Wiktionary
mnwiktionary
https://mn.wiktionary.org/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81
MediaWiki 1.39.0-wmf.21
case-sensitive
Медиа
Тусгай
Хэлэлцүүлэг
Хэрэглэгч
Хэрэглэгчийн яриа
Wiktionary
Wiktionary-н хэлэлцүүлэг
Файл
Файлын хэлэлцүүлэг
МедиаВики
МедиаВикигийн хэлэлцүүлэг
Загвар
Загварын хэлэлцүүлэг
Тусламж
Тусламжийн хэлэлцүүлэг
Ангилал
Ангиллын хэлэлцүүлэг
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
аалз
0
2997
248983
248982
2022-07-26T04:06:26Z
150.129.142.180
/* Үгийн утга */
wikitext
text/x-wiki
==Монголоор==
===Үгийн гарал===
===Үгийн дуудлага===
:[a:ldză]
===Үндэсний бичиг===
:{{MongolUnicode|ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯ᠊ᠵ᠊ᠢ<br>}}
: (агалжи)
[https://mn.wiktionary.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB_%D0%B1%D0%B8%D1%87%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%86%D0%BE%D0%BE Галиглах зарчим]
===Үгийн утга===
:'' амьт''.
:#Шүлсээрээ өөш тор сүлжин хэрж, түүгээрээ шавж барьж иддэг, үерхэг найман хөлтэй, найман нүдтэй үет хөлтөн.
===Ойролцоо үг===
===Нийлмэл үг===
:''' аалз судлал ''' ''ш.у.'' - аалз хэлбэртэнг судалдаг салбар шинжлэх ухаан
:'''аалз хэлбэртэн ''' ''био.'' - үет хөлтний хүрээний аалз хэлбэртний ангид багтах олон төрөл зүйл амьтан
===Зөв бичихзүй===
[https://mn.wiktionary.org/wiki/%D2%AE%D0%B3_%D1%85%D1%83%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%85_%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC Үг хувилгах зарчим]
====Кирил бичгийн зөв бичихзүй====
'''аалз''' ''амьт.''. аалзны, аалзыг, аалзанд, аалзнаас, ''о.тоо'' аалзнууд
====Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй====
{{MongolUnicode| ᠠᠭᠠᠯᠵᠢᠨ ᠤ<br>ᠡᠠᡍᠠᠯᠵ᠊ᠢᠨ ᠳ᠋ᠣ<br>ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯ᠊ᠵ᠊ᠢ ᠊ᠢᠢ<br>ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯᠵ᠊ᠢᠨ ᠡᠴ᠊ᠨ<br>ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯ᠊ᠵ᠊ᠢ ᠪᠡ᠊ᠷ<br>ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯ᠊ᠵ᠊ᠢ ᠲ᠋ᠠᠢ<br>ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯ᠊ᠵ᠊ᠢ ᠡᠣ᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ<br>ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯ᠊ᠵᠢ ᠪᠡ᠊ᠨ<br>ᠡᠠᡍᠠ᠊ᠯ᠊ᠵ᠊ᠢ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ
<br>}}
: /~ы /~д /~ыг /~аас /~аар /~тай /~руу /~аа /~ууд
===Орчуулга===
===Товчилсон үг===
===Хэлц үг===
====Өвөрмөц хэлц====
:'''бээрсэн аалз шиг '''- аливаа үйл бүтээхдээ маш удаан болхи
:'''аалзны мөрөөр арав хонох, хорхойн мөрөөр хорь хонох''' - ''аливаа амар бүтэх хялбархан ажилд ихээхэн цаг хүч зарах, хэт удаан хийх гэсэн санаа''~Манай энэ зам ангийнхан хэдэн км газар шинэ зам тавих гэж аалзны мөрөөр арав хонож, хорхойн мөрөөр хорь хоноцгоох юм.
:'''аалзны зулзага эхээ санах''' - ''санах гээд занах''~Олон хатад нь бүгдээр их л айлдаж, Ванчиг ханаа хүзүүг тэврэх нь тэвэрч, гарыг барих нь барьж, өвдгийг нь дарах нь дарж, хөлийг татах нь татаж, аалзны зулзага эхээ санасан мэт Ванчиг ханыг зууран ширэлдэж... ''(Инжаннаши, Хөх судар)''.
