विकिपीडिया mrwiki https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter मिडिया विशेष चर्चा सदस्य सदस्य चर्चा विकिपीडिया विकिपीडिया चर्चा चित्र चित्र चर्चा मिडियाविकी मिडियाविकी चर्चा साचा साचा चर्चा सहाय्य सहाय्य चर्चा वर्ग वर्ग चर्चा दालन दालन चर्चा TimedText TimedText talk विभाग विभाग चर्चा Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 819 2148235 2143355 2022-08-17T07:52:09Z 2402:8100:2338:1C2:0:23:3636:4B01 टंकनदोष wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = _{माफिवीर}<br>विनायक दामोदर सावरकर | चित्र = VD Savarkar.jpg | चित्र रुंदी = 200px | चित्र शीर्षक = सावरकरांचे छायाचित्र | जन्मदिनांक = २८ मे १८८३ | जन्मस्थान = [[भगूर]], [[नाशिक जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[ब्रिटिश भारत]] | मृत्युदिनांक = २६ फेब्रुवारी १९६६ | मृत्युस्थान = [[दादर]], [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]],[[भारत]] | चळवळ = [[भारतीय स्वातंत्र्यलढा]] | संघटना = [[अभिनव भारत]]<br />[[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]] | ग्रंथलेखन = [[१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर]], [[Moplah Rebellion]], [[Indian War of Independence 1857]], [[Hindutva:Who is Hindu]] | पुरस्कार = | स्मारके = मुंबई, पुणे, बिहार, दिल्ली, अंदमान | धर्म = हिंदू | प्रभाव = [[छत्रपती शिवाजी महाराज]]{{संदर्भ हवा}}, [[जोसेफ मॅझिनी]], [[चापेकर बंधू]] | प्रभावित = [[अटल बिहारी वाजपेयी]], [[नरेंद्र मोदी]], [[अमित शहा]], [[देवेंद्र फडणवीस]], [[शरद पोंक्षे]], [[बाळासाहेब ठाकरे]], [[राज ठाकरे]], [[शेषराव मोरे]], [[अनंत ओगले]], [[आकाश भडसावळे]] | वडील नाव = दामोदर विनायक सावरकर | आई नाव = राधाबाई दामोदर सावरकर <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=Nbu6DQAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT146&dq=%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%88+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&hl=en|title=Gandhi & Savarkar: गांधी और सावरकर|last=Arya|first=Rakesh Kumar|date=2016-12-16|publisher=Diamond Pocket Books Pvt Ltd|isbn=978-93-5261-670-1|language=hi}}</ref> | पती नाव = | पत्नी नाव = यमुनाबाई विनायक सावरकर (माई)<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=bIg4yzWIJZMC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA31&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%AF%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%88&hl=en|title=Kranti Kari Savarkar|last=Goyal|first=Shiv Kumar|publisher=Subodh Pocket Books|isbn=978-81-87961-18-5|language=hi}}</ref> | अपत्ये = प्रभाकर, प्रभा, शालिनी, विश्वास | स्वाक्षरी चित्र = | तळटिपा = }} '''विनायक दामोदर सावरकर''' (जन्म : भगूर-नाशिक, २८ मे १८८३; - मुंबई, २६ फेब्रुवारी १९६६) हे भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, राजकारणी, [[समाजसुधारक]], [[मराठी भाषा|मराठी]] कवी व [[लेखक]] होते. तसेच ते [[हिंदू धर्म|हिंदू]] तत्त्वज्ञ, आणि [[मराठी भाषेचा इतिहास#भाषाशुद्धी चळवळ|भाषाशुद्धी]] व [[मराठी भाषेचा इतिहास#भाषाशुद्धी चळवळ|लिपिशुद्धी]] ह्या चळवळींचे प्रणेते होते.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/astro/festival/news/swatantryaveer-savarkar-jayanti-2022-story-of-swatantryaveer-savarkar-in-marathi/articleshow/91833143.cms|title=Savarkar Jayanti 2022 : कवी, लेखक, प्रखर विज्ञानवादी, हिंदूसंघटक ते भाषाशुद्धीचे प्रणेते जाणून घ्या सावरकरांविषयी सर्वकाही|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2022-05-28}}</ref> १९३८ च्या साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष होते. '[[हिंदुत्व: हिंदू कोण आहे?|हिंदुत्व]]' या संकल्पनेचे प्रणेते असून सर्वसमावेशक हिंदुत्व मांडणारे होते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=6F3pAAAAMAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&q=%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&hl=en|title=हिंदी विश्वकोश|date=1960|publisher=नागरीप्रचारिणी सभा|language=hi}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/opinion/columns/vinayak-damodar-savarkar-137th-birth-anniversary-bjp-arjun-ram-meghwal-6430311/|title=It’s time to revisit facets of Savarkar’s life and work which can guide us today|date=2020-05-28|website=The Indian Express|language=en|access-date=2021-02-26}}</ref> == चरित्र == सावरकरांचा जन्म [[नाशिक जिल्हा|नाशिक जिल्ह्यातील]] [[भगूर]] ह्या शहरात झाला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/who-was-veer-savarkar-and-how-he-contributed-in-national-freedom-struggle-movement-1571390883-1|title=Who was Veer Savarkar and how he contributed in National Freedom Struggle Movement?|date=2020-02-24|website=Jagranjosh.com|access-date=2021-03-03}}</ref> त्यांचे वडील दामोदरपंत सावरकरांच्या तीन अपत्यांपैकी हे दुसरे होते. वि.दा. सावरकरांना [[गणेश दामोदर सावरकर|बाबाराव]] हे मोठे आणि नारायणराव सावरकर हे धाकटे भाऊ होते. सावरकरांची आई, ते नऊ वर्षांचे असताना वारली. थोरल्या बंधूंच्या पत्‍नी येसूवहिनी यांनी त्यांचा सांभाळ केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.saamana.com/article-on-vinayak-damodar-savarkar-and-family/|title=लेख : सावरकर घराण्याचे क्रांतिकार्यातील योगदान {{!}} Saamana (सामना)|last=ऑनलाईन|first=सामना|language=en-US|access-date=2021-03-03}}</ref> सावरकरांचे वडील [[इ.स. १८९९]]च्या प्लेगला बळी पडले. सावरकरांचे प्राथमिक शिक्षण नाशिकच्या शिवाजी विद्यालयामध्ये झाले. ते लहानपणापासूनच अत्यंत बुद्धिमान होते. त्यांनी वयाच्या तेराव्या वर्षी स्वदेशीचा फटका, [[जयोऽस्तुते श्री महन्मंगले|स्वतंत्रतेचे स्तोत्र]] ह्या रचना केल्या . चाफेकर बंधूंना फाशी दिल्याचे वृत्त समजताच लहानग्या सावरकरांनी आपली [[कुलदेवता]] भगवती हिच्यापुढे "देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी सशस्त्र क्रांतीचा केतू उभारून मारिता मारिता मरेतो झुंजेन" अशी शपथ घेतली.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=E46nDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=veer+savarkar+childhood&hl=en|title=Savarkar: Echoes from a Forgotten Past, 1883–1924|last=Sampath|first=Vikram|date=2019-08-16|publisher=Penguin Random House India Private Limited|isbn=978-93-5305-614-8|language=en}}</ref> ==विवाह== [[मार्च]], [[इ.स. १९०१]] मध्ये विनायकराव [[यमुनाबाई सावरकर|यमुनाबाई]] यांच्याशी विवाहबद्ध झाले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagran.com/delhi/new-delhi-city-ncr-read-about-vinayak-damodar-savarkar-wife-yamunabai-jagran-special-22196378.html|title=महिलाओं में स्वाभिमान जगाया क्रांतिकारी स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर की पत्नी यमुनाबाई ने|website=Dainik Jagran|language=hi|access-date=2022-05-28}}</ref> ==शिक्षण आणि क्रांतिकार्य== लग्नानंतर [[इ.स. १९०२]] साली [[फर्ग्युसन महाविद्यालय|फर्ग्युसन महाविद्यालयात]] प्रवेश घेतला व [[इ.स. १९०६]] साली उच्च शिक्षणासाठी [[लंडन]]ला गेले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/international/story/19890331-plaques-of-gandhi-patel-tilak-and-savarkar-put-up-in-london-815913-1989-03-31|title=Plaques of Gandhi, Patel, Tilak and Savarkar put up in London|last=March 31|first=Dipankar De Sarkar|last2=March 31|first2=1989 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2021-03-03|last3=October 23|first3=1989UPDATED:|last4=Ist|first4=2013 10:41}}</ref> राष्ट्रभक्तसमूह ही गुप्त संघटना सावरकरांनी पागे आणि म्हसकर ह्या आपल्या साथीदारांच्या साहाय्याने स्थापन केली. मित्रमेळा ही संघटना ह्या गुप्त संस्थेची प्रकट शाखा होती. ह्याच संघटनेचे पुढे [[अभिनव भारत]] ह्या संघटनेत रूपांतर झाले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://vishwakosh.marathi.gov.in/26250/|title=अभिनव भारत|date=2019-07-04|website=मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती|language=mr-IN|access-date=2021-03-03}}</ref> [[इटली|इटालियन]] क्रांतिकारक आणि विचारवंत [[जोसेफ मॅझिनी]] ह्याच्या यंग इटली ह्या संस्थेच्या धर्तीवर हे नाव दिले गेले होते. सावरकरांनी [[पुणे|पुण्यामध्ये]] इ.स. १९०५ साली विदेशी कापडाची होळी केली . [[श्यामजी कृष्ण वर्मा]] ह्यांनी ठेवलेली शिवाजी शिष्यवृत्ती मिळवून कायद्याच्या अभ्यासासाठी सावरकर [[लंडन]]<nowiki/>ला गेले. ही शिष्यवृत्ती त्यांना देण्यात यावी अशी सुचवण स्वतः [[लोकमान्य टिळक|लोकमान्य टिळकांनी]] केली होती. लंडनमधील इंडिया-हाऊसमध्ये राहात असताना सावरकरांनी जोसेफ मॅझिनीच्या आत्मचरित्राचे मराठी भाषांतर केले. ह्या भाषांतराला जोडलेल्या प्रस्तावनेत सावकरांनी सशस्त्र क्रांतीचे तत्त्वज्ञान विषद केले होते. त्या काळातील अनेक युवकांना ही प्रस्तावना मुखोद्गत होती. लंडनमध्ये ‘इंडिया हाउस’ मध्ये अभिनव भारताचे क्रांतिपर्व सुरू'' झाले. [[मदनलाल धिंग्रा]] हा सावरकरांचा पहिला हुतात्मा शिष्य! मदनलालने [[कर्झन वायली]] या ब्रिटिश अधिकाऱ्याचा वध करून, हसत-हसत फाशी स्वीकारली. त्याच काळात त्यांनी इतर देशांमधील क्रांतिकारक गटांशी संपर्क करून त्यांच्याकडून बॉम्ब तयार करण्याचे तंत्रज्ञान आत्मसात केले. ते तंत्रज्ञान व २२ ब्राऊनिंग पिस्तुले त्यांनी भारतात पाठवली. त्यापैकीच एका पिस्तुलाने नाशिकचा कलेक्टर जॅक्सन याचा वध अनंत कान्हेरे या १६ वर्षाच्या युवकाने केला. या प्रकरणात अनंत कान्हेरे, कृष्णाजी कर्वे व विनायक देशपांडे या अभिनव भारताच्या ३ सदस्यांना फाशी झाली. कलेक्टर जॅक्सनचे जनतेवरील अन्याय वाढत होते, तसेच तो [[गणेश दामोदर सावरकर|बाबाराव सावरकर]] (स्वातंत्र्यवीरांचे बंधू) यांच्या तुरुंगवासाला कारणीभूत ठरला होता, म्हणूनच क्रांतिकारकांनी जॅक्सनला यमसदनास पाठवले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://m.dailyhunt.in/news/nepal/marathi/webduniya+marathi-epaper-marweb/svatantryavir+vinayak+damodar+savarakar-newsid-n167285364|title=स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर - Webduniya Marathi|website=Dailyhunt|language=en|access-date=2021-03-03}}</ref> इ.स. १८५७ मध्ये इंग्रजांविरुद्ध भारतात झालेल्या उठावाचा साधार इतिहास सावरकरांनी लिहिला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=DtUyDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA11&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&hl=en|title=Veer Savarkar|last=Sankalit|date=2017-01-01|publisher=Suruchi Prakashan|isbn=978-93-84414-78-8|language=hi}}</ref> हा उठाव म्हणजे केवळ एक बंड होय हा [[इंग्रज]] इतिहासकारांचा निष्कर्ष सावरकरांनी साधार खोडून काढला. [[ब्रिटिश]] शासनाने हा ग्रंथ प्रकाशनापूर्वीच जप्त केला. पण सावरकरांच्या साथीदारांनी तो इंग्लंडच्या बाहेरून प्रसिद्ध करण्यात यश मिळवले. ही ह्या ग्रंथाची इंग्रजी आवृत्ती होती. मूळ [[मराठी]] ग्रंथाचे हस्तलिखित सावरकरांचे मित्र कुटिन्हो ह्यांनी जपून ठेवले होते. ते भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर प्रसिद्ध झाले. राजद्रोहपर लिखाण प्रसिद्ध केल्याचा आरोप ठेवून सावरकरांचे थोरले बंधू [[गणेश दामोदर सावरकर|बाबाराव सावरकर]] यांना [[ब्रिटिश]] शासनाने जन्मठेपेची शिक्षा देऊन काळ्या पाण्यावर धाडले. ह्या घटनेचा बदला म्हणून लंडनमध्ये [[मदनलाल धिंग्रा]] ह्यांनी कर्झन वायलीला गोळ्या घातल्या तर नाशिक येथे [[अनंत कान्हेरे]] ह्यांनी नाशिकचा जिल्हाधिकारी जॅक्सन ह्याला गोळ्या घालून ठार केले. नाशिकच्या ह्या प्रकरणात वापरण्यात आलेली ब्राउनिंग जातीची पिस्तुले सावरकरांनी चतुर्भुज अमीन ह्याच्याकरवी धाडली होती. ब्रिटिश सरकारला याचा सुगावा लागताच त्यांनी सावरकरांना तात्काळ अटक केली. समुद्रमार्गाने त्यांना भारतात आणले जात असताना सावरकरांनी [[फ्रान्स]]च्या [[मॉर्सेलिस]] बेटाजवळ बोटीतून उडी मारली (इ.स. १९१०).<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/editorial/article/-/articleshow/6140588.cms|title=ऐतिहासिक उडीची शताब्दी!|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-03-09}}</ref> ब्रिटिशांच्या कैदेतून सुटून त्यांनी पोहत फ्रान्सचा समुद्रकिनारा गाठला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4Sdb6yhy-_QC&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&hl=en|title=Mera Ajivan Karavas|last=Saavarkar|first=Vinayak Damodar|date=2007-01-01|publisher=Prabhat Prakashan|isbn=978-81-7315-648-9|language=hi}}</ref> पण किनाऱ्यावरील [[फ्रेंच]] रक्षकांना भाषेच्या समस्येमुळे सावरकरांचे म्हणणे कळले नाही, आणि ब्रिटिश सैनिकांनी त्यांना अटक करून भारतात आणले. त्यांच्यावर खटला भरण्यात आला. त्यांना दोन जन्मठेपांची-काळ्या पाण्याची-शिक्षा (सुमारे ५० वर्षे [[अंदमान निकोबार द्विपसमूह|अंदमान]]च्या तुरुंगात) ठोठावण्यात आली (इ.स. १९११). मॉर्सेलिस येथे उडी मारताना सावरकरांनी सखोल विचार केला होता. दोन देशांतील कैदी हस्तांतरण किंवा अन्य तत्सम करारांचा मुद्दा त्यांच्या मनात होता. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचा ब्रिटिश सरकारने अंदमानच्या काळकोठडीत ठेवले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/desh/mahatma-gandhi-vinayak-sawarkar-great-duel-indian-history-353461|title=गांधी आणि सावरकर : विरोधी प्रवृत्तींचं चिरंतन द्वंद्व... {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2021-02-26}}</ref> हरप्रकारे छळले. खड्या बेडीत टांगले. तेलाच्या घाण्याला जुंपले. नारळाचा काथ्या कुटण्याचे कष्टप्रत काम दिले. या मरणप्राय वेदना सहन करीत असतानाही त्यांच्या डोळ्यासमोर एकच ध्येय होते, मातृभूचे स्वातंत्र्य! तब्बल ११ वर्षे हा छळ सहन करत असतानाही सावरकरांचे सर्जनशील कवित्व आणि बंडखोर क्रांतिकारकत्व तसूभरही कमी झाले नव्हते. बाभळीच्या काट्यांनी त्यांनी तुरुंगाच्या भिंतीवर महाकाव्ये लिहिली. अंदमानच्या काळकोठडीत सावरकरांना हिंदुस्थानचे बदलते राजकारण दिसत होते.अंदमानमध्ये असताना सावरकरांनी Essentials of Hindutva हा ग्रंथ लिहिला.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.bbc.com/marathi/india-44042878|title=BBC News मराठी|language=mr}}</ref> ब्रिटिशांची बदललेली नीती, मुस्लिम लीगचा वाढता मुजोरपणा सावरकरांना अस्वस्थ करत होता. आज ब्रिटिश हे मुख्य शत्रू राहिलेले नाहीत. ते कधीतरी हा देश सोडून जाणारच आहेत. पण पुढे [[हिंदू]] संघटन करणे आवश्यक आहे हे सावरकरांनी ओळखले. [[विठ्ठलभाई पटेल]], [[रंगस्वामी अय्यंगार]] यांसारख्या नेत्यांच्या प्रयत्‍नांमुळे व खुद्द सावरकरांनी मुत्सद्दीपणाने ब्रिटिश सरकारची काही बंधने मान्य केल्यामुळे त्यांची अंदमानातून सुटका झाली. (दिनांक ६ जानेवारी १९२४). ==सावरकरांचे जात्युच्छेदन== [[अंदमान (काळे पाणी)|अंदमाना]]<nowiki/>तून सुटल्यानंतर सावरकरांना ब्रिटिशांनी रत्‍नागिरीत स्थानबद्ध केले (१९२४ जाने.६<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.savarkarsmarak.com/chronology_m.php|title=:: Swatantra veer Savarakar Smarak ::|website=www.savarkarsmarak.com|access-date=2018-04-04}}</ref>) . हिंदू समाज एकजीव आणि संघटित करण्यासाठी सावरकरांनी रत्‍नागिरीत राहून कार्य केले. हिंदू समाजाच्या अधःपतनाला जातिव्यवस्था, चातुर्वर्ण्य (१९३०नोव्हें ) जबाबदार आहे, हे सावरकरांनी लक्षात घेऊन त्या विरोधात काम केले. हिंदू धर्मात जातिव्यवस्थेचे, विषमतेचे समर्थन आहे. त्यामुळेच हिंदूसंघटन करण्यासाठी सावरकरांनी धर्मचिकित्सेची तलवार उपसली. आपल्या लेखनाने कोणी सनातनी दुखावेल याची चिंता न करता अंधश्रद्धा, जातिभेद यांवर त्यांनी कडाडून टीका केली.<ref>http://www.savarkar.org/mr/समाजसुधारणा/जात्युच्छेदक-निबंध वेबसाईट दिनांक २६ जुलै २०१२ १४-३५ वाजता पाहिले</ref> स्वकीयांतील जातीयतेवरपण निर्भीड टीका केली. त्यांनी रत्‍नागिरीमधील वास्तव्यामध्ये अनेक समाजसुधारणा केल्या. जवळपास ५०० मंदिरे अस्पृश्यांसाठी खुली केली. अनेक आंतरजातीय विवाह लावले. अनेक सहभोजने आयोजित केली. त्यांनंतर सर्वांसाठी 'पतित पावन मंदिर' सुरू केले व सर्वांसाठी सामाईक भोजनालयही सुरू केले.{{संदर्भ हवा}} जातिभेद तोडण्यासाठी सहभोजनाचा धडाका उडवून दिला. [[रत्‍नागिरी]] येथे त्यांनी [[पतितपावन मंदिर]] स्थापन केले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagran.com/uttar-pradesh/varanasi-city-resolve-to-follow-the-ideals-of-veer-savarkar-20065605.html|title=वीर सावरकर के आदर्शों पर चलने का लिया गया संकल्प, पुण्यतिथि पर दी गई श्रद्धांजलि|website=Dainik Jagran|language=hi|access-date=2021-03-03}}</ref> या मंदिरात सर्व जातींच्या लोकांना प्रवेश दिला.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.deccanherald.com/national/10-interesting-facts-about-vd-savarkar-769628.html|title=10 Interesting facts about VD Savarkar|date=2019-10-19|website=Deccan Herald|language=en|access-date=2021-02-26}}</ref> सुमारे १५ [[आंतरजातीय विवाह]]ही त्यांनी लावून दिले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/sampadakiya/prof-santosh-shelar-article-savarkar-socialism-265433|title=सावरकरांचे समाजकारण {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2021-03-17}}</ref> ==हिंदू महासभेचे कार्य== रत्‍नागिरीत सावरकर सुमारे १३ वर्षे स्थानबद्धतेत होते. इ.स. १९३७ पासून सुमारे सात वर्षे, सावरकरांनी हिंदू महासभेचे अध्यक्षपद भूषविले. झंझावाती दौरे, मोठ्यामोठ्या सभा, हिंदूंची सैन्यभरती, रॉयल क्लब्सची स्थापना अशा अनेक मार्गांनी त्यांनी हिंदू महासभेचे कार्य केले. त्यांनी आधुनिक विचारधारेप्रमाणे बुद्धिवाद व विज्ञाननिष्ठा यांची कास धरून हिंदू धर्मात सुधारणा करण्यासाठी लढा दिला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=DtUyDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA19&dq=%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%A8&hl=en|title=Veer Savarkar|last=Sankalit|date=2017-01-01|publisher=Suruchi Prakashan|isbn=978-93-84414-78-8|language=hi}}</ref> एक क्रांतिकारक, ज्वलंत साहित्यिक (महाकवी), समाजसुधारक, हिंदू संघटक या पैलूंसह स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी भारतीय समाज ढवळून काढला, स्वातंत्र्यलढ्यात अभूतपूर्व योगदान दिले. फाळणीला व तत्कालीन काँग्रेसच्या धोरणांना त्यांनी प्रखर विरोध केला. स्वातंत्र्यानंतरही त्यांनी सीमांची सुरक्षा, सैनिकांची संख्या वाढवणे, शस्त्रसज्जता अशा अनेक विषयांचा आग्रह त्यांनी धरला. सुमारे ६० वर्षे त्यांनी स्वातंत्र्य व सुराज्य यांसाठी अथक परिश्रम घेतले. इ.स. १९६६ मध्ये वयाच्या ८३ व्या वर्षी त्यांनी प्रायोपवेशनाचा निर्णय घेतला. १ फेब्रुवारी १९६६ रोजी त्यांनी अन्न, पाणी आणि औषधाचा त्याग करण्याचा निर्णय घेतला. अन्नत्याग केल्यानंतर २६ फेब्रुवारी १९६६ रोजी त्यांचे प्राण पंचतत्त्वात विलीन झाले.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=eUhkEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT530&dq=%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%A8+%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%B8&hl=en|title=Savarkar/सावरकर: Ek Vivadit Virasat 1924-1966/एक विवादित विरासत 1924-1966|last=सम्पत|first=Vikram Sampath/विक्रम|date=2022-03-15|publisher=Penguin Random House India Private Limited|isbn=978-93-5492-367-8|language=en}}</ref> ==सावरकर स्मारके== * पुण्यातील फर्ग्युसन महाविद्यालयाच्या वसतिगृह क्रमांक १ मधील १७व्या क्रमांकाच्या खोलीत सावरकरांचे इ.स. १९०२ ते १९०५ या काळात वास्तव्य होते. सावरकर जयंतीच्या दिवशी ही एरवी बंद असलेली खोली जनतेला पाहण्यासाठी खुली केली जाते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=http://dx.doi.org/10.1093/ref:odnb/47751|title=Savarkar, Vinayak Damodar (1883–1966), Hindu nationalist|last=Sarkar|first=Sumit|date=2004-09-23|publisher=Oxford University Press|series=Oxford Dictionary of National Biography}}</ref> * सावरकरांना अंदमानमधील तुरुंगातल्या ज्या कोठडीत ठेवले होते, ती खोली सावरकरांचे स्मारक म्हणून सांभाळली जाते. पोर्ट ब्लेयरमधील स्वातंत्र्यज्योती स्तंभावर सावरकरांची वचने कोरलेल्या धातूच्या पट्ट्या बसवल्या होत्या. ही वचने ताम्रपट्ट्यांवर कोरण्याचे काम मुंबईच्या गणेश एन्ग्रेव्हरने केले होते. तत्कालीन पेट्रोलमंत्री [[मणिशंकर अय्यर]] यांनी ९ ऑगस्ट २००४ रोजी ती वचने हटवली. २०१६ साली ती वचने पुन्हा प्रस्थापित करण्याचे काम चालू आहे. * पुण्यात कर्वे रोडवर एक, एस.एम जोशी पुलानजीक एक आणि शिवराम म्हात्रे रोडवर एक अशी सावरकरांची तीन स्मारके आहेत. * गोसावीवाडा (भगूर) येथील स्मारक * स्वातंत्र्यवीर सावरकर राष्ट्रीय स्मारक, शिवाजी पार्क (मुंबई) * स्वातंत्र्यवीर सावरकर सभागृह, शिवाजी पार्क (मुंबई){{संदर्भ हवा}} ===संस्था=== सावरकरांचे कार्य जनेतुपुढे आणणाऱ्या अनेक संस्था भारतात आहेत. त्यांतील काही संस्थांची ही नावे :- * नादब्रह्म (चिंचवड-पुणे) : डॉ.रवींद्र घांगुर्डे,डॉ.वंदना घांगुर्डे आणि सावनी रवींद्र - यांनी चालविलेली ही संस्था सावरकरांच्या वाङ्‌मयावर आधारित अनेक कार्यक्रम रंगमंचावर सादर करते. * वीर सावरकर फाउंडेशन (कलकता) * वीर सावरकर मित्र मंडळ () * वीर सावरकर स्मृती केंद्र (बडोदा) * समग्र सावरकर वाङ्मय प्रकाशन समिती * सावरकर दर्शन प्रतिष्ठान (मुंबई) * सावरकर रुग्ण सेवा मंडळ (लातूर) * स्वातंत्र्यवीर सावरकर गणेश मंडळ () * स्वातंत्र्यवीर सावरकर मंडळ (निगडी-पुणे जिल्हा) * स्वातंत्र्यवीर [[सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ]] (डोंबिवली-ठाणे जिल्हा) * स्वातंत्र्यवीर [[सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ]] (मुंबई). ही संस्था [[सावरकर साहित्य संमेलन|सावरकर साहित्य संमेलने]] भरविते.{{संदर्भ हवा}} == ग्रंथ आणि पुस्तके == वीर सावरकरांनी १०,००० पेक्षा जास्त पाने मराठी भाषेत तर १५००हून जास्त पाने इंग्रजी भाषेत लिहिली आहेत. फारच थोड्या मराठी लेखकांनी इतके मौलिक लिखाण केले असेल. त्यांच्या "सागरा प्राण तळमळला", "हे हिंदु नृसिंहा प्रभो शिवाजी राजा", "जयोस्तुते",<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://tarunbharat.org/%e0%a4%aa%e0%a5%81%e0%a4%b0%e0%a4%b5%e0%a4%a3%e0%a5%80/%e0%a4%86%e0%a4%b8%e0%a4%ae%e0%a4%82%e0%a4%a4/%e0%a4%9c%e0%a4%af%e0%a5%8b%e0%a4%b8%e0%a5%8d%e0%a4%a4%e0%a5%81%e0%a4%a4%e0%a5%87-%e0%a4%b6%e0%a5%8d%e0%a4%b0%e0%a5%80%e0%a4%ae%e0%a4%b9%e0%a4%a8%e0%a5%8d%e0%a4%ae%e0%a4%82%e0%a4%97%e0%a4%b2%e0%a5%87.php|title=Tarun Bharat : जयोस्तुते श्रीमहन्मंगले… : स्वातंत्र्यदेवतेची आरती|website=Tarun Bharat|language=mr-IN|access-date=2021-03-17}}</ref> "तानाजीचा पोवाडा" ह्या कविता प्रचंड लोकप्रिय आहेत.'सागरा प्राण तळमळला' या कवितेला २००९ साली १०० वर्षे पूर्ण झालेली आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/maharashtra/mumbai-news/-/articleshow/5324987.cms|title='ने मजसी ने'ची शतकपूर्ती|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-03-17}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.mymahanagar.com/maharashtra/savarkars-contribution-on-occcation-of-marathi-language-day/164520/|title=वीर सावरकरांनी ‘हे’ शब्द मराठीला दिले|website=My Mahanagar|language=mr-IN|access-date=2021-03-17}}</ref> स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या ४१ पुस्तकांचा संच बाजारात उपलब्ध आहे, त्यातील पुस्तके अशी : # अखंड सावधान असावे #१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर # अंदमानच्या अंधेरीतून # अंधश्रद्धा भाग १ # अंधश्रद्धा भाग २ # संगीत उत्तरक्रिया # संगीत उःशाप # ऐतिहासिक निवेदने # काळे पाणी # क्रांतिघोष # गरमा गरम चिवडा # गांधी आणि गोंधळ # जात्युच्छेदक निबंध # जोसेफ मॅझिनी # तेजस्वी तारे # नागरी लिपीशुद्धीचे आंदोलन # प्राचीन अर्वाचीन महिला # भारतीय इतिहासातील सहा सोनेरी पाने # भाषा शुद्धी # महाकाव्य कमला # महाकाव्य गोमांतक # माझी जन्मठेप # माझ्या आठवणी - नाशिक # माझ्या आठवणी - पूर्वपीठिका # माझ्या आठवणी - भगूर # मोपल्यांचे बंड # रणशिंग # लंडनची बातमीपत्रे # विविध भाषणे # विविध लेख # विज्ञाननिष्ठ निबंध # शत्रूच्या शिबिरात # संन्यस्त खड्ग आणि बोधिवृक्ष # सावरकरांची पत्रे # सावरकरांच्या कविता # स्फुट लेख # हिंदुत्व<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4_VAEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%95++%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%A6%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&hl=en|title=Hindutva|last=Savarkar|first=Vinayak Damodar|date=2021-02-01|publisher=Prabhat Prakashan|isbn=978-93-89982-03-9|language=hi}}</ref> # हिंदुत्वाचे पंचप्राण # हिंदुपदपादशाही # हिंदुराष्ट्र दर्शन # क्ष - किरणें === इतिहासविषयावरील पुस्तके === * [[१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर]] या ग्रंथाद्वारे, ([[इ.स. १८५७]]च्या युद्धाचा 'पहिले स्वातंत्र्यसमर' असा उल्लेख करून तो लढा त्यांनी पहिल्यांदा [[भारतीय स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यास]] जोडला) * [[भारतीय इतिहासातील सहा सोनेरी पाने]] * [[हिंदुपदपादशाही]] === कथा === * [[सावरकरांच्या गोष्टी भाग - १]] * [[सावरकरांच्या गोष्टी भाग - २]] === कादंबऱ्या=== * [[काळेपाणी]] * मोपल्यांचे बंड अर्थात्‌ [[मला काय त्याचे]] -मल्हार प्रॉडक्शन्सने या कादंबरीची ऑडियो आवृत्ती काढली आहे. <!-- === आत्मचरित्रपर === * [[माझी जन्मठेप]] * शत्रूच्या शिबिरात * अथांग (आत्मचरित्र पूर्वपीठिका) === हिंदुत्ववाद === * [[हिंदुत्व]] * [[हिंदुराष्ट्र दर्शन]] * हिंदुत्वाचे पंचप्राण === लेखसंग्रह=== * गरमागरम चिवडा * [[गांधी गोंधळ]] * जात्युच्छेदक निबंध * [[तेजस्वी तारे]] * मॅझिनीच्या आत्मचरित्राची प्रस्तावना - अनुवादित * [[लंडनची बातमीपत्रे]] * [[विज्ञाननिष्ठ निबंध]] * सावरकरांची राजकीय भाषणे * सावरकरांची सामाजिक भाषणे * स्फुट लेख === नाटके === * संगीत उत्तरक्रिया * संगीत उःशाप * बोधिवृक्ष (अपूर्ण) * संगीत संन्यस्तखड्‌ग *'''''रणदुंदुभी''''' ===महाकाव्ये=== * कमला * गोमांतक * विरहोच्छ्वास * सप्तर्षी ===स्फुट काव्य=== * [[सावरकरांच्या कविता]] --> <!-- === सावरकर साहित्य === स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांचे व्यक्तिमत्त्व त्यांच्या भाषाशैलीत प्रतिबिंबित झाले आहे. कवी, [[निबंधकार]], जीवनदर्शन घडविणारा [[नाटककार]], राजकीय व सामाजिक पार्श्वभूमीवर आधारित कादंबऱ्यांचा लेखक, [[ग्रंथकार]], [[इतिहासकार]], [[भाषाशास्त्रज्ञ]] ही साहित्यिक सावरकरांची अनेकविध रूपे आहेत. सावरकरांनी '१८५७ चा स्वातंत्र्यसमर' हा ग्रंथ लिहीला त्यात सावरकरांनी मांडले आहे की [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७ चा उठाव]] हे बंड नसून हा एक स्वातंत्र्यसंग्राम होता.<ref name=":0" /> सावरकरांचे पहिले काव्य म्हणजे वयाच्या अकराव्या वर्षी लिहिलेला स्वदेशीचा [[फटका]]. सावरकरांनी त्यांच्या कविता महाविद्यालयात, लंडनच्या वास्तव्यात, अंदमानच्या काळकोठडीत आणि रत्‍नागिरीत रचल्या. कोठडीच्या भिंतींवर काट्याकुट्यांनी महाकाव्य लिहिणारा हा जगातील एकमेव महाकवी. शब्दलालित्य, भावोत्कटता, विलक्षण मार्दव व माधुर्य ही त्यांच्या काव्याची वैशिष्ट्ये आहेत. सुस्पष्ट विचार, तर्कसंगत मांडणी आणि विचारांच्या अभिव्यक्तीचे सामर्थ्य ही त्यांच्या निबंधांची बलस्थाने आहेत. सावरकरांनी अंदमानच्या तुरुंगात असताना काही उर्दू गझला लिहिल्या होत्या; त्या जुलै २०१३मध्ये सापडल्या. नंतर त्या गझला [[अमिताभ बच्चन]] यांच्या आवाजात ध्वनिमुद्रित झाल्या. सावरकरांच्या गझला, काही हिंदी कविता आणि आणि मराठीतून हिंदीत भाषांतरित केलेल्या सावरकरांच्या काही रचना यांची एक सीडी निघाली आहे. सीडीतील कविता जावेद अली, जसविंदर नरुला, [[स्वप्नील बांदोडकर]], [[शंकर महादेवन]], [[सुरेश वाडकर]], [[साधना सरगम]] आणि [[वैशाली सामंत]] यांनी गायल्या आहेत. ==भाषा विषयक कार्य== भाषाशुद्धीचा आग्रह धरून सावरकरांनी मराठी भाषेला ४५ शब्द दिले आहेत.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/3078207.cms|title=सावरकरांनी दिलेले ४५ मराठी शब्द -Maharashtra Times|date=2008-05-28|work=Maharashtra Times|access-date=2018-04-04|language=mr}}</ref>सावरकरांनी विचारप्रवर्तनाबरोबरच भाषाशुद्धीचे प्रत्यक्ष कार्य केले. क्रमांक, चित्रपट, बोलपट, नेपथ्य, वेशभूषा, दिग्दर्शक, प्राचार्य, प्राध्यापक, मुख्याध्यापक, शस्त्रसंधी, कीलक राष्ट, टपाल, दूरध्वनी, नभोवाणी, ध्वनिक्षेपक, अर्थसंकल्प, विधिमंडळ, परीक्षक, तारण, संचलन, गतिमान नेतृत्व, क्रीडांगण, सेवानिवृत्तिवेतन, महापौर, हुतात्मा, उपस्थित असे शतावधी समर्पक शब्द सावरकरांनी सुचविलेले आहेत. वि.दा. सावरकर हे मुंबई येथे इ.स. १९३८ साली भरलेल्या [[साहित्य संमेलने|अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे]] अध्यक्ष होते.{{संदर्भ हवा}} : ;चाफेकरांचा फटका: १८ एप्रिल १८९८ रोजी [[दामोदर चाफेकर]] फासावर गेले. त्यांच्या अंतिम इच्छेप्रमाणे त्यांची टिळकांशी भेट घडवून आणली गेली. टिळकांनी चाफेकरांना भगवद्‌गीतेची एक प्रत दिली, ती हातात धरूनच दामोदर फासावर गेले. त्या रात्री विनायक दामोदर चाफेकर कितीतेरी वेळ रडत होते. त्यांनंतर सावरकरांनी चाफेकरांचा फटका नावाची काव्यकृती रचली. त्यातील दोन ओळी अशा :- भक्ष्य रँड बहुमस्त देखता ‘सिंह’ धावले बग्गीकडे गोळी सुटली, गडबड मिटली, दुष्ट नराधम चीत पडे॥{{संदर्भ हवा}} ==पुरस्कार== स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर यांच्या नावाने अनेक पुरस्कार दिले जातात. उदा० * ’निनाद’तर्फे दिला जाणारा स्वातंत्र्यवीर सावरकर ध्येयवादी पुरस्कार * दादर येथील स्वातंत्र्यवीर सावरकर राष्ट्रीय स्मारकाच्या वतीने दरवर्षी दिले जाणारे *स्वातंत्र्यवीर सावरकर राष्ट्रीय पुरस्कार, विज्ञान पुरस्कार, समाजसेवा पुरस्कार आणि शौर्य पुरस्कार * वीर सावरकर फाउंडेशनचा वीर सावरकर पुरस्कार * टिळकनगर (डोंबिवली) शिक्षण प्रसारक मंडळाच्या सावरकर अभ्यास मंडळाचे वीर सावरकर सेवा पुरस्कार{{संदर्भ हवा}} *स्वातंत्र्यवीर सावरकर स्मारक समिती, नागपूरच्या वतीने स्वा. सावरकर गौरव पुरस्कार, सामाजिक अभिसरण पुरस्कार, तेजस्विनी महिला गौरव पुरस्कार दरवर्षी प्रदान करण्यात येतो. * == सावरकरांवर लिहिलेली पुस्तके == स्वातंत्र्यवीर सावरकरांवर लिहिलेली पुस्तके आणि त्याचे लेखक/प्रकाशक खालीलप्रमाणे: * अत्रे, प्रभाकर १९८५. वसा वादळाचा | स्नेहल प्रकाशन, पुणे * अंदूरकर, व्यं.गो. १९७०. शत्रूच्या गोटात सावरकर । सुरस ग्रंथमाला, सोलापूर * अधिकारी, गोपाळ गोविंद १९३७. बॅ. सावरकर यांचे चरित्र | महाराष्ट्र प्रकाशन संस्था, मुंबई * [[अनंत ओगले|ओगले, अनंत]] | पहिला हिंदुहृदयसम्राट * [[आचार्य अत्रे]], मालशे, स.गं.(संपादक) १९८३. क्रांतिकारकांचे कुलपुरुष सावरकर | परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई * आठवले, रा.म. १९३८. बॅ. विनायक दामोदर सावरकर * आफळे, गोविंदस्वामी (लेखक व प्रकाशक) १९६७. सावरकर गाथा * उत्पात, वा.ना., सावरकर - एक धगधगते यज्ञकुंड * उपाध्ये, संजय २००२. विनायक विजय . चंद्रकला प्रकाशन, पुणे * ओगले, अनंत शंकर : होय ! मी सावरकर बोलतोय (नाटक) * करंदीकर, डॉ. विद्याधर : कवी-नाटककार सावरकर * करंदीकर, शि.ल. १९६६. असे होते वीर सावरकर । सीताबाई करंदीकर, पुणे * करंदीकर, सीताबाई १९४३. सावरकर-चरित्र (कथन) | सीताबाई करंदीकर, पुणे * --?--१९४७. सावरकरांचे सहकारी | गं.पा. परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई * करंदीकर, विद्याधर (लेखक, जानेवारी, २०१६) : कवी, नाटककार सावरकर * कऱ्हाडे, शंकर १९८३. गोष्टीरूप सावरकर , विजय प्रकाशन, नागपूर * कानिटकर, सचिन. माझे सावरकर * किर्लोस्कर, मुकुंदराव (संपादक) १९८६. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या तेजस्वी जीवनावरील अलौकिक विशेषांक | सावरकर दर्शन प्रतिष्ठान, पुणे * कीर, धनंजय १९५०. सावरकर ॲन्ड हिज टाइम्स * कुळकर्णी, श्यामकांत २०००. गाथा थोर क्रांतिभास्कराची, विजय प्रकाशन, नागपूर * केळकर, भा.कृ. १९५२. सावरकर-दर्शन व्यक्तिनी विचार, गं.पा. परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई * खाडिलकर, नीळकंठ १९८६. स्वातंत्र्यवीर सावरकर आणि प्रॅक्टिकल सोशॅलिझम, दैनिक नवाकाळ प्रकाशन, मुंबई * खांबेटे, द.पां. (अनुवाद), १९७२. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, पॉप्युलर प्रकाशन, मुंबई * गद्रे, अनुराधा अ. २००५. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * गोखले, द.न. १९८९. स्वातंत्र्यवीर सावरकर : एक रहस्य, मौज प्रकाशन गृह, मुंबई * गोखले, मो.शी. १९४०. वीर सावरकर * गोखले, विद्याधर २००५. झंझावात, मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * गोखले, श्री.पु. १९६९. अशी गर्जली वीरवाणी, लोकमान्य प्रकाशन, पुणे * --?--१९८३. सावरकरांशी सुखसंवाद, मॅजेस्टिक बुक स्टॉल, मुंबई * गोडसे, गोपाळ १९६९. जय मृत्युंजय (स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांच्या जीवनावरील कविता), केसरी प्रकाशन, पुणे * गोडबोले, अ.मा. १९९७. क्रांतदर्शी सावरकर, साहित्यसेवा प्रकाशन, औरंगाबाद * गोविंदमित्र १९५७. स्वातंत्र्यवीर श्री. विनायक दामोदर सावरकर यांचे काव्यमय चरित्र | गं.वि.परचुरे, कल्याण * घाणेकर, ऋचा २००३. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, महाजन ब्रदर्स, पुणे * चौगुले, सरोज : क्रान्तिवीर: सावरकर: अन्यरूपकाणिच : सावरकर, मदनलाल धिंग्रा वगैरे नावांच्या एकूण चार संस्कृत नाटिका * जोगळेकर, ज.द. १९८३. स्वातंत्र्यवीर सावरकर वादळी जीवन | उत्कर्ष प्रकाशन, पुणे * जोगळेकर, ज.द. १९८३. पुनरुत्थान | पंडित बखले, मुंबई * जोशी, विष्णू श्रीधर १९८५. क्रांतिकल्लोळ | मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * --?--१९९२. अखेर उजाडलं, पण देश रक्तबंबाळ । मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * --?--१९९२, झुंज सावरकरांची । मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * ताटके, अरविंद १९७३. युगप्रवर्तक सावरकर । स्वातंत्र्यवीर सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ, मुंबई * दुगल, न.दि. १९८३. देशप्रेमा... तुझे नाव सावरकर । अजब पुस्तकालय, कोल्हापूर * देशपांडे, बालशंकर १९५८. क्रांतिकारकांचे मुकुटमणि स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर * देशपांडे, भास्कर गंगाधर १९७४. क्रांतिसूर्य सावरकर, अजय प्रकाशन, औरंगाबाद * देसाई, हरिश्चंद्र त्र्यंबक १९८३. शतपैलू सावरकर । प्रबोधन, मुंबई * नातू, र.वि. १९९७. समग्र सावरकर खंड १० , पृष्ठे ६०००ची संदर्भसूची, वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * पळसुले गजानन बाळकृष्ण-वैनायकम-( संस्कृत महाकाव्य)<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=-t5jAAAAMAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&q=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&hl=en|title=Vaināyakam: svātantryavīra Vināyaka-Dāmodara-Sāvarakara ityeteṣāṃ jīvanagāthā|last=Palsule|first=Gajanan Balkrishna|date=1998|publisher=Śāradā Gaurava Granthamālā|language=sa}}</ref> * परांजपे कृ.भा.. शत जन्म शोधिताना * पेठे, मंगला कृ. १९८४. सावरकर गौरव गान * फडके, य.दि. १९८४. शोध सावरकरांचा, श्रीविद्या प्रकाशन, पुणे * बखले पंडित (संपादक) १९६०. मृत्युंजय सावरकर * बर्वे, शंकर नारायण १९४७. स्वातंत्र्यवीर (बॅ.सावरकर यांच्या चरित्रातील काही पद्यमय प्रसंग), विष्णू सि. चितळे, पुणे * बोडस, आनंद ज. २००७. सावरकरांची तिसरी जन्मठेप, मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * भट, रा.स. १९७२. सावरकरांचे जीवनदर्शन , वोरा अँड कंपनी पब्लिशर्स प्रा. लि., मुंबई * भागवत, अ.गो. (अनुवाद) १९४७. बॅरिस्टर सावरकर चरित्र अ.गो. भागवत, बडोदा * भालेराव, सुधाकर सोवनी १९८४. स्वातंत्र्यवीर सावरकर विचारमंथन , प्रमोद प्रकाशन, नागपूर * भावे, पु.भा. १९८२. सावरकर नावाची ज्योत, सन पब्लिकेशन्स, पुणे * भिडे, ग.र. १९४२. सावरकरांची सूत्रे, कोल्हापूर * भिडे, गोविंद १९७३. सागरा प्राण तळमळलाः स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचे शब्दरूप * --?-- (वर्ष?). जीवनदर्शन । जोशी ब्रदर्स बुकसेलर्स अँड पब्लिशर्स, पुणे * भोपे, रघुनाथ गणेश १९३८. स्वातंत्र्यवीर बॅ.विनायक दामोदर सावरकर यांचे जीवनचरित्र । भोपे प्रकाशन, अहमदनगर * [[स.गं. मालशे|मालशे, सखाराम गंगाधर]]. सावरकरांच्या अप्रसिद्ध कविता * मेहरूणकर, प्रभाकर १९९३. तेजोनिधी सावरकर । मोरया प्रकाशन, डोंबिवली * मोडक, डॉ. अशोक २०१५. वीर सावरकर - विवेकानंदांचे वारसदार * मोने, प्रभाकर २००४. स्वातंत्र्यवीर सावरकर चित्रपट - एक शिवधनुष्य । परचुरे प्रकाशन * [[शेषराव मोरे|मोरे शेषराव]]. (सावरकरांसंबंधी) सत्य आणि विपर्यास; सावरकरांचा बुद्धिवाद आणि हिंदुत्ववाद (राजहंस प्रकाशन); सावरकरांचे समाजकारण; सावरकरांच्या समाजक्रांतीचे अंतरंग (राजहंस प्रकाशन) * रानडे, सदाशिव राजाराम १९२४. स्वातंत्र्यवीर विनायकराव सावरकर ह्यांचे संक्षिप्त चरित्र । लोकमान्य छापखाना, मुंबई * रायकर, गजानन १९६६. महापुरुष स्वातंत्र्यवीर सावरकर चरित्र * वर्तक, श्रीधर रघुनाथ १९७०. क्रांतदर्शी सावरकर, संग्राहक काळ, प्रकाशन, पुणे * [[वसंत कृष्ण वऱ्हाडपांडे|वऱ्हाडपांडे, व.कृ.]] (संपादक), १९८३. गरुडझेप (सावरकर गौरवग्रंथ), विजय प्रकाशन, नागपूर * वाळिंबे, वि.स. १९६७. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, केसरी प्रकाशन, पुणे * --?--१९८३. सावरकर , मॅजेस्टिक बुक स्टॉल, मुंबई * शिंदे, वि.म. १९९९. आठवणींची बकुळ फुले | नवचैतन्य प्रकाशन, मुंबई * शिदोरे, प्रभाकर गोविंद १९८४. स्वातंत्र्यवीर सावरकर | न.पा. साने, मुंबई * साटम, दौलत मुरारी १९७०. स्वातंत्र्यवीर विनायकराव सावरकर | साटम प्रकाशन, मुंबई * [[डॉ. शुभा साठे|साठे, डॉ. शुभा]]. त्या तिघी (कादंबरी) * [[बाळाराव सावरकर|सावरकर, बाळाराव]]. सावरकरांचे चारखंडी चरित्र, पुनःप्रकाशन - २६ फेब्रुवारी २०२०. खंडांची नावे १. २. हिंदू महासभा पर्व (१९३७ ते १९४०), ३. ४. * [[बाळाराव सावरकर|सावरकर, बाळाराव]] (संकलक) १९६९. वीर सावरकर आणि गांधीजी | वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--१९७२. हिंदुसमाज संरक्षक स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर (रत्‍नागिरी पर्व) | वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--१९७५. स्वातंत्र्यवीर सावरकर हिंदु महासभापर्व भाग-१ (जून १९३७ ते डिसेंबर १९४०) । वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--१९७६. स्वातंत्र्यवीर सावरकर अखंड हिंदुस्थान लढा पर्व * --?--१९९७. योगी योद्धा वि.दा.सावरकर । वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--(जानेवारी १९४१ ते १५ ऑगस्ट १९४७) वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * सावरकर, विश्वास विनायक १९८६. आठवणी अंगाराच्या (स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या आठवणी) । स्नेहल प्रकाशन, पुणे * सावरकर, शां.शि. १९९२. अथांग (श्री. वि.दा. सावरकर आत्मचरित्र प्रारंभ) | ?,मुंबई * सावरकरांची तिसरी जन्मठेप (डॉ. आनंद जयराम बोडस) * सोनपाटकी, मुकुंद १९८०. दर्यापार | पुरंदरे प्रकाशन, पुणे * सोवनी, म.वि. १९६७. मृत्युंजय सावरकरः चित्रमय चरित्र | चित्रसाधन प्रकाशन, पुणे * हर्षे, द.स. १९६६. सावरकर-दर्शन | द.स. हर्षे प्रकाशन, सातारा * क्षीरसागर, प्रकाश १९८९. तेजोमय दाहक ते । स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर, * श्रीवास्तव, हरीन्द्र, खोत, अनुराधा (अनुवाद) १९९६. एक झंझावात-शत्रूच्या शिबिरात । सावरकर स्मृती केंद्र, बडोदे * --?--१९५७. आत्मवृत्त । व्हीनस प्रकाशन, पुणे * --?--१९५८. सावरकर विविध दर्शन । व्हीनस प्रकाशन, पुणे * १९६२, सावरकर यांच्या आठवणी । अधिकारी प्रकाशन, पुणे * १९६९, महायोगी वीर सावरकर, वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * १९७३, सावरकर आत्मचरित्र (पूर्वपीठिका) ।, मॅजेस्टिक प्रकाशन, मुंबई * १९७२, सावरकर आत्मचरित्र (भगूर) | मॅजेस्टिक प्रकाशन, मुंबई * १९७८, स्वातंत्र्यवीर सावरकर विषयक वक्तेनी लेखक यांची सूची | स्वातंत्र्यवीर सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ, मुंबई * सावरकरांवरील मृ्त्युलेख ([[आचार्य अत्रे]]) * ज्वालामुखीचे अग्निनृत्य - वि.श्री. जोशी * शोध सावरकरांचा - य.दि. फडके * क्रांतिकारकांचे कुलपुरुष - आचार्य अत्रे * सावरकरांचे समाजकार्य सत्य आणि विपर्यास - शेषराव मोरे * सावरकरांचा बुद्धिवाद एक चिकित्सक अभ्यास - शेषराव मोरे * रत्‍नागिरी पर्व - आचार्य बाळाराव सावरकर * हिंदुसभा पर्व (खंड १ व २) - आचार्य बाळाराव सावरकर * * सांगता पर्व - आचार्य बाळाराव सावरकर * सावरकर चरित्र - [[धनंजय कीर]] * सावरकर नावाची ज्योत - पु.भा. भावे * सावरकर चरित्र - शि.ल. करंदीकर * दर्यापार - मुकुंद सोनपाटकी * गांधीहत्या आणि सावरकरांची बदनामी – शेषराव मोरे ==सावरकरांवरील मराठी चित्रपट, नाटके, कार्यक्रम== * होय मी सावरकर बोलतोय! (सावरकरांच्या राजकीय जीवनावरील वैचारिक नाटक. सादरकर्ते : अभिजात प्रॉडक्शन्स मुंबई. लेखक - अनंत शंकर ओगले, दिग्दर्शक - सुनिल रमेश जोशी, मुख्य कलाकार - आकाश भडसावळे, बहार भिडे, दुर्गेश आकेरकर.) * अनादि मी अनंत मी (सावरकरांच्या जीवनावर प्रतीकात्मक सांगीतिक नाट्याविष्कार : लेखक-दिग्दर्शक माधव खाडिलकर, संगीत आशा खाडिलकर, कलावंत ओंकार-प्राजक्ता खाडिलकर आणि इतर अनेकजण.) * मी विनायक दामोदर सावरकर (एकपात्री, सादरकर्ते : योगेश सोमण) * यशोयुतां वंदे (संकल्पन/दिग्दर्शन- सारंग कुलकर्णी. संहिता - दीपा सातव सपकाळ) * व्हॉट अबाऊट सावरकर? (चित्रपट, दिग्दर्शक - रूपेश केतकर आणि नितीन गावडे, २०१५) * स्वातंत्र्यवीर सावरकर (चित्रपट, निर्माते [[सुधीर फडके]]) ==हे सुद्धा पहा== * [[वीर सावरकर (चित्रपट)]] * [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर विश्व संमेलन]] * [[सावरकर साहित्य संमेलन]] * [[सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ]] ==चित्रदालन== <gallery> </gallery> ==संदर्भ== <references/> == बाह्य दुवे == * [http://www.savarkar.org/ सावरकर.ऑर्ग] * [http://www.kamat.com/kalranga/itihas/vds.htm कामत.कॉम - सावरकरांचे चरित्र] * [http://in.rediff.com/news/2004/aug/23spec1.htm हू वॉज वीर सावरकर?] - रेडिफ संकेतस्थळावरील लेख (प्रश्नोत्तर स्वरूपात) * [http://www.outlookindia.com/full.asp?fodname=20040906&fname=Cover+Story&sid=2 द मास्टरमाइंड?] - [[आउटलुक]] या साप्ताहिकाचा लेख. या लेखात गांधीहत्येच्या कटाचे * [http://www.savarkarsmarak.com Official Website of Savarkar National Memorial] * [http://www.savarkar.org A website dedicated to Savarkar] * [http://satyashodh.com/SavarkarFacts.htm Satyashodh.com facts] * [http://www.harappa.com/wall/savarkar.html Newsreel on Savarkar] * [http://www.savarkarsmarak.com सावरकरांचे समग्र मराठी साहित्य] {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} {{मराठी संगीत रंगभूमी}} {{मराठी कवी}} {{DEFAULTSORT:सावरकर,विनायक दामोदर}} [[वर्ग:इ.स. १८८३ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १९६६ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनांचे अध्यक्ष]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढा]] [[वर्ग:मराठी कवी]] [[वर्ग:मराठी लेखक]] [[वर्ग:विनायक दामोदर सावरकर| ]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:इतिहासकार]] [[वर्ग:भारतीय नास्तिक]] [[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]] [[वर्ग:भारतीय क्रांतिकारक]]-->== संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय क्रांतिकारक]] hm7rbfu5ylmltvw1ee94yg5shj5trwm 2148249 2148235 2022-08-17T09:49:21Z संतोष गोरे 135680 [[Special:Contributions/2402:8100:2338:1C2:0:23:3636:4B01|2402:8100:2338:1C2:0:23:3636:4B01]] ([[User talk:2402:8100:2338:1C2:0:23:3636:4B01|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:2409:4042:E09:3FA5:F08B:5F90:B0BA:8905|2409:4042:E09:3FA5:F08B:5F90:B0BA:8905]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट चळवळ चरित्र | नाव = _{स्वातंत्र्यवीर}<br>विनायक दामोदर सावरकर | चित्र = VD Savarkar.jpg | चित्र रुंदी = 200px | चित्र शीर्षक = सावरकरांचे छायाचित्र | जन्मदिनांक = २८ मे १८८३ | जन्मस्थान = [[भगूर]], [[नाशिक जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[ब्रिटिश भारत]] | मृत्युदिनांक = २६ फेब्रुवारी १९६६ | मृत्युस्थान = [[दादर]], [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]],[[भारत]] | चळवळ = [[भारतीय स्वातंत्र्यलढा]] | संघटना = [[अभिनव भारत]]<br />[[अखिल भारतीय हिंदू महासभा]] | ग्रंथलेखन = [[१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर]], [[Moplah Rebellion]], [[Indian War of Independence 1857]], [[Hindutva:Who is Hindu]] | पुरस्कार = | स्मारके = मुंबई, पुणे, बिहार, दिल्ली, अंदमान | धर्म = हिंदू | प्रभाव = [[छत्रपती शिवाजी महाराज]]{{संदर्भ हवा}}, [[जोसेफ मॅझिनी]], [[चापेकर बंधू]] | प्रभावित = [[अटल बिहारी वाजपेयी]], [[नरेंद्र मोदी]], [[अमित शहा]], [[देवेंद्र फडणवीस]], [[शरद पोंक्षे]], [[बाळासाहेब ठाकरे]], [[राज ठाकरे]], [[शेषराव मोरे]], [[अनंत ओगले]], [[आकाश भडसावळे]] | वडील नाव = दामोदर विनायक सावरकर | आई नाव = राधाबाई दामोदर सावरकर <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=Nbu6DQAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT146&dq=%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%88+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&hl=en|title=Gandhi & Savarkar: गांधी और सावरकर|last=Arya|first=Rakesh Kumar|date=2016-12-16|publisher=Diamond Pocket Books Pvt Ltd|isbn=978-93-5261-670-1|language=hi}}</ref> | पती नाव = | पत्नी नाव = यमुनाबाई विनायक सावरकर (माई)<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=bIg4yzWIJZMC&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA31&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%AF%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%88&hl=en|title=Kranti Kari Savarkar|last=Goyal|first=Shiv Kumar|publisher=Subodh Pocket Books|isbn=978-81-87961-18-5|language=hi}}</ref> | अपत्ये = प्रभाकर, प्रभा, शालिनी, विश्वास | स्वाक्षरी चित्र = | तळटिपा = }} '''विनायक दामोदर सावरकर''' (जन्म : भगूर-नाशिक, २८ मे १८८३; - मुंबई, २६ फेब्रुवारी १९६६) हे भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, राजकारणी, [[समाजसुधारक]], [[मराठी भाषा|मराठी]] कवी व [[लेखक]] होते. तसेच ते [[हिंदू धर्म|हिंदू]] तत्त्वज्ञ, आणि [[मराठी भाषेचा इतिहास#भाषाशुद्धी चळवळ|भाषाशुद्धी]] व [[मराठी भाषेचा इतिहास#भाषाशुद्धी चळवळ|लिपिशुद्धी]] ह्या चळवळींचे प्रणेते होते.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/astro/festival/news/swatantryaveer-savarkar-jayanti-2022-story-of-swatantryaveer-savarkar-in-marathi/articleshow/91833143.cms|title=Savarkar Jayanti 2022 : कवी, लेखक, प्रखर विज्ञानवादी, हिंदूसंघटक ते भाषाशुद्धीचे प्रणेते जाणून घ्या सावरकरांविषयी सर्वकाही|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2022-05-28}}</ref> १९३८ च्या साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष होते. '[[हिंदुत्व: हिंदू कोण आहे?|हिंदुत्व]]' या संकल्पनेचे प्रणेते असून सर्वसमावेशक हिंदुत्व मांडणारे होते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=6F3pAAAAMAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&q=%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&hl=en|title=हिंदी विश्वकोश|date=1960|publisher=नागरीप्रचारिणी सभा|language=hi}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/opinion/columns/vinayak-damodar-savarkar-137th-birth-anniversary-bjp-arjun-ram-meghwal-6430311/|title=It’s time to revisit facets of Savarkar’s life and work which can guide us today|date=2020-05-28|website=The Indian Express|language=en|access-date=2021-02-26}}</ref> == चरित्र == सावरकरांचा जन्म [[नाशिक जिल्हा|नाशिक जिल्ह्यातील]] [[भगूर]] ह्या शहरात झाला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/who-was-veer-savarkar-and-how-he-contributed-in-national-freedom-struggle-movement-1571390883-1|title=Who was Veer Savarkar and how he contributed in National Freedom Struggle Movement?|date=2020-02-24|website=Jagranjosh.com|access-date=2021-03-03}}</ref> त्यांचे वडील दामोदरपंत सावरकरांच्या तीन अपत्यांपैकी हे दुसरे होते. वि.दा. सावरकरांना [[गणेश दामोदर सावरकर|बाबाराव]] हे मोठे आणि नारायणराव सावरकर हे धाकटे भाऊ होते. सावरकरांची आई, ते नऊ वर्षांचे असताना वारली. थोरल्या बंधूंच्या पत्‍नी येसूवहिनी यांनी त्यांचा सांभाळ केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.saamana.com/article-on-vinayak-damodar-savarkar-and-family/|title=लेख : सावरकर घराण्याचे क्रांतिकार्यातील योगदान {{!}} Saamana (सामना)|last=ऑनलाईन|first=सामना|language=en-US|access-date=2021-03-03}}</ref> सावरकरांचे वडील [[इ.स. १८९९]]च्या प्लेगला बळी पडले. सावरकरांचे प्राथमिक शिक्षण नाशिकच्या शिवाजी विद्यालयामध्ये झाले. ते लहानपणापासूनच अत्यंत बुद्धिमान होते. त्यांनी वयाच्या तेराव्या वर्षी स्वदेशीचा फटका, [[जयोऽस्तुते श्री महन्मंगले|स्वतंत्रतेचे स्तोत्र]] ह्या रचना केल्या . चाफेकर बंधूंना फाशी दिल्याचे वृत्त समजताच लहानग्या सावरकरांनी आपली [[कुलदेवता]] भगवती हिच्यापुढे "देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी सशस्त्र क्रांतीचा केतू उभारून मारिता मारिता मरेतो झुंजेन" अशी शपथ घेतली.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=E46nDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=veer+savarkar+childhood&hl=en|title=Savarkar: Echoes from a Forgotten Past, 1883–1924|last=Sampath|first=Vikram|date=2019-08-16|publisher=Penguin Random House India Private Limited|isbn=978-93-5305-614-8|language=en}}</ref> ==विवाह== [[मार्च]], [[इ.स. १९०१]] मध्ये विनायकराव [[यमुनाबाई सावरकर|यमुनाबाई]] यांच्याशी विवाहबद्ध झाले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagran.com/delhi/new-delhi-city-ncr-read-about-vinayak-damodar-savarkar-wife-yamunabai-jagran-special-22196378.html|title=महिलाओं में स्वाभिमान जगाया क्रांतिकारी स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर की पत्नी यमुनाबाई ने|website=Dainik Jagran|language=hi|access-date=2022-05-28}}</ref> ==शिक्षण आणि क्रांतिकार्य== लग्नानंतर [[इ.स. १९०२]] साली [[फर्ग्युसन महाविद्यालय|फर्ग्युसन महाविद्यालयात]] प्रवेश घेतला व [[इ.स. १९०६]] साली उच्च शिक्षणासाठी [[लंडन]]ला गेले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/international/story/19890331-plaques-of-gandhi-patel-tilak-and-savarkar-put-up-in-london-815913-1989-03-31|title=Plaques of Gandhi, Patel, Tilak and Savarkar put up in London|last=March 31|first=Dipankar De Sarkar|last2=March 31|first2=1989 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2021-03-03|last3=October 23|first3=1989UPDATED:|last4=Ist|first4=2013 10:41}}</ref> राष्ट्रभक्तसमूह ही गुप्त संघटना सावरकरांनी पागे आणि म्हसकर ह्या आपल्या साथीदारांच्या साहाय्याने स्थापन केली. मित्रमेळा ही संघटना ह्या गुप्त संस्थेची प्रकट शाखा होती. ह्याच संघटनेचे पुढे [[अभिनव भारत]] ह्या संघटनेत रूपांतर झाले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://vishwakosh.marathi.gov.in/26250/|title=अभिनव भारत|date=2019-07-04|website=मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती|language=mr-IN|access-date=2021-03-03}}</ref> [[इटली|इटालियन]] क्रांतिकारक आणि विचारवंत [[जोसेफ मॅझिनी]] ह्याच्या यंग इटली ह्या संस्थेच्या धर्तीवर हे नाव दिले गेले होते. सावरकरांनी [[पुणे|पुण्यामध्ये]] इ.स. १९०५ साली विदेशी कापडाची होळी केली . [[श्यामजी कृष्ण वर्मा]] ह्यांनी ठेवलेली शिवाजी शिष्यवृत्ती मिळवून कायद्याच्या अभ्यासासाठी सावरकर [[लंडन]]<nowiki/>ला गेले. ही शिष्यवृत्ती त्यांना देण्यात यावी अशी सुचवण स्वतः [[लोकमान्य टिळक|लोकमान्य टिळकांनी]] केली होती. लंडनमधील इंडिया-हाऊसमध्ये राहात असताना सावरकरांनी जोसेफ मॅझिनीच्या आत्मचरित्राचे मराठी भाषांतर केले. ह्या भाषांतराला जोडलेल्या प्रस्तावनेत सावकरांनी सशस्त्र क्रांतीचे तत्त्वज्ञान विषद केले होते. त्या काळातील अनेक युवकांना ही प्रस्तावना मुखोद्गत होती. लंडनमध्ये ‘इंडिया हाउस’ मध्ये अभिनव भारताचे क्रांतिपर्व सुरू'' झाले. [[मदनलाल धिंग्रा]] हा सावरकरांचा पहिला हुतात्मा शिष्य! मदनलालने [[कर्झन वायली]] या ब्रिटिश अधिकाऱ्याचा वध करून, हसत-हसत फाशी स्वीकारली. त्याच काळात त्यांनी इतर देशांमधील क्रांतिकारक गटांशी संपर्क करून त्यांच्याकडून बॉम्ब तयार करण्याचे तंत्रज्ञान आत्मसात केले. ते तंत्रज्ञान व २२ ब्राऊनिंग पिस्तुले त्यांनी भारतात पाठवली. त्यापैकीच एका पिस्तुलाने नाशिकचा कलेक्टर जॅक्सन याचा वध अनंत कान्हेरे या १६ वर्षाच्या युवकाने केला. या प्रकरणात अनंत कान्हेरे, कृष्णाजी कर्वे व विनायक देशपांडे या अभिनव भारताच्या ३ सदस्यांना फाशी झाली. कलेक्टर जॅक्सनचे जनतेवरील अन्याय वाढत होते, तसेच तो [[गणेश दामोदर सावरकर|बाबाराव सावरकर]] (स्वातंत्र्यवीरांचे बंधू) यांच्या तुरुंगवासाला कारणीभूत ठरला होता, म्हणूनच क्रांतिकारकांनी जॅक्सनला यमसदनास पाठवले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://m.dailyhunt.in/news/nepal/marathi/webduniya+marathi-epaper-marweb/svatantryavir+vinayak+damodar+savarakar-newsid-n167285364|title=स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर - Webduniya Marathi|website=Dailyhunt|language=en|access-date=2021-03-03}}</ref> इ.स. १८५७ मध्ये इंग्रजांविरुद्ध भारतात झालेल्या उठावाचा साधार इतिहास सावरकरांनी लिहिला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=DtUyDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA11&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&hl=en|title=Veer Savarkar|last=Sankalit|date=2017-01-01|publisher=Suruchi Prakashan|isbn=978-93-84414-78-8|language=hi}}</ref> हा उठाव म्हणजे केवळ एक बंड होय हा [[इंग्रज]] इतिहासकारांचा निष्कर्ष सावरकरांनी साधार खोडून काढला. [[ब्रिटिश]] शासनाने हा ग्रंथ प्रकाशनापूर्वीच जप्त केला. पण सावरकरांच्या साथीदारांनी तो इंग्लंडच्या बाहेरून प्रसिद्ध करण्यात यश मिळवले. ही ह्या ग्रंथाची इंग्रजी आवृत्ती होती. मूळ [[मराठी]] ग्रंथाचे हस्तलिखित सावरकरांचे मित्र कुटिन्हो ह्यांनी जपून ठेवले होते. ते भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर प्रसिद्ध झाले. राजद्रोहपर लिखाण प्रसिद्ध केल्याचा आरोप ठेवून सावरकरांचे थोरले बंधू [[गणेश दामोदर सावरकर|बाबाराव सावरकर]] यांना [[ब्रिटिश]] शासनाने जन्मठेपेची शिक्षा देऊन काळ्या पाण्यावर धाडले. ह्या घटनेचा बदला म्हणून लंडनमध्ये [[मदनलाल धिंग्रा]] ह्यांनी कर्झन वायलीला गोळ्या घातल्या तर नाशिक येथे [[अनंत कान्हेरे]] ह्यांनी नाशिकचा जिल्हाधिकारी जॅक्सन ह्याला गोळ्या घालून ठार केले. नाशिकच्या ह्या प्रकरणात वापरण्यात आलेली ब्राउनिंग जातीची पिस्तुले सावरकरांनी चतुर्भुज अमीन ह्याच्याकरवी धाडली होती. ब्रिटिश सरकारला याचा सुगावा लागताच त्यांनी सावरकरांना तात्काळ अटक केली. समुद्रमार्गाने त्यांना भारतात आणले जात असताना सावरकरांनी [[फ्रान्स]]च्या [[मॉर्सेलिस]] बेटाजवळ बोटीतून उडी मारली (इ.स. १९१०).<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/editorial/article/-/articleshow/6140588.cms|title=ऐतिहासिक उडीची शताब्दी!|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-03-09}}</ref> ब्रिटिशांच्या कैदेतून सुटून त्यांनी पोहत फ्रान्सचा समुद्रकिनारा गाठला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4Sdb6yhy-_QC&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&hl=en|title=Mera Ajivan Karavas|last=Saavarkar|first=Vinayak Damodar|date=2007-01-01|publisher=Prabhat Prakashan|isbn=978-81-7315-648-9|language=hi}}</ref> पण किनाऱ्यावरील [[फ्रेंच]] रक्षकांना भाषेच्या समस्येमुळे सावरकरांचे म्हणणे कळले नाही, आणि ब्रिटिश सैनिकांनी त्यांना अटक करून भारतात आणले. त्यांच्यावर खटला भरण्यात आला. त्यांना दोन जन्मठेपांची-काळ्या पाण्याची-शिक्षा (सुमारे ५० वर्षे [[अंदमान निकोबार द्विपसमूह|अंदमान]]च्या तुरुंगात) ठोठावण्यात आली (इ.स. १९११). मॉर्सेलिस येथे उडी मारताना सावरकरांनी सखोल विचार केला होता. दोन देशांतील कैदी हस्तांतरण किंवा अन्य तत्सम करारांचा मुद्दा त्यांच्या मनात होता. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचा ब्रिटिश सरकारने अंदमानच्या काळकोठडीत ठेवले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/desh/mahatma-gandhi-vinayak-sawarkar-great-duel-indian-history-353461|title=गांधी आणि सावरकर : विरोधी प्रवृत्तींचं चिरंतन द्वंद्व... {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2021-02-26}}</ref> हरप्रकारे छळले. खड्या बेडीत टांगले. तेलाच्या घाण्याला जुंपले. नारळाचा काथ्या कुटण्याचे कष्टप्रत काम दिले. या मरणप्राय वेदना सहन करीत असतानाही त्यांच्या डोळ्यासमोर एकच ध्येय होते, मातृभूचे स्वातंत्र्य! तब्बल ११ वर्षे हा छळ सहन करत असतानाही सावरकरांचे सर्जनशील कवित्व आणि बंडखोर क्रांतिकारकत्व तसूभरही कमी झाले नव्हते. बाभळीच्या काट्यांनी त्यांनी तुरुंगाच्या भिंतीवर महाकाव्ये लिहिली. अंदमानच्या काळकोठडीत सावरकरांना हिंदुस्थानचे बदलते राजकारण दिसत होते.अंदमानमध्ये असताना सावरकरांनी Essentials of Hindutva हा ग्रंथ लिहिला.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.bbc.com/marathi/india-44042878|title=BBC News मराठी|language=mr}}</ref> ब्रिटिशांची बदललेली नीती, मुस्लिम लीगचा वाढता मुजोरपणा सावरकरांना अस्वस्थ करत होता. आज ब्रिटिश हे मुख्य शत्रू राहिलेले नाहीत. ते कधीतरी हा देश सोडून जाणारच आहेत. पण पुढे [[हिंदू]] संघटन करणे आवश्यक आहे हे सावरकरांनी ओळखले. [[विठ्ठलभाई पटेल]], [[रंगस्वामी अय्यंगार]] यांसारख्या नेत्यांच्या प्रयत्‍नांमुळे व खुद्द सावरकरांनी मुत्सद्दीपणाने ब्रिटिश सरकारची काही बंधने मान्य केल्यामुळे त्यांची अंदमानातून सुटका झाली. (दिनांक ६ जानेवारी १९२४). ==सावरकरांचे जात्युच्छेदन== [[अंदमान (काळे पाणी)|अंदमाना]]<nowiki/>तून सुटल्यानंतर सावरकरांना ब्रिटिशांनी रत्‍नागिरीत स्थानबद्ध केले (१९२४ जाने.६<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.savarkarsmarak.com/chronology_m.php|title=:: Swatantra veer Savarakar Smarak ::|website=www.savarkarsmarak.com|access-date=2018-04-04}}</ref>) . हिंदू समाज एकजीव आणि संघटित करण्यासाठी सावरकरांनी रत्‍नागिरीत राहून कार्य केले. हिंदू समाजाच्या अधःपतनाला जातिव्यवस्था, चातुर्वर्ण्य (१९३०नोव्हें ) जबाबदार आहे, हे सावरकरांनी लक्षात घेऊन त्या विरोधात काम केले. हिंदू धर्मात जातिव्यवस्थेचे, विषमतेचे समर्थन आहे. त्यामुळेच हिंदूसंघटन करण्यासाठी सावरकरांनी धर्मचिकित्सेची तलवार उपसली. आपल्या लेखनाने कोणी सनातनी दुखावेल याची चिंता न करता अंधश्रद्धा, जातिभेद यांवर त्यांनी कडाडून टीका केली.<ref>http://www.savarkar.org/mr/समाजसुधारणा/जात्युच्छेदक-निबंध वेबसाईट दिनांक २६ जुलै २०१२ १४-३५ वाजता पाहिले</ref> स्वकीयांतील जातीयतेवरपण निर्भीड टीका केली. त्यांनी रत्‍नागिरीमधील वास्तव्यामध्ये अनेक समाजसुधारणा केल्या. जवळपास ५०० मंदिरे अस्पृश्यांसाठी खुली केली. अनेक आंतरजातीय विवाह लावले. अनेक सहभोजने आयोजित केली. त्यांनंतर सर्वांसाठी 'पतित पावन मंदिर' सुरू केले व सर्वांसाठी सामाईक भोजनालयही सुरू केले.{{संदर्भ हवा}} जातिभेद तोडण्यासाठी सहभोजनाचा धडाका उडवून दिला. [[रत्‍नागिरी]] येथे त्यांनी [[पतितपावन मंदिर]] स्थापन केले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagran.com/uttar-pradesh/varanasi-city-resolve-to-follow-the-ideals-of-veer-savarkar-20065605.html|title=वीर सावरकर के आदर्शों पर चलने का लिया गया संकल्प, पुण्यतिथि पर दी गई श्रद्धांजलि|website=Dainik Jagran|language=hi|access-date=2021-03-03}}</ref> या मंदिरात सर्व जातींच्या लोकांना प्रवेश दिला.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.deccanherald.com/national/10-interesting-facts-about-vd-savarkar-769628.html|title=10 Interesting facts about VD Savarkar|date=2019-10-19|website=Deccan Herald|language=en|access-date=2021-02-26}}</ref> सुमारे १५ [[आंतरजातीय विवाह]]ही त्यांनी लावून दिले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/sampadakiya/prof-santosh-shelar-article-savarkar-socialism-265433|title=सावरकरांचे समाजकारण {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2021-03-17}}</ref> ==हिंदू महासभेचे कार्य== रत्‍नागिरीत सावरकर सुमारे १३ वर्षे स्थानबद्धतेत होते. इ.स. १९३७ पासून सुमारे सात वर्षे, सावरकरांनी हिंदू महासभेचे अध्यक्षपद भूषविले. झंझावाती दौरे, मोठ्यामोठ्या सभा, हिंदूंची सैन्यभरती, रॉयल क्लब्सची स्थापना अशा अनेक मार्गांनी त्यांनी हिंदू महासभेचे कार्य केले. त्यांनी आधुनिक विचारधारेप्रमाणे बुद्धिवाद व विज्ञाननिष्ठा यांची कास धरून हिंदू धर्मात सुधारणा करण्यासाठी लढा दिला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=DtUyDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA19&dq=%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%A8&hl=en|title=Veer Savarkar|last=Sankalit|date=2017-01-01|publisher=Suruchi Prakashan|isbn=978-93-84414-78-8|language=hi}}</ref> एक क्रांतिकारक, ज्वलंत साहित्यिक (महाकवी), समाजसुधारक, हिंदू संघटक या पैलूंसह स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी भारतीय समाज ढवळून काढला, स्वातंत्र्यलढ्यात अभूतपूर्व योगदान दिले. फाळणीला व तत्कालीन काँग्रेसच्या धोरणांना त्यांनी प्रखर विरोध केला. स्वातंत्र्यानंतरही त्यांनी सीमांची सुरक्षा, सैनिकांची संख्या वाढवणे, शस्त्रसज्जता अशा अनेक विषयांचा आग्रह त्यांनी धरला. सुमारे ६० वर्षे त्यांनी स्वातंत्र्य व सुराज्य यांसाठी अथक परिश्रम घेतले. इ.स. १९६६ मध्ये वयाच्या ८३ व्या वर्षी त्यांनी प्रायोपवेशनाचा निर्णय घेतला. १ फेब्रुवारी १९६६ रोजी त्यांनी अन्न, पाणी आणि औषधाचा त्याग करण्याचा निर्णय घेतला. अन्नत्याग केल्यानंतर २६ फेब्रुवारी १९६६ रोजी त्यांचे प्राण पंचतत्त्वात विलीन झाले.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=eUhkEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT530&dq=%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%A7%E0%A4%A8+%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%B8&hl=en|title=Savarkar/सावरकर: Ek Vivadit Virasat 1924-1966/एक विवादित विरासत 1924-1966|last=सम्पत|first=Vikram Sampath/विक्रम|date=2022-03-15|publisher=Penguin Random House India Private Limited|isbn=978-93-5492-367-8|language=en}}</ref> ==सावरकर स्मारके== * पुण्यातील फर्ग्युसन महाविद्यालयाच्या वसतिगृह क्रमांक १ मधील १७व्या क्रमांकाच्या खोलीत सावरकरांचे इ.स. १९०२ ते १९०५ या काळात वास्तव्य होते. सावरकर जयंतीच्या दिवशी ही एरवी बंद असलेली खोली जनतेला पाहण्यासाठी खुली केली जाते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=http://dx.doi.org/10.1093/ref:odnb/47751|title=Savarkar, Vinayak Damodar (1883–1966), Hindu nationalist|last=Sarkar|first=Sumit|date=2004-09-23|publisher=Oxford University Press|series=Oxford Dictionary of National Biography}}</ref> * सावरकरांना अंदमानमधील तुरुंगातल्या ज्या कोठडीत ठेवले होते, ती खोली सावरकरांचे स्मारक म्हणून सांभाळली जाते. पोर्ट ब्लेयरमधील स्वातंत्र्यज्योती स्तंभावर सावरकरांची वचने कोरलेल्या धातूच्या पट्ट्या बसवल्या होत्या. ही वचने ताम्रपट्ट्यांवर कोरण्याचे काम मुंबईच्या गणेश एन्ग्रेव्हरने केले होते. तत्कालीन पेट्रोलमंत्री [[मणिशंकर अय्यर]] यांनी ९ ऑगस्ट २००४ रोजी ती वचने हटवली. २०१६ साली ती वचने पुन्हा प्रस्थापित करण्याचे काम चालू आहे. * पुण्यात कर्वे रोडवर एक, एस.एम जोशी पुलानजीक एक आणि शिवराम म्हात्रे रोडवर एक अशी सावरकरांची तीन स्मारके आहेत. * गोसावीवाडा (भगूर) येथील स्मारक * स्वातंत्र्यवीर सावरकर राष्ट्रीय स्मारक, शिवाजी पार्क (मुंबई) * स्वातंत्र्यवीर सावरकर सभागृह, शिवाजी पार्क (मुंबई){{संदर्भ हवा}} ===संस्था=== सावरकरांचे कार्य जनेतुपुढे आणणाऱ्या अनेक संस्था भारतात आहेत. त्यांतील काही संस्थांची ही नावे :- * नादब्रह्म (चिंचवड-पुणे) : डॉ.रवींद्र घांगुर्डे,डॉ.वंदना घांगुर्डे आणि सावनी रवींद्र - यांनी चालविलेली ही संस्था सावरकरांच्या वाङ्‌मयावर आधारित अनेक कार्यक्रम रंगमंचावर सादर करते. * वीर सावरकर फाउंडेशन (कलकता) * वीर सावरकर मित्र मंडळ () * वीर सावरकर स्मृती केंद्र (बडोदा) * समग्र सावरकर वाङ्मय प्रकाशन समिती * सावरकर दर्शन प्रतिष्ठान (मुंबई) * सावरकर रुग्ण सेवा मंडळ (लातूर) * स्वातंत्र्यवीर सावरकर गणेश मंडळ () * स्वातंत्र्यवीर सावरकर मंडळ (निगडी-पुणे जिल्हा) * स्वातंत्र्यवीर [[सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ]] (डोंबिवली-ठाणे जिल्हा) * स्वातंत्र्यवीर [[सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ]] (मुंबई). ही संस्था [[सावरकर साहित्य संमेलन|सावरकर साहित्य संमेलने]] भरविते.{{संदर्भ हवा}} == ग्रंथ आणि पुस्तके == वीर सावरकरांनी १०,००० पेक्षा जास्त पाने मराठी भाषेत तर १५००हून जास्त पाने इंग्रजी भाषेत लिहिली आहेत. फारच थोड्या मराठी लेखकांनी इतके मौलिक लिखाण केले असेल. त्यांच्या "सागरा प्राण तळमळला", "हे हिंदु नृसिंहा प्रभो शिवाजी राजा", "जयोस्तुते",<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://tarunbharat.org/%e0%a4%aa%e0%a5%81%e0%a4%b0%e0%a4%b5%e0%a4%a3%e0%a5%80/%e0%a4%86%e0%a4%b8%e0%a4%ae%e0%a4%82%e0%a4%a4/%e0%a4%9c%e0%a4%af%e0%a5%8b%e0%a4%b8%e0%a5%8d%e0%a4%a4%e0%a5%81%e0%a4%a4%e0%a5%87-%e0%a4%b6%e0%a5%8d%e0%a4%b0%e0%a5%80%e0%a4%ae%e0%a4%b9%e0%a4%a8%e0%a5%8d%e0%a4%ae%e0%a4%82%e0%a4%97%e0%a4%b2%e0%a5%87.php|title=Tarun Bharat : जयोस्तुते श्रीमहन्मंगले… : स्वातंत्र्यदेवतेची आरती|website=Tarun Bharat|language=mr-IN|access-date=2021-03-17}}</ref> "तानाजीचा पोवाडा" ह्या कविता प्रचंड लोकप्रिय आहेत.'सागरा प्राण तळमळला' या कवितेला २००९ साली १०० वर्षे पूर्ण झालेली आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/maharashtra/mumbai-news/-/articleshow/5324987.cms|title='ने मजसी ने'ची शतकपूर्ती|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-03-17}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.mymahanagar.com/maharashtra/savarkars-contribution-on-occcation-of-marathi-language-day/164520/|title=वीर सावरकरांनी ‘हे’ शब्द मराठीला दिले|website=My Mahanagar|language=mr-IN|access-date=2021-03-17}}</ref> स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या ४१ पुस्तकांचा संच बाजारात उपलब्ध आहे, त्यातील पुस्तके अशी : # अखंड सावधान असावे #१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर # अंदमानच्या अंधेरीतून # अंधश्रद्धा भाग १ # अंधश्रद्धा भाग २ # संगीत उत्तरक्रिया # संगीत उःशाप # ऐतिहासिक निवेदने # काळे पाणी # क्रांतिघोष # गरमा गरम चिवडा # गांधी आणि गोंधळ # जात्युच्छेदक निबंध # जोसेफ मॅझिनी # तेजस्वी तारे # नागरी लिपीशुद्धीचे आंदोलन # प्राचीन अर्वाचीन महिला # भारतीय इतिहासातील सहा सोनेरी पाने # भाषा शुद्धी # महाकाव्य कमला # महाकाव्य गोमांतक # माझी जन्मठेप # माझ्या आठवणी - नाशिक # माझ्या आठवणी - पूर्वपीठिका # माझ्या आठवणी - भगूर # मोपल्यांचे बंड # रणशिंग # लंडनची बातमीपत्रे # विविध भाषणे # विविध लेख # विज्ञाननिष्ठ निबंध # शत्रूच्या शिबिरात # संन्यस्त खड्ग आणि बोधिवृक्ष # सावरकरांची पत्रे # सावरकरांच्या कविता # स्फुट लेख # हिंदुत्व<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4_VAEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%95++%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%A6%E0%A4%B0+%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0&hl=en|title=Hindutva|last=Savarkar|first=Vinayak Damodar|date=2021-02-01|publisher=Prabhat Prakashan|isbn=978-93-89982-03-9|language=hi}}</ref> # हिंदुत्वाचे पंचप्राण # हिंदुपदपादशाही # हिंदुराष्ट्र दर्शन # क्ष - किरणें === इतिहासविषयावरील पुस्तके === * [[१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर]] या ग्रंथाद्वारे, ([[इ.स. १८५७]]च्या युद्धाचा 'पहिले स्वातंत्र्यसमर' असा उल्लेख करून तो लढा त्यांनी पहिल्यांदा [[भारतीय स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यास]] जोडला) * [[भारतीय इतिहासातील सहा सोनेरी पाने]] * [[हिंदुपदपादशाही]] === कथा === * [[सावरकरांच्या गोष्टी भाग - १]] * [[सावरकरांच्या गोष्टी भाग - २]] === कादंबऱ्या=== * [[काळेपाणी]] * मोपल्यांचे बंड अर्थात्‌ [[मला काय त्याचे]] -मल्हार प्रॉडक्शन्सने या कादंबरीची ऑडियो आवृत्ती काढली आहे. <!-- === आत्मचरित्रपर === * [[माझी जन्मठेप]] * शत्रूच्या शिबिरात * अथांग (आत्मचरित्र पूर्वपीठिका) === हिंदुत्ववाद === * [[हिंदुत्व]] * [[हिंदुराष्ट्र दर्शन]] * हिंदुत्वाचे पंचप्राण === लेखसंग्रह=== * गरमागरम चिवडा * [[गांधी गोंधळ]] * जात्युच्छेदक निबंध * [[तेजस्वी तारे]] * मॅझिनीच्या आत्मचरित्राची प्रस्तावना - अनुवादित * [[लंडनची बातमीपत्रे]] * [[विज्ञाननिष्ठ निबंध]] * सावरकरांची राजकीय भाषणे * सावरकरांची सामाजिक भाषणे * स्फुट लेख === नाटके === * संगीत उत्तरक्रिया * संगीत उःशाप * बोधिवृक्ष (अपूर्ण) * संगीत संन्यस्तखड्‌ग *'''''रणदुंदुभी''''' ===महाकाव्ये=== * कमला * गोमांतक * विरहोच्छ्वास * सप्तर्षी ===स्फुट काव्य=== * [[सावरकरांच्या कविता]] --> <!-- === सावरकर साहित्य === स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांचे व्यक्तिमत्त्व त्यांच्या भाषाशैलीत प्रतिबिंबित झाले आहे. कवी, [[निबंधकार]], जीवनदर्शन घडविणारा [[नाटककार]], राजकीय व सामाजिक पार्श्वभूमीवर आधारित कादंबऱ्यांचा लेखक, [[ग्रंथकार]], [[इतिहासकार]], [[भाषाशास्त्रज्ञ]] ही साहित्यिक सावरकरांची अनेकविध रूपे आहेत. सावरकरांनी '१८५७ चा स्वातंत्र्यसमर' हा ग्रंथ लिहीला त्यात सावरकरांनी मांडले आहे की [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७ चा उठाव]] हे बंड नसून हा एक स्वातंत्र्यसंग्राम होता.<ref name=":0" /> सावरकरांचे पहिले काव्य म्हणजे वयाच्या अकराव्या वर्षी लिहिलेला स्वदेशीचा [[फटका]]. सावरकरांनी त्यांच्या कविता महाविद्यालयात, लंडनच्या वास्तव्यात, अंदमानच्या काळकोठडीत आणि रत्‍नागिरीत रचल्या. कोठडीच्या भिंतींवर काट्याकुट्यांनी महाकाव्य लिहिणारा हा जगातील एकमेव महाकवी. शब्दलालित्य, भावोत्कटता, विलक्षण मार्दव व माधुर्य ही त्यांच्या काव्याची वैशिष्ट्ये आहेत. सुस्पष्ट विचार, तर्कसंगत मांडणी आणि विचारांच्या अभिव्यक्तीचे सामर्थ्य ही त्यांच्या निबंधांची बलस्थाने आहेत. सावरकरांनी अंदमानच्या तुरुंगात असताना काही उर्दू गझला लिहिल्या होत्या; त्या जुलै २०१३मध्ये सापडल्या. नंतर त्या गझला [[अमिताभ बच्चन]] यांच्या आवाजात ध्वनिमुद्रित झाल्या. सावरकरांच्या गझला, काही हिंदी कविता आणि आणि मराठीतून हिंदीत भाषांतरित केलेल्या सावरकरांच्या काही रचना यांची एक सीडी निघाली आहे. सीडीतील कविता जावेद अली, जसविंदर नरुला, [[स्वप्नील बांदोडकर]], [[शंकर महादेवन]], [[सुरेश वाडकर]], [[साधना सरगम]] आणि [[वैशाली सामंत]] यांनी गायल्या आहेत. ==भाषा विषयक कार्य== भाषाशुद्धीचा आग्रह धरून सावरकरांनी मराठी भाषेला ४५ शब्द दिले आहेत.<ref>{{स्रोत बातमी|url=http://maharashtratimes.indiatimes.com/articleshow/3078207.cms|title=सावरकरांनी दिलेले ४५ मराठी शब्द -Maharashtra Times|date=2008-05-28|work=Maharashtra Times|access-date=2018-04-04|language=mr}}</ref>सावरकरांनी विचारप्रवर्तनाबरोबरच भाषाशुद्धीचे प्रत्यक्ष कार्य केले. क्रमांक, चित्रपट, बोलपट, नेपथ्य, वेशभूषा, दिग्दर्शक, प्राचार्य, प्राध्यापक, मुख्याध्यापक, शस्त्रसंधी, कीलक राष्ट, टपाल, दूरध्वनी, नभोवाणी, ध्वनिक्षेपक, अर्थसंकल्प, विधिमंडळ, परीक्षक, तारण, संचलन, गतिमान नेतृत्व, क्रीडांगण, सेवानिवृत्तिवेतन, महापौर, हुतात्मा, उपस्थित असे शतावधी समर्पक शब्द सावरकरांनी सुचविलेले आहेत. वि.दा. सावरकर हे मुंबई येथे इ.स. १९३८ साली भरलेल्या [[साहित्य संमेलने|अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे]] अध्यक्ष होते.{{संदर्भ हवा}} : ;चाफेकरांचा फटका: १८ एप्रिल १८९८ रोजी [[दामोदर चाफेकर]] फासावर गेले. त्यांच्या अंतिम इच्छेप्रमाणे त्यांची टिळकांशी भेट घडवून आणली गेली. टिळकांनी चाफेकरांना भगवद्‌गीतेची एक प्रत दिली, ती हातात धरूनच दामोदर फासावर गेले. त्या रात्री विनायक दामोदर चाफेकर कितीतेरी वेळ रडत होते. त्यांनंतर सावरकरांनी चाफेकरांचा फटका नावाची काव्यकृती रचली. त्यातील दोन ओळी अशा :- भक्ष्य रँड बहुमस्त देखता ‘सिंह’ धावले बग्गीकडे गोळी सुटली, गडबड मिटली, दुष्ट नराधम चीत पडे॥{{संदर्भ हवा}} ==पुरस्कार== स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर यांच्या नावाने अनेक पुरस्कार दिले जातात. उदा० * ’निनाद’तर्फे दिला जाणारा स्वातंत्र्यवीर सावरकर ध्येयवादी पुरस्कार * दादर येथील स्वातंत्र्यवीर सावरकर राष्ट्रीय स्मारकाच्या वतीने दरवर्षी दिले जाणारे *स्वातंत्र्यवीर सावरकर राष्ट्रीय पुरस्कार, विज्ञान पुरस्कार, समाजसेवा पुरस्कार आणि शौर्य पुरस्कार * वीर सावरकर फाउंडेशनचा वीर सावरकर पुरस्कार * टिळकनगर (डोंबिवली) शिक्षण प्रसारक मंडळाच्या सावरकर अभ्यास मंडळाचे वीर सावरकर सेवा पुरस्कार{{संदर्भ हवा}} *स्वातंत्र्यवीर सावरकर स्मारक समिती, नागपूरच्या वतीने स्वा. सावरकर गौरव पुरस्कार, सामाजिक अभिसरण पुरस्कार, तेजस्विनी महिला गौरव पुरस्कार दरवर्षी प्रदान करण्यात येतो. * == सावरकरांवर लिहिलेली पुस्तके == स्वातंत्र्यवीर सावरकरांवर लिहिलेली पुस्तके आणि त्याचे लेखक/प्रकाशक खालीलप्रमाणे: * अत्रे, प्रभाकर १९८५. वसा वादळाचा | स्नेहल प्रकाशन, पुणे * अंदूरकर, व्यं.गो. १९७०. शत्रूच्या गोटात सावरकर । सुरस ग्रंथमाला, सोलापूर * अधिकारी, गोपाळ गोविंद १९३७. बॅ. सावरकर यांचे चरित्र | महाराष्ट्र प्रकाशन संस्था, मुंबई * [[अनंत ओगले|ओगले, अनंत]] | पहिला हिंदुहृदयसम्राट * [[आचार्य अत्रे]], मालशे, स.गं.(संपादक) १९८३. क्रांतिकारकांचे कुलपुरुष सावरकर | परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई * आठवले, रा.म. १९३८. बॅ. विनायक दामोदर सावरकर * आफळे, गोविंदस्वामी (लेखक व प्रकाशक) १९६७. सावरकर गाथा * उत्पात, वा.ना., सावरकर - एक धगधगते यज्ञकुंड * उपाध्ये, संजय २००२. विनायक विजय . चंद्रकला प्रकाशन, पुणे * ओगले, अनंत शंकर : होय ! मी सावरकर बोलतोय (नाटक) * करंदीकर, डॉ. विद्याधर : कवी-नाटककार सावरकर * करंदीकर, शि.ल. १९६६. असे होते वीर सावरकर । सीताबाई करंदीकर, पुणे * करंदीकर, सीताबाई १९४३. सावरकर-चरित्र (कथन) | सीताबाई करंदीकर, पुणे * --?--१९४७. सावरकरांचे सहकारी | गं.पा. परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई * करंदीकर, विद्याधर (लेखक, जानेवारी, २०१६) : कवी, नाटककार सावरकर * कऱ्हाडे, शंकर १९८३. गोष्टीरूप सावरकर , विजय प्रकाशन, नागपूर * कानिटकर, सचिन. माझे सावरकर * किर्लोस्कर, मुकुंदराव (संपादक) १९८६. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या तेजस्वी जीवनावरील अलौकिक विशेषांक | सावरकर दर्शन प्रतिष्ठान, पुणे * कीर, धनंजय १९५०. सावरकर ॲन्ड हिज टाइम्स * कुळकर्णी, श्यामकांत २०००. गाथा थोर क्रांतिभास्कराची, विजय प्रकाशन, नागपूर * केळकर, भा.कृ. १९५२. सावरकर-दर्शन व्यक्तिनी विचार, गं.पा. परचुरे प्रकाशन मंदिर, मुंबई * खाडिलकर, नीळकंठ १९८६. स्वातंत्र्यवीर सावरकर आणि प्रॅक्टिकल सोशॅलिझम, दैनिक नवाकाळ प्रकाशन, मुंबई * खांबेटे, द.पां. (अनुवाद), १९७२. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, पॉप्युलर प्रकाशन, मुंबई * गद्रे, अनुराधा अ. २००५. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * गोखले, द.न. १९८९. स्वातंत्र्यवीर सावरकर : एक रहस्य, मौज प्रकाशन गृह, मुंबई * गोखले, मो.शी. १९४०. वीर सावरकर * गोखले, विद्याधर २००५. झंझावात, मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * गोखले, श्री.पु. १९६९. अशी गर्जली वीरवाणी, लोकमान्य प्रकाशन, पुणे * --?--१९८३. सावरकरांशी सुखसंवाद, मॅजेस्टिक बुक स्टॉल, मुंबई * गोडसे, गोपाळ १९६९. जय मृत्युंजय (स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांच्या जीवनावरील कविता), केसरी प्रकाशन, पुणे * गोडबोले, अ.मा. १९९७. क्रांतदर्शी सावरकर, साहित्यसेवा प्रकाशन, औरंगाबाद * गोविंदमित्र १९५७. स्वातंत्र्यवीर श्री. विनायक दामोदर सावरकर यांचे काव्यमय चरित्र | गं.वि.परचुरे, कल्याण * घाणेकर, ऋचा २००३. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, महाजन ब्रदर्स, पुणे * चौगुले, सरोज : क्रान्तिवीर: सावरकर: अन्यरूपकाणिच : सावरकर, मदनलाल धिंग्रा वगैरे नावांच्या एकूण चार संस्कृत नाटिका * जोगळेकर, ज.द. १९८३. स्वातंत्र्यवीर सावरकर वादळी जीवन | उत्कर्ष प्रकाशन, पुणे * जोगळेकर, ज.द. १९८३. पुनरुत्थान | पंडित बखले, मुंबई * जोशी, विष्णू श्रीधर १९८५. क्रांतिकल्लोळ | मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * --?--१९९२. अखेर उजाडलं, पण देश रक्तबंबाळ । मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * --?--१९९२, झुंज सावरकरांची । मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * ताटके, अरविंद १९७३. युगप्रवर्तक सावरकर । स्वातंत्र्यवीर सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ, मुंबई * दुगल, न.दि. १९८३. देशप्रेमा... तुझे नाव सावरकर । अजब पुस्तकालय, कोल्हापूर * देशपांडे, बालशंकर १९५८. क्रांतिकारकांचे मुकुटमणि स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर * देशपांडे, भास्कर गंगाधर १९७४. क्रांतिसूर्य सावरकर, अजय प्रकाशन, औरंगाबाद * देसाई, हरिश्चंद्र त्र्यंबक १९८३. शतपैलू सावरकर । प्रबोधन, मुंबई * नातू, र.वि. १९९७. समग्र सावरकर खंड १० , पृष्ठे ६०००ची संदर्भसूची, वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * पळसुले गजानन बाळकृष्ण-वैनायकम-( संस्कृत महाकाव्य)<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=-t5jAAAAMAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&q=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%B0+%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0&hl=en|title=Vaināyakam: svātantryavīra Vināyaka-Dāmodara-Sāvarakara ityeteṣāṃ jīvanagāthā|last=Palsule|first=Gajanan Balkrishna|date=1998|publisher=Śāradā Gaurava Granthamālā|language=sa}}</ref> * परांजपे कृ.भा.. शत जन्म शोधिताना * पेठे, मंगला कृ. १९८४. सावरकर गौरव गान * फडके, य.दि. १९८४. शोध सावरकरांचा, श्रीविद्या प्रकाशन, पुणे * बखले पंडित (संपादक) १९६०. मृत्युंजय सावरकर * बर्वे, शंकर नारायण १९४७. स्वातंत्र्यवीर (बॅ.सावरकर यांच्या चरित्रातील काही पद्यमय प्रसंग), विष्णू सि. चितळे, पुणे * बोडस, आनंद ज. २००७. सावरकरांची तिसरी जन्मठेप, मनोरमा प्रकाशन, मुंबई * भट, रा.स. १९७२. सावरकरांचे जीवनदर्शन , वोरा अँड कंपनी पब्लिशर्स प्रा. लि., मुंबई * भागवत, अ.गो. (अनुवाद) १९४७. बॅरिस्टर सावरकर चरित्र अ.गो. भागवत, बडोदा * भालेराव, सुधाकर सोवनी १९८४. स्वातंत्र्यवीर सावरकर विचारमंथन , प्रमोद प्रकाशन, नागपूर * भावे, पु.भा. १९८२. सावरकर नावाची ज्योत, सन पब्लिकेशन्स, पुणे * भिडे, ग.र. १९४२. सावरकरांची सूत्रे, कोल्हापूर * भिडे, गोविंद १९७३. सागरा प्राण तळमळलाः स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचे शब्दरूप * --?-- (वर्ष?). जीवनदर्शन । जोशी ब्रदर्स बुकसेलर्स अँड पब्लिशर्स, पुणे * भोपे, रघुनाथ गणेश १९३८. स्वातंत्र्यवीर बॅ.विनायक दामोदर सावरकर यांचे जीवनचरित्र । भोपे प्रकाशन, अहमदनगर * [[स.गं. मालशे|मालशे, सखाराम गंगाधर]]. सावरकरांच्या अप्रसिद्ध कविता * मेहरूणकर, प्रभाकर १९९३. तेजोनिधी सावरकर । मोरया प्रकाशन, डोंबिवली * मोडक, डॉ. अशोक २०१५. वीर सावरकर - विवेकानंदांचे वारसदार * मोने, प्रभाकर २००४. स्वातंत्र्यवीर सावरकर चित्रपट - एक शिवधनुष्य । परचुरे प्रकाशन * [[शेषराव मोरे|मोरे शेषराव]]. (सावरकरांसंबंधी) सत्य आणि विपर्यास; सावरकरांचा बुद्धिवाद आणि हिंदुत्ववाद (राजहंस प्रकाशन); सावरकरांचे समाजकारण; सावरकरांच्या समाजक्रांतीचे अंतरंग (राजहंस प्रकाशन) * रानडे, सदाशिव राजाराम १९२४. स्वातंत्र्यवीर विनायकराव सावरकर ह्यांचे संक्षिप्त चरित्र । लोकमान्य छापखाना, मुंबई * रायकर, गजानन १९६६. महापुरुष स्वातंत्र्यवीर सावरकर चरित्र * वर्तक, श्रीधर रघुनाथ १९७०. क्रांतदर्शी सावरकर, संग्राहक काळ, प्रकाशन, पुणे * [[वसंत कृष्ण वऱ्हाडपांडे|वऱ्हाडपांडे, व.