Маргаантай муж]] |list5 = * ''[[{{{prefix|}}} Тайвань Муж, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс{{{suffix|}}}|Тайвань]]{{smallsup|1}}'' |belowstyle = font-size:80%; |below = {{sup|1}} [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]] нь [[Бүгд Найрамдах Хятад Улсын чөлөөт бүс|Тайванийг]] өөрийн муж гэж [[Тайвань Муж, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс|үздэг]] ч Тайвань нь [[Тайвань|Бүгд Найрамдах Хятад Улсын]] хяналтанд байгаа ([[Тайванийн олон улсын эрх]]ийг үзнэ үү). }}<noinclude><!--Categories--> {{documentation}} [[Ангилал:Загвар:Хөтлөгч мөр Хятадын засаг захиргааны гишүүнчлэл|мужын зэргийн хуваалт]] </noinclude> 4csahjxcl9c3gy3sbouri78zbbupdcq 0 25895 707382 687058 2022-08-06T03:28:35Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Мориндаваа — Дагуур өөртөө засах хошуу |ямар_янзын_нутаг = өөртөө засах хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|莫力达瓦达斡尔族自治旗}}<br>→ Mòlìdáwǎ Dáwò'ěrzú Zìzhìqí<br>{{хэл-орос1|Морин-Дава-Даурский автономный хошун}}<br>{{хэл-англ1|Morin Dawa Daur Autonomous Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaHulunbuirMorindawa.png |map_caption = Аймгийн энтэй Хөлөнбуйр хот дахь Мориндаваа - Дагуур ӨЗХ |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хөлөнбуйр]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Мориндаваа - Дагуур ӨЗХ''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Нутгийн төв |нутгийн_төв = Ниржи балгас |газар_нутаг = 10,500 км² |хүн_ам = 320,000 хүн (2004 он) |website = }} '''Мориндаваа — Дагуур өөртөө засах хошуу''' ([[хятадаар]] 莫力达瓦达斡尔族自治旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[аймгийн энтэй Хөлөнбуйр хот]]ын харъяат [[өөртөө засах хошуу]]. Өөрөөр хэлбэл Хятад үндэстэн цөм болсон улсад, [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] өөртөө засах орон, аймагт, [[Дагуур ястан]]д өөртөө засах эрх эдлүүлэхээр нэр заасан нутаг юм. 10,500 км² талбайт газарт нь 2004 онд 320,000 хүн оршин сууж байсан. Үүнээс 80% нь Хятад үндэстэн, харин 9% буюу 30,497 нь Дагуур ястан байсан гэнэ. == Засаг захиргааны хуваарь == Тус хошуу дотроо сумын түвшний арван нутаг болж хуваагддаг. * Ниржи балгас (хошууны төв) * Хунянь балгас * Буушань балгас * Ха-да-ян балгас * Арал балгас * Шаварт балгас * Тэнхээ балгас * Таван-Овоо балгас * Баян – [[Эвэнх]] шян * Дурал – [[Эвэнх]] шян {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Өвөр Монголын өөртөө засах хошуу]] nbxtl517g9vthrymg7hj785u6951doa 0 25910 707405 687128 2022-08-06T03:32:39Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHingganHorqinYouyiZhongqi.png|thumb|Хянган аймаг дахь байршил]] '''Хорчин баруун гарын дундад хошуу''' ({{lang-zh|科尔沁右翼中旗}} ''Kē'ěrqìn Yòuyì Zhōng Qí'') -<br/> [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын доторх [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]]-ы [[Хянган аймаг|Хянган аймгийн]] [[хошуу]]. 15,613 км² талбайт нутагтай тус хошуу 2000 онд 247,031 оршин суугчтай байсан.<ref> Хятадын Статистикийн газар: [http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000jiedao/html/J15.htm ӨМӨЗО-ын хүн амын тоо (2000 он)] (Хятад хэлээр)</ref><br/>Дийлэнх олонх буюу 83.17%-ийг [[Монголчууд|Монгол үндэстэн]] эзлэдгээр хошууны (улсын гуравдугаар) түвшинд онцгойрно.<ref>"Baidu" сүлжээ: [http://baike.baidu.com/view/418800.htm Хорчин баруун гарын дундад хошуу] (Хятад хэлээр)</ref> Хошууны захиргааны газар [[Баянхошуу балгас]]анд байрладаг. Нутгийн тэхий голоор уртаашаа [[Хоолин гол]] (''Хуолин'', ''Холийн'' байж магадгүй) урсдаг. ==Бусад холбогдол== * [[Хорчин]] ==Зүүлт== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * "Солонго" сүлжээ: [http://solongo.mnp.cc/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=29990&mid=4787&wv=P Хорчин баруун гарын дунд хошуу] (Монгол хэлээр) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] fdjn7v3jf02zggtcex0dqe945ddpgq4 0 25911 707404 687130 2022-08-06T03:32:34Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHingganHorqinYouyiQianqi.png|thumb|Хянган аймаг дахь байршил]] '''Хорчин баруун гарын өмнөд хошуу''' ({{lang-zh|科尔沁右翼前旗}} ''Kē'ěrqìn Yòuyì Qián Qí'') -<br/> [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын доторх [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]]-ы [[Хянган аймаг|Хянган аймгийн]] [[хошуу]]. 19,375 км² талбайт нутагтай, 2000 онд 341,574 оршин суугчтай байсан.<ref> Хятадын Статистикийн газар: [http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000jiedao/html/J15.htm ӨМӨЗО-ын хүн амын тоо (2000 он)] (Хятад хэлээр)</ref> Сүүлийн байдлаар хүн амын 45% нь [[Монголчууд|Монгол үндэстэн]],<ref>"Baidu" сүлжээ: [http://baike.baidu.com/view/418797.htm Хорчин баруун гарын өмнөд хошуу] (Хятад хэлээр)</ref> захиргааны газар нь [[Улаан хот]]од түр байрлаж байгаа. Хошууны нутгийн баруун хойд захаар [[Хятад]]-[[Монгол Улс|Монголын]] 32.5 км урт хилийн зурвас ([[Дорнод]] аймгийн [[Халхгол сум|Халхгол]] сумын зүүн урд үзүүртэй хаяа залгадаг) зурайдаг.<ref>[http://www.kyqq.gov.cn/mxlyz/lygk/13780.htm Хошууны сүлжээнд нийтлэгдсэн танилцуулга] (Хятад хэлээр)</ref> ==Бусад холбогдол== * [[Хорчин]] ==Зүүлт== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * "Хятадын олон улсын радио" сүлжээ: [http://mongol.cri.cn/523/2010/12/03/43s148617.htm Хорчин баруун гарын өмнөд хошууны хошууны тойм] (Монгол хэлээр) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] rpyvu80wa4l14c0gsnqq8n0rrsrppqt 0 25913 707406 687131 2022-08-06T03:32:42Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHingganJalaid.png|thumb|Хянган аймаг дахь байршил]] '''Жалайд хошуу''' ({{lang-zh|扎赉特旗}} ''Zālàitè Qí'') - [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын доторх [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]]-ы [[Хянган аймаг|Хянган аймгийн]] [[хошуу]]. Захиргааны газар нь [[Индэр балгас]]анд байрладаг. 11,837 км² талбайт нутагтай тус хошуу 1999 онд 39 түм орчим оршин суугчтай байсан.<ref>National Population Statistics Materials by County and City - 1999 Period, ''in'' [http://www.people.fas.harvard.edu/~chgis/work/downloads/faqs/1999_pop_faq.html China County & City Population 1999, Harvard China Historical GIS]</ref> ==Бусад холбогдол== * [[Жалайр]] ==Зүүлт== {{reflist}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] pj06rpf9i34w3ou6qog45hi66s4iiri 0 25914 707387 687059 2022-08-06T03:29:19Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Шинэ Барга баруун хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|新巴尔虎右旗}} — Xīnbā'ěrhǔ Yòu Qí<br>{{хэл-орос1|Хошун Шинэ-Барга-Юци}}<br>{{хэл-англ1|New Barag Right Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaHulunbuirXinBaragYouqi.png |map_caption = Аймгийн энтэй Хөлөнбуйр хот дахь<br>Шинэ Барга баруун хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Хөлөнбуйр хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Шинэ Барга баруун хошуу''' |газар_нутаг = 23,077 км² |хүн_ам = 36,764 хүн (2000) |website = [http://www.xbehyq.gov.cn/ xbehyq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Шинэ Барга баруун хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] шин-э баргу барагун хошигу, [[хятадаар]] 新巴尔虎右旗) - [[Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын дотор [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]]-ы аймгийн түвшний [[Хөлөнбуйр]] хотод харьяалагддаг [[хошуу]]. Нутаг дэвсгэр - 25,102 км², 2000 оны тооллогоорх хүн амын тоо - 36,764.<ref>Хятадын Статистикийн газар: [http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000jiedao/html/J15.htm ӨМӨЗО-ын хүн амын тоо (2000 он)] (Хятад хэлээр)</ref> Хүн амын 79.8% нь [[Монгол үндэстэн]] байдаг.<ref name="Baidu">''"Baidu"'' нэвтэрхий толь: [http://baike.baidu.com/view/108149.htm Шинэ Барга баруун хошуу] (Хятад хэлээр)</ref> Хөлөнбуйрын малжих дөрвөн хошууны нэг гэдэг. Цаашилвал хошууны нутаг Алтан-Эмээл, Архашаат, Хөлөн гэх 3 балгас, Буйр, Хэрлэн гэх 2 суманд хуваагдана.<ref>[http://www.xzqh.org/html/show.php?contentid=3864 АТД Китая] (Хятад хэлээр)</ref><ref>"Солонго" мэдээллийн сүлжээ: [http://www.solonggo.net/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30480&mid=4748&wv=P Хөлөнбуйр хотын газрын зураг] (Монгол хэлээр)</ref> Хошууны захиргааны газар [[Алтан-Эмээл балгас]]анд байрладаг. Тус хошуу Хөлөнбуйрын баруун захын гурван улсын уулзвар байрладаг нутаг юм. Зүүнээс бусад захаар нь Хятад-[[Монгол]]ын 467.4 км, Хятад-[[Орос]]ын 48 км хилийн зурвас зурайдаг.<ref name="Baidu"/> [[Далай нуур]]ын ихэнх бие, түүнд цутгах [[Хэрлэн гол]]ын адгийг тус хошууны нутагт үзэж болно. ==Бусад холбогдол== * [[Барга]] ==Зүүлт== {{reflist}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] 7aj0x8e6bfwk0qsoeo4m8a5a9lazx4i 0 25924 707386 687132 2022-08-06T03:29:12Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHulunbuirXinBaragZuoqi.png|thumb|215px|Хөлөнбуйр дахь байршил]] '''Шинэ Барга зүүн хошуу''' ({{lang-zh|新巴尔虎左旗}} ''Xīnbā'ěrhǔ Zuǒ Qí'') - [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын дотор [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]]-ы аймгийн түвшний [[Хөлөнбуйр]] хотод харьяалагддаг [[хошуу]]. Нутаг дэвсгэр - 22,000 км², 2000 оны тооллогоорх хүн амын тоо - 41,647.<ref> Хятадын Статистикийн газар: [http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000jiedao/html/J15.htm ӨМӨЗО-ын хүн амын тоо (2000 он)] (Хятад хэлээр)</ref> Хүн амын 72% нь [[Монгол үндэстэн]] байдаг.<ref name="Baidu">''"Baidu"'' нэвтэрхий толь: [http://baike.baidu.com/view/108149.htm Шинэ Барга баруун хошуу] (Хятад хэлээр)</ref> Хөлөнбуйрын малжих дөрвөн хошууны нэг гэдэг. Хошууны нутаг цаашилвал Амгалан, Цагаан гэх 2 балгас, Жавхлант, Өвөрбулаг, Шинэбулаг гэх 3 суманд хуваагдана.<ref>[http://www.xzqh.org/html/show.php?contentid=3864 АТД Китая] (Хятад хэлээр)</ref><ref>"Солонго" мэдээллийн сүлжээ: [http://www.solonggo.net/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30480&mid=4748&wv=P Хөлөнбуйр хотын газрын зураг] (Монгол хэлээр)</ref> Хошууны захиргааны газар [[Амгалан балгас]]анд байрладаг. [[Хайлаар гол]], [[Оршуун гол]] хоёрын [[Далай нуур]]т цутгах адгийг тус хошуунд үзэж болно. ==Бусад холбогдол== {{Commonscat|New Barag Left Banner}} * [[Барга]] ==Зүүлт== {{reflist}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] kvue417o0h5lml182xhnv28ovzlmyl1 0 25926 707385 687133 2022-08-06T03:29:05Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHulunbuirChenBaragqi.png|thumb|Хөлөнбуйр дахь байршил]] '''Хуучин Барга хошуу''' ({{lang-zh|陈巴尔虎旗}} ''Chénbā'ěrhǔ Qí'') - [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]]ын дотор [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]]-ы аймгийн түвшний [[Хөлөнбуйр]] хотод харъяалагддаг [[хошуу]]. Нутаг дэвсгэр - 21,192 км², 2000 оны тооллогоорх хүн амын тоо - 67,882.<ref> Хятадын Статистикийн газар: [http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000jiedao/html/J15.htm ӨМӨЗО-ын хүн амын тоо (2000 он)] (Хятад хэлээр)</ref> Хошууны нутаг дотроо Баянхүрээ, Боршил, Хөхнуур гэх гурван балгас, Үзүүр, [[Эвэнх сум|Эвэнх]] хоёр суманд хуваагдана.<ref>[http://www.xzqh.org/html/show.php?contentid=3864 АТД Китая] (Хятад хэлээр)</ref><ref>"Солонго" мэдээллийн сүлжээ: [http://www.solonggo.net/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30480&mid=4748&wv=P Хөлөнбуйр хотын газрын зураг] (Монгол хэлээр)</ref> Хошууны төв болдог, захиргааны газар байрладаг нь [[Баянхүрээ балгас]]. Хошууны нутгаар [[Хайлаар гол]], түүний цутгал [[Мэргэл гол]] урсдаг. ==Бусад холбогдол== {{Commonscat|Old Barag Banner}} * [[Барга]] ==Зүүлт== {{reflist}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] fu4hxiom1foada1v6u9wh94o4ph9qkz 0 25932 707383 687134 2022-08-06T03:28:47Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHulunbuirEvenk.png|thumb|Хөлөнбуйр дахь Эвэнх өөртөө засах хошууны байршил]] '''Эвэнх өөртөө засах хошуу'''<ref>Монгол бичгээр бичсэнээс буулгавал "Эвэнх өөртөө засах хошуу", Орос бичгээс хөрвүүлвэл "Эвенк өөртөө засах хошуу", өөрсдийн дуудлагаас нь үндэслэвэл магадгүй "Эвэнк өөртөө засах хошуу" гэж гурван янзаар бичигдэж болно.</ref> ({{lang-zh|鄂温克族自治旗}} ''Èwēnkèzú Zìzhìqí'') - [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]] дотор [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын өөртөө засах орны]] аймгийн түвшний [[Хөлөнбуйр]] хотод харъяалагддаг [[өөртөө засах хошуу]]. Нутаг дэвсгэр - 19,111 км², 2000 оны тооллогоорх хүн амын тоо - 146,808.<ref> Хятадын Статистикийн газар: [http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000jiedao/html/J15.htm ӨМӨЗО-ын хүн амын тоо (2000 он)] (Хятад хэлээр)</ref> Хошууны захиргааны газар [[Баянтохой балгас]]анд байрладаг. [[Эвэнх]] угсаатны хувьд Хятад дахь хамгийн дээд (улсын гуравдугаар) түвшний өргөмжит засаг захиргааны нэгж нь болдог. Хүн амын дийлэнх олонхийг [[Хятадууд]] эзлэдэг бол 27,517 [[Монголчууд]] 18.74%-г эзлэж байна. Онцгойлон дурдахад тус хошуунд Хятад дахь [[Буриад]] Монголчуудын төвхнөсөн нутаг болох "Шинэхэн" ([[Монгол хэл|бур.]] ''Шэнэхэн'') баруун, зүүн хоёр сум байдаг. Мөн [[Имин гол]]ын эргээр [[Өөлд]] Монголчууд байдаг ажээ. == Засаг захиргааны хуваарь == Эвэнх өөртөө засах хошууны нутаг доорх нэгжүүдэд хуваагддаг: * [[Баянтохой балгас]] * Имингол балгас * Хонголж балгас * Даян уурхайн балгас * Баянхаан сум * Шинэхэн баруун сум * Шинэхэн зүүн сум * Имин сум * Хуй сум * Баянтал [[Дагуур]] шян == Угсаатны бүтэц (2000) == {| border=1 style="border-collapse: collapse;" |-bgcolor=cccccc ! [[Хятадын ард түмэн|Ард түмэн]] ! Тоо ! Хувь |- | [[Хятадууд|Хятад үндэстэн]] | 89,780 | 61,15 % |- | [[Монголчууд|Монгол үндэстэн]] | 27,517 | 18,74 % |- | [[Дагуур ястан]] | 13,943 | 9,5 % |- | [[Хамниган ястан]] | 9,733 | 6,63 % |- | [[Манжууд|Манж үндэстэн]] | 3,775 | 2,57 % |- | [[Хотон (үндэстэн)|Хотон үндэстэн]] | 1,400 | 0,95 % |- | [[Солонгосчууд|Солонгос үндэстэн]] | 235 | 0,16 % |- | [[Оросууд|Орос үндэстэн]] | 159 | 0,11 % |- | [[Шивэ ястан]] | 85 | 0,06 % |- | [[Орчон омог]] | 78 | 0,05 % |- | Бусад | 103 | 0,08 % |} == Цахим холбоос == {{Commonscat|Evenk Autonomous Banner}} {{reflist}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын өөртөө засах хошуу]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] helj1rqll30ggxmynnlfa2i1tt1qll8 0 26430 707417 687135 2022-08-06T03:34:49Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс Хот |албан ёсны нэр =Алшаа зүүн хошуу |гадаад нэр =<br/><small><small>[[Зураг:Alaša jegün qosiɣu-12grey.PNG]]</small></small><br/><small><small>alaša jegün qosiɣu</small></small><br/>阿拉善左旗<br/><small><small>Ālāshàn Zuǒ Qí</small></small> |хотын зураг = |хотын зураг тайлбар = |хотын далбаа = |хотын сүлд = |хоч = |уриа = |газрын зураг =ChinaAlxaZuoqi.png |газрын зураг тайлбар =Алшаа аймаг дахь Алшаа зүүн хошуу (улаан) |газрын зураг хэмжээ =250px |latd= 38|latm= 49|lats= 30|latNS=N |longd=105|longm=40|longs=12 |longEW=E |захиргаа төрөл =Улс |захиргаа нэр ={{CHN}} |захиргаа төрөл1 =Өөртөө засах орон |захиргаа нэр1 =[[Өвөр Монгол]] |захиргаа төрөл2 =Аймаг |захиргаа нэр2 =[[Алшаа аймаг|Алшаа]] |захиргаа төрөл3 = |захиргаа нэр3 = |захиргаа төрөл4 = |захиргаа нэр4 = |байгуулагдсан нэр = |байгуулагдсан огноо = |байгуулагдсан нэр1 = |байгуулагдсан огноо1 = |байгуулагдсан нэр2 = |байгуулагдсан огноо2 = |байгуулагдсан нэр3 = |байгуулагдсан огноо3 = |удирдагч = |удирдагч нэр = |удирдагч1 = |удирдагч нэр1 = |удирдагч2 = |удирдагч нэр2 = |удирдагч3 = |удирдагч нэр3 = |газар нутаг нийт =80,412 |өндөр = |хүн ам нийт =140,000 |хүн ам жил =2006 |хүн ам нягтшил = |хүн ам метро = |цагийн бүс = |цагийн бүс зун = |шуудангийн хаяг төрөл = |шуудангийн хаяг = |утасны код = |бусад нэр = |бусад тухай = |бусад нэр1 = |бусад тухай1 = |бусад нэр2 = |бусад тухай2 = |бусад нэр3 = |бусад тухай3 = |бусад нэр4 = |бусад тухай4 = |бусад нэр5 = |бусад тухай5 = |бусад нэр6 = |бусад тухай6 = |тэмдэглэл = |вэб хуудас =[http://www.alszq.gov.cn/ alszq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Алшаа зүүн хошуу''' ([[Монгол бичиг|мо.б.]] [[Зураг:Alaša jegün qosiɣu-12white.PNG]] ''alaša jegün qosiɣu''; {{lang-zh|阿拉善左旗}} ''Ālāshàn Zuǒ Qí'') — [[Хятад|БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол|ӨМӨЗО]]-ы [[Алшаа аймаг]]т харьяалагддаг [[хошуу]]. Алшаа зүүн хошууны нутаг бүхэлдээ 80,412 км² талбайг эзлэн хойноос урд руу 495 км, баруунаас зүүнтээ хүртэл 214 км үргэлжилдэг. [[Тэнгэр элсэн цөл|Тэнгэр]], [[Улаанбух элсэн цөл|Улаанбух]] гэсэн нэртэй хоёр элсэн цөл байгаа (магадгүй [[Говь|Говийн]] урд үзүүр байх). [[Эх газрын хуурай уур амьсгал|Эх газрын]], говь цөлийн хуурай уур амьсгалтай. Жилдээ 80-220 мм хур тунадас унаж, дунджаар цельсийн 7.2 градус дулаан байдаг. [[Алшаа баруун хийд]] байрладаг [[Алшаа уулын байгалийн дархан газар]] тус хошууны зүүн урд үзүүрт байрладаг. [[Алшаа уул]], [[Хатан гол]]ын ([[Шар мөрөн]]) бартаат хэсгээр [[Цагаан хэрэм]] тасархай байдаг. Алшаа зүүн хошуунд 2000 онд 148,672 хүн оршин суудаг хэмээн тоологджээ. Үүнээс 63,277 нь хошууны төв [[Баянхот балгас|Баянхот]] балгасынх. Өдгөө хүн амын дийлэнх олонх нь [[Хятад үндэстэн]]. Эндхийн [[Монголчууд]]ын цөм нь 17-р зууны үеэс суурьшсан [[Хошууд]] [[Ойрад]] билээ. Хожим бас [[Халх]]аас ирж сууцгаажээ. ==Гадаад холбоос== * [http://www.alszq.gov.cn/ Хошууны засгийн албан ёсны сүлжээ] (хятад хэл, ханз үсгээр) * ''Солонго'' сүлжээ - Алшаа зүүн хошууны хот суурин, газар усны нэрийг тодорхой бичсэн [http://www.solonggo.net/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30407&mid=4748&wv=P Алшаа аймгийн газрын зураг] (монгол хэл, монгол үсгээр) * ''Даяар Монгол'' сүлжээ - ''На.Сүхбаатар:'' [http://www.dayarmongol.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6777:2012-02-02-05-56-05&catid=74&Itemid=61 ''Өмнөд хилийн цаадах Монголчуудын тухай'']. [[Өдрийн сонин]] №297(3374). 2009.12.11 (монгол хэл, кирилл үсгээр) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Алшаа]] 83hdzeag5ppl5apk5tic4jxnbjex2mr 0 26439 707418 687136 2022-08-06T03:34:55Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс Хот |албан ёсны нэр =Алшаа баруун хошуу |гадаад нэр =<br/><small><small>[[Зураг:Alaša baraɣun qosiɣu-12grey.PNG]]</small></small><br/><small><small>alaša baraɣun qosiɣu</small></small><br/>阿拉善右旗<br/><small><small>Ālāshàn Yòu Qí</small></small> |хотын зураг = |хотын зураг тайлбар = |хотын далбаа = |хотын сүлд = |хоч = |уриа = |газрын зураг =ChinaAlxaYouqi.png |газрын зураг тайлбар =Алшаа аймаг дахь Алшаа баруун хошуу (улаан) |газрын зураг хэмжээ =250px |latd= 39|latm= 13|lats= 19|latNS=N |longd=101|longm=40|longs=12 |longEW=E |захиргаа төрөл =Улс |захиргаа нэр ={{CHN}} |захиргаа төрөл1 =Өөртөө засах орон |захиргаа нэр1 =[[Өвөр Монгол]] |захиргаа төрөл2 =Аймаг |захиргаа нэр2 =[[Алшаа аймаг|Алшаа]] |захиргаа төрөл3 = |захиргаа нэр3 = |захиргаа төрөл4 = |захиргаа нэр4 = |байгуулагдсан нэр = |байгуулагдсан огноо = |байгуулагдсан нэр1 = |байгуулагдсан огноо1 = |байгуулагдсан нэр2 = |байгуулагдсан огноо2 = |байгуулагдсан нэр3 = |байгуулагдсан огноо3 = |удирдагч = |удирдагч нэр = |удирдагч1 = |удирдагч нэр1 = |удирдагч2 = |удирдагч нэр2 = |удирдагч3 = |удирдагч нэр3 = |газар нутаг нийт =75,226 |өндөр = |хүн ам нийт =20,000 |хүн ам жил = |хүн ам нягтшил = |хүн ам метро = |цагийн бүс = |цагийн бүс зун = |шуудангийн хаяг төрөл = |шуудангийн хаяг = |утасны код = |бусад нэр = |бусад тухай = |бусад нэр1 = |бусад тухай1 = |бусад нэр2 = |бусад тухай2 = |бусад нэр3 = |бусад тухай3 = |бусад нэр4 = |бусад тухай4 = |бусад нэр5 = |бусад тухай5 = |бусад нэр6 = |бусад тухай6 = |тэмдэглэл = |вэб хуудас = }} '''Алшаа баруун хошуу''' ([[Монгол бичиг|мо.б.]] [[Зураг:Alaša baraɣun qosiɣu-12white.PNG]] ''alaša baraɣun qosiɣu''; {{lang-zh|阿拉善右旗}} ''Ālāshàn Yòu Qí'') — [[Хятад|БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол|ӨМӨЗО]]-ы [[Алшаа аймаг]]т харьяалагддаг [[хошуу]]. Алшаа баруун хошуу 75226 км² нутагтай, 2000 оны тооллогоор хошууны хүн амын тоо нь 25,281 байсан.<ref>''baidu'' сүлжээний мэдээлэл: [http://baike.baidu.com/view/418333.htm Алшаа баруун хошуу] (хятад хэлээр)</ref> Хошууны төв нь нутгийнхаа өмнө талд байдаг [[Эхэнхудаг]] балгас. Хошууны нутаг бүхэлдээ [[элсэн цөл]] ([[Говь|Говийн]] урд үзүүр байх) байдгаас 49,200 км² (хошууны нутгийн 71%) нь [[Бадайн жаран элсэн цөл|Бадайн жаран]] нэртэй элсэн цөл юм гэнэ. Эндэх үржил шим багатай, [[Хятадууд|Хятад хүн]] цөөн байж [[Монголчууд]] ([[Хошууд]] [[Ойрад]]) тэмээ малаа маллан аж төрдөг. Харин саяхнаас төмрийн хүдрийн орд нээгджээ. ==Зүүлт== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * ''Солонго'' сүлжээ - Алшаа баруун хошууны хот суурин, газар усны нэрийг тодорхой бичсэн [http://www.solonggo.net/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30407&mid=4748&wv=P Алшаа аймгийн газрын зураг] (монгол хэл, монгол үсгээр) * ''Даяар Монгол'' сүлжээ - ''На.Сүхбаатар:'' [http://www.dayarmongol.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6777:2012-02-02-05-56-05&catid=74&Itemid=61 ''Өмнөд хилийн цаадах Монголчуудын тухай'']. [[Өдрийн сонин]] №297(3374). 2009.12.11 (монгол хэл, кирилл үсгээр) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Алшаа]] ot31btkibxczmqugvhhpn97k8jowus3 0 26442 707419 687137 2022-08-06T03:35:00Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс Хот |албан ёсны нэр =Эзнээ хошуу |гадаад нэр =<br/>[[Зураг:Eǰen-e qosiɣu-12.grey.PNG]]<br/><small><small>eǰen-e qosiɣu</small></small><br/>额济纳旗<br/><small><small>Éjìnà Qí</small></small> |хотын зураг = |хотын зураг тайлбар = |хотын далбаа = |хотын сүлд = |хоч = |уриа = |газрын зураг =ChinaAlxaEjin.png |газрын зураг тайлбар =Алшаа аймаг дахь Эзнээ хошуу (улаан) |газрын зураг хэмжээ =250px |latd= 41|latm= 44|lats= 44.16|latNS=N |longd=100|longm=19|longs=04.8 |longEW=E |захиргаа төрөл =Улс |захиргаа нэр ={{flagicon|CHN}} [[БНХАУ]] |захиргаа төрөл1 =Өөртөө засах орон |захиргаа нэр1 =[[Өвөр Монгол]] |захиргаа төрөл2 =Аймаг |захиргаа нэр2 =[[Алшаа аймаг|Алшаа]] |захиргаа төрөл3 = |захиргаа нэр3 = |захиргаа төрөл4 = |захиргаа нэр4 = |байгуулагдсан нэр = |байгуулагдсан огноо = |байгуулагдсан нэр1 = |байгуулагдсан огноо1 = |байгуулагдсан нэр2 = |байгуулагдсан огноо2 = |байгуулагдсан нэр3 = |байгуулагдсан огноо3 = |удирдагч = |удирдагч нэр = |удирдагч1 = |удирдагч нэр1 = |удирдагч2 = |удирдагч нэр2 = |удирдагч3 = |удирдагч нэр3 = |газар нутаг нийт =114,606 |өндөр = |хүн ам нийт =20,000 |хүн ам жил = |хүн ам нягтшил = |хүн ам метро = |цагийн бүс =+8 |цагийн бүс зун = |шуудангийн хаяг төрөл =Шуудангийн код |шуудангийн хаяг =735400 |утасны код =+86 483 |бусад нэр = |бусад тухай = |бусад нэр1 = |бусад тухай1 = |бусад нэр2 = |бусад тухай2 = |бусад нэр3 = |бусад тухай3 = |бусад нэр4 = |бусад тухай4 = |бусад нэр5 = |бусад тухай5 = |бусад нэр6 = |бусад тухай6 = |тэмдэглэл = |вэб хуудас =[http://www.ejnq.gov.cn/ ejnq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Эзнээ хошуу''' (монголоор [[Зураг:Eǰen-e qosiɣu-12.white.PNG]]''eǰen-e qosiɣu''; хятадаар 额济纳旗 ''Éjìnà Qí'') — [[Хятад|БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]]-ы [[Алшаа аймаг]]т харьяалагддаг [[хошуу]]. Эзнээ хошуу Өвөр Монголдоо хамгийн том 114.6 км² талбай бүхий, дунджаар д.т.дээш 1000 метрт өргөгдсөн говь цөлийн нутагтай. 2000 онд Эзнээ хошууны хүн амын тоо 22,326 гэж тоологдсоны олонх нь [[Хятад үндэстэн]], цөөнхөөс 4,891 нь [[Монгол үндэстэн]] байжээ.<ref>''Baidu'' нэвтэрхий толь сүлжээ - [http://baike.baidu.com/view/418334.htm Эзнээ хошуу] (хятад хэлээр)</ref> Эндхийн монголчуудын цөм нь [[Торгууд]] ястан. Эзнээ хошууны төв [[Далайхөв]] балгас [[Хөх хот]]оос 1398 км, аймгийн төв [[Баянхот]] балгасаас 640 км зайд төвлөсөн байна. Хошуунд [[Гашуун нуур]], [[Сов нуур]] гэх аймагтаа томд тооцогдох хоёр нуур байдаг ба тэдгээрт [[Морин гол]]<ref>"Мөрөн гол" гэдэг байж магадгүй. Нягтлан тодруулах хэрэгтэй.</ref>, [[Их гол]] гэх ширгэдэг голууд цутгана. Баруун урд талаас нутгийн төвөөр [[Эзнээ гол]] урсдаг. Эзнээ хошуу БНХАУ-г төлөөлж [[Монгол улс]]тай (Өмнөговийн баруун урд тал, Баянхонгорын урд тал, Говь-Алтайн зүүн урд тал) 507 км газар хил залгадаг. Монгол улстай нэвтрэлцэх Цэх боомт<ref>"Цэх боомт" бус "Цэгээ боомт" байж магадгүй. Монгол үсгээр ''цэх - цэгээ'' адилхан бичигдэнэ. Өвөр Монголд хэрхэн хэлдгийг тодруулах хэрэгтэй.</ref> (эсрэг талд Шивээхүрэн боомт) гэж бий. ==Зүүлт, тайлбар== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * ''Солонго'' сүлжээ - Эзнээ хошууны хот суурин, газар усны нэрийг тодорхой бичсэн [http://www.solonggo.net/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30407&mid=4748&wv=P Алшаа аймгийн газрын зураг] (монгол хэл, монгол үсгээр) * ''Google maps'' - [http://maps.google.mn/maps?hl=mn&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&biw=1024&bih=677&q=%E9%A2%9D%E6%B5%8E%E7%BA%B3%E6%97%97&um=1&ie=UTF-8&hq=&hnear=0x37cd1072b2624d07:0x1a9c27e3825c7e16,Ejin,+Alxa+Zuoqi,+Inner+Mongolia,+China&gl=mn&ei=qNi9T_vUKuWtiALCv-yYDg&sa=X&oi=geocode_result&ct=title&resnum=4&ved=0CBsQ8gEwAw Эзнээ хошууны газрын зураг] (хятад хэл, англи үсгээр) * ''Даяар Монгол'' сүлжээ - ''На.Сүхбаатар:'' [http://www.dayarmongol.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6777:2012-02-02-05-56-05&catid=74&Itemid=61 ''Өмнөд хилийн цаадах Монголчуудын тухай'']. [[Өдрийн сонин]] №297(3374). 2009.12.11 (монгол хэл, кирил үсгээр) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Алшаа]] 8wv2hwa6rnyjld5ip5x084p2un45egu 0 26452 707375 588885 2022-08-06T03:24:46Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс Хот |албан ёсны нэр =Дархан Муумянган холбоот хошуу |гадаад нэр =<br/>[[Зураг:Darqan muumingɣan-12grey.PNG]]<br/><small><small>darqan muumingɣan qolbuɣatu qosiɣu</small></small><br/>达尔罕茂明安联合旗<br/><small><small>Dá'ěrhǎn Màomíng'ān Liánhé Qí</small></small> |хотын зураг = |хотын зураг тайлбар = |хотын далбаа = |хотын сүлд = |хоч = |уриа = |газрын зураг =Location of Baotou Prefecture within Inner Mongolia (China).png |газрын зураг тайлбар =Дархан Муумянган хошуу Бугат хотын (шар дэвсгэрт) хойд хагасыг эзлэн оршдог. |газрын зураг хэмжээ =250px |latd= 41|latm= 42|lats= |latNS=N |longd=110|longm=26|longs= |longEW=E |захиргаа төрөл =Улс |захиргаа нэр ={{CHN}} |захиргаа төрөл1 =Өөртөө засах орон |захиргаа нэр1 =[[Өвөр Монгол]] |захиргаа төрөл2 =Тойргийн энтэй хот |захиргаа нэр2 =[[Бугат хот|Бугат]] |захиргаа төрөл3 = |захиргаа нэр3 = |захиргаа төрөл4 = |захиргаа нэр4 = |байгуулагдсан нэр = |байгуулагдсан огноо = |байгуулагдсан нэр1 = |байгуулагдсан огноо1 = |байгуулагдсан нэр2 = |байгуулагдсан огноо2 = |байгуулагдсан нэр3 = |байгуулагдсан огноо3 = |удирдагч = |удирдагч нэр = |удирдагч1 = |удирдагч нэр1 = |удирдагч2 = |удирдагч нэр2 = |удирдагч3 = |удирдагч нэр3 = |газар нутаг нийт =17,410 |өндөр = |хүн ам нийт =110,000 |хүн ам жил = |хүн ам нягтшил = |хүн ам метро = |цагийн бүс = |цагийн бүс зун = |шуудангийн хаяг төрөл = |шуудангийн хаяг = |утасны код = |бусад нэр = |бусад тухай = |бусад нэр1 = |бусад тухай1 = |бусад нэр2 = |бусад тухай2 = |бусад нэр3 = |бусад тухай3 = |бусад нэр4 = |бусад тухай4 = |бусад нэр5 = |бусад тухай5 = |бусад нэр6 = |бусад тухай6 = |тэмдэглэл = |вэб хуудас =[http://www.dmlhq.gov.cn/ dmlhq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Дархан Муумянган холбоот хошуу''' ([[Монгол бичиг|мо.б.]] [[Зураг:Darqan muumingɣan-12.PNG]] ''darqan muumingɣan qolbuɣatu qosiɣu''; {{lang-zh|达尔罕茂明安联合旗}} ''Dá'ěrhǎn Màomíng'ān Liánhé Qí'') нь [[Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс|БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон|ӨМӨЗО]]-ы [[Бугат хот]]од харьяалагддаг [[хошуу]]. Тус хошуу Өвөр Монголын хилийн (Монгол улстай хиллэх) 19 хошууны нэг, малжих 23 хошууны нэг, Бугат хотын ганц хошуу юм. Хошууны төв [[Батхаалга балгас]]наас гадна Мандал, Мянган, Шармөрөн зэрэг балгас, Дархан сумыг дотроо багтаадаг. Монгол улстай нэвтрэлцэх Мандал боомт (эсрэг талд нь Ханги боомт) гэж бий. == Цахим холбоос == * [http://www.dmlhq.gov.cn/ Хошууны засгийн цахим сүлжээ] (хятад хэлээр) * ''Солонго'' сүлжээ - Дархан Муумянганы хошууны газар усны нэрийг тодорхой бичсэн [http://www.solonggo.net/mdls/ah/ahw.aspx?pid=0&alias=menkcms&iid=30430&mid=4748&wv=P Бугат хотын газрын зураг] (монгол нэрийг монгол үсгээр) * [http://maps.google.mn/maps?hl=mn&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.,cf.osb&biw=1024&bih=677&q=%E8%BE%BE%E5%B0%94%E7%BD%95%E8%8C%82%E6%98%8E%E5%AE%89%E8%81%94%E5%90%88%E6%97%97&um=1&ie=UTF-8&hq=&hnear=0x36038658129314ab:0x153aedf440320a77,Darhan+Muminggan,+Baotou,+Inner+Mongolia,+China&gl=mn&ei=yOLAT7XkOciWiQLrzoSmCA&sa=X&oi=geocode_result&ct=title&resnum=3&ved=0CBUQ8gEwAg ''Google Maps дахь газрын зураг''] (Хятад ханзаас Англи үсэгт буулгасан) * [http://books.google.com/books?id=mpqApZWrJyIC&pg=PA133&lpg=PA133&dq=%22Bailingmiao+uprising&source=web&ots=oAmG7CBaKV&sig=adXmgyMcD2p39uz6QnVWpOXgTU4#PPA134,M1 Frontier Passages: Ethnopolitics and the Rise of Chinese Communism, 1921-1945 (Bailingmiao Uprising)] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] 4zentzqv9ossh4dgwk1e4zaz9unmugs 0 29492 707389 687021 2022-08-06T03:29:32Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHulunbuirGenhe.png|thumb|ӨВӨР МОНГОЛ-ы Хөлөнбуйр дахь Гэгээнгол]] '''Гэгээнгол [[хот]]''' ([[хятадаар]] 根河市 ''gēnhé shì'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын [[Хөлөнбуйр]] хотын харьяа [[хошууны энтэй хот]]. 1995 оноос өмнө '''Эргүнэ зүүн хошуу''' гэгдэж байсныг хот гэх зүйл болгожээ. Гэхдээ 19,659 км² энэ нутаг бол хот гэхээсээ илүү хөдөө газар юм. 2004 онд 17 түмэн хүн оршин сууж байсан. Хотын нэр болсон [[Гэгээн гол]] үүгээр урсдаг. == Засаг захиргааны хуваарь == Гэгээнгол хот яг хотдоо 3 [[хороо]], хөдөөдөө 3 [[балгас]], 1 [[ястны шян]] болж хуваагддаг. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Өвөр Монголын дүүрэг]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] 0yct9t5oreul8gzv8cs7semacfv34bg 0 29493 707388 687022 2022-08-06T03:29:26Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:ChinaHulunbuirArun.png|thumb|230px|ӨВӨР МОНГОЛ-ы Хөлөнбуйр дахь Арын хошуу]] '''Арын хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode|ᠡᠠᠷᠤᠠ ᠬᠤᠰᠢᠭᠤ|h}} - ''арун хошигу''; [[хятадаар]] 阿荣旗 - ''Āróng Qí'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын [[Хөлөнбуйр]] хотын харьяа [[хошуу]]. [[Хармөрөн]] мужтай хаяалан байдаг тус хошууны 12,063 км² газар нутагт 32 түмэн хүн амьдардаг. == Засаг захиргааны хуваарь == Арын хошуу дотроо 5 [[балгас]], 4 [[ястны шян]] гэх есөн нутаг болж хуваагддаг. == Гадаад холбоос == * [http://www.arq.gov.cn/ Хошууны цахим хуудас] (хятадаар) {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] ikaajh0s1c15gw9ivoh6l1lc5uui2az 0 29494 707411 687002 2022-08-06T03:33:57Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Сөнөд зүүн хошуу |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] |анхаарах_нэр = [[Хятад хэл|хятадаар]] 苏尼特左旗 — Sūnítè Zuǒqí<br>[[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] sönid jegün qosiɣu |image_skyline = |imagesize = 280px |image_map = ChinaXilingolSuniteZuoqi.png |mapsize = 280px |map_caption = [[Шилийнгол аймаг]] дахь Сөнөд зүүн хошууны нутаг |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Мандалт |pushpin_label_position = bottom |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = [[Өвөр Монгол]] дахь Мандалт балгасны байр цэг |latd= 43 |latm= 78 |latNS=N |longd=113 |longm=23 |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж, орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг, хот]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Шилийнгол аймаг|Шилийнгол]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу, шянь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Сөнөд зүүн хошуу''' |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Хошууны төв |нутгийн_төв = Мандалт балгас |газар_нутаг = 34, 251 км² |талбай_хот = |газрын_байц = |хүн_ам_он = (2007) |хүн_ам = 30,000 хүн |хүн_ам_тооц_нэгж = |хүн_ам_тооц_задаргаа = |нягт_сийрэг = 0.9 хүн/км² |ард_түмэн = |цугаараа = Сөнөд зүүн хошууныхан |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 (0)0479 |website = [http://www.sntzq.gov.cn/ sntzq.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Сөнөд зүүн хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode||h}} - ''сөнид жэгүн хошигу''; [[Хятад хэл|хятадаар]] 苏尼特左旗 - ''sūnítè zuǒ qí'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол|ӨМӨЗО]]-ы [[Шилийнгол]] аймгийн харьяа [[хошуу]]. Араараа [[Монгол Улс]]тай 316 км зурвасаар хиллэж, бусад талдаа аймгийнхаа [[Авга хошуу]], [[Шулуун хөх хошуу]], [[Шулуун хөвөөт цагаан хошуу]], [[Сөнөд баруун хошуу]], [[Эрээн хот]]ын нутагтай хаяалдаг. Хошууны 33,469 км² нутагт 2007 онд 30,000 хүн амьдарч байсан. == Засаг захиргааны хуваарь == 2 [[балгас]] (Мандалт, Баяннуур), 3 [[сум]] (Баян-Уул, Сайханговь, Цагаан-Овоо)-тай. == Гадаад холбоос == * [http://www.sntzq.gov.cn/ sntzq.gov.cn] — [http://www.sntzq.gov.cn/ Сөнөд зүүн хошууны засгийн явдлын сүлжээ] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Шилийн гол]] [[Ангилал:Сөнөд]] ow7iaqcr1hp0cy7z138hf6ok0quqcea 0 29496 707412 687023 2022-08-06T03:34:03Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Xilin Gol mcp.png|thumb|230px|Шилийнгол аймгийн газрын зурагт «6» гэж дугаарласан нь Сөнөд баруун хошуу]] '''Сөнөд баруун хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode||h}} - ''сөнид барагун хошигу''; [[хятадаар]] 苏尼特右旗 - ''sūnítè yòu qí'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын [[Шилийнгол]] аймгийн харьяа [[хошуу]]. Араараа [[Монгол улс]]тай 18 км зурвасаар хиллэж, бусад талдаа аймгийнхаа [[Эрээн хот]], [[Сөнөд зүүн хошуу]], [[Хөвөөт шар хошуу]], өөртөө засах орныхоо [[Улаанцав]] хоттой хаяалдаг. Хошууны 26,700 км² нутагт 2006 онд 68,700 хүн амьдарч байсан. Дотроо 3 [[балгас]] (Сайхантал, Зүрх, Өргөнтал), 3 [[сум]] (Санбулаг, Сайхан-Өлзий, Эрээннуур)-тай. == Гадаад холбоос == * [http://www.sntyq.gov.cn/ sntyq.gov.cn] — [http://www.sntyq.gov.cn/ Сөнөд баруун хошууны засгийн явдлын сүлжээ] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Шилийн гол]] [[Ангилал:Сөнөд]] 359a4mut1plf5o4hwalwhf6rmzivpor 0 29498 707410 687001 2022-08-06T03:33:52Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Авга хошуу<br>ᠠᠪᠠᠭ ᠠ ᠬᠣᠰᠢᠭᠣ |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] |анхаарах_нэр = | translit_lang1 = &nbsp;галиг | translit_lang1_type1 = хялбар ханзаар | translit_lang1_info1 = 阿巴嘎旗 | translit_lang1_type2 = ханзаас латин | translit_lang1_info2 = Ābāgā Qí | translit_lang1_type3 = монголоос латин | translit_lang1_info3 = abag-a qosiɣu | translit_lang1_type4 = | translit_lang1_info4 = |image_skyline = |imagesize = 280px |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Бэлгүтэй |pushpin_label_position = right |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = [[Өвөр Монгол]] дахь Бэлгүтэй балгасны байр цэг |latd= 44 |latm= 25 |latNS=N |longd=115 |longm=08 |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Эзэн улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Эрхт орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол]] (ӨМӨЗО) |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Дээрх нутаг]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Шилийн гол аймаг]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Дотоод хуваарь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = ‍[[Авга хошуу#Засаг захиргааны хуваарь|← 6 нутагтай]] |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Хошууны төв |нутгийн_төв = Бэлгүтэй балгас |газар_нутаг = 27,494 км² |газрын_байц = |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 43,800 хүн |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = (+86) 0479 |website = [http://www.abg.gov.cn/ abg.gov.cn] |image_map2 = ChinaXilingolAbgaqi.png |mapsize2 = 280px |map_caption2 = [[Шилийн гол аймаг]] дахь Авга хошууны нутаг |тэмдэглэл = }} '''Авга хошуу''' — [[Хятад улс]] (БНХАУ)-ын [[Өвөр Монгол]] (ӨМӨЗО)-ы [[Шилийн гол аймаг|Шилийн гол аймгийн]] харъяат [[хошуу]]. [[Чин улс]] монголчуудыг овог аймгаар нь хошуу болгоход [[авга (овог)|авга]] ардын хоёр хошуу тогтсоноос нэрээ хадгалж ирсэн нь энэ юм. Ар талаараа [[Монгол улс]]тай [[Сүхбаатар аймаг|Сүхбаатар аймгийн]] нутагтай 175 км зурвасаар хиллэж, бусад талдаа аймгийнхаа [[Зүүн үзэмчин хошуу]], [[Шилийн хот]], [[Шулуун хөх хошуу]], [[Сөнөд зүүн хошуу]]тай хаяа залгадаг. 27,494 км² газар нутагтай. Саяхны мэдээгээр 45.2 мянган оршин суугчтайгаас 55% (24.9 мянга) нь [[монгол үндэстэн]] юмсанжээ. == Засаг захиргааны хуваарь == Засаг захиргааны хуваарь тогтворгүй. Одоогоор 3 [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (镇—жень), 3 [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (苏木—сүму) болно. {| width="70%" | width="50%" | '''Балгас''' ({{mongolUnicode|ᠪᠠᠯᠭᠠᠰᠣ|h}}) * Бэлгүтэй ({{mongolUnicode|ᠪᠡᠯᠭᠦᠲᠡᠢ|h}}) — хошууны төв * Хонгоргол ({{mongolUnicode|ᠬᠣᠩᠭ᠋ᠤᠷᠭᠣᠣᠯ|h}}) * Цагааннуур ({{mongolUnicode|ᠴᠠᠭᠠᠨᠨᠠᠭᠣᠷ|h}}) |'''Сум''' ({{mongolUnicode|ᠰᠣᠮᠣ|h}}) * Ихгол ({{mongolUnicode|ᠶᠡᠬᠡᠭᠣᠣᠯ|h}}) * Жаргалант ({{mongolUnicode|ᠵᠢᠷᠭᠠᠯᠠᠩᠲᠣ|h}}) * Наранбулаг ({{mongolUnicode|ᠨᠠᠷᠠᠨᠪᠣᠯᠠᠭ|h}}) |} == Зам, тээвэр == Бэлгүтэй балгаснаас засмал замаар зүүнш [[Шилийн хот]], баруунш [[Сөнөд зүүн хошуу]]ны Мандалт балгас хүрнэ. == Гадаад холбоос == * [http://www.abg.gov.cn/ abg.gov.cn] — [http://www.abg.gov.cn/ Авга хошууны засгийн явдлын сүлжээ] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Авга монгол]] [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Шилийн гол]] m2aqi8lr85n8q5h0oqdbi6hh88k89he 0 29499 707413 687000 2022-08-06T03:34:09Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Зүүн үзэмчин хошуу<br>{{mongolUnicode|ᠵᠡᠭᠦᠨ ᠦᠵᠦᠮᠦᠴᠢᠨ ᠬᠣᠰᠢᠭᠣ|h}} |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] |анхаарах_нэр = | translit_lang1 = &nbsp;галиг | translit_lang1_type1 = хялбар ханзаар | translit_lang1_info1 = 东乌珠穆沁旗 | translit_lang1_type2 = хэцүү ханзаар | translit_lang1_info2 = 東烏珠穆沁旗 | translit_lang1_type3 = ханзаас латин | translit_lang1_info3 = Dōng Wūzhūmùqìn Qí | translit_lang1_type4 = монголоос латин | translit_lang1_info4 = jegün üjümučin qosiɣu |image_skyline = |imagesize = 280px |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Улиастай |pushpin_label_position = bottom |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = [[Өвөр Монгол]] дахь Улиастай балгасны байр цэг |latd= 45 |latm= 51 |latNS=N |longd=116 |longm=53 |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Эзэн улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Эрхт орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол]] (ӨМӨЗО) |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Дээрх нутаг]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Шилийн гол аймаг]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Дотоод хуваарь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = ‍[[Зүүн үзэмчин хошуу#Засаг захиргааны хуваарь|← 8 нутагтай]] |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Хошууны төв |нутгийн_төв = Улиастай балгас |газар_нутаг = 47,306 км² |газрын_байц = |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 56,500 хүн |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = (+86) 0479 |website = [http://www.dwq.gov.cn/ dwq.gov.cn] |image_map2 = ChinaXilingolDongWuzhumuqinQi.png |mapsize2 = 280px |map_caption2 = [[Шилийн гол аймаг]] дахь Зүүн үзэмчин хошууны нутаг |тэмдэглэл = }} '''Зүүн үзэмчин хошуу''' — [[Хятад улс]] (БНХАУ)-ын [[Өвөр Монгол]] (ӨМӨЗО)-ы [[Шилийн гол аймаг|Шилийн гол аймгийн]] харъяат [[хошуу]]. [[Чин улс]]ын үед монголчуудыг овог аймгаар нь хошуу болгон суулгахад [[үзэмчин]] ардын хоёр хошууны нэг болж ийм нэрээр тогтжээ. Ар талаараа [[Монгол улс]]тай 527.6 км зурвасаар хиллэж, бусад талаар [[Баруун Үзэмчин хошуу]], [[Шилийн хот]], [[Авга хошуу]], өөртөө засах орныхоо [[Хянган аймаг]], [[Тунляо]], [[Улаанхад]] хоттой хаяа залгадаг. 47,554 км² газар нутгийн 95%-ийг малын бэлчээрээр ашигладаг. 2010 оны тооллогын байдлаар 56.5 мянган оршин суугчтайгаас 72% (40.8 мянга) нь [[монгол үндэстэн]], 49% нь малчин байна. == Засаг захиргааны хуваарь == Засаг захиргааны хуваарь байнга өөрчлөгддөг. Одоогоор 6 [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|балгас]] (镇—жэнь), 2 [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|сум]] (苏木—суму) болно. {| width="70%" | width="50%" | '''Балгас''' ({{mongolUnicode|ᠪᠠᠯᠭᠠᠰᠣ|h}}) * Улиастай ({{mongolUnicode|ᠣᠯᠢᠶᠠᠰᠣᠲᠠᠢ|h}}) — хошууны төв * Ээжнуур ({{mongolUnicode|ᠡᠵᠢᠨᠠᠭᠣᠷ|h}}) * Хатавч ({{mongolUnicode|ᠬᠠᠲᠠᠪᠴᠢ|h}}) |{{nbsp|2}} * Дуутнуур * Баянхошуу ({{mongolUnicode|ᠪᠠᠶᠠᠨᠬᠣᠰᠢᠭᠣ|h}}) * Мандахбулаг ({{mongolUnicode|ᠮᠠᠨᠳᠣᠬᠣᠪᠣᠯᠠᠭ|h}}) |} {| width="70%" | width="50%" | '''Сум''' ({{mongolUnicode|ᠰᠣᠮᠣ|h}}) * Самай |{{nbsp|2}} * Хүрээтнуур ({{mongolUnicode|ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠲᠦᠨᠠᠭᠣᠷ|h}}) |} == Зам, тээвэр == Монгол улсын [[Бичигт боомт]]той ам нийлсэн улсын хилийн [[Зүүн хатавч боомт]] Хатавч балгасны нутагт бий. Бусад чигт Улиастай балгаснаас засмал замаар [[Шилийн хот]], Баруун үзэмчний [[Баруун Үзэмчин хошуу|Балгаргол балгас]], Тунляогийн [[Хоолингол хот]] болон [[Хянган аймаг]] орж болно. == Гадаад холбоос == * [http://www.dwq.gov.cn/ dwq.gov.cn] — [http://www.dwq.gov.cn/ Зүүн үзэмчин хошууны засгийн явдлын сүлжээ] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Шилийн гол]] 39sjts4sqia6y0jbg60a7r6az5kya9f 0 29501 707414 686999 2022-08-06T03:34:14Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Баруун Үзэмчин хошуу |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] |анхаарах_нэр = [[Хятад хэл|хятадаар]] 西乌珠穆沁旗 — Xī Wūzhūmùqìn Qí<br>[[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] baraɣun üjümučin qosiɣu |image_skyline = |imagesize = 280px |image_map = ChinaXilingolXiWuzhumuqinQi.png |mapsize = 280px |map_caption = [[Шилийнгол аймаг]] дахь Баруун Үзэмчин хошууны нутаг |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Балгаргол |pushpin_label_position = right |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = [[Өвөр Монгол]] дахь Балгаргол балгасны байр цэг |latd= 44 |latm= 50 |latNS=N |longd=117 |longm=30 |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж, орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг, хот]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Шилийнгол аймаг|Шилийнгол]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу, шянь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Баруун Үзэмчин хошуу''' |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Хошууны төв |нутгийн_төв = Балгаргол балгас |газар_нутаг = 22,434 км² |талбай_хот = |газрын_байц = |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 80,000 хүн |хүн_ам_тооц_нэгж = |хүн_ам_тооц_задаргаа = |нягт_сийрэг = 3.4 хүн/км² |ард_түмэн = |цугаараа = Баруун Үзэмчин хошууныхан |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 (0)0479 |website = [http://www.xwq.gov.cn/ xwq.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Баруун Үзэмчин хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode||h}} - ''барагун үзүмүчин хошигу''; [[Хятад хэл|хятадаар]] 西乌珠穆沁旗 - ''xī wūzhūmùqìn qí'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол|ӨМӨЗО]]-ы [[Шилийнгол]] аймгийн харьяа [[хошуу]]. Аймгийнхаа [[Шилийн хот]], [[Зүүн Үзэмчин хошуу]], өөртөө засах орныхоо [[Улаанхад]] хоттой хаяа залгадаг. 22,960 км² газар нутагтай. 2005 онд 72 мянган хүнтэй байхад хүн амын 68% нь [[Монгол үндэстэн]] байсан. 2010 оны байдлаар 87,614 хүн оршин сууж байгаа. Хошуу дотроо хошууны төв Балгаргол балгаснаас гадна Хоолтынгол, Жирийнгол, Баянхуа гэх [[балгас|балгад]], Баянхошуу нэрт [[сум]]анд хуваагддаг. == Гадаад холбоос == * [http://www.xwq.gov.cn/ xwq.gov.cn] — [http://www.xwq.gov.cn/ Баруун Үзэмчин хошууны засгийн явдлын сүлжээ] * [http://maps.google.com maps.google.com] — [http://maps.google.mn/maps?hl=mn&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.&bpcl=40096503&biw=1024&bih=677&q=%E8%A5%BF%E4%B9%8C%E7%8F%A0%E7%A9%86%E6%B2%81%E6%97%97&um=1&ie=UTF-8&hq=&hnear=0x5e0e488570642c49:0xd23491f56175df9d,West+Ujimqin,+Xilin+Gol,+Inner+Mongolia,+China&gl=mn&sa=X&ei=wyXlUJPfDIzmiwK1oYCQDw&ved=0CEsQ8gEwBA West Ujimqin, Xilin Gol, Inner Mongolia, China] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Шилийн гол]] [[Ангилал:Үзэмчин]] 9nhb7t89z4vhiujwbzju2vz49o4lfa4 0 29504 707407 687024 2022-08-06T03:33:38Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = [[Зураг:Sili-yin qota.svg|40px]]<br>Шилийн хот |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошууны энтэй хот]] |анхаарах_нэр = '''Хошууны энтэй Шилийн хот''' |image_skyline = |imagesize = 280px |image_map = ChinaXilingolXilinhaote.png |mapsize = 280px |map_caption = [[Шилийнгол аймаг]] дахь Шилийн хот хошууны нутаг |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Шилийн хот |pushpin_label_position = top |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = Өвөр Монгол орон дахь Шилийн хот |latd= 43|latm= 57|lats= |latNS=N |longd= 116|longm= 05|longs= |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж, орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг, хот]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Шилийнгол аймаг|Шилийнгол]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу, шянь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Шилийн хот''' |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Сум, шян]] |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = 1 балгас, 8 хороо, 2 сум |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 14,592 км² |талбай_хот = |газрын_байц = д.т.д. 997 м |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 245,900 хүн |хүн_ам_тооц_нэгж = |хүн_ам_тооц_задаргаа = |нягт_сийрэг = 16.8 |ард_түмэн = |цугаараа = Шилийн хотынхон |түүхэн_он = 1983 он |түүхэн_үйл = Шилийн хот болж дэвшсэн |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 (0)0479 |website = [http://www.xilinhaote.gov.cn/ xilinhaote.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Шилийн хот''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode|ᠰᠢᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠬᠣᠲᠠ|h}} - ''шили-йин хота''; [[хятадаар]] 锡林浩特市 - ''xīlínhàotè shì'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын [[Шилийнгол]] аймгийн төв, [[хошууны энтэй хот]]. Аймгийнхаа [[Шулуун хөх хошуу]], [[Авга хошуу]], [[Зүүн Үзэмчин хошуу]], [[Баруун Үзэмчин хошуу]], өөртөө засах орныхоо [[Улаанхад]] хоттой хаяа залгадаг. 15,758 км² хөдөө маягийн нутагтай. 2007 онд 16 түмэн хүн оршин сууж байсан. Хот газрын 8 [[хороо]], хөдөөний Рашаанбулаг [[балгас]], Булган, Цог-Уул гэх хоёр [[сум]]анд хуваагддаг. == Цахим холбоос == * [http://www.xilinhaote.gov.cn/ xilinhaote.gov.cn] — [http://www.xilinhaote.gov.cn/ Шилийн хотын засгийн явдлын сүлжээ] * [http://maps.google.mn maps.google.mn] — [http://maps.google.mn/maps?hl=mn&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.&bpcl=40096503&biw=1024&bih=677&q=Xilinhot&um=1&ie=UTF-8&hq=&hnear=0x5e05c01e9b3ba7db:0x2b8e031232ba77f0,Xilinhot,+Xilin+Gol,+Inner+Mongolia,+China&gl=mn&sa=X&ei=wC_lUNLTArHAiwLx8YGoBQ&ved=0CH4Q8gEwDw Xilinhot, Xilin Gol, Inner Mongolia, China] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын тойроггүй хот]] ep6fkdcmgg6s3gqzcgbrjdpaz4hbjzj 0 29505 707416 707218 2022-08-06T03:34:22Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Xilin Gol mcp.png|thumb|230px|Шилийнгол аймгийн газрын зурагт «12» дугаартай байгаа нь Шулуун хөх хошуу]] '''Шулуун хөх хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode||h}} - ''шилугун хөхэ хошигу''; [[хятадаар]] 正蓝旗 - ''zhènglán qí'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын [[Шилийнгол]] аймгийн харъяат [[хошуу]]. Аймгийнхаа [[Долнуур]] [[шянь]], [[Шилийн хот]] болон [[Тайвас хошуу|Тайвас]], [[Шулуун хөвөөт цагаан хошуу|Шулуун хөвөөт цагаан]], [[Сөнөд зүүн хошуу|Сөнөд зүүн]], [[Авга хошуу|Авга]] гэх дөрвөн хошуу, бас өөртөө засах орныхоо [[Улаанхад]] хоттой хаяа залгадаг. 9,963 км² газартай энэ нутагт 2010 онд 81,967 хүн оршин сууж байв. Дотроо 3 [[балгас]] ([[Шанд]], Хавирга, Сангийн Далай), 8 [[сум]] (Буушуудай, Нарт, Сайнхудаг) болж хуваагддаг. == Гадаад холбоос == * [http://www.zlq.gov.cn/ zlq.gov.cn] — [http://www.zlq.gov.cn/ Шулуун хөх хошууны засгийн явдлын сүлжээ] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Шилийн гол]] 4is70e4bd8utrndhfxeolua2gesg3h2 10 29639 707440 386568 2022-08-06T04:17:37Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{infobox settlement/{{infobox settlement/pref|{{{pref}}}|{{{name}}}}} |metv={{#if:{{{km|}}}{{{m|}}} |{{{km|}}}{{{m|}}} |{{#if:{{{mi|}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{mi}}}|R}}*1.609344}} |{{precision|{{formatnum:{{{mi}}}|R}}}} }} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{ft}}}|R}}*0.3048}} |{{max/2 |{{precision|{{formatnum:{{{ft}}}|R}}}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{ft}}}|R}}*0.3048}}}} }} }} }} }} |metu={{#if:{{{km|}}}{{{mi|}}}|к}}м |impv={{#if:{{{mi|}}}{{{ft|}}} |{{{mi|}}}{{{ft|}}} |{{#if:{{{km|}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{km}}}|R}}/1.609344}} |{{max/2 |{{precision|{{formatnum:{{{km}}}|R}}}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{km}}}|R}}/1.609344}}}} }} }} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{m}}}|R}}/0.3048}} |{{precision|{{formatnum:{{{m}}}|R}}}} }} }} }} |impu={{#if:{{{km|}}}{{{mi|}}}|миль|фут}} }}{{#ifeq:{{{1|♠}}}{{{2|♠}}}{{{3|♠}}}{{{4|♠}}}{{{5|♠}}}|♠♠♠♠♠||[[Ангилал:Incorrect usage of infobox settlement subtemplates]]}}</includeonly><noinclude> {{Documentation}} </noinclude> jemhp2t7t6hyprp4eokbx8g8coe9x2i 10 29640 707437 386567 2022-08-06T04:12:20Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if: {{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |{{#switch:auto |{{{/км2}}}|{{{/миль2}}}={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}} ||{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{acre|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{dunam|}}}|R}}}}}} +0 >0 |1}} }} }} |1 }} |1 }} |{{infobox settlement/{{infobox settlement/pref|{{{pref}}}|{{{name}}}}} |metv={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/км2}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/миль2}}}|R}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{км2|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{км2}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(1+ln<!-- -->({{formatnum:{{{км2}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{км2}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{км2}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{км2}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:100*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1+ln<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{dunam|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:1000*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-2+ln<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}/2.589988110336}}<!-- -->|{{#expr:(1.41329777+ln<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{acre}}}|R}}/0.004046856422}}<!-- -->|{{#expr:(-1.392882204+ln<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} }}}}}}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}/2.589988110336}} |{{max/2 |{{precision|{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}/2.589988110336}}}} }} }} }} |{{{/km2}}} }} |metu=km² |impv={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/миль2}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/км2}}}|R}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{миль2|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{миль2}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(1+ln({{formatnum:{{{миль2}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{миль2}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{acre|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:640*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1.806179974+ln({{formatnum:{{{acre}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:2.589988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(0.58670223+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{km2}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{km2}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:258.9988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1.41329777+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{ha}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{rnd|{{#expr:2589.988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-2.41329777+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} }}}}}}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}*2.589988110336}} |{{max/2 |{{#expr:{{precision|{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}}-1}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}*2.589988110336}}}} }} }} }} |{{{/sqmi}}} }} |impu=sq&nbsp;mi |s=/ }} }}{{#ifeq:{{{1|♠}}}{{{2|♠}}}{{{3|♠}}}{{{4|♠}}}{{{5|♠}}}{{{6|♠}}}|♠♠♠♠♠♠||[[Ангилал:Incorrect usage of infobox settlement subtemplates]]}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> gkja1c52qkqxk222o2lrwgg9a595cnv 707438 707437 2022-08-06T04:12:50Z BatlaaTs 76767 [[Special:Contributions/BatlaaTs|BatlaaTs]] ([[User talk:BatlaaTs|Яриа]]) хэрэглэгчийн 707437 засварыг цуцлах wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if: {{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |{{#switch:auto |{{{/km2}}}|{{{/sqmi}}}={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}} ||{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{acre|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{dunam|}}}|R}}}}}} +0 >0 |1}} }} }} |1 }} |1 }} |{{infobox settlement/{{infobox settlement/pref|{{{pref}}}|{{{name}}}}} |metv={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(1+ln<!-- -->({{formatnum:{{{km2}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{km2}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:100*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1+ln<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{dunam|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:1000*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-2+ln<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}/2.589988110336}}<!-- -->|{{#expr:(1.41329777+ln<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{acre}}}|R}}/0.004046856422}}<!-- -->|{{#expr:(-1.392882204+ln<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} }}}}}}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}/2.589988110336}} |{{max/2 |{{precision|{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}/2.589988110336}}}} }} }} }} |{{{/km2}}} }} |metu=km² |impv={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(1+ln({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{acre|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:640*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1.806179974+ln({{formatnum:{{{acre}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:2.589988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(0.58670223+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{km2}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{km2}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:258.9988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1.41329777+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{ha}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{rnd|{{#expr:2589.988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-2.41329777+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} }}}}}}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}*2.589988110336}} |{{max/2 |{{#expr:{{precision|{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}}-1}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}*2.589988110336}}}} }} }} }} |{{{/sqmi}}} }} |impu=sq&nbsp;mi |s=/ }} }}{{#ifeq:{{{1|♠}}}{{{2|♠}}}{{{3|♠}}}{{{4|♠}}}{{{5|♠}}}{{{6|♠}}}|♠♠♠♠♠♠||[[Ангилал:Incorrect usage of infobox settlement subtemplates]]}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 5pkjwju6itw005mcpiulgynm0spzkfi 707439 707438 2022-08-06T04:15:29Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if: {{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |{{#switch:auto |{{{/km2}}}|{{{/sqmi}}}={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}} ||{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{acre|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}} +{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{dunam|}}}|R}}}}}} +0 >0 |1}} }} }} |1 }} |1 }} |{{infobox settlement/{{infobox settlement/pref|{{{pref}}}|{{{name}}}}} |metv={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(1+ln<!-- -->({{formatnum:{{{km2}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{km2}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:100*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1+ln<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{dunam|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:1000*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-2+ln<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}/2.589988110336}}<!-- -->|{{#expr:(1.41329777+ln<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{acre}}}|R}}/0.004046856422}}<!-- -->|{{#expr:(-1.392882204+ln<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} }}}}}}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}/2.589988110336}} |{{max/2 |{{precision|{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}/2.589988110336}}}} }} }} }} |{{{/km2}}} }} |metu=км² |impv={{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/sqmi}}}|R}}}} |{{#iferror:{{#expr:-{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{sqmi|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(1+ln({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{sqmi}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{acre|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:640*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1.806179974+ln({{formatnum:{{{acre}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{acre}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{acre}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{km2|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:2.589988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(0.58670223+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{km2}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{km2}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{km2}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{#ifexpr:{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{ha|}}}|R}}}}}}+0>0 |{{rnd|{{#expr:258.9988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-1.41329777+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{ha}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{ha}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{ha}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} |{{rnd|{{#expr:2589.988110336*{{formatnum:{{{pop}}}|R}}/{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|{{#expr:(-2.41329777+ln(<!-- -->{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}^2/<!-- -->({{formatnum:{{{dunam}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{pop}}}|R}}}})}}<!-- -->+{{formatnum:{{{pop}}}|R}}E-{{max/2<!-- -->|{{precision|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}}<!-- -->|(3-{{order of magnitude|{{formatnum:{{{dunam}}}|R}}}})}}<!-- -->/ln10)round0}}}} }}}}}}}} |{{rnd |{{#expr:{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}*2.589988110336}} |{{max/2 |{{#expr:{{precision|{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}}}-1}} |-{{Order of magnitude|{{#expr:{{formatnum:{{{/km2}}}|R}}*2.589988110336}}}} }} }} }} |{{{/sqmi}}} }} |impu=миль² |s=/ }} }}{{#ifeq:{{{1|♠}}}{{{2|♠}}}{{{3|♠}}}{{{4|♠}}}{{{5|♠}}}{{{6|♠}}}|♠♠♠♠♠♠||[[Ангилал:Incorrect usage of infobox settlement subtemplates]]}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> dp9xo91esmq21fjywk995cdcgxptdiz 0 29695 707372 687026 2022-08-06T03:24:03Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Хөндлөн дүүрэг |ямар_янзын_нутаг = |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|昆都仑区}} - kūndūlún qū |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Бугат хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Хөндлөн дүүрэг''' |газар_нутаг = 301 км² |газрын_байц = д.т.д. 1057 м |хүн_ам_тоол = 2010 онд 726,838 хүн |цугаараа = |цагийн_бүс = |utc_offset = |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = |тэмдэглэл = }} '''Хөндлөн дүүрэг''' ([[хятадаар]] 昆都仑区 ''kūndūlún qū'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын харъяат аймгийн энтэй [[Бугат хот]]ын хамгийн олон хүнтэй [[дүүрэг]]. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Өвөр Монголын дүүрэг]] [[Ангилал:Бугат]] 6v8mcfnj97rmtck9disu4gb9p20ikt5 0 29697 707374 687027 2022-08-06T03:24:31Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Түмэд баруун хошуу<br><small><small>аль эсвэл</small></small>Түмд баруун хошуу |ямар_янзын_нутаг = |анхаарах_нэр = [[Монгол бичиг|мо.б.]] ''түмэд барагун хошигу''<br>{{хэл-хят1|土默特右旗}} - tǔmòtè yòu qí |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Өөртөө засах орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг шиг хот |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Бугат хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Түмэд баруун хошуу''' |газар_нутаг = 2,368 км² |газрын_байц = д.