:'''↑ бээрсэн аалз шиг
'''
====Хэвшмэл хэлц====
:Аалз шиг арваганаж
:Хорхой шиг хортолзох
===Аман зохиолд орсон нь===
====Зүйр үг====
:Аалз шиг арваганаж
:Хорхой шиг хотолзох
''Тайлбар: а.аальгүйтэх; б.уурлан үрчилзэх''
[[Ангилал:Монголоор]][[Ангилал:Амьтан судлал]][[Ангилал:Биологи]][[Ангилал:Шинжлэх ухаан]]
da1kcvyu2a54vh875v8pgzphxzwknru
Монгол бичгийн галиглах тогтолцоо
0
46295
248984
248820
2022-07-26T04:48:53Z
122.201.24.211
wikitext
text/x-wiki
Жаргал
== Монгол бичгийн цагаан толгой ба Б.Я.Владимирцовын галиг ==
(Ш.Чоймаа багшийн сурах бичгийн дагуу) (Борис Яковлевич Владимирцов-н галигийн систем)
{| class="wikitable"
|-
! Дангаар !! Эхэнд !! Дунд !! Адагт !! Галиг !! Дуудлага !! Тайлбар
|-
| {{MongolUnicode|ᠠ}} || {{MongolUnicode|ᠠ}} || {{MongolUnicode|ᠠ}} || {{MongolUnicode|ᠠ}} сүүл<br/>{{MongolUnicode|ᠠ᠋}} орхиц || a || Аа || Үгийн эхэнд титэм ба шүд зурлагатай. Үгийн дунд ба адагт ''e'' үсэгтэй адил. Үгийн адагт өмнөх үсэгтэй нийлүүлж бичих бол сүүл, салангид бичих бол орхиц зурна.
|-
| {{MongolUnicode|ᠡ}} || {{MongolUnicode|ᠡ}} || {{MongolUnicode|ᠠ}} || {{MongolUnicode|ᠠ}} сүүл<br/>{{MongolUnicode|ᠠ᠋}} орхиц || e || Ээ || Үгийн эхэнд титэм зурлагатай. Үгийн дунд ба адагт ''а'' үсэгтэй адил. Үгийн адагт өмнөх үсэгтэй нийлүүлж бичих бол сүүл, салангид бичих бол орхиц зурна.
|-
| {{MongolUnicode|ᠢ}} || {{MongolUnicode|ᠢ}} || {{MongolUnicode|ᠢ}} || {{MongolUnicode|ᠢ}} || i || Ий || -
|-
| {{MongolUnicode|ᠣ}} || {{MongolUnicode|ᠣ}} || {{MongolUnicode|ᠣ}} || {{MongolUnicode|ᠣ}} || o,u || Оо, Уу || О ба У үсгийн зурлага адил.
|-
| {{MongolUnicode|ᠥ}} || {{MongolUnicode|ᠥ}} || {{MongolUnicode|ᠣ}} || {{MongolUnicode|ᠣ}} || ö, ü || Өө, Үү || Ө ба Ү үсгийн зурлага адил.
|-
| {{MongolUnicode|ᠨ}} || {{MongolUnicode|ᠨ}} || {{MongolUnicode|ᠨ᠋}} эгшигээр амилсан бол<br/>{{MongolUnicode|ᠨ}}дэвсгэрлэсэн бол || {{MongolUnicode|ᠨ}} || n || На || Үгийн эхэнд цэгтэй титэм, үгийн дунд цэгтэй шүд, дэвсгэрлэсэн бол цэггүй шүд, үгийн адагт ардаа орхицтой бол цэгтэй сүүл, орхицгүй дэвсгэрлэсэн бол дан сүүл зурна.
|-
| {{MongolUnicode|ᠩ}} || - || {{MongolUnicode|ᠩ}} || {{MongolUnicode|ᠩ}} || ng || Н || Үгийн эхэнд тохиолддоггүй. Дандаа дэвсгэрлэдэг үсэг.
|-
| {{MongolUnicode|ᠯ}} || {{MongolUnicode|ᠯ}} || {{MongolUnicode|ᠯ}} || {{MongolUnicode|ᠯ}} || l || Ла || Эвэртэй титэм болон эвэртэй шүд зурлагатай
|-
| {{MongolUnicode|ᠮ}} || {{MongolUnicode|ᠮ}} || {{MongolUnicode|ᠮ}} || {{MongolUnicode|ᠮ}} || m || Ма || Гэзэгтэй титэм болон гэзэгтэй шүд зурлагатай
|}
== Үндэсний бичгийн галиг ==
{| class="wikitable"
|-
! colspan="4" | Үсэг
! rowspan="2" |
! colspan="2" | Галиг
! rowspan="2" | Тайлбар
|-
! дангаар
! эхэнд
! дунд
! адагт
! Латин галиг
! Кирил галиг
|-
| {{MongolUnicode|ᠠ}}
| {{MongolUnicode|ᠠ}}
| rowspan="2" | {{MongolUnicode|ᠠ}}
| rowspan="2" | {{MongolUnicode|ᠠ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠠ᠋}}
| rowspan="2" |
| a
| А
| rowspan="2" | Үгийн дунд болон адагт Эгшиг зохицох ёсны дагуу ялгана. (Мөн доор ''q''/''ɣ'' болон ''k''/''g'' үсгүүд эгшиг зохицох ёсны дагуу ялгагдана.)
|-
| {{MongolUnicode|ᠡ}}
| {{MongolUnicode|ᠡ}}
| e
| Э
|-
| {{MongolUnicode|ᠢ}}
| {{MongolUnicode|ᠢ}}
| {{MongolUnicode|ᠢ}}<ref group="note">
Following a consonant, Latin transliteration is ''i''.