कृ.]] (संपादक), १९८३. गरुडझेप (सावरकर गौरवग्रंथ), विजय प्रकाशन, नागपूर * वाळिंबे, वि.स. १९६७. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, केसरी प्रकाशन, पुणे * --?--१९८३. सावरकर , मॅजेस्टिक बुक स्टॉल, मुंबई * शिंदे, वि.म. १९९९. आठवणींची बकुळ फुले | नवचैतन्य प्रकाशन, मुंबई * शिदोरे, प्रभाकर गोविंद १९८४. स्वातंत्र्यवीर सावरकर | न.पा. साने, मुंबई * साटम, दौलत मुरारी १९७०. स्वातंत्र्यवीर विनायकराव सावरकर | साटम प्रकाशन, मुंबई * [[डॉ. शुभा साठे|साठे, डॉ. शुभा]]. त्या तिघी (कादंबरी) * [[बाळाराव सावरकर|सावरकर, बाळाराव]]. सावरकरांचे चारखंडी चरित्र, पुनःप्रकाशन - २६ फेब्रुवारी २०२०. खंडांची नावे १. २. हिंदू महासभा पर्व (१९३७ ते १९४०), ३. ४. * [[बाळाराव सावरकर|सावरकर, बाळाराव]] (संकलक) १९६९. वीर सावरकर आणि गांधीजी | वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--१९७२. हिंदुसमाज संरक्षक स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर (रत्‍नागिरी पर्व) | वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--१९७५. स्वातंत्र्यवीर सावरकर हिंदु महासभापर्व भाग-१ (जून १९३७ ते डिसेंबर १९४०) । वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--१९७६. स्वातंत्र्यवीर सावरकर अखंड हिंदुस्थान लढा पर्व * --?--१९९७. योगी योद्धा वि.दा.सावरकर । वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * --?--(जानेवारी १९४१ ते १५ ऑगस्ट १९४७) वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * सावरकर, विश्वास विनायक १९८६. आठवणी अंगाराच्या (स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या आठवणी) । स्नेहल प्रकाशन, पुणे * सावरकर, शां.शि. १९९२. अथांग (श्री. वि.दा. सावरकर आत्मचरित्र प्रारंभ) | ?,मुंबई * सावरकरांची तिसरी जन्मठेप (डॉ. आनंद जयराम बोडस) * सोनपाटकी, मुकुंद १९८०. दर्यापार | पुरंदरे प्रकाशन, पुणे * सोवनी, म.वि. १९६७. मृत्युंजय सावरकरः चित्रमय चरित्र | चित्रसाधन प्रकाशन, पुणे * हर्षे, द.स. १९६६. सावरकर-दर्शन | द.स. हर्षे प्रकाशन, सातारा * क्षीरसागर, प्रकाश १९८९. तेजोमय दाहक ते । स्वातंत्र्यवीर वि.दा. सावरकर, * श्रीवास्तव, हरीन्द्र, खोत, अनुराधा (अनुवाद) १९९६. एक झंझावात-शत्रूच्या शिबिरात । सावरकर स्मृती केंद्र, बडोदे * --?--१९५७. आत्मवृत्त । व्हीनस प्रकाशन, पुणे * --?--१९५८. सावरकर विविध दर्शन । व्हीनस प्रकाशन, पुणे * १९६२, सावरकर यांच्या आठवणी । अधिकारी प्रकाशन, पुणे * १९६९, महायोगी वीर सावरकर, वीर सावरकर प्रकाशन, मुंबई * १९७३, सावरकर आत्मचरित्र (पूर्वपीठिका) ।, मॅजेस्टिक प्रकाशन, मुंबई * १९७२, सावरकर आत्मचरित्र (भगूर) | मॅजेस्टिक प्रकाशन, मुंबई * १९७८, स्वातंत्र्यवीर सावरकर विषयक वक्तेनी लेखक यांची सूची | स्वातंत्र्यवीर सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ, मुंबई * सावरकरांवरील मृ्त्युलेख ([[आचार्य अत्रे]]) * ज्वालामुखीचे अग्निनृत्य - वि.श्री. जोशी * शोध सावरकरांचा - य.दि. फडके * क्रांतिकारकांचे कुलपुरुष - आचार्य अत्रे * सावरकरांचे समाजकार्य सत्य आणि विपर्यास - शेषराव मोरे * सावरकरांचा बुद्धिवाद एक चिकित्सक अभ्यास - शेषराव मोरे * रत्‍नागिरी पर्व - आचार्य बाळाराव सावरकर * हिंदुसभा पर्व (खंड १ व २) - आचार्य बाळाराव सावरकर * * सांगता पर्व - आचार्य बाळाराव सावरकर * सावरकर चरित्र - [[धनंजय कीर]] * सावरकर नावाची ज्योत - पु.भा. भावे * सावरकर चरित्र - शि.ल. करंदीकर * दर्यापार - मुकुंद सोनपाटकी * गांधीहत्या आणि सावरकरांची बदनामी – शेषराव मोरे ==सावरकरांवरील मराठी चित्रपट, नाटके, कार्यक्रम== * होय मी सावरकर बोलतोय! (सावरकरांच्या राजकीय जीवनावरील वैचारिक नाटक. सादरकर्ते : अभिजात प्रॉडक्शन्स मुंबई. लेखक - अनंत शंकर ओगले, दिग्दर्शक - सुनिल रमेश जोशी, मुख्य कलाकार - आकाश भडसावळे, बहार भिडे, दुर्गेश आकेरकर.) * अनादि मी अनंत मी (सावरकरांच्या जीवनावर प्रतीकात्मक सांगीतिक नाट्याविष्कार : लेखक-दिग्दर्शक माधव खाडिलकर, संगीत आशा खाडिलकर, कलावंत ओंकार-प्राजक्ता खाडिलकर आणि इतर अनेकजण.) * मी विनायक दामोदर सावरकर (एकपात्री, सादरकर्ते : योगेश सोमण) * यशोयुतां वंदे (संकल्पन/दिग्दर्शन- सारंग कुलकर्णी. संहिता - दीपा सातव सपकाळ) * व्हॉट अबाऊट सावरकर? (चित्रपट, दिग्दर्शक - रूपेश केतकर आणि नितीन गावडे, २०१५) * स्वातंत्र्यवीर सावरकर (चित्रपट, निर्माते [[सुधीर फडके]]) ==हे सुद्धा पहा== * [[वीर सावरकर (चित्रपट)]] * [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर विश्व संमेलन]] * [[सावरकर साहित्य संमेलन]] * [[सावरकर साहित्य अभ्यास मंडळ]] ==चित्रदालन== <gallery> </gallery> ==संदर्भ== <references/> == बाह्य दुवे == * [http://www.savarkar.org/ सावरकर.ऑर्ग] * [http://www.kamat.com/kalranga/itihas/vds.htm कामत.कॉम - सावरकरांचे चरित्र] * [http://in.rediff.com/news/2004/aug/23spec1.htm हू वॉज वीर सावरकर?] - रेडिफ संकेतस्थळावरील लेख (प्रश्नोत्तर स्वरूपात) * [http://www.outlookindia.com/full.asp?fodname=20040906&fname=Cover+Story&sid=2 द मास्टरमाइंड?] - [[आउटलुक]] या साप्ताहिकाचा लेख. या लेखात गांधीहत्येच्या कटाचे * [http://www.savarkarsmarak.com Official Website of Savarkar National Memorial] * [http://www.savarkar.org A website dedicated to Savarkar] * [http://satyashodh.com/SavarkarFacts.htm Satyashodh.com facts] * [http://www.harappa.com/wall/savarkar.html Newsreel on Savarkar] * [http://www.savarkarsmarak.com सावरकरांचे समग्र मराठी साहित्य] {{भारतीय स्वातंत्र्यलढा}} {{मराठी संगीत रंगभूमी}} {{मराठी कवी}} {{DEFAULTSORT:सावरकर,विनायक दामोदर}} [[वर्ग:इ.स. १८८३ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १९६६ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनांचे अध्यक्ष]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढा]] [[वर्ग:मराठी कवी]] [[वर्ग:मराठी लेखक]] [[वर्ग:विनायक दामोदर सावरकर| ]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] [[वर्ग:इतिहासकार]] [[वर्ग:भारतीय नास्तिक]] [[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]] [[वर्ग:भारतीय क्रांतिकारक]]-->== संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय क्रांतिकारक]] 11xo5x7d8sncnyw9bmzujt57lvilaxp 0 3658 2148044 2100477 2022-08-16T15:09:08Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==मुस्लिमांचा विरोध== १९२१ मध्ये [[काँग्रेस]]ने खिलाफत आंदोलनाला पाठिबा दिल्यानंतर मुस्लिम समाजातील धर्मांध व कट्टरतावादी लोकांचे महत्त्व वाढले. याबरोबरच वंदे मातरम्‌ला [[इस्लाम]]विरोधी आणि जातीय ठरवून त्याचा विरोध सुरू झाला. १९२३ मध्ये [[काकीनाडा]] येथे झालेल्या काँग्रेसच्या राष्ट्रीय अधिवेशनात तत्कालीन अध्यक्ष महंमद अली यांनी वंदे मातरम् या गीतात मूर्तिपूजा असल्यामुळे याला इस्लामविरोधी घोषित केले. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=yQ0YjM9Hr1QC&pg=PT234&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQguMAE#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Jinna|last=Volpart|first=Stenali|date=2008|publisher=Vani Prakasan|isbn=9788181437693|language=hi}}</ref>मुस्लिमांच्या कट्टर व जातीय नेतृत्वापुढे झुकत काँग्रेसने आपल्या अधिवेशनात वंदे मातरम् गायन करण्याचा आग्रह सोडून दिला. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> tc9ktgdq98ixjxfrmdoqsagmserz2ps 2148046 2148044 2022-08-16T15:10:30Z अमर राऊत 140696 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1104342630|Vande Mataram]]" wikitext text/x-wiki '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च संस्कृतमय बंगाली भाषेत लिहिलेली एक कविता आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''आनंदमठ या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवट संपण्यापूर्वी काँग्रेस कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र आनंदमठ या कादंबरीमध्ये बंगाली लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> 'वंदे मातरम' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी अशी केली गेली आहे – बंगा माता (मदर बंगाल) <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] (भारत माता), <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref> ; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी श्री अरबिंदो यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु कामगार आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार तुरुंगात टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, भारतीय राज्यघटनेत "राष्ट्रीय गीता" चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==मुस्लिमांचा विरोध== १९२१ मध्ये [[काँग्रेस]]ने खिलाफत आंदोलनाला पाठिबा दिल्यानंतर मुस्लिम समाजातील धर्मांध व कट्टरतावादी लोकांचे महत्त्व वाढले. याबरोबरच वंदे मातरम्‌ला [[इस्लाम]]विरोधी आणि जातीय ठरवून त्याचा विरोध सुरू झाला. १९२३ मध्ये [[काकीनाडा]] येथे झालेल्या काँग्रेसच्या राष्ट्रीय अधिवेशनात तत्कालीन अध्यक्ष महंमद अली यांनी वंदे मातरम् या गीतात मूर्तिपूजा असल्यामुळे याला इस्लामविरोधी घोषित केले. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=yQ0YjM9Hr1QC&pg=PT234&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQguMAE#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Jinna|last=Volpart|first=Stenali|date=2008|publisher=Vani Prakasan|isbn=9788181437693|language=hi}}</ref>मुस्लिमांच्या कट्टर व जातीय नेतृत्वापुढे झुकत काँग्रेसने आपल्या अधिवेशनात वंदे मातरम् गायन करण्याचा आग्रह सोडून दिला. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> i0v3yj26a1si7jzovh6wfcr6is9o3ao 2148047 2148046 2022-08-16T15:11:42Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च संस्कृतमय बंगाली भाषेत लिहिलेली एक कविता आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''आनंदमठ या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवट संपण्यापूर्वी काँग्रेस कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र आनंदमठ या कादंबरीमध्ये बंगाली लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> 'वंदे मातरम' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी अशी केली गेली आहे – बंगा माता (मदर बंगाल) <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] (भारत माता), <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref> ; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी श्री अरबिंदो यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु कामगार आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार तुरुंगात टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, भारतीय राज्यघटनेत "राष्ट्रीय गीता" चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> n52nkxv5n92sjjpw88w5trci4asb00v 2148048 2148047 2022-08-16T15:13:45Z अमर राऊत 140696 दुवे जोडले wikitext text/x-wiki '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवट संपण्यापूर्वी काँग्रेस कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र आनंदमठ या कादंबरीमध्ये बंगाली लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> 'वंदे मातरम' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी अशी केली गेली आहे – बंगा माता (मदर बंगाल) <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] (भारत माता), <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी श्री अरबिंदो यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु कामगार आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार तुरुंगात टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, भारतीय राज्यघटनेत "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> pdba019lfpaveby7htirwq66s8tt9f4 2148049 2148048 2022-08-16T15:15:26Z अमर राऊत 140696 माहितीचौकट जोडली wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवट संपण्यापूर्वी काँग्रेस कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र आनंदमठ या कादंबरीमध्ये बंगाली लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> 'वंदे मातरम' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी अशी केली गेली आहे – बंगा माता (मदर बंगाल) <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] (भारत माता), <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी श्री अरबिंदो यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु कामगार आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार तुरुंगात टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, भारतीय राज्यघटनेत "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> krtr8mez4l8hjfvet0swar2ckyrfvhk 2148050 2148049 2022-08-16T15:16:30Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|इवलेसे|{{लेखनाव}}]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवट संपण्यापूर्वी काँग्रेस कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र आनंदमठ या कादंबरीमध्ये बंगाली लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> 'वंदे मातरम' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी अशी केली गेली आहे – बंगा माता (मदर बंगाल) <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] (भारत माता), <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी श्री अरबिंदो यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु कामगार आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार तुरुंगात टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, भारतीय राज्यघटनेत "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> 20v0alj1xw8mw6wlc7h7f5eef2ljeif 2148051 2148050 2022-08-16T15:20:22Z अभय नातू 206 अभय नातू ने पुनर्निर्देशन ठेउन लेख [[वंदे मातरम्]] वरुन [[वंदे मातरम]] ला हलविला: हलंत शब्द wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|इवलेसे|{{लेखनाव}}]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवट संपण्यापूर्वी काँग्रेस कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र आनंदमठ या कादंबरीमध्ये बंगाली लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> 'वंदे मातरम' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी अशी केली गेली आहे – बंगा माता (मदर बंगाल) <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] (भारत माता), <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी श्री अरबिंदो यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु कामगार आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार तुरुंगात टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, भारतीय राज्यघटनेत "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> 20v0alj1xw8mw6wlc7h7f5eef2ljeif 2148058 2148051 2022-08-16T15:26:01Z अमर राऊत 140696 भर घातली wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|इवलेसे|१९२३ मध्ये "वन्दे मातरम्"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions 1896 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवट संपण्यापूर्वी काँग्रेस कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र आनंदमठ या कादंबरीमध्ये बंगाली लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> 'वंदे मातरम' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी अशी केली गेली आहे – बंगा माता (मदर बंगाल) <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] (भारत माता), <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी श्री अरबिंदो यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु कामगार आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार तुरुंगात टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रगीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी भारताचे पहिले राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, भारतीय राज्यघटनेत "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> 7qk4ah6bkkc8ouvk6sm1xfe75hvrkfn 2148059 2148058 2022-08-16T15:30:14Z अमर राऊत 140696 दुवे जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|इवलेसे|१९२३ मध्ये "वन्दे मातरम्"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '<nowiki/>''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही हिंदू देवतेचा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये दुर्गासारख्या [[दुर्गा|देवींचा]] उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "जन गण मन" या राष्ट्रगीतासाठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> 3wjlsi3y8nu9yv0idlma4eix4m1mml8 2148060 2148059 2022-08-16T15:32:06Z अमर राऊत 140696 दुवे जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|इवलेसे|१९२३ मध्ये "''वन्दे मातरम्''"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '<nowiki/>''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> cnp5atnoqaryk96w0jkqzg7bpyzptf6 2148061 2148060 2022-08-16T15:35:02Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|इवलेसे|१९२३ मध्ये "''वन्दे मातरम्''"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '<nowiki/>''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> 4kw4rmapxdn5qyekf1bvztxhdw2iqzn 2148062 2148061 2022-08-16T15:38:00Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|इवलेसे|१९२३ मध्ये "''वन्दे मातरम्''"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} [[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg|इवलेसे|शांतिनिकेतनमधील चित्रकार राममनोहर यांनी भारतीय संविधानच्या हस्तलिखितावर (पृष्ठ १६७) चित्रित केलेले वन्दे–मातरम् (सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम् शस्यश्यामलाम् मातरम्)]] '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '<nowiki/>''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> 0rch9blbsi9gkn15e9r3h9dfjksrfzq 2148063 2148062 2022-08-16T15:41:35Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg]]{{विकिडेटा माहितीचौकट}} [[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg|इवलेसे|शांतिनिकेतनमधील चित्रकार राममनोहर यांनी भारतीय संविधानच्या हस्तलिखितावर (पृष्ठ १६७) चित्रित केलेले वन्दे–मातरम् (सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम् शस्यश्यामलाम् मातरम्)]] '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '<nowiki/>''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> r4k5icjgjw7dn60zisq9x4lm1hzowyj 2148064 2148063 2022-08-16T15:42:23Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}}[[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg]][[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg|इवलेसे|शांतिनिकेतनमधील चित्रकार राममनोहर यांनी भारतीय संविधानच्या हस्तलिखितावर (पृष्ठ १६७) चित्रित केलेले वन्दे–मातरम् (सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम् शस्यश्यामलाम् मातरम्)]] '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '<nowiki/>''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> 62w2m6xtd9qfka1l9zc1vkzghbiwyms 2148065 2148064 2022-08-16T15:43:11Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}}[[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg]] '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. [[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg]] १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> efbfhn7457z9w4eknlc09zyl5u3oyqk 2148066 2148065 2022-08-16T15:47:59Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}}[[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|620x620अंश]] '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. [[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg|अल्ट=<nowiki>शांतिनिकेतनमधील चित्रकार राममनोहर यांनी भारतीय संविधानच्या हस्तलिखितावर (पृष्ठ १६७) चित्रित केलेले वन्दे–मातरम् (सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम् शस्यश्यामलाम् मातरम्)]</nowiki>|620x620अंश]] १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> ims5hehfwwc58vktywvztn1v1amj5wz 2148067 2148066 2022-08-16T15:51:13Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|डावे|इवलेसे|500x500अंश|१९२३ मध्ये "<nowiki>''वन्दे मातरम्''</nowiki>"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. [[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg|अल्ट=<nowiki>शांतिनिकेतनमधील चित्रकार राममनोहर यांनी भारतीय संविधानच्या हस्तलिखितावर (पृष्ठ १६७) चित्रित केलेले वन्दे–मातरम् (सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम् शस्यश्यामलाम् मातरम्)]</nowiki>|620x620अंश]] १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> a36kvdsy8avgdxvc5rtx0v5p4brupty 2148068 2148067 2022-08-16T15:53:05Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|डावे|इवलेसे|500x500अंश|१९२३ मध्ये "<nowiki>''वन्दे मातरम्''</nowiki>"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. [[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg|इवलेसे|500x500अंश|शांतिनिकेतनमधील चित्रकार राममनोहर यांनी भारतीय संविधानच्या हस्तलिखितावर (पृष्ठ १६७) चित्रित केलेले वन्दे–मातरम् (सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम् शस्यश्यामलाम् मातरम्)]] १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|अबनींद्रनाथ टागोर यांनी काढलेले भारतमातेचे चित्र. ता. १९०५]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावरील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> foh9v4csyj60s894pp5te4li4pvc1bh 2148069 2148068 2022-08-16T15:58:10Z अमर राऊत 140696 भर घातली wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''''वंदे मातरम्''''' (अर्थ: <span>''आई, मी तुला नमन करतो'')</span> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.mustrad.org.uk/articles/mataram.htm|title=Vande Mataram|website=www.mustrad.org.uk|access-date=2021-09-03}}</ref> ही १८७० मध्ये [[बंकिमचंद्र चटोपाध्याय|बंकिमचंद्र चटर्जी]] यांनी उच्च [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]]<nowiki/>मय [[बंगाली भाषा|बंगाली]] भाषेत लिहिलेली एक [[कविता]] आहे. त्यांनी ही कविता त्यांच्या १८८२ च्या ''[[आनंदमठ]] या'' [[बंगाली भाषा|बंगाली]] कादंबरीत समाविष्ट केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Identity Elements - National Song - Know India: National Portal of India|website=knowindia.gov.in|access-date=2021-07-24}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|last=Staff Reporter|url=https://www.thehindu.com/news/national/tamil-nadu/vande-mataram-was-in-sanskrit-ag-clarifies/article19273333.ece|title=Vande Mataram was in Sanskrit, AG clarifies|date=2017-07-14|work=The Hindu|language=en-IN|issn=0971-751X|access-date=2021-07-24}}</ref> ही कविता सर्वप्रथम [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी [https://www.inc.in/inc-sessions १८९६ मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनात] गायली होती. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://knowindia.gov.in/national-identity-elements/national-song.php|title=National Song|website=knowindia.gov.in|url-status=live}}</ref> <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ऑगस्ट १९४७ मध्ये [[ब्रिटिश साम्राज्य|ब्रिटिश राजवट]] संपण्यापूर्वी [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|काँग्रेस]] कार्यकारिणीने ऑक्टोबर १९३७ मध्ये या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक [[भारत|भारताचे]] राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=17–24}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ytOhDQAAQBAJ&pg=PT89|title=Bankim Chandra Chatterji|last=S. K. BOSE|publisher=Publications Division Ministry of Information & Broadcasting|year=2015|isbn=978-81-230-2269-7|pages=88–92}}</ref> [[चित्र:A_rare_painting_of_our_national_song,_Vande_Mataram,_published_in_1923.jpg|डावे|इवलेसे|500x500अंश|१९२३ मध्ये "<nowiki>''वन्दे मातरम्''</nowiki>"चे सचित्र प्रकाशन झाले होते. हे चित्र अतिशय दुर्मिळ आहे.]] हे मातृभूमीचे स्तोत्र [[आनंदमठ (कादंबरी)|आनंदमठ]] या कादंबरीमध्ये [[बंगाली भाषा|बंगाली]] लिपीत लिहिले आहेत. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=1–8, 73–76, 90–99}}</ref> '''वंदे मातरम''' या शीर्षकाचा अर्थ "मातृभूमी मातेची मी स्तुती करतो" असा आहे. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song|last=Ghose|first=Aurbindo|website=Know India|publisher=Government of India|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=12 November 2016|ref=knowindianationalsong}}</ref> गाण्याच्या नंतरच्या श्लोकांमधील "माता देवी" चे वर्णन लोकांची मातृभूमी असे केले आहे – बंगमाता<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.counterview.net/2017/08/bankims-vande-mataram-originally.html|title=Bankim's Vande Mataram originally referred to Banga Mata not Bharat Mata: Netaji's grand nephew in new book}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.millenniumpost.in/sundaypost/in-retrospect/the-mother-in-bande-mataram-is-not-mother-india-235592|title=The Mother in Bande Mataram is not Mother India|date=8 April 2017}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/article/833343/history-revisited-bande-mataram-was-written-as-a-song-about-bengal-not-india|title=History revisited: 'Bande Mataram' was written as a song about Bengal – not India}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/in-fact-bharat-mata-from-freedom-struggle-metaphor-to-patriotisms-litmus-test/|title=Bharat Mata: From freedom struggle metaphor to patriotism's litmus test|date=21 March 2016}}</ref> आणि [[भारतमाता|भारत माता]] <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=68–77, 26–29}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA107|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=106–108}}</ref>; परंतु मजकुरात याचा स्पष्ट उल्लेख नाही. १८९६ च्या [[भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस|भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या]] अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी प्रथम राजकीय संदर्भात गायलेल्या या गीताने [[भारताचा स्वातंत्र्यलढा|भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत]] महत्त्वाची भूमिका बजावली. <ref name="National Song of India">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|title=National Song of India|publisher=[[Government of India]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130115003651/http://knowindia.gov.in/knowindia/national_symbols.php?id=12|archive-date=15 January 2013|access-date=29 April 2008}}</ref> १९०५ पासून भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये हे लोकप्रिय मार्चिंग गाणे बनले. <ref name="Eck2012p95">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=uD_0P6gS-vMC|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=New York: Random House (Harmony Books)|year=2012|isbn=978-0-385-53190-0|pages=95–97|author-link=Diana L. Eck}}</ref> अध्यात्मिक भारतीय राष्ट्रवादी आणि तत्वज्ञानी [[अरविंद घोष|श्री अरबिंदो]] यांनी या गीताचा उल्लेख " [[बंगाल|बंगालचे]] राष्ट्रगीत" म्हणून केला. <ref>[[Sri Aurobindo]] commented on his English translation of the poem with "It is difficult to translate the National Anthem of Bengal into verse in another language owing to its unique union of sweetness, simple directness and high poetic force." cited after Bhabatosh Chatterjee (ed.), ''Bankim Chandra Chatterjee: Essays in Perspective'', Sahitya Akademi, Delhi, 1994, p. 601.</ref> या गाण्यावर आणि कादंबरीवर [[ब्रिटिश भारत|वसाहतवादी सरकारने]] बंदी घातली होती, परंतु [[कामगार]] आणि सामान्य जनता यांनी ही बंदी झुगारून दिली होती ( अनेकांना सार्वजनिक ठिकाणी हे गीत गाण्यासाठी वारंवार [[तुरुंग|तुरुंगा]]<nowiki/>त टाकण्यात आले होते); १९४७ मध्ये देशाला [[भारतीय स्वातंत्र्याचा कायदा १९४७|वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर]] [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] या गीतावरची बंदी हटवली. <ref name="Chatterji2005p71">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=YuzkrT6WuQ0C&pg=PA71|title=Anandamath, or The Sacred Brotherhood|last=Bankimcandra Chatterji|publisher=Oxford University Press|year=2005|isbn=978-0-19-803971-6|pages=71–78}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4YBhMfAgxIkC&pg=PA18|title=Bande Mataram and Islam|last=Aurobindo Mazumdar|publisher=Mittal Publications|year=2007|isbn=978-81-8324-159-5|pages=18–22, 30–31}}</ref> २४ जानेवारी १९५० रोजी [[भारताची संविधान सभा|भारतीय संविधान सभेने]] "वंदे मातरम" हे राष्ट्रीय गीत म्हणून स्वीकारले. याप्रसंगी [[भारताचे राष्ट्रपती|भारताचे पहिले राष्ट्रपती]] [[राजेंद्र प्रसाद]] म्हणाले की, " [[जन गण मन]] " या भारताच्या राष्ट्रगीताच्या बरोबरीने या गाण्याचा देखील सन्मान केला पाहिजे." <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.india.gov.in/india-glance/national-symbols|title=National Symbols &#124; National Portal of India|access-date=23 January 2020}}</ref> तथापि, [[भारताचे संविधान|भारतीय राज्यघटने]]<nowiki/>त "राष्ट्रीय गीता"चा उल्लेख नाही. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/india/delhi-hc-dismisses-plea-declare-vande-mataram-national-anthem-song-5855588/|title=HC dismisses plea to declare 'Vande Mataram' as national anthem or song|date=2019-07-27|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=2019-11-01}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/no-concept-of-national-song-in-constitution-says-sc/story-UYFUDprZTPnLUorcQIJ6dJ.html|title=No concept of National Song in Constitution, says SC|date=2017-02-17|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2019-11-01}}</ref> या गाण्याचे पहिले दोन श्लोक हे आई आणि मातृभूमीचा अमूर्त संदर्भ आहेत, ते कोणत्याही [[हिंदू]] [[देव|देवते]]<nowiki/>चा नावाने उल्लेख करत नाहीत. परंतु नंतरच्या श्लोकांमध्ये [[दुर्गा]]<nowiki/>सारख्या [[देवी|देवीं]]<nowiki/>चा उल्लेख आहे. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=cJqfAAAAMAAJ|title=Bande Mataram, the Biography of a Song|last=Sabyasachi Bhattacharya|publisher=Penguin Books|year=2003|isbn=978-0-14-303055-3|pages=34–37, 81}}</ref> <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=OWfcoMnHU8gC&pg=PA125|title=The Goddess and the Nation: Mapping Mother India|last=Sumathi Ramaswamy|publisher=Duke University Press|year=2009|isbn=978-0-8223-9153-1|pages=125–142}}</ref> या गाण्याच्या सादरीकरणासाठी परिस्थितीनुसार ६५ सेकंद अवधीचा तपशील आहे; परंतु "[[जन गण मन]]" या [[राष्ट्रगीत|राष्ट्रगीता]]<nowiki/>साठी ५२ सेकंद हा कालावधी निश्चित आहे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|title=No rules on singing, playing of 'Bande Mataram': Government|work=The Times of India|access-date=2017-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20170212223322/http://timesofindia.indiatimes.com/india/No-rules-on-singing-playing-of-Bande-Mataram-Government/articleshow/55582329.cms|archive-date=12 February 2017|url-status=live}}</ref> [[चित्र:Bharat_Mata_by_Abanindranath_Tagore.jpg|इवलेसे|[[अबनींद्रनाथ टागोर]] यांनी काढलेले [[भारतमाता|भारतमाते]]<nowiki/>चे चित्र. तारीख: १९०५]] [[चित्र:Constitution_Page167_Rammanohar.jpg|इवलेसे|500x500अंश|[[शांतिनिकेतन]]<nowiki/>मधील [[चित्रकार]] राममनोहर यांनी [[भारताचे संविधान|भारतीय संविधाना]]<nowiki/>च्या हस्तलिखितावर (पृष्ठ १६७) च<nowiki/>ित्रित केलेले वन्दे–मातरम् (सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम् शस्यश्<nowiki/>यामलाम् मातरम<nowiki/>्)]] ==वंदे मातरम धून मोहन वीणा वाद्यावर (ध्वनी)== [[File:Vande Mataram on Mohan Veena.ogg]] [[File:Bankimchandra Chattapadhay.jpg|thumb|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] ==पार्श्वभूमी== [[File:1909magazine vijaya.jpg|thumb|१९०९ सालच्या मासिकावर<nowiki/>ील वन्दे मातरम् लिहिलेले चित्र]] भारताचा [[स्वातंत्र्य]] लढा १८५७ च्या सशस्त्र क्रांतीपासून सुरू झाला. हा लढा यशस्वी झाला नसला, तरी याने पेटवलेली स्वातंत्र्याची मशाल पुढे अखंडितपणे निरनिराळ्या रूपांत प्रकट होत राहिली. [[बंगाल]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[पंजाब]] हे सशस्त्र क्रांतीचे केंद्र बनले. सुखदेव, [[भगतसिंग|भगतसिंंग]], [[चंद्रशेखर आझाद|चंद्रशेखर आझाद,]] चाफेकर बंधू, [[स्वातंत्र्यवीर सावरकर]] यांच्या सारख्या झपाटलेल्या क्रांतिवीरांनी [[इंग्रज|इंग्रजां]]विरुद्ध ही क्रांतीची मशाल तेवत ठेवली. परंतु ही क्रांती वैयक्तिक पातळीवर किवा छोट्या समूहापर्यंत मर्यादित होती. अठराशे सत्तरच्या दशकात एका वेगळ्या आंदोलनाची पार्श्वभूमी तयार झाली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेच्या म्हणजे १८८५ पूर्वीचा तो काळ होता. इंग्रजांचे कुटिल कारस्थान आणि जुलमी राजवटीमुळे भारतीयांमध्ये स्वातंत्र्याची भावना जागृत होऊ लागली. अशा या वातावरणात वंदे मातरम् या गीताचा जन्म झाला. [[कोलकाता]] विश्वविद्यालयाच्या स्थापनेनंतर सुरुवातीच्या काळात [[बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] यांनी या विद्यापीठातून [[बी.ए.]]ची पदवी प्राप्त केली. इंग्रज सरकारने त्यांची नियुक्ती कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट मॅजिस्ट्रेट म्हणून केली. नंतर ते कलकत्त्याचे डिस्ट्रिक्ट कलेक्टर झाले. बंकिमचंद्र प्रखर देशभक्त होते. त्यांना मागील शतकातील संन्याशांचे बंड आणि १८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध यांचे फार आकर्षण होते. [[१८५७ चे स्वातंत्र्ययुद्ध|१८५७]] साली इंग्रज सरकारने ‘गॉड सेव्ह दी क्वीन' हे ब्रिटिशांचे राष्ट्रगीत भारतात रुजू करण्याचा प्रयत्‍न केला. त्यांचे हे राष्ट्रगीत भारताचेही [[राष्ट्रगीत]] आहे, अशी वातावरण निर्मिती करण्याकरिता कार्यक्रमात, सैन्यात आणि शाळांमध्ये त्यांनी हे गीत रुजवण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे बंकिमचंद्र खूप संतप्त झाले. सन् १८७६चा तो काळ होता. भारतीय लोक या ब्रिटिश राष्ट्रगीताचा तिरस्कार करीत होते. बंकिमचंद्रांनी या विषयावर गहन विचार केला. त्यांच्या लक्षात आले की गेल्या हजार वर्षांच्या गुलामगिरीमुळे [[भारत]] हा कधीच अखंड असा देश नव्हता आणि भारताचे कोणतेही राष्ट्रगीत नव्हते. म्हणून १८७६ मध्ये ७ नोव्हेंबरला त्यांनी देशभक्तीच्या भावनांनी ओथंबलेले आणि भारत देशाला मातृभूमी असे संबोधित करून तिचे नमन करणारे वंदे मातरम् हे सहा कडव्यांचे गीत लिहिले. आपल्या मित्रांना हे गीत वाचून दाखवल्यावर ते म्हणाले की, हे भारतीयांचे खरे राष्ट्रगीत असले पाहिजे. बंकिमचंद्रांनी मागील शतकातील ‘संन्याशांचे बंड' या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित ‘[[आनंदमठ|आनंद मठ']] ही कादंबरी इ.स. १८८२ साली लिहिली. त्यांनी या कादंबरीत वंदे मातरम् हे गीत समाविष्ट केले. या कादंबरीत देशभक्त संन्यासी वंदे मातरम् हे गीत सामूहिकपणे गाताना दाखवले आहे.<ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=FO6wCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=vande+mataram+song&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJq-fW_-TcAhVKOY8KHRwiA10Q6AEIMjAC#v=onepage&q&f=false|title=Anandamath|last=Chatterjee|first=Bankim Chandra|date=2016-03-06|publisher=Auro e-Books|language=en}}</ref> ‘आनंदमठ' या कादंबरीला अभूतपूर्व यश मिळाले व ही कादंबरी खूप लोकप्रिय झाली. त्यामुळे वंदे मातरम् हे देशभक्तीचे अप्रतिम गीत लोकांपर्यंत पोहोचले आणि या गीताला खूप लोकप्रियता मिळाली. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=oJtHAAAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjzj4GK-eTcAhVBsI8KHYPYCZE4ChDoAQhhMAk|title=Hindī kī rāshṭrīya kāvya-dhārā: 'Prabhā' evaṃ 'Pratāpa' ke sandarbha meṃ|date=1967|publisher=Vindhyācala Prakāśana|language=hi}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=p9-J0-GprxcC&pg=PA7&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi8zdH-_uTcAhUKvo8KHSs-BhA4FBDoAQhdMAg#v=onepage&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE%20%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&f=false|title=Aanandmath|last=Chattopadhyay|first=Bankim Chandra|date=2009-09|publisher=Rajkamal Prakashan Pvt Ltd|isbn=9788126705238|language=hi}}</ref>१८९६ साली काँग्रेसच्या कोलकाता येथील राष्ट्रीय अधिवेशनात [[रवींद्रनाथ ठाकूर|रवींद्रनाथ टागोर]] यांनी हे गीत गाऊन संपूर्ण अधिवेशन राष्ट्रभक्तीच्या भावनेने भारावून टाकले. पुढे १९०१ मध्ये पुन्हा काँग्रेसचे अधिवेशन कलकत्त्याला झाले असताना या अधिवेशनात श्री दखिना चरण सेन यांनी या गीताचा सामूहिक अभ्यास करून घेतला. १९०५ मध्ये इंग्रज सरकारने या गीतावर बंदी आणली. तरीसुद्धा [[बनारस]] येथील काँग्रेस अधिवेशनात रवीन्द्रनाथ टागोर यांची पुतणी श्रीमती सरलादेवी यांनी हे गीत गायले. १९०५ मध्ये इंग्रजांनी [[बंगाल]]चे विभाजन केले. ही घटना बंग-भंग(वंग भंग चळवळ) या नावाने इतिहासात नमूद आहे. बंग-भंगच्या विरोधात झालेल्या प्रचंड आंदोलनात वंदे मातरम् हे गीत प्रेरणादायी ठरले. हिदू-मुस्लिम सर्वांनी गायन केले. सर्वांनी एकजुटीने केलेल्या या उग्र आंदोलनामुळे इंग्रज सरकार हादरले आणि त्यांना बंगालची फाळणी रद्द करावी लागली. ==[[राष्ट्रध्वज]] निर्मिती== १९०४ मध्ये [[मादाम कामा]] यांनी भारताच्या राष्ट्रीय झेंड्याची पहिली रूपरेषा तयार केली. या झेंड्यात वर हिरवा, मध्य भागात पिवळा आणि खाली केसरी रंग होता. वर हिरव्या रंगावर कमळाची आठ फुले काढली असून, खालच्या केसरी रंगावर सूर्य आणि चंद्राच्या आकृत्या काढल्या होत्या. मध्य भागातील पिवळ्या रंगावर वंदे मातरम् असे लिहिले. वंदेमातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा इतका प्रेरक बीज मंत्र होता. मादाम कामा यांनी याला नियोजित राष्ट्रीय ध्वजाच्या मध्य भागात ठळकपणे स्थान दिले. १९०७ मध्ये त्यांनी वंदे मातरम् लिहिलेला हा ध्वज [[बर्लिन]] येथे फडकविला. ==प्रसार व स्वीकार== वंदे मातरम् हा भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याचा बीजमंत्र होता. [[लाला लजपतराय]] यांनी त्या काळात [[लाहोर]]हून एक पाक्षिक काढले, त्याचे नाव होते ‘वंदे मातरम्.' हिरालाल जैन यांनी १९०५ मध्ये भारतातील पहिला राजकीय चित्रपट बनवला व त्याचा शेवट वंदे मातरम् या गीताने केला. १९१५ पासून [[काँग्रेस]]च्या प्रत्येक राष्ट्रीय अधिवेशनात नियमितपणे आग्रहपूर्वक वंदे मातरम् गायन होऊ लागले. त्यावेळी वंदे मातरम् [[इस्लाम]]विरोधी नव्हते की जातीयही नव्हते. हिदू-मुस्लिम सर्वजण सारखेच वंदे मातरम्‌चा जयघोष करीत होते. अनेक क्रांतिकारक इंग्रजांचे अत्याचार सहन करत व वंदे मातरमचा जयघोष करत फासावर गेले. स्वातंत्र्य आंदोलनात वंदे मातरम् हा अतिशय लोकप्रिय असा जयघोष होता. कोणत्याही मोर्चामध्ये ‘भारत माता की जय' आणि ‘वंदेमातरम्' हे जयघोष असायचे. ==राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता== १९३७ मध्ये राष्ट्रीय अधिवेशनात काँग्रेसने प्रतिपादन केले की वंदे मातमच्या सहा कडव्यांपैकी पहिल्या दोन कडव्यांमध्ये देशाला मातृभूमी म्हणत देशाच्या सृष्टिसौंदर्याचे वर्णन केले असल्यामुळे त्यात मूर्तिपूजेचा काहीही संबंध येत नाही. परंतु शेवटच्या चार कडव्यांमध्ये काही ठिकाणी मातृभूमीचे हिदूंची देवी दुर्गेच्या रूपात वर्णन केले आहे. म्हणून राष्ट्रीय काँग्रेसने वंदे मातरम् गीताच्या पहिल्या दोन कडव्यांना राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता देण्याचा प्रस्ताव ठेवला व तो मंजूर पण झाला. परंतु १९४७ मध्ये देश स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस प्रणीत भारत सरकारने फक्त ‘जन गण मन' या गीतालाच राष्ट्रगीत म्हणून घोषित केले. वंदे मातरम्‌ची अवहेलना करणारी ही गोष्ट अनेक नेत्यांना पटली नाही. घटना समिती गठित झाल्यावर वंदेमातरम् याला राष्ट्रगीताचा दर्जा देण्यावर अनेकदा चर्चा झाली.अखेर घटना समितीचे अध्यक्ष देशभक्त [[डॉ. राजेंद्रप्रसाद]] यांनी घटना लागू होण्याच्या दोन दिवसापूर्वी २४ जानेवारी १९५०ला घटना समितीत हा ठराव मान्य करवून घेतला. अशा प्रकारे वंदे मातरम्‌ला राष्ट्रगीताचा दर्जा मिळाला.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.co.in/books?id=BX0LAQAAMAAJ&q=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&dq=%E0%A4%B5%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%87+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A4%AE+%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ0cvy8-TcAhWEsI8KHUjeC-EQ6AEIYzAI|title=Dharma-itihāsa|last=सिंह|first=महीप|last2=कुमार|first2=अनिल|date=2007|publisher=नमन प्रकाशन|language=hi}}</ref> ७ सप्टेंबर १९८१ला या राष्ट्रगीताची शताब्दी संपूर्ण देशात उत्साहात साजरी करण्यात आली. ७ सप्टेंबर २००६ मध्ये या राष्ट्रगीताला १२५ वर्षे झाल्याबद्दल या गीताच्या शतकोत्तरी रौप्य महोत्सवाचे समारंभ झाले.२२ ऑगस्ट २००६ रोजी युपीए सरकारने [[संसद|संसदे]]त घोषणा केली की शाळांमध्ये७ सप्टेंबर रोजी वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत गाणे ऐच्छिक राहील. भारतीय जनता पार्टीने शाळांमधून हे राष्ट्रगीत म्हणणे अनिवार्य केले पाहिजे, अशी जोरकस मागणी केली. परंतु युपीए सरकारने ही मागणी मान्य केली नाही. या दिवशी देशभरातील शाळांमध्ये हे राष्ट्रगीत अतिशय उत्साहाने गायिले गेले आणि अनेक मुस्लिम संस्थांनी याला समर्थन दिले. == वंदे मातरम गीतसंग्रह == ‘जन गण मन' या राष्ट्रगीताची एकच धून असून, त्याप्रमाणेच या राष्ट्रगीताचे गायन होत असते. परंतु वंदेमातरम्च्या अनेक धून प्रचलित आहेत. सर्वप्रथम १८८२ मध्ये आनंदमठ या कादंबरीत वंदे मातरम् या गीताचा समावेश केल्यावर बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांनी त्या काळातील बंगाली नाट्य क्षेत्रातील लोकप्रिय संगीतकार जदुनाथ भट्टाचार्य यांच्याकडून वंदे मातरम्‌ची चाल बसवून घेतली. ही चाल अनेक वर्षे प्रचलित होती. विसाव्या शतकामध्ये या गीताच्या ज्या चाली प्रचलित झाल्या, त्यापैकी अनेक चाली भारतीय संगीताच्या रागांवर लावल्या गेल्या. काही चित्रपटांमध्ये निरनिराळ्या चालींवर हे गीत चित्रित केले गेले. यापैकी ‘आनंद मठ’, ‘लीडर' आणि ‘अमर आशा' या चित्रपटांच्या चाली लोकप्रिय झाल्या. आनंदमठ या चित्रपटात वंदे मातरम् हे गीत लता मंगेशकर यांनी एका प्रसंगात गायिले आहे. दुस-या एका प्रसंगात [[हेमंतकुमार]] यांनी हे गीत गायिले आहे. लोकप्रिय संगीतज्ञ रविशंकर यांनी आकाशवाणीकरिता या गीताची जी चाल लावून दिली, ती पण खूप लोकप्रिय झाली. १९९७ साली भारतीय स्वातंत्र्याच्या सुवर्ण महोत्सव प्रसंगी लोकप्रिय संगीतकार [[ए. आर. रहमान|ए. आर्. रहमान]] यांनी ‘वंदे मातरम्' हे शीर्षक असलेला गीत संग्रह प्रकाशित केला. तो लोकांना खूप आवडला. २०१८ मधे सुप्रसिद्ध शास्त्रीय गायिका कल्याणी बोंद्रे यांनी ‘वंदे मातरम्' या गीताला नवीन चालीत बांधून हे गीत रसिकांसमोर आणले त्याला देखील रसिकांचा चांगला प्रतिसाद मिळाला, २००२ मध्ये बीबीसी वर्ल्ड सर्व्हिसने जगातील ७००० गीते निवडून सर्वात लोकप्रिय अशा पहिल्या १० गीतांकरिता एक सर्वेक्षण केले. त्यात ए.आर. रहमानच्या वंदे मातरम‌ला जगात दुसऱ्या क्रमांकाचे स्थान लाभले. [[रविशंकर]] व ए.आर. रहमान यांनी बनवलेल्या चाली भारतीय संगीताच्या देस या रागावर आधारित आहेत. वंदे मातरम् हे राष्ट्रगीत आजही लोकप्रिय आहे. ==वंदे मातरम्‌वरील दोन-खंडी इतिहास== "साप्ताहिक विवेक‘तर्फे बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांच्या १७५व्या जयंती निमित्ताने "वंदे मातरम्‌‘ या द्विखंडात्मक ग्रंथाचे प्रकाशन महाराष्ट्राचे राज्यपाल सी. विद्यासागर राव आणि राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे प.पु.सरसंघचालक डॉ.मोहन भागवत यांच्या हस्ते १६ डिसेंबर २०१४ रोजी झाले. या ग्रंथात वंदे मातरम्‌चा इतिहास, त्याविषयी छापून आलेले लेख या सर्वांचे संकलन [[मिलिंद सबनीस]] यांनी केले आहे. डॉ. आनंद हर्डीकर हे "समग्र वंदे मातरम्‌‘ या प्रकल्पाचे संपादक सल्लागार होते. '''गीतकार:''' [[बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय|बंकिमचंद्र चॅटर्जी]] '''रचना वर्ष:''' [[इ.स. १८७६]] '''प्रकाशन वर्ष:''' [[इ.स. १८८२]] ---- <P align=center>'''<FONT size=5>वन्दे मातरम्</FONT>'''<br />वन्दे मातरम्<br />सुजलाम् सुफलाम् मलयजशीतलाम्<br />सस्यश्यामलाम् मातरम्।</P> <P align=center>शुभ्रज्योत्स्नापुलकितयामिनीम्<br />फुल्लकुसुमितद्रुमदलशोभिनीम्<br />सुहासिनीम् सुमधुर भाषिणीम्<br />सुखदाम् वरदाम् मातरम्‌ ॥ १ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>कोटि - कोटि - कण्ठ कल - कल - निनाद - कराले,<br />कोटि - कोटि - भुजैर्धृत - खरकरवाले,<br />अबला केन मा एत बले।<br />बहुबलधारिणीम् नमामि तारिणीम्<br />रिपुदलवारिणीम् मातरम्‌ ॥ २ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>तुमि विद्या, तुमि धर्म<br />तुमि हृदि, तुमि मर्म<br />त्वं ही प्राणाः शरीरे<br />बाहुते तुमि मा शक्ति,<br />हृदये तुमि मा भक्ति,<br />तोमारइ प्रतिमा गडि मन्दिरे-मन्दिरे ॥ ३ ॥<br />मातरम् वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>त्वम् ही दुर्गा दशप्रहरणधारिणी<br />कमला कमलदलविहारिणी<br />वाणी विद्यादायिनी,<br />नमामि त्वाम् नमामि कमलाम्<br />अमलाम् अतुलाम् सुजलाम् सुफलाम् मातरम्‌ ॥ ४ ॥<br />वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=center>श्यामलाम् सरलाम् सुस्मिताम् भूषिताम्<br />धरणीम् भरणीम् मातरम्‌ ॥ ५ ॥</P> <P align=center>वन्दे मातरम्‌ ।</P> <P align=left>'''-बंकीमचंद्र चट्टोपाध्याय (चटर्जी)'''</P> <P align=center>===</P> <P align=center>'आनंदमठ' लिहिण्यापूर्वी पाच वर्षे, कार्तिक शु. ९, १७ नोव्हेंबर १८७५ रोजी बंकीमचंद्र चटर्जींनी लिहिलेले हे गीत जणू 'आनंदमठ' कादंबरीसाठीच लिहिले असावे इतके चपखल बसले आहे.</P> <P align=center>===</P> <P align=left>संदर्भ-<br />"आनंदमठ - आक्षेप आणि खंडन"<br />लेखक - मिलिंद प्रभाकर सबनीस<br />प्रकाशक - जन्मदा प्रतिष्ठान<br />प्रकाशन - २६ जानेवारी २००६</P> ---- <P align=center><font size = 5>'''आई तुला प्रणाम'''</font></P> <P align=center>आई तुला प्रणाम ॥ धृ ॥</P> <P align=center>सुजल तू, सुफल तू, मलयानिलशीत तू ।<br />हरीतशस्यावृत्त तू ॥<br />चांद्रज्योत्सनापुलकित यामिनी ।<br />उदितपुष्प-लता-वनांनी विभूषिते ॥<br />सुहासिनी, सुमधूर भाषिणी ।<br />सुखदा, वरदायिनी ॥ १ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>कोटी कोटी मुखांनी अभिव्यक्त तू ।<br />कोटी कोटी बाहूंचे बल प्राप्त तू ॥<br />अबला कशी? महाशक्ती तू ।<br />अतुलबलधारिणी ॥<br />प्रणितो तुज तारिणी ।<br />शत्रुदलसंहारिणी, तुला प्रणाम ॥ २ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तू विद्या, तू धर्म ।<br />तू हृदय, तू मर्म ॥<br />तूच प्राण अन् कुडीही ।<br />तूच मम बाहूशक्ती ॥<br />तूची अंतरीची भक्ती ।<br />तुझीच प्रतिमा वसे, हर मंदिरी, मंदिरी ॥<br />तुला प्रणाम ।<br />आई तुला प्रणाम ॥ ३ ॥ आई, तुला प्रणाम</P> <P align=center>तूची दुर्गा, दशप्रहरणधारिणी ।<br />कमला, कमलदल विहारिणी ॥<br />वाणी, विद्यादायिनी ।<br />तुला प्रणाम, कमले तुला प्रणाम ॥<br />अमले, अतुले, सुजले, सुफले, आई ।<br />आई तुला प्रणाम ॥<br />श्यामले, सरले, सुस्मिते, भूषिते ।<br />तूच घडवी, पोषी तू, आई ॥ ४ ॥ आई तुला प्रणाम</P> <P align=center>===</P> <P>मराठी रुपांतर - श्री. नरेंद्र गोळे <br />दिनांक - ८ ऑगस्ट २००६</P> ---- == बाह्य दुवे == * [http://www.hindujagruti.org/activities/campaigns/national/vandemataram/ वन्दे मातरम्‌ गीत ऐका.] {{भारतीय राष्ट्रचिन्हे}} == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय राष्ट्रचिन्हे|राष्ट्रगान]] [[वर्ग:बंकिमचंद्र चट्टोपाध्याय यांची गीतरचना]] [[वर्ग:विशेष गाणी]] [[वर्ग:भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित कलाकृती]] [[वर्ग:राष्ट्रगीते]] <references /> mmak5izkrz12bqku62ip1z2zb523i8u 0 3939 2148257 2038707 2022-08-17T10:17:01Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{जुलै दिनदर्शिका}} {{ग्रेगरी दिनदर्शिका दिवस|जुलै|५|१८६|१८७}} == ठळक घटना आणि घडामोडी == === सतरावे शतक === * [[इ.स. १६८७|१६८७]] - सर [[आयझॅक न्यूटन]]ने [[फिलोसॉफि नॅचरालिस प्रिन्सिपिया मॅथेमॅटिका]] हे अतिमहत्त्वाचे पुस्तक प्रकाशित केले. === अठरावे शतक === * [[इ.स. १७७०|१७७०]] - [[चेस्माची लढाई]]. === एकोणिसावे शतक === * [[इ.स. १८११|१८११]] - [[व्हेनेझुएला]]ला [[स्पेन]]पासून स्वातंत्र्य. * [[इ.स. १८३०|१८३०]] - [[फ्रान्स|फ्रांस]]ने [[अल्जीरिया]]वर आक्रमण केले. * [[इ.स. १८६५|१८६५]] - वाहनांच्या वेगावर नियंत्रण घालणारा पहिला कायदा [[इंग्लंड]]मध्ये लागू. * [[इ.स. १८८४|१८८४]] - [[कामेरून]] [[जर्मनी]]च्या आधिपत्याखाली. === विसावे शतक === * [[इ.स. १९०५|१९०५]] - [[लॉर्ड कर्झन]] याने [[बंगालची फाळणी (१९०५)|बंगालची फाळणी]] केली. * [[इ.स. १९४०|१९४०]] - [[दुसरे महायुद्ध]] - [[युनायटेड किंग्डम]] व [[विची फ्रांस]]नी राजनैतिक संबंध तोडले. * [[इ.स. १९४१|१९४१]] - [[दुसरे महायुद्ध]] - [[जर्मनी]]च्या सैन्याने [[नीपर नदी]] पर्यंत धडक मारली. * [[इ.स. १९४३|१९४३]] - [[दुसरे महायुद्ध]] - [[कुर्स्कची लढाई]]. * [[इ.स. १९४५|१९४५]] - [[दुसरे महायुद्ध]] - [[फिलिपिन्स|फिलिपाईन्स]]ची [[जपान]]पासून सुटका. * [[इ.स. १९४६|१९४६]] - [[बिकिनी]] हा वस्त्रप्रकार प्रथमतः वापरात. * [[इ.स. १९५०|१९५०]] - [[कोरियन युद्ध]] - [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिका]] व [[उत्तर कोरिया]]च्या सैन्यात चकमक. * १९५० - [[इस्रायल|इस्रायेल]]च्या [[क्नेसेट]]ने जगातील कोणत्याही [[ज्यू]] व्यक्तीला इस्रायेलमध्ये राहण्याचा हक्क दिला. * [[इ.स. १९५१|१९५१]] - [[विल्यम शॉकली]]ने [[जंक्शन ट्रांझिस्टर]]चा शोध लावला. * [[इ.स. १९५४|१९५४]] - [[आंध्र प्रदेश उच्च न्यायालय|आंध्र प्रदेश उच्च न्यायालयाची]] स्थापना. * [[इ.स. १९६२|१९६२]] - [[अल्जीरिया]]ला [[फ्रान्स|फ्रांस]]पासून स्वातंत्र्य. * [[इ.स. १९७०|१९७०]] - [[एर कॅनडा फ्लाइट ६२१]] हे [[डी.सी.८]] प्रकारचे विमान [[टोरोंटो विमानतळ|टोरोंटो विमानतळाजवळ]] कोसळले. १०८ ठार. * [[इ.स. १९७५|१९७५]] - [[आर्थर अ‍ॅश]] [[विम्बलडन टेनिस स्पर्धा]] जिंकणारा प्रथम श्यामवर्णीय व्यक्ती झाला. * १९७५ - [[केप व्हर्दे]]ला [[पोर्तुगाल]]पासून स्वातंत्र्य. * [[इ.स. १९७७|१९७७]] - [[पाकिस्तान]]मध्ये लश्करी उठाव. [[झुल्फिकारअली भुट्टो]] तुरुंगात. * [[इ.स. १९९८|१९९८]] - [[जपान]]ने [[मंगळ|मंगळाकडे]] अंतराळयान प्रक्षेपित केले. === एकविसावे शतक === * [[इ.स. २००४|२००४]] - [[इंडोनेशिया]]त प्रथमतः [[:वर्ग:इंडोनेशियाचे राष्ट्राध्यक्ष|राष्ट्राध्यक्षपदासाठी]] निवडणुका. * [[इ.स. २००६|२००६]] - [[उत्तर कोरिया]]ने प्रतिबंधांना न जुमानता [[नोडॉंग-२]], [[स्कड]] व [[तेपोडॉंग-२]] ही क्षेपणास्त्रे प्रक्षेपित केली == जन्म == * [[इ.स. १८५३|१८५३]] - [[सेसिल ऱ्होड्स]], [[दक्षिण आफ्रिका|दक्षिण आफ्रिकेचा]] राजकारणी. * [[इ.स. १८८२|१८८२]] - [[हजरत इनायत खान]], शास्त्रीय गायक. * [[इ.स. १८८६|१८८६]] - [[विलेम ड्रीस]], [[:वर्ग:नेदरलँड्सचे पंतप्रधान|नेदरलॅंड्सचा पंतप्रधान]]. * [[इ.स. १९११|१९११]] - [[जॉर्जेस पॉम्पिदु]], [[:वर्ग:फ्रान्सचे राष्ट्राध्यक्ष|फ्रांसचा राष्ट्राध्यक्ष]]. * [[इ.स. १९१६|१९१६]] - [[आर्चिक वेंकटेश गोपाळकृष्ण]], कवि, वक्ते. [[धारवाड]] मध्ये. * [[इ.स. १९२९|१९२९]] - [[टोनी लॉक]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९२८|१९२८]] - [[पिएर मॉरोय]], [[:वर्ग:फ्रांसचे पंतप्रधान|फ्रांसचा पंतप्रधान]]. * [[इ.स. १९४६|१९४६]] - [[राम विलास पासवान]], केंद्रीय मंत्री. * [[इ.स. १९५४|१९५४]] - [[जॉन राइट]], [[:वर्ग:न्यू झीलँडचे क्रिकेट खेळाडू|न्यू झीलंडचा क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९६०|१९६०]] - [[राकेश झुनझुनवाला]], भारतीय उद्योगपती == मृत्यू == * [[इ.स. १६६६|१६६६]] - [[आल्बर्ट सहावा, बव्हारिया]]चा राजा. * [[इ.स. १९४५|१९४५]] - [[जॉन कर्टीन]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियाचे पंतप्रधान|ऑस्ट्रेलियाचा १४वा पंतप्रधान]]. * [[इ.स. २००४|२००४]] - [[ह्यू शियरर]], [[:वर्ग:जमैकाचे पंतप्रधान|जमैकाचा पंतप्रधान]]. == प्रतिवार्षिक पालन == * स्वातंत्र्य दिन - [[अल्जीरिया]], [[केप व्हर्दे]], [[व्हेनेझुएला]]. == बाह्य दुवे == {{बीबीसी आज||july/5}} ---- [[जुलै ३]] - [[जुलै ४]] - '''जुलै ५''' - [[जुलै ६]] - [[जुलै ७]] - ([[जुलै महिना]]) {{ग्रेगरियन महिने}} c007cefzh9x5etctwdr7nnruya9c0q5 0 5137 2148025 2099459 2022-08-16T12:54:50Z Khirid Harshad 138639 [[भारतीय रिझर्व बँक]] कडे पुनर्निर्देशित wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[भारतीय रिझर्व बँक]] r89mejucxfg1vccp03t67d5k86zwal2 0 11652 2148255 2147889 2022-08-17T10:14:59Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{ऑगस्ट दिनदर्शिका}} {{ग्रेगरी दिनदर्शिका दिवस|ऑगस्ट|१४|२२५|२२६}} == ठळक घटना आणि घडामोडी == === अकरावे शतक === * [[इ.स. १०४०|१०४०]] - [[मॅकबेथ, स्कॉटलंड|मॅकबेथने]] [[स्कॉटलंड]]चा राजा [[डंकन पहिला, स्कॉटलंड|डंकन पहिल्याची]] हत्या केली. [[शेक्सपियर]]ने लिहिलेल्या [[मॅकबेथ नाटक]]ातील प्रमुख पात्र यावर आधारित आहे. === एकोणिसावे शतक === * [[इ.स. १८४०|१८४०]] - [[दुसरे सेमिनोल युद्ध]] - [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेतील]] [[सेमिनोल]] जमातीचा पराभव व [[फ्लोरिडा]]तून [[ओक्लाहोमा]] येथे सक्तीचे स्थलांतर. * [[इ.स. १८४८|१८४८]] - [[ओरेगन|ओरेगॉनला]] [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेचा]] प्रांत म्हणून मान्यता. === विसावे शतक === * [[इ.स. १९१२|१९१२]] - [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेच्या]] सैन्याने [[निकाराग्वा]]वर आक्रमण केले. * [[इ.स. १९२१|१९२१]] - [[तन्नु तुव्हा]] या राष्ट्राची रचना. * [[इ.स. १९४५|१९४५]] - [[जपान]]ने [[दोस्त राष्ट्रे|दोस्त राष्ट्रांची]] शरणागतीची कलमे मान्य केली. * [[इ.स. १९४७|१९४७]] - [[पाकिस्तान]]ला [[युनायटेड किंग्डम]]पासून स्वातंत्र्य. * [[इ.स. १९७१|१९७१]] - [[बहरैन]]ला [[युनायटेड किंग्डम]]पासून स्वातंत्र्य. * [[इ.स. १९७२|१९७२]] - [[पूर्व जर्मनी]]चे [[आय.एल. ६२]] प्रकारचे विमान [[पूर्व बर्लिन]]च्या विमानतळावर कोसळले. १५६ ठार. * [[इ.स. १९८०|१९८०]] - [[लेक वालेंसा]]ने [[ग्डान्स्क जहाजबांधणी केंद्र]]ातील संप पुकारला. * [[इ.स. १९९४|१९९४]] - [[इलिच रामिरेझ सांचेझ]] तथा ''कार्लोस द जॅकल'' पकडला गेला. === एकविसावे शतक === * [[इ.स. २००५|२००५]] - [[हेलियोस एरवेझ फ्लाइट ५२२]] हे [[बोईंग ७३७]] प्रकारचे विमान [[अथेन्स]] जवळ कोसळले. १२१ ठार. * [[इ.स. २००६|२००६]] - [[इस्रायल|इस्रायेल]] व [[लेबेनॉन]]मध्ये युद्धबंदी लागू. == जन्म == * [[इ.स. १२९७|१२९७]] - [[गो-हानाझोनो|हानाझोनो]], [[:वर्ग:जपानी सम्राट|जपानी सम्राट]]. * [[इ.स. १६८८|१६८८]] - [[फ्रेडरिक विल्यम पहिला, रशिया]]चा राजा. * [[इ.स. १७४०|१७४०]] - [[पोप पायस सातवा]]. * [[इ.स. १७७१|१७७१]] - सर [[वॉल्टर स्कॉट]], [[:वर्ग:इंग्लिश लेखक|इंग्लिश ऐतिहासिक कादंबरीकार]]. * [[इ.स. १७७७|१७७७]] - [[फ्रांसिस पहिला, सिसिली]]चा राजा. * [[इ.स. १८७६|१८७६]] - [[अलेक्झांडर ओब्रेनोविच, सर्बिया]]चा राजा. * [[इ.स. १८९३|१८९३]] - [[ऑस्कार चार्ल्स स्कॉट]], [[:वर्ग:वेस्ट इंडीजचे क्रिकेट खेळाडू|वेस्ट ईंडीझचा क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १८९५|१८९५]] - [[जॅक ग्रेगरी]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९०९|१९०९]] - [[लेन डार्लिंग]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९११|१९११]] - [[वेदतिरी महारिषी]], भारतीय तत्त्वज्ञानी. * [[इ.स. १९२५|१९२५]] - [[जयवंत दळवी]], [[:वर्ग:मराठी लेखक|मराठी लेखक]], नाटककार. * [[इ.स. १९६२|१९६२]] - [[रमीझ राजा]], [[:वर्ग:पाकिस्तानचे पुरूष क्रिकेट खेळाडू|पाकिस्तानी क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९६६|१९६६]] - [[सईद आझाद]], [[:वर्ग:पाकिस्तानचे पुरूष क्रिकेट खेळाडू|पाकिस्तानी क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९६८|१९६८]] - [[प्रवीण आम्रे]], [[:वर्ग:भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू|भारतीय क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९७१|१९७१]] - [[प्रमोद्य विक्रमसिंगे|प्रमोद विक्रमसिंगे]], [[:वर्ग:श्रीलंकेचे क्रिकेट खेळाडू|श्रीलंकेचा क्रिकेट खेळाडू]]. == मृत्यू == * [[इ.स. ५८२|५८२]] - [[तिबेरियस दुसरा कॉन्स्टन्टाईन]], बायझेन्टाईन सम्राट. * [[इ.स. १४३३|१४३३]] - [[होआव पहिला, पोर्तुगाल]]चा राजा. * [[इ.स. १४६४|१४६४]] - [[पोप पायस दुसरा]]. * [[इ.स. १९३८|१९३८]] - [[ह्यू ट्रंबल]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९८४|१९८४]] - [[खाशाबा जाधव]], भारतीय [[:वर्ग:कुस्तीगीर|कुस्तीगीर]]. * [[इ.स. १९८८|१९८८]] - [[आंझो फेरारी]], इटालियन कार उत्पादक. * [[इ.स. २००४|२००४]] - [[चेस्लॉ मिलॉझ]], [[नोबेल पारितोषिक]] विजेता [[:वर्ग:पोलिश लेखक|पोलिश लेखक]]. * [[इ.स. २००६|२००६]] - [[ब्रुनो कर्बी]], अमेरिकन अभिनेता. * [[इ.स. २०१८|२०१८]] - [[सोमनाथ चॅटर्जी]], भारतीय राजकारणी व [[छत्तीसगड]]चे राज्यपाल. * [[इ.स. २०२२|२०२२]] - [[विनायक मेटे]] भारतीय राजकारणी आणि [[शिवसंग्राम|शिवसंग्राम पक्षाचे]] प्रमुख. [[इ.स. २०२२|२०२२]] - [[राकेश झुनझुनवाला]], भारतीय उद्योगपती == प्रतिवार्षिक पालन == * स्वातंत्र्य दिन - [[पाकिस्तान]]. * ध्वज दिन - [[पेराग्वे]]. ---- == बाह्य दुवे == {{बीबीसी आज||august/14}} [[ऑगस्ट १२]] - [[ऑगस्ट १३]] - '''ऑगस्ट १४''' - [[ऑगस्ट १५]] - [[ऑगस्ट १६]] - [[ऑगस्ट महिना]] {{ग्रेगरियन महिने}} fxa1n79reirvaitco69gjz4luzq5bga 2148256 2148255 2022-08-17T10:16:03Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{ऑगस्ट दिनदर्शिका}} {{ग्रेगरी दिनदर्शिका दिवस|ऑगस्ट|१४|२२५|२२६}} == ठळक घटना आणि घडामोडी == === अकरावे शतक === * [[इ.स. १०४०|१०४०]] - [[मॅकबेथ, स्कॉटलंड|मॅकबेथने]] [[स्कॉटलंड]]चा राजा [[डंकन पहिला, स्कॉटलंड|डंकन पहिल्याची]] हत्या केली. [[शेक्सपियर]]ने लिहिलेल्या [[मॅकबेथ नाटक]]ातील प्रमुख पात्र यावर आधारित आहे. === एकोणिसावे शतक === * [[इ.स. १८४०|१८४०]] - [[दुसरे सेमिनोल युद्ध]] - [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेतील]] [[सेमिनोल]] जमातीचा पराभव व [[फ्लोरिडा]]तून [[ओक्लाहोमा]] येथे सक्तीचे स्थलांतर. * [[इ.स. १८४८|१८४८]] - [[ओरेगन|ओरेगॉनला]] [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेचा]] प्रांत म्हणून मान्यता. === विसावे शतक === * [[इ.स. १९१२|१९१२]] - [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने|अमेरिकेच्या]] सैन्याने [[निकाराग्वा]]वर आक्रमण केले. * [[इ.स. १९२१|१९२१]] - [[तन्नु तुव्हा]] या राष्ट्राची रचना. * [[इ.स. १९४५|१९४५]] - [[जपान]]ने [[दोस्त राष्ट्रे|दोस्त राष्ट्रांची]] शरणागतीची कलमे मान्य केली. * [[इ.स. १९४७|१९४७]] - [[पाकिस्तान]]ला [[युनायटेड किंग्डम]]पासून स्वातंत्र्य. * [[इ.स. १९७१|१९७१]] - [[बहरैन]]ला [[युनायटेड किंग्डम]]पासून स्वातंत्र्य. * [[इ.स. १९७२|१९७२]] - [[पूर्व जर्मनी]]चे [[आय.एल. ६२]] प्रकारचे विमान [[पूर्व बर्लिन]]च्या विमानतळावर कोसळले. १५६ ठार. * [[इ.स. १९८०|१९८०]] - [[लेक वालेंसा]]ने [[ग्डान्स्क जहाजबांधणी केंद्र]]ातील संप पुकारला. * [[इ.स. १९९४|१९९४]] - [[इलिच रामिरेझ सांचेझ]] तथा ''कार्लोस द जॅकल'' पकडला गेला. === एकविसावे शतक === * [[इ.स. २००५|२००५]] - [[हेलियोस एरवेझ फ्लाइट ५२२]] हे [[बोईंग ७३७]] प्रकारचे विमान [[अथेन्स]] जवळ कोसळले. १२१ ठार. * [[इ.स. २००६|२००६]] - [[इस्रायल|इस्रायेल]] व [[लेबेनॉन]]मध्ये युद्धबंदी लागू. == जन्म == * [[इ.स. १२९७|१२९७]] - [[गो-हानाझोनो|हानाझोनो]], [[:वर्ग:जपानी सम्राट|जपानी सम्राट]]. * [[इ.स. १६८८|१६८८]] - [[फ्रेडरिक विल्यम पहिला, रशिया]]चा राजा. * [[इ.स. १७४०|१७४०]] - [[पोप पायस सातवा]]. * [[इ.स. १७७१|१७७१]] - सर [[वॉल्टर स्कॉट]], [[:वर्ग:इंग्लिश लेखक|इंग्लिश ऐतिहासिक कादंबरीकार]]. * [[इ.स. १७७७|१७७७]] - [[फ्रांसिस पहिला, सिसिली]]चा राजा. * [[इ.स. १८७६|१८७६]] - [[अलेक्झांडर ओब्रेनोविच, सर्बिया]]चा राजा. * [[इ.स. १८९३|१८९३]] - [[ऑस्कार चार्ल्स स्कॉट]], [[:वर्ग:वेस्ट इंडीजचे क्रिकेट खेळाडू|वेस्ट ईंडीझचा क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १८९५|१८९५]] - [[जॅक ग्रेगरी]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९०९|१९०९]] - [[लेन डार्लिंग]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९११|१९११]] - [[वेदतिरी महारिषी]], भारतीय तत्त्वज्ञानी. * [[इ.स. १९२५|१९२५]] - [[जयवंत दळवी]], [[:वर्ग:मराठी लेखक|मराठी लेखक]], नाटककार. * [[इ.स. १९६२|१९६२]] - [[रमीझ राजा]], [[:वर्ग:पाकिस्तानचे पुरूष क्रिकेट खेळाडू|पाकिस्तानी क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९६६|१९६६]] - [[सईद आझाद]], [[:वर्ग:पाकिस्तानचे पुरूष क्रिकेट खेळाडू|पाकिस्तानी क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९६८|१९६८]] - [[प्रवीण आम्रे]], [[:वर्ग:भारतातील पुरूष क्रिकेट खेळाडू|भारतीय क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९७१|१९७१]] - [[प्रमोद्य विक्रमसिंगे|प्रमोद विक्रमसिंगे]], [[:वर्ग:श्रीलंकेचे क्रिकेट खेळाडू|श्रीलंकेचा क्रिकेट खेळाडू]]. == मृत्यू == * [[इ.स. ५८२|५८२]] - [[तिबेरियस दुसरा कॉन्स्टन्टाईन]], बायझेन्टाईन सम्राट. * [[इ.स. १४३३|१४३३]] - [[होआव पहिला, पोर्तुगाल]]चा राजा. * [[इ.स. १४६४|१४६४]] - [[पोप पायस दुसरा]]. * [[इ.स. १९३८|१९३८]] - [[ह्यू ट्रंबल]], [[:वर्ग:ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू|ऑस्ट्रेलियन क्रिकेट खेळाडू]]. * [[इ.स. १९८४|१९८४]] - [[खाशाबा जाधव]], भारतीय [[:वर्ग:कुस्तीगीर|कुस्तीगीर]]. * [[इ.स. १९८८|१९८८]] - [[आंझो फेरारी]], इटालियन कार उत्पादक. * [[इ.स. २००४|२००४]] - [[चेस्लॉ मिलॉझ]], [[नोबेल पारितोषिक]] विजेता [[:वर्ग:पोलिश लेखक|पोलिश लेखक]]. * [[इ.स. २००६|२००६]] - [[ब्रुनो कर्बी]], अमेरिकन अभिनेता. * [[इ.स. २०१८|२०१८]] - [[सोमनाथ चॅटर्जी]], भारतीय राजकारणी व [[छत्तीसगड]]चे राज्यपाल. * [[इ.स. २०२२|२०२२]] - [[विनायक मेटे]] भारतीय राजकारणी आणि [[शिवसंग्राम|शिवसंग्राम पक्षाचे]] प्रमुख. * [[इ.स. २०२२|२०२२]] - [[राकेश झुनझुनवाला]], भारतीय उद्योगपती == प्रतिवार्षिक पालन == * स्वातंत्र्य दिन - [[पाकिस्तान]]. * ध्वज दिन - [[पेराग्वे]]. ---- == बाह्य दुवे == {{बीबीसी आज||august/14}} [[ऑगस्ट १२]] - [[ऑगस्ट १३]] - '''ऑगस्ट १४''' - [[ऑगस्ट १५]] - [[ऑगस्ट १६]] - [[ऑगस्ट महिना]] {{ग्रेगरियन महिने}} olc2dwrm64l5s0phj2q06kjjolbwspt 0 12531 2148212 2125000 2022-08-17T05:04:02Z 2409:4064:4C80:C77D:6109:A283:6B5D:F2DE wikitext text/x-wiki {{nobots}} ठरावीक क्रमाने आलेल्या अक्षरांच्या समूहाला काही अर्थ प्राप्त होत असेल, तरच त्यास '''शब्द''' असे म्हणतात. <br> उदा. तंगप — '''पतंग''' शब्द हा भाषेच्या पाच मूलभूत घटकांपैकी (इतर: [[अक्षर]], [[वर्ण]], [[वाक्य]] व [[व्याकरण]]) एक आहे. एखाद्या वस्तूचा, कल्पनेचा दर्शक असा अक्षjnbgu UK gरसमूह, की ज्यामुळे संबंधित भाषा समजणाऱ्या व्यक्तीस अर्थबोध होतो. == प्रकार == * [[नाम]] * [[सर्वनाम]] * [[विशेषण]] * [[क्रियाविशेषण]] * [[मूळ]] * [[तत्सम]] * [[तद्भव]] * [[पारिभाषिक]] * [[इतर भाषेतून आलेले]] शब्दांचे प्रकार : सिद्ध, साधित. सिद्ध शब्दांचे चार प्रकार - देशी, तत्सम, तद्भव, परभाषी. साधित शब्दांचे प्रकार - उपसर्गघटित, प्रत्ययघटित, -कृत(क्रुदंत/धातुसाधित) आणि तद्धित/नामसाधित/,सामासिक, संधी, अभ्यस्त शब्द-पूर्णाभ्यस्त, अंशाभ्यस्त, पुनरूक्त शब्द, द्विरूक्त, ध्वन्य (अनुकरणवाचक) शब्द. उपसर्गांचे व प्रत्ययांचे प्रकार : मराठी, संस्कृत, अरबी, फारसी ,इंग्लिश ,कन्नड, तमिळ, तेलुगू, गुजराती, हिंदी, इतर. नामांचे प्रकार - कर्तृवाचक, साधनार्थक, पुल्लिंगी, स्त्रीलिंगी, नपुंसकलिंगी, योग्यार्थक, अव्यये - युक्तार्थक, क्रियावाचक, भूतकाल वाचक, क्रियेची मजुरी (?), अपत्यार्थक, संबधार्थक, भावार्थक भाववाचक, स्थानदर्शक, राखण करणारा, असलेला [[नाम]]-[[सर्वनाम]] जे शब्द नामांच्या ऐवजी येतात त्यांना सर्वनामे म्हणतात. उदा. मी, तू, हा, जो, कोण. -[[विशेषणे]] : जे शब्दां-नामांबद्दल विशेष माहिती सांगतात त्यांना विशेषणे असे म्हणतात. उदा.गोड, कडू, दहा, [[क्रियापद]]- जे शब्द वाक्यातील क्रिया दाखवून त्या वाक्याचा अर्थ पूर्ण करतात त्यांना "क्रियापद" म्हणतात. उदा. बसतो, आहे, जाईल क्रियाविशेषण : जे शब्द क्रियापदाबद्दल विशेष माहिती सांगतात त्यांना -[[क्रियाविशेषण]]- म्हणतात. -[[शब्दयोगी]]- जे शब्द नामांना किंवा सर्वनामांना जोडून येतात व वाक्यातील शब्दांचा संबंध दाखवतात त्यांना शब्दयोगी म्हणतात. उदा. झाडाखाली, तिच्याकरिता, त्यासाठी -[[उभयान्वयी]]- जे शब्द दोन शब्द/पदे किंवा वाक्ये जोडतात त्यांना उभयान्वयी म्हणतात. [[केवलप्रयोगी]] शब्द वृत्ती किंवा भावना व्यक्त करतात त्यांना केवलप्रयोगी शब्द असे म्हणतात. उदा.शाब्बास अरेरे, अबब [[लिंग]], [[वचन]], [[विभक्ती]], [[सामान्यरूप]],[[काळ]] == शब्दांच्या भाषा == * अभिधा-वाच्यार्थ * लक्षणा-लक्ष्यार्थ * व्यंजना-व्यंगार्थ == जाती == मराठीत शब्दांच्या आठ जाती आहेत. # [[नाम]] (noun) # [[सर्वनाम]] (pronoun) # [[विशेषण]] (adjective) # [[क्रियापद]] (verb) # [[क्रियाविशेषण]] (adverb) # [[उभयान्वयी अव्यय]] (conjunction) # [[शब्दयोगी अव्यय]] (preposition) # [[केवलप्रयोगी अव्यय]] (exclamatory word) == छिर मांजरी == * [[मराठी व्याकरण विषयक लेख]] [[वर्ग:व्याकरण]] [[वर्ग:मराठी व्याकरण]] om93pkw292t3g3tcby07yz0omzawhha 2148218 2148212 2022-08-17T05:11:40Z अभय नातू 206 [[Special:Contributions/2409:4064:4C80:C77D:6109:A283:6B5D:F2DE|2409:4064:4C80:C77D:6109:A283:6B5D:F2DE]] ([[User talk:2409:4064:4C80:C77D:6109:A283:6B5D:F2DE|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:KiranBOT|KiranBOT]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{nobots}} ठरावीक क्रमाने आलेल्या अक्षरांच्या समूहाला काही अर्थ प्राप्त होत असेल, तरच त्यास '''शब्द''' असे म्हणतात. <br> उदा. तंगप — '''पतंग''' शब्द हा भाषेच्या पाच मूलभूत घटकांपैकी (इतर: [[अक्षर]], [[वर्ण]], [[वाक्य]] व [[व्याकरण]]) एक आहे. एखाद्या वस्तूचा, कल्पनेचा दर्शक असा अक्षरसमूह, की ज्यामुळे संबंधित भाषा समजणाऱ्या व्यक्तीस अर्थबोध होतो. == प्रकार == * [[नाम]] * [[सर्वनाम]] * [[विशेषण]] * [[क्रियाविशेषण]] * [[मूळ]] * [[तत्सम]] * [[तद्भव]] * [[पारिभाषिक]] * [[इतर भाषेतून आलेले]] शब्दांचे प्रकार : सिद्ध, साधित. सिद्ध शब्दांचे चार प्रकार - देशी, तत्सम, तद्भव, परभाषी. साधित शब्दांचे प्रकार - उपसर्गघटित, प्रत्ययघटित, -कृत(क्रुदंत/धातुसाधित) आणि तद्धित/नामसाधित/,सामासिक, संधी, अभ्यस्त शब्द-पूर्णाभ्यस्त, अंशाभ्यस्त, पुनरूक्त शब्द, द्विरूक्त, ध्वन्य (अनुकरणवाचक) शब्द. उपसर्गांचे व प्रत्ययांचे प्रकार : मराठी, संस्कृत, अरबी, फारसी ,इंग्लिश ,कन्नड, तमिळ, तेलुगू, गुजराती, हिंदी, इतर. नामांचे प्रकार - कर्तृवाचक, साधनार्थक, पुल्लिंगी, स्त्रीलिंगी, नपुंसकलिंगी, योग्यार्थक, अव्यये - युक्तार्थक, क्रियावाचक, भूतकाल वाचक, क्रियेची मजुरी (?), अपत्यार्थक, संबधार्थक, भावार्थक भाववाचक, स्थानदर्शक, राखण करणारा, असलेला [[नाम]]-[[सर्वनाम]] जे शब्द नामांच्या ऐवजी येतात त्यांना सर्वनामे म्हणतात. उदा. मी, तू, हा, जो, कोण. -[[विशेषणे]] : जे शब्दां-नामांबद्दल विशेष माहिती सांगतात त्यांना विशेषणे असे म्हणतात. उदा.गोड, कडू, दहा, [[क्रियापद]]- जे शब्द वाक्यातील क्रिया दाखवून त्या वाक्याचा अर्थ पूर्ण करतात त्यांना "क्रियापद" म्हणतात. उदा. बसतो, आहे, जाईल क्रियाविशेषण : जे शब्द क्रियापदाबद्दल विशेष माहिती सांगतात त्यांना -[[क्रियाविशेषण]]- म्हणतात. -[[शब्दयोगी]]- जे शब्द नामांना किंवा सर्वनामांना जोडून येतात व वाक्यातील शब्दांचा संबंध दाखवतात त्यांना शब्दयोगी म्हणतात. उदा. झाडाखाली, तिच्याकरिता, त्यासाठी -[[उभयान्वयी]]- जे शब्द दोन शब्द/पदे किंवा वाक्ये जोडतात त्यांना उभयान्वयी म्हणतात. [[केवलप्रयोगी]] शब्द वृत्ती किंवा भावना व्यक्त करतात त्यांना केवलप्रयोगी शब्द असे म्हणतात. उदा.शाब्बास अरेरे, अबब [[लिंग]], [[वचन]], [[विभक्ती]], [[सामान्यरूप]],[[काळ]] == शब्दांच्या भाषा == * अभिधा-वाच्यार्थ * लक्षणा-लक्ष्यार्थ * व्यंजना-व्यंगार्थ == जाती == मराठीत शब्दांच्या आठ जाती आहेत. # [[नाम]] (noun) # [[सर्वनाम]] (pronoun) # [[विशेषण]] (adjective) # [[क्रियापद]] (verb) # [[क्रियाविशेषण]] (adverb) # [[उभयान्वयी अव्यय]] (conjunction) # [[शब्दयोगी अव्यय]] (preposition) # [[केवलप्रयोगी अव्यय]] (exclamatory word) == छिर मांजरी == * [[मराठी व्याकरण विषयक लेख]] [[वर्ग:व्याकरण]] [[वर्ग:मराठी व्याकरण]] 7sfnjhafakzf3rd3z6gar58rsyuxg12 14 15799 2148029 1707124 2022-08-16T14:34:18Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[वर्ग:देशानुसार गणितज्ञ|भारत]] [[वर्ग:भारतीय शास्त्रज्ञ|गणितज्ञ]] 9xpy5bhkiqi74q5y34evp7wbhc8baea 4 17302 2148240 2146001 2022-08-17T08:22:23Z Nitin.kunjir 4684 /* हंपी */ Reply wikitext text/x-wiki <!--येथील साचे सूचना काढू/वगळू नका--> [[वर्ग:विकिपीडिया:मदतकेंद्र]] {{मदतकेंद्र}} {{सुचालन चावडी}} [[File:Marathi Wikipedia ULS.webm|thumb|उजवे|300px| ह्या व्हिडिओत दाखवल्या प्रमाणे मराठी आणि नंतर अक्षरांतरण पर्याय निवडा अथवा इनस्क्रिप्ट साठी 'मराठी लिपी' पर्याय, Click on the '''cc'' to change the subtitle languages to Marathi, English, Sanskrit, Kokani,Ahirani.]] * हे मदत केंद्र केवळ मराठी विकिपीडियावर काम करताना लागणाऱ्या साहाय्यापुरते मर्यादित आहे, धन्यवाद. * मराठी विकिपीडियातील पुरेसे लेखन झालेल्या लेखांचा मार्ग [[विकिपीडिया:सफर|हा वाटाड्या]] प्रशस्त करू शकेल. हवे असलेल्या लेखांची आणि लेखनाची नोंद [[विकिपीडिया:प्रकल्प/हवे असलेले लेख|हवे असलेले लेख]] अधिक श्रेयस्कर असेल. * आपण मराठी विकिपीडियाच्या विश्वकोशीय संकेतस्थळाच्या मदत केंद्रात पोहोचला आहत. हे केवळ मराठी विकिपीडियासंबधापुरते मर्यादित मदतकेंद्र आहे. [[विकिपीडिया:महाराष्ट्र प्रकल्प#महाराष्ट्रातील संस्था|महाराष्ट्रातील संस्थेचे]] प्रतिनिधित्व करत नाही आणि कोणत्याही संस्थेचे तक्रार निवारण केंद्र नाही. धन्यवाद! * [[:वर्ग:करण्याजोग्या गोष्टी|करण्याजोग्या गोष्टी]] * [[विकिपीडिया:मदतकेंद्र जुनी माहिती‎]] * [[विकिपीडिया:मदतकेंद्र/जुनी माहिती २]] * [[विकिपीडिया:मदतकेंद्र/जुनी माहिती ३]] * [[विकिपीडिया साहाय्य:नेहमीचे प्रश्न|नेहमीचे प्रश्न FAQ]] * निबंधांकरता माहिती [[:वर्ग:पेशानुसार व्यक्ती]] [[:वर्ग:पर्यावरण]],[[:वर्ग:वंशावळ]],[[वर्ग:समाज]] [https://mr.wikipedia.org/w/index.php?search=%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0&title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7%3A%E0%A4%B6%E0%A5%8B%E0%A4%A7%E0%A4%BE&fulltext=1 विवीध मानवी अधिकार शोध] == लेख इतर भाषेत लिहायचा असेल तर काय करावे == {{उत्तर दिले|1= <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. --> <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|[[सदस्य:Paresh Kadam 1|Paresh Kadam 1]] ([[सदस्य चर्चा:Paresh Kadam 1|चर्चा]]) ०२:२९, २८ एप्रिल २०१८ (IST)}}} :{{साद|Paresh Kadam 1}}, :मराठी भाषा विकिपीडियावर आपले स्वागत आहे. :मराठी विकिपीडियावर फक्त मराठीत लिहू शकता इतर भाषांसाठी इतर विकिपीडिया उपलब्ध आहेत. अधिक माहिती साठी [[:en:List of Wikipedias|List of Wikipedias]] पहा --[[सदस्य:Tiven2240|'''<span style="background color: black; color: orange">टाय</span><span style="color: blue">वीन</span>'''<span style="color: green">२२४०</span>]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' ^{[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|<span style="color: maroon">माझ्याशी बोला</span>]]} ०६:२४, २८ एप्रिल २०१८ (IST) }} == फोटो == {{उत्तर दिले|1= <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. --> <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|Dr. Mahadev Raut ०९:०८, २३ मे २०१८ (IST)}}} महादेव राऊत फोटो कसा टाकायचा. :{{साद|Mahadev Raut}}, :[[:c:|विकिमीडिया कॉमन्स]]वर उपलब्ध असलेली चित्र जोडण्यास <big><nowiki>[[चित्र:xyz.jpg|thumb]]</nowiki></big> असे करून जोडा ज्यात xyz चित्राचे नाव आहे. --[[सदस्य:Tiven2240|'''<span style="background color: black; color: orange">टाय</span><span style="color: blue">वीन</span>'''<span style="color: green">२२४०</span>]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' ^{[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|<span style="color: maroon">माझ्याशी बोला</span>]]} १३:५४, २३ मे २०१८ (IST) }} == broken redirect == {{उत्तर दिले|1= I found these pages are redirected on broken page: * [[OLE Automation]] * [[Object Linking and Embedding]] * [[Oracle WebLogic Server]] * [[Tip]] * [[अंबादेवी, अमरावती]] * [[अनिता पाटील यांची साहित्य समीक्षा]] * [[अनिता पाटील यांचे इतिहास लेखन]] * [[अनिता पाटील यांचे धर्मविषयक लेखन]] * [[अपूर संसार, चित्रपट]] * [[आईबीएन-लोकमत]] * [[आय बी एन लोकमत]] * [[आयबीएन लोकमत]] * [[इटली, ऑर्किड आणि मी]] * [[ई-गव्हर्नंस]] * [[ए एंड डब्ल्यू डाइनिंग]] * [[एंटी संभाजी ब्रिगेड]] * [[एव्हा एर कार्गो]] * [[कदाचित, चित्रपट]] * [[कृषीकन्या]] * [[क्यीवचा दुसरा म्सितस्लाव्ह]] * [[गजाननमहाराजांचे चमत्कार]] * [[गुप्तचर यंत्रणा]] * [[गुप्तहेर]] * [[गोलपीठा]] * [[चित्रपटसृष्टीतील घराणी]] * [[जनसेवा समिती विलेपारले]] * [[जासूस]] * [[जिजाबाई भोसले यांच्या नावावर असलेल्या संस्था]] * [[जेष्ठ (पद)]] * [[ज्येष्ठ (पद)]] * [[ढकल, चित्रपट]] * [[तेहु]] * [[धूळपाटी/महेश् मोरे]] * [[पाणी वाटपासंबंधीचा ऐतिहासिक निवाडा]] * [[पाणी वाटपासंबंधीचा ऐतेहासिक निवाडा]] * [[पोर्तो व्हालार्ता]] * [[प्रकाशदादा सुंदरराव सोळंके]] * [[फॉरवर्ड, हॉकी]] * [[बाणगंगा पाणी वाटप]] * [[बाणगंगा पाणी वाटपासंबंधीचा ऐतेहासिक निवाडा]] * [[बाबुजी देशमुख वयाखयानमाला हा लेख लिहा]] * [[बोचऱ्या टिका करणारी लेखन संस्कृती]] * [[ब्लोंफोंटेन सेल्टीक एफ.सी.]] * [[भारतीय समाज सुधारक]] * [[महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातील दुर्ग वैभव]] * [[महाराष्ट्रातील सेना हा शब्द असणार्‍या राजकीय संघटनांची यादी]] * [[महाराष्ट्रातील सेना हा शब्द असणाऱ्या राजकीय संघटनांची यादी]] * [[मानवतेचे शहाण्णव गुण]] * [[मालाडगाव रेल्वे स्थानक]] * [[मिडफील्डर, हॉकी]] * [[यान व्हान रीबेक]] * [[रणांगण]] * [[राजकीय सेना]] * [[रिचर्ड कार्ल फ्रीहेर फॉन वायझॅकर]] * [[लोणी (गाव)]] * [[विखुरलेल्या चकती]] * [[विध्यर्थ]] * [[वॉवेल हिंड्स]] * [[व्वैजनाथ सोपानराव अनमुलवाड]] * [[शागुफ्ता परवीन]] * [[शूज]] * [[संकेत दशपुते]] * [[संभ्रम, पुस्तक]] * [[सचर समिती]] * [[सदन]] * [[स्टँडअप कॉमेडी]] * [[स्टीवन जोन्स]] * [[स्टॅण्ड अप कॉमेडी]] * [[स्त्रीवादि पद्ध्तीशास्त्र्]] * [[स्व-संरक्षण]] * [[स्वरुपानंद स्वामी]] * [[स्वरूपानंद स्वामी]] * [[स्वातंत्र्य दिवस]] * [[स्वामी स्वरुपानंद]] * [[हेर]] * [[हॉकी जुनियर विश्वचषक]] * [[हॉकी ज्युनिअर विश्वचषक]] * [[होट्टल येथील चालुक्यकालीन मंदिरे]] * [[२००० उन्हाळी ऑलिंपिकमधील वेटलिफ्टिंग]] * [[२००८-०९ केएफसी २०-२० बीग बॅश]] * [[२००८ उन्हाळी ऑलिंपिकमधील ऍथलेटिक्स - पुरुष 4x100 मीटर रिले]] * [[२०१० फिफा विश्वचषक पात्रताफेरी - कॉन्ककॅफ चौथी फेरी]] * [[५ अॉगस्ट]] * [[९६ कुळी मराठी]] * [[चर्चा:बेर्जाया एर]] * [[चर्चा:भारतीय समाज सुधारक]] * [[चर्चा:विंडोज स्थापनापूर्व एन्व्हायर्नमेंट]] * [[चर्चा:हांसुंग एरलाइन्स]] * [[सदस्य:ABCEditer]] * [[सदस्य:Bankster1]] * [[सदस्य:Beep21]] * [[सदस्य:Ben-Yeudith]] * [[सदस्य:Binoyjsdk]] * [[सदस्य:Brianhe]] * [[सदस्य:Bukti.khan]] * [[सदस्य:Ralgis]] * [[सदस्य:محمد الجداوي]] * [[सदस्य चर्चा:Ralgis]] * [[विकिपीडिया:विकिपीडिया आशियाई महिना/Participants]] * [[विकिपीडिया चर्चा:वृत्तपत्रिय मासिक आवाहन]] Can you please fix them?<font color="green">&#9734;&#9733;</font>[[User:संजीव कुमार|<u><font color="Magenta">संजीव कुमार</font></u>]] ([[User talk:संजीव कुमार|<font color="blue">बातें</font>]]) ०१:४१, २९ सप्टेंबर २०१८ (IST) :{{झाले}} deleted --[[सदस्य:Tiven2240|'''<span style="background color: black; color: orange">टाय</span><span style="color: blue">वीन</span>'''<span style="color: green">२२४०</span>]] '''[[विकिपीडिया:प्रचालक|(A)]]''' ^{[[सदस्य चर्चा:Tiven2240|<span style="color: maroon">माझ्याशी बोला</span>]]} ०७:२४, २९ सप्टेंबर २०१८ (IST)}} == मार्गदर्शन == नमस्कार मंडळी, कृपया स्त्रोत आणि संदर्भ कसा जोडायचा ते सांगावं. ::[[विकिपीडिया:संदर्भ_द्या]] ::[[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] ([[सदस्य चर्चा:अभय नातू|चर्चा]]) १०:३२, ११ नोव्हेंबर २०१८ (IST) == मराठी भाषेत संपादन करण्यासंबंधी == 'गूगल इनपुट प्रणाली' मध्ये देवनागरी लिपीत लेखन केल्यास चालू शकेल काय? == Not able to use visual edit == {{उत्तर दिले|1= I am not able to use visual edit. It is a nice way to give references. I am not aware how it can be fixed. May I request experienced editors or admins or technical people to kindly help me in this? Thank you. -- [[सदस्य:Abhijeet Safai| डॉ. अभिजीत सफई]] ११:२४, १७ डिसेंबर २०१८ (IST) :Hi {{ping|Abhijeet Safai}}, What actually issues are you facing. --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) १३:२९, १७ डिसेंबर २०१८ (IST) :: Thanks for responding. I was not able to convert the reference in visual edit which is the primary purpose of visual edit as I guess. But the issue now is I am not able to find the article on which I found this problem. Hence will mention about that particular article here again as I will find it. Thank you. -- [[सदस्य:Abhijeet Safai| डॉ. अभिजीत सफई]] १३:३६, १७ डिसेंबर २०१८ (IST) :::{{Ping|Abhijeet Safai}} Feel free to report bugs/errors. We will be happy in assisting you. Happy editing. Thanking you --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) १४:५५, १७ डिसेंबर २०१८ (IST) :::: Thanks a lot. -- [[सदस्य:Abhijeet Safai| डॉ. अभिजीत सफई]] १४:५८, १७ डिसेंबर २०१८ (IST) ::::: [[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]], I was not able to do visual editing on Marathi Wikipedia. I am able to do it on English Wikipedia like [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Baba_Amte&type=revision&diff=875388527&oldid=875388418 this]. I do not how to share the problem further. When I try to save the changes in visual edit on here, I am not able to do that. Hence one needs to give manual references here with is a difficult task. -- [[सदस्य:Abhijeet Safai| डॉ. अभिजीत सफई]] १०:५७, २६ डिसेंबर २०१८ (IST) *{{Ping|Abhijeet Safai}} I think you are unable to use [[citoid]]. Can you verify that it is this feature that u can't use? --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) १३:०३, २६ डिसेंबर २०१८ (IST) : No. I am not able to save the page when I am using visual edit. I use visual edit to generate auto reference. Currently I using a workaround for that. I am generating it on English Wikipedia at the sandbox and using it here. -- [[सदस्य:Abhijeet Safai| डॉ. अभिजीत सफई]] १३:१७, २६ डिसेंबर २०१८ (IST) ::{{Ping|Abhijeet Safai}} I advise you to please purge your browser cache. In order to purge cache follow instructions at [[:en:Wikipedia:Bypass your cache]] --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) १८:४५, २६ डिसेंबर २०१८ (IST) ::: It is working now. Thank you. -- [[सदस्य:Abhijeet Safai| डॉ. अभिजीत सफई]] ०६:३७, २९ डिसेंबर २०१८ (IST) ----- }} == पारोळा == पारोळा हे झाशीच्या राणीचे माहेर घर म्हणून इतिहासात प्रसिद्ध आहे.