т.д. 1007 м |хүн_ам_тоол = 2010 онд 276,453 хүн |цугаараа = |цагийн_бүс = [[НЗНЦ+8]] |utc_offset = |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = |тэмдэглэл = }} '''Түмэд''' (аль эсвэл '''Түмд''') '''баруун хошуу''' ([[хятадаар]] 土默特右旗 ''tǔmòtè yòu qí '') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын аймаг шиг [[Бугат хот]]ын харьяанд байгаа 2 [[хошуу]]ны нэг. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] 94qu4sktzg8mgzh0ymohdwmdnfpebck 0 29742 707391 687028 2022-08-06T03:29:52Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Хайлаар дүүрэг |ямар_янзын_нутаг = |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1| 海拉尔区}} — hǎilār Qū |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaHulunbuirHailar.png |map_caption = Хөлөнбуйр дахь Хайлаар |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хөлөнбуйр хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Хайлаар дүүрэг''' |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 1,440 км² |газрын_байц = |хүн_ам = |хүн_ам_өмнөх = |хүн_ам_тоол = 2010 онд 344,947 хүн |хүн_ам_тооц = |хүн_ам_бөөгнөрөл = |нягт_сийрэг = |ард_түмэн = |цугаараа = Хайлаарынхан |даргыг_юу_гэх = |даргын_нэр = |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |түүхэн_он1 = |түүхэн_үйл1 = |цагийн_бүс = |utc_offset = |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.hailar.gov.cn/ hailar.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Хайлаар''' (Хятадад монголоор ''Хайлаар тойрог'' гэж хэлж, нэрийг нь ''хайилар'' гэж бичнэ; [[хятадаар]] 海拉尔 ''hǎilār''; [[оросоор]] '''''Хайлар'''''; [[англиар]] ''Hailar'') - [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын аймгийн энтэй [[Хөлөнбуйр хот]]ын [[дүүрэг]]. 2001 оноос өмнө Хөлөнбуйрыг аймаг байхад '''Хайлаар хот''' гэдэг байв. Албан нэр биш ч гэсэн Хайлаар нь эргэн тойрон хөдөө газраар хүрээлэгдсэн [[хот]] хэвээрээ л байгаа. ==Зураг== <gallery> File:Coal mine in Inner Mongolia 002.jpg|Ойрх нүүрсний уурхай File:Obrázek z Chajlaru.jpg|Гудамж 1937 онд File:Vincent in grasslands.jpg|Ойрх тал газар </gallery> == Цаг уур == {{Уур амьсгалын хүснэгт | TABELLE = | DIAGRAMM TEMPERATUR = rechts | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG = deaktiviert | DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 200 | QUELLE = [http://wetterkontor.de/de/klima/klima2.asp?land=cn&stat=50527 wetterkontor.de] | Überschrift = | Ort = Хайлаар <!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | hmjan = -19.8 | hmfeb = -15.6 | hmmär = -4.6 | hmapr = 8.4 | hmmai = 17.7 | hmjun = 23.9 | hmjul = 25.6 | hmaug = 23.3 | hmsep = 16.8 | hmokt = 7.7 | hmnov = -6.1 | hmdez = -16.8 <!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | lmjan = -31.1 | lmfeb = -29.1 | lmmär = -18.3 | lmapr = -4.7 | lmmai = 2.9 | lmjun = 10.0 | lmjul = 13.8 | lmaug = 11.5 | lmsep = 3.8 | lmokt = -5.5 | lmnov = -17.8 | lmdez = -27.5 <!-- durchschnittliche Temperatur für den jeweiligen Monat in °C --> | avjan = | avfeb = | avmär = | avapr = | avmai = | avjun = | avjul = | avaug = | avsep = | avokt = | avnov = | avdez = <!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm --> | nbjan = 3 | nbfeb = 3 | nbmär = 4 | nbapr = 12 | nbmai = 23 | nbjun = 60 | nbjul = 104 | nbaug = 89 | nbsep = 35 | nbokt = 10 | nbnov = 4 | nbdez = 5 <!-- durchschnittliche Anzahl täglicher Sonnenstunden für den jeweiligen Monat in h/d --> | shjan = 5.7 | shfeb = 7.1 | shmär = 8.0 | shapr = 8.4 | shmai = 9.6 | shjun = 10.0 | shjul = 9.3 | shaug = 8.8 | shsep = 7.4 | shokt = 7.1 | shnov = 5.9 | shdez = 4.8 <!-- durchschnittliche Wassertemperatur (Meere, Seen u.ä.) für den jeweiligen Monat in °C --> | wtjan = | wtfeb = | wtmär = | wtapr = | wtmai = | wtjun = | wtjul = | wtaug = | wtsep = | wtokt = | wtnov = | wtdez = <!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d --> | rdjan = | rdfeb = | rdmär = | rdapr = | rdmai = | rdjun = | rdjul = | rdaug = | rdsep = | rdokt = | rdnov = | rddez = <!-- durchschnittliche Luftfeuchtigkeit für den jeweiligen Monat in % --> | lfjan = 78 | lffeb = 77 | lfmär = 71 | lfapr = 56 | lfmai = 48 | lfjun = 60 | lfjul = 71 | lfaug = 74 | lfsep = 69 | lfokt = 63 | lfnov = 72 | lfdez = 78 }} == Цахим холбоос == *[http://www.hailar.gov.cn/structure/index.htm Хотын албан ёсны цахим хуудас] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Хятадын хотын дүүрэг]] [[Ангилал:Өвөр Монголын дүүрэг]] [[Ангилал:Хөлөнбуйр]] ceac2a55xvln2vuw8gx3gyay9hg7ng2 0 29811 707403 687009 2022-08-06T03:32:27Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = [[Зураг:Рашх-мб.png]]<br>Рашаан хот |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошууны энтэй хот]] |анхаарах_нэр = '''Хошууны энтэй Рашаан хот''' |image_skyline = |imagesize = 280px |image_map = ChinaHingganArxan.png |mapsize = 200px |map_caption = [[Хянган аймаг]] дахь Рашаан хот хошууны нутаг |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Рашаан |pushpin_label_position = left |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = [[Өвөр Монгол]] дахь Рашаан хотын байрыг цэглэв |latd= 47 |latm= 30 |latNS=N |longd=119 |longm=57 |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж, орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг, хот]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хянган аймаг|Хянган]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу, шянь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Рашаан''' |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = Дотроо |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = 3 балгас, 3 хороолол |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 7,409 км² |талбай_хот = |газрын_байц = |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 68,311 хүн |хүн_ам_тооц_нэгж = |хүн_ам_тооц_задаргаа = |нягт_сийрэг = 9.2 хүн/км² |ард_түмэн = |цугаараа = Рашаан хотынхон |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 (0)0482 |website = [http://www.aes.gov.cn/ aes.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Рашаан''' (дуудлага нь [аршаан]; [[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] rasiyan - расийан; [[Хятад хэл|хятадаар]] 阿尔山市 - [ā'ěrshān shì]) '''[[хот]]''' — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол|ӨМӨЗО]]-ы [[Хянган аймаг|Хянган аймгийн]] харъяан дахь [[хошууны энтэй хот]]. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын тойроггүй хот]] 8o0tj3684ewt8m7zl1f25i9t8nae1bv 0 29812 707430 706991 2022-08-06T03:57:01Z Megzer 20491 wikitext text/x-wiki {{Хаан |name = Эеэр засагч |title = [[Чин улс]]ын [[хаан]] |image = [[Файл:清 佚名 《清世祖顺治皇帝朝服像》.jpg|230px]] |caption = |reign = 1643.10.08-1661.02.05 <br> (18 жил, 3-р хаан) |predecessor = [[Дээд эрдэмт]] |successor = [[Энх амгалан]] |date of birth = {{birth date|1638|3|15}} |place of birth = [[Ляодун]], [[Мүгдэн]] |date of death = {{death date and age1|1661|2|5|1638|3|15}} |place of death = [[Бээжин]], [[Бор хот]] |place of burial= [[Чингийн зүүн бунхан]] |father = [[Дээд эрдэмт]] хаан |mother = [[Бумбутай хатан]] |queen = 19 хатан, татвар |issue = 14 хүүхэд |royal house = [[Айсингиоро]] |era name = [[манж хэл|манж]]: Ижисхүн дасан <br>[[монгол хэл|монгол]]: Эеэр засагч <br>[[хятад хэл|хятад]]: Шүньжи }} '''Эеэр засагч''' (1638-1661; 23 насласан) — 1643-1661 онд өргөмжлөгдсөн [[Чин улс]]ын гуравдугаар '''[[хаан]]''', [[манж үндэстэн|манж]] хүн байв. == Бага нас == Айсингиоро Фүлинь 1638 оны хавар [[Мүгдэн]]д манж Чин улсын Хуньтайж буюу Дээд эрдэмт хааны Шяожуан их хатнаас төржээ. [[Шяожуан]] хатан болвол хорчин монголын боржигин овогт Бумбатай (аль эсвэл Хашгэрэл) гэгч бөгөөд Эеэр засагч төдийгүй [[Энх амгалан]] хаанд түшиг болсон хүн юм. 5 настай байхад нь 1643 онд балчир агийг хаан өргөмжилж, оны цолыг монголоор ''Эеэр засагч'', манжаар ''Ижисун дасан'', хятадаар ''Шүньжи'' гэсэн ба хааны цолыг хятадаар ''Чин Шизү'' хэмээжээ. [[Зураг:Dorgon,_the_Prince_Rui_(17th_century).jpg|thumb|150px|left|Доргон ван]] Дээд эрдэмт хаан [[Мин улс]]ыг мөхөөж 1643 онд залгамжлагчаа зарлалгүй нас нөхцсөн бөгөөд хурал болоход олноор Нурхачийн 14-р хүү [[Доргон]]ыг бол хэмээхэд тэр татгалзаж Дээд эрдэмт хааны хүү эцгийн суурийг залгамжлаг хэмээхэд 9-р хүү Фүлинийг тийн өргөмжилөв. 5 настай хааны өмнөөс Доргон, [[Жаргалан]] нар төр барих болсон. 1644 онд Мингийн жанжин [[Ү Сангуй]] [[Цагаан хэрэм|Цагаан хэрмийн]] хаалгыг нээж манжийн цэрэг [[Бээжин]]г эзлэн Мингийн хуучин газар орныг эрхшээж, 1644 оны 11 сарын 8-нд Эеэр засагч хааныг Бээжинд ёслон залж, нийслэлийг Бээжинд шилжүүлэв. Манжийн цэрэг Мингийн хааны удмыг элдэн хөөж Шиань, Сүжоу, Ханжоу, Нанжин, Гуанжоу хүрч дагуулав. 1646 оноос хятад хүнийг төрийн албанд авах болж, 1648 оноос хятад эр манж эмтэй гэрлэхийг зөвшөөрчээ. == Төр барьсан нь == 1650 онд Доргон зуурдаар өнгөрөхөд дүү нь төр барихыг оролдсон боловч Жаргалан болиулж 1651 онд 13 настай Эеэр засагчийн биеэр төр засах болсныг мэдэгдэв. Эеэр засагч өөрийн эрхэт цөөн жилдээ төрийн хятад хэв маягийг ойшоож нэвтрүүлсэн бөгөөд Чэнь Миншя, Ван Ши зэрэг хятад хүмүүс шадарлаж байсан. Мингийн үед байсан сургуулийг дахин нээж, төрийн удирдах байгууллагыг сэргээж, күнзийн суртал ном хэвлүүлэв. Залуу хаанд эхийнх нь зөвлөгөө тусалж байсан. Хятадын Мин улсыг сэргээхийг хүсэгчдийг 1658 онд Гуйжоу, Юньнаньд байлдан Бирм рүү дутаалгав. == Нас барсан нь == [[Бумбутай хатан|Шяожуан хатан эх]] нь хүүдээ боржигин овгийн хоёр их хатан буулгасан ч хаан таалаагүй. Харин манжийн донго овогт хатандаа хайртай байсан бөгөөд түүнийгээ нас барахад бие нь муудан 1661 онд цэцэг өвчнөөр 23 насандаа таалал төгсчээ. Ван Ши, Марги хоёр сайд хааны сүүлчийн үгийг бичиж авснаар 4-р хүү нь дараагийн [[Энх амгалан]] хаан болж, Обой, Сонин, Суксаха, Эбилун дөрвөн сайд, балчир хааны өмнөөс төр барихаар болжээ. == Гэр бүл == [[Зураг:《孝庄文皇后常服像》局部.jpg|thumb|150px|right|Хааны эх]] * Эцэг — [[Дээд эрдэмт|Амбагай/Тэнгэрийн сэцэн]] (Дээд эрдэмт хаан) — айсингиоро овогт * Эх — [[Бумбутай хатан|Шяожуан хатан эх]] — хорчин овогтой монгол, төрсөн нэр нь Бумбатай === Хатан === Эеэр засагч хааны хойд ордонд олон арван хатад, их бага татвар эмс, үжин, гэг, ордны авхай нар байсан. Хаан амьд ахуйд Эрдэнэ Бумба, Шяохуйжан хэмээх 2 их хатан авч байсан. Тун овогт татвар эмийн хүү [[Энх амгалан|Сюанье]] хаан болсны дараа [[Шяоканжан]] их хатан гэх цолыг авсан бол Донго овогт татвар эм 1660 онд өөд болсны дараа [[Шяошянь]] хатан цолоор нэхэн өргөмжлсөн. Үүнд: # [[Эрдэнэ Бумба]]: огцорсон хатан, [[боржигин]] овогт Зоригт чин ван [[Огшаан|Огшааны]] охин. Огшаан бол [[Бумбутай хатан|Бумбутай хатны]] ах. # [[Шяохуйжан]] их хатан — боржигин овогт [[Дархан бэйл Цагаан|дархан бэйл Цагааны]] хүү [[Цорж бэйл|Цоржийн]] охин. Дархан бэйл Цагааны бол [[Бумбутай хатан|Бумбутай хатны]] ах юм. # [[Шяоканжан]] их хатан — Тунгиа овогт Тулай ноёны охин. [[Хятадууд|Хань үндэстэн]]. # [[Шяошянь]] хатан — [[Манжууд|манжийн]] донго овогт дотоод амбан Эшуогийн охин. === Фэй буюу татвар эм (妃) === # Даофэй: [[Хорчин|хорчины]] боржигин овгийн дархан чин ван [[Дархан чин ван Манзушир|Манзуширийн]] охин. # Жэнфэй: манжийн донго овгийн Бадугийн охин. # Кэфэй: ши овогтон. Өрхийн яамны жигүүрийн сайд Ши Шэний охин. # Гонжинфэй: боржигин овгийн төрийн жюнь ван Болдын охин. # Шухуйфэй: хорчины боржигин овгийн бэйл Цоржийн охин. [[Шяохуйжан]] хатны эгч эсвэл дүү # Дуаньшүньфэй: [[Авга хошуу|авга хошууны]] боржигин овгийн 1-р зэргийн тайж Бодисийн охин. # Нинцюэфэй: Донго овгийн түшмэл Кажихайгийн охин. Юй чин ван [[Фучуань]] (1653-1703)-ийг төрүүлсэн. === '''Үжин (福晋)''' === # Ба овогт сул татвар эм (巴氏) * ''Ниуниу'' (牛鈕; 1651 – 1652) * ''3-р гэг'' (1654 – 1658) * ''5-р гэг'' (1655 – 1661) 2. Чэнь овогт сул татвар эм (陳氏) * ''1-р гэг'' (1652 – 1653) * [[Чаннин]], Гун чин ван (恭親王 常寧; 1657 – 1703), 5-р агь 3. Ян овогт эм (楊氏) * Гонцюэ хошой гүнж (和碩恭愨公主; 1654 – 1685), 2-р гэг. 1667 онд Гувалгиа Нардутай гэрлэсэн. * ''4-р гэг'' (1655 – 1661) 4. Нара овгийн сул эм (那拉氏) * ''6-р гэг'' (1657 – 1661) 5. Тан овгийн сул эм (唐氏) * ''Цишоу'' (奇授; 1660 – 1665), 6-р агь 6. Ниу сул эм (鈕氏) * Лонши, Чүнжин чин ван(純靖親王 隆禧; 1660 – 1679), 7-р агь 7. Мүкүдү овгийн сул эм (穆克圖氏) * ''Ёнган'' (永幹; 1661 – 1668), 8-р агь {{s-start}} {{залгамжлал |албан_тушаал=[[Чин улс]]ын [[хаан]] |он=1643—1661 он |өмнө=[[Дээд эрдэмт]] |дараа=[[Энх амгалан]] }} {{end}} [[Ангилал:1638 онд төрсөн]] [[Ангилал:1661 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Чин улсын хаан]] [[Ангилал:Манж үндэстэн]] 76udzmibi6wawecxwyujqy07j7pzueh 707431 707430 2022-08-06T03:57:20Z Megzer 20491 /* Үжин (福晋) */ wikitext text/x-wiki {{Хаан |name = Эеэр засагч |title = [[Чин улс]]ын [[хаан]] |image = [[Файл:清 佚名 《清世祖顺治皇帝朝服像》.jpg|230px]] |caption = |reign = 1643.10.08-1661.02.05 <br> (18 жил, 3-р хаан) |predecessor = [[Дээд эрдэмт]] |successor = [[Энх амгалан]] |date of birth = {{birth date|1638|3|15}} |place of birth = [[Ляодун]], [[Мүгдэн]] |date of death = {{death date and age1|1661|2|5|1638|3|15}} |place of death = [[Бээжин]], [[Бор хот]] |place of burial= [[Чингийн зүүн бунхан]] |father = [[Дээд эрдэмт]] хаан |mother = [[Бумбутай хатан]] |queen = 19 хатан, татвар |issue = 14 хүүхэд |royal house = [[Айсингиоро]] |era name = [[манж хэл|манж]]: Ижисхүн дасан <br>[[монгол хэл|монгол]]: Эеэр засагч <br>[[хятад хэл|хятад]]: Шүньжи }} '''Эеэр засагч''' (1638-1661; 23 насласан) — 1643-1661 онд өргөмжлөгдсөн [[Чин улс]]ын гуравдугаар '''[[хаан]]''', [[манж үндэстэн|манж]] хүн байв. == Бага нас == Айсингиоро Фүлинь 1638 оны хавар [[Мүгдэн]]д манж Чин улсын Хуньтайж буюу Дээд эрдэмт хааны Шяожуан их хатнаас төржээ. [[Шяожуан]] хатан болвол хорчин монголын боржигин овогт Бумбатай (аль эсвэл Хашгэрэл) гэгч бөгөөд Эеэр засагч төдийгүй [[Энх амгалан]] хаанд түшиг болсон хүн юм. 5 настай байхад нь 1643 онд балчир агийг хаан өргөмжилж, оны цолыг монголоор ''Эеэр засагч'', манжаар ''Ижисун дасан'', хятадаар ''Шүньжи'' гэсэн ба хааны цолыг хятадаар ''Чин Шизү'' хэмээжээ. [[Зураг:Dorgon,_the_Prince_Rui_(17th_century).jpg|thumb|150px|left|Доргон ван]] Дээд эрдэмт хаан [[Мин улс]]ыг мөхөөж 1643 онд залгамжлагчаа зарлалгүй нас нөхцсөн бөгөөд хурал болоход олноор Нурхачийн 14-р хүү [[Доргон]]ыг бол хэмээхэд тэр татгалзаж Дээд эрдэмт хааны хүү эцгийн суурийг залгамжлаг хэмээхэд 9-р хүү Фүлинийг тийн өргөмжилөв. 5 настай хааны өмнөөс Доргон, [[Жаргалан]] нар төр барих болсон. 1644 онд Мингийн жанжин [[Ү Сангуй]] [[Цагаан хэрэм|Цагаан хэрмийн]] хаалгыг нээж манжийн цэрэг [[Бээжин]]г эзлэн Мингийн хуучин газар орныг эрхшээж, 1644 оны 11 сарын 8-нд Эеэр засагч хааныг Бээжинд ёслон залж, нийслэлийг Бээжинд шилжүүлэв. Манжийн цэрэг Мингийн хааны удмыг элдэн хөөж Шиань, Сүжоу, Ханжоу, Нанжин, Гуанжоу хүрч дагуулав. 1646 оноос хятад хүнийг төрийн албанд авах болж, 1648 оноос хятад эр манж эмтэй гэрлэхийг зөвшөөрчээ. == Төр барьсан нь == 1650 онд Доргон зуурдаар өнгөрөхөд дүү нь төр барихыг оролдсон боловч Жаргалан болиулж 1651 онд 13 настай Эеэр засагчийн биеэр төр засах болсныг мэдэгдэв. Эеэр засагч өөрийн эрхэт цөөн жилдээ төрийн хятад хэв маягийг ойшоож нэвтрүүлсэн бөгөөд Чэнь Миншя, Ван Ши зэрэг хятад хүмүүс шадарлаж байсан. Мингийн үед байсан сургуулийг дахин нээж, төрийн удирдах байгууллагыг сэргээж, күнзийн суртал ном хэвлүүлэв. Залуу хаанд эхийнх нь зөвлөгөө тусалж байсан. Хятадын Мин улсыг сэргээхийг хүсэгчдийг 1658 онд Гуйжоу, Юньнаньд байлдан Бирм рүү дутаалгав. == Нас барсан нь == [[Бумбутай хатан|Шяожуан хатан эх]] нь хүүдээ боржигин овгийн хоёр их хатан буулгасан ч хаан таалаагүй. Харин манжийн донго овогт хатандаа хайртай байсан бөгөөд түүнийгээ нас барахад бие нь муудан 1661 онд цэцэг өвчнөөр 23 насандаа таалал төгсчээ. Ван Ши, Марги хоёр сайд хааны сүүлчийн үгийг бичиж авснаар 4-р хүү нь дараагийн [[Энх амгалан]] хаан болж, Обой, Сонин, Суксаха, Эбилун дөрвөн сайд, балчир хааны өмнөөс төр барихаар болжээ. == Гэр бүл == [[Зураг:《孝庄文皇后常服像》局部.jpg|thumb|150px|right|Хааны эх]] * Эцэг — [[Дээд эрдэмт|Амбагай/Тэнгэрийн сэцэн]] (Дээд эрдэмт хаан) — айсингиоро овогт * Эх — [[Бумбутай хатан|Шяожуан хатан эх]] — хорчин овогтой монгол, төрсөн нэр нь Бумбатай === Хатан === Эеэр засагч хааны хойд ордонд олон арван хатад, их бага татвар эмс, үжин, гэг, ордны авхай нар байсан. Хаан амьд ахуйд Эрдэнэ Бумба, Шяохуйжан хэмээх 2 их хатан авч байсан. Тун овогт татвар эмийн хүү [[Энх амгалан|Сюанье]] хаан болсны дараа [[Шяоканжан]] их хатан гэх цолыг авсан бол Донго овогт татвар эм 1660 онд өөд болсны дараа [[Шяошянь]] хатан цолоор нэхэн өргөмжлсөн. Үүнд: # [[Эрдэнэ Бумба]]: огцорсон хатан, [[боржигин]] овогт Зоригт чин ван [[Огшаан|Огшааны]] охин. Огшаан бол [[Бумбутай хатан|Бумбутай хатны]] ах. # [[Шяохуйжан]] их хатан — боржигин овогт [[Дархан бэйл Цагаан|дархан бэйл Цагааны]] хүү [[Цорж бэйл|Цоржийн]] охин. Дархан бэйл Цагааны бол [[Бумбутай хатан|Бумбутай хатны]] ах юм. # [[Шяоканжан]] их хатан — Тунгиа овогт Тулай ноёны охин. [[Хятадууд|Хань үндэстэн]]. # [[Шяошянь]] хатан — [[Манжууд|манжийн]] донго овогт дотоод амбан Эшуогийн охин. === Фэй буюу татвар эм (妃) === # Даофэй: [[Хорчин|хорчины]] боржигин овгийн дархан чин ван [[Дархан чин ван Манзушир|Манзуширийн]] охин. # Жэнфэй: манжийн донго овгийн Бадугийн охин. # Кэфэй: ши овогтон. Өрхийн яамны жигүүрийн сайд Ши Шэний охин. # Гонжинфэй: боржигин овгийн төрийн жюнь ван Болдын охин. # Шухуйфэй: хорчины боржигин овгийн бэйл Цоржийн охин. [[Шяохуйжан]] хатны эгч эсвэл дүү # Дуаньшүньфэй: [[Авга хошуу|авга хошууны]] боржигин овгийн 1-р зэргийн тайж Бодисийн охин. # Нинцюэфэй: Донго овгийн түшмэл Кажихайгийн охин. Юй чин ван [[Фучуань]] (1653-1703)-ийг төрүүлсэн. === Үжин (福晋) === # Ба овогт сул татвар эм (巴氏) * ''Ниуниу'' (牛鈕; 1651 – 1652) * ''3-р гэг'' (1654 – 1658) * ''5-р гэг'' (1655 – 1661) 2. Чэнь овогт сул татвар эм (陳氏) * ''1-р гэг'' (1652 – 1653) * [[Чаннин]], Гун чин ван (恭親王 常寧; 1657 – 1703), 5-р агь 3. Ян овогт эм (楊氏) * Гонцюэ хошой гүнж (和碩恭愨公主; 1654 – 1685), 2-р гэг. 1667 онд Гувалгиа Нардутай гэрлэсэн. * ''4-р гэг'' (1655 – 1661) 4. Нара овгийн сул эм (那拉氏) * ''6-р гэг'' (1657 – 1661) 5. Тан овгийн сул эм (唐氏) * ''Цишоу'' (奇授; 1660 – 1665), 6-р агь 6. Ниу сул эм (鈕氏) * Лонши, Чүнжин чин ван(純靖親王 隆禧; 1660 – 1679), 7-р агь 7. Мүкүдү овгийн сул эм (穆克圖氏) * ''Ёнган'' (永幹; 1661 – 1668), 8-р агь {{s-start}} {{залгамжлал |албан_тушаал=[[Чин улс]]ын [[хаан]] |он=1643—1661 он |өмнө=[[Дээд эрдэмт]] |дараа=[[Энх амгалан]] }} {{end}} [[Ангилал:1638 онд төрсөн]] [[Ангилал:1661 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Чин улсын хаан]] [[Ангилал:Манж үндэстэн]] sqdg8x9c41linzniobb5iwcspanxixd 0 33607 707368 707050 2022-08-06T03:03:58Z Megzer 20491 [[Special:Contributions/2001:BC8:62C:8F:0:0:0:1|2001:BC8:62C:8F:0:0:0:1]] ([[User talk:2001:BC8:62C:8F:0:0:0:1|Яриа]]) хэрэглэгчийн 707050 засварыг цуцлах wikitext text/x-wiki {{Хаан | name = Бадаргуулт төр | title = [[Чин улс]]ын [[хаан]] | image = [[Файл:Emperor_Guangxu.jpg|230px]] | reign = 1875.02.25 - 1908.11.14 <br> (33 жил, 11-р хаан) | predecessor = [[Бүрэн засагч]] | successor = [[Хэвт ёс]] | spouse = | issue = | era name = [[манж хэл|манж]]: Бадаранга доро <br>[[монгол хэл|монгол]]: Бадаргуулт төр <br> [[хятад хэл|хятад]]: Гуаншюй | royal house = [[Aйсингиоро]] | father = Чунь ван | mother = Ваньжэнь | date of birth = {{Birth date|1871|8|14|df=y}} | place of birth = [[Бээжин]] | date of death = {{Death date and age1|1908|11|14|1871|8|14|df=y}} | place of death = Бээжин | place of burial= [[Чингийн баруун бунхан]] }} '''Бадаргуулт төр''' (1871–1908; 37 насалсан) – 1875–1908 онд өргөмжлөгдсөн [[манж үндэстэн|манж]] [[Чин улс]]ын арван нэгдүгээр '''[[хаан]]''' байв. == Бага нас == [[Зураг:《载湉读书像》.jpg|thumb|150px|left|Ном сурч буй]] [[Айсингиоро]] Зайтянь 1871 онд [[Чунь чин ван]] [[Ишюань|Ишюаний]] [[ехэнара]] овогт Ваньжэнь хатнаас төржээ. Өмнөх [[Бүрэн засагч]] хаан залуугаараа хүүтэй бололгүй, бурхан болсон бөгөөд түүнийг хэн залгах вэ гэхэд [[Цыши]] хатан эх, өөрийн дүү охин Ваньжэнь, [[Төр гэрэлт]] хааны 7-р хүү Чунь чин ван Ишюань хоёрын дундаас гарсан дөрвөн настай хүүг 1875 онд шинэ хаанаар өргөмжилж өмнөөс нь төр барих ажлаа үргэлжлүүлжээ. Хааны оны цолыг [[Монгол хэл|монголоор]] ''Бадаргуулт төр'', [[Манж хэл|манжаар]] ''Бадаранга доро'', [[Хятад хэл|хятадаар]] ''Гуаншюй - Guangxu'', хааны тахилын цолыг хятадаар ''Чин Дэзун'' гэдэг. 1881 онд [[Түгээмэл элбэгт]] хааны их хатан [[Цыань]] хатан эх нас барсанаар, [[Цыши]] эх хатан [[Чин улс|Чин улсын]] хамгийн их эрх мэдэлтэй нэгэн болжээ.. == Төр барьсан нь == 1886 онд Бадаргуулт төр хаан ордны бичигтэй танилцах болж, дараа жилийн хавар газар хагалах ёслолд оролцжээ. 1889 онд хаан 18 нас хүрэхэд Цыши хатан албанаас буужээ. Үүний дараа эзэн хааныг Цыши хатан түүнд өөрийн ах Гүйшяний охин Ехэнара Жинфөнийг хааны их хатнаар сонгоод, мөн Татара овогт Чаншү сайдын эгч дүү хоёр охидыг татвар эмээр сонгож хамтад нь хуримын ёсыг гүйцэтгэв. Бадаргуулт төр өөрөө төр барих болсон боловч Цыши эх хатны хараа хяналтанд хэвээр байв. 1894-1895 онд [[Япон-Манжийн дайн|Япон-Манжийн дайнд]] Чин улс ялагдал хүлээснээр [[Тайвань|Тайваний]] 64 арал, [[Ляодун хойг]]<nowiki/>ийн [[Далянь хот|Люйшунь боомт]], [[Чусонь|Чосоны вант улс]] зэрэг газар нутгийг [[Японы эзэнт гүрэн|Японд]] алдав. Энэ дайнд ялагдал хүлээсний дараа [[Япон]] шиг үндсэн хуульт хаант засагтай болоё хэмээн 1898 онд улс төр, эдийн засаг, нийгмийг хамарсан «[[Зуун өдрийн шинэчлэл]]<nowiki/>»-ийг эхлүүлжээ. Энэ шинэчлэл бол [[Чин улс|Чин улсын]] төрийг мөхлөөс аврах гэсэн [[Шинэ засгийн бодлого|Шинэ засгийн бодлогийн]] үндэс суурь байсан юм. Сайд нарыг сольж, зам харилцаа, аж үйлдвэр, төрийн албаны шалгалтыг өөрчилөх болж, [[Бээжин Их Сургууль|Бээжингийн их сургуулийг]] үүсгэж, Лу-Ханий төмөр замыг барихаар болов. Төрийн албанаас халагдсан, шинэчлэлийг эсэргүүцэгч талынхан Цыши хатанд гомдоллон очсон бөгөөд [[Цыши|Цыши хатан]] Рунлу, Дун Фушян нарын цуглуулсан цэргийн хүч,цэргийн нөлөө бүхий жанжин [[Юань Шикай]] төлөвлөгөө задруулж хатны итгэлийг олж авсан байна. Ингэснээр Цыши хатан Бадаргуулт төр хаанаас төрийн тамгыг хураан авч, эзэн хааны хэрэгжүүлсэн шинэчлэлийг зогсоогоод, хуучин ёсоор төрийг удирдах болсон. Эзэн хаан Зайтянийг дотоод ордонд нь хорьжээ. [[Зураг:《光绪皇帝大婚图》之一.JPG|thumb|200px|left|1889 оны хурим]] == Хүүхэлдэй хаан == 1898 оноос хойш хаан албан бусаар төрийн эрх мэдэлгүй болов. 1900 онд [[Ихэтуаний бослого|Ихэтуаний бослогоос]] Цыши эх хатны хамтаар дайжиж нийслэлийг орхин гарч, 1902 онд эргэн иржээ. Хаан өрөөндөө цаг нөхцөөж, Дэр Лин гүнжээр англи хэл заалгаж өнгөрөөдөг болсон. Хаан 1908 оны 11 сарын 14-нд 37 насандаа таалал төгссөн. Маргааш нь Цыши хатан эх өвчнөөр өөд болсон бөгөөд түүхчид Цыши хатан бодлогыг нь өөрчлөхөөс болгомжилж хааныг хордуулсан гэх ба Юань Шикай хааны эрх сэргэхээс болгоомжилж хордуулсан байж ч болох талаар дурддаг. == Гэр бүл == * Эцэг: [[Чунь чин ван]] [[Ишюань]] * Эх: [[Ехэнара]] овогт Ваньжөн * Дүү нар: [[Чунь чин ван]] [[Зайфөн]], Бэйл Зайшюнь, Бэйл Зайтао === Хатан, татвар === # Ехэнара овогт [[Лунюй бэлэвсэн хатан]], Цыши хатны ах Ехэнара Гүйшянь гүнгийн охин. Жинхэнэ нэр Жинфөн, эзэн хааныг 1908 онд үхсний дараа Лунй хэмээх цол хүртсэн. Хүүхэдгүй. # Татара овогт Жинь татвар эм, Чаншү сайдын охин. # Татара овогт Жэнь татвар эм (хайртай хатан нь Жэнь), Чаншү сайдын охин. Гурван хатантай байсан боловч аль ч хатан нь хүүхэд төрүүлээгүй өнгөрсөн. Түүний орыг ач дүү 2 настай [[Пүи|'''Пүи''']] залгаж, Бадаргуулт төрийн бэлэвсэн их хатан [[Лунюй бэлэвсэн хатан|Лунюй]], шинэ хааны эцгийн хамтаар төр барьжээ.{{s-start}} {{залгамжлал |албан_тушаал=[[Чин улс]]ын [[хаан]] |он=1875-1908 он |өмнө=[[Бүрэн засагч]] |дараа=[[Хэвт ёс]] }} {{end}} [[Ангилал:1871 онд төрсөн]] [[Ангилал:1908 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Чин улсын хаан]] [[Ангилал:Манж үндэстэн]] 72fbvkrmr601n371y9zvytmyfv8z3y1 0 34066 707384 686995 2022-08-06T03:28:58Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Орчон өөртөө засах хошуу |ямар_янзын_нутаг = өөртөө засах хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|鄂伦春自治旗}} — Èlúnchūn Zìzhìqí<br>{{хэл-орос1|Орочонский автономный хошун}}<br>{{хэл-англ1|Oroqen Autonomous Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaHulunbuirOroqin.png |map_caption = Аймгийн энтэй Хөлөнбуйр хот дахь Орчон ӨЗХ |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Хөлөнбуйр хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Орчон ӨЗХ''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Нутгийн төв |нутгийн_төв = Алихэ балгас |газар_нутаг = 59,800 км² |хүн_ам = 280,000 хүн (2004 он) |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.elc.gov.cn/ elc.gov.cn] (хятадаар) |тэмдэглэл = }} '''Орчон өөртөө засах хошуу''' ([[хятадаар]] 鄂伦春自治旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Хөлөнбуйр хот]]ын харъяат [[өөртөө засах хошуу]]. Өөрөөр хэлбэл Хятад үндэстэн цөм болсон улсад, Монгол үндэстний өөртөө засах орон, аймагт, [[Орчон омог|Орчон омгийнхонд]] өөртөө засах эрх эдлүүлэхээр нэр заасан нутаг юм. ==Ард түмэн== {| class="wikitable" |+2000 оны тооллогоорх хүн амын тоо |- ! [[Хятадын ард түмэн|Ард түмэн]]!! Хүний тоо !! Эзлэх хувь |- | [[Хятад үндэстэн]] || 257,861 || 88.28% |- | [[Монгол үндэстэн]] || 12,045 || 4.12% |- | [[Манж үндэстэн]] || 8,743 || 2.99% |- | [[Дагуур ястан]] || 6,379 || 2.18% |- | [[Хамниган ястан]] || 3,155 || 1.08% |- | [[Орчон омог]] || 2,050 || 0.70% |- | [[Хотон үндэстэн]] || 1,038 || 0.36% |- | бусад ард түмэн || 826|| |- |-style="background: #f0f0f0;" | Бүгд || || 100.0% |- |} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын өөртөө засах хошуу]] [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] krwmhaxfxmk83ccqt1ab72j6cyfwx85 0 34068 707398 687044 2022-08-06T03:31:31Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Дөрвөд хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|四子王旗}} — Sìzǐwángqí<br>{{хэл-орос1|Хошун Сыцзыва́н}}<br>{{хэл-англ1|Dorbod (Siziwang) Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaUlanqabSiziwangqi.png |map_caption = Аймгийн энтэй Улаанцав хот дахь Дөрвөд хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Улаанцав хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Дөрвөд хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 25513 км² |хүн_ам = 220,000 хүн (2010 он) |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://siziwangqi.cn/ siziwangqi.cn] (хятадаар) |тэмдэглэл = }} '''Дөрвөд хошуу''' ({{MongolUnicode|ᠳᠥᠷᠪᠡᠳ}} {{MongolUnicode|ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}} Dörbed qosiɣu, [[Хятад хэл|хятадаар]] 四子王旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Улаанцав]] хотын харъяат [[хошуу]]. Өөрөөр хэлбэл Хятад үндэстэн гол болсон улсад, Монгол үндэстний өөртөө засах орон, аймаг дахь Монгол үндэстний уламжлалт газар нутаг юм. == Нутгийн хуваарь == Дөрвөд хошуу дотроо 5 [[балгас]], 3 [[шян]], 5 [[сум]] болон хуваагддаг. == Сансрын хөтөлбөрт == Тус хошууны Хонгор сумын нутагт Шэньжоу сансрын хөлөг газарддаг болсон. ==Зураг== <gallery> Зураг:The main square of Wulanhua Town in Inner Mongolia, China.jpg|Нутгийн төв балгас </gallery> {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] 6zhp44sk9y7k4hg6gd5404988fl8ccx 0 34072 707400 686623 2022-08-06T03:31:40Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Цахар баруун гарын хойд хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|察哈尔右翼后旗}} — Cháhā'ěr Yòuyì Hòuqí<br>{{хэл-орос1|Хошун Чахар-Юихоуци}}<br>{{хэл-англ1|Chahar Right Back Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaUlanqabChaharYouyihouqi.png |map_caption = Аймгийн энтэй Улаанцав хот дахь<br>Цахар баруун гарын хойд хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Улаанцав]] хот |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Цахар баруун гарын<br>хойд хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 3803 км² |хүн_ам = 220,000 хүн (2010 он) |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.cyhq.gov.cn/ cyhq.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Цахар баруун гарын хойд хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] чахар барагун гарун хойиду хошигу, [[Хятад хэл|хятадаар]] 察哈尔右翼后旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Улаанцав|аймгийн энтэй Улаанцав хот]]ын харъяат [[хошуу]]. Өөрөөр хэлбэл [[Хятад үндэстэн]] голлосон улсад, Монгол үндэстний өөртөө засах орны аймагт, угаас [[Монгол үндэстэн]] суусан нутаг юм. Засгийн ордон нь Баянцагаан балгаснаа байдаг. == Нутгийн хуваарь == Энэ хошуу дотроо 5 [[балгас]], 1 [[шян]], 2 [[сум]] болон хуваагддаг. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] tstaok2l3dj6j7hvnf9myksp1dmmkgs 0 34073 707399 687043 2022-08-06T03:31:35Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Цахар баруун гарын дундад хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|察哈尔右翼中旗}} — Cháhā'ěr Yòuyì Zhōngqí<br>{{хэл-орос1|Хошун Чахар-Юичжунци}}<br>{{хэл-англ1|Chahar Right Middle Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaUlanqabChaharYouyizhongqi.png |map_caption = Аймгийн энтэй Улаанцав хот дахь<br>Цахар баруун гарын дундад хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Улаанцав хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Цахар баруун гарын<br>дундад хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 4200 км² |хүн_ам = 220,000 хүн (2010 он) |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.cyzq.gov.cn/ cyzq.gov.cn] (хятадаар) |тэмдэглэл = }} '''Цахар баруун гарын хойд хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] чахар барагун гарун думдаду хошигу, [[Хятад хэл|хятадаар]] 察哈尔右翼中旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Улаанцав|аймгийн энтэй Улаанцав хот]]ын харьяат [[хошуу]]. Өөрөөр хэлбэл [[Хятад үндэстэн]] голлосон улсад, [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] өөртөө засах орны аймагт, [[Цахар ястан]] нутаглан суусан газар юм. Засгийн ордон нь Ховор балгаснаа байдаг. == Нутгийн хуваарь == Тус хошуу дотроо 5 [[балгас]], 4 [[шян]], 2 [[сум]] болон хуваагддаг. ==Зураг== <gallery> Зураг:Huanghuogou.jpg </gallery> {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] 5ro8tgn9enu4yl12qlowhr2wvc44sol 0 34074 707401 686625 2022-08-06T03:31:45Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Цахар баруун гарын өмнөд хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|察哈尔右翼前旗}} — Cháhā'ěr Yòuyì Qiánqí<br>{{хэл-орос1|Хошун Чахар-Юицяньци}}<br>{{хэл-англ1|Chahar Right Front Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaUlanqabChaharYouyiqianqi.png |map_caption = Аймгийн энтэй Улаанцав хот дахь<br>Цахар баруун гарын өмнөд хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Улаанцав]] хот |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Цахар баруун гарын<br>өмнөд хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 2430 км² |хүн_ам = 250,000 хүн (2010 он) |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.cyqq.gov.cn/ cyqq.gov.cn] (хятадаар) |тэмдэглэл = }} '''Цахар баруун гарын хойд хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] чахар барагун гарун эмүнэдү хошигу, [[Хятад хэл|хятадаар]] 察哈尔右翼中旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон|Өвөр Монгол]] орны [[Улаанцав|аймгийн энтэй Улаанцав хот]]ын харъяат [[хошуу]]. Өөрөөр хэлбэл [[Хятад үндэстэн]] голлосон улсад, [[Монгол үндэстэн|Монгол үндэстний]] өөртөө засах орны аймагт, [[Цахар ястан]] нутаглан суусан газар юм. Засгийн ордон нь Дугуй-Уул балгаснаа байдаг. == Нутгийн хуваарь == Тус хошуу дотроо 5 [[балгас]], 3 [[шян]] болон хуваагддаг. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] puxb5u1k48ext4tqft8uzickgo8p8hk 0 34075 707393 687042 2022-08-06T03:30:30Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Хангин хойд хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|杭锦后旗}} — Hángjǐn Hòu Qí<br>{{хэл-орос1|Хошун Хангин-Хоуци}}<br>{{хэл-англ1|Hanggin Rear Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaBayannurHangginHouqi.png |map_caption = Аймгийн энтэй Баяннуур хот дахь Хангин хойд хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Баяннуур хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Хангин хойд хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 1711 км² |хүн_ам = 297,400 хүн (2010 он) |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = [http://www.hjhq.gov.cn/ cyqq.gov.cn] (хятадаар) |тэмдэглэл = }} '''Хангин хойд хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] ханггин хойиду хошигу, [[Хятад хэл|хятадаар]] 杭锦后旗) — [[Хятад улс|Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Баяннуур хот]]ын [[хошуу]]. == Нутгийн хуваарь == Хангин хойд хошуу дотроо 5 [[балгас]] болон хуваагддаг. == Мөн үзэх == * [[Хангин хошуу]] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] 6sri5vudew4xt9hpt109cppl9app8lc 0 34077 707394 689721 2022-08-06T03:30:37Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Урадын хойд хошуу <br>{{MongolUnicode|ᠤᠷᠠᠳ ᠤᠨ|v}} {{MongolUnicode|ᠬᠣᠶᠢᠲᠤ|v}} {{MongolUnicode|ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ|v}} |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] |анхаарах_нэр = {{lang-zh|乌拉特后旗}} <br>{{lang-en|Urad Rear Banner}} |image_map = ChinaBayannurUratHouqi.png |map_caption = Баяннуур дахь байршил |улс_эсвэл = Улс |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Баяннуур хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Урадын хойд хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Нутгийн төв |нутгийн_төв = Баянбулаг балгас |газар_нутаг = 24,925 км² |хүн_ам = 48,090 хүн (2000 он) |website = [http://www.wlthq.gov.cn/ wlthq.gov.cn] (хятадаар) |тэмдэглэл = }} '''Урадын хойд хошуу''' — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Баяннуур хот]]ын харьяа '''[[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]]'''. == Газар зүй == Хошуу Хятад-[[Монгол улс|Монголын]] хил дагуу байна. Улсын хил 195 км зурайна. Хилийн цаана [[Өмнөговь]] байна. Урадын хойд хошуу 24,925 км² газар нутагтай. Говь, цөл газар. Богд уул гэж бий. Хошууны төв Баянбулаг балгас Линьхө дүүргээс 50 км зайтай. == Хүн ам зүй == Урадын дундад хошуу 2004 онд 65,000 хүнтэй байв. [[Монгол үндэстэн|Монгол]], [[хятад үндэстэн|хятад]] үндэстэн байдаг. == Нутгийн хуваарь == [[Зураг:Bayannur-urad-rear-banner-map.jpg|thumb|250px|Урадын хойд хошууны газрын зураг]] Урадын хойд хошуу дотроо 3 [[балгас]], 2 [[сум]] болж хуваагддаг. {|class="wikitable" cellspacing="0" ! Нэгж || Нутгийн нэр |--- | балгас || | Баянбулаг | Цог-Өндөр | Хөх-Өндөр | |--- | сум || | Баянчандмань | Буянт | Өлзий | Өгөнгол | Хөгц | Наранбулаг | Баянговь | Баян-Өндөр |} == Түүх == [[Урад]] монголчуудыг [[Чин улс]] 1648 онд [[Улаанцав]] чуулганы харьяанд гурван хошуу болгон хуваарилжээ. [[Дундад Иргэн Улс]]ын үед 1914 оноос [[Суйюань]] тусгай захиргаат нутаг, 1928 оноос Суйюань мужийн харьяанд хамаарав. БНХАУ-ын үед Улаанцав аймгийн харьяанд [[Урадын дундад хошуу]]ны хамтаар нэгэн хошуу болсон ба 1958 онд [[Баяннуур]] аймгийн харьяанд очсон. 1982 онд одоогийнхоо нэрээр хоёр хошуу салсан. 2003 онд Баяннуур аймаг нь аймгийн түвшний Баяннуур хот болон өөрчлөгджээ. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] 30tqioktwcznm2uy4g9aaalcofabym1 0 34079 707395 686993 2022-08-06T03:30:41Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Урадын дундад хошуу <br>{{MongolUnicode|ᠤᠷᠠᠳ ᠤᠨ|v}} {{MongolUnicode|ᠳᠤᠮᠳᠠᠳᠤ|v}} {{MongolUnicode|ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ|v}} |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] |анхаарах_нэр = {{lang-zh|乌拉特中旗}} <br>{{lang-en|Urat Middle Banner}} |image_map = ChinaBayannurUratZhongqi.png |map_caption = Баяннуур дахь хошууны байршил |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Баяннуур хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Урадын дундад хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Нутгийн төв |нутгийн_төв = Халиут балгас |газар_нутаг = 23,096 км² |хүн_ам = 133,309 хүн (2000 он) |website = [http://www.wltzq.gov.cn/ wltzq.gov.cn] (хятадаар) |тэмдэглэл = }} '''Урадын дундад хошуу''' — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Баяннуур хот]]ын харьяа '''[[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]]'''. == Газар зүй == Хошуу Хятад-Монголын хил дагуу байна. Улсын хил 184 км зурайна. Хилийн цаана [[Өмнөговь]], [[Дорноговь]] байна. Баруунаас зүүнш 204 км, хойноос урагш 149 км сунасан дөрвөлжиндүү 23,096 км² газар нутагтай. Хошууны төв Халиут балгас нь Линьхө дүүргээс 161 км, [[Хөх хот]]оос 391 км, Ганцмод боомтоос 130 км зайтай. == Хүн ам зүй == Урадын дундад хошуу 2004 онд 139,867 оршин суугчтай байсан. Хотжилт — 7.3% 26,105 [[монгол үндэстэн]] нийт оршин суугчийн 18.7 хувийг эзлэн байна. 112,775 [[хятад үндэстэн]] нийт хүн амын 80.6 хувийг эзэлж байна. == Нутгийн хуваарь == Урадын дундад хошуу дотроо 4 [[балгас]], 4 [[сум]] болж хуваагддаг. {|class="wikitable" cellspacing="0" ! Нэгж || Нутгийн нэр |--- | балгас || | Халиут | Үжяхө | Дэлиншань | Шинахө | Вэнгэ |--- | сум || | Баян | Сангийндалай | Баян-Улаан | Чуанжин | Баянхангай | Хангайговь | Хулстай | Баянхатай | Шинэхүрээ |--- | шян || | Шиланжи | Улаансутай | Чулуут | Шуаншөмэй |} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] f0fkdjc15ruaryi7v8ugg17djlxzpim 0 34081 707396 686992 2022-08-06T03:30:46Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Урадын өмнөд хошуу <br>{{MongolUnicode|ᠤᠷᠠᠳ ᠤᠨ|v}} {{MongolUnicode|ᠡᠮᠦᠨᠡᠳᠦ|v}} {{MongolUnicode|ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ|v}} |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]] |анхаарах_нэр = {{lang-zh|乌拉特前旗}} <br> {{lang-en|Urad Front Banner}} |image_map = ChinaBayannurUratQianqi.png |map_caption = Баяннуур дахь хошууны байршил |улс_эсвэл = Улсн |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Баяннуур хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Урадын өмнөд хошуу''' |нутгийн_төвийг_юу_гэх = Нутгийн төв |нутгийн_төв = Монь-Уул балгас |газар_нутаг = 7,476 км² |хүн_ам = 343,000 хүн (2011 он) |website = [http://www.wltqq.gov.cn/ wltqq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Урадын өмнөд хошуу''' — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[Баяннуур хот]]ын харьяа '''[[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошуу]]'''. == Газар зүй == Урадын өмнөд хошуу Баяннуур хотын дорно өмнөд хэсэгт 7,476 км² газар эзлэн оршдог. Баруунаас зүүнш 142 км, хойноос урагш 85 км сунан тогтсон. Хошууны нутагт цэнгэг уст Улиастай нуур бий. Хошууны төв - Монь-Уул балгас. == Хүн ам зүй == Урадын өмнөд хошуу 2011 онд 343,000 оршин суугчтай байв. Хятад, монгол хүмүүс байдаг. == Нутгийн хуваарь == Урадын өмнөд хошуу дотроо 9 [[балгас]] болж хуваагддаг. {|class="wikitable" cellspacing="0" ! Нэгж || Нутгийн нэр |--- | балгас || | Монь-Уул | Их Шигтэй | Бага Шигтэй | Мянган | Шяньфэн | Баянхуа | СиШоужоу(Баруун бага зуу) | Шинь-Ань |--- | сум || | Саадаг | Эрдэнэбулаг |--- | шян || | Балгасанд багтах болов |} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] ar4xkit7nsw1a6dur2ie1vngvcop9y6 0 34082 707378 686991 2022-08-06T03:27:30Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Хангин хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|杭锦旗}} — Hángjǐn qí<br>{{хэл-орос1|Хошун Хангин-Ци}}<br>{{хэл-англ1|Hanggin Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaOrdosHangjin.png |map_caption = Аймгийн энтэй Ордос хот дахь Хангин хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Ордос хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Хангин хошуу''' |газар_нутаг = 18,903 км² |хүн_ам = 132,000 хүн (2008 он) |website = [http://www.hjq.gov.cn/ hjq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Хангин хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] ханггин хошигу, [[хятадаар]] 杭锦旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[аймгийн энтэй Ордос хот]]ын харъяат [[хошуу]]. == Нутгийн хуваарь == Хангин хошуу дотроо 5 [[балгас]], 1 [[сум]] болж хуваагдана. == Мөн үзэх == * [[Хангин хойд хошуу]] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] 7ilwsf2ltctacygsf0r5q5u6qt90ngv 0 34085 707379 686990 2022-08-06T03:27:37Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Отог хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|鄂托克旗}} — Ètuōkè Qí<br>{{хэл-орос1|Хошун Отог-Ци}}<br>{{хэл-англ1|Otog Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaOrdosEtuoke.png |map_caption = Аймгийн энтэй Ордос хот дахь Отог хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Ордос хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Отог хошуу''' |газар_нутаг = 20,064 км² |хүн_ам = 92,023 хүн (2008 он) |website = [http://www.eq.gov.cn/ eq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Хангин хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] отог хошигу, [[хятадаар]] 鄂托克旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[аймгийн энтэй Ордос хот]]ын харъяат [[хошуу]]. == Нутгийн хуваарь == Отог хошуу дотроо 4 [[балгас]], 2 [[сум]] болж хуваагдана. == Мөн үзэх == * [[Отгийн өмнөд хошуу]] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] aarldu4rqyp8rgsqd4p554zbdfy4ioj 0 34086 707380 686989 2022-08-06T03:27:44Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Отгийн өмнөд хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|鄂托克前旗}} — Ètuōkè Qiánqí<br>{{хэл-орос1|Хошун Отог-Цяньци}}<br>{{хэл-англ1|Otog Front Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaOrdosEtuokeqianqi.png |map_caption = Аймгийн энтэй Ордос хот дахь Отгийн өмнөд хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Ордос хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Отог хошуу''' |газар_нутаг = 12,318 км² |хүн_ам = 74,000 хүн (2004 он) |website = [http://www.etkqq.gov.cn/ etkqq.gov.cn] (хятадаар) }} '''Отгийн өмнөд хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] отог-ун эмүнэдү хошигу, [[хятадаар]] 鄂托克前旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]] орны [[аймгийн энтэй Ордос хот]]ын харъяат [[хошуу]]. == Нутгийн хуваарь == Отгийн өмнөд хошуу дотроо 4 [[балгас]] болж хуваагдана. == Мөн үзэх == * [[Отог хошуу]] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] nlklih6geevqkd8rj2a3vofxcokxo4v 0 34087 707381 686988 2022-08-06T03:27:51Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Зүүнгар хошуу |ямар_янзын_нутаг = хошуу |анхаарах_нэр = {{хэл-хят1|准格尔旗}} — Zhǔngé'ěr qí<br>{{хэл-орос1|Хошун Джунгар-Ци}}<br>{{хэл-англ1|Jungar Banner}} |image_skyline = |image_caption = |image_map = ChinaOrdosZhungeer.png |map_caption = Аймгийн энтэй Ордос хот дахь Зүүнгар хошуу |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймаг, тойрог |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = АЭ [[Ордос хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = Хошуу, шянь |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Зүүнгар хошуу''' |газар_нутаг = 7,692 км² |хүн_ам = 366,100 хүн |website = [http://www.zge.gov.cn/ zge.gov.cn] (хятадаар) }} '''Зүүнгар хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] жэгүнгар хошигу, [[Хятад хэл|хятадаар]] 准格尔旗) — [[Хятад]] улсын [[Өвөр Монгол]]ын [[аймгийн энтэй Ордос хот]]ын харъяат [[хошуу]]. == Нутгийн хуваарь == Зүүнгар хошуу дотроо 8 [[балгас]], 2 [[шян]], 1 [[сум]] болж хуваагдана. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын хошуу ба тойрог]] prn9ze546a8jgc6c2vpdcf6kwcipfpf 0 34657 707408 687139 2022-08-06T03:33:43Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = [[Зураг:Eriyen qota.svg|40px]]<br>Эрээн хот |ямар_янзын_нутаг = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошууны энтэй хот]] |анхаарах_нэр = '''Хошууны энтэй Эрээн хот''' |image_skyline = |imagesize = 280px |image_map = ChinaXilingolErenhoto.png |mapsize = 280px |map_caption = Шилийнгол аймаг дахь Эрээн хот хошууны нутаг |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = Эрээн |pushpin_label_position = left |pushpin_mapsize = 280 |pushpin_map_caption = Өвөр Монгол орон дахь Эрээн хот |latd= 43|latm= 49|lats= |latNS=N |longd= 111|longm= 59|longs= |longEW=E |улс_эсвэл = [[Улс орнуудын жагсаалт|Улс]] |аль_улс_эсвэл = {{CHN2}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Муж, орон]] |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монгол]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Аймаг, хот]] |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Шилийнгол аймаг|Шилийнгол]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Хошуу, шянь]] |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = '''Эрээн''' |дөрөвдүгээр_зэргийн_нэгж = [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|Сум, шян]] |дөрөвдүгээр_зэргийн_нутаг = 3 хороо, 1 сум |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = 4,015 км² |талбай_хот = |газрын_байц = д.т.д. 963 м |хүн_ам_он = (2010) |хүн_ам = 74,200 хүн |хүн_ам_тооц_нэгж = |хүн_ам_тооц_задаргаа = |нягт_сийрэг = 18.5 хүн/км² |ард_түмэн = |цугаараа = Эрээн хотынхон, Эрээнийхэн |түүхэн_он = 1966 он |түүхэн_үйл = Эрээн хот болж байгуулагдсан |цагийн_бүс = Хятадын цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = +86 (0) 0479 |website = [http://elht.gov.cn/ elht.gov.cn] |тэмдэглэл = }} '''Эрээн''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode|ᠡᠷᠢᠶᠡᠡ}}, [[Хятад хэл|хятадаар]] 二连浩特市 [Èrliánhàotè Shì]) гэж [[Хятад|Хятад улсын]] [[Өвөр Монгол|Өвөр Монгол орны]] [[Шилийнгол аймаг|Шилийнгол аймагт]] харъяалагдаж буй 4015 км² талбай эзлэсэн, 74200 хүнтэй [[Хятад улсын засаг захиргааны хуваарь|хошууны энтэй хот]] байдаг. Дотроо 3 хороо, 1 суманд хуваагддаг. Хот хөдөө газрыг хамтатгасан энэхүү '''хошууны энтэй Эрээн хотын''' цөм хэсэг буюу жинхэнэ '''Эрээн хот''' нь Хятад–[[Монгол улс|Монголын]] хилийн Хятад улс талын гол [[хилийн боомт|боомт]] юм. Нөгөө талд нь Монгол улсын [[Замын-Үүд]] байгаа. Найман мянган хүнтэй байсан Эрээн 1992 онд Хятад–Монголын хил нээгдэж хоёр улсын хоорондох арилжаа наймаа дэлгэрсний ачаар найман түмэн хүнтэй болж өргөжжээ. [[Монголын төмөр зам]] өргөн, Хятадынх нарийн царигтай байдаг тул Эрээн өртөөнд олон улсын [[галт тэрэг]] дугуйгаа сольдог. [[Говь]] газар болохоор жилдээ 142.3 мм [[хур тунадас|тунадас]] унадаг. I сард дунджаар -15°C хүйтэн, VII сард 23°C халуун байдаг. ==Зураг== <gallery widths="180px" heights="140px"> Зураг:Erenhot port.jpg Зураг:Kissing Sauropods in then Gobi Desert (Erenhot, China).JPG Зураг:WheelChanging.jpg Зураг:Dinosaur-statue-erenhot.jpg </gallery> == Цахим холбоос == * [http://www.elht.gov.cn/ Албан ёсны цахим хуудас] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Хятадын тойроггүй хот]] [[Ангилал:Монгол-Хятадын хилийн гарц]] ifiwlg5fs75y4ha6lyzqvtvpmpda6ih 0 36006 707446 601416 2022-08-06T11:09:24Z 103.229.122.162 wikitext text/x-wiki «'''Ичээнд нь'''» — [[1972 он|1972]] онд зохиолч Ш.Нацагдорж, ерөнхий найруулагч Б.Сумхүү, ерөнхий оператор Б.Балжинням нарын хамтран ажиллаж [[Монгол улс|Монгол]] улсад [[монгол хэл|монгол]] хэлээр бүтээсэн [[уран сайхны кино]]. [[Ангилал:1972 оны кино]] [[Ангилал:XX зууны монгол кино]] [[Ангилал:Уран сайхны кино]] [[Ангилал:Бадрахын Сумхүү]] jl0ibd93q8wa3uhq8u8cn7cdtk5tnml 0 37925 707420 656526 2022-08-06T03:37:02Z 95.111.217.180 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Хасбаатар | зураг = [[Файл:Hasbaatar.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = Хасбаатар жанжин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1884 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1921 он | оршуулсан_газар_нэр = Монгол Улс, Ховд аймаг, Толбо нуур сум | төрсөн_газар = Манж чин улс, ордос хошуу | нас барсан_газар = Монгол Улс, Баян-Өлгий аймаг, Толбо нуур сум | алдаршсан_нэр = Хасбаатар жанжин | бүтэн_нэр = | эх_орон = Монгол улс | салбар = морин цэрэг | албан_он_жилүүд = 1912-1921 он | цол_хэргэм = Да лам, хорооны захирагч, Баруун хязгаарыг тохинуулах Ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөлөгч, жанжин | ажиллагааны_тоо = | нэгж = Баруун хязгаарын ардын журамт цэрэг | албан_тушаал = хорооны захирагч, хязгаарын цэргийн жанжин | тулалдаанууд = Таван замын байлдаанууд, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Намирын хүрээний тулалдаан, Бөхмөрөнгийн тулалдаан, Толбо нуурын тулалдаан | тулалдааны_нэр = Таван замын байлдаан, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Баруун хязгаарын тулалдаанууд | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Хасбаатар жанжин''' нь [[ардын хувьсгал]]ын үйл хэрэгт эхнээс нь оролцон өөрийн хатан зоригоор алдаршсан баатар хүн юм. ==Намтар== Хас нь [[Баатар]] гэдэг нь цол 1884 онд [[Ордос]] хошуунд төрсөн байна. Долоон Гөрөөчин овгын хэргэм залгамжлах Бэйл-Манж хааны олгосон хэргэм ноёны удам залгах цор ганц хүү байсан хэдий ч эцгийн зэрэг дэсийг өв залгамжлахаас татгалзаж хүрээ хийдэд шавилан сууж бичгийн эрдэм, бурханы шашинд хичээнгүй суралцаж шарын шашины томоохон лам хувилгаан болжээ. Хожим хар хүн болж морин цэргийн жанжин болсон ч лам шар дээлтэй, өндөр нуруутай орос урт сэлэм, маузер буу агсаж явдаг хүн байжээ. [[Ширүүн харцтай, өндөр хамартай, хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай хүн]]. XX зууны эхээр [[Манж]] [[Хятад]]ын дарлалыг эсэргүүцэн хошуу нутгийнхаа ардыг босоход Хасбаатар, [[тайж Тогтох]]ын хамт оролцжээ. Тэд эх нутгаа хамгаалан хятадын түрэмгий их цэргийн өөдөөс удаа дараа ширүүн тулалдсаны эцэст арга буюу хүчин мөхөстөн [[орос]]ын хилийг нэвтрэн ороод одоогын хөвсгөлийн нутгаар орж тэндээ гэр бүлээ үлдээн дараа нь Их хүрээнд ирсэн байна. Монголын эрх чөлөөний тэмцлийг дарахаар 1913 онд Хятадын хар цэрэг довтлоход Хасбаатар нь [[таван замын байлдаан]]д [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]гийн цэргийн ламаар томилогдон явж өөрийн биеэр байлдан туслалдсаар булаан эзлэгчдийг Улаандовын шил хүртэл хөөн зайлуулаад буцаж ирсэн юм. Ардын хувьсгалын анхны партизан, Автономит Монголын цэрэг [[Д.Чойжинжав]] "Бид нэг их буутай мянгаад цэрэг, хятадын цэрэгтэй есөн удаа их бага тулалдаж билээ. Хошмог цагаан нуурын дэргэд болсон анхны байлдаанаар бид хятадаас их буу найм, бага буу хэдэн зууг олзлов. Дараа нь [[Шандын гол]], [[Хөх сүм]], [[Найман сүмийн манхан]]д болсон тулалдаануудад [[Ярин баатар]], Хасбаатар нар морин дайралтаар хамгийн түрүүнд л чавхдах адил гялалзан өнгөрч харагддаг байлаа..." гэж ярьсан. Хятадын цэргийн довтолгооныг эсэргүүцсэн энэ тэмцэлд Хасбаатар гарамгай зүтгэсэн учир Богдын засгийн газраас түүнд "цорж" ямба шагнасан ч аваагүй гэдэг. Хожим Хасбаатарыг [[Баатар]] цолоор шагнажээ. ==Ардын хувьсгалд оролцсон нь== Гэвч Хасбаатар хэргэм зэргээ эдлэн ямбархаж хүрээ ганданд суухыг зорьсонгүй. Харин хязгаарын ард олны дунд байж амьдрахаар [[Хиагт]]ын зүүн харуулд очиж суужээ. 1921 оны эхээр Монголын хувьсгалчид ардын журамт цэрэг байгуулж, хятадын булаан эзлэгч гамин, оросын цагааны оргодлуудыг хөөн зайлуулж, эх орныхоо төрийн тусгаар тогтнолыг босгохоор шийдвэрлэж, их хэргийг үүсгэсэн билээ. Энэ зорилгор Д.[[Сүхбаатар]] 1921 оны хавар цэрэг элсүүлэхээр Хиагтын зүүн харуул өөд мордож, [[Хүдэр]]т нутагтай байсан [[Цэдэнбалжир]], [[Галдан]]гийнд анх очжээ. Тэд харуулд байсан [[Содномдаш]], [[Манибадар]], Хасбаатар нар Сүхбаатартай уулзан монгол түмэнд тохиолдсон гашуун бэрх, зовлонт байдлын тухай ярилцсаны эцэст шинээр байгуулах журамт цэрэгт орохоор саналаа шууд илэрхийлэн өөрсдөө хүн олж элсүүлэхээр ярилцаж тогтсон байна. Хүдэр, Хяраан харуулуудаас хэсэг эрчүүд сэтгэл нэгдэн журамт цэргийн анхны хороо болон зохион байгуулагдахад Сүхбаатарын даалгавраар түүний даргад [[Б.Пунцаг]], хорооны ламд Хасбаатар нар томилогджээ. Тэд 1921 оны хоёрдугаар сард Хяраанд очсон хятад цэргийн тагнуулуудыг баривчлан устгаж, ардын хөрөнгө хогшил, амь биеийг бүрэлгэн сүйтгэж байгаа гамингийн 1000-2000 цэрэгтэй Пунцаг, Хасбаатар, [[Нанзад]] нарын удирдлагаар удаа дараа тулалдан тэмцэж байжээ. "Байлдаж яваа цэргийн хүн ухрах ёсгүй. Давшаад! гэж хэлээд хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай, идэр насны нэг эр буу бариад биднийг шаламгайлан дагуулж хятадын хоёр мянга гаруй цэргийн өөдөөс Хярааны элсэнд байлдаж явсан" гэж [[Цэрэндоржийн Чимэд]] партизан Хасбаатарыг дурсан ярьжээ. Хоёрдугаар сарын сүүлчээр Хасбаатар Дээд шивээнд дуудагдан очиж Сүхбаатарын дэргэд түр ажиллаж байв. Дараа нь удалгүй партизан цэргийг хороо анги болгон зохион байгуулахад Хасбаатар журамт цэргийн гуравдугаар хорооны даргаар томилогдсон байна. Мөн оны хавар (1921.03.13-нд) Монгол Ардын Намын Төв Хорооны гишүүд, хошуу, шавь, цэргийн төлөөлөгчид хамтран хуралдаж, Монгол Ардын Түр засгийн газрыг байгуулахад Хасбаатар цэргийн ангийн төлөөлөгчөөр сонгогдон ирж хуралдсан байна. Архивын бичиг баримтаас үзэхэд Ардын Түр засгийг байгуулахад Хасбаатар оролцжээ. Үүний дараа Монгол оронд ардын хувьсгал эхэлж, Хиагт хотыг хятадын цэргээс чөлөөлөн авах тэмцэлд Хасбаатар хороо удирдан оролцож, улмаар бүх цэргийн дотор үлэмж их алдаршсан байна. "Алтанбулагийг авахад би Хасбаатартай хамт явсан. Хийж яваа ажлаараа тэр цэрэг, улс төрийн их зүтгэлтэн байлаа. Хар хиазтай шар торгон дээлтэй, урт тахир сэлэм, модон хуйтай буу ташаандаа зүүнэ. Хурц сэргэлэн нүдтэй, тун алиа, зай чөлөө л гарвал цэргийн дунд орж ирээд дуулна. үлгэр, оньсого ярьж таалцана..." гэж [[партизан]] [[Лувсандоржийн Пунцаг]]ийн ярьснаар үзэхэд Хасбаатар маш энгийн мөртөө цэрэгтээ хайртай, олон түмэнч эр байжээ. ==Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд== Монгол Ардын Түр засгийн газрын хурлаас (1921.03.22) Сүхбаатарын санал ёсоор Хасбаатарыг [[Алтай]]н цаадах [[Урианхай хошуу]] [[Ховд]], [[Улаангом]] зэрэг нутгийн [[монгол]]чуудад Ардын нам, засгийн бодлогыг таниулж, цэрэг элсүүлэн, тэнд бүгсэн цагааны оргодлуудыг устгах даалгавар өгч, ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөний их түшмэлээр томилжээ. Хасбаатар засгийн даалгаврыг биелүүлэхээр [[Дамбадорж]], [[өлзийханд]], сургагч [[Карл Карлович Байкалов|Байколов]], [[Церенов]] нар болон цөөн цэргийн хамт [[Зөвлөлт]]ийн нутаг [[Эрхүү хот]]оор дамжин урианхай, дүрвэдийн нутагт удалгүй хүрэлцэн очжээ. Хасбаатар монголын баруун хязгаарыг эзлэн авч аллага, дээрэм явуулж байсан цагаантны ард олныг дайчлан зохион байгуулж, цэргийн үлэмж хүчийг ахархан хугацаанд хуралдуулсан байна. Хувьсгалын элчийг очиход хязгаарын ард олон "Халхын долоон баатрын нэг нь ирж явна. Амар тайван болгох гэнэ" гэхчлэнгээр хэлэлцэж, халуун сэтгэлээр угтан аваад, улмаар учир явдлыг танилцсан дороо эрчүүд Хасбаатарын цэрэгт элсэн, уналга морьд, эд хөрөнгөөрөө туслах болжээ. Наранбаатар нарын эрх чөлөөний төлөө тэмцэж байсан нутгийн сайн дурын хүчнүүд ч Хасбаатарын талд ирэв. Хасбаатар дүрвэдийн хязгаарыг чөлөөлөх их тэмцэлд зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй хамтран ширүүн тулалдааныг 1921 оны зун, намрын турш Хасбаатарчууд өөрөөсөө хэд дахин давуу цэрэг, зэвсгийн хүчтэй [[атаман Кайгордов]]ын отряд, [[генерал Бакич]]ийн корпустай [[Арлын хой]], [[Ачит нуур]], [[Намирын хүрээ]], [[Усан хоолой]], [[Шар нуур]] гэдэг газруудад удаа дараа 3-5 хоног хүртэл хүч тулан зууралдан байлдаж, ихэнхдээ дайсныг үлэмж хохируулан зугтаалгадаг байжээ. Тэд зөвхөн [[Бөхмөрний хөндий]]д даруй 14 удаа тулалдаан хийжээ.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Хасбаатартай хамт байлдаж явсан [[Цэндийн Аюушжа]]в "Манай энэ хэрэг бат хувиралтгүй юм шүү. Дайсантай айхгүй тулалдах хэрэгтэй. Зориг л байвал бид заавал дийлнэ" гэж Хасбаатар бидэнд хэлдэг байсан. Тулалдаан болоход Хасбаатар ханцуйгаа сэгэлдрэглээд л тахир сэлмээрээ даллан хурайлаад, хамгийн түрүүнд давхин ордог байв" гэж ярьж байгаа нь тэр хүн хичнээн их эрэмгий зоригтой, ирээдүйдээ хатуу итгэн, цэргүүдээ ялалтанд зоригжуулагч байсныг нотлох юм. ==Толбо нуурын бүслэлт== Хасбаатарчууд хэдэн сарын турш товч тайлж, тохом эгшээлгүй тулалдсаар олон бүлэг дээрэмчдийг устган, Ардын хувьсгалын ялалтыг тунхаглан яваад 1921 оны есдүгээр сарын 10-даар Толбо нуурын захад [[Саруул гүний хүрээ]]нд урвагч феодал ноёдын хорон санааны уршгаар цагаантны 3000 орчим цэрэгт бүслэгдсэн.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Тэд гаднаас шувуу ч орохооргүйгээр бүслэгдсэн боловч 42 хоногийн турш өлсгөлөн, өвчин, цаг уурын бусад хэцүү, хүнд бэрхшээлийг баатарлаг тэмцлээрээ туулсан байна. [[Генерал Бакич]] "... зэвсгээ хураалган бууж өгвөл амь бие, эд хөрөнгөд чинь халдахгүй. Эсэргүүцвэл байран дээр чинь буудаж ална!" гэж тулган шаардсан боловч Хасбаатарчууд бат цайз хэвээрээ байлаа. Хасбаатар тэр бэрх цагт цагаантны бүслэлтийг дайран гарч, [[Хөшөө мод]]онд байсан Зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй холбоо барих, нутгийн ардуудаас цэрэг дайчлан дайсныг цохиж үлдсэн нөхдөө аврахаар эрэлхэг тэмцэл хийж яваад дайсанд алагдсан байна.<ref>''С.Цог'' [http://shizo-huyagaa.blogspot.com/2011/01/blog-post_31.html Толбо нуурын бүслэлтийн үнэн түүх буюу Хасбаатар хэрхэн амь үрэгдсэн бэ]</ref><ref>''[[Серебренников, Иван Иннокентьевич|Серебренников И. И.]]'' Великий отход: Рассеяние по Азии белых русских армий, 1919—1923. — М: ACT; Ермак, 2003.[http://militera.lib.ru/h/serebrennikoү_ii1/07.html — cc. 134—135]</ref><ref>[[Торновский, Михаил Георгиевич|''Торновский М. Г.'']] События в Монголии-Халхе в 1920—1921 годах // Легендарный барон: неизвестные страницы гражданской войны. — М.: КМК, 2004. С. 311. ISBN 5-87317-175-0</ref>. ==Сонирхолтой баримтууд== ==Мөн үзэх== * [[Ардын хувьсгал]] * [[Монгол Ардын Нам]] * [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] * [[Баруун замын цэргийн чөлөөлөх байлдаанууд]] * [[Баруун хязгаарыг тохинуулахын төлөө байлдаанууд]] * [[Толбо нуурын бүслэлт]] * [[Зүүн хязгаарыг тохинуулах байлдаанууд]] * [[Цагаантны үлдэгдэлтэй тэмцсэн нь]] * [[Дамдины Сүхбаатар]] ==Эшлэл== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * [http://scandal.mn/modules.php?name=News&id=16714 Фото Хас-Батора] {{DEFAULTSORT:Хасбаатар, Ц}} [[Ангилал:Монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч]] [[Ангилал:Монголын жанжин]] [[Ангилал:хувьсгалч]] [[Ангилал:Ордосын хүн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1884 онд төрсөн]] [[Ангилал:1921 онд өнгөрсөн]] 6a6w4lpl0s7otdmbdn3xaakfl7li4p3 707421 707420 2022-08-06T03:38:50Z 95.111.217.180 /* Намтар */ wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Хасбаатар | зураг = [[Файл:Hasbaatar.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = Хасбаатар жанжин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1884 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1921 он | оршуулсан_газар_нэр = Монгол Улс, Ховд аймаг, Толбо нуур сум | төрсөн_газар = Манж чин улс, ордос хошуу | нас барсан_газар = Монгол Улс, Баян-Өлгий аймаг, Толбо нуур сум | алдаршсан_нэр = Хасбаатар жанжин | бүтэн_нэр = | эх_орон = Монгол улс | салбар = морин цэрэг | албан_он_жилүүд = 1912-1921 он | цол_хэргэм = Да лам, хорооны захирагч, Баруун хязгаарыг тохинуулах Ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөлөгч, жанжин | ажиллагааны_тоо = | нэгж = Баруун хязгаарын ардын журамт цэрэг | албан_тушаал = хорооны захирагч, хязгаарын цэргийн жанжин | тулалдаанууд = Таван замын байлдаанууд, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Намирын хүрээний тулалдаан, Бөхмөрөнгийн тулалдаан, Толбо нуурын тулалдаан | тулалдааны_нэр = Таван замын байлдаан, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Баруун хязгаарын тулалдаанууд | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Хасбаатар жанжин''' нь [[ардын хувьсгал]]ын үйл хэрэгт эхнээс нь оролцон өөрийн хатан зоригоор алдаршсан баатар хүн юм. ==Намтар== Хас нь [[Баатар]] гэдэг нь цол 1884 онд [[Ордос]] хошуунд төрсөн байна. Долоон Гөрөөчин овгын хэргэм залгамжлах Бэйл-Манж хааны олгосон хэргэм ноёны удам залгах цор ганц хүү байсан хэдий ч эцгийн зэрэг дэсийг өв залгамжлахаас татгалзаж хүрээ хийдэд шавилан сууж бичгийн эрдэм, бурханы шашинд хичээнгүй суралцаж шарын шашины томоохон лам хувилгаан болжээ. Хожим хар хүн болж морин цэргийн жанжин болсон ч лам шар дээлтэй, өндөр нуруутай орос урт сэлэм, маузер буу агсаж явдаг хүн байжээ. [[Ширүүн харцтай, өндөр хамартай, хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай хүн]]. XX зууны эхээр [[Манж]] [[Хятад]]ын дарлалыг эсэргүүцэн хошуу нутгийнхаа ардыг босоход Хасбаатар, тайж [[Тогтох]]ын хамт оролцжээ. Тэд эх нутгаа хамгаалан хятадын түрэмгий их цэргийн өөдөөс удаа дараа ширүүн тулалдсаны эцэст арга буюу хүчин мөхөстөн [[орос]]ын хилийг нэвтрэн ороод одоогын хөвсгөлийн нутгаар орж тэндээ гэр бүлээ үлдээн дараа нь Их хүрээнд ирсэн байна. Монголын эрх чөлөөний тэмцлийг дарахаар 1913 онд Хятадын хар цэрэг довтлоход Хасбаатар нь [[таван замын байлдаан]]д [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]гийн цэргийн ламаар томилогдон явж өөрийн биеэр байлдан туслалдсаар булаан эзлэгчдийг Улаандовын шил хүртэл хөөн зайлуулаад буцаж ирсэн юм. Ардын хувьсгалын анхны партизан, Автономит Монголын цэрэг [[Д.Чойжинжав]] "Бид нэг их буутай мянгаад цэрэг, хятадын цэрэгтэй есөн удаа их бага тулалдаж билээ. Хошмог цагаан нуурын дэргэд болсон анхны байлдаанаар бид хятадаас их буу найм, бага буу хэдэн зууг олзлов. Дараа нь [[Шандын гол]], [[Хөх сүм]], [[Найман сүмийн манхан]]д болсон тулалдаануудад [[Ярин баатар]], Хасбаатар нар морин дайралтаар хамгийн түрүүнд л чавхдах адил гялалзан өнгөрч харагддаг байлаа..." гэж ярьсан. Хятадын цэргийн довтолгооныг эсэргүүцсэн энэ тэмцэлд Хасбаатар гарамгай зүтгэсэн учир Богдын засгийн газраас түүнд "цорж" ямба шагнасан ч аваагүй гэдэг. Хожим Хасбаатарыг [[Баатар]] цолоор шагнажээ. ==Ардын хувьсгалд оролцсон нь== Гэвч Хасбаатар хэргэм зэргээ эдлэн ямбархаж хүрээ ганданд суухыг зорьсонгүй. Харин хязгаарын ард олны дунд байж амьдрахаар [[Хиагт]]ын зүүн харуулд очиж суужээ. 