</ref><br/>
{{MongolUnicode|ᠢ᠋}}<ref group="note">
Following a vowel, Latin transliteration is ''yi'', with rare exceptions like ''naim'' ("eight") or ''Naiman''.
</ref>
| {{MongolUnicode|ᠢ}}
|
| i, yi
| И,Й, Ы, Ь
| Эгшигийн ард орвол хос эгшиг болно. Гийгүүлэгчийн ард орвол өмнөх гийгүүлэгчээ зөөлрүүлнэ.
|-
| {{MongolUnicode|ᠣ}}
| {{MongolUnicode|ᠣ}}
| {{MongolUnicode|ᠣ}}
| {{MongolUnicode|ᠣ}}
|
| o, u
| О, У
| Distinction depending on context.
|-
| {{MongolUnicode|ᠥ}}
| {{MongolUnicode|ᠥ}}
| {{MongolUnicode|ᠥ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠥ᠋}}
| {{MongolUnicode|ᠥ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠥ᠋}}
|
| ö, ü
| Ө, Ү
| Distinction depending on context.
|-
| {{MongolUnicode|ᠨ}}
| {{MongolUnicode|ᠨ}}
| {{MongolUnicode|ᠨ}}<ref group="note">
Character for front of syllable (n-<vowel>).
</ref><br/>
{{MongolUnicode|ᠨ᠋}}<ref group="note">
Character for back of syllable (<vowel>-n).
</ref>
| {{MongolUnicode|ᠨ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠨ᠌}}
|
| n
| Н
| Distinction from medial and final ''a''/''e'' by position in syllable sequence.
|-
| {{MongolUnicode|ᠩ}}
|
| {{MongolUnicode|ᠩ}}
| {{MongolUnicode|ᠩ}}
|
| ng
| Н, НГ
| Only at end of word (medial for composites).<br/>
Transcribes Tibetan ང; Sanskrit ङ.
|-
| {{MongolUnicode|ᠪ}}
| {{MongolUnicode|ᠪ}}
| {{MongolUnicode|ᠪ}}
| {{MongolUnicode|ᠪ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠪ᠋}}
|
| b
| Б, В
| In classical Mongolian v is used only for transcribing foreign words, so most "В (V)" in Cyrillic Mongolian correspond to "Б (B)" in Classical Mongolian.
|-
| {{MongolUnicode|ᠫ}}
| {{MongolUnicode|ᠫ}}
| {{MongolUnicode|ᠫ}}
| {{MongolUnicode|ᠫ}}
|
| p
| П
| Only at the beginning of Mongolian words.<br/>
Transcribes Tibetan པ;
|-
| {{MongolUnicode|ᠬ}}
| {{MongolUnicode|ᠬ}}
| {{MongolUnicode|ᠬ}}
| {{MongolUnicode|ᠬ}}
|
| q
| Х
| Only with back vowels
|-
| {{MongolUnicode|ᠭ}}
| {{MongolUnicode|ᠭ}}
| {{MongolUnicode|ᠭ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠭ᠋}}
| {{MongolUnicode|ᠭ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠭ᠋}}
|
| ɣ
| Г
| Only with back vowels.<br/>
Between vowels pronounced as a long vowel in oral Mongolian.<ref group="note">
Examples: ''qa-ɣ-an'' (khan) is shortened to ''qaan'' unless reading classical literary Mongolian. Some exceptions like ''tsa-g-aan'' ("white") exist.<br/>
</ref> The "final" version only appears when followed by an ''a'' written detached from the word.
|-
| rowspan=2| {{MongolUnicode|ᠬ᠋}}
| rowspan="2" | {{MongolUnicode|ᠬ᠋}}
| rowspan="2" | {{MongolUnicode|ᠭ᠌}}
|
| rowspan="2" |
| k
| Х
| rowspan="2" | Only with front vowels, but 'ki/gi' can occur in both front and back vowel words<br/> Word-finally only ''g'', not ''k''.