राणी लक्ष्मीबाई यांच्या तांबे घराण्याचे वंशज आजही पारोळा येथे स्थायिक आहेत.पारोळा ह्याचे पूर्वीचे नाव पारोळे असून या गावात पारांच्या ओळी (पार म्हणजे हनुमानाचे मंदिर व वडवृक्षाचे झाड ओळीत होते व आजही आहेत आणि म्हणून पारोळी व त्यांचे अपभ्रन्श होऊन पारोळे व आता पारोळा झाले आहे. == मराठी भाषांतर करण्याविषयी.. == {{उत्तर दिले|1= मी english wikipedia चे लेख मराठी विकीपीडियासाठी मराठी भाषेत भाषांतर कर शकतो. <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. --> Can someone please take a look at this page and see if its notable [[:उन्मेष_बागवे]] <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|[[सदस्य:Gbawden|Gbawden]] ([[सदस्य चर्चा:Gbawden|चर्चा]]) १३:४७, २१ ऑगस्ट २०१९ (IST)}}} ::{{Ping|Gbawden}} To prove the person notable we need to have some reliable sources cited to the article. If better than support your article with a source at every important point that is made. Thank you --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०८:०२, २२ ऑगस्ट २०१९ (IST) ------- }} == Please review my page == {{उत्तर दिले|1= Hi, I have created a Marathi Wikipedia page which is in my sandbox. However, I am unable to publish it and make the final Wikipedia page live. What can be the possible reason? Can someone check if I am a confirmed user? Because publish button isn't appearing in my sandbox version. All I am able to do is publish the changes on sandbox. There's no option to even send my draft for review. How do I go about it? Here's the link https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF:Lorde1801/sandbox [[सदस्य:Lorde1801|Lorde1801]] ([[सदस्य चर्चा:Lorde1801|चर्चा]]) १२:४७, १२ सप्टेंबर २०१९ (IST) :{{Ping|Lorde1801}} Are you paid by any way by the company/organization for the article creation or is this done volunteerarily by you? --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) १५:२१, १६ सप्टेंबर २०१९ (IST) Hey, I am new Wikipedia editor. In order to add to the credibility of my profile, I am voluntarily creating this page. It would be great if you could help me out. [[सदस्य:Lorde1801|Lorde1801]] ([[सदस्य चर्चा:Lorde1801|चर्चा]]) १५:५८, १६ सप्टेंबर २०१९ (IST) {{Done}} Answered on [[सदस्य चर्चा:Lorde1801|Usertalkpage]] --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) १६:१६, १६ सप्टेंबर २०१९ (IST) ----- }} ----- == नोंद काढून कशी टाकावी == वर्ग:ग्रंथ येथे चुकून झालेली नोंद कशी काढावी? :{{साद|Kanchankarai}} कुठल्या लेखात चुकून नोंद झाली आहे? --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ११:५९, १४ मार्च २०२० (IST) == नवीन धुळपाटी कशी करायची ? == <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. --> <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|[[सदस्य:घांग्रेकर मेघा|घांग्रेकर मेघा]] ([[सदस्य चर्चा:घांग्रेकर मेघा|चर्चा]]) १७:२४, १३ मार्च २०२० (IST)}}} :{{साद|घांग्रेकर मेघा}} [[सदस्य:घांग्रेकर मेघा/धुळपाटी]] वापरा धन्यवाद--[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ११:५८, १४ मार्च २०२० (IST) == 'प्रा. प्रभाकर बी. भागवत' लेख == <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. --> 'प्रा. प्रभाकर बी. भागवत' लेख मराठित संपादित केला असुन 'सबमिट' केला पण आता मला ते सापडत नाही .मला त्याची सद्यस्थिती माहित नाही? कोणी मदत करू शकेल? ही माझी पहिली चाचणी आहे.[[सदस्य:Prachi.chopade|Prachi.chopade]] ([[सदस्य चर्चा:Prachi.chopade|चर्चा]]) ०७:३१, २० जून २०२० (IST) <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|[[सदस्य:Prachi.chopade|Prachi.chopade]] ([[सदस्य चर्चा:Prachi.chopade|चर्चा]]) ०७:३१, २० जून २०२० (IST)}}} == ही लिंक आणि नाव गुगल शेअर मध्ये दाखविले जात नाही, कृपया मदत करावी == <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. --> <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|~~लोककवी हरेन्द्र हिरामण जाधव ~~}}} == तयार केलेल्या लेख पडताळणी साठी कसे पाठवावे == <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. -->तयार केलेल्या लेख पडताळणी साठी कसे पाठवावे <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|[[सदस्य:Wikivibessocial|Wikivibessocial]] ([[सदस्य चर्चा:Wikivibessocial|चर्चा]]) २०:५८, ६ मे २०२१ (IST)}}} <!--या खिडकीच्या वर दिलेले सहाय्य वाचा, आपल्या शंका/प्रश्न खालील ओळीपासून पुढे लिहा. --> <!--खालील महिरपी कंसातील तंरंग चिन्हे(~~~~) वगळू नयेत त्या तरंगचिन्हाने आपोआप आपले सदस्य नाव उमटते आणि सहाय्य उपलब्ध करणे सोपे जाते. या खिडकीच्या खाली जतन करणे लिहिले आहे तेथे आवर्जून टिचकी मारून आपले हे लेखन येथे सेव्ह करावे. शंका मांडल्या बद्दल धन्यवाद --> :धन्यवाद! :माझे सदस्य नाव/टोपण नाव: :{{{1|[[सदस्य:Pralhad Suryawanshi|Pralhad Suryawanshi]] ([[सदस्य चर्चा:Pralhad Suryawanshi|चर्चा]]) १९:५४, १ जुलै २०२१ (IST)}}} नमस्कार, मला लेखाच्या शेवटी, वर्ग दर्शवन्याकरीता जी चोउकट वपरली जाते किंवा एकदा साचा वपरला जातो. तो वर्गाचा साचा कसा तयार केला जातो याविषयी मार्गदर्शन करावे. उदा. मला एका गावाच्या लेखाच्या शेवटी वर्ग : अबक तालुक्यातिल गावे किंवा अबक जिल्ल्ह्यातिल गावे अशी माहिती द्यावयाची आहे. आपला ==Species box== या [https://mr.wikipedia.org/wiki/साचा:प्रजाती_चौकट प्रजाती चौकट] टेम्पलेटचे निराकरण करण्यात काही जण मदत करू शकतात हे टेम्पलेट विकृत आहे आणि मशीनमधून भाषांतरित झाल्यासारखे दिसते.[[सदस्य:Ratnahastin|Ratnahastin]] ([[सदस्य चर्चा:Ratnahastin|चर्चा]]) ११:२७, १८ जुलै २०२१ (IST) {{साद|Ratnahastin}} त्याऐवजी कृपया [[साचा:जीवचौकट|जीवचौकट]] हा साचा वापरावा.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ११:१२, ५ एप्रिल २०२२ (IST) ==कबड्डी प्लेऑफ फेरी साचा== {{उत्तर दिले|1= [[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२]] ह्या पानावर प्लेऑफ फेरीसाठी साचा बनविण्यास मदत हवी आहे.<br> इंग्रजी विकिपीडियावरील 2021–22 Pro Kabaddi League season ह्या पानावरील साच्याचा संदर्भ घ्यावा<br> [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) २०:१५, २८ जानेवारी २०२२ (IST) :{{साद|Nitin.kunjir}}{{झाले}} --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०७:४८, २९ जानेवारी २०२२ (IST) :{{साद|Tiven2240}} धन्यवाद, टायवीन -- [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) २३:२१, १ फेब्रुवारी २०२२ (IST) ----- }} ----- ==२०२२ भारतीय प्रीमियर लीग== [[२०२२ भारतीय प्रीमियर लीग]] या पानावरील मैदाने विभागात इंग्रजीतील 2022 Indian Premier League ह्या प्रमाणे नकाशा टाकण्यास मदत हवी आहे<br> [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) १७:४२, १ मार्च २०२२ (IST) <br> ==साचा:माहितीचौकट युनेस्को जागतिक वारसा साइट== :{{साद|Tiven2240}} सदर साच्यामधील त्रुटी दूर करण्यासाठी मदत हवी आहे..<br> जसे ''संदर्भासाठी [[हंपी]] हा लेख पहावा '' *सूचीकरण किंवा Inscription ह्या मथळ्याखाली इंग्रजीऐवजी मराठीमध्ये वर्ष येणे अपेक्षित आहे. तसेच '''१०वा''' ऐवजी '''१०वे''' असे येणे अपेक्षित आहे. *नकाशाखाली ''Show map of कर्नाटक'' ह्याऐवजी ''कर्नाटकचा नकाशा दाखवा'' असे येणे अपेक्षित. [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) २०:४७, १८ मार्च २०२२ (IST) :@[[सदस्य:Nitin.kunjir|Nitin.kunjir]]{{झाले}} कृपया तपासा --[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) २२:१०, १८ मार्च २०२२ (IST) ::धन्यवाद @[[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]]. You are genius ::परंतु मी आपल्या निदर्शनास आणून देऊ इच्छितो की, ::क्र. १ चे समाधान झाले नाही. ::क्र. २ चे समाधान अंशतः झाले आहे. परंतू नकाशाच्या शेवटचा पर्याय अजूनही ''show all'' असे दाखवत आहे, त्याऐवजी '''सर्व दाखवा''' असे हवे आहे ::<nowiki>~~~~ </nowiki> [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) २२:३३, १८ मार्च २०२२ (IST) == माहितीचौकट चित्रपट महोत्सव == चित्रपट महोत्सव चा पान तयार करण्यासाठी माहिती चौकट मी खूप शोधलं आहे पण मला मिळालेल्या नाही. त्याच्यासाठी इंग्रजी विकिपीडिया Infobox वापर केलं तर चालेल का? :{{साद|Zoe3572}} नाही, इंग्रजी साचा येथे काम करणार नाही. आणि सध्यातरी मराठीत माहितीचौकट उपलब्ध नाहीये.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १९:१८, २ एप्रिल २०२२ (IST) :हे कोणी बनवू नाही शकत का? [[सदस्य:Zoe3572|Zoe3572]] ([[सदस्य चर्चा:Zoe3572|चर्चा]]) १६:५१, ३ एप्रिल २०२२ (IST) ::बिलकुल, तुम्ही पण करू शकतात.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १७:१४, ३ एप्रिल २०२२ (IST) :::प्रक्रिया कशी करायची त्याची लिंक मिळू शकेल का [[सदस्य:Zoe3572|Zoe3572]] ([[सदस्य चर्चा:Zoe3572|चर्चा]]) १८:१६, ३ एप्रिल २०२२ (IST) ::::{{साद|Zoe3572}} ::::# त्यासाठी संगणक आज्ञावली (प्रोग्रामिंग) ची माहिती असणे थोडे जास्त योग्य राहील. किंवा विविध साच्यांचा तुलनात्मक अभ्यास तरी असावा. ::::# कृपया [[सदस्य:Vikrantkorde|Vikrantkorde]] किंवा [[सदस्य:Rockpeterson|Rockpeterson]] यांच्याशी संपर्क साधावा, तुम्हाला हे अधिक मदत करतील. ::::# विशेष म्हणजे तुम्ही निर्माण केलेला साचा किती पानांना कामी येईल याचा सुद्धा विचार करावा. कारण एक-दोन पानांकरिता साचा निर्माण करणे फारसे फायद्याचे ठरणार नाही असे माझे वैयक्तिक मत आहे.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ०९:४३, ४ एप्रिल २०२२ (IST) :::::साचा हा राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय फिल्म महोत्सव साठी वापरता येऊ शकतो. आपल्या देशांमध्येच राष्ट्रीय फिल्म महोत्सव हे पंधरा ते वीस असतील. त्यामुळे त्याचा वापर जास्त होऊ शकतो. [[सदस्य:Zoe3572|Zoe3572]] ([[सदस्य चर्चा:Zoe3572|चर्चा]]) १९:२१, ४ एप्रिल २०२२ (IST) *{{ping|Zoe3572}} चित्रपट महोत्सव barech jari astil, tari keval ullekhniy चित्रपट महोत्सव varach lekh lihinyat yaave. —usernamekiran [[User talk:Usernamekiran|(talk)]] ०३:२५, ५ एप्रिल २०२२ (IST) *:क्षमस्व, मी तुम्हाला प्रश्न विचारल्याबद्दल. या विषयावर पुढे चर्चा करू नका तुम्हाला तयार करायचा असेल करा अन्यथा हा विषय चर्चा करू नका. 😁 [[सदस्य:Zoe3572|Zoe3572]] ([[सदस्य चर्चा:Zoe3572|चर्चा]]) ०६:१६, ५ एप्रिल २०२२ (IST) :::नमस्कार, [[साचा:माहितीचौकट चित्रपट व नाटक महोत्सव|माहितीचौकट चित्रपट व नाटक महोत्सव]] तयार करण्यात आलाय. कृपया सवड मिळेल तसे याचे मराठी रूपांतरण आणि वापर करावे.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) ११:०६, ५ एप्रिल २०२२ (IST) ::::ते नाव बदलून असे करा 👉 [[माहितीचौकट चित्रपट व कला महोत्सव]] त्याठिकाणी भाषांतर करून मी जोडलेला आहे तुम्हाला काही बदल करायचा असेल तर तुम्ही ते करून येथे टिप्पणी करा. [[सदस्य:Zoe3572|Zoe3572]] ([[सदस्य चर्चा:Zoe3572|चर्चा]]) १५:२७, ५ एप्रिल २०२२ (IST) :::#अजून तुम्ही भाषांतर केले नाही. साच्यात उदाहरण दिले आहे, '''पुणे आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव''' चे, तिथे मराठी शब्द दिसून येतात. :::# कला शब्द कशासाठी घेतलात ते समजले नाही. कारण चित्रपट महोत्सव हे अधिकृत नाव आहे. त्यासाठी कृपया '''वर्ग:चित्रपट महोत्सव''' हा वर्ग आणि त्यातील प्रत्येक उपवर्ग पाहणे. तसेच माहितीचौकट तयार झाल्यावर यात नवनवीन लेखांची भर घालावी ही विनंती. :::# मराठी विकिपीडियावर शेकडो साचे आहेत, त्यात 'image' साठी 'चित्र' हा परवलीचा शब्द वापरला जातो, तुम्ही 'प्रतिमा' असा केलाय. तसेच logo साठी 'प्रतीक' किंवा 'प्रतीक चिन्ह' हा शब्द योग्य राहील. कृपया इतर वेगवेगळ्या साच्यात काय परवलीचे शब्द वापरले जातात ते पाहावे. :::# माहितीचौकट तयार झाली आहे, कृपया या माहितीचौकटीचा वापर करून [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Category:Film_festivals_by_country Film festivals by country] येथून जमतील तेव्हा आणि जमतील तितके लेख भाषांतरित करणे. पुढील लेखनास शुभेच्छा.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १६:१८, ५ एप्रिल २०२२ (IST) == हंपी == {{साद|Tiven2240}} {{साद|संतोष गोरे}} {{साद|अभय नातू}} {{साद|Aditya tamhankar}} {{साद|Usernamekiran}} {{साद|Abhijitsathe}} आणि इतर सदस्यांना आवाहन<br> '''[[हंपी]]''' हा लेख लिहून/भाषांतरित करून पूर्ण झाला आहे. कृपया वाचून आपले अभिप्राय द्यावेत. तसेच शुद्धलेखनाच्या किंवा इतर काही चुका असतील तर त्या दुरुस्त करून लेख अधिक चांगला करण्यासाठी सहाय्य करावे ही विनंती<br> [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) २१:०५, ११ एप्रिल २०२२ (IST) :{{साद|Nitin.kunjir}}, नमस्कार, आपण दिलेल्या साद ची अधिसूचना मिळाली नाही. काल सहज फेरफटका मारताना संदेश दिसला म्हणून प्रतिसाद देत आहे. बहुतेक [[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] [[सदस्य:अभय नातू|अभय नातू]] [[सदस्य:Aditya tamhankar|Aditya tamhankar]] [[सदस्य:Usernamekiran|Usernamekiran]] [[सदस्य:Abhijitsathe|Abhijitsathe]] यांना पण अधिसूचना मिळाली नसेल असे वाटते. असो लेख भरपूर मोठा आणि मुद्देसूद दिसतोय, खूप छान. लवकरच तपासणी करूत.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १०:५१, १३ एप्रिल २०२२ (IST) ::छान लेख तयार झाला आहे [[सदस्य:Tiven2240|Tiven2240]] ([[सदस्य चर्चा:Tiven2240|चर्चा]]) ०५:५२, १४ ऑगस्ट २०२२ (IST) :{{ping|Nitin.kunjir }} उत्तम लेख आहे. छायाचित्रे, आवश्यक संदर्भ यांनी लेख अजून सुंदर दिसतो. तुमच्या मेहनतीला दाद दिली पाहिजे. तुम्ही एकट्यानेच तब्बल ८८ संपादने केलीत आणि [[xtools:articleinfo/mr.wikipedia.org/हंपी|जवळपास महिनाभर]] तुमचं काम सुरू होतं. खूप शुभेच्छा. :ता.क. अजून काही भर मीदेखील या लेखात घालतो. [[सदस्य:अमर राऊत|अमर राऊत]] ([[सदस्य चर्चा:अमर राऊत|चर्चा]]) ०८:०९, १४ ऑगस्ट २०२२ (IST) ::आपण दिलेल्या प्रोत्साहनाबद्दल धन्यवाद ::<nowiki>~~~~ </nowiki> [[सदस्य:Nitin.kunjir|नितीन कुंजीर]] ([[सदस्य चर्चा:Nitin.kunjir|चर्चा]]) १३:५२, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) hvfqf491gm6f0nxsx0tyhy33273rc0p 0 21983 2148077 2147906 2022-08-16T16:57:46Z संतोष गोरे 135680 [[Special:Contributions/2405:201:5C18:70D6:9061:7D0B:4105:BAB9|2405:201:5C18:70D6:9061:7D0B:4105:BAB9]] ([[User talk:2405:201:5C18:70D6:9061:7D0B:4105:BAB9|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:103.199.98.144|103.199.98.144]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} {{ख्रिश्चन धर्म}} {{बदल}} '''ख्रिस्ती धर्म''' किंवा '''ख्रिश्चन धर्म''' हा लोकसंख्येच्या दृष्टीने जगातील सर्वात मोठा धर्म असून त्याला जवळजवळ दोन हजार वर्षांचा इतिहास आहे. जवळपास 2.6 अब्ज लोक ख्रिस्ती धर्माचे पालन करतात. [[पॅलेस्टाईन]] (सध्याचा [[इस्रायल]] देश) येथील बेथलहेम येथे ख्रिस्ती धर्माचा प्रारंभ झाला. [[येशू ख्रिस्त]] हा या धर्माचा संस्थापक मानला जातो. ख्रिस्तपूर्व ४ ते ६ च्या दरम्यान येशूचा जन्म बेथलेहम या गावी झाला.ख्रिस्ती शकारंभी बलाढ्य [[रोमन साम्राज्य]] [[अटलांटिक महासागर|अटलांटिक महासागरापासून]] [[तुर्कस्तान]] पर्यंत व जर्मन समुद्रापासून [[सहारा वाळवंट |सहारा वाळवंटापर्यंत]] पर्यंत पसरले होते. पॅलेस्टाईन हा या रोमन साम्राज्यातील एक सुभा होता. योग्य वेळ आली तेव्हा गालील प्रांतातील बेथलेहम या गावी येशूचा जन्म झाला. त्या वेळी पॅलेस्टाईन देशावर रोमन सत्ता अधिकार गाजवीत होती. सम्राट [[ऑगस्टस]] हा या साम्राज्याचा सम्राट होता. त्याने गालील प्रांताचा मांडलिक राजा म्हणून हेरोद राजाला नेमले होते. याच्याच अमदानीत येशूचा जन्म झाला. ख्रिश्चन धर्माची स्थापना येशू ख्रिस्त यांनी केली हा धर्म जगभर पसरलेला आहे येशू ख्रिस्तांच्या बारा शिष्यांपैकी एक असणारे [[सेंट थॉमस]] हे इसवी सनाच्या पहिल्या शतकात [[भारत|भारतातील]] [[केरळ|केरळमध्ये]] आले. त्यांनी थ्रिसुर जिल्ह्यातील पलयेर येथे इसवी सन ५२ मध्ये चर्चची स्थापना केली. ख्रिश्चन धर्माच्या शिकवणीनुसार नुसार देव एकच आहे. तो सर्वांचा प्रेमळ पिता आहे आणि सर्वशक्तीमान आहे येशू ख्रिस्त हे देवाचे पुत्र असून मानव जातीच्या उद्धारासाठी पृथ्वीवर आलेले होते. असे मानले जाते आपण सारे एकमेकांचे बंधू भगिनी आहोत आपण सर्वांवर प्रेम केले पाहिजे अगदी शत्रूवर देखील चुकलेल्यांना क्षमा केली पाहिजे असे ख्रिश्चन धर्म सांगितले आहे. [[बायबल]] हा ख्रिश्चन धर्माचा पवित्र [[धर्मग्रंथ]] आहे ख्रिश्चन लोकांच्या प्रार्थनाच स्थळाला चर्च असे म्हणतात. <br>येशू (मूळ हिब्रू शब्द यहोशवा - यहोवा माझे तारण आहे.) या [[हिब्रू भाषा|हिब्रू]] नावाचा अर्थ तारणारा असा आहे. तर ख्रिस्त हा शब्द ख्रिस्तोस या [[ग्रीक]] शब्दापासून बनला आहे. त्याचा अर्थ अभिषिक्त केलेला असा होतो. ख्रिस्तोस हा शब्द मसीहा (म्हणजे तारणारा) या हिब्रू शब्दाचे ग्रीक भाषेतील रूपांतर आहे. येशू धर्माने यहुदी होता. वयाच्या २७ व्या वर्षी त्याने आपल्या शिकवणुकीला प्रारंभ केला. जवळपास तीन वर्ष त्याने आपली शिकवण संपूर्ण गालील प्रांतात व आजूबाजूच्या परिसरात प्रसारित केली. त्याने बारा प्रेषितांची निवड करून त्यांना आपले कार्य पुढे चालविण्यास प्रोत्साहन दिले. [[यहुदी]] धर्मानुसार (जुना करार) पापी मानवाच्या तारणासाठी परमेश्वराने तारणारा (मूळ हिब्रू शब्द मसीहा) पाठविण्याचे अभिवचन दिले होते. जुन्या करारात या मसीहाबद्दल अनेक भविष्ये वर्तविली गेली होती. येशू हाच तारणारा (मसीहा) आहे अशी ख्रिस्ताच्या शिष्यांची खात्री झाली होती. वयाच्या ३३ व्या वर्षी यहुदी धर्माधिकाऱ्यांनी त्याच्यावर धर्मद्रोहाचा व राष्ट्रद्रोहाचा आरोप करून तत्कालीन रोमन सत्ताधीशांच्या करवी त्याला क्रुसावर खिळवून ठार केले. परंतु मरणानंतर तिसऱ्या दिवशी तो पुन्हा जिवंत झाला. त्याने आपल्या अनेक प्रेषितांना दर्शने दिली. व त्याची शिकवण जगभर प्रसारित करण्याची आज्ञा दिली. त्यांनंतर तो स्वर्गात गेला. असा ख्रिस्ती धर्मीयांचा विश्वास आहे. त्याच्या आज्ञेनुसार त्याच्या प्रेषितांनी ख्रिस्ती धर्माचा जगभर प्रसार केला. बायबल (जुना व नवा करार) हा ख्रिस्ती धर्माचा धर्मग्रंथ आहे. ख्रिश्चन धर्म हा लोकसंख्येच्या बाबतीत सगळ्यात मोठा धार्मिक समुदाय आहे. ख्रिस्ती धर्मात तीन मुख्य पंथ आहेत. १. कॅथोलिक, २ ईस्टर्न ऑर्थोडॉक्स, ३. प्रोटेस्टंट पंथ . या पंथांतही (विशेषतः प्रोटेस्टंट पंथात) [[प्रेस्बिटेरियन]], कॅल्व्हिनिस्ट आदी अनेक उपपंथ आढळतात. आज जगभरामध्ये ख्रिस्ती धर्मीय लोकांची संख्या खूप मोठी आहे स्वातंत्र्यपूर्व काळामध्ये भारतातही ख्रिश्चन मिशनरी यांनी मोठ्या प्रमाणात या धर्माचा प्रसार आणि प्रचार भारतामध्ये केला त्यातून भारतामध्ये हा धर्म मोठ्या प्रमाणात वाढला आज भारतामध्ये ख्रिस्ती धर्मीय लोकांची संख्या ही विशेष आहे मानवता धर्माची शिकवण याही धर्मामध्ये दिली जाते {{संदर्भ हवा}} '''''ख्रिस्ती धर्मपंथ''''' : ख्रिस्ती धर्मात मुखत्वे तीन धर्मपंथ आढळून येतात. १. [[रोमन कॅथोलिक]] २. [[ईस्टर्न ऑर्थोडॉक्स]],३. [[प्रोटेस्टंट पंथ]]. रोमन कॅथोलिक पंथ हा धर्मातील कर्मठ परंपराचे जतन करतो. रोमन कॅथोलिक पंथ रोमच्या पोपची धार्मिक सत्ता मान्य करते. हा ख्रिस्ती धर्मातील सुधारणावादी विचारांचे समर्थन करतो. रोमन कॅथोलिक पंथ आणि ईस्टर्न ऑर्थोडॉक्स पंथ यांच्याशिकवणुकीत व विचारात विशेष फरक नाही. फक्त ईस्टर्न ऑर्थोडॉक्स पंथ हा रोमच्या पोपची सत्ता मान्य करीत नाही तर त्याऐवजी कॉनस्तंटटीनोपलची सत्ता सर्वोच्च मानतात. या पंथांच्या धार्मिक श्रद्धा, धार्मिक विधी या बाबतीत बरीच मतभिन्नता असली तरी येशू ख्रिस्ताबाबत असलेले तीन घटक सर्वांनाच मान्य आहेत. ते तीन घटक खालीलप्रमाणे : '''१. ख्रिस्ताचा जीवन वृत्तांत''' : येशू ख्रिस्ताच्या जीवन व कार्यासंबंधी सर्वे घटनांचे संकलन करणारे वृत्तांत (चार शुभवर्तमाने - Four Gospels) '''२. धर्मसिद्धान्त''' : येशु ख्रिस्त ही एकमेव अद्वितीय व्यक्ती व परमेश्वराचा पुत्र असून त्याच्या द्वारेच मानवाला तारणप्राप्ती होऊ शकते. तो देव व मानव यांच्यातील एकमेव मध्यस्थ आहे. '''३. मानवी जीवन''' : परमेश्वराबद्दल व आपल्या सहकाऱ्याबद्दल प्रेम बाळगून जीवन व्यतीत करण्याचा ख्रिस्ती मनुष्य प्रयत्न करतो, म्हणजेच ख्रिस्ताच्या आदर्श जीवनाप्रमाणे आपले जीवन व्यतीत करण्याचा ख्रिस्ती व्यक्ती प्रयत्न करते.{{संदर्भ हवा}} == आणखी उपपंथ (एकूण ४३,००० ते ५५,०००) == * ॲंग्लिकन कम्यूनियन * इंडिपेन्डन्ट कॅथाॅलिकिझम * ओरियंट ऑर्थोडाॅक्सी * चर्च ओफ द ईस्ट * रेस्टोरेशनिझम आणि नाॅन ट्रिनिटेरियानिझम [[:en:List of Christian denominations by number of members|पंथ-उपपंथ]] == विश्वास == ख्रिस्ती लोकांचा असा विश्वास आहे की येशू हा देवाचा पुत्र आहे, तो ईश्वर असून मनुष्य झाला, मानवतेचा रक्षक, जो तारणारा, त्यामुळे ख्रिस्ती लोक येशूला [[ख्रिस्त]] किंवा मसीहा म्हणतात. ज्याची हिब्रू बायबल (यहुदी लोकांचे धर्मपुस्तक व ख्रिस्ती लोकांचे जुना करार)मध्ये भविष्यवाणी केली होती तोच हा येशू मसीहा आहे असा ख्रिस्ती लोकांचा विश्वास आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://hindi.webdunia.com/other-religion/judaism-108123100008_1.html|title=यहूदी धर्म को जानें {{!}} yahudi religion|last=जोशी 'शतायु'|पहिले नाव=अनिरुद्ध|संकेतस्थळ=hindi.webdunia.com|भाषा=hi|ॲक्सेसदिनांक=2019-09-05}}</ref> == भारतातील ख्रिश्चन == [[चित्र:Nasrani cross.jpg|thumb|नसरानी cross]] २०११ च्या जनगणनेनुसार भारतात ख्रिश्चन धर्म हा तिसऱ्या क्रमांकाचा धर्म आहे. ख्रिस्तीधर्मीय भारताच्या लोकसंख्येच्या २.३ टक्के आहेत. भारतात या धर्माचे आगमन [[संत थॉमस]] याच्या येण्यानंतर झाले. भारताच्या ४ राज्यांत ख्रिश्चन हे बहुसंख्याक आहेत.<ref>{{जर्नल स्रोत|date=2019-05-21|title=भारत में धर्म|url=https://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A4_%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE&oldid=4195955|journal=विकिपीडिया|language=hi}}</ref> इस्लाम, ख्रिस्ती आणि ज्यू या तिन्ही धर्माचा भारतीय उपखंडातील प्रवेश दक्षिण भारतातील केरळ प्रांतातून झाला. येशू ख्रिस्ताच्या बारा प्रत्यक्ष शिष्यांपकी सेंट थॉमस ख्रिस्ती धर्मप्रसाराच्या हेतूने केरळच्या किनारपट्टीवरील मुझिरिस म्हणजे सध्याचे कोडुंगलूर येथे इ.स. ५२ मध्ये आला. त्याच्या तिथे येण्यापूर्वी काही ज्यू लोक आधीच त्या भागात स्थायिक झाले होते. थॉमसने त्या भागातील पालायार, कोडुंगलूरवगरे आठ ठिकाणी चच्रेस स्थापन करून ख्रिस्ती धर्मप्रसाराची केंद्रे सुरू केली. इ.स. ७२ मध्ये चेन्नईजवळच्या सध्याच्या सेंट थॉमस माऊंट येथे त्याची हत्या झाली. सेंट थॉमसने ख्रिस्ती धर्माची दीक्षा (बाप्तिस्मा) दिलेल्या लोकांची संख्या वाढत गेली. सेंट थॉमस हा सीरियन ख्रिस्ती धर्मपीठाचा धर्मोपदेशक असल्यामुळे त्याने दीक्षा दिलेल्या ख्रिस्ती धर्मीयांना ‘सीरियन ख्रिश्चन्स’, ‘सेंट थॉमस ख्रिश्चन्स’ किंवा ‘नसरानी ख्रिश्चन्स’ असे संबोधण्यात येते. सीरियन ख्रिश्चन पंथीयांची संख्या अधिकतर केरळातच आढळते. सीरियन ख्रिश्चन धर्मपंथाचे हे भारतातले ख्रिश्चन या परकीय धर्माचे पहिले अनुयायी.  पुढे मध्यपूर्वेतल्या आणि आफ्रिकन देशांमधून आलेले ख्रिश्चन लोक आणि धर्मातर केलेले ज्यू धर्मीय यांनीही सीरियन धर्मपंथाचा स्वीकार केला. केरळातल्या या सीरियन ख्रिस्ती लोकांचे वैशिष्टय़ म्हणजे यांच्या जीवनशैलीवर तिथल्या स्थानिक हिंदू परंपरांचा पडलेला प्रभाव हे आहे. हिंदूंच्या काही स्थानिक परंपरा पाळणाऱ्या या सीरियन ख्रिश्चनांचे सर्व व्यवहार मल्याळी भाषेतच चालतात. धर्मग्रंथही मल्याळी भाषेत अनुवादित केलेले येथे वाचले जातात. या समाजातील अनेक लोकांनी आपापल्या क्षेत्रात आपल्या कर्तृत्वाने समाजाचे नाव मोठे केले आहे. भूतपूर्व केंद्रीय संरक्षणमंत्री ए.के.ॲंटोनी, भारतातील उच्च न्यायालयातील पहिली महिला न्यायाधीश अ‍ॅना चांदी, प्रसिद्ध मल्याळी कवी के.व्ही.सायमन, ख्रिस्ती धर्मोपदेशक साधू कोचुंजु उपदेशी हे सर्व सीरियन ख्रिश्चन होत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.loksatta.com/navneet-news/christianity-religion-in-india-1622192/|title=भारतातील ख्रिस्ती धर्मप्रसार|दिनांक=2018-01-26|संकेतस्थळ=Loksatta|भाषा=mr-IN|ॲक्सेसदिनांक=2019-09-05}}</ref> ==ख्रिश्चन सण== * ॲश वेनसडे * नाताळ (ख्रिसमस) * लेन्ट == संदर्भ यादी == <references /> [[वर्ग:धर्म]] [[वर्ग:ख्रिश्चन धर्म| ]] 72mabty2ujxvcy6t0svtv1rai9wt2lg 0 22420 2147985 2099083 2022-08-16T12:27:41Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट शहर | नाव = बॅंगकॉक | स्थानिक = กรุงเทพมหานคร | प्रकार = राजधानी | चित्र = Bangkok montage 2.jpg | ध्वज = Flag of Bangkok.svg | चिन्ह = Seal Bangkok Metropolitan Admin (green).svg | नकाशा१ = थायलंड | देश = थायलंड | राज्य = | प्रांत = | जिल्हा = | स्थापना = २१ एप्रिल १७८२ | महापौर = | क्षेत्रफळ = १,५६८.७ | उंची = ७२ | लोकसंख्या = ९१,००,००० | घनता = ४,०५१ | वेळ = | वेब = http://city.bangkok.go.th/ | latd = 13 | latm = 45 | lats = 8 | latNS = N | longd = 100 | longm = 29 | longs = 38 | longEW = E }} '''बँकॉक''' ही [[थायलंड]] देशाची राजधानी व सगळ्यात मोठे शहर आहे. याचे [[थाई भाषा|थाई भाषेतील]] गिनेस बुकने शिक्कामोर्तब केलेले नाव ‘Krung thep' (किंवा फक्त "[[क्रुंग थेप]]") म्हणजे फरिश्त्यांचे शहर असे आहे. बँकॉक हे थायलंडमधले सर्वाधिक दाट वस्तीचे व १ कोटी २० लाख लोकसंख्येचे शहर आहे. १५व्या शतकात [[अयुथाया]] राजवटीत बँकॉक हे चाओ फ्राया नदीच्या मुखाजवळ असलेले एक छोटे व्यापारी केंद्र होते. वाढत वाढत त्याची १७६८ मध्ये [[थोन्बुरी]] व १७८२ मध्ये [[रत्तनकोसिन]] अशा राजधान्या झाल्या. [[सयाम]] (नंतरचे [[थायलंड]]) हे भौगोलिकरीत्या महत्त्वाच्या ठिकाणी होते आणि म्हणून फ्रेंच व इंग्रज सरंजामशाहींना एकमेकापासून दूर ठेवू शकले. बँकॉकने स्वतंत्र, प्रवाही व वजनदार शहर म्हणून ख्याती कमावली. बॅंगकॉक हे थायलंडचे राजकीय, सामाजिक व आर्थिक केंद्रबिंदू इतकेच नाही तर [[व्यापार]], [[आयात]]-[[निर्यात]], [[संस्कृती]], [[कला]], [[शिक्षण]], [[आरोग्य]] व [[दळणवळण]] या अनेक क्षेत्रांत [[इंडोचीन]] देशांत आग्रहाची भूमिका पार पाडत आहे. थाई लोक बँकॉक हे नाव फक्त परकीय लोकांसमोर उच्चारतात. एरवी ते या शहराला क्रुंग थेप किंवा क्रुंग थेप महानखोन म्हणतात. बँकॉकचा शब्दशः अर्थ Village of Plums असा आहे. बँकॉकमध्येच नव्हे तर संपूर्ण थायलंडमध्ये उत्तम प्रतीची फळफळावळ मिळते. बॅंगकॉकला [[स्वर्णफूम]] किंवा [[सुवर्णभूमी]] ही दोन नावेही आहेत. बँकोकच्या विमानतळाचे नाव स्वर्णभूमी असे आहे. {{आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे}} ==अर्थव्यवस्था== बँकॉक हे थायलंडच्या अर्थव्यवस्थेचे केंद्र आहे, आणि देशाच्या गुंतवणूक आणि विकासाचे हृदय देखील आहे. २०१० मध्ये शहराचा जीडीपी ३.१४२ ट्रिलियन बात म्हणजे ९८.३४ बिलियन दक्षलक्ष युएस डॉलर्स इतका होता, जो की देशाच्या जीडीपी मधील २९.१% इतका भाग होता. बँकॉकची अर्थव्यवस्था आशियातील शहरांमधील अर्थव्यवस्थेत सहाव्या क्रमांकावर आहे. बँकॉक येथे थायलंड मधील अनेक व्यावसायिक बँकांचे मुख्य कार्यालय आहे,अनेक आर्थिक कंपनीचे मुख्य कार्यालय तसेच अनेक मोठ्या कंपनीचे मुख्य कार्यालय देखील इथे आहे. अनेक आंतरराष्ट्रीय कंपन्या आपली प्रादेशिक कार्यालय बँकॉक येथे स्थापित करतात, कारण इथले कमी भाव आणि आशियाई उद्योग क्षेत्रात याची सशक्त कामगिरी ==पर्यटन व्यवसाय== बँकॉक हे जगातील एक मुख्य पर पर्यटन स्थळ आहे, मास्टर काढणे बँकॉकला सर्वात वरचे प्रेक्षणीय स्थळ म्हणून त्याच्या जगातील पर्यटन शहरांच्या यादीत २०१८ मध्ये ठेवले आहे. बँकॉक लंडनच्या ही वरचे स्थान मिळवले आहे, 2017 मध्ये एका रात्रीत २० दक्षलक्ष पेक्षा जास्त अभ्यागतांनी हजेरी लावली, असेच २०१६ च्या अखेरीस देखील घडले होते.युरो मीटर नेत्यांच्या मुख्य प्रेक्षणीय शहर यांचा यादीत बँकॉकला चौथे स्थान २०१६ मध्ये दिली,तसेच ट्रॅव्हल आणि लीझर या पत्रिकेने देखील जगातील पर्यटक दृष्ट्या सर्वोत्कृष्ट शहर असे २०१० ते २०१३ पर्यंत नोंदविले आहे. थायलंडला येण्याचे मुख्य द्वार बँकॉकचा हे आणि म्हणूनच बँकॉक अंतरराष्ट्रीय पर्यटकांसाठी मुख्य केंद्र आहे. इथे देशातील पर्यटक देखील बघायला मिळतात, पर्यटन विभागाने २०१० मध्ये २६,८६१,०९५ स्वदेशी पर्यटक तर ११,३६१,८०८ आंतरराषट्रीय पर्यटकांची नोंद आहे.या पर्यटकांनी ४९.९% शहरातील हॉटेलमधील खोल्यांमध्ये वास्तव्य केले. येथील विविध प्रकारचे प्रेक्षणीय स्थळे, मनमोहक दृश्य आणि शहरी जीवन विविध पर्यटकांना आकर्षित करते. शाही महाल आणि मंदिर तसेच संग्रहालय हे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रात रस असणाऱ्या पर्यटकांना आकर्षित करते. खरेदी आणि खाण्यासाठी इथे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत, तसेच हे शहर इथल्या रात्रीच्या मौजमजेच्या जीवनासाठी देखील प्रचलित आहे. ग्रैंड पैलेस, बुद्धिस्ट मंदिरे जसे वत फ्रा काईयु, वत फो,आणि वत अरून हे इथले प्रमुख प्रेक्षणीय स्थळे. उंच पाळणा (जायंट स्विंग) आणि ईरावन मंदिर हे थाई संस्कृतीवर हिंदू संस्कृतीची छाप दर्शवते. विमानमेक हवेली जी दुसित महालात वसलेली आहे, ती जगातील सगळ्यात मोठी सागवानी लाकडापासून तयार केलेली इमारत आहे, तसेच जिम थोमसन हाऊस हा पारंपारिक थाई वास्तुकलेचा उत्तम नमुना आहे. बँकॉक राष्ट्रीय संग्रहालय आणि रॉयल बार्ज राष्ट्रीय संग्रहालय हे देखील येथे आहे.चा ओ फ्राया आणि थोनबुरी नहर यामध्ये बोटींची सफारी शहराच्या पारंपारिक दृश्यांचा आस्वाद घेण्याची संधी देते. सीआम आणि रचा प्रासोंग येथे घरीदारीचे मुख्य केंद्र आहे, हे पर्यटक आणि स्थानिक लोकांमध्ये देखील फार प्रचलित आहे. तसेच चातूचाक मार्केट आठवड्याच्या शेवटाला भरतो इथे तलिंगचान बाजार जो एक तरंगता बाजार आहे, याओ वारात हे त्यांच्या खरेदारी व विविध पक्वान्ने जे येथे मिळतात यासाठी प्रसिद्ध आहे, तसेच खाण्याच्या गाड्या संपूर्ण शहरात बघायला मिळतील. खाओ सान रोड ही जागा पर्यटकांमध्ये त्याच्या कमी किमतीमुळे प्रचलित आहे. ==संस्कृती== बँकॉक येथील संस्कृती थायलंडची संपत्ती आणि आधुनिकता याची छवी दर्शविते.या शहरात अनेक वर्षांपासून पश्चिमी लोकांची रहदारी व तिथल्या वस्तूं आत्मसात केलेल्या आहेत. हे मध्यमवर्गीयांच्या जीवनात जास्त बघण्यात येते. इथले सर्वव्यापी विक्रेते रस्त्यावर खाण्याच्या पदार्थांत पासून कपडे आणि दागिने पर्यंत सर्व विकतात, ही इथली एक विशिष्ट गोष्ट आहे. असा अंदाज आहे की या शहरात जवळपास १००,००० रस्त्यावरील विक्रेते आहेत. बीएमए ने या विक्रेत्यांना २८७ जागांवर व्यापार करण्याची परवानगी दिलेली आहे परंतु बाकीच्या ४०७ ठिकाणांवर जो व्यापार होतो तो बेकायदेशीर प्रकारचा आहे जरीही हे लोक फरसबंदी जागा आणि पदपथांवर विक्री करतात तरीसुद्धा यामुळे इथल्या रहदारीला आणि पदयात्रीना अडथळा होतो पण या विक्रेत्यांवर शहरातले लोक त्यांच्या जेवणासाठी अवलंबून आहे आणि म्हणूनच बीएमएला त्यांना हटवण्यात यश आलेले नाही. २०१५ मध्ये बी एम ए ने राष्ट्रीय शांती परिषदेच्या मदतीने या विक्रेत्यांना हकलवून लावण्यास सुरुवात केली जवळपासच्या बऱ्याच प्रचलित बाजारांना यामुळे धक्का बसला जसे स्लोंग थोम, सफान लेक आणि पक स्लोंग तलात (फुलांचा बाजार) जवळजवळ १५,००० विक्रेत्यांना हकलवून लावण्यात आले. [[वर्ग:थायलंडमधील शहरे]] [[वर्ग:आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे]] [[वर्ग:बँकॉक]] d7pykruhc7geuuq4vpr5um8uk7m2qz3 2148027 2147985 2022-08-16T12:57:48Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट शहर | नाव = बॅंकॉक | स्थानिक = กรุงเทพมหานคร | प्रकार = राजधानी | चित्र = Bangkok montage 2.jpg | ध्वज = Flag of Bangkok.svg | चिन्ह = Seal Bangkok Metropolitan Admin (green).svg | नकाशा१ = थायलंड | देश = थायलंड | राज्य = | प्रांत = | जिल्हा = | स्थापना = २१ एप्रिल १७८२ | महापौर = | क्षेत्रफळ = १,५६८.७ | उंची = ७२ | लोकसंख्या = ९१,००,००० | घनता = ४,०५१ | वेळ = | वेब = http://city.bangkok.go.th/ | latd = 13 | latm = 45 | lats = 8 | latNS = N | longd = 100 | longm = 29 | longs = 38 | longEW = E }} '''बँकॉक''' ही [[थायलंड]] देशाची राजधानी व सगळ्यात मोठे शहर आहे. याचे [[थाई भाषा|थाई भाषेतील]] गिनेस बुकने शिक्कामोर्तब केलेले नाव ‘Krung thep' (किंवा फक्त "[[क्रुंग थेप]]") म्हणजे फरिश्त्यांचे शहर असे आहे. बँकॉक हे थायलंडमधले सर्वाधिक दाट वस्तीचे व १ कोटी २० लाख लोकसंख्येचे शहर आहे. १५व्या शतकात [[अयुथाया]] राजवटीत बँकॉक हे चाओ फ्राया नदीच्या मुखाजवळ असलेले एक छोटे व्यापारी केंद्र होते. वाढत वाढत त्याची १७६८ मध्ये [[थोन्बुरी]] व १७८२ मध्ये [[रत्तनकोसिन]] अशा राजधान्या झाल्या. [[सयाम]] (नंतरचे [[थायलंड]]) हे भौगोलिकरीत्या महत्त्वाच्या ठिकाणी होते आणि म्हणून फ्रेंच व इंग्रज सरंजामशाहींना एकमेकापासून दूर ठेवू शकले. बँकॉकने स्वतंत्र, प्रवाही व वजनदार शहर म्हणून ख्याती कमावली. बॅंकॉक हे थायलंडचे राजकीय, सामाजिक व आर्थिक केंद्रबिंदू इतकेच नाही तर [[व्यापार]], [[आयात]]-[[निर्यात]], [[संस्कृती]], [[कला]], [[शिक्षण]], [[आरोग्य]] व [[दळणवळण]] या अनेक क्षेत्रांत [[इंडोचीन]] देशांत आग्रहाची भूमिका पार पाडत आहे. थाई लोक बँकॉक हे नाव फक्त परकीय लोकांसमोर उच्चारतात. एरवी ते या शहराला क्रुंग थेप किंवा क्रुंग थेप महानखोन म्हणतात. बँकॉकचा शब्दशः अर्थ Village of Plums असा आहे. बँकॉकमध्येच नव्हे तर संपूर्ण थायलंडमध्ये उत्तम प्रतीची फळफळावळ मिळते. बॅंकॉकला [[स्वर्णफूम]] किंवा [[सुवर्णभूमी]] ही दोन नावेही आहेत. बँकॉकच्या विमानतळाचे नाव स्वर्णभूमी असे आहे. {{आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे}} ==अर्थव्यवस्था== बँकॉक हे थायलंडच्या अर्थव्यवस्थेचे केंद्र आहे, आणि देशाच्या गुंतवणूक आणि विकासाचे हृदय देखील आहे. २०१० मध्ये शहराचा जीडीपी ३.१४२ ट्रिलियन बात म्हणजे ९८.३४ बिलियन दक्षलक्ष युएस डॉलर्स इतका होता, जो की देशाच्या जीडीपी मधील २९.१% इतका भाग होता. बँकॉकची अर्थव्यवस्था आशियातील शहरांमधील अर्थव्यवस्थेत सहाव्या क्रमांकावर आहे. बँकॉक येथे थायलंड मधील अनेक व्यावसायिक बँकांचे मुख्य कार्यालय आहे,अनेक आर्थिक कंपनीचे मुख्य कार्यालय तसेच अनेक मोठ्या कंपनीचे मुख्य कार्यालय देखील इथे आहे. अनेक आंतरराष्ट्रीय कंपन्या आपली प्रादेशिक कार्यालय बँकॉक येथे स्थापित करतात, कारण इथले कमी भाव आणि आशियाई उद्योग क्षेत्रात याची सशक्त कामगिरी ==पर्यटन व्यवसाय== बँकॉक हे जगातील एक मुख्य पर पर्यटन स्थळ आहे, मास्टर काढणे बँकॉकला सर्वात वरचे प्रेक्षणीय स्थळ म्हणून त्याच्या जगातील पर्यटन शहरांच्या यादीत २०१८ मध्ये ठेवले आहे. बँकॉक लंडनच्या ही वरचे स्थान मिळवले आहे, 2017 मध्ये एका रात्रीत २० दक्षलक्ष पेक्षा जास्त अभ्यागतांनी हजेरी लावली, असेच २०१६ च्या अखेरीस देखील घडले होते.युरो मीटर नेत्यांच्या मुख्य प्रेक्षणीय शहर यांचा यादीत बँकॉकला चौथे स्थान २०१६ मध्ये दिली,तसेच ट्रॅव्हल आणि लीझर या पत्रिकेने देखील जगातील पर्यटक दृष्ट्या सर्वोत्कृष्ट शहर असे २०१० ते २०१३ पर्यंत नोंदविले आहे. थायलंडला येण्याचे मुख्य द्वार बँकॉकचा हे आणि म्हणूनच बँकॉक अंतरराष्ट्रीय पर्यटकांसाठी मुख्य केंद्र आहे. इथे देशातील पर्यटक देखील बघायला मिळतात, पर्यटन विभागाने २०१० मध्ये २६,८६१,०९५ स्वदेशी पर्यटक तर ११,३६१,८०८ आंतरराषट्रीय पर्यटकांची नोंद आहे.या पर्यटकांनी ४९.९% शहरातील हॉटेलमधील खोल्यांमध्ये वास्तव्य केले. येथील विविध प्रकारचे प्रेक्षणीय स्थळे, मनमोहक दृश्य आणि शहरी जीवन विविध पर्यटकांना आकर्षित करते. शाही महाल आणि मंदिर तसेच संग्रहालय हे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रात रस असणाऱ्या पर्यटकांना आकर्षित करते. खरेदी आणि खाण्यासाठी इथे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत, तसेच हे शहर इथल्या रात्रीच्या मौजमजेच्या जीवनासाठी देखील प्रचलित आहे. ग्रैंड पैलेस, बुद्धिस्ट मंदिरे जसे वत फ्रा काईयु, वत फो,आणि वत अरून हे इथले प्रमुख प्रेक्षणीय स्थळे. उंच पाळणा (जायंट स्विंग) आणि ईरावन मंदिर हे थाई संस्कृतीवर हिंदू संस्कृतीची छाप दर्शवते. विमानमेक हवेली जी दुसित महालात वसलेली आहे, ती जगातील सगळ्यात मोठी सागवानी लाकडापासून तयार केलेली इमारत आहे, तसेच जिम थोमसन हाऊस हा पारंपारिक थाई वास्तुकलेचा उत्तम नमुना आहे. बँकॉक राष्ट्रीय संग्रहालय आणि रॉयल बार्ज राष्ट्रीय संग्रहालय हे देखील येथे आहे.चा ओ फ्राया आणि थोनबुरी नहर यामध्ये बोटींची सफारी शहराच्या पारंपारिक दृश्यांचा आस्वाद घेण्याची संधी देते. सीआम आणि रचा प्रासोंग येथे घरीदारीचे मुख्य केंद्र आहे, हे पर्यटक आणि स्थानिक लोकांमध्ये देखील फार प्रचलित आहे. तसेच चातूचाक मार्केट आठवड्याच्या शेवटाला भरतो इथे तलिंगचान बाजार जो एक तरंगता बाजार आहे, याओ वारात हे त्यांच्या खरेदारी व विविध पक्वान्ने जे येथे मिळतात यासाठी प्रसिद्ध आहे, तसेच खाण्याच्या गाड्या संपूर्ण शहरात बघायला मिळतील. खाओ सान रोड ही जागा पर्यटकांमध्ये त्याच्या कमी किमतीमुळे प्रचलित आहे. ==संस्कृती== बँकॉक येथील संस्कृती थायलंडची संपत्ती आणि आधुनिकता याची छवी दर्शविते.या शहरात अनेक वर्षांपासून पश्चिमी लोकांची रहदारी व तिथल्या वस्तूं आत्मसात केलेल्या आहेत. हे मध्यमवर्गीयांच्या जीवनात जास्त बघण्यात येते. इथले सर्वव्यापी विक्रेते रस्त्यावर खाण्याच्या पदार्थांत पासून कपडे आणि दागिने पर्यंत सर्व विकतात, ही इथली एक विशिष्ट गोष्ट आहे. असा अंदाज आहे की या शहरात जवळपास १००,००० रस्त्यावरील विक्रेते आहेत. बीएमए ने या विक्रेत्यांना २८७ जागांवर व्यापार करण्याची परवानगी दिलेली आहे परंतु बाकीच्या ४०७ ठिकाणांवर जो व्यापार होतो तो बेकायदेशीर प्रकारचा आहे जरीही हे लोक फरसबंदी जागा आणि पदपथांवर विक्री करतात तरीसुद्धा यामुळे इथल्या रहदारीला आणि पदयात्रीना अडथळा होतो पण या विक्रेत्यांवर शहरातले लोक त्यांच्या जेवणासाठी अवलंबून आहे आणि म्हणूनच बीएमएला त्यांना हटवण्यात यश आलेले नाही. २०१५ मध्ये बी एम ए ने राष्ट्रीय शांती परिषदेच्या मदतीने या विक्रेत्यांना हकलवून लावण्यास सुरुवात केली जवळपासच्या बऱ्याच प्रचलित बाजारांना यामुळे धक्का बसला जसे स्लोंग थोम, सफान लेक आणि पक स्लोंग तलात (फुलांचा बाजार) जवळजवळ १५,००० विक्रेत्यांना हकलवून लावण्यात आले. [[वर्ग:थायलंडमधील शहरे]] [[वर्ग:आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे]] [[वर्ग:बँकॉक]] po7q6xnsra8kdomjv1kwfgq0w4ievga 2148245 2148027 2022-08-17T09:11:42Z KiranBOT II 140753 शुद्धलेखन ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#गट १|अधिक माहिती]]) wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट शहर | नाव = बॅंकॉक | स्थानिक = กรุงเทพมหานคร | प्रकार = राजधानी | चित्र = Bangkok montage 2.jpg | ध्वज = Flag of Bangkok.svg | चिन्ह = Seal Bangkok Metropolitan Admin (green).svg | नकाशा१ = थायलंड | देश = थायलंड | राज्य = | प्रांत = | जिल्हा = | स्थापना = २१ एप्रिल १७८२ | महापौर = | क्षेत्रफळ = १,५६८.७ | उंची = ७२ | लोकसंख्या = ९१,००,००० | घनता = ४,०५१ | वेळ = | वेब = http://city.bangkok.go.th/ | latd = 13 | latm = 45 | lats = 8 | latNS = N | longd = 100 | longm = 29 | longs = 38 | longEW = E }} '''बँकॉक''' ही [[थायलंड]] देशाची राजधानी व सगळ्यात मोठे शहर आहे. याचे [[थाई भाषा|थाई भाषेतील]] गिनेस बुकने शिक्कामोर्तब केलेले नाव ‘Krung thep' (किंवा फक्त "[[क्रुंग थेप]]") म्हणजे फरिश्त्यांचे शहर असे आहे. बँकॉक हे थायलंडमधले सर्वाधिक दाट वस्तीचे व १ कोटी २० लाख लोकसंख्येचे शहर आहे. १५व्या शतकात [[अयुथाया]] राजवटीत बँकॉक हे चाओ फ्राया नदीच्या मुखाजवळ असलेले एक छोटे व्यापारी केंद्र होते. वाढत वाढत त्याची १७६८ मध्ये [[थोन्बुरी]] व १७८२ मध्ये [[रत्तनकोसिन]] अशा राजधान्या झाल्या. [[सयाम]] (नंतरचे [[थायलंड]]) हे भौगोलिकरीत्या महत्त्वाच्या ठिकाणी होते आणि म्हणून फ्रेंच व इंग्रज सरंजामशाहींना एकमेकापासून दूर ठेवू शकले. बँकॉकने स्वतंत्र, प्रवाही व वजनदार शहर म्हणून ख्याती कमावली. बँकॉक हे थायलंडचे राजकीय, सामाजिक व आर्थिक केंद्रबिंदू इतकेच नाही तर [[व्यापार]], [[आयात]]-[[निर्यात]], [[संस्कृती]], [[कला]], [[शिक्षण]], [[आरोग्य]] व [[दळणवळण]] या अनेक क्षेत्रांत [[इंडोचीन]] देशांत आग्रहाची भूमिका पार पाडत आहे. थाई लोक बँकॉक हे नाव फक्त परकीय लोकांसमोर उच्चारतात. एरवी ते या शहराला क्रुंग थेप किंवा क्रुंग थेप महानखोन म्हणतात. बँकॉकचा शब्दशः अर्थ Village of Plums असा आहे. बँकॉकमध्येच नव्हे तर संपूर्ण थायलंडमध्ये उत्तम प्रतीची फळफळावळ मिळते. बँकॉकला [[स्वर्णफूम]] किंवा [[सुवर्णभूमी]] ही दोन नावेही आहेत. बँकॉकच्या विमानतळाचे नाव स्वर्णभूमी असे आहे. {{आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे}} ==अर्थव्यवस्था== बँकॉक हे थायलंडच्या अर्थव्यवस्थेचे केंद्र आहे, आणि देशाच्या गुंतवणूक आणि विकासाचे हृदय देखील आहे. २०१० मध्ये शहराचा जीडीपी ३.१४२ ट्रिलियन बात म्हणजे ९८.३४ बिलियन दक्षलक्ष युएस डॉलर्स इतका होता, जो की देशाच्या जीडीपी मधील २९.१% इतका भाग होता. बँकॉकची अर्थव्यवस्था आशियातील शहरांमधील अर्थव्यवस्थेत सहाव्या क्रमांकावर आहे. बँकॉक येथे थायलंड मधील अनेक व्यावसायिक बँकांचे मुख्य कार्यालय आहे,अनेक आर्थिक कंपनीचे मुख्य कार्यालय तसेच अनेक मोठ्या कंपनीचे मुख्य कार्यालय देखील इथे आहे. अनेक आंतरराष्ट्रीय कंपन्या आपली प्रादेशिक कार्यालय बँकॉक येथे स्थापित करतात, कारण इथले कमी भाव आणि आशियाई उद्योग क्षेत्रात याची सशक्त कामगिरी ==पर्यटन व्यवसाय== बँकॉक हे जगातील एक मुख्य पर पर्यटन स्थळ आहे, मास्टर काढणे बँकॉकला सर्वात वरचे प्रेक्षणीय स्थळ म्हणून त्याच्या जगातील पर्यटन शहरांच्या यादीत २०१८ मध्ये ठेवले आहे. बँकॉक लंडनच्या ही वरचे स्थान मिळवले आहे, 2017 मध्ये एका रात्रीत २० दक्षलक्ष पेक्षा जास्त अभ्यागतांनी हजेरी लावली, असेच २०१६ च्या अखेरीस देखील घडले होते.युरो मीटर नेत्यांच्या मुख्य प्रेक्षणीय शहर यांचा यादीत बँकॉकला चौथे स्थान २०१६ मध्ये दिली,तसेच ट्रॅव्हल आणि लीझर या पत्रिकेने देखील जगातील पर्यटक दृष्ट्या सर्वोत्कृष्ट शहर असे २०१० ते २०१३ पर्यंत नोंदविले आहे. थायलंडला येण्याचे मुख्य द्वार बँकॉकचा हे आणि म्हणूनच बँकॉक अंतरराष्ट्रीय पर्यटकांसाठी मुख्य केंद्र आहे. इथे देशातील पर्यटक देखील बघायला मिळतात, पर्यटन विभागाने २०१० मध्ये २६,८६१,०९५ स्वदेशी पर्यटक तर ११,३६१,८०८ आंतरराषट्रीय पर्यटकांची नोंद आहे.या पर्यटकांनी ४९.९% शहरातील हॉटेलमधील खोल्यांमध्ये वास्तव्य केले. येथील विविध प्रकारचे प्रेक्षणीय स्थळे, मनमोहक दृश्य आणि शहरी जीवन विविध पर्यटकांना आकर्षित करते. शाही महाल आणि मंदिर तसेच संग्रहालय हे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रात रस असणाऱ्या पर्यटकांना आकर्षित करते. खरेदी आणि खाण्यासाठी इथे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत, तसेच हे शहर इथल्या रात्रीच्या मौजमजेच्या जीवनासाठी देखील प्रचलित आहे. ग्रैंड पैलेस, बुद्धिस्ट मंदिरे जसे वत फ्रा काईयु, वत फो,आणि वत अरून हे इथले प्रमुख प्रेक्षणीय स्थळे. उंच पाळणा (जायंट स्विंग) आणि ईरावन मंदिर हे थाई संस्कृतीवर हिंदू संस्कृतीची छाप दर्शवते. विमानमेक हवेली जी दुसित महालात वसलेली आहे, ती जगातील सगळ्यात मोठी सागवानी लाकडापासून तयार केलेली इमारत आहे, तसेच जिम थोमसन हाऊस हा पारंपारिक थाई वास्तुकलेचा उत्तम नमुना आहे. बँकॉक राष्ट्रीय संग्रहालय आणि रॉयल बार्ज राष्ट्रीय संग्रहालय हे देखील येथे आहे.चा ओ फ्राया आणि थोनबुरी नहर यामध्ये बोटींची सफारी शहराच्या पारंपारिक दृश्यांचा आस्वाद घेण्याची संधी देते. सीआम आणि रचा प्रासोंग येथे घरीदारीचे मुख्य केंद्र आहे, हे पर्यटक आणि स्थानिक लोकांमध्ये देखील फार प्रचलित आहे. तसेच चातूचाक मार्केट आठवड्याच्या शेवटाला भरतो इथे तलिंगचान बाजार जो एक तरंगता बाजार आहे, याओ वारात हे त्यांच्या खरेदारी व विविध पक्वान्ने जे येथे मिळतात यासाठी प्रसिद्ध आहे, तसेच खाण्याच्या गाड्या संपूर्ण शहरात बघायला मिळतील. खाओ सान रोड ही जागा पर्यटकांमध्ये त्याच्या कमी किमतीमुळे प्रचलित आहे. ==संस्कृती== बँकॉक येथील संस्कृती थायलंडची संपत्ती आणि आधुनिकता याची छवी दर्शविते.या शहरात अनेक वर्षांपासून पश्चिमी लोकांची रहदारी व तिथल्या वस्तूं आत्मसात केलेल्या आहेत. हे मध्यमवर्गीयांच्या जीवनात जास्त बघण्यात येते. इथले सर्वव्यापी विक्रेते रस्त्यावर खाण्याच्या पदार्थांत पासून कपडे आणि दागिने पर्यंत सर्व विकतात, ही इथली एक विशिष्ट गोष्ट आहे. असा अंदाज आहे की या शहरात जवळपास १००,००० रस्त्यावरील विक्रेते आहेत. बीएमए ने या विक्रेत्यांना २८७ जागांवर व्यापार करण्याची परवानगी दिलेली आहे परंतु बाकीच्या ४०७ ठिकाणांवर जो व्यापार होतो तो बेकायदेशीर प्रकारचा आहे जरीही हे लोक फरसबंदी जागा आणि पदपथांवर विक्री करतात तरीसुद्धा यामुळे इथल्या रहदारीला आणि पदयात्रीना अडथळा होतो पण या विक्रेत्यांवर शहरातले लोक त्यांच्या जेवणासाठी अवलंबून आहे आणि म्हणूनच बीएमएला त्यांना हटवण्यात यश आलेले नाही. २०१५ मध्ये बी एम ए ने राष्ट्रीय शांती परिषदेच्या मदतीने या विक्रेत्यांना हकलवून लावण्यास सुरुवात केली जवळपासच्या बऱ्याच प्रचलित बाजारांना यामुळे धक्का बसला जसे स्लोंग थोम, सफान लेक आणि पक स्लोंग तलात (फुलांचा बाजार) जवळजवळ १५,००० विक्रेत्यांना हकलवून लावण्यात आले. [[वर्ग:थायलंडमधील शहरे]] [[वर्ग:आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे]] [[वर्ग:बँकॉक]] hkttxokdv4o56xwidy8n5kwb1tepymy 0 30577 2148038 1504633 2022-08-16T14:42:14Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[टकल्या चार्ल्स]] वरुन [[चार्ल्स द बाल्ड]] ला हलविला wikitext text/x-wiki [[चित्र:Carlo calvo.jpg|250 px|इवलेसे|टकल्या चार्ल्सचे चित्र]] '''टकल्या चार्ल्स''' (Charles the Bald; १३ जून ८२३ - ६ ऑक्टोबर ८७७) हा इ.स. ८४३ ते ८७७ दरम्यान पश्चिम फ्रान्शियाचा राजा तसेच ८७५ ते ८७७ दरम्यान [[पवित्र रोमन साम्राज्य|रोमन सम्राट]] व [[इटली]]चा राजा होता. चार्ल्स हा [[शार्लमेन]]चा नातू व [[भक्त लुई (पवित्र रोमन सम्राट)|भक्त लुईचा]] पुत्र होता. [[वर्ग:पवित्र रोमन सम्राट]] [[वर्ग:इ.स. ८२३ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. ८७७ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] api9crwfmhbpupw30t5pzi3evlktsjj 0 32044 2148076 2147891 2022-08-16T16:57:16Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |राष्ट्र |flag={{India|flag}} |प्रकार = तालुका |स्थानिक_नाव = मुक्ताईनगर |राज्य_नाव = महाराष्ट्र |भाषा =मराठी |आकाशदेखावा = |आकाशदेखावा_शीर्षक = |जिल्हा = जळगाव |तालुका_नावे =[[मुक्ताईनगर |मुक्ताईनगर तालुका]] |अक्षांश=21 |अक्षांशमिनिटे=02 |अक्षांशसेकंद=44 |रेखांश=76 |रेखांशमिनिटे=03 |रेखांशसेकंद=35 |आमदार = |खासदार = = |उंची = २४३ |लोकसंख्या_एकूण = 23970 |लोकसंख्या_वर्ष = 2011 |लोकसंख्या_घनता =258 |लिंग_गुणोत्तर = 929 |वाहन पंजीकृत क्रमांक =एम एच - १९ |संकेतस्थळ = |संकेतस्थळ_नाव = |राष्ट्र=भारत|पिन कोड क्रमांक=४२५३०६|विधानसभा क्षेत्र=मुक्ताईनगर|लोकसभा क्षेत्र=रावेर|इतर_नाव=एदलाबाद|जवळचे_शहर=जळगाव|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=|लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=|अधिकृत_भाषा=मराठी|पिन_कोड=४२५३०६ |तापमान_हिवाळा=२६° सेल्सियस| |तापमान_उन्हाळा=४६° सेल्सियस<ref>http://epaperlokmat.in/articlepage.php?articleid=LOK_HBSL_20200525_1_3&width=315.59999999999997px</ref> |एसटीडी_कोड=०२५८३ |आरटीओ_कोड=MH 19 |मूळ_नकाशा=Muktainagar Locator map.Svg आतील_नकाशा_चिन्ह=नाही|शोधक_स्थान=right|मूळ_नकाशा_पट्टी=हो|दालन=महाराष्ट्र }} '''मुक्ताईनगर''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील [[जळगाव जिल्हा|जळगाव जिल्ह्याचा]] एक तालुका आहे. मुक्ताईनगर हे तालुक्याचे मुख्यालय व एक शहर पण आहे. त्याचे पूर्वीचे नाव 'एदलाबाद' होते.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://m.lokmat.com/jalgaon/uddhav-thackeray-attack-eknath-khadase-muktainagar/|title=मुक्ताईनगर हे जळगाव जिल्ह्यात स्तीत आहे.|last=लोकमत|पहिले नाव=ऑनलाईन|दिनांक=१५ फेबरुवारी २०२०|संकेतस्थळ=लोकमत|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=१७ फेब्रुवारी २०२०}}</ref>. एदलाबाद शहराच्या उत्तरेस असलेल्या तापी-पूर्णा नदीकिनारी संत ज्ञानेश्वरांची बहीण संत मुक्ताबाई हिचे पुरातन देऊळ आहे. या देवळावरून इसवी सन २००० मध्ये शहराचे व तालुक्याचे नाव मुक्ताईनगर झाले. मुक्ताईनगरला सर्वात जवळचे विमानतळ जळगाव येथे आहे. संभाजीनगरचे विमानतळही जवळच आहे. मुक्ताईनगरला रेल्वे स्टेशन नाही. पण मध्य रेल्वेच्या बोदवड रेल्वे स्टेशन येथुन जवळच १५ किमी बोदवड-मुक्ताईनगर महामार्गावर स्थित आहे. भारतीय राष्ट्रीय महामार्ग ५३(पूर्वीचा क्रमांक ६) मुक्ताईनगर शहरावरून जातो. हा मार्ग मुक्ताईनगरला जळगाव, धुळे, मलकापूर, नागपूर या शहरांशी जोडतो ==इतिहास== वारकरी संप्रदायासाठी मुक्ताईनगर गावाचे विशेष महत्त्व आहे खांन्देशचे आराध्य म्हणून मुक्ताईनगर शहराकडे बघीतले जाते. याच गावी संत ज्ञानेश्वरांची बहीण संत मुक्ताबाई तापी नदीच्या वाळवंटात गुप्त झाली होती, अशी आख्यायिका आहे. संत मुक्ताई मंदिर भाविकांच्या सोयीसाठी मेहुण (प्रमुख मंदिर), कोथळी (प्राचिन आध्यात्मिक मंदिर) आणि नवीन मंदिर हे मुक्ताईनगर शहरात उत्तरेस बोदवड महामार्ग लगत आहे. प्रत्येक महिन्याच्या एकादशीला या गावात दर्शनासाठी वारकरी येत असतात. मुक्ताई संस्थान देखील या भाविकांचे स्वागत करतात. मुक्ताईनगर तालुक्यातील मुक्ताईनगरसकट अनेक गावे पूर्णा नदी काठी वसलेली होती. प्रशासनाने नदी काठच्या गावांचे पुनर्वसन करण्याचे ठरवले. पुराची भीती असल्यामुळे मुक्ताईनगरमधील [[घोडसगाव]] (जुने), कुंड इत्यादी नदीकाठच्या गावांचे पुनर्वसन करण्यात आले. ==मुक्ताईनगरचा भूगोल== उत्तरेस सातपुडा पर्वत व 'मध्य प्रदेश' राज्य, पूर्वेस बुलढाणा जिल्हा, दक्षिणेस जामनेर तालुका व पश्चिमेस भुसावळ तालुका. पूर्णा नदी मुक्ताईनगर तालुक्यातून वाहते. मुक्ताईनगर तालुक्याचा ईशान्य भाग घनदाट वनाने व्यापलेला आहे. गहू, ज्वारी, कापूस, ऊस, सोयाबीन ही पिके मुक्ताईनगर तालुक्यात घेतली जातात. == हवामान == मुक्ताईनगरमध्ये उन्हाळ्यातील तापमान कमाल ४६° सेल्सीयस पर्यंत जाते<ref>{{स्रोत बातमी|last=नेटवर्क|first=लोकमत न्यूज|url=http://epaperlokmat.in/articlepage.php?articleid=LOK_HBSL_20200525_1_3&width=315.59999999999997px|title=मे हीट, त्यात करोनाचा मार, जनता झाली बेहाल. जनजीवन विस्कळीत. सावदा, रावेर, मुक्ताईनगर, वरणगाव ४६ अंशांवर. रात्री ९ वाजेपर्यंत उष्णतेच्या झळा.|publisher=लोकमत पेपर.|year=२०२०|isbn=|location=जळगाव, महाराष्ट्र.|pages=१}}</ref>. हिवाळ्यात तापमान २७ °से.पर्यंत असते. ==राजकारण== [[मुक्ताईनगर तालुका]] मुक्ताईनगर विधानसभा मतदारसंघात आणि रावेर लोकसभा मतदार संघात आहे. भारताच्या पूर्व राष्ट्रपती [[प्रतिभा पाटील]] या १९६२मध्ये जळगावहून आमदार म्हणून निवडून आल्या. त्यानंतर त्या मुक्ताईनगर (तेव्हाचे एदलाबाद) तालुक्याच्या १९६७ पासून ते १९८५ पर्यंत सतत चारवेळा आमदार राहिल्या. महाराष्ट्राचे भूतपूर्व कृषी मंत्री व महसूल मंत्री [[भारतीय जनता पार्टी]]चे [[एकनाथ खडसे]] हे मुक्ताईनगरचे १९८९ पासून ते २०१९ पर्यंत आमदार होते. ते २०१४-२०१६ या काळात राज्याच्या मंत्रिमंडळात होते. त्यांची सून [[रक्षा खडसे]] या २०१४ पासून मुक्ताईनगर(रावेरच्या) खासदार आहेत. इ.स. १९८९पासून हा तालुका भारतीय जनता पार्टीचा बनला. [[एकनाथ खडसे]] यांनी १९८९ पासून ते २०१९ पर्यंत मुक्ताईनगरमधून [[भारतीय जनता पार्टी]] तर्फे निवडणूका लढवल्या होत्या. २०१९ महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत मुक्ताईनगर विधानसभा मतदारसंघातून एकनाथ खडसे यांना भारतीय जनता पक्षाची उमेदवारी मिळाली नाही. त्यांच्या जागेवर त्यांची कन्या [[रोहिणी खडसे-खेवलकर |रोहिणी खेवलकर]]ला उमेदवारी मिळाली. परंतु त्यावेळी शिवसेनेचे उमेदवार पाटील १९८० मतांनी निवडून आले. तेच २०१९पासून मुक्ताईनगरचे आमदार आहेत. मुक्ताईनगर शहरात नगरपंचायत अंमलात आहे. {{विस्तार}} ==बाह्य दुवे== ==संदर्भ== {{संदर्भ यादी}} {{जळगाव जिल्ह्यातील तालुके}} [[वर्ग:जळगाव जिल्ह्यातील तालुके]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील शहरे]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील तालुके]] gfhjjz9zpssydvtuyac0d9a0cuwek9f 14 33900 2147979 685943 2022-08-16T12:22:26Z Khirid Harshad 138639 [[वर्ग:फ्रान्सचे फुटबॉल खेळाडू]] कडे पुनर्निर्देशित wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:फ्रान्सचे फुटबॉल खेळाडू]] qekfcfnmsgbpaof3c62kb6gn71925a2 14 37889 2147976 1585350 2022-08-16T12:21:10Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:फ्रांसचे राज्यकर्ते]] वरुन [[वर्ग:फ्रान्सचे राज्यकर्ते]] ला हलविला wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:फ्रान्सचा इतिहास]] [[वर्ग:फ्रेंच व्यक्ती]] 1zvxzxf6mqkpg2jual2mq86dnfoub4q 0 39178 2148180 1501978 2022-08-17T04:54:48Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{विस्तार}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:पंजाबी व्यक्ती]] [[वर्ग:रिकामी पाने]] [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] q6a2h5qgrxwyr6mq7ggdss79t4obvhy 0 41144 2148022 2021359 2022-08-16T12:46:01Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} {{विस्तार}} {{फॉर्म्युला वन संघ}} [[वर्ग:फॉर्म्युला वन कारनिर्माते]] [[वर्ग:रिकामी पाने]] [[वर्ग:टोकियो]] n5jl0ii1frnjgiky2k1e2vt9716ids9 0 43793 2148007 2059182 2022-08-16T12:39:39Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[ऑलिंपिक मैदान (तोक्यो)]] वरुन [[ऑलिंपिक मैदान (टोकियो)]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट स्टेडियम | नाव =राष्ट्रीय ऑलिंपिक स्टेडियम | टोपणनाव = | लोगोचित्र = | लोगोवर्णन = | चित्र = [[चित्र:Yamazaki-nabisco-Cup final 2004.jpg|300px]] | वर्णन = | पूर्ण नाव = | मागील नावे = | स्थान = [[तोक्यो]], [[जपान]] | गुणक = | बांधकाम सुरुवात = | बांधकाम पूर्ण = | उद्घाटन = इ.स. १९५८ | पुनर्बांधणी = | expanded = | closed = | demolished = | मालक = | operator = | surface = | scoreboard = | बांधकाम खर्च = | architect = | project_manager = | structural engineer = | services engineer = | general_contractor = | main_contractors = | आसन क्षमता = ५७,३६३ | suites = | record_attendance = | dimensions = | acreage = | volume = | वापरकर्ते = [[जपान फुटबॉल संघ]]<br />[[१९५८ आशियाई खेळ]]<br />[[१९६४ उन्हाळी ऑलिंपिक]] | embedded = | संकेतस्थळ = }} '''राष्ट्रीय ऑलिंपिक स्टेडियम''' ({{lang-ja|国立霞ヶ丘陸上競技場}}) हे [[जपान]] देशाच्या [[तोक्यो]] शहरामधील एक [[स्टेडियम]] आहे. इ.स. १९५८ मध्ये बांधले गेलेले हे स्टेडियम [[१९५८ आशियाई खेळ]] व [[१९६४ उन्हाळी ऑलिंपिक]] ह्या दोन प्रमुख स्पर्धांसाठी वापरले गेले. सध्या [[जपान फुटबॉल संघ]] आपले [[फुटबॉल]] सामने येथेच खेळतो. ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|Olympic Stadium (Tokyo)|{{लेखनाव}}}} * [http://www.japanvisitor.com/index.php?cID=357&pID=988 स्टेडियमची माहिती] {{उन्हाळी ऑलिंपिक मैदान}} [[वर्ग:उन्हाळी ऑलिंपिक मैदाने]] [[वर्ग:तोक्योमधील इमारती व वास्तू]] ps7q1sv9ydawydbzertg9fpugy6sxe1 2148009 2148007 2022-08-16T12:40:00Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट स्टेडियम | नाव =राष्ट्रीय ऑलिंपिक स्टेडियम | टोपणनाव = | लोगोचित्र = | लोगोवर्णन = | चित्र = [[चित्र:Yamazaki-nabisco-Cup final 2004.jpg|300px]] | वर्णन = | पूर्ण नाव = | मागील नावे = | स्थान = [[तोक्यो]], [[जपान]] | गुणक = | बांधकाम सुरुवात = | बांधकाम पूर्ण = | उद्घाटन = इ.स. १९५८ | पुनर्बांधणी = | expanded = | closed = | demolished = | मालक = | operator = | surface = | scoreboard = | बांधकाम खर्च = | architect = | project_manager = | structural engineer = | services engineer = | general_contractor = | main_contractors = | आसन क्षमता = ५७,३६३ | suites = | record_attendance = | dimensions = | acreage = | volume = | वापरकर्ते = [[जपान फुटबॉल संघ]]<br />[[१९५८ आशियाई खेळ]]<br />[[१९६४ उन्हाळी ऑलिंपिक]] | embedded = | संकेतस्थळ = }} '''राष्ट्रीय ऑलिंपिक स्टेडियम''' ({{lang-ja|国立霞ヶ丘陸上競技場}}) हे [[जपान]] देशाच्या [[तोक्यो]] शहरामधील एक [[स्टेडियम]] आहे. इ.स. १९५८ मध्ये बांधले गेलेले हे स्टेडियम [[१९५८ आशियाई खेळ]] व [[१९६४ उन्हाळी ऑलिंपिक]] ह्या दोन प्रमुख स्पर्धांसाठी वापरले गेले. सध्या [[जपान फुटबॉल संघ]] आपले [[फुटबॉल]] सामने येथेच खेळतो. ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|Olympic Stadium (Tokyo)|{{लेखनाव}}}} * [http://www.japanvisitor.com/index.php?cID=357&pID=988 स्टेडियमची माहिती] {{उन्हाळी ऑलिंपिक मैदान}} [[वर्ग:उन्हाळी ऑलिंपिक मैदाने]] [[वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू]] shriprtr96d09tc1v3xhbuygj7kjgtb 0 43823 2148024 1929718 2022-08-16T12:46:47Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट ऑलिंपिक|१९६४|उन्हाळी | लोगो = | लोगो रुंदी = | लोगो शीर्षक = | लोगो पर्यायी शीर्षक = | सहभागी देश =९३ | सहभागी खेळाडू =५,१५१ | अधिकृत उद्घाटक = सम्राट [[हिरोहितो]] | खेळाडूंची प्रतिज्ञा घेणारे = | पंचांची प्रतिज्ञा घेणारे = | ऑलिंपिक ज्योत चेतवणारे = | मागील = १९६० | पुढील = १९६८ }} '''१९६४ उन्हाळी ऑलिंपिक''' ही [[उन्हाळी ऑलिंपिक क्रीडा स्पर्धा|उन्हाळी ऑलिंपिक]] स्पर्धेची १८वी आवृत्ती [[जपान]] देशाच्या [[टोक्यो]] शहरामध्ये [[ऑक्टोबर १०]] ते [[ऑक्टोबर २४]] दरम्यान खेळवली गेली. == सहभागी देश == [[चित्र:1964 Summer Olympic games countries.png|thumb|240px|सहभागी देश]] {| |valign=top| * {{FlagIOC|AFG}} * {{FlagIOC|ALG}} * {{FlagIOC|ARG}} * {{FlagIOC|AUS}} * {{FlagIOC|AUT}} * {{FlagIOC|BAH}} * {{FlagIOC|BEL}} * {{FlagIOC|BER}} * {{FlagIOC|BOL}} * {{FlagIOC|BRA}} * {{FlagIOC|GUY}} * {{FlagIOC|BUL}} * {{FlagIOC|BIR}} * {{FlagIOC|CAM}} * {{FlagIOC|CMR}} * {{FlagIOC|CAN}} * {{FlagIOC|SRI}} * {{FlagIOC|CHA}} * {{FlagIOC|CHI}} * {{FlagIOC|ROC}} * {{FlagIOC|COL}} * {{FlagIOC|CGO}} * {{FlagIOC|CRC}} * {{FlagIOC|CIV}} * {{FlagIOC|CUB}} |width=20| |valign=top| * {{FlagIOC|TCH}} * {{FlagIOC|DEN}} * {{FlagIOC|DOM}} * {{FlagIOC|ETH}} * {{FlagIOC|FIN}} * {{FlagIOC|FRA}} * {{FlagIOC|EUA}} * {{FlagIOC|GHA}} * {{FlagIOC|GBR}} * {{FlagIOC|GRE}} * {{FlagIOC|HKG}} * {{FlagIOC|HUN}} * {{FlagIOC|ISL}} * {{FlagIOC|IND}} * {{FlagIOC|IRI}} * {{FlagIOC|IRQ}} * {{FlagIOC|IRL}} * {{FlagIOC|ISR}} * {{FlagIOC|ITA}} * {{FlagIOC|JAM}} * {{FlagIOC|JPN}} * {{FlagIOC|KEN}} * {{FlagIOC|KOR}} * {{FlagIOC|LIB}} |width=20| |valign=top| * {{FlagIOC|LBR}} * {{FlagIOC|LBA}} * {{FlagIOC|LIE}} * {{FlagIOC|LUX}} * {{FlagIOC|MAD}} * {{FlagIOC|MAS}} * {{FlagIOC|MLI}} * {{FlagIOC|MEX}} * {{FlagIOC|MON}} * {{FlagIOC|MGL}} * {{FlagIOC|MAR}} * {{FlagIOC|NEP}} * {{FlagIOC|NED}} * {{FlagIOC|AHO}} * {{FlagIOC|NZL}} * {{FlagIOC|NIG}} * {{FlagIOC|NGR}} * {{FlagIOC|NOR}} * {{FlagIOC|PAK}} * {{FlagIOC|PAN}} * {{FlagIOC|PER}} * {{FlagIOC|PHI}} * {{FlagIOC|POL}} |width=20| |valign=top| * {{FlagIOC|POR}} * {{FlagIOC|PUR}} * {{FlagIOC|RHO}} * {{FlagIOC|ZAM}} * {{FlagIOC|ROU}} * {{FlagIOC|SEN}} * {{FlagIOC|URS}} * {{FlagIOC|ESP}} * {{FlagIOC|SWE}} * {{FlagIOC|SUI}} * {{FlagIOC|TAN}} * {{FlagIOC|THA}} * {{FlagIOC|TRI}} * {{FlagIOC|TUN}} * {{FlagIOC|TUR}} * {{FlagIOC|UGA}} * {{FlagIOC|EGY}} * {{FlagIOC|USA}} * {{FlagIOC|URU}} * {{FlagIOC|VEN}} * {{FlagIOC|VIE}} * {{FlagIOC|YUG}} |} == पदक तक्ता == {| {{RankedMedalTable}} |- |1||align=left|{{FlagIOC|USA}}||36||26||28||90 |- |2||align=left|{{FlagIOC|URS}}||30||31||35||96 |-bgcolor=ccccff |3||align=left|{{FlagIOC|JPN}} (यजमान) ||16||5||8||29 |- |4||align=left|{{FlagIOC|EUA}}||10||22||18||50 |- |5||align=left|{{FlagIOC|ITA}}||10||10||7||27 |- |6||align=left|{{FlagIOC|HUN}}||10||7||5||22 |- |7||align=left|{{FlagIOC|POL}}||7||6||10||23 |- |8||align=left|{{FlagIOC|AUS}}||6||2||10||18 |- |9||align=left|{{FlagIOC|TCH}}||5||6||3||14 |- |10||align=left|{{FlagIOC|GBR}}||4||12||2||18 |} ==हे सुद्धा पहा== * [[२०२० उन्हाळी पॅरालिंपिक्स]] * [[जपानमधील ऑलिंपिक खेळ]] * [[१९७२ हिवाळी ऑलिंपिक]] - [[सप्पोरो]] * [[१९९८ हिवाळी ऑलिंपिक]] - [[नागानो]] * [[२०२० उन्हाळी ऑलिंपिक]] - [[तोक्यो]] == बाह्य दुवे == {{Commons category|1964 Summer Olympics|{{लेखनाव}}}} *[http://www.olympic.org/en/content/Olympic-Games/All-Past-Olympic-Games/Summer/Tokyo-1964 आयओसीवरील नोंद] {{ऑलिंपिक}} [[वर्ग:टोकियो]] [[वर्ग:जपानमधील खेळ]] [[वर्ग:उन्हाळी ऑलिंपिक क्रीडा स्पर्धा]] [[वर्ग:इ.स. १९६४]] [[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]] 43eh8c5rnncdbolc5o73jmnnbvkdss8 14 45558 2147964 223072 2022-08-16T12:11:54Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:स्कॉटलँडचे रसायनशास्त्रज्ञ]] वरुन [[वर्ग:स्कॉटलंडचे रसायनशास्त्रज्ञ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:स्कॉटलँड]] [[वर्ग:देशानुसार रसायनशास्त्रज्ञ]] a12nvg46424awvkk2drp2znoh2vavf4 2147967 2147964 2022-08-16T12:13:42Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[वर्ग:स्कॉटलंड]] [[वर्ग:देशानुसार रसायनशास्त्रज्ञ]] dvfci2uf88k4dxu9iyro59on4qoyyh3 0 45889 2148079 2032287 2022-08-16T17:28:30Z 2409:4042:889:C242:4F8D:A0B7:A9B1:C9CE /* गडावरील ठिकाणे */ wikitext text/x-wiki {{किल्ला |नाव= गाविलगड / गवळीगड |चित्र=Gavilgad4.jpg|गाविलगडाची तटबंदी |उंची= ११०० फूट |प्रकार= गिरिदुर्ग |श्रेणी= सोपी |ठिकाण=[[अमरावती जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] |डोंगररांग=[[सातपुडा]] |अवस्था=ठीक-ठाक |गाव=चिखलदरा }} '''गाविलगड''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील एक किल्ला आहे. हा किल्ला चिखलदऱ्याजवळ, मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पामध्ये आहे. किल्ल्याच्या भोवती घनदाट जंगल आहे. १२ व्या / १३ व्या शतकात गवळ्यांनी बांधलेला हा किल्ला नंतर बलाढ्य गोंडानी घेतला. गाविलगड हा वैभवशाली बांधकाम असलेला किल्ला विदर्भाचे भूषण आहे. हा किल्ला गिरिदुर्ग प्रकारचा असून तो अमरावती जिल्ह्यातील चिखलदरा तालुक्यामध्ये आहे. ==हवामान== * पाऊस : १५५ से.मी. * तापमान : हिवाळा - ५ से. , उन्हाळा : ३९ से. ==इतिहास== [[महाभारत|महाभारतातल्या]] [[भीम|भीमाने]] [[कीचक|कीचकाशी]] कुस्ती करून त्याचा इथे वध केला व त्याला बाजूच्या दरीत फेकून दिले अशी कथा आहे. कीचकाची दरी म्हणजे कीचकदरा. चिखलदरा हा कीचकदरा या शब्दाचे मराठी रूपांतर आहे. [[इ.स. १८०३]] मध्ये दुसऱ्या मराठे-इंग्रज युद्धात या किल्ल्यावर महत्त्वाची लढाई झाली होती. [[आर्थर वेलेस्ली, ड्यूक ऑफ वेलिंग्टन|ऑर्थर वेलस्लीच्या]] इंग्रजी सैन्याने येथे मराठ्यांचा निर्णायक पराभव केला. त्यानंतर तिथे राण्यांनी जोहर करून स्वतःला अग्नीच्या स्वाधीन केले. हा भूभाग बहमनी सुलतानांच्या ताब्यात होता. तत्पूर्वी या डोंगरावर गवळी लोकांनी मातीचा कोट उभारला होता, अशी वदंता आहे. बहमनी सुलतानाच्या काळात सातपुड्याच्या संरक्षणासाठी शहाबुदीन अहमदशहाने हा बलदंड किल्ला बांधून उत्तरेकडून होणाऱ्या आक्रमणाला पायबंद घालण्याचा प्रयत्न केला. पुढे हा किल्ला औरंगजेबाकडे आला. नंतरच्या काळात हा भोसल्यांच्या ताब्यात असताना यावर बेणीसिंह नावाचा किल्लेदार होता. त्यावेळी झालेल्या इंग्रजांबरोबरच्या युद्धात बेणीलिंगाने अतुलनीय पराक्रम केला. त्याच्या या पराक्रमाची प्रशंसा जनरल सर जेस्पर निकोल्स यांनी आपल्या नोंदवहीत करून ठेवली आहे. ==गडावरील ठिकाणे== किल्ल्यावर निजामकालीन कोरीव मूर्ती पाहण्यासारख्या आहेत. गडावर २ मोठे तर ३ लहान तलाव आहेत. साधारणत: ६ ते ७ तोफा असून नाजूक स्थितीमध्ये आहेत, पण त्यातील फक्त ३ तोफा अजूनही शाबूत आहेत. त्यामध्ये बिजली तोफ ही लांबीला कमी तर व्यासाला मोठी आहे, तर कालभैरव तोफ ही २० फुट लांब तर व्यासाला कमी आहे. घोडे, हत्ती इत्यादींचे कोरीव काम व हिंदुस्तानी, उर्दू, अरबी या भाषांमधील मजकूर तोफांवर आढळतो. मात्र, किल्ल्याची तटबंदी, बुरूज ढासळण्याच्या मार्गावर आहेत. किल्ल्याच्या आतील राणीमहाल, दरबार व तलाव आजही तत्कालीन वैभवाच्या खुणा जपून आहेत. या किल्ल्यापासून ४५ किलोमीटर अंतरावर असलेला आमनेर येथील छोटा किल्ला म्हणजे विदर्भाचे प्रवेशद्वार; पण तोही दुर्लक्षित आहे. शार्दुल दरवाजाचे भव्य आणि भक्कम बांधकाम चकित करण्यासारखे आहे. दरवाजावरील शार्दुलाची शिल्पे प्रेक्षणीय अशीच आहेत. लांबरुंद पायऱ्या संपल्या की दरवाजामधून किल्ल्यात प्रवेश होतो. आतील पहारेकऱ्यांच्या उभे राहण्याच्या जागा व घुमट पाहून पुढे गेल्यावर पुन्हा एक दरवाजा लागतो. हा दरवाजा म्हणजे चौथा दरवाजा आहे. हा दरवाजा ओलांडून पुढे गेल्यावर गडाचा मुख्य असा दिल्ली दरवाजा वाट अडवून उभा आहे. आज त्या दरवाज्याच्या उजव्या हाताला राजा बेनीसिंह किल्लेदाराची व त्यांच्या सैनिकांची समाधी आहे, त्या मध्ये बेनीसिंहची समाधी ही अष्टकोनी आहे तर बाकीच्या समाधी चौकोनी आहे, अशा एकूण चार समाधी आहेत. हा या मार्गावरील पाचवा दरवाजा आहे. थोड पुढे गेल की छोटी मस्जिद असून त्यापुढे एक तलाव आहे. त्याच्या उजव्या भागास बारूद खाना असून त्याची वास्तू अजूनही शाबूत स्थितीत आहेत, त्यामध्ये ४ ते ५ फुटावर कप्पे आहेत जेणेकरून बारूदाला ओल येऊ नये. पुढे समोर गेल्यावर राण्यांची समाधी आहे, तिथे आधी ४ समाध्या होत्या आता मात्र ३ शिल्लक आहेत. त्या पासून डाव्या हाताला पुढे गेल्यावर एक शिव मंदिर आहे पण त्या मध्ये शिवपिंड आज अस्तिवात नाही तरीही ती जागा व तिथे पूर्वेस एक झरोका असलेली खिडकी आहे. समाधीच्या उजव्या बाजूने पुढे गेल्यास एक वास्तू आढळून येते ती मोठी मस्जिद असून त्या पुढे एक समाधी आहे. मोठ्या मस्जीदी मध्ये २१ झुंबर होते त्या पैकी आता १४ बाकी राहिलेले आहेत. त्या मध्ये मोठ्ठा परिसर असून त्या मध्ये शामियाना उभारण्यासाठी काही - काही अंतरावर छोटे - छोटे छिद्र आहेत. त्याला चारही बाजूने ४ सुबक नक्षी कम केलेले मिनार होते, परंतु आज मात्र एकच शिल्लक राहिला आहेत. वरती जाण्यास वास्तूच्या डाव्या बाजूस छान कोरीव पायऱ्या आहेत. त्याच्या उजव्या भागाकडून खाली उतरल्यास आपल्याला एक छान पैकी त्या काळचे पाणी शुद्धीकरण यंत्र आढळून येईल. ते पाहून पुढे गेल्यास आपल्याला पिरफत्ते दरवाजा आहे त्यापुढे बरालींगा नावाचे गाव आहे. या भव्य दरवाजाच्या आतल्या बाजूला पहारेकऱ्यांच्या निवासाचे कक्ष आहेत. दरवाजाला लागूनच असलेले अशा प्रकारचे भव्य बांधकाम महाराष्ट्रातील इतर किल्ल्यांवर सहसा आढळत नाही. मोट्या मस्जित च्या मागे किल्ल्यावरील सर्वात मोठा बुरुज आहे ज्याचे नाव बहराम बुरुज त्याला 12 मोट्या खिडक्या आहे ज्या तुन AC सारखी थंड हवेचा अनुभव होतो आणि त्या बुरुजावर एक शिलालेख सुद्धा आहे ज्यावर उर्दू किंवा अरबी भाषेत कोरलेलं आहे की पौर्णिमेच्या रात्री चंद्र व तारे या बुरुजाच्या अधीन येतात किंवा जो पर्यंत चंद्र सूर्य तारे आहे तो पर्यंत या बुरुजचं अस्तित्व राहील असे काही लेखकांनी लिहिले आहे बुरुजाच्या रक्षणासाठी वरच्या बाजूला 2 बांगली तोफा सुद्धा आहे आणि बहराम बुरुजाच्या बाजूलाचं मोजरी बुरुज आहे त्याच्याच बाजूला मोजरी दरवाजा जो मोजरी गावाकडे जातो त्या गावाच्या नावावरूनच या दरवाज्याचे व बुरुजाचे नाव पडले असावे... == राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक == या किल्ल्याला [[१३ मार्च]], [[इ.स. १९१३]] रोजी राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक म्हणून घोषित करण्यात आले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://www.asiaurangabad.in/pdf/notification/Amravati/Gawligarh%20fort%20%28the%20walls%20and%20the%20whole%20area%20contained%20by%20them%29-%20Chikaladara.pdf | प्रकाशक=आर्किऑलॉजिकल सर्व्हे ऑफ इंडिया, औरंगाबाद सर्कल | भाषा=इंग्रजी | title=नोटिफिकेशन ऑफ सेंट्रली प्रोटेक्टेड मॉन्युमेन्ट्स इन इंडिया | ॲक्सेसदिनांक=२२ जुलै, इ.स. २०१३}}</ref> ==कसे जाल ?== चिखदऱ्यापासून मध्य रेल्वेचे [[बडनेरा]] हे जवळचे स्थानक ११० किलोमीटरवर आहे. त्याचे [[मुंबई]] पासूनचे अंतर ७६३ कि.मी. आहे. एस टी महामंडळाच्या येथे येणाऱ्या गाड्या [[अमरावती]], [[अकोला]], [[वर्धा]], [[नागपूर]] इथून नियमित सुटतात. चिखलदरा येथे पोहोचण्यासाठी दोन मुख्य गाडीमार्ग आहेत. त्यापैकी एक जळगाव, भुसावळ, बऱ्हाणपूरकडून धारणी, हरिसाल, सेमाडोह व तेथून चिखलदरा असा येतो. हा मार्ग मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पातून येत असल्यामुळे, हा गाडीरस्ता सूर्यास्त ते सूर्योदय या रात्रीच्या वेळांत बंद करण्यात येतो. दुसरा मार्ग अमरावती, अचलपूर, परतवडा, ते चिखलदरा असा आहे. या मार्गावर धामनगाव गढी ते चिखलदरा हा घाटरस्ता आहे. चिखलदरा येथे मुक्कामाची व जेवणाची उत्तम सोय होऊ शकते. चिखलदऱ्यापासून गाविलगडाचा बलदंड किल्ला दोन कि.मी. अंतरावर आहे. हे दोन किलोमीटरचे अंतर कोणत्याही वाहनाने पार पाडता येते. चिखलदऱ्याकडून निघालेल्या एका दांडावरील पठारावर गाविलगडाचा किल्ला बांधलेला आहे. [[ऑक्टोबर महिना|ऑक्टोबर]] ते [[जून]] या काळात येथील हवामान खूपच छान असते. == संदर्भ आणि नोंदीसंपादन == {{संदर्भयादी}} ==बाह्य दुवे== Gavilgad Fort] ==छायाचित्रे== <gallery> चित्र:Gavilgad4.jpg|गाविलगडाची भिंत चित्र:Gavilgad3.jpg|गाविलगड(''बुरूज'') चित्र:Gavligad2.jpg|गाविलगड किल्ल्याकडे जाणारा मार्ग चित्र:Gavilgad1.jpg|गाविलगडातील तळे </gallery> == हेसुद्धा पहा== *[[भारतातील किल्ले]] {{महाराष्ट्रातील किल्ले}} [[वर्ग:महाराष्ट्रातील किल्ले]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय संरक्षित स्मारके]] [[वर्ग:विदर्भातील किल्ले]] [[वर्ग:विदर्भातील ऐतिहासिक जागा]] [[वर्ग:विदर्भ]] 60zkjydie16s1bi5h7ak0lukm65i5g6 2148080 2148079 2022-08-16T17:42:47Z 2409:4042:889:C242:4F8D:A0B7:A9B1:C9CE wikitext text/x-wiki {{किल्ला |नाव= गाविलगड / गवळीगड |चित्र=Gavilgad4.jpg|गाविलगडाची तटबंदी |उंची= ११०० फूट |प्रकार= गिरिदुर्ग |श्रेणी= सोपी |ठिकाण=[[अमरावती जिल्हा]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] |डोंगररांग=[[सातपुडा]] |अवस्था=ठीक-ठाक |गाव=चिखलदरा }} '''गाविलगड''' हा [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र]] राज्यातील एक किल्ला आहे. हा किल्ला चिखलदऱ्याजवळ, मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पामध्ये आहे. किल्ल्याच्या भोवती घनदाट जंगल आहे. १२ व्या / १३ व्या शतकात गवळ्यांनी बांधलेला हा किल्ला नंतर बलाढ्य गोंडानी घेतला. गाविलगड हा वैभवशाली बांधकाम असलेला किल्ला विदर्भाचे भूषण आहे. हा किल्ला गिरिदुर्ग प्रकारचा असून तो अमरावती जिल्ह्यातील चिखलदरा तालुक्यामध्ये आहे. ==हवामान== * पाऊस : १५५ से.मी. * तापमान : हिवाळा - ५ से. , उन्हाळा : ३९ से. ==इतिहास== [[महाभारत|महाभारतातल्या]] [[भीम|भीमाने]] [[कीचक|कीचकाशी]] कुस्ती करून त्याचा इथे वध केला व त्याला बाजूच्या दरीत फेकून दिले अशी कथा आहे. कीचकाची दरी म्हणजे कीचकदरा. चिखलदरा हा कीचकदरा या शब्दाचे मराठी रूपांतर आहे. [[इ.स. १८०३]] मध्ये दुसऱ्या मराठे-इंग्रज युद्धात या किल्ल्यावर महत्त्वाची लढाई झाली होती. [[आर्थर वेलेस्ली, ड्यूक ऑफ वेलिंग्टन|ऑर्थर वेलस्लीच्या]] इंग्रजी सैन्याने येथे मराठ्यांचा निर्णायक पराभव केला. त्यानंतर तिथे राण्यांनी जोहर करून स्वतःला अग्नीच्या स्वाधीन केले. हा भूभाग बहमनी सुलतानांच्या ताब्यात होता. तत्पूर्वी या डोंगरावर गवळी लोकांनी मातीचा कोट उभारला होता, अशी वदंता आहे. बहमनी सुलतानाच्या काळात सातपुड्याच्या संरक्षणासाठी शहाबुदीन अहमदशहाने हा बलदंड किल्ला बांधून उत्तरेकडून होणाऱ्या आक्रमणाला पायबंद घालण्याचा प्रयत्न केला. पुढे हा किल्ला औरंगजेबाकडे आला. नंतरच्या काळात हा भोसल्यांच्या ताब्यात असताना यावर बेणीसिंह नावाचा किल्लेदार होता. त्यावेळी झालेल्या इंग्रजांबरोबरच्या युद्धात बेणीलिंगाने अतुलनीय पराक्रम केला. त्याच्या या पराक्रमाची प्रशंसा जनरल सर जेस्पर निकोल्स यांनी आपल्या नोंदवहीत करून ठेवली आहे. ==गडावरील ठिकाणे== किल्ल्यावर निजामकालीन कोरीव मूर्ती पाहण्यासारख्या आहेत. गडावर २ मोठे तर ३ लहान तलाव आहेत. साधारणत: ६ ते ७ तोफा असून नाजूक स्थितीमध्ये आहेत, पण त्यातील फक्त ३ तोफा अजूनही शाबूत आहेत. त्यामध्ये बिजली तोफ ही लांबीला कमी तर व्यासाला मोठी आहे, तर कालभैरव तोफ ही २० फुट लांब तर व्यासाला कमी आहे. घोडे, हत्ती इत्यादींचे कोरीव काम व हिंदुस्तानी, उर्दू, अरबी या भाषांमधील मजकूर तोफांवर आढळतो. मात्र, किल्ल्याची तटबंदी, बुरूज ढासळण्याच्या मार्गावर आहेत. किल्ल्याच्या आतील राणीमहाल, दरबार व तलाव आजही तत्कालीन वैभवाच्या खुणा जपून आहेत. या किल्ल्यापासून ४५ किलोमीटर अंतरावर असलेला आमनेर येथील छोटा किल्ला म्हणजे विदर्भाचे प्रवेशद्वार; पण तोही दुर्लक्षित आहे. शार्दुल दरवाजाचे भव्य आणि भक्कम बांधकाम चकित करण्यासारखे आहे. दरवाजावरील शार्दुलाची शिल्पे प्रेक्षणीय अशीच आहेत. लांबरुंद पायऱ्या संपल्या की दरवाजामधून किल्ल्यात प्रवेश होतो. आतील पहारेकऱ्यांच्या उभे राहण्याच्या जागा व घुमट पाहून पुढे गेल्यावर पुन्हा एक दरवाजा लागतो. हा दरवाजा म्हणजे चौथा दरवाजा आहे. हा दरवाजा ओलांडून पुढे गेल्यावर गडाचा मुख्य असा दिल्ली दरवाजा वाट अडवून उभा आहे. आज त्या दरवाज्याच्या उजव्या हाताला राजा बेनीसिंह किल्लेदाराची व त्यांच्या सैनिकांची समाधी आहे, त्या मध्ये बेनीसिंहची समाधी ही अष्टकोनी आहे तर बाकीच्या समाधी चौकोनी आहे, अशा एकूण चार समाधी आहेत. हा या मार्गावरील पाचवा दरवाजा आहे. थोड पुढे गेल की छोटी मस्जिद असून त्यापुढे एक तलाव आहे. त्याच्या उजव्या भागास बारूद खाना असून त्याची वास्तू अजूनही शाबूत स्थितीत आहेत, त्यामध्ये ४ ते ५ फुटावर कप्पे आहेत जेणेकरून बारूदाला ओल येऊ नये. पुढे समोर गेल्यावर राण्यांची समाधी आहे, तिथे आधी ४ समाध्या होत्या आता मात्र ३ शिल्लक आहेत. त्या पासून डाव्या हाताला पुढे गेल्यावर एक शिव मंदिर आहे पण त्या मध्ये शिवपिंड आज अस्तिवात नाही तरीही ती जागा व तिथे पूर्वेस एक झरोका असलेली खिडकी आहे. समाधीच्या उजव्या बाजूने पुढे गेल्यास एक वास्तू आढळून येते ती मोठी मस्जिद असून त्या पुढे एक समाधी आहे. मोठ्या मस्जीदी मध्ये २१ झुंबर होते त्या पैकी आता १४ बाकी राहिलेले आहेत. त्या मध्ये मोठ्ठा परिसर असून त्या मध्ये शामियाना उभारण्यासाठी काही - काही अंतरावर छोटे - छोटे छिद्र आहेत. त्याला चारही बाजूने ४ सुबक नक्षी कम केलेले मिनार होते, परंतु आज मात्र एकच शिल्लक राहिला आहेत. वरती जाण्यास वास्तूच्या डाव्या बाजूस छान कोरीव पायऱ्या आहेत. त्याच्या उजव्या भागाकडून खाली उतरल्यास आपल्याला एक छान पैकी त्या काळचे पाणी शुद्धीकरण यंत्र आढळून येईल. ते पाहून पुढे गेल्यास आपल्याला पिरफत्ते दरवाजा आहे त्यापुढे बरालींगा नावाचे गाव आहे. या भव्य दरवाजाच्या आतल्या बाजूला पहारेकऱ्यांच्या निवासाचे कक्ष आहेत. दरवाजाला लागूनच असलेले अशा प्रकारचे भव्य बांधकाम महाराष्ट्रातील इतर किल्ल्यांवर सहसा आढळत नाही. मोट्या मस्जित च्या मागे किल्ल्यावरील सर्वात मोठा बुरुज आहे ज्याचे नाव बहराम बुरुज त्याला 8 मोट्या खिडक्या आहे ज्या तुन AC सारखी थंड हवेचा अनुभव होतो आणि त्या बुरुजावर एक शिलालेख सुद्धा आहे ज्यावर उर्दू किंवा अरबी भाषेत कोरलेलं आहे की पौर्णिमेच्या रात्री चंद्र व तारे या बुरुजाच्या अधीन येतात किंवा जो पर्यंत चंद्र सूर्य तारे आहे तो पर्यंत या बुरुजचं अस्तित्व राहील असे काही लेखकांनी लिहिले आहे बुरुजाच्या रक्षणासाठी वरच्या बाजूला 2 बांगली तोफा सुद्धा आहे आणि बहराम बुरुजाच्या बाजूलाचं मोजरी बुरुज आहे त्याच्याच बाजूला मोजरी दरवाजा जो मोजरी गावाकडे जातो त्या गावाच्या नावावरूनच या दरवाज्याचे व बुरुजाचे नाव पडले असावे... == राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक == या किल्ल्याला [[१३ मार्च]], [[इ.स. १९१३]] रोजी राष्ट्रीय संरक्षित स्मारक म्हणून घोषित करण्यात आले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://www.asiaurangabad.in/pdf/notification/Amravati/Gawligarh%20fort%20%28the%20walls%20and%20the%20whole%20area%20contained%20by%20them%29-%20Chikaladara.pdf | प्रकाशक=आर्किऑलॉजिकल सर्व्हे ऑफ इंडिया, औरंगाबाद सर्कल | भाषा=इंग्रजी | title=नोटिफिकेशन ऑफ सेंट्रली प्रोटेक्टेड मॉन्युमेन्ट्स इन इंडिया | ॲक्सेसदिनांक=२२ जुलै, इ.स. २०१३}}</ref> ==कसे जाल ?== चिखदऱ्यापासून मध्य रेल्वेचे [[बडनेरा]] हे जवळचे स्थानक ११० किलोमीटरवर आहे. त्याचे [[मुंबई]] पासूनचे अंतर ७६३ कि.मी. आहे. एस टी महामंडळाच्या येथे येणाऱ्या गाड्या [[अमरावती]], [[अकोला]], [[वर्धा]], [[नागपूर]] इथून नियमित सुटतात. चिखलदरा येथे पोहोचण्यासाठी दोन मुख्य गाडीमार्ग आहेत. त्यापैकी एक जळगाव, भुसावळ, बऱ्हाणपूरकडून धारणी, हरिसाल, सेमाडोह व तेथून चिखलदरा असा येतो. हा मार्ग मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पातून येत असल्यामुळे, हा गाडीरस्ता सूर्यास्त ते सूर्योदय या रात्रीच्या वेळांत बंद करण्यात येतो. दुसरा मार्ग अमरावती, अचलपूर, परतवडा, ते चिखलदरा असा आहे. या मार्गावर धामनगाव गढी ते चिखलदरा हा घाटरस्ता आहे. चिखलदरा येथे मुक्कामाची व जेवणाची उत्तम सोय होऊ शकते. चिखलदऱ्यापासून गाविलगडाचा बलदंड किल्ला दोन कि.मी. अंतरावर आहे. हे दोन किलोमीटरचे अंतर कोणत्याही वाहनाने पार पाडता येते. चिखलदऱ्याकडून निघालेल्या एका दांडावरील पठारावर गाविलगडाचा किल्ला बांधलेला आहे. [[ऑक्टोबर महिना|ऑक्टोबर]] ते [[जून]] या काळात येथील हवामान खूपच छान असते. == संदर्भ आणि नोंदीसंपादन == {{संदर्भयादी}} ==बाह्य दुवे== Gavilgad Fort] ==छायाचित्रे== <gallery> चित्र:Gavilgad4.jpg|गाविलगडाची भिंत चित्र:Gavilgad3.jpg|गाविलगड(''बुरूज'') चित्र:Gavligad2.jpg|गाविलगड किल्ल्याकडे जाणारा मार्ग चित्र:Gavilgad1.jpg|गाविलगडातील तळे </gallery> == हेसुद्धा पहा== *[[भारतातील किल्ले]] {{महाराष्ट्रातील किल्ले}} [[वर्ग:महाराष्ट्रातील किल्ले]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय संरक्षित स्मारके]] [[वर्ग:विदर्भातील किल्ले]] [[वर्ग:विदर्भातील ऐतिहासिक जागा]] [[वर्ग:विदर्भ]] 1ba5ptbstxwnx3kdmo3ukbqpms0h9cz 14 47092 2147990 1652407 2022-08-16T12:29:32Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:फ्रांसमधील आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] वरुन [[वर्ग:फ्रान्समधील आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:फ्रान्स]] [[वर्ग:देशानुसार आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] jj7g26jwb5h6uksyocrpczmnbntadmk 0 47884 2148026 677382 2022-08-16T12:54:53Z Khirid Harshad 138639 [[भारतीय रिझर्व्ह बँक]] ला असणारे पुनर्निर्देशन हटविले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट मध्यवर्ती बँक |नाव = भारतीय रिझर्व बँक |स्थानिक_नाव = Reserve Bank of India<br />भारतीय रिझर्व बैंक |चित्र१ = Reserve Bank of India Logo.svg |चित्र_शीर्षक१= रिझर्व बँकेचा लोगो |चित्र२ = RBI-Tower.jpg |चित्र_शीर्षक२ = भारतीय रिझर्व बँकेचे मुंबईतील मुख्यालय |मुख्यालय = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] |अक्षांश - रेखांश = {{coord|18|55|58|N|72|50|13|E|display=inline}} |स्थापना = [[इ.स. १९३५]] |गव्हर्नर = [[शक्तिकांत दास]] <ref name="RBI">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=https://m.rbi.org.in/Scripts/BS_PressReleaseDisplay.aspx?prid=45720 आरबीआयचे संकेतस्थळ :|शीर्षक=शक्तिकांत दास आरबीआय गव्हर्नरपदी नियुक्त (इंग्रजी मजकूर) |last1= |first1= |last2= |first2= |दिनांक=०५/०९/२०१६ |website= आरबीआयचे संकेतस्थळ|प्रकाशक= |अ‍ॅक्सेसदिनांक=१८/११/२०१६ |quote=}}</ref> |देश = {{IND}} |चलन = [[रुपया]] |ISO 4217 संकेत = INR {{IND}} |गंगाजळी = US$300.21 billion (२०१०) |संकेतस्थळ = https://www.rbi.org.in/<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|संकेतस्थळ=https://www.rbi.org.in/}}</ref> }} '''भारतीय रिझर्व बँक''' ही भारत सरकारने स्थापन केलेली व चालवलेली मध्यवर्ती पतपेढी, मध्यवर्ती बँक आणि नियामक संस्था आहे.सर्वप्रथम १७७१ मध्ये भारतासाठी मध्यवर्ती बँकेची संकल्पना वॉरन हेस्टिंग्जने मांडली होती ,१९२६ च्या यंग हिल्टन आयोगाच्या शिफारशीवरून तसेच गोलमेज परिषदेच्या चर्चेअंती भारतासाठी एक मध्यवर्ती बँक स्थापन करण्याचा निर्णय घेण्यात आला, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाची स्थापना करण्यासाठी १ जानेवारी १९२७ मध्ये सर्वप्रथम सेंट्रल बँकिंगच्या उत्पत्तीची सुरुवात केली गेली, परंतु ती केवळ सात वर्षांनंतर मार्च १९३४ मध्ये ही अधिनियमित करण्यात बनली. तथापि, मध्यवर्ती बँकेच्या काही घटकांसह, भारतात एक बँकिंग संस्था स्थापन करण्याच्या प्रयत्नांचा १७७३ सालापर्यंतचा एक मोठा इतिहास सापडला आहे हे नमूद करणे आवश्यक आहे की इतर अनेक देशांप्रमाणेच, चलन आणि विनिमय संबंधी बाबी जसे की आर्थिक मानक आणि विनिमय दराच्या प्रश्नावर बँकिंग, विशेषतः केंद्रीय बँकिंग या विषयापेक्षा जास्त लक्ष दिले गेले. तसेच, बऱ्याच काळासाठी चलन आणि बँकिंगमधील आंतर-कनेक्शन व्यापक प्रमाणात आकलन झालेला दिसत नाही.