1921 оны эхээр Монголын хувьсгалчид ардын журамт цэрэг байгуулж, хятадын булаан эзлэгч гамин, оросын цагааны оргодлуудыг хөөн зайлуулж, эх орныхоо төрийн тусгаар тогтнолыг босгохоор шийдвэрлэж, их хэргийг үүсгэсэн билээ. Энэ зорилгор Д.[[Сүхбаатар]] 1921 оны хавар цэрэг элсүүлэхээр Хиагтын зүүн харуул өөд мордож, [[Хүдэр]]т нутагтай байсан [[Цэдэнбалжир]], [[Галдан]]гийнд анх очжээ. Тэд харуулд байсан [[Содномдаш]], [[Манибадар]], Хасбаатар нар Сүхбаатартай уулзан монгол түмэнд тохиолдсон гашуун бэрх, зовлонт байдлын тухай ярилцсаны эцэст шинээр байгуулах журамт цэрэгт орохоор саналаа шууд илэрхийлэн өөрсдөө хүн олж элсүүлэхээр ярилцаж тогтсон байна. Хүдэр, Хяраан харуулуудаас хэсэг эрчүүд сэтгэл нэгдэн журамт цэргийн анхны хороо болон зохион байгуулагдахад Сүхбаатарын даалгавраар түүний даргад [[Б.Пунцаг]], хорооны ламд Хасбаатар нар томилогджээ. Тэд 1921 оны хоёрдугаар сард Хяраанд очсон хятад цэргийн тагнуулуудыг баривчлан устгаж, ардын хөрөнгө хогшил, амь биеийг бүрэлгэн сүйтгэж байгаа гамингийн 1000-2000 цэрэгтэй Пунцаг, Хасбаатар, [[Нанзад]] нарын удирдлагаар удаа дараа тулалдан тэмцэж байжээ. "Байлдаж яваа цэргийн хүн ухрах ёсгүй. Давшаад! гэж хэлээд хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай, идэр насны нэг эр буу бариад биднийг шаламгайлан дагуулж хятадын хоёр мянга гаруй цэргийн өөдөөс Хярааны элсэнд байлдаж явсан" гэж [[Цэрэндоржийн Чимэд]] партизан Хасбаатарыг дурсан ярьжээ. Хоёрдугаар сарын сүүлчээр Хасбаатар Дээд шивээнд дуудагдан очиж Сүхбаатарын дэргэд түр ажиллаж байв. Дараа нь удалгүй партизан цэргийг хороо анги болгон зохион байгуулахад Хасбаатар журамт цэргийн гуравдугаар хорооны даргаар томилогдсон байна. Мөн оны хавар (1921.03.13-нд) Монгол Ардын Намын Төв Хорооны гишүүд, хошуу, шавь, цэргийн төлөөлөгчид хамтран хуралдаж, Монгол Ардын Түр засгийн газрыг байгуулахад Хасбаатар цэргийн ангийн төлөөлөгчөөр сонгогдон ирж хуралдсан байна. Архивын бичиг баримтаас үзэхэд Ардын Түр засгийг байгуулахад Хасбаатар оролцжээ. Үүний дараа Монгол оронд ардын хувьсгал эхэлж, Хиагт хотыг хятадын цэргээс чөлөөлөн авах тэмцэлд Хасбаатар хороо удирдан оролцож, улмаар бүх цэргийн дотор үлэмж их алдаршсан байна. "Алтанбулагийг авахад би Хасбаатартай хамт явсан. Хийж яваа ажлаараа тэр цэрэг, улс төрийн их зүтгэлтэн байлаа. Хар хиазтай шар торгон дээлтэй, урт тахир сэлэм, модон хуйтай буу ташаандаа зүүнэ. Хурц сэргэлэн нүдтэй, тун алиа, зай чөлөө л гарвал цэргийн дунд орж ирээд дуулна. үлгэр, оньсого ярьж таалцана..." гэж [[партизан]] [[Лувсандоржийн Пунцаг]]ийн ярьснаар үзэхэд Хасбаатар маш энгийн мөртөө цэрэгтээ хайртай, олон түмэнч эр байжээ. ==Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд== Монгол Ардын Түр засгийн газрын хурлаас (1921.03.22) Сүхбаатарын санал ёсоор Хасбаатарыг [[Алтай]]н цаадах [[Урианхай хошуу]] [[Ховд]], [[Улаангом]] зэрэг нутгийн [[монгол]]чуудад Ардын нам, засгийн бодлогыг таниулж, цэрэг элсүүлэн, тэнд бүгсэн цагааны оргодлуудыг устгах даалгавар өгч, ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөний их түшмэлээр томилжээ. Хасбаатар засгийн даалгаврыг биелүүлэхээр [[Дамбадорж]], [[өлзийханд]], сургагч [[Карл Карлович Байкалов|Байколов]], [[Церенов]] нар болон цөөн цэргийн хамт [[Зөвлөлт]]ийн нутаг [[Эрхүү хот]]оор дамжин урианхай, дүрвэдийн нутагт удалгүй хүрэлцэн очжээ. Хасбаатар монголын баруун хязгаарыг эзлэн авч аллага, дээрэм явуулж байсан цагаантны ард олныг дайчлан зохион байгуулж, цэргийн үлэмж хүчийг ахархан хугацаанд хуралдуулсан байна. Хувьсгалын элчийг очиход хязгаарын ард олон "Халхын долоон баатрын нэг нь ирж явна. Амар тайван болгох гэнэ" гэхчлэнгээр хэлэлцэж, халуун сэтгэлээр угтан аваад, улмаар учир явдлыг танилцсан дороо эрчүүд Хасбаатарын цэрэгт элсэн, уналга морьд, эд хөрөнгөөрөө туслах болжээ. Наранбаатар нарын эрх чөлөөний төлөө тэмцэж байсан нутгийн сайн дурын хүчнүүд ч Хасбаатарын талд ирэв. Хасбаатар дүрвэдийн хязгаарыг чөлөөлөх их тэмцэлд зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй хамтран ширүүн тулалдааныг 1921 оны зун, намрын турш Хасбаатарчууд өөрөөсөө хэд дахин давуу цэрэг, зэвсгийн хүчтэй [[атаман Кайгордов]]ын отряд, [[генерал Бакич]]ийн корпустай [[Арлын хой]], [[Ачит нуур]], [[Намирын хүрээ]], [[Усан хоолой]], [[Шар нуур]] гэдэг газруудад удаа дараа 3-5 хоног хүртэл хүч тулан зууралдан байлдаж, ихэнхдээ дайсныг үлэмж хохируулан зугтаалгадаг байжээ. Тэд зөвхөн [[Бөхмөрний хөндий]]д даруй 14 удаа тулалдаан хийжээ.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Хасбаатартай хамт байлдаж явсан [[Цэндийн Аюушжа]]в "Манай энэ хэрэг бат хувиралтгүй юм шүү. Дайсантай айхгүй тулалдах хэрэгтэй. Зориг л байвал бид заавал дийлнэ" гэж Хасбаатар бидэнд хэлдэг байсан. Тулалдаан болоход Хасбаатар ханцуйгаа сэгэлдрэглээд л тахир сэлмээрээ даллан хурайлаад, хамгийн түрүүнд давхин ордог байв" гэж ярьж байгаа нь тэр хүн хичнээн их эрэмгий зоригтой, ирээдүйдээ хатуу итгэн, цэргүүдээ ялалтанд зоригжуулагч байсныг нотлох юм. ==Толбо нуурын бүслэлт== Хасбаатарчууд хэдэн сарын турш товч тайлж, тохом эгшээлгүй тулалдсаар олон бүлэг дээрэмчдийг устган, Ардын хувьсгалын ялалтыг тунхаглан яваад 1921 оны есдүгээр сарын 10-даар Толбо нуурын захад [[Саруул гүний хүрээ]]нд урвагч феодал ноёдын хорон санааны уршгаар цагаантны 3000 орчим цэрэгт бүслэгдсэн.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Тэд гаднаас шувуу ч орохооргүйгээр бүслэгдсэн боловч 42 хоногийн турш өлсгөлөн, өвчин, цаг уурын бусад хэцүү, хүнд бэрхшээлийг баатарлаг тэмцлээрээ туулсан байна. [[Генерал Бакич]] "... зэвсгээ хураалган бууж өгвөл амь бие, эд хөрөнгөд чинь халдахгүй. Эсэргүүцвэл байран дээр чинь буудаж ална!" гэж тулган шаардсан боловч Хасбаатарчууд бат цайз хэвээрээ байлаа. Хасбаатар тэр бэрх цагт цагаантны бүслэлтийг дайран гарч, [[Хөшөө мод]]онд байсан Зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй холбоо барих, нутгийн ардуудаас цэрэг дайчлан дайсныг цохиж үлдсэн нөхдөө аврахаар эрэлхэг тэмцэл хийж яваад дайсанд алагдсан байна.<ref>''С.Цог'' [http://shizo-huyagaa.blogspot.com/2011/01/blog-post_31.html Толбо нуурын бүслэлтийн үнэн түүх буюу Хасбаатар хэрхэн амь үрэгдсэн бэ]</ref><ref>''[[Серебренников, Иван Иннокентьевич|Серебренников И. И.]]'' Великий отход: Рассеяние по Азии белых русских армий, 1919—1923. — М: ACT; Ермак, 2003.[http://militera.lib.ru/h/serebrennikoү_ii1/07.html — cc. 134—135]</ref><ref>[[Торновский, Михаил Георгиевич|''Торновский М. Г.'']] События в Монголии-Халхе в 1920—1921 годах // Легендарный барон: неизвестные страницы гражданской войны. — М.: КМК, 2004. С. 311. ISBN 5-87317-175-0</ref>. ==Сонирхолтой баримтууд== ==Мөн үзэх== * [[Ардын хувьсгал]] * [[Монгол Ардын Нам]] * [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] * [[Баруун замын цэргийн чөлөөлөх байлдаанууд]] * [[Баруун хязгаарыг тохинуулахын төлөө байлдаанууд]] * [[Толбо нуурын бүслэлт]] * [[Зүүн хязгаарыг тохинуулах байлдаанууд]] * [[Цагаантны үлдэгдэлтэй тэмцсэн нь]] * [[Дамдины Сүхбаатар]] ==Эшлэл== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * [http://scandal.mn/modules.php?name=News&id=16714 Фото Хас-Батора] {{DEFAULTSORT:Хасбаатар, Ц}} [[Ангилал:Монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч]] [[Ангилал:Монголын жанжин]] [[Ангилал:хувьсгалч]] [[Ангилал:Ордосын хүн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1884 онд төрсөн]] [[Ангилал:1921 онд өнгөрсөн]] a3ds0f168lloxxddb4tazw7rk2j2irc 707422 707421 2022-08-06T03:40:00Z 95.111.217.180 /* Намтар */ wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Хасбаатар | зураг = [[Файл:Hasbaatar.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = Хасбаатар жанжин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1884 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1921 он | оршуулсан_газар_нэр = Монгол Улс, Ховд аймаг, Толбо нуур сум | төрсөн_газар = Манж чин улс, ордос хошуу | нас барсан_газар = Монгол Улс, Баян-Өлгий аймаг, Толбо нуур сум | алдаршсан_нэр = Хасбаатар жанжин | бүтэн_нэр = | эх_орон = Монгол улс | салбар = морин цэрэг | албан_он_жилүүд = 1912-1921 он | цол_хэргэм = Да лам, хорооны захирагч, Баруун хязгаарыг тохинуулах Ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөлөгч, жанжин | ажиллагааны_тоо = | нэгж = Баруун хязгаарын ардын журамт цэрэг | албан_тушаал = хорооны захирагч, хязгаарын цэргийн жанжин | тулалдаанууд = Таван замын байлдаанууд, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Намирын хүрээний тулалдаан, Бөхмөрөнгийн тулалдаан, Толбо нуурын тулалдаан | тулалдааны_нэр = Таван замын байлдаан, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Баруун хязгаарын тулалдаанууд | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Хасбаатар жанжин''' нь [[ардын хувьсгал]]ын үйл хэрэгт эхнээс нь оролцон өөрийн хатан зоригоор алдаршсан баатар хүн юм. ==Намтар== Хас нь [[Баатар]] гэдэг нь цол 1884 онд [[Ордос]] хошуунд төрсөн байна. Долоон Гөрөөчин овгын хэргэм залгамжлах Бэйл-Манж хааны олгосон хэргэм ноёны удам залгах цор ганц хүү байсан хэдий ч эцгийн зэрэг дэсийг өв залгамжлахаас татгалзаж хүрээ хийдэд шавилан сууж бичгийн эрдэм, бурханы шашинд хичээнгүй суралцаж шарын шашины томоохон лам хувилгаан болжээ. Хожим хар хүн болж морин цэргийн жанжин болсон ч лам шар дээлтэй, өндөр нуруутай орос урт сэлэм, маузер буу агсаж явдаг хүн байжээ. [[Ширүүн харцтай, өндөр хамартай, хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай хүн]]. XX зууны эхээр [[Манж]] [[Хятад]]ын дарлалыг эсэргүүцэн хошуу нутгийнхаа ардыг босоход Хасбаатар, тайж [[Энхбилэгтийн Тогтох]]ын хамт оролцжээ. Тэд эх нутгаа хамгаалан хятадын түрэмгий их цэргийн өөдөөс удаа дараа ширүүн тулалдсаны эцэст арга буюу хүчин мөхөстөн [[орос]]ын хилийг нэвтрэн ороод одоогын хөвсгөлийн нутгаар орж тэндээ гэр бүлээ үлдээн дараа нь Их хүрээнд ирсэн байна. Монголын эрх чөлөөний тэмцлийг дарахаар 1913 онд Хятадын хар цэрэг довтлоход Хасбаатар нь [[таван замын байлдаан]]д [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]гийн цэргийн ламаар томилогдон явж өөрийн биеэр байлдан туслалдсаар булаан эзлэгчдийг Улаандовын шил хүртэл хөөн зайлуулаад буцаж ирсэн юм. Ардын хувьсгалын анхны партизан, Автономит Монголын цэрэг [[Д.Чойжинжав]] "Бид нэг их буутай мянгаад цэрэг, хятадын цэрэгтэй есөн удаа их бага тулалдаж билээ. Хошмог цагаан нуурын дэргэд болсон анхны байлдаанаар бид хятадаас их буу найм, бага буу хэдэн зууг олзлов. Дараа нь [[Шандын гол]], [[Хөх сүм]], [[Найман сүмийн манхан]]д болсон тулалдаануудад [[Ярин баатар]], Хасбаатар нар морин дайралтаар хамгийн түрүүнд л чавхдах адил гялалзан өнгөрч харагддаг байлаа..." гэж ярьсан. Хятадын цэргийн довтолгооныг эсэргүүцсэн энэ тэмцэлд Хасбаатар гарамгай зүтгэсэн учир Богдын засгийн газраас түүнд "цорж" ямба шагнасан ч аваагүй гэдэг. Хожим Хасбаатарыг [[Баатар]] цолоор шагнажээ. ==Ардын хувьсгалд оролцсон нь== Гэвч Хасбаатар хэргэм зэргээ эдлэн ямбархаж хүрээ ганданд суухыг зорьсонгүй. Харин хязгаарын ард олны дунд байж амьдрахаар [[Хиагт]]ын зүүн харуулд очиж суужээ. 1921 оны эхээр Монголын хувьсгалчид ардын журамт цэрэг байгуулж, хятадын булаан эзлэгч гамин, оросын цагааны оргодлуудыг хөөн зайлуулж, эх орныхоо төрийн тусгаар тогтнолыг босгохоор шийдвэрлэж, их хэргийг үүсгэсэн билээ. Энэ зорилгор Д.[[Сүхбаатар]] 1921 оны хавар цэрэг элсүүлэхээр Хиагтын зүүн харуул өөд мордож, [[Хүдэр]]т нутагтай байсан [[Цэдэнбалжир]], [[Галдан]]гийнд анх очжээ. Тэд харуулд байсан [[Содномдаш]], [[Манибадар]], Хасбаатар нар Сүхбаатартай уулзан монгол түмэнд тохиолдсон гашуун бэрх, зовлонт байдлын тухай ярилцсаны эцэст шинээр байгуулах журамт цэрэгт орохоор саналаа шууд илэрхийлэн өөрсдөө хүн олж элсүүлэхээр ярилцаж тогтсон байна. Хүдэр, Хяраан харуулуудаас хэсэг эрчүүд сэтгэл нэгдэн журамт цэргийн анхны хороо болон зохион байгуулагдахад Сүхбаатарын даалгавраар түүний даргад [[Б.Пунцаг]], хорооны ламд Хасбаатар нар томилогджээ. Тэд 1921 оны хоёрдугаар сард Хяраанд очсон хятад цэргийн тагнуулуудыг баривчлан устгаж, ардын хөрөнгө хогшил, амь биеийг бүрэлгэн сүйтгэж байгаа гамингийн 1000-2000 цэрэгтэй Пунцаг, Хасбаатар, [[Нанзад]] нарын удирдлагаар удаа дараа тулалдан тэмцэж байжээ. "Байлдаж яваа цэргийн хүн ухрах ёсгүй. Давшаад! гэж хэлээд хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай, идэр насны нэг эр буу бариад биднийг шаламгайлан дагуулж хятадын хоёр мянга гаруй цэргийн өөдөөс Хярааны элсэнд байлдаж явсан" гэж [[Цэрэндоржийн Чимэд]] партизан Хасбаатарыг дурсан ярьжээ. Хоёрдугаар сарын сүүлчээр Хасбаатар Дээд шивээнд дуудагдан очиж Сүхбаатарын дэргэд түр ажиллаж байв. Дараа нь удалгүй партизан цэргийг хороо анги болгон зохион байгуулахад Хасбаатар журамт цэргийн гуравдугаар хорооны даргаар томилогдсон байна. Мөн оны хавар (1921.03.13-нд) Монгол Ардын Намын Төв Хорооны гишүүд, хошуу, шавь, цэргийн төлөөлөгчид хамтран хуралдаж, Монгол Ардын Түр засгийн газрыг байгуулахад Хасбаатар цэргийн ангийн төлөөлөгчөөр сонгогдон ирж хуралдсан байна. Архивын бичиг баримтаас үзэхэд Ардын Түр засгийг байгуулахад Хасбаатар оролцжээ. Үүний дараа Монгол оронд ардын хувьсгал эхэлж, Хиагт хотыг хятадын цэргээс чөлөөлөн авах тэмцэлд Хасбаатар хороо удирдан оролцож, улмаар бүх цэргийн дотор үлэмж их алдаршсан байна. "Алтанбулагийг авахад би Хасбаатартай хамт явсан. Хийж яваа ажлаараа тэр цэрэг, улс төрийн их зүтгэлтэн байлаа. Хар хиазтай шар торгон дээлтэй, урт тахир сэлэм, модон хуйтай буу ташаандаа зүүнэ. Хурц сэргэлэн нүдтэй, тун алиа, зай чөлөө л гарвал цэргийн дунд орж ирээд дуулна. үлгэр, оньсого ярьж таалцана..." гэж [[партизан]] [[Лувсандоржийн Пунцаг]]ийн ярьснаар үзэхэд Хасбаатар маш энгийн мөртөө цэрэгтээ хайртай, олон түмэнч эр байжээ. ==Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд== Монгол Ардын Түр засгийн газрын хурлаас (1921.03.22) Сүхбаатарын санал ёсоор Хасбаатарыг [[Алтай]]н цаадах [[Урианхай хошуу]] [[Ховд]], [[Улаангом]] зэрэг нутгийн [[монгол]]чуудад Ардын нам, засгийн бодлогыг таниулж, цэрэг элсүүлэн, тэнд бүгсэн цагааны оргодлуудыг устгах даалгавар өгч, ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөний их түшмэлээр томилжээ. Хасбаатар засгийн даалгаврыг биелүүлэхээр [[Дамбадорж]], [[өлзийханд]], сургагч [[Карл Карлович Байкалов|Байколов]], [[Церенов]] нар болон цөөн цэргийн хамт [[Зөвлөлт]]ийн нутаг [[Эрхүү хот]]оор дамжин урианхай, дүрвэдийн нутагт удалгүй хүрэлцэн очжээ. Хасбаатар монголын баруун хязгаарыг эзлэн авч аллага, дээрэм явуулж байсан цагаантны ард олныг дайчлан зохион байгуулж, цэргийн үлэмж хүчийг ахархан хугацаанд хуралдуулсан байна. Хувьсгалын элчийг очиход хязгаарын ард олон "Халхын долоон баатрын нэг нь ирж явна. Амар тайван болгох гэнэ" гэхчлэнгээр хэлэлцэж, халуун сэтгэлээр угтан аваад, улмаар учир явдлыг танилцсан дороо эрчүүд Хасбаатарын цэрэгт элсэн, уналга морьд, эд хөрөнгөөрөө туслах болжээ. Наранбаатар нарын эрх чөлөөний төлөө тэмцэж байсан нутгийн сайн дурын хүчнүүд ч Хасбаатарын талд ирэв. Хасбаатар дүрвэдийн хязгаарыг чөлөөлөх их тэмцэлд зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй хамтран ширүүн тулалдааныг 1921 оны зун, намрын турш Хасбаатарчууд өөрөөсөө хэд дахин давуу цэрэг, зэвсгийн хүчтэй [[атаман Кайгордов]]ын отряд, [[генерал Бакич]]ийн корпустай [[Арлын хой]], [[Ачит нуур]], [[Намирын хүрээ]], [[Усан хоолой]], [[Шар нуур]] гэдэг газруудад удаа дараа 3-5 хоног хүртэл хүч тулан зууралдан байлдаж, ихэнхдээ дайсныг үлэмж хохируулан зугтаалгадаг байжээ. Тэд зөвхөн [[Бөхмөрний хөндий]]д даруй 14 удаа тулалдаан хийжээ.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Хасбаатартай хамт байлдаж явсан [[Цэндийн Аюушжа]]в "Манай энэ хэрэг бат хувиралтгүй юм шүү. Дайсантай айхгүй тулалдах хэрэгтэй. Зориг л байвал бид заавал дийлнэ" гэж Хасбаатар бидэнд хэлдэг байсан. Тулалдаан болоход Хасбаатар ханцуйгаа сэгэлдрэглээд л тахир сэлмээрээ даллан хурайлаад, хамгийн түрүүнд давхин ордог байв" гэж ярьж байгаа нь тэр хүн хичнээн их эрэмгий зоригтой, ирээдүйдээ хатуу итгэн, цэргүүдээ ялалтанд зоригжуулагч байсныг нотлох юм. ==Толбо нуурын бүслэлт== Хасбаатарчууд хэдэн сарын турш товч тайлж, тохом эгшээлгүй тулалдсаар олон бүлэг дээрэмчдийг устган, Ардын хувьсгалын ялалтыг тунхаглан яваад 1921 оны есдүгээр сарын 10-даар Толбо нуурын захад [[Саруул гүний хүрээ]]нд урвагч феодал ноёдын хорон санааны уршгаар цагаантны 3000 орчим цэрэгт бүслэгдсэн.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Тэд гаднаас шувуу ч орохооргүйгээр бүслэгдсэн боловч 42 хоногийн турш өлсгөлөн, өвчин, цаг уурын бусад хэцүү, хүнд бэрхшээлийг баатарлаг тэмцлээрээ туулсан байна. [[Генерал Бакич]] "... зэвсгээ хураалган бууж өгвөл амь бие, эд хөрөнгөд чинь халдахгүй. Эсэргүүцвэл байран дээр чинь буудаж ална!" гэж тулган шаардсан боловч Хасбаатарчууд бат цайз хэвээрээ байлаа. Хасбаатар тэр бэрх цагт цагаантны бүслэлтийг дайран гарч, [[Хөшөө мод]]онд байсан Зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй холбоо барих, нутгийн ардуудаас цэрэг дайчлан дайсныг цохиж үлдсэн нөхдөө аврахаар эрэлхэг тэмцэл хийж яваад дайсанд алагдсан байна.<ref>''С.Цог'' [http://shizo-huyagaa.blogspot.com/2011/01/blog-post_31.html Толбо нуурын бүслэлтийн үнэн түүх буюу Хасбаатар хэрхэн амь үрэгдсэн бэ]</ref><ref>''[[Серебренников, Иван Иннокентьевич|Серебренников И. И.]]'' Великий отход: Рассеяние по Азии белых русских армий, 1919—1923. — М: ACT; Ермак, 2003.[http://militera.lib.ru/h/serebrennikoү_ii1/07.html — cc. 134—135]</ref><ref>[[Торновский, Михаил Георгиевич|''Торновский М. Г.'']] События в Монголии-Халхе в 1920—1921 годах // Легендарный барон: неизвестные страницы гражданской войны. — М.: КМК, 2004. С. 311. ISBN 5-87317-175-0</ref>. ==Сонирхолтой баримтууд== ==Мөн үзэх== * [[Ардын хувьсгал]] * [[Монгол Ардын Нам]] * [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] * [[Баруун замын цэргийн чөлөөлөх байлдаанууд]] * [[Баруун хязгаарыг тохинуулахын төлөө байлдаанууд]] * [[Толбо нуурын бүслэлт]] * [[Зүүн хязгаарыг тохинуулах байлдаанууд]] * [[Цагаантны үлдэгдэлтэй тэмцсэн нь]] * [[Дамдины Сүхбаатар]] ==Эшлэл== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * [http://scandal.mn/modules.php?name=News&id=16714 Фото Хас-Батора] {{DEFAULTSORT:Хасбаатар, Ц}} [[Ангилал:Монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч]] [[Ангилал:Монголын жанжин]] [[Ангилал:хувьсгалч]] [[Ангилал:Ордосын хүн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1884 онд төрсөн]] [[Ангилал:1921 онд өнгөрсөн]] raawbjxve2tyeytl19zngobum7tv29y 707426 707422 2022-08-06T03:52:18Z 95.111.217.180 /* Ардын хувьсгалд оролцсон нь */ wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Хасбаатар | зураг = [[Файл:Hasbaatar.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = Хасбаатар жанжин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1884 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1921 он | оршуулсан_газар_нэр = Монгол Улс, Ховд аймаг, Толбо нуур сум | төрсөн_газар = Манж чин улс, ордос хошуу | нас барсан_газар = Монгол Улс, Баян-Өлгий аймаг, Толбо нуур сум | алдаршсан_нэр = Хасбаатар жанжин | бүтэн_нэр = | эх_орон = Монгол улс | салбар = морин цэрэг | албан_он_жилүүд = 1912-1921 он | цол_хэргэм = Да лам, хорооны захирагч, Баруун хязгаарыг тохинуулах Ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөлөгч, жанжин | ажиллагааны_тоо = | нэгж = Баруун хязгаарын ардын журамт цэрэг | албан_тушаал = хорооны захирагч, хязгаарын цэргийн жанжин | тулалдаанууд = Таван замын байлдаанууд, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Намирын хүрээний тулалдаан, Бөхмөрөнгийн тулалдаан, Толбо нуурын тулалдаан | тулалдааны_нэр = Таван замын байлдаан, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Баруун хязгаарын тулалдаанууд | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Хасбаатар жанжин''' нь [[ардын хувьсгал]]ын үйл хэрэгт эхнээс нь оролцон өөрийн хатан зоригоор алдаршсан баатар хүн юм. ==Намтар== Хас нь [[Баатар]] гэдэг нь цол 1884 онд [[Ордос]] хошуунд төрсөн байна. Долоон Гөрөөчин овгын хэргэм залгамжлах Бэйл-Манж хааны олгосон хэргэм ноёны удам залгах цор ганц хүү байсан хэдий ч эцгийн зэрэг дэсийг өв залгамжлахаас татгалзаж хүрээ хийдэд шавилан сууж бичгийн эрдэм, бурханы шашинд хичээнгүй суралцаж шарын шашины томоохон лам хувилгаан болжээ. Хожим хар хүн болж морин цэргийн жанжин болсон ч лам шар дээлтэй, өндөр нуруутай орос урт сэлэм, маузер буу агсаж явдаг хүн байжээ. [[Ширүүн харцтай, өндөр хамартай, хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай хүн]]. XX зууны эхээр [[Манж]] [[Хятад]]ын дарлалыг эсэргүүцэн хошуу нутгийнхаа ардыг босоход Хасбаатар, тайж [[Энхбилэгтийн Тогтох]]ын хамт оролцжээ. Тэд эх нутгаа хамгаалан хятадын түрэмгий их цэргийн өөдөөс удаа дараа ширүүн тулалдсаны эцэст арга буюу хүчин мөхөстөн [[орос]]ын хилийг нэвтрэн ороод одоогын хөвсгөлийн нутгаар орж тэндээ гэр бүлээ үлдээн дараа нь Их хүрээнд ирсэн байна. Монголын эрх чөлөөний тэмцлийг дарахаар 1913 онд Хятадын хар цэрэг довтлоход Хасбаатар нь [[таван замын байлдаан]]д [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]гийн цэргийн ламаар томилогдон явж өөрийн биеэр байлдан туслалдсаар булаан эзлэгчдийг Улаандовын шил хүртэл хөөн зайлуулаад буцаж ирсэн юм. Ардын хувьсгалын анхны партизан, Автономит Монголын цэрэг [[Д.Чойжинжав]] "Бид нэг их буутай мянгаад цэрэг, хятадын цэрэгтэй есөн удаа их бага тулалдаж билээ. Хошмог цагаан нуурын дэргэд болсон анхны байлдаанаар бид хятадаас их буу найм, бага буу хэдэн зууг олзлов. Дараа нь [[Шандын гол]], [[Хөх сүм]], [[Найман сүмийн манхан]]д болсон тулалдаануудад [[Ярин баатар]], Хасбаатар нар морин дайралтаар хамгийн түрүүнд л чавхдах адил гялалзан өнгөрч харагддаг байлаа..." гэж ярьсан. Хятадын цэргийн довтолгооныг эсэргүүцсэн энэ тэмцэлд Хасбаатар гарамгай зүтгэсэн учир Богдын засгийн газраас түүнд "цорж" ямба шагнасан ч аваагүй гэдэг. Хожим Хасбаатарыг [[Баатар]] цолоор шагнажээ. ==Ардын хувьсгалд оролцсон нь== Гэвч Хасбаатар хэргэм зэргээ эдлэн ямбархаж хүрээ ганданд суухыг зорьсонгүй. Харин хязгаарын ард олны дунд байж амьдрахаар [[Хиагт]]ын зүүн харуулд очиж суужээ. 1921 оны эхээр Монголын хувьсгалчид ардын журамт цэрэг байгуулж, хятадын булаан эзлэгч гамин, оросын цагааны оргодлуудыг хөөн зайлуулж, эх орныхоо төрийн тусгаар тогтнолыг босгохоор шийдвэрлэж, их хэргийг үүсгэсэн билээ. Энэ зорилгор Д.[[Сүхбаатар]] 1921 оны хавар цэрэг элсүүлэхээр Хиагтын зүүн харуул өөд мордож, [[Хүдэр]]т нутагтай байсан [[Цэдэнбалжир]], [[Галдан]]гийнд анх очжээ. Тэд харуулд байсан [[Содномдаш]], [[Манибадар]], Хасбаатар нар Сүхбаатартай уулзан монгол түмэнд тохиолдсон гашуун бэрх, зовлонт байдлын тухай ярилцсаны эцэст шинээр байгуулах журамт цэрэгт орохоор саналаа шууд илэрхийлэн өөрсдөө хүн олж элсүүлэхээр ярилцаж тогтсон байна. Хүдэр, Хяраан харуулуудаас хэсэг эрчүүд сэтгэл нэгдэн журамт цэргийн анхны хороо болон зохион байгуулагдахад Сүхбаатарын даалгавраар түүний даргад [[Б.Пунцаг]], хорооны ламд Хасбаатар нар томилогджээ. Тэд 1921 оны хоёрдугаар сард Хяраанд очсон хятад цэргийн тагнуулуудыг баривчлан устгаж, ардын хөрөнгө хогшил, амь биеийг бүрэлгэн сүйтгэж байгаа гамингийн 1000-2000 цэрэгтэй Пунцаг, Хасбаатар, [[Дамирангийн Нанзад|Нанзад]] нарын удирдлагаар удаа дараа тулалдан тэмцэж байжээ. "Байлдаж яваа цэргийн хүн ухрах ёсгүй. Давшаад! гэж хэлээд хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай, идэр насны нэг эр буу бариад биднийг шаламгайлан дагуулж хятадын хоёр мянга гаруй цэргийн өөдөөс Хярааны элсэнд байлдаж явсан" гэж [[Цэрэндоржийн Чимэд]] партизан Хасбаатарыг дурсан ярьжээ. Хоёрдугаар сарын сүүлчээр Хасбаатар Дээд шивээнд дуудагдан очиж Сүхбаатарын дэргэд түр ажиллаж байв. Дараа нь удалгүй партизан цэргийг хороо анги болгон зохион байгуулахад Хасбаатар журамт цэргийн гуравдугаар хорооны даргаар томилогдсон байна. Мөн оны хавар (1921.03.13-нд) Монгол Ардын Намын Төв Хорооны гишүүд, хошуу, шавь, цэргийн төлөөлөгчид хамтран хуралдаж, Монгол Ардын Түр засгийн газрыг байгуулахад Хасбаатар цэргийн ангийн төлөөлөгчөөр сонгогдон ирж хуралдсан байна. Архивын бичиг баримтаас үзэхэд Ардын Түр засгийг байгуулахад Хасбаатар оролцжээ. Үүний дараа Монгол оронд ардын хувьсгал эхэлж, Хиагт хотыг хятадын цэргээс чөлөөлөн авах тэмцэлд Хасбаатар хороо удирдан оролцож, улмаар бүх цэргийн дотор үлэмж их алдаршсан байна. "Алтанбулагийг авахад би Хасбаатартай хамт явсан. Хийж яваа ажлаараа тэр цэрэг, улс төрийн их зүтгэлтэн байлаа. Хар хиазтай шар торгон дээлтэй, урт тахир сэлэм, модон хуйтай буу ташаандаа зүүнэ. Хурц сэргэлэн нүдтэй, тун алиа, зай чөлөө л гарвал цэргийн дунд орж ирээд дуулна. үлгэр, оньсого ярьж таалцана..." гэж [[партизан]] [[Лувсандоржийн Пунцаг]]ийн ярьснаар үзэхэд Хасбаатар маш энгийн мөртөө цэрэгтээ хайртай, олон түмэнч эр байжээ. ==Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд== Монгол Ардын Түр засгийн газрын хурлаас (1921.03.22) Сүхбаатарын санал ёсоор Хасбаатарыг [[Алтай]]н цаадах [[Урианхай хошуу]] [[Ховд]], [[Улаангом]] зэрэг нутгийн [[монгол]]чуудад Ардын нам, засгийн бодлогыг таниулж, цэрэг элсүүлэн, тэнд бүгсэн цагааны оргодлуудыг устгах даалгавар өгч, ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөний их түшмэлээр томилжээ. Хасбаатар засгийн даалгаврыг биелүүлэхээр [[Дамбадорж]], [[өлзийханд]], сургагч [[Карл Карлович Байкалов|Байколов]], [[Церенов]] нар болон цөөн цэргийн хамт [[Зөвлөлт]]ийн нутаг [[Эрхүү хот]]оор дамжин урианхай, дүрвэдийн нутагт удалгүй хүрэлцэн очжээ. Хасбаатар монголын баруун хязгаарыг эзлэн авч аллага, дээрэм явуулж байсан цагаантны ард олныг дайчлан зохион байгуулж, цэргийн үлэмж хүчийг ахархан хугацаанд хуралдуулсан байна. Хувьсгалын элчийг очиход хязгаарын ард олон "Халхын долоон баатрын нэг нь ирж явна. Амар тайван болгох гэнэ" гэхчлэнгээр хэлэлцэж, халуун сэтгэлээр угтан аваад, улмаар учир явдлыг танилцсан дороо эрчүүд Хасбаатарын цэрэгт элсэн, уналга морьд, эд хөрөнгөөрөө туслах болжээ. Наранбаатар нарын эрх чөлөөний төлөө тэмцэж байсан нутгийн сайн дурын хүчнүүд ч Хасбаатарын талд ирэв. Хасбаатар дүрвэдийн хязгаарыг чөлөөлөх их тэмцэлд зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй хамтран ширүүн тулалдааныг 1921 оны зун, намрын турш Хасбаатарчууд өөрөөсөө хэд дахин давуу цэрэг, зэвсгийн хүчтэй [[атаман Кайгордов]]ын отряд, [[генерал Бакич]]ийн корпустай [[Арлын хой]], [[Ачит нуур]], [[Намирын хүрээ]], [[Усан хоолой]], [[Шар нуур]] гэдэг газруудад удаа дараа 3-5 хоног хүртэл хүч тулан зууралдан байлдаж, ихэнхдээ дайсныг үлэмж хохируулан зугтаалгадаг байжээ. Тэд зөвхөн [[Бөхмөрний хөндий]]д даруй 14 удаа тулалдаан хийжээ.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Хасбаатартай хамт байлдаж явсан [[Цэндийн Аюушжа]]в "Манай энэ хэрэг бат хувиралтгүй юм шүү. Дайсантай айхгүй тулалдах хэрэгтэй. Зориг л байвал бид заавал дийлнэ" гэж Хасбаатар бидэнд хэлдэг байсан. Тулалдаан болоход Хасбаатар ханцуйгаа сэгэлдрэглээд л тахир сэлмээрээ даллан хурайлаад, хамгийн түрүүнд давхин ордог байв" гэж ярьж байгаа нь тэр хүн хичнээн их эрэмгий зоригтой, ирээдүйдээ хатуу итгэн, цэргүүдээ ялалтанд зоригжуулагч байсныг нотлох юм. ==Толбо нуурын бүслэлт== Хасбаатарчууд хэдэн сарын турш товч тайлж, тохом эгшээлгүй тулалдсаар олон бүлэг дээрэмчдийг устган, Ардын хувьсгалын ялалтыг тунхаглан яваад 1921 оны есдүгээр сарын 10-даар Толбо нуурын захад [[Саруул гүний хүрээ]]нд урвагч феодал ноёдын хорон санааны уршгаар цагаантны 3000 орчим цэрэгт бүслэгдсэн.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Тэд гаднаас шувуу ч орохооргүйгээр бүслэгдсэн боловч 42 хоногийн турш өлсгөлөн, өвчин, цаг уурын бусад хэцүү, хүнд бэрхшээлийг баатарлаг тэмцлээрээ туулсан байна. [[Генерал Бакич]] "... зэвсгээ хураалган бууж өгвөл амь бие, эд хөрөнгөд чинь халдахгүй. Эсэргүүцвэл байран дээр чинь буудаж ална!" гэж тулган шаардсан боловч Хасбаатарчууд бат цайз хэвээрээ байлаа. Хасбаатар тэр бэрх цагт цагаантны бүслэлтийг дайран гарч, [[Хөшөө мод]]онд байсан Зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй холбоо барих, нутгийн ардуудаас цэрэг дайчлан дайсныг цохиж үлдсэн нөхдөө аврахаар эрэлхэг тэмцэл хийж яваад дайсанд алагдсан байна.<ref>''С.Цог'' [http://shizo-huyagaa.blogspot.com/2011/01/blog-post_31.html Толбо нуурын бүслэлтийн үнэн түүх буюу Хасбаатар хэрхэн амь үрэгдсэн бэ]</ref><ref>''[[Серебренников, Иван Иннокентьевич|Серебренников И. И.]]'' Великий отход: Рассеяние по Азии белых русских армий, 1919—1923. — М: ACT; Ермак, 2003.[http://militera.lib.ru/h/serebrennikoү_ii1/07.html — cc. 134—135]</ref><ref>[[Торновский, Михаил Георгиевич|''Торновский М. Г.'']] События в Монголии-Халхе в 1920—1921 годах // Легендарный барон: неизвестные страницы гражданской войны. — М.: КМК, 2004. С. 311. ISBN 5-87317-175-0</ref>. ==Сонирхолтой баримтууд== ==Мөн үзэх== * [[Ардын хувьсгал]] * [[Монгол Ардын Нам]] * [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] * [[Баруун замын цэргийн чөлөөлөх байлдаанууд]] * [[Баруун хязгаарыг тохинуулахын төлөө байлдаанууд]] * [[Толбо нуурын бүслэлт]] * [[Зүүн хязгаарыг тохинуулах байлдаанууд]] * [[Цагаантны үлдэгдэлтэй тэмцсэн нь]] * [[Дамдины Сүхбаатар]] ==Эшлэл== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * [http://scandal.mn/modules.php?name=News&id=16714 Фото Хас-Батора] {{DEFAULTSORT:Хасбаатар, Ц}} [[Ангилал:Монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч]] [[Ангилал:Монголын жанжин]] [[Ангилал:хувьсгалч]] [[Ангилал:Ордосын хүн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1884 онд төрсөн]] [[Ангилал:1921 онд өнгөрсөн]] i9itgqjdnuxs1rkq7zmt2tnv15gk5vt 707427 707426 2022-08-06T03:53:01Z 95.111.217.180 /* Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд */ wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Хасбаатар | зураг = [[Файл:Hasbaatar.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = Хасбаатар жанжин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1884 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1921 он | оршуулсан_газар_нэр = Монгол Улс, Ховд аймаг, Толбо нуур сум | төрсөн_газар = Манж чин улс, ордос хошуу | нас барсан_газар = Монгол Улс, Баян-Өлгий аймаг, Толбо нуур сум | алдаршсан_нэр = Хасбаатар жанжин | бүтэн_нэр = | эх_орон = Монгол улс | салбар = морин цэрэг | албан_он_жилүүд = 1912-1921 он | цол_хэргэм = Да лам, хорооны захирагч, Баруун хязгаарыг тохинуулах Ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөлөгч, жанжин | ажиллагааны_тоо = | нэгж = Баруун хязгаарын ардын журамт цэрэг | албан_тушаал = хорооны захирагч, хязгаарын цэргийн жанжин | тулалдаанууд = Таван замын байлдаанууд, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Намирын хүрээний тулалдаан, Бөхмөрөнгийн тулалдаан, Толбо нуурын тулалдаан | тулалдааны_нэр = Таван замын байлдаан, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Баруун хязгаарын тулалдаанууд | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Хасбаатар жанжин''' нь [[ардын хувьсгал]]ын үйл хэрэгт эхнээс нь оролцон өөрийн хатан зоригоор алдаршсан баатар хүн юм. ==Намтар== Хас нь [[Баатар]] гэдэг нь цол 1884 онд [[Ордос]] хошуунд төрсөн байна. Долоон Гөрөөчин овгын хэргэм залгамжлах Бэйл-Манж хааны олгосон хэргэм ноёны удам залгах цор ганц хүү байсан хэдий ч эцгийн зэрэг дэсийг өв залгамжлахаас татгалзаж хүрээ хийдэд шавилан сууж бичгийн эрдэм, бурханы шашинд хичээнгүй суралцаж шарын шашины томоохон лам хувилгаан болжээ. Хожим хар хүн болж морин цэргийн жанжин болсон ч лам шар дээлтэй, өндөр нуруутай орос урт сэлэм, маузер буу агсаж явдаг хүн байжээ. [[Ширүүн харцтай, өндөр хамартай, хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай хүн]]. XX зууны эхээр [[Манж]] [[Хятад]]ын дарлалыг эсэргүүцэн хошуу нутгийнхаа ардыг босоход Хасбаатар, тайж [[Энхбилэгтийн Тогтох]]ын хамт оролцжээ. Тэд эх нутгаа хамгаалан хятадын түрэмгий их цэргийн өөдөөс удаа дараа ширүүн тулалдсаны эцэст арга буюу хүчин мөхөстөн [[орос]]ын хилийг нэвтрэн ороод одоогын хөвсгөлийн нутгаар орж тэндээ гэр бүлээ үлдээн дараа нь Их хүрээнд ирсэн байна. Монголын эрх чөлөөний тэмцлийг дарахаар 1913 онд Хятадын хар цэрэг довтлоход Хасбаатар нь [[таван замын байлдаан]]д [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]гийн цэргийн ламаар томилогдон явж өөрийн биеэр байлдан туслалдсаар булаан эзлэгчдийг Улаандовын шил хүртэл хөөн зайлуулаад буцаж ирсэн юм. Ардын хувьсгалын анхны партизан, Автономит Монголын цэрэг [[Д.Чойжинжав]] "Бид нэг их буутай мянгаад цэрэг, хятадын цэрэгтэй есөн удаа их бага тулалдаж билээ. Хошмог цагаан нуурын дэргэд болсон анхны байлдаанаар бид хятадаас их буу найм, бага буу хэдэн зууг олзлов. Дараа нь [[Шандын гол]], [[Хөх сүм]], [[Найман сүмийн манхан]]д болсон тулалдаануудад [[Ярин баатар]], Хасбаатар нар морин дайралтаар хамгийн түрүүнд л чавхдах адил гялалзан өнгөрч харагддаг байлаа..." гэж ярьсан. Хятадын цэргийн довтолгооныг эсэргүүцсэн энэ тэмцэлд Хасбаатар гарамгай зүтгэсэн учир Богдын засгийн газраас түүнд "цорж" ямба шагнасан ч аваагүй гэдэг. Хожим Хасбаатарыг [[Баатар]] цолоор шагнажээ. ==Ардын хувьсгалд оролцсон нь== Гэвч Хасбаатар хэргэм зэргээ эдлэн ямбархаж хүрээ ганданд суухыг зорьсонгүй. Харин хязгаарын ард олны дунд байж амьдрахаар [[Хиагт]]ын зүүн харуулд очиж суужээ. 1921 оны эхээр Монголын хувьсгалчид ардын журамт цэрэг байгуулж, хятадын булаан эзлэгч гамин, оросын цагааны оргодлуудыг хөөн зайлуулж, эх орныхоо төрийн тусгаар тогтнолыг босгохоор шийдвэрлэж, их хэргийг үүсгэсэн билээ. Энэ зорилгор Д.[[Сүхбаатар]] 1921 оны хавар цэрэг элсүүлэхээр Хиагтын зүүн харуул өөд мордож, [[Хүдэр]]т нутагтай байсан [[Цэдэнбалжир]], [[Галдан]]гийнд анх очжээ. Тэд харуулд байсан [[Содномдаш]], [[Манибадар]], Хасбаатар нар Сүхбаатартай уулзан монгол түмэнд тохиолдсон гашуун бэрх, зовлонт байдлын тухай ярилцсаны эцэст шинээр байгуулах журамт цэрэгт орохоор саналаа шууд илэрхийлэн өөрсдөө хүн олж элсүүлэхээр ярилцаж тогтсон байна. Хүдэр, Хяраан харуулуудаас хэсэг эрчүүд сэтгэл нэгдэн журамт цэргийн анхны хороо болон зохион байгуулагдахад Сүхбаатарын даалгавраар түүний даргад [[Б.Пунцаг]], хорооны ламд Хасбаатар нар томилогджээ. Тэд 1921 оны хоёрдугаар сард Хяраанд очсон хятад цэргийн тагнуулуудыг баривчлан устгаж, ардын хөрөнгө хогшил, амь биеийг бүрэлгэн сүйтгэж байгаа гамингийн 1000-2000 цэрэгтэй Пунцаг, Хасбаатар, [[Дамирангийн Нанзад|Нанзад]] нарын удирдлагаар удаа дараа тулалдан тэмцэж байжээ. "Байлдаж яваа цэргийн хүн ухрах ёсгүй. Давшаад! гэж хэлээд хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай, идэр насны нэг эр буу бариад биднийг шаламгайлан дагуулж хятадын хоёр мянга гаруй цэргийн өөдөөс Хярааны элсэнд байлдаж явсан" гэж [[Цэрэндоржийн Чимэд]] партизан Хасбаатарыг дурсан ярьжээ. Хоёрдугаар сарын сүүлчээр Хасбаатар Дээд шивээнд дуудагдан очиж Сүхбаатарын дэргэд түр ажиллаж байв. Дараа нь удалгүй партизан цэргийг хороо анги болгон зохион байгуулахад Хасбаатар журамт цэргийн гуравдугаар хорооны даргаар томилогдсон байна. Мөн оны хавар (1921.03.13-нд) Монгол Ардын Намын Төв Хорооны гишүүд, хошуу, шавь, цэргийн төлөөлөгчид хамтран хуралдаж, Монгол Ардын Түр засгийн газрыг байгуулахад Хасбаатар цэргийн ангийн төлөөлөгчөөр сонгогдон ирж хуралдсан байна. Архивын бичиг баримтаас үзэхэд Ардын Түр засгийг байгуулахад Хасбаатар оролцжээ. Үүний дараа Монгол оронд ардын хувьсгал эхэлж, Хиагт хотыг хятадын цэргээс чөлөөлөн авах тэмцэлд Хасбаатар хороо удирдан оролцож, улмаар бүх цэргийн дотор үлэмж их алдаршсан байна. "Алтанбулагийг авахад би Хасбаатартай хамт явсан. Хийж яваа ажлаараа тэр цэрэг, улс төрийн их зүтгэлтэн байлаа. Хар хиазтай шар торгон дээлтэй, урт тахир сэлэм, модон хуйтай буу ташаандаа зүүнэ. Хурц сэргэлэн нүдтэй, тун алиа, зай чөлөө л гарвал цэргийн дунд орж ирээд дуулна. үлгэр, оньсого ярьж таалцана..." гэж [[партизан]] [[Лувсандоржийн Пунцаг]]ийн ярьснаар үзэхэд Хасбаатар маш энгийн мөртөө цэрэгтээ хайртай, олон түмэнч эр байжээ. ==Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд== Монгол Ардын Түр засгийн газрын хурлаас (1921.03.22) Сүхбаатарын санал ёсоор Хасбаатарыг [[Алтай]]н цаадах [[Урианхай]] хошуу [[Ховд]], [[Улаангом]] зэрэг нутгийн [[монгол]]чуудад Ардын нам, засгийн бодлогыг таниулж, цэрэг элсүүлэн, тэнд бүгсэн цагааны оргодлуудыг устгах даалгавар өгч, ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөний их түшмэлээр томилжээ. Хасбаатар засгийн даалгаврыг биелүүлэхээр [[Дамбадорж]], [[өлзийханд]], сургагч [[Карл Карлович Байкалов|Байколов]], [[Церенов]] нар болон цөөн цэргийн хамт [[Зөвлөлт]]ийн нутаг [[Эрхүү хот]]оор дамжин урианхай, дүрвэдийн нутагт удалгүй хүрэлцэн очжээ. Хасбаатар монголын баруун хязгаарыг эзлэн авч аллага, дээрэм явуулж байсан цагаантны ард олныг дайчлан зохион байгуулж, цэргийн үлэмж хүчийг ахархан хугацаанд хуралдуулсан байна. Хувьсгалын элчийг очиход хязгаарын ард олон "Халхын долоон баатрын нэг нь ирж явна. Амар тайван болгох гэнэ" гэхчлэнгээр хэлэлцэж, халуун сэтгэлээр угтан аваад, улмаар учир явдлыг танилцсан дороо эрчүүд Хасбаатарын цэрэгт элсэн, уналга морьд, эд хөрөнгөөрөө туслах болжээ. Наранбаатар нарын эрх чөлөөний төлөө тэмцэж байсан нутгийн сайн дурын хүчнүүд ч Хасбаатарын талд ирэв. Хасбаатар дүрвэдийн хязгаарыг чөлөөлөх их тэмцэлд зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй хамтран ширүүн тулалдааныг 1921 оны зун, намрын турш Хасбаатарчууд өөрөөсөө хэд дахин давуу цэрэг, зэвсгийн хүчтэй [[атаман Кайгордов]]ын отряд, [[генерал Бакич]]ийн корпустай [[Арлын хой]], [[Ачит нуур]], [[Намирын хүрээ]], [[Усан хоолой]], [[Шар нуур]] гэдэг газруудад удаа дараа 3-5 хоног хүртэл хүч тулан зууралдан байлдаж, ихэнхдээ дайсныг үлэмж хохируулан зугтаалгадаг байжээ. Тэд зөвхөн [[Бөхмөрний хөндий]]д даруй 14 удаа тулалдаан хийжээ.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Хасбаатартай хамт байлдаж явсан [[Цэндийн Аюушжа]]в "Манай энэ хэрэг бат хувиралтгүй юм шүү. Дайсантай айхгүй тулалдах хэрэгтэй. Зориг л байвал бид заавал дийлнэ" гэж Хасбаатар бидэнд хэлдэг байсан. Тулалдаан болоход Хасбаатар ханцуйгаа сэгэлдрэглээд л тахир сэлмээрээ даллан хурайлаад, хамгийн түрүүнд давхин ордог байв" гэж ярьж байгаа нь тэр хүн хичнээн их эрэмгий зоригтой, ирээдүйдээ хатуу итгэн, цэргүүдээ ялалтанд зоригжуулагч байсныг нотлох юм. ==Толбо нуурын бүслэлт== Хасбаатарчууд хэдэн сарын турш товч тайлж, тохом эгшээлгүй тулалдсаар олон бүлэг дээрэмчдийг устган, Ардын хувьсгалын ялалтыг тунхаглан яваад 1921 оны есдүгээр сарын 10-даар Толбо нуурын захад [[Саруул гүний хүрээ]]нд урвагч феодал ноёдын хорон санааны уршгаар цагаантны 3000 орчим цэрэгт бүслэгдсэн.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Тэд гаднаас шувуу ч орохооргүйгээр бүслэгдсэн боловч 42 хоногийн турш өлсгөлөн, өвчин, цаг уурын бусад хэцүү, хүнд бэрхшээлийг баатарлаг тэмцлээрээ туулсан байна. [[Генерал Бакич]] "... зэвсгээ хураалган бууж өгвөл амь бие, эд хөрөнгөд чинь халдахгүй. Эсэргүүцвэл байран дээр чинь буудаж ална!" гэж тулган шаардсан боловч Хасбаатарчууд бат цайз хэвээрээ байлаа. Хасбаатар тэр бэрх цагт цагаантны бүслэлтийг дайран гарч, [[Хөшөө мод]]онд байсан Зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй холбоо барих, нутгийн ардуудаас цэрэг дайчлан дайсныг цохиж үлдсэн нөхдөө аврахаар эрэлхэг тэмцэл хийж яваад дайсанд алагдсан байна.<ref>''С.Цог'' [http://shizo-huyagaa.blogspot.com/2011/01/blog-post_31.html Толбо нуурын бүслэлтийн үнэн түүх буюу Хасбаатар хэрхэн амь үрэгдсэн бэ]</ref><ref>''[[Серебренников, Иван Иннокентьевич|Серебренников И. И.]]'' Великий отход: Рассеяние по Азии белых русских армий, 1919—1923. — М: ACT; Ермак, 2003.[http://militera.lib.ru/h/serebrennikoү_ii1/07.html — cc. 134—135]</ref><ref>[[Торновский, Михаил Георгиевич|''Торновский М. Г.'']] События в Монголии-Халхе в 1920—1921 годах // Легендарный барон: неизвестные страницы гражданской войны. — М.: КМК, 2004. С. 311. ISBN 5-87317-175-0</ref>. ==Сонирхолтой баримтууд== ==Мөн үзэх== * [[Ардын хувьсгал]] * [[Монгол Ардын Нам]] * [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] * [[Баруун замын цэргийн чөлөөлөх байлдаанууд]] * [[Баруун хязгаарыг тохинуулахын төлөө байлдаанууд]] * [[Толбо нуурын бүслэлт]] * [[Зүүн хязгаарыг тохинуулах байлдаанууд]] * [[Цагаантны үлдэгдэлтэй тэмцсэн нь]] * [[Дамдины Сүхбаатар]] ==Эшлэл== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * [http://scandal.mn/modules.php?name=News&id=16714 Фото Хас-Батора] {{DEFAULTSORT:Хасбаатар, Ц}} [[Ангилал:Монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч]] [[Ангилал:Монголын жанжин]] [[Ангилал:хувьсгалч]] [[Ангилал:Ордосын хүн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1884 онд төрсөн]] [[Ангилал:1921 онд өнгөрсөн]] 6hdweb5r4hi1o0qoshszddhx4c90xjk 707429 707427 2022-08-06T03:56:30Z 95.111.217.180 /* Ардын хувьсгалд оролцсон нь */ wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Хасбаатар | зураг = [[Файл:Hasbaatar.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = Хасбаатар жанжин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1884 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1921 он | оршуулсан_газар_нэр = Монгол Улс, Ховд аймаг, Толбо нуур сум | төрсөн_газар = Манж чин улс, ордос хошуу | нас барсан_газар = Монгол Улс, Баян-Өлгий аймаг, Толбо нуур сум | алдаршсан_нэр = Хасбаатар жанжин | бүтэн_нэр = | эх_орон = Монгол улс | салбар = морин цэрэг | албан_он_жилүүд = 1912-1921 он | цол_хэргэм = Да лам, хорооны захирагч, Баруун хязгаарыг тохинуулах Ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөлөгч, жанжин | ажиллагааны_тоо = | нэгж = Баруун хязгаарын ардын журамт цэрэг | албан_тушаал = хорооны захирагч, хязгаарын цэргийн жанжин | тулалдаанууд = Таван замын байлдаанууд, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Намирын хүрээний тулалдаан, Бөхмөрөнгийн тулалдаан, Толбо нуурын тулалдаан | тулалдааны_нэр = Таван замын байлдаан, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Баруун хязгаарын тулалдаанууд | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Хасбаатар жанжин''' нь [[ардын хувьсгал]]ын үйл хэрэгт эхнээс нь оролцон өөрийн хатан зоригоор алдаршсан баатар хүн юм. ==Намтар== Хас нь [[Баатар]] гэдэг нь цол 1884 онд [[Ордос]] хошуунд төрсөн байна. Долоон Гөрөөчин овгын хэргэм залгамжлах Бэйл-Манж хааны олгосон хэргэм ноёны удам залгах цор ганц хүү байсан хэдий ч эцгийн зэрэг дэсийг өв залгамжлахаас татгалзаж хүрээ хийдэд шавилан сууж бичгийн эрдэм, бурханы шашинд хичээнгүй суралцаж шарын шашины томоохон лам хувилгаан болжээ. Хожим хар хүн болж морин цэргийн жанжин болсон ч лам шар дээлтэй, өндөр нуруутай орос урт сэлэм, маузер буу агсаж явдаг хүн байжээ. [[Ширүүн харцтай, өндөр хамартай, хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай хүн]]. XX зууны эхээр [[Манж]] [[Хятад]]ын дарлалыг эсэргүүцэн хошуу нутгийнхаа ардыг босоход Хасбаатар, тайж [[Энхбилэгтийн Тогтох]]ын хамт оролцжээ. Тэд эх нутгаа хамгаалан хятадын түрэмгий их цэргийн өөдөөс удаа дараа ширүүн тулалдсаны эцэст арга буюу хүчин мөхөстөн [[орос]]ын хилийг нэвтрэн ороод одоогын хөвсгөлийн нутгаар орж тэндээ гэр бүлээ үлдээн дараа нь Их хүрээнд ирсэн байна. Монголын эрх чөлөөний тэмцлийг дарахаар 1913 онд Хятадын хар цэрэг довтлоход Хасбаатар нь [[таван замын байлдаан]]д [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]гийн цэргийн ламаар томилогдон явж өөрийн биеэр байлдан туслалдсаар булаан эзлэгчдийг Улаандовын шил хүртэл хөөн зайлуулаад буцаж ирсэн юм. Ардын хувьсгалын анхны партизан, Автономит Монголын цэрэг [[Д.Чойжинжав]] "Бид нэг их буутай мянгаад цэрэг, хятадын цэрэгтэй есөн удаа их бага тулалдаж билээ. Хошмог цагаан нуурын дэргэд болсон анхны байлдаанаар бид хятадаас их буу найм, бага буу хэдэн зууг олзлов. Дараа нь [[Шандын гол]], [[Хөх сүм]], [[Найман сүмийн манхан]]д болсон тулалдаануудад [[Ярин баатар]], Хасбаатар нар морин дайралтаар хамгийн түрүүнд л чавхдах адил гялалзан өнгөрч харагддаг байлаа..." гэж ярьсан. Хятадын цэргийн довтолгооныг эсэргүүцсэн энэ тэмцэлд Хасбаатар гарамгай зүтгэсэн учир Богдын засгийн газраас түүнд "цорж" ямба шагнасан ч аваагүй гэдэг. Хожим Хасбаатарыг [[Баатар]] цолоор шагнажээ. ==Ардын хувьсгалд оролцсон нь== Гэвч Хасбаатар хэргэм зэргээ эдлэн ямбархаж хүрээ ганданд суухыг зорьсонгүй. Харин хязгаарын ард олны дунд байж амьдрахаар [[Хиагт]]ын зүүн харуулд очиж суужээ. 1921 оны эхээр Монголын хувьсгалчид ардын журамт цэрэг байгуулж, хятадын булаан эзлэгч гамин, оросын цагааны оргодлуудыг хөөн зайлуулж, эх орныхоо төрийн тусгаар тогтнолыг босгохоор шийдвэрлэж, их хэргийг үүсгэсэн билээ. Энэ зорилгор Д.[[Сүхбаатар]] 1921 оны хавар цэрэг элсүүлэхээр Хиагтын зүүн харуул өөд мордож, [[Хүдэр]]т нутагтай байсан Цэдэнбалжир, Галдангийнд анх очжээ. Тэд харуулд байсан [[Содномдаш]], [[Манибадар]], Хасбаатар нар Сүхбаатартай уулзан монгол түмэнд тохиолдсон гашуун бэрх, зовлонт байдлын тухай ярилцсаны эцэст шинээр байгуулах журамт цэрэгт орохоор саналаа шууд илэрхийлэн өөрсдөө хүн олж элсүүлэхээр ярилцаж тогтсон байна. Хүдэр, Хяраан харуулуудаас хэсэг эрчүүд сэтгэл нэгдэн журамт цэргийн анхны хороо болон зохион байгуулагдахад Сүхбаатарын даалгавраар түүний даргад [[Гончигийн Бумцэнд|Б.Пунцаг]], хорооны ламд Хасбаатар нар томилогджээ. Тэд 1921 оны хоёрдугаар сард Хяраанд очсон хятад цэргийн тагнуулуудыг баривчлан устгаж, ардын хөрөнгө хогшил, амь биеийг бүрэлгэн сүйтгэж байгаа гамингийн 1000-2000 цэрэгтэй Пунцаг, Хасбаатар, [[Дамирангийн Нанзад|Нанзад]] нарын удирдлагаар удаа дараа тулалдан тэмцэж байжээ. "Байлдаж яваа цэргийн хүн ухрах ёсгүй. Давшаад! гэж хэлээд хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай, идэр насны нэг эр буу бариад биднийг шаламгайлан дагуулж хятадын хоёр мянга гаруй цэргийн өөдөөс Хярааны элсэнд байлдаж явсан" гэж [[Цэрэндоржийн Чимэд]] партизан Хасбаатарыг дурсан ярьжээ. Хоёрдугаар сарын сүүлчээр Хасбаатар Дээд шивээнд дуудагдан очиж Сүхбаатарын дэргэд түр ажиллаж байв. Дараа нь удалгүй партизан цэргийг хороо анги болгон зохион байгуулахад Хасбаатар журамт цэргийн гуравдугаар хорооны даргаар томилогдсон байна. Мөн оны хавар (1921.03.13-нд) Монгол Ардын Намын Төв Хорооны гишүүд, хошуу, шавь, цэргийн төлөөлөгчид хамтран хуралдаж, Монгол Ардын Түр засгийн газрыг байгуулахад Хасбаатар цэргийн ангийн төлөөлөгчөөр сонгогдон ирж хуралдсан байна. Архивын бичиг баримтаас үзэхэд Ардын Түр засгийг байгуулахад Хасбаатар оролцжээ. Үүний дараа Монгол оронд ардын хувьсгал эхэлж, Хиагт хотыг хятадын цэргээс чөлөөлөн авах тэмцэлд Хасбаатар хороо удирдан оролцож, улмаар бүх цэргийн дотор үлэмж их алдаршсан байна. "Алтанбулагийг авахад би Хасбаатартай хамт явсан. Хийж яваа ажлаараа тэр цэрэг, улс төрийн их зүтгэлтэн байлаа. Хар хиазтай шар торгон дээлтэй, урт тахир сэлэм, модон хуйтай буу ташаандаа зүүнэ. Хурц сэргэлэн нүдтэй, тун алиа, зай чөлөө л гарвал цэргийн дунд орж ирээд дуулна. үлгэр, оньсого ярьж таалцана..." гэж [[партизан]] [[Лувсандоржийн Пунцаг]]ийн ярьснаар үзэхэд Хасбаатар маш энгийн мөртөө цэрэгтээ хайртай, олон түмэнч эр байжээ. ==Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд== Монгол Ардын Түр засгийн газрын хурлаас (1921.03.22) Сүхбаатарын санал ёсоор Хасбаатарыг [[Алтай]]н цаадах [[Урианхай]] хошуу [[Ховд]], [[Улаангом]] зэрэг нутгийн [[монгол]]чуудад Ардын нам, засгийн бодлогыг таниулж, цэрэг элсүүлэн, тэнд бүгсэн цагааны оргодлуудыг устгах даалгавар өгч, ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөний их түшмэлээр томилжээ. Хасбаатар засгийн даалгаврыг биелүүлэхээр [[Дамбадорж]], [[өлзийханд]], сургагч [[Карл Карлович Байкалов|Байколов]], [[Церенов]] нар болон цөөн цэргийн хамт [[Зөвлөлт]]ийн нутаг [[Эрхүү хот]]оор дамжин урианхай, дүрвэдийн нутагт удалгүй хүрэлцэн очжээ. Хасбаатар монголын баруун хязгаарыг эзлэн авч аллага, дээрэм явуулж байсан цагаантны ард олныг дайчлан зохион байгуулж, цэргийн үлэмж хүчийг ахархан хугацаанд хуралдуулсан байна. Хувьсгалын элчийг очиход хязгаарын ард олон "Халхын долоон баатрын нэг нь ирж явна. Амар тайван болгох гэнэ" гэхчлэнгээр хэлэлцэж, халуун сэтгэлээр угтан аваад, улмаар учир явдлыг танилцсан дороо эрчүүд Хасбаатарын цэрэгт элсэн, уналга морьд, эд хөрөнгөөрөө туслах болжээ. Наранбаатар нарын эрх чөлөөний төлөө тэмцэж байсан нутгийн сайн дурын хүчнүүд ч Хасбаатарын талд ирэв. Хасбаатар дүрвэдийн хязгаарыг чөлөөлөх их тэмцэлд зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй хамтран ширүүн тулалдааныг 1921 оны зун, намрын турш Хасбаатарчууд өөрөөсөө хэд дахин давуу цэрэг, зэвсгийн хүчтэй [[атаман Кайгордов]]ын отряд, [[генерал Бакич]]ийн корпустай [[Арлын хой]], [[Ачит нуур]], [[Намирын хүрээ]], [[Усан хоолой]], [[Шар нуур]] гэдэг газруудад удаа дараа 3-5 хоног хүртэл хүч тулан зууралдан байлдаж, ихэнхдээ дайсныг үлэмж хохируулан зугтаалгадаг байжээ. Тэд зөвхөн [[Бөхмөрний хөндий]]д даруй 14 удаа тулалдаан хийжээ.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Хасбаатартай хамт байлдаж явсан [[Цэндийн Аюушжа]]в "Манай энэ хэрэг бат хувиралтгүй юм шүү. Дайсантай айхгүй тулалдах хэрэгтэй. Зориг л байвал бид заавал дийлнэ" гэж Хасбаатар бидэнд хэлдэг байсан. Тулалдаан болоход Хасбаатар ханцуйгаа сэгэлдрэглээд л тахир сэлмээрээ даллан хурайлаад, хамгийн түрүүнд давхин ордог байв" гэж ярьж байгаа нь тэр хүн хичнээн их эрэмгий зоригтой, ирээдүйдээ хатуу итгэн, цэргүүдээ ялалтанд зоригжуулагч байсныг нотлох юм. ==Толбо нуурын бүслэлт== Хасбаатарчууд хэдэн сарын турш товч тайлж, тохом эгшээлгүй тулалдсаар олон бүлэг дээрэмчдийг устган, Ардын хувьсгалын ялалтыг тунхаглан яваад 1921 оны есдүгээр сарын 10-даар Толбо нуурын захад [[Саруул гүний хүрээ]]нд урвагч феодал ноёдын хорон санааны уршгаар цагаантны 3000 орчим цэрэгт бүслэгдсэн.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Тэд гаднаас шувуу ч орохооргүйгээр бүслэгдсэн боловч 42 хоногийн турш өлсгөлөн, өвчин, цаг уурын бусад хэцүү, хүнд бэрхшээлийг баатарлаг тэмцлээрээ туулсан байна. [[Генерал Бакич]] "... зэвсгээ хураалган бууж өгвөл амь бие, эд хөрөнгөд чинь халдахгүй. Эсэргүүцвэл байран дээр чинь буудаж ална!" гэж тулган шаардсан боловч Хасбаатарчууд бат цайз хэвээрээ байлаа. Хасбаатар тэр бэрх цагт цагаантны бүслэлтийг дайран гарч, [[Хөшөө мод]]онд байсан Зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй холбоо барих, нутгийн ардуудаас цэрэг дайчлан дайсныг цохиж үлдсэн нөхдөө аврахаар эрэлхэг тэмцэл хийж яваад дайсанд алагдсан байна.<ref>''С.Цог'' [http://shizo-huyagaa.blogspot.com/2011/01/blog-post_31.html Толбо нуурын бүслэлтийн үнэн түүх буюу Хасбаатар хэрхэн амь үрэгдсэн бэ]</ref><ref>''[[Серебренников, Иван Иннокентьевич|Серебренников И. И.]]'' Великий отход: Рассеяние по Азии белых русских армий, 1919—1923. — М: ACT; Ермак, 2003.[http://militera.lib.ru/h/serebrennikoү_ii1/07.html — cc. 134—135]</ref><ref>[[Торновский, Михаил Георгиевич|''Торновский М. Г.'']] События в Монголии-Халхе в 1920—1921 годах // Легендарный барон: неизвестные страницы гражданской войны. — М.: КМК, 2004. С. 311. ISBN 5-87317-175-0</ref>. ==Сонирхолтой баримтууд== ==Мөн үзэх== * [[Ардын хувьсгал]] * [[Монгол Ардын Нам]] * [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] * [[Баруун замын цэргийн чөлөөлөх байлдаанууд]] * [[Баруун хязгаарыг тохинуулахын төлөө байлдаанууд]] * [[Толбо нуурын бүслэлт]] * [[Зүүн хязгаарыг тохинуулах байлдаанууд]] * [[Цагаантны үлдэгдэлтэй тэмцсэн нь]] * [[Дамдины Сүхбаатар]] ==Эшлэл== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * [http://scandal.mn/modules.php?name=News&id=16714 Фото Хас-Батора] {{DEFAULTSORT:Хасбаатар, Ц}} [[Ангилал:Монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч]] [[Ангилал:Монголын жанжин]] [[Ангилал:хувьсгалч]] [[Ангилал:Ордосын хүн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1884 онд төрсөн]] [[Ангилал:1921 онд өнгөрсөн]] qn19lxis05ul2dmpung27otc5sygfoj 707433 707429 2022-08-06T04:02:01Z 95.111.217.180 /* Намтар */ wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Хасбаатар | зураг = [[Файл:Hasbaatar.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = Хасбаатар жанжин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1884 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1921 он | оршуулсан_газар_нэр = Монгол Улс, Ховд аймаг, Толбо нуур сум | төрсөн_газар = Манж чин улс, ордос хошуу | нас барсан_газар = Монгол Улс, Баян-Өлгий аймаг, Толбо нуур сум | алдаршсан_нэр = Хасбаатар жанжин | бүтэн_нэр = | эх_орон = Монгол улс | салбар = морин цэрэг | албан_он_жилүүд = 1912-1921 он | цол_хэргэм = Да лам, хорооны захирагч, Баруун хязгаарыг тохинуулах Ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөлөгч, жанжин | ажиллагааны_тоо = | нэгж = Баруун хязгаарын ардын журамт цэрэг | албан_тушаал = хорооны захирагч, хязгаарын цэргийн жанжин | тулалдаанууд = Таван замын байлдаанууд, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Намирын хүрээний тулалдаан, Бөхмөрөнгийн тулалдаан, Толбо нуурын тулалдаан | тулалдааны_нэр = Таван замын байлдаан, Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан, Баруун хязгаарын тулалдаанууд | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Хасбаатар жанжин''' нь [[ардын хувьсгал]]ын үйл хэрэгт эхнээс нь оролцон өөрийн хатан зоригоор алдаршсан баатар хүн юм. ==Намтар== Хас нь [[Баатар]] гэдэг нь цол 1884 онд [[Ордос]] хошуунд төрсөн байна. Долоон Гөрөөчин овгын хэргэм залгамжлах Бэйл-Манж хааны олгосон хэргэм ноёны удам залгах цор ганц хүү байсан хэдий ч эцгийн зэрэг дэсийг өв залгамжлахаас татгалзаж хүрээ хийдэд шавилан сууж бичгийн эрдэм, бурханы шашинд хичээнгүй суралцаж шарын шашины томоохон лам хувилгаан болжээ. Хожим хар хүн болж морин цэргийн жанжин болсон ч лам шар дээлтэй, өндөр нуруутай орос урт сэлэм, маузер буу агсаж явдаг хүн байжээ. Ширүүн харцтай, өндөр хамартай, хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай хүн. XX зууны эхээр [[Манж]] [[Хятад]]ын дарлалыг эсэргүүцэн хошуу нутгийнхаа ардыг босоход Хасбаатар, тайж [[Энхбилэгтийн Тогтох]]ын хамт оролцжээ. Тэд эх нутгаа хамгаалан хятадын түрэмгий их цэргийн өөдөөс удаа дараа ширүүн тулалдсаны эцэст арга буюу хүчин мөхөстөн [[орос]]ын хилийг нэвтрэн ороод одоогын хөвсгөлийн нутгаар орж тэндээ гэр бүлээ үлдээн дараа нь Их хүрээнд ирсэн байна. Монголын эрх чөлөөний тэмцлийг дарахаар 1913 онд Хятадын хар цэрэг довтлоход Хасбаатар нь [[таван замын байлдаан]]д [[Манлайбаатар Дамдинсүрэн]]гийн цэргийн ламаар томилогдон явж өөрийн биеэр байлдан туслалдсаар булаан эзлэгчдийг Улаандовын шил хүртэл хөөн зайлуулаад буцаж ирсэн юм. Ардын хувьсгалын анхны партизан, Автономит Монголын цэрэг [[Д.Чойжинжав]] "Бид нэг их буутай мянгаад цэрэг, хятадын цэрэгтэй есөн удаа их бага тулалдаж билээ. Хошмог цагаан нуурын дэргэд болсон анхны байлдаанаар бид хятадаас их буу найм, бага буу хэдэн зууг олзлов. Дараа нь [[Шандын гол]], [[Хөх сүм]], [[Найман сүмийн манхан]]д болсон тулалдаануудад [[Ярин баатар]], Хасбаатар нар морин дайралтаар хамгийн түрүүнд л чавхдах адил гялалзан өнгөрч харагддаг байлаа..." гэж ярьсан. Хятадын цэргийн довтолгооныг эсэргүүцсэн энэ тэмцэлд Хасбаатар гарамгай зүтгэсэн учир Богдын засгийн газраас түүнд "цорж" ямба шагнасан ч аваагүй гэдэг. Хожим Хасбаатарыг [[Баатар]] цолоор шагнажээ. ==Ардын хувьсгалд оролцсон нь== Гэвч Хасбаатар хэргэм зэргээ эдлэн ямбархаж хүрээ ганданд суухыг зорьсонгүй. Харин хязгаарын ард олны дунд байж амьдрахаар [[Хиагт]]ын зүүн харуулд очиж суужээ. 1921 оны эхээр Монголын хувьсгалчид ардын журамт цэрэг байгуулж, хятадын булаан эзлэгч гамин, оросын цагааны оргодлуудыг хөөн зайлуулж, эх орныхоо төрийн тусгаар тогтнолыг босгохоор шийдвэрлэж, их хэргийг үүсгэсэн билээ. Энэ зорилгор Д.[[Сүхбаатар]] 1921 оны хавар цэрэг элсүүлэхээр Хиагтын зүүн харуул өөд мордож, [[Хүдэр]]т нутагтай байсан Цэдэнбалжир, Галдангийнд анх очжээ. Тэд харуулд байсан [[Содномдаш]], [[Манибадар]], Хасбаатар нар Сүхбаатартай уулзан монгол түмэнд тохиолдсон гашуун бэрх, зовлонт байдлын тухай ярилцсаны эцэст шинээр байгуулах журамт цэрэгт орохоор саналаа шууд илэрхийлэн өөрсдөө хүн олж элсүүлэхээр ярилцаж тогтсон байна. Хүдэр, Хяраан харуулуудаас хэсэг эрчүүд сэтгэл нэгдэн журамт цэргийн анхны хороо болон зохион байгуулагдахад Сүхбаатарын даалгавраар түүний даргад [[Гончигийн Бумцэнд|Б.Пунцаг]], хорооны ламд Хасбаатар нар томилогджээ. Тэд 1921 оны хоёрдугаар сард Хяраанд очсон хятад цэргийн тагнуулуудыг баривчлан устгаж, ардын хөрөнгө хогшил, амь биеийг бүрэлгэн сүйтгэж байгаа гамингийн 1000-2000 цэрэгтэй Пунцаг, Хасбаатар, [[Дамирангийн Нанзад|Нанзад]] нарын удирдлагаар удаа дараа тулалдан тэмцэж байжээ. "Байлдаж яваа цэргийн хүн ухрах ёсгүй. Давшаад! гэж хэлээд хар сахалтай, нимгэвтэр шар царайтай, идэр насны нэг эр буу бариад биднийг шаламгайлан дагуулж хятадын хоёр мянга гаруй цэргийн өөдөөс Хярааны элсэнд байлдаж явсан" гэж [[Цэрэндоржийн Чимэд]] партизан Хасбаатарыг дурсан ярьжээ. Хоёрдугаар сарын сүүлчээр Хасбаатар Дээд шивээнд дуудагдан очиж Сүхбаатарын дэргэд түр ажиллаж байв. Дараа нь удалгүй партизан цэргийг хороо анги болгон зохион байгуулахад Хасбаатар журамт цэргийн гуравдугаар хорооны даргаар томилогдсон байна. Мөн оны хавар (1921.03.13-нд) Монгол Ардын Намын Төв Хорооны гишүүд, хошуу, шавь, цэргийн төлөөлөгчид хамтран хуралдаж, Монгол Ардын Түр засгийн газрыг байгуулахад Хасбаатар цэргийн ангийн төлөөлөгчөөр сонгогдон ирж хуралдсан байна. Архивын бичиг баримтаас үзэхэд Ардын Түр засгийг байгуулахад Хасбаатар оролцжээ. Үүний дараа Монгол оронд ардын хувьсгал эхэлж, Хиагт хотыг хятадын цэргээс чөлөөлөн авах тэмцэлд Хасбаатар хороо удирдан оролцож, улмаар бүх цэргийн дотор үлэмж их алдаршсан байна. "Алтанбулагийг авахад би Хасбаатартай хамт явсан. Хийж яваа ажлаараа тэр цэрэг, улс төрийн их зүтгэлтэн байлаа. Хар хиазтай шар торгон дээлтэй, урт тахир сэлэм, модон хуйтай буу ташаандаа зүүнэ. Хурц сэргэлэн нүдтэй, тун алиа, зай чөлөө л гарвал цэргийн дунд орж ирээд дуулна. үлгэр, оньсого ярьж таалцана..." гэж [[партизан]] [[Лувсандоржийн Пунцаг]]ийн ярьснаар үзэхэд Хасбаатар маш энгийн мөртөө цэрэгтээ хайртай, олон түмэнч эр байжээ. ==Баруун хязгаарыг чөлөөлөх тэмцэлд== Монгол Ардын Түр засгийн газрын хурлаас (1921.03.22) Сүхбаатарын санал ёсоор Хасбаатарыг [[Алтай]]н цаадах [[Урианхай]] хошуу [[Ховд]], [[Улаангом]] зэрэг нутгийн [[монгол]]чуудад Ардын нам, засгийн бодлогыг таниулж, цэрэг элсүүлэн, тэнд бүгсэн цагааны оргодлуудыг устгах даалгавар өгч, ардын засгийн бүрэн эрхт төлөөний их түшмэлээр томилжээ. Хасбаатар засгийн даалгаврыг биелүүлэхээр [[Дамбадорж]], [[өлзийханд]], сургагч [[Карл Карлович Байкалов|Байколов]], [[Церенов]] нар болон цөөн цэргийн хамт [[Зөвлөлт]]ийн нутаг [[Эрхүү хот]]оор дамжин урианхай, дүрвэдийн нутагт удалгүй хүрэлцэн очжээ. Хасбаатар монголын баруун хязгаарыг эзлэн авч аллага, дээрэм явуулж байсан цагаантны ард олныг дайчлан зохион байгуулж, цэргийн үлэмж хүчийг ахархан хугацаанд хуралдуулсан байна. Хувьсгалын элчийг очиход хязгаарын ард олон "Халхын долоон баатрын нэг нь ирж явна. Амар тайван болгох гэнэ" гэхчлэнгээр хэлэлцэж, халуун сэтгэлээр угтан аваад, улмаар учир явдлыг танилцсан дороо эрчүүд Хасбаатарын цэрэгт элсэн, уналга морьд, эд хөрөнгөөрөө туслах болжээ. Наранбаатар нарын эрх чөлөөний төлөө тэмцэж байсан нутгийн сайн дурын хүчнүүд ч Хасбаатарын талд ирэв. Хасбаатар дүрвэдийн хязгаарыг чөлөөлөх их тэмцэлд зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй хамтран ширүүн тулалдааныг 1921 оны зун, намрын турш Хасбаатарчууд өөрөөсөө хэд дахин давуу цэрэг, зэвсгийн хүчтэй [[атаман Кайгордов]]ын отряд, [[генерал Бакич]]ийн корпустай [[Арлын хой]], [[Ачит нуур]], [[Намирын хүрээ]], [[Усан хоолой]], [[Шар нуур]] гэдэг газруудад удаа дараа 3-5 хоног хүртэл хүч тулан зууралдан байлдаж, ихэнхдээ дайсныг үлэмж хохируулан зугтаалгадаг байжээ. Тэд зөвхөн [[Бөхмөрний хөндий]]д даруй 14 удаа тулалдаан хийжээ.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Хасбаатартай хамт байлдаж явсан [[Цэндийн Аюушжа]]в "Манай энэ хэрэг бат хувиралтгүй юм шүү. Дайсантай айхгүй тулалдах хэрэгтэй. Зориг л байвал бид заавал дийлнэ" гэж Хасбаатар бидэнд хэлдэг байсан. Тулалдаан болоход Хасбаатар ханцуйгаа сэгэлдрэглээд л тахир сэлмээрээ даллан хурайлаад, хамгийн түрүүнд давхин ордог байв" гэж ярьж байгаа нь тэр хүн хичнээн их эрэмгий зоригтой, ирээдүйдээ хатуу итгэн, цэргүүдээ ялалтанд зоригжуулагч байсныг нотлох юм. ==Толбо нуурын бүслэлт== Хасбаатарчууд хэдэн сарын турш товч тайлж, тохом эгшээлгүй тулалдсаар олон бүлэг дээрэмчдийг устган, Ардын хувьсгалын ялалтыг тунхаглан яваад 1921 оны есдүгээр сарын 10-даар Толбо нуурын захад [[Саруул гүний хүрээ]]нд урвагч феодал ноёдын хорон санааны уршгаар цагаантны 3000 орчим цэрэгт бүслэгдсэн.<ref>[http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/xx-үү.html Эрэлхэг жанжин партизан Хасбаатар]</ref> Тэд гаднаас шувуу ч орохооргүйгээр бүслэгдсэн боловч 42 хоногийн турш өлсгөлөн, өвчин, цаг уурын бусад хэцүү, хүнд бэрхшээлийг баатарлаг тэмцлээрээ туулсан байна. [[Генерал Бакич]] "... зэвсгээ хураалган бууж өгвөл амь бие, эд хөрөнгөд чинь халдахгүй. Эсэргүүцвэл байран дээр чинь буудаж ална!" гэж тулган шаардсан боловч Хасбаатарчууд бат цайз хэвээрээ байлаа. Хасбаатар тэр бэрх цагт цагаантны бүслэлтийг дайран гарч, [[Хөшөө мод]]онд байсан Зөвлөлтийн улаан цэрэгтэй холбоо барих, нутгийн ардуудаас цэрэг дайчлан дайсныг цохиж үлдсэн нөхдөө аврахаар эрэлхэг тэмцэл хийж яваад дайсанд алагдсан байна.<ref>''С.