''g'' between vowels pronounced as long vowel.<ref group="note">
Example: ''de-g-er'' is shortened to ''deer''. Some exceptions like ''ügüi'' ("no") exist.<br/>
|-
| {{MongolUnicode|ᠭ᠌}}
| g
| Г
|-
| {{MongolUnicode|ᠮ}}
| {{MongolUnicode|ᠮ}}
| {{MongolUnicode|ᠮ}}
| {{MongolUnicode|ᠮ}}
|
| m
| М
|
|-
| {{MongolUnicode|ᠯ}}
| {{MongolUnicode|ᠯ}}
| {{MongolUnicode|ᠯ}}
| {{MongolUnicode|ᠯ}}
|
| l
| Л
|
|-
| {{MongolUnicode|ᠰ}}
| {{MongolUnicode|ᠰ}}
| {{MongolUnicode|ᠰ}}
| {{MongolUnicode|ᠰ}}
|
| s
| С
|
|- class="nounderlines"
| {{MongolUnicode|ᠱ}}
| {{MongolUnicode|ᠱ}}
| {{MongolUnicode|ᠱ}}
| {{MongolUnicode|ᠱ}}
|
| š
| Ш
|
|-
| {{MongolUnicode|ᠲ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠳ}}
| {{MongolUnicode|ᠲ}}
| {{MongolUnicode|ᠲ}}<br/>{{MongolUnicode|ᠳ᠋}}
| {{MongolUnicode|ᠳ}}
|
| t, d
| Т, Д
| Distinction depending on context.
|-
| {{MongolUnicode|ᠴ}}
| {{MongolUnicode|ᠴ}}
| {{MongolUnicode|ᠴ}}
|
|
| č
| Ч, Ц
| Distinction between /tʃ'/ and /ts'/ in Khalkha Mongolian.
|-
| {{MongolUnicode|ᠵ}}
| {{MongolUnicode|ᠵ}}
| {{MongolUnicode|ᠵ}}
|
|
| j
| Ж, З
| Distinction by context in Khalkha Mongolian.
|-
| {{MongolUnicode|ᠶ}}
| {{MongolUnicode|ᠶ}}
| {{MongolUnicode|ᠶ}}
| {{MongolUnicode|ᠶ}}
|
| y
| -ЙА, ЙЭ, ЙО, ЙУ, ЙҮ
|
|-
| {{MongolUnicode|ᠷ}}
| {{MongolUnicode|ᠷ}}
| {{MongolUnicode|ᠷ}}
| {{MongolUnicode|ᠷ}}
|
| r
| Р
| Not normally at the beginning of words.<ref group="note">
Transcribed foreign words usually get a vowel prepended. Example: Transcribing Русь (Russia) results in ''Oros''.
|-
| {{MongolUnicode|ᠸ}}
| {{MongolUnicode|ᠸ}}
| {{MongolUnicode|ᠸ}}
|
|
| v
| В
| Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Sanskrit व)
|-
| {{MongolUnicode|ᠹ}}
| {{MongolUnicode|ᠹ}}
| {{MongolUnicode|ᠹ}}
| {{MongolUnicode|ᠹ}}
|
| f
| Ф
| Used to transcribe foreign words
|-
| {{MongolUnicode|ᠻ}}
| {{MongolUnicode|ᠻ}}
| {{MongolUnicode|ᠻ}}
| {{MongolUnicode|ᠻ}}
|
| {{unicode|ḳ}}
| К
| Used to transcribe foreign words
|-
| {{MongolUnicode|ᠼ}}
| {{MongolUnicode|ᠼ}}
| {{MongolUnicode|ᠼ}}
|
|
| (c)
| (ц)
| Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Tibetan /ts'/ ཚ; Sanskrit छ)
|-
| {{MongolUnicode|ᠽ}}
| {{MongolUnicode|ᠽ}}
| {{MongolUnicode|ᠽ}}
|
|
| (z)
| (з)
| Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Tibetan /dz/ ཛ; Sanskrit ज)
|-
| {{MongolUnicode|ᠾ}}
| {{MongolUnicode|ᠾ}}
| {{MongolUnicode|ᠾ}}
|
|
| (h)
| (г, х)
| Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Tibetan /h/ ཧ, ྷ; Sanskrit ह)
|-
| {{MongolUnicode|ᡁ}}
| {{MongolUnicode|ᡁ}}
|
|
|
| (zh)
| (-,-)
| Transcribes Chinese 'zhi' - used in Inner Mongolia
|-
| {{MongolUnicode|ᠿ}}
| {{MongolUnicode|ᠿ}}
|
|
|
| (ř)
| (-,-)
| Transcribes Chinese 'ri' - used in Inner Mongolia
|-
| {{MongolUnicode|ᡂ}}
| {{MongolUnicode|ᡂ}}
|
|
|
| (chi)
| (-,-)
| Transcribes Chinese 'chi' - used in Inner Mongolia
|}
0wcg7nguc75z2qqgx5r64tl3x9m210y