यासाठी संसदेत ६ मार्च १९३४ला आर बी आय कायदा १९३४ संमत करण्यात आला आणि १ एप्रिल १९३५ला रिझर्व बँक ऑफ इंडियाची स्थापना करण्यात आली  भारतीय रिझर्व बँकेचे मुख्य कार्यालय [[मुंबई]] येथे आहे. भारतीय रिझर्व बँक ही देशपातळीवर आर्थिक संस्थांना शिस्त आणण्याचे काम करते. रिझर्व बँक वार्षिक ,सहामाही तसेच तिमाही आर्थिक धोरण व पतधोरण (मौद्रिक धोरण व पतधोरण) जाहीर करते. रिझर्व्ह बँकेचे कामकाज पाहण्यासाठी एक पूर्णवेळ गव्हर्नर, चार डेप्युटी गव्हर्नर, १६ सदस्यांचे संचालक मंडळ यांची नेमणूक १९३४ च्या आर बी आयच्या कायद्यानुसार भारत सरकारकडून चार वर्षांकरिता केली जाते. रिझर्व बँक ऑफ इंडिया ही भारतीय रुपयाच्या जारी आणि पुरवठ्यासाठी आणि भारतीय बँकिंग प्रणालीचे नियमन यासाठी जबाबदार आहे. हे देशाच्या मुख्य पेमेंट सिस्टमचे व्यवस्थापन देखील करते आणि त्याच्या आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी कार्य करते. भारतीय रिझर्व बँक नोट मुद्रा हा भारतीय रिझर्व बँकच्या विशेष विभागांपैकी एक आहे ज्याद्वारे ते भारतीय बँक नोटा आणि नाणी टाकतात. भारतीय रिझर्व बँक ने भारतातील पेमेंट आणि सेटलमेंट सिस्टमचे नियमन करण्यासाठी नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाची स्थापना त्यांच्या विशेष विभागांपैकी एक म्हणून केली. ठेवींचा विमा आणि सर्व भारतीय बँकांना पत सुविधांची हमी देण्याच्या उद्देशाने आरबीआयने आपल्या विशेष विभागांपैकी एक म्हणून ठेव विमा आणि क्रेडिट हमी कॉर्पोरेशनची स्थापना केली. २०१६ मध्ये चलनविषयक धोरण समितीची स्थापना होईपर्यंत, देशातील चलनविषयक धोरणावरही तिचे पूर्ण नियंत्रण होते. १ एप्रिल १९३५ रोजी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया कायदा, १९३४ नुसार त्याचे कामकाज सुरू झाले. मूळ भागभांडवल १०० समभागांमध्ये विभागले गेले होते जे प्रत्येकी पूर्ण भरलेले होते. १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर, १ जानेवारी १९४९ रोजी भारतीय रिझर्व बँकचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले. भारतीय रिझर्व बँकची एकंदर दिशा २१ सदस्यीय केंद्रीय संचालक मंडळाकडे असते, ज्यात: गव्हर्नर; चार डेप्युटी गव्हर्नर; दोन वित्त मंत्रालयाचे प्रतिनिधी (सामान्यत: आर्थिक व्यवहार सचिव आणि वित्तीय सेवा सचिव); दहा सरकारने नामनिर्देशित संचालक; आणि चार संचालक जे मुंबई, कोलकाता, चेन्नई आणि दिल्लीसाठी स्थानिक मंडळांचे प्रतिनिधित्व करतात. या प्रत्येक स्थानिक मंडळामध्ये प्रादेशिक हितसंबंधांचे आणि सहकारी आणि देशी बँकांच्या हिताचे प्रतिनिधित्व करणारे पाच सदस्य असतात. ही एशियन क्लियरिंग युनियनची सदस्य बँक आहे. बँक आर्थिक समावेशन धोरणाला चालना देण्यासाठी देखील सक्रिय आहे आणि आर्थिक समावेशासाठी आघाडीची (AFI) सदस्य आहे. बँकेला अनेकदा 'मिंट स्ट्रीट' या नावाने संबोधले जाते. १२ नोव्हेंबर २०२१ रोजी, भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी गुंतवणुकीचा विस्तार करणे आणि गुंतवणूकदारांसाठी अधिक सुरक्षितता सुनिश्चित करणे हे दोन नवीन योजना सुरू केल्या. दोन नवीन योजनांमध्ये आरबीआय रिटेल डायरेक्ट योजना आणि रिझर्व्ह बँक एकात्मिक लोकपाल योजना यांचा समावेश आहे. भारतीय रिझर्व बँक रिटेल डायरेक्ट योजना किरकोळ गुंतवणूकदारांना सरकारी सिक्युरिटीजमध्ये सहज गुंतवणूक करण्यासाठी लक्ष्यित करते. आरबीआयच्या म्हणण्यानुसार, या योजनेमुळे किरकोळ गुंतवणूकदारांना त्यांचे सरकारी सिक्युरिटीज खाते विनामूल्य उघडण्याची आणि देखरेख करण्याची परवानगी मिळेल. भारतीय रिझर्व बँक एकात्मिक लोकपाल योजनेचे उद्दिष्ट मध्यवर्ती बँकेद्वारे नियमन केलेल्या संस्थांविरुद्ध ग्राहकांच्या तक्रारींचे निराकरण करण्यासाठी तक्रार निवारण यंत्रणेत आणखी सुधारणा करणे आहे. == प्रमुख उद्देश == भारतीय रिझर्व बँकेचे प्रमुख उद्देश खालीलप्रमाणे आहेत: * भारतीय चलनी नोटांची छपाई गरजेनुसार करणे. * भारताची गंगाजळी राखणे. * भारताची आर्थिक स्थिती राखणे. * भारतीय चलन आणि पत यांचे रक्षण करणे. == मुख्य कार्ये == *मौद्रिक अधिकार: चलनविषयक धोरण तयार करते, अंमलबजावणी करते आणि देखरेख ठेवते. उद्दीष्ट: विकासाचे उद्दीष्ट लक्षात ठेवून किंमतीची स्थिरता राखणे. *आर्थिक प्रणालीचे नियामक आणि पर्यवेक्षकः देशातील बँकिंग आणि वित्तीय प्रणाली कार्य करते अशा बँकिंग कार्यांसाठी विस्तृत मापदंड निर्धारित करते. उद्दीष्ट: प्रणालीवरील जनतेचा विश्वास कायम ठेवणे, ठेवीदारांच्या हिताचे रक्षण करणे आणि लोकांना कमी खर्चात बँकिंग सेवा प्रदान करणे. परकीय विनिमय व्यवस्थापक *विदेशी विनिमय व्यवस्थापन कायदा, 1999 व्यवस्थापित करते. उद्दीष्ट: बाह्य व्यापार आणि पेमेंट सुलभ करणे आणि भारतातील परकीय चलन बाजाराची सुव्यवस्थित विकास आणि देखभाल वाढवणे. *चलन जारीकर्ता: नवीन चलन आणि नाणी प्रचलित करणे, विनिमयासाठी योग्य नसलेले चलन आणि नाणी नष्ट करणे. उद्देशः जनतेला चलन नोटा आणि नाण्यांचा पुरेशा प्रमाणात पुरवठा करणे आणि चांगल्या प्रतीमध्ये देणे. *विकासात्मक भूमिका: राष्ट्रीय उद्दीष्टांचे समर्थन करण्यासाठी प्रमोशनल कार्यांची विस्तृत श्रृंखला सादर करते. *पेमेंट अँड सेटलमेंट सिस्टमचे नियामक आणि पर्यवेक्षकः - मोठ्या प्रमाणात जनतेच्या गरजा भागवण्यासाठी देशातील पेमेंट सिस्टमचे सुरक्षित आणि कार्यक्षम पद्धती सादर आणि सुधारित करतात. उद्दीष्ट: पेमेंट आणि सेटलमेंट सिस्टमवर लोकांचा विश्वास कायम ठेवा‌. *संबंधित कार्ये- बँकर टू सरकार : केंद्र आणि राज्य सरकारांसाठी व्यापारी बँकिंग कार्य करते; तसेच त्यांचा बँकर म्हणून काम करतो. बँकांकडे बँकः सर्व अनुसूचित बँकांची बँकिंग खाती ठेवली जातात. ==इतिहास== ===१९३५-१९५०=== १ एप्रिल इ.स. १९३५ रोजी भारतीय रिर्झव्ह बँकेची स्थापना भारतीय रिझर्व बँक कायदा १९३४ नुसार झाली. भारतीय रिझर्व बँकेच्या स्थापनेत [[भीमराव रामजी आंबेडकर|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. भारतीय रिझर्व बँकेने रचना आणि दृष्टीकोन [[भीमराव रामजी आंबेडकर|डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर]] यांच्या ‘दि प्राॅब्लम ऑफ रूपी: इट्स ओरीजीन अँड इट्स सोल्युशन’ या पुस्तकातून घेतले आणि हिल्टन यंग आयोगाकडे सादर केले. ह्या बँकेची संस्थापना १९२६ च्या राॅयल संस्थेच्या शिफारसेच्या आधारे झाली. या बँकेचा मूळ शिक्का म्हणून ईस्ट इंडिया कंपनीचे चिन्ह - म्हणजेच नारळाचे झाड आणि सिंह असे होत.पण त्या चिन्हात बदल करण्यात आले आणि सिंहा ऐवजी भारताचा राष्ट्रिय प्राणि वाघ याचा चिन्हात समावेश झाला. प्रधान कार्यालय सर्वोत्तम बाबी चलन आणि क्रेडिट प्रणाली ऑपरेट चलन जारी नियमन, भारतातील आर्थिक चलनाची स्थिरता सुरक्षित साठा ठेवणे आणि सामान्यतः असे त्याच्या कामे वर्णन होते. कलकत्ता (आता कोलकाता) मध्ये स्थापन, पण १९३७ मध्ये बॉम्बे (आता मुंबई) करण्यात आले आहे. रिझर्व बँकेलाही, ब्रह्मदेश मध्यवर्ती बँकेच्या नात्याने ब्रह्मदेशाची मध्यवर्ती बँक म्हणून (१९४२-४५) काम करत होती. १९४७ मध्ये भारत पाकिस्तानची फाळणी झाल्यानंतर १९३५. भारतीय केंद्रीय पासून बँके स्टेट बँक ऑफ पाकिस्तान साठी जून १९४८ पर्यंत पाकिस्तानची मध्यवर्ती बँक म्हणून काम केले. रिझर्व बँकेचे १९४९ मध्ये भारत सरकार द्वारे राष्ट्रीयीकरण गेले आहे. ===१९५०-१९६०=== १९५० मध्ये भारत सरकारने पहिल्या तत्कालीन पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू अंतर्गत कृषी क्षेत्राचा लक्ष केंद्रित एक मध्यवर्ती नियोजित आर्थिक धोरण विकसित केले आहे. प्रशासन व्यावसायिक बँकांचे राष्ट्रीयीकरण केले आणि १९४९ बँकिंग कंपनी कायदा आधारित स्थापन रिझर्व्ह बँकेने एक भाग म्हणून मध्यवर्ती बँक नियम (नंतर बँकिंग नियमन अधिनियम म्हणतात). शिवाय, मध्यवर्ती बँक कर्ज आर्थिक योजना समर्थन करण्यासाठी आदेश दिले होते. ===१९६०-१९६९=== बँक क्रॅश एक परिणाम म्हणून, रिझर्व्ह स्थापन ठेव विमा प्रणाली निरीक्षण विनंती केली आहे. राष्ट्रीय बँक प्रणाली विश्वास परत करणे आवश्यक आहे आणि डिसेंबर १९६१ भारतीय सरकारने अर्थव्यवस्था प्रोत्साहन निधी आढळले आणि घोषणा "विकास बँकिंग" वापरले ७ सुरू होते. भारत सरकारने राष्ट्रीय बँक बाजार चेहरामोहरा बदलला, आणि संस्था भरपूर राष्ट्रीयकृत. एक परिणाम म्हणून, रिझर्व्ह बँक नियंत्रण आणि या सार्वजनिक बँकिंग क्षेत्रातील पाठिंबा मध्यवर्ती भागात खेळायला जावं लागलं. ===१९६९-१९८५=== १९६९ मध्ये इंदिरा गांधी व्यवहारी सरकार १४ मोठी व्यावसायिक बँकांचे [[राष्ट्रीयीकरण]] केले. १९८० मध्ये आणखी सहा बँकांचे [[राष्ट्रीयीकरण]] केले होते गांधी यांनी परत आल्यावर. अर्थव्यवस्था आणि विशेषतः आर्थिक क्षेत्रातील नियमन १९७० मध्ये [[भारत सरकार]]ने पुनरावृत्ती होते आणि १९८०. मध्यवर्ती बँक केंद्रीय प्लेअर ठरला आहे आणि रूची, राखीव निधीचे प्रमाण आणि दृश्यमान ठेवी सारखे कार्ये भरपूर त्याच्या धोरणे वाढ झाली आहे. या उपाययोजना चांगले आर्थिक विकास उद्देश आणि संस्था कंपनी धोरण एक प्रचंड प्रभाव होता. बँका निवडले क्षेत्रात पैसा दिला आहे शेती व्यवसाय आणि लहान व्यापार कंपन्या. शाखा गावात प्रत्येक नव्याने स्थापन कार्यालय देशात दोन नवीन कार्यालये स्थापन करणे भाग होते. १९७३ मध्ये तेल धोके महागाई वाढते परिणाम, रिझर्व्ह बँक आणि प्रभाव कमी करण्यासाठी चलनविषयक धोरण रोखले. ===१९८५-१९९१=== समित्या भरपूर १९८५ आणि १९९१ दरम्यान भारतीय अर्थव्यवस्था विश्लेषण त्यांचे परिणाम आरबीआय एक प्रभाव होता. औद्योगिक आणि आर्थिक पुनर्रचना, डेव्हलपमेंट रिसर्च आणि भारत सुरक्षा & एक्स्चेंज बोर्ड इंदिरा गांधी इन्स्टिट्यूट ऑफ बोर्ड संपूर्ण राष्ट्रीय अर्थव्यवस्था तपास सुरक्षा आणि विनिमय बोर्ड आणि अधिक प्रभावी बाजारात चांगले पद्धती गुंतवणूकदार हितसंबंधांना संरक्षण प्रस्तावित . भारतीय आर्थिक बाजारात त्यामुळे-म्हणतात "आर्थिक दडपशाही" साठी आणि शॉ. या सवलत आणि भारतीय वित्त एप्रिल, १९८८ मध्ये आर्थिक बाजारात त्याचे कार्यान्वित झाला एक अग्रगण्य उदाहरण होते; जुलै १९८८ मध्ये स्थापना केली नॅशनल हाऊसिंग बँक, मालमत्ता बाजारात गुंतवणूक करणे भाग होते आणि एक नवीन आर्थिक कायदा अधिक सुरक्षा उपाय आणि उदारीकरण थेट ठेव अष्टपैलुत्व सुधारली. ===१९९१-२०००=== भारतीय रुपया चलन गमावले १८% अमेरिकन डॉलर नातेवाईक म्हणून राष्ट्रीय अर्थव्यवस्था जुलै १९९१ मध्ये संकुचन आणि समिती ऐहिक कमी राखीव निधीचे प्रमाण तसेच वैधानिक तरलता प्रमाण आर्थिक क्षेत्रातील पुनर्रचनेचे कार्य सल्ला दिला. नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे खाजगी बँकिंग क्षेत्रातील स्थापन करण्यासाठी १९९३ मध्ये प्रसिद्ध झाले. या टर्निंग पॉईंट बाजार अधिक मजबूत करणे आवश्यक आहे आणि अनेकदा मूळ कशात आहे असे म्हणतात. मध्यवर्ती बँकेच्या आवडी आणि विश्वास आणि मालमत्ता बाजारात वित्तीय बाजारात काही क्षेत्रात नियंत्रणमुक्त. या पहिल्या टप्प्यात एक यशस्वी होता आणि केंद्र सरकारने १९९८ मध्ये मालक संरचना भांडवल गुंतवणे एक विविधता उदारीकरण भाग पाडले. भारतीय राष्ट्रीय शेअर बाजाराचा जून १९९४ मध्ये व्यापार घेतला आणि भारतीय रिझर्व्ह बँक त्यांची राजधानी बेस अधिक मजबूत करण्यासाठी भांडवल बाजारात संवाद साधता जुलै राष्ट्रीयकृत बँका परवानगी दिली. मध्यवर्ती बँक उपकंपनी कंपनी भारतीय रिझर्व्ह बँक टीप खाजगी उत्पादन स्थापना केली मर्यादित-३ फेब्रुवारी १९९५. ===२०००पासून=== विदेशी विनिमय व्यवस्थापन १९९९ पासून कायदा जून २००० मध्ये अंमलात आला तो २००४-२००५ (नॅशनल इलेक्ट्रॉनिक निधी हस्तांतरण) आयटम सुधारणा केली पाहिजे. इंडिया लिमिटेड, नऊ संस्था एक विलीनीकरण, सुरक्षा मुद्रण आणि कॉर्पोरेशन २००६ मध्ये स्थापना केली आणि नाणी निर्माण होते. राष्ट्रीय आर्थिक विकास दर २००८-२००९ च्या शेवटच्या तिमाहीत ५.८% पर्यंत खाली आले आणि मध्यवर्ती बँकेच्या आर्थिक विकास चांगला होतो. ==गव्हर्नर== भारतीय नोटा चलन म्हणून स्वीकारण्यास योग्य असल्याचे प्रमाण आणि सरकार तर्फे खात्री म्हणून रिझर्व बँकेचे सर्वोच्च अधिकारी गव्हर्नर नोटांवर एक वचन नामा लिहितात आणि त्यावर आपली स्वाक्षरी करतात. सर ओस्बॉर्न स्मिथ हे रिझर्व बँकेचे पहिले गव्हर्नर होते. त्यांनी १ एप्रिल १९३५ रोजी आपला कार्यभार स्वीकारला. ते दि. ३०-जून-१९३७ पर्यंत आपल्या पदावर होते आणि त्या काळातील एकाही नोटवर त्यांची स्वाक्षरी नाही. त्यानंतर स‍र जेम्स ब्रेड टेलर हे दि. ०१-०७-१९३७ ते दि. १७-०२-१९४३ या काळात गव्हर्नर होते. सर चिंतामण द्वारकानाथ देशमुख हे पहिले भारतीय मूल निवासी गव्हर्नर, ते दि. ११-०८-१९४३ रोजी या पदावर विराजमान झाले. १९५० ते १९५६ या काळात त्यांनी भारताचे पहिले वित्त मंत्री म्हणून काम पाहिले. आधी वित्त सचिव आणि नंतर गव्हर्नर अशी दुहेरी भूमिका बजावणारे अधिकारीही झाले आहेत. त्यातही डॉ. मनमोहन सिंग हे भारताचे वित्त मंत्री आणि पुढे पंतप्रधान पद भूषविणारे आतापर्यंत एकमेव गव्हर्नर ठरले आहेत. दि. ०१-०४-१९३५ पासून दि. ०५-०९-२००८ पर्यंत २१ विविध सनदी अधिकाऱ्यांनी गव्हर्नर म्हणून काम केले आहे. दि. ०३-०९-२०१३ पासून या पदावर [[रघुराम राजन]] हे आहेत. नुकताच, दि. ०४-०९-२०१६ला उर्जीत पटेल यांनी रिझर्व्ह बँकेच्या गव्हर्नरपदाचा कार्यभार सांभाळला आहे.नोव्हेंबर २०१८ मध्ये शक्तिकान्त दास हे आर बी आयचे २५ वे गव्हर्नर झाले. == हेही पहा == * [[भारतीय रिझर्व बँकेच्या गव्हर्नरांची यादी]] * [[भारताची अर्थव्यवस्था]] * [[भारतीय रुपया]] == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == * [http://www.rbi.org.in/ Reserve Bank of India Official site ] (इंग्रजी मजकूर) * [http://www.rbi.org.in/Scripts/bs_viewcontent.aspx?Id=159 Reserve Bank of India Ombudsman site](इंग्रजी मजकूर) {{भारतातील बँका}} [[वर्ग:भारतीय बँका]] [[वर्ग:भारतीय वित्तसंस्था]] [[वर्ग:भारतीय रिझर्व बँक| ]] [[वर्ग:मध्यवर्ती बँका]] [[वर्ग:भारतात बँकिंग व्यवस्था]] sj0n91qtste4zdicdryc0ni93er9k0p 0 48050 2148018 2128362 2022-08-16T12:44:03Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट शहर | नाव = तोक्यो | स्थानिक = 東京都 | प्रकार = राजधानी | चित्र = | ध्वज = | चिन्ह = Emblem of Tokyo Metropolis.svg | नकाशा१ = जपान | देश = जपान | बेट = [[होन्शू]] | प्रदेश = [[कांतो]] | प्रांत = तोक्यो | स्थापना = | महापौर = | क्षेत्रफळ = २,१८७ | उंची = | लोकसंख्या = १,२७,९०,००० | घनता = ५,८४७ | वेळ = | वेब =[http://www.metro.tokyo.jp/ENGLISH/ metro.tokyo.jp] {{En icon}} | latd = 35 | latm = 41 | lats = | latNS = N | longd = 139 | longm = 46 | longs = | longEW = E }} '''तोक्यो''' (अन्य लेखनभेद: '''टोक्यो''', '''टोकियो''' ; [[जपानी भाषा|जपानी]]: ''東京都''; [[रोमन लिपी]]: ''Tokyo''; अधिकृत नावः तोक्यो महानगर (東京都 - तोऽक्योऽ तो))<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.metro.tokyo.jp/ENGLISH/PROFILE/overview02.htm |title=Geography of Tokyo |publisher=Tokyo Metropolitan Government |date= |accessdate=2008-10-18}}</ref> ही [[जपान]] देशाची राजधानी व सगळ्यात मोठे शहर आहे. तोक्यो हा जपानमधील ४७ पैकी एक प्रांत (प्रांत), तसेच जपानमधील सर्वात मोठ्या महानगरीय प्रदेशाचे केंद्रस्थान आहे. तोक्यो महानगरीय प्रांतामध्ये २३ विभाग (वॉर्ड) असून एकूण ३९ महानगरपालिका ह्या प्रांताच्या हद्दीत येतात. ह्यांची लोकसंख्या सुमारे १.३ कोटी इतकी आहे. ३.५ कोटी एकत्रित लोकसंख्या असलेला हे जगातील सर्वाधिक लोकसंख्येचा महानगर तसेच जगातील सर्वात मोठे आर्थिक उलाढालीचे केंद्र आहे.<ref name="pricewater">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=https://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562 |title=Global city GDP rankings 2008-2025 |publisher=Pricewaterhouse Coopers |accessdate=27 November 2009}}</ref> [[न्यू यॉर्क शहर|न्यू यॉर्क]] व [[लंडन]]सोबत तोक्योचा जगातील सर्वात मोठे आर्थिक महासत्ताकेंद्र असा उल्लेख केला गेला आहे. [[२०२० उन्हाळी ऑलिंपिक|२०२०]] सालच्या उन्हाळी [[ऑलिपिंक स्पर्धा]] तोक्यो येथे आयोजित केल्या जातील.<ref>{{स्रोत पुस्तक |लेखक=[[Saskia Sassen|Sassen, Saskia]] |title=The Global City: New York, London, Tokyo |year=2001 |publisher=Princeton University Press |edition=2nd |isbn=0691070636}}</ref> == नाव == तोक्योला पूर्वी ''इडो'' या नावाने ओळखले जात असे. इडो म्हणजे जपानी भाषेत ’मुख’. १८६८ मध्ये इडोला जेव्हा जपानची राजधानी बनवले गेले तेव्हा त्याचे नाव बदलवून तोक्यो (तोउक्योउः तोउ (पूर्व) + क्योउ (राजधानी)) असे ठेवले गेले. सुरुवातीच्या मेईजी काळात या शहराला "तोउकेइ"च्या नावाने सुद्धा ओळखले जायचे. या शब्दाचा अर्थ चीनी भाषेत "लिहिले गेलेले शब्द" असा होतो.. अनेक जुन्या इंग्रजी दस्ताऐवजांमध्ये मध्ये "टोकेई" (Tokei) लिहिल्लेगेले आहे. परंतु आता हा शब्द अप्रचलित झाला आहे. आणि "तोक्यो" या शब्दाचाच उपयोग केला जातो. == अर्थकारण == प्राइसवॉटर हाऊसकूपर्स द्वारा केल्या गेलेल्या सर्वेक्षणानुसार, तोक्यो नागरी क्षेत्राचे (लोकसंख्या ३.५२ करोड़) २००८ मधील क्रयशक्तीच्या आधारे एकूण उत्पन्न अंदाजे १,४७९ अब्ज अमेरिकी डॉलर होता. हे त्या यादीतले सर्वाधिक उत्पन्न होते. सन २००८ पर्यंतच्या माहितीप्रमाणे जगातील ५०० सूचिबद्ध कंपन्यांपैकी ४७ कंपन्यांचे मुखालय तोक्योत आहे. हा आकडा दुसऱ्या स्थानावर असणाऱ्या पैरिसच्या दुप्पट आहे. जगातील सर्वात मोठे निवेश बँकांचे आणि विमा कंपन्यांचे मुख्यालय तोक्योत आहे. हे शहर जपानच्या परिवहन, प्रकाशन, आणि प्रसारण उद्योग क्षेत्राचे प्रमुख केंद्र आहे. द्दुसऱ्या महायुद्धानंतर जपानच्या अनेक व्यवसाय संस्था आपले मुख्यालय ओसाका वरून तोक्योला घेऊन गेल्या. परंतु शहराची वाढती लोकसंख्या आणि तेथील महाग जीवनस्तरामुळे आता हा प्रकार थांबला आहे.. ’इकॉनॉमिस्ट इन्टेलिजन्स यूनिट’ने तोक्योला गेली १४ वर्षांपासून जगातले सर्वात महाग शहर ठरवले आहे. २००६ मध्ये इथली महागाई स्थिरावली. तोक्योचा शेअर बाजार हा जपानमधील सर्वात मोठा शेअर बाजार., जगातला दुसरा भांडवलबाजार आणि शेअर विक्रीच्या बाबतीत जगातला चौथा सर्वात मोठा बाजार आहे. == वाहतूक व्यवस्था == तोक्यो ही जपानची राजधानी असल्यामुळे साहजिकच जपानमधील सर्वात मोठे राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय रेल्वे, वायू, आणि जमिनीय वाहतुकीचे केंद्र आहे. तोक्योची सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था साफ-स्वच्छ आहे. येथे भुयारी रेल्वेचे विशाल जाळे आहे रेल्वे, बस, मोनोरेल आदी सर्वच वाहतुकीच्या नियंत्रणासाठी अनेक यंत्रणा काम करतात. तोक्योच्या महानगरक्षेत्रात ओता येथील [[हानेडा विमानतळ]] व [[चिबा (प्रांत)|चिबा प्रांतातील]] [[नारिता आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] हे तोक्यो शहराला विमानसेवा पुरवणारे दोन [[विमानतळ]] आहेत. [[जपान एरलाइन्स]] व [[ऑल निप्पॉन एअरवेज]] ह्या जपानमधील सर्वात मोठ्या [[विमान वाहतूक कंपनी]]ंची मुख्यालये तोक्योमध्येच स्थित आहेत. तोक्यो विमानतळ प्रणाली [[लंडन]] व [[न्यू यॉर्क शहर]]ाखालोखाल जगातील सर्वात वर्दळीची आहे. स्थानिक रेल्वे ही तोक्योमधील वाहतुकीचे प्रमुख साधन आहे. व्यवस्तेचे प्रमुख साधन आहे सुद्धा जगातली सर्वात मोठी महानगरीय रेल्वे वाहतूक आहे.. जे.आर ईस्ट ही कंपनी रेल्वेचे संचालन करते. खासगी आणि सरकारी भुयारी रेल्वेवाहतुकीसाठी तोक्यो मेट्रो आणि सरकारी तोक्यो महानगर वाहतूक ब्यूरो अशा दोन कंपन्या आहेत. अशाच दोन कंपन्या सरकारी आणि खासगी बसवाहतुकीसाठी आहेत. रेल्वेच्या प्रमुख टर्मिनल्सपासून स्थानिक, क्षेत्रीय व राष्ट्रीय रेल्वेमार्ग फुटतात. तोक्यो [[रेल्वे स्थानक]] जपानमधील सर्वात वर्दळीचे असून येथून अनेक [[शिंकान्सेन]] मार्ग सुरू होतात. कांतो, क्यूशू आणि शिकोकू बेटांना जोडण्यासाठी तोक्योपासून गतिमार्ग आहेत. त्याशिवाय रिक्षा हे स्थानिक वाहतुकीचे आणखी एक साधन आहे. तोक्योच्या बेटापासून दूर अंतरापर्यंत बोटीने प्रवास करता येतो. प्रवासी आणि सामान यांच्या देशान्तर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय वाहतुकीसाठी तोक्यो बेटाजवळ्च बंदर आहे. == शिक्षण == तोक्योमध्ये अनेक विद्यापीठे, महाविद्यालये आणि प्रोफेशनल शाळा आहेत. तोक्यो विद्यापीठ, हितोत्सूबाशी विद्यापीठ, तोक्यो प्रौद्योगिकी संस्था, वासीदा विद्यापीठ आणि किओ विद्यापीठासारखी जपानच्या नावाजलेल्या विद्यापीठांपैकी काही विद्यापीठे तोक्योत आहेत. त्याशिवाय, * ओचानोमिज़ू विद्यापीठ * वैद्युत-संचरण विद्यापीठ * तोक्यो विद्यापीठ * तोक्यो आयुर्विज्ञान आणि दन्त विद्यापीठ * तोक्यो विदेशी शिक्षा विद्यापीठ * तोक्यो समुद्री विज्ञान आणि प्रौद्योगिकी विद्यापीठ * तोक्यो गाकूजेई विद्यापीठ * तोक्यो कला विद्यापीठ * तोक्यो कृषि एवॅं प्रौद्योगिकी विद्यापीठ तोक्योमध्ये विविध प्रकारचे खेळ खेळल्या जातात, आणि इथे दोन व्यावसाईक [[बेसबॉल]]श क्लब सुद्धा उपलब्ध आहे , योमियूरी जायंट्स जे टोक्यो डोम मध्ये खेळल्या जाते आणि तोक्यो याकुल्ट स्वैलोज जे मेइजेई-जिंगू स्टेडियम मध्ये खेळल्या जाते. जापान सूमो संघचे मुख्यालय सुद्धा टोक्यो मधील र्योगोकू कोकूजिकन सूमो एरीना मध्ये स्थित आहे जिथे तीन वार्षिक आधिकारिक सूमो प्रतियोगिता आयोजित केल्या जाते. (जानेवारी , मे , आणि सप्टेंबर ) टोक्योचे फुटबॉल क्लब आहे एफ. सी. टोक्यो आणि तोक्यो वेर्डी १९६९, आणि दोघेही ही अजिनोमोतो स्टेडियम, चोफू मध्ये खेळतात. तोक्यो हे १९६४ च्या उन्हाळी ऑलिंपिकचे यजमान शहर होते. राष्ट्रीय स्टेडियम, ज्याला ओलंपिक स्टेडियम, टोक्योच्या नावाने सुद्धा ओळखल्या जाते. इथे पुष्कळ अंतर्राष्ट्रीय खेळ प्रतियोगिताचे आयोजन केल्या जाते. तोक्योमध्ये टेनिस, स्वीम्मिंग , मैराथन, जूड़ो, कराटे इत्यादी आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांचे आयोजन केले जाते. == पर्यटन स्थळे == तोक्योमधील पर्यटन स्थळे :- * शाही महाल- शाही महाल हे जपानच्या राजाचे आधिकारिक निवास स्थळ आहे. या महालात जपानी परंपरा बघायला मिळतात. येथे अनेक सुरक्षा भवन आणि दरवाजें आहेत. हा महाल बादशहाच्या वाढदिवसाच्या दिवशी जनतेसाठी उघडला जातो. अन्य प्रसिद्ध थळामध्ये ईस्ट गार्डन, प्लाजा आणि निजुबाशी पूल यांचा समावेश आहे. * तोक्यो टॉवर:- या टॉवरची निर्मिती १९५८ मध्ये झाली.. ३३३ मीटर उंच असे हे टॉवर एफिल टॉवरपेक्षा १३ मीटर उंच आहे. इथे दोन वेधशाळा सुद्धा आहेत. या ठिकाणाहून्तोक्योचे विहंगम दर्शन होते. साफ वातावरणात येथून माउंट फ़्यूजीसुद्धा दिसतो.. मुख्य वेधशाळा १५० मीटर उंच आहे आणि विशेष वेधशाळा २५० मीटर उंच आहे. या टॉवरच्या आत तोक्यो टॉवर मेणाचे संग्रहालय, एक गूढ रहस्यमय क्षेत्र आणि हस्तकला दालनही आहे. * मीजी जिंगू श्राइन :- हे मंदिर शिंतो वास्तुकलेचा उत्तम नमुना आहे. या मंदिराची निर्मिती १९२० साली येथील शासक मीजी (१९१२)च्या स्मरणार्थ केली गेली आहे. हे स्थळ ७२ हेक्टर जमिनीवर पसरलेल्या बागांनी आणि जपानी झाडांनी वेढलेल्या मीजी जिंगू पार्कने व्यापले आहे. हे स्थान जपानमधील सर्वात सुंदर आणि पवित्र जागांपैकी एक आहे. * अमेयोको :- अमेयोको हे पादत्राणांपासून ते कपडे, आणि सर्व प्रकारच्या वैयक्तिक वापराच्या वस्तू मिळण्याचे ठिकाण आहे. हा बाजार उएनो स्टेशनपासून जवळ असल्याने पर्यटक या बाजारात जाणे पसंत करतात. येथे पर्यटक जपानच्या कलावंत कामगारांना जवळून बघू शकतात आणि त्यांच्याकडून चित्रविचित्र वस्तू कमी भावात मिळवू शकता. == टिपा == {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == * [http://www.metro.tokyo.jp अधिकृत संकेतस्थळ] * {{wikivoyage|Tokyo|तोक्यो}} * {{commons|Tokyo|तोक्यो}} {{जपानचे प्रांत}} {{आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे}} {{उन्हाळी ऑलिंपिक यजमान शहरे}} [[वर्ग:टोकियो]] [[वर्ग:जपानचे प्रांत]] [[वर्ग:जपानमधील शहरे]] [[वर्ग:आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे]] [[वर्ग:उन्हाळी ऑलिंपिक यजमान शहरे]] fltb4yg5pknyszm0dlwvhukoscubxht 0 48373 2147978 1498911 2022-08-16T12:22:07Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{Football player infobox| playername= रेमंड डोमेनेच | fullname = रेमंड डोमेनेच | nickname = | image = [[चित्र:Raymond Domenech.jpg|220px]] | dateofbirth = {{birth date and age|1952|1|24}} | cityofbirth = [[ल्योन]] | countryofbirth = [[फ्रान्स|फ्रांस]] | currentclub = {{fbName|France}} ([[Coach (sport)|manager]]) | position = [[Defender (football)|Defender]] (retired) | youthyears = | youthclubs = | years = १९६९–१९७७<br />१९७७–१९८१<br />१९८१–१९८२<br />१९८२–१९८४<br />१९८४–१९८८ | clubs = [[Olympique Lyonnais]]<br />[[आर.सी. स्त्रासबुर्ग]]<br />[[Paris SG]]<br />[[Girondins de Bordeaux]]<br />[[FC Mulhouse]] | caps(goals) = २४६ (७)<br />१२८ (४)<br />१९ (१)<br />४० (३)<br />? (?) | nationalyears = १९७३–१९७९ | nationalteam = {{fb|France}} | nationalcaps(goals) = ८ (०) | manageryears = १९८५–१९८९<br />१९८९–१९९३<br />१९९३–२००४<br />२००४– | managerclubs = [[FC Mulhouse]]<br />[[Olympique Lyonnais]]<br />{{fbu|२१|France}}<br />{{fb|France}} | pcupdate = | ntupdate = }} {{विस्तार}} [[वर्ग:फ्रान्सचे फुटबॉल खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] d3m8h3qqr96s3ym7w9p6i8l5yuj2kz3 14 50574 2147974 264870 2022-08-16T12:19:48Z Khirid Harshad 138639 [[वर्ग:फ्रान्सचे राजे]] कडे पुनर्निर्देशित wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:फ्रान्सचे राजे]] bdr2lgbw8zjvxqpa6osnw0xomq4re7z 0 52960 2148111 1924731 2022-08-17T02:05:50Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|Men's [[Table Tennis]]}} {{MedalCompetition|Commonwealth Games}} {{MedalGold| [[२००६ राष्ट्रकुल खेळ|२००६ मेलबर्न]] | [[२००६ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (एकेरी)]]}} {{MedalGold| [[२००६ राष्ट्रकुल खेळ|२००६ मेलबर्न]] | [[२००६ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (पुरुष संघ)]]}} {{MedalBottom}} {{विस्तार}} {{वर्ग}} [[वर्ग:भारतीय टेबल टेनिस खेळाडू]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] no4c8kzuym0kcv9gjtcnpxa147a7pda 2148112 2148111 2022-08-17T02:06:05Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|Men's [[Table Tennis]]}} {{MedalCompetition|Commonwealth Games}} {{MedalGold| [[२००६ राष्ट्रकुल खेळ|२००६ मेलबर्न]] | [[२००६ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (एकेरी)]]}} {{MedalGold| [[२००६ राष्ट्रकुल खेळ|२००६ मेलबर्न]] | [[२००६ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (पुरुष संघ)]]}} {{MedalBottom}} {{विस्तार}} {{वर्ग}} [[वर्ग:भारतीय टेबल टेनिस खेळाडू]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:इ.स. १९८२ मधील जन्म]] pl6iqp1bzg8ajlsao1hb0rcpmku7szq 0 55017 2147986 2116424 2022-08-16T12:28:24Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki '''बॅंकॉक एअरवेज''' ही [[थायलंड]]च्या [[बॅंकॉक]] शहरातील विमानवाहतूक कंपनी आहे. तेथील [[सुवर्णभूमी विमानतळ|सुवर्णभूमी विमानतळावर]] मुख्य तळ असलेली ही कंपनी बॅंकॉकपासून थायलंड, [[कंबोडिया]], [[चीन]], [[हॉंगकॉंग]], [[लाओस]], [[मालदीव]], [[म्यानमार]], [[भारत]] आणि [[सिंगापूर]]मधील शहरांपर्यंत सेवा पुरवते. {{विस्तार}} [[वर्ग:थायलंडमधील विमानवाहतूक कंपन्या]] [[वर्ग:विमानवाहतूक कंपन्या]] [[वर्ग:बँकॉक]] s4h0guoxrlmrvbe2farm7hfc0qf1rnq 2148246 2147986 2022-08-17T09:11:44Z KiranBOT II 140753 शुद्धलेखन ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#गट १|अधिक माहिती]]) wikitext text/x-wiki '''बँकॉक एअरवेज''' ही [[थायलंड]]च्या [[बँकॉक]] शहरातील विमानवाहतूक कंपनी आहे. तेथील [[सुवर्णभूमी विमानतळ|सुवर्णभूमी विमानतळावर]] मुख्य तळ असलेली ही कंपनी बँकॉकपासून थायलंड, [[कंबोडिया]], [[चीन]], [[हॉंगकॉंग]], [[लाओस]], [[मालदीव]], [[म्यानमार]], [[भारत]] आणि [[सिंगापूर]]मधील शहरांपर्यंत सेवा पुरवते. {{विस्तार}} [[वर्ग:थायलंडमधील विमानवाहतूक कंपन्या]] [[वर्ग:विमानवाहतूक कंपन्या]] [[वर्ग:बँकॉक]] k0kbxr9t2a2ao25rgsfoqeja2mbfm5o 0 57605 2148036 1502173 2022-08-16T14:40:06Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[भक्त लुई (पवित्र रोमन सम्राट)]] वरुन [[लुई द पायस, पवित्र रोमन सम्राट]] ला हलविला wikitext text/x-wiki '''भक्त लुई''' तथा '''लुई द पायस''' ([[इ.स. ७७८]] - [[जून २०]], [[इ.स. ८४०]]) हा [[ॲक्विटानिया]]चा राजा होता. {{विस्तार}} [[वर्ग:पवित्र रोमन सम्राट]] [[वर्ग:इ.स. ७७८ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. ८४० मधील मृत्यू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] 8dar8jr2j6txxuvs3lc29lwz81ev6gz 0 61290 2148150 1491287 2022-08-17T04:48:25Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''हरमनप्रीत कौर''' ([[मार्च ८]], [[इ.स. १९८९]]:[[पंजाब]], [[भारत]] - ) ही {{cr|IND}}कडून सहा एकदिवसीय आणि आठ ट्वेंटी२० आंतरराष्ट्रीय सामने खेळलेली [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे. {{विस्तार}} {{भारतीय संघ - महिला क्रिकेट विश्वचषक, २००९}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९८९ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 4fx4pgtaxgra4dldvaq9y1gdi1og9oo 0 61990 2148030 1789397 2022-08-16T14:36:46Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[दुसरा सुलैमान, ओस्मानी सम्राट]] वरुन [[दुसरा सुलेमान, ओस्मानी सम्राट]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:सुलैमान,०२}} [[वर्ग:ओस्मानी सम्राट|सुलैमान ०२]] [[वर्ग:रिकामी पाने]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] s2dlb8eko85hxf80tebr8r98a9zi2o4 0 62742 2148042 1506871 2022-08-16T14:51:33Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki '''पोप जॉन एकविसावा''' ([[इ.स. १२१५]] - [[मे २०]], [[इ.स. १२७७]]) हा तेराव्या शतकातील पोप होता. हा फक्त आठ महिने सत्तेवर होता. याचे मूळ नाव ''पेद्रो हुलियाव'' होते. जॉन एकविसावा आत्तापर्यंतचा एकमेव पोर्तुगीझ पोप आहे. {{विस्तार}} {{क्रम |यादी=[[पोप]] |पासून=[[८ सप्टेंबर]], [[इ.स. १२७६]] |पर्यंत=[[२० मे]], [[इ.स. १२७७]] |मागील=[[पोप एड्रियन पाचवा]] |पुढील=[[पोप निकोलस तिसरा]] }} [[वर्ग:पोप|जॉन २१]] [[वर्ग:पोर्तुगीज पोप|जॉन २१]] [[वर्ग:इ.स. १२१५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १२७७ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] 3n1u9issbk01i6cpmolqcx4vwglcudd 14 62743 2148040 634807 2022-08-16T14:51:16Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:पोर्तुगीझ पोप]] वरुन [[वर्ग:पोर्तुगीज पोप]] ला हलविला wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:देशानुसार पोप]] [[वर्ग:पोर्तुगीज व्यक्ती|पोप]] 9781ylguag7r8fiam3dj8fd7803q804 0 62971 2148220 2113748 2022-08-17T06:15:23Z 2409:4042:230B:41F4:FD2F:8707:4737:810E /* कऱ्हाडे ब्राह्मणांची आडनावे */ wikitext text/x-wiki {{दृष्टिकोन}} {{माहितीचौकट समूह |group = कऱ्हाडे ब्राह्मण <br>_{(कऱ्हाडा ब्राह्मण)} | |image=[[File:Rani_of_jhansi.jpg|x95px]]<br /> [[File:Pandit_Govind_Ballabh_Pant.jpg|75px]]<br /> | caption = [[झाशीची राणी लक्ष्मीबाई]] {{•}} {{•}} [[गोविंद वल्लभ पंत]] {{•}} ;प्रमुख लोकसंख्या ; * [[महाराष्ट्र]] (मुख्यत्वे: [[कोकण]]) * [[गोवा]] ;लक्षणीय लोकसंख्या ; * [[कर्नाटक]] * [[केरळ]] * मध्य प्रदेश ;इतर ; * [[युनायटेड किंग्डम]] * [[अमेरिका]] * [[अरब राष्ट्रे]] भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]], [[कोंकणी भाषा|कोंकणी]] | धर्म = [[हिंदू]] (जात: [[ब्राह्मण]]) कुळ = [[इंडो-युरोपीय]], [[इंडो-इराणी]], [[इंडो-आर्यन]] | }} [[चित्र:Indiarivers.png|इवलेसे|डावे|नर्मदा ते तुंगभद्रा नदी या दरम्यान करहाटक प्रांत]] '''कऱ्हाडे ब्राह्मण''' किंवा '''कऱ्हाडा ब्राह्मण''' ही मराठी [[ब्राह्मण|ब्राह्मणांतील]] सात प्रमुख पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे. महाराष्ट्रीय ब्राह्मण जातीतील इतर ६ पोटजाती [[देशस्थ ब्राह्मण|देशस्थ]], [[चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण|चित्पावन]], [[देवरुखे ब्राह्मण|देवरुखे]], [[दैवज्ञ_ब्राह्मण|दैवज्ञ]], [[सारस्वत ब्राह्मण]] व [[गौड सारस्वत ब्राह्मण|गौड सारस्वत]] ह्या आहेत. ==कऱ्हाडे ब्राह्मणांची आडनावे== आगटे, आठल्ये, आंबेकर, ओळकर,करकरे, करंबेळकर, कशाळकर, कामतेकर, काजरेकर, काकिर्डे, कानडे, किर्लोस्कर, किराणे, कुलकर्णी, नानिवडेकर, कोनकर, खांडेकर, खेर, गर्दे, गुर्जर, गुण्ये, गोडे, गोविळकर, गोळवलकर, घाटे, घुगरे, चांदोरकर, जठार, जांभेकर, जेमिनीस, जोशी, टिकेकर, ठाकूर, ठाकूरदेसाई, ढवळे, ताटके, तांबे, दत्ते, धाक्रस, धुपकर, दीक्षित, देव, देसाई, नवरे, नवाथे, पंडित, पंत, पराडकर, पळसुले, पाध्ये (गुर्जर पाध्ये, मोघे पाध्ये), पाळेकर, पुराणिक, पुरोहित, प्रभुघाटे, प्रभुदेसाई, फणसळकर, फळणीकर, बेर्डे, बेलवलकर, बोंद्रे, भागवत, भाट्ये, भांडारी, मावळणकार, मोघे, मुठये, मंडपे, रायकर, लळीत, लागवणकर, वळामे, शेवडे, शेंबेकर, श्रीखंडे, सप्रे, सरदेशपांडे, सरदेसाई, सरपोतदार, सरवटे, सातवळेकर, हर्डीकर, हर्षे, हळदे, हळबे, हिर्लेकर,मुळे, जठार,नाटेकर, कानेटकर, नाखरे, नाफडे, लघाटे, पोतदार, लुकतुके, माईणकर, खानविलकर, तळवलकर, कारखानीस, कुवळेकर, पित्रे इ.{{संदर्भ हवा}} ==अधिक माहिती== कऱ्हाडे हे प्रादेशिक नाव आहे व ते करहाटक प्रांत व त्यातील करहाटक या शहर यांवरून पडलेले आहे. तसेच दक्षिणी ब्राह्मणांतला तो एक पोटभेद आहे. कऱ्हाडे ब्राह्मण हे कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा, विदर्भ, गोवा, आदि भागात सर्वत्र पसरलेले आहेत. कऱ्हाडातील ५४५ उपनामांपैकी २०२ उपनामे, गावांच्या नावांपुढे ‘कर’ असा प्रत्यय लावून बनवलेली आहेत. त्यांची एकूण २४ गोत्रे आहेत. सर्व कऱ्हाडे ब्राह्मण एकवेदी (ऋग्वेदी), एक सूत्री (आश्वलायन सूत्री) व एक शाखी (शाकल शाखी आहेत). बहुतेक कऱ्हाडे स्मार्त असून अद्वैत मतानुयायी आहेत. काही कऱ्हाडे वैष्णवही आहेत; पण ते त्या मानाने फारच थोडे आहेत. बहुतेक कऱ्हाड्यांची देवता कोल्हापूरची महालक्ष्मीच आहे. तथापि गोमन्तकातील कऱ्हाड्यांच्या कुलदेवता शांतादुर्गा, म्हाळसा,आर्या दुर्गा, महालक्ष्मी आदि आहेत. अनंत चतुर्दशीची पूजा, ललिता पंचमी, दुर्गाष्टमी व नवरात्रात सप्तशतीचे पाठ आपल्या कऱ्हाडे ज्ञातीत विशेषत्वाने आढळतात.{{संदर्भ हवा}} ==करहाटक प्रांतातून कोकणात आगमन==   महाराष्ट्रातील आजवर प्रसिद्ध झालेले निरनिराळ्या घराण्यांचे इतिहास पाहिले तर हे चटकन लक्षात येते की, करहाटक किंवा कऱ्हाड प्रांतातून ही ब्राह्मण घराणी प्रथम कोकणात गेली; व तेथूनच नंतर ती अन्यत्र गेली. असे दिसते की, दक्षिण कोकणची भूमी वसाहतीस योग्य झाल्यावर, [[शिलाहार राजे]] यांचे प्रोत्साहनमुळे, ती वसाहत करण्याकरिता निरनिराळ्या प्रदेशातून लोक आले व तेथे स्थाईक झाले. त्यापैकी आपली कऱ्हाडे ज्ञाती  ही एक होय.{{संदर्भ हवा}} उदाहरणार्थ, मावळंकर (सरदेसाई, लळीत, गोविळकर) घराण्यांचे मूळपुरुष नृसिंहभट्ट सत्यवादी हे मुळचे पैठणचे. ते इ.स. ११५० चे सुमारास, संगमेश्वर तालुक्यातील मावळंगे येथील जागृत नरसिंहाची उपासना करण्यासठी येथे आले व त्यांनी कडक तपश्चर्या केली. त्यायोगे त्यांना पुत्रलाभ झाला. त्यांचे नातवाला शिलाहार राजे विजयार्क यांचेकडून, इ.स. ११८५ चे सुमारास, संगमेश्वर गाव इनाम मिळाला.{{संदर्भ हवा}} इतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात की, नृसिंहभट्ट यांचे कऱ्हाड घराणे हे कोकणातील पहिले व महत्त्वाचे होय; व करहाटक ब्राह्मणांचे राजापूर-संगमेश्वर टापूंत आगमन यांचेबरोबर झाले. तसेच, मराठवाड्यातील आंबेजोगाईतील खेर घराणे आले, ते कोंकणात नेवरे येथे स्थायिक झाले. सातारा जिल्यातील पाटण तालुक्यातील ‘आटोलि’ गावाहून इ. स.च्या अकराव्या शतकाच्या सुमारास आठल्ये आले व ते कोंकणात देवळे महालाचे ‘धर्माधिकारी’ बनले. गुलबर्ग्याहून इ. स. १४२५ मध्ये पंडित (सरदेशपांडे, जेमिनीस, कुलकर्णी) हे देवळे, लांजे, हरचेरी, हातखंबा व पावस महालांच्या कुलकर्णी वतनाच्या सनदा घेऊन कोंकणात आले.{{संदर्भ हवा}} ओरपे, सरपोतदार, कारखानीस, सबनीस आदी घराणी करहाटक प्रांतातून कोंकणात आली. गुजराथेतून गुर्जर आले व ते राजापूरला स्थायिक झाले. कदंबराजांनी (कमलादेवी व माधव मंत्री यांनी) कित्येक ब्राह्मण घराणी गोमंतकात नेली; व तेथे त्यांना इनामे दिली. त्यामुळे ते गोमंतकातच स्थायिक झाले. पुढे मुसलमान व पोर्तुगीज यांच्या आक्रमणामुळे त्यापैकी काही घराणी निर्वासित झाली व रत्‍नागिरी जिल्ह्याच्या दक्षिण भागात स्थायिक झाली. *ठाकूर देसाई, प्रभूदेसाई, अधिकारी देसाई* या घराण्यांची कुलदैवते गोमंतकातील आहेत; यावरून वरील विधानाला पुष्टीच मिळते. गोमंतकात अद्यापही कऱ्हाडे ब्राह्मणांची २०० कुटुंबे आहेत. म्हार्दोळ व शांतादुर्गा देवस्थानचे *महाजन पाध्ये* हे मुळचे पाध्ये होत. सध्या कऱ्हाडे हे सर्व भारतभर व बाहेरही पसरलेले आहेत. इतकेच नव्हे तर, काशी-रामेश्वर-नाशिक व नेपाळातील पशुपतेश्वर या देवस्थानातील क्षेत्रोपाध्याय कऱ्हाडेच आहेत. तथापि ते मुळात करहाटक प्रांतातून कोंकणात आले व कऱ्हाडे झाले हे खरे.{{संदर्भ हवा}} कऱ्हाड्यांचे व्यवसाय : इतिहासकाळात बहुतेक कऱ्हाडे, हे खोत, इनामदार, सरदेसाई, देसाई, सरदेशपांडे, पोतदार, सरपोतदार, सरमुकादम, सबनीस, कारखानीस इत्यादी हुद्देदार होते. त्यामुळे त्या काळात त्या गावचे किंवा विभागाचे प्रमुखपद यांच्याकडे असे. सांप्रत कऱ्हाडे ब्राह्मण भारताच्या सर्व भागांत आढळतात व निरनिराळे व्यवसाय करतात.{{संदर्भ हवा}} असामान्य बुद्धिमत्तेच्या व कर्तृत्वाच्या जोरावर कऱ्हाड्यांनी जीवनातील अनेक क्षेत्रे पादाक्रांत करून आपल्या पेशास विविधता आणली आहे. साहित्य, काव्य, राजकारण, नाटक, संगीत, इतिहास, शास्त्र, गणित शल्याचिकित्सा, चित्रकला, उद्योग, कारखानदारी वगैरे एकही क्षेत्र असे नाही की, जेथे कऱ्हाडा चमकला नाही.{{संदर्भ हवा}} अद्वितीय रणरागिणी झाशीची राणी लक्ष्मीबाई भारतातील राजकारणपटुत्व असलेली पहिली स्त्री ठरते. मुंबई प्रांतातील पहिले मुख्यमंत्री बाळासाहेब खेर स्वतंत्र भारताचे पहिले सभापती दादासाहेब मावळंकर , भारताचे पोलादी गृहमंत्री गोविंदवल्लभ पंत, आणि अनेकांनी भारतीय राजकारणात बहुमोल कार्य करून आपली नावे चिरस्मरणीय केली आहेत. ==साहित्यातील कऱ्हाड्यांचे मानबिंदू== नव्या युगाची नांदी करणारे ‘दर्पणकार’ बाळशास्त्री जांभेकर, ‘आर्या मयूरपंताची’ यथार्थत्वाने सार्थ करणारे मोरोपंत पराडकर, धर्मसिंधुकार पाध्ये, कादंबऱ्यानी रसिक महाराष्ट्रास डोलावणारे विठ्ठल सीताराम गुर्जर, ज्ञानपीठ पारितोषिक विजेते भाऊसाहेब खांडेकर, शंकरराव किर्लोस्कर, धनुर्धारी टिकेकर, महाकवी यशवंत, राजकवी भास्करराव तांबे,  महाराष्ट्र टाईम्सचे गोविंद तळवलकर, साहित्य संमेलनाध्यक्षा दुर्गा भागवत, नाट्यसंमेलनाचे अध्यक्ष भालचंद्र पेंढारकर, माडखोलकर, प्रभाकर पाध्ये, श्री. रा. टिकेकर, काटदरे इ. अनेक नावे वानगीदाखल देता येतील.{{संदर्भ हवा}} पं. भास्करबुवा बखले, गोविंदराव टेंबे, पेंढारकर, जगन्नाथबुवा पुरोहित, पं. जितेंद्र अभिषेकी यांनी आप कर्तृत्वाने संगीतक्षेत्र झळाळून टाकले. इतिहास संशोधनात रियासतकार सरदेसाई, शेजवलकर, प. कृ. गोडे यांनी केलेले कार्य अनन्यसाधारण आहे. आजही आधुनिक महाराष्ट्राचे भीष्माचार्य (??) दादासाहेब पोतदार ते कार्य, या वयातही, नेटाने चालवीत आहेत. मराठी नाटकाच्या इतिहासात तर किर्लोस्कर, वसंत कानेटकर, शं. ना. नवरे यांनी नाटकांनी उभ्या महाराष्ट्राला वेड लावले आहे. अभिनयात पेंढारकर पती-पत्नी, प्रभाकर पणशीकर, दाजी भाटवडेकर, शदर तळवलकर हे लाजबाब आहेत. आयुर्वेद म्हटला की धूतपापेश्वरचे पुराणिक, सांडू, गुण्ये हीच नावे डोळ्यासमोर येतात. स्वस्तिक रबरचे वैद्य, सप्रे, किर्लोस्कर प्रभृतीनी औद्योगिक महाराष्ट्र जगाच्या नकाशात नेऊन बसविला आहे. चित्रकलेत देऊसकर, सातवळेकर पितापुत्र, गुर्जर हे बिनीचे मानकरी ठरले आहेत. न्यायखात्यात न्या. ढवळे, न्या. तांबे, न्या. सप्रे ही नावे सर्वांच्या परिचयाची आहेत. नुसते तळवलकर हे आडनाव व्यायाम, डॉक्टरी, उद्योग वा अभिनय सुचविते. सुप्रसिद्ध गणिती जयंत नारळीकर यांनी अत्यंत तरुण वयात शास्त्रज्ञ म्हणून जगन्मान्यता मिळवली आहे.   ==संदर्भ== वि. वा. आठल्ये यांनी लिहिलेले ‘ कऱ्हाडे ब्राह्मणांचा इतिहास ’ हे पुस्तक. प्रथमतः त्यांनी तो आठल्या घराण्यांचा इतिहास, द्वितीय खंड, प्रकरण ३ म्हणून छापला व त्यानंतर इ. १९४७ साली त्यांनी त्यांचे स्वतंत्र पुस्तक प्रसिद्ध केले. ते पुस्तक तूर्त दुर्मिळ आहे. सबब रत्‍नागिरी येथील कऱ्हाडे ब्राह्मण संघ त्याची द्वितीय आवृत्ती काढण्याच्या विचारात आहे. प. कृ. गोडे क्यूरेटर, भांडारकर प्राच्यविज्ञा संशोधन मंदिर, पुणे यांचा “कऱ्हाडे ब्राह्मण ज्ञातींचे मूळ व पुरातनत्व” हा निबंध. तो गुण्या घराण्याचा इतिहासात, परिशिष्ट नं ३ म्हणून छापलेला आहे. The Tribes and Castes of Bombay by Enthoven(Vol. 1), Castes Today by Taya Zinkin The Bombay Gazetteer Vol. IX, Part I त्रिंबक नारायण अत्रे यांचा ‘गांव-गाडा’ स्कंदपुराणातील ‘सह्याद्री खंड’ मो. वि. पटवर्धन यांचे ‘वर्ण व जाती’ महादेवशास्त्री दिवेकर यांचे ‘पोत-जातीचे एकीकरण’ वसंत सबनीस यांचे ‘पान-दान’ पं. महादेवशास्त्री जोशी संपादित ‘भारतीय संस्कृती कोश, खंड २’ == नावाची उत्पत्ती == प्राचीन ग्रंथातील उल्लेखांनुसार [[तुंगभद्रा]] नदीपासून ते [[नर्मदा]] वा [[गोदावरी]] नद्यांपर्यत करहाटक प्रांत पसरला होता. == गोत्रे == कऱ्हाडे ब्राह्मणांतील गोत्रे खालीलप्रमाणे आहेत (कंसात आडनावे) # अंगिरस # [[अत्रि]] (फणसळकर, देवस्थळी, कुलकर्णी, श्रोत्री, नानिवडेकर, चिटणीस) # उपमन्यु # काश्यप(काश्यप गोत्रातील कऱ्हाड्यांची आडनावे - सरदेशपांडे, आठल्ये, पाध्ये, कानडे, वाईंगणकर, चिरमुले, ताटके) # कुत्स (देसाई) # कौंडिण्य # कौशिक (काकिर्डे) # गार्ग्य (तांबे, पडळकर) # गौतम (आंबिलकर) # जामदाग्नि (बेलवलकर, पराडकर) # नैधृव( नैधृव गोत्रातील कऱ्हाडे ब्राह्मणांची आडनावे-पाध्ये,गुर्जर) # पार्थिव # बादरायण # भार्गव # भारद्वाज (करंबेळकर,काजरेकर, धाक्रस,शेवडे ) # मुद्गल (मोघे, हळदे) # लोहिताक्ष # वत्स # वासिष्ठ # वैम्य # वैश्वामित्र # शांडिल्य # शालाक्ष {{संदर्भ हवा}} == उल्लेखनीय व्यक्ती== काही उल्लेखनीय कऱ्हाडे ब्राह्मण व्यक्ती{{संदर्भ हवा}} *[[मोरेश्वर रामचंद्र पराडकर|मोरोपंत]] (मोरेश्वर रामजी पराडकर) *[[झाशीची राणी लक्ष्मीबाई]] * [[गोविंदवल्लभ पंत]] स्वातंत्र्य सेनानी व राजकीय नेते * [[ग.वा. मावळणकर]] (गणेश वासुदेव तथा दादासाहेब मावळंकर) - पहिले लोकसभेचे अध्यक्ष * [[हेमाडपंत]] यादवांचे पंतप्रधान * केशव पंडित - छत्रपती शिवाजी, छत्रपती संभाजी, छत्रपती राजाराम यांचे राजपुरोहित * चिमणाजी दामोदर मोघे - कोल्हापूर संस्थानाचे मंत्री * [[गोविंदपंत बुंदेले]] पानिपतच्या युद्धात वीरमरण आलेले * महादजी पंत गुरुजी - [[माधवराव पेशवे]] यांचे सल्लागार * [[जितेंद्र अभिषेकी]] - हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीतकार व गायक * [[शंतनुराव किर्लोस्कर]], प्रसिद्ध उद्योजक * [[प्रद्योत पेंढरकर]], प्रसिद्ध शस्त्र संग्रहक [[वर्ग:मराठी ब्राह्मण]] [[वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती]] * वसंत सरवटे - सुप्रसिद्द व्यंगचित्रकार *[[बाळकृष्ण गंगाधर पेंढारकर]] ,दशक्रिया विधी गुरुजी- 1 लाखाहुन अधिक दशक्रिया व अंत्यसंस्कार dqfct81c18wtp2eodusk2todlxk8s1c 2148221 2148220 2022-08-17T06:19:33Z 2409:4042:230B:41F4:FD2F:8707:4737:810E /* गोत्रे */ wikitext text/x-wiki {{दृष्टिकोन}} {{माहितीचौकट समूह |group = कऱ्हाडे ब्राह्मण <br>_{(कऱ्हाडा ब्राह्मण)} | |image=[[File:Rani_of_jhansi.jpg|x95px]]<br /> [[File:Pandit_Govind_Ballabh_Pant.jpg|75px]]<br /> | caption = [[झाशीची राणी लक्ष्मीबाई]] {{•}} {{•}} [[गोविंद वल्लभ पंत]] {{•}} ;प्रमुख लोकसंख्या ; * [[महाराष्ट्र]] (मुख्यत्वे: [[कोकण]]) * [[गोवा]] ;लक्षणीय लोकसंख्या ; * [[कर्नाटक]] * [[केरळ]] * मध्य प्रदेश ;इतर ; * [[युनायटेड किंग्डम]] * [[अमेरिका]] * [[अरब राष्ट्रे]] भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]], [[कोंकणी भाषा|कोंकणी]] | धर्म = [[हिंदू]] (जात: [[ब्राह्मण]]) कुळ = [[इंडो-युरोपीय]], [[इंडो-इराणी]], [[इंडो-आर्यन]] | }} [[चित्र:Indiarivers.png|इवलेसे|डावे|नर्मदा ते तुंगभद्रा नदी या दरम्यान करहाटक प्रांत]] '''कऱ्हाडे ब्राह्मण''' किंवा '''कऱ्हाडा ब्राह्मण''' ही मराठी [[ब्राह्मण|ब्राह्मणांतील]] सात प्रमुख पोटजातींपैकी एक पोटजात आहे. महाराष्ट्रीय ब्राह्मण जातीतील इतर ६ पोटजाती [[देशस्थ ब्राह्मण|देशस्थ]], [[चित्पावन कोकणस्थ ब्राह्मण|चित्पावन]], [[देवरुखे ब्राह्मण|देवरुखे]], [[दैवज्ञ_ब्राह्मण|दैवज्ञ]], [[सारस्वत ब्राह्मण]] व [[गौड सारस्वत ब्राह्मण|गौड सारस्वत]] ह्या आहेत. ==कऱ्हाडे ब्राह्मणांची आडनावे== आगटे, आठल्ये, आंबेकर, ओळकर,करकरे, करंबेळकर, कशाळकर, कामतेकर, काजरेकर, काकिर्डे, कानडे, किर्लोस्कर, किराणे, कुलकर्णी, नानिवडेकर, कोनकर, खांडेकर, खेर, गर्दे, गुर्जर, गुण्ये, गोडे, गोविळकर, गोळवलकर, घाटे, घुगरे, चांदोरकर, जठार, जांभेकर, जेमिनीस, जोशी, टिकेकर, ठाकूर, ठाकूरदेसाई, ढवळे, ताटके, तांबे, दत्ते, धाक्रस, धुपकर, दीक्षित, देव, देसाई, नवरे, नवाथे, पंडित, पंत, पराडकर, पळसुले, पाध्ये (गुर्जर पाध्ये, मोघे पाध्ये), पाळेकर, पुराणिक, पुरोहित, प्रभुघाटे, प्रभुदेसाई, फणसळकर, फळणीकर, बेर्डे, बेलवलकर, बोंद्रे, भागवत, भाट्ये, भांडारी, मावळणकार, मोघे, मुठये, मंडपे, रायकर, लळीत, लागवणकर, वळामे, शेवडे, शेंबेकर, श्रीखंडे, सप्रे, सरदेशपांडे, सरदेसाई, सरपोतदार, सरवटे, सातवळेकर, हर्डीकर, हर्षे, हळदे, हळबे, हिर्लेकर,मुळे, जठार,नाटेकर, कानेटकर, नाखरे, नाफडे, लघाटे, पोतदार, लुकतुके, माईणकर, खानविलकर, तळवलकर, कारखानीस, कुवळेकर, पित्रे इ.{{संदर्भ हवा}} ==अधिक माहिती== कऱ्हाडे हे प्रादेशिक नाव आहे व ते करहाटक प्रांत व त्यातील करहाटक या शहर यांवरून पडलेले आहे. तसेच दक्षिणी ब्राह्मणांतला तो एक पोटभेद आहे. कऱ्हाडे ब्राह्मण हे कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा, विदर्भ, गोवा, आदि भागात सर्वत्र पसरलेले आहेत. कऱ्हाडातील ५४५ उपनामांपैकी २०२ उपनामे, गावांच्या नावांपुढे ‘कर’ असा प्रत्यय लावून बनवलेली आहेत. त्यांची एकूण २४ गोत्रे आहेत. सर्व कऱ्हाडे ब्राह्मण एकवेदी (ऋग्वेदी), एक सूत्री (आश्वलायन सूत्री) व एक शाखी (शाकल शाखी आहेत). बहुतेक कऱ्हाडे स्मार्त असून अद्वैत मतानुयायी आहेत. काही कऱ्हाडे वैष्णवही आहेत; पण ते त्या मानाने फारच थोडे आहेत. बहुतेक कऱ्हाड्यांची देवता कोल्हापूरची महालक्ष्मीच आहे. तथापि गोमन्तकातील कऱ्हाड्यांच्या कुलदेवता शांतादुर्गा, म्हाळसा,आर्या दुर्गा, महालक्ष्मी आदि आहेत. अनंत चतुर्दशीची पूजा, ललिता पंचमी, दुर्गाष्टमी व नवरात्रात सप्तशतीचे पाठ आपल्या कऱ्हाडे ज्ञातीत विशेषत्वाने आढळतात.{{संदर्भ हवा}} ==करहाटक प्रांतातून कोकणात आगमन==   महाराष्ट्रातील आजवर प्रसिद्ध झालेले निरनिराळ्या घराण्यांचे इतिहास पाहिले तर हे चटकन लक्षात येते की, करहाटक किंवा कऱ्हाड प्रांतातून ही ब्राह्मण घराणी प्रथम कोकणात गेली; व तेथूनच नंतर ती अन्यत्र गेली. असे दिसते की, दक्षिण कोकणची भूमी वसाहतीस योग्य झाल्यावर, [[शिलाहार राजे]] यांचे प्रोत्साहनमुळे, ती वसाहत करण्याकरिता निरनिराळ्या प्रदेशातून लोक आले व तेथे स्थाईक झाले. त्यापैकी आपली कऱ्हाडे ज्ञाती  ही एक होय.{{संदर्भ हवा}} उदाहरणार्थ, मावळंकर (सरदेसाई, लळीत, गोविळकर) घराण्यांचे मूळपुरुष नृसिंहभट्ट सत्यवादी हे मुळचे पैठणचे. ते इ.स. ११५० चे सुमारास, संगमेश्वर तालुक्यातील मावळंगे येथील जागृत नरसिंहाची उपासना करण्यासठी येथे आले व त्यांनी कडक तपश्चर्या केली. त्यायोगे त्यांना पुत्रलाभ झाला. त्यांचे नातवाला शिलाहार राजे विजयार्क यांचेकडून, इ.स. ११८५ चे सुमारास, संगमेश्वर गाव इनाम मिळाला.{{संदर्भ हवा}} इतिहासाचार्य राजवाडे म्हणतात की, नृसिंहभट्ट यांचे कऱ्हाड घराणे हे कोकणातील पहिले व महत्त्वाचे होय; व करहाटक ब्राह्मणांचे राजापूर-संगमेश्वर टापूंत आगमन यांचेबरोबर झाले. तसेच, मराठवाड्यातील आंबेजोगाईतील खेर घराणे आले, ते कोंकणात नेवरे येथे स्थायिक झाले. सातारा जिल्यातील पाटण तालुक्यातील ‘आटोलि’ गावाहून इ. स.च्या अकराव्या शतकाच्या सुमारास आठल्ये आले व ते कोंकणात देवळे महालाचे ‘धर्माधिकारी’ बनले. गुलबर्ग्याहून इ. स. १४२५ मध्ये पंडित (सरदेशपांडे, जेमिनीस, कुलकर्णी) हे देवळे, लांजे, हरचेरी, हातखंबा व पावस महालांच्या कुलकर्णी वतनाच्या सनदा घेऊन कोंकणात आले.{{संदर्भ हवा}} ओरपे, सरपोतदार, कारखानीस, सबनीस आदी घराणी करहाटक प्रांतातून कोंकणात आली. गुजराथेतून गुर्जर आले व ते राजापूरला स्थायिक झाले. कदंबराजांनी (कमलादेवी व माधव मंत्री यांनी) कित्येक ब्राह्मण घराणी गोमंतकात नेली; व तेथे त्यांना इनामे दिली. त्यामुळे ते गोमंतकातच स्थायिक झाले. पुढे मुसलमान व पोर्तुगीज यांच्या आक्रमणामुळे त्यापैकी काही घराणी निर्वासित झाली व रत्‍नागिरी जिल्ह्याच्या दक्षिण भागात स्थायिक झाली. *ठाकूर देसाई, प्रभूदेसाई, अधिकारी देसाई* या घराण्यांची कुलदैवते गोमंतकातील आहेत; यावरून वरील विधानाला पुष्टीच मिळते. गोमंतकात अद्यापही कऱ्हाडे ब्राह्मणांची २०० कुटुंबे आहेत. म्हार्दोळ व शांतादुर्गा देवस्थानचे *महाजन पाध्ये* हे मुळचे पाध्ये होत. सध्या कऱ्हाडे हे सर्व भारतभर व बाहेरही पसरलेले आहेत. इतकेच नव्हे तर, काशी-रामेश्वर-नाशिक व नेपाळातील पशुपतेश्वर या देवस्थानातील क्षेत्रोपाध्याय कऱ्हाडेच आहेत. तथापि ते मुळात करहाटक प्रांतातून कोंकणात आले व कऱ्हाडे झाले हे खरे.{{संदर्भ हवा}} कऱ्हाड्यांचे व्यवसाय : इतिहासकाळात बहुतेक कऱ्हाडे, हे खोत, इनामदार, सरदेसाई, देसाई, सरदेशपांडे, पोतदार, सरपोतदार, सरमुकादम, सबनीस, कारखानीस इत्यादी हुद्देदार होते. त्यामुळे त्या काळात त्या गावचे किंवा विभागाचे प्रमुखपद यांच्याकडे असे. सांप्रत कऱ्हाडे ब्राह्मण भारताच्या सर्व भागांत आढळतात व निरनिराळे व्यवसाय करतात.{{संदर्भ हवा}} असामान्य बुद्धिमत्तेच्या व कर्तृत्वाच्या जोरावर कऱ्हाड्यांनी जीवनातील अनेक क्षेत्रे पादाक्रांत करून आपल्या पेशास विविधता आणली आहे. साहित्य, काव्य, राजकारण, नाटक, संगीत, इतिहास, शास्त्र, गणित शल्याचिकित्सा, चित्रकला, उद्योग, कारखानदारी वगैरे एकही क्षेत्र असे नाही की, जेथे कऱ्हाडा चमकला नाही.{{संदर्भ हवा}} अद्वितीय रणरागिणी झाशीची राणी लक्ष्मीबाई भारतातील राजकारणपटुत्व असलेली पहिली स्त्री ठरते. मुंबई प्रांतातील पहिले मुख्यमंत्री बाळासाहेब खेर स्वतंत्र भारताचे पहिले सभापती दादासाहेब मावळंकर , भारताचे पोलादी गृहमंत्री गोविंदवल्लभ पंत, आणि अनेकांनी भारतीय राजकारणात बहुमोल कार्य करून आपली नावे चिरस्मरणीय केली आहेत. ==साहित्यातील कऱ्हाड्यांचे मानबिंदू== नव्या युगाची नांदी करणारे ‘दर्पणकार’ बाळशास्त्री जांभेकर, ‘आर्या मयूरपंताची’ यथार्थत्वाने सार्थ करणारे मोरोपंत पराडकर, धर्मसिंधुकार पाध्ये, कादंबऱ्यानी रसिक महाराष्ट्रास डोलावणारे विठ्ठल सीताराम गुर्जर, ज्ञानपीठ पारितोषिक विजेते भाऊसाहेब खांडेकर, शंकरराव किर्लोस्कर, धनुर्धारी टिकेकर, महाकवी यशवंत, राजकवी भास्करराव तांबे,  महाराष्ट्र टाईम्सचे गोविंद तळवलकर, साहित्य संमेलनाध्यक्षा दुर्गा भागवत, नाट्यसंमेलनाचे अध्यक्ष भालचंद्र पेंढारकर, माडखोलकर, प्रभाकर पाध्ये, श्री. रा. टिकेकर, काटदरे इ. अनेक नावे वानगीदाखल देता येतील.{{संदर्भ हवा}} पं. भास्करबुवा बखले, गोविंदराव टेंबे, पेंढारकर, जगन्नाथबुवा पुरोहित, पं. जितेंद्र अभिषेकी यांनी आप कर्तृत्वाने संगीतक्षेत्र झळाळून टाकले. इतिहास संशोधनात रियासतकार सरदेसाई, शेजवलकर, प. कृ. गोडे यांनी केलेले कार्य अनन्यसाधारण आहे. आजही आधुनिक महाराष्ट्राचे भीष्माचार्य (??) दादासाहेब पोतदार ते कार्य, या वयातही, नेटाने चालवीत आहेत. मराठी नाटकाच्या इतिहासात तर किर्लोस्कर, वसंत कानेटकर, शं. ना. नवरे यांनी नाटकांनी उभ्या महाराष्ट्राला वेड लावले आहे. अभिनयात पेंढारकर पती-पत्नी, प्रभाकर पणशीकर, दाजी भाटवडेकर, शदर तळवलकर हे लाजबाब आहेत. आयुर्वेद म्हटला की धूतपापेश्वरचे पुराणिक, सांडू, गुण्ये हीच नावे डोळ्यासमोर येतात. स्वस्तिक रबरचे वैद्य, सप्रे, किर्लोस्कर प्रभृतीनी औद्योगिक महाराष्ट्र जगाच्या नकाशात नेऊन बसविला आहे. चित्रकलेत देऊसकर, सातवळेकर पितापुत्र, गुर्जर हे बिनीचे मानकरी ठरले आहेत. न्यायखात्यात न्या. ढवळे, न्या. तांबे, न्या. सप्रे ही नावे सर्वांच्या परिचयाची आहेत. नुसते तळवलकर हे आडनाव व्यायाम, डॉक्टरी, उद्योग वा अभिनय सुचविते. सुप्रसिद्ध गणिती जयंत नारळीकर यांनी अत्यंत तरुण वयात शास्त्रज्ञ म्हणून जगन्मान्यता मिळवली आहे.   ==संदर्भ== वि. वा. आठल्ये यांनी लिहिलेले ‘ कऱ्हाडे ब्राह्मणांचा इतिहास ’ हे पुस्तक. प्रथमतः त्यांनी तो आठल्या घराण्यांचा इतिहास, द्वितीय खंड, प्रकरण ३ म्हणून छापला व त्यानंतर इ. १९४७ साली त्यांनी त्यांचे स्वतंत्र पुस्तक प्रसिद्ध केले. ते पुस्तक तूर्त दुर्मिळ आहे. सबब रत्‍नागिरी येथील कऱ्हाडे ब्राह्मण संघ त्याची द्वितीय आवृत्ती काढण्याच्या विचारात आहे. प. कृ. गोडे क्यूरेटर, भांडारकर प्राच्यविज्ञा संशोधन मंदिर, पुणे यांचा “कऱ्हाडे ब्राह्मण ज्ञातींचे मूळ व पुरातनत्व” हा निबंध. तो गुण्या घराण्याचा इतिहासात, परिशिष्ट नं ३ म्हणून छापलेला आहे. The Tribes and Castes of Bombay by Enthoven(Vol. 1), Castes Today by Taya Zinkin The Bombay Gazetteer Vol. IX, Part I त्रिंबक नारायण अत्रे यांचा ‘गांव-गाडा’ स्कंदपुराणातील ‘सह्याद्री खंड’ मो. वि. पटवर्धन यांचे ‘वर्ण व जाती’ महादेवशास्त्री दिवेकर यांचे ‘पोत-जातीचे एकीकरण’ वसंत सबनीस यांचे ‘पान-दान’ पं. महादेवशास्त्री जोशी संपादित ‘भारतीय संस्कृती कोश, खंड २’ == नावाची उत्पत्ती == प्राचीन ग्रंथातील उल्लेखांनुसार [[तुंगभद्रा]] नदीपासून ते [[नर्मदा]] वा [[गोदावरी]] नद्यांपर्यत करहाटक प्रांत पसरला होता. == गोत्रे == कऱ्हाडे ब्राह्मणांतील गोत्रे खालीलप्रमाणे आहेत (कंसात आडनावे) # अंगिरस # [[अत्रि]] (फणसळकर, देवस्थळी, कुलकर्णी, श्रोत्री, नानिवडेकर, चिटणीस) # उपमन्यु # काश्यप(काश्यप गोत्रातील कऱ्हाड्यांची आडनावे - सरदेशपांडे, आठल्ये, पाध्ये, कानडे, वाईंगणकर, चिरमुले, ताटके) # कुत्स (देसाई) # कौंडिण्य # कौशिक (काकिर्डे) # गार्ग्य (तांबे, पडळकर) # गौतम (आंबिलकर) # जामदाग्नि (बेलवलकर, गर्दे, पराडकर) # नैधृव( नैधृव गोत्रातील कऱ्हाडे ब्राह्मणांची आडनावे-पाध्ये,गुर्जर) # पार्थिव # बादरायण # भार्गव # भारद्वाज (करंबेळकर,काजरेकर, धाक्रस,शेवडे ) # मुद्गल (मोघे, हळदे) # लोहिताक्ष # वत्स # वासिष्ठ # वैम्य # वैश्वामित्र # शांडिल्य # शालाक्ष {{संदर्भ हवा}} == उल्लेखनीय व्यक्ती== काही उल्लेखनीय कऱ्हाडे ब्राह्मण व्यक्ती{{संदर्भ हवा}} *[[मोरेश्वर रामचंद्र पराडकर|मोरोपंत]] (मोरेश्वर रामजी पराडकर) *[[झाशीची राणी लक्ष्मीबाई]] * [[गोविंदवल्लभ पंत]] स्वातंत्र्य सेनानी व राजकीय नेते * [[ग.वा. मावळणकर]] (गणेश वासुदेव तथा दादासाहेब मावळंकर) - पहिले लोकसभेचे अध्यक्ष * [[हेमाडपंत]] यादवांचे पंतप्रधान * केशव पंडित - छत्रपती शिवाजी, छत्रपती संभाजी, छत्रपती राजाराम यांचे राजपुरोहित * चिमणाजी दामोदर मोघे - कोल्हापूर संस्थानाचे मंत्री * [[गोविंदपंत बुंदेले]] पानिपतच्या युद्धात वीरमरण आलेले * महादजी पंत गुरुजी - [[माधवराव पेशवे]] यांचे सल्लागार * [[जितेंद्र अभिषेकी]] - हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीतकार व गायक * [[शंतनुराव किर्लोस्कर]], प्रसिद्ध उद्योजक * [[प्रद्योत पेंढरकर]], प्रसिद्ध शस्त्र संग्रहक [[वर्ग:मराठी ब्राह्मण]] [[वर्ग:ब्राह्मण पोटजाती]] * वसंत सरवटे - सुप्रसिद्द व्यंगचित्रकार *[[बाळकृष्ण गंगाधर पेंढारकर]] ,दशक्रिया विधी गुरुजी- 1 लाखाहुन अधिक दशक्रिया व अंत्यसंस्कार ouj2hwrpow34kln6h02i8teesvo2kqk 0 64160 2147966 2100695 2022-08-16T12:13:21Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[चित्र:William Ramsay.jpg|इवलेसे|विल्यम रामसे]] सर '''विल्यम रामसे''' ([[२ ऑक्टोबर]], [[इ.स. १८५२|१८५२]]:[[एसेक्स]], [[इंग्लंड]] - [[२३ जुलै]], [[इ.स. १९१६|१९१६]]:एसेक्स, इंग्लंड ) हे [[स्कॉटलंड|स्कॉटिश]] रसायनशास्त्रज्ञ होते. यांनी [[निष्क्रिय वायू|निष्क्रीय वायूंचा]] शोध लावला. या कामासाठी त्यांना १९०४ चे [[रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक]] देण्यात आले. या शोधामध्ये सहभागी असलेले त्यांचे सहकारी [[जॉन विल्यम स्ट्रट]] यांना त्याच वर्षीचे [[भौतिकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक]] देण्यात आले. या दोघांच्या शोधांनंतर मूल द्रव्यांच्या [[आवर्तसारणी|आवर्तसारणीत]] एक संपूर्ण विभाग घातला गेला. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:रामसे, विल्यम}} [[वर्ग:रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिकविजेते]] [[वर्ग:स्कॉटलंडचे रसायनशास्त्रज्ञ]] [[वर्ग:इ.स. १८५२ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १९१६ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] 8f2fjf8pfro5zc03qtj5b6xt7vwfwf1 0 79866 2147981 2139025 2022-08-16T12:23:27Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[चित्र:Pierre Mendès France 1968.jpg|इवलेसे]] '''पिएर आयझॅक इसिदोर मेंडेस-फ्रांस''' ([[जानेवारी ११]], [[इ.स. १९०७]]:[[पॅरिस]] - [[ऑक्टोबर १८]], [[इ.स. १९८२]]) हा [[फ्रान्स|फ्रांस]]चा पंतप्रधान होता. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:मेंडेस-फ्रांस, पिएर}} [[वर्ग:फ्रान्सचे पंतप्रधान]] [[वर्ग:इ.स. १९०७ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १९८२ मधील मृत्यू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] o8ul7flfh0vtwl4wcbp1ki8v36cm31y 0 81795 2148289 2097795 2022-08-17T10:39:36Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[चित्र:James Wilson by Sir John Watson-Gordon.jpg|इवलेसे|उजवे|250px|जेम्स विल्सन]] '''जेम्स विल्सन''' ([[इंग्लिश भाषा|इंग्लिश]]: ''James Wilson'') ([[जून ३]], [[इ.स. १८०५|१८०५]] - [[ऑगस्ट ११]], [[इ.स. १८६०|१८६०]]) हा [[स्कॉटलंड|स्कॉटिश]] [[मजूर पक्ष]]ीय [[राजकारण]]ी, [[अर्थशास्त्र]]ज्ञ होते. ते [[स्टॅंडर्ड चार्टर्ड बँक]]ेचे, तसेच [[द इकॉनॉमिस्ट]] साप्ताहिकाचे संस्थापक होते. भारतात पहिल्यांदा प्राप्तिकर लावणारे हेच ते ग्रहस्त होय. == जीवन == हे भारतावरच्या ब्रिटिश राजवटीच्या काळातले हिंदुस्थानचे पहिले अर्थमंत्री होते. ३ जून १८०५ रोजी स्कॉटलंडमधील रॉक्सबर्गशायर परगण्यातील हॉइक(Hawic) या लहान गावात त्यांचा जन्म झाला. त्यांचे वडील लोकरीच्या वस्तूंच्या विक्रीचा व्यवसाय करीत. जेम्स विल्सनची आई त्याच्या लहानपणीच वारली होती. जेम्स विल्सन हा त्याच्याkm एकूण पंधरा भावंडातला चौथा. शाळेत विल्सन अत्यंत शांत, गंभीर आणि खेळाच्या मैदानापासून दूर राहणारा मुलगा होता. अभ्यासात त्याला उत्तम गती होती. लहनपणी विल्सनला वाचनाचा विलक्षण नाद लागला. आपण शिक्षक व्हावे असे त्याले वाटले.. वडिलांनी त्याला इसेक्स येथे अध्यापनशास्त्राच्या अभ्यासासाठी पाठवले. तिथे गेल्यावर त्याचा विचार बदलला. शिक्षक होण्यापेक्षा वडिलांच्या कारखान्यातला एक हरकाम्या नोकर व्हायला आवडेल असे त्याने वडिलांना कळविले. पुढे त्यांना वकिलीचा अभ्यास करावासा वाटला, पण तो योग आला नाही. वयाच्या सोळाव्या वषी विल्सनने हॅट तयार करण्याच्या व्यवसायाला सुरुवात केली. वडिलांनी त्याला हॅटचा एक चालू कारखाना विकत घेऊन दिला. त्यामुळे जेम्स विल्सन यांना स्कॉटिश हॅटर हे बिरुद कायमचे चिकटले. पुढे जेव्हा हिंदुस्थानात व्हॉइसरॉय लॉर्ड कॅनिंगच्या मंत्रिमंडलात अर्थमंत्री म्हणून रूजू झाले तेव्हा ’द इंडियन पंच’ या नियतकालिकाच्या ऑगस्ट १८६० च्या अंकात प्रसिद्ध झालेल्या एका व्यंग्यचित्रात, विल्सन, हे लॉर्ड कॅनिंगच्या डोक्यावर विविध करांच्या टोप्या घालून त्या नीट बसतात की नाही ते बघत आहेत असे दाखवले होते. १८२४ मध्ये विल्सन हॉइक सोडून लंडनला आले आणि त्यांनी ’विल्सन आयर्विन ऍन्ड विल्सन’ ही भागीदारी पेढी वयाच्या विसाव्या वर्षी उभी केली व १८३६ मध्ये नुकसान झाल्याने विकून टाकली. इंग्लंडमध्ये आयात होणाऱ्या स्वस्त परदेशी धान्य-डाळी यांच्या किमतींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी कायदे होते. त्यांना कॉर्न कायदे म्हणत. या कायद्यांच्या विरुद्ध विल्सनने ’मॅंचेस्टर गॉर्डियन’(सध्याचे गॉर्डियन)मध्ये लेखमाला सुरू केली. पुढे त्या लेखांची ’इन्फ़्लुएन्सेस ऑफ़ कॉर्न लॉज’(१८३९) नावाची पुस्तिका झाली. विल्सनच्या प्रयत्‍नांनी कॉर्न लॉज १८४६ मध्ये रद्द झाले. मुक्त व्यापाराच्या प्रसारासाठी विल्सनने ’द इकॉनॉमिस्ट’ हे वृत्तपत्र सुरू केले विल्सन त्याचा सोळा वर्षे एकमात्र संपादक होता. अजूनही ते वृत्तपत्र मानाचे आणि प्रतिष्ठेचे साप्ताहिक म्हणून जगात प्रसिद्ध आहे. १८४७ ते १८५९ या काळात लिबरल पक्षाचा सभासद असलेला विल्सन इंग्लंडमध्ये हाउस ओफ़ कॉमन्सचा खासदार होता. १८५३ ते १८५८ विल्सन ब्रिटिश कोषागाराचा अर्थसचिव होता. १८५८ मध्ये त्याने ’चार्टर्ड बँक ऑफ़ इंडिया, ऑस्ट्रेलिया ऍन्ड चायन” सुरू केली. १८५९ साली स्टेन्डर्ड बँक ऑफ़ ब्रिटिश साउथ आफ़्रिका या बँकेबरोबर विलीनीकरण होऊन आजची स्टॅन्डर्ड चार्टर्ड बँक उदयाला आली. विल्सन बोर्ड ऑफ़ कंट्रोलचा सहसचिव असताना हिंदुस्थानविषयक घेतलेल्या अनेक आर्थिक निर्णयांत अप्रत्यक्ष सहभागी होता. लॉर्ड डलहौसी हिंदुस्थानात जे रेल्वेचे जाळे अंथरत होता त्या उपक्रमात विल्सनचा मोलाचा वाटा होता. १८५९ च्या नोव्हेंबर महिन्यात विल्सन बोटीने कलकत्ता येथे दाखल झाला आणि अर्थमंत्री झाला. पहिला अर्थसंकल्प त्याने राजधानी कलकत्याच्या कायदेमंडळात १८ फेब्रुवारी १९६०ला सादर केला. पहिल्या अर्थसंकल्पात तीन महत्त्वाचे कर सुचवले होते. प्राप्‍तिकर, परवानाकर आणि तंबाखूवरचा कर. मद्रासचा लोकप्रिय गव्हर्नर सर चार्ल्स ट्रॅव्हेलियन याने या करांच्या सूचनेवर टीकेची झोड उठवून विल्सनला सळो की पळो केले होते. अखेर, अर्थसंकल्प २१ जुलै १८६०ला पास झाला. २०१० साली, त्या ब्रिटिश हिंदुस्थानच्या पहिल्या अर्थसंकल्पाला आणि पर्यायाने प्राप्‍तिकराला दीडशे वर्षे पूर्ण झाली. १८६० मध्ये सुचवलेले प्राप्‍तिकराचे दर असे होते. : सामान्य करदात्याला रुपये २०० पर्यंतचे वार्षिक उत्पन्‍न करमुक्त. २०० ते ५०० रुपयांपर्यंत २ टक्के प्राप्‍तिकर आणि ५०० रुपयांपेक्षा जास्त वार्षिक उत्पन्‍न असणाऱ्यांना ३ टक्के प्राप्‍तिकर अधिक एक टक्का सार्वजनिक कल्याणकर. नाविक अधिकाऱ्यांचे २१०० रुपयांपर्यंतचे आणि पोलीस आणि सेनाधिकाऱ्यांचे ४९८० रुपयांपर्यंतचे वार्षिक उत्पन्‍न करमुक्त होते. जेम्स विल्सन हे कॉर्न लॉज आणि तत्सम कायदे आणि चलनव्यवस्थेचे तज्‍ज्ञ होते. देशाला चांदीच्या जड नाण्यांच्या चलनातून मुक्त करून कागदी नोटांचे चलन सुरू करण्यास त्यांनीच पुढाकार घेतला होता. हिंदुस्थानात जेम्स विल्सन फक्त आठ महिने राहि्ले आणि १८६० सालच्या अर्थसंकल्पानंतर त्याच वर्षी म्हणजे वयाच्या ५५ व्या वर्षी मरण पावले. == बाह्य दुवे == * [http://hansard.millbanksystems.com/people/mr-james-wilson {{लेखनाव}} याचे ब्रिटिश संसदेतील योगदान (इंग्लिश मजकूर)] {{DEFAULTSORT:विल्सन,जेम्स}} [[वर्ग:स्कॉटिश राजकारणी]] [[वर्ग:स्कॉटिश पत्रकार]] [[वर्ग:स्कॉटलंडचे अर्थशास्त्रज्ञ]] [[वर्ग:इ.स. १८०५ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १८६० मधील मृत्यू]] [[वर्ग:भारतातील कररचना]] n9mqcfnchj1ptz467lfl3eegtqtvnq5 14 81809 2148286 647882 2022-08-17T10:39:15Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:स्कॉटिश अर्थशास्त्रज्ञ]] वरुन [[वर्ग:स्कॉटलंडचे अर्थशास्त्रज्ञ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki [[वर्ग:राष्ट्रीयत्वानुसार अर्थशास्त्रज्ञ]] [[वर्ग:स्कॉटिश व्यक्ती|अर्थशास्त्रज्ञ]] et47h3bmtultsoqadwugz6ci6pkrwkt 0 85434 2148119 2025041 2022-08-17T02:07:46Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट बॅडमिंटन खेळाडू | playername = अश्विनी पोनप्पा | image = | size = | caption = | nickname = | date_of_birth = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1989|9|18}} | place_of_birth = [[बंगलोर]], [[भारत]] | death_date = | death_place = | height = {{height|ft=5|in=5}} | weight = ५८ किलो | country = {{IND}} | years_active = २००७–सद्य | handedness = उजखोरी | coach = [[दिपांकर भट्टाचार्जी]] | event = महिला दुहेरी | highest_ranking = १३ | date_of_highest_ranking = २३ जून २०१० | current_ranking = ३२ | date_of_current_ranking = १२ जून २०१४ | played = | titles = | bwf_id = 49765 }} {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalCompetition|राष्ट्रकुल खेळ}} {{MedalGold| [[२०१० राष्ट्रकुल खेळ|२०१० नवी दिल्ली]] | [[२०१० राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]]}} {{MedalSilver| [[२०१० राष्ट्रकुल खेळ|२०१० नवी दिल्ली]] | [[२०१० राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|मिश्र संघ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळात भारत|महिला दुहेरी]]}} {{MedalBottom}} '''{{लेखनाव }}''' ([[कन्नड भाषा|कन्नड]]: ಅಶ್ವಿನಿ ಪೊನ್ನಪ್ಪ; सप्टेंबर १८, १९८९) ही एक भारतीय [[बॅडमिंटन]] खेळाडू आहे. प्रामुख्याने दुहेरीमध्ये खेळणाऱ्या अश्विनीने [[ज्वाला गुट्टा]]सोबत आजवर भारतासाठी अनेक पदके जिंकली आहेत. {{DEFAULTSORT:पोनप्पा, अश्विनी}} [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] jxph6lcvy2l5oddbr2p8e58gis4lvts 14 94964 2148013 1964061 2022-08-16T12:42:20Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:तोक्यो]] वरुन [[वर्ग:टोकियो]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{वर्गनाव}} {{कॉमन्स वर्ग|Tokyo|तोक्यो}} [[वर्ग:जपानचे प्रांत]] [[वर्ग:जपानमधील शहरे]] [[वर्ग:आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे]] qf3qrbuguj1oyy6ncz4wfs7yjml2tgp 0 94966 2148010 2120608 2022-08-16T12:40:25Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[चित्र:Contorol tower in Narita airport,Narita-city,Japan.jpg|right|250 px|thumb|नारिता आंतरराष्ट्रीय विमानतळाचा नियंत्रण कक्ष]] '''नारिता आंतरराष्ट्रीय विमानतळ''' ({{lang-ja|成田国際空港}}; IATA: NRT) हा [[जपान]]मधील [[तोक्यो]] महानगराला आंतरराष्टीय विमानसेवा पुरवणारा एक [[विमानतळ]] आहे. हा विमानतळ तोक्यो स्टेशनच्या ५७ किमी पूर्वेला [[चिबा (प्रांत)|चिबा प्रांतामधील]] नारिता ह्या शहरात स्थित आहे. जपानमधील बव्हंशी आंतरराष्ट्रीय विमान वाहतुक ह्या विमानतळातून होते. [[जपान एरलाइन्स]], [[ऑल निप्पॉन एरलाइन्स]] आणि [[निप्पॉन कार्गो एरलाइन्स]] या कंपन्याचा आंतरराष्ट्रीय वाहतूकतळ तसेच [[जेटस्टार जपान]], [[पीच (विमानवाहतूक कंपनी)|पीच]] आणि [[व्हॅनिला एर]] या कंपन्यांचा मुख्य वाहतूक तळ येथे आहे. या शिवाय [[डेल्टा एर लाइन्स]] आणि [[युनायटेड एरलाइन्स]]चा आशियाई वाहतूकतळ नारिता येथे आहे. प्रवासी वाहतुकीच्या दृष्टीने नारिता हा जपानमधील दुसऱ्या क्रमांकाचा वर्दळीचा विमानतळ आहे. [[तोक्यो आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] हा तोक्यो शहरामधील दुसरा विमानतळ आहे. ==बाह्य दुवे== *[http://www.narita-airport.jp/en अधिकृत संकेतस्थळ] {{कॉमन्स|Narita International Airport|नारिता आंतरराष्ट्रीय विमानतळ}} {{coord|35|45|53|N|140|23|11|E|scale:500000|display=title}} [[वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू]] [[वर्ग:जपानमधील विमानतळ]] 158uppilg7jaoqzk69g9yxpvf3s96jg 0 97849 2147962 2144689 2022-08-16T12:02:23Z 2409:4043:2C12:34A0:0:0:588B:190E wikitext text/x-wiki [[चित्र:PSM V50 D047 A bhil beauty of india.jpg|right|250px|thumb|भिल्ल समाजातील एक स्त्री]] '''भिल्ल समाज''' हा [[भारत|भारतातील]] एक मुख्य [[आदिवासी]] समूह आहे. त्यांना विविध भाषांत भिला किंवा भिल्ल गरासिया असे म्हणतात. भिल्ल हे मध्य भारतातील एका जमातीचे नाव आहे. भिल्ल जमात ही भारतातील सर्वात व्यापक जमात आहे. प्राचीन काळी, हे लोक इजिप्तपासून लंकेपर्यंत पसरले होते . भिल्ल जमातीचे लोक भिल्ल भाषा बोलतात. भिल्ल जमातीला " भारताचे शूर धनुष्य पुरुष" असे संबोधले जाते . या वंशाची राजवट डोंगराळ भागात होती भिल्ल राजांची सत्ता प्रामुख्याने माळवा , दक्षिण राजस्थान , गुजरात ओडिशा आणि महाराष्ट्र होती . भिल्लगुजरात , मध्य प्रदेश , छत्तीसगड , महाराष्ट्र आणि राजस्थानमध्ये अनुसूचित जमाती आहे . अजमेर येथील ख्वाजा मोईनुद्दीन हसन चिश्ती यांच्या दर्ग्याचे खादिम हे देखील भिल्ल पूर्वजांचे वंशज आहेत. त्रिपुराचे भिल्ल आणि पाकिस्तानचे सिंधके थारपारकरही जिल्ह्यात स्थायिक आहे. भिल्ल जमात भारतासह पाकिस्तानात मोठ्या प्रमाणावर पसरलेली आहे. प्राचीन काळी शिवी जिल्ह्यात भिल्ल जमातीची राजवट प्रस्थापित झाली होती, ज्याला सध्या मेवाड म्हणतात, अलेक्झांडरने मींदर मार्गे भारतावर आक्रमण केले, तेव्हा पंजाब आणि शिवी जिल्ह्यातील भिल्ल राज्यकर्त्यांनी जगविजेत्या सिकंदरला भारतात येऊ दिले नाही. परत जावे लागले. == आढळ == तडवी भिल्ल समाज हा महाराष्ट्रामध्ये जालना जिल्ह्यात कमीअधिक प्रमाणात आढळतो. पारध बुद्रुक, पारध खुर्द, कोसगाव, भोकरदन, अंबड, घनसावंगी,टाका,खालापुरी, धनगर पिंप्री, लिंगेवाडी, वाकडी, वढोद तांगडा, पद्मावती, धावडा, सेलूद, लिहा, पोखरी, जळगाव सपकाळ, हिसोडा, देहेड, खंडाळा, भोरखेडा, दहिगाव याठिकाणी या समाजाची वस्ती आहे. बुलढाणा जिल्ह्याला पूर्वी भिल्ल ठाणा म्हणून ओळखायचे बुलढाणा तालुक्यात जामठी, दहिद बुद्रुक, दहिद. खुर्द, गिरडा, गोधनखेडा आणि मढ तसेच संग्रामपुर तालुक्यात आलेवाड़ी, चीचारी, वसाडी, सायखेड, पिंगळी ह्या भील वस्त्या आहेत. तसेच जळगाव तालुक्यात रसूलपूर, वडगाव, इस्लामपूर,सुनगाव, उमापूर, व जोंधनखेड तसेच अकोला अमरावती जिल्ह्य़ात भील वस्त्या आहेत; जळगाव जिल्ह्यातथल जामनेर तालुक्यात खूप जास्त प्रमाणात तडवी भिल्ल या समाजाची वस्ती आहे. महाराष्ट्रातील आदिवासींमध्ये भिल्ल जात प्रमुख आहे. येथे गायकवाड, मोरे, बर्डे, राठोड, पवार, गांगुर्डे, सोनावणे, राठोड, पिंपळे, इत्यादी आडनाव असणारे भिल्ल आढळून येतात. त्यांची वस्ती [[मध्यप्रदेश]], [[आंध्र प्रदेश]], [[गुजरात]], [[कर्नाटक]], [[राजस्थान]] व [[महाराष्ट्र]] या राज्यांतही आहे. महाराष्ट्रामध्ये ब्रिटिश सरकारच्या विरोधात जे विविध उठाव झाले त्यामध्ये भिल्ल समाजाने केलेला उठाव हा देखील अतिशय मोलाचा मानला जातो १८५७ च्या स्वातंत्र्य लढ्याच्या वेळी '''वासुदेव बळवंत फडके''' यांनी प्रस्थापितांविरोधात केलेला उठाव, तसेच अन्य लहान-मोठे उठाव संपूर्णपणे दडपून टाकण्यात इंग्रजी सत्तेला यश मिळाले. मात्र भिल्ल समाजाने स्वसंस्कृतीची जोपासना आणि अधिकाराचे जतन करण्यासाठी लढा उभारला त्याला पूर्णपणे दडपून टाकण्यात इंग्रजांना यश मिळाले नाही. ब्रिटिश सत्तेच्या विरोधातील महाराष्ट्रामध्ये'''भिल्लांचा उठाव''' ही महत्त्वपूर्ण चळवळ राहिली आहे. महाराष्ट्राच्या इतिहासामध्ये आदिवासी व भिल्लांचे उठाव हे महत्त्वाचे पर्वत ठरलेले आहे. ऐतिहासिकदृष्ट्या या उठावांना विशेष महत्त्व आहे. या उठावांतील समुदाय यांनी ब्रिटिश सत्तेच्या विरुद्ध जो संघर्ष केला तो संघर्ष आपली संस्कृती आपल्या परंपरा व आर्थिक हित कायम ठेवण्यासाठीचा संघर्ष होता ब्रिटिश सत्तेला हे उठाव सहजासहजी मोडून काढता आले नाहीत. भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीच्या इतिहासामधील या उठावांचे विशेष महत्त्व आहे. . महाराष्ट्रामध्ये आदिवासी समाजाच्या विकासासाठी एकलव्य भिल्ल समाज संघटना कार्य करते. महाराष्ट्रातील एकलव्य संघटना संपूर्ण महाराष्ट्रात पसरलेली आहे {{विस्तार}} [[वर्ग:आदिवासी]] [[वर्ग:गुजराती समाज]] [[वर्ग:मराठी समाज]] oigosldv0avsawc08arqg8akinwbxvb 2147963 2147962 2022-08-16T12:09:33Z 2409:4043:2C12:34A0:0:0:588B:190E wikitext text/x-wiki [[चित्र:PSM V50 D047 A bhil beauty of india.jpg|right|250px|thumb|भिल्ल समाजातील एक स्त्री]] '''भिल्ल समाज''' हा [[भारत|भारतातील]] एक मुख्य [[आदिवासी]] समूह आहे. त्यांना विविध भाषांत भिला किंवा भिल्ल गरासिया असे म्हणतात. भिल्ल हे मध्य भारतातील एका जमातीचे नाव आहे. भिल्ल जमात ही भारतातील सर्वात व्यापक जमात आहे. प्राचीन काळी, हे लोक इजिप्तपासून लंकेपर्यंत पसरले होते . भिल्ल जमातीचे लोक भिल्ल भाषा बोलतात. भिल्ल जमातीला " भारताचे शूर धनुष्य पुरुष" असे संबोधले जाते . या वंशाची राजवट डोंगराळ भागात होती भिल्ल राजांची सत्ता प्रामुख्याने माळवा , दक्षिण राजस्थान , गुजरात ओडिशा आणि महाराष्ट्र होती . भिल्लगुजरात , मध्य प्रदेश , छत्तीसगड , महाराष्ट्र आणि राजस्थानमध्ये अनुसूचित जमाती आहे . अजमेर येथील ख्वाजा मोईनुद्दीन हसन चिश्ती यांच्या दर्ग्याचे खादिम हे देखील भिल्ल पूर्वजांचे वंशज आहेत. त्रिपुराचे भिल्ल आणि पाकिस्तानचे सिंधके थारपारकरही जिल्ह्यात स्थायिक आहे. भिल्ल जमात भारतासह पाकिस्तानात मोठ्या प्रमाणावर पसरलेली आहे. प्राचीन काळी शिवी जिल्ह्यात भिल्ल जमातीची राजवट प्रस्थापित झाली होती, ज्याला सध्या मेवाड म्हणतात, अलेक्झांडरने मींदर मार्गे भारतावर आक्रमण केले, तेव्हा पंजाब आणि शिवी जिल्ह्यातील भिल्ल राज्यकर्त्यांनी जगविजेत्या सिकंदरला भारतात येऊ दिले नाही. परत जावे लागले. ==भील राजा == * राजा ठाना भील - राजा ठाणा भिल हा बुलढाण्याचा राजा होता . == आढळ == तडवी भिल्ल समाज हा महाराष्ट्रामध्ये जालना जिल्ह्यात कमीअधिक प्रमाणात आढळतो. पारध बुद्रुक, पारध खुर्द, कोसगाव, भोकरदन, अंबड, घनसावंगी,टाका,खालापुरी, धनगर पिंप्री, लिंगेवाडी, वाकडी, वढोद तांगडा, पद्मावती, धावडा, सेलूद, लिहा, पोखरी, जळगाव सपकाळ, हिसोडा, देहेड, खंडाळा, भोरखेडा, दहिगाव याठिकाणी या समाजाची वस्ती आहे. बुलढाणा जिल्ह्याला पूर्वी भिल्ल ठाणा म्हणून ओळखायचे बुलढाणा तालुक्यात जामठी, दहिद बुद्रुक, दहिद. खुर्द, गिरडा, गोधनखेडा आणि मढ तसेच संग्रामपुर तालुक्यात आलेवाड़ी, चीचारी, वसाडी, सायखेड, पिंगळी ह्या भील वस्त्या आहेत. तसेच जळगाव तालुक्यात रसूलपूर, वडगाव, इस्लामपूर,सुनगाव, उमापूर, व जोंधनखेड तसेच अकोला अमरावती जिल्ह्य़ात भील वस्त्या आहेत; जळगाव जिल्ह्यातथल जामनेर तालुक्यात खूप जास्त प्रमाणात तडवी भिल्ल या समाजाची वस्ती आहे. महाराष्ट्रातील आदिवासींमध्ये भिल्ल जात प्रमुख आहे. येथे गायकवाड, मोरे, बर्डे, राठोड, पवार, गांगुर्डे, सोनावणे, राठोड, पिंपळे, इत्यादी आडनाव असणारे भिल्ल आढळून येतात. त्यांची वस्ती [[मध्यप्रदेश]], [[आंध्र प्रदेश]], [[गुजरात]], [[कर्नाटक]], [[राजस्थान]] व [[महाराष्ट्र]] या राज्यांतही आहे. महाराष्ट्रामध्ये ब्रिटिश सरकारच्या विरोधात जे विविध उठाव झाले त्यामध्ये भिल्ल समाजाने केलेला उठाव हा देखील अतिशय मोलाचा मानला जातो १८५७ च्या स्वातंत्र्य लढ्याच्या वेळी '''वासुदेव बळवंत फडके''' यांनी प्रस्थापितांविरोधात केलेला उठाव, तसेच अन्य लहान-मोठे उठाव संपूर्णपणे दडपून टाकण्यात इंग्रजी सत्तेला यश मिळाले. मात्र भिल्ल समाजाने स्वसंस्कृतीची जोपासना आणि अधिकाराचे जतन करण्यासाठी लढा उभारला त्याला पूर्णपणे दडपून टाकण्यात इंग्रजांना यश मिळाले नाही. ब्रिटिश सत्तेच्या विरोधातील महाराष्ट्रामध्ये'''भिल्लांचा उठाव''' ही महत्त्वपूर्ण चळवळ राहिली आहे. महाराष्ट्राच्या इतिहासामध्ये आदिवासी व भिल्लांचे उठाव हे महत्त्वाचे पर्वत ठरलेले आहे. ऐतिहासिकदृष्ट्या या उठावांना विशेष महत्त्व आहे. या उठावांतील समुदाय यांनी ब्रिटिश सत्तेच्या विरुद्ध जो संघर्ष केला तो संघर्ष आपली संस्कृती आपल्या परंपरा व आर्थिक हित कायम ठेवण्यासाठीचा संघर्ष होता ब्रिटिश सत्तेला हे उठाव सहजासहजी मोडून काढता आले नाहीत. भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीच्या इतिहासामधील या उठावांचे विशेष महत्त्व आहे. . महाराष्ट्रामध्ये आदिवासी समाजाच्या विकासासाठी एकलव्य भिल्ल समाज संघटना कार्य करते. महाराष्ट्रातील एकलव्य संघटना संपूर्ण महाराष्ट्रात पसरलेली आहे {{विस्तार}} [[वर्ग:आदिवासी]] [[वर्ग:गुजराती समाज]] [[वर्ग:मराठी समाज]] gtsrng2tdhisb7b26dbhgyc8gq42ppw 0 98984 2148292 1998641 2022-08-17T10:41:52Z 116.75.63.185 /* मराठी पुस्तकांची ऑनलाइन विक्री करणाऱ्या काही प्रकाशन संस्थांची/विक्रेत्यांची संकेतस्थळे */ wikitext text/x-wiki मराठी पुस्तके डॉट ऑर्ग हे [[मराठी]]त असलेले खुले व अभिजात वाङ्मय लोकांना मुक्तपणे वाचता यावे, त्याचा मुक्तपणे प्रसार व्हावा याकरिता पुढाकार घेतलेले संकेतस्थळ आहे. येथे असलेली मराठी पुस्तके वाचकांना मोफत उपलब्ध असतात. निर्मितीत सहभाग करून एखाद्या ई-पुस्तकाची निर्मिती करणे हे या चळवळीतले मुख्य कार्य आहे. या स्थळावर पुस्तकांचा शोध घेता येतो, आणि पुस्तके उतरवूनही घेता येतात.. == योजना == मराठी पुस्तके डॉट ऑर्ग या स्थळाने अनेक योजना आखल्या आहेत. त्या अंतर्गत [[ज्ञानेश्वर]], [[तुकाराम]], [[केशवसुत]], [[महात्मा फुले]], [[लोकमान्य टिळक]], [[किर्लोस्कर]], [[राजवाडे]], [[ह. ना. आपटे]] अशा लेखकांचे [[साहित्य]] मराठीतून उपलब्ध करून देण्याची योजना आहे. == प्रताधिकार == येथे असलेली पुस्तके प्रामुख्याने प्रताधिकारमुक्त किंवा प्रताधिकारविरहित असतात. मराठीत अभिजात तरीही दुर्मिळ आणि प्रताधिकारमुक्त असे भरपूर साहित्य आहे. ते वाचकांना फारसे उपलब्ध नाही. काही नावाजलेली वाचनालये सोडल्यास, वाचण्यासाठी हे साहित्य जवळपास उपलब्ध नाही. या चळवळीच्या माध्यमातून या साहित्याची जागतिक उपलब्धता वाढेल. === निर्मिती सुरू असलेली पुस्तके === * समग्र केशवसुत : कवी - केशवसुत * समग्र फुले वाङ्मय : लेखक - महात्मा जोतिबा फुले * समग्र बालकवी : कवी - बालकवी * यमुनापर्यटन : लेखक - बाबा पदमजी == तयार असलेली पुस्तके == === संत साहित्य === * मनाचे श्लोक : कवी - संत रामदास * तुकाराम गाथा * दासबोध * ज्ञानेश्वरी भावार्थदीपिका {{संदर्भ हवा}}=== ऐतिहासिक === * भारतीय विवाहसंस्थेचा इतिहास : लेखक - वि.का.राजवाडे * सभासद बखर * स्त्री-पुरुष तुलना : लेखिका : ताराबाई शिंदे ज्ञानेश्वरांवर इतर लेखकानी केलेले लेखन व संदर्भ सूची === कविता === * केशवसुतांच्या काही कविता * महात्मा फुलेंच्या काही कविता * बालकवींच्या काही कविता * महाराष्ट्रगीत : कवी - कोल्हटकर === नाटके === * राजसंन्यास : लेखक राम गणेश गडकरी * संगीत शाकुंतल : लेखक - अण्णासाहेब किर्लोस्कर * संगीत शारदा : लेखक - गोविंद बल्लाळ देवल === अन्य === * गावगाडा : लेखक - त्रिंबक नारायण आत्रे * म्हणींचा कोश * हृदय ==मराठी पुस्तकांची ऑनलाइन विक्री करणाऱ्या काही प्रकाशन संस्थांची/विक्रेत्यांची संकेतस्थळे== * [[ग्रंथद्वार]] * ग्रंथायन * ज्योत्स्ना प्रकाशन * पॉप्युलर प्रकाशन * फ्लिपकार्ट * [[मायबोली]] * माय हॅंगआउट स्टोअर * [[मेहता पब्लिशिंग हाऊस]] * मोरया प्रकाशन * रसिक साहित्य * [[दिलीपराज प्रकाशन]] ==मराठी पुस्तकांची ऑनलाइन विक्री न करणाऱ्या काही प्रकाशन संस्थांची/विक्रेत्यांची संकेतस्थळे== * अक्षर प्रकाशन * [[मॅजेस्टिक प्रकाशन]] * मी मराठी शॉप * [[राजहंस प्रकाशन]] * रोहन प्रकाशन * लोकवाङ्‌मय गृह प्रकाशन * सह्याद्री बुक्स * साहित्य संपदा * ई सहित्य प्रतिष्ठान ==संकेतस्थळ नसलेल्या प्रकाशन संस्था== * [[कॉन्टिनेन्टल प्रकाशन]] * केशव भिकाजी ढवळे प्रकाशन * परचुरे प्रकाशन * [[मौज प्रकाशन गृह]] * वरदा प्रकाशन [[वर्ग:भाषेनुसार पुस्तक प्रकाशन कंपन्या]] == बाह्य दुवे == * [Marathipustake.org|मराठी पुस्तके संकेतस्थळ] {{मृत दुवा|दिनांक=५ ऑक्टोबर, इ.स. २०१२}} * [https://www.bedunechar.in बे दुणे चार मराठी ब्लॉग] - मराठी पुस्तकांची समीक्षा -------------------- [[वर्ग: मराठी संकेतस्थळे]] [[वर्ग:पुस्तक प्रकाशक कंपन्या]] [[वर्ग:भाषेनुसार पुस्तक प्रकाशक कंपन्या]] 8rt75dh54xsa0ra9gr7gex7nl6ai2pi 0 126250 2148114 2098826 2022-08-17T02:06:32Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट बॅडमिंटन खेळाडू | playername = पुसारला वेंकटा सिंधू | image = PV Sindhu headshot.jpg | image_size = | alt = | caption =पी.व्ही. सिंधू (२०१६) | native_name = | nickname = | birth_name = पुसारला वेंकटा सिंधू | country = {{IND}} | date_of_birth = {{birth date and age|1995|07|05}} | place_of_birth = [[हैदराबाद]], [[भारत]]<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://bwfworldsuperseries.com/players/player-profile/73173/pusarla-v-sindhu|title=bwf world superseries - P V Sindhu Profile|publisher=}}</ref> | death_date = | death_place = | residence = [[हैदराबाद]], भारत | height = {{convert|1.79|m|ftin|0|abbr=on}} | weight = {{convert|65|kg|lb|abbr=on}} | years_active = २००८ पासून | retired = | handedness = उजवा | coach = [[पुल्लेला गोपीचंद]] | event = महिला एकेरी | career_record = | शीर्षकs = | played = १८९ विजय, ८७ पराजय | highest_ranking = 2 | date_of_highest_ranking = 2017 | current_ranking = 4 | date_of_current_ranking = 17 march 2018 | bwf_id = 0BF2D10A-66EB-4B90-BB4B-3F70D4ADAD99 | updated = ११ सप्टेंबर २०१६ }} '''पुसारला वेंकट सिंधू''' (जन्म ५ जुलै १९९५) ही एक भारतीय [[बॅडमिंटन|बॅडमिंटनपटू]] आहे. ती भारतातील सर्वात यशस्वी खेळाडूंपैकी एक मानली जाते. सिंधूने [[ऑलिम्पिक]] आणि बी.डब्लू.एफ. सर्किट स्पर्धेसह विविध स्पर्धांमध्ये पदके जिंकली आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/marathi/sports/pv-sindhu-defeats-nozomi-okuhara-to-clinch-maiden-bwf-world-tour-finals-title/454639|title=पी.व्ही.सिंधूनं इतिहास घडवला! वर्ल्ड टूर जिंकणारी पहिली भारतीय|date=2018-12-16|website=24taas.com|access-date=2022-02-08}}</ref> यामध्ये जागतिक चॅम्पियनशिपमधील सुवर्णपदकाचाही समावेश आहे. बॅडमिंटन वर्ल्ड चॅम्पियन बनणारी ती पहिली आणि एकमेव भारतीय आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://sports.ndtv.com/olympics-2020/tokyo-olympics-2020-badminton-bronze-medal-match-pv-sindhu-vs-he-bing-jiao-live-updates-2500003|title=Tokyo Olympics, Badminton Bronze Medal Match, Highlights: PV Sindhu Beats He Bing Jiao To Win Historic Bronze At Tokyo Olympics {{!}} Olympics News|website=NDTVSports.com|language=en|access-date=2021-08-01}}</ref> तसेच ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये सलग दोन पदके जिंकणारी भारतातील दुसरी वैयक्तिक ऍथलीट आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/sports/olympics/news/p-v-sindhu-win-bronze-medal-in-tokyo-olympics-2020-defeated-china-he-bing-jiao-in-womens-singles-bronze-medal-match/articleshow/84945461.cms|title=पी व्ही सिंधूला कास्य पदक; टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये इतिहास घडवला, देशाला तिसरे पदक!