Цог'' [http://shizo-huyagaa.blogspot.com/2011/01/blog-post_31.html Толбо нуурын бүслэлтийн үнэн түүх буюу Хасбаатар хэрхэн амь үрэгдсэн бэ]</ref><ref>''[[Серебренников, Иван Иннокентьевич|Серебренников И. И.]]'' Великий отход: Рассеяние по Азии белых русских армий, 1919—1923. — М: ACT; Ермак, 2003.[http://militera.lib.ru/h/serebrennikoү_ii1/07.html — cc. 134—135]</ref><ref>[[Торновский, Михаил Георгиевич|''Торновский М. Г.'']] События в Монголии-Халхе в 1920—1921 годах // Легендарный барон: неизвестные страницы гражданской войны. — М.: КМК, 2004. С. 311. ISBN 5-87317-175-0</ref>. ==Сонирхолтой баримтууд== ==Мөн үзэх== * [[Ардын хувьсгал]] * [[Монгол Ардын Нам]] * [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] * [[Баруун замын цэргийн чөлөөлөх байлдаанууд]] * [[Баруун хязгаарыг тохинуулахын төлөө байлдаанууд]] * [[Толбо нуурын бүслэлт]] * [[Зүүн хязгаарыг тохинуулах байлдаанууд]] * [[Цагаантны үлдэгдэлтэй тэмцсэн нь]] * [[Дамдины Сүхбаатар]] ==Эшлэл== {{reflist}} ==Гадаад холбоос== * [http://scandal.mn/modules.php?name=News&id=16714 Фото Хас-Батора] {{DEFAULTSORT:Хасбаатар, Ц}} [[Ангилал:Монголын тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч]] [[Ангилал:Монголын жанжин]] [[Ангилал:хувьсгалч]] [[Ангилал:Ордосын хүн]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1884 онд төрсөн]] [[Ангилал:1921 онд өнгөрсөн]] 7pq3s2v4jsybs5tmv79y3rigs0bu5q6 0 37949 707362 696486 2022-08-05T23:52:20Z 95.111.217.180 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Го Сунлин | зураг = [[Файл:Guo Songling.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = генерал Го Сунлин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1883 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1925 он | оршуулсан_газар_нэр = ДИУ | төрсөн_газар = [[Манж чин улс]] | нас барсан_газар = [[Дундад Иргэн Улс]] | алдаршсан_нэр = [[Үндэсний Хувьсгалт Арми]]йн генерал | бүтэн_нэр = | эх_орон = [[Хятад үндэстэн|хятад]] | салбар = [[явган цэрэг]] | албан_он_жилүүд = | цол_хэргэм = [[генерал]] | ажиллагааны_тоо = | нэгж = | албан_тушаал = [[дивизийн захирагч]] | тулалдаанууд = [[хятадын иргэний дайн]]ы тулалдаанууд, [[Нийслэл хүрээг чөлөөлөх тулалдаан]], [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] | тулалдааны_нэр = [[хятадын иргэний дайн]], [[Хүрээг чөлөөлх тулалдаан]], [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Го Сунлин''' (хятадаар: 郭松龄; уламжлалт хятадаар: 郭松齡) (1883 - 1925) нь [[Манж Чин улс]]ын [[Армийн генерал|генерал]] бөгөөд [[манж]]ийн дарлалыг түлхэн унагаасны дараа [[хятадын иргэний дайн]]д оролцогч юм. Энэ генерал ын цэрэг нь [[хятад]]ын зүгээс [[Богд хаант Монгол улсыг хятадууд цэрэглэн эзэлсэн нь|Монголыг цэргийн хүчээр булаан эзлэх ажиллагаан]]д оролцсон. Монголыг эзлэн сууж байхдаа Нийслэл хүрээг Азийн морин дивизээс хамгаалж чадалгүй бут цохигдон Хиагт руу зугатсан ба тэнд байхдаа жанжин Сүхбаатарын удирдсан Ардын журамт цэрэгт бут цохиулан Хийгтыг алдан зөвлөлт руу зугатан гарч улмаар манжуур луу гарссан байна. Го Сунлин нь өөрийн захирагч байсан маршал [[Жан Золин]]ы эсрэг [[бослого]] гаргаж 3 сарын хугацаанд байлдсан боловч Жан золинг дэмжигч [[япон]]ы талд [[эхнэр]]ийн хамт олзлогдон буудуулсан. ==Сонирхолтой баримтууд== *[[Файл:GuoSongling.jpg|thumb|left]]Го Сунлин нь 1921 онд [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]]ы үед [[Арми]]йн цэргүүдийг удиирдсан боловч ялагдсан тул Оросын нутагт зугатан гараад [[Зөвлөлт]]үүдтэй гамингуудыг [[манжуур]] луу гаргах хэлэлцээг хийжээ. * Түүхийн зарим нэг тодорхой бус баримтаар Го Сунлин нь хөлөндөө хүнд шархадахад нь цэргүүд нь түүнийг зүүнхараа орчимд хясан байна. Тэгээд түүнийг [[Зүүнхараа]]гийн нэгэн ногоо тарьдаг [[хятад]]ын дэргэд бараг 1960-70-д он хүртэл амьдарсан. Түүнийг [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс]]ын [[Нийгмийг Аюулаас Хамгаалах Яам]]ны ажилтнууд байнга хянаж байсан гэсэн мэдээлэл байдаг. [[Ангилал:Хятадын генерал]] [[Ангилал:Хятадын хүн]] [[Ангилал:1883 онд төрсөн]] [[Ангилал:1925 онд өнгөрсөн]] 4k066rbcqxyf7u5t6a9pobwl0cswap3 707367 707362 2022-08-06T02:29:47Z Avirmed Batsaikhan 53733 wikitext text/x-wiki {{Инфобокс цэргийн зүтгэлтэн | нэр = Го Сунлин | зураг = [[Файл:Guo Songling.jpg|300px|]] | зургийн_тайлбар = генерал Го Сунлин | төрсөн_он_сар_өдөр = 1883 он | нас барсан_он_сар_өдөр= 1925 он | оршуулсан_газар_нэр = ДИУ | төрсөн_газар = [[Манж чин улс]] | нас барсан_газар = [[Дундад Иргэн Улс]] | алдаршсан_нэр = [[Үндэсний Хувьсгалт Арми]]йн генерал | бүтэн_нэр = | эх_орон = [[Хятад үндэстэн|хятад]] | салбар = [[явган цэрэг]] | албан_он_жилүүд = | цол_хэргэм = [[генерал]] | ажиллагааны_тоо = | нэгж = | албан_тушаал = [[дивизийн захирагч]] | тулалдаанууд = [[хятадын иргэний дайн]]ы тулалдаанууд, [[Нийслэл хүрээг чөлөөлөх тулалдаан]], [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] | тулалдааны_нэр = [[хятадын иргэний дайн]], [[Хүрээг чөлөөлх тулалдаан]], [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]] | шагналууд = | харилцаа = | бусад_үйл = }} '''Го Сунлин''' (хятадаар: 郭松龄; уламжлалт хятадаар: 郭松齡) (1883 - 1925) нь [[Манж Чин улс]]ын [[Армийн генерал|генерал]] бөгөөд [[манж]]ийн дарлалыг түлхэн унагаасны дараа [[хятадын иргэний дайн]]д оролцогч юм. Энэ генерал ын цэрэг нь [[хятад]]ын зүгээс [[Богд хаант Монгол улсыг хятадууд цэрэглэн эзэлсэн нь|Монголыг цэргийн хүчээр булаан эзлэх ажиллагаан]]д оролцсон. Монголыг эзлэн сууж байхдаа Нийслэл хүрээг Азийн морин дивизээс хамгаалж чадалгүй бут цохигдон Хиагт руу зугатсан ба тэнд байхдаа жанжин Сүхбаатарын удирдсан Ардын журамт цэрэгт бут цохиулан Хиагтаас зөвлөлт орос руу зугатан гарч улмаар манжуур луу гарссан байна. Го Сунлин нь өөрийн захирагч байсан маршал [[Жан Золин]]ы эсрэг [[бослого]] гаргаж 3 сарын хугацаанд байлдсан боловч Жан золинг дэмжигч [[япон]]ы талд [[эхнэр]]ийн хамт олзлогдон буудуулсан. ==Сонирхолтой баримтууд== *[[Файл:GuoSongling.jpg|thumb|left]]Го Сунлин нь 1921 онд [[Хиагтыг чөлөөлөх тулалдаан]]ы үед [[Арми]]йн цэргүүдийг удирдсан боловч ялагдсан тул Оросын нутагт зугатан гараад [[Зөвлөлт]]үүдтэй гамингуудыг [[манжуур]] луу гаргах хэлэлцээг хийжээ. * Түүхийн зарим нэг тодорхой бус баримтаар Го Сунлин нь хөлөндөө хүнд шархадахад нь цэргүүд нь түүнийг зүүнхараа орчимд хясан байна. Тэгээд түүнийг [[Зүүнхараа]]гийн нэгэн ногоо тарьдаг [[хятад]]ын дэргэд бараг 1960-70-д он хүртэл амьдарсан гэдэг ам дамжсан яриа байсан. Түүнийг [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс]]ын [[Нийгмийг Аюулаас Хамгаалах Яам]]ны ажилтнууд байнга хянаж байсан гэсэн мэдээлэл байдаг. [[Ангилал:Хятадын генерал]] [[Ангилал:Хятадын хүн]] [[Ангилал:1883 онд төрсөн]] [[Ангилал:1925 онд өнгөрсөн]] bcgza9i7pb9pse2u4s22q4qluhhxgm4 0 37956 707447 697527 2022-08-06T11:51:29Z Gerd Eichmann 48314 gallery changed wikitext text/x-wiki '''Жайпур''' ([[Хинди хэл|जयपुर]] ''Jayapura'' → '''Жаяпур'''; [[Англи хэл|Jaipur]]) — [[Энэтхэг]] улсын [[Ражастан]] мужийн 3,073,350 хүнтэй аж үйлдвэрийн [[хот]].<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above"]</ref> <br><gallery> Jaipur-Palast der Winde-10-2018-gje.jpg|Hawa Mahal Jaipur-Stadtpalast-22-18-gje.jpg|City palace 2018 Jaipur-536-Palast des Maharadscha-1976-gje.jpg|City palace 1976 Jaipur-Jantar Mantar-06-2018-gje.jpg|Jantar Mantar Jaipur-10-Kokosnuss-2018-gje.jpg|Pink city Jaipur-Fort Amber-52-2018-gje.jpg|Fort Amber Jaipur-Fort Amber-40-Elefant-2018-gje.jpg|Fort Amber Jaipur-Edelsteinschleiferei-12-Stempel-Proben-2018-gje.jpg|Gemstone grinding Inner halls of Amer Fort, India.jpg Outer wall of Amer Fort, India.jpg Interiors of Amer Fort, India.jpg Jaipur, India, Gate.jpg </gallery><br> {{дуудүрс|Category:Jaipur|Жайпур хотын зураг сэлт}} ==Зүүлт== {{лавлах холбоос}} [[Ангилал:Саятан хот]] [[Ангилал:Энэтхэгийн хот]] 7ozrfolaj1ybpjux2ot7rof7g1qynd2 0 38312 707377 707211 2022-08-06T03:25:42Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Файл:ChinaTongliaoHorqinZuoyiZhongqi.png|thumb|Хорчин зүүн гарын дунд хошуу]] '''Хорчин зүүн гарын дунд хошуу''' ([[Монгол бичиг|мо.б.]]: {{MongolUnicode|ᠬᠣᠷᠴᠢᠨ}} {{MongolUnicode|ᠵᠡᠭᠦᠨ}} {{MongolUnicode|ᠭᠠᠷᠤᠨ}} {{MongolUnicode|ᠳᠤᠮᠳᠠᠳᠤ}} {{MongolUnicode|ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}}, {{lang-zh|科尔沁左翼中旗}}) [[Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон|Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны]] [[Тонляо хот]]ын харьяа хошуу. Урьд '''[[Дархан чин ван|Дархан хошуу]]''' гэдэг нэртэй байв. Нийт нутаг дэвсгэр 9811 квадрат километр ба хүн ам 530 мянга. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] 92wk4so27i0wkvozjrjvhtaj038ugy6 0 53024 707366 701826 2022-08-06T01:30:05Z Esambuu 42335 /* Их Британи {{flagicon|GBR}} */ wikitext text/x-wiki [[Coldplay]] хамтлаг нь дэлхий хамгийн их борлуулалттай уран бүтээлчдийн нэг бөгөөд дэлхий даяар 75 гаруй сая цомогоо борлуулаад байна.Түүнээс 13 сая гаруйг АНУ-д,12 сая гаруйг Их Британид борлуулжээ. ==Синглүүдийн борлуулалт== === Их Британи {{flagicon|GBR}}=== Гэрчилгээний тайлбар : Platinum - 600,000-с дээш Gold - 400,000-с дээш Silver - 200,000-с дээш {| class="wikitable sortable plainrowheaders" |- !rowspan="2"|{{Abbr|No.|Number}} !rowspan="2"|Дууны нэр !rowspan="2" | Уран бүтээлч !rowspan="2" | Багтсан цомог !rowspan="2" | Оргил<br />амжилт !rowspan="2" | Худалдаанд гарсан он !colspan="3" | Борлуулалт !rowspan="2" | Гэрчилгээ !rowspan="2" ! scope="col"| Нийт<br/>(Total Units) |- !|Физик<br/>(Physical) !|Дижитал<br/>(Digital) !|Streaming<br/>(Сая) |- ! scope=row style="text-align:center;"| 1 | ''[[Something Just Like This]]'' | The Chainsmokers & [[Coldplay]] | [[Kaleidoscope (EP)|Kaleidoscope]] | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2017 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 320,000 | style="text-align:center;"| 201 | style="text-align:center;"| 4× Platinum | style="text-align:center;"| 2,400,000<ref name="2021MaySales">{{cite news|url=https://www.officialcharts.com/chart-news/coldplay-s-official-top-20-biggest-songs-on-the-uks-official-chart__4117/|title=Coldplay’s Official Top 20 biggest songs on the UK's Official Chart||last=Copsey|first=Rob|date=5 May 2021|work=[[Official Charts Company]]|publisher=Official Charts Company|accessdate=6 May 2021}}</ref> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 2 | ''[[Viva la Vida]]'' | Coldplay | [[Viva la Vida or Death and All His Friends]] | style="text-align:center;"| 1 | style="text-align:center;"| 2008 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 896,000 | style="text-align:center;"| 123.5 | style="text-align:center;"| 3× Platinum | style="text-align:center;"| 1,990,000<ref name="2021MaySales"></ref> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 3 | ''[[Fix You]]'' | Coldplay | [[X&Y]] | style="text-align:center;"| 4 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 727,508 | style="text-align:center;"| 112.6<ref name="2021MaySales"></ref> | style="text-align:center;"| 3× Platinum | style="text-align:center;"| 1,800,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 4 | ''[[Yellow]]'' | Coldplay | [[Parachutes]] | style="text-align:center;"| 4 | style="text-align:center;"| 2000 | style="text-align:center;"| 170,000 | style="text-align:center;"| 430,000 | style="text-align:center;"| 118<ref name="2021MaySales"></ref> | style="text-align:center;"| 3× Platinum | style="text-align:center;"| 1,800,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 5 | ''[[Paradise]]'' | Coldplay | [[Mylo Xyloto]] | style="text-align:center;"| 1 | style="text-align:center;"| 2011 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 1,000,000 | style="text-align:center;"| 81.8 | style="text-align:center;"| 3× Platinum | style="text-align:center;"| 1,800,000<ref name="2021MaySales"></ref> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 6 | ''[[Hymn for the Weekend]]'' | Coldplay | [[A Head Full of Dreams]] | style="text-align:center;"| 6 | style="text-align:center;"| 2016 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 302,000 | style="text-align:center;"| 150.6 | style="text-align:center;"| 3× Platinum | style="text-align:center;"| 1,800,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 7 | ''[[Adventure of a Lifetime]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 7 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 358,763<ref>{{cite news|url=http://www.officialcharts.com/chart-news/the-uks-official-chart-millionaires-revealed__20459/|title=The UK's Official Chart 'millionaires' revealed||last=Copsey|first=Rob|date=19 September 2017|work=[[Official Charts Company]]|publisher=Official Charts Company|accessdate=19 September 2017}}</ref> | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 2× Platinum | style="text-align:center;"| 1,220,000<ref name="2018SalesArchive">{{cite journal|url=https://www.officialcharts.com/chart-news/coldplay-s-official-top-20-biggest-songs-on-the-uks-official-chart__4117/|title=Coldplay’s Official Top 20 biggest songs on the UK's Official Chart|work=[[Official Charts Company]]|date=29 November 2018|accessdate=29 November 2018|last=White|first=Jack|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181201000000*/https://www.officialcharts.com/chart-news/coldplay-s-official-top-20-biggest-songs-on-the-uks-official-chart__4117/|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 8 | ''[[The Scientist]]'' | Coldplay | [[A Rush of Blood to the Head]] | style="text-align:center;"| 10 | style="text-align:center;"| 2002 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 373,000 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 2× Platinum | style="text-align:center;"| 1,200,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 9 | ''[[A Sky Full of Stars]]'' | Coldplay | [[Ghost Stories]] | style="text-align:center;"| 9 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 352,000 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 2× Platinum | style="text-align:center;"| 1,200,000<ref name="2018SalesArchive"/> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 10 | ''[[Princess of China]]'' | Coldplay ft. Rihanna | Mylo Xyloto | style="text-align:center;"| 4 | style="text-align:center;"| 2012 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 565,000 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| Platinum | style="text-align:center;"| 952,000<ref name="2021MaySales"></ref> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 11 | ''[[Magic]]'' | Coldplay | Ghost Stories | style="text-align:center;"| 10 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 250,000+ | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| Platinum | style="text-align:center;"| 709,000<ref name="2018SalesArchive"/> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 12 | ''[[Clocks]]'' | Coldplay | A Rush of Blood to the Head | style="text-align:center;"| 9 | style="text-align:center;"| 2002 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 290,000+ | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| Platinum | style="text-align:center;"| 600,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 13 | ''[[Christmas Lights]]'' | Coldplay | Christmas Lights | style="text-align:center;"| 13 | style="text-align:center;"| 2010 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 30.6<ref>{{cite web|url=https://www.officialcharts.com/chart-news/the-biggest-new-christmas-songs-how-do-they-compare-to-the-classics__21166/|title=The biggest new Christmas songs: How do they compare to the classics?|last=Copsey|first=Rob|work=[[Official Charts Company]]|date=4 December 2018|accessdate=6 December 2019}}</ref> | style="text-align:center;"| Platinum | style="text-align:center;"| 600,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 14 | ''[[Everglow]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 52 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Platinum | style="text-align:center;"| 600,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 15 | ''[[Every Teardrop Is a Waterfall]]'' | Coldplay | Mylo Xyloto | style="text-align:center;"| 6 | style="text-align:center;"| 2011 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| 326,000 | style="text-align:center;"| N/A | style="text-align:center;"| Platinum | style="text-align:center;"| 600,000<ref name="2018SalesArchive"/> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 16 | ''[[Speed of Sound]]'' | Coldplay | X&Y | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 260,000 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Gold | style="text-align:center;"| 400,000<ref name="BPI">{{cite web|url=https://www.bpi.co.uk/brit-certified/|title=BRIT Certified|work=[[British Phonographic Industry]]|date=17 July 2020|accessdate=24 July 2020}}</ref> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 17 | ''[[Charlie Brown]]'' | Coldplay | Mylo Xyloto | style="text-align:center;"| 22 | style="text-align:center;"| 2012 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 200,000 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Gold | style="text-align:center;"| 400,000<ref name="BPI"/> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 18 | ''[[Trouble]]'' | Coldplay | Parachutes | style="text-align:center;"| 10 | style="text-align:center;"| 2000 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 200,000 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Gold | style="text-align:center;"| 400,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 19 | ''[[In My Place]]'' | Coldplay | A Rush of Blood to the Head | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2002 | style="text-align:center;"| 101,000 | style="text-align:center;"| 99,000 | style="text-align:center;"| 19.5 | style="text-align:center;"| Gold | style="text-align:center;"| 400,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 20 | ''[[Higher Power]]'' | Coldplay | [[Music of the Spheres]] | style="text-align:center;"| 12 | style="text-align:center;"| 2021 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Gold | style="text-align:center;"| 400,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 21 | ''[[My Universe]]'' | Coldplay x [[BTS]] | Music of the Spheres | style="text-align:center;"| 3 | style="text-align:center;"| 2021 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Gold | style="text-align:center;"| 400,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 22 | ''[[Up&Up]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 71 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Silver | style="text-align:center;"| 200,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 23 | ''[[Violet Hill]]'' | Coldplay | Viva la Vida or Death and All His Friends | style="text-align:center;"| 8 | style="text-align:center;"| 2008 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 230,000 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Silver | style="text-align:center;"| 264,000<ref name="2018SalesArchive"/> |- ! scope=row style="text-align:center;"| 24 | ''[[A Head Full of Dreams (дуу)|A Head Full of Dreams]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 173 | style="text-align:center;"| 2016 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Silver | style="text-align:center;"| 200,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 25 | ''[[Talk]]'' | Coldplay | X&Y | style="text-align:center;"| 10 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Silver | style="text-align:center;"| 200,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 26 | ''[[Orphans]]'' | Coldplay | [[Everyday Life]] | style="text-align:center;"| 27 | style="text-align:center;"| 2019 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Silver | style="text-align:center;"| 200,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 27 | ''[[Midnight (Coldplay song)|Midnight]]'' | Coldplay | Ghost Stories | style="text-align:center;"| 48 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Silver | style="text-align:center;"| 200,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 28 | ''[[Sparks]]'' | Coldplay | Parachutes | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 2000 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| Silver | style="text-align:center;"| 200,000 |- ! scope=row style="text-align:center;"| 29 | ''[[Life in Technicolor II]]'' | Coldplay | [[Prospekt's March]] | style="text-align:center;"| 28 | style="text-align:center;"| 2008 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| |- ! scope=row style="text-align:center;"| 30 | ''[[Atlas]]'' | Coldplay | The Hunger Games Soundtrack | style="text-align:center;"| 13 | style="text-align:center;"| 2013 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| |- ! scope=row style="text-align:center;"| 31 | ''[[The Hardest Part]]'' | Coldplay | X&Y | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 2006 | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| |} ===АНУ {{flagicon|USA}}=== {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| {{Abbr|No.|Number}} ! scope="col"| Дууны нэр ! scope="col"| Уран бүтээлч ! scope="col"| Багтсан цомог ! scope="col"| Оргил<br />амжилт ! scope="col"| Худалдаанд гарсан<br />он ! scope="col"| Борлуулагдсан тоо<br/> ! scope="col"| Гэрчилгээ |- ! scope=row style="text-align:center;"| 1 | ''[[Something Just Like This]]'' | The Chainsmokers & [[Coldplay]] | [[Kaleidoscope (EP)|Kaleidoscope]] | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2017 | style="text-align:center;"| 9,000,000 | style="text-align:center;"| 9х Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 2 | ''[[Viva la Vida]]'' | [[Coldplay]] | [[Viva la Vida or Death and All His Friends]] | style="text-align:center;"| 1 | style="text-align:center;"| 2008 | style="text-align:center;"| 3,000,000<ref>{{cite web|url=http://riaa.com/goldandplatinumdata.php?content_selector=gold-platinum-searchable-database|title=Coldplay RIAA Platinum & Gold Certifications |last=Copsey|first=Rob|date=9 June 2015|publisher=[[RIAA]]|accessdate=9 June 2015}}</ref> | style="text-align:center;"| 3x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 3 | ''[[A Sky Full of Stars]]'' | [[Coldplay]] | [[Ghost Stories]] | style="text-align:center;"| 10 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 3,000,000 | style="text-align:center;"| 3x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 4 | ''[[Hymn for the Weekend]]'' | [[Coldplay]] | [[A Head Full of Dreams]] | style="text-align:center;"| 25 | style="text-align:center;"| 2016 | style="text-align:center;"| 3,000,000 | style="text-align:center;"| 3x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 5 | ''[[Adventure of a Lifetime]]'' | [[Coldplay]] | [[A Head Full of Dreams]] | style="text-align:center;"| 13 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| 2,000,000 | style="text-align:center;"| 2x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 6 | ''[[Paradise]]'' | [[Coldplay]] | [[Mylo Xyloto]] | style="text-align:center;"| 15 | style="text-align:center;"| 2011 | style="text-align:center;"| 1,000,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 7 | ''[[Magic]]'' | [[Coldplay]] | [[Ghost Stories]] | style="text-align:center;"| 14 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 1,000,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 8 | ''[[Yellow]]'' | [[Coldplay]] | [[Parachutes]] | style="text-align:center;"| 48 | style="text-align:center;"| 2000 | style="text-align:center;"| 500,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 9 | ''[[The Scientist]]'' | [[Coldplay]] | [[A Rush of Blood to the Head]] | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2002 | style="text-align:center;"| 500,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 10 | ''[[Speed of Sound]]'' | [[Coldplay]] | [[X&Y]] | style="text-align:center;"| 8 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| 500,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 11 | ''[[Fix You]]'' | [[Coldplay]] | [[X&Y]] | style="text-align:center;"| 59 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| 500,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 12 | ''[[Clocks]]'' | [[Coldplay]] | [[A Rush of Blood to the Head]] | style="text-align:center;"| 29 | style="text-align:center;"| 2002 | style="text-align:center;"| 500,000 | style="text-align:center;"| Gold |} ===Австрали {{flagicon|AUS}}=== {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| {{Abbr|No.|Number}} ! scope="col"| Дууны нэр ! scope="col"| Уран бүтээлч ! scope="col"| Багтсан цомог ! scope="col"| Оргил<br />амжилт ! scope="col"| Худалдаанд гарсан<br />он ! scope="col"| Борлуулагдсан тоо<br/>(мэдэгдэж байгаагаар) ! scope="col"| Гэрчилгээ |- ! scope=row style="text-align:center;"| 1 | ''[[Something Just Like This]]'' | [[Coldplay]] | [[Kaleidoscope (EP)]] | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2017 | style="text-align:center;"| 910,000 | style="text-align:center;"| 13x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 2 | ''[[Paradise]]'' | [[Coldplay]] | [[Mylo Xyloto]] | style="text-align:center;"| 3 | style="text-align:center;"| 2011 | style="text-align:center;"| 420,000 | style="text-align:center;"| 6 x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 3 | ''[[A Sky Full of Stars]]'' | [[Coldplay]] | [[Ghost Stories]] | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 140,000 | style="text-align:center;"| 2 x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 4 | ''[[Magic]]'' | [[Coldplay]] | [[Ghost Stories]] | style="text-align:center;"| 5 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 140,000 | style="text-align:center;"| 2 x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 5 | ''[[Viva la Vida]]'' | [[Coldplay]] | [[Viva la Vida or Death and All His Friends]] | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2008 | style="text-align:center;"| 70,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 6 | ''[[Yellow]]'' | [[Coldplay]] | [[Parachutes]] | style="text-align:center;"| 5 | style="text-align:center;"| 2000 | style="text-align:center;"| 70,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 7 | ''[[Every Teardrop Is a Waterfall]]'' | [[Coldplay]] | [[Mylo Xyloto]] | style="text-align:center;"| 14 | style="text-align:center;"| 2011 | style="text-align:center;"| 70,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 8 | ''[[Fix You]]'' | [[Coldplay]] | [[X&Y]] | style="text-align:center;"| 25 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| 70,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 9 | ''[[Princess of China]]'' | [[Coldplay]] ft. [[Рианна|Rihanna]] | [[Mylo Xyloto]] | style="text-align:center;"| 16 | style="text-align:center;"| 2012 | style="text-align:center;"| 70,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 10 | ''[[Hymn for the Weekend]]'' | [[Coldplay]] | [[A Head Full of Dreams]] | style="text-align:center;"| 24 | style="text-align:center;"| 2016 | style="text-align:center;"| 70,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 11 | ''[[Speed of Sound]]'' | [[Coldplay]] | [[X&Y]] | style="text-align:center;"| 9 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| 35,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 12 | ''[[Violet Hill]]'' | [[Coldplay]] | [[Viva la Vida or Death and All His Friends]] | style="text-align:center;"| 9 | style="text-align:center;"| 2008 | style="text-align:center;"| 35,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 13 | ''[[Adventure of a Lifetime]]'' | [[Coldplay]] | [[A Head Full of Dreams]] | style="text-align:center;"| 20 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| 35,000 | style="text-align:center;"| Gold |} ===Итали {{flagicon|ITA}}=== {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col"| {{Abbr|No.|Number}} ! scope="col"| Дууны нэр ! scope="col"| Уран бүтээлч ! scope="col"| Багтсан цомог ! scope="col"| Оргил<br />амжилт ! scope="col"| Худалдаанд гарсан<br />он ! scope="col"| Борлуулагдсан тоо ! scope="col"| Гэрчилгээ |- ! scope=row style="text-align:center;"| 1 | ''[[Hymn for the Weekend]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2016 | style="text-align:center;"| 400,000 | style="text-align:center;"| 8x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 2 | ''[[Something Just Like This]]'' | Coldplay & The Chainsmokers | Kaleidoscope EP | style="text-align:center;"| 3 | style="text-align:center;"| 2017 | style="text-align:center;"| 350,000 | style="text-align:center;"| 7x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 3 | ''[[Adventure of a Lifetime]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 3 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| 200,000 | style="text-align:center;"| 4x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 4 | ''[[A Sky Full of Stars]]'' | Coldplay | Ghost Stories | style="text-align:center;"| 1 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 150,000 | style="text-align:center;"| 5x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 5 | ''[[The Scientist]]'' | Coldplay | A Rush of Blood to the Head | style="text-align:center;"| 23 | style="text-align:center;"| 2002 | style="text-align:center;"| 150,000 | style="text-align:center;"| 3x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 6 | ''[[Yellow]]'' | Coldplay | Parachutes | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2000 | style="text-align:center;"| 140,000 | style="text-align:center;"| 2x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 7 | ''[[Viva la Vida]]'' | Coldplay | Viva la Vida or Death and All His Friends | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2008 | style="text-align:center;"| 100,000 | style="text-align:center;"| 2x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 8 | ''[[Up&Up]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 32 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| 100,000 | style="text-align:center;"| 2x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 9 | ''[[Fix You]]'' | Coldplay | X&Y | style="text-align:center;"| 13 | style="text-align:center;"| 2005 | style="text-align:center;"| 100,000 | style="text-align:center;"| 2x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 10 | ''[[My Universe]]'' | Coldplay x BTS | [[Music of the Spheres]] | style="text-align:center;"| 29 | style="text-align:center;"| 2021 | style="text-align:center;"| 100,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 11 | ''[[Paradise]]'' | Coldplay | Mylo Xyloto | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2011 | style="text-align:center;"| 90,000 | style="text-align:center;"| 3x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 12 | ''[[Magic]]'' | Coldplay | Ghost Stories | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 90,000 | style="text-align:center;"| 3x Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 13 | ''[[Christmas Lights]]'' | Coldplay | N/A | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2010 | style="text-align:center;"| 70,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 14 | ''[[A Head Full of Dreams (дуу)|A Head Full of Dreams]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| 58 | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| 50,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 15 | ''[[Ink]]'' | Coldplay | Ghost Stories | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 50,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 16 | ''[[Clocks]]'' | Coldplay | A Rush of Blood to The Head | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2003 | style="text-align:center;"| 50,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 17 | ''[[Everglow]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2016 | style="text-align:center;"| 50,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 18 | ''[[In My Place]]'' | Coldplay | A Rush of Blood to The Head | style="text-align:center;"| 4 | style="text-align:center;"| 2002 | style="text-align:center;"| 35,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 19 | ''[[Higher Power]]'' | Coldplay | Music of the Spheres | style="text-align:center;"| 52 | style="text-align:center;"| 2021 | style="text-align:center;"| 35,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 20 | ''[[Every Teardrop Is a Waterfall]]'' | Coldplay | Mylo Xyloto | style="text-align:center;"| 3 | style="text-align:center;"| 2011 | style="text-align:center;"| 30,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 21 | ''[[Princess of China]]'' | Coldplay ft. Rihanna | Mylo Xyloto | style="text-align:center;"| 16 | style="text-align:center;"| 2012 | style="text-align:center;"| 30,000 | style="text-align:center;"| Platinum |- ! scope=row style="text-align:center;"| 22 | ''[[Birds]]'' | Coldplay | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| 25,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 23 | ''[[Fun]]'' | Coldplay ft. Tove Lo | A Head Full of Dreams | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2015 | style="text-align:center;"| 25,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 24 | ''[[Trouble]]'' | Coldplay | Parachutes | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2000 | style="text-align:center;"| 25,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 25 | ''[[Miracles (Someone Special)]]'' | Coldplay ft. Big Sean | Kaleidoscope EP | style="text-align:center;"| - | style="text-align:center;"| 2017 | style="text-align:center;"| 25,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 26 | ''[[Orphans]]'' | Coldplay | [[Everyday Life]] | style="text-align:center;"| 55 | style="text-align:center;"| 2019 | style="text-align:center;"| 25,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 27 | ''[[Midnight (Coldplay song)| Midnight]]'' | Coldplay | Ghost Stories | style="text-align:center;"| 2 | style="text-align:center;"| 2014 | style="text-align:center;"| 15,000 | style="text-align:center;"| Gold |- ! scope=row style="text-align:center;"| 28 | ''[[Charlie Brown]]'' | Coldplay | Mylo Xyloto | style="text-align:center;"| | style="text-align:center;"| 2012 | style="text-align:center;"| 15,000 | style="text-align:center;"| Gold |} ==Холбоосууд== {{Reflist}} {{Coldplay}} [[Ангилал:Coldplay]] lll27zzpu88v4zmekq1pzc3a21s6ble 0 62615 707371 696646 2022-08-06T03:22:18Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki {{Нутаг |нэр = Түмэд зүүн хошуу |ямар_янзын_нутаг = Хошуу |анхаарах_нэр = {{lower|0.1em|{{nobold|{{МонголЮникод|ᠲᠦᠮᠡᠳ}}{{МонголЮникод|ᠵᠡᠭᠦᠨ}}{{МонголЮникод|ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}} • {{lang|zh-hans|土默特左旗}}}}}} |image_skyline = |image_caption = |pushpin_map = China Inner Mongolia |pushpin_label = |pushpin_label_position = left |pushpin_map_caption = Өвөр Монгол дахь Түмэд зүүн хошууны байршил |pushpin_mapsize = |latd= 40 |latm= 44 |latNS= N |longd= 111 |longm=10 |longEW=E |улс_эсвэл = Улс орон |аль_улс_эсвэл = {{flag|Хятад}} |нэгдүгээр_зэргийн_нэгж = Муж, орон |нэгдүгээр_зэргийн_нутаг = [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын ӨЗО]] |хоёрдугаар_зэргийн_нэгж = Аймгийн энтэй хот |хоёрдугаар_зэргийн_нутаг = [[Хөх хот]] |гуравдугаар_зэргийн_нэгж = |гуравдугаар_зэргийн_нутаг = |нутгийн_төвийг_юу_гэх = |нутгийн_төв = |газар_нутаг = |газрын_байц = д.т.д. 1046 м |хүн_ам = |хүн_ам_өмнөх = |хүн_ам_тоол = |хүн_ам_тооц = |хүн_ам_бөөгнөрөл = |нягт_сийрэг = |ард_түмэн = |цугаараа = |даргыг_юу_гэх = |даргын_нэр = |түүхэн_он = |түүхэн_үйл = |түүхэн_он1 = |түүхэн_үйл1 = |цагийн_бүс = Хятадын стандарт цаг |utc_offset = +8 |утасны_томъёо = |шуудангийн_томъёо = |автомашин_дугаар = |website = |тэмдэглэл = }} '''Түмэд зүүн хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{МонголЮникод|ᠲᠦᠮᠡᠳ}} {{МонголЮникод|ᠵᠡᠭᠦᠨ}} {{МонголЮникод|ᠬᠣᠰᠢᠭᠤ}}; {{zh|c=土默特左旗|p=Tǔmòtè Zuǒqí}}) нь Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны]] нэгэн хошуу. Засаг захиргааны хувьд [[Хөх хот]]од харьяалагдана. Хошууны нутагт '''Хангай''' гэж гацаа бий. ==Эшлэл== *[http://www.xzqh.org/html/index.html www.xzqh.org] {{zh icon}} {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Хөх хот]] sbghe4lneko7xz0e27n7wzznffz6fbt 0 63055 707373 687033 2022-08-06T03:24:23Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki '''Шугуйт дүүрэг''' ({{MongolUnicode|ᠰᠢᠭᠤᠶᠢᠲᠤ}} {{MongolUnicode|ᠲᠣᠭᠣᠷᠢᠭ}}, {{lang-zh|石拐区, shí guǎi qū}}) — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын харьяат, аймгийн энтэй [[Бугат хот]]ын нэгэн дүүрэг. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын суурин]] [[Ангилал:Өвөр Монголын дүүрэг]] [[Ангилал:Бугат]] 3ijuew2g5hgzmxaf3jptuqqxbkcp3lh 0 65117 707409 686985 2022-08-06T03:33:47Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki '''Долнуур''' ({{MongolUnicode|ᠳᠣᠯᠣᠨᠨᠤᠤᠷ}} {{MongolUnicode|ᠰᠢᠶᠠᠨ}} Долоннуур {{zh|s=多伦县 |t=多倫縣 |p=Duōlún Xiàn}}) нь [[Өвөр Монгол]]ын [[Шилийн гол]] аймагт орших, Хятадын 3 зэргийн түвшний засаг захиргааны нэгж юм. Төв хот нь Долоннуур хот. {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Шилийн гол]] 1uozg3xd8nqwdu0cg6d4ii41oiokrzo 0 83277 707358 701119 2022-08-05T17:49:20Z 66.181.177.191 wikitext text/x-wiki '''Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын тагнуулын байгууллага'''-1911 оны [[үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал]]ын үр дүнд [[Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс]] байгуулагдахад төр, засгийн газрын зүгээс гадаад болон дотоод чиглэлээр [[тагнуулын үйл ажиллагаа]] явуулах зорилгоор байгуулсан байгууллага. Олноо өргөгдсөн Монгол Улсын үед тагнуулын ажлыг [[хаан]] эзний мэдэл дор явуулдаг байсан бөгөөд шаардлагатай үед [[Улсын дээд хурал|Улсын дээд хурлаар]] хэлэлцэж байв. Гадаад улсууд Монгол Улсыг хэрхэн үзэж, ямар чиг бодлого барьж буй, тэдний зүгээс учирч болох түрэмгийлэл, аюул заналыг урьдчилан мэдэх зэргээр аюулгүй байдлаа хангах үүднээс төр, засгийн улс төрийн бодлого боловсруулахад шаардлагатай мэдээ, мэдээллийг олох зорилгоор тагнуулын ажлыг явуулж байсан байдаг. Гэхдээ тэр үед Монгол Улсад нэгдсэн тагнуулын бие даасан нэгж, байгууллага байгаагүй боловч Богд хааны шууд удирдлагын дор [[сөрөх тагнуул]]ын болон тагнуулын мэдээлэл, дүн шинжилгээний ажлыг явуулж байв. Гадаадад зохиох тагнуулын үйл ажиллагааг [[Богд хаан]]ы [[шадар захирагч Баатар]] удирдан зохицуулдаг байжээ. Мөн [[Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын Гадаад яам|Гадаад яам]], [[Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын Дотоод яам|Дотоод яам]], [[Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын Цэргийн яам|Цэргийн яам]], зүүн, өмнө, баруун хязгаарын сайд нараас өөр өөрсдийн чиглэлээр тагнуул, сөрөх тагнуулын ажил явуулж байсан. Тухайлбал, Цэргийн яам болон [[Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсын Баруун хязгаарын сайд|Баруун хязгаарын сайд]]аас хилийн чанадад тагнуулаар хүн явуулж байв. Харин дотоод буюу сөрөг тагнуулыг лам нарын дунд Богд хаан, шанзав Бадамдорж, чин ван Дашдэндэв нар, харчуул буюу бусад иргэдийн дунд Магсар бээс тус тус хариуцан зохион байгуулж байсан байна. Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал ялсан боловч Монгол орны гадаад, дотоод нөхцөл байдал туйлын хүнд байсан ба өөрийн засаглалын тогтолцоогоо буй болгохын хамт гадаад орны тагнуул, туршуул, эдийн засгийг шулан мөлжигчтэй тэмцэх ажлыг эрчимтэй явуулж байсны дийлэнхийг Монгол орны тусгаар тогтнол, эдийн засагт аюул занал учруулж байсан хятадын цагаачид, банк, худалдааны байгууллагынхантай хийсэн тэмцэл эзэлдэг. Энэ үед гадаад тагнуулын ажил явуулах гол хэлбэр нь [[бадар]]члан тэнүүчлэн явах, шашны томоохон хуралд оролцох, мөргөл үйлдэх, [[хийд]]эд шавилан суух халхавчийг гол төлөв ашигладаг байжээ. Тухайлбал, хүрээний лам [[Чагдаржав|Д. Чагдаржав]] [[Оросын Хаант Улс|Орос]], [[Польш]], [[Итали]], [[Франц]], [[Энэтхэг]], “япон” хэмээх [[Ажвагийн Данзан|А. Данзан]] [[Японы эзэнт гүрэн|Япон]], [[Тайвань|Хятад]], [[Гандантэгчэнлин хийд|Гандан хийд]]ийн [[аграмба]] лам [[Намжилын Хаянхирваа|Н. Хаянхирваа]] Орос, [[Халимаг]], [[Турк]], [[Барга]] лам Ц. Лувсанням Орос, Хятад, [[Төвөд]], нэрт түүхч, манжич Б. Буянчуулган “Ар, [[Өвөр Монгол]]чуудыг нэгтгэн хамгаалж авах талаар [[Оросын Хаант Улс|Орос улс]] ямар бодолтой байгааг мэдэх”-ээр [[Оросын Хаант Улс|Хаант Орос]]т удаа дараа, [[чин ван]] Л. Дашдэндэв Хятад, “Цагаан” хэмээх хочтой лам [[Солийн Данзан|Данзан]] Ил тарвагатай болон Шинжааны нутгуудаар хэдэн жилээр явж байжээ. Богд хаант Монгол Улсын үед Хятадын тагнуул, туршуулыг илрүүлэх, хятад иргэдийн гэмт үйлдлийг таслан зогсооход онцгой анхаарч гадаадын харьяат хүмүүсийг хянах тогтолцоог буй болгож, хатуу чанд хянан харгалзаж байв. Энэ арга хэмжээний дүнд [[1910 он]]д [[Халх Монгол]]д 100 мянгад хүрээд байсан хятад иргэдийн тоог 6 жилийн дотор 3 дахин цөөрүүлж чадсан байна. Мөн Нийслэл Хүрээнээс хойд зүгт байрлах [[Шадивлангийн хийд]]эд [[Тагнуулын сургууль|Тагнуулын сургуулийг]] байгуулсан тухай мэдээ байдаг. Үүнийг хятадууд мэддэг байсан байх магадлалтай. Учир нь 1919 онд хятадын цэрэг Монгол Улсыг эзлэх үед Шадивлангийн хийдийг хятад цэргүүд эзлэн лам нарыг нь толгой дараалан хядаж, хийдийн сүм дуган зэрэг барилга, бусад орон сууцуудыг эвдлэн сүйтгэсэн байна. [[Ангилал:Монголын тагнуулын алба]] plhh1palomes34nxgmzxyu9vqm4csbv 0 109739 707350 707156 2022-08-05T16:27:52Z 66.181.161.60 Зүй зохисгүй агуулга оруулсан байсныг засав wikitext text/x-wiki {{Инфобокс албан тушаалтан|name=Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ|image=Oyun-erdene LUVSANNAMSRAI.jpg|birth_date={{birth date and age|1980|6|29|df=y}}|alma_mater=Бэрх Дээд Сургууль</br>[[Монгол Улсын Их Сургууль]]</br>Харвардын Их Сургууль|honorific-prefix=Эрхэмсэг ноён</br>|office2={{MGL}}ын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга|predecessor2=[[Гомбожавын Занданшатар]]|party=[[Монгол Ардын Нам]]|termstart=[[2021]] оны [[1 сарын 27]]|title={{MGL}}ын 32 дахь [[Ерөнхий сайд]]|president=[[Халтмаагийн Баттулга]]</br>[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|primeminister2=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|predecessor=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|successor2=[[Цэндийн Нямдорж]]|termstart2=[[2019]] оны [[2 сарын 2]]|termend2=[[2021]] оны [[1 сарын 27]]|office3={{MGL}}ын [[Улсын Их Хурал|Улсын Их Хурлын]] гишүүн|termstart3=[[2016]] оны [[7 сарын 5]]|office4=[[Монгол Ардын Нам|Монгол Ардын Намын]] дарга|predecessor4=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|termstart4=[[2021]] оны [[6 сарын 25]]|office5=Нийгмийн Ардчилал Монголын Залуучуудын Холбооны Ерөнхийлөгч|predecessor5=[[Гомбожавын Занданшатар]]|successor5=Ганзоригийн Тэмүүлэн|spouse=Болдын Туул|place of birth=[[Улаанбаатар хот]]|children=4|website={{url|www.oyunerdene.mn}}|honorific-suffix=</br>Монгол Улсын Ерөнхий сайд|constituency3=[[Хэнтий аймаг]]}} Хурц овогт '''Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ''' нь [[Монгол Улс|Монгол Улсын]] [[Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайдын]] албан тушаал хашиж буй улс төрч юм. 2016 оноос хойш [[Улсын Их Хурал|Улсын Их Хурлын]] гишүүний алба мөн хашиж байна. == Түүх == Тэр 42 настай 15 нас хүртлээ дугуй унаж сураагүй 12 нас хүртлээ өмдөндөө шээсэн 20тойдоо хэлд орсон. == Ажлын туршлага == * 1998 онд Хэнтий аймгийн Бэрх хотын Ерөнхий боловсролын сургууль * 2001 онд Бэрс дээд сургуулийг сэтгүүлч мэргэжлээр * 2008 онд МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг Эрх зүйч мэргэжлээр тус тус төгссөн. * 2015 онд Жон Ф. Кеннедийн нэрэмжит Төрийн Захиргааны Дээд Сургуульд магистрын зэрэг хамгаалсан. == Ажлын туршлага == * 2001 он Хэнтий аймгийн Бэрх хотын захирагчийн албанд Тамгын газрын дарга * 2002 он “Дэлхийн Зөн Монгол” ОУБ-ын Хэнтий салбарын захирал * 2006 он “Дэлхийн Зөн Монгол” ОУБ-ын Бүс хариуцсан Захирал * 2008 онд Нийслэлийн Баянзүрх дүүрэгт Нийгмийн хөгжлийн хэлтсийн дарга * 2009 онд Монгол Ардын Намын Удирдах Зөвлөлийн Хэрэг эрхлэх газрын дарга * 2010-2014 он Нийгмийн Ардчилал Монголын Залуучуудын холбооны Ерөнхийлөгч * 2011 он Монгол Ардын Намын Нарийн бичгийн дарга * 2012 он Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч * 2016 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн * 2019 оноос Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга * 2020 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн * 2021 оны 1 дүгээр сарын 25-ны өдрөөс эхлэн 41 насандаа Монгол улсын 32 дахь Ерөнхий сайдаар ажиллаж байна. *2021 оны 6 дугаар сарны 25-нд МАН-ын XI Бага хурал хуралдаж, Л.Оюун-Эрдэнийг МАН-ын даргаар сонгосон байна. == Сонгуульт ажил == * “JCI Монгол” Үндэсний байгууллагын Эрх зүйн зөвлөх * “Азийн хүлэг улс” бодлогын судалгааны хүрээлэнгийн үүсгэн байгуулагч * “Монголын зүрх Хэнтий” төслийн удирдагч == Бүтээл == ** “Алсын хараа” ном 2005 ** “Азийн хүлэг улс” ном 2015 он {{Монгол Улсын Ерөнхий Сайд}} {{Хөтлөгч мөр Монгол Ардын Намын дарга}} {{DEFAULTSORT:Оюун-Эрдэнэ, Лувсаннамсрайн}} [[Ангилал:Монгол Улсын Ерөнхий Сайд]] [[Ангилал:Одооны засгийн газрын тэргүүн]] [[Ангилал:Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн]] [[Ангилал:Монголын засгийн газрын гишүүн]] [[Ангилал:Монгол Ардын Намын дарга]] [[Ангилал:Монгол Ардын Намын гишүүн]] [[Ангилал:Харвардын их сургуулийн төгсөгч]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1980 онд төрсөн]] 5ds1svaadenb1ask6lyi8qel63cea5q 707351 707350 2022-08-05T16:32:14Z 66.181.161.60 /* Түүх */Зүй зохисгүй бичлэгийг устгаж хуучин мэдээллээр нь сэргээв wikitext text/x-wiki {{Инфобокс албан тушаалтан|name=Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ|image=Oyun-erdene LUVSANNAMSRAI.jpg|birth_date={{birth date and age|1980|6|29|df=y}}|alma_mater=Бэрх Дээд Сургууль</br>[[Монгол Улсын Их Сургууль]]</br>Харвардын Их Сургууль|honorific-prefix=Эрхэмсэг ноён</br>|office2={{MGL}}ын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга|predecessor2=[[Гомбожавын Занданшатар]]|party=[[Монгол Ардын Нам]]|termstart=[[2021]] оны [[1 сарын 27]]|title={{MGL}}ын 32 дахь [[Ерөнхий сайд]]|president=[[Халтмаагийн Баттулга]]</br>[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|primeminister2=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|predecessor=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|successor2=[[Цэндийн Нямдорж]]|termstart2=[[2019]] оны [[2 сарын 2]]|termend2=[[2021]] оны [[1 сарын 27]]|office3={{MGL}}ын [[Улсын Их Хурал|Улсын Их Хурлын]] гишүүн|termstart3=[[2016]] оны [[7 сарын 5]]|office4=[[Монгол Ардын Нам|Монгол Ардын Намын]] дарга|predecessor4=[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]|termstart4=[[2021]] оны [[6 сарын 25]]|office5=Нийгмийн Ардчилал Монголын Залуучуудын Холбооны Ерөнхийлөгч|predecessor5=[[Гомбожавын Занданшатар]]|successor5=Ганзоригийн Тэмүүлэн|spouse=Болдын Туул|place of birth=[[Улаанбаатар хот]]|children=4|website={{url|www.oyunerdene.mn}}|honorific-suffix=</br>Монгол Улсын Ерөнхий сайд|constituency3=[[Хэнтий аймаг]]}} Хурц овогт '''Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ''' нь [[Монгол Улс|Монгол Улсын]] [[Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайдын]] албан тушаал хашиж буй улс төрч юм. 2016 оноос хойш [[Улсын Их Хурал|Улсын Их Хурлын]] гишүүний алба мөн хашиж байна. == Түүх == Тэрээр [[Улаанбаатар|Улаанбаатар хотод]] мэндэлсэн ч [[Хэнтий аймаг|Хэнтий аймагт]] өссөн. Хүүхэд насаа өвөөтэйгээ хамт өнгөрөөсөн бөгөөд 5 нас хүртлээ хэлд ороогүй хүүг тусгай сургуульд оруулах талаар санал тавьж байсан ч гэсэн өвөө нь шантралгүй зүтгэсээр одоогоор Хэнтий аймгийн [[Дэлгэрхаан сум (Хэнтий)|Дэлгэрхаан сумын]] Аварга тосон рашаанд аваачиж хэлд оруулжээ. Дунд сургуульдаа нийгмийн хэт идэвхитэй сурагч байсан бөгөөд телевизийн хөтлөгч, яруу найрагч, лимбэчин түүгээр ч барахгүй Скаутын дарга хүртэл хийж явжээ. Улмаар Бэрс Дээд Сургуулийг сэтгүүлч мэргэжлээр төгссөн бөгөөд төгсөгчид хотыг зорьж байхад тэрээр төрөлх сумаа зорьсон юм. == Ажлын туршлага == * 1998 онд Хэнтий аймгийн Бэрх хотын Ерөнхий боловсролын сургууль * 2001 онд Бэрс дээд сургуулийг сэтгүүлч мэргэжлээр * 2008 онд МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг Эрх зүйч мэргэжлээр тус тус төгссөн. * 2015 онд Жон Ф. Кеннедийн нэрэмжит Төрийн Захиргааны Дээд Сургуульд магистрын зэрэг хамгаалсан. == Ажлын туршлага == * 2001 он Хэнтий аймгийн Бэрх хотын захирагчийн албанд Тамгын газрын дарга * 2002 он “Дэлхийн Зөн Монгол” ОУБ-ын Хэнтий салбарын захирал * 2006 он “Дэлхийн Зөн Монгол” ОУБ-ын Бүс хариуцсан Захирал * 2008 онд Нийслэлийн Баянзүрх дүүрэгт Нийгмийн хөгжлийн хэлтсийн дарга * 2009 онд Монгол Ардын Намын Удирдах Зөвлөлийн Хэрэг эрхлэх газрын дарга * 2010-2014 он Нийгмийн Ардчилал Монголын Залуучуудын холбооны Ерөнхийлөгч * 2011 он Монгол Ардын Намын Нарийн бичгийн дарга * 2012 он Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч * 2016 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн * 2019 оноос Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга * 2020 оноос Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн * 2021 оны 1 дүгээр сарын 25-ны өдрөөс эхлэн 41 насандаа Монгол улсын 32 дахь Ерөнхий сайдаар ажиллаж байна. *2021 оны 6 дугаар сарны 25-нд МАН-ын XI Бага хурал хуралдаж, Л.Оюун-Эрдэнийг МАН-ын даргаар сонгосон байна. == Сонгуульт ажил == * “JCI Монгол” Үндэсний байгууллагын Эрх зүйн зөвлөх * “Азийн хүлэг улс” бодлогын судалгааны хүрээлэнгийн үүсгэн байгуулагч * “Монголын зүрх Хэнтий” төслийн удирдагч == Бүтээл == ** “Алсын хараа” ном 2005 ** “Азийн хүлэг улс” ном 2015 он {{Монгол Улсын Ерөнхий Сайд}} {{Хөтлөгч мөр Монгол Ардын Намын дарга}} {{DEFAULTSORT:Оюун-Эрдэнэ, Лувсаннамсрайн}} [[Ангилал:Монгол Улсын Ерөнхий Сайд]] [[Ангилал:Одооны засгийн газрын тэргүүн]] [[Ангилал:Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн]] [[Ангилал:Монголын засгийн газрын гишүүн]] [[Ангилал:Монгол Ардын Намын дарга]] [[Ангилал:Монгол Ардын Намын гишүүн]] [[Ангилал:Харвардын их сургуулийн төгсөгч]] [[Ангилал:Монголчууд]] [[Ангилал:1980 онд төрсөн]] s6v59b7cqydltc314we9mlcaoyn6byq 0 123196 707415 707220 2022-08-06T03:34:18Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki [[Зураг:Xilin Gol mcp.png|thumb|230px|Шилийнгол аймгийн газрын зурагт «10» дугаартай байгаа нь Хөвөөт шар хошуу]] '''Хөвөөт шар хошуу''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode||h}} - ''хөвөө шар хошигу''; [[хятадаар]] 镶黄旗 - ''Xiānghuáng qí'') — [[БНХАУ]]-ын [[Өвөр Монгол]]ын [[Шилийнгол]] аймгийн харъяат [[хошуу]]. Аймгийнхаа [[Сөнөд баруун хошуу]], [[Шулуун хөвөөт цагаан хошуу]] болон Улаанцав хотын [[Дөрвөд хошуу]]. Хошууны 4,960 км² газартай энэ нутагт 2010 онд 28,450 хүн оршин сууж байв. Дотроо 5 [[балгас]], 2 [[сум]] болж хуваагддаг. == Гадаад холбоос == * [http://www.nmxhq.gov.cn/ nmxhq.gov.cn] — [http://www.nmxhq.gov.cn/ Хөвөөт шар хошууны засгийн явдлын сүлжээ] {{Өвөр Монгол}} [[Ангилал:Өвөр Монголын хошуу]] [[Ангилал:Шилийн гол]] 2ksedn1bevmvr2u8rawcmpiml4bnqc8 10 123198 707425 707319 2022-08-06T03:49:14Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{main other|{{#invoke:Settlement short description|main}}|}}{{Infobox | child = {{yesno|{{{embed|}}}}} | templatestyles = Инфобокс суурин/styles.css | bodyclass = ib-settlement vcard <!--** names, type, and transliterations ** --> | above = <div class="fn org"><center>{{if empty|{{{name|}}}|{{{official_name|}}}|{{PAGENAMEBASE}}}}</center></div> {{#if:{{{native_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-native" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}><center>{{{native_name}}}</center></div>}}{{#if:{{{other_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-other-name"><center>{{{other_name}}}</center></div>}} | subheader = {{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|<div class="category"><center>{{{settlement_type|{{{type}}}}}}</center></div>}} | rowclass1 = mergedtoprow ib-settlement-official | data1 = {{#if:{{{name|}}}|{{{official_name|}}}}} <!-- ***Transliteration language 1*** --> | rowclass2 = mergedtoprow | header2 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{{translit_lang1}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass3 = {{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label3 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type}}} | data3 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type|}}}|{{{translit_lang1_info|}}}}}}} | rowclass4 = {{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label4 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type1}}} | data4 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|{{{translit_lang1_info1|}}}}}}} | rowclass5 = {{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label5 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type2}}} | data5 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|{{{translit_lang1_info2|}}}}}}} | rowclass6 = {{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label6 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type3}}} | data6 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|{{{translit_lang1_info3|}}}}}}} | rowclass7 = {{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label7 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type4}}} | data7 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|{{{translit_lang1_info4|}}}}}}} | rowclass8 = {{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label8 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type5}}} | data8 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|{{{translit_lang1_info5|}}}}}}} | rowclass9 = mergedbottomrow | label9 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type6}}} | data9 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|{{{translit_lang1_info6|}}}}}}} <!-- ***Transliteration language 2*** --> | rowclass10 = mergedtoprow | header10 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{{translit_lang2}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass11 = {{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label11 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type}}} | data11 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type|}}}|{{{translit_lang2_info|}}}}}}} | rowclass12 = {{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label12 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type1}}} | data12 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|{{{translit_lang2_info1|}}}}}}} | rowclass13 = {{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label13 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type2}}} | data13 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|{{{translit_lang2_info2|}}}}}}} | rowclass14 = {{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label14 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type3}}} | data14 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|{{{translit_lang2_info3|}}}}}}} | rowclass15 = {{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label15 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type4}}} | data15 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|{{{translit_lang2_info4|}}}}}}} | rowclass16 = {{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label16 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type5}}} | data16 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|{{{translit_lang2_info5|}}}}}}} | rowclass17 = mergedbottomrow | label17 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type6}}} | data17 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|{{{translit_lang2_info6|}}}}}}} <!-- end ** names, type, and transliterations ** --> <!-- ***Skyline Image*** --> | rowclass18 = mergedtoprow | data18 = {{#if:{{{image_skyline|}}}|<!-- -->{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage<!-- -->|image={{{image_skyline|}}}<!-- -->|size={{if empty|{{{image_size|}}}|{{{imagesize|}}}}}|sizedefault=250px<!-- -->|alt={{if empty|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}<!-- -->|title={{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{image_caption|}}}{{{caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption"><center>{{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}}}</center></div>}} }} <!-- ***Flag, Seal, Shield and Coat of arms*** --> | rowclass19 = mergedtoprow | class19 = maptable | data19 = {{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem|}}}{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}} |{{Инфобокс суурин/columns | 1 = {{#if:{{{image_flag|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_flag}}}|size={{{flag_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|125px|100x100px}}|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{flag_alt|}}}|title=Flag of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type=Flag|link={{{flag_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 2 = {{#if:{{{image_seal|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_seal|}}}|size={{{seal_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{seal_alt|}}}|title=Official seal of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type={{#if:{{{seal_type|}}}|{{{seal_type}}}|Seal}}|link={{{seal_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 3 = {{#if:{{{image_shield|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_shield|}}}||size={{{shield_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{shield_alt|}}}|title=Coat of arms of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type=Coat of arms|link={{{shield_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 4 = {{#if:{{{image_blank_emblem|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_blank_emblem|}}}|size={{{blank_emblem_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{blank_emblem_alt|}}}|title=Official logo of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type={{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}}}|link={{{blank_emblem_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 5 = {{#if:{{{image_map|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=100x100px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption-link">{{{map_caption}}}</div>}}</center>}} | 0 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{{map_caption}}}}}}}}} |float = center |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize}}}|150}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} }} }} <!-- ***Etymology*** --> | rowclass20 = mergedtoprow | data20 = {{#if:{{{etymology|}}}|<center>Этимологи: {{{etymology}}}</center> }} <!-- ***Nickname*** --> | rowclass21 = {{#if:{{{etymology|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data21 = {{#if:{{{nickname|}}}|<center>{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Хоч:}}|{{#if:{{{nicknames|}}}|{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Nicknames:}}}}}}{{#if:{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{nickname|}}}|{{{nicknames|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|parse_links=1|no_and=1|{{{nickname|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible nickname list]]}}</center>}} <!-- ***Motto*** --> | rowclass22 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data22 = {{#if:{{{motto|}}}|<center>{{#if:{{{motto_link|}}}|[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]|Уриа:}}|{{#if:{{{mottoes|}}}|{{#if:{{{motto_link|}}}|<center>[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]</center>|<center>Уриа:</center>}}}}}}{{#if:{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{motto|}}}|{{{mottoes|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{motto|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible motto list]]|no_and=1|no_comma=1}}</center>}} <!-- ***Anthem*** --> | rowclass23 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data23 = {{#if:{{{anthem|}}}|{{#if:{{{anthem_link|}}}|[[{{{anthem_link|}}}|Anthem:]]|Anthem:}} {{{anthem}}}}} <!-- ***Map*** --> | rowclass24 = mergedtoprow | data24 = {{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}||{{#if:{{{image_map|}}} |<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption}}}</div></center>}} }}}} | rowclass25 = mergedrow | data25 = {{#if:{{{image_map1|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map1}}}|size={{{mapsize1|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt1|}}}|title={{{map_caption1|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption1|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption1}}}</div>}} </center>}} <!-- ***Pushpin Map*** --> | rowclass26 = mergedtoprow | data26 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}||{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||{{{map_caption}}}}}}}}}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} <!-- ***Coordinates*** --> | rowclass27 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|{{#if:{{{grid_position|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}}} | data27 = {{#if:{{{coordinates|}}} |Солбицол{{#if:{{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}}|&#32;({{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}})}}: {{#invoke:ISO 3166|geocoordinsert|nocat=true|1={{{coordinates|}}}|country={{{subdivision_name|}}}|subdivision1={{{subdivision_name1|}}}|subdivision2={{{subdivision_name2|}}}|subdivision3={{{subdivision_name3|}}}|type=city{{#if:{{{population_total|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{population_total}}}|R}}+1}}||({{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}|R}})}}}} }}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | rowclass28 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|mergedbottomrow|mergedrow}} | label28 = {{if empty|{{{grid_name|}}}|Grid&nbsp;position}} | data28 = {{{grid_position|}}} <!