|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2022-02-08}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tv9marathi.com/sports/tokyo-olympics-2020-21/pv-sindhu-won-bronze-medal-in-tokyo-olympics-by-defeating-he-bingjiao-506005.html|title=Tokyo Olympics 2021: उत्कृष्ठ! पीव्ही सिंधूच्या खिशात कांस्य पदक, भारताची आणखी एका पदकाची कमाई|last=Marathi|first=TV9|date=2021-08-01|website=TV9 Marathi|language=mr|access-date=2022-02-08}}</ref> २ एप्रिल २०१७ मध्ये तिने तिच्या कारकिर्दीतील उच्च असलेला जागतिक क्रमवारीत दुसरा क्रमांक पटकावला.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.business-standard.com/about/who-is-pv-sindhu|title=WHO IS PV SINDHU}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/marathi/news/sport-bar/pv-sindhu-becomes-second-indian-to-break-into-top-5/352773|title=जागतिक क्रमवारीत सिंधू टॉप ५मध्ये|date=2017-02-18|website=24taas.com|access-date=2022-02-08}}</ref> सिंधूने सप्टेंबर २०१२ मध्ये वयाच्या १७ व्या वर्षी बी.डब्लू.एफ. जागतिक क्रमवारीत अव्वल २० मध्ये स्थान मिळविले.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/sport/other-sports/sindhu-breaks-into-world-top-20-ranking/article3918416.ece|title=Sindhu breaks into world top 20 ranking|date=2012-09-20|others=PTI|location=New Delhi|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> तिने बी.डब्लू.एफ. वर्ल्ड चॅम्पियनशिपमध्ये एकूण पाच पदके जिंकली आहेत आणि या स्पर्धेत पाच किंवा त्याहून अधिक एकेरी पदके जिंकणारी [[चीन|चीनच्या]] [[झांग निंग]] नंतरची ती दुसरी महिला आहे. तिने [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक|२०१६ उन्हाळी रिओ ऑलिंपिकमध्ये]] भारताचे प्रतिनिधित्व केले. येथे अंतिम फेरीत पोहोचणारी ती पहिली भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू ठरली. या स्पर्धेत तिने [[स्पेन|स्पेनच्या]] [[कॅरोलिना मारिन|कॅरोलिना मारिनला]] हरवून रौप्य पदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatimes.com/sports/rio-olympics/pv-sindhu-scripts-history-becomes-first-indian-woman-to-win-olympic-silver-medal-260281.html|title=PV Sindhu Scripts History, Becomes First Indian Woman To Win Olympic Silver Medal|date=2016-08-19|website=IndiaTimes|language=en-IN|access-date=2022-02-08}}</ref> [[२०२० उन्हाळी ऑलिंपिक|२०२० च्या टोकियो ऑलिम्पिक स्पर्धांमध्ये]] सलग दुसऱ्यांदा ऑलिम्पिकमध्ये भाग घेतला. तसेच कांस्य पदक जिंकले. दोन ऑलिम्पिक पदके जिंकणारी ती पहिली भारतीय महिला ठरली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/sports/olympics/pv-sindhu-wins-bronze-medal-to-create-history-for-india-at-tokyo-olympics-101627817697100.html|title=PV Sindhu wins bronze medal to create history for India at Tokyo Olympics|date=2021-08-01|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-02-08}}</ref> सिंधूने २०१६ चायना ओपन स्पर्धांमध्ये तिची पहिली सुपरसीरिज जिंकली आणि त्यानंतर २०१७ मध्ये [[दक्षिण कोरिया]] आणि भारतात आणखी चार अंतिम सामने जिंकून विजेतेपद पटकावले. त्या व्यतिरिक्त तिने २०१८ च्या [[राष्ट्रकुल खेळ|राष्ट्रकुल स्पर्धा]] आणि २०१८ [[आशियाई खेळ|आशियाई स्पर्धांमध्ये]] एक-एक रौप्य पदक मिळवले. तसेच यानंतर उबेर कपमध्येदेखील तिने दोन कांस्य पदके जिंकली. सिंधूने $8.5 दशलक्ष, $5.5 दशलक्ष आणि $7.2 दशलक्ष कमाईसह अनुक्रमे २०१८, २०१९ आणि २०२१ मध्ये [[फोर्ब्स|फोर्ब्सच्या]] सर्वाधिक कमाई करणाऱ्या महिला खेळाडूंच्या यादीत स्थान मिळवले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.forbes.com/sites/kurtbadenhausen/2018/08/21/the-highest-paid-female-athletes-2018/|title=The Highest-Paid Female Athletes 2018|last=Badenhausen|first=Kurt|website=Forbes|language=en|access-date=2022-02-08}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.forbes.com/sites/kurtbadenhausen/2019/08/06/the-highest-paid-female-athletes-2019-serena-and-osaka-dominate/|title=The Highest-Paid Female Athletes 2019: Serena And Osaka Dominate|last=Badenhausen|first=Kurt|website=Forbes|language=en|access-date=2022-02-08}}</ref> भारत सरकारने [[अर्जुन पुरस्कार]] तसेच [[मेजर ध्यान चंद खेलरत्न पुरस्कार|मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार]] हे प्रतिष्ठित क्रिडा पुरस्कार देऊन तिचा गौरव केला. तसेच ती भारतातील चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार असलेल्या [[पद्मश्री पुरस्कार|पद्मश्रीची]] प्राप्तकर्ता आहे. तिला जानेवारी २०२० मध्ये [[पद्मभूषण]] हा भारतातील तिसरा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार देऊन सन्मानित करण्यात आले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=https://marathi.abplive.com/news/india/padma-awards-2020-this-year-s-padma-awards-ceremony-was-held-at-rashtrapati-bhavan-in-delhi-dignitaries-from-various-fields-were-honored-with-padma-awards-1011712 |title=Padma Awards 2020: यंदाचा पद्म पुरस्कारांचा वितरण सोहळा दिल्लीतील राष्ट्रपती भवनात संपन्न, विविध क्षेत्रातील मान्यवरांचा राष्ट्रपतींच्या हस्ते पद्म पुरस्कार देऊन गौरव |दिनांक=८ नोव्हेंबर २०२१ | संकेतस्थळ=एबीपी माझा |अ‍ॅक्सेसदिनांक=८ नोव्हेंबर २०२१ |विदा संकेतस्थळ दुवा=http://web.archive.org/web/20211108171440/https://marathi.abplive.com/news/india/padma-awards-2020-this-year-s-padma-awards-ceremony-was-held-at-rashtrapati-bhavan-in-delhi-dignitaries-from-various-fields-were-honored-with-padma-awards-1011712 |विदा दिनांक=८ नोव्हेंबर २०२१ }}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.newindianexpress.com/sport/other/2020/jan/26/padma-vibhushan-for-mary-kom-pv-sindhu-awarded-padma-bhushan-2094756.html|title=Padma Vibhushan for Mary Kom, PV Sindhu awarded Padma Bhushan|website=The New Indian Express|access-date=2022-02-08}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/sports/badminton/story/tokyo-olympics-pv-sindhu-preparation-saina-srikanth-1810357-2021-06-03|title=PV Sindhu ready for one-woman show at Tokyo Olympics, sees no added pressure|last=DelhiJune 3|first=Akshay Ramesh New|last2=June 3|first2=2021UPDATED:|website=India Today|language=en|access-date=2022-02-08|last3=Ist|first3=2021 13:30}}</ref> == जीवन == पुसरला वेंकट सिंधू हिचा जन्म [[हैदराबाद]] येथील पी. व्ही. रमन आणि पी. विजया यांच्या घरी झाला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://bwfbadminton.com/player/73173/pusarla-v-sindhu|title=PUSARLA V. Sindhu {{!}} Profile|website=bwfbadminton.com|access-date=2022-02-08}}</ref> तिचे वडील रमण हे [[भारतीय रेल्वे|भारतीय रेल्वेचे]] कर्मचारी आहेत जे मूळ [[तेलंगणा|तेलंगणचे]] आहेत तर आई विजया यांचा जन्म [[विजयवाडा]], [[आंध्र प्रदेश]] येथील आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/rio-olympics-2016/india-olympics/story/rio-olympics-2016-pv-sindhu-pullela-gopichand-andhra-pradesh-telangana-336280-2016-08-20|title=Who does PV Sindhu belong to? Telangana and Andhra Pradesh in bitter fight|last=P|first=Ashish|last2=August 20|first2=ey|website=India Today|language=en|access-date=2022-02-08|last3=August 20|first3=2016UPDATED:|last4=Ist|first4=2016 22:17}}</ref> तिचे आई-वडील दोघेही राष्ट्रीय स्तरावरील [[व्हॉलीबॉल]] खेळाडू आहेत. तिचे वडील हे भारतीय व्हॉलीबॉल संघाचे सदस्य होते आणि त्यांनी १९८६ च्या [[सोल]] [[आशियाई खेळ|आशियाई खेळांमध्ये]] कांस्यपदक जिंकले होते. त्यांना या खेळातील योगदानाबद्दल २००० मध्ये [[अर्जुन पुरस्कार]] मिळाला होता.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.deccanchronicle.com/node/98758/print|title="Boys and girls with golden dreams"|last=Chronicles|first=Deccan|date=December 2009|url-status=live}}</ref> सिंधू [[हैदराबाद]] येथे राहते. तिचे शिक्षण हैदराबादच्या ऑक्सिलियम हायस्कूल आणि सेंट अॅन्स कॉलेज फॉर वुमन येथे झाले. तिचे पालक व्हॉलीबॉल खेळत असले तरी तिने [[बॅडमिंटन]] निवडले कारण ती २००१ च्या ऑल इंग्लंड ओपन बॅडमिंटन स्पर्धेचे विजेता असलेल्या [[पुलेला गोपीचंद]] यांच्या यशातून प्रभावी झाली होती.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20121108060446/http://www.hindu.com/mp/2008/04/10/stories/2008041050140300.htm|title=The Hindu : Metro Plus Hyderabad / Sport : Aiming for the stars|date=2012-11-08|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08}}</ref> तिच्या कारकिर्दीची माहिती देताना, [[द हिंदू|द हिंदूच्या]] बातमीदाराने लिहिले: तिने वयाच्या आठव्या वर्षापासून बॅडमिंटन खेळायला सुरुवात केली. सिकंदराबाद येथील इंडियन रेल्वे इन्स्टिट्यूट ऑफ सिग्नल इंजिनीअरिंग अँड टेलिकम्युनिकेशन्सच्या बॅडमिंटन कोर्टमध्ये मेहबूब अली यांच्या मार्गदर्शनाखाली तिने या खेळातील मूलभूत गोष्टी शिकल्या. लवकरच ती पुलेला गोपीचंद यांच्या गोपीचंद बॅडमिंटन अकादमीमध्ये सामील झाली. तिच्या कारकिर्दीची माहिती देताना, द हिंदूच्या बातमीदाराने लिहिले:<blockquote>"The fact that she reports on time at the coaching camps daily, traveling a distance of 56 km from her residence, is perhaps a reflection of her willingness to complete her desire to be a good badminton player with the required hard work and commitment."</blockquote>("तिच्या घरापासून ५६ किमी अंतराचा प्रवास करून ती दररोज कोचिंग कॅम्पमध्ये वेळेवर हजर होते, हे कदाचित आवश्यक कठोर परिश्रम आणि वचनबद्धता यांच्यासह चांगली बॅडमिंटनपटू बनण्याची तिची इच्छा पूर्ण करण्याच्या प्रतिबिंब आहे.")<ref name=":0" /> गोपीचंद यांनी या वार्ताहराच्या मताला दुजोरा दिला. त्यांनी सांगितले की "सिंधूच्या खेळातील सर्वात उल्लेखनीय वैशिष्ट्य म्हणजे तिची वृत्ती आणि कधीही न मरणारा आत्मा."<ref>{{स्रोत बातमी|last=Subrahmanyam|first=V. v|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-downtown/Shuttler-Sindhu-is-the-star-to-watch-out-for/article15766844.ece|title=Shuttler Sindhu is the star to watch out for|date=2010-10-03|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> गोपीचंदच्या बॅडमिंटन अकादमीमध्ये सामील झाल्यानंतर सिंधूने अनेक विजेतेपदे जिंकली. १० वर्षांखालील गटात तिने दुहेरी प्रकारात पाचवी सर्वो ऑल इंडिया रँकिंग चॅम्पियनशिप आणि अंबुजा सिमेंट ऑल इंडिया रँकिंगमध्ये एकेरी विजेतेपद जिंकले. १३ वर्षांखालील गटात तिने पाँडिचेरी येथील सब-ज्युनियर्समध्ये एकेरी विजेतेपद, कृष्णा खेतान ऑल इंडिया टूर्नामेंट IOC ऑल इंडिया रँकिंग, सब-ज्युनियर नॅशनल आणि पुण्यातील अखिल भारतीय रँकिंगमध्ये दुहेरीचे विजेतेपद जिंकले. तिने भारतातील ५१ व्या राष्ट्रीय राज्य खेळांमध्ये १४ वर्षांखालील सांघिक सुवर्णपदक देखील जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.deccanchronicle.com/node/98758/print|title="Boys and girls with golden dreams"|last=Chronicles|first=Deccan Chronicles|url-status=live}}</ref> ती नंतर गोपीचंद यांच्याशी विभक्त झाली आणि [[दक्षिण कोरिया|दक्षिण कोरियाचे]] प्रशिक्षक पार्क ताई-सांग यांच्याकडे प्रशिक्षणासाठी गेली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.timesnownews.com/sports/tokyo-olympics/article/explained-why-pv-sindhu-parted-ways-with-pullela-gopichand-to-train-with-south-korean-coach/792272|title=EXPLAINED: Why PV Sindhu parted ways with Pullela Gopichand to train with South Korean coach|website=www.timesnownews.com|language=en|access-date=2022-02-08}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sportskeeda.com/badminton/park-tae-sang-pv-sindhu-coach-tokyo-olympics-2021|title=Park Tae-Sang: All you need to know about PV Sindhu's animated coach on the sidelines|last=M|first=Hari Kishore|website=www.sportskeeda.com|language=en-us|access-date=2022-02-08}}</ref> ==कारकीर्द== {| class="wikitable sortable" style="width:800px; font-size:95%;" |- ! style="text-align:center;"|स्पर्धा ! style="text-align:center;"|२०१० ! style="text-align:center;"|२०११ ! style="text-align:center;"|२०१२ ! style="text-align:center;"|२०१३ !२०१४ !२०१५ !२०१६ !२०१७ !२०१८ |- | |{{flagicon|KOR}} [[कोरिया ओपन सुपर सिरीज प्रीमियर]]<ref name="performances"/> | | | |style="text-align:center;"|फेरी २ | | | |{{gold medal}} | |- | |[[बीडब्ल्यूएफ जागतिक कनिष्ठ स्पर्धा]]<ref name="performances"/> | | style="text-align:center;"|फेरी ३ | | | | | | | |- | |{{flagicon|CHN}} [[चीन ओपन सुपर सिरीज प्रीमियर]]<ref name="performances"/> | | style="text-align:center;"|पात्रताफेरी | style="text-align:center;"|उपांत्य फेरी | | | | | | |- | |{{flagicon|INA}} [[इंडोनेशिया ओपन सुपर सिरीज प्रीमियर]]<ref name="performances"/> | | | style="text-align:center;"|फेरी २ | | | | | | |- | |{{flagicon|IND}} [[भारतीय ओपन सुपर सिरीज]]<ref name="performances">{{संकेतस्थळ स्रोत| दुवा=http://www.tournamentsoftware.com/find.aspx?a=8&oid=209B123F-AA87-41A2-BC3E-CB57133E64CC&q=73173| संपादक =tournamentsoftware.com| title=पी. व्ही. सिंधूच्या स्पर्धा}}</ref> | style="text-align:center;"|उपांत्य फेरी | style="text-align:center;"|फेरी १ | style="text-align:center;"|उपांत्यपूर्वफेरी | style="text-align:center;"|उपांत्य फेरी | | | | | |- | |{{flagicon|JPN}} [[जपान ओपन सुपर सिरीज]]<ref name="performances"/> | | | style="text-align:center;"|फेरी २ | | | | | | |- | |{{flagicon|NED}} [[डच ओपन]]<ref name="performances"/> | | style="text-align:center;"|{{silver medal}} | | | | | | | |- | |{{flagicon|IND}} [[इंडियन ओपन ग्रां प्री गोल्ड]]<ref name="performances"/> | style="text-align:center;"|फेरी २ | style="text-align:center;"|फेरी २ | style="text-align:center;"|{{silver medal}} | | | | |{{gold medal}} | |- | |{{flagicon|MAS}} [[मलेशिया ओपन ग्रां प्री गोल्ड]]<ref name="performances"/> | | | | style="text-align:center;"|{{gold medal}} | | | | | |- |[[बीडब्ल्यूएफ जागतिक स्पर्धा]]<ref name="performances"/> | | | | style="text-align:center;"|{{bronze medal}} | | | |{{silver medal}} | |- |} == पुरस्कार == * अर्जुन पुरस्कार (२०१३)<ref>{{स्रोत बातमी|title=सोधीला खेलरत्न पुरस्कार प्रदान|date=2013-09-01|work=Loksatta|access-date=2018-07-24|language=mr-IN|url=https://www.loksatta.com/krida-news/sodhi-conferred-khel-ratna-kohli-gets-arjuna-award-186836/}}</ref> *पद्मश्री (२०१५) *राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार (२०१६)<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.loksatta.com/krida-news/president-pranab-mukherjee-confers-khel-ratna-to-pv-sindhu-sakshi-malik-dipa-karmakar-jitu-rai-1292244/|title=देशातील ‘क्रीडारत्नां’चा राष्ट्रपतींच्या हस्ते सन्मान; सिंधू, दीपा, साक्षी आणि जीतू रायला ‘खेलरत्न’ प्रदान|date=2016-08-29|work=Loksatta|access-date=2018-07-24|language=mr-IN}}</ref> * पद्मभूषण पुरस्कार (२०२०)<ref>https://padmaawards.gov.in/PDFS/2020AwardeesList.pdf</ref> ==बाह्य दुवे== * [http://www.olympicgoldquest.in/ogq/athletes/PVsindhu.htm पी.व्ही. सिंधू] [[ओलंपिक गोल्ड क्वेस्ट]]वर * चरित्र : रुपेरी सिंधू (लेखक - अतुल कहाते, प्रकाशक - मेहता पब्लिशिंग हाऊस) * [http://www.pgba.in/sindhu_pro.html पी. व्ही. सिंधू] [[गोपीचंद बॅडमिंटन ॲकाडमी]]वर ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} {{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}} {{DEFAULTSORT:सिंधू, पी.व्ही.}} [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:अर्जुन पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार विजेते]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:हयात भारतीय व्यक्ती]] [[वर्ग:२०१८ आशियाई क्रीडा स्पर्धेतील पदक विजेते]] [[वर्ग:पद्मभूषण पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२० ऑलिम्पिकमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:२०१६ ऑलिम्पिकमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:ऑलिंपिकमधील भारतीय रौप्यपदक विजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] 8aads1jm508vxe1d2h1geflwfiq3hcy 0 127590 2148023 1335452 2022-08-16T12:46:25Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळ स्पर्धा | नाव = तिसरी आशियाई क्रीडा स्पर्धा | लोगो = | size = 150px | वर्ष = १९५८ | ध्येय = | यजमान = [[टोकियो]], [[जपान]] | संघ = १६ | खेळाडू =१,८२० | खेळांचे प्रकार =१३ | उद्घाटन = [[२४ मे]] | सांगता = [[१ जून]] | उद्घाटक = राष्ट्रप्रमुख [[हिरोहितो]] | प्रमुख स्थान = [[ऑलिंपिक मैदान (तोक्यो)|ऑलिंपिक मैदान]] | Previous = [[१९५४ आशियाई खेळ|१९५४]] | Next = [[१९६२ आशियाई खेळ|१९६२]] }} '''१९५८ आशियाई खेळ''' ही [[आशियाई खेळ]] स्पर्धांची तिसरी आवृत्ती [[जपान]] देशाच्या [[मनिला]] शहरात २४ मे ते १ जून, [[इ.स. १९५८]] दरम्यान भरवली गेली. ह्या स्पर्धेत [[आशिया]] खंडामधील १६ देशांच्या [[राष्ट्रीय ऑलिंपिक संघटन|ऑलिंपिक संघटनांनी]] भाग घेतला. [[हॉकी]], [[टेनिस]], [[टेबल टेनिस]] व [[व्हॉलीबॉल]] हे खेळ ह्या स्पर्धेत प्रथमच खेळवले गेले. ==पदक तक्ता== {{legend|#ccccff|यजमान देश|border=solid 1px #AAAAAA}} {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable|nation-width=200px}} |- style="background:#ccccff" |१||style="text-align:left"|{{देशध्वज|JPN}}||६७||४२||३०||१३९ |- |२||style="text-align:left"|{{देशध्वज|PHI}}||९||१९||२१||४९ |- |३||style="text-align:left"|{{देशध्वज|KOR}}||८||७||१२||२७ |- |४||style="text-align:left"|{{देशध्वज|IRI}}||७||१४||११||३२ |- |५||style="text-align:left"|{{देशध्वज|ROC}}||६||११||१७||३४ |- |६||style="text-align:left"|{{देशध्वज|PAK}}||६||११||९||२६ |- |७||style="text-align:left"|{{देशध्वज|IND}}||५||४||४||१३ |- |८||style="text-align:left"|{{देशध्वज|VIE}}||२||०||३||५ |- |९||style="text-align:left"|{{देशध्वज|BIR}}||१||२||१||४ |- |१०||style="text-align:left"|{{देशध्वज|SIN}}||१||१||२||४ |- |११||style="text-align:left"|{{flagicon image|Flag of Sri Lanka.svg}} [[सिलोन]]||१||०||१||२ |- |१२||style="text-align:left"|{{देशध्वज|THA}}||०||१||३||४ |- |१३||style="text-align:left"|{{देशध्वज|HKG}}||०||१||१||२ |- |१४||style="text-align:left"|{{देशध्वज|INA}}||०||०||६||६ |- |१५||style="text-align:left"|{{देशध्वज|MAL}}||०||०||३||३ |- |१६||style="text-align:left"|{{देशध्वज|ISR}}||०||०||२||२ |- class="sortbottom" !colspan=2|एकूण||११३||११३||१२७||३५३ |} ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|1958 Asian Games|{{लेखनाव}}}} * [http://www.ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?j72yDNndeVyJ2ChZBk5tvA== आशिया ऑलिंपिक समितीवरील माहिती] {{आशियाई स्पर्धा}} [[वर्ग:आशियाई खेळ]] [[वर्ग:जपानमधील खेळ]] [[वर्ग:लाल दुवे असणारे लेख]] [[वर्ग:टोकियो]] dprvggwb13eb3ofr1brutqbzvo3s3o3 0 129051 2147975 1909518 2022-08-16T12:21:00Z Khirid Harshad 138639 /* टीपा */ wikitext text/x-wiki {{भाषांतर}} '''फ्रान्सच्या सम्राटांनी''' [[इ.स. ४८६]] ते [[इ.स. १८७०]] ह्या प्रदीर्घ काळादरम्यान [[फ्रान्स]] व [[युरोप]] तसेच जगातील अनेक प्रदेशांवर राज्य केले. खालील यादीत "फ्रॅंकांचा राजा", "फ्रान्सचा राजा", "फ्रेंचांचा राजा" किंवा "फ्रेंचांचा सम्राट" इत्यादी पदे असलेल्या व्यक्तींची माहिती दिली आहे. ह्या राज्यकर्त्यांव्यतिरिक्त दोनवेळा फ्रान्समध्ये साम्राज्य स्थापन करण्याचे प्रयत्न केले गेले. इ.स. १८०४ ते १८१५ दरम्यान [[पहिले फ्रेंच साम्राज्य]] तर इ.स. १८५२ ते १८७० दरम्यान [[दुसरे फ्रेंच साम्राज्य]] अस्तित्वात होते. ==मेरोव्हिंजियन घराणे (428–751)== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Portrait Roi de france Clodion.jpg|80px]] |align="center"|[[क्लोदियो]]<br><small>(Clodion ''le Chevelu'')</small> |align="center"|428 |align="center"|445/448 | |align="center"|सालियन [[फ्रॅंक लोक|फ्रॅंकांचा]] राजा <br><small>(Roi des Francs saliens)</small> |- |align="center"|[[Image:Portrait Roi de france Mérovée.jpg|80px]] |align="center"|[[Merovech]] <br><small>(Mérovée)</small> |align="center"|445/448 |align="center"|457 |{{*}}Son of Chlodio |align="center"|सालियन फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs saliens)</small> |- |align="center"|[[Image:Seal of Childeric I Tournai tomb.jpg|80px]] |align="center"|[[Childeric I]] <br><small>(Childéric Ier)</small> |align="center"|457 |align="center"|481/482 |{{*}}Son of Merovech |align="center"|सालियन फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs saliens)</small> |- |align="center"|[[Image:Clovis 1er.jpg|80px]] |align="center"|[[Clovis I]] <br><small>(Clovis Ier)</small> |align="center"|481/482 |align="center"|511 |{{*}}Son of Childeric I |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Tiers de sou d'or de Childebert Ier.png|80px]] |align="center"|[[Childebert I]] <br><small>(Childebert Ier)</small> |align="center"|511 |align="center"|23 डिसेंबर 558 |{{*}}Son of Clovis I |align="center"|King of Paris <br><small>(Roi de Paris)</small> |- |align="center"|[[Image:Monnaie d'argent de Clotaire Ier.png|80px]] |align="center"|[[Chlothar I]] ''the Old'' <br><small>(Clotaire Ier ''le Vieux'')</small> |align="center"|23 डिसेंबर 558 |align="center"|29 नोव्हेंबर 561 |{{*}}Son of Clovis I <br>{{*}}Younger brother of Childebert I |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Jean-Joseph Dassy (1796-1865) - Caribert, roi franc de Paris et de l'ouest de Gaule (mort en 567).jpg|80px]] |align="center"|[[Charibert I]] <br><small>(Caribert Ier)</small> |align="center"|29 नोव्हेंबर 561 |align="center"|567 |{{*}}Son of Chlothar I |align="center"|King of Paris <br><small>(Roi de Paris)</small> |- |align="center"|[[Image:Portrait Roi de france Chilpéric roy de France.jpg|80px]] |align="center"|[[Chilperic I]] <br><small>(Chilpéric Ier)</small> |align="center"|567 |align="center"|584 |{{*}}Son of Chlothar I <br>{{*}}Younger brother of Charibert I |align="center"|King of Paris <br><small>(Roi de Paris)</small> <br><br>King of Neustria <br><small>(Roi de Neustrie)</small> |- |align="center"|[[Image:Clothaire II 584 628.jpg|80px]] |align="center"|[[Chlothar II]] ''the Great, the Young'' <br><small>(Clotaire II ''le Grand, le Jeune'')</small> |align="center"|584 |align="center"|18 ऑक्टोबर 629 |{{*}}Son of Chilperic I |align="center"|King of Neustria <br><small>(Roi de Neustrie)</small> <br><br>King of Paris <br><small>(Roi de Paris)</small> <br>(595–629) <br><br>फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br>(613–629) |- |align="center"|[[Image:Tiers de sou or Dagobert Ier.jpg|80px]] |align="center"|[[Dagobert I]] <br><small>(Dagobert Ier)</small> |align="center"|18 ऑक्टोबर 629 |align="center"|19 जानेवारी 639 |{{*}}Son of Chlothar II |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Tiers de sous d'or de Clovis II.jpg|80px]] |align="center"|[[Clovis II]] ''the Lazy''<br><small>(Clovis II ''le Fainéant'')</small> |align="center"|19 जानेवारी 639 |align="center"|31 ऑक्टोबर 657 |{{*}}Son of Dagobert I |align="center"|King of Neustria and Burgundy <br><small>(Roi de Neustrie et de Bourgogne)</small> |- |align="center"|[[Image:Clothar III.jpg|80px]] |align="center"|[[Chlothar III]] <br><small>(Clotaire III)</small> |align="center"|31 ऑक्टोबर 657 |align="center"|673 |{{*}}Son of Clovis II |align="center"|King of Neustria and Burgundy <br><small>(Roi de Neustrie et de Bourgogne)</small> <br><br>फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br>(657–663) |- |align="center"|[[Image:Portrait Roi de france Childéric II.jpg|80px]] |align="center"|[[Childeric II]] <br><small>(Childéric II)</small> |align="center"|673 |align="center"|675 |{{*}}Son of Clovis II <br>{{*}}Younger brother of Chlothar III |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Theuderic III.jpg|80px]] |align="center"|[[Theuderic III]] <br><small>(Thierry III)</small> |align="center"|675 |align="center"|691 |{{*}}Son of Clovis II <br>{{*}}Younger brother of Childeric II |align="center"|King of Neustria <br><small>(Roi de Neustrie)</small> <br><br>फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br>(687–691) |- |align="center"|[[Image:Georges Rouget (1783-1869) - Clovis III roi d'Austrasie en 691 (682-695).jpg|80px]] |align="center"|[[Clovis IV]] <br><small>(Clovis IV)</small> |align="center"|691 |align="center"|695 |{{*}}Son of Theuderic III |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Childebert III 694 711.jpg|80px]] |align="center"|[[Childebert III]] ''the Just''<br><small>(Childebert III ''le Juste'')</small> |align="center"|695 |align="center"|23 एप्रिल 711 |{{*}}Son of Theuderic III <br>{{*}}Younger brother of Clovis IV |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Portrait Roi de france Dagobert II (i.e III).jpg|80px]] |align="center"|[[Dagobert III]] |align="center"|23 एप्रिल 711 |align="center"|715 |{{*}}Son of Childebert III |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Portrait Roy de france Chilperic II.jpg|80px]] |align="center"|[[Chilperic II]] <br><small>(Chilpéric II)</small> |align="center"|715 |align="center"|13 फेब्रुवारी 721 |{{*}}Probably son of Childeric II |align="center"|King of Neustria and Burgundy <br><small>(Roi de Neustrie et de Bourgogne)</small> <br><br> फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br>(719–721) |} The last Merovingian kings, known as the lazy kings (rois fainéants), did not hold any real political power, while the [[मेor of the Palace]] governed instead. When Theuderic IV died in 737, मेor of the Palace [[Charles Martel]] left the throne vacant and continued to rule until his own death in 741. His sons [[Pepin the Younger|Pepin]] and [[Carloman (मेor of the palace)|Carloman]] briefly restored the Merovingian dynasty by raising Childeric III to the throne in 743. In 751, Pepin deposed Childerich and acceded to the throne. {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Jean Dassier (1676-1763) - Childéric III roy de France (754).jpg|80px]] |align="center"|[[Childeric III]] <br><small>(Childéric III)</small> |align="center"|743 |align="center"|नोव्हेंबर 751 |{{*}}Son of Chilperic II or of Theuderic IV |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |} ==कॅरोलिंजियन घराणे (751–987)== <onlyinclude> {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Pépin_the_younger.jpg|80px]] |align="center"|बुटका [[पेपिन]] <br><small>(Pépin ''le Bref'')</small> |align="center"|752 |align="center"|24 सप्टेंबर 768 |{{*}}Son of [[Charles Martel]] |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Carloman.jpg|80px]] |align="center"|[[पहिला कार्लोमन]] |align="center"|24 सप्टेंबर 768 |align="center"|4 डिसेंबर 771 |{{*}}पेपिनचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Charlemagne Allemagne.jpg|80px]] |align="center"|[[शार्लमेन]] (पहिला शार्ल) |align="center"|24 सप्टेंबर 768 |align="center"|28 जानेवारी 814 |{{*}}पेपिनचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br><br>रोमन सम्राट <br><small>(Imperator Romanorum)</small> <br>(800–814) |- |align="center"|[[Image:Ludwik I Pobożny.jpg|80px]] |align="center"|[[भक्त लुई (पवित्र रोमन सम्राट)|भक्त लुई]] <br><small>(Louis Ier ''le Pieux, le Débonnaire'')</small> |align="center"|28 जानेवारी 814 |align="center"|20 जून 840 |{{*}}शार्लमेनचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br><br>रोमन सम्राट <br><small>(Imperator Romanorum)</small> |- |align="center"|[[Image:CharlesIItheBald.JPG|80px]] |align="center"|[[दुसरा शार्ल, फ्रान्स|दुसरा शार्ल]] <br><small>(Charles II ''le Chauve'')</small> |align="center"|20 जून 840 |align="center"|6 ऑक्टोबर 877 |{{*}}लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br><br>रोमन सम्राट <br><small>(Imperator Romanorum)</small> <br> (875–877) |- |align="center"|[[Image:Louis II of France.JPG|80px]] |align="center"|[[दुसरा लुई, फ्रान्स|दुसरा लुई]] <br><small>(Louis II ''le Bègue'')</small> |align="center"|6 ऑक्टोबर 877 |align="center"|10 एप्रिल 879 |{{*}}दुसऱ्या शार्लचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:King Louis III.gif|80px]] |align="center"|[[तिसरा लुई, फ्रान्स|तिसरा लुई]] |align="center"|10 एप्रिल 879 |align="center"|5 ऑगस्ट 882 |{{*}}दुसऱ्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Carloman II of France.jpg|80px]] |align="center"|[[दुसरा कार्लोमन]] |align="center"|5 ऑगस्ट 882 |align="center"|6 डिसेंबर 884 |{{*}}दुसऱ्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[File:Die deutschen Kaiser Karl der Dicke.jpg|80px]] |align="center"|[[तिसरा शार्ल, पूर्व फ्रांसिया|तिसरा शार्ल]] <br><small>(Charles ''le Gros'')</small> |align="center"|20 मे 885 |align="center"|13 जानेवारी 888 |{{*}} |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> <br><br>रोमन सम्राट <br><small>(Imperator Romanorum)</small> <br> (881–887) |- |align="center"|[[File:Odo of France.PNG|80px]] |align="center"|[[Odo, Count of Paris|Odo of Paris]]<br><small>(Eudes de Paris)</small> |align="center"|29 फेब्रुवारी 888 |align="center"|1 जानेवारी 898 | |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"| [[File:Georges Rouget (1783-1869) - Charles III, dit le simple, roi de France en 896 (879-929).jpg|80px]] |align="center"|[[तिसरा शार्ल, पश्चिम फ्रांसिया|तिसरा शार्ल]]<br><small>(Charles III ''le Simple'')</small> |align="center"|28 जानेवारी 893 |align="center"|30 जून 922 | |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"| |align="center"|[[पहिला रॉबर्ट, फ्रान्स|रॉबर्ट पहिला]]<br><small>(Robert Ier) |align="center"|30 जून 922 |align="center"|15 जून 923 | |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[File:Rudolph of France.PNG|80px]] |align="center"|[[रुडॉल्फ]]<br><small>(Raoul de France)</small> |align="center"|13 जुलै 923 |align="center"|14 जानेवारी 936 | |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[File:Louis IV of France.PNG|80px]] |align="center"|[[चौथा लुई, फ्रान्स|चौथा लुई]] ''from overseas'' <br><small>(Louis IV ''d'Outremer'')</small> |align="center"|19 जून 936 |align="center"|10 सप्टेंबर 954 |{{*}}Son of Charles III |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[File:Lothaire-Face.jpg|80px]] |align="center"|[[लोथेअर]]<br><small>(Lothaire de France)</small> |align="center"|12 नोव्हेंबर 954 |align="center"|2 मार्च 986 |{{*}}चौथ्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Amiel - Louis V of France.jpg|80px]] |align="center"|[[पाचवा लुई, फ्रान्स|पाचवा लुई]] <br><small>(Louis V ''le Fainéant'')</small> |align="center"|8 जून 986 |align="center"|22 मे 987 |{{*}}लोथेअरचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |} ==कॅपेशियन घराणे (987–1792)== ===कॅपेत वंश (987–1328)=== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:King Hugh Capet.jpg|80px]]||align="center"| ||align="center"|[[ह्यू कॅपेत]] <br><small>(Hugues Capet)</small> ||align="center"|3 जुलै 987||align="center"|24 ऑक्टोबर 996||{{*}}पहिल्या रॉबर्टचा नातू |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|{{चित्र हवे}} ||align="center"|||[[दुसरा रॉबर्ट, फ्रान्स|दुसरा रॉबर्ट]] <br><small>(Robert II ''le Pieux, le Sage'')</small> ||align="center"|24 ऑक्टोबर 996||align="center"|20 जुलै 1031||{{*}}ह्यू कॅपेतचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:Henri I.jpg|80px]]||align="center"| ||align="center"|[[पहिला हेन्री, फ्रान्स|पहिला हेन्री]]<br><small>(Henri Ier)</small>||align="center"|20 जुलै 1031||align="center"|4 ऑगस्ट 1060||{{*}}दुसऱ्या रॉबर्टचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[File:Philip I of France · HHWXI28.svg|80px]]||align="center"| ||align="center"|[[पहिला फिलिप, फ्रान्स|पहिला फिलिप]]<br><small>(Philippe Ier ''l' Amoureux'')</small>||align="center"|4 ऑगस्ट 1060||align="center"|29 जुलै 1108||{{*}}पहिल्या हेन्रीचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[File:Louis VI of France.gif|80px]]||align="center"| ||align="center"|[[सहावा लुई, फ्रान्स|सहावा लुई]] <br><small>(Louis VI ''le Gros'')</small>||align="center"|29 जुलै 1108||align="center"|1 ऑगस्ट 1137||{{*}}पहिल्या फिलिपचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |align="center"|[[Image:II Geza es VII Lajos KK.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]] ||align="center"|[[सातवा लुई, फ्रान्स|सातवा लुई]]<br><small>(Louis VII ''le Jeune'')</small>||align="center"|1 ऑगस्ट 1137||align="center"|18 सप्टेंबर 1180||{{*}}सहाव्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small> |- |{{चित्र हवे}}||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]] ||align="center"|[[दुसरा फिलिप, फ्रान्स|दुसरा फिलिप]] ''ऑगस्टस'' <br><small>(Philippe II ''Auguste'')</small>||align="center"|18 सप्टेंबर 1180||align="center"|14 जुलै 1223||{{*}}सातव्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रॅंकांचा राजा <br><small>(Roi des Francs)</small><br>फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[File:Louis8lelion.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]] ||align="center"|[[आठवा लुई, फ्रान्स|आठवा लुई]] <br><small>(Louis VIII ''le Lion'')</small>||align="center"|14 जुलै 1223||align="center"|8 नोव्हेंबर 1226||{{*}}दुसऱ्या फिलिपचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[File:Louis-ix.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]] ||align="center"|[[नववा लुई, फ्रान्स|नववा लुई]] <br><small>(Saint Louis)</small>||align="center"|8 नोव्हेंबर 1226||align="center"|25 ऑगस्ट 1270||{{*}}आठव्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[Image:Miniature Philippe III Courronement.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]] ||align="center"|[[तिसरा फिलिप, फ्रान्स|तिसरा फिलिप]] <br><small>(Philippe III ''le Hardi'')</small>||align="center"|25 ऑगस्ट 1270||align="center"|5 ऑक्टोबर 1285||{{*}}नवव्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |{{चित्र हवे}}||[[File:Arms of the Kingdom of France & Navarre (Ancien).svg|100px]] ||align="center"|[[चौथा फिलिप, फ्रान्स|चौथा फिलिप]] <br><small>(Philippe IV ''le Bel'')||align="center"|5 ऑक्टोबर 1285||align="center"|29 नोव्हेंबर 1314||{{*}}तिसऱ्या फिलिपचा मुलगा |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[File:Delpech - Louis X of France.jpg|80px]] ||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France & Navarre (Ancien).svg|100px]]||align="center"|[[दहावा लुई, फ्रान्स|दहावा लुई]] <br><small>(Louis X ''le Hutin'')</small>||align="center"|29 नोव्हेंबर 1314||align="center"|5 जून 1316||{{*}}चौथ्या फिलिपचा मुलगा |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[Image:John I of France.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France & Navarre (Ancien).svg|100px]]||align="center"|[[पहिला जॉन, फ्रान्स|पहिला जॉन]] <br><small>(Jean Ier ''le Posthume'')</small>||align="center"|15 नोव्हेंबर 1316||align="center"|20 नोव्हेंबर 1316||{{*}}दहाव्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[File:Philippe V Le Long.JPG|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France & Navarre (Ancien).svg|100px]]||align="center"|[[पाचवा फिलिप, फ्रान्स|पाचवा फिलिप]] <br><small>(Philippe V ''le Long'')</small>||align="center"|20 नोव्हेंबर 1316||align="center"|3 जानेवारी 1322||{{*}}चौथ्या फिलिपचा मुलगा<br>{{*}}दहाव्या लुईचा धाकटा भाऊ |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[File:Charles IV Le Bel.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France & Navarre (Ancien).svg|100px]]||align="center"|[[चौथा शार्ल, फ्रान्स|चौथा शार्ल]] <br><small>(Charles IV ''le Bel'')</small>||align="center"|3 जानेवारी 1322||align="center"|1 फेब्रुवारी 1328||{{*}}चौथ्या फिलिपचा मुलगा<br>{{*}}पाचव्या फिलिपचा धाकटा भाऊ |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |} ===[[व्हालोईचे घराणे]] (1328–1589)=== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Robert-Fleury - Philip VI of France.jpg|80px]] ||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]]||align="center"|व्लालोईचा [[सहावा फिलिप, फ्रान्स|सहावा फिलिप]] ''of Valois''<br><small>(Philippe VI ''de Valois'', ''le Fortuné'')</small>||align="center"|1 एप्रिल 1328||align="center"|22 ऑगस्ट 1350||{{*}}तिसऱ्या फिलिपचा नातू |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[Image:JeanIIdFrance.jpg|80px]] ||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]]||align="center"|[[दुसरा जॉन, फ्रान्स|दुसरा जॉन]] <br><small>(Jean II ''le Bon'')</small>||align="center"|22 ऑगस्ट 1350||align="center"|8 एप्रिल 1364||{{*}}सहाव्या फिलिपचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[Image:Charles5lesage.jpg|80px]] ||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Ancien).svg|100px]]||align="center"|[[पाचवा शार्ल, फ्रान्स|पाचवा शार्ल]] <br><small>(Charles V ''le Sage'')</small>||align="center"|8 एप्रिल 1364||align="center"|16 सप्टेंबर 1380||{{*}}दुसऱ्या जॉनचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[File:Couronnement de Charles VI le Bien-Aimé.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Moderne).svg|100px]] ||align="center"|[[सहावा शार्ल, फ्रान्स|सहावा शार्ल]] <br><small>(Charles VI ''le Bienaimé'', ''le Fol'')</small> ||align="center"|16 सप्टेंबर 1380||align="center" |21 ऑक्टोबर 1422||{{*}}पाचव्या शार्लचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[Image:Charles VII de france.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Moderne).svg|100px]] ||align="center"|[[सातवा शार्ल, फ्रान्स|सातवा शार्ल]] <br><small>(Charles VII ''le Victorieux'', ''le Bien-Servi'')</small> ||align="center"|21 ऑक्टोबर 1422||align="center"|22 जुलै 1461||{{*}}सहाव्या शार्लचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[File:Louis XI of France.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Moderne).svg|100px]] ||align="center"|[[अकरावा लुई, फ्रान्स|अकरावा लुई]] <br><small>(Louis XI ''le Prudent'', ''l'Universelle Aragne'')</small> ||align="center"|22 जुलै 1461||align="center"|30 ऑगस्ट 1483||{{*}}सातव्या शार्लचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[Image:Charles VIII de france.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Moderne).svg|100px]] ||align="center"|[[आठवा शार्ल, फ्रान्स|आठवा शार्ल]] <br><small>(Charles VIII ''l'Affable'')</small>||align="center"|30 ऑगस्ट 1483||align="center"|7 एप्रिल 1498||{{*}}अकराव्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |} ====ओर्लियों शाखा (1498–1515)==== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Ludvig XII av Frankrike på målning från 1500-talet.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Arms of the Kingdom of France (Moderne).svg|100px]]||align="center"| [[बारावा लुई, फ्रान्स|बारावा लुई]] <br><small>(Louis XII ''le Père du Peuple'')</small> ||align="center"|7 एप्रिल 1498||align="center"|1 जानेवारी 1515||{{*}}पाचव्या शार्लचा पणतू |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |} ====ओर्लियों-ॲंगोलेम शाखा (1515–1589)==== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Francis1-1.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France.svg|100px]]||align="center"|[[पहिला फ्रांस्वा, फ्रान्स|पहिला फ्रांस्वा]]<br><small>(François Ier ''le Père et Restaurateur des Lettres'')</small>||align="center"|1 जानेवारी 1515||align="center"|31 मार्च 1547||{{*}}पाचव्या शार्लचा खापरपणतू<br>{{*}}बाराव्या लुईचा जावई |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[File:Henry II of France..jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France.svg|100px]]||align="center"|[[दुसरा हेन्री, फ्रान्स|दुसरा हेन्री]] <br><small>(Henri II)</small> ||align="center"|31 मार्च 1547||align="center"|10 जुलै 1559||{{*}}पहिल्या फ्रांस्वाचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[File:Francesco II.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France.svg|100px]]||align="center"|[[दुसरा फ्रांस्वा, फ्रान्स|दुसरा फ्रांस्वा]] <br><small>(François II)</small> ||align="center"|10 जुलै 1559||align="center"|5 डिसेंबर 1560||{{*}}दुसऱ्या हेन्रीचा मुलगा |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> <br><br>स्कॉट्सचा राजा <br>(1558–1560) |- |align="center"|[[Image:Bemberg Fondation Toulouse - Portrait de Charles IX - François Clouet - Inv.1012.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France.svg|100px]]||align="center"|[[नववा शार्ल, फ्रान्स|नववा शार्ल]]||align="center"|5 डिसेंबर 1560||align="center"|30 मे 1574||{{*}}Son of Henry II<br>{{*}}दुसऱ्या फ्रांस्वाचा धाकटा भाऊ |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> |- |align="center"|[[Image:Anjou 1570louvre.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France.svg|100px]] ||align="center"|[[तिसरा हेन्री, फ्रान्स|तिसरा हेन्री]] <br><small>(Henri III)</small>||align="center"|30 मे 1574||align="center"|2 ऑगस्ट 1589||{{*}}दुसऱ्या हेन्रीचा मुलगा<br>{{*}}नवव्या शार्लचा धाकटा भाऊ |align="center"|फ्रान्सचा राजा <br><small>(Roi de France)</small> <br><br>[[पोलंड]]चा राजा व [[लिथुएनिया]]चा ड्यूक <br>(1573–1575) |} ===[[बुर्बोंचे घराणे]] (1589–1792)=== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Henry IV of france by pourbous younger.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France & Navarre.svg|100px]] ||align="center"|[[चौथा हेन्री, फ्रान्स|चौथा हेन्री]] <br><small>(Henri IV, ''le Bon Roi Henri'', ''le Vert-Galant'') </small>||align="center"|2 ऑगस्ट 1589||align="center"|14 मे 1610||{{*}}नवव्या लुईचा दहावा वंशज |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[Image:LouisXIII.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France & Navarre.svg|100px]] ||align="center"|[[तेरावा लुई, फ्रान्स|तेरावा लुई]] <br><small>(Louis XIII ''le Juste'') </small> ||align="center"|14 मे 1610||align="center"|14 मे 1643||{{*}}चौथ्या हेन्रीचा मुलगा |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[Image:Louis XIV of France.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France & Navarre.svg|100px]] ||align="center"|[[चौदावा लुई, फ्रान्स|चौदावा लुई]] <br><small>(Louis XIV ''le Grand'', ''le Roi Soleil'')</small>||align="center"|14 मे 1643||align="center"|1 सप्टेंबर 1715||{{*}}तेराव्या लुईचा मुलगा |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[Image:LouisXV-Rigaud1.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France & Navarre.svg|100px]] ||align="center"|[[पंधरावा लुई, फ्रान्स|पंधरावा लुई]] <br><small>(Louis XV ''le Bien-Aimé'')</small>||align="center"|1 सप्टेंबर 1715||align="center"|10 मे 1774||{{*}}चौदाव्या लुईचा पणतू |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[Image:Ludvig XVI av Frankrike porträtterad av AF Callet.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grand Royal Coat of Arms of France & Navarre.svg|100px]] ||align="center"|[[सोळावा लुई, फ्रान्स|सोळावा लुई]] <br><small>(Louis XVI ''le Restaurateur de la Liberté Française'')</small>||align="center"|10 मे 1774||align="center"|21 सप्टेंबर 1792||{{*}}पंधराव्या लुईचा नातू |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> <br>(1774–1791) <br><br> फ्रेंचांचा राजा <br><small>(Roi des Français)</small> <br>(1791–1792) |} ==[[पहिले फ्रेंच प्रजासत्ताक]] (1792–1804)== [[नेपोलियन]]ने १७९२ साली पहिले फ्रेंच प्रजासत्ताक स्थापन केले व स्वतःला फ्रेंचांचा सम्राट ही पदवी दिली. ==बोनापार्ट घराणे (1804–1814)== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Napoleon I (by Anne Louis Girodet de Roucy-Trioson).jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grandes Armes Impériales (1804-1815)2.svg|100px]]||align="center"|[[नेपोलियन बोनापार्ट]]<br><small>(Napoléon Ier, le Grand)</small>||align="center"|18 मे 1804||align="center"|11 एप्रिल 1814 |align="center"|- |align="center"|फ्रेंचांचा सम्राट <br><small>(Empereur des Français)</small> |- |} ==बुर्बोंच्या घराण्याची पुनर्स्थापना (1814–1815)== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Lodewijk XVIII.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Coat of Arms of the Bourbon Restoration (1815-30).svg|100px]]||align="center"|[[अठरावा लुई, फ्रान्स|अठरावा लुई]]||align="center"|11 एप्रिल 1814||align="center"|20 मार्च 1815||{{*}}सोळाव्या लुईचा धाकटा भाऊ |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |} ==[[पहिले फ्रेंच साम्राज्य]] ([[शंभर दिवस]], 1815)== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Napoleon I (by Anne Louis Girodet de Roucy-Trioson).jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grandes Armes Impériales (1804-1815)2.svg|100px]]||align="center"|[[नेपोलियन]] <br><small>(Napoléon Ier)</small>||align="center"|20 मार्च 1815||align="center"|22 जून 1815 |align="center"|- |align="center"|फ्रेंचांचा सम्राट <br><small>(Empereur des Français)</small> |- |align="center"|[[Image:80 Napoleon II.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Grandes Armes Impériales (1804-1815)2.svg|100px]]||align="center"|[[दुसरा नेपोलियन, फ्रान्स|दुसरा नेपोलियन]]<br><small>(Napoléon II)</small><br><ref>From 22 जून to 7 जुलै 1815, Bonapartists considered Napoleon II as the legitimate heir to the throne, his father having abdicated in his favor. However, the young child's reign was entirely fictional, as he was residing in ऑस्ट्रिया with his mother. Louis XVIII was reinstalled as king on 7 जुलै.</ref>||align="center"|22 जून 1815||align="center"|7 जुलै 1815 |align="center"|{{*}}नेपोलियनचा मुलगा |align="center"|फ्रेंचांचा सम्राट <br><small>(Empereur des Français)</small> |- |} ==बुर्बोंचे घराणे (1815–1830)== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Lodewijk XVIII.jpg|80px]]||align="center"|[[File:Coat of Arms of the Bourbon Restoration (1815-30).svg|100px]]||align="center"|[[अठरावा लुई, फ्रान्स|अठरावा लुई]]||align="center"|7 जुलै 1815||align="center"|16 सप्टेंबर 1824||{{*}}सोळाव्या लुईचा धाकटा भाऊ |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |- |align="center"|[[Image:Charles X Roi de France et de Navarre.jpg|80 px]]||align="center"|[[File:Coat of Arms of the Bourbon Restoration (1815-30).svg|100px]]||align="center"|[[दहावा शार्ल, फ्रान्स|दहावा शार्ल]]||align="center"|16 सप्टेंबर 1824||align="center"|2 ऑगस्ट 1830||{{*}}अठराव्या लुईचा धाकटा भाऊ |align="center"|फ्रान्स व नाबाराचा राजा <br><small>(Roi de France et de Navarre)</small> |} ==ओर्लियोंचे घराणे (1830–1848)== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Louis-Philippe de Bourbon.jpg|80px]]||align="center"|{{चित्र हवे}}||align="center"|[[पहिला लुई-फिलिप, फ्रान्स|पहिला लुई-फिलिप]] <br><small>(Louis Philippe, ''le Roi Citoyen'')</small>||align="center"|9 ऑगस्ट 1830||align="center"|24 फेब्रुवारी 1848||{{*}}तेराव्या लुईचा सहावा वंशज |align="center"|फ्रेंचांचा राजा <br><small>(Roi des Français)</small> |} ==[[दुसरे फ्रेंच प्रजासत्ताक]] (1848–1852)== दुसरे फ्रेंच प्रजासत्ताक १८४८ ते १८५२ दरम्यान अस्तित्वात होते. ==बोनापार्टचे घराणे, [[दुसरे फ्रेंच साम्राज्य]] (1852–1870)== {| width=95% class="wikitable" ! width=8% | चित्र ! width=10%|चिन्ह ! width=20% | नाव ! width=7% | कधीपासून ! width=7% | कधीपर्यंत ! width=15% | मागील राजासोबत नाते ! width=10% | पद |- |align="center"|[[Image:Franz Xaver Winterhalter Napoleon III.jpg|80px]] ||align="center"|[[File:Coat of Arms Second French Empire (1852–1870)-2.svg|100px]]||align="center"|[[नेपोलियन तिसरा]]<br><small>(Napoléon III)</small>||align="center"|2 डिसेंबर 1852||align="center"|4 सप्टेंबर 1870||{{*}}पहिल्या नेपोलियनचा भाचा |align="center"|फ्रेंचांचा सम्राट <br><small>(Empereur des Français)</small> |} ==टीपा== {{संदर्भयादी}} {{फ्रान्सचे राज्यकर्ते}} [[वर्ग:फ्रान्सचे राज्यकर्ते]] [[वर्ग:फ्रान्सचा इतिहास]] b61hmkobwogd143aqkrjolrbq8yhc8l 0 145452 2147987 1764944 2022-08-16T12:28:39Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{Infobox airport | name = सुवर्णभूमी विमानतळ | nativename = ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ | nativename-a = | nativename-r = | image = Suvarnabhumi Airport, Bangkok, Thailand 2.jpg | image-width = | caption = | IATA = BKK | ICAO = VTBS <center>{{Location map|थायलंड|width=250|float=center |caption=|mark=Airplane_silhouette.svg|marksize=10 |label=BKK|position=bottom |lat_deg=13|lat_min=41|lat_sec=33|lat_dir=N |lon_deg=100|lon_min=45|lon_sec=00|lon_dir=E }}<small>थायलंडमधील स्थान</small></center> | type = जाहीर | owner = | operator = | city-served = [[बँकॉक]] | location = [[समुट प्राकान प्रांत]], [[थायलंड]] | hub = [[थाई एअरवेज]] | elevation-f = ५ | elevation-m = २ | coordinates = {{coord|13|41|33|N|100|45|00|E|region:MX_type:airport|display=inline,title}} | r1-number = 01R/19L | r1-length-m = 4,260 | r1-surface = डांबरी | r2-number = 01L/19R | r2-length-m = 3,810 | r2-surface = डांबरी | stat-year = २०१२ | stat1-header = एकूण प्रवासी | stat1-data = ५,३०,०२,३२८ | stat2-header = | stat2-data = | footnotes = }} '''सुवर्णभूमी विमानतळ''' ([[थाई भाषा|थाई]]: ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ) {{विमानतळ संकेत|BKK|VTBS}} हा [[थायलंड]] देशामधील सर्वात मोठा व प्रमुख आंतरराष्ट्रीय [[विमानतळ]] आहे. हा विमानतळ [[बँकॉक]] शहराच्या २५ किमी पूर्वेस [[समुट प्राकान प्रांत]]ामधील बांग फिल ह्या शहरामध्ये स्थित आहे. २०१२मध्ये ५ कोटींहून अधिक प्रवाशांची वाहतूक करणाऱा सुवर्णभूमी विमानतळ [[आशिया]]ातील सहाव्या तर जगातील १४व्या क्रमांकाचा वर्दळीचा विमानतळ आहे. ==बाह्य दुवे== *[http://www.suvarnabhumiairport.com/ अधिकृत संकेतस्थळ] {{कॉमन्स|Suvarnabhumi International Airport|{{लेखनाव}}}} [[वर्ग:थायलंडमधील विमानतळ]] [[वर्ग:बँकॉक]] jieagkhnwfkkmv7qambm6mdlnse1k3r 0 146177 2147992 2125391 2022-08-16T12:32:20Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळ स्पर्धा | नाव =पाचवी आशियाई क्रीडा स्पर्धा | लोगो = | size = 150px | वर्ष = १९६६ | ध्येय = ''Ever Onward'' | यजमान = [[बँकॉक]], [[थायलंड]] | संघ = १६ | खेळाडू =१,९४५ | खेळांचे प्रकार =१४ | उद्घाटन = [[९ डिसेंबर]] | सांगता = [[२० डिसेंबर]] | उद्घाटक = राजा [[नववा राम, थायलंड|भूमिबोल]] | प्रमुख स्थान = | Previous = [[१९६२ आशियाई खेळ|१९६२]] | Next = [[१९७० आशियाई खेळ|१९७०]] }} '''१९६६ आशियाई खेळ''' ही [[आशियाई खेळ]] स्पर्धांची पाचवी आवृत्ती [[थायलंड]] देशाच्या [[बँकॉक]] शहरात ९ ते २० डिसेंबर, [[इ.स. १९६६]] दरम्यान भरवली गेली. ह्या स्पर्धेत [[आशिया]] खंडामधील १६ देशांच्या [[राष्ट्रीय ऑलिंपिक संघटन|ऑलिंपिक संघटनांनी]] भाग घेतला. [[इस्रायल]] व [[तैवान]] देशांना ह्या स्पर्धेमध्ये समाविष्ट करण्यात आले. ==सहभागी देश== {{col-begin}} {{Col-2}} *{{देशध्वज|AFG}} *{{देशध्वज|BIR}} *{{flagicon image|Flag of Sri Lanka.svg}} [[सिलोन]] *{{देशध्वज|HKG}} *{{देशध्वज|IND}} *{{देशध्वज|INA}} *{{देशध्वज|IRI}} *{{देशध्वज|ISR}} *{{देशध्वज|JPN}} {{Col-2}} *{{देशध्वज|MAS}} *{{देशध्वज|NEP}} *{{देशध्वज|PAK}} *{{देशध्वज|PHI}} *{{देशध्वज|ROC}} *{{देशध्वज|SIN}} *{{देशध्वज|KOR}} *{{देशध्वज|VIE}} *{{देशध्वज|THA}} {{col-end}} ==पदक तक्ता== {{legend|#ccccff|यजमान देश|border=solid 1px #AAAAAA}} {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable|nation-width=200px}} |- |१||align=left|{{देशध्वज|JPN}}||७८||५३||३३||१६४ |- |२||align=left|{{देशध्वज|KOR}}||१२||१८||२१||५१ |-style="background:#ccccff" |३||align=left|{{देशध्वज|THA}} ||११||१४||१२||३७ |- |४||align=left|{{देशध्वज|MAS}}||७||५||६||१८ |- |५||align=left|{{देशध्वज|IND}}||७||३||११||२१ |- |६||align=left|{{देशध्वज|IRI}}||६||८||१७||३१ |- |७||align=left|{{देशध्वज|INA}}||६||५||१२||३३ |- |८||align=left|{{देशध्वज|ROC}}||५||४||९||१८ |- |९||align=left|{{देशध्वज|ISR}}||३||५||३||११ |- |१०||align=left|{{देशध्वज|PHI}}||२||१५||२५||४२ |- |११||align=left|{{देशध्वज|PAK}}||२||४||२||८ |- |१२||align=left|{{देशध्वज|BIR}}||१||०||४||५ |- |१३||align=left|{{देशध्वज|SIN}}||०||५||७||१२ |- |१४||align=left|{{देशध्वज|VIE}}||०||१||१||२ |- |१५||align=left|{{flagicon image|Flag of Sri Lanka.svg}} [[सिलोन]]||०||०||६||६ |- |१६||align=left|{{देशध्वज|HKG}}||०||०||१||१ |-class="sortbottom" !colspan=2|एकूण||१४०||१४०||१७०||४६० |} ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|1966 Asian Games|{{लेखनाव}}}} *[http://ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?SYCXGjC0df+J2ChZBk5tvA== आशिया ऑलिंपिक समितीवरील माहिती] {{आशियाई स्पर्धा}} [[वर्ग:आशियाई खेळ]] [[वर्ग:थायलंडमधील खेळ]] [[वर्ग:बँकॉक]] [[वर्ग:इ.स. १९६६ मधील खेळ]] 1aomluhzrhqbr3r5zuxird4w79552g8 0 146179 2147993 1764241 2022-08-16T12:32:35Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळ स्पर्धा | नाव =सहावी आशियाई क्रीडा स्पर्धा | लोगो = | size = 150px | वर्ष = १९७० | ध्येय = ''Ever Onward'' | यजमान = [[बँकॉक]], [[थायलंड]] | संघ = १८ | खेळाडू =२,४०० | खेळांचे प्रकार =१३ | उद्घाटन = [[९ डिसेंबर]] | सांगता = [[२० डिसेंबर]] | उद्घाटक = राजा [[नववा राम, थायलंड|भूमिबोल]] | प्रमुख स्थान = | Previous = [[१९६६ आशियाई खेळ|१९६६]] | Next = [[१९७४ आशियाई खेळ|१९७४]] }} '''१९७० आशियाई खेळ''' ही [[आशियाई खेळ]] स्पर्धांची सहावी आवृत्ती [[थायलंड]] देशाच्या [[बँकॉक]] शहरात ९ ते २० डिसेंबर, [[इ.स. १९७०]] दरम्यान भरवली गेली. ह्या स्पर्धेचे यजमानपद [[दक्षिण कोरिया]]च्या [[सोल]] शहराला मिळाले होते, परंतु आर्थिक अडचणी तसेच [[उत्तर कोरिया]]कडून धमक्या ह्या कारणांस्तव सोलने ह्या स्पर्धेचे आयोजन करण्यास नकार दिला. गतयजमान बँकॉकने हे खेळ पुन्हा भरवण्याची तयारी दाखवली. ह्या स्पर्धेत [[आशिया]] खंडामधील १८ देशांच्या [[राष्ट्रीय ऑलिंपिक संघटन|ऑलिंपिक संघटनांनी]] भाग घेतला. ==सहभागी देश== {{col-begin}} {{Col-2}} *{{देशध्वज|BIR}} *{{flagicon image|Flag of Sri Lanka.svg}} [[सिलोन]] *{{देशध्वज|HKG}} *{{देशध्वज|IND}} *{{देशध्वज|INA}} *{{देशध्वज|IRI}} *{{देशध्वज|ISR}} *{{देशध्वज|JPN}} *{{देशध्वज|CAM}} {{Col-2}} *{{देशध्वज|MAS}} *{{देशध्वज|NEP}} *{{देशध्वज|PAK}} *{{देशध्वज|PHI}} *{{देशध्वज|ROC}} *{{देशध्वज|SIN}} *{{देशध्वज|KOR}} *{{देशध्वज|VIE}} *{{देशध्वज|THA}} {{col-end}} ==पदक तक्ता== {{legend|#ccccff|यजमान देश|border=solid 1 px #AAAAAA}} {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable|nation-width=2००px}} |- |१ ||align=left|{{देशध्वज|JPN}}||७४||४७||२३||१ ४४ |- |२||align=left|{{देशध्वज|KOR}}||१ ८||१ ३||२३||५४ |- style="background:#ccccff" |३||align=left|{{देशध्वज|THA}} ||९||१ ७||१ ३||३९ |- |४||align=left|{{देशध्वज|IRI}}||९||७||७||२३ |- |५||align=left|{{देशध्वज|IND}}||६||९||१०||२५ |- |६||align=left|{{देशध्वज|ISR}}||६||६||५||१ ७ |- |७||align=left|{{देशध्वज|MAS}}||५||१ ||७|| १ ३ |- |८||align=left|{{देशध्वज|BIR}}||३||२||७||१ २ |- |९||align=left|{{देशध्वज|INA}}||२||५||१ ३||२० |- |१०||align=left|{{flagicon image|Flag of Sri Lanka.svg}} [[सिलोन]]||२||२||०||४ |- </onlyinclude><!-- Leave this next to the tenth-ranked team at all times. --> |११ ||align=left|{{देशध्वज|PHI}}||१ ||९||१ २||२२ |- |१२||align=left|{{देशध्वज|ROC}}||१ ||५||१ २||१ ८ |- |१३||align=left|{{देशध्वज|PAK}}||१ ||२||७||१० |- |१४||align=left|{{देशध्वज|SIN}}||०||६||९||१ ५ |- |१५||align=left|{{देशध्वज|KHM}}||०||२||३||५ |- |१६||align=left|{{देशध्वज|VIE}}||०||०||२||२ <onlyinclude> |- class="sortbottom" !colspan=2|एकूण||१ ३७||१ ३३||१ ५३||४२३ |} ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|1970 Asian Games|{{लेखनाव}}}} *[http://ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?SYCXGjC0df+J2ChZBk5tvA== आशिया ऑलिंपिक समितीवरील माहिती] {{आशियाई स्पर्धा}} [[वर्ग:आशियाई खेळ]] [[वर्ग:थायलंडमधील खेळ]] [[वर्ग:बँकॉक]] 6hmts8490at3i5uy3olixrcnic8jayz 0 146183 2147994 1764208 2022-08-16T12:32:54Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळ स्पर्धा | नाव =आठवी आशियाई क्रीडा स्पर्धा | लोगो = | size = 150px | वर्ष = १९७८ | ध्येय = | यजमान = [[बँकॉक]], [[थायलंड]] | संघ = २५ | खेळाडू =३,८४२ | खेळांचे प्रकार =१९ | उद्घाटन = [[९ डिसेंबर]] | सांगता = [[२० डिसेंबर]] | उद्घाटक = राजा [[नववा राम, थायलंड|भूमिबोल]] | प्रमुख स्थान = | Previous = [[१९७४ आशियाई खेळ|१९७४]] | Next = [[१९८२ आशियाई खेळ|१९८२]] }} '''१९७८ आशियाई खेळ''' ही [[आशियाई खेळ]] स्पर्धांची आठवी आवृत्ती [[थायलंड]] देशाच्या [[बँकॉक]] शहरात ९ ते २० डिसेंबर, [[इ.स. १९७८]] दरम्यान भरवली गेली. प्रथम [[सिंगापूर]] व नंतर [[इस्लामाबाद]]ने ह्या स्पर्धेचे आयोजन करण्यास असमर्थता दाखवल्यामुळे बँकॉकने हे खेळ पुन्हा भरवण्याची तयारी दाखवली. ह्या स्पर्धेत [[आशिया]] खंडामधील २५ देशांच्या [[राष्ट्रीय ऑलिंपिक संघटन|ऑलिंपिक संघटनांनी]] भाग घेतला. [[इस्रायल]]ची आशियाई खेळांमधून कायमची हकालपट्टी करण्यात आली. ==सहभागी देश== [[इराणी क्रांती|तंग राजकीय परिस्थितीमुळे]] [[इराण]]ने आपले खेळाडू पाठवले नाही. {{col-begin}} {{Col-3}} *{{देशध्वज|BRN}} *{{देशध्वज|BAN}} *{{देशध्वज|BIR}} *{{देशध्वज|CHN}} *{{देशध्वज|HKG}} *{{देशध्वज|IND}} *{{देशध्वज|INA}} *{{देशध्वज|IRQ}} *{{देशध्वज|JPN}} {{Col-3}} *{{देशध्वज|KUW}} *{{देशध्वज|LIB}} *{{देशध्वज|MAS}} *{{देशध्वज|MGL}} *{{देशध्वज|NEP}} *{{देशध्वज|PRK}} *{{देशध्वज|PAK}} *{{देशध्वज|PHI}} *{{देशध्वज|QAT}} {{Col-3}} *{{देशध्वज|KSA}} *{{देशध्वज|SIN}} *{{देशध्वज|KOR}} *{{देशध्वज|SRI}} *{{देशध्वज|SYR}} *{{देशध्वज|THA}} *{{देशध्वज|UAE}} {{col-end}} ==पदक तक्ता== {{legend|#ccccff|यजमान देश|border=solid 1px #AAAAAA}} {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable|nation-width=200px}} |- |१||style="text-align:left"|{{देशध्वज|JPN}}||७०||५९||४९||१७८ |- |२||style="text-align:left"|{{देशध्वज|CHN}}||५१||५४||४६||१५१ |- |३||style="text-align:left"|{{देशध्वज|KOR}}||१८||२०||३१||६९ |- |४||style="text-align:left"|{{देशध्वज|PRK}}||१५||१३||१५||४३ |- style="background:#ccccff" |५||style="text-align:left"|{{देशध्वज|THA}}||११||१२||१९||४२ |- |६||style="text-align:left"|{{देशध्वज|IND}}||११||११||६||२८ |- |७||style="text-align:left"|{{देशध्वज|INA}}||८||७||१८||३३ |- |८||style="text-align:left"|{{देशध्वज|PAK}}||४||४||९||१७ |- |९||style="text-align:left"|{{देशध्वज|PHI}}||४||४||६||१४ |- |१०||style="text-align:left"|{{देशध्वज|IRQ}}||२||४||६||१२ |-</onlyinclude><!-- Leave this next to the tenth-ranked team at all times. --> |११||style="text-align:left"|{{देशध्वज|SIN}}||२||१||४||७ |- |१२||style="text-align:left"|{{देशध्वज|MAS}}||२||१||३||६ |- |१३||style="text-align:left"|{{देशध्वज|MGL}}||१||३||५||९ |- |१४||style="text-align:left"|{{देशध्वज|LIB}}||१||१||०||२ |- |१५||style="text-align:left"|{{देशध्वज|SYR}}||१||०||०||१ |- |१६||style="text-align:left"|{{देशध्वज|BIR}}||०||३||३||६ |- |१७||style="text-align:left"|{{देशध्वज|HKG}}||०||२||३||५ |- |१८||style="text-align:left"|{{देशध्वज|SRI}}||०||०||२||२ |- |१९||style="text-align:left"|{{देशध्वज|KUW}}||०||०||१||१ <onlyinclude> |- class="sortbottom" !colspan=2|एकूण||२०१||१९९||२२६||६२६ |} ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|1978 Asian Games|{{लेखनाव}}}} *[http://ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?SYCXGjC0df+J2ChZBk5tvA== आशिया ऑलिंपिक समितीवरील माहिती] {{आशियाई स्पर्धा}} [[वर्ग:आशियाई खेळ]] [[वर्ग:थायलंडमधील खेळ]] [[वर्ग:बँकॉक]] 4svsyoyoqsnozfg1e9w6x2xh552a83h 0 146315 2147995 1764134 2022-08-16T12:33:07Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळ स्पर्धा | नाव =१३वी आशियाई क्रीडा स्पर्धा | लोगो = | size = 150px | वर्ष = १९९८ | ध्येय = | यजमान = [[बँकॉक]], [[थायलंड]] | संघ = ४१ | खेळाडू =३,५५४ | खेळांचे प्रकार =३६ | उद्घाटन = [[६ डिसेंबर]] | सांगता = [[२० डिसेंबर]] | उद्घाटक = राजा [[नववा राम, थायलंड|भूमिबोल]] | प्रमुख स्थान = | Previous = [[१९९४ आशियाई खेळ|१९९४]] | Next = [[२००२ आशियाई खेळ|२००२]] }} '''१९९८ आशियाई खेळ''' ही [[आशियाई खेळ]] स्पर्धांची १३वी आवृत्ती [[थायलंड]] देशाच्या [[बँकॉक]] शहरात ६ ते २० डिसेंबर, [[इ.स. १९९८]] दरम्यान भरवली गेली. ह्या स्पर्धा बँकॉकमध्ये खेळवल्या जाण्याची ही चौथी वेळ होती. ==सहभागी देश== {{Col-begin}} {{Col-break}} *{{देशध्वज|BAN}} *{{देशध्वज|BHU}} *{{देशध्वज|BRN}} *{{देशध्वज|BRU}} *{{देशध्वज|CAM}} *{{देशध्वज|CHN}} *{{देशध्वज|HKG|name=Hong Kong, China}} *{{देशध्वज|INA}} *{{देशध्वज|IND}} *{{देशध्वज|IRI}} *{{देशध्वज|JOR}} *{{देशध्वज|JPN}} *{{देशध्वज|KAZ}} *{{देशध्वज|KGZ}} {{Col-break}} *{{देशध्वज|KOR|name=Korea}} *{{देशध्वज|KUW}} *{{देशध्वज|LAO}} *{{देशध्वज|LIB}} *{{देशध्वज|MAC}} *{{देशध्वज|MAS}} *{{देशध्वज|MDV}} *{{देशध्वज|MGL}} *{{देशध्वज|MYA}} *{{देशध्वज|NEP}} *{{देशध्वज|OMA}} *{{देशध्वज|PAK}} *{{देशध्वज|PLE}} {{Col-break}} *{{देशध्वज|PHI}} *{{देशध्वज|PRK|name=DPR Korea}} *{{देशध्वज|QAT}} *{{देशध्वज|SIN}} *{{देशध्वज|SRI}} *{{देशध्वज|SYR}} *{{देशध्वज|THA}} (host nation) *{{देशध्वज|TKM}} *{{देशध्वज|TPE}} *{{देशध्वज|UAE}} *{{देशध्वज|UZB}} *{{देशध्वज|VIE}} *{{देशध्वज|YEM}} {{Col-end}} ==पदक तक्ता== {{legend|#ccccff|यजमान देश|border=solid 1px #AAAAAA}} {| {{RankedMedalTable|class=wikitable sortable|nation-width=200px}} |- | १ ||align=left| {{देशध्वज|CHN}} || १२९ || ७८ || ६७|| २७४ |- | २ ||align=left| {{देशध्वज|KOR}} || ६५ || ४६ || ५३ || १६४ |- | ३ ||align=left| {{देशध्वज|JPN}} || ५२ || ६१ || ६८ || १८१ |- style="background:#ccccff" | ४ ||align=left| {{देशध्वज|THA}} || २४ || २६ || ४० || ९० |- | ५ ||align=left| {{देशध्वज|KAZ}} || २४ || २४ || ३० || ७८ |- | ६ ||align=left| {{देशध्वज|TPE}} || १९ || १७|| ४१ || ७७ |- | ७||align=left| {{देशध्वज|IRI}} || १० || ११ || १३ || ३४ |- |८ ||align=left| {{देशध्वज|PRK}} || ७|| १४ || १२ || ३३ |- | ९ ||align=left| {{देशध्वज|IND}} || ७|| ११ || १७|| ३५ |- | १०||align=left| {{देशध्वज|UZB}} || ६ || २२ || १२ || ४० |- | ११||align=left| {{देशध्वज|INA}} || ६ || १० || ११ || २७ |- | १२||align=left| {{देशध्वज|MAS}} || ५ || १० || १४ || २९ |- | १३||align=left| {{देशध्वज|HKG}} || ५ || ६ || ६ || १७ |- | १४||align=left| {{देशध्वज|KUW}} || ४ || ६ || ४ || १४ |- | १५||align=left| {{देशध्वज|SRI}} || ३ || ० || ३ || ६ |- | १६||align=left| {{देशध्वज|PAK}} || २ || ४ || ९ || १५ |- | १७||align=left| {{देशध्वज|SIN}} || २ || ३ || ९ || १४ |- | १८||align=left| {{देशध्वज|QAT}} || २ || ३ || ३ || ८ |- | १९||align=left| {{देशध्वज|MGL}} || २ || २ || १० || १४ |- | २०||align=left| {{देशध्वज|MYA}} || १ || ६ || ४ || ११ |- | २१||align=left| {{देशध्वज|PHI}} || १ || ५ || १२ || १८ |- | २२||align=left| {{देशध्वज|VIE}} || १ || ५ || ११ || १७ |- | २३||align=left| {{देशध्वज|TKM}} || १ || ० || १ || २ |- | २४||align=left| {{देशध्वज|KGZ}} || ० || ३ || ३ || ६ |- | २५||align=left| {{देशध्वज|JOR}} || ० || ३ || २ || ५ |- | २६||align=left| {{देशध्वज|SYR}} || ० || २ || ४ || ६ |- | २७||align=left| {{देशध्वज|NEP}} || ० || १ || ३ || ४ |- | २८||align=left| {{देशध्वज|MAC}} || ० || १ || ० || १ |- | २९||align=left| {{देशध्वज|BAN}} || ० || ० || १ || १ |- | २९||align=left| {{देशध्वज|BRU}} || ० || ० || १ || १ |- | २९||align=left| {{देशध्वज|LAO}} || ० || ० || १ || १ |- | २९||align=left| {{देशध्वज|OMA}} || ० || ० || १ || १ |- | २९||align=left| {{देशध्वज|UAE}} || ० || ० || १ || १ |- class="sortbottom" !colspan=2|एकूण|| ३७८ || ३८० || ४६७|| १२२५ |} ==बाह्य दुवे== {{कॉमन्स वर्ग|1998 Asian Games|{{लेखनाव}}}} *[http://ocasia.org/Game/GameParticular.aspx?SYCXGjC0df+J2ChZBk5tvA== आशिया ऑलिंपिक समितीवरील माहिती] {{आशियाई स्पर्धा}} [[वर्ग:आशियाई खेळ]] [[वर्ग:थायलंडमधील खेळ]] [[वर्ग:बँकॉक]] t5s433dce11vqn3a0eslyd9abutip4k 0 151267 2148019 2101706 2022-08-16T12:44:30Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट ऑलिंपिक|२०२०|उन्हाळी | लोगो = Tokyo 2020 Olympic bid logo.svg | लोगो रुंदी = 200 | लोगो शीर्षक = २०२० टोकियो स्पर्धेचा अधिकृत लोगो | लोगो पर्यायी शीर्षक = | सहभागी देश = | सहभागी खेळाडू = | अधिकृत उद्घाटक = | खेळाडूंची प्रतिज्ञा घेणारे = | पंचांची प्रतिज्ञा घेणारे = | ऑलिंपिक ज्योत चेतवणारे = | मागील = २०१६ | पुढील = २०२४ }} '''२०२० उन्हाळी ऑलिंपिक''' ({{lang-ja|2020年夏季オリンピック}}) ही [[उन्हाळी ऑलिंपिक]] स्पर्धेची ३२वी आवृत्ती [[पूर्व आशिया]] खंडातील [[जपान]] देशामधील [[टोकियो]] ह्या शहरामध्ये २४ जुलै ते ९ ऑगस्ट [[इ.स. २०२०|२०२०]] मध्ये खेळवण्यात येणार होती. २०२० च्या सुरुवातीस जगभर पसरलेल्या कोव्हिड-१९ रोगाच्या साथीमुळे ही स्पर्धा २०२१ पर्यंत स्थगित करण्यात आलेली आहे. ऑलिंपिकच्या इतिहासात प्रथमच टोकियो ऑलिंपिक स्थगित करण्यात आली. ही स्पर्धा आता २३ जुलै-८ ऑगस्ट, २०२१ दरम्यान भरेल. ७ सप्टेंबर २०१३ रोजी [[आर्जेन्टिना]]च्या [[बुएनोस आइरेस|ब्युनॉस आयर्स]] शहरात झालेल्या [[आय.ओ.सी.|आयओसी]]च्या १२५व्या अधिवेशनादरम्यान टोकियोची यजमान शहरपदी निवड करण्यात आली. ह्या स्पर्धेसाठी [[इस्तंबूल]] व [[माद्रिद]] ही इतर शहरे देखील यजमानपदाच्या घोडदौडीत होती. १९६४ सालानंतर टोकियोमध्ये उन्हाळी ऑलिंपिक स्पर्धा दुसऱ्यांदा खेळवल्या जातील. दोनदा हा मान मिळणारे टोकियो हे [[आशिया]] खंडामधील पहिलेच शहर असेल. टोकियो ऑलिंपिकमध्ये प्रथमच तीन नवीन खेळ समाविष्ट करण्यात आले होते. त्यात थ्री बाय थ्री बास्केटबॉल, फ्रीस्टाइल बीएमएक्स आणि मॅडिसन सायकलिंग या खेळांचा समावेश होता. == यजमानपदाची प्रक्रिया == ऑलिंपिक यजमानपदाच्या शर्यतीत टोकियो (जपान), इस्तंबुल (तुर्कस्तान) आणि माद्रिद (स्पेन) ही तीन शहरे होती. बाकू (अझरबैजान) आणि दोहा (कतार) या दोन शहरांना या शर्यतीत स्थान मिळाले नाही, तर रोमने यजमानपदाच्या शर्यतीतून माघार घेतली. आंतरराष्ट्रीय ऑलिंपिक संघटनेच्या (आयओसी) 125 व्या आयओसी सत्राची बैठक 7 सप्टेंबर 2013 रोजी अर्जेंटिनातील ब्युनॉस आयर्स येथील ब्युनॉस आयर्स हिल्टनमध्ये झाली. या बैठकीत 2020च्या ग्रीष्मकालीन ऑलिंपिक स्पर्धेच्या यजमानपदाची निवड करण्यात आली. ही निवड करताना मतदान यंत्रणा वापरण्यात आली. पहिल्या फेरीत टोकियोने सर्वाधिक ४२ मते मिळवली. मात्र, एकाही शहराला ५० टक्क्यांपेक्षा जास्त मते मिळाली नाहीत. माद्रिद आणि इस्तंबुल दुसऱ्या स्थानावर राहिले. त्यामुळे या दोन शहरांत पुन्हा मतदान घेण्यात आले. त्यात इस्तंबुलने ४९ मते मिळवत माद्रिदचा पराभव केला. त्यामुळे टोकियो आणि इस्तंबुलमध्ये दुसऱ्या फेरीत मतदान झाले. त्यात टोकियोने ६० मते मिळवत इस्तंबुलचा (३६ मते) पराभूत केले. टोकियोने अपेक्षित बहुमत मिळविल्याने तेच ऑलिंपिकचे यजमान ठरले. अर्थात, हा आनंद कोरोना विषाणू संसर्गामुळे धुळीस मिळाला. जगभरातील क्रीडा स्पर्धा या महामारीमुळे कचाट्यात सापडल्या. त्यामुळे टोकियो ऑलिंपिक स्पर्धेला एक वर्षासाठी स्थगित करण्यात आले. ==खेळ== या ऑलिंपिकमध्ये ३३ प्रकारच्या खेळांमध्ये ३३९ स्पर्धा असतील. यांत ५ नवीन खेळांचा समावेश आहे. ===खेळ आणि स्पर्धा=== {| class="wikitable" style="width: 100%;" |- !2020 Summer Olympic Sports Programme |- | {{Columns-list|colwidth=20em| * जलतरण ** कलात्मक जलतरण ** {{GamesSport|Diving|Events=8|Format=d}} ** अतिदूर जलतरण ** {{GamesSport|Swimming|Events=35|Format=d}} ** {{GamesSport|Water polo|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Archery|Events=5|Format=d}} * {{GamesSport|Athletics|Events=48|Format=d}} * {{GamesSport|Badminton|Events=5|Format=d}} * बेसबॉल ** {{GamesSport|Baseball|Events=1|Format=d}} ** {{GamesSport|Softball|Events=1|Format=d}} * {{GamesSport|Basketball|Format=d}} ** बास्केटबॉल <small>(2)</small> ** ३x३ बास्केटबॉल <small>(2)</small> * {{GamesSport|Boxing|Events=13|Format=d}} * {{GamesSport|Canoeing|Format=d}} ** स्लालोम <small>(4)</small> ** स्प्रिंट <small>(12)</small> * {{GamesSport|Cycling|Format=d}} ** बीएमएक्स फ्रीस्टाइल <small>(2)</small> ** बीएमएक्स शर्यत <small>(2)</small> ** डोंगरी सायकल शर्यत <small>(2)</small> ** रस्त्यावरील सायकल शर्यत <small>(4)</small> ** ट्रॅक सायकल शर्यत <small>(12)</small> * {{GamesSport|Equestrian|Format=d}} ** ड्रेसेज <small>(2)</small> ** इव्हेंटिंग <small>(2)</small> ** जम्पिंग <small>(2)</small> * {{GamesSport|Fencing|Events=12|Format=d}} * {{GamesSport|Field hockey|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Football|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Golf|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Gymnastics|Format=d}} ** कलापूर्ण <small>(14)</small> ** ऱ्हिदमिक{{मराठी शब्द सुचवा}} <small>(2)</small> ** ट्रॅम्पोलीन <small>(2)</small> * {{GamesSport|Handball|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Judo|Events=15|Format=d}} * {{GamesSport|Karate|Format=d}} ** काता <small>(2)</small> ** कुमिते <small>(6)</small> * {{GamesSport|Modern pentathlon|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Rowing|Events=14|Format=d}} * {{GamesSport|Rugby sevens|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Sailing|Events=10|Format=d}} * {{GamesSport|Shooting|Events=15|Format=d}} * {{GamesSport|Skateboarding|Events=4|Format=d}} * {{GamesSport|Sport climbing|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Surfing|Events=2|Format=d}} * {{GamesSport|Table tennis|Events=5|Format=d}} * {{GamesSport|Taekwondo|Events=8|Format=d}} * {{GamesSport|Tennis|Events=5|Format=d}} * {{GamesSport|Triathlon|Events=3|Format=d}} * {{GamesSport|Volleyball|Format=d}} ** व्हॉलिबॉल <small>(2)</small> ** बीच व्हॉलिबॉल <small>(2)</small> * {{GamesSport|Weightlifting|Events=14|Format=d}} * {{GamesSport|Wrestling|Format=d}} ** फ्रीस्टाइल <small>(12)</small> ** ग्रेको-रोमन <small>(6)</small> }} |} ==भाग घेणारे देश== {{clr}} [[File:2020 Summer Olympics team numbers.svg|thumb|center|upright=2.8|पथकाच्या आकारानुसार देश]] या ऑलिंपिक स्पर्धेत २०५ देश आणि परागंदा लोकांचा १ संघ असे २०६ संघ भाग घेतील. {| class="wikitable mw-collapsible" style="width:100%;" |- ! [[:वर्ग:२०२१ उन्हाळी ऑलिंपिकमध्ये सहभागी देश|सहभागी देश]] |- |{{div col|colwidth=18em}} * {{flagIOC|AFG|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|ALB|२०२० उन्हाळी|9}} * {{flagIOC|ALG|२०२० उन्हाळी|44}} * {{flagIOC|ASA|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|AND|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|ANG|२०२० उन्हाळी|20}} * {{flagIOC|ANT|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|ARG|२०२० उन्हाळी|174}} * {{flagIOC|ARM|२०२० उन्हाळी|17}} * {{flagIOC|ARU|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|AUS|२०२० उन्हाळी|470}} * {{flagIOC|AUT|२०२० उन्हाळी|60}} * {{flagIOC|AZE|२०२० उन्हाळी|44}} * {{flagIOC|BAH|२०२० उन्हाळी|16}} * {{flagIOC|BRN|२०२० उन्हाळी|32}} * {{flagIOC|BAN|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|BAR|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|BLR|२०२० उन्हाळी|101}} * {{flagIOC|BEL|२०२० उन्हाळी|121}} * {{flagIOC|BIZ|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|BEN|२०२० उन्हाळी|7}} * {{flagIOC|BER|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|BHU|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|BOL|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|BIH|२०२० उन्हाळी|7}} * {{flagIOC|BOT|२०२० उन्हाळी|13}} * {{flagIOC|BRA|२०२० उन्हाळी|302}} * {{flagIOC|IVB|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|BRU|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|BUL|२०२० उन्हाळी|42}} * {{flagIOC|BUR|२०२० उन्हाळी|7}} * {{flagIOC|BDI|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|CAM|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|CMR|२०२० उन्हाळी|12}} * {{flagIOC|CAN|२०२० उन्हाळी|370}} * {{flagIOC|CPV|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|CAY|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|CAF|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|CHA|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|CHI|२०२० उन्हाळी|57}} * {{flagIOC|CHN|२०२० उन्हाळी|406}} * {{flagIOC|COL|२०२० उन्हाळी|71}} * {{flagIOC|COM|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|COK|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|CRC|२०२० उन्हाळी|12}} * {{flagIOC|CRO|२०२० उन्हाळी|59}} * {{flagIOC|CUB|२०२० उन्हाळी|68}} * {{flagIOC|CYP|२०२० उन्हाळी|13}} * {{flagIOC|CZE|२०२० उन्हाळी|117}} * {{nowrap|{{flagIOC|COD|२०२० उन्हाळी|7}}}} * {{flagIOC|DEN|२०२० उन्हाळी|105}} * {{flagIOC|DJI|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|DMA|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|DOM|२०२० उन्हाळी|60}} * {{flagIOC|TLS|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|ECU|२०२० उन्हाळी|41}} * {{flagIOC|EGY|२०२० उन्हाळी|133}} * {{flagIOC|ESA|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|GEQ|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|ERI|२०२० उन्हाळी|13}} * {{flagIOC|EST|२०२० उन्हाळी|33}} * {{flagIOC|SWZ|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|ETH|२०२० उन्हाळी|36}} * {{nowrap|{{flagIOC|FSM|२०२० उन्हाळी|3}}}} * {{flagIOC|FIJ|२०२० उन्हाळी|29}} * {{flagIOC|FIN|२०२० उन्हाळी|30}} * {{flagIOC|FRA|२०२० उन्हाळी|398}} * {{flagIOC|GAB|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|GAM|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|GEO|२०२० उन्हाळी|30}} * {{flagIOC|GER|२०२० उन्हाळी|425}} * {{flagIOC|GHA|२०२० उन्हाळी|14}} * {{flagIOC|GBR|२०२० उन्हाळी|376}} * {{flagIOC|GRE|२०२० उन्हाळी|83}} * {{flagIOC|GRN|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|GUM|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|GUA|२०२० उन्हाळी|23}} * {{flagIOC|GUI|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|GBS|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|GUY|२०२० उन्हाळी|7}} * {{flagIOC|HAI|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|HON|२०२० उन्हाळी|21}} * {{flagIOC|HKG|२०२० उन्हाळी|42}} * {{flagIOC|HUN|२०२० उन्हाळी|167}} * {{flagIOC|ISL|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|IND|२०२० उन्हाळी|125}} * {{flagIOC|INA|२०२० उन्हाळी|28}} * {{flagIOC|IRI|२०२० उन्हाळी|66}} * {{flagIOC|IRQ|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|IRL|२०२० उन्हाळी|116}} * {{flagIOC|ISR|२०२० उन्हाळी|90}} * {{flagIOC|ITA|२०२० उन्हाळी|372}} * {{flagIOC|CIV|२०२० उन्हाळी|28}} * {{flagIOC|JAM|२०२० उन्हाळी|50}} * {{flagIOC|JPN|२०२० उन्हाळी|552}} '''(host)''' * {{flagIOC|JOR|२०२० उन्हाळी|14}} * {{flagIOC|KAZ|२०२० उन्हाळी|93}}<!--https://astanatimes.com/2021/07/kazakh-national-olympic-team-possesses-advantage-in-combat-sports-cycling-and-swimming-thanks-to-cultural-legacy/--> * {{flagIOC|KEN|२०२० उन्हाळी|85}} * {{flagIOC|KIR|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|KOS|२०२० उन्हाळी|11}} * {{flagIOC|KUW|२०२० उन्हाळी|11}} * {{flagIOC|KGZ|२०२० उन्हाळी|16}} * {{flagIOC|LAO|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|LAT|२०२० उन्हाळी|33}} * {{flagIOC|LBN|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|LES|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|LBR|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|LBA|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|LIE|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|LTU|२०२० उन्हाळी|41}} * {{flagIOC|LUX|२०२० उन्हाळी|12}} * {{flagIOC|MAD|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|MAW|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|MAS|२०२० उन्हाळी|30}} * {{flagIOC|MDV|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|MLI|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|MLT|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|MHL|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|MTN|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|MRI|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|MEX|२०२० उन्हाळी|163}} * {{flagIOC|MDA|२०२० उन्हाळी|19}} * {{flagIOC|MON|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|MGL|२०२० उन्हाळी|43}} * {{flagIOC|MNE|२०२० उन्हाळी|34}} * {{flagIOC|MAR|२०२० उन्हाळी|50}} * {{flagIOC|MOZ|२०२० उन्हाळी|10}} * {{flagIOC|MYA|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|NAM|२०२० उन्हाळी|11}} * {{flagIOC|NRU|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|NEP|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|NED|२०२० उन्हाळी|275}} * {{flagIOC|NZL|२०२० उन्हाळी|223}} * {{flagIOC|NCA|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|NIG|२०२० उन्हाळी|7}} * {{flagIOC|NGR|२०२० उन्हाळी|52}} * {{flagIOC|MKD|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|NOR|२०२० उन्हाळी|75}} * {{flagIOC|OMA|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|PAK|२०२० उन्हाळी|10}} * {{flagIOC|PLW|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|PLE|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|PAN|२०२० उन्हाळी|10}} * {{flagIOC|PNG|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|PAR|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|PER|२०२० उन्हाळी|34}} * {{flagIOC|PHI|२०२० उन्हाळी|19}} * {{flagIOC|POL|२०२० उन्हाळी|210}} * {{flagIOC|POR|२०२० उन्हाळी|92}} * {{flagIOC|PUR|२०२० उन्हाळी|37}} * {{flagIOC|QAT|२०२० उन्हाळी|16}} * {{flagIOC|EOR|२०२० उन्हाळी|29}} * {{flagIOC|CGO|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|ROC|२०२० उन्हाळी|329}}{{px2}}{{efn|रशियाचे खेळाडू रशियन ऑलिंपिक समितीच्या ध्वजाखाली भाग घेतील}} * {{flagIOC|ROU|२०२० उन्हाळी|101}} * {{flagIOC|RWA|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|SKN|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|LCA|२०२० उन्हाळी|5}} * {{nowrap|{{flagIOC|VIN|२०२० उन्हाळी|3}}}} * {{flagIOC|SAM|२०२० उन्हाळी|8}} * {{flagIOC|SMR|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|STP|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|KSA|२०२० उन्हाळी|28}} * {{flagIOC|SEN|२०२० उन्हाळी|9}} * {{flagIOC|SRB|२०२० उन्हाळी|86}} * {{flagIOC|SEY|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|SLE|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|SGP|२०२० उन्हाळी|22}} * {{flagIOC|SVK|२०२० उन्हाळी|41}} * {{flagIOC|SLO|२०२० उन्हाळी|53}} * {{flagIOC|SOL|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|SOM|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|RSA|२०२० उन्हाळी|177}} * {{flagIOC|KOR|२०२० उन्हाळी|236}} * {{flagIOC|SSD|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|ESP|२०२० उन्हाळी|320}} * {{flagIOC|SRI|२०२० उन्हाळी|9}} * {{flagIOC|SUD|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|SUR|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|SWE|२०२० उन्हाळी|134}} * {{flagIOC|SUI|२०२० उन्हाळी|106}} * {{flagIOC|SYR|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|TPE|२०२० उन्हाळी|59}} * {{flagIOC|TJK|२०२० उन्हाळी|11}} * {{flagIOC|TAN|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|THA|२०२० उन्हाळी|42}} * {{flagIOC|TOG|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|TGA|२०२० उन्हाळी|6}} * {{flagIOC|TTO|२०२० उन्हाळी|22}} * {{flagIOC|TUN|२०२० उन्हाळी|63}} * {{flagIOC|TUR|२०२० उन्हाळी|108}} * {{flagIOC|TKM|२०२० उन्हाळी|9}} * {{flagIOC|TUV|२०२० उन्हाळी|2}} * {{flagIOC|UGA|२०२० उन्हाळी|21}} * {{flagIOC|UKR|२०२० उन्हाळी|155}} * {{flagIOC|UAE|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|USA|२०२० उन्हाळी|613}} * {{flagIOC|URU|२०२० उन्हाळी|11}} * {{flagIOC|UZB|२०२० उन्हाळी|63}} * {{flagIOC|VAN|२०२० उन्हाळी|3}} * {{flagIOC|VEN|२०२० उन्हाळी|44}} * {{flagIOC|VIE|२०२० उन्हाळी|18}} * {{flagIOC|ISV|२०२० उन्हाळी|4}} * {{flagIOC|YEM|२०२० उन्हाळी|5}} * {{flagIOC|ZAM|२०२० उन्हाळी|24}} * {{flagIOC|ZIM|२०२० उन्हाळी|5}} {{div col end}} |} ==हे सुद्धा पहा== * [[२०२० उन्हाळी पॅरालिंपिक्स]] * [[जपानमधील ऑलिंपिक खेळ]] * [[१९६४ उन्हाळी ऑलिंपिक]] - [[तोक्यो]] * [[१९७२ हिवाळी ऑलिंपिक]] - [[सप्पोरो]] * [[१९९८ हिवाळी ऑलिंपिक]] - [[नागानो]] ==संदर्भ आणि नोंदी== * [http://www.olympic.org/tokyo-2020-summer-olympics आयओसीच्या संकेतस्थळावर] * [http://tokyo2020.jp/en/index.php अधिकृत संकेतस्थळ] ==बाह्य दुवे== {{commons category|2020 Summer Olympics|{{लेखनाव}}}} {{ऑलिंपिक}} [[वर्ग:उन्हाळी ऑलिंपिक क्रीडा स्पर्धा]] [[वर्ग:जपानमधील खेळ]] [[वर्ग:टोकियो]] [[वर्ग:इ.स. २०२१ मधील खेळ]] jhf23x6v0h79z3ba883o40104cmyyts 0 155547 2148043 2139847 2022-08-16T14:53:33Z RahulNasre 147391 /* संदर्भ */ wikitext text/x-wiki {{विकिकरण}} {{बदल}} '''सामाजिक माध्यामातील विक्रीकला'''<br /> सामाजिक माध्यमाच्या साईटसमधून लक्ष वेधून घेण्याच्या कार्यपद्धतीला सामाजिक माध्यमातील विक्रीकला असे म्हणतात. या आज्ञावलीमध्ये लक्ष वेधून घेण्यायोग्य मजकूर तयार करण्याचा प्रयत्न करणे आणि तयार झालेला मजकूर जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत / वाचकांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी प्रयत्न करणे हे केंद्रस्थानी आहे. एखादी घटना, वस्तू, सेवा, संस्था इ. विषयी मजकूर इंटरनेटच्या माध्यामातून उदा.[[वेबसाईटस]], सामाजिक नेटवर्क, क्षणात संदेश, बातम्या इ. द्वारे लाखेा ग्राहकांपर्यंत झटक्यात पोहोचू शकते.<ref>{{स्रोत बातमी |दुवा=http://beedie.sfu.ca/files/Research/Journal_Articles/Journal_Articles_2013/Bittersweet_Understanding_and_managing_electronic_word_of_mouth.pdf |लेखक=Kietzmann, J.H., Canhoto, A.|title=बिटरस्वीट !!अंडरस्टेनडिंग अन्ड मअनेजिंग इलेक्ट्रोनिक वऑर्ड ऑफ मौथ|भाषा=इंग्लिश}}</ref> ==सामाजिक माध्यामाचे व्यासपीठ== सामाजिक संपर्काच्या साईटमुळे प्रत्येक व्यक्तीमधील अंतर कमी झाले असून नातेसंबंध वाढत चालेलेले आहेत. त्याचप्रमाणे कंपन्यानी सामाजिक माध्यमामध्ये प्रवेश केल्यामुळे ग्राहकांशी प्रत्यक्षपणे संपर्क करणे सहज साध्य झाले आहे.पारंपारिक जाहिरातींपेक्षा सामाजिक माध्यमामार्फत केलेली जाहिरात ही अधिक प्रभावी आणि व्यापक आहे.<ref>{{स्रोत बातमी |दुवा=http://supramind.com/smo/social-media-marketing-company/|प्रकाशक=सुप्रमिंड कॉम|title=वेब रँकिंग सुधारण्यासाठी सर्वोत्कृष्ट सामाजिक मीडिया विपणन एजन्सी|भाषा=इंग्लिश}}</ref> डिजिटल मार्केटिंग म्हणजे इंटरनेटच्या माध्यमातून केले जाणारे मार्केटिंग. याला ऑनलाइन मार्केटिंग असेही म्हणता येईल. डिजिटल मार्केटिंगमध्ये सोशल मीडिया मार्केटिंग, मोबाइल मार्केटिंग, ईमेल मार्केटिंग, सर्च इंजिन ऑप्टिमायझेशन इत्यादींचा वापर केला जातो. आता सर्व कंपन्या डिजिटल मार्केटिंगच्या मदतीने आपली उत्पादने ऑनलाइन विकत आहेत. कमी वेळेत आणि कमी खर्चात चांगला नफा मिळतो. आतापर्यंत सर्वच कंपन्या टीव्हीवर त्यांच्या उत्पादनांच्या जाहिराती दाखवतात. जेणेकरून अधिकाधिक लोक त्यांची उत्पादने ओळखू शकतील आणि खरेदी करू शकतील. == सामाजिक माध्यमाच्या वेबसाईटस == * मोबाईल फोन * करार * मोहीम * बेटटी व्हाईट * २००८ ची यू.एस राष्ट्राध्यक्षाची निवडणूक * स्थानिक व्यापार * कोनी २०१२ * क्ल्यूप्त्या * व्टिटर * फेसबुक * गूगल * लिंकेडइन * येल्प * फोरस्क्वेअर * इन्स्टाग्राम * यूटयूब * डिलिसिअस आणि डिग * ब्लॉग * विक्रीकलेचे तंत्र * कोब्रा आणि ई डब्लयू ओ एम * सामाजिक माध्यामातील विक्रीकलेची हत्यारे * पारंपारिक जाहिरातींवरील संबंध * कमी वापर * गळती * सामाजिक माध्यमातील विक्रीकलेतील दुर्घटना == डिजिटल मार्केटिंगचे पैलु == '''सोशल मीडिया मार्केटिंग''' हा डिजिटल मार्केटिंगचा अविभाज्य भाग आहे. डिजिटल मार्केटिंग मध्ये बऱ्याच गोष्टी समाविष्ट करू शकतो. त्या पैकी खाली दिलेले काही प्रमुख घटक * एस. ई. ओ.  - व्हॉइस, कीवर्ड्स सर्च् * सोशल मीडिया मार्केटिंग - प्लॅटफॉर्म्स उदा. फेसबुक, ट्विटर, इंस्टाग्राम, लिंक्डइन ई. * कन्टेन्ट मार्केटिंग - विडिओ, ऑडिओ, AR/VR ई * ऑनलाईन ऍडव्हर्टाइसिंग - पोर्टल ऍड्स, ओंलीने ऍड्स ई * इनबॉउंड मार्केटिंग - ब्लॉगिंग, की-वर्ड्स, वेबसाईट लीड्स, ई-मेल मार्केटिंग * अनालिटिकस * इन्फ्लुएन्सर मार्केटिंग * सोशल लिसनिंग * अफिलिएट मार्केटिंग == सोशल आणि डिजिटल मार्केटिंग क्षेत्रातील प्रसिद्ध मराठी व्यक्ती == * तुषार रायते - तुषार रायते हे एक डिजिटल मार्केटिंग दिग्गज, ब्रँडिंग तज्ञ, डिजिटल आणि सोशल मीडिया मार्केटिंग सल्लागार, प्रशिक्षक, लेखक, एजन्सीचे मालक, मुख्य वक्ता आणि एक उद्योजक आहेत, त्यांनी स्वतः ला एक सक्षमकर्ता म्हणून प्रतिरूपित केले आहे जे गरजू लोकांसाठी शिक्षण आणि रोजगार दोन्ही मिळवण्यात मदत करतात तसेच नेक्स्टजेनडिजिहब ग्रुपचे संस्थापक आणि संचालक आहेत <ref name="मिड-डे">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा= https://www.mid-day.com/lifestyle/infotainment/article/tushar-rayate-transforming-the-rural-atmosphere-with-nextgendigihub-23168794 |title=Tushar Rayate transforming the rural atmosphere with 'NextgenDigiHub' | संकेतस्थळ= www.mid-day.com}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी|2}}4. [https://marathijagar.in/2022/07/30/social-media-marketing/ -media-marketing]in marathi [[वर्ग:व्यापार]] [[वर्ग:संदर्भांचे इंग्रजी-मराठी भाषांतर हवे]] t3pjow18qj0msdb8ppi8yt8c9nusgcx 2148072 2148043 2022-08-16T16:44:42Z संतोष गोरे 135680 [[Special:Contributions/RahulNasre|RahulNasre]] ([[User talk:RahulNasre|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:संतोष गोरे|संतोष गोरे]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{विकिकरण}} {{बदल}} '''सामाजिक माध्यामातील विक्रीकला'''<br /> सामाजिक माध्यमाच्या साईटसमधून लक्ष वेधून घेण्याच्या कार्यपद्धतीला सामाजिक माध्यमातील विक्रीकला असे म्हणतात. या आज्ञावलीमध्ये लक्ष वेधून घेण्यायोग्य मजकूर तयार करण्याचा प्रयत्न करणे आणि तयार झालेला मजकूर जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत / वाचकांपर्यंत पोहोचविण्यासाठी प्रयत्न करणे हे केंद्रस्थानी आहे. एखादी घटना, वस्तू, सेवा, संस्था इ. विषयी मजकूर इंटरनेटच्या माध्यामातून उदा.[[वेबसाईटस]], सामाजिक नेटवर्क, क्षणात संदेश, बातम्या इ. द्वारे लाखेा ग्राहकांपर्यंत झटक्यात पोहोचू शकते.<ref>{{स्रोत बातमी |दुवा=http://beedie.sfu.ca/files/Research/Journal_Articles/Journal_Articles_2013/Bittersweet_Understanding_and_managing_electronic_word_of_mouth.pdf |लेखक=Kietzmann, J.H., Canhoto, A.|title=बिटरस्वीट !!अंडरस्टेनडिंग अन्ड मअनेजिंग इलेक्ट्रोनिक वऑर्ड ऑफ मौथ|भाषा=इंग्लिश}}</ref> ==सामाजिक माध्यामाचे व्यासपीठ== सामाजिक संपर्काच्या साईटमुळे प्रत्येक व्यक्तीमधील अंतर कमी झाले असून नातेसंबंध वाढत चालेलेले आहेत. त्याचप्रमाणे कंपन्यानी सामाजिक माध्यमामध्ये प्रवेश केल्यामुळे ग्राहकांशी प्रत्यक्षपणे संपर्क करणे सहज साध्य झाले आहे.पारंपारिक जाहिरातींपेक्षा सामाजिक माध्यमामार्फत केलेली जाहिरात ही अधिक प्रभावी आणि व्यापक आहे.<ref>{{स्रोत बातमी |दुवा=http://supramind.com/smo/social-media-marketing-company/|प्रकाशक=सुप्रमिंड कॉम|title=वेब रँकिंग सुधारण्यासाठी सर्वोत्कृष्ट सामाजिक मीडिया विपणन एजन्सी|भाषा=इंग्लिश}}</ref> डिजिटल मार्केटिंग म्हणजे इंटरनेटच्या माध्यमातून केले जाणारे मार्केटिंग. याला ऑनलाइन मार्केटिंग असेही म्हणता येईल. डिजिटल मार्केटिंगमध्ये सोशल मीडिया मार्केटिंग, मोबाइल मार्केटिंग, ईमेल मार्केटिंग, सर्च इंजिन ऑप्टिमायझेशन इत्यादींचा वापर केला जातो. आता सर्व कंपन्या डिजिटल मार्केटिंगच्या मदतीने आपली उत्पादने ऑनलाइन विकत आहेत. कमी वेळेत आणि कमी खर्चात चांगला नफा मिळतो. आतापर्यंत सर्वच कंपन्या टीव्हीवर त्यांच्या उत्पादनांच्या जाहिराती दाखवतात. जेणेकरून अधिकाधिक लोक त्यांची उत्पादने ओळखू शकतील आणि खरेदी करू शकतील. == सामाजिक माध्यमाच्या वेबसाईटस == * मोबाईल फोन * करार * मोहीम * बेटटी व्हाईट * २००८ ची यू.एस राष्ट्राध्यक्षाची निवडणूक * स्थानिक व्यापार * कोनी २०१२ * क्ल्यूप्त्या * व्टिटर * फेसबुक * गूगल * लिंकेडइन * येल्प * फोरस्क्वेअर * इन्स्टाग्राम * यूटयूब * डिलिसिअस आणि डिग * ब्लॉग * विक्रीकलेचे तंत्र * कोब्रा आणि ई डब्लयू ओ एम * सामाजिक माध्यामातील विक्रीकलेची हत्यारे * पारंपारिक जाहिरातींवरील संबंध * कमी वापर * गळती * सामाजिक माध्यमातील विक्रीकलेतील दुर्घटना == डिजिटल मार्केटिंगचे पैलु == '''सोशल मीडिया मार्केटिंग''' हा डिजिटल मार्केटिंगचा अविभाज्य भाग आहे. डिजिटल मार्केटिंग मध्ये बऱ्याच गोष्टी समाविष्ट करू शकतो. त्या पैकी खाली दिलेले काही प्रमुख घटक * एस. ई. ओ.  - व्हॉइस, कीवर्ड्स सर्च् * सोशल मीडिया मार्केटिंग - प्लॅटफॉर्म्स उदा. फेसबुक, ट्विटर, इंस्टाग्राम, लिंक्डइन ई. * कन्टेन्ट मार्केटिंग - विडिओ, ऑडिओ, AR/VR ई * ऑनलाईन ऍडव्हर्टाइसिंग - पोर्टल ऍड्स, ओंलीने ऍड्स ई * इनबॉउंड मार्केटिंग - ब्लॉगिंग, की-वर्ड्स, वेबसाईट लीड्स, ई-मेल मार्केटिंग * अनालिटिकस * इन्फ्लुएन्सर मार्केटिंग * सोशल लिसनिंग * अफिलिएट मार्केटिंग == सोशल आणि डिजिटल मार्केटिंग क्षेत्रातील प्रसिद्ध मराठी व्यक्ती == * तुषार रायते - तुषार रायते हे एक डिजिटल मार्केटिंग दिग्गज, ब्रँडिंग तज्ञ, डिजिटल आणि सोशल मीडिया मार्केटिंग सल्लागार, प्रशिक्षक, लेखक, एजन्सीचे मालक, मुख्य वक्ता आणि एक उद्योजक आहेत, त्यांनी स्वतः ला एक सक्षमकर्ता म्हणून प्रतिरूपित केले आहे जे गरजू लोकांसाठी शिक्षण आणि रोजगार दोन्ही मिळवण्यात मदत करतात तसेच नेक्स्टजेनडिजिहब ग्रुपचे संस्थापक आणि संचालक आहेत <ref name="मिड-डे">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा= https://www.mid-day.com/lifestyle/infotainment/article/tushar-rayate-transforming-the-rural-atmosphere-with-nextgendigihub-23168794 |title=Tushar Rayate transforming the rural atmosphere with 'NextgenDigiHub' | संकेतस्थळ= www.mid-day.com}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी|2}} [[वर्ग:व्यापार]] [[वर्ग:संदर्भांचे इंग्रजी-मराठी भाषांतर हवे]] qw6kstqhwydn0acz0iqpk6478izqofj 0 162071 2148071 2119333 2022-08-16T16:44:16Z Mayur Rajendra Jadhav 147396 /* जाती व जमात */नाशिक जिल्ह्यातआढळणारी कोळी लोकांचे उपजात wikitext text/x-wiki [[File:Jhalkari Bai statue Agra, Uttar Pradesh.jpg|thumb|वीरांगना झलकारी बाई कोळी, 1857 की महानायिका]] '''कोळी समाज''' हा मानवी समाज आहे. मुख्यतः [[महाराष्ट्र]], [[गोवा]], [[गुजरात]] किनारपट्यांवर यांची वस्ती आहेत. [[मासेमारी]] हा त्यांचा प्रमुख व्यवसाय आहे.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=vf4TBwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA542&dq=koli+community&hl=en|title=Native Peoples of the World: An Encylopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues: An Encylopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues|last=Danver|first=Steven L.|date=2015-03-10|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-46400-6|language=en}}</ref> {{Infobox ethnic group|group=कोळी|flag=[[File:Jawhar flag.svg|thumb]]|flag_caption=कोळियांची [[जव्हार संस्थान]]चा ध्वज|image=[[File:महाराजा यशवंतराव मुकने जव्हार रियासत.png|thumb]]|image_caption=कोळी महाराजा यशवंतराव मार्तंडराव मुकणे|regions=[[महाराष्ट्र]], [[गुजरात]], [[हरियाणा]], [[कर्नाटक]], [[जम्मू काश्मीर]], [[नेपाळ]]|languages= [[मराठी भाषा]], [[हिंदी भाषा]], [[गुजराती भाषा]] |religions=[[हिंदू धर्म]] [[ख्रिश्चन धर्म]]}} कोळी समाज हा कोल्या वंशीय समाज असल्याने त्यांना कोळी असे नाव पडले आहे कोळी समाज हा क्षत्रिय समाज असून प्राचीन काळात संपूर्ण भारतात ह्या जातीचे वर्चस्व होते. ==भौगोलिक स्थाने== कोळी हा समाज संपूर्ण भारतात पूर्वीपासून समुद्र किनाऱ्यावर तसेच काही ठिकाणी तलाव, नद्या ह्या ठिकाणी नांदत आहेत. महाराष्ट्राची राजधानी [[मुंबई]] (पूर्वीची बम्बई) येथे आद्य रहिवाशी आहेत. [[मुंबई]] ही १८व्या शतकाच्या मध्यकाळात ब्रिटिशांद्वारे [[कुलाबा]], जुने स्त्रीचे बेट ( लहान कुलाबा ), [[माहीम]], [[माझगाव]], [[परळ]], [[वरळी]] आणि [[मलबार हिल]] ह्या कोळीवाड्यांमुळे बनवली गेली आहे. त्यानंतर ह्या सर्व बेटांना एकत्र भरण्या भरून (खाडी) बुजवून [[मुंबई]] एकत्र करण्यात आली.तसेच चेंबूर मध्ये माहूल,गव्हाणपाडा,बोरलागाव,अधरवाडी(अगरवाडी), असल्फा,ट्रांबे इतर लहान सहान *भारतात- महाराष्ट्राच्या बाहेर [[भारत]]भरात [[हरियाणा]], [[हिमाचल प्रदेश]], [[उत्तर प्रदेश]], [[राजस्थान]] तसेच भारताबाहेर [[पाकिस्तान]] येथेही या जमातीचे समाज आढळतात.<ref name=":1">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=vf4TBwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA542&dq=koli+community&hl=en|title=Native Peoples of the World: An Encylopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues: An Encylopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues|last=Danver|first=Steven L.|date=2015-03-10|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-46400-6|language=en}}</ref> ==कोळीवाडा== [[File:उत्तन कोळीवाड्यातील काम करणाऱ्या महिला.jpg|thumb|उत्तन कोळीवाड्यातील काम करणाऱ्या महिला]] कोळी समाज प्रामुख्याने [[मासेमारी]] करीत असल्याने [[समुद्र]] किना-यावर त्यांची वस्ती असते. कोळ्यांच्या या वस्तीला कोळीवाडा असे म्हटले जाते. <ref name=":0">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=4ZDjDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA39&dq=koliwada&hl=en|title=In the pursuit of a Better Way (Part 1): Ubiquitous and identical Urban Morphology|last=Desai|first=Dev|date=2020-05-13|publisher=Dev Desai|language=en}}</ref>[[मुंबई]] आणि जवळच्या उपनगरात असे कोळीवाडे दिसून येतात.मुंबईत [[माहीम]], शिव ([[सायन, मुंबई]]), [[धारावी]], [[कुलाबा]], [[वडाळा]], [[शिवडी]], [[वरळी]], [[वेसावे]], [[कफ परेड]], मांडवी, [[गिरगाव]], [[खार]], [[चिंबई]], गोराई,[[मालाड]], [[बंदरपाखाडी]], [[मढ किल्ला ,माहूल,ट्रांबे,बोरला गाव,चेंबूर |येथे कोळीवाडे आहेत.<ref name=":0" /> == जाती व जमात == महाराष्ट्रातील कोळी समाजात सुद्धा निरनिराळे जाती आहेत, जसे कोळी, [[मांगेला कोळी]], [[भोई कोळी]], [[वैती कोळी]], [[सोनकोळी]], [[ख्रिस्ती कोळी समाज|ख्रिश्चन कोळी]],[[महादेव कोळी]] इत्यादी . ==धार्मिक श्रद्धा== हा समाज देवांवर जास्त विश्वास ठेवतो, ''त्यांची देवी  श्री [[एकवीरा देवी, कार्ला|एकवीरा देवी]] ([[कार्ला डोंगर]]) [[लोणावळा]] आणि [[खंडोबा]] ([[जेजुरी]]) येथे दरवर्षी भेट देतात आणि नवस बोलून तो फेडतात.तसेच दर वर्षी [[नारळी पौर्णिमा|नारळी पौर्णि]] मेचा दिवस सरल्यानंतर होडी , बोटीची पूजा करून ते समुद्रात व्यवसायासाठी उतरवतात.'' ह्या समाजामध्ये मुख्यतः वेताळ देव आणि कुर्स देव एका निर्जीव दगडामध्ये देवत्व जातात. तसेच मुंबईतील माहीम येथील रहिवाशी [[वांद्रे]] येथील श्री [[कडेश्वरी]] देवी हिला बारेकरणी आई म्हणून संबोधतात, बारेकरणीचा अर्थ बारा - कोसावर म्हणजेच दूर असलेली देवी. आणि दरवर्षी [[दसरा|दस]] ऱ्याच्या शुभ मुहूर्तावर तिला मान - पान देतात. ह्या समाजात लग्न उत्सवही फार आनंदात साजरी करतात. हा समाज भारतात " [[इतर मागास प्रवर्ग]] " मध्ये मोडतो. आणि महाराष्ट्रात " [[विशेष मागास प्रवर्ग]] " म्हणून ओळखला जातो. महाराष्ट्र सरकारकडून ह्या लोकांना सरकारी योजनेत २% अनुदान आहेत, आणि जाती त्याहून कैक पटीने आहेत. == व्यवसाय == [[File:उत्तन कोळीवाडा येथील कोळी काम करताना.jpg|thumb|उत्तन कोळीवाडा येथील कोळी काम करताना]] [[File:उत्तन कोळीवाड्यातील विक्रीसाठीचे मासे.jpg|thumb|उत्तन कोळीवाड्यातील विक्रीसाठीचे मासे]] कोळी लोकांचा मुख्य व्यवसाय समुद्रातून जाळ्याच्या साहाय्याने [[मासळी]] पकडणे आणि ती बाजारात विकण्यासाठी घेऊन जाणे. हा [[व्यवसाय]] इतका जुना आहे त्याहून अधिक जोखमी आहे. परंतु त्यातही जिवाचीही पर्वा न करता ते मासेमारी साठी खोल समुद्रात जातात. ह्या मासेमारीत त्यांना जाळ्यात लहान मासळीपासून ते मोठ्या मासळी मिळतात, मग ते निवडून बाजाराला पाठवले जाते.ती लोक मासळीला " '''म्हावरा''' " म्हणतात, ह्या म्हावर्यात काही लहान मासळी नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत. जसे- '''काटी, वाकटी, बला, राजा - राणी, जीपटी, चोर बोंबील, चप्पल मासे, शीवांड, जिताडा, मोडि, [[निवटी]], कर्ली, तारली, ढोमा, कोलीम ( सर्वात लहान जवळा ), बोंय म्हावरा, सल्फा, नारशिंगाला, खाडीतली कोळंबी, बिलजा, तेंडली,शिवल्या ( शिंपल्या ), कालवे इ.''' वर्षाचे ८ महिने म्हणजेच नारळी पौर्णिमेपासून ते शिमगा (होळी) पर्यंत त्यांची मासेमारी चालते आणि होळीनंतर बोट्या किंवा होड्या किनाऱ्यावर चढवून नारळी पौर्णिमेची वाट बघतात ४ महिन्यात म्हणजेच पावसाळ्यात ते सुकवलेल्या मासळीवर किंवा खाडीतील लहान - सहान मासे पकडून आपली गुजराण करतात, कारण पावसाळ्यात समुद्राचे रौद्र रूप त्यांना मासेमारीसाठी धोकादायक असते. त्यांनंतर नारळी पौर्णिमे दिवशी समुद्राला नारळ अर्पण करतात. त्यांचे असे मत आहे कि, तो नारळ अर्पण करून समुद्र देव शांत होतो, आणि मग बोट किंवा होडीची पुजा करून ते दर्यात उतरवून मासेमारीला सुरुवात करतात.काही कोळी लोकांचे होडी किंवा बोटी नाहीत अशा स्त्रिया पहाटे ४ वाजता उठून मुंबईतील [[भाऊंचा धक्का]] ([[बॅलार्ड पिअर]]) किंवा [[क्रॉफर्ड मार्केट]] येथून मासळी विकत घेऊन बाजारात तर काही स्त्रिया घरोघरी जाऊन विकतात. == सण == हे लोक समुद्रावर पोटासाठी अवलंबून असल्याकारणाने समुद्रालाही देव मानतात आणि [[नारळी पौर्णिमा]] या दिवशी समुद्राला वाजतगाजत सोन्याचा मुलामा दिलेला [[नारळ]] अर्पण करतात आणि घरोघरी नारळाचे गोड [[नैवेद्य]] करतात जसे [[नारळीभात]], [[नारळवडी]], [[करंज्या]].त्यांच्या मते, हा नारळ अर्पण करून समुद्र शांत होतो, त्याचबरोबर समुद्र आपल्याला त्याच्यातील साधन संपत्ती देतो, त्यामुळे हा त्याचा मान.<ref name=":1" /> [[शिमगा]], [[होळी]] ह्या सणात ह्या समाजात पंधरा दिवस आधी चालू होतो.होळी हा सण कोळीवाड्यात फार आवडीने साजरी करतात. == पोशाख == कोळी लोकांचे पारंपरिक परिधान करावयाचे पोशाख स्त्रियांसाठी [[लुगडे]] (चोळी-पातळ-फडकी) आणि पुरुष रुमाल (मोठे) आणि शर्ट त्याबरोबर कान टोपेरा ( कान आणि डोके झाकणारी टोपी ) असे असते.कोळी स्त्रियांना दागदागिन्यांची फार आवड असते. कोणत्याही [[धार्मिक]] किंवा [[सामाजिक]] कार्यात ते नटून - थटून [[शुंगार]] करतात. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=gS4GAAAAMAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=koli+community+traditional+dress&q=koli+community+traditional+dress&hl=en|title=The Son Kolis of Bombay|last=Punekar|first=Vinaja B.|date=1959|publisher=Popular Book Depot|language=en}}</ref>आधुनिक काळात आधुनिक पोशाख वापरण्याकडे या समाजाचा कल दिसतो. == रोजचे आहार == कोळी लोकांचे मुख्यतः रोजचे जेवण म्हणजे [[भात]] आणि [[मासा|मा]]<nowiki/>से. तसेच भाज्यांना सुद्धा ह्यांच्या आहारात फार महत्त्व आहे. आणि संपूर्ण महाराष्ट्राच्या गोड-धोड मधेही तसा फारच फरक पडत नाही. ==कोळीनृत्य== कोळी समाजातील महाराष्ट्रामध्ये [[कोळीनृत्य]] प्रसिद्ध आहे. समुद्रकिनारी वाळूवर हे नृत्य सादर केले जाते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=FT6uDwAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA56&dq=koli+dance&hl=en|title=SOCIOLOGY OF DANCE: A CASE STUDY OF KATHAK DANCE IN PUNE CITY|last=Desai|first=Dr Chetana|publisher=Lulu.com|isbn=978-0-359-85967-2|language=en}}</ref> * काही वैशिष्ट्यपूर्ण कोळीगीते- १. मी हाय कोळी,     २. एकविरा आई तू डोंगरावरी, ३. वेसावची पारू नेसली गो,  ४. हीच काय ती सोनटिकली,  ५. नवरीच्या मांडवान नवरा आयलाय,  ६. चिकना चिकना म्हावरा माझा,   ७. सण आयलाय गो नारळी पुनवेचे,  ८. नाताळचे रिटा सणाला, ९. हे पावलाय देव माना मल्हारी, १०. पोरी सांगताय गो, ११. ये गो ये, ये मैना पिंजरा बनाया सोने का, १२. येरा केलास माना पागल केलास, १३. डोंगराचे आरून इक बाय चांद उंगवला, १४. बेगीन चल गो चंद्रा, होरी आयलीय बंदरा, १५. आज कोळीवाऱ्यानं धनुच्या दारान, १६. वल्हव रे नाखवा वल्हव वल्हव, १७. शिंगाला नवरा झायलाय गो कोलबी नवरी झायली ग बाय, १८. या गो दांड्यावरण बोलतय नवरा कोणाचा येतो, ==चित्रदालन== <gallery> चित्र:Women at work in Uttan - Velankanni Beach.jpg|thumb|उत्तन-वेलंकेणी समुद्र किनाऱ्यावर काम करणाऱ्या कोळी स्त्रिया चित्र:Uttan - Velankanni Beach fishes 1.jpg|thumb|उत्तन वेलंकेणी समुद्र किनाऱ्यावर वाळत घातलेले मासे File:Agrees, or Salt Cultivators of Salsette (9842277595).jpg|thumb|Agrees, or Salt Cultivators of Salsette File:कोळीवाडा दृश्य.jpg|thumb|कोळीवाडा दृश्य File:उत्तन समुद्रकिनारा आणि कोळीवाडा(मुंबई).jpg|thumb|उत्तन समुद्रकिनारा आणि कोळीवाडा(मुंबई) File:उत्तन समुद्रकिनारा आणि कोळीवाडा(मुंबई).jpg|thumb|उत्तन समुद्रकिनारा आणि कोळीवाडा(मुंबई) </gallery> {{विस्तार}} == संदर्भ == [[वर्ग:जमाती]] [[वर्ग:समाज]] [[वर्ग:समुद्र]] myrjxwefp848eigj03bop7ei19lel8h 14 162144 2147982 1334532 2022-08-16T12:23:42Z Khirid Harshad 138639 [[वर्ग:फ्रान्सचे पंतप्रधान]] कडे पुनर्निर्देशित wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:फ्रान्सचे पंतप्रधान]] i628gaq1b41ympct17ft9ld0kgm591b 14 163267 2147983 1269742 2022-08-16T12:25:11Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:बँगकॉक]] वरुन [[वर्ग:बँकॉक]] ला हलविला wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:थायलंडमधील शहरे]] [[वर्ग:आशियातील देशांच्या राजधानीची शहरे]] eyn1t77omx01ykek448dii1fm0hz63v 0 176493 2148011 1764517 2022-08-16T12:40:45Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट विमानतळ | name = टोकियो आंतरराष्ट्रीय विमानतळ | nativename = <small>{{lang|ja|東京国際空港}}</small> | nativename-a = | nativename-r = | image = Tokyo International Airport Airfield.jpg | image-width = 250 px | caption = |IATA = HND |ICAO = RJTT <center>{{Location map|जपान|width=250|float=center |caption=|mark=Airplane_silhouette.svg|marksize=10 |label=HND|position=bottom |lat_deg=35|lat_min=33|lat_sec=12|lat_dir=N |lon_deg=139|lon_min=46|lon_sec=52|lon_dir=E }}<small>जपानमधील स्थान</small></center> | type = जाहीर | owner = | operator = | city-served = ओटा, [[टोकियो]] | location = | hub = [[जपान एअरलाइन्स]]<br />[[ऑल निप्पॉन एअरवेज]] | elevation-f = २१ | elevation-m = ६ | coordinates = {{coord|35|33|12|N|139|46|52|E|display=inline,title}} | r1-number = 16R/34L | r1-length-f = 9,843 | r1-length-m = 3,000 | r1-surface = डांबरी काँक्रीट | r2-number = 16L/34R | r2-length-f = 11,024 | r2-length-m = 3,360 | r2-surface = डांबरी काँक्रीट | r3-number = 04/22 | r3-length-f = 8,202 | r3-length-m = 2,500 | r3-surface = डांबरी काँक्रीट | r4-number = 05/23 | r4-length-f = 8,202 | r4-length-m = 2,500 | r4-surface = डांबरी काँक्रीट | stat-year = २०१४ | stat1-header = प्रवासी | stat1-data = ७,२८,२६,८६२ | stat2-header = | stat2-data = | stat3-header = | stat3-data = | footnotes = स्रोत: Japanese Aeronautical Information Publication at Aeronautical Information Service<ref name="AIP">[https://aisjapan.mlit.go.jp/ AIS Japan]</ref> }} [[चित्र:Boeing 747-4B5, Korean Air AN1858393.jpg|250 px|इवलेसे|येथे थांबलेले [[कोरियन एअर]]चे [[बोईंग ७४७]] विमान]] '''टोकियो आंतरराष्ट्रीय विमानतळ''' किंवा '''हानेडा विमानतळ''' ({{lang-ja|東京国際空港}}) {{विमानतळ संकेत|HND|RJTT}} हा [[जपान]] देशाच्या [[टोकियो]] शहराला सेवा पुरवणाऱ्या दोन प्रमुख [[विमानतळ]]ांपैकी एक आहे (दुसरा: [[नारिता आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]]). हा विमानतळ टोकियो रेल्वे स्थानकापासून १४ किमी दक्षिणेस स्थित आहे. १९३१ साली उघडण्यात आलेला हानेडा विमानतळ १९७८ पर्यंत टोकियोचा प्रमुख आंतरराष्ट्रीय विमानतळ होता. १९७८ ते २०१० दरम्यान सर्व देशांतर्गत विमानवाहतूक येथूनच होत असे. २०१४ साली ७.२८ कोटी प्रवाशांची वाहतूक करणारा हानेडा [[हार्ट्‌सफील्ड-जॅक्सन अटलांटा आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]], [[बीजिंग राजधानी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] व [[लंडन हीथ्रो विमानतळ]] ह्यांच्या खालोखाल जगतील चौथ्या क्रमांकाच्या वर्दळीचा विमानतळ होता. {{संदर्भनोंदी}} ==बाह्य दुवे== * [http://www.tokyo-airport-bldg.co.jp/en/ अधिकृत संकेतस्थळ] {{कॉमन्स वर्ग|Tokyo International Airport|{{लेखनाव}}}} [[वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू]] [[वर्ग:जपानमधील विमानतळ]] 1a1rq2rr5412pf13ybwkzi9ku3e27be 14 176495 2148004 1325040 2022-08-16T12:38:27Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:तोक्योमधील इमारती व वास्तू]] वरुन [[वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{कॉमन्स वर्ग|Buildings in Tokyo|{{लेखनाव}}}} [[वर्ग:तोक्यो|वि]] [[वर्ग:जपानमधील इमारती व वास्तू]] k6nj1lzgi6umbzq13k8bzw9ra654557 2148015 2148004 2022-08-16T12:42:44Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{कॉमन्स वर्ग|Buildings in Tokyo|{{लेखनाव}}}} [[वर्ग:टोकियो|वि]] [[वर्ग:जपानमधील इमारती व वास्तू]] 41242yt3uumgpujjr6jrib29sbqw3fs 0 179383 2148343 2143551 2022-08-17T11:18:39Z Liamgel 136095 wikitext text/x-wiki '''निमाड''' हा पश्चिम-मध्य भारतातील [[मध्य प्रदेश]] राज्याचा नैऋत्य प्रदेश आहे. त्याच्या भौगोलिक सीमांमध्ये निमाडच्या उत्तरेला [[विंध्य]] पर्वत आणि दक्षिणेला [[सातपुडा]] पर्वत आहे, तर मध्यातून [[नर्मदा नदी|नर्मदा]] नदी वाहते. निमाडला पौराणिक काळात अनूप जनपद असे संबोधले जात असे.  नंतर त्याचे नाव निमाड असे पडले. नंतर ते पूर्व आणि पश्चिम निमाड म्हणून ओळखले जाऊ लागले. {{infobox settlement |other_name = (अनूप जनपद) |settlement_type = ऐतिहासिक प्रदेश | subdivision_type = देश | subdivision_name = {{flag|भारत}} | subdivision_type1 = राज्य | subdivision_type2 = जिल्हे | subdivision_type3 = भाषा | subdivision_type4 = सर्वात मोठे शहर | subdivision_type5 = वासीनाम | subdivision_name1 = [[मध्य प्रदेश]] | subdivision_name2 = १][[खंडवा जिल्हा|खंडवा]]<br> २][[खरगोन जिल्हा|खरगोन]]<br> ३][[बडवानी जिल्हा|बडवानी]]<br> ४][[बऱ्हाणपूर जिल्हा|बऱ्हाणपूर]]<br>५][[धार जिल्हा|धार]] (दक्षिण भाग)<br>६][[देवास जिल्हा | देवास]](दक्षिण भाग)<br>७][[हरदा जिल्हा| हरदा]] (कधीकधी) | subdivision_name3 = [[निमाडी भाषा|निमाडी]]<br> [[भिली भाषा|भिली]] <br> [[हिंदी भाषा|हिंदी]] | subdivision_name4 = खंडवा | subdivision_name5 = निमाडी }} ==नामोत्पत्ती== आर्य आणि अनार्य अशा दोन्ही प्रकारच्या लोकांचे वास्तव्य असल्यामुळे या प्रदेशास पूर्वी निमार्य प्रदेश म्हणून संबोधले जायचे; ज्याला कालांतराने नामभ्रंश होऊन निमाड म्हणून ओळखले जाऊ लागले. ==संस्कृती आणि इतिहास== निमाडमध्ये हजारो वर्षांपासून उष्ण वातावरण आहे. निमाडचा सांस्कृतिक इतिहास अतिशय समृद्ध आणि गौरवशाली आहे. जगातील सर्वात प्राचीन नद्यांपैकी एक [[नर्मदा नदी|नर्मदा]], निमाडमध्ये विकसित झाली आहे. [[महेश्वर]] नवदाटोली येथे सापडलेल्या पुरातन अवशेषांच्या पुराव्याच्या आधारे नर्मदा-खोरे-संस्कृतीचा काळ सुमारे अडीच लाख वर्षे मानला जातो. [[विंध्य]] आणि [[सातपुडा]] हे अतिशय प्राचीन पर्वत आहेत. प्रागैतिहासिक काळातील सुरुवातीच्या मानवांचे आश्रयस्थान म्हणजे सातपुडा आणि विंध्य. आजही आदिवासी समूह विंध्य आणि सातपुडा या जंगलात राहतात. नर्मदेच्या तीरावर असलेल्या आदि अरण्यवासीयांच्या निमाडाचे वर्णन पुराणात आहे. त्यांपैकी [[गोंड]], बैगा, कोरकू, भिलाला, [[भिल्ल समाज|भिल्ल]], शबर इत्यादी प्रमुख आहेत. निमाडचे जीवन कला आणि संस्कृतीने संपन्न आहे, जिथे आयुष्यातील एकही दिवस असा जात नाही, जेव्हा गाणी गायली जात नाहीत किंवा व्रत उपवास कथाकथन ऐकले जात नाही. निमाडच्या पौराणिक संस्कृतीच्या केंद्रस्थानी [[ओंकारेश्वर]], [[ओंकार मांधाता|मांधाता]] आणि महिष्मती आहेत. सध्याचे महेश्वर हे पुरातन महिष्मतीच आहे. [[कालिदास|कालिदासांनी]] नर्मदा आणि महेश्वराचे वर्णन केले आहे. पद्मश्री रामनारायण उपाध्याय निमाडच्या अस्मितेविषयी लिहितात - "जेव्हा मी निमाडबद्दल विचार करतो तेव्हा माझ्या डोळ्यासमोर उंच-सखल घाटांमध्ये वसलेली छोटी छोटी गावं आणि तूरीच्या शेतांचा दरवळणारा सुुुुगंंध व त्या सर्वांच्या मध्ये गुडघ्यापर्यंत असलेला धोतरावरचा कुरता आणि अंगरखा परिधान केलेल्या भोळ्या भाबड्या शेतकऱ्याचा चेहरा तरंगू लागतो. कठोर दिसणारे हे जनपद लोक आपल्या हृदयात लोक साहित्याची अक्षय परंपरा जिवंत ठेवून आहेत. नेरबुड्डा(नर्मदा) विभागात [[ब्रिटीश]] राजवटीत एक जिल्हा म्हणून निमाडची स्थापना करण्यात आली, त्याचे प्रशासकीय मुख्यालय [[खंडवा]] येथे होते, जे मुस्लिम शासकांच्या काळात [[बऱ्हाणपूर|बुरहानपूर]] होते. [[वर्ग:मध्य प्रदेश]] drapwqla3o8lejizgvxgdlwwm82iojq 0 180101 2148219 2123923 2022-08-17T06:04:07Z 2409:4042:4C07:2DF5:0:0:7A48:AC09 /* महाराष्ट्रात उगवणाऱ्या काही रानभाज्या */ wikitext text/x-wiki [[शेती]] किंवा निगा न करता निसर्गत:च उगवलेल्या भाज्यांना '''रानभाज्या''' म्हणतात.या मुख्यत्वेकरून जंगलात (रानात), शेतांच्या बांधावर, माळरानात येतात. निसर्गात लागवड न करता या वनस्पती येताात. त्यामुळे या वनस्पतींमध्ये खनिजे महत्त्वाची मूलद्रव्य व अत्यंत उपयोगी रसायने असे घटक आढळतात. यांत अनेक औषधी गुणधर्मही असतात त्या आवर्जून खाल्या जातात.<ref>{{संदर्भ संकेतस्थळ |दुवा=http://epaper.lokmat.com/epapermain.aspx?queryed=9|title=रानभाजी महोत्सवात लावली नानाविध भाज्यांनी वर्णी (लोकमत,नागपूर ई-पेपर,पान क्र.२) |ॲक्सेसदिनांक=१ ऑगस्ट, इ.स. २०१६}}</ref> [[File:कुड्याच्या शेंगांची भाजी.jpg|thumb|कोकण भागातील कुड्याची भाजी]] [[चित्र:Dragon stalk yam Amorphophallus commutatus by Dr Raju Kasambe DSCN3919 (1) 01.jpg|right|thumb|शेवळे]] जंगलालगतचे आदिवासी आजही त्यांचे पारंपरिक अन्न म्हणून जंगलातील वनस्पतींचाच वापर करतात. ऋतूनुसार त्यांना या भाज्या सहज उपलब्ध होत असून त्यांच्या जुन्या पिढीतील भाज्यांचे हे ज्ञान नव्या पिढीतही कायम असून या वनस्पती त्यांच्या दैनंदिन खाद्यान्नातील अविभाज्य घटक आहेत. भारतातील जंगली आणि पहाडी भागात सुमारे ४२७ आदिवासी जमाती आहेत. पैकी महाराष्ट्रात [[कोरकू]], [[गोंड]], [[भिल्ल|भिल्ल,]] महादेव कोळी, [[वारली]], अशा ४७ जमाती आहेत. जगभरात वनस्पतींच्या ३२ लाख ८३ हजार प्रजाती असून भारतीय आदिवासी १५३०पेक्षा अधिक वनस्पती त्यांच्या दैनंदिन जीवनात खाण्यासाठी वापरतात. यात १४५ कंद, ५२१ हिरव्या भाज्या, १०१ फुलभाज्या, ६४७ फळभाज्या, ११८ बियाण्यांच्या व सुकामेव्यांच्या प्रजाती आहेत. कोळी, गोंड, गोवारी, ढिवर या चंद्रपूर जिल्ह्यातील मुख्य आदिवासी जमाती दैनंदिन खाद्यान्नात सुमारे २५ रानभाज्यांचा उपयोग करीत असल्याचे समोर आले आहे.त्यांना ऋतुमानानुसार रानभाज्या सहज उपलब्ध होत असल्याने या वनस्पतींची त्यांना पूर्ण माहिती असते. तेच त्यांचे पारंपरिक अन्न आहे आणि त्याविषयीचे ज्ञान नव्या पिढीपर्यंत सहजरीत्या पोहोचते. या वनस्पतींपैकी काहींचा वापर ते विशिष्ट सणादरम्यान, तर काही विशिष्ट दिवशीच खातात. यावरून निसर्गाशी जुळलेली त्यांची नाळ अधोरेखित होते. या गावातील तरुणांनाही या वनस्पतींचे महत्त्व आणि पूर्ण ज्ञान आहे. या वनस्पतींपासून आदिवासी विविध पदार्थ बनवितात. भाज्यांचा रस्सा तयार करण्यापासून तर उकळून, भाजून, वरण, भजी आदी खाद्यान्न यांपासून तयार केले जाते. एवढेच नव्हे, तर पोळ्यांसाठीही याच वनस्पती वापरतात. सुमारे १४ वनस्पती या [[मधुमेह]], पोटदुखी, [[खोकला]] आदींवरही औषधी म्हणून, तर काही वनस्पती गर्भवती आणि बालकांसाठी अतिशय उपयुक्त ठरल्या आहेत. ==[[ताडोबा]] अभयारण्यालगतच्या परिसरातील वनस्पती== [[उतरण]], काटवल, माल कामोनी, पांढरा कुडा, कुळमुळी, केना, कोंबडा, [[तरोटा]], धानभाजी, टेकोडे, ढेमाणी, पकानवेल, भशेल पानवेल, काळा पेठारा, पांढरा पेठारा, बांबूवाष्टे, भराटी, [[डुकरकंद|मटारू]], [[राजगिरा]], रानआल, रानकोचई, रानमटाळू, वाघोटी, वगैरे. ==महाराष्ट्रात उगवणाऱ्या काही रानभाज्या== * अनवे * अमरकंद * [[अळंबे|अळंबी]] (अळवे) * आघाडा * आचकंद * आलिंग * उळशाचा मोहर * कडकिंदा * कडूकंद * [[करटोली]]/ कर्टोल / करटुली (Momerdica Dioica) * कवदर * कवळी * काटे-माठ (Amarantus Spinosus) * [[कुडा|कुड्याची फुले]] * कुर्डू * कुसरा * कुळू (कोळू) * कोंबडा * कोरड * कोलासने (तालिमखाना) * कोवळे बांबू * कोळू * कौला * गेंठा * गोमाठी * घोळ/घोळू/चिवई/चिवळी (Porthulaca) * चवळीचे बोके - नवीनच उगवलेल्या चवळीच्या वेलाची टोकाकडची कोवळी पाने * चाई * चाईचा मोहर * चायवळ * चावा * चिचारडी * चिंचुरडा * चिवलाचे कोंब * [[टाकळा]] (Cassia tora) * टेंबरण * टेंभुर्णा * टेरा/टेहरा *त]] * [[तांदुळजा]] * तांबोळी * तेर अळू * तेल छत्र * तोंडे * दिघवडी * दिवा * देठा * धापा * नारळी * पंदा *पाथरी * पिपाना * फांग * फांदा * फोडशी (Celosia Argentea) * बडकी * बड़दा * बहावा * [[बांबू|बांबूचे कोंब]] * बेरसिंग * बोखरीचा मोहर * बोंडारा * भारंगी (भारिंगा) (Clerodendrum Serratum) * भुईपालक * भुईफोड * भोकर * [[भोपळा|लाल भोपळ्याच्या]] अगदी छोट्या वेलीला आलेली कोवळी पाने * भोपळ्याची फुले * भोपा * [[महाळुंग]] * [[माठ (भाजी)|माठ]] * माड * मेके * मोखा/रानकंद मोखा * मोहदोडे (मोहा) * रक्त कांचन * रताळ्याचे कोंब * रानकेळी * रानतोंडले * रानपुदाना * राक्षस * रुई * रुंखाळा * लोथी * लोधी * वांगोटी (वांघोटी) ([[वाघाटी]]) (वाघाटा) * वाथरटे * शेऊळ (शेवळा/[[शेवळे]]) (Amorthophylus Commutatis) * [[शेवगा|शेवग्याची पाने]] * [[शेवगा|शेवग्याची फुले]] * शेवळे (Amorthophylus Commutatis) * सतरा * सायर * [[सुरण|सुरणाचा कोवळा पाला]] * [[हरबरा|हरबऱ्याची कोवळी पाने]] * हळंदा * हादगा ==रानभाज्यांची माहिती देणारी पुस्तके== * आरोग्यदायी रानभाज्या (मधुकर बाचुळकर) - सकाळ प्रकाशन * ओळख रानभाज्यांची (मधुकर बाचुळकर, डॉ. अशोक वाली, डॉ. हरीश नांगरे) - निसर्गमित्र प्रकाशन, कोल्हापूर * बखर रानभाज्यांची : प्रवास रानभाज्यांच्या शोधाचा (नीलिमा जोरवर) - लोकवाङ्मय प्रकाशन (२०१८) * रानभाज्या ([[भा.पं. जोशी]]) - काॅन्टिनेन्टल प्रकाशन {{संदर्भनोंदी}} [[वर्ग:औषधी वनस्पती]] 4cm76msouql0los9clfdjevde027g2x 2148251 2148219 2022-08-17T10:01:06Z संतोष गोरे 135680 [[Special:Contributions/2409:4042:4C07:2DF5:0:0:7A48:AC09|2409:4042:4C07:2DF5:0:0:7A48:AC09]] ([[User talk:2409:4042:4C07:2DF5:0:0:7A48:AC09|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:ज्ञानदा गद्रे-फडके|ज्ञानदा गद्रे-फडके]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki [[शेती]] किंवा निगा न करता निसर्गत:च उगवलेल्या भाज्यांना '''रानभाज्या''' म्हणतात.या मुख्यत्वेकरून जंगलात (रानात), शेतांच्या बांधावर, माळरानात येतात. निसर्गात लागवड न करता या वनस्पती येताात. त्यामुळे या वनस्पतींमध्ये खनिजे महत्त्वाची मूलद्रव्य व अत्यंत उपयोगी रसायने असे घटक आढळतात. यांत अनेक औषधी गुणधर्मही असतात त्या आवर्जून खाल्या जातात.<ref>{{संदर्भ संकेतस्थळ |दुवा=http://epaper.lokmat.com/epapermain.aspx?queryed=9|title=रानभाजी महोत्सवात लावली नानाविध भाज्यांनी वर्णी (लोकमत,नागपूर ई-पेपर,पान क्र.२) |ॲक्सेसदिनांक=१ ऑगस्ट, इ.स. २०१६}}</ref> [[File:कुड्याच्या शेंगांची भाजी.jpg|thumb|कोकण भागातील कुड्याची भाजी]] [[चित्र:Dragon stalk yam Amorphophallus commutatus by Dr Raju Kasambe DSCN3919 (1) 01.jpg|right|thumb|शेवळे]] जंगलालगतचे आदिवासी आजही त्यांचे पारंपरिक अन्न म्हणून जंगलातील वनस्पतींचाच वापर करतात. ऋतूनुसार त्यांना या भाज्या सहज उपलब्ध होत असून त्यांच्या जुन्या पिढीतील भाज्यांचे हे ज्ञान नव्या पिढीतही कायम असून या वनस्पती त्यांच्या दैनंदिन खाद्यान्नातील अविभाज्य घटक आहेत. भारतातील जंगली आणि पहाडी भागात सुमारे ४२७ आदिवासी जमाती आहेत. पैकी महाराष्ट्रात [[कोरकू]], [[गोंड]], [[भिल्ल|भिल्ल,]] महादेव कोळी, [[वारली]], अशा ४७ जमाती आहेत. जगभरात वनस्पतींच्या ३२ लाख ८३ हजार प्रजाती असून भारतीय आदिवासी १५३०पेक्षा अधिक वनस्पती त्यांच्या दैनंदिन जीवनात खाण्यासाठी वापरतात. यात १४५ कंद, ५२१ हिरव्या भाज्या, १०१ फुलभाज्या, ६४७ फळभाज्या, ११८ बियाण्यांच्या व सुकामेव्यांच्या प्रजाती आहेत. कोळी, गोंड, गोवारी, ढिवर या चंद्रपूर जिल्ह्यातील मुख्य आदिवासी जमाती दैनंदिन खाद्यान्नात सुमारे २५ रानभाज्यांचा उपयोग करीत असल्याचे समोर आले आहे.त्यांना ऋतुमानानुसार रानभाज्या सहज उपलब्ध होत असल्याने या वनस्पतींची त्यांना पूर्ण माहिती असते. तेच त्यांचे पारंपरिक अन्न आहे आणि त्याविषयीचे ज्ञान नव्या पिढीपर्यंत सहजरीत्या पोहोचते. या वनस्पतींपैकी काहींचा वापर ते विशिष्ट सणादरम्यान, तर काही विशिष्ट दिवशीच खातात. यावरून निसर्गाशी जुळलेली त्यांची नाळ अधोरेखित होते. या गावातील तरुणांनाही या वनस्पतींचे महत्त्व आणि पूर्ण ज्ञान आहे. या वनस्पतींपासून आदिवासी विविध पदार्थ बनवितात. भाज्यांचा रस्सा तयार करण्यापासून तर उकळून, भाजून, वरण, भजी आदी खाद्यान्न यांपासून तयार केले जाते. एवढेच नव्हे, तर पोळ्यांसाठीही याच वनस्पती वापरतात. सुमारे १४ वनस्पती या [[मधुमेह]], पोटदुखी, [[खोकला]] आदींवरही औषधी म्हणून, तर काही वनस्पती गर्भवती आणि बालकांसाठी अतिशय उपयुक्त ठरल्या आहेत. ==[[ताडोबा]] अभयारण्यालगतच्या परिसरातील वनस्पती== [[उतरण]], काटवल, माल कामोनी, पांढरा कुडा, कुळमुळी, केना, कोंबडा, [[तरोटा]], धानभाजी, टेकोडे, ढेमाणी, पकानवेल, भशेल पानवेल, काळा पेठारा, पांढरा पेठारा, बांबूवाष्टे, भराटी, [[डुकरकंद|मटारू]], [[राजगिरा]], रानआल, रानकोचई, रानमटाळू, वाघोटी, वगैरे. ==महाराष्ट्रात उगवणाऱ्या काही रानभाज्या== * अनवे * अमरकंद * [[अळंबे|अळंबी]] (अळवे) * आघाडा * आचकंद * आलिंग * उळशाचा मोहर * कडकिंदा * कडूकंद * [[करटोली]]/ कर्टोल / करटुली (Momerdica Dioica) * कवदर * कवळी * काटे-माठ (Amarantus Spinosus) * [[कुडा|कुड्याची फुले]] * कुर्डू * कुसरा * कुळू (कोळू) * कोंबडा * कोरड * कोलासने (तालिमखाना) * कोवळे बांबू * कोळू * कौला * गेंठा * गोमाठी * घोळ/घोळू/चिवई/चिवळी (Porthulaca) * चवळीचे बोके - नवीनच उगवलेल्या चवळीच्या वेलाची टोकाकडची कोवळी पाने * चाई * चाईचा मोहर * चायवळ * चावा * चिचारडी * चिंचुरडा * चिवलाचे कोंब * [[टाकळा]] (Cassia tora) * टेंबरण * टेंभुर्णा * टेरा/टेहरा *तळची * [[तरोटा]] * [[तांदुळजा]] * तांबोळी * तेर अळू * तेल छत्र * तोंडे * दिघवडी * दिवा * देठा * धापा * नारळी * पंदा *पाथरी * पिपाना * फांग * फांदा * फोडशी (Celosia Argentea) * बडकी * बड़दा * बहावा * [[बांबू|बांबूचे कोंब]] * बेरसिंग * बोखरीचा मोहर * बोंडारा * भारंगी (भारिंगा) (Clerodendrum Serratum) * भुईपालक * भुईफोड * भोकर * [[भोपळा|लाल भोपळ्याच्या]] अगदी छोट्या वेलीला आलेली कोवळी पाने * भोपळ्याची फुले * भोपा * [[महाळुंग]] * [[माठ (भाजी)|माठ]] * माड * मेके * मोखा/रानकंद मोखा * मोहदोडे (मोहा) * रक्त कांचन * रताळ्याचे कोंब * रानकेळी * रानतोंडले * रानपुदाना * राक्षस * रुई * रुंखाळा * लोथी * लोधी * वांगोटी (वांघोटी) ([[वाघाटी]]) (वाघाटा) * वाथरटे * शेऊळ (शेवळा/[[शेवळे]]) (Amorthophylus Commutatis) * [[शेवगा|शेवग्याची पाने]] * [[शेवगा|शेवग्याची फुले]] * शेवळे (Amorthophylus Commutatis) * सतरा * सायर * [[सुरण|सुरणाचा कोवळा पाला]] * [[हरबरा|हरबऱ्याची कोवळी पाने]] * हळंदा * हादगा ==रानभाज्यांची माहिती देणारी पुस्तके== * आरोग्यदायी रानभाज्या (मधुकर बाचुळकर) - सकाळ प्रकाशन * ओळख रानभाज्यांची (मधुकर बाचुळकर, डॉ. अशोक वाली, डॉ. हरीश नांगरे) - निसर्गमित्र प्रकाशन, कोल्हापूर * बखर रानभाज्यांची : प्रवास रानभाज्यांच्या शोधाचा (नीलिमा जोरवर) - लोकवाङ्मय प्रकाशन (२०१८) * रानभाज्या ([[भा.पं. जोशी]]) - काॅन्टिनेन्टल प्रकाशन {{संदर्भनोंदी}} [[वर्ग:औषधी वनस्पती]] kd9uacflxzlv2ccvled1mp8e20hv8t4 1 184757 2148032 1359505 2022-08-16T14:36:46Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[चर्चा:दुसरा सुलैमान, ओस्मानी सम्राट]] वरुन [[चर्चा:दुसरा सुलेमान, ओस्मानी सम्राट]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{रिकामे पान}} jvciopc55qprx4fqk93u0jr6gr989gv 0 186108 2148086 2084464 2022-08-16T19:06:51Z CommonsDelinker 685 मूळ स्रोतातून हे चित्र काढले गेल्यामुळे मराठी विकिपीडियावरुनही ते काढण्यात येत आहे. wikitext text/x-wiki {{Infobox sports team | name = जयपूर पिंक पँथर्स | logo = | image = | logo_size = 300 px | alt = जयपूर पिंक पँथर्स | caption = जयपूर पिंक पँथर्स लोगो | full_name = जयपूर पिंक पँथर्स | short_name = JPP | sport = [[कबड्डी]] | Created = २०१४ | first_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१४|२०१४]] | last_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|२०१९]] | current = प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२ | current_icon = कबड्डी | league = [[प्रो कबड्डी लीग|PKL]] | conference = | division = | history = | city = [[जयपूर]] | location = [[राजस्थान]] | arena = | ballpark = | stadium = [[सवाई मानसिंग इनडोअर स्टेडियम]] <br /> (क्षमता: २,०००) | colors = | colours = {{color box|#FF00CA}}{{color box|#3BB9FF}} | anthem = सन्नी सुब्रमानियन | owner = [[अभिषेक बच्चन]] | managing_director = | coach = {{flagicon|IND}} संजीव बलिया | captain = {{flagicon|IND}} संदीप धूल | manager = | gm = | championships = १ ([[प्रो कबड्डी लीग, २०१४|२०१४]]) | team_titles = | division_titles = | playoff_berths = २ | cheerleaders = | dancers = | mascot = | fanclub = | broadcasters = | media = | uniforms = | branches = | members = | partners = | nicknames = पिंक पँथर्स | sport_label = | folded = | Chairman = | League_titles = | parent_group = | website = [http://jaipurpinkpanthers.com/ जयपूर पिंक पँथर्स.कॉम] }} ख्यातनाम मालकांमुळे संघाला प्रचंड लोकप्रियता मिळाली असली तरीही,<ref name="cheer">{{cite news|title=बीग बी, आमीर, एसआरकेचे अभिषेकच्या पिंक पँथर्सला प्रोत्साहन |url=http://www.thehindu.com/entertainment/big-b-aamir-srk-cheer-for-abhisheks-pink-panthers/article6254534.ece |date=२७ जुलै २०१४ |agency=[[द हिंदू]] |location=मुंबई|access-date=३ फेब्रुवारी २०२२|language=इंग्रजी}}</ref> जयपूर पिंक पँथर्सने [[प्रो कबड्डी लीग, २०१४]]च्या उद्घाटन हंगामात [[यू मुम्बा]]चा ३५-२४ ने पराभव करून विजय मिळवला.<ref name="Results1">{{cite web|title=हंगाम १, निकाल |url=http://www.prokabaddi.com/season1-results|access-date=१९ जुलै २०१५|archive-url=https://web.archive.org/web/20150721172008/http://www.prokabaddi.com/season1-results|archive-date=२१ जुलै २०१५|url-status=मृत|language=इंग्रजी }}</ref><ref name="Champion">{{Cite news|url=http://www.sportskeeda.com/kabaddi/pro-kabaddi-league-season1-jaipur-pink-panthers-deserving-champions|title=जयपूर पिंक पँथर्स, विजेते |publisher=sportskeeda.com|date=२२ जून २०१५|language=इंग्रजी }}</ref> संघाची कामगिरी नंतर पीकेएल [[प्रो कबड्डी लीग, २०१५|सीझन २]] आणि [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जानेवारी)|सीझन ३]] मध्ये घसरली परंतु [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)|सीझन ४]] पासून सुधारली आणि ते प्लेऑफसाठी पात्र ठरले. संघाचा प्रमुख रेडर [[जसवीर सिंग]] होता, तर प्रमुख बचावपटू [[रण सिंग]] होता. जयपूर पिंक पँथर्स केवळ [http://www.gsentertainment.com/#/home GS एंटरटेनमेंट वर्ल्डवाइड]द्वारे व्यवस्थापित केले जातात ज्याचे प्रमुख हे चित्रपट निर्माते आणि क्रीडा उद्योजकांपैकी एक श्री [[बंटी वालिया]] आणि श्री [[जसप्रीत सिंग वालिया]] हे आहेत.<br> ४ डिसेंबर २०२० रोजी [[ॲमेझॉन प्राइम व्हिडिओ]]ने [[सन्स ऑफ द सॉइल: जयपूर पिंक पँथर्स]] ही जयपूर पिंक पँथर्स आणि प्रो कबड्डी लीगच्या सीझन ७ मधील त्यांचा प्रवास यावर आधारित एक दस्तऐवज-मालिका रिलीज केली.<ref>{{cite web |last1=कुमार |first1=प्रदीप|title= अभिषेक बच्चनच्या ‘प्रामाणिक कथाकथना’ मुळे ‘सन्स ऑफ द सॉईल’ कशी मदत झाली |url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/how-abhishek-bachchans-commitment-to-honest-storytelling-helped-sons-of-the-soil/article33334191.ece |website=द हिंदी |language=इंग्रजी |date=१५ डिसेंबर २०२०}}</ref><ref>{{cite web |title=अभिषेक बच्चन: सन्स ऑफ द सॉईल हा जयपूर पिंक पँथर्सच्या प्रवासाचा एक प्रामाणिक देखावा आहे |url=https://indianexpress.com/article/entertainment/web-series/abhishek-bachchan-sons-of-the-soil-is-an-honest-look-at-jaipur-pink-panthers-journey-7063675/ |website=द इंडियन एक्सप्रेस |language=इंग्रजी|date=२४ नोव्हेंबर २०२०}}</ref><ref>{{cite web |title=सन ऑफ द सॉइल रिव्ह्यू: अनस्क्रिप्टेड डॉक्यूमेंटरी इज अनयुज्वल फेअर |url=https://www.ndtv.com/entertainment/sons-of-the-soil-review-unscripted-documentary-is-unusual-fare-3-stars-out-of-5-2333993 |website=NDTV.com}}</ref> ==सद्य संघ== {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%; " |- ! style="background:#ff6fa5; color:#023047; text-align:center;"| जर्सी क्र ! style="background:#ff6fa5; color:#023047; text-align:center;"| नाव ! style="background:#ff6fa5; color:#023047; text-align:center;"| राष्ट्रीयत्व ! style="background:#ff6fa5; color:#023047; text-align:center;"| जन्मदिनांक ! style="background:#ff6fa5; color:#023047; text-align:center;"| स्थान |- | ५ || [[दीपक निवास हूडा]] || {{flagicon|IND}} || १० जून १९९४|| ऑल-राऊंडर |- | ७ || [[धर्मराज चेरलाथन]] || {{flagicon|IND}} || २१ एप्रिल १९७५|| डिफेंडर – राईट आणि लेफ्ट कॉर्नर |- | || अमीर हुसेन मोहम्मदमालेकी|| {{flagicon|IRN}} || २५ एप्रिल १९९३|| रेडर |- | १० || अमित हूडा || {{flagicon|IND}} || ३ मे १९९६|| डिफेंडर - राईट कॉर्नर |- | || अमित खार्ब || {{flagicon|IND}} || ३० डिसेंबर १९९८|| डिफेंडर - राईट कव्हर |- | || अमित नागर || {{flagicon|IND}} || २७ ऑगस्ट १९९९ || रेडर |- | || अर्जुन देशवाल || {{flagicon|IND}} || ७ जुलै १९९९|| रेडर |- | || अशोक || {{flagicon|IND}} || २४ जानेवारी १९९९ || रेडर |- | १ || एलवरसन ए || {{flagicon|IND}} || २३ जून १९९८|| डिफेंडर - लेफ्ट कव्हर |- | || मोहम्मद आमिन नोस्राती || {{flagicon|IRN}} || १६ डिसेंबर १९९३|| रेडर |- | ७७ || नवीन दिलबाग || {{flagicon|IND}} || ९ ऑक्टोबर १९९४ || रेडर |- | || नितीन रावल || {{flagicon|IND}} || ३ सप्टेंबर १९९८ || ऑल-राऊंडर |- | २ || पवन टीआर || {{flagicon|IND}} || २४ ऑगस्ट १९९८ || डिफेंडर - राईट कव्हर |- | || सचिन नरवाल || {{flagicon|IND}} || २१ नोव्हेंबर २०२०|| ऑल-राऊंडर |- | ४ || '''संदीप कुमार धुल (क)'''|| {{flagicon|IND}} || १० फेब्रुवारी १९९६ || डिफेंडर - लेफ्ट कॉर्नर |- | ६ || साहुल कुमार || {{flagicon|IND}} || १९ मे २००१ || डिफेंडर - राईट कॉर्नर |- | २३ || सुशील गुलिया || {{flagicon|IND}} || ८ जुलै १९९९ || रेडर |- | 3 || विशाल लाथर || {{flagicon|IND}} || १५ जून १९९६ || डिफेंडर |- ! colspan="6" style="text-align:right;"| <small>स्रोत: प्रो कबड्डी<ref>{{cite web |title=संघ|url=https://www.prokabaddi.com/teams/jaipur-pink-panthers-profile-3/players |publisher=प्रो कबड्डी}}</ref> </small> |} ==नोंदी== ===प्रो कबड्डी हंगामाचे एकूण निकाल === {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! हंगाम ! सामने ! विजय ! बरोबरी ! पराभव ! % विजय ! स्थान |- | '''[[प्रो कबड्डी लीग, २०१४ |हंगाम १]]''' || '''१६''' || '''१२''' || '''१''' || '''३''' || '''८४.३८%''' || style="background: gold;" | '''विजेते''' |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१५| हंगाम २]] || १४ || '''६''' || १ || ७ || ६७.८६% || ५ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जानेवारी)|हंगाम ३]] || १४ || '''४''' || २ || ८ || ५७.१४% || ६ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)|हंगाम ४]] || १६ || '''९''' || १ || ६ || ७५.% || style="background: silver;" | '''उपविजेते''' |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|हंगाम ५]] || २२ || '''८''' || १ || १३ || ६५.९१% || ५ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|हंगाम ६]] || २२ || '''६''' || ३ || १३ || ५६.८२% || ५ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|हंगाम ७]] || २२ || '''९''' || २ || ११ || ६५.९१% || ७ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२|हंगाम ८]] || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA |} ===प्रतिस्पर्धी संघानुसार=== :''टीप: वर्णक्रमानुसार सारणी सूची. {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! style="background:#04a; color:#fff;"|विरोधी संघ ! style="background:#04a; color:#fff;"|सामने ! style="background:#04a; color:#fff;"|विजय ! style="background:#04a; color:#fff;"|पराभव ! style="background:#04a; color:#fff;"|बरोबरी ! style="background:#04a; color:#fff;"|% विजय |- | [[गुजरात जायंट्स]] || ८ || २ || ५ || १ || ३१.३% |- | [[तमिल थलायवाज्]] || ४ || ३ || १ || ० || ७५.०% |- | [[तेलगु टायटन्स]] || १३ || ५ || ७ || १ || ४२.३% |- | [[दबंग दिल्ली]] || १६ || ७ || ७ || २ || ५०.०% |- | [[पटणा पायरेट्स]] || १४ || ५ || ९ || ० || ३५.७% |- | [[पुणेरी पलटण]] || १६ || ९ || ५ || २ || ६२.५% |- | [[बंगळूर बुल्स]] || १३ || ७ || ५ || १ || ५७.७% |- | [[बंगाल वॉरियर्स]] || १२ || ४ || ८ || ० || ३३.३% |- | [[युपी योद्धा]] || ५ || २ || ३ || ० || ४०.०% |- | [[यू मुम्बा]] || १७ || ६ || ९ || २ || ४१.२% |- | [[हरयाणा स्टीलर्स]] || ८ || ४ || २ || २ || ६२.५% |- ! एकूण || १२६ || ५४ || ६१ || ११ || ४७.२% |} ==प्रायोजक== {| class="wikitable" !वर्ष !मोसम !किट मॅन्यूफॅक्चरर !मुख्य प्रायोजक !बॅक प्रायोजक !स्लीव्ह प्रायोजक |- |२०१४ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१४|I]] |rowspan="2"|[[टीवायकेए स्पोर्ट्स |टीवायकेए]] |मॅजिक बस | |rowspan="2"|[[कल्याण ज्वेलर्स]] |- |२०१५ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१५|II]] |[[जीयो|जीयोचॅट]] |[[मॅनकाइंड फार्मा|मॅनफोर्स]] |- |rowspan="2"|२०१६ | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जानेवारी)|III]] |rowspan=3|Dida |मॅजिक बस |[[बिनानी सिमेंट]] |दावत बासमती |- | [[ प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)|IV]] |[[कार्बन मोबाईल]] |[[जीयो|जीयोचॅट]] |rowspan="2"|[[एनआर ग्रुप |सायकल प्युअर अगरबत्तीज्]] |- |२०१७ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१७|V]] |rowspan="2"|[[फिनोलेक्स ग्रुप|फिनोलेक्स]] |rowspan="2"|[[लक्स कोझी]] |- |२०१८ | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|VI]] |D:FY |[[कल्याण ज्वेलर्स]] |- |२०१९ | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|VII]] |rowspan="2"|[[टीवायकेए स्पोर्ट्स |टीवायकेए]] |[[अंबूजा सिमेंट]] |[[टीव्हीएस मोटर कंपनी|टीव्हीएस]] |[[जस्टडायल]] |- |२०२१ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२|VIII]] |इंडीन्यूज |MyFab11 |Rage Fan |} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी|3}} {{प्रो कबड्डी लीग}} [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग संघ]] [[वर्ग:जयपूर|पिंक पॅंथर्स]] [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग]] 2j7je9yvvp3hl8ael582dr8bz8bt7lr 0 187437 2148078 2147381 2022-08-16T17:02:19Z संतोष गोरे 135680 /* चित्रदालन */ wikitext text/x-wiki {{गल्लत|पुष्कराज}} '''पुष्कर''' हे भारताच्या राजस्थान राज्यातील छोटे गाव आहे. येथे जगातील एकमेव [[ब्रह्मदेव|ब्रह्मदेवाचे]] मंदिर या ठिकाणी पहावयास मिळते. येथे पुष्कर नावाचा एक मोठा तलाव असून याच तलावाच्या नावावरून या क्षेत्राचे नाव सुद्धा पुष्कर असे पडले आहे, भारतातले हिंदू [[पुष्कर सरोवर|पुष्कर सरोवराला]] पवित्र समजतात आणि पुष्करची यात्रा करतात. येथिल मूळ मंदिर [[विश्वामित्र|विश्वामित्र ऋषीं]]नी बांधले असे मानले जाते. जगद्गुरू [[आद्य शंकराचार्य|आदि शंकराचार्यां]]नी त्यांच्या हयातीत या मंदिराला भेट दिली आणि त्याच्या जीर्णोद्धारातही योगदान दिले. आणि आज अस्तित्वात असलेली रचना रतलामचे '''महाराज जावत राज''' यांच्या काळात बांधली गेली. हिंदू [[कार्तिक]] महिन्यातील पौर्णिमेच्या रात्री, जगप्रसिद्ध पुष्कर मेळा (कार्तिक मासाच्या पहिल्या तारखेला सुरू होतो) संपतो. यात्रेकरू पवित्र पुष्कर तलावावर या कालावधीत पवित्र स्नान करतात आणि नंतर ब्रह्मदेवाला श्रद्धांजली अर्पण करतात. पुष्कर हे एकमेव मंदिर आहे जिथे ब्रह्मदेवाची पूजा केली जाते. विशेष म्हणजे हे मंदिर [[ब्रह्मदेव|ब्रह्मदेवा]]नेच निवडले होते असे मानले जाते. पुष्कर (हिंदी: पुष्कर) हे [[अजमेर]] जिल्ह्यातील एक शहर आहे. अजमेरच्या उत्तरेकडील १० किमी (६.२ मैल) आणि जयपूरच्या १५० किलोमीटर (९३ मील) अंतरावर दक्षिणपश्चिम येथे स्थित आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://dx.doi.org/10.1163/9789004337862_lgbo_com_050367|title=Encyclopaedia Britannica|संकेतस्थळ=Lexikon des gesamten Buchwesens Online|ॲक्सेसदिनांक=2019-02-26}}</ref> [[हिंदू]] आणि सिखांसाठी ही तीर्थक्षेत्र आहे. पुष्करमध्ये अनेक [[मंदिर|मंदिरे]] आहेत. पुष्कर मधील सर्वात प्रसिद्ध मंदिर १४ व्या शतकात सी.ए. बनलेला लाल भिरकाऊ ब्रह्मा मंदिर आहे. हे विशेषतः शक्तीवाद, हिंदूंनी पवित्र शहर मानले जाते. या शहरात [[मांस]] आणि [[अंडी]] जास्त प्रमाणात खपतात. पुष्कर तलावाच्या किनाऱ्यावर अनेक घाट आहेत जेथे यात्रेकरू स्नान करतात.<ref name="worldcat.org">{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/41612317|title=The illustrated encyclopedia of Hinduism|last=1957-|first=Lochtefeld, James G.,|date=2002|publisher=Rosen|isbn=0823922871|edition=1st ed|location=New York|oclc=41612317}}</ref> गुरू नानक आणि [[गुरू गोविंदसिंह|गुरू गोबिंद सिंह]] आपल्या गुरुद्वारासाठी देखील महत्त्वाचे आहेत. स्नानगृहातील घाटांपैकी एक म्हणजे गुरू गोबिंद सिंह यांच्या स्मृतीमध्ये मराठ्यांनी बांधलेली गोबिंद घाट.<ref name="dx.doi.org">{{स्रोत पुस्तक|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-94-024-0846-1_543|title=Encyclopedia of Indian Religions|last=Mandair|first=Arvind-Pal Singh|date=2017|publisher=Springer Netherlands|isbn=9789402408454|location=Dordrecht|pages=169–170}}</ref> पुष्कर आपल्या वार्षिक मेळाव्यासाठी (पुष्कर [[उंट|ऊंट]] मेला) प्रसिद्ध आहे ज्यात गुरांचे, घोड्याचे व उंटांचे व्यापार आहे. हिंदू कॅलेंडर ([[ऑक्टोबर महिना|ऑक्टोबर]] किंवा [[नोव्हेंबर महिना]]) यांच्यानुसार कार्तिक पौर्णिमा चिन्हांकित [[शरद ऋतू]]<nowiki/>तील सात दिवसांपेक्षा जास्त काळ हा दिवस आयोजित केला जातो. हे जवळजवळ २००,००० लोकांना आकर्षित करते. १९९८ मध्ये पुष्कर यांनी वर्षभरात सुमारे १ दशलक्ष घरगुती (९५%) आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांचे आयोजन केले. == व्युत्पत्तिशास्त्र == संस्कृतमधील पुष्कर म्हणजे "निळा [[कमळ]]" फूल. पुष्कर हे दोन [[संस्‍कृत भाषा|संस्कृत]] शब्दांचे संयोजन आहे - पुष्प (म्हणजे फूल) आणि कर (म्हणजे हात). आणि ब्रह्मदेवाच्या हातातून या ठिकाणी कमळाच्या पाकळ्या पडल्यामुळे त्याला पुष्कर म्हणतात. == स्थान == पुष्कर राजस्थानचा मध्य-पूर्व भाग [[अरवली पर्वतरांग|अरावली]] पर्वतराजीच्या पश्चिमेकडे आहे. पुष्कर येथे किशनगढ [[विमानतळ]] आहे, सुमारे ४५ किमी (२८ मी) उत्तरपूर्व. पुष्कर अजमेरपासून सुमारे १० किमी (६.२ मैल) अंतरावर आहे, पुष्कर रोड (महामार्ग ५८) द्वारे जोडलेला आहे जो [[अरवली पर्वतरांग|अरवली]] पर्वतांवरून जातो. अजमेर हे जवळचे प्रमुख [[रेल्वे स्थानक]] आहे.<ref name="ReferenceA">{{जर्नल स्रोत|last=Pushkar|first=Praveen|last2=Agarwal|first2=Anshuman|date=2015-09|title=Tandem kidney|url=http://dx.doi.org/10.1016/j.apme.2015.05.016|journal=Apollo Medicine|volume=12|issue=3|pages=225–226|doi=10.1016/j.apme.2015.05.016|issn=0976-0016}}</ref> == इतिहास == भारतातील जुन्या भौगोलिक संरचना आहे. खेरा आणि कादेरीजवळील मायक्रोलिथ्स हे प्राचीन काळात वसलेले आहे. अरवली पर्वतांनी मोहनजोडारो-शैलीतील कलाकृत्यांचे उत्पादन केले आहे, त्याच्या जवळील साइट प्राचीन ब्रह्मी लिपीतील शिलालेख आहेत, ज्याला बडली गावाजवळ पूर्व-अशोकन मानले जाते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/42912414|title=India, an archaeological history : palaeolithic beginnings to early historic foundations|last=K.|first=Chakrabarti, Dilip|date=1999|publisher=Oxford University Press|isbn=0195645731|location=New Delhi|oclc=42912414}}</ref> स्थानिक उत्खननांनी रेड वेअर स्रोत आणि रंगीत ग्रे वेअरचा वापर केला आहे जो प्राचीन समझोताची पुष्टी करतो.<ref name="ReferenceB">{{जर्नल स्रोत|last=Sathyanarayana|first=M.C.|last2=Sharma|first2=K.K.|last3=Vivek|first3=S.|last4=Neha|first4=S.|last5=Dinesh|first5=M.|last6=Kumawat|first6=R.K.|last7=Shika|first7=M.|date=2014-09-15|title=Utilization Of Mobile Tower, High Tension Tower And Electric Pole By Indian Blue Peafowl ( Pavo cristatus) in Rajasthan State|url=http://dx.doi.org/10.20894/stet.116.008.001.010|journal=Scientific Transactions in Enviornment and Technovation|volume=8|issue=1|pages=55–56|doi=10.20894/stet.116.008.001.010|issn=0973-9157}}</ref> पुष्करांचा उल्लेख रामायणात, [[महाभारत]] आणि पुराणांनी हिंदू धर्माच्या ऐतिहासिक आणि धार्मिक परंपरेत केला आहे. पहिल्या सहस्राब्दीच्या अनेक ग्रंथांमध्ये शहराचा उल्लेख केला आहे.<ref name="ReferenceA"/> हे ग्रंथ तथापि, ऐतिहासिक नाहीत. पुष्कर आणि [[अजमेर]] यांच्याशी संबंधित सर्वात जुने ऐतिहासिक नोंदी [[इस्लामिक कैलिग्राफी|इस्लामिक]] ग्रंथात आढळतात जे भारतीय उपमहाद्वीपच्या उत्तर-पश्चिम भागात छाप आणि वर्णन करतात.<ref name="ReferenceB"/> [[पृथ्वीराज चौहान]] यांच्या पराभवामध्ये [[महंमद घोरी|मोहम्मद घोरी]] ११९२ सीई मध्ये या प्रदेशाचा उल्लेख आढळतो. त्यानंतर, कुतुब-उद-दीन एबकशी संबंधित ऐतिहासिक नोंदींमध्ये पुष्कर आणि जवळपास अजमेर आढळतात. राजपूत हिंदूंनी १२८७ मध्ये रंथामभोरच्या चौहान अंतर्गत कब्जा केला होता, परंतु १३०१ मध्ये दिल्ली सल्तनत यांनी त्याला पुन्हा मिळवून दिला आणि अनेक शतकांपासून मुस्लिमांच्या ताब्यात राहिला. [[मुस्लिम]] शासनाने विनाश सांस्कृतिक प्रभाव आणला. औरंगजेबच्या सैन्याने तलावाजवळील हिंदू मंदिर नष्ट केले. मवेशी आणि ऊंट व्यापार अफगाणिस्त्यांपासून ही परंपरा आली.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/31010275|title=The rise of the Indo-Afghan empire, c.1710-1780|last=L.|first=Gommans, Jos J.|date=1995|publisher=E.J. Brill|isbn=9004101098|location=Leiden|oclc=31010275}}</ref> औरंगजेबनंतर मुगल साम्राज्याचे पतन झाल्याने पुष्कर हिंदूंनी परत मिळविले आणि मारवाडच्या राठोडांचे भाग बनले ज्याने मंदिरे व घाटांची पुनर्बांधणी केली.<ref name="dx.doi.org"/> पुष्करमधील [[स्मारक]] आणि मंदिरे [[मराठा]] किंवा नंतरच्या काळातील आहेत. १८०१ मध्ये पुष्कर ब्रिटिश राजवटीखाली आले आणि १९४७ पर्यंत [[ब्रिटीश]] साम्राज्याचे एक भाग राहिले. समकालीन काळात, हे प्रसिद्ध पुष्कर ऊंट फेअरचे ठिकाण आहे.<ref name="worldcat.org"/> == लोकसंख्याशास्त्र == १९०१ मध्ये, शहर राजपुताना एजन्सीचा भाग होता ज्याची लोकसंख्या ३,८३१ होती. २०११ च्या भारतीय जनगणनेनुसार, पुष्करची लोकसंख्या २१,६२६ होती. शहरामध्ये ११,३५३ निवासी पुरुष आणि १०,२९१ महिला आहेत. ०-६ वयोगटातील मुलांची संख्या १३.९५% आहे. सर्व वयोगटातील सुमारे ८०% लोक साक्षर होते (९०% पुरुष साक्षरता दर, ७०% महिला). या शहरामध्ये ४,२५० पेक्षा जास्त घरे आणि प्रति निवास सरासरी ५ रहिवासी आहेत.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-3-7091-0534-4_5|title=Offshore Census|last=Jelinek|first=Robert|date=2011|publisher=Springer Vienna|isbn=9783709105337|location=Vienna|pages=51–65}}</ref> == त्यौहार आणि ठिकाणे == [[File:(2) Faces and colours at Pushkar Fair.jpg|thumb|पुष्कर फेयर]] '''पुष्कर मेळा''' पुष्कर मेळा पाच दिवस चालतो आणि हे पाच दिवस म्हणजे ग्रामीण लोकांसाठी विश्रांती आणि आनंददायक काळ. हा उचित काळ त्यांच्यासाठी सर्वात व्यस्त वेळ आहे कारण हा देशातील सर्वात मोठा जनावरांचा मेळावा आहे. ५०,००० पेक्षा जास्त उंटांसह जनावरे [उद्धरण वांछित] [[दूरध्वनी]] आणि व्यापारासाठी दूर असलेल्या ठिकाणी आणले जातात. सर्व उंट धुतले जातात आणि सुशोभित केलेले आहेत, काही कलात्मक नमुने बनविण्यासारखे आहेत. काही [[उंट]], [[घोडा|घोडे]] आणि [[गाय|गाई]] रंगीबेरंगी सजावट घेतात.<ref>{{जर्नल स्रोत|last=Zaitcev|first=A.V.|last2=Pushkar|first2=D.U.|last3=Djakov|first3=V.V.|last4=Galchikov|first4=I.V.|date=2006-11|title=MP-18.12|url=http://dx.doi.org/10.1016/j.urology.2006.08.551|journal=Urology|volume=68|pages=173|doi=10.1016/j.urology.2006.08.551|issn=0090-4295}}</ref> पशु व्यापार बाजारपेठेत, पुष्कर समांतर [[लोकसंगीत|लोक संगीत]], [[नृत्य]], फेरिस व्हील, [[जादू]] शो, घोडा व ऊंट जाळे, इतर अनेक पारंपारिक [[खेळ]] आणि टीम मनोरंजन स्पर्धा यांचा [[उत्सव]] असतो. पुष्कर मेळावा कार्तिक पौर्णिमेच्या आसपास आयोजित करण्यात आले आहे, जे ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबरच्या सुरुवातीच्या काळाच्या दरम्यान ओव्हरलाप करते, अन्य ऋतूंमध्ये पवित्र तलावाला भेट देणाऱ्या यात्रेकरूंसाठी इतर क्रीडा आणि उत्सवांचा समावेश असतो.<ref>{{जर्नल स्रोत|date=2016-10-04|title=World Economic Outlook, October 2016|url=http://dx.doi.org/10.5089/9781513599540.081|doi=10.5089/9781513599540.081}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-3-540-87409-6_14|title=Faunal Ecology and Conservation of the Great Indian Desert|last=Agoramoorthy|first=G.|publisher=Springer Berlin Heidelberg|isbn=9783540874089|location=Berlin, Heidelberg|pages=177–191}}</ref> '''सिख गुरुद्वारा''' [[File:Pushkar Gurdwara, Sikh temple, Rajasthan.jpg|thumb|पुष्कर गुरुद्वारा, राजस्थानमधील सिख मंदिर]] गुरुमुख सिंह यांच्या मते गुरू नानक आणि गुरू गोबिंद सिंह यांना समर्पित पुष्कर हे सिखांसाठी एक पवित्र तीर्थस्थान आहे. या शहराच्या पूर्वेकडील गुरू नानक गुरुद्वार ऐतिहासिक जड आहेत, २० व्या शतकापूर्वी सिख मंदिरांचे सामान्य नाव गुरू नानक [[धर्मशाळा|धर्मशाला]]. सिख धर्मशाला दोन मजली इमारत असून त्यात एक वर्तुळ असलेले एक केंद्रीय खोली आहे. <br />दुसरा सिख मंदिर गुरू गोबिंद सिंह यांना समर्पित आहे, कारण त्यांना औरंगजेबने आनंदपूरमधून बळजबरी केली होती. ज्या ठिकाणी तो रहात होता त्याच्या पुढील लेक फ्रंट गोविंद घाट म्हणून ओळखला जातो. त्याच्याकडे एक स्मारक शिलालेख आहे आणि हे मंदिर [[मराठा साम्राज्य]] प्रायोजकत्वाने बनले आहे. या शिवलिंगात सिख ग्रंथ, [[गुरुग्रंथ साहेब|गुरू ग्रंथ साहिब]] आणि [[गुरू गोविंदसिंह|गुरू गोविंद सिंह]] यांनी लिहिलेल्या शिखांच्या मानाने एक हुकुमनामाची जुनी हस्तलिखित प्रत आहे. या दोघांना पुष्कर ब्राह्मण पुजारी, ज्यांचे गुरू भेटले होते त्यांच्या वंशाचे वंशज आहेत. १८ व्या शतकात अक्षरे लिहिण्याची पद्धत, भोज पेट्रावरुकुननाम आहे. '''पुष्कर होळी''' [[होळी]] [[मार्च महिना|मार्च]] महिन्यात असते आणि हिंदू कॅलेंडरमध्ये हा सर्वात महत्त्वाचा उत्सव आहे. होळीच्या दरम्यान, पुष्कर (प्राचीन भारतीय कॅनबीस खाद्य पदार्थ) पुष्करमध्ये पुरविले जाते, जे भारतातील सर्वोत्तम भांग आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.bbc.com/travel/story/20170307-the-intoxicating-drug-of-an-indian-god|title=The intoxicating drug of an Indian god|last=Ramadurai|पहिले नाव=Charukesi|संकेतस्थळ=www.bbc.com|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2019-02-27}}</ref> '''इतर ठिकाणे''' * ब्रह्मा मंदिर (जगतापीता ब्रह्मा मंदिर) - पुष्करमधील सर्वात महत्त्वाचे मंदिर म्हणजे भगवान ब्रह्म मंदिर, हिंदू धर्मातील पवित्र त्रिमूर्ती होय. भगवान ब्रह्मा मंदिर ब्रह्मदेवतांचे आकृति-प्रतिमा आहे. * सावित्री मंदिर - रत्‍नागिरी हिलच्या शीर्षस्थानी स्थित हे मंदिर. भगवान ब्रह्मा यांची पत्नी सावित्री यांना समर्पित आहे. मंदिरात सावित्री देवीचे पुतळे आहे. * श्री साई भोज मंदिर *गौतम महर्षि मंदिर *पाप मोचनी गायत्री *अष्टेश्वर महादेव *वरहा हे मंदिर भगवान विष्णू आहे. पुष्कर शहरातील हे सर्वात भेट देणारे मंदिर आहे. असं म्हटलं जातं की, हिष्णयक्ष्मी राक्षसांना मारण्यासाठी भगवान विष्णूंनी या परिसराला भेट दिली. *अपतेश्वर महादेव मंदिर *आयुर्वेदिक उपचार डॉ. बी. बी. मिश्रा, सरकारी आयुर्वेदिक हॉस्पिटल *रंगजी मंदिर (नवीन आणि जुने) किंवा श्री वैकुंठनाथजी यांचे मंदिर *मॅन महल *गुरुद्वारा सिंह सभा *आलो बाबा कल भाई रवि मंदिर *१०८ महादेव मंदिर. येथील शिव मूर्ती पुष्पतिनाथ मंदिरासारखे अतिशय सुंदर आहे. आतील पवित्र मंदिर १०८ लहान शिव मूर्तींनी व्यापलेला आहे. मेळा * नागौर मेळा * तेजजी मेळा * ब्लू कमल उत्सव (फेब्रुवारी) पुष्कर शहरातील [[अजमेर]] हे जवळचे पर्यटन आकर्षण आहे. अजमेरपासून २७ किलोमीटर अंतरावर स्थित किशनगढ आहे, ज्याचे लघुचित्र चित्रपटासाठी प्रसिद्ध आहे, अधिक लोकप्रियपणे बानी थानी म्हणून ओळखले जाते. '''पुष्कर तलाव''' - पुष्करचे मुख्य आकर्षण पुष्कर तलाव आहे जो तिबेटचे मानसरोवर तलावासारखा पवित्र मानला जातो. या पवित्र तलावामुळे पुष्कर हिंदू तीर्थक्षेत्राचे स्थान बनले आहे. कल्पित गोष्ट अशी आहे की हा तलाव भगवान ब्रह्मदेवताला अर्पण करणारा होता, जेव्हा कमल हातातून पडले त्या ठिकाणी एक तलाव उदय झाला. '''जुना पुष्कर''' - जुन्या पुष्कर तलावाची पुनर्बांधणी व पुष्कर तलावापासून सुमारे ५ किमी अंतरावर आहे. प्राचीन ग्रंथांच्या अनुसार, ओल्ड पुष्कर यात्रेकरूंसाठी समान सांस्कृतिक आणि धार्मिक महत्त्व आहे. [[File:Panorama the Pushkar lake.jpg|thumb|पुष्कर लेक पॅनोरामा]] == चित्रदालन == <gallery> Pushkar-04-Zentrum-2018-gje.jpg Pushkar-08-Brahmatempel-2018-gje.jpg Pushkar-Gurdwara-06-Sikh-Tempel-2018-gje.jpg Pushkar-heiliger See-06-Ghats-2018-gje.jpg Pushkar-heiliger See-10-Palast-2018-gje.jpg Pushkar-Kamele-22-2018-gje.jpg Pushkar-Kamele-32-ka Mela-2018-gje.jpg </gallery> == संदर्भ == [[वर्ग:राजस्थानमधील गावे]] [[वर्ग:हिंदू तीर्थक्षेत्रे]] kwqcchwqbkbiar19qhao8xixcbnpw6q 14 190793 2148016 1391662 2022-08-16T12:43:05Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[वर्ग:जपानमधील शहरे]] [[वर्ग:टोकियो]] 2qk0rtcq10feuhmspirmfues6gltxtp 0 192691 2147971 1975597 2022-08-16T12:18:41Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[फ्रांसचा आठवा लुई]] वरुन [[आठवा लुई, फ्रान्स]] ला हलविला wikitext text/x-wiki '''आठवा लुई''' ([[५ सप्टेंबर]], [[इ.स. ११८७|११८७]] - [[८ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १२२६|१२२६]]) हा तेराव्या शतकातील [[फ्रांस]]चा राजा होता. [[फिलिप पाचवा|फिलिप पाचव्याचा]] मुलगा असलेल्या लुईने १२१४पासून लष्करी हालचालींमध्ये भाग घेउन अनेक लढाया जिंकल्या. {{क्रम-सुरू}} {{क्रम-मागील|मागील=[[फिलिप पाचवा, फ्रांस|पाचवा फिलिप]]}} {{क्रम-शीर्षक|शीर्षक=[[:वर्ग:फ्रांसचे राजे|फ्रांसचा राजा]]|वर्ष=[[१४ जुलै]], इ.स. १२२३ – [[८ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १२२६|१२२६]]}} {{क्रम-पुढील|पुढील=[[लुई नववा, फ्रांस|नववा लुई]]}} {{क्रम-शेवट}} [[वर्ग:फ्रांसचे राजे|लुई ०८]] [[वर्ग:इ.स. ११८७ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १२२६ मधील मृत्यू]] rag8wd5qdk9tg16v1h5skednsp9gp8t 2147973 2147971 2022-08-16T12:19:16Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki '''आठवा लुई''' ([[५ सप्टेंबर]], [[इ.स. ११८७|११८७]] - [[८ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १२२६|१२२६]]) हा तेराव्या शतकातील [[फ्रान्स]]चा राजा होता. [[फिलिप पाचवा|फिलिप पाचव्याचा]] मुलगा असलेल्या लुईने १२१४पासून लष्करी हालचालींमध्ये भाग घेउन अनेक लढाया जिंकल्या. {{क्रम-सुरू}} {{क्रम-मागील|मागील=[[फिलिप पाचवा, फ्रान्स|पाचवा फिलिप]]}} {{क्रम-शीर्षक|शीर्षक=[[:वर्ग:फ्रान्सचे राजे|फ्रान्सचा राजा]]|वर्ष=[[१४ जुलै]], इ.स. १२२३ – [[८ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १२२६|१२२६]]}} {{क्रम-पुढील|पुढील=[[लुई नववा, फ्रान्स|नववा लुई]]}} {{क्रम-शेवट}} [[वर्ग:फ्रान्सचे राजे|लुई ०८]] [[वर्ग:इ.स. ११८७ मधील जन्म]] [[वर्ग:इ.स. १२२६ मधील मृत्यू]] gb1gla7yiym14aoo0dnkjrlfymvpwrb 0 192922 2148168 2102914 2022-08-17T04:52:36Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = पी.आर. श्रीजेश | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = परट्टू रविंद्रन श्रीजेश | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[८ मे]], [[इ.स. १९८६]] | जन्म_स्थान = [[कोच्ची]], [[केरळ]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = १८३ सेमी | वजन = ८० किग्रॅ | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २००६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[फ्रीस्टाइल कुस्ती]]}} {{MedalCompetition|[[जागतिक हॉकी लीग]]}} {{MedalBronze| [[२०१५ जागतिक हॉकी लीग|२०१५ रायपूर]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बॅंगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''परट्टू रविंद्रन श्रीजेश''' ([[८ मे]], [[इ.स. १९८६]]:[[कोच्ची]], [[केरळ]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. २०१६ उन्हाळी ऑलिंपिकमध्ये याने भारतीय संघाचे नेतृत्व केले. {{DEFAULTSORT:श्रीजेश, रविंद्रन}} [[वर्ग:इ.स. १९८६ मधील जन्म]] [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] p8vl8fz9zq17p74eatrzb257x7b1w0u 0 192932 2148184 1757391 2022-08-17T04:55:39Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = मनप्रीत सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = मनप्रीत सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२६ जून]], [[इ.स. १९९२]] | जन्म_स्थान = [[जलंधर]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = १६६ सेमी | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बॅंगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''मनप्रीत सिंग''' [[२६ जून]], [[इ.स. १९९२]]:[[जलंधर]], [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. हा भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळला. [[वर्ग:इ.स. १९९२ मधील जन्म]] [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 788yudyw0pldl9t0tw9ey11gai6ofvl 0 192967 2148175 2145981 2022-08-17T04:53:34Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = आकाशदीप सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = आकाशदीप सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९४]] | जन्म_स्थान = वेरोवाल, [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''आकाशदीप सिंग''' [[२ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९४]]:वेरोवाल, [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. हा भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळला. {{DEFAULTSORT:सिंग, आकाशदीप}} [[वर्ग:इ.स. १९९४ मधील जन्म]] [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] fb84xxr2ffdem25sy94h7eo5o4ve0vo 0 193010 2148174 1764965 2022-08-17T04:53:25Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = सुरेन्दर कुमार | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = सुरेन्दर कुमार | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} <!-- {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चँपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चँपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बँगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''सुरेन्दर कुमार''' हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. हा भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळला. [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] obsse43q8zvsns7wf97hxkmjphtyqzp 0 193012 2148176 1764583 2022-08-17T04:53:44Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = हरमनप्रीत सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = हरमनप्रीत सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} <!-- {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चँपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चँपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बँगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''हरमनप्रीत सिंग''' हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. हा भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळला. [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] rvuqh8smslm1v6zqc6f6uzz7o1q07a7 0 193022 2148203 1820701 2022-08-17T05:01:51Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = निक्की प्रधान | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = निक्की प्रधान | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} <!-- {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बॅंगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''निक्की प्रधान''' ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:प्रधान, निक्की}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:इ.स. १९९३ मधील जन्म]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] 96x9ebo0czg72xj7hiucruktj2x2oz1 0 193024 2148195 1765305 2022-08-17T04:59:25Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = सविता पुनिया | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = सविता पुनिया | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[११ जून]], [[इ.स. १९९०]] | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} <!-- {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चँपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चँपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बँगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''सविता पुनिया''' ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:पुनिया, सविता}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९० मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] m6av676hijc1rv0djuemp4htoffqxvv 0 193028 2148209 1932654 2022-08-17T05:03:14Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = सुशीला चानू | चित्र = Sushila Chanu.jpg | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = सुशीला चानू | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२५ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९२]] | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|कनिष्ठ [[हॉकी विश्वचषक]]}} {{MedalBronze| [[२०१३ हॉकी विश्वचषक|२०१३ मॉन्चेंग्लाडबाख]] | }} <!-- {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बँगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''सुशीला चानू''' ([[२५ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९२]]:[[मणिपूर]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:चानू, सविता}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९२ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] rais55qrdspg58f9jbish5v9cd7v7gl 0 193039 2148204 2100475 2022-08-17T05:02:03Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = वंदना कटारिया | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = वंदना कटारिया | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१५ एप्रिल]], [[इ.स. १९९२]] | जन्म_स्थान = [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|कनिष्ठ[[हॉकी विश्वचषक]]}} {{MedalBronze| [[२०१३ हॉकी विश्वचषक|२०१३ मॉन्चेंगलाडबाख]] }} <!