-- ***Subdivisions*** --> | rowclass29 = mergedtoprow | label29 = {{{subdivision_type}}} | data29 = {{#if:{{{subdivision_type|}}}|{{{subdivision_name|}}} }} | rowclass30 = mergedrow | label30 = {{{subdivision_type1}}} | data30 = {{#if:{{{subdivision_type1|}}}|{{{subdivision_name1|}}} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{{subdivision_type2}}} | data31 = {{#if:{{{subdivision_type2|}}}|{{{subdivision_name2|}}} }} | rowclass32 = mergedrow | label32 = {{{subdivision_type3}}} | data32 = {{#if:{{{subdivision_type3|}}}|{{{subdivision_name3|}}} }} | rowclass33 = mergedrow | label33 = {{{subdivision_type4}}} | data33 = {{#if:{{{subdivision_type4|}}}|{{{subdivision_name4|}}} }} | rowclass34 = mergedrow | label34 = {{{subdivision_type5}}} | data34 = {{#if:{{{subdivision_type5|}}}|{{{subdivision_name5|}}} }} | rowclass35 = mergedrow | label35 = {{{subdivision_type6}}} | data35 = {{#if:{{{subdivision_type6|}}}|{{{subdivision_name6|}}} }} <!--***Established*** --> | rowclass36 = mergedtoprow | label36 = {{{established_title}}} | data36 = {{#if:{{{established_title|}}}|{{{established_date|}}} }} | rowclass37 = mergedrow | label37 = {{{established_title1}}} | data37 = {{#if:{{{established_title1|}}}|{{{established_date1|}}} }} | rowclass38 = mergedrow | label38 = {{{established_title2}}} | data38 = {{#if:{{{established_title2|}}}|{{{established_date2|}}} }} | rowclass39 = mergedrow | label39 = {{{established_title3}}} | data39 = {{#if:{{{established_title3|}}}|{{{established_date3|}}} }} | rowclass40 = mergedrow | label40 = {{{established_title4}}} | data40 = {{#if:{{{established_title4|}}}|{{{established_date4|}}} }} | rowclass41 = mergedrow | label41 = {{{established_title5}}} | data41 = {{#if:{{{established_title5|}}}|{{{established_date5|}}} }} | rowclass42 = mergedrow | label42 = {{{established_title6}}} | data42 = {{#if:{{{established_title6|}}}|{{{established_date6|}}} }} | rowclass43 = mergedrow | label43 = {{{established_title7}}} | data43 = {{#if:{{{established_title7|}}}|{{{established_date7|}}} }} | rowclass44 = mergedrow | label44 = {{{extinct_title}}} | data44 = {{#if:{{{extinct_title|}}}|{{{extinct_date|}}} }} | rowclass45 = mergedrow | label45 = Founded by | data45 = {{{founder|}}} | rowclass46 = mergedrow | label46 = [[Namesake|Named for]] | data46 = {{{named_for|}}} <!-- ***Seat of government and subdivisions within the settlement*** --> | rowclass47 = mergedtoprow | label47 = {{#if:{{{seat_type|}}}|{{{seat_type}}}|Seat}} | data47 = {{{seat|}}} | rowclass48 = mergedrow | label48 = {{#if:{{{seat1_type|}}}|{{{seat1_type}}}|Former seat}} | data48 = {{{seat1|}}} | rowclass49 = mergedrow | label49 = {{#if:{{{seat2_type|}}}|{{{seat2_type}}}|Former seat}} | data49 = {{{seat2|}}} | rowclass51 = {{#if:{{{seat|}}}{{{seat1|}}}{{{seat2|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label51 = {{#if:{{{parts_type|}}}|{{{parts_type}}}|Boroughs}} | data51 = {{#if:{{{parts|}}}{{{p1|}}} |{{#ifeq:{{{parts_style|}}}|para |<b>{{{parts|}}}{{#if:{{both|{{{parts|}}}|{{{p1|}}}}}|&#58;&nbsp;|}}</b>{{comma separated entries|{{{p1|}}}|{{{p2|}}}|{{{p3|}}}|{{{p4|}}}|{{{p5|}}}|{{{p6|}}}|{{{p7|}}}|{{{p8|}}}|{{{p9|}}}|{{{p10|}}}|{{{p11|}}}|{{{p12|}}}|{{{p13|}}}|{{{p14|}}}|{{{p15|}}}|{{{p16|}}}|{{{p17|}}}|{{{p18|}}}|{{{p19|}}}|{{{p20|}}}|{{{p21|}}}|{{{p22|}}}|{{{p23|}}}|{{{p24|}}}|{{{p25|}}}|{{{p26|}}}|{{{p27|}}}|{{{p28|}}}|{{{p29|}}}|{{{p30|}}}|{{{p31|}}}|{{{p32|}}}|{{{p33|}}}|{{{p34|}}}|{{{p35|}}}|{{{p36|}}}|{{{p37|}}}|{{{p38|}}}|{{{p39|}}}|{{{p40|}}}|{{{p41|}}}|{{{p42|}}}|{{{p43|}}}|{{{p44|}}}|{{{p45|}}}|{{{p46|}}}|{{{p47|}}}|{{{p48|}}}|{{{p49|}}}|{{{p50|}}}}} |{{#if:{{{p1|}}}|{{Collapsible list|title={{{parts|}}}|expand={{#switch:{{{parts_style|}}}|coll=|list=y|{{#if:{{{p6|}}}||y}}}}|1={{{p1|}}}|2={{{p2|}}}|3={{{p3|}}}|4={{{p4|}}}|5={{{p5|}}}|6={{{p6|}}}|7={{{p7|}}}|8={{{p8|}}}|9={{{p9|}}}|10={{{p10|}}}|11={{{p11|}}}|12={{{p12|}}}|13={{{p13|}}}|14={{{p14|}}}|15={{{p15|}}}|16={{{p16|}}}|17={{{p17|}}}|18={{{p18|}}}|19={{{p19|}}}|20={{{p20|}}}|21={{{p21|}}}|22={{{p22|}}}|23={{{p23|}}}|24={{{p24|}}}|25={{{p25|}}}|26={{{p26|}}}|27={{{p27|}}}|28={{{p28|}}}|29={{{p29|}}}|30={{{p30|}}}|31={{{p31|}}}|32={{{p32|}}}|33={{{p33|}}}|34={{{p34|}}}|35={{{p35|}}}|36={{{p36|}}}|37={{{p37|}}}|38={{{p38|}}}|39={{{p39|}}}|40={{{p40|}}}|41={{{p41|}}}|42={{{p42|}}}|43={{{p43|}}}|44={{{p44|}}}|45={{{p45|}}}|46={{{p46|}}}|47={{{p47|}}}|48={{{p48|}}}|49={{{p49|}}}|50={{{p50|}}}}} |{{{parts}}} }} }} }} <!-- ***Government type and Leader*** --> | rowclass52 = mergedtoprow | header52 = {{#if:{{{government_type|}}}{{{governing_body|}}}{{{leader_name|}}}{{{leader_name1|}}}{{{leader_name2|}}}{{{leader_name3|}}}{{{leader_name4|}}}|Government<div class="ib-settlement-fn">{{{government_footnotes|}}}</div>}} <!-- ***Government*** --> | rowclass53 = mergedrow | label53 = &nbsp;•&nbsp;Type | data53 = {{{government_type|}}} | rowclass54 = mergedrow | label54 = &nbsp;•&nbsp;Body | class54 = agent | data54 = {{{governing_body|}}} | rowclass55 = mergedrow | label55 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title}}} | data55 = {{#if:{{{leader_title|}}}|{{{leader_name|}}} {{#if:{{{leader_party|}}}|({{Polparty|{{{subdivision_name}}}|{{{leader_party}}}}})}}}} | rowclass56 = mergedrow | label56 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title1}}} | data56 = {{#if:{{{leader_title1|}}}|{{{leader_name1|}}}}} | rowclass57 = mergedrow | label57 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title2}}} | data57 = {{#if:{{{leader_title2|}}}|{{{leader_name2|}}}}} | rowclass58 = mergedrow | label58 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title3}}} | data58 = {{#if:{{{leader_title3|}}}|{{{leader_name3|}}}}} | rowclass59 = mergedrow | label59 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title4}}} | data59 = {{#if:{{{leader_title4|}}}|{{{leader_name4|}}}}} | rowclass60 = mergedrow | label60 = {{{government_blank1_title}}} | data60 = {{#if:{{{government_blank1|}}}|{{{government_blank1|}}}}} | rowclass61 = mergedrow | label61 = {{{government_blank2_title}}} | data61 = {{#if:{{{government_blank2|}}}|{{{government_blank2|}}}}} | rowclass62 = mergedrow | label62 = {{{government_blank3_title}}} | data62 = {{#if:{{{government_blank3|}}}|{{{government_blank3|}}}}} | rowclass63 = mergedrow | label63 = {{{government_blank4_title}}} | data63 = {{#if:{{{government_blank4|}}}|{{{government_blank4|}}}}} | rowclass64 = mergedrow | label64 = {{{government_blank5_title}}} | data64 = {{#if:{{{government_blank5|}}}|{{{government_blank5|}}}}} | rowclass65 = mergedrow | label65 = {{{government_blank6_title}}} | data65 = {{#if:{{{government_blank6|}}}|{{{government_blank6|}}}}} <!-- ***Geographical characteristics*** --> <!-- ***Area*** --> | rowclass66 = mergedtoprow | header66 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}} |{{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |<!-- displayed below --> |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> }} }} | rowclass67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}}|mergedtoprow|mergedrow}} | label67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> |&nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} }} | data67 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_total_km2|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |link ={{#switch:{{{dunam_link|}}}||on|total=on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass68 = mergedrow | label68 = &nbsp;•&nbsp;Land | data68 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_land_km2|}}} |ha ={{{area_land_ha|}}} |acre ={{{area_land_acre|}}} |sqmi ={{{area_land_sq_mi|}}} |dunam={{{area_land_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|land|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass69 = mergedrow | label69 = &nbsp;•&nbsp;Water | data69 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_water_km2|}}} |ha ={{{area_water_ha|}}} |acre ={{{area_water_acre|}}} |sqmi ={{{area_water_sq_mi|}}} |dunam={{{area_water_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|water|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }} {{#if:{{{area_water_percent|}}}| &nbsp;{{{area_water_percent}}}%}}}} | rowclass70 = mergedrow | label70 = &nbsp;•&nbsp;Urban<div class="ib-settlement-fn">{{{area_urban_footnotes|}}}</div> | data70 = {{#if:{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_urban_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|urban|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass71 = mergedrow | label71 = &nbsp;•&nbsp;Rural<div class="ib-settlement-fn">{{{area_rural_footnotes|}}}</div> | data71 = {{#if:{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|rural|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass72 = mergedrow | label72 =&nbsp;•&nbsp;Metro<div class="ib-settlement-fn">{{{area_metro_footnotes|}}}</div> | data72 = {{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_metro_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|metro|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Area rank*** --> | rowclass73 = mergedrow | label73 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data73 = {{{area_rank|}}} | rowclass74 = mergedrow | label74 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank1_title}}} | data74 = {{#if:{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank1|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass75 = mergedrow | label75 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank2_title}}} | data75 = {{#if:{{{area_blank2_km2|}}}{{{area_blank2_ha|}}}{{{area_blank2_acre|}}}{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank2|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass76 = mergedrow | label76 = &nbsp; | data76 = {{{area_note|}}} <!-- ***Dimensions*** --> | rowclass77 = mergedtoprow | header77 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}}{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}}|Dimensions<div class="ib-settlement-fn">{{{dimensions_footnotes|}}}</div>}} | rowclass78 = mergedrow | label78 = &nbsp;•&nbsp;Length | data78 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}} | {{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{length_km|}}} |mi ={{{length_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass79 = mergedrow | label79 = &nbsp;•&nbsp;Width | data79 = {{#if:{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{width_km|}}} |mi ={{{width_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation*** --> | rowclass80 = mergedtoprow | label80 = {{#if:{{{elevation_link|}}}|[[{{{elevation_link|}}}|Elevation]]|Elevation}}<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_point|}}}|&#32;({{{elevation_point}}})}}</div> | data80 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_m|}}} |ft ={{{elevation_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass81 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label81 = Highest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_max_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_max_point|}}}|&#32;({{{elevation_max_point}}})}}</div> | data81 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_max_m|}}} |ft ={{{elevation_max_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation max rank*** --> | rowclass82 = mergedrow | label82 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data82 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}}| {{{elevation_max_rank|}}} }} | rowclass83 = {{#if:{{{elevation_min_rank|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label83 = Lowest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_min_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_min_point|}}}|&#32;({{{elevation_min_point}}})}}</div> | data83 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_min_m|}}} |ft ={{{elevation_min_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation min rank*** --> | rowclass84 = mergedrow | label84 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data84 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}}|{{{elevation_min_rank|}}}}} <!-- ***Population*** --> | rowclass85 = mergedtoprow | label85 = Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> | data85 = {{#if:{{{population|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population}}}|,|}}}} | {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | {{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass86 = mergedtoprow | header86 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_blank1|}}}{{{population_blank2|}}}{{{population_est|}}} |Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> }} }} }} | rowclass87 = mergedrow | label87 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} | data87 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass88 = mergedrow | label88 = &nbsp;•&nbsp;Estimate&nbsp;<div class="ib-settlement-fn">({{{pop_est_as_of}}}){{{pop_est_footnotes|}}}</div> | data88 = {{#if:{{{population_est|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_est}}}|,|}}}} }} <!-- ***Population rank*** --> | rowclass89 = mergedrow | label89 =&nbsp;•&nbsp;Rank | data89 = {{{population_rank|}}} | rowclass90 = mergedrow | label90 = &nbsp;•&nbsp;Density | data90 = {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}}{{{population_total|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_sq_mi|}}} |pop ={{{population_total|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |km2 ={{{area_total_km2|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Population density rank*** --> | rowclass91 = mergedrow | label91 = &nbsp;&nbsp;•&nbsp;Rank | data91 = {{{population_density_rank|}}} | rowclass92 = mergedrow | label92 = &nbsp;•&nbsp;[[Urban area|Urban]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_urban_footnotes|}}}</div> | data92 = {{#if:{{{population_urban|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_urban}}}|,|}}}} }} | rowclass93 = mergedrow | label93 = &nbsp;•&nbsp;Urban&nbsp;density | data93 = {{#if:{{{population_density_urban_km2|}}}{{{population_density_urban_sq_mi|}}}{{{population_urban|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_urban_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_urban_sq_mi|}}} |pop ={{{population_urban|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass94 = mergedrow | label94 = &nbsp;•&nbsp;[[Rural area|Rural]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_rural_footnotes|}}}</div> | data94 = {{#if:{{{population_rural|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_rural}}}|,|}}}}}} | rowclass95 = mergedrow | label95 = &nbsp;•&nbsp;Rural&nbsp;density | data95 = {{#if:{{{population_density_rural_km2|}}}{{{population_density_rural_sq_mi|}}}{{{population_rural|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_rural_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_rural_sq_mi|}}} |pop ={{{population_rural|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass96 = mergedrow | label96 =&nbsp;•&nbsp;[[Metropolitan area|Metro]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_metro_footnotes|}}}</div> | data96 = {{#if:{{{population_metro|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_metro}}}|,|}}}} }} | rowclass97 = mergedrow | label97 = &nbsp;•&nbsp;Metro&nbsp;density | data97 = {{#if:{{{population_density_metro_km2|}}}{{{population_density_metro_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_metro_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_metro_sq_mi|}}} |pop ={{{population_metro|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass98 = mergedrow | label98 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank1_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank1_footnotes|}}}</div> | data98 = {{#if:{{{population_blank1|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank1}}}|,|}}}}}} | rowclass99 = mergedrow | label99 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank1_title|}}}|{{{population_blank1_title}}} density|Density}} | data99 = {{#if:{{{population_density_blank1_km2|}}}{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}{{{population_blank1|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank1_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank1_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank1|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass100 = mergedrow | label100 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank2_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank2_footnotes|}}}</div> | data100 = {{#if:{{{population_blank2|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank2}}}|,|}}}}}} | rowclass101 = mergedrow | label101 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank2_title|}}}|{{{population_blank2_title}}} density|Density}} | data101 = {{#if:{{{population_density_blank2_km2|}}}{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}{{{population_blank2|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank2_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank2_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass102 = mergedrow | label102 = &nbsp; | data102 = {{{population_note|}}} | rowclass103 = mergedtoprow | label103 = {{#if:{{{population_demonym|}}}|[[Demonym|Demonym(s)]]|{{#if:{{{population_demonyms|}}}|[[Demonym]]s}}}} | data103 = {{if empty|{{{population_demonym|}}}|{{{population_demonyms|}}}}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{population_demonym|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]}}}} <!-- ***Demographics 1*** --> | rowclass104 = mergedtoprow | header104 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{{demographics_type1}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics1_footnotes|}}}</div>}} | rowclass105 = mergedrow | label105 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title1}}} | data105 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title1|}}}|{{{demographics1_info1|}}}}}}} | rowclass106 = mergedrow | label106 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title2}}} | data106 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title2|}}}|{{{demographics1_info2|}}}}}}} | rowclass107 = mergedrow | label107 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title3}}} | data107 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title3|}}}|{{{demographics1_info3|}}}}}}} | rowclass108 = mergedrow | label108 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title4}}} | data108 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title4|}}}|{{{demographics1_info4|}}}}}}} | rowclass109 = mergedrow | label109 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title5}}} | data109 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title5|}}}|{{{demographics1_info5|}}}}}}} | rowclass110 = mergedrow | label110 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title6}}} | data110 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title6|}}}|{{{demographics1_info6|}}}}}}} | rowclass111 = mergedrow | label111 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title7}}} | data111 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title7|}}}|{{{demographics1_info7|}}}}}}} | rowclass112 = mergedrow | label112 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title8}}} | data112 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title8|}}}|{{{demographics1_info8|}}}}}}} | rowclass113 = mergedrow | label113 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title9}}} | data113 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title9|}}}|{{{demographics1_info9|}}}}}}} | rowclass114 = mergedrow | label114 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title10}}} | data114 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title10|}}}|{{{demographics1_info10|}}}}}}} <!-- ***Demographics 2*** --> | rowclass115 = mergedtoprow | header115 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{{demographics_type2}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics2_footnotes|}}}</div>}} | rowclass116 = mergedrow | label116 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title1}}} | data116 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title1|}}}|{{{demographics2_info1|}}}}}}} | rowclass117 = mergedrow | label117 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title2}}} | data117 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title2|}}}|{{{demographics2_info2|}}}}}}} | rowclass118 = mergedrow | label118 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title3}}} | data118 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title3|}}}|{{{demographics2_info3|}}}}}}} | rowclass119 = mergedrow | label119 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title4}}} | data119 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title4|}}}|{{{demographics2_info4|}}}}}}} | rowclass120 = mergedrow | label120 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title5}}} | data120 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title5|}}}|{{{demographics2_info5|}}}}}}} | rowclass121 = mergedrow | label121 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title6}}} | data121 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title6|}}}|{{{demographics2_info6|}}}}}}} | rowclass122 = mergedrow | label122 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title7}}} | data122 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title7|}}}|{{{demographics2_info7|}}}}}}} | rowclass123 = mergedrow | label123 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title8}}} | data123 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title8|}}}|{{{demographics2_info8|}}}}}}} | rowclass124 = mergedrow | label124 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title9}}} | data124 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title9|}}}|{{{demographics2_info9|}}}}}}} | rowclass125 = mergedrow | label125 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title10}}} | data125 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title10|}}}|{{{demographics2_info10|}}}}}}} <!-- ***Time Zones*** --> | rowclass126 = mergedtoprow | header126 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}|}} | rowclass127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{{timezone1_location}}}|{{#if:{{{timezone2_location|}}}|{{{timezone2_location}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}}}}} | data127 = {{#if:{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset1|{{{utc_offset}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}|({{{timezone1|{{{timezone}}}}}})}} |{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}} }} | rowclass128 = mergedrow | label128 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data128 = {{#if:{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}} |[[UTC{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}}|({{{timezone1_DST|{{{timezone_DST}}}}}})}} |{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}} }} | rowclass129 = mergedrow | label129 = {{#if:{{{timezone2_location|}}}| {{{timezone2_location|}}}|<nowiki />}} | data129 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset2|{{{utc_offset2|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset2|{{{utc_offset2}}}}}}]] {{#if:{{{timezone2|}}}|({{{timezone2}}})}} |{{{timezone2|}}} }} }} | rowclass130 = mergedrow | label130 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data130 = {{#if:{{{utc_offset2_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset2_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone2_DST|}}}|({{{timezone2_DST|}}})}} |{{{timezone2_DST|}}} }} | rowclass131 = mergedrow | label131 = {{#if:{{{timezone3_location|}}}| {{{timezone3_location|}}}|<nowiki />}} | data131 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset3|{{{utc_offset3|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset3|{{{utc_offset3}}}}}}]] {{#if:{{{timezone3|}}}|({{{timezone3}}})}} |{{{timezone3|}}} }} }} | rowclass132 = mergedrow | label132 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data132 = {{#if:{{{utc_offset3_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset3_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone3_DST|}}}|({{{timezone3_DST|}}})}} |{{{timezone3_DST|}}} }} | rowclass133 = mergedrow | label133 = {{#if:{{{timezone4_location|}}}| {{{timezone4_location|}}}|<nowiki />}} | data133 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset4|{{{utc_offset4|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset4|{{{utc_offset4}}}}}}]] {{#if:{{{timezone4|}}}|({{{timezone4}}})}} |{{{timezone4|}}} }} }} | rowclass134 = mergedrow | label134 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data134 = {{#if:{{{utc_offset4_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset4_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone4_DST|}}}|({{{timezone4_DST|}}})}} |{{{timezone4_DST|}}} }} | rowclass135 = mergedrow | label135 = {{#if:{{{timezone5_location|}}}| {{{timezone5_location|}}}|<nowiki />}} | data135 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset5|{{{utc_offset5|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset5|{{{utc_offset5}}}}}}]] {{#if:{{{timezone5|}}}|({{{timezone5}}})}} |{{{timezone5|}}} }} }} | rowclass136 = mergedrow | label136 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data136 = {{#if:{{{utc_offset5_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset5_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone5_DST|}}}|({{{timezone5_DST|}}})}} |{{{timezone5_DST|}}} }} <!-- ***Postal Code(s)*** --> | rowclass137 = mergedtoprow | label137 = {{{postal_code_type}}} | class137 = adr | data137 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal_code}}}</div>}}}} | rowclass138 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label138 = {{{postal2_code_type}}} | class138 = adr | data138 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal2_code}}}</div>}} }} }} <!-- ***Area Code(s)*** --> | rowclass139 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label139 = {{#if:{{{area_code_type|}}}|{{{area_code_type}}}|{{#if:{{{area_code|}}}|[[Telephone numbering plan|Area code(s)]]|{{#if:{{{area_codes|}}}|[[Telephone numbering plan|Area codes]]}}}}}} | data139 = {{if empty|{{{area_code|}}}|{{{area_codes|}}}}}{{#if:{{{area_code_type|}}}{{{area_codes|}}}||{{Main other|{{Pluralize from text|any_comma=1|parse_links=1|{{{area_code|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible area code list]]}}}}}} <!-- Geocode--> | rowclass140 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label140 = [[Geocode]] | class140 = nickname | data140 = {{{geocode|}}} <!-- ISO Code--> | rowclass141 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label141 = [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | class141 = nickname | data141 = {{{iso_code|}}} <!-- Vehicle registration plate--> | rowclass142 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label142 = {{#if:{{{registration_plate_type|}}}|{{{registration_plate_type}}}|[[Vehicle registration plate|Vehicle registration]]}} | data142 = {{{registration_plate|}}} <!-- Other codes --> | rowclass143 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label143 = {{{code1_name|}}} | class143 = nickname | data143 = {{#if:{{{code1_name|}}}|{{{code1_info|}}}}} | rowclass144 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|{{{code1_name|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label144 = {{{code2_name|}}} | class144 = nickname | data144 = {{#if:{{{code2_name|}}}|{{{code2_info|}}}}} <!-- ***Blank Fields (two sections)*** --> | rowclass145 = mergedtoprow | label145 = {{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}} | data145 = {{#if:{{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}}|{{{blank_info_sec1|{{{blank_info|}}}}}}}} | rowclass146 = mergedrow | label146 = {{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}} | data146 = {{#if:{{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}}|{{{blank1_info_sec1|{{{blank1_info|}}}}}}}} | rowclass147 = mergedrow | label147 = {{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}} | data147 = {{#if:{{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}}|{{{blank2_info_sec1|{{{blank2_info|}}}}}}}} | rowclass148 = mergedrow | label148 = {{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}} | data148 = {{#if:{{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}}|{{{blank3_info_sec1|{{{blank3_info|}}}}}}}} | rowclass149 = mergedrow | label149 = {{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}} | data149 = {{#if:{{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}}|{{{blank4_info_sec1|{{{blank4_info|}}}}}}}} | rowclass150 = mergedrow | label150 = {{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}} | data150 = {{#if:{{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}}|{{{blank5_info_sec1|{{{blank5_info|}}}}}}}} | rowclass151 = mergedrow | label151 = {{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}} | data151 = {{#if:{{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}}|{{{blank6_info_sec1|{{{blank6_info|}}}}}}}} | rowclass152 = mergedrow | label152 = {{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}} | data152 = {{#if:{{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}}|{{{blank7_info_sec1|{{{blank7_info|}}}}}}}} | rowclass153 = mergedtoprow | label153 = {{{blank_name_sec2}}} | data153 = {{#if:{{{blank_name_sec2|}}}|{{{blank_info_sec2|}}}}} | rowclass154 = mergedrow | label154 = {{{blank1_name_sec2}}} | data154 = {{#if:{{{blank1_name_sec2|}}}|{{{blank1_info_sec2|}}}}} | rowclass155 = mergedrow | label155 = {{{blank2_name_sec2}}} | data155 = {{#if:{{{blank2_name_sec2|}}}|{{{blank2_info_sec2|}}}}} | rowclass156 = mergedrow | label156 = {{{blank3_name_sec2}}} | data156 = {{#if:{{{blank3_name_sec2|}}}|{{{blank3_info_sec2|}}}}} | rowclass157 = mergedrow | label157 = {{{blank4_name_sec2}}} | data157 = {{#if:{{{blank4_name_sec2|}}}|{{{blank4_info_sec2|}}}}} | rowclass158 = mergedrow | label158 = {{{blank5_name_sec2}}} | data158 = {{#if:{{{blank5_name_sec2|}}}|{{{blank5_info_sec2|}}}}} | rowclass159 = mergedrow | label159 = {{{blank6_name_sec2}}} | data159 = {{#if:{{{blank6_name_sec2|}}}|{{{blank6_info_sec2|}}}}} | rowclass160 = mergedrow | label160 = {{{blank7_name_sec2}}} | data160 = {{#if:{{{blank7_name_sec2|}}}|{{{blank7_info_sec2|}}}}} <!-- ***Website*** --> | rowclass161 = mergedtoprow | label161 = Website | data161 = {{#if:{{{website|}}}|{{{website}}}}} | class162 = maptable | data162 = {{#if:{{{module|}}}|{{{module}}}}} <!-- ***Footnotes*** --> | belowrowclass = mergedtoprow | below = {{{footnotes|}}} }}<!-- Check for unknowns -->{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox settlement with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox settlement]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y | alt | anthem | anthem_link | area_blank1_acre | area_blank1_dunam | area_blank1_ha | area_blank1_km2 | area_blank1_sq_mi | area_blank1_title | area_blank2_acre | area_blank2_dunam | area_blank2_ha | area_blank2_km2 | area_blank2_sq_mi | area_blank2_title | area_code | area_code_type | area_codes | area_footnotes | area_land_acre | area_land_dunam | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_metro_acre | area_metro_dunam | area_metro_footnotes | area_metro_ha | area_metro_km2 | area_metro_sq_mi | area_note | area_rank | area_rural_acre | area_rural_dunam | area_rural_footnotes | area_rural_ha | area_rural_km2 | area_rural_sq_mi | area_total_acre | area_total_dunam | area_total_ha | area_total_km2 | area_total_sq_mi | area_urban_acre | area_urban_dunam | area_urban_footnotes | area_urban_ha | area_urban_km2 | area_urban_sq_mi | area_water_acre | area_water_dunam | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_percent | area_water_sq_mi | blank_emblem_alt | blank_emblem_link | blank_emblem_size | blank_emblem_type | blank_info | blank_info_sec1 | blank_info_sec2 | blank_name | blank_name_sec1 | blank_name_sec2 | blank1_info | blank1_info_sec1 | blank1_info_sec2 | blank1_name | blank1_name_sec1 | blank1_name_sec2 | blank2_info | blank2_info_sec1 | blank2_info_sec2 | blank2_name | blank2_name_sec1 | blank2_name_sec2 | blank3_info | blank3_info_sec1 | blank3_info_sec2 | blank3_name | blank3_name_sec1 | blank3_name_sec2 | blank4_info | blank4_info_sec1 | blank4_info_sec2 | blank4_name | blank4_name_sec1 | blank4_name_sec2 | blank5_info | blank5_info_sec1 | blank5_info_sec2 | blank5_name | blank5_name_sec1 | blank5_name_sec2 | blank6_info | blank6_info_sec1 | blank6_info_sec2 | blank6_name | blank6_name_sec1 | blank6_name_sec2 | blank7_info | blank7_info_sec1 | blank7_info_sec2 | blank7_name | blank7_name_sec1 | blank7_name_sec2 | caption | code1_info | code1_name | code2_info | code2_name | coor_pinpoint | coor_type | coordinates | coordinates_footnotes | demographics_type1 | demographics_type2 | demographics1_footnotes | demographics1_info1 | demographics1_info10 | demographics1_info2 | demographics1_info3 | demographics1_info4 | demographics1_info5 | demographics1_info6 | demographics1_info7 | demographics1_info8 | demographics1_info9 | demographics1_title1 | demographics1_title10 | demographics1_title2 | demographics1_title3 | demographics1_title4 | demographics1_title5 | demographics1_title6 | demographics1_title7 | demographics1_title8 | demographics1_title9 | demographics2_footnotes | demographics2_info1 | demographics2_info10 | demographics2_info2 | demographics2_info3 | demographics2_info4 | demographics2_info5 | demographics2_info6 | demographics2_info7 | demographics2_info8 | demographics2_info9 | demographics2_title1 | demographics2_title10 | demographics2_title2 | demographics2_title3 | demographics2_title4 | demographics2_title5 | demographics2_title6 | demographics2_title7 | demographics2_title8 | demographics2_title9 | dimensions_footnotes | dunam_link | elevation_footnotes | elevation_ft | elevation_link | elevation_m | elevation_max_footnotes | elevation_max_ft | elevation_max_m | elevation_max_point | elevation_max_rank | elevation_min_footnotes | elevation_min_ft | elevation_min_m | elevation_min_point | elevation_min_rank | elevation_point | embed | established_date | established_date1 | established_date2 | established_date3 | established_date4 | established_date5 | established_date6 | established_date7 | established_title | established_title1 | established_title2 | established_title3 | established_title4 | established_title5 | established_title6 | established_title7 | etymology | extinct_date | extinct_title | flag_alt | flag_border | flag_link | flag_size | footnotes | founder | geocode | governing_body | government_footnotes | government_type | government_blank1_title | government_blank1 | government_blank2_title | government_blank2 | government_blank2_title | government_blank3 | government_blank3_title | government_blank3 | government_blank4_title | government_blank4 | government_blank5_title | government_blank5 | government_blank6_title | government_blank6 | grid_name | grid_position | image_alt | image_blank_emblem | image_caption | image_flag | image_map | image_map1 | image_seal | image_shield | image_size | image_skyline | imagesize | iso_code | leader_name | leader_name1 | leader_name2 | leader_name3 | leader_name4 | leader_party | leader_title | leader_title1 | leader_title2 | leader_title3 | leader_title4 | length_km | length_mi | map_alt | map_alt1 | map_caption | map_caption1 | mapsize | mapsize1 | module | motto | motto_link | mottoes | name | named_for | native_name | native_name_lang | nickname | nickname_link | nicknames | official_name | other_name | p1 | p10 | p11 | p12 | p13 | p14 | p15 | p16 | p17 | p18 | p19 | p2 | p20 | p21 | p22 | p23 | p24 | p25 | p26 | p27 | p28 | p29 | p3 | p30 | p31 | p32 | p33 | p34 | p35 | p36 | p37 | p38 | p39 | p4 | p40 | p41 | p42 | p43 | p44 | p45 | p46 | p47 | p48 | p49 | p5 | p50 | p6 | p7 | p8 | p9 | parts | parts_style | parts_type | pop_est_as_of | pop_est_footnotes | population | population_as_of | population_blank1 | population_blank1_footnotes | population_blank1_title | population_blank2 | population_blank2_footnotes | population_blank2_title | population_demonym | population_demonyms | population_density_blank1_km2 | population_density_blank1_sq_mi | population_density_blank2_km2 | population_density_blank2_sq_mi | population_density_km2 | population_density_metro_km2 | population_density_metro_sq_mi | population_density_rank | population_density_rural_km2 | population_density_rural_sq_mi | population_density_sq_mi | population_density_urban_km2 | population_density_urban_sq_mi | population_est | population_footnotes | population_metro | population_metro_footnotes | population_note | population_rank | population_rural | population_rural_footnotes | population_total | population_urban | population_urban_footnotes | postal_code | postal_code_type | postal2_code | postal2_code_type | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_map_caption_notsmall | pushpin_map_narrow | pushpin_mapsize | pushpin_outside | pushpin_overlay | pushpin_relief | registration_plate | registration_plate_type | seal_alt | seal_link | seal_size | seal_type | seat | seat_type | seat1 | seat1_type | seat2 | seat2_type | settlement_type | shield_alt | shield_link | shield_size | short_description | subdivision_name | subdivision_name1 | subdivision_name2 | subdivision_name3 | subdivision_name4 | subdivision_name5 | subdivision_name6 | subdivision_type | subdivision_type1 | subdivision_type2 | subdivision_type3 | subdivision_type4 | subdivision_type5 | subdivision_type6 | timezone | timezone_DST | timezone_link | timezone1 | timezone1_DST | timezone1_location | timezone2 | timezone2_DST | timezone2_location | timezone3 | timezone3_DST | timezone3_location | timezone4 | timezone4_DST | timezone4_location | timezone5 | timezone5_DST | timezone5_location | total_type | translit_lang1 | translit_lang1_info | translit_lang1_info1 | translit_lang1_info2 | translit_lang1_info3 | translit_lang1_info4 | translit_lang1_info5 | translit_lang1_info6 | translit_lang1_type | translit_lang1_type1 | translit_lang1_type2 | translit_lang1_type3 | translit_lang1_type4 | translit_lang1_type5 | translit_lang1_type6 | translit_lang2 | translit_lang2_info | translit_lang2_info1 | translit_lang2_info2 | translit_lang2_info3 | translit_lang2_info4 | translit_lang2_info5 | translit_lang2_info6 | translit_lang2_type | translit_lang2_type1 | translit_lang2_type2 | translit_lang2_type3 | translit_lang2_type4 | translit_lang2_type5 | translit_lang2_type6 | type | unit_pref | utc_offset | utc_offset_DST | utc_offset1 | utc_offset1_DST | utc_offset2 | utc_offset2_DST | utc_offset3 | utc_offset3_DST | utc_offset4 | utc_offset4_DST | utc_offset5 | utc_offset5_DST | website | width_km | width_mi }}<!-- -->{{#invoke:Check for clobbered parameters|check | template = Инфобокс суурин | cat = {{main other|Category:Pages using infobox settlement with conflicting parameters}} | population; population_total | image_size; imagesize | image_alt; alt | image_caption; caption }}<!-- Wikidata -->{{#if:{{{coordinates_wikidata|}}}{{{wikidata|}}} |[[Category:Pages using infobox settlement with the wikidata parameter]] }}{{main other|<!-- Missing country -->{{#if:{{{subdivision_name|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with missing country]]}}<!-- No map -->{{#if:{{{pushpin_map|}}}{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no map]]}}<!-- Image_map1 without image_map -->{{#if:{{{image_map1|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with image_map1 but not image_map]]}}}}<!-- No coordinates -->{{#if:{{{coordinates|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no coordinates]]}}<!-- -->{{#if:{{{type|}}}|{{#ifeq:{{{settlement_type|a}}}|{{{settlement_type|b}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with ignored type]]|}}|}}<!-- Ignored type parameter -->{{#if:{{{embed|}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with embed]]}} }}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> q4qsr4p56rwzb3xpjadev4evusb0t2p 707432 707425 2022-08-06T04:01:17Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{main other|{{#invoke:Settlement short description|main}}|}}{{Infobox | child = {{yesno|{{{embed|}}}}} | templatestyles = Инфобокс суурин/styles.css | bodyclass = ib-settlement vcard <!--** names, type, and transliterations ** --> | above = <div class="fn org"><center>{{if empty|{{{name|}}}|{{{official_name|}}}|{{PAGENAMEBASE}}}}</center></div> {{#if:{{{native_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-native" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}><center>{{{native_name}}}</center></div>}}{{#if:{{{other_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-other-name"><center>{{{other_name}}}</center></div>}} | subheader = {{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|<div class="category"><center>{{{settlement_type|{{{type}}}}}}</center></div>}} | rowclass1 = mergedtoprow ib-settlement-official | data1 = {{#if:{{{name|}}}|{{{official_name|}}}}} <!-- ***Transliteration language 1*** --> | rowclass2 = mergedtoprow | header2 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{{translit_lang1}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass3 = {{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label3 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type}}} | data3 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type|}}}|{{{translit_lang1_info|}}}}}}} | rowclass4 = {{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label4 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type1}}} | data4 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|{{{translit_lang1_info1|}}}}}}} | rowclass5 = {{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label5 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type2}}} | data5 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|{{{translit_lang1_info2|}}}}}}} | rowclass6 = {{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label6 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type3}}} | data6 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|{{{translit_lang1_info3|}}}}}}} | rowclass7 = {{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label7 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type4}}} | data7 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|{{{translit_lang1_info4|}}}}}}} | rowclass8 = {{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label8 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type5}}} | data8 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|{{{translit_lang1_info5|}}}}}}} | rowclass9 = mergedbottomrow | label9 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type6}}} | data9 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|{{{translit_lang1_info6|}}}}}}} <!-- ***Transliteration language 2*** --> | rowclass10 = mergedtoprow | header10 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{{translit_lang2}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass11 = {{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label11 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type}}} | data11 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type|}}}|{{{translit_lang2_info|}}}}}}} | rowclass12 = {{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label12 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type1}}} | data12 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|{{{translit_lang2_info1|}}}}}}} | rowclass13 = {{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label13 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type2}}} | data13 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|{{{translit_lang2_info2|}}}}}}} | rowclass14 = {{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label14 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type3}}} | data14 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|{{{translit_lang2_info3|}}}}}}} | rowclass15 = {{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label15 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type4}}} | data15 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|{{{translit_lang2_info4|}}}}}}} | rowclass16 = {{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label16 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type5}}} | data16 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|{{{translit_lang2_info5|}}}}}}} | rowclass17 = mergedbottomrow | label17 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type6}}} | data17 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|{{{translit_lang2_info6|}}}}}}} <!-- end ** names, type, and transliterations ** --> <!-- ***Skyline Image*** --> | rowclass18 = mergedtoprow | data18 = {{#if:{{{image_skyline|}}}|<!-- -->{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage<!-- -->|image={{{image_skyline|}}}<!-- -->|size={{if empty|{{{image_size|}}}|{{{imagesize|}}}}}|sizedefault=250px<!-- -->|alt={{if empty|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}<!-- -->|title={{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{image_caption|}}}{{{caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption"><center>{{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}}}</center></div>}} }} <!-- ***Flag, Seal, Shield and Coat of arms*** --> | rowclass19 = mergedtoprow | class19 = maptable | data19 = {{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem|}}}{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}} |{{Инфобокс суурин/columns | 1 = {{#if:{{{image_flag|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_flag}}}|size={{{flag_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|125px|100x100px}}|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{flag_alt|}}}|title=Flag of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type=Flag|link={{{flag_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 2 = {{#if:{{{image_seal|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_seal|}}}|size={{{seal_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{seal_alt|}}}|title=Official seal of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type={{#if:{{{seal_type|}}}|{{{seal_type}}}|Seal}}|link={{{seal_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 3 = {{#if:{{{image_shield|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_shield|}}}||size={{{shield_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{shield_alt|}}}|title=Coat of arms of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type=Coat of arms|link={{{shield_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 4 = {{#if:{{{image_blank_emblem|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_blank_emblem|}}}|size={{{blank_emblem_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{blank_emblem_alt|}}}|title=Official logo of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Infobox settlement/link|type={{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}}}|link={{{blank_emblem_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 5 = {{#if:{{{image_map|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=100x100px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption-link">{{{map_caption}}}</div>}}</center>}} | 0 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{{map_caption}}}}}}}}} |float = center |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize}}}|150}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} }} }} <!-- ***Etymology*** --> | rowclass20 = mergedtoprow | data20 = {{#if:{{{etymology|}}}|<center>Этимологи: {{{etymology}}}</center> }} <!-- ***Nickname*** --> | rowclass21 = {{#if:{{{etymology|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data21 = {{#if:{{{nickname|}}}|<center>{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Хоч:}}|{{#if:{{{nicknames|}}}|{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Nicknames:}}}}}}{{#if:{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{nickname|}}}|{{{nicknames|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|parse_links=1|no_and=1|{{{nickname|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible nickname list]]}}</center>}} <!-- ***Motto*** --> | rowclass22 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data22 = {{#if:{{{motto|}}}|<center>{{#if:{{{motto_link|}}}|[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]|Уриа:}}|{{#if:{{{mottoes|}}}|{{#if:{{{motto_link|}}}|<center>[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]</center>|<center>Уриа:</center>}}}}}}{{#if:{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{motto|}}}|{{{mottoes|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{motto|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible motto list]]|no_and=1|no_comma=1}}</center>}} <!-- ***Anthem*** --> | rowclass23 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data23 = {{#if:{{{anthem|}}}|{{#if:{{{anthem_link|}}}|[[{{{anthem_link|}}}|Anthem:]]|Anthem:}} {{{anthem}}}}} <!-- ***Map*** --> | rowclass24 = mergedtoprow | data24 = {{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}||{{#if:{{{image_map|}}} |<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption}}}</div></center>}} }}}} | rowclass25 = mergedrow | data25 = {{#if:{{{image_map1|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map1}}}|size={{{mapsize1|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt1|}}}|title={{{map_caption1|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption1|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption1}}}</div>}} </center>}} <!-- ***Pushpin Map*** --> | rowclass26 = mergedtoprow | data26 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}||{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||{{{map_caption}}}}}}}}}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} <!-- ***Coordinates*** --> | rowclass27 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|{{#if:{{{grid_position|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}}} | data27 = {{#if:{{{coordinates|}}} |<center>Солбицол{{#if:{{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}}|&#32;({{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}})}}: {{#invoke:ISO 3166|geocoordinsert|nocat=true|1={{{coordinates|}}}|country={{{subdivision_name|}}}|subdivision1={{{subdivision_name1|}}}|subdivision2={{{subdivision_name2|}}}|subdivision3={{{subdivision_name3|}}}|type=city{{#if:{{{population_total|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{population_total}}}|R}}+1}}||({{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}|R}})}}}} }}{{{coordinates_footnotes|}}} </center>}} | rowclass28 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|mergedbottomrow|mergedrow}} | label28 = {{if empty|{{{grid_name|}}}|Grid&nbsp;position}} | data28 = {{{grid_position|}}} <!-- ***Subdivisions*** --> | rowclass29 = mergedtoprow | label29 = {{{subdivision_type}}} | data29 = {{#if:{{{subdivision_type|}}}|{{{subdivision_name|}}} }} | rowclass30 = mergedrow | label30 = {{{subdivision_type1}}} | data30 = {{#if:{{{subdivision_type1|}}}|{{{subdivision_name1|}}} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{{subdivision_type2}}} | data31 = {{#if:{{{subdivision_type2|}}}|{{{subdivision_name2|}}} }} | rowclass32 = mergedrow | label32 = {{{subdivision_type3}}} | data32 = {{#if:{{{subdivision_type3|}}}|{{{subdivision_name3|}}} }} | rowclass33 = mergedrow | label33 = {{{subdivision_type4}}} | data33 = {{#if:{{{subdivision_type4|}}}|{{{subdivision_name4|}}} }} | rowclass34 = mergedrow | label34 = {{{subdivision_type5}}} | data34 = {{#if:{{{subdivision_type5|}}}|{{{subdivision_name5|}}} }} | rowclass35 = mergedrow | label35 = {{{subdivision_type6}}} | data35 = {{#if:{{{subdivision_type6|}}}|{{{subdivision_name6|}}} }} <!--***Established*** --> | rowclass36 = mergedtoprow | label36 = {{{established_title}}} | data36 = {{#if:{{{established_title|}}}|{{{established_date|}}} }} | rowclass37 = mergedrow | label37 = {{{established_title1}}} | data37 = {{#if:{{{established_title1|}}}|{{{established_date1|}}} }} | rowclass38 = mergedrow | label38 = {{{established_title2}}} | data38 = {{#if:{{{established_title2|}}}|{{{established_date2|}}} }} | rowclass39 = mergedrow | label39 = {{{established_title3}}} | data39 = {{#if:{{{established_title3|}}}|{{{established_date3|}}} }} | rowclass40 = mergedrow | label40 = {{{established_title4}}} | data40 = {{#if:{{{established_title4|}}}|{{{established_date4|}}} }} | rowclass41 = mergedrow | label41 = {{{established_title5}}} | data41 = {{#if:{{{established_title5|}}}|{{{established_date5|}}} }} | rowclass42 = mergedrow | label42 = {{{established_title6}}} | data42 = {{#if:{{{established_title6|}}}|{{{established_date6|}}} }} | rowclass43 = mergedrow | label43 = {{{established_title7}}} | data43 = {{#if:{{{established_title7|}}}|{{{established_date7|}}} }} | rowclass44 = mergedrow | label44 = {{{extinct_title}}} | data44 = {{#if:{{{extinct_title|}}}|{{{extinct_date|}}} }} | rowclass45 = mergedrow | label45 = Founded by | data45 = {{{founder|}}} | rowclass46 = mergedrow | label46 = [[Namesake|Named for]] | data46 = {{{named_for|}}} <!-- ***Seat of government and subdivisions within the settlement*** --> | rowclass47 = mergedtoprow | label47 = {{#if:{{{seat_type|}}}|{{{seat_type}}}|Seat}} | data47 = {{{seat|}}} | rowclass48 = mergedrow | label48 = {{#if:{{{seat1_type|}}}|{{{seat1_type}}}|Former seat}} | data48 = {{{seat1|}}} | rowclass49 = mergedrow | label49 = {{#if:{{{seat2_type|}}}|{{{seat2_type}}}|Former seat}} | data49 = {{{seat2|}}} | rowclass51 = {{#if:{{{seat|}}}{{{seat1|}}}{{{seat2|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label51 = {{#if:{{{parts_type|}}}|{{{parts_type}}}|Boroughs}} | data51 = {{#if:{{{parts|}}}{{{p1|}}} |{{#ifeq:{{{parts_style|}}}|para |<b>{{{parts|}}}{{#if:{{both|{{{parts|}}}|{{{p1|}}}}}|&#58;&nbsp;|}}</b>{{comma separated entries|{{{p1|}}}|{{{p2|}}}|{{{p3|}}}|{{{p4|}}}|{{{p5|}}}|{{{p6|}}}|{{{p7|}}}|{{{p8|}}}|{{{p9|}}}|{{{p10|}}}|{{{p11|}}}|{{{p12|}}}|{{{p13|}}}|{{{p14|}}}|{{{p15|}}}|{{{p16|}}}|{{{p17|}}}|{{{p18|}}}|{{{p19|}}}|{{{p20|}}}|{{{p21|}}}|{{{p22|}}}|{{{p23|}}}|{{{p24|}}}|{{{p25|}}}|{{{p26|}}}|{{{p27|}}}|{{{p28|}}}|{{{p29|}}}|{{{p30|}}}|{{{p31|}}}|{{{p32|}}}|{{{p33|}}}|{{{p34|}}}|{{{p35|}}}|{{{p36|}}}|{{{p37|}}}|{{{p38|}}}|{{{p39|}}}|{{{p40|}}}|{{{p41|}}}|{{{p42|}}}|{{{p43|}}}|{{{p44|}}}|{{{p45|}}}|{{{p46|}}}|{{{p47|}}}|{{{p48|}}}|{{{p49|}}}|{{{p50|}}}}} |{{#if:{{{p1|}}}|{{Collapsible list|title={{{parts|}}}|expand={{#switch:{{{parts_style|}}}|coll=|list=y|{{#if:{{{p6|}}}||y}}}}|1={{{p1|}}}|2={{{p2|}}}|3={{{p3|}}}|4={{{p4|}}}|5={{{p5|}}}|6={{{p6|}}}|7={{{p7|}}}|8={{{p8|}}}|9={{{p9|}}}|10={{{p10|}}}|11={{{p11|}}}|12={{{p12|}}}|13={{{p13|}}}|14={{{p14|}}}|15={{{p15|}}}|16={{{p16|}}}|17={{{p17|}}}|18={{{p18|}}}|19={{{p19|}}}|20={{{p20|}}}|21={{{p21|}}}|22={{{p22|}}}|23={{{p23|}}}|24={{{p24|}}}|25={{{p25|}}}|26={{{p26|}}}|27={{{p27|}}}|28={{{p28|}}}|29={{{p29|}}}|30={{{p30|}}}|31={{{p31|}}}|32={{{p32|}}}|33={{{p33|}}}|34={{{p34|}}}|35={{{p35|}}}|36={{{p36|}}}|37={{{p37|}}}|38={{{p38|}}}|39={{{p39|}}}|40={{{p40|}}}|41={{{p41|}}}|42={{{p42|}}}|43={{{p43|}}}|44={{{p44|}}}|45={{{p45|}}}|46={{{p46|}}}|47={{{p47|}}}|48={{{p48|}}}|49={{{p49|}}}|50={{{p50|}}}}} |{{{parts}}} }} }} }} <!-- ***Government type and Leader*** --> | rowclass52 = mergedtoprow | header52 = {{#if:{{{government_type|}}}{{{governing_body|}}}{{{leader_name|}}}{{{leader_name1|}}}{{{leader_name2|}}}{{{leader_name3|}}}{{{leader_name4|}}}|Government<div class="ib-settlement-fn">{{{government_footnotes|}}}</div>}} <!-- ***Government*** --> | rowclass53 = mergedrow | label53 = &nbsp;•&nbsp;Type | data53 = {{{government_type|}}} | rowclass54 = mergedrow | label54 = &nbsp;•&nbsp;Body | class54 = agent | data54 = {{{governing_body|}}} | rowclass55 = mergedrow | label55 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title}}} | data55 = {{#if:{{{leader_title|}}}|{{{leader_name|}}} {{#if:{{{leader_party|}}}|({{Polparty|{{{subdivision_name}}}|{{{leader_party}}}}})}}}} | rowclass56 = mergedrow | label56 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title1}}} | data56 = {{#if:{{{leader_title1|}}}|{{{leader_name1|}}}}} | rowclass57 = mergedrow | label57 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title2}}} | data57 = {{#if:{{{leader_title2|}}}|{{{leader_name2|}}}}} | rowclass58 = mergedrow | label58 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title3}}} | data58 = {{#if:{{{leader_title3|}}}|{{{leader_name3|}}}}} | rowclass59 = mergedrow | label59 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title4}}} | data59 = {{#if:{{{leader_title4|}}}|{{{leader_name4|}}}}} | rowclass60 = mergedrow | label60 = {{{government_blank1_title}}} | data60 = {{#if:{{{government_blank1|}}}|{{{government_blank1|}}}}} | rowclass61 = mergedrow | label61 = {{{government_blank2_title}}} | data61 = {{#if:{{{government_blank2|}}}|{{{government_blank2|}}}}} | rowclass62 = mergedrow | label62 = {{{government_blank3_title}}} | data62 = {{#if:{{{government_blank3|}}}|{{{government_blank3|}}}}} | rowclass63 = mergedrow | label63 = {{{government_blank4_title}}} | data63 = {{#if:{{{government_blank4|}}}|{{{government_blank4|}}}}} | rowclass64 = mergedrow | label64 = {{{government_blank5_title}}} | data64 = {{#if:{{{government_blank5|}}}|{{{government_blank5|}}}}} | rowclass65 = mergedrow | label65 = {{{government_blank6_title}}} | data65 = {{#if:{{{government_blank6|}}}|{{{government_blank6|}}}}} <!-- ***Geographical characteristics*** --> <!-- ***Area*** --> | rowclass66 = mergedtoprow | header66 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}} |{{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |<!-- displayed below --> |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> }} }} | rowclass67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}}|mergedtoprow|mergedrow}} | label67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> |&nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} }} | data67 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_total_km2|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |link ={{#switch:{{{dunam_link|}}}||on|total=on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass68 = mergedrow | label68 = &nbsp;•&nbsp;Land | data68 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_land_km2|}}} |ha ={{{area_land_ha|}}} |acre ={{{area_land_acre|}}} |sqmi ={{{area_land_sq_mi|}}} |dunam={{{area_land_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|land|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass69 = mergedrow | label69 = &nbsp;•&nbsp;Water | data69 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_water_km2|}}} |ha ={{{area_water_ha|}}} |acre ={{{area_water_acre|}}} |sqmi ={{{area_water_sq_mi|}}} |dunam={{{area_water_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|water|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }} {{#if:{{{area_water_percent|}}}| &nbsp;{{{area_water_percent}}}%}}}} | rowclass70 = mergedrow | label70 = &nbsp;•&nbsp;Urban<div class="ib-settlement-fn">{{{area_urban_footnotes|}}}</div> | data70 = {{#if:{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_urban_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|urban|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass71 = mergedrow | label71 = &nbsp;•&nbsp;Rural<div class="ib-settlement-fn">{{{area_rural_footnotes|}}}</div> | data71 = {{#if:{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|rural|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass72 = mergedrow | label72 =&nbsp;•&nbsp;Metro<div class="ib-settlement-fn">{{{area_metro_footnotes|}}}</div> | data72 = {{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_metro_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|metro|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Area rank*** --> | rowclass73 = mergedrow | label73 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data73 = {{{area_rank|}}} | rowclass74 = mergedrow | label74 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank1_title}}} | data74 = {{#if:{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank1|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass75 = mergedrow | label75 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank2_title}}} | data75 = {{#if:{{{area_blank2_km2|}}}{{{area_blank2_ha|}}}{{{area_blank2_acre|}}}{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank2|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass76 = mergedrow | label76 = &nbsp; | data76 = {{{area_note|}}} <!