-- {{MedalCompetition|कनिष्ठ [[हॉकी विश्वचषक]]}} {{MedalBronze| [[२०१३ हॉकी विश्वचषक|२०१३ मॉन्चेंग्लाडबाख]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''वंदना कटारिया''' ([[१५ एप्रिल]], [[इ.स. १९९२]]:[[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ती भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये तसेच २०२० च्या उन्हाळी ऑलिम्पिकमध्ये खेळली. २०२२ मध्ये तिला पद्मश्री पुरस्कार देण्यात आला.<ref>{{स्रोत बातमी|last=Bureau|first=The Hindu|url=https://www.thehindu.com/news/resources/full-list-of-padma-awards-2022/article38325003.ece|title=Full list of Padma Awards 2022|date=2022-01-25|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> {{संदर्भनोंदी}} {{DEFAULTSORT:कटारिया, वंदना}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९२ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] jb9f8oom3sydea3oqggdqnd3thimf26 0 193070 2148199 1754844 2022-08-17T05:00:53Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = दीप ग्रेस एक्का | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = दीप ग्रेस एक्का | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} <!-- {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बॅंगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''दीप ग्रेस एक्का''' ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:एक्का, दीप ग्रेस}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] 1hncobv0eccy6w2erzc1cm43boh97vi 0 193077 2148211 1768467 2022-08-17T05:03:35Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = मोनिका मलिक | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = मोनिका मलिक | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} <!-- {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बॅंगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''मोनिका मलिक''' ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:मलिक, मोनिका}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] mgxzgouz22muwmlr0sqa49b0n1vpglp 0 193096 2148197 1768778 2022-08-17T05:00:17Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = रजनी एतिमार्पु | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = रजनी एतिमार्पु | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = २०१६ उन्हाळी | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} <!-- {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी]]}} {{MedalSilver| [[२०१६ हॉकी चॅंपियन्स ट्रोफी|२०१६ लंडन]] | }} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalGold| [[२०१४ आशियाई खेळ|२०१४ बॅंगकॉक]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} --> {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''रजनी एतिमार्पु''' ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:एतिमार्पु, रजनी}} [[वर्ग:भारतीय हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] 2v5hf5x5njhanrcahjvi7ip3jsy9k6f 0 193239 2148116 1925063 2022-08-17T02:07:12Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट बॅडमिंटन खेळाडू | playername = श्रीकांत किदंबी | image = | size = | caption = | nickname = | date_of_birth = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1993|2|7}} | place_of_birth = [[गुंटुर]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] | death_date = | death_place = | height = {{height|ft=5|in=10}} | weight = | country = {{IND}} | years_active = | handedness = उजखोरा | coach = [[पुल्लेला गोपीचंद]] | event = पुरुष एकेरी | highest_ranking = ३ | date_of_highest_ranking = ४ जून २०१५ | current_ranking = ११ | date_of_current_ranking = १६ जून २०१६ | played = | titles = | bwf_id = }} {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalCompetition|दक्षिण आशियाई खेळ}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]]}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष सांघिक|पुरुष सांघिक]]}} {{MedalBottom}} '''श्रीकांत किदंबी''' ([[७ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९३]]:[[गुंटुर]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] - ) हा एक भारतीय [[बॅडमिंटन]] खेळाडू आहे. {{DEFAULTSORT:किदंबी, श्रीकांत}} [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:विस्तार विनंती]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] oi0tvq2psdx4tsqerdhy94z1jwc0thp 2148193 2148116 2022-08-17T04:58:54Z अभय नातू 206 removed [[Category:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट बॅडमिंटन खेळाडू | playername = श्रीकांत किदंबी | image = | size = | caption = | nickname = | date_of_birth = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1993|2|7}} | place_of_birth = [[गुंटुर]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] | death_date = | death_place = | height = {{height|ft=5|in=10}} | weight = | country = {{IND}} | years_active = | handedness = उजखोरा | coach = [[पुल्लेला गोपीचंद]] | event = पुरुष एकेरी | highest_ranking = ३ | date_of_highest_ranking = ४ जून २०१५ | current_ranking = ११ | date_of_current_ranking = १६ जून २०१६ | played = | titles = | bwf_id = }} {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalCompetition|दक्षिण आशियाई खेळ}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]]}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष सांघिक|पुरुष सांघिक]]}} {{MedalBottom}} '''श्रीकांत किदंबी''' ([[७ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९३]]:[[गुंटुर]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] - ) हा एक भारतीय [[बॅडमिंटन]] खेळाडू आहे. {{DEFAULTSORT:किदंबी, श्रीकांत}} [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:विस्तार विनंती]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] sn0uk13jy6294vrz3qs0c1os96huc7j 2148216 2148193 2022-08-17T05:07:49Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट बॅडमिंटन खेळाडू | playername = श्रीकांत किदंबी | image = | size = | caption = | nickname = | date_of_birth = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1993|2|7}} | place_of_birth = [[गुंटुर]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] | death_date = | death_place = | height = {{height|ft=5|in=10}} | weight = | country = {{IND}} | years_active = | handedness = उजखोरा | coach = [[पुल्लेला गोपीचंद]] | event = पुरुष एकेरी | highest_ranking = ३ | date_of_highest_ranking = ४ जून २०१५ | current_ranking = ११ | date_of_current_ranking = १६ जून २०१६ | played = | titles = | bwf_id = }} {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalCompetition|दक्षिण आशियाई खेळ}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]]}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष सांघिक|पुरुष सांघिक]]}} {{MedalBottom}} '''श्रीकांत किदंबी''' ([[७ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९३]]:[[गुंटुर]], [[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] - ) हा एक भारतीय [[बॅडमिंटन]] खेळाडू आहे. {{DEFAULTSORT:किदंबी, श्रीकांत}} [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:विस्तार विनंती]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] k6rstnwm0jryjz8470tdnvzxq9bls7d 0 193243 2148117 1411342 2022-08-17T02:07:27Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट बॅडमिंटन खेळाडू | playername = बी. सुमित रेड्डी | image = | size = | caption = | nickname = | date_of_birth = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1991|9|26}} | place_of_birth = | death_date = | death_place = | height = | weight = | country = {{IND}} | years_active = | handedness = उजखोरा | coach = | event = पुरुष एकेरी | highest_ranking = १७ | date_of_highest_ranking = १२ डिसेंबर २०१५ | current_ranking = १९ | date_of_current_ranking = ४ एप्रिल २०१६ | played = | titles = | bwf_id = }} {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} <!-- {{MedalCompetition|दक्षिण आशियाई खेळ}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]]}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष सांघिक|पुरुष सांघिक]]}} --> {{MedalBottom}} '''सुमीत रेड्डी बस''' ([[२६ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९९१]] - ) हा एक भारतीय [[बॅडमिंटन]] खेळाडू आहे. {{DEFAULTSORT:सुमित रेड्डी}} [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] 0s2v83y2v3t8jdk356efcpy2qyp5b94 2148118 2148117 2022-08-17T02:07:33Z अभय नातू 206 removed [[Category:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट बॅडमिंटन खेळाडू | playername = बी. सुमित रेड्डी | image = | size = | caption = | nickname = | date_of_birth = {{जन्म_दिनांक_आणि_वय|1991|9|26}} | place_of_birth = | death_date = | death_place = | height = | weight = | country = {{IND}} | years_active = | handedness = उजखोरा | coach = | event = पुरुष एकेरी | highest_ranking = १७ | date_of_highest_ranking = १२ डिसेंबर २०१५ | current_ranking = १९ | date_of_current_ranking = ४ एप्रिल २०१६ | played = | titles = | bwf_id = }} {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} <!-- {{MedalCompetition|दक्षिण आशियाई खेळ}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]]}} {{MedalGold| [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळ|२०१६ गुवाहाटी]] | [[२०१६ दक्षिण आशियाई खेळामधील बॅडमिंटन – पुरुष सांघिक|पुरुष सांघिक]]}} --> {{MedalBottom}} '''सुमीत रेड्डी बस''' ([[२६ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९९१]] - ) हा एक भारतीय [[बॅडमिंटन]] खेळाडू आहे. {{DEFAULTSORT:सुमित रेड्डी}} [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] r89ph0m7g1zgtzwsdk299jal6w6r9ne 0 194110 2148104 2103803 2022-08-17T02:03:40Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Sakshi Malik in 2016.jpg|thumb|साक्षी मलिक]] '''साक्षी मलिक''' ही भारतीय महिला मल्ल आहे. हिने [[रियो दि जानेरो]] येथे [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये ५८ किलो वजनी गटात [[किर्गि‍झस्तान]]च्या अईसुलू टिनीबेकोवाला ८-५ असे हरवून कांस्यपदक पटकावले.<ref>[http://www.lokmat.com/storypage.php?newsid=14136137&catid=5 लोकमत.कॉम संकेतस्थळ]</ref> साक्षी मलिक यांचा जन्म ३सप्टेंबर १९९२ या दिवशी झाला .त्या फ्रीस्टाइल कुस्तीपटू आहे .त्यांनी ५८कि.ग्रा. श्रेणीत काश्यपदक जिंकले भारतातील ऑलिम्पिक कुस्तीपटू बनली . ती विनेश फोगत,बबिता कुमारी आणि गीता फोगत यांच्याबरोबर जयसडब्लू स्पोर्ट्स ऍक्सिलेन्सप्रोग्रॅमचा एक भाग आहे भर घातली . मलिकने पूर्वी ग्लासगोच्या २०१४राष्ट्रकुल खेळामधील रौप्य पदक आणि दोहा मधील २०१५ एशियन कुस्ती चॅम्पियनशिपमध्ये कांस्यपदक जिंकले होते. [10] [11] *सन 2016 सालचा प्रसंग. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील मानाच्या समजल्या जाणाऱ्या स्पर्धेत ,महिलांच्या कुस्तीचा एक सामना सुरू होता. भारतीय खेळाडू त्या सामन्यात 0 - 5 ने पिछाडीवर होती. शेवटची काहीच मिनिटे उरली होती. भारतीय खेळाडू हा सामना हरल्यात जमा होती. पण, तिने मुसंडी मारली आणि अति महत्त्वाच्या असणारा हा सामना ती 8 - 5 ने जिंकली. या विजयानंतर तिचे आयुष्यच बदलून गेले. कोण ती महिला कुस्तीपट्टू ? जाणून घेऊ आजच्या भागात.* हरियाणासारख्या पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या, जिथे आजही भारतातील सर्वाधिक भ्रूणहत्या केल्या जातात, अशा राज्यात 3 सप्टेंबर 1992 रोजी एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात तिचा जन्म झाला. वयाच्या 7 व्या वर्षापर्यंत ती आपल्या आजोळी वाढली. तिचे आजोबा एक प्रसिद्ध पैलवान होते. त्यामुळे त्यांना गावात प्रचंड मानसन्मान मिळायचा. त्यामुळे आपणही असा मानसन्मान मिळविण्यासाठी पैलवान बनायचं. असं तिनं त्यावेळीच पक्क ठरवलं होतं. 2004 साली वयाच्या 12 व्या वर्षी तिने कुस्तीचा श्रीगणेशा केला. तिने कुस्ती शिकण्याला घरातून विरोध झाला. कारण, त्या काळात मुलींनी कुस्ती खेळणे संयुक्तिक नव्हते. पण, कालांतराने हा विरोध मावळला. तिने ईश्वर दहिया यांच्याकडे कुस्तीचे डावपेच शिकण्यास सुरुवात केली. आता,बाहेरच्या लोकांनी तिच्या कुस्ती शिकण्याला आणि वस्तादांच्या शिकविण्याला विरोध सुरू केला. "कुस्ती हा फक्त पुरुषांचा खेळ आहे. मुलींनी तो खेळ खेळू नये." यासारख्या टीकांना तिला सामोरे जावे लागले. शिवाय तिच्यासोबत कुस्ती खेळणारी एकही मुलगी नव्हती. त्यामुळे तिला मुलांच्या बरोबरच कुस्ती खेळावी लागली. सन 2010 साली ज्युनियर वर्ल्ड चॅम्पियनशिप स्पर्धेत तिनं आपलं पहिलंवहिलं पदक जिंकलं. तिच्या यशाचा प्रवास सुरू झाला. 5-6 वर्षात तिने जिंकलेल्या पदकांमुळे तिची खोली भरून गेली होती. पण, त्यात एका पदकाची भर पडणे अजूनही बाकी होते. जे प्रत्येक खेळाडूचे स्वप्नं असतं. ते म्हणजे ऑलंम्पिकमध्ये पदक मिळविणे. ती ऑलंम्पिक स्पर्धेत पात्र होण्यात यशस्वी झाली. 2016च्या रियो ऑलंम्पिकमध्ये तिला प्रवेश मिळाला. आता या संधीचं सोनं करण्याची सर्वस्वी जबाबदारी तिची होती. तिचा अंतिम सामना सुरू झाला. या सामन्यात सुरुवातीला ती 0 - 5 ने पिछाडीवर पडली होती. "आता ती हरणार" असं उपस्थित प्रत्येकाचं पक्क झालं होतं. पण, तिने पराभव अजून मान्य केला नव्हता. या ही परिस्थितीत 'आपणच जिंकू' असा तिचा ठाम विश्वास होता. शेवटच्या 6 मिनिटांपैकी 5 मिनिटात तिने अत्यंत चपळाईने सामना 5 - 5 असा बरोबरीत आणला. सामना संपायला अवघे काही सेकंद बाकी असताना तिने 2 गुण मिळवले आणि ती विजयी झाली. तिच्यातला जबरदस्त आत्मविश्वास आणि जिगरबाजपणा याठिकाणी उपयोगी आला. तिच्या विजयाला प्रतिस्पर्ध्याकडून आव्हान दिले गेले. पण, सामान्यांचा निकाल तिच्या बाजूनेच लागला, शिवाय 1 गुण अतिरिक्त मिळाला. तिने हा सामना 8 - 5 असा जिंकला. तिने कांस्यपदक जिंकले. देशाला 2016च्या रियो ऑलम्पिक स्पर्धेतील पदकांचं खातं तिनं उघडलं आणि *महिला कुस्ती प्रकारात आतापर्यंतचं पहिलंवहिलं पदक मिळवून दिलं. असा पराक्रम करणारी ती महिला खेळाडू म्हणजे साक्षी मलिक होय.* *घरच्यांचा, समाजाचा विरोध, मुलगी म्हणून समाजाकडून मिळालेली हीन वागणूक, अपुऱ्या सोयीसुविधा, मुलांच्या सोबत सराव करताना महिला म्हणून येणाऱ्या समस्या, यासारख्या असंख्य अडचणींना साक्षी ने धोबीपछाड करून यशाचे शिखर गाठले आहे. साक्षी ने नियमितपणे 6 - 7 तास व्यायाम केला आहे, शिवाय वजन नियंत्रित करण्यासाठी विशेष डायटही केला आहे. ऑलम्पिकमध्ये भारतीय महिलांनी पदक मिळविणे सोपे नाही. आतापर्यंत केवळ चारच महिला अशी कामगिरी करू शकल्या आहेत. साक्षी त्यापैकीच एक. साक्षी मलिक यांच्या आजवरच्या कार्याचा गौरव भारत सरकारने त्यांना ' पद्मश्री ' हा मानाचा किताब देऊन केला आहे. म्हणूनच त्या एक यशवंत आहेत.* ==बालपण== साक्षीचा जन्म ३ सप्टॆंबर १९९२ मध्ये रोहतक, हरयाणा मधील मोरखा या गावात झाला. {{विस्तार}} ==संदर्भ व नोंदी== {{संदर्भयादी}} {{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}} [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] 2h0u1yad6xk26ewuzukvfvfd5soath9 2148105 2148104 2022-08-17T02:03:58Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Sakshi Malik in 2016.jpg|thumb|साक्षी मलिक]] '''साक्षी मलिक''' ही भारतीय महिला मल्ल आहे. हिने [[रियो दि जानेरो]] येथे [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये ५८ किलो वजनी गटात [[किर्गि‍झस्तान]]च्या अईसुलू टिनीबेकोवाला ८-५ असे हरवून कांस्यपदक पटकावले.<ref>[http://www.lokmat.com/storypage.php?newsid=14136137&catid=5 लोकमत.कॉम संकेतस्थळ]</ref> साक्षी मलिक यांचा जन्म ३सप्टेंबर १९९२ या दिवशी झाला .त्या फ्रीस्टाइल कुस्तीपटू आहे .त्यांनी ५८कि.ग्रा. श्रेणीत काश्यपदक जिंकले भारतातील ऑलिम्पिक कुस्तीपटू बनली . ती विनेश फोगत,बबिता कुमारी आणि गीता फोगत यांच्याबरोबर जयसडब्लू स्पोर्ट्स ऍक्सिलेन्सप्रोग्रॅमचा एक भाग आहे भर घातली . मलिकने पूर्वी ग्लासगोच्या २०१४राष्ट्रकुल खेळामधील रौप्य पदक आणि दोहा मधील २०१५ एशियन कुस्ती चॅम्पियनशिपमध्ये कांस्यपदक जिंकले होते. [10] [11] *सन 2016 सालचा प्रसंग. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील मानाच्या समजल्या जाणाऱ्या स्पर्धेत ,महिलांच्या कुस्तीचा एक सामना सुरू होता. भारतीय खेळाडू त्या सामन्यात 0 - 5 ने पिछाडीवर होती. शेवटची काहीच मिनिटे उरली होती. भारतीय खेळाडू हा सामना हरल्यात जमा होती. पण, तिने मुसंडी मारली आणि अति महत्त्वाच्या असणारा हा सामना ती 8 - 5 ने जिंकली. या विजयानंतर तिचे आयुष्यच बदलून गेले. कोण ती महिला कुस्तीपट्टू ? जाणून घेऊ आजच्या भागात.* हरियाणासारख्या पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या, जिथे आजही भारतातील सर्वाधिक भ्रूणहत्या केल्या जातात, अशा राज्यात 3 सप्टेंबर 1992 रोजी एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात तिचा जन्म झाला. वयाच्या 7 व्या वर्षापर्यंत ती आपल्या आजोळी वाढली. तिचे आजोबा एक प्रसिद्ध पैलवान होते. त्यामुळे त्यांना गावात प्रचंड मानसन्मान मिळायचा. त्यामुळे आपणही असा मानसन्मान मिळविण्यासाठी पैलवान बनायचं. असं तिनं त्यावेळीच पक्क ठरवलं होतं. 2004 साली वयाच्या 12 व्या वर्षी तिने कुस्तीचा श्रीगणेशा केला. तिने कुस्ती शिकण्याला घरातून विरोध झाला. कारण, त्या काळात मुलींनी कुस्ती खेळणे संयुक्तिक नव्हते. पण, कालांतराने हा विरोध मावळला. तिने ईश्वर दहिया यांच्याकडे कुस्तीचे डावपेच शिकण्यास सुरुवात केली. आता,बाहेरच्या लोकांनी तिच्या कुस्ती शिकण्याला आणि वस्तादांच्या शिकविण्याला विरोध सुरू केला. "कुस्ती हा फक्त पुरुषांचा खेळ आहे. मुलींनी तो खेळ खेळू नये." यासारख्या टीकांना तिला सामोरे जावे लागले. शिवाय तिच्यासोबत कुस्ती खेळणारी एकही मुलगी नव्हती. त्यामुळे तिला मुलांच्या बरोबरच कुस्ती खेळावी लागली. सन 2010 साली ज्युनियर वर्ल्ड चॅम्पियनशिप स्पर्धेत तिनं आपलं पहिलंवहिलं पदक जिंकलं. तिच्या यशाचा प्रवास सुरू झाला. 5-6 वर्षात तिने जिंकलेल्या पदकांमुळे तिची खोली भरून गेली होती. पण, त्यात एका पदकाची भर पडणे अजूनही बाकी होते. जे प्रत्येक खेळाडूचे स्वप्नं असतं. ते म्हणजे ऑलंम्पिकमध्ये पदक मिळविणे. ती ऑलंम्पिक स्पर्धेत पात्र होण्यात यशस्वी झाली. 2016च्या रियो ऑलंम्पिकमध्ये तिला प्रवेश मिळाला. आता या संधीचं सोनं करण्याची सर्वस्वी जबाबदारी तिची होती. तिचा अंतिम सामना सुरू झाला. या सामन्यात सुरुवातीला ती 0 - 5 ने पिछाडीवर पडली होती. "आता ती हरणार" असं उपस्थित प्रत्येकाचं पक्क झालं होतं. पण, तिने पराभव अजून मान्य केला नव्हता. या ही परिस्थितीत 'आपणच जिंकू' असा तिचा ठाम विश्वास होता. शेवटच्या 6 मिनिटांपैकी 5 मिनिटात तिने अत्यंत चपळाईने सामना 5 - 5 असा बरोबरीत आणला. सामना संपायला अवघे काही सेकंद बाकी असताना तिने 2 गुण मिळवले आणि ती विजयी झाली. तिच्यातला जबरदस्त आत्मविश्वास आणि जिगरबाजपणा याठिकाणी उपयोगी आला. तिच्या विजयाला प्रतिस्पर्ध्याकडून आव्हान दिले गेले. पण, सामान्यांचा निकाल तिच्या बाजूनेच लागला, शिवाय 1 गुण अतिरिक्त मिळाला. तिने हा सामना 8 - 5 असा जिंकला. तिने कांस्यपदक जिंकले. देशाला 2016च्या रियो ऑलम्पिक स्पर्धेतील पदकांचं खातं तिनं उघडलं आणि *महिला कुस्ती प्रकारात आतापर्यंतचं पहिलंवहिलं पदक मिळवून दिलं. असा पराक्रम करणारी ती महिला खेळाडू म्हणजे साक्षी मलिक होय.* *घरच्यांचा, समाजाचा विरोध, मुलगी म्हणून समाजाकडून मिळालेली हीन वागणूक, अपुऱ्या सोयीसुविधा, मुलांच्या सोबत सराव करताना महिला म्हणून येणाऱ्या समस्या, यासारख्या असंख्य अडचणींना साक्षी ने धोबीपछाड करून यशाचे शिखर गाठले आहे. साक्षी ने नियमितपणे 6 - 7 तास व्यायाम केला आहे, शिवाय वजन नियंत्रित करण्यासाठी विशेष डायटही केला आहे. ऑलम्पिकमध्ये भारतीय महिलांनी पदक मिळविणे सोपे नाही. आतापर्यंत केवळ चारच महिला अशी कामगिरी करू शकल्या आहेत. साक्षी त्यापैकीच एक. साक्षी मलिक यांच्या आजवरच्या कार्याचा गौरव भारत सरकारने त्यांना ' पद्मश्री ' हा मानाचा किताब देऊन केला आहे. म्हणूनच त्या एक यशवंत आहेत.* ==बालपण== साक्षीचा जन्म ३ सप्टॆंबर १९९२ मध्ये रोहतक, हरयाणा मधील मोरखा या गावात झाला. {{विस्तार}} ==संदर्भ व नोंदी== {{संदर्भयादी}} {{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}} [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:इ.स. १९९२ मधील जन्म]] 3vlk9v4ak27ebu5v2w09xos5643gydz 2148106 2148105 2022-08-17T02:04:07Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Sakshi Malik in 2016.jpg|thumb|साक्षी मलिक]] '''साक्षी मलिक''' ही भारतीय महिला मल्ल आहे. हिने [[रियो दि जानेरो]] येथे [[२०१६ उन्हाळी ऑलिंपिक]]मध्ये ५८ किलो वजनी गटात [[किर्गि‍झस्तान]]च्या अईसुलू टिनीबेकोवाला ८-५ असे हरवून कांस्यपदक पटकावले.<ref>[http://www.lokmat.com/storypage.php?newsid=14136137&catid=5 लोकमत.कॉम संकेतस्थळ]</ref> साक्षी मलिक यांचा जन्म ३सप्टेंबर १९९२ या दिवशी झाला .त्या फ्रीस्टाइल कुस्तीपटू आहे .त्यांनी ५८कि.ग्रा. श्रेणीत काश्यपदक जिंकले भारतातील ऑलिम्पिक कुस्तीपटू बनली . ती विनेश फोगत,बबिता कुमारी आणि गीता फोगत यांच्याबरोबर जयसडब्लू स्पोर्ट्स ऍक्सिलेन्सप्रोग्रॅमचा एक भाग आहे भर घातली . मलिकने पूर्वी ग्लासगोच्या २०१४राष्ट्रकुल खेळामधील रौप्य पदक आणि दोहा मधील २०१५ एशियन कुस्ती चॅम्पियनशिपमध्ये कांस्यपदक जिंकले होते. [10] [11] *सन 2016 सालचा प्रसंग. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील मानाच्या समजल्या जाणाऱ्या स्पर्धेत ,महिलांच्या कुस्तीचा एक सामना सुरू होता. भारतीय खेळाडू त्या सामन्यात 0 - 5 ने पिछाडीवर होती. शेवटची काहीच मिनिटे उरली होती. भारतीय खेळाडू हा सामना हरल्यात जमा होती. पण, तिने मुसंडी मारली आणि अति महत्त्वाच्या असणारा हा सामना ती 8 - 5 ने जिंकली. या विजयानंतर तिचे आयुष्यच बदलून गेले. कोण ती महिला कुस्तीपट्टू ? जाणून घेऊ आजच्या भागात.* हरियाणासारख्या पुरुषप्रधान संस्कृती असणाऱ्या, जिथे आजही भारतातील सर्वाधिक भ्रूणहत्या केल्या जातात, अशा राज्यात 3 सप्टेंबर 1992 रोजी एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात तिचा जन्म झाला. वयाच्या 7 व्या वर्षापर्यंत ती आपल्या आजोळी वाढली. तिचे आजोबा एक प्रसिद्ध पैलवान होते. त्यामुळे त्यांना गावात प्रचंड मानसन्मान मिळायचा. त्यामुळे आपणही असा मानसन्मान मिळविण्यासाठी पैलवान बनायचं. असं तिनं त्यावेळीच पक्क ठरवलं होतं. 2004 साली वयाच्या 12 व्या वर्षी तिने कुस्तीचा श्रीगणेशा केला. तिने कुस्ती शिकण्याला घरातून विरोध झाला. कारण, त्या काळात मुलींनी कुस्ती खेळणे संयुक्तिक नव्हते. पण, कालांतराने हा विरोध मावळला. तिने ईश्वर दहिया यांच्याकडे कुस्तीचे डावपेच शिकण्यास सुरुवात केली. आता,बाहेरच्या लोकांनी तिच्या कुस्ती शिकण्याला आणि वस्तादांच्या शिकविण्याला विरोध सुरू केला. "कुस्ती हा फक्त पुरुषांचा खेळ आहे. मुलींनी तो खेळ खेळू नये." यासारख्या टीकांना तिला सामोरे जावे लागले. शिवाय तिच्यासोबत कुस्ती खेळणारी एकही मुलगी नव्हती. त्यामुळे तिला मुलांच्या बरोबरच कुस्ती खेळावी लागली. सन 2010 साली ज्युनियर वर्ल्ड चॅम्पियनशिप स्पर्धेत तिनं आपलं पहिलंवहिलं पदक जिंकलं. तिच्या यशाचा प्रवास सुरू झाला. 5-6 वर्षात तिने जिंकलेल्या पदकांमुळे तिची खोली भरून गेली होती. पण, त्यात एका पदकाची भर पडणे अजूनही बाकी होते. जे प्रत्येक खेळाडूचे स्वप्नं असतं. ते म्हणजे ऑलंम्पिकमध्ये पदक मिळविणे. ती ऑलंम्पिक स्पर्धेत पात्र होण्यात यशस्वी झाली. 2016च्या रियो ऑलंम्पिकमध्ये तिला प्रवेश मिळाला. आता या संधीचं सोनं करण्याची सर्वस्वी जबाबदारी तिची होती. तिचा अंतिम सामना सुरू झाला. या सामन्यात सुरुवातीला ती 0 - 5 ने पिछाडीवर पडली होती. "आता ती हरणार" असं उपस्थित प्रत्येकाचं पक्क झालं होतं. पण, तिने पराभव अजून मान्य केला नव्हता. या ही परिस्थितीत 'आपणच जिंकू' असा तिचा ठाम विश्वास होता. शेवटच्या 6 मिनिटांपैकी 5 मिनिटात तिने अत्यंत चपळाईने सामना 5 - 5 असा बरोबरीत आणला. सामना संपायला अवघे काही सेकंद बाकी असताना तिने 2 गुण मिळवले आणि ती विजयी झाली. तिच्यातला जबरदस्त आत्मविश्वास आणि जिगरबाजपणा याठिकाणी उपयोगी आला. तिच्या विजयाला प्रतिस्पर्ध्याकडून आव्हान दिले गेले. पण, सामान्यांचा निकाल तिच्या बाजूनेच लागला, शिवाय 1 गुण अतिरिक्त मिळाला. तिने हा सामना 8 - 5 असा जिंकला. तिने कांस्यपदक जिंकले. देशाला 2016च्या रियो ऑलम्पिक स्पर्धेतील पदकांचं खातं तिनं उघडलं आणि *महिला कुस्ती प्रकारात आतापर्यंतचं पहिलंवहिलं पदक मिळवून दिलं. असा पराक्रम करणारी ती महिला खेळाडू म्हणजे साक्षी मलिक होय.* *घरच्यांचा, समाजाचा विरोध, मुलगी म्हणून समाजाकडून मिळालेली हीन वागणूक, अपुऱ्या सोयीसुविधा, मुलांच्या सोबत सराव करताना महिला म्हणून येणाऱ्या समस्या, यासारख्या असंख्य अडचणींना साक्षी ने धोबीपछाड करून यशाचे शिखर गाठले आहे. साक्षी ने नियमितपणे 6 - 7 तास व्यायाम केला आहे, शिवाय वजन नियंत्रित करण्यासाठी विशेष डायटही केला आहे. ऑलम्पिकमध्ये भारतीय महिलांनी पदक मिळविणे सोपे नाही. आतापर्यंत केवळ चारच महिला अशी कामगिरी करू शकल्या आहेत. साक्षी त्यापैकीच एक. साक्षी मलिक यांच्या आजवरच्या कार्याचा गौरव भारत सरकारने त्यांना ' पद्मश्री ' हा मानाचा किताब देऊन केला आहे. म्हणूनच त्या एक यशवंत आहेत.* ==बालपण== साक्षीचा जन्म ३ सप्टॆंबर १९९२ मध्ये रोहतक, हरयाणा मधील मोरखा या गावात झाला. {{विस्तार}} ==संदर्भ व नोंदी== {{संदर्भयादी}} {{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}} [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:इ.स. १९९२ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] fgni42621kwowtile1ho208wnln2lpn 0 198312 2147980 2062545 2022-08-16T12:23:05Z Khirid Harshad 138639 /* यांची डिसेंबर २०१६पर्यंतची राजकीय कारकीर्द */ wikitext text/x-wiki [[चित्र:Bernard Cazeneuve, (42399145362) (cropped).jpg|इवलेसे]] '''बर्नार्ड कॅझनूव''' ([[२ जून]], [[इ.स. १९६३]] - ) हे [[फ्रांस]]चे पंतप्रधान आहेत. हे [[६ डिसेंबर]], [[इ.स. २०१६]] रोजी सत्तेवर. फ्रांसचे याआधीचे पंतप्रधान [[मॅन्युअल वॉल्स]] यांनी राष्ट्राध्यक्षपदाची निवडणूक लढवण्यासाठी पदाचा राजीनामा दिल्यानंतर त्यांच्या जागी अंतर्गत सुरक्षा मंत्री असलेले बर्नार्ड कॅझनूव यांची नियुक्ती झाली. मे २०१७मध्ये निवडणुका होईपर्यंत ते पंतप्रधानपदावर राहतील. बर्नार्ड कॅझनूव हे व्यवसायाने वकील आहेत. [[इ.स. १९९७]] पासून ते खासदार असून त्यापूर्वी ते [[शेरबोर्ग-ऑक्टेव्हिल]]चे महापौर होते. ==यांची डिसेंबर २०१६पर्यंतची राजकीय कारकीर्द== * सुरुवातीला चेरबर्ग शहराचे महापौर * १९९७मध्ये खासदार * ऐरॉ यांच्या मंत्रिमंडळात युरोपीय देशांतील प्रकरणे हाताळणाऱ्या खात्याचे मंत्रिपद (सन २०१२) * अर्थखात्याचे राज्यमंत्रिपद (मार्च २०१३) * मॅन्युअल वॉल्स यांच्या मंत्रिमंडळात अंतर्गत सुरक्षा मंत्री-गृहमंत्री * पंतप्रधान {{DEFAULTSORT:कॅझनूव, बर्नार्ड}} [[वर्ग:फ्रान्सचे पंतप्रधान]] [[वर्ग:इ.स. १९६३ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] 7yoahq6iz188tunsmczm6q0duv59ijo 0 201876 2148160 2100172 2022-08-17T04:50:53Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''राजेश्वरी शिवानंद गायकवाड''' ([[१ जून]], [[इ.स. १९९१|१९९१]]:[[विजापूर]], [[कर्नाटक]], [[भारत]] - ) ही [[भारतीय महिला क्रिकेट संघ|भारताकडून]] १ कसोटी, १२ एकदिवसीय तसेच ६ [[टी२०]] सामने खेळलेली [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे.राजेश्वरी गायकवाड (जन्म १ जून १९९१) एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे. १९ जानेवारी २०१४ला श्रीलंकाविरूद्ध एक दिवसीय सामन्यात आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पदार्पण केले. ती डावखुरी फलंदाज आहे आणि डाव्या हाताने ऑर्थोडॉक्स खेळत आहे. दक्षिण आफ्रिकेविरुद्धच्या एका कसोटी सामन्यात ती खेळली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://cricketarchive.com/subscribe|title=Cricket Archive - Paywall|website=cricketarchive.com|language=en|access-date=2018-07-08}}</ref> ==वैयक्तिक जीवन== १८ वर्षाची असताना तिने क्रिकेट खेळायला सुरुवात केली.त्यासाठी सर्वात मोठी प्रेरणा तिला तिच्या वडिलांकडून म्हणजेच शिवानंद गायकवाड याकडून मिळाली.आणि औपचारिक प्रशिक्षण मिळाले. त्यांनी कर्नाटक मधील महिला क्रिकेट संघाकडून खेळण्यास सुरुवात केली.२०१४ मध्ये त्यांनी आंतरराष्ट्रीय पदार्पण केले.राजेश्वरीच्या वडिलांनी आपल्या सर्व मुलांना खेळामध्ये पुढे जाण्यास प्रेरित केले. राजेश्वरी क्रिकेटमध्ये नाव कमवत होती, तर तिचा भाऊ विश्वनाथ गायकवाड बॅडमिंटन आणि वॉलीबॉल खेळाडू आहे.राजेश्वरीची सर्वात लहान बहिण रामेश्वरेही स्टेट लेव्हल क्रिकेटर आहे.त्याचबरोबर ती इंडिया ग्रीन च्यासाठी देखील खेळली आहे.तिची दुसरी बहीण भुवनेश्वरी हॉकी खेळाडू आहे.तथापि तिचा दुसरा भाऊ काशीनाथ टबला वादक आहे. राजेश्वरी ने न्यू झीलंड विरुद्ध मैदानात केवळ १५ धावांवर ५ विकेट्स घेऊन भारताला सेमीफायनलमध्ये पोहोचवले.तिला क्रिकेटर बनायचे नव्हते तिला तिच्या भावसारखे वॉलीबॉल खेळायला आवडायचे. <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.cricketcountry.com/hi/news/rajeshwari-gayakwads-late-father-couldnt-see-her-career-best-performance-against-new-zealand-625415|title=राजेश्वरी गायकवाड के पिता नहीं देख पाए उनके कारकीर्द का सर्वश्रेष्ठ प्रदर्शन|last=Tripathi|first=Gunjan|date=2017-07-17|work=Cricket Country|access-date=2018-07-08|language=en-us}}</ref>राजेश्वरीच्या आंतरराष्ट्रीय स्तरावर श्रीलंके विरुद्ध ट्वेंटी -२० स्पर्धेनंतर २०१४ मध्ये तिच्या वडिलांना हृदयविकाराचा झटका आला.२०१७ च्या महिला क्रिकेट विश्वचषक अंतिम फेरी नंतर,जलसंपदा मंत्री एम. बी. पाटील यांनी ५ लाख रु. किमतीची गाडी भेट दिली,परंतु त्यांनी नकार दिला आणि त्यांनी म्हटले की याक्षणी त्यांचे प्राधान्य तिच्या कुटुंबासाठी घर मिळवणे आहे.त्यावेळी तिच्या वडिलाच्या मृत्यूनंतर त्या कुटुंबासाठी ती एकमेव होती.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/icc-womens-world-cup-2017/india-spinner-rajeshwari-gayakwad-living-in-rented-house/articleshow/59753958.cms|title=India spinner Rajeshwari Gayakwad living in rented house - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-07-08}}</ref> {{संदर्भनोंदी}} {{DEFAULTSORT:गायकवाड, राजेश्वरी}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९१ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] kxw7x8no04ytqwby5vswncpeq0xxkn0 0 201886 2148153 2061397 2022-08-17T04:48:56Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''दीप्ती भगवान शर्मा''' ([[२४ ऑगस्ट]], [[इ.स. १९९७|१९९७]]:[[सहारनपूर]], [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] - ) ह्या भारतीय महिला क्रिकेट संघाकडून खेळणाऱ्या एक आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू आहेत. त्या अष्टपैलू आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.espncricinfo.com/india/content/player/597811.html|title=Deepti Sharma|संकेतस्थळ=ESPNCricinfo|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-24}}</ref> त्या डाव्या हाताने फलंदाजी आणि उजव्या हातानी ऑफ ब्रेक गोलंदाजी करतात आणि सध्या (२०२० मध्ये) क्रमवारीत चौथ्या क्रमांकावर आहेत आणि त्या सध्या एक दिवसीय सामना खेळणाऱ्या महिलांमध्ये त्यांच्या सर्वोच्च वैयक्तिक धावांसाठी तिसऱ्या क्रमांकावर आहेत (१८८ धावा).<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://stats.espncricinfo.com/ci/content/records/284260.html|title=Records {{!}} Women's One-Day Internationals {{!}} Batting records {{!}} Most runs in an innings {{!}} ESPNcricinfo.com|संकेतस्थळ=Cricinfo|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-24}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.icc-cricket.com/rankings/womens/player-rankings/odi/all-rounder|title=Live Cricket Scores & News International Cricket Council|संकेतस्थळ=www.icc-cricket.com|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-24}}</ref> दीप्ती शर्माने पूनम राऊत हिच्या साथीने ३२० धावांचा सर्वोच्च त्रिशतकी भागीदारीचा विक्रम रचला. == सुरुवातीचे आयुष्य == दिप्ती शर्मा ह्या सुशीला आणि भगवान शर्मा ह्यांच्या कन्या आहेत. त्या आपल्या भावंडांमध्ये सर्वात धाकट्या आहेत. त्यांचे वडील रेल्वेतून सर्वोच्च आरक्षण पर्यवेक्षक म्हणून निवृत्त झाले. शर्मा यांना नवव्या वर्षांपासून क्रिकेटची आवड लागली. त्या आपल्या बंधूंना, सुमीत शर्मा( उत्तर प्रदेश संघाचे माजी जलद गती गोलंदाज) यांना रोज विनंती करून त्यांच्या बरोबर नेट सराव बघायला जात. आग्र्यामधील एकलव्य स्पोर्ट्स स्टेडीयममध्ये एका नेट सरावाचा दिवशी शर्मा ह्यांच्या भावाने आणि त्यांच्या संघातल्या मुलांनी हातात चेंडू देऊन त्यांना गोलंदाजी करायला सांगितली. तो चेंडू ५० मीटर अंतरावरून सरळ जाऊन यष्ट्यांना जाऊन लागला. भारताच्या राष्ट्रीय महिला संघाच्या निवड समितीच्या सदस्या, हेमलता कला<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/53917.html|title=Hemlata Kala|संकेतस्थळ=Cricinfo|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-24}}</ref>, त्या वेळी तिथे उपस्थित होत्या आणि तो क्षण शर्मांच्या आयुष्यातला अतिशय महत्त्वाचा ठरला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/city/agra/womens-world-cup-will-be-the-biggest-raksha-bandhan-gift-says-deepti-sharmas-brother/articleshow/59705138.cms|title=Women's World Cup will be the biggest ‘Raksha Bandhan’ gift, says Deepti Sharma's brother {{!}} Agra News - Times of India|last=Jul 21|पहिले नाव=Arvind Chauhan {{!}} TNN {{!}}|last2=2017|संकेतस्थळ=The Times of India|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-24|last3=Ist|first3=23:00}}</ref> निवड समितीतल्या सदस्यांचे लक्ष नेहमी शर्मा ह्यांच्याकडे असायचे. त्यांची अष्टपैलू असण्याची क्षमता बघून रीटा डे<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.espncricinfo.com/india/content/player/54245.html|title=Rita Dey|संकेतस्थळ=Cricinfo|ॲक्सेसदिनांक=2020-03-24}}</ref>, भारतीय संघाच्या माजी फलंदाज ह्यांनी शर्मा ह्यांना शिकवायचे ठरवले. शर्मा सुरुवातीला मध्यमगती गोलंदाजी करत पण नंतर त्यांना फिरकी गोलंदाजी करायला सुचवण्यात आले. हे बदलणे सोपे नव्हते. पण त्याच्या प्रशिक्षकांनी आणि संघाच्या निवड समितीच्या सदस्यांच्या मदतीमुळे त्या फिरकी गोलंदाजी करू शकल्या.   {{संदर्भनोंदी}} {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:शर्मा, दीप्ती}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९७ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 95vz4j3y66hp8u4afdj61w21312w4s7 0 201895 2148152 2031780 2022-08-17T04:48:45Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेटपटू संपूर्ण माहिती | नाव = स्मृती मंधाना | female = true | image = Ms. Smriti Mandhana, Arjun Awardee (Cricket), in New Delhi on July 16, 2019 (cropped).jpg | country= भारत | देश_इंग्लिश_नाव = | पुर्ण नाव = स्म्रिती श्रिनिवास मन्धाना | उपाख्य = | living = true | partialdates = | दिनांकजन्म = १८ | महिनाजन्म = ७ | वर्षजन्म = १९९६ | स्थान_जन्म = [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] | देश_जन्म = [[भारत]] | दिनांकमृत्यू = | महिनामृत्यू = | वर्षमृत्यू = | स्थान_मृत्यू = | देश_मृत्यू = | heightft = | heightinch = | heightm = | फलंदाजीची पद्धत = डावखोरी | गोलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने | विशेषता = [[फलंदाज]] | international = true | कसोटी सामना पदार्पण दिनांक = १३ ऑगस्ट | कसोटी सामना पदार्पणवर्ष = २०१४ | कसोटी सामना पदार्पण विरूद्ध = इंग्लंड | कसोटी सामने = ७५ | शेवटचा कसोटी सामना दिनांक = १६ नोव्हेंबर | शेवटचा कसोटी सामना वर्ष = २०१४ | शेवटचा कसोटी सामना विरूद्ध = दक्षिण आफ्रिका | आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पण दिनांक = | आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पणवर्ष = | आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पण विरूद्ध = | आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामने = | शेवटचा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना दिनांक = | शेवटचा आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना वर्ष = | आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना विरूद्ध = | एकदिवसीय शर्ट क्र = | संघ१ = | वर्ष१ = | संघ क्र.१ = | संघ२ = | वर्ष२ = | संघ क्र.२ = | संघ३ = | वर्ष३ = | संघ क्र.३ = | संघ४ = | वर्ष४ = | संघ क्र.४ = | संघ५ = | वर्ष५ = | संघ क्र.५ = | संघ६ = | वर्ष६ = | संघ क्र.६ = | संघ७ = | वर्ष७ = | संघ क्र.७ = | संघ८ = | वर्ष८ = | संघ क्र.८ = | type१ = | पदार्पण दिनांक१ = | पदार्पणवर्ष१ = | पदार्पणकडून१ = | पदार्पण विरूद्ध१ = | शेवटचा दिनांक१ = | शेवटचावर्ष१ = | शेवटचाकडून१ = | शेवटचा विरूद्ध१ = | type२ = | पदार्पण दिनांक२ = | पदार्पणवर्ष२ = | पदार्पणकडून२ = | पदार्पण विरूद्ध२ = | शेवटचा दिनांक२ = | शेवटचावर्ष२ = | शेवटचाकडून२ = | शेवटचा विरूद्ध२ = | umpire = | कसोटी सामने पंच = | पंच कसोटी सामना पदार्पण वर्ष = | पंच कसोटी सामना शेवटचा वर्ष = | आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पंच = | पंच आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना पदार्पण वर्ष = | पंच आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामना शेवटचा वर्ष = | twenty२०sumpired = | umptwenty२०debutyr = | umptwenty२०lastyr = | चेंडू = | columns = | column१ = [[कसोटी सामने|कसोटी]] | सामने१ = | धावा१ = | फलंदाजीची सरासरी१ = | शतके/अर्धशतके१ = | सर्वोच्च धावसंख्या१ = | चेंडू१ = | बळी१ = | गोलंदाजीची सरासरी१ = | ५ बळी१ = | १० बळी१ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी१ = | झेल/यष्टीचीत१ = | column२ = [[एकदिवसीय सामने|ए.सा.]] | सामने२ = | धावा२ = | फलंदाजीची सरासरी२ = | शतके/अर्धशतके२ = | सर्वोच्च धावसंख्या२ = | चेंडू२ = | बळी२ = | गोलंदाजीची सरासरी२ = | ५ बळी२ = | १० बळी२ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी२ = | झेल/यष्टीचीत२ = | column३ = [[प्रथम श्रेणी क्रिकेट|प्र.श्रे.]] | सामने३ = | धावा३ = | फलंदाजीची सरासरी३ = | शतके/अर्धशतके३ = | सर्वोच्च धावसंख्या३ = | चेंडू३ = | बळी३ = | गोलंदाजीची सरासरी३ = | ५ बळी३ = | १० बळी३ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी३ = | झेल/यष्टीचीत३ = | column४ = [[लिस्ट - अ सामने|लि.अ.]] | सामने४ = | धावा४ = | फलंदाजीची सरासरी४ = | शतके/अर्धशतके४ = | सर्वोच्च धावसंख्या४ = | चेंडू४ = | बळी४ = | गोलंदाजीची सरासरी४ = | ५ बळी४ = | १० बळी४ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी४ = | झेल/यष्टीचीत४ = | दिनांक = | वर्ष = | source = | sourcelang =(optional) संकेतस्थळाची भाषा, (default laguage) इंग्लिश }} '''स्मृती श्रीनिवास मंधाना''' ([[१८ जुलै]], [[इ.स. १९९६|१९९५]]:[[सांगली]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] - ) ही [[भारतीय महिला क्रिकेट संघ|भारताकडून]] २ कसोटी, २० एकदिवसीय आणि २० टी२० सामने खेळलेली [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे. मंधाना डाव्या हाताने फलंदाजी करते तर उजव्या हाताने मध्यमगती गोलंदाजी करते स्मृती मंधाना ही चिंतामण व्यापार महाविदयालयाची विदयार्थीनी आहे{{संदर्भ हवा}} तिला लहानपणापासुन क्रिकेटची आवड आहे ही आवड तिला तिच्या भावामुंळे निर्माण झाली{{संदर्भ हवा}} {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:मंधाना, स्मृती}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९६ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:अर्जुन पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 3tljd6x0saaq4c7qj73nwyllzs7ekpf 0 202168 2148236 2118097 2022-08-17T07:59:56Z 2409:4055:307:3330:9AE7:9AFF:FE4A:25A5 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट हिंदू संत | नाव = संत रविदास | मूळ_पूर्ण_नाव = | जन्म_दिनांक = १३७७ | जन्म_स्थान = काशी वाराणसी | कार्यक्षेत्र = काशी वाराणसी | मृत्यू_दिनांक = १५२८ | मृत्यू_स्थान = वाराणसी | उपास्यदैवत = | वचन = | भाषा = }} [[चित्र:SriGuruRavidasJi.jpg|इवलेसे|संत रविदास]] महान [[हिंदू]] '''संत रविदास''' यांचा जन्म सुमारे इ.स. १३७७ मध्ये झाला असावा असे म्हणतात. भारतभर फिरून त्यांनी महान कार्य केल्यामुळे ते जाणले जातात ते सुधारक संतांमध्ये अग्रणी होते. त्यांनी कुलभूषण [[कवी]] होते तसेच तत्कालीन प्रचलित सामाजिक विद्वान होते. त्यांनी लक्षणीय योगदान केले. त्यांच्या [[गुरुग्रंथ साहेब]]मध्ये असलेल्या रचना आजही लोकप्रिय आहेत. रविदास इ.स. १५ ते १६ व्या शतका दरम्यान भक्ती चळवळीचे भारतीय रहस्यंवादी कवी होते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/41612317|title=The illustrated encyclopedia of Hinduism|last=Lochtefeld, James G., 1957-|date=2002|publisher=Rosen|isbn=0823922871|edition=1st ed|location=New York|oclc=41612317}}</ref><ref>{{जर्नल स्रोत|date=1998-05-06|title=Encyclopedia|url=http://dx.doi.org/10.1001/jama.279.17.1409-jbk0506-6-1|journal=JAMA|volume=279|issue=17|pages=1409|doi=10.1001/jama.279.17.1409-jbk0506-6-1|issn=0098-7484}}</ref> रविदासांच्या भक्तिगीतांचा भक्ति चळवळीवर [[पंजाब]], [[उत्तर प्रदेश]], [[राजस्थान]], [[महाराष्ट्र]] आणि [[मध्य प्रदेश]] या प्रदेशात गुरू (शिक्षक) म्हणून कायमचा प्रभाव पडला आहे. ते कवी-संत, समाजसुधारक आणि आध्यात्मिक व्यक्तिमत्त्व होते.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/827209160|title=Divine Sounds from the Heart-Singing Unfettered in their Own Voices : the Bhakti Movement and its Women Saints (12th to 17th Century).|last=Pande, Rekha.|date=2010|publisher=Cambridge Scholars Pub|isbn=9781443825252|location=Newcastle upon Tyne|oclc=827209160}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/42854771|title=Praises to a formless god : Nirguṇī texts from North India|last=Lorenzen, David N.|date=1996|publisher=State University of New York Press|isbn=0585043205|location=Albany|oclc=42854771}}</ref> [[गुरुग्रंथ साहेब|गुरू ग्रंथ साहिब]] या शीख धर्मग्रंथांमध्ये रविदासांच्या भक्तिगीतांचा समावेश होता.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=http://dx.doi.org/10.1017/ccol9780521899864.011|title=The Cambridge Companion to Miracles|last=Flood|first=Gavin|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780511976391|location=Cambridge|pages=184–198}}</ref> [[हिंदू]] धर्मातील [[दादू पंथ|दादूपंथी]] परंपरेच्या पंच वाणी मजकुरामध्ये रविदासांच्या असंख्य कवितांचा समावेश आहे. रविदास यांनी [[जाती]] आणि [[लिंग]] यांच्यामधील सामाजिक भेदभाव हटविण्यास आणि वैयक्तिक आध्यात्मिक स्वातंत्र्य मिळवण्याच्या प्रयत्नात एकतेला प्रोत्साहन दिले.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/57407318|title=Holy people of the world : a cross-cultural encyclopedia|date=2004|publisher=ABC-CLIO|others=Jestice, Phyllis G.|isbn=1851096493|location=Santa Barbara, Calif.|oclc=57407318}}</ref> == जीवन == रविदास यांचा जन्म [[वाराणसी]] जवळील सीर गोवरधनपूर गावात झाला आहे. त्यांचे जन्मस्थान श्री गुरू रविदास जन्मस्थान म्हणून ओळखले जाते. त्यांची आई घुरबिनिया आणि त्यांचे वडील रघुराम.<ref>{{जर्नल स्रोत|last=Dhillon|first=Harjot|last2=Khullar|first2=Shallu|last3=Kaur|first3=Gurpreet|last4=Sharma|first4=Ritu|last5=Mehta|first5=Kanchan|last6=Singh|first6=Monica|last7=Singh|first7=Puneetpal|last8=Walia|first8=JPS|date=2016-07-31|title=SNP-SNP interactions within catechol-O-methyltransferase (COMT) gene influence sleep quality in subjects having chronic musculoskeletal pain-A Genetic Exploration ofMusculoskeletal Pain Study (GEMPS).|url=http://dx.doi.org/10.21474/ijar01/1121|journal=International Journal of Advanced Research|volume=4|issue=7|pages=2270–2274|doi=10.21474/ijar01/1121|issn=2320-5407}}</ref> त्यांचे पालक चामड्याचे काम करीत. त्यांनी त्यांचे बहुतांश आयुष्य [[गंगा नदी]]च्या काठावर आध्यात्मिक अनुयायांमध्ये आणि सूफी संत, साधू व तपस्वी यांच्या सहवासात घालवले. रोहिदासांचा विवाह वयाच्या तेराव्या वर्षी झाला. त्यांच्या पत्नीचे नाव लोना होते. रोहिदासाच्या भक्तिवेडामुळे धंदा व संसाराचे नुकसान होऊ लागले म्हणून त्याच्या वडिलांनी वडिलोपार्जित संपत्तीचा कुठलाही हिस्सा न देता रोहिदासाला वेगळे काढले. घराच्या पाठीमागील मोकळ्या जागेत तो झोपडी बांधून पत्नी बरोबर राहू लागला. गुरू रामानंदांच्या संपर्कामुळे रोहिदासाचे ज्ञानभांडार वाढले. तो प्रत्येक विषयावर प्रवचन देऊ लागला आणि आपल्या प्रवचनातून [[वेद]], [[उपनिषदे]] आणि दर्शनशास्त्राच्या व्याख्या सांगू लागला. विविध भक्ती चळवळीतील कवयित्रींच्या प्राचीन जीवनांपैकी एक असलेला अनंतदास परचाईचा हा मजकूर रविदासच्या जन्माची ओळख करून देतो.<blockquote> बनारस शहरामध्ये, कोणत्याही वाईट गोष्टी कधीही पुरुषांना भेट देत नाहीत.<br / >जो कोणी मरण पावला तो नरकात जात नाही, स्वतः शंकर राम या नावाने येतो.<br / >जेथे श्रुती आणि स्मृती यांचा अधिकार आहे, तिथे रविदासांचाचा पुनर्जन्म झाला,</blockquote> [[आंध्र प्रदेश]], महाराष्ट्र, [[गुजरात]], राजस्थान आणि हिमालयातील हिंदू तीर्थक्षेत्रांना त्यांनी भेट दिली. त्याने परमात्म्याचे सगुण (गुणधर्म, प्रतिमेसह) सोडून दिले आणि निर्गुण (गुणधर्मांशिवाय, अमूर्त) परमात्म्यांच्या स्वरुपावर लक्ष केंद्रित केले. बहुतेक विद्वानांचा असा विश्वास आहे की रविदास [[शीख धर्म|शीख]] धर्माचे संस्थापक [[गुरू नानकदेव|गुरू नानक देव]] जी यांना भेटले. त्यांचा शीख धर्मग्रंथात आदर आहे आणि रविदासांच्या ४१ कवितांचा आदि ग्रंथात समावेश आहे. या कविता त्यांच्या कल्पना आणि साहित्यिक कामांचे सर्वात जुने प्रमाणित स्रोत आहेत. रविदासांच्या जीवनाबद्दल आख्यायिका आणि कथांचा आणखी एक महत्त्वाचा स्रोत म्हणजे शीख परंपरेतील प्रेमलेखन म्हणजे प्रेमबोध.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/35208554|title=Myth and mythmaking|date=1996|publisher=Curzon|others=Leslie, Julia.|isbn=0700703039|location=Richmond, Surrey|oclc=35208554}}</ref> १६९३ मध्ये रविदास यांच्या मृत्यूनंतर १५० वर्षांहून अधिक काळ रचलेल्या या मजकूरामध्ये भारतीय धार्मिक परंपरेतील सतरा संतांपैकी एक म्हणून त्यांचा समावेश आहे. रवीदासांच्या जीवनाविषयी इतर बहुतेक लेखी स्रोत, शीख परंपरा आणि हिंदू दाद्रपंथी परंपरेचे ग्रंथ, २० व्या शतकाच्या सुरुवातीस किंवा सुमारे ४०० वर्षांनंतर तयार केले गेले होते. <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/51582338|title=Pilgrims, patrons, and place : localizing sanctity in Asian religions|date=2003|publisher=UBC Press|others=Granoff, P. E. (Phyllis Emily), 1947-, Shinohara, Koichi, 1941-, 篠原, 孝市.|isbn=0774810386|location=Vancouver|oclc=51582338}}</ref> विन्नंद कॉलवेर्टने नमूद केले आहे की रविदासांवर अनंतदास यांच्या संतचरित्राच्या 30 हस्तलिखिते भारताच्या विविध भागात सापडली आहेत.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/45322962|title=The hagiographies of Anantadās : the bhakti poets of north India|last=Anantadās, active 1588.|date=2000|publisher=Curzon|others=Callewaert, Winand M., Sharma, Swapna.|isbn=070071331X|location=Richmond, Surrey|oclc=45322962}}</ref> ==प्रसिद्ध वचने== १. वेद धर्म सबसे बडा अनुपम सच्चा ज्ञान।<br> फिर मै क्यों छोडू इसे, पढलू झूठ कुरान॥<br> २. मन चंगा तो कटौती में गंगा॥ संत रोहिदासांचा मृत्यू [[चितोडगड]] येथे इ.स. १५२७ मध्ये झाला. चितोडगडातील कुंभश्याम मंदिरात स्वरचित आरती म्हणून ते मंदिराबाहेर पडले, आणि त्याच वेळी संतप्‍त कर्मठांनी त्यांच्यावर घातक प्रहार करून त्यांचे प्रेत गंभीरी नदीत फेकून दिले असावे. त्यांची पादत्राणे जिथे मिळाली, त्याच ठिकाणी त्यांची समाधी व छत्री बांधलेली आहे <ref>{{स्रोत पुस्तक | लेखक = सोनवणे मनोरमा शिवाजी | title = महाराष्ट्र साहित्य पत्रिका, अंक ३३१ | प्रकरण = संत रोहिदास-जीवन व कार्य | भाषा = मराठी | वर्ष = डिसेंबर, इ.स. २००९ | प्रकाशक = [[महाराष्ट्र साहित्य परिषद]] | पृष्ठ = ४५ }}</ref> == साहित्यिक कामे == शिखांचा आदि ग्रंथ आणि हिंदू योद्धा-तपस्वी गटाचे पंचवानी दादूपंथी हे रविदासांच्या साहित्यकृतींचे दोन प्राचीन साक्षात स्रोत आहेत. आदि ग्रंथात, रविदासांच्या चाळीस कवितांचा समावेश आहे.<ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/819635618|title=Fighting words : religion, violence, and the interpretation of sacred texts|date=2012|publisher=University of California Press|others=Renard, John, 1944-|isbn=9780520954083|location=Berkeley, Calif.|oclc=819635618}}</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://www.worldcat.org/oclc/296283573|title=Bani of Bhagats : lives and selected works of saints included in Sri Guru Granth Sahib|last=Chauhan, G. S. (Gurmeet Singh), 1933-|date=2006|publisher=Hemkunt Publishers|isbn=8170103568|location=New Delhi|oclc=296283573}}</ref> रविदासांच्या कवितेत द्वितीय किंवा तृतीय श्रेणी असमान नागरिक, वैराग्याची आवश्यकता आणि खरा योगी अशा विषयांचा समावेश आहे. पीटर फ्राईडलॅंडर असे म्हणतात की रविदासांच्या मृत्यू नंतरही त्यांचे लिखाण भारतीय समाजात संघर्षाचे आहे, रविदासांचे जीवन विविध प्रकारच्या सामाजिक आणि आध्यात्मिक विषयांना अभिव्यक्त करण्याचे साधन देते. == संदर्भ == [[वर्ग:समाजसुधारक]] [[वर्ग:पोस्टाचे तिकीट असलेल्या व्यक्ती]] nme1o8fec4gm3hye1byfj500u6442pa 0 202771 2147988 2015453 2022-08-16T12:28:59Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेट मैदान |मैदान_नाव = आशियाई तंत्रज्ञान संस्था मैदान |टोपणनाव = |चित्र = |शीर्षक = |देश_इंग्लिश_नाव = Thailand |देश = थायलंड |स्थळ = [[बँकॉक]] |स्थापना = २००६ |बसण्याची_क्षमता = |मालक = आशियाई तंत्रज्ञान संस्था |प्रचालक = आशियाई तंत्रज्ञान संस्था |इतर_यजमान = थायलंड क्रिकेट संघ |एण्ड1 = |एण्ड2 = |दिनांक = २२ फेब्रुवारी |वर्ष = २०१७ |स्रोत = http://www.espncricinfo.com/ci/content/ground/491952.html इएसपीएन क्रिकइन्फो }} '''आशियाई तंत्रज्ञान संस्था मैदान''' हे [[बँकॉक]], [[थायलंड]] मधील एक महाविद्यालयीन मैदान आहे. मैदानाचे मालकी हक्क आशियाई तंत्रज्ञान संस्थेकडे आहेत. थायलंड क्रिकेट लीग स्पर्धेचे सामने जेथे होतात अशा तीन पैकी एक मैदान म्हणजे हे मैदान आहे. आशियाई तंत्रज्ञान संस्था क्रिकेट संघाने मागील तीन वर्षात दोन वेळा बँकॉक क्रिकेट लीग 'अ' विभागाचे विजेतेपद पटकावले आहे.<ref>[http://www.espncricinfo.com/magazine/content/story/91014.html थायलंड प्रीमियर लीग]</ref><ref>[http://www.ait.ac.th/news-and-events/2013/news/ait-team-wins-bangkok-cricket-league-2018a2019-division/view#.UmTdJha4nXE बँकॉक क्रिकेट लीग]</ref> येथे ९-खळग्यांचे गोल्फचे मैदान आणि जलतरण तलाव सुद्धा आहे. तसेच संस्थेच्या आवारात बॅडमिंटन, टकरॉ, टेबल टेनिस, टेनिस, बास्केटबॉल, क्रिकेट, व्हॉलिबॉल आणि जलतणाच्या सुविधा उपलब्ध आहेत. २०१५ मध्ये, महिला विश्व ट्वेंटी२० पात्रता स्पर्धेसाठी [[थायलंड क्रिकेट मैदान]]ाबरोबर आशियाई तंत्रज्ञान संस्था मैदानाला यजमानपद देण्यात आले.<ref>[http://www.ait.ac.th/news-and-events/2015/news/ait-cricket-ground-to-host-international-matches/#.VcDuBfmqqko आशियाई तंत्रज्ञान संस्था]</ref> == संदर्भ आणि नोंदी == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:बँकॉक]] rvq2zciqt9lzisgegq27svzevxhx5i5 0 213335 2148034 1489966 2022-08-16T14:38:15Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने पुनर्निर्देशन ठेउन लेख [[चौथा जयवर्मन]] वरुन [[जयवर्मन चौथा]] ला हलविला wikitext text/x-wiki '''जयवर्मन दुसरा''' (ख्मेर: ជ័យវរ្ម័នទី៤) हा [[ख्मेर राजवंश|ख्मेर राजवंशाचा]] सातवा सम्राट होता. जयवर्मन [[इ.स. ९२८]] ते [[इ.स. ९४१]]पर्यंत सत्तेवर होता. हा [[पहिला इन्द्रवर्मन|पहिल्या इन्द्रवर्मन]]चा नातू होता. महेन्द्रादेवीचा मुलगा असलेल्या जयवर्मनने यशोवर्मन पहिल्याच्या सावत्रबहिणीशी म्हणजेच आपल्या आत्याशीच लग्न केले होते. याला '''परमशिवपाद''' असेही म्हणले जाते. [[दुसरा ईशानवर्मन|ईशानवर्मन]] आणि त्याचा मोठा भाऊ [[हर्षवर्मन पहिला|हर्षवर्मन]] यांच्या राज्यकालात जयवर्मनने त्यांच्याशी केलेल्या चढाओढीमुळे त्यांच्या संपूर्ण राज्यकाळात ख्मेरमध्ये शांतता नव्हती. हर्षवर्मनच्या मृत्यूपश्चात ईशानवर्मनने जयवर्मनचा पराजय करून त्यास ख्मेरमधून घालवून दिले.<ref>Briggs, ''The Ancient Khmer Empire'', page 115.</ref> ईशानवर्मनच्या मृत्यूनंतर जयवर्मनने सत्ता हस्तगत केली. जयवर्मनच्या मृत्यूनंतर [[दुसरा हर्षवर्मन]] सम्राटपदी आला.<ref>''The Khmers'', Ian Mabbet and [[David P. Chandler]], Silkworm Books, 1995, page 262.</ref> {{संदर्भनोंदी}} {{क्रम-सुरू}} {{क्रम-मागील|मागील=[[दुसरा ईशानवर्मन]]}} {{क्रम-शीर्षक|शीर्षक=[[ख्मेर सम्राट|ख्मेर राजवंश]]|वर्ष=[[इ.स. ९२८]]-[[इ.स. ९४१]]}} {{क्रम-पुढील|पुढील= [[दुसरा हर्षवर्मन]]}} {{क्रम-शेवट}} [[वर्ग:ख्मेर राजवंश|जयवर्मन ०४]] [[वर्ग:इ.स. ९४१ मधील मृत्यू]] j5t7x51857aaaw2mgbdssm9wqm1qlmo 0 214464 2148155 1778864 2022-08-17T04:49:17Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''मेघना सिंग''' ([[१८ जून]], [[इ.स. १९९४|१९९४]]:[[बिजनौर]], [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] - ) ही {{crw|IND}}कडून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळणारी खेळाडू आहे. ही उजव्या हाताने फलंदाजी आणि मध्यमगती गोलंदाजी करते.<ref name="क्रिकइन्फो">{{संकेतस्थळ स्रोत | दुवा=http://www.espncricinfo.com/india/content/player/709839.html | title=क्रिकइन्फो.कॉम | प्रकाशक=ईएसपीएन क्रिकइन्फो | ॲक्सेसदिनांक=२०१७-०८-०७}}</ref> {{संदर्भनोंदी}} {{DEFAULTSORT:सिंग, मेघना}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९४ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] ovzeo7t0ltv4etn5up4vy9qvcgy2unl 0 218738 2148020 2116318 2022-08-16T12:44:59Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{मट्रा अनुवादीत}} {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''कोगानी''' हे [[टोकियो]] शहराच्या पश्चिम भागातील एक उपनगर आहे, ते [[जपान]]मधील ते केंटो प्रदेशात आहे. १ फेब्रुवारी २०१६ पर्यंत शहराची लोकसंख्या १,२१,५१६ होती आणि लोकसंख्येची घनता दर चौरस किलोमीटरला १०,७५० व्यक्ती इतकी होती. या शहराचे एकूण क्षेत्रफळ ११ चौरस किलोमीटर (४.३६ चौरस मी ????) आहे. == भूगोल == भौगोलिकदृष्ट्या हे उपनगर टोकियोच्या मध्यभागी असून, टोकियो मेट्रोपॉलिटन सरकारचे मुख्यालय असलेल्या शिंजुकूच्या पश्चिमेस सुमारे २० किलोमीटर अंतरावर आहे. हे शहरच्या उत्तर आणि दक्षिण अशा दोन बाजूंस दोन मोठी उद्याने आहेत. उत्तर बाजूच्या उद्यानास कोगोनी पार्क म्हणतात. ह्या उद्यानात रिओगोकुमधील इंडो-टोकियो संग्रहालयाची एक शाखा असलेले 'इंडो-टोकियो ओपन एर आर्किटेक्चरल म्युझियमचा आहे. दक्षिण बाजूच्या उद्यानास नोगावा पार्क म्हणतात. या उद्यानात टामा स्मशानभूमी आहे. == आसपासच्या नगरपालिका == # चोफू # मिताक # मुसाशिनो # फूचु # कोकुबुनजी # कोडायरा # निशिटोकोयो == इतिहास == सध्याचे कोगानी हे प्राचीन मुसाशी प्रांतचा एक भाग होते. २२ जुलै, १८७८ रोजी मीजी पुनर्संचयित केलेल्या कॅडम्यर्थ्रल सुधारणा नंतर, हे क्षेत्र कनागावा प्रीफेक्चरीत कितातामा जिल्ह्याचे भाग बनले. १ एप्रिल १८८९ रोजी नगरपालिकेच्या कायदा अंमलात आल्यावर कोगानी गावात म्युनिसिपालिटी आली. १ एप्रिल १८९३ रोजी किटकॅमा जिल्हा टोकियो महानगर प्रशासकीय नियंत्रणाकडे हस्तांतरित करण्यात आले. १९३८मध्ये कोगानीला नगराचा दर्जा मिळाला आणि १९५८मध्ये शहराचा. == अर्थव्यवस्था == केंद्रीय टोकियोसाठी कोगानी हे मुख्यत्वे शयनकौअरचा समुदाय आहे. गैनॅक्स आणि स्टुडिओ घिबली या कंपन्यांची मुख्यालये कोगानीमध्ये आहेत.<ref>"[http://www.ghibli.jp/30profile/000156.html#more 会社情報]." [[Studio Ghibli]]. Retrieved on February 26, 2010.</ref><ref>"[http://www.gainax.co.jp/company/profile.html 会社概要]." [[Gainax]]. Retrieved on February 26, 2010.</ref> == शिक्षण == या शहरात टोकियो गाकुजी विद्यापीठ नावाचे राष्ट्रीय विद्यापीठ आहे. या विद्यापीठात शालेय आणि अल्पकालीन अभ्यासक्रम शिकवले जातात. शिवाय चांगले व्यावसायिक शिक्षक तयार व्हावेत म्हणून विद्यापीठाने बरेच कार्यक्रम विकसित केले आहेत. विद्यापीठात शिक्षणविषयक क्षेत्रांतील अनेक राष्ट्रीय संशोधन केंद्रेदेखील आहेत. शैक्षणिक धोरणाचा विकास, आणि शिक्षणाशी निगडित नवीन उपक्रम ह्या क्षेत्रांत या विद्यापीठाला एक विशेष प्रतिष्ठा आहे. == विद्यापीठे == * होसी विद्यापीठ - कोगानी कॅम्पस * टोकियो युनिव्हर्सिटी ऑफ ॲग्रीकल्चर ॲन्ड टेक्नॉलॉजी - कोगानी कॅम्पस * टोकियो गाकुजी विद्यापीठ * इंटरनॅशनल ख्रिश्चन युनिव्हर्सिटी (ही अधिकृतपणे [[मिताका]]मध्ये असली तरी अंशतः कोगानीत आहे). == उच्च शाळा == टोकियो मेट्रोपॉलिटन सरकार शिक्षण मंडळ कोगानी नॉर्थ हायस्कूल व कोगानी टेक्निकल हायस्कूल हे दोन सार्वजनिक उच्च शाळा चालवते. कोगानीमध्ये चिओ युनिव्हर्सिटी हायस्कूल, आंतरराष्ट्रीय ख्रिश्चन विद्यापीठ हायस्कूल, आणि टोकियो डेन्की विद्यापीठ हायस्कूल अशा तीन खासगी उच्च शाळादेखील आहेत. == कनिष्ठ उच्च आणि प्राथमिक शाळा == कोगानी म्युनिसिपल बोर्ड ऑफ एज्युकेशन सरकारी प्राथमिक शाळा चालवत नाही, परंतु एक खाजगी कनिष्ठ उच्च शाळा, एक खाजगी प्राथमिक शाळा व सहा सरकारी कनिष्ठ हायस्कूल्स चालवते. == वाहतूक == कोगानी शहर हे कुठल्याही राष्ट्रीय महामार्गावर किंवा गतिमार्गावर नाही. == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:जपान]] [[वर्ग:टोकियो]] 0ef0klfuoervm5sx6ou97p2a6oal2sp 0 224629 2148154 1561113 2022-08-17T04:49:06Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेटपटू माहिती | ध्वज = Flag of भारत.svg | राष्ट्रीयत्व = भारत | देश= भारत | देश_इंग्लिश_नाव = India| देश abbrev = IND | नाव = तानिया भाटिया | फलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने | गोलंदाजीची पद्धत = | सामने१ = | धावा१ = | फलंदाजीची सरासरी१ = | शतके/अर्धशतके१ = | सर्वोच्च धावसंख्या१ = | चेंडू१ = | बळी१ = | गोलंदाजीची सरासरी१ = - | ५ बळी१ = | १० बळी१ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी१ = | झेल/यष्टीचीत१ = | सामने२ = | धावा२ = | फलंदाजीची सरासरी२ = | शतके/अर्धशतके२ = | सर्वोच्च धावसंख्या२ = | चेंडू२ = | बळी२ = | गोलंदाजीची सरासरी२ = | ५ बळी२ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी२ = | झेल/यष्टीचीत२ = | दिनांक= २९ जानेवारी | वर्ष = २०१८ | }} '''तानिया भाटिया''' ([[२९ नोव्हेंबर]], [[इ.स. १९९७|१९९७]]:[[चंडीगढ]], [[भारत]] - ) ही {{crw|IND}}ाची [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे. ही यष्टिरक्षक असून उजव्या हाताने फलंदाजी करते. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:भाटिया, तानिया}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९७ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] pbtx20508fuxew1cutox16c9065892n 0 224632 2148159 1561125 2022-08-17T04:50:20Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेटपटू माहिती | ध्वज = Flag of भारत.svg | राष्ट्रीयत्व = भारत | देश= भारत | देश_इंग्लिश_नाव = India| देश abbrev = IND | नाव = पूजा वस्त्रकार | फलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने | गोलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने मध्यमगती | सामने१ = | धावा१ = | फलंदाजीची सरासरी१ = | शतके/अर्धशतके१ = | सर्वोच्च धावसंख्या१ = | चेंडू१ = | बळी१ = | गोलंदाजीची सरासरी१ = - | ५ बळी१ = | १० बळी१ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी१ = | झेल/यष्टीचीत१ = | सामने२ = | धावा२ = | फलंदाजीची सरासरी२ = | शतके/अर्धशतके२ = | सर्वोच्च धावसंख्या२ = | चेंडू२ = | बळी२ = | गोलंदाजीची सरासरी२ = | ५ बळी२ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी२ = | झेल/यष्टीचीत२ = | दिनांक= २९ जानेवारी | वर्ष = २०१८ | source= http://www.espncricinfo.com/india/content/player/883413.html क्रिकइन्फो.कॉम }} '''पूजा वस्त्रकार''' ([[२५ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९९९|१९९९]]:[[बिलासपूर, मध्य प्रदेश]], [[भारत]] - ) ही {{crw|IND}}ाची [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे. ही उजव्या हाताने फलंदाजी आणि मध्यमगती गोलंदाजी करते. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:वस्त्रकार, पूजा}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९९ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 34k3wph9019cj5bzf3nyw4xx7c75hfy 0 224634 2148166 1561130 2022-08-17T04:51:41Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेटपटू माहिती | ध्वज = Flag of भारत.svg | राष्ट्रीयत्व = भारत | देश= भारत | देश_इंग्लिश_नाव = India| देश abbrev = IND | नाव = राधा यादव | फलंदाजीची पद्धत = | गोलंदाजीची पद्धत = | सामने१ = | धावा१ = | फलंदाजीची सरासरी१ = | शतके/अर्धशतके१ = | सर्वोच्च धावसंख्या१ = | चेंडू१ = | बळी१ = | गोलंदाजीची सरासरी१ = - | ५ बळी१ = | १० बळी१ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी१ = | झेल/यष्टीचीत१ = | सामने२ = | धावा२ = | फलंदाजीची सरासरी२ = | शतके/अर्धशतके२ = | सर्वोच्च धावसंख्या२ = | चेंडू२ = | बळी२ = | गोलंदाजीची सरासरी२ = | ५ बळी२ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी२ = | झेल/यष्टीचीत२ = | दिनांक= २९ जानेवारी | वर्ष = २०१८ | source= http://www.espncricinfo.com/india/content/player/960737.html क्रिकइन्फो.कॉम }} '''राधा प्रकाश यादव''' ([[२१ एप्रिल]], [[इ.स. २०००|२०००]] - ) ही {{crw|IND}}ाची [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:यादव, राधा}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००० मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 47ixw88h3m61xihwppsacy8afgrjdvn 0 231032 2148115 1941682 2022-08-17T02:06:49Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''लक्ष्य सेन''' (जन्म: [[१६ ऑगस्ट]],[[२००१]], [[अलमोडा]],[[उत्तराखंड]]) हा भारतीय बॅडमिंटनपटू आहे.त्याचे वडील डी.के.सेन [[बॅडमिंटन]] प्रशिक्षक असून भाऊ चिराग सेन हा सुद्धा बॅडमिंटनपटू आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.firstpost.com/sports/decoding-lakshya-sen-how-the-worlds-no-1-junior-has-taken-the-badminton-world-by-storm-3272018.html|title=Decoding Lakshya Sen: How the world’s No 1 junior has taken the badminton world by storm - Firstpost|website=www.firstpost.com|access-date=2018-07-24}}</ref> == जडणघडण == लक्ष्य [[प्रकाश पडुकोण]] अकादमीचा विद्यार्थी आहे. == कारकीर्द == लक्ष्य फेब्रुवारी [[२०१७]] मध्ये बी.डब्ल्यू.एफ.जागतिक ज्युनिअर रँकिंगमध्ये एकेरी खेळाडूंमध्ये पहिल्या स्थानावर आला. २०१८ मधील आशियायी कनिष्ठ अजिंक्यपद स्पर्धेत अव्वल सीडेड कुनालावूत विदितसर्नला हरवून लक्ष्यने विजेतेपद पटकावले.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://maharashtratimes.indiatimes.com/sports-news/badminton/goal-sen-ajinkya/articleshow/65093207.cms|title=लक्ष्य सेन अजिंक्य -Maharashtra Times|date=2018-07-23|work=Maharashtra Times|access-date=2018-07-24|language=mr}}</ref> ==== आशियाई कनिष्ठ अजिंक्यपद स्पर्धा ==== {| class=" sortable wikitable" |+ !वर्ष !स्थान !प्रतिस्पर्धी !गुणफलक !निकाल |- |२०१८ |जया राया स्पोर्ट्स हॉल ट्रेनिंग सेंटर,[[जकार्ता]],[[इंडोनेशिया]] |कुनालावूत विदितसर्न |२१-१९,२१-१८ |[[File:Med 1.png|Gold]] '''सुवर्ण''' |- |२०१६ |सी.पी.बी.बडमिंटन ट्रेनिंग सेंटर,[[बँकॉक]],[[थायलंड]] |सन फेईशियांग |१२-२१,१६-२१ |[[File:Med 3.png|Bronze]] '''कांस्य''' |- | | | | | |} ==== बी.डब्ल्यू.एफ.आंतरराष्ट्रीय चॅलेंज /सिरीज ==== {| class="wikitable" |+ !वर्ष !स्पर्धा !प्रतिस्पर्धी !गुणफलक !निकाल |- !'''२०१७''' !टाटा ओपन इंडिया आंतरराष्ट्रीय !सिथ्थीकोम थम्मासिन !२१-१५,१४-२१,१९-२१ !उपविजेता |- |२०१७ |इंडिया आंतरराष्ट्रीय सेरीज |चोंग यी हान !२१-१५,१७-२१,२१-१७ |विजेता |- |२०१७ |युरेशिया बल्गेरियन ओपन |झ्वोनिमीर डर्कीन जॅक |१८-२१,२१-१२,२१-१७ |विजेता |- |२०१७ |इंडिया आंतरराष्ट्रीय सेरीज |ली झि जिया |११-१३,११-३,११-६,११-६ |विजेता |} ====युवा ऑलिम्पिक स्पर्धा ==== {| class="wikitable" |+ !वर्ष !स्पर्धा !प्रतिस्पर्धी !गुणफलक !निकाल |- !'''२०१८''' !युवा ऑलिम्पिक स्पर्धा, ब्युनॉस आयर्स !ली शीफेंग !१५-२१,१९-२१ ![[File:Med 2.png|Silver]] '''रौप्य'''<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://sports.ndtv.com/badminton/youth-olympics-games-shuttler-lakshya-sen-stumbles-in-final-hurdle-wins-silver-1931458?pfrom=sports_morelisting_2018|title=Youth Olympics Games: Shuttler Lakshya Sen Stumbles In Final Hurdle, Wins Silver|date=2018-10-13|access-date=2018-10-13}}</ref> |} ==संदर्भ == [[वर्ग:इ.स. २००१ मधील जन्म]] [[वर्ग:भारतीय बॅडमिंटन खेळाडू]] [[वर्ग:हयात भारतीय व्यक्ती]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] fktk38ux2ucd9fu9mr49sj3j73guttv 1 231768 2148053 1617526 2022-08-16T15:20:22Z अभय नातू 206 अभय नातू ने लेख [[चर्चा:वंदे मातरम्]] वरुन [[चर्चा:वंदे मातरम]] ला हलविला: हलंत शब्द wikitext text/x-wiki {{स्वातंत्र्यलढा अभियान २०१८}} 0g6gz3xywibcb98rql61dxdkmn4zfn7 0 232051 2148103 2143727 2022-08-17T02:03:15Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = बजरंग पुनिया | चित्र = Bajrang Punia receiving Arjuna Award-2015 (cropped).jpg | चित्र_रुंदी = | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = बजरंग पुनिया | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = [[हरयाणा]], [[भारत]] | जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1994|2|26}} | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[कुस्ती]] | खेळांतर्गत_प्रकार = [[फ्रीस्टाईल कुस्ती]] | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = [[योगेश्वर दत्त]] | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[फ्रीस्टाइल कुस्ती]]}} {{MedalCompetition|जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा}} {{MedalBronze|[[२०२० टोकियो ऑलिम्पिक|२०२० टोकियो]]|६५ किलो}} {{MedalBronze|[[२०१३ जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१३ बुडापेस्ट]]|[[२०१३ जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा – पुरुष फ्री स्टाईल ६० किलो|६० किलो]]}} {{MedalSilver|[[२०१८ जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१८ बुडापेस्ट]]|[[२०१८ जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा – पुरुष फ्री स्टाईल ६५ किलो|६५ किलो]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ|आशियाई स्पर्धा]]}} {{MedalGold|[[२०१८ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती|२०१८ जाकार्ता]]|[[२०१८ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती – पुरुष फ्री स्टाईल ६५ किलो|६५ किलो]]}} {{MedalSilver|[[२०१४ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती|२०१४ इंचेऑन]]|[[२०१४ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती – पुरुष फ्री स्टाईल ६२ किलो|६२ किलो]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ|राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धा]]}} {{MedalGold| [[२०१८ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती |२०१८ गोल्ड कोस्ट]]|[[२०१८ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती – पुरुष फ्री स्टाईल ६५ किलो|६५ किलो]]}} {{MedalSilver| [[२०१४ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती |२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती– पुरुष फ्री स्टाईल ६१ किलो|६१ किलो]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद]]}} {{MedalBronze|[[२०१३ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१३ नवी दिल्ली]]|[[२०१३ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा - पुरुष फ्री स्टाईल|६० किलो]]}} {{MedalSilver|[[२०१४ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१४ अस्ताना]]|[[२०१४ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा - पुरुष फ्री स्टाईल|६१ किलो]]}} {{MedalGold|[[२०१७ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१७ नवी दिल्ली]]|[[२०१७ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा - पुरुष फ्री स्टाईल|६५ किलो]]}} {{MedalBronze|[[२०१८ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१८ बिश्केक]]|६५ किलो}} }} '''बजरंग पुनिया''' (२६ फेब्रुवारी १९९४) हा भारतीय कुस्तीपटू आहे. २०२० च्या टोकियो ऑलिम्पिक स्पर्धेत त्याने ६५ किलो वजनी गटात कांस्य पदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/sports/olympics/news/tokyo-olympics-2020-wrestling-mens-freestyle-65kg-bajrang-punia-win-bronze-medal-victory-over-daulet-niyazbekov-of-kazakhstan/articleshow/85126790.cms|title=Bajrang Punia Win Bronze Medal: बजरंग बली की जय; पुनियाने जिंकले कांस्यपदक, देशाला मिळाले सहावे पदक|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-08-08}}</ref> == सुरुवातीचे आयुष्य == भारतातील [[हरियाणा]] राज्यामधील [[झज्जर जिल्हा|झज्जर]] जिल्ह्यात असलेल्या खुदान गावी बजरंग पुनियाचा जन्म झाला. वयाच्या सातव्या वर्षापासून त्याने [[कुस्ती]] खेळायला सुरुवात केली आणि हा खेळ खेळण्याकरता त्याचे वडील बलवान सिंग यांनी त्याला प्रोत्साहन दिले.हरिंदर सिंह पुनिया हा एक भाऊ आहे. भारतीय खेळ प्राधिकरणाच्या [[सोनीपत]] येथील प्रादेशिक केंद्रात त्याला कुस्ती शिकता यावी म्हणून २०१५ मध्ये त्याच्या परिवाराने सोनीपत येथे स्थलांतर केले. सुरुवातीला त्याने सोनीपत येथे आणि नंतर दिल्ली येथील छत्रसाल स्टेडियममध्ये त्याने प्रशिक्षण घेतले. पुढे कर्नालमधील हरियाणा पोलीस अकादमीत तो सराव करत होता. सध्या तो कुस्तीगीर [[योगेश्वर दत्त]] यांच्या मार्गदर्शनाखाली गोहना येथे सराव करत आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/bajrang-poonia-said-my-eyes-on-tokyo-olympics|title=जकार्ता में बली बने बजरंग, गुरु योगेश्वर दत्त से किया वादा निभाया- Amarujala|work=Amar Ujala|access-date=2018-08-21}}</ref> तो भारतीय रेल्वेमध्ये तिकीट परीक्षक म्हणून कार्यरत आहे. == कारकीर्द == * २०१३ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा : [[नवी दिल्ली]] येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६० किलो वजनी गटात कांस्य पदक मिळवले. * २०१३ जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा : [[बुडापेस्ट]], [[हंगेरी]] येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६० किलो वजनी गटात कांस्य पदक मिळवले. *[[२०१४ राष्ट्रकुल खेळ|२०१४ राष्ट्रकुल स्पर्धा]]: [[ग्लासगो]], [[स्कॉटलंड]] येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६१ किलो वजनी गटात रजत पदक मिळवले.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.bhaskar.com/harayana/hisar/news/HAR-HIS-commonwealth-games-medal-winner-bajrang-punia-latest-news-in-hindi-4698974-PHO.html|title=मां को मिलेगी चूल्हे से निजात, पिता को कोठी देगा CWG पदक विजेता बजरंग|work=Dainik Bhaskar|access-date=2018-08-21|language=hi}}</ref> *[[२०१४ आशियाई खेळ]]: [[दक्षिण कोरिया]]<nowiki/>तील इंचीऑन येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६१ किलो वजनी गटात रजत पदक मिळवले. * २०१४ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा : अस्ताना, [[कझाकस्तान|कझाकिस्तान]] येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६१ किलो वजनी गटात रजत पदक मिळवले. * २०१७ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा : नवी दिल्ली येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६० किलो वजनी गटात सुवर्ण पदक मिळवले. *[[२०१८ राष्ट्रकुल खेळ|२०१८ राष्ट्रकुल स्पर्धा]]: [[गोल्ड कोस्ट, ऑस्ट्रेलिया|गोल्ड कोस्ट]], ऑस्ट्रेलिया येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६५ किलो वजनी गटात सुवर्ण पदक मिळवले.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.patrika.com/other-sport-news/bajrang-punia-wins-gold-medal-in-men-s-65-kg-freestyle-wrestling-2641364/|title=CWG 2018 : बजरंग ने रजत को स्वर्ण में किया तब्दील, भारत के लिए जीता 17वां गोल्ड मैडल|work=www.patrika.com|access-date=2018-08-21|language=hi-IN}}</ref> *[[२०१८ आशियाई खेळ]] : बजरंगने [[इंडोनेशिया]] येथील [[जकार्ता]] येथे झालेल्या २०१८ सालच्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत बजरंगने ६५ किलो वजनी गटात अंतिम फेरीत जपानच्या ताकातानी दाईईची या मल्लास हरवून सुवर्ण पदक मिळवले.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://m.dailyhunt.in/news/india/marathi/saamana-epaper-saam/kustipatu+bajarang+puniyane+hindusthanala+milavun+dile+pahile+suvarnapadak-newsid-94978718|title=कुस्तीपटू बजरंग पुनियाने हिंदुस्थानला मिळवून दिले पहिले सुवर्णपदक - Saamana {{!}} DailyHunt|work=DailyHunt|access-date=2018-08-20|language=en}}</ref> *२०१८ जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा: बुडापेस्ट येथे झालेल्या जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धेत ६५ किलो वजनी गटात अंतिम सामन्यात जपानी मल्ल ताकुतो ओतुगारो याच्याकडून १६-९ असा पराभव पत्करावा लागल्यामुळे बजरंगला रौप्य पदकावर समाधान मानावे लागले.या पदामुळे जागतिक कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धेत दोन वेळा पदके मिळवणारा तो पहिलाच भारतीय ठरला.<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=https://www.loksatta.com/krida-news/world-wrestling-championship-2018-india-bajrangpunia-wins-silver-medal-in-65-kg-category-1776396/|title=World Wrestling Championship 2018: बजरंग पुनियाला रौप्यपदक|date=2018-10-22|work=Loksatta|access-date=2018-10-23|language=mr-IN}}</ref> *२०२२ राष्ट्रकुल स्पर्धा: [[बर्मिंगहॅम]], इंग्लंड येथे झालेल्या या स्पर्धेत बजरंगने ६५ किलो वजनी गटात सुवर्ण पदक मिळवले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://lokmat.news18.com/sport/bajrang-punia-wins-gold-medal-in-mens-65kg-wrestling-india-won-22-medal-in-commonwealth-games-mhsd-742156.html|title=बजरंग पुनियला लागोपाठ दुसऱ्या कॉमनवेल्थमध्ये सुवर्ण पदक, भारताला 7वे गोल्ड!|date=2022-08-05|website=News18 Lokmat|language=mr|access-date=2022-08-07}}</ref> == पुरस्कार == * पद्मश्री पुरस्कार(२०१९)<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.padmaawards.gov.in/SelectionGuidelines.aspx|title=पद्म पुरस्कार यादी|last=|पहिले नाव=|दिनांक=|संकेतस्थळ=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=२८ जानेवारी २०१९}}</ref> {{संदर्भनोंदी}} [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:हयात भारतीय व्यक्ती]] [[वर्ग:२०१८ आशियाई क्रीडा स्पर्धेतील पदक विजेते]] [[वर्ग:२०१४ आशियाई क्रीडा स्पर्धेतील पदक विजेते]] [[वर्ग:पद्मश्री पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२० ऑलिम्पिकमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] {{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}} 99g2clzgxh8skp19eajv1myi9jlpxta 0 232182 2148108 1930138 2022-08-17T02:04:48Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = विनेश फोगट | चित्र = Vinesh Phogat receives Arjuna Award in 2016.jpg | चित्र_रुंदी = | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = विनेश फोगट | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = बलाली,[[हरयाणा]], [[भारत]] | जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1994|8|25}} | जन्म_स्थान = | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[कुस्ती]] | खेळांतर्गत_प्रकार = [[फ्रीस्टाईल कुस्ती]] | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = [[महावीर फोगट]] | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[फ्रीस्टाइल कुस्ती]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ|आशियाई स्पर्धा]]}} {{MedalBronze|[[२०१४ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती|२०१४ इंचेऑन]]|[[२०१४ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती – महिला फ्री स्टाईल ४८ किलो|४८ किलो]]}} {{MedalGold|[[२०१८ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती|२०१८ जाकार्ता]]|[[२०१८ आशियाई स्पर्धेतील कुस्ती – महिला फ्री स्टाईल ५० किलो|५० किलो]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ|राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धा]]}} {{MedalGold| [[२०१४ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती |२०१४ ग्लासगो]] | [[२०१४ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती– महिला फ्री स्टाईल ४८ किलो|४८ किलो]]}} {{MedalGold| [[२०१८ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती |२०१८ गोल्ड कोस्ट]]|[[२०१८ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती – महिला फ्री स्टाईल ५० किलो|५० किलो]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद]]}} {{MedalBronze|[[२०१३ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१३ नवी दिल्ली]]|[[२०१३ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा - महिला फ्री स्टाईल|५१ किलो]]}} {{MedalSilver|[[२०१५ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१५ दोहा]]|[[२०१५ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा - महिला फ्री स्टाईल|४८ किलो]]}} {{MedalBronze|[[२०१६ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१६ बँकॉक]]|[[२०१६ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा - महिला फ्री स्टाईल|५३ किलो]]}} {{MedalSilver|[[२०१७ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१७ नवी दिल्ली]]|[[२०१७ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा - महिला फ्री स्टाईल|५५ किलो]]}} {{MedalSilver|[[२०१८ आशियाई कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा|२०१८ बिश्केक]]|५० किलो}} }} '''विनेश फोगट''' ([[२५ ऑगस्ट]], [[इ.स. १९९४|१९९४]] - ) ही भारतीय कुस्तीगीर आहे. कुस्ती खेळणाऱ्या फोगट भगिनींच्यापैकी ती एक आहे. तिने २०१८ साली इंडोनेशिया येथे झालेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत कुस्तीमध्ये सुवर्णपदक मिळवले. आशियाई क्रीडा स्पर्धेत कुस्तीमध्ये सुवर्णपदक मिळवणारी ती पहिली भारतीय महिला ठरली.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/wrestler-vinesh-phogat-enters-history-books-becomes-first-indian-woman-to-win-asiad-gold/articleshow/65475451.cms|title=Wrestler Vinesh Phogat enters history books, becomes first Indian woman to win Asiad gold in wrestling|date=2018-08-20|work=The Economic Times|access-date=2018-08-22}}</ref> २०२० मध्ये तिला भारतातील सर्वोच्च क्रीडा पुरस्कार असलेल्या [[राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार|खेलरत्न]] पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://navbharattimes.indiatimes.com/sports/cricket/cricket-news/rohit-sharma-mariappan-thangavelu-manika-batra-vinesh-phogat-rani-to-get-rajiv-gandhi-khel-ratna-award/articleshow/77675194.cms|title=Khel Ratna Award: रोहित शर्मा समेत इन 5 को मिलेगा खेल रत्न, खेल मंत्रालय ने लगाई मुहर|website=Navbharat Times|language=hi|access-date=2020-08-29}}</ref> ही [[महावीर सिंग फोगट]] यांची पुतणी असून महावीर फोगट यांच्या मुली [[गीता फोगट]] आणि [[बबिता कुमारी फोगट]] तसेच [[रितू फोगट]] या सुद्धा आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये भाग घेणाऱ्या कुस्तीगीर आहेत.