-- ***Dimensions*** --> | rowclass77 = mergedtoprow | header77 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}}{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}}|Dimensions<div class="ib-settlement-fn">{{{dimensions_footnotes|}}}</div>}} | rowclass78 = mergedrow | label78 = &nbsp;•&nbsp;Length | data78 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}} | {{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{length_km|}}} |mi ={{{length_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass79 = mergedrow | label79 = &nbsp;•&nbsp;Width | data79 = {{#if:{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{width_km|}}} |mi ={{{width_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation*** --> | rowclass80 = mergedtoprow | label80 = {{#if:{{{elevation_link|}}}|[[{{{elevation_link|}}}|Elevation]]|Elevation}}<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_point|}}}|&#32;({{{elevation_point}}})}}</div> | data80 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_m|}}} |ft ={{{elevation_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass81 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label81 = Highest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_max_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_max_point|}}}|&#32;({{{elevation_max_point}}})}}</div> | data81 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_max_m|}}} |ft ={{{elevation_max_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation max rank*** --> | rowclass82 = mergedrow | label82 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data82 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}}| {{{elevation_max_rank|}}} }} | rowclass83 = {{#if:{{{elevation_min_rank|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label83 = Lowest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_min_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_min_point|}}}|&#32;({{{elevation_min_point}}})}}</div> | data83 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_min_m|}}} |ft ={{{elevation_min_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation min rank*** --> | rowclass84 = mergedrow | label84 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data84 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}}|{{{elevation_min_rank|}}}}} <!-- ***Population*** --> | rowclass85 = mergedtoprow | label85 = Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> | data85 = {{#if:{{{population|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population}}}|,|}}}} | {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | {{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass86 = mergedtoprow | header86 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_blank1|}}}{{{population_blank2|}}}{{{population_est|}}} |Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> }} }} }} | rowclass87 = mergedrow | label87 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} | data87 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass88 = mergedrow | label88 = &nbsp;•&nbsp;Estimate&nbsp;<div class="ib-settlement-fn">({{{pop_est_as_of}}}){{{pop_est_footnotes|}}}</div> | data88 = {{#if:{{{population_est|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_est}}}|,|}}}} }} <!-- ***Population rank*** --> | rowclass89 = mergedrow | label89 =&nbsp;•&nbsp;Rank | data89 = {{{population_rank|}}} | rowclass90 = mergedrow | label90 = &nbsp;•&nbsp;Density | data90 = {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}}{{{population_total|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_sq_mi|}}} |pop ={{{population_total|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |km2 ={{{area_total_km2|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Population density rank*** --> | rowclass91 = mergedrow | label91 = &nbsp;&nbsp;•&nbsp;Rank | data91 = {{{population_density_rank|}}} | rowclass92 = mergedrow | label92 = &nbsp;•&nbsp;[[Urban area|Urban]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_urban_footnotes|}}}</div> | data92 = {{#if:{{{population_urban|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_urban}}}|,|}}}} }} | rowclass93 = mergedrow | label93 = &nbsp;•&nbsp;Urban&nbsp;density | data93 = {{#if:{{{population_density_urban_km2|}}}{{{population_density_urban_sq_mi|}}}{{{population_urban|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_urban_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_urban_sq_mi|}}} |pop ={{{population_urban|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass94 = mergedrow | label94 = &nbsp;•&nbsp;[[Rural area|Rural]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_rural_footnotes|}}}</div> | data94 = {{#if:{{{population_rural|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_rural}}}|,|}}}}}} | rowclass95 = mergedrow | label95 = &nbsp;•&nbsp;Rural&nbsp;density | data95 = {{#if:{{{population_density_rural_km2|}}}{{{population_density_rural_sq_mi|}}}{{{population_rural|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_rural_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_rural_sq_mi|}}} |pop ={{{population_rural|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass96 = mergedrow | label96 =&nbsp;•&nbsp;[[Metropolitan area|Metro]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_metro_footnotes|}}}</div> | data96 = {{#if:{{{population_metro|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_metro}}}|,|}}}} }} | rowclass97 = mergedrow | label97 = &nbsp;•&nbsp;Metro&nbsp;density | data97 = {{#if:{{{population_density_metro_km2|}}}{{{population_density_metro_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_metro_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_metro_sq_mi|}}} |pop ={{{population_metro|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass98 = mergedrow | label98 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank1_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank1_footnotes|}}}</div> | data98 = {{#if:{{{population_blank1|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank1}}}|,|}}}}}} | rowclass99 = mergedrow | label99 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank1_title|}}}|{{{population_blank1_title}}} density|Density}} | data99 = {{#if:{{{population_density_blank1_km2|}}}{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}{{{population_blank1|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank1_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank1_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank1|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass100 = mergedrow | label100 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank2_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank2_footnotes|}}}</div> | data100 = {{#if:{{{population_blank2|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank2}}}|,|}}}}}} | rowclass101 = mergedrow | label101 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank2_title|}}}|{{{population_blank2_title}}} density|Density}} | data101 = {{#if:{{{population_density_blank2_km2|}}}{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}{{{population_blank2|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank2_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank2_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass102 = mergedrow | label102 = &nbsp; | data102 = {{{population_note|}}} | rowclass103 = mergedtoprow | label103 = {{#if:{{{population_demonym|}}}|[[Demonym|Demonym(s)]]|{{#if:{{{population_demonyms|}}}|[[Demonym]]s}}}} | data103 = {{if empty|{{{population_demonym|}}}|{{{population_demonyms|}}}}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{population_demonym|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]}}}} <!-- ***Demographics 1*** --> | rowclass104 = mergedtoprow | header104 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{{demographics_type1}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics1_footnotes|}}}</div>}} | rowclass105 = mergedrow | label105 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title1}}} | data105 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title1|}}}|{{{demographics1_info1|}}}}}}} | rowclass106 = mergedrow | label106 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title2}}} | data106 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title2|}}}|{{{demographics1_info2|}}}}}}} | rowclass107 = mergedrow | label107 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title3}}} | data107 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title3|}}}|{{{demographics1_info3|}}}}}}} | rowclass108 = mergedrow | label108 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title4}}} | data108 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title4|}}}|{{{demographics1_info4|}}}}}}} | rowclass109 = mergedrow | label109 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title5}}} | data109 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title5|}}}|{{{demographics1_info5|}}}}}}} | rowclass110 = mergedrow | label110 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title6}}} | data110 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title6|}}}|{{{demographics1_info6|}}}}}}} | rowclass111 = mergedrow | label111 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title7}}} | data111 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title7|}}}|{{{demographics1_info7|}}}}}}} | rowclass112 = mergedrow | label112 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title8}}} | data112 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title8|}}}|{{{demographics1_info8|}}}}}}} | rowclass113 = mergedrow | label113 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title9}}} | data113 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title9|}}}|{{{demographics1_info9|}}}}}}} | rowclass114 = mergedrow | label114 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title10}}} | data114 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title10|}}}|{{{demographics1_info10|}}}}}}} <!-- ***Demographics 2*** --> | rowclass115 = mergedtoprow | header115 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{{demographics_type2}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics2_footnotes|}}}</div>}} | rowclass116 = mergedrow | label116 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title1}}} | data116 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title1|}}}|{{{demographics2_info1|}}}}}}} | rowclass117 = mergedrow | label117 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title2}}} | data117 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title2|}}}|{{{demographics2_info2|}}}}}}} | rowclass118 = mergedrow | label118 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title3}}} | data118 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title3|}}}|{{{demographics2_info3|}}}}}}} | rowclass119 = mergedrow | label119 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title4}}} | data119 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title4|}}}|{{{demographics2_info4|}}}}}}} | rowclass120 = mergedrow | label120 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title5}}} | data120 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title5|}}}|{{{demographics2_info5|}}}}}}} | rowclass121 = mergedrow | label121 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title6}}} | data121 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title6|}}}|{{{demographics2_info6|}}}}}}} | rowclass122 = mergedrow | label122 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title7}}} | data122 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title7|}}}|{{{demographics2_info7|}}}}}}} | rowclass123 = mergedrow | label123 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title8}}} | data123 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title8|}}}|{{{demographics2_info8|}}}}}}} | rowclass124 = mergedrow | label124 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title9}}} | data124 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title9|}}}|{{{demographics2_info9|}}}}}}} | rowclass125 = mergedrow | label125 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title10}}} | data125 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title10|}}}|{{{demographics2_info10|}}}}}}} <!-- ***Time Zones*** --> | rowclass126 = mergedtoprow | header126 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}|}} | rowclass127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{{timezone1_location}}}|{{#if:{{{timezone2_location|}}}|{{{timezone2_location}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}}}}} | data127 = {{#if:{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset1|{{{utc_offset}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}|({{{timezone1|{{{timezone}}}}}})}} |{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}} }} | rowclass128 = mergedrow | label128 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data128 = {{#if:{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}} |[[UTC{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}}|({{{timezone1_DST|{{{timezone_DST}}}}}})}} |{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}} }} | rowclass129 = mergedrow | label129 = {{#if:{{{timezone2_location|}}}| {{{timezone2_location|}}}|<nowiki />}} | data129 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset2|{{{utc_offset2|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset2|{{{utc_offset2}}}}}}]] {{#if:{{{timezone2|}}}|({{{timezone2}}})}} |{{{timezone2|}}} }} }} | rowclass130 = mergedrow | label130 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data130 = {{#if:{{{utc_offset2_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset2_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone2_DST|}}}|({{{timezone2_DST|}}})}} |{{{timezone2_DST|}}} }} | rowclass131 = mergedrow | label131 = {{#if:{{{timezone3_location|}}}| {{{timezone3_location|}}}|<nowiki />}} | data131 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset3|{{{utc_offset3|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset3|{{{utc_offset3}}}}}}]] {{#if:{{{timezone3|}}}|({{{timezone3}}})}} |{{{timezone3|}}} }} }} | rowclass132 = mergedrow | label132 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data132 = {{#if:{{{utc_offset3_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset3_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone3_DST|}}}|({{{timezone3_DST|}}})}} |{{{timezone3_DST|}}} }} | rowclass133 = mergedrow | label133 = {{#if:{{{timezone4_location|}}}| {{{timezone4_location|}}}|<nowiki />}} | data133 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset4|{{{utc_offset4|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset4|{{{utc_offset4}}}}}}]] {{#if:{{{timezone4|}}}|({{{timezone4}}})}} |{{{timezone4|}}} }} }} | rowclass134 = mergedrow | label134 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data134 = {{#if:{{{utc_offset4_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset4_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone4_DST|}}}|({{{timezone4_DST|}}})}} |{{{timezone4_DST|}}} }} | rowclass135 = mergedrow | label135 = {{#if:{{{timezone5_location|}}}| {{{timezone5_location|}}}|<nowiki />}} | data135 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset5|{{{utc_offset5|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset5|{{{utc_offset5}}}}}}]] {{#if:{{{timezone5|}}}|({{{timezone5}}})}} |{{{timezone5|}}} }} }} | rowclass136 = mergedrow | label136 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data136 = {{#if:{{{utc_offset5_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset5_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone5_DST|}}}|({{{timezone5_DST|}}})}} |{{{timezone5_DST|}}} }} <!-- ***Postal Code(s)*** --> | rowclass137 = mergedtoprow | label137 = {{{postal_code_type}}} | class137 = adr | data137 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal_code}}}</div>}}}} | rowclass138 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label138 = {{{postal2_code_type}}} | class138 = adr | data138 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal2_code}}}</div>}} }} }} <!-- ***Area Code(s)*** --> | rowclass139 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label139 = {{#if:{{{area_code_type|}}}|{{{area_code_type}}}|{{#if:{{{area_code|}}}|[[Telephone numbering plan|Area code(s)]]|{{#if:{{{area_codes|}}}|[[Telephone numbering plan|Area codes]]}}}}}} | data139 = {{if empty|{{{area_code|}}}|{{{area_codes|}}}}}{{#if:{{{area_code_type|}}}{{{area_codes|}}}||{{Main other|{{Pluralize from text|any_comma=1|parse_links=1|{{{area_code|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible area code list]]}}}}}} <!-- Geocode--> | rowclass140 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label140 = [[Geocode]] | class140 = nickname | data140 = {{{geocode|}}} <!-- ISO Code--> | rowclass141 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label141 = [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | class141 = nickname | data141 = {{{iso_code|}}} <!-- Vehicle registration plate--> | rowclass142 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label142 = {{#if:{{{registration_plate_type|}}}|{{{registration_plate_type}}}|[[Vehicle registration plate|Vehicle registration]]}} | data142 = {{{registration_plate|}}} <!-- Other codes --> | rowclass143 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label143 = {{{code1_name|}}} | class143 = nickname | data143 = {{#if:{{{code1_name|}}}|{{{code1_info|}}}}} | rowclass144 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|{{{code1_name|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label144 = {{{code2_name|}}} | class144 = nickname | data144 = {{#if:{{{code2_name|}}}|{{{code2_info|}}}}} <!-- ***Blank Fields (two sections)*** --> | rowclass145 = mergedtoprow | label145 = {{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}} | data145 = {{#if:{{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}}|{{{blank_info_sec1|{{{blank_info|}}}}}}}} | rowclass146 = mergedrow | label146 = {{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}} | data146 = {{#if:{{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}}|{{{blank1_info_sec1|{{{blank1_info|}}}}}}}} | rowclass147 = mergedrow | label147 = {{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}} | data147 = {{#if:{{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}}|{{{blank2_info_sec1|{{{blank2_info|}}}}}}}} | rowclass148 = mergedrow | label148 = {{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}} | data148 = {{#if:{{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}}|{{{blank3_info_sec1|{{{blank3_info|}}}}}}}} | rowclass149 = mergedrow | label149 = {{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}} | data149 = {{#if:{{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}}|{{{blank4_info_sec1|{{{blank4_info|}}}}}}}} | rowclass150 = mergedrow | label150 = {{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}} | data150 = {{#if:{{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}}|{{{blank5_info_sec1|{{{blank5_info|}}}}}}}} | rowclass151 = mergedrow | label151 = {{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}} | data151 = {{#if:{{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}}|{{{blank6_info_sec1|{{{blank6_info|}}}}}}}} | rowclass152 = mergedrow | label152 = {{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}} | data152 = {{#if:{{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}}|{{{blank7_info_sec1|{{{blank7_info|}}}}}}}} | rowclass153 = mergedtoprow | label153 = {{{blank_name_sec2}}} | data153 = {{#if:{{{blank_name_sec2|}}}|{{{blank_info_sec2|}}}}} | rowclass154 = mergedrow | label154 = {{{blank1_name_sec2}}} | data154 = {{#if:{{{blank1_name_sec2|}}}|{{{blank1_info_sec2|}}}}} | rowclass155 = mergedrow | label155 = {{{blank2_name_sec2}}} | data155 = {{#if:{{{blank2_name_sec2|}}}|{{{blank2_info_sec2|}}}}} | rowclass156 = mergedrow | label156 = {{{blank3_name_sec2}}} | data156 = {{#if:{{{blank3_name_sec2|}}}|{{{blank3_info_sec2|}}}}} | rowclass157 = mergedrow | label157 = {{{blank4_name_sec2}}} | data157 = {{#if:{{{blank4_name_sec2|}}}|{{{blank4_info_sec2|}}}}} | rowclass158 = mergedrow | label158 = {{{blank5_name_sec2}}} | data158 = {{#if:{{{blank5_name_sec2|}}}|{{{blank5_info_sec2|}}}}} | rowclass159 = mergedrow | label159 = {{{blank6_name_sec2}}} | data159 = {{#if:{{{blank6_name_sec2|}}}|{{{blank6_info_sec2|}}}}} | rowclass160 = mergedrow | label160 = {{{blank7_name_sec2}}} | data160 = {{#if:{{{blank7_name_sec2|}}}|{{{blank7_info_sec2|}}}}} <!-- ***Website*** --> | rowclass161 = mergedtoprow | label161 = Website | data161 = {{#if:{{{website|}}}|{{{website}}}}} | class162 = maptable | data162 = {{#if:{{{module|}}}|{{{module}}}}} <!-- ***Footnotes*** --> | belowrowclass = mergedtoprow | below = {{{footnotes|}}} }}<!-- Check for unknowns -->{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox settlement with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox settlement]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y | alt | anthem | anthem_link | area_blank1_acre | area_blank1_dunam | area_blank1_ha | area_blank1_km2 | area_blank1_sq_mi | area_blank1_title | area_blank2_acre | area_blank2_dunam | area_blank2_ha | area_blank2_km2 | area_blank2_sq_mi | area_blank2_title | area_code | area_code_type | area_codes | area_footnotes | area_land_acre | area_land_dunam | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_metro_acre | area_metro_dunam | area_metro_footnotes | area_metro_ha | area_metro_km2 | area_metro_sq_mi | area_note | area_rank | area_rural_acre | area_rural_dunam | area_rural_footnotes | area_rural_ha | area_rural_km2 | area_rural_sq_mi | area_total_acre | area_total_dunam | area_total_ha | area_total_km2 | area_total_sq_mi | area_urban_acre | area_urban_dunam | area_urban_footnotes | area_urban_ha | area_urban_km2 | area_urban_sq_mi | area_water_acre | area_water_dunam | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_percent | area_water_sq_mi | blank_emblem_alt | blank_emblem_link | blank_emblem_size | blank_emblem_type | blank_info | blank_info_sec1 | blank_info_sec2 | blank_name | blank_name_sec1 | blank_name_sec2 | blank1_info | blank1_info_sec1 | blank1_info_sec2 | blank1_name | blank1_name_sec1 | blank1_name_sec2 | blank2_info | blank2_info_sec1 | blank2_info_sec2 | blank2_name | blank2_name_sec1 | blank2_name_sec2 | blank3_info | blank3_info_sec1 | blank3_info_sec2 | blank3_name | blank3_name_sec1 | blank3_name_sec2 | blank4_info | blank4_info_sec1 | blank4_info_sec2 | blank4_name | blank4_name_sec1 | blank4_name_sec2 | blank5_info | blank5_info_sec1 | blank5_info_sec2 | blank5_name | blank5_name_sec1 | blank5_name_sec2 | blank6_info | blank6_info_sec1 | blank6_info_sec2 | blank6_name | blank6_name_sec1 | blank6_name_sec2 | blank7_info | blank7_info_sec1 | blank7_info_sec2 | blank7_name | blank7_name_sec1 | blank7_name_sec2 | caption | code1_info | code1_name | code2_info | code2_name | coor_pinpoint | coor_type | coordinates | coordinates_footnotes | demographics_type1 | demographics_type2 | demographics1_footnotes | demographics1_info1 | demographics1_info10 | demographics1_info2 | demographics1_info3 | demographics1_info4 | demographics1_info5 | demographics1_info6 | demographics1_info7 | demographics1_info8 | demographics1_info9 | demographics1_title1 | demographics1_title10 | demographics1_title2 | demographics1_title3 | demographics1_title4 | demographics1_title5 | demographics1_title6 | demographics1_title7 | demographics1_title8 | demographics1_title9 | demographics2_footnotes | demographics2_info1 | demographics2_info10 | demographics2_info2 | demographics2_info3 | demographics2_info4 | demographics2_info5 | demographics2_info6 | demographics2_info7 | demographics2_info8 | demographics2_info9 | demographics2_title1 | demographics2_title10 | demographics2_title2 | demographics2_title3 | demographics2_title4 | demographics2_title5 | demographics2_title6 | demographics2_title7 | demographics2_title8 | demographics2_title9 | dimensions_footnotes | dunam_link | elevation_footnotes | elevation_ft | elevation_link | elevation_m | elevation_max_footnotes | elevation_max_ft | elevation_max_m | elevation_max_point | elevation_max_rank | elevation_min_footnotes | elevation_min_ft | elevation_min_m | elevation_min_point | elevation_min_rank | elevation_point | embed | established_date | established_date1 | established_date2 | established_date3 | established_date4 | established_date5 | established_date6 | established_date7 | established_title | established_title1 | established_title2 | established_title3 | established_title4 | established_title5 | established_title6 | established_title7 | etymology | extinct_date | extinct_title | flag_alt | flag_border | flag_link | flag_size | footnotes | founder | geocode | governing_body | government_footnotes | government_type | government_blank1_title | government_blank1 | government_blank2_title | government_blank2 | government_blank2_title | government_blank3 | government_blank3_title | government_blank3 | government_blank4_title | government_blank4 | government_blank5_title | government_blank5 | government_blank6_title | government_blank6 | grid_name | grid_position | image_alt | image_blank_emblem | image_caption | image_flag | image_map | image_map1 | image_seal | image_shield | image_size | image_skyline | imagesize | iso_code | leader_name | leader_name1 | leader_name2 | leader_name3 | leader_name4 | leader_party | leader_title | leader_title1 | leader_title2 | leader_title3 | leader_title4 | length_km | length_mi | map_alt | map_alt1 | map_caption | map_caption1 | mapsize | mapsize1 | module | motto | motto_link | mottoes | name | named_for | native_name | native_name_lang | nickname | nickname_link | nicknames | official_name | other_name | p1 | p10 | p11 | p12 | p13 | p14 | p15 | p16 | p17 | p18 | p19 | p2 | p20 | p21 | p22 | p23 | p24 | p25 | p26 | p27 | p28 | p29 | p3 | p30 | p31 | p32 | p33 | p34 | p35 | p36 | p37 | p38 | p39 | p4 | p40 | p41 | p42 | p43 | p44 | p45 | p46 | p47 | p48 | p49 | p5 | p50 | p6 | p7 | p8 | p9 | parts | parts_style | parts_type | pop_est_as_of | pop_est_footnotes | population | population_as_of | population_blank1 | population_blank1_footnotes | population_blank1_title | population_blank2 | population_blank2_footnotes | population_blank2_title | population_demonym | population_demonyms | population_density_blank1_km2 | population_density_blank1_sq_mi | population_density_blank2_km2 | population_density_blank2_sq_mi | population_density_km2 | population_density_metro_km2 | population_density_metro_sq_mi | population_density_rank | population_density_rural_km2 | population_density_rural_sq_mi | population_density_sq_mi | population_density_urban_km2 | population_density_urban_sq_mi | population_est | population_footnotes | population_metro | population_metro_footnotes | population_note | population_rank | population_rural | population_rural_footnotes | population_total | population_urban | population_urban_footnotes | postal_code | postal_code_type | postal2_code | postal2_code_type | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_map_caption_notsmall | pushpin_map_narrow | pushpin_mapsize | pushpin_outside | pushpin_overlay | pushpin_relief | registration_plate | registration_plate_type | seal_alt | seal_link | seal_size | seal_type | seat | seat_type | seat1 | seat1_type | seat2 | seat2_type | settlement_type | shield_alt | shield_link | shield_size | short_description | subdivision_name | subdivision_name1 | subdivision_name2 | subdivision_name3 | subdivision_name4 | subdivision_name5 | subdivision_name6 | subdivision_type | subdivision_type1 | subdivision_type2 | subdivision_type3 | subdivision_type4 | subdivision_type5 | subdivision_type6 | timezone | timezone_DST | timezone_link | timezone1 | timezone1_DST | timezone1_location | timezone2 | timezone2_DST | timezone2_location | timezone3 | timezone3_DST | timezone3_location | timezone4 | timezone4_DST | timezone4_location | timezone5 | timezone5_DST | timezone5_location | total_type | translit_lang1 | translit_lang1_info | translit_lang1_info1 | translit_lang1_info2 | translit_lang1_info3 | translit_lang1_info4 | translit_lang1_info5 | translit_lang1_info6 | translit_lang1_type | translit_lang1_type1 | translit_lang1_type2 | translit_lang1_type3 | translit_lang1_type4 | translit_lang1_type5 | translit_lang1_type6 | translit_lang2 | translit_lang2_info | translit_lang2_info1 | translit_lang2_info2 | translit_lang2_info3 | translit_lang2_info4 | translit_lang2_info5 | translit_lang2_info6 | translit_lang2_type | translit_lang2_type1 | translit_lang2_type2 | translit_lang2_type3 | translit_lang2_type4 | translit_lang2_type5 | translit_lang2_type6 | type | unit_pref | utc_offset | utc_offset_DST | utc_offset1 | utc_offset1_DST | utc_offset2 | utc_offset2_DST | utc_offset3 | utc_offset3_DST | utc_offset4 | utc_offset4_DST | utc_offset5 | utc_offset5_DST | website | width_km | width_mi }}<!-- -->{{#invoke:Check for clobbered parameters|check | template = Инфобокс суурин | cat = {{main other|Category:Pages using infobox settlement with conflicting parameters}} | population; population_total | image_size; imagesize | image_alt; alt | image_caption; caption }}<!-- Wikidata -->{{#if:{{{coordinates_wikidata|}}}{{{wikidata|}}} |[[Category:Pages using infobox settlement with the wikidata parameter]] }}{{main other|<!-- Missing country -->{{#if:{{{subdivision_name|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with missing country]]}}<!-- No map -->{{#if:{{{pushpin_map|}}}{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no map]]}}<!-- Image_map1 without image_map -->{{#if:{{{image_map1|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with image_map1 but not image_map]]}}}}<!-- No coordinates -->{{#if:{{{coordinates|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no coordinates]]}}<!-- -->{{#if:{{{type|}}}|{{#ifeq:{{{settlement_type|a}}}|{{{settlement_type|b}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with ignored type]]|}}|}}<!-- Ignored type parameter -->{{#if:{{{embed|}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with embed]]}} }}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> g44ykcj50xatdh54cblr7vesjnaejxc 707434 707432 2022-08-06T04:05:41Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{main other|{{#invoke:Settlement short description|main}}|}}{{Infobox | child = {{yesno|{{{embed|}}}}} | templatestyles = Инфобокс суурин/styles.css | bodyclass = ib-settlement vcard <!--** names, type, and transliterations ** --> | above = <div class="fn org"><center>{{if empty|{{{name|}}}|{{{official_name|}}}|{{PAGENAMEBASE}}}}</center></div> {{#if:{{{native_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-native" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}><center>{{{native_name}}}</center></div>}}{{#if:{{{other_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-other-name"><center>{{{other_name}}}</center></div>}} | subheader = {{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|<div class="category"><center>{{{settlement_type|{{{type}}}}}}</center></div>}} | rowclass1 = mergedtoprow ib-settlement-official | data1 = {{#if:{{{name|}}}|{{{official_name|}}}}} <!-- ***Transliteration language 1*** --> | rowclass2 = mergedtoprow | header2 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{{translit_lang1}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass3 = {{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label3 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type}}} | data3 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type|}}}|{{{translit_lang1_info|}}}}}}} | rowclass4 = {{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label4 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type1}}} | data4 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|{{{translit_lang1_info1|}}}}}}} | rowclass5 = {{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label5 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type2}}} | data5 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|{{{translit_lang1_info2|}}}}}}} | rowclass6 = {{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label6 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type3}}} | data6 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|{{{translit_lang1_info3|}}}}}}} | rowclass7 = {{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label7 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type4}}} | data7 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|{{{translit_lang1_info4|}}}}}}} | rowclass8 = {{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label8 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type5}}} | data8 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|{{{translit_lang1_info5|}}}}}}} | rowclass9 = mergedbottomrow | label9 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type6}}} | data9 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|{{{translit_lang1_info6|}}}}}}} <!-- ***Transliteration language 2*** --> | rowclass10 = mergedtoprow | header10 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{{translit_lang2}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass11 = {{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label11 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type}}} | data11 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type|}}}|{{{translit_lang2_info|}}}}}}} | rowclass12 = {{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label12 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type1}}} | data12 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|{{{translit_lang2_info1|}}}}}}} | rowclass13 = {{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label13 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type2}}} | data13 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|{{{translit_lang2_info2|}}}}}}} | rowclass14 = {{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label14 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type3}}} | data14 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|{{{translit_lang2_info3|}}}}}}} | rowclass15 = {{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label15 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type4}}} | data15 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|{{{translit_lang2_info4|}}}}}}} | rowclass16 = {{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label16 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type5}}} | data16 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|{{{translit_lang2_info5|}}}}}}} | rowclass17 = mergedbottomrow | label17 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type6}}} | data17 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|{{{translit_lang2_info6|}}}}}}} <!-- end ** names, type, and transliterations ** --> <!-- ***Skyline Image*** --> | rowclass18 = mergedtoprow | data18 = {{#if:{{{image_skyline|}}}|<!-- -->{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage<!-- -->|image={{{image_skyline|}}}<!-- -->|size={{if empty|{{{image_size|}}}|{{{imagesize|}}}}}|sizedefault=250px<!-- -->|alt={{if empty|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}<!-- -->|title={{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{image_caption|}}}{{{caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption"><center>{{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}}}</center></div>}} }} <!-- ***Flag, Seal, Shield and Coat of arms*** --> | rowclass19 = mergedtoprow | class19 = maptable | data19 = {{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem|}}}{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}} |{{Инфобокс суурин/columns | 1 = {{#if:{{{image_flag|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_flag}}}|size={{{flag_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|125px|100x100px}}|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{flag_alt|}}}|title=Flag of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type=Flag|link={{{flag_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 2 = {{#if:{{{image_seal|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_seal|}}}|size={{{seal_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{seal_alt|}}}|title=Official seal of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type={{#if:{{{seal_type|}}}|{{{seal_type}}}|Seal}}|link={{{seal_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 3 = {{#if:{{{image_shield|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_shield|}}}||size={{{shield_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{shield_alt|}}}|title=Coat of arms of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type=Coat of arms|link={{{shield_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 4 = {{#if:{{{image_blank_emblem|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_blank_emblem|}}}|size={{{blank_emblem_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{blank_emblem_alt|}}}|title=Official logo of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type={{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}}}|link={{{blank_emblem_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 5 = {{#if:{{{image_map|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=100x100px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption-link">{{{map_caption}}}</div>}}</center>}} | 0 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{{map_caption}}}}}}}}} |float = center |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize}}}|150}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} }} }} <!-- ***Etymology*** --> | rowclass20 = mergedtoprow | data20 = {{#if:{{{etymology|}}}|<center>Этимологи: {{{etymology}}}</center> }} <!-- ***Nickname*** --> | rowclass21 = {{#if:{{{etymology|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data21 = {{#if:{{{nickname|}}}|<center>{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Хоч:}}|{{#if:{{{nicknames|}}}|{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Nicknames:}}}}}}{{#if:{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{nickname|}}}|{{{nicknames|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|parse_links=1|no_and=1|{{{nickname|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible nickname list]]}}</center>}} <!-- ***Motto*** --> | rowclass22 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data22 = {{#if:{{{motto|}}}|<center>{{#if:{{{motto_link|}}}|[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]|Уриа:}}|{{#if:{{{mottoes|}}}|{{#if:{{{motto_link|}}}|<center>[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]</center>|<center>Уриа:</center>}}}}}}{{#if:{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{motto|}}}|{{{mottoes|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{motto|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible motto list]]|no_and=1|no_comma=1}}</center>}} <!-- ***Anthem*** --> | rowclass23 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data23 = {{#if:{{{anthem|}}}|{{#if:{{{anthem_link|}}}|[[{{{anthem_link|}}}|Anthem:]]|Anthem:}} {{{anthem}}}}} <!-- ***Map*** --> | rowclass24 = mergedtoprow | data24 = {{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}||{{#if:{{{image_map|}}} |<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption}}}</div></center>}} }}}} | rowclass25 = mergedrow | data25 = {{#if:{{{image_map1|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map1}}}|size={{{mapsize1|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt1|}}}|title={{{map_caption1|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption1|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption1}}}</div>}} </center>}} <!-- ***Pushpin Map*** --> | rowclass26 = mergedtoprow | data26 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}||{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||{{{map_caption}}}}}}}}}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} <!-- ***Coordinates*** --> | rowclass27 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|{{#if:{{{grid_position|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}}} | data27 = {{#if:{{{coordinates|}}} |<center>Солбицол{{#if:{{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}}|&#32;({{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}})}}: {{#invoke:ISO 3166|geocoordinsert|nocat=true|1={{{coordinates|}}}|country={{{subdivision_name|}}}|subdivision1={{{subdivision_name1|}}}|subdivision2={{{subdivision_name2|}}}|subdivision3={{{subdivision_name3|}}}|type=city{{#if:{{{population_total|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{population_total}}}|R}}+1}}||({{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}|R}})}}}} }}{{{coordinates_footnotes|}}} </center>}} | rowclass28 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|mergedbottomrow|mergedrow}} | label28 = {{if empty|{{{grid_name|}}}|Grid&nbsp;position}} | data28 = {{{grid_position|}}} <!-- ***Subdivisions*** --> | rowclass29 = mergedtoprow | label29 = {{{subdivision_type}}} | data29 = {{#if:{{{subdivision_type|}}}|{{{subdivision_name|}}} }} | rowclass30 = mergedrow | label30 = {{{subdivision_type1}}} | data30 = {{#if:{{{subdivision_type1|}}}|{{{subdivision_name1|}}} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{{subdivision_type2}}} | data31 = {{#if:{{{subdivision_type2|}}}|{{{subdivision_name2|}}} }} | rowclass32 = mergedrow | label32 = {{{subdivision_type3}}} | data32 = {{#if:{{{subdivision_type3|}}}|{{{subdivision_name3|}}} }} | rowclass33 = mergedrow | label33 = {{{subdivision_type4}}} | data33 = {{#if:{{{subdivision_type4|}}}|{{{subdivision_name4|}}} }} | rowclass34 = mergedrow | label34 = {{{subdivision_type5}}} | data34 = {{#if:{{{subdivision_type5|}}}|{{{subdivision_name5|}}} }} | rowclass35 = mergedrow | label35 = {{{subdivision_type6}}} | data35 = {{#if:{{{subdivision_type6|}}}|{{{subdivision_name6|}}} }} <!--***Established*** --> | rowclass36 = mergedtoprow | label36 = {{{established_title}}} | data36 = {{#if:{{{established_title|}}}|{{{established_date|}}} }} | rowclass37 = mergedrow | label37 = {{{established_title1}}} | data37 = {{#if:{{{established_title1|}}}|{{{established_date1|}}} }} | rowclass38 = mergedrow | label38 = {{{established_title2}}} | data38 = {{#if:{{{established_title2|}}}|{{{established_date2|}}} }} | rowclass39 = mergedrow | label39 = {{{established_title3}}} | data39 = {{#if:{{{established_title3|}}}|{{{established_date3|}}} }} | rowclass40 = mergedrow | label40 = {{{established_title4}}} | data40 = {{#if:{{{established_title4|}}}|{{{established_date4|}}} }} | rowclass41 = mergedrow | label41 = {{{established_title5}}} | data41 = {{#if:{{{established_title5|}}}|{{{established_date5|}}} }} | rowclass42 = mergedrow | label42 = {{{established_title6}}} | data42 = {{#if:{{{established_title6|}}}|{{{established_date6|}}} }} | rowclass43 = mergedrow | label43 = {{{established_title7}}} | data43 = {{#if:{{{established_title7|}}}|{{{established_date7|}}} }} | rowclass44 = mergedrow | label44 = {{{extinct_title}}} | data44 = {{#if:{{{extinct_title|}}}|{{{extinct_date|}}} }} | rowclass45 = mergedrow | label45 = Founded by | data45 = {{{founder|}}} | rowclass46 = mergedrow | label46 = [[Namesake|Named for]] | data46 = {{{named_for|}}} <!-- ***Seat of government and subdivisions within the settlement*** --> | rowclass47 = mergedtoprow | label47 = {{#if:{{{seat_type|}}}|{{{seat_type}}}|Seat}} | data47 = {{{seat|}}} | rowclass48 = mergedrow | label48 = {{#if:{{{seat1_type|}}}|{{{seat1_type}}}|Former seat}} | data48 = {{{seat1|}}} | rowclass49 = mergedrow | label49 = {{#if:{{{seat2_type|}}}|{{{seat2_type}}}|Former seat}} | data49 = {{{seat2|}}} | rowclass51 = {{#if:{{{seat|}}}{{{seat1|}}}{{{seat2|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label51 = {{#if:{{{parts_type|}}}|{{{parts_type}}}|Boroughs}} | data51 = {{#if:{{{parts|}}}{{{p1|}}} |{{#ifeq:{{{parts_style|}}}|para |<b>{{{parts|}}}{{#if:{{both|{{{parts|}}}|{{{p1|}}}}}|&#58;&nbsp;|}}</b>{{comma separated entries|{{{p1|}}}|{{{p2|}}}|{{{p3|}}}|{{{p4|}}}|{{{p5|}}}|{{{p6|}}}|{{{p7|}}}|{{{p8|}}}|{{{p9|}}}|{{{p10|}}}|{{{p11|}}}|{{{p12|}}}|{{{p13|}}}|{{{p14|}}}|{{{p15|}}}|{{{p16|}}}|{{{p17|}}}|{{{p18|}}}|{{{p19|}}}|{{{p20|}}}|{{{p21|}}}|{{{p22|}}}|{{{p23|}}}|{{{p24|}}}|{{{p25|}}}|{{{p26|}}}|{{{p27|}}}|{{{p28|}}}|{{{p29|}}}|{{{p30|}}}|{{{p31|}}}|{{{p32|}}}|{{{p33|}}}|{{{p34|}}}|{{{p35|}}}|{{{p36|}}}|{{{p37|}}}|{{{p38|}}}|{{{p39|}}}|{{{p40|}}}|{{{p41|}}}|{{{p42|}}}|{{{p43|}}}|{{{p44|}}}|{{{p45|}}}|{{{p46|}}}|{{{p47|}}}|{{{p48|}}}|{{{p49|}}}|{{{p50|}}}}} |{{#if:{{{p1|}}}|{{Collapsible list|title={{{parts|}}}|expand={{#switch:{{{parts_style|}}}|coll=|list=y|{{#if:{{{p6|}}}||y}}}}|1={{{p1|}}}|2={{{p2|}}}|3={{{p3|}}}|4={{{p4|}}}|5={{{p5|}}}|6={{{p6|}}}|7={{{p7|}}}|8={{{p8|}}}|9={{{p9|}}}|10={{{p10|}}}|11={{{p11|}}}|12={{{p12|}}}|13={{{p13|}}}|14={{{p14|}}}|15={{{p15|}}}|16={{{p16|}}}|17={{{p17|}}}|18={{{p18|}}}|19={{{p19|}}}|20={{{p20|}}}|21={{{p21|}}}|22={{{p22|}}}|23={{{p23|}}}|24={{{p24|}}}|25={{{p25|}}}|26={{{p26|}}}|27={{{p27|}}}|28={{{p28|}}}|29={{{p29|}}}|30={{{p30|}}}|31={{{p31|}}}|32={{{p32|}}}|33={{{p33|}}}|34={{{p34|}}}|35={{{p35|}}}|36={{{p36|}}}|37={{{p37|}}}|38={{{p38|}}}|39={{{p39|}}}|40={{{p40|}}}|41={{{p41|}}}|42={{{p42|}}}|43={{{p43|}}}|44={{{p44|}}}|45={{{p45|}}}|46={{{p46|}}}|47={{{p47|}}}|48={{{p48|}}}|49={{{p49|}}}|50={{{p50|}}}}} |{{{parts}}} }} }} }} <!-- ***Government type and Leader*** --> | rowclass52 = mergedtoprow | header52 = {{#if:{{{government_type|}}}{{{governing_body|}}}{{{leader_name|}}}{{{leader_name1|}}}{{{leader_name2|}}}{{{leader_name3|}}}{{{leader_name4|}}}|Government<div class="ib-settlement-fn">{{{government_footnotes|}}}</div>}} <!-- ***Government*** --> | rowclass53 = mergedrow | label53 = &nbsp;•&nbsp;Type | data53 = {{{government_type|}}} | rowclass54 = mergedrow | label54 = &nbsp;•&nbsp;Body | class54 = agent | data54 = {{{governing_body|}}} | rowclass55 = mergedrow | label55 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title}}} | data55 = {{#if:{{{leader_title|}}}|{{{leader_name|}}} {{#if:{{{leader_party|}}}|({{Polparty|{{{subdivision_name}}}|{{{leader_party}}}}})}}}} | rowclass56 = mergedrow | label56 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title1}}} | data56 = {{#if:{{{leader_title1|}}}|{{{leader_name1|}}}}} | rowclass57 = mergedrow | label57 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title2}}} | data57 = {{#if:{{{leader_title2|}}}|{{{leader_name2|}}}}} | rowclass58 = mergedrow | label58 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title3}}} | data58 = {{#if:{{{leader_title3|}}}|{{{leader_name3|}}}}} | rowclass59 = mergedrow | label59 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title4}}} | data59 = {{#if:{{{leader_title4|}}}|{{{leader_name4|}}}}} | rowclass60 = mergedrow | label60 = {{{government_blank1_title}}} | data60 = {{#if:{{{government_blank1|}}}|{{{government_blank1|}}}}} | rowclass61 = mergedrow | label61 = {{{government_blank2_title}}} | data61 = {{#if:{{{government_blank2|}}}|{{{government_blank2|}}}}} | rowclass62 = mergedrow | label62 = {{{government_blank3_title}}} | data62 = {{#if:{{{government_blank3|}}}|{{{government_blank3|}}}}} | rowclass63 = mergedrow | label63 = {{{government_blank4_title}}} | data63 = {{#if:{{{government_blank4|}}}|{{{government_blank4|}}}}} | rowclass64 = mergedrow | label64 = {{{government_blank5_title}}} | data64 = {{#if:{{{government_blank5|}}}|{{{government_blank5|}}}}} | rowclass65 = mergedrow | label65 = {{{government_blank6_title}}} | data65 = {{#if:{{{government_blank6|}}}|{{{government_blank6|}}}}} <!-- ***Geographical characteristics*** --> <!-- ***Area*** --> | rowclass66 = mergedtoprow | header66 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}} |{{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |<!-- displayed below --> |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> }} }} | rowclass67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}}|mergedtoprow|mergedrow}} | label67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> |&nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} }} | data67 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_total_km2|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |link ={{#switch:{{{dunam_link|}}}||on|total=on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass68 = mergedrow | label68 = &nbsp;•&nbsp;Land | data68 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_land_km2|}}} |ha ={{{area_land_ha|}}} |acre ={{{area_land_acre|}}} |sqmi ={{{area_land_sq_mi|}}} |dunam={{{area_land_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|land|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass69 = mergedrow | label69 = &nbsp;•&nbsp;Water | data69 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_water_km2|}}} |ha ={{{area_water_ha|}}} |acre ={{{area_water_acre|}}} |sqmi ={{{area_water_sq_mi|}}} |dunam={{{area_water_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|water|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }} {{#if:{{{area_water_percent|}}}| &nbsp;{{{area_water_percent}}}%}}}} | rowclass70 = mergedrow | label70 = &nbsp;•&nbsp;Urban<div class="ib-settlement-fn">{{{area_urban_footnotes|}}}</div> | data70 = {{#if:{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_urban_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|urban|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass71 = mergedrow | label71 = &nbsp;•&nbsp;Rural<div class="ib-settlement-fn">{{{area_rural_footnotes|}}}</div> | data71 = {{#if:{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|rural|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass72 = mergedrow | label72 =&nbsp;•&nbsp;Metro<div class="ib-settlement-fn">{{{area_metro_footnotes|}}}</div> | data72 = {{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_metro_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|metro|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Area rank*** --> | rowclass73 = mergedrow | label73 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data73 = {{{area_rank|}}} | rowclass74 = mergedrow | label74 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank1_title}}} | data74 = {{#if:{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank1|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass75 = mergedrow | label75 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank2_title}}} | data75 = {{#if:{{{area_blank2_km2|}}}{{{area_blank2_ha|}}}{{{area_blank2_acre|}}}{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank2|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass76 = mergedrow | label76 = &nbsp; | data76 = {{{area_note|}}} <!-- ***Dimensions*** --> | rowclass77 = mergedtoprow | header77 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}}{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}}|Dimensions<div class="ib-settlement-fn">{{{dimensions_footnotes|}}}</div>}} | rowclass78 = mergedrow | label78 = &nbsp;•&nbsp;Length | data78 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}} | {{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{length_km|}}} |mi ={{{length_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass79 = mergedrow | label79 = &nbsp;•&nbsp;Width | data79 = {{#if:{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{width_km|}}} |mi ={{{width_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation*** --> | rowclass80 = mergedtoprow | label80 = {{#if:{{{elevation_link|}}}|[[{{{elevation_link|}}}|Elevation]]|Elevation}}<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_point|}}}|&#32;({{{elevation_point}}})}}</div> | data80 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_m|}}} |ft ={{{elevation_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass81 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label81 = Highest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_max_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_max_point|}}}|&#32;({{{elevation_max_point}}})}}</div> | data81 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_max_m|}}} |ft ={{{elevation_max_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation max rank*** --> | rowclass82 = mergedrow | label82 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data82 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}}| {{{elevation_max_rank|}}} }} | rowclass83 = {{#if:{{{elevation_min_rank|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label83 = Lowest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_min_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_min_point|}}}|&#32;({{{elevation_min_point}}})}}</div> | data83 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_min_m|}}} |ft ={{{elevation_min_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation min rank*** --> | rowclass84 = mergedrow | label84 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data84 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}}|{{{elevation_min_rank|}}}}} <!-- ***Population*** --> | rowclass85 = mergedtoprow | label85 = Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> | data85 = {{#if:{{{population|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population}}}|,|}}}} | {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | {{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass86 = mergedtoprow | header86 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_blank1|}}}{{{population_blank2|}}}{{{population_est|}}} |Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> }} }} }} | rowclass87 = mergedrow | label87 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} | data87 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass88 = mergedrow | label88 = &nbsp;•&nbsp;Estimate&nbsp;<div class="ib-settlement-fn">({{{pop_est_as_of}}}){{{pop_est_footnotes|}}}</div> | data88 = {{#if:{{{population_est|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_est}}}|,|}}}} }} <!-- ***Population rank*** --> | rowclass89 = mergedrow | label89 =&nbsp;•&nbsp;Rank | data89 = {{{population_rank|}}} | rowclass90 = mergedrow | label90 = &nbsp;•&nbsp;Density | data90 = {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}}{{{population_total|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_sq_mi|}}} |pop ={{{population_total|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |km2 ={{{area_total_km2|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Population density rank*** --> | rowclass91 = mergedrow | label91 = &nbsp;&nbsp;•&nbsp;Rank | data91 = {{{population_density_rank|}}} | rowclass92 = mergedrow | label92 = &nbsp;•&nbsp;[[Urban area|Urban]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_urban_footnotes|}}}</div> | data92 = {{#if:{{{population_urban|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_urban}}}|,|}}}} }} | rowclass93 = mergedrow | label93 = &nbsp;•&nbsp;Urban&nbsp;density | data93 = {{#if:{{{population_density_urban_km2|}}}{{{population_density_urban_sq_mi|}}}{{{population_urban|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_urban_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_urban_sq_mi|}}} |pop ={{{population_urban|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass94 = mergedrow | label94 = &nbsp;•&nbsp;[[Rural area|Rural]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_rural_footnotes|}}}</div> | data94 = {{#if:{{{population_rural|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_rural}}}|,|}}}}}} | rowclass95 = mergedrow | label95 = &nbsp;•&nbsp;Rural&nbsp;density | data95 = {{#if:{{{population_density_rural_km2|}}}{{{population_density_rural_sq_mi|}}}{{{population_rural|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_rural_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_rural_sq_mi|}}} |pop ={{{population_rural|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass96 = mergedrow | label96 =&nbsp;•&nbsp;[[Metropolitan area|Metro]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_metro_footnotes|}}}</div> | data96 = {{#if:{{{population_metro|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_metro}}}|,|}}}} }} | rowclass97 = mergedrow | label97 = &nbsp;•&nbsp;Metro&nbsp;density | data97 = {{#if:{{{population_density_metro_km2|}}}{{{population_density_metro_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_metro_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_metro_sq_mi|}}} |pop ={{{population_metro|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass98 = mergedrow | label98 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank1_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank1_footnotes|}}}</div> | data98 = {{#if:{{{population_blank1|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank1}}}|,|}}}}}} | rowclass99 = mergedrow | label99 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank1_title|}}}|{{{population_blank1_title}}} density|Density}} | data99 = {{#if:{{{population_density_blank1_km2|}}}{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}{{{population_blank1|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank1_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank1_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank1|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass100 = mergedrow | label100 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank2_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank2_footnotes|}}}</div> | data100 = {{#if:{{{population_blank2|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank2}}}|,|}}}}}} | rowclass101 = mergedrow | label101 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank2_title|}}}|{{{population_blank2_title}}} density|Density}} | data101 = {{#if:{{{population_density_blank2_km2|}}}{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}{{{population_blank2|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank2_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank2_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass102 = mergedrow | label102 = &nbsp; | data102 = {{{population_note|}}} | rowclass103 = mergedtoprow | label103 = {{#if:{{{population_demonym|}}}|[[Demonym|Demonym(s)]]|{{#if:{{{population_demonyms|}}}|[[Demonym]]s}}}} | data103 = {{if empty|{{{population_demonym|}}}|{{{population_demonyms|}}}}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{population_demonym|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]}}}} <!-- ***Demographics 1*** --> | rowclass104 = mergedtoprow | header104 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{{demographics_type1}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics1_footnotes|}}}</div>}} | rowclass105 = mergedrow | label105 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title1}}} | data105 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title1|}}}|{{{demographics1_info1|}}}}}}} | rowclass106 = mergedrow | label106 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title2}}} | data106 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title2|}}}|{{{demographics1_info2|}}}}}}} | rowclass107 = mergedrow | label107 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title3}}} | data107 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title3|}}}|{{{demographics1_info3|}}}}}}} | rowclass108 = mergedrow | label108 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title4}}} | data108 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title4|}}}|{{{demographics1_info4|}}}}}}} | rowclass109 = mergedrow | label109 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title5}}} | data109 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title5|}}}|{{{demographics1_info5|}}}}}}} | rowclass110 = mergedrow | label110 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title6}}} | data110 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title6|}}}|{{{demographics1_info6|}}}}}}} | rowclass111 = mergedrow | label111 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title7}}} | data111 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title7|}}}|{{{demographics1_info7|}}}}}}} | rowclass112 = mergedrow | label112 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title8}}} | data112 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title8|}}}|{{{demographics1_info8|}}}}}}} | rowclass113 = mergedrow | label113 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title9}}} | data113 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title9|}}}|{{{demographics1_info9|}}}}}}} | rowclass114 = mergedrow | label114 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title10}}} | data114 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title10|}}}|{{{demographics1_info10|}}}}}}} <!-- ***Demographics 2*** --> | rowclass115 = mergedtoprow | header115 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{{demographics_type2}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics2_footnotes|}}}</div>}} | rowclass116 = mergedrow | label116 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title1}}} | data116 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title1|}}}|{{{demographics2_info1|}}}}}}} | rowclass117 = mergedrow | label117 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title2}}} | data117 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title2|}}}|{{{demographics2_info2|}}}}}}} | rowclass118 = mergedrow | label118 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title3}}} | data118 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title3|}}}|{{{demographics2_info3|}}}}}}} | rowclass119 = mergedrow | label119 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title4}}} | data119 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title4|}}}|{{{demographics2_info4|}}}}}}} | rowclass120 = mergedrow | label120 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title5}}} | data120 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title5|}}}|{{{demographics2_info5|}}}}}}} | rowclass121 = mergedrow | label121 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title6}}} | data121 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title6|}}}|{{{demographics2_info6|}}}}}}} | rowclass122 = mergedrow | label122 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title7}}} | data122 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title7|}}}|{{{demographics2_info7|}}}}}}} | rowclass123 = mergedrow | label123 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title8}}} | data123 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title8|}}}|{{{demographics2_info8|}}}}}}} | rowclass124 = mergedrow | label124 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title9}}} | data124 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title9|}}}|{{{demographics2_info9|}}}}}}} | rowclass125 = mergedrow | label125 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title10}}} | data125 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title10|}}}|{{{demographics2_info10|}}}}}}} <!-- ***Time Zones*** --> | rowclass126 = mergedtoprow | header126 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}|}} | rowclass127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{{timezone1_location}}}|{{#if:{{{timezone2_location|}}}|{{{timezone2_location}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}}}}} | data127 = {{#if:{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset1|{{{utc_offset}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}|({{{timezone1|{{{timezone}}}}}})}} |{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}} }} | rowclass128 = mergedrow | label128 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data128 = {{#if:{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}} |[[UTC{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}}|({{{timezone1_DST|{{{timezone_DST}}}}}})}} |{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}} }} | rowclass129 = mergedrow | label129 = {{#if:{{{timezone2_location|}}}| {{{timezone2_location|}}}|<nowiki />}} | data129 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset2|{{{utc_offset2|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset2|{{{utc_offset2}}}}}}]] {{#if:{{{timezone2|}}}|({{{timezone2}}})}} |{{{timezone2|}}} }} }} | rowclass130 = mergedrow | label130 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data130 = {{#if:{{{utc_offset2_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset2_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone2_DST|}}}|({{{timezone2_DST|}}})}} |{{{timezone2_DST|}}} }} | rowclass131 = mergedrow | label131 = {{#if:{{{timezone3_location|}}}| {{{timezone3_location|}}}|<nowiki />}} | data131 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset3|{{{utc_offset3|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset3|{{{utc_offset3}}}}}}]] {{#if:{{{timezone3|}}}|({{{timezone3}}})}} |{{{timezone3|}}} }} }} | rowclass132 = mergedrow | label132 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data132 = {{#if:{{{utc_offset3_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset3_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone3_DST|}}}|({{{timezone3_DST|}}})}} |{{{timezone3_DST|}}} }} | rowclass133 = mergedrow | label133 = {{#if:{{{timezone4_location|}}}| {{{timezone4_location|}}}|<nowiki />}} | data133 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset4|{{{utc_offset4|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset4|{{{utc_offset4}}}}}}]] {{#if:{{{timezone4|}}}|({{{timezone4}}})}} |{{{timezone4|}}} }} }} | rowclass134 = mergedrow | label134 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data134 = {{#if:{{{utc_offset4_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset4_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone4_DST|}}}|({{{timezone4_DST|}}})}} |{{{timezone4_DST|}}} }} | rowclass135 = mergedrow | label135 = {{#if:{{{timezone5_location|}}}| {{{timezone5_location|}}}|<nowiki />}} | data135 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset5|{{{utc_offset5|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset5|{{{utc_offset5}}}}}}]] {{#if:{{{timezone5|}}}|({{{timezone5}}})}} |{{{timezone5|}}} }} }} | rowclass136 = mergedrow | label136 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data136 = {{#if:{{{utc_offset5_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset5_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone5_DST|}}}|({{{timezone5_DST|}}})}} |{{{timezone5_DST|}}} }} <!-- ***Postal Code(s)*** --> | rowclass137 = mergedtoprow | label137 = {{{postal_code_type}}} | class137 = adr | data137 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal_code}}}</div>}}}} | rowclass138 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label138 = {{{postal2_code_type}}} | class138 = adr | data138 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal2_code}}}</div>}} }} }} <!-- ***Area Code(s)*** --> | rowclass139 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label139 = {{#if:{{{area_code_type|}}}|{{{area_code_type}}}|{{#if:{{{area_code|}}}|[[Telephone numbering plan|Area code(s)]]|{{#if:{{{area_codes|}}}|[[Telephone numbering plan|Area codes]]}}}}}} | data139 = {{if empty|{{{area_code|}}}|{{{area_codes|}}}}}{{#if:{{{area_code_type|}}}{{{area_codes|}}}||{{Main other|{{Pluralize from text|any_comma=1|parse_links=1|{{{area_code|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible area code list]]}}}}}} <!-- Geocode--> | rowclass140 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label140 = [[Geocode]] | class140 = nickname | data140 = {{{geocode|}}} <!-- ISO Code--> | rowclass141 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label141 = [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | class141 = nickname | data141 = {{{iso_code|}}} <!-- Vehicle registration plate--> | rowclass142 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label142 = {{#if:{{{registration_plate_type|}}}|{{{registration_plate_type}}}|[[Vehicle registration plate|Vehicle registration]]}} | data142 = {{{registration_plate|}}} <!-- Other codes --> | rowclass143 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label143 = {{{code1_name|}}} | class143 = nickname | data143 = {{#if:{{{code1_name|}}}|{{{code1_info|}}}}} | rowclass144 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|{{{code1_name|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label144 = {{{code2_name|}}} | class144 = nickname | data144 = {{#if:{{{code2_name|}}}|{{{code2_info|}}}}} <!-- ***Blank Fields (two sections)*** --> | rowclass145 = mergedtoprow | label145 = {{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}} | data145 = {{#if:{{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}}|{{{blank_info_sec1|{{{blank_info|}}}}}}}} | rowclass146 = mergedrow | label146 = {{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}} | data146 = {{#if:{{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}}|{{{blank1_info_sec1|{{{blank1_info|}}}}}}}} | rowclass147 = mergedrow | label147 = {{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}} | data147 = {{#if:{{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}}|{{{blank2_info_sec1|{{{blank2_info|}}}}}}}} | rowclass148 = mergedrow | label148 = {{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}} | data148 = {{#if:{{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}}|{{{blank3_info_sec1|{{{blank3_info|}}}}}}}} | rowclass149 = mergedrow | label149 = {{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}} | data149 = {{#if:{{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}}|{{{blank4_info_sec1|{{{blank4_info|}}}}}}}} | rowclass150 = mergedrow | label150 = {{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}} | data150 = {{#if:{{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}}|{{{blank5_info_sec1|{{{blank5_info|}}}}}}}} | rowclass151 = mergedrow | label151 = {{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}} | data151 = {{#if:{{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}}|{{{blank6_info_sec1|{{{blank6_info|}}}}}}}} | rowclass152 = mergedrow | label152 = {{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}} | data152 = {{#if:{{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}}|{{{blank7_info_sec1|{{{blank7_info|}}}}}}}} | rowclass153 = mergedtoprow | label153 = {{{blank_name_sec2}}} | data153 = {{#if:{{{blank_name_sec2|}}}|{{{blank_info_sec2|}}}}} | rowclass154 = mergedrow | label154 = {{{blank1_name_sec2}}} | data154 = {{#if:{{{blank1_name_sec2|}}}|{{{blank1_info_sec2|}}}}} | rowclass155 = mergedrow | label155 = {{{blank2_name_sec2}}} | data155 = {{#if:{{{blank2_name_sec2|}}}|{{{blank2_info_sec2|}}}}} | rowclass156 = mergedrow | label156 = {{{blank3_name_sec2}}} | data156 = {{#if:{{{blank3_name_sec2|}}}|{{{blank3_info_sec2|}}}}} | rowclass157 = mergedrow | label157 = {{{blank4_name_sec2}}} | data157 = {{#if:{{{blank4_name_sec2|}}}|{{{blank4_info_sec2|}}}}} | rowclass158 = mergedrow | label158 = {{{blank5_name_sec2}}} | data158 = {{#if:{{{blank5_name_sec2|}}}|{{{blank5_info_sec2|}}}}} | rowclass159 = mergedrow | label159 = {{{blank6_name_sec2}}} | data159 = {{#if:{{{blank6_name_sec2|}}}|{{{blank6_info_sec2|}}}}} | rowclass160 = mergedrow | label160 = {{{blank7_name_sec2}}} | data160 = {{#if:{{{blank7_name_sec2|}}}|{{{blank7_info_sec2|}}}}} <!-- ***Website*** --> | rowclass161 = mergedtoprow | label161 = Website | data161 = {{#if:{{{website|}}}|{{{website}}}}} | class162 = maptable | data162 = {{#if:{{{module|}}}|{{{module}}}}} <!-- ***Footnotes*** --> | belowrowclass = mergedtoprow | below = {{{footnotes|}}} }}<!-- Check for unknowns -->{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox settlement with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox settlement]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y | alt | anthem | anthem_link | area_blank1_acre | area_blank1_dunam | area_blank1_ha | area_blank1_km2 | area_blank1_sq_mi | area_blank1_title | area_blank2_acre | area_blank2_dunam | area_blank2_ha | area_blank2_km2 | area_blank2_sq_mi | area_blank2_title | area_code | area_code_type | area_codes | area_footnotes | area_land_acre | area_land_dunam | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_metro_acre | area_metro_dunam | area_metro_footnotes | area_metro_ha | area_metro_km2 | area_metro_sq_mi | area_note | area_rank | area_rural_acre | area_rural_dunam | area_rural_footnotes | area_rural_ha | area_rural_km2 | area_rural_sq_mi | area_total_acre | area_total_dunam | area_total_ha | area_total_km2 | area_total_sq_mi | area_urban_acre | area_urban_dunam | area_urban_footnotes | area_urban_ha | area_urban_km2 | area_urban_sq_mi | area_water_acre | area_water_dunam | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_percent | area_water_sq_mi | blank_emblem_alt | blank_emblem_link | blank_emblem_size | blank_emblem_type | blank_info | blank_info_sec1 | blank_info_sec2 | blank_name | blank_name_sec1 | blank_name_sec2 | blank1_info | blank1_info_sec1 | blank1_info_sec2 | blank1_name | blank1_name_sec1 | blank1_name_sec2 | blank2_info | blank2_info_sec1 | blank2_info_sec2 | blank2_name | blank2_name_sec1 | blank2_name_sec2 | blank3_info | blank3_info_sec1 | blank3_info_sec2 | blank3_name | blank3_name_sec1 | blank3_name_sec2 | blank4_info | blank4_info_sec1 | blank4_info_sec2 | blank4_name | blank4_name_sec1 | blank4_name_sec2 | blank5_info | blank5_info_sec1 | blank5_info_sec2 | blank5_name | blank5_name_sec1 | blank5_name_sec2 | blank6_info | blank6_info_sec1 | blank6_info_sec2 | blank6_name | blank6_name_sec1 | blank6_name_sec2 | blank7_info | blank7_info_sec1 | blank7_info_sec2 | blank7_name | blank7_name_sec1 | blank7_name_sec2 | caption | code1_info | code1_name | code2_info | code2_name | coor_pinpoint | coor_type | coordinates | coordinates_footnotes | demographics_type1 | demographics_type2 | demographics1_footnotes | demographics1_info1 | demographics1_info10 | demographics1_info2 | demographics1_info3 | demographics1_info4 | demographics1_info5 | demographics1_info6 | demographics1_info7 | demographics1_info8 | demographics1_info9 | demographics1_title1 | demographics1_title10 | demographics1_title2 | demographics1_title3 | demographics1_title4 | demographics1_title5 | demographics1_title6 | demographics1_title7 | demographics1_title8 | demographics1_title9 | demographics2_footnotes | demographics2_info1 | demographics2_info10 | demographics2_info2 | demographics2_info3 | demographics2_info4 | demographics2_info5 | demographics2_info6 | demographics2_info7 | demographics2_info8 | demographics2_info9 | demographics2_title1 | demographics2_title10 | demographics2_title2 | demographics2_title3 | demographics2_title4 | demographics2_title5 | demographics2_title6 | demographics2_title7 | demographics2_title8 | demographics2_title9 | dimensions_footnotes | dunam_link | elevation_footnotes | elevation_ft | elevation_link | elevation_m | elevation_max_footnotes | elevation_max_ft | elevation_max_m | elevation_max_point | elevation_max_rank | elevation_min_footnotes | elevation_min_ft | elevation_min_m | elevation_min_point | elevation_min_rank | elevation_point | embed | established_date | established_date1 | established_date2 | established_date3 | established_date4 | established_date5 | established_date6 | established_date7 | established_title | established_title1 | established_title2 | established_title3 | established_title4 | established_title5 | established_title6 | established_title7 | etymology | extinct_date | extinct_title | flag_alt | flag_border | flag_link | flag_size | footnotes | founder | geocode | governing_body | government_footnotes | government_type | government_blank1_title | government_blank1 | government_blank2_title | government_blank2 | government_blank2_title | government_blank3 | government_blank3_title | government_blank3 | government_blank4_title | government_blank4 | government_blank5_title | government_blank5 | government_blank6_title | government_blank6 | grid_name | grid_position | image_alt | image_blank_emblem | image_caption | image_flag | image_map | image_map1 | image_seal | image_shield | image_size | image_skyline | imagesize | iso_code | leader_name | leader_name1 | leader_name2 | leader_name3 | leader_name4 | leader_party | leader_title | leader_title1 | leader_title2 | leader_title3 | leader_title4 | length_km | length_mi | map_alt | map_alt1 | map_caption | map_caption1 | mapsize | mapsize1 | module | motto | motto_link | mottoes | name | named_for | native_name | native_name_lang | nickname | nickname_link | nicknames | official_name | other_name | p1 | p10 | p11 | p12 | p13 | p14 | p15 | p16 | p17 | p18 | p19 | p2 | p20 | p21 | p22 | p23 | p24 | p25 | p26 | p27 | p28 | p29 | p3 | p30 | p31 | p32 | p33 | p34 | p35 | p36 | p37 | p38 | p39 | p4 | p40 | p41 | p42 | p43 | p44 | p45 | p46 | p47 | p48 | p49 | p5 | p50 | p6 | p7 | p8 | p9 | parts | parts_style | parts_type | pop_est_as_of | pop_est_footnotes | population | population_as_of | population_blank1 | population_blank1_footnotes | population_blank1_title | population_blank2 | population_blank2_footnotes | population_blank2_title | population_demonym | population_demonyms | population_density_blank1_km2 | population_density_blank1_sq_mi | population_density_blank2_km2 | population_density_blank2_sq_mi | population_density_km2 | population_density_metro_km2 | population_density_metro_sq_mi | population_density_rank | population_density_rural_km2 | population_density_rural_sq_mi | population_density_sq_mi | population_density_urban_km2 | population_density_urban_sq_mi | population_est | population_footnotes | population_metro | population_metro_footnotes | population_note | population_rank | population_rural | population_rural_footnotes | population_total | population_urban | population_urban_footnotes | postal_code | postal_code_type | postal2_code | postal2_code_type | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_map_caption_notsmall | pushpin_map_narrow | pushpin_mapsize | pushpin_outside | pushpin_overlay | pushpin_relief | registration_plate | registration_plate_type | seal_alt | seal_link | seal_size | seal_type | seat | seat_type | seat1 | seat1_type | seat2 | seat2_type | settlement_type | shield_alt | shield_link | shield_size | short_description | subdivision_name | subdivision_name1 | subdivision_name2 | subdivision_name3 | subdivision_name4 | subdivision_name5 | subdivision_name6 | subdivision_type | subdivision_type1 | subdivision_type2 | subdivision_type3 | subdivision_type4 | subdivision_type5 | subdivision_type6 | timezone | timezone_DST | timezone_link | timezone1 | timezone1_DST | timezone1_location | timezone2 | timezone2_DST | timezone2_location | timezone3 | timezone3_DST | timezone3_location | timezone4 | timezone4_DST | timezone4_location | timezone5 | timezone5_DST | timezone5_location | total_type | translit_lang1 | translit_lang1_info | translit_lang1_info1 | translit_lang1_info2 | translit_lang1_info3 | translit_lang1_info4 | translit_lang1_info5 | translit_lang1_info6 | translit_lang1_type | translit_lang1_type1 | translit_lang1_type2 | translit_lang1_type3 | translit_lang1_type4 | translit_lang1_type5 | translit_lang1_type6 | translit_lang2 | translit_lang2_info | translit_lang2_info1 | translit_lang2_info2 | translit_lang2_info3 | translit_lang2_info4 | translit_lang2_info5 | translit_lang2_info6 | translit_lang2_type | translit_lang2_type1 | translit_lang2_type2 | translit_lang2_type3 | translit_lang2_type4 | translit_lang2_type5 | translit_lang2_type6 | type | unit_pref | utc_offset | utc_offset_DST | utc_offset1 | utc_offset1_DST | utc_offset2 | utc_offset2_DST | utc_offset3 | utc_offset3_DST | utc_offset4 | utc_offset4_DST | utc_offset5 | utc_offset5_DST | website | width_km | width_mi }}<!-- -->{{#invoke:Check for clobbered parameters|check | template = Инфобокс суурин | cat = {{main other|Category:Pages using infobox settlement with conflicting parameters}} | population; population_total | image_size; imagesize | image_alt; alt | image_caption; caption }}<!-- Wikidata -->{{#if:{{{coordinates_wikidata|}}}{{{wikidata|}}} |[[Category:Pages using infobox settlement with the wikidata parameter]] }}{{main other|<!-- Missing country -->{{#if:{{{subdivision_name|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with missing country]]}}<!-- No map -->{{#if:{{{pushpin_map|}}}{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no map]]}}<!-- Image_map1 without image_map -->{{#if:{{{image_map1|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with image_map1 but not image_map]]}}}}<!-- No coordinates -->{{#if:{{{coordinates|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no coordinates]]}}<!-- -->{{#if:{{{type|}}}|{{#ifeq:{{{settlement_type|a}}}|{{{settlement_type|b}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with ignored type]]|}}|}}<!-- Ignored type parameter -->{{#if:{{{embed|}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with embed]]}} }}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> pkc636sutjuxkm1ov8libr005ojo0jv 707436 707434 2022-08-06T04:09:36Z BatlaaTs 76767 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{main other|{{#invoke:Settlement short description|main}}|}}{{Infobox | child = {{yesno|{{{embed|}}}}} | templatestyles = Инфобокс суурин/styles.css | bodyclass = ib-settlement vcard <!--** names, type, and transliterations ** --> | above = <div class="fn org"><center>{{if empty|{{{name|}}}|{{{official_name|}}}|{{PAGENAMEBASE}}}}</center></div> {{#if:{{{native_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-native" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}><center>{{{native_name}}}</center></div>}}{{#if:{{{other_name|}}}|<div class="nickname ib-settlement-other-name"><center>{{{other_name}}}</center></div>}} | subheader = {{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|<div class="category"><center>{{{settlement_type|{{{type}}}}}}</center></div>}} | rowclass1 = mergedtoprow ib-settlement-official | data1 = {{#if:{{{name|}}}|{{{official_name|}}}}} <!-- ***Transliteration language 1*** --> | rowclass2 = mergedtoprow | header2 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{{translit_lang1}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass3 = {{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label3 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type}}} | data3 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type|}}}|{{{translit_lang1_info|}}}}}}} | rowclass4 = {{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label4 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type1}}} | data4 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type1|}}}|{{{translit_lang1_info1|}}}}}}} | rowclass5 = {{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label5 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type2}}} | data5 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type2|}}}|{{{translit_lang1_info2|}}}}}}} | rowclass6 = {{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label6 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type3}}} | data6 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type3|}}}|{{{translit_lang1_info3|}}}}}}} | rowclass7 = {{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label7 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type4}}} | data7 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type4|}}}|{{{translit_lang1_info4|}}}}}}} | rowclass8 = {{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label8 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type5}}} | data8 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type5|}}}|{{{translit_lang1_info5|}}}}}}} | rowclass9 = mergedbottomrow | label9 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang1_type6}}} | data9 = {{#if:{{{translit_lang1|}}}|{{#if:{{{translit_lang1_type6|}}}|{{{translit_lang1_info6|}}}}}}} <!-- ***Transliteration language 2*** --> | rowclass10 = mergedtoprow | header10 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{{translit_lang2}}}&nbsp;transcription(s)}} | rowclass11 = {{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label11 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type}}} | data11 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type|}}}|{{{translit_lang2_info|}}}}}}} | rowclass12 = {{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label12 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type1}}} | data12 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type1|}}}|{{{translit_lang2_info1|}}}}}}} | rowclass13 = {{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label13 =&nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type2}}} | data13 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type2|}}}|{{{translit_lang2_info2|}}}}}}} | rowclass14 = {{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label14 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type3}}} | data14 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type3|}}}|{{{translit_lang2_info3|}}}}}}} | rowclass15 = {{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label15 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type4}}} | data15 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type4|}}}|{{{translit_lang2_info4|}}}}}}} | rowclass16 = {{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label16 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type5}}} | data16 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type5|}}}|{{{translit_lang2_info5|}}}}}}} | rowclass17 = mergedbottomrow | label17 = &nbsp;•&nbsp;{{{translit_lang2_type6}}} | data17 = {{#if:{{{translit_lang2|}}}|{{#if:{{{translit_lang2_type6|}}}|{{{translit_lang2_info6|}}}}}}} <!-- end ** names, type, and transliterations ** --> <!-- ***Skyline Image*** --> | rowclass18 = mergedtoprow | data18 = {{#if:{{{image_skyline|}}}|<!-- -->{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage<!-- -->|image={{{image_skyline|}}}<!-- -->|size={{if empty|{{{image_size|}}}|{{{imagesize|}}}}}|sizedefault=250px<!-- -->|alt={{if empty|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}<!-- -->|title={{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}|{{{image_alt|}}}|{{{alt|}}}}}}}<!-- -->{{#if:{{{image_caption|}}}{{{caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption"><center>{{if empty|{{{image_caption|}}}|{{{caption|}}}}}</center></div>}} }} <!-- ***Flag, Seal, Shield and Coat of arms*** --> | rowclass19 = mergedtoprow | class19 = maptable | data19 = {{#if:{{{image_flag|}}}{{{image_seal|}}}{{{image_shield|}}}{{{image_blank_emblem|}}}{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}} |{{Инфобокс суурин/columns | 1 = {{#if:{{{image_flag|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_flag}}}|size={{{flag_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|125px|100x100px}}|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{flag_alt|}}}|title=Flag of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type=Flag|link={{{flag_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 2 = {{#if:{{{image_seal|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_seal|}}}|size={{{seal_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{seal_alt|}}}|title=Official seal of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type={{#if:{{{seal_type|}}}|{{{seal_type}}}|Seal}}|link={{{seal_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 3 = {{#if:{{{image_shield|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_shield|}}}||size={{{shield_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{shield_alt|}}}|title=Coat of arms of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type=Coat of arms|link={{{shield_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 4 = {{#if:{{{image_blank_emblem|}}}|{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_blank_emblem|}}}|size={{{blank_emblem_size|}}}|sizedefault={{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}|85px|100x100px}}|alt={{{blank_emblem_alt|}}}|title=Official logo of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}<div class="ib-settlement-caption-link">{{Инфобокс суурин/link|type={{#if:{{{blank_emblem_type|}}}|{{{blank_emblem_type}}}}}|link={{{blank_emblem_link|}}}|name={{{official_name}}}}}</div>}} | 5 = {{#if:{{{image_map|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=100x100px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption-link">{{{map_caption}}}</div>}}</center>}} | 0 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{{map_caption}}}}}}}}} |float = center |width = {{#if:{{{pushpin_mapsize|}}}|{{{pushpin_mapsize}}}|150}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} }} }} <!-- ***Etymology*** --> | rowclass20 = mergedtoprow | data20 = {{#if:{{{etymology|}}}|<center>Этимологи: {{{etymology}}}</center> }} <!-- ***Nickname*** --> | rowclass21 = {{#if:{{{etymology|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data21 = {{#if:{{{nickname|}}}|<center>{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Хоч:}}|{{#if:{{{nicknames|}}}|{{#if:{{{nickname_link|}}}|[[{{{nickname_link|}}}|Хоч:]]|Nicknames:}}}}}}{{#if:{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{nickname|}}}|{{{nicknames|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|parse_links=1|no_and=1|{{{nickname|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible nickname list]]}}</center>}} <!-- ***Motto*** --> | rowclass22 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data22 = {{#if:{{{motto|}}}|<center>{{#if:{{{motto_link|}}}|[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]|Уриа:}}|{{#if:{{{mottoes|}}}|{{#if:{{{motto_link|}}}|<center>[[{{{motto_link|}}}|Уриа:]]</center>|<center>Уриа:</center>}}}}}}{{#if:{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|&nbsp;<div class="ib-settlement-nickname nickname">{{if empty|{{{motto|}}}|{{{mottoes|}}}}}</div>}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{motto|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible motto list]]|no_and=1|no_comma=1}}</center>}} <!-- ***Anthem*** --> | rowclass23 = {{#if:{{{etymology|}}}{{{nickname|}}}{{{nicknames|}}}{{{motto|}}}{{{mottoes|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | data23 = {{#if:{{{anthem|}}}|{{#if:{{{anthem_link|}}}|[[{{{anthem_link|}}}|Anthem:]]|Anthem:}} {{{anthem}}}}} <!-- ***Map*** --> | rowclass24 = mergedtoprow | data24 = {{#if:{{both|{{{pushpin_map_narrow|}}}|{{{pushpin_map|}}}}}||{{#if:{{{image_map|}}} |<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map}}}|size={{{mapsize|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt|}}}|title={{{map_caption|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption}}}</div></center>}} }}}} | rowclass25 = mergedrow | data25 = {{#if:{{{image_map1|}}}|<center>{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map1}}}|size={{{mapsize1|}}}|sizedefault=250px|alt={{{map_alt1|}}}|title={{{map_caption1|Location of {{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name}}}}}}}}}}{{#if:{{{map_caption1|}}}|<div class="ib-settlement-caption">{{{map_caption1}}}</div>}} </center>}} <!-- ***Pushpin Map*** --> | rowclass26 = mergedtoprow | data26 = {{#if:{{{pushpin_map_narrow|}}}||{{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption ={{#if:{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{{pushpin_map_caption_notsmall|}}}|{{#if:{{{pushpin_map_caption|}}}|{{{pushpin_map_caption}}}|{{#if:{{{map_caption|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||{{{map_caption}}}}}}}}}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{{pushpin_relief|}}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |overlay_image = {{{pushpin_overlay|}}} |coordinates = {{{coordinates|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{#if:{{{pushpin_label|}}}|{{{pushpin_label}}}|{{#if:{{{name|}}}|{{{name}}}|{{{official_name|}}}}}}} }} |marksize =6 |outside = {{{pushpin_outside|}}}<!-- pin is outside the map --> |position = {{{pushpin_label_position|}}} }} }} }} <!-- ***Coordinates*** --> | rowclass27 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|{{#if:{{{grid_position|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}}}} | data27 = {{#if:{{{coordinates|}}} |<center>Солбицол{{#if:{{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}}|&#32;({{{coor_pinpoint|{{{coor_type|}}}}}})}}: {{#invoke:ISO 3166|geocoordinsert|nocat=true|1={{{coordinates|}}}|country={{{subdivision_name|}}}|subdivision1={{{subdivision_name1|}}}|subdivision2={{{subdivision_name2|}}}|subdivision3={{{subdivision_name3|}}}|type=city{{#if:{{{population_total|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{formatnum:{{{population_total}}}|R}}+1}}||({{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}|R}})}}}} }}{{{coordinates_footnotes|}}} </center>}} | rowclass28 = {{#if:{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}{{{pushpin_map|}}}|mergedbottomrow|mergedrow}} | label28 = {{if empty|{{{grid_name|}}}|Grid&nbsp;position}} | data28 = {{{grid_position|}}} <!-- ***Subdivisions*** --> | rowclass29 = mergedtoprow | label29 = {{{subdivision_type}}} | data29 = {{#if:{{{subdivision_type|}}}|{{{subdivision_name|}}} }} | rowclass30 = mergedrow | label30 = {{{subdivision_type1}}} | data30 = {{#if:{{{subdivision_type1|}}}|{{{subdivision_name1|}}} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{{subdivision_type2}}} | data31 = {{#if:{{{subdivision_type2|}}}|{{{subdivision_name2|}}} }} | rowclass32 = mergedrow | label32 = {{{subdivision_type3}}} | data32 = {{#if:{{{subdivision_type3|}}}|{{{subdivision_name3|}}} }} | rowclass33 = mergedrow | label33 = {{{subdivision_type4}}} | data33 = {{#if:{{{subdivision_type4|}}}|{{{subdivision_name4|}}} }} | rowclass34 = mergedrow | label34 = {{{subdivision_type5}}} | data34 = {{#if:{{{subdivision_type5|}}}|{{{subdivision_name5|}}} }} | rowclass35 = mergedrow | label35 = {{{subdivision_type6}}} | data35 = {{#if:{{{subdivision_type6|}}}|{{{subdivision_name6|}}} }} <!--***Established*** --> | rowclass36 = mergedtoprow | label36 = {{{established_title}}} | data36 = {{#if:{{{established_title|}}}|{{{established_date|}}} }} | rowclass37 = mergedrow | label37 = {{{established_title1}}} | data37 = {{#if:{{{established_title1|}}}|{{{established_date1|}}} }} | rowclass38 = mergedrow | label38 = {{{established_title2}}} | data38 = {{#if:{{{established_title2|}}}|{{{established_date2|}}} }} | rowclass39 = mergedrow | label39 = {{{established_title3}}} | data39 = {{#if:{{{established_title3|}}}|{{{established_date3|}}} }} | rowclass40 = mergedrow | label40 = {{{established_title4}}} | data40 = {{#if:{{{established_title4|}}}|{{{established_date4|}}} }} | rowclass41 = mergedrow | label41 = {{{established_title5}}} | data41 = {{#if:{{{established_title5|}}}|{{{established_date5|}}} }} | rowclass42 = mergedrow | label42 = {{{established_title6}}} | data42 = {{#if:{{{established_title6|}}}|{{{established_date6|}}} }} | rowclass43 = mergedrow | label43 = {{{established_title7}}} | data43 = {{#if:{{{established_title7|}}}|{{{established_date7|}}} }} | rowclass44 = mergedrow | label44 = {{{extinct_title}}} | data44 = {{#if:{{{extinct_title|}}}|{{{extinct_date|}}} }} | rowclass45 = mergedrow | label45 = Founded by | data45 = {{{founder|}}} | rowclass46 = mergedrow | label46 = [[Namesake|Named for]] | data46 = {{{named_for|}}} <!-- ***Seat of government and subdivisions within the settlement*** --> | rowclass47 = mergedtoprow | label47 = {{#if:{{{seat_type|}}}|{{{seat_type}}}|Seat}} | data47 = {{{seat|}}} | rowclass48 = mergedrow | label48 = {{#if:{{{seat1_type|}}}|{{{seat1_type}}}|Former seat}} | data48 = {{{seat1|}}} | rowclass49 = mergedrow | label49 = {{#if:{{{seat2_type|}}}|{{{seat2_type}}}|Former seat}} | data49 = {{{seat2|}}} | rowclass51 = {{#if:{{{seat|}}}{{{seat1|}}}{{{seat2|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label51 = {{#if:{{{parts_type|}}}|{{{parts_type}}}|Boroughs}} | data51 = {{#if:{{{parts|}}}{{{p1|}}} |{{#ifeq:{{{parts_style|}}}|para |<b>{{{parts|}}}{{#if:{{both|{{{parts|}}}|{{{p1|}}}}}|&#58;&nbsp;|}}</b>{{comma separated entries|{{{p1|}}}|{{{p2|}}}|{{{p3|}}}|{{{p4|}}}|{{{p5|}}}|{{{p6|}}}|{{{p7|}}}|{{{p8|}}}|{{{p9|}}}|{{{p10|}}}|{{{p11|}}}|{{{p12|}}}|{{{p13|}}}|{{{p14|}}}|{{{p15|}}}|{{{p16|}}}|{{{p17|}}}|{{{p18|}}}|{{{p19|}}}|{{{p20|}}}|{{{p21|}}}|{{{p22|}}}|{{{p23|}}}|{{{p24|}}}|{{{p25|}}}|{{{p26|}}}|{{{p27|}}}|{{{p28|}}}|{{{p29|}}}|{{{p30|}}}|{{{p31|}}}|{{{p32|}}}|{{{p33|}}}|{{{p34|}}}|{{{p35|}}}|{{{p36|}}}|{{{p37|}}}|{{{p38|}}}|{{{p39|}}}|{{{p40|}}}|{{{p41|}}}|{{{p42|}}}|{{{p43|}}}|{{{p44|}}}|{{{p45|}}}|{{{p46|}}}|{{{p47|}}}|{{{p48|}}}|{{{p49|}}}|{{{p50|}}}}} |{{#if:{{{p1|}}}|{{Collapsible list|title={{{parts|}}}|expand={{#switch:{{{parts_style|}}}|coll=|list=y|{{#if:{{{p6|}}}||y}}}}|1={{{p1|}}}|2={{{p2|}}}|3={{{p3|}}}|4={{{p4|}}}|5={{{p5|}}}|6={{{p6|}}}|7={{{p7|}}}|8={{{p8|}}}|9={{{p9|}}}|10={{{p10|}}}|11={{{p11|}}}|12={{{p12|}}}|13={{{p13|}}}|14={{{p14|}}}|15={{{p15|}}}|16={{{p16|}}}|17={{{p17|}}}|18={{{p18|}}}|19={{{p19|}}}|20={{{p20|}}}|21={{{p21|}}}|22={{{p22|}}}|23={{{p23|}}}|24={{{p24|}}}|25={{{p25|}}}|26={{{p26|}}}|27={{{p27|}}}|28={{{p28|}}}|29={{{p29|}}}|30={{{p30|}}}|31={{{p31|}}}|32={{{p32|}}}|33={{{p33|}}}|34={{{p34|}}}|35={{{p35|}}}|36={{{p36|}}}|37={{{p37|}}}|38={{{p38|}}}|39={{{p39|}}}|40={{{p40|}}}|41={{{p41|}}}|42={{{p42|}}}|43={{{p43|}}}|44={{{p44|}}}|45={{{p45|}}}|46={{{p46|}}}|47={{{p47|}}}|48={{{p48|}}}|49={{{p49|}}}|50={{{p50|}}}}} |{{{parts}}} }} }} }} <!-- ***Government type and Leader*** --> | rowclass52 = mergedtoprow | header52 = {{#if:{{{government_type|}}}{{{governing_body|}}}{{{leader_name|}}}{{{leader_name1|}}}{{{leader_name2|}}}{{{leader_name3|}}}{{{leader_name4|}}}|Government<div class="ib-settlement-fn">{{{government_footnotes|}}}</div>}} <!-- ***Government*** --> | rowclass53 = mergedrow | label53 = &nbsp;•&nbsp;Type | data53 = {{{government_type|}}} | rowclass54 = mergedrow | label54 = &nbsp;•&nbsp;Body | class54 = agent | data54 = {{{governing_body|}}} | rowclass55 = mergedrow | label55 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title}}} | data55 = {{#if:{{{leader_title|}}}|{{{leader_name|}}} {{#if:{{{leader_party|}}}|({{Polparty|{{{subdivision_name}}}|{{{leader_party}}}}})}}}} | rowclass56 = mergedrow | label56 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title1}}} | data56 = {{#if:{{{leader_title1|}}}|{{{leader_name1|}}}}} | rowclass57 = mergedrow | label57 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title2}}} | data57 = {{#if:{{{leader_title2|}}}|{{{leader_name2|}}}}} | rowclass58 = mergedrow | label58 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title3}}} | data58 = {{#if:{{{leader_title3|}}}|{{{leader_name3|}}}}} | rowclass59 = mergedrow | label59 = &nbsp;•&nbsp;{{{leader_title4}}} | data59 = {{#if:{{{leader_title4|}}}|{{{leader_name4|}}}}} | rowclass60 = mergedrow | label60 = {{{government_blank1_title}}} | data60 = {{#if:{{{government_blank1|}}}|{{{government_blank1|}}}}} | rowclass61 = mergedrow | label61 = {{{government_blank2_title}}} | data61 = {{#if:{{{government_blank2|}}}|{{{government_blank2|}}}}} | rowclass62 = mergedrow | label62 = {{{government_blank3_title}}} | data62 = {{#if:{{{government_blank3|}}}|{{{government_blank3|}}}}} | rowclass63 = mergedrow | label63 = {{{government_blank4_title}}} | data63 = {{#if:{{{government_blank4|}}}|{{{government_blank4|}}}}} | rowclass64 = mergedrow | label64 = {{{government_blank5_title}}} | data64 = {{#if:{{{government_blank5|}}}|{{{government_blank5|}}}}} | rowclass65 = mergedrow | label65 = {{{government_blank6_title}}} | data65 = {{#if:{{{government_blank6|}}}|{{{government_blank6|}}}}} <!-- ***Geographical characteristics*** --> <!-- ***Area*** --> | rowclass66 = mergedtoprow | header66 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}} |{{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |<!-- displayed below --> |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> }} }} | rowclass67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}}|mergedtoprow|mergedrow}} | label67 = {{#if:{{both|{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp;|1}}|{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}}}} |Area<div class="ib-settlement-fn">{{{area_footnotes|}}}</div> |&nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} }} | data67 = {{#if:{{{area_total_km2|}}}{{{area_total_ha|}}}{{{area_total_acre|}}}{{{area_total_sq_mi|}}}{{{area_total_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_total_km2|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |link ={{#switch:{{{dunam_link|}}}||on|total=on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass68 = mergedrow | label68 = &nbsp;•&nbsp;Land | data68 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_land_km2|}}} |ha ={{{area_land_ha|}}} |acre ={{{area_land_acre|}}} |sqmi ={{{area_land_sq_mi|}}} |dunam={{{area_land_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|land|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass69 = mergedrow | label69 = &nbsp;•&nbsp;Water | data69 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_water_km2|}}} |ha ={{{area_water_ha|}}} |acre ={{{area_water_acre|}}} |sqmi ={{{area_water_sq_mi|}}} |dunam={{{area_water_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|water|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }} {{#if:{{{area_water_percent|}}}| &nbsp;{{{area_water_percent}}}%}}}} | rowclass70 = mergedrow | label70 = &nbsp;•&nbsp;Urban<div class="ib-settlement-fn">{{{area_urban_footnotes|}}}</div> | data70 = {{#if:{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_ha|}}}{{{area_urban_acre|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_urban_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|urban|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass71 = mergedrow | label71 = &nbsp;•&nbsp;Rural<div class="ib-settlement-fn">{{{area_rural_footnotes|}}}</div> | data71 = {{#if:{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_ha|}}}{{{area_rural_acre|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}{{{area_rural_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|rural|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass72 = mergedrow | label72 =&nbsp;•&nbsp;Metro<div class="ib-settlement-fn">{{{area_metro_footnotes|}}}</div> | data72 = {{#if:{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_ha|}}}{{{area_metro_acre|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_metro_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|metro|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Area rank*** --> | rowclass73 = mergedrow | label73 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data73 = {{{area_rank|}}} | rowclass74 = mergedrow | label74 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank1_title}}} | data74 = {{#if:{{{area_blank1_km2|}}}{{{area_blank1_ha|}}}{{{area_blank1_acre|}}}{{{area_blank1_sq_mi|}}}{{{area_blank1_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank1|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass75 = mergedrow | label75 = &nbsp;•&nbsp;{{{area_blank2_title}}} | data75 = {{#if:{{{area_blank2_km2|}}}{{{area_blank2_ha|}}}{{{area_blank2_acre|}}}{{{area_blank2_sq_mi|}}}{{{area_blank2_dunam|}}} |{{infobox_settlement/areadisp |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |link ={{#ifeq:{{{dunam_link|}}}|blank2|on}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass76 = mergedrow | label76 = &nbsp; | data76 = {{{area_note|}}} <!-- ***Dimensions*** --> | rowclass77 = mergedtoprow | header77 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}}{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}}|Dimensions<div class="ib-settlement-fn">{{{dimensions_footnotes|}}}</div>}} | rowclass78 = mergedrow | label78 = &nbsp;•&nbsp;Length | data78 = {{#if:{{{length_km|}}}{{{length_mi|}}} | {{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{length_km|}}} |mi ={{{length_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass79 = mergedrow | label79 = &nbsp;•&nbsp;Width | data79 = {{#if:{{{width_km|}}}{{{width_mi|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |km ={{{width_km|}}} |mi ={{{width_mi|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation*** --> | rowclass80 = mergedtoprow | label80 = {{#if:{{{elevation_link|}}}|[[{{{elevation_link|}}}|Elevation]]|Elevation}}<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_point|}}}|&#32;({{{elevation_point}}})}}</div> | data80 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_m|}}} |ft ={{{elevation_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} | rowclass81 = {{#if:{{{elevation_m|}}}{{{elevation_ft|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label81 = Highest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_max_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_max_point|}}}|&#32;({{{elevation_max_point}}})}}</div> | data81 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_max_m|}}} |ft ={{{elevation_max_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation max rank*** --> | rowclass82 = mergedrow | label82 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data82 = {{#if:{{{elevation_max_m|}}}{{{elevation_max_ft|}}}| {{{elevation_max_rank|}}} }} | rowclass83 = {{#if:{{{elevation_min_rank|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label83 = Lowest&nbsp;elevation<div class="ib-settlement-fn">{{{elevation_min_footnotes|}}}{{#if:{{{elevation_min_point|}}}|&#32;({{{elevation_min_point}}})}}</div> | data83 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}} |{{infobox_settlement/lengthdisp |m ={{{elevation_min_m|}}} |ft ={{{elevation_min_ft|}}} |pref={{{unit_pref}}} |name={{{subdivision_name}}} }} }} <!-- ***Elevation min rank*** --> | rowclass84 = mergedrow | label84 = &nbsp;•&nbsp;Rank | data84 = {{#if:{{{elevation_min_m|}}}{{{elevation_min_ft|}}}|{{{elevation_min_rank|}}}}} <!-- ***Population*** --> | rowclass85 = mergedtoprow | label85 = Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> | data85 = {{#if:{{{population|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population}}}|,|}}}} | {{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | {{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass86 = mergedtoprow | header86 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{population_metro|}}}{{{population_blank1|}}}{{{population_blank2|}}}{{{population_est|}}} |Population<div class="ib-settlement-fn">{{#if:{{{population_as_of|}}}|{{nbsp}}({{{population_as_of}}})}}{{{population_footnotes|}}}</div> }} }} }} | rowclass87 = mergedrow | label87 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{total_type|}}}|{{{total_type}}}|{{#if:{{{population_metro|}}}{{{population_urban|}}}{{{population_rural|}}}{{{area_metro_km2|}}}{{{area_metro_sq_mi|}}}{{{area_urban_km2|}}}{{{area_urban_sq_mi|}}}{{{area_rural_km2|}}}{{{area_rural_sq_mi|}}}|{{#if:{{{settlement_type|{{{type|}}}}}}|{{{settlement_type|{{{type}}}}}}|City}}|Total}}}} | data87 = {{#if:{{{population|}}} | |{{#ifeq:{{{total_type}}}|&nbsp; | |{{#if:{{{population_total|}}} | {{formatnum:{{replace|{{{population_total}}}|,|}}}} }} }} }} | rowclass88 = mergedrow | label88 = &nbsp;•&nbsp;Estimate&nbsp;<div class="ib-settlement-fn">({{{pop_est_as_of}}}){{{pop_est_footnotes|}}}</div> | data88 = {{#if:{{{population_est|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_est}}}|,|}}}} }} <!-- ***Population rank*** --> | rowclass89 = mergedrow | label89 =&nbsp;•&nbsp;Rank | data89 = {{{population_rank|}}} | rowclass90 = mergedrow | label90 = &nbsp;•&nbsp;Density | data90 = {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}}{{{population_total|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/км2 ={{{population_density_km2|}}} |/миль2={{{population_density_sq_mi|}}} |pop ={{{population_total|}}} |dunam={{{area_total_dunam|}}} |ha ={{{area_total_ha|}}} |km2 ={{{area_total_km2|}}} |acre ={{{area_total_acre|}}} |sqmi ={{{area_total_sq_mi|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} <!-- ***Population density rank*** --> | rowclass91 = mergedrow | label91 = &nbsp;&nbsp;•&nbsp;Rank | data91 = {{{population_density_rank|}}} | rowclass92 = mergedrow | label92 = &nbsp;•&nbsp;[[Urban area|Urban]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_urban_footnotes|}}}</div> | data92 = {{#if:{{{population_urban|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_urban}}}|,|}}}} }} | rowclass93 = mergedrow | label93 = &nbsp;•&nbsp;Urban&nbsp;density | data93 = {{#if:{{{population_density_urban_km2|}}}{{{population_density_urban_sq_mi|}}}{{{population_urban|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_urban_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_urban_sq_mi|}}} |pop ={{{population_urban|}}} |ha ={{{area_urban_ha|}}} |km2 ={{{area_urban_km2|}}} |acre ={{{area_urban_acre|}}} |sqmi ={{{area_urban_sq_mi|}}} |dunam={{{area_urban_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass94 = mergedrow | label94 = &nbsp;•&nbsp;[[Rural area|Rural]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_rural_footnotes|}}}</div> | data94 = {{#if:{{{population_rural|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_rural}}}|,|}}}}}} | rowclass95 = mergedrow | label95 = &nbsp;•&nbsp;Rural&nbsp;density | data95 = {{#if:{{{population_density_rural_km2|}}}{{{population_density_rural_sq_mi|}}}{{{population_rural|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_rural_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_rural_sq_mi|}}} |pop ={{{population_rural|}}} |ha ={{{area_rural_ha|}}} |km2 ={{{area_rural_km2|}}} |acre ={{{area_rural_acre|}}} |sqmi ={{{area_rural_sq_mi|}}} |dunam={{{area_rural_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass96 = mergedrow | label96 =&nbsp;•&nbsp;[[Metropolitan area|Metro]]<div class="ib-settlement-fn">{{{population_metro_footnotes|}}}</div> | data96 = {{#if:{{{population_metro|}}}| {{formatnum:{{replace|{{{population_metro}}}|,|}}}} }} | rowclass97 = mergedrow | label97 = &nbsp;•&nbsp;Metro&nbsp;density | data97 = {{#if:{{{population_density_metro_km2|}}}{{{population_density_metro_sq_mi|}}}{{{population_metro|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_metro_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_metro_sq_mi|}}} |pop ={{{population_metro|}}} |ha ={{{area_metro_ha|}}} |km2 ={{{area_metro_km2|}}} |acre ={{{area_metro_acre|}}} |sqmi ={{{area_metro_sq_mi|}}} |dunam={{{area_metro_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass98 = mergedrow | label98 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank1_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank1_footnotes|}}}</div> | data98 = {{#if:{{{population_blank1|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank1}}}|,|}}}}}} | rowclass99 = mergedrow | label99 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank1_title|}}}|{{{population_blank1_title}}} density|Density}} | data99 = {{#if:{{{population_density_blank1_km2|}}}{{{population_density_blank1_sq_mi|}}}{{{population_blank1|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank1_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank1_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank1|}}} |ha ={{{area_blank1_ha|}}} |km2 ={{{area_blank1_km2|}}} |acre ={{{area_blank1_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank1_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank1_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass100 = mergedrow | label100 = &nbsp;•&nbsp;{{{population_blank2_title|}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{population_blank2_footnotes|}}}</div> | data100 = {{#if:{{{population_blank2|}}}|{{formatnum:{{replace|{{{population_blank2}}}|,|}}}}}} | rowclass101 = mergedrow | label101 = &nbsp;•&nbsp;{{#if:{{{population_blank2_title|}}}|{{{population_blank2_title}}} density|Density}} | data101 = {{#if:{{{population_density_blank2_km2|}}}{{{population_density_blank2_sq_mi|}}}{{{population_blank2|}}} |{{infobox_settlement/densdisp |/km2 ={{{population_density_blank2_km2|}}} |/sqmi={{{population_density_blank2_sq_mi|}}} |pop ={{{population_blank2|}}} |ha ={{{area_blank2_ha|}}} |km2 ={{{area_blank2_km2|}}} |acre ={{{area_blank2_acre|}}} |sqmi ={{{area_blank2_sq_mi|}}} |dunam={{{area_blank2_dunam|}}} |pref ={{{unit_pref}}} |name ={{{subdivision_name}}} }}}} | rowclass102 = mergedrow | label102 = &nbsp; | data102 = {{{population_note|}}} | rowclass103 = mergedtoprow | label103 = {{#if:{{{population_demonym|}}}|[[Demonym|Demonym(s)]]|{{#if:{{{population_demonyms|}}}|[[Demonym]]s}}}} | data103 = {{if empty|{{{population_demonym|}}}|{{{population_demonyms|}}}}}{{Main other|{{Pluralize from text|{{{population_demonym|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]}}}} <!-- ***Demographics 1*** --> | rowclass104 = mergedtoprow | header104 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{{demographics_type1}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics1_footnotes|}}}</div>}} | rowclass105 = mergedrow | label105 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title1}}} | data105 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title1|}}}|{{{demographics1_info1|}}}}}}} | rowclass106 = mergedrow | label106 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title2}}} | data106 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title2|}}}|{{{demographics1_info2|}}}}}}} | rowclass107 = mergedrow | label107 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title3}}} | data107 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title3|}}}|{{{demographics1_info3|}}}}}}} | rowclass108 = mergedrow | label108 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title4}}} | data108 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title4|}}}|{{{demographics1_info4|}}}}}}} | rowclass109 = mergedrow | label109 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title5}}} | data109 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title5|}}}|{{{demographics1_info5|}}}}}}} | rowclass110 = mergedrow | label110 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title6}}} | data110 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title6|}}}|{{{demographics1_info6|}}}}}}} | rowclass111 = mergedrow | label111 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title7}}} | data111 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title7|}}}|{{{demographics1_info7|}}}}}}} | rowclass112 = mergedrow | label112 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title8}}} | data112 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title8|}}}|{{{demographics1_info8|}}}}}}} | rowclass113 = mergedrow | label113 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title9}}} | data113 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title9|}}}|{{{demographics1_info9|}}}}}}} | rowclass114 = mergedrow | label114 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics1_title10}}} | data114 = {{#if:{{{demographics_type1|}}} |{{#if:{{{demographics1_title10|}}}|{{{demographics1_info10|}}}}}}} <!-- ***Demographics 2*** --> | rowclass115 = mergedtoprow | header115 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{{demographics_type2}}}<div class="ib-settlement-fn">{{{demographics2_footnotes|}}}</div>}} | rowclass116 = mergedrow | label116 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title1}}} | data116 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title1|}}}|{{{demographics2_info1|}}}}}}} | rowclass117 = mergedrow | label117 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title2}}} | data117 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title2|}}}|{{{demographics2_info2|}}}}}}} | rowclass118 = mergedrow | label118 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title3}}} | data118 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title3|}}}|{{{demographics2_info3|}}}}}}} | rowclass119 = mergedrow | label119 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title4}}} | data119 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title4|}}}|{{{demographics2_info4|}}}}}}} | rowclass120 = mergedrow | label120 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title5}}} | data120 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title5|}}}|{{{demographics2_info5|}}}}}}} | rowclass121 = mergedrow | label121 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title6}}} | data121 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title6|}}}|{{{demographics2_info6|}}}}}}} | rowclass122 = mergedrow | label122 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title7}}} | data122 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title7|}}}|{{{demographics2_info7|}}}}}}} | rowclass123 = mergedrow | label123 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title8}}} | data123 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title8|}}}|{{{demographics2_info8|}}}}}}} | rowclass124 = mergedrow | label124 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title9}}} | data124 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title9|}}}|{{{demographics2_info9|}}}}}}} | rowclass125 = mergedrow | label125 = &nbsp;•&nbsp;{{{demographics2_title10}}} | data125 = {{#if:{{{demographics_type2|}}} |{{#if:{{{demographics2_title10|}}}|{{{demographics2_info10|}}}}}}} <!-- ***Time Zones*** --> | rowclass126 = mergedtoprow | header126 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}|}} | rowclass127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label127 = {{#if:{{{timezone1_location|}}}|{{{timezone1_location}}}|{{#if:{{{timezone2_location|}}}|{{{timezone2_location}}}|{{#if:{{{timezone2|}}}|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]s|[[{{#if:{{{timezone_link|}}}|{{{timezone_link}}}|Time zone}}|Time zone]]}}}}}} | data127 = {{#if:{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset1|{{{utc_offset}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}|({{{timezone1|{{{timezone}}}}}})}} |{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}} }} | rowclass128 = mergedrow | label128 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data128 = {{#if:{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}} |[[UTC{{{utc_offset1_DST|{{{utc_offset_DST|}}}}}}]] {{#if:{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}}|({{{timezone1_DST|{{{timezone_DST}}}}}})}} |{{{timezone1_DST|{{{timezone_DST|}}}}}} }} | rowclass129 = mergedrow | label129 = {{#if:{{{timezone2_location|}}}| {{{timezone2_location|}}}|<nowiki />}} | data129 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset2|{{{utc_offset2|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset2|{{{utc_offset2}}}}}}]] {{#if:{{{timezone2|}}}|({{{timezone2}}})}} |{{{timezone2|}}} }} }} | rowclass130 = mergedrow | label130 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data130 = {{#if:{{{utc_offset2_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset2_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone2_DST|}}}|({{{timezone2_DST|}}})}} |{{{timezone2_DST|}}} }} | rowclass131 = mergedrow | label131 = {{#if:{{{timezone3_location|}}}| {{{timezone3_location|}}}|<nowiki />}} | data131 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset3|{{{utc_offset3|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset3|{{{utc_offset3}}}}}}]] {{#if:{{{timezone3|}}}|({{{timezone3}}})}} |{{{timezone3|}}} }} }} | rowclass132 = mergedrow | label132 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data132 = {{#if:{{{utc_offset3_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset3_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone3_DST|}}}|({{{timezone3_DST|}}})}} |{{{timezone3_DST|}}} }} | rowclass133 = mergedrow | label133 = {{#if:{{{timezone4_location|}}}| {{{timezone4_location|}}}|<nowiki />}} | data133 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset4|{{{utc_offset4|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset4|{{{utc_offset4}}}}}}]] {{#if:{{{timezone4|}}}|({{{timezone4}}})}} |{{{timezone4|}}} }} }} | rowclass134 = mergedrow | label134 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data134 = {{#if:{{{utc_offset4_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset4_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone4_DST|}}}|({{{timezone4_DST|}}})}} |{{{timezone4_DST|}}} }} | rowclass135 = mergedrow | label135 = {{#if:{{{timezone5_location|}}}| {{{timezone5_location|}}}|<nowiki />}} | data135 = {{#if:{{{timezone1|{{{timezone|}}}}}}{{{utc_offset1|{{{utc_offset|}}}}}} |{{#if:{{{utc_offset5|{{{utc_offset5|}}} }}} |[[UTC{{{utc_offset5|{{{utc_offset5}}}}}}]] {{#if:{{{timezone5|}}}|({{{timezone5}}})}} |{{{timezone5|}}} }} }} | rowclass136 = mergedrow | label136 = <span class="nowrap">&nbsp;•&nbsp;Summer ([[Daylight saving time|DST]])</span> | data136 = {{#if:{{{utc_offset5_DST|}}}|[[UTC{{{utc_offset5_DST|}}}]] {{#if:{{{timezone5_DST|}}}|({{{timezone5_DST|}}})}} |{{{timezone5_DST|}}} }} <!-- ***Postal Code(s)*** --> | rowclass137 = mergedtoprow | label137 = {{{postal_code_type}}} | class137 = adr | data137 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal_code}}}</div>}}}} | rowclass138 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label138 = {{{postal2_code_type}}} | class138 = adr | data138 = {{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|<div class="postal-code">{{{postal2_code}}}</div>}} }} }} <!-- ***Area Code(s)*** --> | rowclass139 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label139 = {{#if:{{{area_code_type|}}}|{{{area_code_type}}}|{{#if:{{{area_code|}}}|[[Telephone numbering plan|Area code(s)]]|{{#if:{{{area_codes|}}}|[[Telephone numbering plan|Area codes]]}}}}}} | data139 = {{if empty|{{{area_code|}}}|{{{area_codes|}}}}}{{#if:{{{area_code_type|}}}{{{area_codes|}}}||{{Main other|{{Pluralize from text|any_comma=1|parse_links=1|{{{area_code|}}}|||[[Category:Pages using infobox settlement with possible area code list]]}}}}}} <!-- Geocode--> | rowclass140 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label140 = [[Geocode]] | class140 = nickname | data140 = {{{geocode|}}} <!-- ISO Code--> | rowclass141 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label141 = [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | class141 = nickname | data141 = {{{iso_code|}}} <!-- Vehicle registration plate--> | rowclass142 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label142 = {{#if:{{{registration_plate_type|}}}|{{{registration_plate_type}}}|[[Vehicle registration plate|Vehicle registration]]}} | data142 = {{{registration_plate|}}} <!-- Other codes --> | rowclass143 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label143 = {{{code1_name|}}} | class143 = nickname | data143 = {{#if:{{{code1_name|}}}|{{{code1_info|}}}}} | rowclass144 = {{#if:{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal_code|}}}|1}}}}{{#if:{{{postal_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code_type|}}}|{{#if:{{{postal2_code|}}}|1}}}}}}{{{area_code|}}}{{{geocode|}}}{{{iso_code|}}}|{{{registration_plate|}}}|{{{code1_name|}}}|mergedrow|mergedtoprow}} | label144 = {{{code2_name|}}} | class144 = nickname | data144 = {{#if:{{{code2_name|}}}|{{{code2_info|}}}}} <!-- ***Blank Fields (two sections)*** --> | rowclass145 = mergedtoprow | label145 = {{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}} | data145 = {{#if:{{{blank_name_sec1|{{{blank_name|}}}}}}|{{{blank_info_sec1|{{{blank_info|}}}}}}}} | rowclass146 = mergedrow | label146 = {{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}} | data146 = {{#if:{{{blank1_name_sec1|{{{blank1_name|}}}}}}|{{{blank1_info_sec1|{{{blank1_info|}}}}}}}} | rowclass147 = mergedrow | label147 = {{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}} | data147 = {{#if:{{{blank2_name_sec1|{{{blank2_name|}}}}}}|{{{blank2_info_sec1|{{{blank2_info|}}}}}}}} | rowclass148 = mergedrow | label148 = {{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}} | data148 = {{#if:{{{blank3_name_sec1|{{{blank3_name|}}}}}}|{{{blank3_info_sec1|{{{blank3_info|}}}}}}}} | rowclass149 = mergedrow | label149 = {{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}} | data149 = {{#if:{{{blank4_name_sec1|{{{blank4_name|}}}}}}|{{{blank4_info_sec1|{{{blank4_info|}}}}}}}} | rowclass150 = mergedrow | label150 = {{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}} | data150 = {{#if:{{{blank5_name_sec1|{{{blank5_name|}}}}}}|{{{blank5_info_sec1|{{{blank5_info|}}}}}}}} | rowclass151 = mergedrow | label151 = {{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}} | data151 = {{#if:{{{blank6_name_sec1|{{{blank6_name|}}}}}}|{{{blank6_info_sec1|{{{blank6_info|}}}}}}}} | rowclass152 = mergedrow | label152 = {{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}} | data152 = {{#if:{{{blank7_name_sec1|{{{blank7_name|}}}}}}|{{{blank7_info_sec1|{{{blank7_info|}}}}}}}} | rowclass153 = mergedtoprow | label153 = {{{blank_name_sec2}}} | data153 = {{#if:{{{blank_name_sec2|}}}|{{{blank_info_sec2|}}}}} | rowclass154 = mergedrow | label154 = {{{blank1_name_sec2}}} | data154 = {{#if:{{{blank1_name_sec2|}}}|{{{blank1_info_sec2|}}}}} | rowclass155 = mergedrow | label155 = {{{blank2_name_sec2}}} | data155 = {{#if:{{{blank2_name_sec2|}}}|{{{blank2_info_sec2|}}}}} | rowclass156 = mergedrow | label156 = {{{blank3_name_sec2}}} | data156 = {{#if:{{{blank3_name_sec2|}}}|{{{blank3_info_sec2|}}}}} | rowclass157 = mergedrow | label157 = {{{blank4_name_sec2}}} | data157 = {{#if:{{{blank4_name_sec2|}}}|{{{blank4_info_sec2|}}}}} | rowclass158 = mergedrow | label158 = {{{blank5_name_sec2}}} | data158 = {{#if:{{{blank5_name_sec2|}}}|{{{blank5_info_sec2|}}}}} | rowclass159 = mergedrow | label159 = {{{blank6_name_sec2}}} | data159 = {{#if:{{{blank6_name_sec2|}}}|{{{blank6_info_sec2|}}}}} | rowclass160 = mergedrow | label160 = {{{blank7_name_sec2}}} | data160 = {{#if:{{{blank7_name_sec2|}}}|{{{blank7_info_sec2|}}}}} <!-- ***Website*** --> | rowclass161 = mergedtoprow | label161 = Website | data161 = {{#if:{{{website|}}}|{{{website}}}}} | class162 = maptable | data162 = {{#if:{{{module|}}}|{{{module}}}}} <!-- ***Footnotes*** --> | belowrowclass = mergedtoprow | below = {{{footnotes|}}} }}<!-- Check for unknowns -->{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox settlement with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox settlement]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y | alt | anthem | anthem_link | area_blank1_acre | area_blank1_dunam | area_blank1_ha | area_blank1_km2 | area_blank1_sq_mi | area_blank1_title | area_blank2_acre | area_blank2_dunam | area_blank2_ha | area_blank2_km2 | area_blank2_sq_mi | area_blank2_title | area_code | area_code_type | area_codes | area_footnotes | area_land_acre | area_land_dunam | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_metro_acre | area_metro_dunam | area_metro_footnotes | area_metro_ha | area_metro_km2 | area_metro_sq_mi | area_note | area_rank | area_rural_acre | area_rural_dunam | area_rural_footnotes | area_rural_ha | area_rural_km2 | area_rural_sq_mi | area_total_acre | area_total_dunam | area_total_ha | area_total_km2 | area_total_sq_mi | area_urban_acre | area_urban_dunam | area_urban_footnotes | area_urban_ha | area_urban_km2 | area_urban_sq_mi | area_water_acre | area_water_dunam | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_percent | area_water_sq_mi | blank_emblem_alt | blank_emblem_link | blank_emblem_size | blank_emblem_type | blank_info | blank_info_sec1 | blank_info_sec2 | blank_name | blank_name_sec1 | blank_name_sec2 | blank1_info | blank1_info_sec1 | blank1_info_sec2 | blank1_name | blank1_name_sec1 | blank1_name_sec2 | blank2_info | blank2_info_sec1 | blank2_info_sec2 | blank2_name | blank2_name_sec1 | blank2_name_sec2 | blank3_info | blank3_info_sec1 | blank3_info_sec2 | blank3_name | blank3_name_sec1 | blank3_name_sec2 | blank4_info | blank4_info_sec1 | blank4_info_sec2 | blank4_name | blank4_name_sec1 | blank4_name_sec2 | blank5_info | blank5_info_sec1 | blank5_info_sec2 | blank5_name | blank5_name_sec1 | blank5_name_sec2 | blank6_info | blank6_info_sec1 | blank6_info_sec2 | blank6_name | blank6_name_sec1 | blank6_name_sec2 | blank7_info | blank7_info_sec1 | blank7_info_sec2 | blank7_name | blank7_name_sec1 | blank7_name_sec2 | caption | code1_info | code1_name | code2_info | code2_name | coor_pinpoint | coor_type | coordinates | coordinates_footnotes | demographics_type1 | demographics_type2 | demographics1_footnotes | demographics1_info1 | demographics1_info10 | demographics1_info2 | demographics1_info3 | demographics1_info4 | demographics1_info5 | demographics1_info6 | demographics1_info7 | demographics1_info8 | demographics1_info9 | demographics1_title1 | demographics1_title10 | demographics1_title2 | demographics1_title3 | demographics1_title4 | demographics1_title5 | demographics1_title6 | demographics1_title7 | demographics1_title8 | demographics1_title9 | demographics2_footnotes | demographics2_info1 | demographics2_info10 | demographics2_info2 | demographics2_info3 | demographics2_info4 | demographics2_info5 | demographics2_info6 | demographics2_info7 | demographics2_info8 | demographics2_info9 | demographics2_title1 | demographics2_title10 | demographics2_title2 | demographics2_title3 | demographics2_title4 | demographics2_title5 | demographics2_title6 | demographics2_title7 | demographics2_title8 | demographics2_title9 | dimensions_footnotes | dunam_link | elevation_footnotes | elevation_ft | elevation_link | elevation_m | elevation_max_footnotes | elevation_max_ft | elevation_max_m | elevation_max_point | elevation_max_rank | elevation_min_footnotes | elevation_min_ft | elevation_min_m | elevation_min_point | elevation_min_rank | elevation_point | embed | established_date | established_date1 | established_date2 | established_date3 | established_date4 | established_date5 | established_date6 | established_date7 | established_title | established_title1 | established_title2 | established_title3 | established_title4 | established_title5 | established_title6 | established_title7 | etymology | extinct_date | extinct_title | flag_alt | flag_border | flag_link | flag_size | footnotes | founder | geocode | governing_body | government_footnotes | government_type | government_blank1_title | government_blank1 | government_blank2_title | government_blank2 | government_blank2_title | government_blank3 | government_blank3_title | government_blank3 | government_blank4_title | government_blank4 | government_blank5_title | government_blank5 | government_blank6_title | government_blank6 | grid_name | grid_position | image_alt | image_blank_emblem | image_caption | image_flag | image_map | image_map1 | image_seal | image_shield | image_size | image_skyline | imagesize | iso_code | leader_name | leader_name1 | leader_name2 | leader_name3 | leader_name4 | leader_party | leader_title | leader_title1 | leader_title2 | leader_title3 | leader_title4 | length_km | length_mi | map_alt | map_alt1 | map_caption | map_caption1 | mapsize | mapsize1 | module | motto | motto_link | mottoes | name | named_for | native_name | native_name_lang | nickname | nickname_link | nicknames | official_name | other_name | p1 | p10 | p11 | p12 | p13 | p14 | p15 | p16 | p17 | p18 | p19 | p2 | p20 | p21 | p22 | p23 | p24 | p25 | p26 | p27 | p28 | p29 | p3 | p30 | p31 | p32 | p33 | p34 | p35 | p36 | p37 | p38 | p39 | p4 | p40 | p41 | p42 | p43 | p44 | p45 | p46 | p47 | p48 | p49 | p5 | p50 | p6 | p7 | p8 | p9 | parts | parts_style | parts_type | pop_est_as_of | pop_est_footnotes | population | population_as_of | population_blank1 | population_blank1_footnotes | population_blank1_title | population_blank2 | population_blank2_footnotes | population_blank2_title | population_demonym | population_demonyms | population_density_blank1_km2 | population_density_blank1_sq_mi | population_density_blank2_km2 | population_density_blank2_sq_mi | population_density_km2 | population_density_metro_km2 | population_density_metro_sq_mi | population_density_rank | population_density_rural_km2 | population_density_rural_sq_mi | population_density_sq_mi | population_density_urban_km2 | population_density_urban_sq_mi | population_est | population_footnotes | population_metro | population_metro_footnotes | population_note | population_rank | population_rural | population_rural_footnotes | population_total | population_urban | population_urban_footnotes | postal_code | postal_code_type | postal2_code | postal2_code_type | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_map_caption_notsmall | pushpin_map_narrow | pushpin_mapsize | pushpin_outside | pushpin_overlay | pushpin_relief | registration_plate | registration_plate_type | seal_alt | seal_link | seal_size | seal_type | seat | seat_type | seat1 | seat1_type | seat2 | seat2_type | settlement_type | shield_alt | shield_link | shield_size | short_description | subdivision_name | subdivision_name1 | subdivision_name2 | subdivision_name3 | subdivision_name4 | subdivision_name5 | subdivision_name6 | subdivision_type | subdivision_type1 | subdivision_type2 | subdivision_type3 | subdivision_type4 | subdivision_type5 | subdivision_type6 | timezone | timezone_DST | timezone_link | timezone1 | timezone1_DST | timezone1_location | timezone2 | timezone2_DST | timezone2_location | timezone3 | timezone3_DST | timezone3_location | timezone4 | timezone4_DST | timezone4_location | timezone5 | timezone5_DST | timezone5_location | total_type | translit_lang1 | translit_lang1_info | translit_lang1_info1 | translit_lang1_info2 | translit_lang1_info3 | translit_lang1_info4 | translit_lang1_info5 | translit_lang1_info6 | translit_lang1_type | translit_lang1_type1 | translit_lang1_type2 | translit_lang1_type3 | translit_lang1_type4 | translit_lang1_type5 | translit_lang1_type6 | translit_lang2 | translit_lang2_info | translit_lang2_info1 | translit_lang2_info2 | translit_lang2_info3 | translit_lang2_info4 | translit_lang2_info5 | translit_lang2_info6 | translit_lang2_type | translit_lang2_type1 | translit_lang2_type2 | translit_lang2_type3 | translit_lang2_type4 | translit_lang2_type5 | translit_lang2_type6 | type | unit_pref | utc_offset | utc_offset_DST | utc_offset1 | utc_offset1_DST | utc_offset2 | utc_offset2_DST | utc_offset3 | utc_offset3_DST | utc_offset4 | utc_offset4_DST | utc_offset5 | utc_offset5_DST | website | width_km | width_mi }}<!-- -->{{#invoke:Check for clobbered parameters|check | template = Инфобокс суурин | cat = {{main other|Category:Pages using infobox settlement with conflicting parameters}} | population; population_total | image_size; imagesize | image_alt; alt | image_caption; caption }}<!-- Wikidata -->{{#if:{{{coordinates_wikidata|}}}{{{wikidata|}}} |[[Category:Pages using infobox settlement with the wikidata parameter]] }}{{main other|<!-- Missing country -->{{#if:{{{subdivision_name|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with missing country]]}}<!-- No map -->{{#if:{{{pushpin_map|}}}{{{image_map|}}}{{{image_map1|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no map]]}}<!-- Image_map1 without image_map -->{{#if:{{{image_map1|}}}|{{#if:{{{image_map|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with image_map1 but not image_map]]}}}}<!-- No coordinates -->{{#if:{{{coordinates|}}}||[[Category:Pages using infobox settlement with no coordinates]]}}<!-- -->{{#if:{{{type|}}}|{{#ifeq:{{{settlement_type|a}}}|{{{settlement_type|b}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with ignored type]]|}}|}}<!-- Ignored type parameter -->{{#if:{{{embed|}}}|[[Category:Pages using infobox settlement with embed]]}} }}</includeonly><noinclude> {{documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> r3i5uivaunjwpp4z95ef5tdy1vnwmmw 0 123208 707363 707322 2022-08-05T23:53:27Z Avirmed Batsaikhan 53733 wikitext text/x-wiki '''Эдуаард (Эдуа́р) Мане''' (франц. Édouard Manet; 1832, Парис — 1883, Парис) — францын уран зураач, импрессионизмыг үндэслэгчдийн нэг. == Хүүхэд нас == Эдуард Мане Парисын Сен-Жермен-де Пре дүүргийн Бонапартын гудамжийн 5-р байранд төржээ. Эцэг нь Огюст Мане, Хууль зүйн яамны газрын дарга, эх нь Эжени-Дезире Фурнье гэж францын дипломатын охин байжээ. Түүнийг 1839 онд сургуульд анх өгсөн ч сурах ямар нэгэн сонирхол үзүүлэхгүй байсан тул эцэг нь Роллены коллежид шилжүүлэн /1844-1848/ оруулсан боловч мөн ялгаагүй ямар нэг онцгой авьяас илрээгүй байна. Манет зураач болохыг маш их хүсч байсан ч эцэг нь хүүгээ хуульч болгох зорилго тавьж түүний урлагийн боловсролыг эрс эсэргүүцэж байжээ. Гэсэн хэдий ч нагац ах [[Эдмон-Эдуард Фурние]] хүүгийн урлагт сонирхолтой байгааг ойлгон дэмжиж, түүнд уран зургийн тусгай лекц уншихыг зөвлөсөн бөгөөд тэр хүүг бүртгүүлж, сургалтын төлбөрийг төлсөн юм. Хүүг музейд байнга авч явдаг Эдмон ахын ачаар Мане хүү [[Лувр]]<nowiki/>ыг өөртөө нээж улмаар энэ бүхэн түүний бүтээлч амьдралд шийдвэрлэх нөлөө үзүүлсэн байна. 1848 онд сургуулиа төгсөөд залуу Манегийн зураач болох төлөвлөгөө нь эцгийнхээ хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Иймд 1847 онд Мане тэнгисийн цэргийн сургуульд орохоор шийдсэн боловч элсэлтийн шалгалтанд бүдэрч унахад (Манегийн ерөнхий боловсролын дутуу мэдлэг нөлөөлсөн) хүржээ. Гэсэн хэдий ч дахин шалгалтанд бэлтгэхийн тулд түүнийг "Ле Хавр ба Гваделупа" дарвуулт хөлөг онгоцоор сургалтын аялалд явахыг зөвшөөрөв. Энэ хөлөг онгоц аялалын явцдаа Бразил оржээ. Халуун орнуудын чамин үзэмж, өнгөний баялаг байдал нь Манегийн уран зургийн урлагийг судлах хүслийг улам бадрааж - Эдвард аялалаас олон тооны зураг, тойм зураг, судалгаа авчирсан байна. == Аялал == 1849 оны 7-р сард Парист аялалаас буцаж ирснийхээ дараа Манет Тэнгисийн цэргийн сургуульд шалгалт өгөх гэж дахин оролдсонгүй. Энэ удаад аав нь аялалаас авчирсан олон тооны зургийг үзээд түүнийг үнэлж, хүүгийнхээ урлагийн мэргэжлээр явахад эргэлзэхээ больж, [[Парисын дүрслэх урлагийн сургууль]]<nowiki/>д орохыг зөвлөжээ. Хуучин зураг зурах хүсэл сонирхол нь Манег олон тооны аялалд хийхэд хүргэсэн. Тэрээр Голландын музейд удаа дараа зочилж, Франс Халсын зургуудыг биширдэг байв. 1853 онд тэрээр Францын уран бүтээлчдийн [[Итали]] руу хийдэг уламжлалт аялал хийж, [[Венец]], [[Флоренц]] руу аялжээ. Тэр үед Эрт ба Өндөр сэргэн мандалтын үеийн мастеруудын уран зураг залууд нөлөө үзүүлж эхэлсэн. Ялангуяа зураач Веласкес түүнд хамгийн их сэтгэгдэл төрүүлсэн гэж үздэг. 7l37lny0hu8zxzr4pzfr846qfz3giqf 0 123211 707338 2022-08-05T12:14:28Z Megzer 20491 Хуудас үүсгэв: "[[Файл:Imperial_Portrait_of_Empress_Xiao_Zhuang_Wen.jpg|thumb|Бумбутай хатны нас тогтсон үеийн хөрөг]] '''Бумбутай хатан''' ({{MongolUnicode|ᠪᡠᠮᠪᡠᡨᠠᡳ|v}}; 1613 оны 3 сарын 28 – 1688 оны 1 сарын 27) бол Хорчин аймгийн Боржигин овгийн Зайсан ноёны охин, манжийн Дээд эрдэмт хааны бага хатан. Эеэр зас..." wikitext text/x-wiki [[Файл:Imperial_Portrait_of_Empress_Xiao_Zhuang_Wen.jpg|thumb|Бумбутай хатны нас тогтсон үеийн хөрөг]] '''Бумбутай хатан''' ({{MongolUnicode|ᠪᡠᠮᠪᡠᡨᠠᡳ|v}}; 1613 оны 3 сарын 28 – 1688 оны 1 сарын 27) бол Хорчин аймгийн Боржигин овгийн Зайсан ноёны охин, манжийн Дээд эрдэмт хааны бага хатан. Эеэр засагч хааны ээж, Энх амгалан хааны эмээ. Дайчин гүрний анхны хуан тайху. Бумбутай нь Чин гүрний анхны [[тайху]] гэж түүхэнд бичигдэж үлджээ. == Намтар == 1625 оны хавар 12 настайдаа [[Дээд эрдэмт|Хунтайжтай]] гэрлэж, татвар эм нь болжээ. Дээд эрдэмт хаан нь олон хатад татвартай байснаас Хорчины боржигин Жэржэр, боржигин Харжол, Лигдэн хааны хоёр хатан, Жаруудын боржигин татвар эм, [[Түмэнхэн сайн ноён|Сайн ноёны]] удмын нэг татвар эм гэсэн 7-8 монгол их бага хатад байсны нэг нь Бумбутай юм. Харжол хатан бол Бумбутайгийн эгч, Шяодуаньвэнь буюу Жэржэр хатан бол тэдний авга эгч юм. Тэрбээр 1629 оны 1 сарын 31 нд [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмтийн]] 4-р гэг Ёнму гүрний гүнж, 1632 оны 3 сарын 2 нд 5-р гэг Шүхуй гүрний гүнж, 1633 оны 12 сарын 16 нд 7-р гэг Шүжө гүрний гүнжийг төрүүлсэн. 1636 оны 8 сард Бумбутайг '''Юнфу ордны Жуанфэй''' (бага хатан) цолоор өргөмжлөв. 1638 оны 3 сарын 15 нд Дээд эрдэмтийн 9-р агь [[Эеэр засагч|Фулинийг]] төрүүлэв. 1643 онд нөхрийгөө өөд болсны дараа тус жилийнхээ 9 сарын 21 нд түүний хүү Фулин 5 настайдаа [[Чин гүрэн|Дайчин гүрний]] эзэн хаан болов. Оны цолыг [[Манж хэл|манжаар]] {{MongolUnicode|ᡳᠵᡳᠰᡥᡡᠨ ᡩᠠᠰᠠᠨ}}(Ижисхүн дасан), [[монголоор]] Эеэр засагч, [[хятадаар]] 順治 (Шүньжи) хэмээн тунхаглав. Дээд эрдэмт хаан нас барсны дараа өөрийн хүү Фулинийг хаан сэнтийд өргөмжлүүлж, Жаошэн хуан [[тайху]] цолоор өргөмжлөгдөв. Эеэр засагч хааныг өөд болсны дараа ач хүү Сюанье нь хаан болсны дараа Жаошэн тай хуан тайху болжээ. Дээд эрдэмт хааны төрсөн дүү [[Доргон]] чин ван, төр баригч [[хунтайж]] цолтойгоор хааны нэрийн өмнөөс төр барьж байсан. 1650 оны 12 сарын 31 нд Доргон хунтайж өөд болсны дараа Эеэр засагч хааны зарлигаар Доргонд, хаан цол нэхэж хүртээсэн. Энэ явдлаар Доргон ван, Бумбутай хатан хоёрыг албан бусаар эхнэр нөхөр байсан гэх цуу яриа тарсан ч, баримтаар нотлогдож байгаагүй юм. Энэ цуу ярианы дараагаас Доргоны гавъяа зүтгэлийг цуцлан, цол гуншин зэргийг нь эвдэлж, Доргоны гэр хөрөнгийг хурааж, хааны ургаас хасч байсан. 1661 оны 2 сарын 9 нд Эеэр засагч хаан өөд болсны дараа түүний хүү 6 настай [[Энх амгалан|Сюанье]] Чин гүрний хаан болов. Балчир хааны өмнөөс төр барих [[Обой]], [[Сүксаха]], [[Сонин (манж сайд)|Сонин]], [[Эбилүн]] гэсэн дөрвөн сайд томилж, Хааны эмэг эх Бумбутайг тай хуантайху цолд өргөмжлөн хөшигний ардаас төр барьж байв. Энх амгалан хаан, Бумбутай хатан тэргүүтэй фракц төр баригч дөрвөн сайдын нэг Обой ноёныг албан тушаалаас нь огцоруулж, устгахаар хуйвалдаж, 1669 онд [[Обой]] сайдийг баривчлан эрх мэдлийг нь устгаж, цаазлав. Бумбутай хатан 1687 оны намар өвдөж, 1688 оны 1 сарын 27 нд таалал төгссөн. Таалал төгссөний дараа [[Энх амгалан|Энх амгалан хааны]] зарлигаар [[Манж хэл|манжаар]]: {{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᠠᠮᠪᠠᠯᡳᠩᡤᡡ<br>ᡤᡝᠩᡤᡳᠶᡝᠨ<br>ᡧᡠ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}} (hiyoošungga ambalinggū genggiyen šu hūwangheo); [[хятадаар]]: '''''Шяожуан''' Рэньшюань Чэншянь Гон-и Жыдө Чүньхүй Итянь Цишөн '''Вэнь''' '''хуанху''''' ('''孝莊'''仁宣誠憲恭懿至德純徽翊天啟聖'''文皇后''') цол нэхэн өргөмжлөн, Чин гүрний хаадын өвгөдийн сүмд тахих болжээ. [[Файл:Consort_Zhuang.JPG|thumb|Бумбутай хатны залуу нас]] == Гэр бүл == === Төрөл садан === * Өвөө: [[Мангус буянт чин ван]] * Эмээ: [[Гомбо үжин]] (Хорчины их үжин) * Аав: [[Зайсанбөх|Зайсанбөх бэйл]] * Ээж: [[Боли үжин]] (Хорчины бага үжин) (?-1654) * Ах нар: [[Огшаан]] зоригт чин ван, [[Цагаан дархан бэйл]], [[Соном чин ван]], [[Манзушир дархан чин ван|Манзушири дархан чин ван]] * Эгч: Минхуй фэй Хайланжу/[[Харжол]] (1609–1641) === Нөхөр, хүүхэд === * Нөхөр: [[Дээд эрдэмт хаан]] (1592-1643) * Хөвгүүн: [[Эеэр засагч|Эеэр засагч хаан]] (1638-1661) ==== Охид: ==== * [[Гүрний гүнж Ёнму]] (固倫雍穆公主; 1629 1 сарын 31 – 1678 оны 2 сар), жинхэнэ нэр Яту. [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмтийн]] 4-р гэг. 1641 онд [[Хорчины Зоригт чин вангийн хошуу|Хорчины Зоригт чин вангийн хошууны]] засаг ноён, чин ван [[Биртахар|Биртахарын]] хатан болсон. Биртахар бол Зоригт чин ван [[Огшаан|Огшааны]] хүү юм. * [[Гүрний гүнж Шүхуй]] (固倫淑慧公主; 1632 оны 3 сарын 2 – 1700 оны 2 сарын 28), жинхэнэ нэр Ату. Дээд эрдэмтийн 5-р гэг. Анхны нөхөр нь [[Өвөр Халх|Өвөр Халхын]] [[баяд]] отгийн [[Энгэдэр|Энгэдэрийн]] хүү [[Суорха]], 1643 онд гэрлэсэн. Суорха удалгүй дайнд амь үрэгдсэн тул 1648 онд [[Баарин]] хошууны засаг ноён Сэвдэнтэй гэрлэсэн. * [[Гүрний гүнж Шүжө]] (固倫淑哲公主; 1633 оны 12 сарын 16 – 1648 он 3 сар), Дээд эрдэмтийн 7-р гэг. 1645 онд [[Жарууд]] хошууны ноён Боржигин Ламасигийн хатан болсон. == Цол == * [[Нурхач]] хааны үед (1616–1626): ** Хоёрдугаар дэсийн [[үжин]] (側福晉; 1625-1636) * [[Дээд эрдэмт]] хааны үед (1626–1643): ** Юнфу ордны Жуан [[татвар эм]] (莊妃; 1636 оны 8 сар - 1643 оны 9 сарын 21), 4-р дэсийн татвар эм * [[Эеэр засагч]] хааны үед (1643–1661): ** Жаошэн [[Тайху|хуантайху]] (昭聖皇太后; 1643 оны 9 сарын 21-1661 оны 2 сарын 5) * [[Энх амгалан]] хааны үед (1661–1722): ** Жаошэн тайхуан тайху (昭聖太皇太后; 1661 оны 2 сарын 5-1688 оны 11 сар) ** ''Шяожуанвэнь хуанху'' (孝莊文皇后; 1688 оны 11 сар) == Холбоотой хуудас == * [[Хорчин]] * [[Шяодуаньвэнь]] * [[Харжол]] * [[Эеэр засагч]] {{s-start}} {{Залгамжлал|өмнө=байгаагүй|дараа=[[Шяохуйжан]] <br>[[Шяоканжан]]|он=1643 оны 9 сарын 21 - 1661 оны 2 сарын 5|албан_тушаал=Чин гүрний [[Тайху|Хуан тайху]]}} {{end}} == Эшлэл == p6cyiyybbuzmi6kfatly81t6katfhlo 707339 707338 2022-08-05T12:15:49Z Megzer 20491 /* Эшлэл */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Imperial_Portrait_of_Empress_Xiao_Zhuang_Wen.jpg|thumb|Бумбутай хатны нас тогтсон үеийн хөрөг]] '''Бумбутай хатан''' ({{MongolUnicode|ᠪᡠᠮᠪᡠᡨᠠᡳ|v}}; 1613 оны 3 сарын 28 – 1688 оны 1 сарын 27) бол Хорчин аймгийн Боржигин овгийн Зайсан ноёны охин, манжийн Дээд эрдэмт хааны бага хатан. Эеэр засагч хааны ээж, Энх амгалан хааны эмээ. Дайчин гүрний анхны хуан тайху. Бумбутай нь Чин гүрний анхны [[тайху]] гэж түүхэнд бичигдэж үлджээ. == Намтар == 1625 оны хавар 12 настайдаа [[Дээд эрдэмт|Хунтайжтай]] гэрлэж, татвар эм нь болжээ. Дээд эрдэмт хаан нь олон хатад татвартай байснаас Хорчины боржигин Жэржэр, боржигин Харжол, Лигдэн хааны хоёр хатан, Жаруудын боржигин татвар эм, [[Түмэнхэн сайн ноён|Сайн ноёны]] удмын нэг татвар эм гэсэн 7-8 монгол их бага хатад байсны нэг нь Бумбутай юм. Харжол хатан бол Бумбутайгийн эгч, Шяодуаньвэнь буюу Жэржэр хатан бол тэдний авга эгч юм. Тэрбээр 1629 оны 1 сарын 31 нд [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмтийн]] 4-р гэг Ёнму гүрний гүнж, 1632 оны 3 сарын 2 нд 5-р гэг Шүхуй гүрний гүнж, 1633 оны 12 сарын 16 нд 7-р гэг Шүжө гүрний гүнжийг төрүүлсэн. 1636 оны 8 сард Бумбутайг '''Юнфу ордны Жуанфэй''' (бага хатан) цолоор өргөмжлөв. 1638 оны 3 сарын 15 нд Дээд эрдэмтийн 9-р агь [[Эеэр засагч|Фулинийг]] төрүүлэв. 1643 онд нөхрийгөө өөд болсны дараа тус жилийнхээ 9 сарын 21 нд түүний хүү Фулин 5 настайдаа [[Чин гүрэн|Дайчин гүрний]] эзэн хаан болов. Оны цолыг [[Манж хэл|манжаар]] {{MongolUnicode|ᡳᠵᡳᠰᡥᡡᠨ ᡩᠠᠰᠠᠨ}}(Ижисхүн дасан), [[монголоор]] Эеэр засагч, [[хятадаар]] 順治 (Шүньжи) хэмээн тунхаглав. Дээд эрдэмт хаан нас барсны дараа өөрийн хүү Фулинийг хаан сэнтийд өргөмжлүүлж, Жаошэн хуан [[тайху]] цолоор өргөмжлөгдөв. Эеэр засагч хааныг өөд болсны дараа ач хүү Сюанье нь хаан болсны дараа Жаошэн тай хуан тайху болжээ. Дээд эрдэмт хааны төрсөн дүү [[Доргон]] чин ван, төр баригч [[хунтайж]] цолтойгоор хааны нэрийн өмнөөс төр барьж байсан. 1650 оны 12 сарын 31 нд Доргон хунтайж өөд болсны дараа Эеэр засагч хааны зарлигаар Доргонд, хаан цол нэхэж хүртээсэн. Энэ явдлаар Доргон ван, Бумбутай хатан хоёрыг албан бусаар эхнэр нөхөр байсан гэх цуу яриа тарсан ч, баримтаар нотлогдож байгаагүй юм. Энэ цуу ярианы дараагаас Доргоны гавъяа зүтгэлийг цуцлан, цол гуншин зэргийг нь эвдэлж, Доргоны гэр хөрөнгийг хурааж, хааны ургаас хасч байсан. 1661 оны 2 сарын 9 нд Эеэр засагч хаан өөд болсны дараа түүний хүү 6 настай [[Энх амгалан|Сюанье]] Чин гүрний хаан болов. Балчир хааны өмнөөс төр барих [[Обой]], [[Сүксаха]], [[Сонин (манж сайд)|Сонин]], [[Эбилүн]] гэсэн дөрвөн сайд томилж, Хааны эмэг эх Бумбутайг тай хуантайху цолд өргөмжлөн хөшигний ардаас төр барьж байв. Энх амгалан хаан, Бумбутай хатан тэргүүтэй фракц төр баригч дөрвөн сайдын нэг Обой ноёныг албан тушаалаас нь огцоруулж, устгахаар хуйвалдаж, 1669 онд [[Обой]] сайдийг баривчлан эрх мэдлийг нь устгаж, цаазлав. Бумбутай хатан 1687 оны намар өвдөж, 1688 оны 1 сарын 27 нд таалал төгссөн. Таалал төгссөний дараа [[Энх амгалан|Энх амгалан хааны]] зарлигаар [[Манж хэл|манжаар]]: {{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᠠᠮᠪᠠᠯᡳᠩᡤᡡ<br>ᡤᡝᠩᡤᡳᠶᡝᠨ<br>ᡧᡠ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}} (hiyoošungga ambalinggū genggiyen šu hūwangheo); [[хятадаар]]: '''''Шяожуан''' Рэньшюань Чэншянь Гон-и Жыдө Чүньхүй Итянь Цишөн '''Вэнь''' '''хуанху''''' ('''孝莊'''仁宣誠憲恭懿至德純徽翊天啟聖'''文皇后''') цол нэхэн өргөмжлөн, Чин гүрний хаадын өвгөдийн сүмд тахих болжээ. [[Файл:Consort_Zhuang.JPG|thumb|Бумбутай хатны залуу нас]] == Гэр бүл == === Төрөл садан === * Өвөө: [[Мангус буянт чин ван]] * Эмээ: [[Гомбо үжин]] (Хорчины их үжин) * Аав: [[Зайсанбөх|Зайсанбөх бэйл]] * Ээж: [[Боли үжин]] (Хорчины бага үжин) (?-1654) * Ах нар: [[Огшаан]] зоригт чин ван, [[Цагаан дархан бэйл]], [[Соном чин ван]], [[Манзушир дархан чин ван|Манзушири дархан чин ван]] * Эгч: Минхуй фэй Хайланжу/[[Харжол]] (1609–1641) === Нөхөр, хүүхэд === * Нөхөр: [[Дээд эрдэмт хаан]] (1592-1643) * Хөвгүүн: [[Эеэр засагч|Эеэр засагч хаан]] (1638-1661) ==== Охид: ==== * [[Гүрний гүнж Ёнму]] (固倫雍穆公主; 1629 1 сарын 31 – 1678 оны 2 сар), жинхэнэ нэр Яту. [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмтийн]] 4-р гэг. 1641 онд [[Хорчины Зоригт чин вангийн хошуу|Хорчины Зоригт чин вангийн хошууны]] засаг ноён, чин ван [[Биртахар|Биртахарын]] хатан болсон. Биртахар бол Зоригт чин ван [[Огшаан|Огшааны]] хүү юм. * [[Гүрний гүнж Шүхуй]] (固倫淑慧公主; 1632 оны 3 сарын 2 – 1700 оны 2 сарын 28), жинхэнэ нэр Ату. Дээд эрдэмтийн 5-р гэг. Анхны нөхөр нь [[Өвөр Халх|Өвөр Халхын]] [[баяд]] отгийн [[Энгэдэр|Энгэдэрийн]] хүү [[Суорха]], 1643 онд гэрлэсэн. Суорха удалгүй дайнд амь үрэгдсэн тул 1648 онд [[Баарин]] хошууны засаг ноён Сэвдэнтэй гэрлэсэн. * [[Гүрний гүнж Шүжө]] (固倫淑哲公主; 1633 оны 12 сарын 16 – 1648 он 3 сар), Дээд эрдэмтийн 7-р гэг. 1645 онд [[Жарууд]] хошууны ноён Боржигин Ламасигийн хатан болсон. == Цол == * [[Нурхач]] хааны үед (1616–1626): ** Хоёрдугаар дэсийн [[үжин]] (側福晉; 1625-1636) * [[Дээд эрдэмт]] хааны үед (1626–1643): ** Юнфу ордны Жуан [[татвар эм]] (莊妃; 1636 оны 8 сар - 1643 оны 9 сарын 21), 4-р дэсийн татвар эм * [[Эеэр засагч]] хааны үед (1643–1661): ** Жаошэн [[Тайху|хуантайху]] (昭聖皇太后; 1643 оны 9 сарын 21-1661 оны 2 сарын 5) * [[Энх амгалан]] хааны үед (1661–1722): ** Жаошэн тайхуан тайху (昭聖太皇太后; 1661 оны 2 сарын 5-1688 оны 11 сар) ** ''Шяожуанвэнь хуанху'' (孝莊文皇后; 1688 оны 11 сар) == Холбоотой хуудас == * [[Хорчин]] * [[Шяодуаньвэнь]] * [[Харжол]] * [[Эеэр засагч]] {{s-start}} {{Залгамжлал|өмнө=байгаагүй|дараа=[[Шяохуйжан]] <br>[[Шяоканжан]]|он=1643 оны 9 сарын 21 - 1661 оны 2 сарын 5|албан_тушаал=Чин гүрний [[Тайху|Хуан тайху]]}} {{end}} == Эшлэл == [[Ангилал:1613 онд төрсөн]] [[Ангилал:1688 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Манжийн үеийн Монгол]] fl9pdvsj2uspjbkcgt9hc2pr0j3n0uw 707340 707339 2022-08-05T12:19:14Z Megzer 20491 wikitext text/x-wiki [[Файл:Imperial_Portrait_of_Empress_Xiao_Zhuang_Wen.jpg|thumb|Бумбутай хатны нас тогтсон үеийн хөрөг]] '''Бумбутай хатан''' ({{MongolUnicode|ᠪᡠᠮᠪᡠᡨᠠᡳ|v}}; 1613 оны 3 сарын 28 – 1688 оны 1 сарын 27) бол [[Хорчин]] аймгийн [[Боржигин]] овгийн Зайсанбөх бэйлийн охин, манжийн [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмт хааны]] бага хатан. [[Эеэр засагч|Эеэр засагч хааны]] ээж, [[Энх амгалан|Энх амгалан хааны]] эмээ. [[Чин гүрэн|Дайчин гүрний]] анхны [[Тайху|хуан тайху]] гэж түүхэнд бичигдэж үлджээ. == Намтар == 1625 оны хавар 12 настайдаа [[Дээд эрдэмт|Хунтайжтай]] гэрлэж, татвар эм нь болжээ. Дээд эрдэмт хаан нь олон хатад татвартай байснаас Хорчины Шяодуаньвэнь боржигин Жэржэр,Минхуйфэй боржигин Харжол, [[Лигдэн хаан|Лигдэн хааны]] хоёр хатан, Жаруудын боржигин татвар эм, [[Түмэнхэн сайн ноён|Сайн ноёны]] удмын нэг татвар эм гэсэн 7-8 монгол их бага хатад байсны нэг нь Бумбутай юм. Харжол хатан бол Бумбутайгийн эгч, Шяодуаньвэнь Жэржэр хатан бол тэдний авга эгч юм. Тэрбээр 1629 оны 1 сарын 31 нд [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмтийн]] 4-р гэг Ёнму гүрний гүнж, 1632 оны 3 сарын 2 нд 5-р гэг Шүхуй гүрний гүнж, 1633 оны 12 сарын 16 нд 7-р гэг Шүжө гүрний гүнжийг төрүүлсэн. 1636 оны 8 сард Бумбутайг '''Юнфу ордны Жуанфэй''' (бага хатан) цолоор өргөмжлөв. 1638 оны 3 сарын 15 нд Дээд эрдэмтийн 9-р агь [[Эеэр засагч|Фулинийг]] төрүүлэв. 1643 онд нөхрийгөө өөд болсны дараа тус жилийнхээ 9 сарын 21 нд түүний хүү Фулин 5 настайдаа [[Чин гүрэн|Дайчин гүрний]] эзэн хаан болов. Оны цолыг [[Манж хэл|манжаар]] {{MongolUnicode|ᡳᠵᡳᠰᡥᡡᠨ ᡩᠠᠰᠠᠨ}}(Ижисхүн дасан), [[монголоор]] Эеэр засагч, [[хятадаар]] 順治 (Шүньжи) хэмээн тунхаглав. Дээд эрдэмт хаан нас барсны дараа өөрийн хүү Фулинийг хаан сэнтийд өргөмжлүүлж, Жаошэн хуан [[тайху]] цолоор өргөмжлөгдөв. Эеэр засагч хааныг өөд болсны дараа ач хүү Сюанье нь хаан болсны дараа Жаошэн тай хуан тайху болжээ. Дээд эрдэмт хааны төрсөн дүү [[Доргон]] чин ван, төр баригч [[хунтайж]] цолтойгоор хааны нэрийн өмнөөс төр барьж байсан. 1650 оны 12 сарын 31 нд Доргон хунтайж өөд болсны дараа Эеэр засагч хааны зарлигаар Доргонд, хаан цол нэхэж хүртээсэн. Энэ явдлаар Доргон ван, Бумбутай хатан хоёрыг албан бусаар эхнэр нөхөр байсан гэх цуу яриа тарсан ч, баримтаар нотлогдож байгаагүй юм. Энэ цуу ярианы дараагаас Доргоны гавъяа зүтгэлийг цуцлан, цол гуншин зэргийг нь эвдэлж, Доргоны гэр хөрөнгийг хурааж, хааны ургаас хасч байсан. 1661 оны 2 сарын 9 нд Эеэр засагч хаан өөд болсны дараа түүний хүү 6 настай [[Энх амгалан|Сюанье]] Чин гүрний хаан болов. Балчир хааны өмнөөс төр барих [[Обой]], [[Сүксаха]], [[Сонин (манж сайд)|Сонин]], [[Эбилүн]] гэсэн дөрвөн сайд томилж, Хааны эмэг эх Бумбутайг тай хуантайху цолд өргөмжлөн хөшигний ардаас төр барьж байв. Энх амгалан хаан, Бумбутай хатан тэргүүтэй фракц төр баригч дөрвөн сайдын нэг Обой ноёныг албан тушаалаас нь огцоруулж, устгахаар хуйвалдаж, 1669 онд [[Обой]] сайдийг баривчлан эрх мэдлийг нь устгаж, цаазлав. Бумбутай хатан 1687 оны намар өвдөж, 1688 оны 1 сарын 27 нд таалал төгссөн. Таалал төгссөний дараа [[Энх амгалан|Энх амгалан хааны]] зарлигаар [[Манж хэл|манжаар]]: {{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᠠᠮᠪᠠᠯᡳᠩᡤᡡ<br>ᡤᡝᠩᡤᡳᠶᡝᠨ<br>ᡧᡠ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}} (hiyoošungga ambalinggū genggiyen šu hūwangheo); [[хятадаар]]: '''''Шяожуан''' Рэньшюань Чэншянь Гон-и Жыдө Чүньхүй Итянь Цишөн '''Вэнь''' '''хуанху''''' ('''孝莊'''仁宣誠憲恭懿至德純徽翊天啟聖'''文皇后''') цол нэхэн өргөмжлөн, Чин гүрний хаадын өвгөдийн сүмд тахих болжээ. [[Файл:Consort_Zhuang.JPG|thumb|Бумбутай хатны залуу нас]] == Гэр бүл == === Төрөл садан === * Өвөө: [[Мангус буянт чин ван]] * Эмээ: [[Гомбо үжин]] (Хорчины их үжин) * Аав: [[Зайсанбөх|Зайсанбөх бэйл]] * Ээж: [[Боли үжин]] (Хорчины бага үжин) (?-1654) * Ах нар: [[Огшаан]] зоригт чин ван, [[Цагаан дархан бэйл]], [[Соном чин ван]], [[Манзушир дархан чин ван|Манзушири дархан чин ван]] * Эгч: Минхуй фэй Хайланжу/[[Харжол]] (1609–1641) === Нөхөр, хүүхэд === * Нөхөр: [[Дээд эрдэмт хаан]] (1592-1643) * Хөвгүүн: [[Эеэр засагч|Эеэр засагч хаан]] (1638-1661) ==== Охид: ==== * [[Гүрний гүнж Ёнму]] (固倫雍穆公主; 1629 1 сарын 31 – 1678 оны 2 сар), жинхэнэ нэр Яту. [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмтийн]] 4-р гэг. 1641 онд [[Хорчины Зоригт чин вангийн хошуу|Хорчины Зоригт чин вангийн хошууны]] засаг ноён, чин ван [[Биртахар|Биртахарын]] хатан болсон. Биртахар бол Зоригт чин ван [[Огшаан|Огшааны]] хүү юм. * [[Гүрний гүнж Шүхуй]] (固倫淑慧公主; 1632 оны 3 сарын 2 – 1700 оны 2 сарын 28), жинхэнэ нэр Ату. Дээд эрдэмтийн 5-р гэг. Анхны нөхөр нь [[Өвөр Халх|Өвөр Халхын]] [[баяд]] отгийн [[Энгэдэр|Энгэдэрийн]] хүү [[Суорха]], 1643 онд гэрлэсэн. Суорха удалгүй дайнд амь үрэгдсэн тул 1648 онд [[Баарин]] хошууны засаг ноён Сэвдэнтэй гэрлэсэн. * [[Гүрний гүнж Шүжө]] (固倫淑哲公主; 1633 оны 12 сарын 16 – 1648 он 3 сар), Дээд эрдэмтийн 7-р гэг. 1645 онд [[Жарууд]] хошууны ноён Боржигин Ламасигийн хатан болсон. == Цол == * [[Нурхач]] хааны үед (1616–1626): ** Хоёрдугаар дэсийн [[үжин]] (側福晉; 1625-1636) * [[Дээд эрдэмт]] хааны үед (1626–1643): ** Юнфу ордны Жуан [[татвар эм]] (莊妃; 1636 оны 8 сар - 1643 оны 9 сарын 21), 4-р дэсийн татвар эм * [[Эеэр засагч]] хааны үед (1643–1661): ** Жаошэн [[Тайху|хуантайху]] (昭聖皇太后; 1643 оны 9 сарын 21-1661 оны 2 сарын 5) * [[Энх амгалан]] хааны үед (1661–1722): ** Жаошэн тайхуан тайху (昭聖太皇太后; 1661 оны 2 сарын 5-1688 оны 11 сар) ** ''Шяожуанвэнь хуанху'' (孝莊文皇后; 1688 оны 11 сар) == Холбоотой хуудас == * [[Хорчин]] * [[Шяодуаньвэнь]] * [[Харжол]] * [[Эеэр засагч]] {{s-start}} {{Залгамжлал|өмнө=байгаагүй|дараа=[[Шяохуйжан]] <br>[[Шяоканжан]]|он=1643 оны 9 сарын 21 - 1661 оны 2 сарын 5|албан_тушаал=Чин гүрний [[Тайху|Хуан тайху]]}} {{end}} == Эшлэл == [[Ангилал:1613 онд төрсөн]] [[Ангилал:1688 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Манжийн үеийн Монгол]] b19toz2hu5v79y9qgdhw4nk7sftj76o 0 123212 707349 2022-08-05T16:01:52Z 66.181.177.191 Хуудас үүсгэв: "Цэнд гүн бол 1875 онд Өмнөд Монголын Хөлөнбуйр аймагт Бавуудайн гутгаар хүү болон мэндэлсэн. Багаас гэрийн багшаар буюу бие даан хятад, монгол, манж бичгийг сайн эзэмшсэн тул Хөлөнбуйрын амбан яамнаа бичээч, тус яамны зүүн тэнхимийн даргаар ажиллаж байжээ...." wikitext text/x-wiki Цэнд гүн бол 1875 онд Өмнөд Монголын Хөлөнбуйр аймагт Бавуудайн гутгаар хүү болон мэндэлсэн. Багаас гэрийн багшаар буюу бие даан хятад, монгол, манж бичгийг сайн эзэмшсэн тул Хөлөнбуйрын амбан яамнаа бичээч, тус яамны зүүн тэнхимийн даргаар ажиллаж байжээ. Улмаар Богд Хаант Монгол Улсын Засгийн газарт бичээчээс эхлээд яамны сайд болтлоо тушаал дэвшин ажиллаж байсан юм. Тэрбээр 1913 онд Долнуурын цэргийн хуаранд томилогдон байх үедээ Манлай ван Дамдинсүрэнгийн хамт Долнуурын байлдаанд оролцож гамин цэргийг цохиход идэвх зүтгэл гаргасан байна. Богд хаан түүний энэ гавьяа зүтгэлийг өндрөөр үнэлж “Бодлогот баатар гүн” хэмээх цол хүртээсэн юм. Бодлогот баатар гүн Цэнд ном зохиол уншиж судалдаг, бичгийн өндөр соёлтой, Монголын эртний хэл, хятад, манж хэлнээс гадна солоон, дагуур, орчоон хэлийг сайтар эзэмшсэн нь Монголын нууц товчоог орчуулахад нэмэртэй байсан болов уу. htys98o4lloy1f3ird0zq70c0rgb2qx 0 123213 707369 2022-08-06T03:07:31Z Avirmed Batsaikhan 53733 Хуудас үүсгэв: "'''«Агуу их ажилчин ангийн соёлын хувьсгал»''' (хятад. уламж. 無產階級文化大革命, хялбар. 无产阶级文化大革命, пиньинь ''Wúchǎn Jiējí Wénhuà Dà Gémìng'', палл. ''Учань цзецзи вэньхуа да гэмин'', товч хятад. 文化大革命, пиньинь ''Wén​huà​ Dà​gé​mìng'', палл. ''Вэньхуа да гэмин'') БНХАУ-д 1966-19..." wikitext text/x-wiki '''«Агуу их ажилчин ангийн соёлын хувьсгал»''' (хятад. уламж. 無產階級文化大革命, хялбар. 无产阶级文化大革命, пиньинь ''Wúchǎn Jiējí Wénhuà Dà Gémìng'', палл. ''Учань цзецзи вэньхуа да гэмин'', товч хятад. 文化大革命, пиньинь ''Wén​huà​ Dà​gé​mìng'', палл. ''Вэньхуа да гэмин'') БНХАУ-д 1966-1976 онуудад хятадын удирдагч [[Мао Зэдун]] болон зарим тохиолдолд түүний нэрийг барьж хэрэгжүүлсэн улс төрийн үзэл суртлын үйл ажиллагаа юм. Энэхүү "Соёлын хувьсгалын" ажиллагааны зорилго нь БНХАУ-д «капитализмын сэргээн босгох»-ын эсрэг тэмцэх, «дотоод, гадаад ревизионизм» -тай тэмцэх нэр дор Маогийн улс төрийн сөрөг хүчнийг үгүй хийх явдал байсан гэж судлаачид үздэг. "Соёлын хувьсгал"-ын гол шалтгаан нь "Их үсрэлт" кампанит ажил дууссаны дараа ХКН-д дотор үүссэн хагарал гэж үздэг. 1959 онд даргаар сонгогдсон Лю Шаоци болон намын бусад удирдагчид Мао Зэдуны улс оронд зааж өгсөн чиг хандлага зөв эсэхэд эргэлзэж эхэлжээ. Лю шинэ албан тушаалдаа жижиг бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд чиглэсэн эдийн засаг, нийгмийн бодлогыг аажмаар хэрэгжүүлж эхэлсэн. 1965 оны сүүлчээр Мао өвчин тусч байхдаа Жоу Эньлай, Дэн Сяопин нартай хамт нууц хурал хийж Лю Шаочигийн үйлдлийг Маогийн нам дахь эрх мэдлийг авах гэсэн оролдлого буюу ревизионизм гэж байжээ. Өвчин нь эдгэсний дараа тэрээр нам дахь сөрөг хүчнийхээ эсрэг эрс шийдэмгий арга хэмжээ авснаар “соёлын хувьсгал” өрнөж эхэлсэн байна. [[Файл:Unissued Wen14, Long Live the All-round Victory of the Proletarian Cultural Revolution (Draft 2), 1968.jpg|thumb|"Соёлын хувьсгал"- 1968 онд гарч байсан шуудангийн марк]] Соёлын хувьсгалын гол хүчин зүйлүүдийн нэг нь Хятад улсын хөгжилд асар их хөрөнгө оруулалт хийсэн Зөвлөлт Холбоот Улстай найрамдалт харилцаагаа зогсоож, ийм хандлагатай санал нийлэхгүй байгаа удирдагчид, ахмад дайчдын эсрэг хэлмэгдүүлэлт явуулжээ. Дунд ба доод шатны Коммунистуудыг ревизионистууд болон урвагчид гэж тунхаглав. Соёлын хувьсгал нь хүчирхийлэл, эмх замбараагүй байдлын шинж чанартай байв. Хувьсгалын үеэр амиа алдсан хүмүүсийн тоо олон зуун мянгаас хэдэн сая хүрсэн байдаг. Бээжингийн Улаан 8-р сараас эхлэн улс даяар үй олноор иргэдийг хоморголон хөнөөж, тэр дундаа Гуансигийн их хядлага, мөн их хэмжээний каннибализм гарсан; Өвөр Монголын хэрэг явдал; Гуандун хядлага; Юньнаний их хядлага; болон Хунаний их хядлага юм. Улаан хамгаалагчид түүхэн дурсгалт зүйлс, эд өлгийн зүйлсийг устгаж, соёл, шашны дурсгалт газруудыг цөлмөн устгаж байв. 66soarx1v6xgdh82ddr411kcxrkuutl 10 123214 707423 2022-08-06T03:46:18Z BatlaaTs 76767 Хуудас үүсгэв: "<templatestyles src="Инфобокс суурин/columns/styles.css"/> <div class="ib-settlement-cols"> <div class="ib-settlement-cols-row">{{#if:{{{0|}}} |<!-- if 0 -->{{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}}{{{4|}}}{{{5|}}} |<!-- if 0 and (1 or 2 or 3 or 4 or 5) --><div class="ib-settlement-cols-cellt"> {{#if:{{{1|}}}|<div>{{{1}}}</div>}} {{#if:{{{2|}}}|<div>{{{2}}}</div>}} {{#if:{{{3|}}}|<div>{{{3}}}</div>}} {{#if:{{{4|}}}|<div>{{{4}}}</div>}} {{#if:{{{5|}}}|<div>..." wikitext text/x-wiki <templatestyles src="Инфобокс суурин/columns/styles.css"/> <div class="ib-settlement-cols"> <div class="ib-settlement-cols-row">{{#if:{{{0|}}} |<!-- if 0 -->{{#if:{{{1|}}}{{{2|}}}{{{3|}}}{{{4|}}}{{{5|}}} |<!-- if 0 and (1 or 2 or 3 or 4 or 5) --><div class="ib-settlement-cols-cellt"> {{#if:{{{1|}}}|<div>{{{1}}}</div>}} {{#if:{{{2|}}}|<div>{{{2}}}</div>}} {{#if:{{{3|}}}|<div>{{{3}}}</div>}} {{#if:{{{4|}}}|<div>{{{4}}}</div>}} {{#if:{{{5|}}}|<div>{{{5}}}</div>}} </div> }}<div class="ib-settlement-cols-cellt">{{{0}}}</div> |<!-- if not 0 -->{{#ifexpr:({{#if:{{{1|}}}|1|0}}+{{#if:{{{2|}}}|1|0}}+{{#if:{{{3|}}}|1|0}}+{{#if:{{{4|}}}|1|0}}) > 2 |<!-- if more than two images -->{{#if:{{{1|}}} |<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{1}}}</div>{{#if:{{{2|}}}||</div></div><div class="ib-settlement-cols"><!-- TODO: The "3" element case currently produces two div-tables, which is non-optimal, but someone else should figure out how to fix it; 4 and 2 cases output as one "table". --><div class="ib-settlement-cols-row">}} }}{{#if:{{{2|}}} |<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{2}}}</div>{{#if:{{{1|}}}||</div></div><div class="ib-settlement-cols"><div class="ib-settlement-cols-row">}} }}</div><div class="ib-settlement-cols-row">{{#if:{{{3|}}} |{{#if:{{{4|}}}||</div></div><div class="ib-settlement-cols"><div class="ib-settlement-cols-row">}}<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{3}}}</div> }}{{#if:{{{4|}}} |{{#if:{{{3|}}}||</div></div><div class="ib-settlement-cols"><div class="ib-settlement-cols-row">}}<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{4}}}</div> }} |<!-- if two or fewer images -->{{#if:{{{1|}}}|<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{1}}}</div>}}<!-- -->{{#if:{{{2|}}}|<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{2}}}</div>}}<!-- -->{{#if:{{{3|}}}|<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{3}}}</div>}}<!-- -->{{#if:{{{4|}}}|<div class="ib-settlement-cols-cell">{{{4}}}</div>}} }} }}</div></div><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 8fq78eb17ddctx9tjtiu5ksppfh0qb1 10 123215 707424 2022-08-06T03:46:47Z BatlaaTs 76767 Хуудас үүсгэв: "/* {{pp|small=y}} */ .ib-settlement-cols { text-align: center; display: table; width: 100%; } .ib-settlement-cols-row { display: table-row; } .ib-settlement-cols-cell { display: table-cell; vertical-align: middle; } .ib-settlement-cols-cellt { display: table-cell; vertical-align: top; }" sanitized-css text/css /* {{pp|small=y}} */ .ib-settlement-cols { text-align: center; display: table; width: 100%; } .ib-settlement-cols-row { display: table-row; } .ib-settlement-cols-cell { display: table-cell; vertical-align: middle; } .ib-settlement-cols-cellt { display: table-cell; vertical-align: top; } eoq56w19zfw3akcqfxtw079peuodz3k 0 123216 707428 2022-08-06T03:54:29Z Avirmed Batsaikhan 53733 Хуудас үүсгэв: "[[Файл:LiuShaoqi Colour.jpg|thumb|Лю Шаоци]] '''Лю Шаоци́''' (хятад. уламж. 劉少奇, хялбар. 刘少奇, англи.'''Liu Shaoqi''', 1898 оны 11-р сарын 24-нд төрсөн- 1969 оны 11-р сарын 12-нд нас барсан)- Хятадын хувьсгалч, төрийн болон улс төрийн зүтгэлтэн. Хятадын Коммунист намын удирдагчдын нэг. БНХАУ..." wikitext text/x-wiki [[Файл:LiuShaoqi Colour.jpg|thumb|Лю Шаоци]] '''Лю Шаоци́''' (хятад. уламж. 劉少奇, хялбар. 刘少奇, англи.'''Liu Shaoqi''', 1898 оны 11-р сарын 24-нд төрсөн- 1969 оны 11-р сарын 12-нд нас барсан)- Хятадын хувьсгалч, төрийн болон улс төрийн зүтгэлтэн. Хятадын Коммунист намын удирдагчдын нэг. БНХАУ-ын дарга (1959—1968). Тэрээр Мао Зэдуны албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөгдсөн өв залгамжлагч байсан (үүний тэмдэг болгон хоёр удирдагчийн хөрөг төв сонинд хэвлэгдэж) байсан ч [[БНХАУ-ын Соёлын хувьсгал]]<nowiki/>ын үеэр түүнийг Бүгд найрамдах улсын гол дайсан хэмээн зарлаж хэлмэгдүүлэлж байсан юм. Дараа нь нас барсны дараа түүнийг нэр төрийг нөхөн сэргээж, одоо түүний нэр Хятадын коммунист удирдагчдын дунд дурдагддаг байна. == Намтар == Лю Шаоци нь Хунань мужийн Ниншян хошууны Хуаминлоу (Хуаминлоу) тосгонд аавынхаа өнөр өтгөн айлын отгон хүүхэд болон төрсөн байна. Эцэг нь сургуулийн багш мэргэжилтэй (тэр гурван эгч, хоёр ахтай) байжээ. Төрөхөд нь өгсөн Шаоци нэр нь "ховор, ер бусын хувь тавилантай хүн" гэсэн утгатай ажээ. Лю анхан шатны боловсролоо төрөлх хошуундаа авсныхаа дараа Чанша хотын жирийн сургуульд элсэн орж, 1917 онд Баодин хотын залуусыг гадаадад үргэлжлүүлэн суралцах итгэл найдвараар Францад суралцахаар бэлтгэдэг дамжаанд элсэн оржээ. Гэсэн хэдий ч хувьсгалт тэмцэлд нэгдэж, "5-р сарын 4-ний хөдөлгөөн"-д идэвхтэй оролцсон залуу Лю Шаоци үзэл бодлоо өөрчилж, Парист биш Москва руу явахыг мөрөөдөж эхлэв. 1920 онд Шанхайд шилжин ирснийхээ дараа Лю Хятадын социалист залуучуудын холбоонд (Хятад дахь коммунист хөдөлгөөний жигүүр) элсэж, Маркс, Энгельсийн бүтээлтэй анх танилцаж, орос хэл сурч эхэлжээ. Лю 1921 оныг бүхэлд нь Москвад өнгөрөөсөн бөгөөд түүнийг Гадаад хэлний сургуулийг төгсөгчдийн хамгийн авьяаслаг найман төгсөгчдийн нэг болсон байна. Тэрээр Социалист залуучуудын холбооны хэсэг гишүүдийн хамт Москва хотноо И.Сталины нэрэмжит Дорно дахины ажилчдын коммунист их сургуульд (КУТВ) суралцсан байна. Москвад Хятадын Коммунист намд элссэний дараа Лю эх орондоо буцаж ирээд хотын ажилчдын байгууллагуудтай хамтран ажиллахаар Шанхай хот руу илгээгджээ. Тэндээс түүнийг Ли Лисаны туслахаар Анюань нүүрсний сав газарт шилжүүлж, намын ажилтны хувьд асар их амжилтанд хүрсэн: тэр Ли Лисантай хамт уурхайчдын томоохон ажил хаялтыг зохион байгуулж, 20 мянга орчим ажилчин оролцсон. Дараа жил нь Люг Гоминдан болон ХКН-ын эвсэлд улс төрийн ажил хийхээр Гуандун руу шилжүүлэв. 1925 онд Шаоци Бүх Хятадын үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагын дэд даргаар сонгогдов. Мөн онд тэрээр Шанхайд Британийн эсрэг хөдөлгөөн зохион байгуулж, дараа нь Ухань руу нүүж ирээд 1925-1926 оны Хонконг-Гуанжоугийн 16 сарын ажил хаялтыг зохион байгуулахад оролцов. 1927 онд [[Гоминдан]] намынхан коммунистуудыг эсэргүүцэж эхлэхэд Лю нууцаар ажилчдын хөдөлгөөнийг удирдаж эхэлсэн. Тэрээр Хубэй мужийн ажилчдын эвлэлийн нарийн бичгийн дарга болж, Ханкоу хотод жагсаал цуглаан зохион байгуулжээ. Мөн оны дөрөвдүгээр сард болсон Хятадын Коммунист намын тавдугаар их хурлаар Лю ХКН-ын Төв хорооны гишүүнээр сонгогджээ. Тавдугаар сард тэрээр Бүх Хятадын ажилчдын байгууллагын даргаар сонгогдсон. 1927 оны 4-7-р сарын хооронд Гоминдан ба ХКН-ын хэврэг эвсэл задран унаж, Лю бусад намын гишүүдийн адил далд ажилд ороход хүргэв. 1928 онд Лю Ажилчны намын товчооны нарийн бичгийн даргаар, 1929 онд Манжуур дахь ХКН-ын намын үүрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдов. 1930 онд тэрээр Улаан Профинтерний тавдугаар их хуралд оролцохоор дахин Москвад очиж, ЗХУ-д Гүйцэтгэх товчооны гишүүнээр хэсэг хугацаанд үлдэж ажиллажээ. ЗСБНХУ-аас буцаж ирснийхээ дараа Шаоци Манжуурт ажиллаж, дараа нь Мао Зэдун, Жу Дэ нарын Зянши дахь байгуулсан Зөвлөлт Бүгд Найрамдах Улсын төв байранд илгээгдэж, ажлын хэсгүүдийн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг удирдаж эхлэв. Лю Зянши хотод ажиллаж байхдаа Бүх Хятадын үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагын даргаар сонгогджээ. == БНХАУ == 1949 онд БНХАУ байгуулагдсаны дараа Лю ХКН-ын Төв Хорооны хоёрдугаар орлогч дарга бөгөөд нарийн бичгийн дарга болжээ. 1950-иад оны турш Люгийн хийсэн мэдэгдэл нь нам, засгийн газрын бодлогыг тусгасан байв. Тэрээр Мао Зэдун тэргүүтэй хамтын удирдлага шаардлагатайг онцлоод, Маогийн үзэл санаа нь намд төдийгүй Зүүн өмнөд Азийн бүхэл бүтэн хувьсгалт хөдөлгөөнд чухал ач холбогдолтой гэж үзэж байжээ. 1952 оны 10-р сард Лю ЗХУ-ын 19-р их хуралд оролцохоор Москвад очжээ. 1957 онд Маог ЗСБНХУ-д айлчлах үеэр Лю түүнийг орлож байжээ. 1959 оны 4-р сард Лю Маогийн оронд БНХАУ-ын даргаар томилогдсон. Гэсэн хэдий ч Мао намын даргын албыг хашиж байсан. Лю "Их Үсрэлтийн бодлог"-ыг (1958-1960) дэмжиж байгаагаа олон нийтэд мэдэгдэж байжээ. Дараа нь Лю Маогийн бодлогод эргэлзэж эхэлсэн, ялангуяа 1960-1962 оны эдийн засгийн уналтын дараа. Лю мөн түүнийг дагасан эдийн засаг, нийгмийн бодлогыг дэмжсэн. Удалгүй Мао, Лю хоёрын хооронд улс төрийн зөрчил үүсч эхлэв. Люгийн карьерын уналт нь 1965 онд "Соёлын хувьсгал" эхэлсэнтэй холбоотой юм. Ухань хотын намын төлөөлөгчид, жүжгийн зохиолчид, сэтгүүлчид рүү хийсэн анхны халдлагуудад Лю оролцоогүй бололтой. 1966 оны 4-р сард Лю Пакистан, Афганистан, Бирмд төрийн айлчлал хийсэн. 1966 оны 8-р сард болсон ХКН-ын Төв Хорооны бүгд хурал дээр Люг хатуу шүүмжилсэн боловч энэ тухай олон нийтэд мэдээлээгүй. 8-р сарын 18-нд болсон энэ удаагийн чуулганы үеэр Лю индэрийн наймдугаарт гарч ирсэн ч өмнө нь тэр үргэлж хоёрдугаарт орж байсан юм. 1968 оны 10-р сард ХКН-ын төв хороо Лю-г "хувьсгалын эсэргүү үйл ажиллагаа явуулсан" хэмээн буруутай гэж зарлав. Намаас хөөгдөж, нам, төрийн бүх албан тушаалаас чөлөөлөгдсөн. Шүүхийн шийдвэр нь Төв Хорооны "түүнтэй болон түүний гар хөл бологчидтой үргэлжлүүлэн тооцоо хийх" санааг тусгасан байв. Албан ёсны мэдээгээр Лю Шаоци 1969 оны 11-р сарын 12-нд шоронд нас барсан байна. Сүүлд 1980 онд Лю албан ёсоор цагаатсан ажээ. id1n4yqd2hhjzz4wubvz6fuou7r0dv7 10 123217 707435 2022-08-06T04:06:55Z BatlaaTs 76767 Хуудас үүсгэв: "<includeonly>{{formatnum:{{replace|{{{impv}}}|,|}}}}{{{s|&nbsp;}}}{{{impu|ft}}}{{#ifeq:{{{impv|0}}}|1||{{#ifeq:{{{s}}}|/||{{#ifeq:{{{impu}}}|acre|s}}}}}} ({{formatnum:{{replace|{{{metv}}}|,|}}}}{{{s|&nbsp;}}}{{{metu|m}}})</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude>" wikitext text/x-wiki <includeonly>{{formatnum:{{replace|{{{impv}}}|,|}}}}{{{s|&nbsp;}}}{{{impu|ft}}}{{#ifeq:{{{impv|0}}}|1||{{#ifeq:{{{s}}}|/||{{#ifeq:{{{impu}}}|acre|s}}}}}} ({{formatnum:{{replace|{{{metv}}}|,|}}}}{{{s|&nbsp;}}}{{{metu|m}}})</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 09jgjkhpjq5gexl40eum61y4n9d5jng 0 123218 707441 2022-08-06T04:51:36Z Megzer 20491 Хуудас үүсгэв: "[[Файл:世祖廢后.jpg|thumb|Эрдэнэ Бумба хатны хөрөг]] '''Эрдэнэ Бумба хатан''' ({{MongolUnicode|ᠡᠷᠳᠡᠨᠢᠪᠤᠮᠪᠠ}}) бол [[Хавт Хасар|Хавт Хасарын]] угсааны [[Хорчин|Хорчины]] Зоригт чин ван [[Огшаан|Огшааны]] охин. [[Эеэр засагч]] хаантай 1651 онд гэрлэж, [[Чин улс|Чин гүрний]] их хата..." wikitext text/x-wiki [[Файл:世祖廢后.jpg|thumb|Эрдэнэ Бумба хатны хөрөг]] '''Эрдэнэ Бумба хатан''' ({{MongolUnicode|ᠡᠷᠳᠡᠨᠢᠪᠤᠮᠪᠠ}}) бол [[Хавт Хасар|Хавт Хасарын]] угсааны [[Хорчин|Хорчины]] Зоригт чин ван [[Огшаан|Огшааны]] охин. [[Эеэр засагч]] хаантай 1651 онд гэрлэж, [[Чин улс|Чин гүрний]] их хатан болсон. 1653 онд Хатны суудлаас нь огцоруулж, '''Жин татвар эм''' болгосон юм. == Товч намтар == Түүнийг [[Бумбутай хатан]], төр баригч хунтайж [[Доргон]] нарын таалалаар [[Эеэр засагч]] хааны их хатанд сонгож, 1651 оны 9 сарын 27-ний өдөр хаан хатан хоёрын хуримыг хийжээ. Гэвч их хатны зан ааш, атаа жөтөө ихтэй байдал нь [[Эеэр засагч|Эеэр засагчийг]] өөр хатан татвар эмст анхаарал хандуулахад нөлөөлж, 1653 оны 10 сарын 25-ний өдөр Эрдэнэ Бумба хатныг төрийн их хатны сэнтийнээс огцоруулж, хэргэм зэргийг бууруулаад '''Жин фэй''' болгов. Өнөө үед түүнийг '''Огцорсон хатан''' гэж түүхэнд тэмдэглэх болжээ. == Гэр бүл == [[Хавт Хасар|Хавт Хасарын]] хойчис [[Хорчины Зоригт вангийн хошуу|Хорчины Зоригт вангийн хошууны]] засаг ноён зоригт [[чин ван]] [[Огшаан|Огшааны]] охин. Зоригт чин ван Огшаан болбоос [[Зайсанбөх бэйл]], [[Боли үжин]] хоёрын ууган хүү, Бумбутай хатны ах. Хүүхэд төрүүлээгүй. == Цол хэргэм == * Эеэр засагчийн үе (1643–1661): ** Их хатан (皇后; 1651 оны 9 сарын 27-1653 оны 10 сарын 25) ** Жин татвар эм (靜妃; 1653 оны 10 сарын 25-), 4-р дэсийн татвар эм [[Ангилал:Манжийн үеийн Монгол]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Монгол хатан]] os3u0r9hlg06apyruo30hv9nchjcle0 0 123219 707442 2022-08-06T07:04:14Z Megzer 20491 Хуудас үүсгэв: "[[Файл:《孝惠章皇后朝服像》.jpg|thumb|Шяохуйжан их хатан Алтанцэцэг]] '''Шяохуйжан хатан''' ([[Манж хэл|манжаар]]:{{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᡶᡠᠯᡝᡥᡠᠨ<br>ᡝᠯᡩᡝᠮᠪᡠᡥᡝ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}}, галиг: hiyoošungga fulehun eldembuhe hūwangheo; [[хятадаар]]:孝惠章皇后, Xiàohuìzhāng Huánghòu) (1641-1718) бол манж..." wikitext text/x-wiki [[Файл:《孝惠章皇后朝服像》.jpg|thumb|Шяохуйжан их хатан Алтанцэцэг]] '''Шяохуйжан хатан''' ([[Манж хэл|манжаар]]:{{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᡶᡠᠯᡝᡥᡠᠨ<br>ᡝᠯᡩᡝᠮᠪᡠᡥᡝ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}}, галиг: hiyoošungga fulehun eldembuhe hūwangheo; [[хятадаар]]:孝惠章皇后, Xiàohuìzhāng Huánghòu) (1641-1718) бол манжийн [[Чин улс|Чин гүрний]] их хатан, [[Тайху|хуантайху]] юм. [[Хорчин|Хорчины]] [[Боржигин]] овогтой [[Цорж бэйл|Цорж бэйлийн]] охин. Төрсөн нэр нь '''Алтанцэцэг'''. [[Эеэр засагч]] хааны хоёр дахь их хатан. 1654 онд хааны хатанд сонгогдож, улсын их хатан болж, 1661 онд бэлэвсэрч, '''Рэншянь тайху''' болжээ. 1718 онд нас барсны дараа Энх амгалан хааны зарлигаар Хиосунга '''Шяохуйжан хатан''' цолоор нэхэн өргөмжилсөн. Үр хүүхэдгүй. == Гэр бүл == * Өвөө: Дархан бэйл Цагаан. Зайсанбөх бэйлийн хүү. Бумбутай хатны ах. * Аав: Цорж бэйл (?-1670), дархан бэйл Цагааны хүү. * Авга эгч: Минхуй хатан Харжол (1609–1641) * Авга эгч/Хадам эх: Бумбутай хатан * Ээж: Айсингиоро овогт үжин. Нурхач хаан 7-р агь Раоюй жюнь ван Абатай (1589-1646)-гийн 7-р охин. * Эгч дүүс: Шүхүй фэй (1642–1713), Эеэр засагч хааны татвар эм == Товч намтар == 1641 оны 11 сарын 5-ний өдөр хорчины Цорж бэйлийн гэрт манж хатнаас нь төрсөн. Ээж нь манжийн Нурхач хааны 7-р агь Раоюй жюнь ван Абатайгийн бага охин. 1653 оны 10 сарын 25 нд Эеэр засагчийн их хатан Эрдэнэ Бумба огцорч, төрийн их хатны суудал эзгүйрсэн үед Бумбутай хатан, Доргон ван нарын таалалаар 1654 оны 6-7 сард Алтанцэцэгийг Эеэр засагчийн хоёр дахь их хатанд сонгож, хаантай гэрлүүлэв. Эрдэнэ Бумба хатан нь Алтанцэцэг хатны үеэл эгч болох юм. Хэдийгээр хааны их хатан болсон ч, хааны хайр ивээлийг манжийн донго овгийн татвар эм болон бусад манж, хятад татвар эмс хүртэж байв. Тэдний гэрлэлт нь зөвхөн манжийн төрөөс монгол ноёдыг өөртөө татах цэрэг, улс төрийн эрх ашгийн төлөө байсан юм. 1661 оны 2 сарын 5 нд Эеэр засагч хаан нас барсны дараа түүний хүү Сюаньег хаан сууринд өргөмжилж, оны цолыг Энх амгалан хэмээж, бэлэвсэн хатныг Рэньшянь хатан гэж өргөмжлөв. 1718 оны 1 сарын 7 нл өөд болж, түүний шарилыг [[Чингийн зүүн бунхан|Чин гүрний зүүн бунханы]] [[Эеэр засагч|Эеэр засагч хааны]] бунханы дэргэд байршуулжээ. Алтанцэцэг хатныг [[Манж хэл|манжаар]] {{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᡶᡠᠯᡝᡥᡠᠨ<br>ᡝᠯᡩᡝᠮᠪᡠᡥᡝ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}}, [[Хятад хэл|хятадаар]] '''''Рэньшянь''' Дуань-и Цышү Гон-ань Чүньдө Шүньтянь Ишэн '''Жан''' хуанхоу'' ('''孝惠'''仁憲端懿慈淑恭安純德順天翼聖'''章皇后''') гэж нэхэн өргөмжлөв. [[Чингийн зүүн бунхан|Чингийн зүүн бунханыг]] 1928 онд хятадын цэргийн жанжин [[Сүнь Дяньин|Сүнь Дяньины]] цэргүүд тонож, шарилуудыг хөндсөний дотор тус хатны бунхан шарил байсан билээ. == Цол == * Эеэр засагчийн үе (1643–1661): ** Их Хатан (皇后; 1654-1661) * Энх амгалангийн үе (1661–1722): ** Рэньшянь [[Тайфу|хуантайхоу]] (仁憲皇太后; 1661-1718) ** Шяохуйжан хуанхоу (孝惠章皇后; 1718 оноос хойш) {{s-start}} {{Залгамжлал|өмнө=[[Эрдэнэ Бумба]]|дараа=[[Шяочэнрэн]]|он=1654-1661|албан_тушаал=Чин гүрний их хатан}} {{Залгамжлал|өмнө=[[Бумбутай хатан]]|дараа=[[Шяогонрэн]]|он=1661-1718|албан_тушаал=Чин гүрний [[тайху|хуантайху]]}} {{end}} [[Ангилал:1641 онд төрсөн]] [[Ангилал:1718 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Манжийн үеийн Монгол]] [[Ангилал:Монгол хатан]] lw4dc60x38pcf1hrep5rzztlo5k4oft 707443 707442 2022-08-06T07:10:18Z Megzer 20491 wikitext text/x-wiki [[Файл:《孝惠章皇后朝服像》.jpg|thumb|Шяохуйжан их хатан Алтанцэцэг]] '''Шяохуйжан хатан''' ([[Манж хэл|манжаар]]:{{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᡶᡠᠯᡝᡥᡠᠨ<br>ᡝᠯᡩᡝᠮᠪᡠᡥᡝ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}}, галиг: hiyoošungga fulehun eldembuhe hūwangheo; [[хятадаар]]:孝惠章皇后, Xiàohuìzhāng Huánghòu) (1641-1718) бол манжийн [[Чин улс|Чин гүрний]] их хатан, [[Тайху|хуантайху]] юм. [[Хорчин|Хорчины]] [[Боржигин]] овогтой [[Цорж бэйл|Цорж бэйлийн]] охин. Төрсөн нэр нь '''Алтанцэцэг'''. [[Эеэр засагч]] хааны хоёр дахь их хатан. 1654 онд хааны хатанд сонгогдож, улсын их хатан болж, 1661 онд бэлэвсэрч, '''Рэншянь тайху''' болжээ. 1718 онд нас барсны дараа Энх амгалан хааны зарлигаар '''Шяохуйжан хатан''' цолоор нэхэн өргөмжилсөн. Үр хүүхэдгүй. == Гэр бүл == * Өвөө: [[Дархан бэйл Цагаан]]. [[Зайсанбөх бэйл|Зайсанбөх бэйлийн]] хүү. [[Бумбутай хатан|Бумбутай хатны]] ах. * Аав: [[Цорж бэйл]] (?-1670), дархан бэйл Цагааны хүү. * Авга эгч: Минхуй хатан [[Харжол]] (1609–1641) * Авга эгч/Хадам эх: Бумбутай хатан * Ээж: Айсингиоро овогт үжин. Нурхач хаан 7-р агь Раоюй жюнь ван [[Абатай жюнь ван|Абатай]] (1589-1646)-гийн 7-р охин. * Эгч дүүс: Шүхүй фэй (1642–1713), [[Эеэр засагч]] хааны татвар эм == Товч намтар == 1641 оны 11 сарын 5-ний өдөр хорчины [[Цорж бэйл|Цорж бэйлийн]] гэрт манж хатнаас нь төрсөн. Ээж нь манжийн [[Нурхач]] хааны 7-р агь Раоюй жюнь ван [[Абатай жюнь ван|Абатайгийн]] бага охин. 1653 оны 10 сарын 25 нд [[Эеэр засагч|Эеэр засагчийн]] их хатан [[Эрдэнэ Бумба]] огцорч, төрийн их хатны суудал эзгүйрсэн үед [[Бумбутай хатан]], [[Доргон]] ван нарын таалалаар 1654 оны 6-7 сард Алтанцэцэгийг Эеэр засагчийн хоёр дахь их хатанд сонгож, хаантай гэрлүүлэв. Эрдэнэ Бумба хатан нь Алтанцэцэг хатны үеэл эгч болох юм. Хэдийгээр хааны их хатан болсон ч, хааны хайр ивээлийг манжийн донго овгийн татвар эм болон бусад манж, хятад татвар эмс хүртэж байв. Тэдний гэрлэлт нь зөвхөн манжийн төрөөс монгол ноёдыг өөртөө татах цэрэг, улс төрийн эрх ашгийн төлөө байсан юм. 1661 оны 2 сарын 5 нд Эеэр засагч хаан нас барсны дараа түүний хүү [[Энх амгалан|Сюанье]]<nowiki/>г хаан сууринд өргөмжилж, оны цолыг '''Энх амгалан''' хэмээж, бэлэвсэн хатныг '''Рэньшянь хатан''' гэж өргөмжлөв. 1718 оны 1 сарын 7 нд өөд болж, түүний шарилыг [[Чингийн зүүн бунхан|Чин гүрний зүүн бунханы]] [[Эеэр засагч|Эеэр засагч хааны]] бунханы дэргэд байршуулжээ. Алтанцэцэг хатныг [[Манж хэл|манжаар]] {{MongolUnicode|ᡥᡳᠶᠣᠣᡧᡠᠩᡤᠠ<br>ᡶᡠᠯᡝᡥᡠᠨ<br>ᡝᠯᡩᡝᠮᠪᡠᡥᡝ<br>ᡥᡡᠸᠠᠩᡥᡝᠣ}}(Хиёосунга Фүлэхүн Элдэмбүхэ Хувангху), [[Хятад хэл|хятадаар]] '''''Рэньшянь''' Дуань-и Цышү Гон-ань Чүньдө Шүньтянь Ишэн '''Жан''' хуанхоу'' ('''孝惠'''仁憲端懿慈淑恭安純德順天翼聖'''章皇后''') гэж нэхэн өргөмжлөв. [[Чингийн зүүн бунхан|Чингийн зүүн бунханыг]] 1928 онд хятадын цэргийн жанжин [[Сүнь Дяньин|Сүнь Дяньины]] цэргүүд тонож, шарилуудыг хөндсөний дотор тус хатны бунхан шарил байсан билээ. == Цол == * Эеэр засагчийн үе (1643–1661): ** Их Хатан (皇后; 1654-1661) * Энх амгалангийн үе (1661–1722): ** Рэньшянь [[Тайфу|хуантайхоу]] (仁憲皇太后; 1661-1718) ** Шяохуйжан хуанхоу (孝惠章皇后; 1718 оноос хойш) {{s-start}} {{Залгамжлал|өмнө=[[Эрдэнэ Бумба]]|дараа=[[Шяочэнрэн]]|он=1654-1661|албан_тушаал=Чин гүрний их хатан}} {{Залгамжлал|өмнө=[[Бумбутай хатан]]|дараа=[[Шяогонрэн]]|он=1661-1718|албан_тушаал=Чин гүрний [[тайху|хуантайху]]}} {{end}} [[Ангилал:1641 онд төрсөн]] [[Ангилал:1718 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Манжийн үеийн Монгол]] [[Ангилал:Монгол хатан]] j4e2m8myrkt1mf32d5ml2n1hpm3cxou 0 123220 707445 2022-08-06T08:45:53Z Megzer 20491 Хуудас үүсгэв: "[[Файл:Consort_Minhui_Gonghe_Yuan_in_court_costume.png|thumb|Минхуй эрхэм татвар Харжол]] '''Харжол''' буюу '''Минхуй эрхэм татвар''' (1609-1641) ({{MongolUnicode|ᡥᠠᠷᠵᠣᠯ}}) нь [[Чин улс|Чин гүрний]] [[Дээд эрдэмт]] хааны татвар эм. [[Хорчин|Хорчины]] [[Зайсанбөх бэйл|Зайсанбөх бэйлийн]] охин. Бумбутай..." wikitext text/x-wiki [[Файл:Consort_Minhui_Gonghe_Yuan_in_court_costume.png|thumb|Минхуй эрхэм татвар Харжол]] '''Харжол''' буюу '''Минхуй эрхэм татвар''' (1609-1641) ({{MongolUnicode|ᡥᠠᠷᠵᠣᠯ}}) нь [[Чин улс|Чин гүрний]] [[Дээд эрдэмт]] хааны татвар эм. [[Хорчин|Хорчины]] [[Зайсанбөх бэйл|Зайсанбөх бэйлийн]] охин. [[Бумбутай хатан|Бумбутай хатны]] эгч. [[Дээд эрдэмт|Абахай хааны]] 8-р агийг төрүүлсэн. 1634 оны 12 сарын 6-ны өдөр хааны бага хатан болсон. == Намтар == Харжол хэмээх нэр нь [[Манж хэл|манж хэлээр]] [[хаш]] гэсэн утгатай. Бас заримдаа нэрийг нь '''Хайланьжу''' гэдэг байв. 1634 онд 25 насандаа манжийн хааны татвар эм болсон. 1636 оны 8 сард Г'''уаньжю ордны Чэн татвар'''т өргөмжлөгдөж, авга эгч [[Шяодуаньвэнь]] хатнаас нэг зэрэг доогуурт эрэмблэгдэв. 1637 оны 8 сарын 27 нд Дээд эрдэмт хааны 8-р агийг төрүүлсэн. Гэвч хөвгүүн нь 1638 оны 3 сарын 13 нд өвчнөөр нас барсан. 1641 оны 10 сарын 22 нд Гуаньжю ордонд өвчнөөр нас барсан. Түүнийг өөд болсныг сонссон эзэн хаан [[Мин улс|Мин улстай]] хийж байсан дайнаа зогсоож, нийслэл хот руу яаран очтол өөд болсонд харамссан тухай [[Чин ши гао|Чин ши гаод]] тэмдэглэжээ. Хааны зарлигаар '''Минхуй юаньфэй''' хэмээн өргөмжлөв. == Гэр бүл == * Аав: [[Зайсанбөх бэйл]] * Ээж: Боли үжин * Ах дүүс: 4 ах, 1 охин дүүтэй * Нөхөр: [[Дээд эрдэмт|Дээд эрдэмт хаан]] * Хүүхэд: 8-р агь (1637-1638) == Цол == * Дээд эрдэмтийн үед (1626–1643): ** Бага үжин (側福晉; 1634 оны 12 сарын 6-1636 оны 8 сар) ** Чэнь татвар эм (宸妃; 1636 оны 8 сар), ** ''Минхуй эрхэм татвар эм'' (敏惠元妃; 1641 оны 12 сараас хойш) [[Ангилал:1609 онд төрсөн]] [[Ангилал:1641 онд өнгөрсөн]] [[Ангилал:Боржигин]] [[Ангилал:Манжийн үеийн Монгол]] t7jeqo8ruo7rblht9nb15t1kfzb426x