<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.huffingtonpost.in/rudraneil-sengupta/the-story-of-these-six-wrestler-sisters-from-haryana-is-what-you_a_21454035/|title=The Story Of These Six Wrestler Sisters From Haryana Is What You Should Read Today|date=2016-08-18|work=HuffPost India|access-date=2018-08-22|language=en-IN}}</ref> == कारकीर्द == === २०१३ आशियाई कुस्ती स्पर्धा === २०१३ साली भारतातील नवी दिल्ली येथे झालेल्या आशियाई कुस्ती स्पर्धेत विनेशने ५२ किग्रॅ गटात कांस्य पदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.iat.uni-leipzig.de/datenbanken/dbfoeldeak/daten.php?spid=11784BD021BC4D01964137C4C079A6A8&kaempfe=1&wkid=B62C2141215249AB9240F86AA07AD855&gkl=2&spid=11784BD021BC4D01964137C4C079A6A8|title=International Wrestling Database|संकेतस्थळ=www.iat.uni-leipzig.de|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-02}}</ref> === २०१३ राष्ट्रकुल कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धा === २०१३ साली जोहान्सबर्ग, दक्षिण आफ्रिका येथे झालेल्या राष्ट्रकुल कुस्ती अजिंक्यपद स्पर्धेत विनेशने ५१ किग्रॅ गटात रजत पदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.iat.uni-leipzig.de/datenbanken/dbfoeldeak/daten.php?wkid=02496A00E99C49BA9851C7C5378648F1&gkl=2|title=International Wrestling Database|संकेतस्थळ=www.iat.uni-leipzig.de|भाषा=en|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-02}}</ref> === २०१४ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धा === २०१४ साली ग्लासगो येथे झालेल्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत ४८ किग्रॅ गटात विनेशने सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=http://prahaar.in/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A5%81%E0%A4%B2-%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BE-%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A5%8D-13/|title=राष्ट्रकुल स्पर्धा- भारताने जिंकलेली पदके|date=2014-08-04|access-date=2018-09-02|language=en-US}}</ref> === २०१४ आशियाई क्रीडा स्पर्धा === २०१४ साली इंचेऑन, दक्षिण कोरिया येथे झालेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत ४८ किग्रॅ गटात विनेशने कांस्यपदक जिंकले. === २०१५ आशियाई अजिंक्यस्पर्धा === २०१५ साली दोहा, कतार येथे झालेल्या आशियाई अजिंक्य स्पर्धेत विनेशने रौप्य पदक जिंकले. इस्तंबूल येथे २०१६ रिओ ऑलिम्पिक स्पर्धेसाठी झालेल्या पात्रता स्पर्धेत तिने अंतिम फेरी जिंकून ऑलिम्पिक स्पर्धेत सहभाग निश्चित केला. === २०१६ ऑलिम्पिक === २०१६ साली रीओ येथे झालेल्या ऑलिम्पिक स्पर्धेत विनेशकडून पदकाची अपेक्षा केली जात होती. मात्र चीनच्या सन यानान बरोबर झालेल्या उपांत्यपूर्व लढतीच्या वेळी गुडघ्याला दुखापत झाल्यामुळे तिला सामना सोडून द्यावा लागला.<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=https://maharashtratimes.indiatimes.com/sakshi-malik-loses-in-quarterfinal-vinesh-phogat-out-after-injury-during-bout/articleshow/53745412.cms|title=रिओ: विनेशला गंभीर दुखापत, साक्षीला कांस्यची संधी-Maharashtra Times|work=Maharashtra Times|access-date=2018-09-02|language=hi-mh}}</ref> === २०१८ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धा === २०१८ साली गोल्ड कोस्ट येथे झालेल्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत विनेशने ४८ किग्रॅ गटात विनेशने सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://g2014results.thecgf.com/athlete/wrestling/1022458/vinesh.html|title=Glasgow 2014 - Vinesh Profile|संकेतस्थळ=g2014results.thecgf.com|भाषा=es|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-02}}</ref> === २०१८ आशियाई क्रीडा स्पर्धा === २०१८ साली इंडोनेशिया येथे झालेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धेत विनेशने सुवर्णपदक जिंकले आणि आशियाई क्रीडा स्पर्धेत सुवर्णपदक जिंकणारी ती पहिली भारतीय महिला कुस्तीगीर ठरली.<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=https://maharashtratimes.indiatimes.com/sports-news/other-sports/vinesh-phogat-becomes-the-first-indian-woman-wrestler-to-win-gold-medal-in-asian-games-2018/articleshow/65476953.cms|title=आशियाई स्पर्धा: विनेशचा ऐतिहासिक सुवर्णवेध-Maharashtra Times|work=Maharashtra Times|access-date=2018-09-02|language=hi-mh}}</ref> === २०२० उन्हाळी ऑलिंपिक === == संदर्भ == {{DEFAULTSORT:फोगट, विनेश}} [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०१८ आशियाई क्रीडा स्पर्धेतील पदक विजेते]] [[वर्ग:२०१४ आशियाई क्रीडा स्पर्धेतील पदक विजेते]] [[वर्ग:राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार विजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] 6ndb87lzawiu4liugknmlwhz0agkd67 0 237646 2148001 2085793 2022-08-16T12:35:37Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट वाहतूक | नाव = {{लेखनाव}} | चित्र = Namma metro.png | चित्र२ = | स्थान = [[बंगळूरू]], [[कर्नाटक]], [[भारत]] | प्रकार = [[जलद परिवहन]] |कार्यकारी अधिकारी = श्री महेंद्र जैन, (एमडी) | मार्ग = २ | लांबी = ४२.३ किमी | स्थानके = | प्रवासी = ४,४०,००० दररोज | आरंभ = {{Start date and age|2011|10|20|df=yes}} | वेब = [http://english.bmrc.co.in/ अधिकृत संकेतस्थळ (इंग्रजी)] | नकाशा = }} '''नम्मा मेट्रो''' ([[कन्नड भाषा|कन्नड]] : ನಮ್ಮ ಮೆಟ್ರೊ अर्थ:आमची मेट्रो ) अथवा बंगळूरू मेट्रो ही [[भारत|भारताच्या]] [[कर्नाटक]] राज्याची राजधानी [[बंगळूरू]] येथे असणारी एक [[जलद परिवहन]] सेवा आहे. याचे निर्माण कार्य त्यासाठी निर्धारित संस्था बेंगलुरु मेट्रो रेल कार्पोरेशन (बीएमआरसीएल) ने केले.या मेट्रोचे उद्घाटन २० ऑक्टोबर २०११ला झाले.याची प्रथम मार्गिका बयप्पनहल्ली ते महात्मा गांधी मार्ग (एम.जी.रोड) या दरम्यान तयार झाली.<ref name=autogenerated1>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://ibnlive.in.com/news/namma-metro-to-chug-on-october-20/189139-60-119.html |title=Namma metro to chug on October 20 - southindia - Bangalore - ibnlive |प्रकाशक=Ibnlive.in.com |date= |accessdate=2011-10-21}}</ref> हे सध्या [[दिल्ली मेट्रो]] आणि [[हैदराबाद मेट्रो]] नंतरचे भारतातील सर्वात लांब मेट्रोचे नेटवर्क आहे. या मेट्रोमुळे बंगळूरू तील अती गर्दीच्या भागातील वाहतूकीत सुधारणा होईल व तेथील ताण कमी होईल असा अंदाज आहे.<ref name="TOI">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/10426429.cms|title=Metro comes to Bangalore finally |work=[[द टाइम्स ऑफ़ इण्डिया ]] |date=20 ऑक्टोबर 2011|archiveurl=http://web.archive.org/20111020152439/timesofindia.indiatimes.com/articleshow/10426429.cms|archivedate=20 ऑक्टोबर 2011}}</ref> == चित्रदालन == <gallery> File:The-Baiyappanahalli-Terminal-under-construction.jpg|बयप्पनहल्ली टर्मिनस File:Metro-on-old-madras-road.jpg| पर्पल लाइनचा पूर्ण भाग Image:Pic from Namma metro baiyappanahalli station 1481.jpg|बयप्पनहल्ली टर्मिनस वर उभी मेट्रो ट्रेन </gallery> == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} ==हेही बघा == * [[कोलकाता मेट्रो]] * [[हैदराबाद मेट्रो ]] * [[दिल्ली मेट्रो]] * [[नागपूर मेट्रो]] == बाह्य दुवे == {{commons category}} * [http://www.bmrc.co.in/ बेंगलुरु मेट्रो रेल कार्पोरेशन लि.] * [http://www.bmrc.co.in/map.html बीएमआरसीचा अधिकृत मार्ग नकाशा] * [http://www.praja.in/en/track/bangalore/2 प्रजा मेट्रो ट्रैकर] {{भारत जलद वाहतूक}} [[वर्ग:बंगळूर मेट्रो]] [[वर्ग:भारतामधील जलद परिवहन]] [[वर्ग:बंगळूर]] s6bczywrt7bwbq0tysw3ivzwfgaszk7 14 238932 2147999 1657856 2022-08-16T12:35:20Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:बंगळूरू मेट्रो]] वरुन [[वर्ग:बंगळूर मेट्रो]] ला हलविला wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:बंगळूरमधील वाहतूक]] [[वर्ग:भारतामधील जलद परिवहन]] qglil9kokm1h000mthg84vifztfnxo5 0 248268 2148196 2026228 2022-08-17T05:00:04Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''नेहा गोयल''' ( १५ [[नोव्हेंबर महिना|नोव्हेंबर]] १९९६,हरियाणा) एक भारतीय फील्ड [[हॉकी]] [[खेळाडूंची यादी|खेळाडू]] आहे. त्या भारतीय राष्ट्रीय संघाच्या सदस्य आहे आणि मिडफिल्डर म्हणून खेळतात.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://www.shethepeople.tv/news/hwc2018-know-more-about-midfielder-neha-goyal|title=#HWC2018: Know More About Midfielder Neha Goyal|last=Das|पहिले नाव=Ria|दिनांक=2018-08-03|संकेतस्थळ=SheThePeople TV|भाषा=en-US|ॲक्सेसदिनांक=2019-10-18}}</ref> {{विस्तार}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९६ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] nfkrj1mlkthi9ffp5xeeesk4gborf75 0 249188 2148006 2139168 2022-08-16T12:39:06Z Khirid Harshad 138639 /* संदर्भ */ wikitext text/x-wiki {{लष्करी_स्थापना |name=इडो किल्ला<br>江戸城|partof= |location=चियोडा, टोकियो, [[जपान]]|coordinates=|image=Edo P detail.jpg|image_size=250px|caption=हे एक १7 व्या शतकातील इडो किल्ल्याचे स्क्रीन पेंटिंग आहे. यात आसपासचे निवासी वाडे आणि खंदक दिसत आहेत .|type=भूईकोट किल्ला|code=|built=१४५७|builder=एटा डेकन, टोकुगावा इयेआसू|materials=ग्रेनाइट दगड, मातीची गढी, लाकूड|height=|used=१४५७ – सध्या (टोकियो इम्पीरियल पॅलेस म्हणून)|demolished=१६५७ मध्ये तेन्शु (कोठार) आगीने नष्ट झाले होते, बाकीचा बहुतेक भाग ५ मे १८७३ रोजी दुसऱ्या मोठ्या आगीमुळे नष्ट झाला होता. सध्या टोकियो इम्पीरियल पॅलेस म्हणून वापरात आहे.|condition=बहुतेक ठिकाणी पडझड झालेले अवशेष आहेत. दुसऱ्या महायुद्धानंतर कही भागांची पुनर्रचना केली होती. सध्या टोकियो इम्पीरियल पॅलेस म्हणून वापरात आहे.|ownership=|controlledby=इम्पिरियल हाउसहोल्ड एजन्सी|garrison=|commanders=|occupants=टोकुगावा शोगुनेट, मीजी कालावधीपासून जपानी सम्राट आणि शाही कुटुंब|battles=|events= }} [[चित्र:Tokyo Imperial Palace Aerial photograph 2019.jpg|इवलेसे|इडो किल्ल्याच्या आतील मैदानाचे हवाई दृश्य, सध्याचे टोकियो इम्पीरियल पॅलेसचे स्थान]] '''इडो किल्ला''' (江戸城), तथा '''चियोदा किल्ला''' (城 田 城) हा [[जपान]]मधील एक भुईकोट किल्ला आहे. याची रचना १४५७ मध्ये एता दाकानने केली होती. हा किल्ला आता [[तोक्यो शाही महाल|तोक्यो शाही महालाचा]] एक भाग आहे. सध्याच्या [[मुयोशी प्रांत|मुयोशी प्रांताच्या]] [[तोशिमा जिल्हा]], [[चियोदा]] गावाजवळ अशलेल्या या किल्ल्याला आधी ''इदो'' म्हणून ओळखले जात असे.<ref name=WDL1>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Map of Bushū Toshima District, Edo|url=http://www.wdl.org/en/item/9931|publisher=[[World Digital Library]]|accessdate=6 May 2013}}</ref> तोकुगावा इयेआसू यांनी येथे तोकुगावा शोगुनतीची स्थापना केली. हे शोगुनचे निवासस्थान आणि शोगुनतीचे मुख्यालय होते आणि जपानी इतिहासाच्या इदो काळात लष्करी राजधानी म्हणून देखील कार्यरत होती. शोगुनच्या राजीनाम्यानंतर आणि मेजीच्या पुनर्स्थापनेनंतर या किल्ल्याचे रुपांतर शाही निवासस्थानात केले गेले. किल्ल्याचे काही खंदके, भिंती आणि तटबंदी अजूनही तशाच आहेत. इदो कालावधीत हा किल्ला अधिक मोठा होता. सध्याचे तोक्यो स्थानक आणि तोक्यो शहराचा मारुनुची विभाग सर्वात बाह्य खंदक मध्ये बनविलेला आहे. तसेच यात कितानोमारू पार्क, निप्पॉन बुडोकान हॉल आणि आसपासच्या परिसरातील इतर खुणादेखील आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://sitereports.nabunken.go.jp/12499|title=熱海市内伊豆石丁場遺跡確認調査報告書|last=熱海市教育委員会|first=|date=2009-03-25|website=Comprehensive Database of Archaeological Site Reports in Japan|publisher=|access-date=2016-09-02}}</ref> ==इतिहास== {{बदल}} [[File:Edo Castle plan 1849.svg|thumb|१८४९ मधील इडो किल्ल्याच्या मैदानाचा नकाशा <br />1) ओकू 2) नाका-ओकू 3) ओमोटे 4) निनोमारू-गोटेन 5) निनोमारू 6) मोमीजी-यम 7) निशिनोमारू 8) फुकिएज 9) कितानोमारू 10)? 11) सन्नोमारू 12) निशिनोमारू-शित 13) ओटे-मा 14) डेम्य-काजी]] हियन कालावधीच्या शेवटी किंवा कामाकुराच्या काळाच्या सुरुवातीस, योद्धा इडो शिगेत्सुगुने आपले निवास इडो केल्ल्याच्या होनमारू आणि निनोमारू भागात बनवले. १५ व्या शतकात कॅंटो प्रदेशातील बंडखोरीमुळे इडो कुळाने हा भाग सोडला. ओगीगायत्सु उईसुगी घराण्याचा सांभाळ करणाऱ्या एटा डेकन यांनी १४५७ मध्ये इडो किल्ला बांधला. १५२४ मध्ये इडो किल्ल्याला वेढ्या घालून आणि जिंकून हा किल्ला होजो कुळाच्या ताब्यात आला.<ref name=Turnbull2>{{Cite book |last=Turnbull |first=Stephen |title=The Samurai Sourcebook |publisher=Cassell & Co. |year=1998 |ISBN=1854095234 |page=208}}</ref> १५९० मध्ये ओडवाराच्या वेढ्यामुळे हा किल्ला रिकामा झाला होता. टोयोटोमी हिडेयोशीने पूर्वोत्तर आठ प्रांताचा ताबा दिल्यानंतर टोकुगावा इयेआसूने इडो किल्ल्याला स्वतःची लष्करी छावणी बनवली.<ref name=WDL1/> नंतर त्यांनी १६१५ मध्ये ओसाकाचा वेढा घालून हियोयोशीचा मुलगा टोयोटोमी हिडेयोरीचा पराभव केला आणि ते जपानचे राजकीय नेते म्हणून उदयास आले. १६०३ मध्ये टोकुगावा इयेआसू यांना सेई-आय तायशगुन ही पदवी मिळाली आणि इडो टोकुगावाच्या कारभाराचे मुख्य केंद्र बनले. सुरुवातीला या परिसरातील काही भाग पाण्याखाली होता. इडो किल्ल्याच्या सध्याच्या निशिनोमारू भागात समुद्र पोहोचला होता आणि हिबिया एक समुद्र किनारा होता. {{Clarify|date=September 2010}} किल्ल्याचे बांधकाम करण्यासाठी याची रचना बदलण्यात आली.<ref>Schmorleitz, pg. 101</ref> याचे बहुतेक बांधकाम १५९३ मध्ये सुरू झाले आणि १६३६ मध्ये इयेआसूचे नातू तोकुगावा इमिट्सू यांच्या देखरेखीखाली पूर्ण झाले. यावेळी, इडोची लोकसंख्या १,५०,००० पोहचली होती.<ref>Schmorleitz, pg. 103</ref> सध्याचे होन्नारू, निनोमारू आणि सन्नोमारू भाग निशिनोमारू, निशिनोमारू-शित, फुकिएज आणि कितानोमारू भागांना जोडण्यात आले होते. किल्ल्याचा परिघ १६ किमी होता. या किल्ल्याच्या बांधकामाची सामग्री आणि पैसा सुभेदार (डॅम्योज्) कडून घेण्यात येत असे, याद्वारे शॅमगुनेट सुभेदारांवर वचक ठेवत असे. मोठे ग्रेनाइट दगड लांब अंतरावरून आणले गेले, या दगडांचे आकार आणि संख्या सुभेदारांनी दिलेल्या संपत्तीवर अवलंबून असे. श्रीमंत सुभेदारांना अधिक जास्त योगदान द्यावे लागत असे. ज्यांनी अशा दगडांचा पुरवठा केला नाही त्यांना मोठे खंदक खोदणे आणि टेकड्यांच्या सपाटीकरणासाठी कामगार पुरवणे आवश्यक होते. खंदकांतून काढलेली माती समुद्रात भर टाकण्यासाठी किंवा जमिन सपाट करण्यासाठी वापरली जात होती. अशाप्रकारे इडो किल्ल्याच्या बांधकामामुळे शहराच्या अशा काही भागाची पायाभरणी झाली जिथे नंतर व्यापारी स्थायिक होऊ शकले. ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} {{जपानमधील १०० उत्तम किल्ले}} [[वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू]] 870gwpiz6t9jm50294eg6bo2juq2jy1 0 250477 2147970 2098055 2022-08-16T12:15:15Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{अन्न |image=[[File:Fried-Chicken-Set.jpg|300px|frameless]] |caption=कोंबडीचे तळलेले पंख, पाय आणि मांडी |country= |course=मुख्‍य जेवणापूर्वी दिला जाणारा खाद्यपदार्थ |served=गरम किंवा थंड |main_ingredient=कोंबडी आणि त्यावर लावलेले आवरण}} दक्षिणी तळलेली कोंबडी, ज्याला फक्त तळलेली कोंबडी म्हणूनही ओळखली जाते. यात कोंबडीचे तुकडे आवरण लावून तलात खोल तळतात किंवा पॅनमध्ये कमी तेलात तळतात किंवा उच्च दाब देउन तळतात. कोंबडीच्या बाह्य भागात ब्रेडक्रम्स लावल्याने कोंबडीच्या मांसांत रस टिकुन राहतो आणि आवरण मस्त कुरकुरीत होते. या पदार्थासाठी बहुधा ब्रॉयलर कोंबडीचा वापर केला जातो. गावठी कोंबडीत मांस कमी असल्याने तिचा वापर टाळतात. पाश्चिमात्य इतिहासात खोल तळलेले पदार्थ म्हणून ओळखली जाणारी प्रथम अन्नपदार्थ म्हणजे फ्रिटर्स, हे युरोपियन मध्ययुगात लोकप्रिय होते. तथापि, युरोपियन लोकांमध्ये स्कॉटिश लोकांनी प्रथम कोंबडी तेलामध्ये तळली होती. त्यावेळेस त्यांनी तिला कुठलेही आवरण न लावता तळली होती. त्या दरम्यान, पश्चिम आफ्रिकन लोकांपैकी बऱ्याचजणांना तळलेली कोंबडी हा अन्नपदार्थ अवगत होता. आफ्रिकन लोक यासाठी पाल्म तेल वापरत असे. अमेरिकेच्या दक्षिणेकडील गुलाम असलेल्या आफ्रिकन आणि आफ्रिकन-अमेरिकन लोकांद्वारे स्कॉटिश तळण्याचे तंत्र आणि पश्चिम आफ्रिकन आवरणाचे तंत्र एकत्र केले आणि हा नविन अन्नपदार्थ बनवला. ==इतिहास== ॲपिसियस यांचे रोमन कूकबुक (चौथे शतक) मध्ये पुलम फ्रंटोनियनम नावाने खोल-तळलेल्या कोंबडीची पाककृती आहे. <ref> Walter M. Hill, ''De Re Coquinaria of Apicius'' (1936), [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Apicius/6*.html#IX p. 153]. Apparently the recipe was named after a certain Frontone who lived in the time of [[Septimius Severus]] (2nd century).</ref> अमेरिकन इतिहासात "तळलेली कोंबडी" (फ्राइड चिकन) प्रथम १८३० च्या दशकात दिसून येते. १८६० आणि १८७० च्या दशकाच्या अमेरिकन कूकबुकमध्ये याचे मोठ्या प्रमाणात संदर्भ सापडतात. <ref>[[etymonline.com]]; ''The United States Cook Book: A Complete Manual for Ladies, Housekeepers and Cook'' (1865), p. 104. Marion Harland, ''Common Sense in the Household: A Manual of Practical Housewifery'' (1874), p. 90.</ref> या पदार्थाची सुरुवात अमेरिकेतील दक्षिणेकडील भागात झाली आणि याचा उगम स्कॉटिश <ref name="Scotland1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=RgU9u9oUSDQC|title=Advances in Deep-Fat Frying of Foods|last=Sumnu|first=Servet Gulum|last2=Sahin|first2=Serpil|date=December 17, 2008|publisher=CRC Press|year=|isbn=9781420055597|location=|pages=1–2|quote=The origin of fried chicken is the southern states of America. Fried chicken had been in the diet of Scottish people for a long time, but they did not use seasoning. After African slaves had been hired as cooks, they added seasoning to the fried chicken of the Scottish people. Because slaves were allowed to feed only chickens, fried chicken became the dish that they ate on special occasions. This tradition spread to all African-American communities after the abolition of slavery.|language=en|via=}}</ref><ref name="Scotland2">{{cite book|title=The Encyclopedia of American Food and Drink|url=https://archive.org/details/encyclopediaofam00mari|url-access=registration|last=Mariani|first=John F.|publisher=Lebhar-Friedman|location=New York|date=1999|pages=[https://archive.org/details/encyclopediaofam00mari/page/305 305–306]|quote=The Scottish, who enjoyed frying their chickens rather than boiling or baking them as the English did, may have brought the method with them when they settled the South. The efficient and simple cooking process was very well adapted to the plantation life of the southern African-American slaves, who were often allowed to raise their own chickens.}} quoted at {{cite web|url=http://www.foodtimeline.org/foodmeats.html#friedchicken|title=history notes-meat|date=|publisher=The Food Timeline|author=Lynne Olver|accessdate=June 20, 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/65d4bspXs?url=http://www.foodtimeline.org/foodmeats.html#friedchicken|archive-date=February 21, 2012|url-status=live}}.</ref><ref name="Scotland3">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=RcKwBAAAQBAJ&lpg=PA48|title=Classic Eateries of the Arkansas Delta|last=Robinson|first=Kat|publisher=The History Press|date=Oct 21, 2014|quote=Most settlers from Europe were accustomed to having their chicken roasted or stewed. The Scots are believed to have brought the idea of frying chicken in fat to the United States and eventually into the Arkansas Delta in the eighteenth and nineteenth centuries. Similarly, African slaves brought to the South were sometimes allowed to keep chickens, which didn't take up much space. They flour-breaded their pieces of plucked poultry, popped it with paprika and saturated it with spices before putting it into the grease.}}</ref> आणि आफ्रिकेत <ref name="Africa1">{{cite book|author1=Rice, Kym S. |author2=Katz-Hyman, Martha B. |title=World of a Slave: Encyclopedia of the Material Life of Slaves in the United States &#91;2 volumes&#93;: Encyclopedia of the Material Life of Slaves in the United States|url=https://books.google.com/books?id=T4_Qaju1WyoC&pg=PA109|date=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-34943-0|pages=109–110|quote=Chickens also were considered to be a special dish in traditional West African cuisine. ... Chickens were... fried in palm oil. ... Pieces of chicken fried in oil sold on the street ... would all leave their mark on the developing cuisine of the early South.}}</ref><ref name="Africa2">{{cite book|author=Kein, Sybil |title=Creole: The History and Legacy of Louisiana's Free People of Color|url=https://books.google.com/books?id=HSKsSihlN7IC&pg=PA246|date=2000|publisher=LSU Press|isbn=978-0-8071-2601-1|pages=246–247|quote=Creole fried chicken is another dish that follows the African technique: "the cook prepared the poultry by dipping it in a batter and deep fat frying it}}</ref><ref name="Africa4">{{cite book|author=Opie, Frederick Douglass |title=Hog and Hominy: Soul Food from Africa to America|url=https://books.google.com/books?id=UMIlaqxv01sC&pg=PT36|date=2013|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-51797-3|page=18|quote=..the African-American preference for yams and sweet potatoes, pork, chicken, and fried foods also originated in certain West African culinary traditions}}</ref><ref name="Africa5">Worral, Simon (December 21, 2014) [http://news.nationalgeographic.com/news/2014/12/141221-chickens-civilization-avian-flu-locavore-turkey-ngfood-booktalk/ "The Surprising Ways That Chickens Changed the World"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141222013627/http://news.nationalgeographic.com/news/2014/12/141221-chickens-civilization-avian-flu-locavore-turkey-ngfood-booktalk/ |date=December 22, 2014 }}. ''National Geographic'': "When slaves were brought here from West Africa, they came with a deep knowledge of the chicken, because in West Africa the chicken was a common farm animal and also a very sacred animal. The knowledge that African-Americans brought served them very well, because white plantation owners for the most part didn't care much about chicken. In colonial times there were so many other things to eat that chicken was not high on the list."</ref> सापडतो. स्कॉटिश लोक कोंबडी चरबीमध्ये आवरण न लावता तळत होते <ref name="Scotland1" /><ref name="Scotland3" /> तर पश्चिम आफ्रिकन लोक आवरण लावून पाल्म तेलात कोंबडी तळत होते. <ref name="Africa2" /><ref name="Africa3">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=UMIlaqxv01sC&pg=PT11|title=Hog and Hominy: Soul Food from Africa to America|author=Opie, Frederick Douglass|date=2013|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-51797-3|page=11|quote=West African women batter dipped and fried chicken" and "The African-American practice of eating chicken on special occasions is also a West Africanism that survived the slave trade. Among the Igbo, Hausa, and Mande, poultry was eaten on special occasions as part of religious ceremonies.}}</ref> अमेरिकन दक्षिण मध्ये आफ्रिकन गुलामांद्वारे स्कॉटिश तळण्याचे तंत्र आणि आफ्रिकन मसाला लावण्याचे तंत्र एकत्र वापरले गेले <ref name="Scotland1" /><ref name="Scotland2" /><ref name="Scotland3" /><ref name="Africa5" /> तळलेल्या कोंबडीच्या या पदार्थाने गुलामगिरीत असलेल्या आफ्रिकन-अमेरिकन स्त्रियांसाठी स्व-कमाईचे साधन प्रदान केले. १७३० च्या दशकापर्यंत त्या जिवंत किंवा शिजवलेल्या कोंबडीच्या विक्रेत्या बनल्या. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=T4_Qaju1WyoC|title=World of a Slave: Encyclopedia of the Material Life of Slaves in the United States [2 volumes]: Encyclopedia of the Material Life of Slaves in the United States|last=Rice|first=Kym S.|last2=Katz-Hyman|first2=Martha B.|date=December 13, 2010|publisher=ABC-CLIO|year=|isbn=9780313349430|location=|pages=109|language=en|via=|access-date=August 6, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160503090052/https://books.google.com/books?id=T4_Qaju1WyoC|archive-date=May 3, 2016|url-status=live}}</ref> यासाठी लागणारे साहित्य महाग असल्यामुळे, हा अन्नपदार्थ खास प्रसंगासाठी राखीव ठेवण्यात आला. <ref name="Africa3" /><ref name="Africa4" /><ref name="Africa5" /> ==वर्णन== [[File:Paschal's fried chicken.jpg|right|thumb|पासचलची तळलेली कोंबडी अटलांटा, जॉर्जिया येथे]] तळलेल्या कोंबडीचे वर्णन "रसाळ" <ref name=slbfc>{{Cite web|url=http://cooking.nytimes.com/recipes/1014738-southern-livings-best-fried-chicken|title=Southern Living's Best Fried Chicken Recipe|website=NYT Cooking|access-date=May 21, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160522162142/http://cooking.nytimes.com/recipes/1014738-southern-livings-best-fried-chicken|archive-date=May 22, 2016|url-status=live}}</ref> आणि "कुरकुरीत" <ref>{{Cite web|url=http://cooking.nytimes.com/recipes/1014734-adobo-fried-chicken|title=Adobo-Fried Chicken Recipe|website=NYT Cooking|access-date=May 21, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160516172102/http://cooking.nytimes.com/recipes/1014734-adobo-fried-chicken|archive-date=May 16, 2016|url-status=live}}</ref> असे आहे. याव्यतिरिक्त, या पदार्थाला "मसालेदार" आणि "खारट" देखील म्हटले जाते. <ref>{{Cite web|url=http://www.seriouseats.com/2015/07/the-food-lab-best-southern-fried-chicken.html|title=The Food Lab: The Best Southern Fried Chicken|last=Eats|first=Serious|website=www.seriouseats.com|access-date=June 4, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160531004452/http://www.seriouseats.com/2015/07/the-food-lab-best-southern-fried-chicken.html|archive-date=May 31, 2016|url-status=live}}</ref> कधीकधी तळलेल्या कोंबडीला मसालेदार चव देण्यासाठी पपरीकासारखी मिरची किंवा हॉट सॉससह वाढली जाते. <ref>{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702303433304579304511442795306|title=Spicy Fried Chicken With Honey and Pickles|date=January 9, 2014|newspaper=Wall Street Journal|issn=0099-9660|access-date=May 21, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160616171454/http://www.wsj.com/articles/SB10001424052702303433304579304511442795306|archive-date=June 16, 2016|url-status=live}}</ref> हे विशेषतः फास्ट फूड रेस्टॉरंट्स आणि केएफसीसारख्या साखळ्यांमध्ये दिसून येते. <ref>{{Cite web|url=http://time.com/4182303/kfc-nashville-hot-chicken/|title=KFC Introduces Nashville Hot Chicken|last=Waxman|first=Olivia B.|website=TIME.com|access-date=May 21, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160520204151/http://time.com/4182303/kfc-nashville-hot-chicken/|archive-date=May 20, 2016|url-status=live}}</ref> हा पदार्थ पारंपारिकपणे मॅश बटाटा, ग्रेव्ही, मॅकरोनी आणि चीज, कोलस्लॉ आणि बिस्किटसह दिले जाते. <ref>{{Cite web|url=https://www.highbeam.com/doc/1P2-3743737.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20161008201640/https://www.highbeam.com/doc/1P2-3743737.html|url-status=dead|archive-date=October 8, 2016|title=Fried chicken worth clucking about|last=Bruno|first=Pat|date=January 3, 1986|publisher=Chicago Sun-Times {{Subscription required|via=HighBeam}}|access-date=September 4, 2016}}</ref> ==विविध प्रकार== * बार्बर्टन कोंबडी, सर्बियन फ्राइड चिकन म्हणून ओळखले जाते, बार्बर्टन, ओहायो येथे सर्बियन स्थलांतरितांनी तयार केलेली आवृत्ती आहे जी संपूर्ण राज्यात लोकप्रिय झाली आहे. <ref>{{cite journal|last=Edge|first=John T.|date=Mar 2003|title=The Barberton Birds|url=http://www.attachemag.com/archives/03-03/passions/passions2.html|journal=Attaché|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060216024007/http://www.attachemag.com/archives/03-03/passions/passions2.html|archivedate=February 16, 2006}}</ref> * चिकन मेरीलॅंड हे पॅन-तळलेल्या कोंबडीचा एक प्रकार आहे. हे ताकात मिसळले जाते आणि मलई ग्रेव्हीसह (जी मेरीलॅंड राज्यात बनवली जाते). ही पाककृती युनायटेड स्टेट्सच्या पलीकडे ऑगस्टे एस्कोफीयरच्या हॉट व्यंजनापर्यंत पसरली आणि मोठ्या प्रमाणात बदल होऊन ब्रिटन आणि ऑस्ट्रेलियाच्या खाद्यपदार्थांमध्ये सामील झाली. <ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/food/recipes/marylandchickenwithb_86621|title=Maryland chicken with banana fritters and cornbread|website=BBC Food|access-date=May 19, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160513080802/http://www.bbc.co.uk/food/recipes/marylandchickenwithb_86621|archive-date=May 13, 2016|url-status=live}}</ref> हा पदार्थ बनवला जाताना कोंबडीचे तुकडे आणि चरबी, पॅन फ्राईंगसाठी, ओव्हनमध्ये शिजवण्यासाठी ठेवली जाते, संपूर्ण पाककला ओव्हनमध्येच तळली जाते. <ref name="southernfood.about.com2">[http://southernfood.about.com/od/friedchicken/Fried_Chicken_Recipes.htm Fried Chicken Recipes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111023185815/http://southernfood.about.com/od/friedchicken/Fried_Chicken_Recipes.htm |date=October 23, 2011 }}. Southernfood.about.com (November 9, 2011). Retrieved on January 30, 2012.</ref> * पॉपकॉर्न चिकन, ज्याला चिकन बाईट्स म्हणूनही ओळखले जाते. यात हाड नसलेले कोंबडीचे लहान लहान तुकडे, पिठलेले घोळवून तळलेले असतात, परिणामी हे पॉपकॉर्नसारखे दिसणारे छोटे छोटे तुकडे असतात. <ref>{{Cite web|url=http://abcnews.go.com/GMA/Recipes/story?id=1892432&page=1|title=Recipe: Devin Alexander's KFC's Popcorn Chicken|last=|first=|date=April 26, 2006|website=[[ABC News]]|access-date=May 18, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160602033350/http://abcnews.go.com/GMA/Recipes/story?id=1892432&page=1|archive-date=June 2, 2016|url-status=live}}</ref> * चिकन आणि वॅफल्स हे मिश्रण पारंपारिकपणे न्याहारी आणि रात्रीच्या जेवणात खाल्ली जाते. <ref>{{Cite web|url=http://www.foxnews.com/leisure/2015/10/27/america-best-chicken-and-waffles/|title=America's best chicken and waffles|last=Myers|first=Dan|date=October 27, 2015|website=Fox News|language=en-US|access-date=May 19, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160609124058/http://www.foxnews.com/leisure/2015/10/27/america-best-chicken-and-waffles/|archive-date=June 9, 2016|url-status=live}}</ref> * गरम चिकन, हे मुख्यत्वे नॅशविले, टेनेसी भागात खाल्ले जाते. हा एक पॅनमध्ये तळलेला प्रकार आहे. यात स्वयंपाकात वापरण्याची डुकराची साल आणि लाल मिरची पेस्ट असते. <ref>{{Cite web|url=http://time.com/4182303/kfc-nashville-hot-chicken/|title=KFC Introduces Nashville Hot Chicken|last=Waxman|first=Olivia B.|website=TIME.com|access-date=May 19, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160520204151/http://time.com/4182303/kfc-nashville-hot-chicken/|archive-date=May 20, 2016|url-status=live}}</ref> ==संदर्भ== {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:खाद्यपदार्थ]] [[वर्ग:कोंबडीच्या पाककृती]] [[वर्ग:स्कॉटिश खाद्यपदार्थ]] [[वर्ग:युरोपियन खाद्यपदार्थ]] [[वर्ग:आफ्रिकन खाद्यपदार्थ]] 6vnzfc4r4y1qxzxguktqentaztey9is 0 251418 2148120 2069334 2022-08-17T02:40:09Z 2409:4042:2293:A631:689A:8BDC:3C99:DF09 https://gyandhruv.blogspot.com/2022/06/blog-post_76.html?m=1 wikitext text/x-wiki '''कल्पना दुधाळ‌''' मराठी कवयत्री आहेत. त्यांचे ''सिझर कर म्हणतेय माती'' आणि ''धग असतेच आसपास'' हे कविता संग्रह प्रकाशित झाले आहेत. त्यांना धग असतेच आसपास साठी [[महाराष्ट्र फाउंडेशन]]चा ''ललित ग्रंथ पुरस्कार'' मिळाला आहे. त्यांनी शेती करतांना, घर सांभाळत दहा वर्षांत दोन कवितासंग्रह प्रकाशित केले आहेत. त्यांच्या कविता अनुभवाधिष्ठीत असतात. कवयित्री कल्पना दुधाळ यांच्या कवितेतून शेती आणि निसर्ग, शेतकरी स्त्री दुःख जाणीवा याचं उत्तम चित्रण या कवितांमधून दिसून येते त्यांचे अनेक कविता प्रसिद्ध आहे त्यातील एक कविता "सरी-वाफ्यात, कांदं लावते बाई लावते नाही कांदं ग, जीव लावते बाई लावते काळ्या आईला, हिरवं गोंदते बाई गांेदते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते फुलं सोन्याची, झेंडू तोडते बाई तोडते नाही फुलं ग, देह तोडते बाई तोडते घरादाराला, तोरण बांधते बाई बांधते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते ऊस लावते, बेणं दाबते बाई दाबते नाही बेणं ग, मन दाबते बाई दाबते कांड्या-कांड्यांनी, संसार सांधते बाई सांधते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते उन्हातान्हात, रोज मरते बाई मरते हिरवी होऊन, मागं उरते बाई उरते खोल विहिरीचं, पाणी शेंदते बाई शेंदते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते " रोज मातीत राब राब राबणाऱ्या शेतकरी महिलेचे मनोगत या कवितेतून व्यक्त झाले आहे. आपला स्वत:चा जीवच जणू मातीत रुजवावा इतक्या मन:पूर्वकतेने शेतकरी स्त्री जेव्हा शेतात लावणीसारखी कष्टाची कामे करते, तेव्हा कुठे शेतात गोंदणाच्या नक्षीसारखी हिरवाई फुलू लागते. आपल्या ओढगस्त संसाराला हातभार लावण्यासाठी उन्हातान्हाची पर्वा न करता शेतकरी महिला कांद्याच्या लावणीसारखी वा उसाच्या लागवडीसारखी अत्यंत कष्टाची कामे करत राहते. हिरवीगार दिसणारी शेती काही उगीच पिकत नाही, तर जेव्हा शेतकरी स्त्री रोज श्रम करून, मर मर मरून, सर्वस्व अर्पण करते, तेव्हा कुठे शेतात हिरवेगार पीक डोलू लागते. साध्या सरळ शब्दांतील ही गेय कविता ओळी-ओळींतून पुढे जाताना अंत:स्थ वेदनेमुळे काळजाला अधिकाधिक कशी भिडत जाते ते अनुभवूया. .<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://m.dailyhunt.in/news/india/marathi/aksharnama-epaper-aksharna/boribhadakachya+chikanamatine+vastavache+bhan+aanale+kalpana+dudhal-newsid-79722868|title=कल्पना दुधाळ यांची मुलाखत|last=|पहिले नाव=|दिनांक=|संकेतस्थळ=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=}}</ref> == संदर्भ == <references /> {{DEFAULTSORT:दुधाळ, कल्पना}} [[वर्ग:मराठी कवी]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] 6fp57fku3mnvbasodjvro94jj0itw6w 2148242 2148120 2022-08-17T09:03:47Z KiranBOT II 140753 शुद्धलेखन — इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग|अधिक माहिती]]) wikitext text/x-wiki '''कल्पना दुधाळ‌''' मराठी कवयत्री आहेत. त्यांचे ''सिझर कर म्हणतेय माती'' आणि ''धग असतेच आसपास'' हे कविता संग्रह प्रकाशित झाले आहेत. त्यांना धग असतेच आसपास साठी [[महाराष्ट्र फाउंडेशन]]चा ''ललित ग्रंथ पुरस्कार'' मिळाला आहे. त्यांनी शेती करतांना, घर सांभाळत दहा वर्षांत दोन कवितासंग्रह प्रकाशित केले आहेत. त्यांच्या कविता अनुभवाधिष्ठीत असतात. कवयित्री कल्पना दुधाळ यांच्या कवितेतून शेती आणि निसर्ग, शेतकरी स्त्री दुःख जाणीवा याचं उत्तम चित्रण या कवितांमधून दिसून येते त्यांचे अनेक कविता प्रसिद्ध आहे त्यातील एक कविता "सरी-वाफ्यात, कांदं लावते बाई लावते नाही कांदं ग, जीव लावते बाई लावते काळ्या आईला, हिरवं गोंदते बाई गांेदते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते फुलं सोन्याची, झेंडू तोडते बाई तोडते नाही फुलं ग, देह तोडते बाई तोडते घरादाराला, तोरण बांधते बाई बांधते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते ऊस लावते, बेणं दाबते बाई दाबते नाही बेणं ग, मन दाबते बाई दाबते कांड्या-कांड्यांनी, संसार सांधते बाई सांधते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते उन्हातान्हात, रोज मरते बाई मरते हिरवी होऊन, मागं उरते बाई उरते खोल विहिरीचं, पाणी शेंदते बाई शेंदते रोज मातीत, मी ग नांदते बाई नांदते " रोज मातीत राब राब राबणाऱ्या शेतकरी महिलेचे मनोगत या कवितेतून व्यक्त झाले आहे. आपला स्वतःचा जीवच जणू मातीत रुजवावा इतक्या मन:पूर्वकतेने शेतकरी स्त्री जेव्हा शेतात लावणीसारखी कष्टाची कामे करते, तेव्हा कुठे शेतात गोंदणाच्या नक्षीसारखी हिरवाई फुलू लागते. आपल्या ओढगस्त संसाराला हातभार लावण्यासाठी उन्हातान्हाची पर्वा न करता शेतकरी महिला कांद्याच्या लावणीसारखी वा उसाच्या लागवडीसारखी अत्यंत कष्टाची कामे करत राहते. हिरवीगार दिसणारी शेती काही उगीच पिकत नाही, तर जेव्हा शेतकरी स्त्री रोज श्रम करून, मर मर मरून, सर्वस्व अर्पण करते, तेव्हा कुठे शेतात हिरवेगार पीक डोलू लागते. साध्या सरळ शब्दांतील ही गेय कविता ओळी-ओळींतून पुढे जाताना अंतःस्थ वेदनेमुळे काळजाला अधिकाधिक कशी भिडत जाते ते अनुभवूया. .<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://m.dailyhunt.in/news/india/marathi/aksharnama-epaper-aksharna/boribhadakachya+chikanamatine+vastavache+bhan+aanale+kalpana+dudhal-newsid-79722868|title=कल्पना दुधाळ यांची मुलाखत|last=|पहिले नाव=|दिनांक=|संकेतस्थळ=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=}}</ref> == संदर्भ == <references /> {{DEFAULTSORT:दुधाळ, कल्पना}} [[वर्ग:मराठी कवी]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] 3becgunpkz2jqqhwfrpa3l9wcg38n3r 2148253 2148242 2022-08-17T10:06:35Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki '''कल्पना दुधाळ‌''' मराठी कवयत्री आहेत. त्यांचे ''सिझर कर म्हणतेय माती'' आणि ''धग असतेच आसपास'' हे कविता संग्रह प्रकाशित झाले आहेत. त्यांना धग असतेच आसपास साठी [[महाराष्ट्र फाउंडेशन]]चा ''ललित ग्रंथ पुरस्कार'' मिळाला आहे. त्यांनी शेती करतांना, घर सांभाळत दहा वर्षांत दोन कवितासंग्रह प्रकाशित केले आहेत. त्यांच्या कविता अनुभवाधिष्ठीत असतात. कवयित्री कल्पना दुधाळ यांच्या कवितेतून शेती आणि निसर्ग, शेतकरी स्त्री दुःख जाणीवा याचं उत्तम चित्रण या कवितांमधून दिसून येते.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://m.dailyhunt.in/news/india/marathi/aksharnama-epaper-aksharna/boribhadakachya+chikanamatine+vastavache+bhan+aanale+kalpana+dudhal-newsid-79722868|title=कल्पना दुधाळ यांची मुलाखत|last=|पहिले नाव=|दिनांक=|संकेतस्थळ=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|ॲक्सेसदिनांक=}}</ref> {{विस्तार}} == संदर्भ == <references /> {{DEFAULTSORT:दुधाळ, कल्पना}} [[वर्ग:मराठी कवी]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] 2tp4wzydl8x6k10kubgefy5yueixkk1 0 251730 2148096 2101131 2022-08-17T01:55:51Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''साइखोम मीराबाई चानू''' ([[८ ऑगस्ट]], [[इ.स. १९९४|१९९४]] - ) ही एक भारतीय [[भारोत्तोलन|भारोत्तोलक]] (वेट लिफ्टर) आहे. तिने [[२०२० टोकियो ऑलिम्पिक|२०२० टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये]] महिलांच्या ४९ किलो गटात रौप्य पदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.bbc.com/marathi/india-57951365|title=मी दुसऱ्यांदा वजन उचललं तेव्हा लक्षात आलं की माझं पदक पक्कं झालं - मीराबाई चानू|date=2021-07-24|website=BBC News मराठी|language=mr|access-date=2022-02-27}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/krida/tokyo-olympics-2020-indias-mirabai-chanu-saikhom-wins-silver-medal-adn-96-2539849/|title=TOKYO 2020 : भारतानं उघडलं पदकांचं खातं, मीराबाई चानूनं जिंकलं रौप्यपदक|website=Loksatta|language=mr|access-date=2022-02-27}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|last=Vasudevan|first=Shyam|url=https://www.thehindu.com/sport/indias-mirabai-chanu-snatches-silver-at-tokyo-olympics/article61438180.ece|title=Mirabai Chanu wins India’s first medal at Tokyo Olympics|date=2021-07-24|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> मीराबाई चानूने [[कॉमनवेल्थ गेम्स|कॉमनवेल्थ गेम्समध्ये]] वर्ल्ड चॅम्पियनशिप आणि अनेक पदके जिंकली आहेत. खेळातील योगदानाबद्दल तिला भारत सरकारने [[पद्मश्री]] पुरस्काराने सन्मानित केले.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatvnews.com/news/india-padma-awards-2018-announced-ms-dhoni-sharda-sinha-among-85-recipients-here-s-complete-list-424273|title=Padma awards 2018 announced, MS Dhoni, Sharda Sinha among 85 recipients {{!}} Here’s complete list|last=Ranjan|first=Abhinav|date=2018-01-25|website=www.indiatvnews.com|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> तसेच २०१८ मध्ये [[मेजर ध्यानचंद खेलरत्न]] देऊन तिला सन्मानित केले.<ref name=":1">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/other-sports/world-weightlifting-champion-mirabai-gets-rs-20-lakh-2076548.html|title=World weightlifting champion Mirabai gets Rs 20 lakh|date=2018-01-27|website=Zee News|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> चानूने २०१४ [[राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धा]], [[ग्लासगो]] येथे महिलांच्या ४८ किलो वजनी गटात रौप्य पदक जिंकले; [[गोल्ड कोस्ट]] येथे झालेल्या स्पर्धेच्या २०१८ च्या आवृत्तीत सुवर्णपदकाच्या मार्गावर तिने विक्रम मोडला. [[२०२० उन्हाळी ऑलिंपिक|२०२० उन्हाळी ऑलिंपिकपूर्वी]], २०१७ मध्ये तिची सर्वात मोठी कामगिरी झाली- तिने अनाहिम, [[कॅलिफोर्निया]] येथे झालेल्या जागतिक वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिपमध्ये सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/other-sports/mirabai-chanu-wins-gold-medal-in-world-weightlifting-championships/story-jNshqWzng2FebQbk7l5itN.html|title=Mirabai Chanu wins gold medal in World Weightlifting Championships|date=2017-11-30|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> == जीवन == साईखोम मीराबाई चानूचा जन्म ८ ऑगस्ट १९९४ रोजी नॉन्गपोक काकचिंग या [[मणिपूर|मणिपूरच्या]] [[इम्फाळ]] शहरापासून सुमारे ३० किमी अंतरावर मेईतेई कुटुंबात झाला. ती फक्त १२ वर्षांची असताना तिच्या कुटुंबाने तिची ताकद ओळखली. ती जळाऊ लाकडाचा मोठा बंडल सहज घरी घेऊन जायची, जो मोठ्या भावाला उचलणे देखील कठीण वाटायचे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/mirabai-saikom-chanu-silver-medal-tokyo-olympics-explained-7420127/|title=Mirabai Chanu wins silver at Tokyo Olympics: Why Manipur is churning out world-class weightlifters|date=2021-07-30|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> मीराबाईने [[मणिपूर]] येथील स्पोर्ट्स अकादमीमध्ये प्रशिक्षण घेतले. तिने वाळू वाहून नेणाऱ्या ट्रक चालकांसोबत प्रवास केला. ऑलिम्पिक पदक जिंकल्यानंतर तिने ट्रक चालकांना कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आमंत्रित केले आणि आदराचे प्रतीक म्हणून त्यांच्या पायांना स्पर्श केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.livemint.com/news/india/never-forget-a-favour-twitter-gets-emotional-seeing-olympic-medallist-mirabai-chanu-touching-feet-of-truck-drivers-11628479543365.html|title='Never forget a favour': Twitter gets emotional as Chanu touches feet of drivers|last=Livemint|date=2021-08-09|website=mint|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> [[चित्र:The_Union_Minister_for_Information_&_Broadcasting,_Youth_Affairs_and_Sports,_Shri_Anurag_Singh_Thakur_among_others_felicitating_Tokyo_Olympics_silver_medalist_Saikhom_Mirabai_Chanu_and_her_coach_Vijay_Sharma_in_New_Delhi_on_July_26,_2021_(9).jpg|इवलेसे|नवी दिल्ली येथे केंद्रीय मंत्री अनुराग ठाकूर यांंच्याकडून सत्कार स्विकारताना (जुलै २०२१)]] == पुरस्कार आणि सन्मान == * [[मेजर ध्यान चंद खेलरत्न पुरस्कार|मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार]], भारताचा सर्वोच्च क्रीडा सन्मान, २०१८<ref name=":1" /> * [[पद्मश्री]]- भारताचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, २०१८<ref name=":0" /> [[चित्र:The_President,_Shri_Ram_Nath_Kovind_presenting_the_Rajiv_Gandhi_Khel_Ratna_Award,_2018_to_Ms._S._Mirabai_Chanu_for_Weightlifting,_in_a_glittering_ceremony,_at_Rashtrapati_Bhavan,_in_New_Delhi_on_September_25,_2018.JPG|इवलेसे|२०१८ मध्ये खेलरत्न पुरस्कार स्वीकारताना]] == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}} [[वर्ग:भारतीय भारोत्तोलक]] [[वर्ग:इ.स. १९९४ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२० ऑलिम्पिकमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 2a8su0hr2nn8nzskbh0e9bbtak49dm5 2148101 2148096 2022-08-17T02:02:15Z अभय नातू 206 removed [[Category:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''साइखोम मीराबाई चानू''' ([[८ ऑगस्ट]], [[इ.स. १९९४|१९९४]] - ) ही एक भारतीय [[भारोत्तोलन|भारोत्तोलक]] (वेट लिफ्टर) आहे. तिने [[२०२० टोकियो ऑलिम्पिक|२०२० टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये]] महिलांच्या ४९ किलो गटात रौप्य पदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.bbc.com/marathi/india-57951365|title=मी दुसऱ्यांदा वजन उचललं तेव्हा लक्षात आलं की माझं पदक पक्कं झालं - मीराबाई चानू|date=2021-07-24|website=BBC News मराठी|language=mr|access-date=2022-02-27}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/krida/tokyo-olympics-2020-indias-mirabai-chanu-saikhom-wins-silver-medal-adn-96-2539849/|title=TOKYO 2020 : भारतानं उघडलं पदकांचं खातं, मीराबाई चानूनं जिंकलं रौप्यपदक|website=Loksatta|language=mr|access-date=2022-02-27}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|last=Vasudevan|first=Shyam|url=https://www.thehindu.com/sport/indias-mirabai-chanu-snatches-silver-at-tokyo-olympics/article61438180.ece|title=Mirabai Chanu wins India’s first medal at Tokyo Olympics|date=2021-07-24|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> मीराबाई चानूने [[कॉमनवेल्थ गेम्स|कॉमनवेल्थ गेम्समध्ये]] वर्ल्ड चॅम्पियनशिप आणि अनेक पदके जिंकली आहेत. खेळातील योगदानाबद्दल तिला भारत सरकारने [[पद्मश्री]] पुरस्काराने सन्मानित केले.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatvnews.com/news/india-padma-awards-2018-announced-ms-dhoni-sharda-sinha-among-85-recipients-here-s-complete-list-424273|title=Padma awards 2018 announced, MS Dhoni, Sharda Sinha among 85 recipients {{!}} Here’s complete list|last=Ranjan|first=Abhinav|date=2018-01-25|website=www.indiatvnews.com|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> तसेच २०१८ मध्ये [[मेजर ध्यानचंद खेलरत्न]] देऊन तिला सन्मानित केले.<ref name=":1">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://zeenews.india.com/other-sports/world-weightlifting-champion-mirabai-gets-rs-20-lakh-2076548.html|title=World weightlifting champion Mirabai gets Rs 20 lakh|date=2018-01-27|website=Zee News|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> चानूने २०१४ [[राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धा]], [[ग्लासगो]] येथे महिलांच्या ४८ किलो वजनी गटात रौप्य पदक जिंकले; [[गोल्ड कोस्ट]] येथे झालेल्या स्पर्धेच्या २०१८ च्या आवृत्तीत सुवर्णपदकाच्या मार्गावर तिने विक्रम मोडला. [[२०२० उन्हाळी ऑलिंपिक|२०२० उन्हाळी ऑलिंपिकपूर्वी]], २०१७ मध्ये तिची सर्वात मोठी कामगिरी झाली- तिने अनाहिम, [[कॅलिफोर्निया]] येथे झालेल्या जागतिक वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिपमध्ये सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/other-sports/mirabai-chanu-wins-gold-medal-in-world-weightlifting-championships/story-jNshqWzng2FebQbk7l5itN.html|title=Mirabai Chanu wins gold medal in World Weightlifting Championships|date=2017-11-30|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> == जीवन == साईखोम मीराबाई चानूचा जन्म ८ ऑगस्ट १९९४ रोजी नॉन्गपोक काकचिंग या [[मणिपूर|मणिपूरच्या]] [[इम्फाळ]] शहरापासून सुमारे ३० किमी अंतरावर मेईतेई कुटुंबात झाला. ती फक्त १२ वर्षांची असताना तिच्या कुटुंबाने तिची ताकद ओळखली. ती जळाऊ लाकडाचा मोठा बंडल सहज घरी घेऊन जायची, जो मोठ्या भावाला उचलणे देखील कठीण वाटायचे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indianexpress.com/article/explained/mirabai-saikom-chanu-silver-medal-tokyo-olympics-explained-7420127/|title=Mirabai Chanu wins silver at Tokyo Olympics: Why Manipur is churning out world-class weightlifters|date=2021-07-30|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> मीराबाईने [[मणिपूर]] येथील स्पोर्ट्स अकादमीमध्ये प्रशिक्षण घेतले. तिने वाळू वाहून नेणाऱ्या ट्रक चालकांसोबत प्रवास केला. ऑलिम्पिक पदक जिंकल्यानंतर तिने ट्रक चालकांना कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आमंत्रित केले आणि आदराचे प्रतीक म्हणून त्यांच्या पायांना स्पर्श केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.livemint.com/news/india/never-forget-a-favour-twitter-gets-emotional-seeing-olympic-medallist-mirabai-chanu-touching-feet-of-truck-drivers-11628479543365.html|title='Never forget a favour': Twitter gets emotional as Chanu touches feet of drivers|last=Livemint|date=2021-08-09|website=mint|language=en|access-date=2022-02-27}}</ref> [[चित्र:The_Union_Minister_for_Information_&_Broadcasting,_Youth_Affairs_and_Sports,_Shri_Anurag_Singh_Thakur_among_others_felicitating_Tokyo_Olympics_silver_medalist_Saikhom_Mirabai_Chanu_and_her_coach_Vijay_Sharma_in_New_Delhi_on_July_26,_2021_(9).jpg|इवलेसे|नवी दिल्ली येथे केंद्रीय मंत्री अनुराग ठाकूर यांंच्याकडून सत्कार स्विकारताना (जुलै २०२१)]] == पुरस्कार आणि सन्मान == * [[मेजर ध्यान चंद खेलरत्न पुरस्कार|मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार]], भारताचा सर्वोच्च क्रीडा सन्मान, २०१८<ref name=":1" /> * [[पद्मश्री]]- भारताचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, २०१८<ref name=":0" /> [[चित्र:The_President,_Shri_Ram_Nath_Kovind_presenting_the_Rajiv_Gandhi_Khel_Ratna_Award,_2018_to_Ms._S._Mirabai_Chanu_for_Weightlifting,_in_a_glittering_ceremony,_at_Rashtrapati_Bhavan,_in_New_Delhi_on_September_25,_2018.JPG|इवलेसे|२०१८ मध्ये खेलरत्न पुरस्कार स्वीकारताना]] == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार}} [[वर्ग:भारतीय भारोत्तोलक]] [[वर्ग:इ.स. १९९४ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२० ऑलिम्पिकमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] 1a8basry9nochqot7zn4agqz5yaotr1 0 252145 2148158 1932267 2022-08-17T04:50:11Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''हर्लीन कौर देओल''' ([[२१ जून]], [[इ.स. १९९८|१९९८]]]:[[चंडीगढ]], [[भारत]] - ) ही [[भारतीय महिला क्रिकेट संघ|भारताची]] आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे. ती उजव्या हाताने फलंदाजी करते तर डाव्या हाताने लेग स्पिन गोलंदाजी करते.<ref name="क्रिकइन्फो.कॉम">{{संकेतस्थळ स्रोत|title=क्रिकइन्फो.कॉम|दुवा=http://www.espncricinfo.com/india/content/player/960845.html|संकेतस्थळ=क्रिकइन्फो.कॉम|ॲक्सेसदिनांक=२०२०-०२-०७|ref=क्रिकइन्फो.कॉम}}</ref> लहानपणापासूनच हर्लीन देओलला क्रिकेट खेळण्यात खूप रस आहे. ती अष्टपैलू म्हणून खेळत आहे, तिची फलंदाजी करण्याची शैली उजव्या हाताची आहे आणि तिची गोलंदाजीची शैली उजव्या हाताचा लेगब्रेक आहे. ती भारतीय क्रिकेट टीम, हिमाचल प्रदेश राज्य क्रिकेट टीम, इंडिया महिला रेड आणि आयपीएल ट्रेलब्लेझर्स क्रिकेट टीमकडून खेळली. हर्लीन देओल या जर्सी क्रमांकासह भारतीय महिला क्रिकेट संघ ३ , २१ आणि ९८ साठी क्रिकेट खेळली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://wikibiostars.in/sports/harleen-deol/|title=Harleen Deol Wiki, Age, Height, Caste, Education, Family, Net Worth, Biography, Images & More|language=en|access-date=2021-07-24}}</ref> <references /> {{विस्तार}} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी}} {{DEFAULTSORT:देओल, हर्लीन}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९८ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] efg3l75l4lpr85v44aegjjfgglaor06 0 253288 2147989 2039440 2022-08-16T12:29:12Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेट मैदान |मैदान_नाव = तेर्डथाई क्रिकेट मैदान |टोपणनाव = |चित्र = |शीर्षक = |देश_इंग्लिश_नाव = THAILAND |देश = [[थायलंड]] |स्थळ = [[बँकॉक]] |स्थापना = २०१० |बसण्याची_क्षमता = ४०,००० |मालक = [[थायलंड|थायलंड सरकार]] |प्रचालक = |इतर_यजमान = [[थायलंड क्रिकेट संघ]] |architect= |आंतरराष्ट्रीय = yes |केवळ_कसौटी_दिनांक = |केवळ_कसौटी_वर्ष = |केवळ_कसौटी_संघ1 = |केवळ_कसौटी_संघ2 = |प्रथम_एकदिवसीय_दिनांक = |प्रथम_एकदिवसीय_वर्ष = |प्रथम_एकदिवसीय_संघ1 = |प्रथम_एकदिवसीय_संघ2 = |अंतिम_एकदिवसीय_दिनांक = |अंतिम_एकदिवसीय_वर्ष = |अंतिम_एकदिवसीय_संघ1 = |अंतिम_एकदिवसीय_संघ2 = |प्रथम_२०-२०_दिनांक = २९ फेब्रुवारी |प्रथम_२०-२०_वर्ष = २०२० |प्रथम_२०-२०_संघ१ = {{cr-rt|THA}} |प्रथम_२०-२०_संघ२ = {{cr|MAS}} |अंतिम_२०-२०_दिनांक = ६ मार्च |अंतिम_२०-२०_वर्ष = २०२० |अंतिम_२०-२०_संघ१ = {{cr-rt|HK}} |अंतिम_२०-२०_संघ२ = {{cr|MAS}} |दिनांक = १० मार्च |वर्ष = २०२० |स्रोत = http://www.espncricinfo.com/india/content/ground/491951.html क्रिकइन्फो }} '''तेर्डथाई क्रिकेट मैदान''' (पुर्वी '''थायलंड क्रिकेट मैदान''') हे [[थायलंड]]मधील [[बँकॉक]] शहरात एक क्रिकेटचे स्टेडियम. या मैदानावर २९ फेब्रुवारी २०२० रोजी पहिला [[२०-२० सामने|आंतरराष्ट्रीय ट्वेंटी२० सामना]] [[थायलंड क्रिकेट संघ|थायलंड]] व [[मलेशिया क्रिकेट संघ|मलेशिया]] मध्ये खेळवला गेला. [[वर्ग:थायलंडमधील क्रिकेट मैदाने]] [[वर्ग:बँकॉक]] qearsvdavbezkkntldnea0x410phezl 0 253339 2148148 2107625 2022-08-17T04:46:57Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू|नाव=अविनाश साबळे|चित्र=Avinash Sable - 3,000m steeplechase at the 2020 Summer Olympic Games, Tokyo, Japan (51352521594) (cropped).jpg|चित्र_शीर्षक=२०२० च्या उन्हाळी ऑलिम्पिकमध्ये धावताना अविनाश साबळे|राष्ट्रीयत्व=भारतीय|जन्म_दिनांक=१३ सप्टेंबर १९९४|जन्म_स्थान=मांडवा, आष्टी, जिल्हा बीड, महाराष्ट्र, भारत|खेळ=मैदानी खेळ|खेळांतर्गत_प्रकार=३००० मीटर स्टीपलचेज|देश=भारत|वैयक्तिक_उत्कृष्ट=८:१६:२१ (नॅशनल रेकॉर्ड) , ग्रँड पिक्स-२ , ३००० मीटर स्टीपलचेज-पुरुष|पदके_दाखवा=|पदके=|पदकसाचे=रौप्य पदक, ३००० मीटर स्टीपलचेज-पुरुष ,२०१९ आशियाई क्रीडा स्पर्धा, दोहा}} '''अविनाश साबळे''' (जन्म: [[१३ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९९४|१९९४]]) हे ३००० मीटर स्टीपलचेस प्रकारातील भारतीय खेळाडू आहेत.{{संदर्भ}} सध्या पटियाळा येथे फेडरेशन चषक वरिष्ठ राष्ट्रीय ॲथलेटिक्स स्पर्धेत बुधवारी महाराष्ट्राच्या अविनाश साबळे यांनी सुवर्णपदकाची कमाई केली. अविनाशने ३ हजार मीटर स्टीपलचेस ( steeplechase )मध्ये राष्ट्रीय विक्रमासह पदक मिळवले. त्याने ७ मिनिटे २०.२० सेकंदात नवा विक्रम नोंदवला. विशेष म्हणजे याआधीचा विक्रम २०१९ साली अविनाशच्या नावावर होता. तेव्हा त्याने २१.३७ सेकंदात हे अंतर पार केले होते. याआधी जागतिक ॲथलेटिक्स अजिंक्यपद स्पर्धेत अविनाशने ऐतिहासिक कामगिरी केली होती. त्याने ३ हजार मीटर स्टीपलचेस प्रकारात राष्ट्रीय विक्रम मोडला होता आणि जागतिक स्पर्धेसाठी पात्र ठरला होता. इतकच नव्हे तर जागतिक स्पर्धेच्या स्टीपलचेस प्रकारात अंतिम फेरीत प्रवेश करणारा तो पहिला भारतीय पुरुष ठरला होता. वयाच्या सहाव्या वर्षापासून अविनाश धावण्याचा सराव करतोय. १२ चेशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर तो भारतीय लष्कराच्या ५ महार रेजिमेंटमध्ये दाखल झाला. अविनाशच्या या यशाबद्दल राज्याचे सामाजिक आणि न्यायमंत्री तसेच बीडचे पालकमंत्री धनंजय मुंडे यांनी सोशल मीडियावर त्याचे कौतुक केले आहे. महाराष्ट्राचा धावपटू अविनाश साबळे याने रविवारी दिल्ली हाफ मॅरेथॉनमध्ये राष्ट्रीय विक्रम नोंदवला. त्याने ही शर्यत 1.00.30 सेपंद अशी पूर्ण करीत हिंदुस्थानसाठी नव्या राष्ट्रीय विक्रमावर मोहोर उमटवली. टोकियो ऑलिम्पिकसाठी 3 हजार मीटर अडथळा शर्यतीचे तिकीट बुक करणारा अविनाश साबळे 61 मिनिटांच्या आतमध्ये हाफ मॅरेथॉन पूर्ण करणारा हिंदुस्थानचा पहिलाच धावपटू ठरलाय हे विशेष. महाराष्ट्राच्या कालिदास हिरवे याने याआधी 1.03.46 सेपंद अशा वेळेसह हाफ मॅरेथॉन पूर्ण करीत हिंदुस्थानसाठी विक्रम नोंदवला होता, पण अविनाश साबळे याने या शर्यतीत हा विक्रम मागे टाकला. याप्रसंगी केंद्रीय क्रीडामंत्री किरण रिजीजू यांनी अविनाश साबळे याच्या कामगिरीचे काwतुक केले. दरम्यान, श्रीनु बुगाथाने 1.04.16 सेपंद अशा वेळेसह दुसरा आणि दुर्गा बहादूर बुद्ध याने 1.04.19 सेंकद अशा वेळेसह तिसरा क्रमांक पटकावला. == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{DEFAULTSORT:साबळे, अविनाश}} [[वर्ग:भारतीय धावपटू]] [[वर्ग:इ.स. १९९४ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] q4e7shfte3ojk3n7vog3lqn33cnop9y 0 255458 2148082 2139869 2022-08-16T18:33:37Z 43.242.226.11 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाहिनी |नाव= सोनी मराठी |भाषा= मराठी |मालक= |प्रसारण वेळ= २४ तास |भगिनी वाहिनी= |बदललेले नाव= |जुने नाव= |मुख्यालय= [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]], [[भारत]] |प्रसारण क्षेत्र= संपूर्ण जग |देश= भारत |ब्रीदवाक्य= विणूया अतूट नाती |नेटवर्क= सोनी नेटवर्क |चित्र= |प्रेक्षक_संख्या_माहिती= |प्रेक्षक_संख्या_सध्या= |प्रेक्षक_संख्या= |चित्र_प्रकार= |शेवटचे_प्रसारण= |सुरुवात= १९ ऑगस्ट २०१८ |संकेतस्थळ= [https://www.sonymarathi.com सोनी मराठी] }} '''सोनी मराठी''' ही एक मराठी दूरचित्रवाणी वाहिनी आहे. सोनी मराठी ही वाहिनी १९ ऑगस्ट २०१८ रोजी सुरू झाली. == दैनंदिन मालिका (सोम-शनि) == * संध्या.६.३० [[गाथा नवनाथांची]] * संध्या.७.०० ज्ञानेश्वर माऊली * संध्या.७.३० जिवाची होतिया काहिली * रात्री ८.०० असे हे सुंदर आमचे घर * रात्री ८.३० [[बॉस माझी लाडाची]] * रात्री १०.०० तुमची मुलगी काय करते? * लवकरच... छोट्या बयोची मोठ्ठी स्वप्नं === कथाबाह्य कार्यक्रम=== * रात्री ९.०० [[महाराष्ट्राची हास्यजत्रा]] (सोम-गुरु) == पूर्व प्रसारित मालिका == === ड्रामा मालिका === * ''आनंदी हे जग सारे'' (२०१९-२०२०) * ''आई माझी काळुबाई'' (२०२०-२०२१) * ''आठशे खिडक्या नऊशे दारं'' (२०२०) * ''अस्सं माहेर नको गं बाई!'' (२०२०-२०२१) * ''अजूनही बरसात आहे'' (२०२१-२०२२) * ''भेटी लागी जीवा'' (२०१९-२०१९) * ''क्रिमिनल्स - चाहूल गुन्हेगारांची'' (२०२१-२०२२) * ''दुनियादारी फिल्मी इश्टाइल'' (२०१८-२०१९) * ''एक होती राजकन्या'' (२०१९) * ''[[गर्जा महाराष्ट्र]]'' (२०१८) * ''ह.म. बने तु.म. बने'' (२०१८-२०२०) * ''हृदयात वाजे समथिंग'' (२०१८-२०१९) * ''जिगरबाज'' (२०२०-२०२१) * ''जुळता जुळता जुळतंय की'' (२०१८-२०१९) * ''महाबली हनुमान'' (डब २०१९–२०२०) * ''मी तुझीच रे'' (२०१९) * ''नवरी मिळे नवऱ्याला'' (२०१९-२०२०) * ''सारे तुझ्याचसाठी'' (२०१८-२०१९) * ''[[सावित्रीजोती]]'' (२०२०) * ''श्रीमंताघरची सून'' (२०२०-२०२१) * ''स्वराज्यजननी जिजामाता'' (२०१९-२०२१) * ''स्वराज्य सौदामिनी ताराराणी'' (२०२१-२०२२) * ''ती फुलराणी'' (२०१८-२०१९) * ''तू चांदणे शिंपीत जाशी'' (२०२१) * ''तू सौभाग्यवती हो'' (२०२१) * ''तुमच्या आमच्यातली कुसुम'' (२०२१-२०२२) * ''[[वैदेही - शतजन्माचे आपुले नाते]]'' (२०२१) * ''इयर डाऊन'' (२०१८-२०१९) === वास्तविक मालिका === * ''श्रवणभक्ती'' (२०२१) * ''इंडियन आयडॉल मराठी'' (२०२१-२२) * ''जय जय महाराष्ट्र माझा'' (२०२०) * ''[[कोण होणार करोडपती]]'' (२०१९-२०२२) * ''महाराष्ट्राचा फेव्हरेट डान्सर'' (२०१८) * ''महाराष्ट्राज् बेस्ट डान्सर'' (२०२०-२०२१) * ''सिंगिंग स्टार'' (२०२०) * ''सुपर डान्सर महाराष्ट्र'' (२०१८-२०१९) [[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिन्या]] [[वर्ग:सोनी मराठी]] dwzemh224w1vf8b928pegnoz9ij3ses 0 267907 2148012 2113942 2022-08-16T12:41:43Z Khirid Harshad 138639 /* बाह्य दुवे */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट रेल्वे स्थानक |नाव =टोकियो स्टेशन |platform=|passengers=|former= |उद्घाटन ={{Start date|1914|12|20|df=y}} (JGR)<br /> {{start date|1956|3|20|df=y}} (Tokyo Metro)|code=|structure= |मार्ग ={{Plainlist| * Bus terminal }}|operator={{Plainlist| * [[File:JR logo (east).svg|25px]] [[JR East]] * [[File:JR logo (central).svg|25px]] [[JR Central]] * [[File:Tokyo Metro logo.svg|20px]] [[Tokyo Metro]] }}|native_name=東京駅|coordinates= |देश =[[जपान]] |पत्ता =[[चियोडा]], [[टोकियो]] |image=Tokyo station from marunouchi oazo.JPG|type=|native_name_lang=ja|pass_year=}} [[चित्र:Tokyo_Station_Outside_view_201804.jpg|इवलेसे|२०१८ मध्ये नूतनीकरणानंतर आउटडोअर प्लाझा]] [[चित्र:The_night_view_of_Tokyo_station.JPG|इवलेसे|टोकियो स्टेशनचे रात्रीचे दृश्य (२०१२)]] '''टोकियो स्टेशन''' (जपानी: 東京 駅) हे जपानमधील चियोदा, टोकियोमधील एक रेल्वे स्टेशन आहे. मूळ स्टेशन इम्पिरियल पॅलेस मैदानाजवळ चियोडाच्या मारूनोउची जिल्ह्यात आहे. नवीन रेल्वे स्टेशन गिनझाच्या पूर्व विस्तार क्षेत्रापासून फार दूर नाही. या स्थानकाद्वारे फार मोठे क्षेत्र व्यापलेले आहे. यामुळे याचा काही भाग [[मारुनौची|मारूनोउची]] (पश्चिम) आणि यासू (पूर्व) जिल्ह्यात मोडतो. या रेल्वे स्टेशनमध्ये [[शिंकान्सेन]] नेटवर्कची [[द्रुतगती रेल्वे|गतिमान रेल्वे]] सेवा उपलब्ध आहे. टोकियो स्टेशन शहरांतर्गत रेल्वेचे मुख्य टर्मिनल आहे. हे जपानमधील सर्वात व्यस्त स्थानक आहे. येथे दररोज ४०००हून अधिक गाड्या ये-जा करतात <ref name="JT2014">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2014/12/13/national/history/tokyo-station-100-change/#.XsfUEuhKi00|title=Tokyo Station at 100: all change|last=Ito|first=Masami|date=December 13, 2014|website=[[The Japan Times]]|access-date=May 22, 2020}}</ref> आणि प्रवासी वाहतुकीच्या बाबतीत पूर्व जपानमधील पाचवे-व्यस्त स्टेशन आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/index.html|publisher=East Japan Railway Company|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員}}</ref> दररोज सरासरी ५ लाखहून अधिक लोक टोकियो स्टेशन वापरतात. जपान रेल्वेच्या अनेक प्रादेशिक प्रवासी लाइन तसेच टोकियो मेट्रो नेटवर्कदेखील या स्टेशनवर सेवा देतात. == लाईन्स == टोकियो स्टेशनवर खालील मार्गावरील गाड्या उपलब्ध आहेत: * {{rint|jp|jre|size=25}}'''जेआर पूर्व''' ** {{rint|jp|shinkansen|Tohoku|size=20}} [[तोहोकू शिनकान्सेन]] ** {{rint|jp|shinkansen|Yamagata|size=20}} [[यामागाता शिनकान्सेन]] ** {{rint|jp|shinkansen|Akita|size=20}} [[अकिता शिनकान्सेन]] ** {{rint|jp|shinkansen|Joetsu|size=20}} [[जेत्सू शिनकन्सेन]] ** {{rint|jp|shinkansen|Hokuriku|size=20}} [[होकुरिकू शिनकान्सेन]] ** {{rint|jp|shinkansen|Hokkaido|size=20}} [[होक्काइदो शिनकान्सेन]] ** JT [[तोकाइदो मुख्य मार्क|तोकाइदो मुख्य लाईन]] ** JU [[उएनो-तोक्यो मार्ग|उएनो – टोकियो लाईन]] ** JK [[कैहिन-तोहोकु मार्ग|केइहिन – तोहोकू लाईन]] ** JY [[यामानोते मार्ग|यामानोते लाईन]] ** चोउ मेन लाईन ( JC लाइन (रॅपिडसह) ) ** सबु मेन लाईन ( JO साबू लाईन (रॅपिड), लिमिटेड एक्सप्रेस ''नारिता एक्सप्रेस'', ''आयम'', ''शियोसाईसह'' ) ** JO [[Yokosuka Line|योकोसुका लाइन]] (लिमिटेड एक्सप्रेस ''नारिता एक्सप्रेससह'' ) ** JE [[Keiyō Line|केई लाइन]] * {{rint|jp|jrc|size=25}} '''जेआर सेंट्रल''' ** {{rint|jp|shinkansen|Tokaido|size=20}} [[Tōkaidō Shinkansen|तोकाईदो शिंकानसेन]] ( [[JR West|जेआर]] [[San'yō Shinkansen|वेस्टद्वारे]] संचालित [[San'yō Shinkansen|सान्यो शिंकन्सेनला]] / [[San'yō Shinkansen|येणाऱ्या]] सेवांद्वारे) * {{rint|tokyo|metro|size=17}} '''टोकियो मेट्रो''' ** M [[Tokyo Metro Marunouchi Line|मारुनौची लाइन]] == प्रवासी आकडेवारी == वित्तीय वर्ष २०१८ मध्ये, जेआर पूर्व स्टेशनचा वापर दररोज सरासरी ४,६७,१६५ प्रवासी करत होते. जेआर ईस्ट नेटवर्कवरील हे तिसरे सर्वात व्यस्त स्थानक होते.<ref name="jreast2018stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2018.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2018年度）|trans-title=Station passenger boarding figures (Fiscal 2018)|access-date=17 Mar 2020}}</ref> त्याच आर्थिक वर्षात, टोकियो मेट्रो स्थानक दररोज सरासरी २,१८,२७५ प्रवासी वापरत होते. ते टोकियो मेट्रोचे नवव्या क्रमांकाचे व्यस्त स्थानक बनले.<ref name="tokyometrostats2018">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.tokyometro.jp/corporate/enterprise/passenger_rail/transportation/passengers/index.html|publisher=Tokyo Metro|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗降人員ランキング|trans-title=Station usage ranking|access-date=31 August 2014}}</ref> मागील वर्षांमध्ये जेआर पूर्व (पूर्वी जेएनआर) स्टेशनसाठी प्रवासी आकडेवारी (केवळ बोर्डिंग प्रवासी) खाली दर्शविल्याप्रमाणे आहेत. {| class="wikitable" !आर्थिक वर्ष ! वार्षिक एकूण |- | १९१४ | ५,५३,१०५ <ref>{{स्रोत पुस्तक|last=東京府 編|publisher=東京府|year=1916|isbn=|editor-last=|editor-first=|volume=1|pages=756|language=Japanese|script-title=ja:東京府統計書. 大正3年|trans-title=Tōkyō-Fu Statistics Book (1914)}} [http://kindai.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/972677 (National Diet Library Digital Archive)] (digital page number 386)</ref> |- | १९१९ | ४८,७९,०४२ <ref>{{स्रोत पुस्तक|last=東京府 編|publisher=東京府|year=1922|isbn=|editor-last=|editor-first=|volume=2|pages=241|language=Japanese|script-title=ja:東京府統計書. 大正8年|trans-title=Tōkyō-Fu Statistics Book (1919)}} [http://kindai.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/972680 (National Diet Library Digital Archive)] (digital page number 265)</ref> |- | १९२४ | १,५९,५३,९१० <ref>{{स्रोत पुस्तक|last=東京府 編|publisher=東京府|year=1927|isbn=|editor-last=|editor-first=|volume=1|pages=504|language=Japanese|script-title=ja:東京府統計書. 大正13年|trans-title=Tōkyō-Fu Statistics Book (1924)}} [http://kindai.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/972684 (National Diet Library Digital Archive)] (digital page number 292)</ref> |- | १९२९ | २,४९,२६,५०२ <ref>{{स्रोत पुस्तक|last=東京府 編|publisher=東京府|year=1931|isbn=|editor-last=|editor-first=|volume=1|pages=564|language=Japanese|script-title=ja:東京府統計書. 昭和4年|trans-title=Tōkyō-Fu Statistics Book (1929)}} [http://kindai.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/1448218 (National Diet Library Digital Archive)] (digital page number 334)</ref> |- | १९३४ | २,४१,१९,७५७ <ref>{{स्रोत पुस्तक|last=東京府 編|publisher=東京府|year=1936|isbn=|editor-last=|editor-first=|volume=1|pages=565|language=Japanese|script-title=ja:東京府統計書. 昭和9年|trans-title=Tōkyō-Fu Statistics Book (1934)}} [http://kindai.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/1446161 (National Diet Library Digital Archive)] (digital page number 341)</ref> |} {| class="wikitable" !आर्थिक वर्ष ! दैनंदिन सरासरी |- | १९६० | ३,३१,२७५ <ref name="jnr1985">{{स्रोत पुस्तक|title=日本国有鉄道停車場一覧|publisher=Japanese National Railways|year=1985|isbn=4-533-00503-9|location=Japan|page=480|trans-title=JNR Station Directory}}</ref> |- | १९७१ | ३,५२,१०९ |- | १९८४ | ३,३८,२०३ |- | २००० | ३,७२,६११ <ref name="jreast2000stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2000.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2000年度）|trans-title=Station passenger figures (Fiscal 2000)|access-date=2 July 2013}}</ref> |- | २००५ | ३,७९,३५० <ref name="jreast2005stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2005.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2005年度）|trans-title=Station passenger figures (Fiscal 2005)|access-date=2 July 2013}}</ref> |- | २०१० | ३,८१,७०४ <ref name="jreast2010stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2010.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員 (2010年度)|trans-title=Station passenger figures (Fiscal 2010)|access-date=2 July 2013}}</ref> |- | २०११ | ३,८०,९९७ <ref name="jreast2011stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2011.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2011年度）|trans-title=Station passenger figures (Fiscal 2011)|access-date=2 July 2013}}</ref> |- | २०१२ | ४,०२,२७७ <ref name="jreast2012stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2012.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2012年度）|trans-title=Station passenger figures (Fiscal 2012)|access-date=31 August 2014}}</ref> |- | २०१३ | ४,१५,९०८ <ref name="jreast2013stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2013.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2013年度）|trans-title=Station passenger boarding figures (Fiscal 2013)|access-date=31 August 2014}}</ref> |- | २०१४ | ४,१७,८२२ <ref name="jreast2014stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2014.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2014年度）|trans-title=Station passenger boarding figures (Fiscal 2014)|access-date=17 Mar 2020}}</ref> |- | २०१५ | ४,३४,६३३ <ref name="jreast2015stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2015.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2015年度）|trans-title=Station passenger boarding figures (Fiscal 2015)|access-date=17 Mar 2020}}</ref> |- | २०१६ | ४,३९,५५४ <ref name="jreast2016stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2016.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2016年度）|trans-title=Station passenger boarding figures (Fiscal 2016)|access-date=17 Mar 2020}}</ref> |- | २०१७ | ४,५२,५४९ <ref name="jreast2017stats">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.jreast.co.jp/passenger/2017.html|publisher=East Japan Railway Company|location=Japan|language=Japanese|script-title=ja:各駅の乗車人員　（2017年度）|trans-title=Station passenger boarding figures (Fiscal 2017)|access-date=17 Mar 2020}}</ref> |- | २०१८ | ४,६७,१६५ <ref name="jreast2018stats"/> |} == सभोवतालचे क्षेत्र == === जिल्हे === * मारुनौची * येसू * जिन्झा === इमारती === * टोकियो मी पेरिया एल पेस * मारुची बुई एलजी * शिन्मारूनो उचिबुई लिंग * जेपी * टोकियॉन्टे आर नाचिओना एल फॉर्म * मित्सुबिशी इचिगोकान म्यूझ्यू मी, टोकियो === हॉटेल्स === * शांग्री-ला हॉटेल, टोकियो * मेट्रोपॉलिटन हॉटेल, टोकियो === स्टेशन === टोकियो स्टेशनच्या चालण्याच्या अंतरातील इतर स्थानकात खालील समाविष्ट आहे. * ओतेमाची स्टेशन (टोकियो मेट्रो मारुनुची लाइन, टोकियो मेट्रो चिओडा लाइन, टोकियो मेट्रो तझाई लाइन, टोकियो मेट्रो हॅनझोन लाइन, तोई मीता लाइन) * हॅचबोरी स्टेशन (केई लाइन, टोकियो मेट्रो हिबिया लाइन) * निहोंबाशी स्टेशन (टोकियो मेट्रो गिन्झा लाइन, टोकियो मेट्रो टोज़ी लाइन, टोई असकुसा लाइन) * मित्सुकोशीमा स्टेशन (टोकियो मेट्रो हॅनझोन लाइन, टोकियो मेट्रो गिन्झा लाइन) * शिन-निहोंबशी स्टेशन (साबू लाइन रॅपिड) * निजा बशीमा स्टेशन (सबवे टोकियो चियोडा.पीएनजी टोक्यो मेट्रो चियोडा लाइन) * हिबिया स्टेशन (टोकियो मेट्रो हिबिया लाइन, टोकियो मेट्रो चियोडा लाइन, तोई मीता लाइन) * यराकुची स्टेशन (यामानोटे लाइन, केहिं-टाहोकू लाइन, टोकियो मेट्रो यराकुची लाइन) * जिन्झा-इटचेम स्टेशन (टोकियो मेट्रो यराकुची लाइन) * क्यबाशी स्टेशन (टोकियो मेट्रो गिन्झा लाइन) * टाकाराची स्टेशन (तोई असकुसा लाइन) ==बस टर्मिनल== {| class="wikitable" !टोपणनाव !गंतव्य !मुख्य थांबे !ऑपरेशन |- |ला फॉरेट | अमोरी स्टेशन | थेट | जेआर बस टाहोकू |- | त्सुगारू | अमोरी स्टेशन | अमोरी केन्को लॅंड | कोनान बस कंपनी |- | सिरियस | शिचिनोहे-तवाडा स्टेशन | हचिनोहे स्टेशन, तवाडाशी स्टेशन | कोकुसाई कोग्यो तवाडा कांका इलेक्ट्रिक रेल्वे |- |Dream Akita/Yokohama |Akita University |Akita Station |JR Bus Tohoku |- |Dream Chokai |Ugo-Honjō Station |Kisakata Station, Konoura Station, Nikaho Station |JR Bus Tohoku Ugo Kotsu |- |Dream Morioka"Rakuchin" |Morioka Bus Center |Morioka Station |JR Bus Tohoku Kokusai Kogyo Iwateken Kotsu |- |Dream Sasanishiki |Furukawa Station |Sendai Station, Izumi-Chūō Station, Taiwa |JR Bus Tohoku |- |Dream Fukushima/Yokohama |Fukushima Station |Kōriyama Station |JR Bus Tohoku |- |Yume Kaidou Aizu |Aizu-Wakamatsu Station |Inawashiro Station |JR Bus Kanto |- |Iwaki |Iwaki Station |Kitaibaraki, Nakoso, Yumoto, Iwaki Chuo |JR Busu Kanto Tobu Bus Central Shin Joban Kotsu |- |Tokyo Yumeguri |Kusatsu Onsen |Direct |JR Bus Kanto |- |Marronnier Tokyo |Sano Shintoshi Bus Terminal |Sano Premium Outret |JR Bus Kanto |- |Hitachi |Takahagi Station |Hitachi-Taga Station, Hitachi Station |JR Bus Kanto Hitachi Dentetsu |- |Hitachi-Ota Line |Hitachi-Ōta |Naka IC, Naka City Office, Nukata-Minamigou |JR BUs Kanto Ibaraki Kotsu |- |Hitachi-Daigo Line |Hitachi-Daigo |Naka IC, Hitachiōmiya, Fukuroda Falls |Ibaraki Kotsu |- |Katsuta/Tokai |Japan Atomic Energy Agency |Hitachinaka, Katsuta Station, Tōkai Station |Ibaraki Kotsu |- |Mito |Mito Station |Ishioka, Akatsuka Station, Ibaraki University |JR Bus Kanto Ibaraki Kotsu Kantō Railway |- |Ibaraki Airport Line |Ibaraki Airport |Direct |Kanto Railway |- |Tsukuba |University of Tsukuba |Namiki 2, [[जाक्सा|Namiki 1]], Tsukuba Center |JR Bus Kanto Kanto Railway |- |Joso Route |Iwai |Shin-Moriya Station, Mitsukaidō Station |Kanto Railway Kantetsu Purple Bus |- |Kashima |Kashima Shrine |Suigo-Itako, Kashimajingū Station, [[काशिमा मैदान|Kashima Soccer Stadium]] |JR Bus Kanto Keisei Bus Kanto Railway |- |Hasaki |Hasaki |Suigo-Itako, Kamisu |JR Bus Kanto Kanto Railway |- |The Access Narita |[[नारिता आंतरराष्ट्रीय विमानतळ|Narita International Airport]] |Direct |JR Bus Kanto Heiwa Kotsu Aska Kotsu |- |Yokaichiba Route |Sōsa City Office |Tomisato, Tako, Yōkaichiba Station |JR Bus Kanto Chiba Kotsu |- |Boso Nanohana |Tateyama Station |Kazusa-Minato, Chikura, Awa-Shirahama |JR Bus Kanto Nitto Kotsu |- |Yoshikawa Matsubushi Line |Matsubushi |Misato, Yoshikawa Station |JR Bus Kanto |- |Skytree Shuttle |Tokyo Skytree |Edo-Tokyo Museum, Tobu Hotel Levant Tokyo |JR Bus Kanto Tobu Bus Central |- |Midnight Arrow Kasukabe |Kasukabe Station |Sōka, Shin-Koshigaya, Koshigaya, Sengendai |Tobu Bus Central |- |Midnight Express |Kabe Station |Haijima, Kumagawa, Fussa, Hamura, Ozaku |Nishi Tokyo Bus |- |Midnight Express |Takao Station |Nishi-Hachiōji Station |Nishi Tokyo Bus |- |Midnight Arrow |Ōfuna Station |Yokohama Station, Higashi-Totsuka Station |Kanagawa Chuo kotsu |- |Midnight Arrow |Hiratsuka Station |Totsuka Station, Kōnandai Station, Fujisawa Station |Kanagawa Chuo kotsu |- |Midnight Arrow |Hon-Atsugi Station |Machida Station, Sagami-Ōno Station, Ebina Station |Kanagawa Chuo kotsu |- |Tokyo Hakone Line |Hakone-Tōgendai |Gotemba Station, Sengokuhara |JR Bus Kanto Odakyu Hakone Kosoku Bus |- |Tokyo Kawaguchiko Line |Kawaguchiko Station |Gotemba Station, Lake Yamanaka, Fuji-Q Highland |JR Bus Kanto Fujikyu Yamanashi Bus |- |Willer Express |Nagano Station |[[नागानो|Nagano]], Nagano-Ojimada |Willer Express Hokushinetsu |- |Hakuba Snow Magic |Hakuba Cortina |Hakuba Goryu, Hakuba Happo |Alpico Kōtsū |- |Sansan Numazu Tokyo |Numazu Garrage |Numazu Station |Fujikyu City Bus |- |Kaguyahime Express |Takaoka Garrage |Shin-Fuji Station, Fuji Station |Fujikyu Shizuoka Bus |- |Yakisoba Express |Fujinomiya Garrage |Fujinomiya City Office, Fujinomiya Station |Fujikyu Shizuoka Bus |- |Shimizu Liner |Miho no Matsubara |Shimizu Station, Shin-Shimizu Station |JR Bus Kanto Shizutetsu Justline |- |Tomei Highway Bus |Nagoya Station |Shizuoka Station, Hamamatsu Station |JR Bus Kanto JR Bus Tech JR Tokai Bus |- |Dream Shizuoka/Hamamatsu |Hamamatsu Station |Shizuoka Station, Kakegawa Station |JR Tokai Bus |- |Chita　Seagull |Chita Handa Station |Chiryū Station, Kariya Station |JR Bus Kanto |- |Dream Nagoya |Nagoya Station |Nisshin Station, Chikusa, Sakae Station, Gifu Station |JR Bus Kanto JR Tokai Bus |- |Dream Kanazawa |Kanazawa Institute of Technology |Toyama Station, Kanazawa Station |JR Bus Kanto West JR Bus |- |Dream Fukui |Fukui Station |Tsuruga, Takefu, Sabae |JR Bus Kanto Keifuku Bus Fukui Railway |- |Dream / Hirutokkyu |Ōsaka Station |Kyōto Station, Sannomiya Station, Nara Station |JR Bus Kanto West JR Bus |- |Dream Nanba/Sakai |Sakaishi Station |Kyōtanabe, Osaka City Air Terminal, Namba Station |Nankai Bus |- |Dream Tokushima |Anan Station |Naruto, Matsushige, Tokushima Station, Komatsushima | rowspan="4" |JR Bus Kanto JR Shikoku Bus |- |Dream Takamatsu |Kannonji Station |Takamatsu Station, Sakaide |- |Dream Kochi |Harimayabashi Station |Kōchi Station |- |Dream Matsuyama |Matsuyama Station |Mishima-Kawanoe, Kawauchi, Matsuyama IC, Okaido |- |Keihin Kibi Dream |Kurashiki Station |Sanyo IC, Okayama Station |Chugoku JR Bus |- |New Breeze |Hiroshima Bus Center |Hiroshima Station, Kure Station |Chugoku JR Bus Odakyu City Bus |- |Dream Okayama/Hiroshima |Hiroshima Bus Center |Okayama Station, Hiroshima Station |Chugoku JR Bus |- |Tokubetsu Bin |Ube-Shinkawa Station |Hiroshima, Shin-Yamaguchi |Chugoku JR Bus |- |Susanoo |Izumo-taisha |Tamatsukuri, Shinji, Hishikawa IC, Izumoshi Station |Ichibata Bus Chugoku JR Bus |- |Hagi Express |Hagi Bus Center |Iwakuni Station, Tokuyama Station, Hōfu |Bocho Kotsu |} == हे सुद्धा पहा == * [[:en:List of East Japan Railway Company stations|पूर्व जपान रेल्वे कंपनी स्थानकांची यादी (इंग्रजी)]] * [[:en:List of railway stations in Japan|जपान मधील रेल्वे स्थानकांची यादी (इंग्रजी)]] * [[:en:Transport in Greater Tokyo|ग्रेटर टोकियो मध्ये वाहतूक (इंग्रजी)]] * [[:en:List of development projects in Tokyo|टोकियो मधील विकास प्रकल्पांची यादी (इंग्रजी)]] * [[:en:Ramen Street|रॅमेन स्ट्रीट (इंग्रजी)]]- टोकियो स्टेशनच्या भूगर्भीय मॉलमधील एक क्षेत्र रमेन डिशमध्ये तज्ञ आहे == संदर्भ == {{संदर्भयादी|30em}} == बाह्य दुवे == * [http://www.jreast.co.jp/e/stations/e1039.html टोक्यो स्टेशनचा जेआर पूर्व नकाशा] * [http://www.jreast.co.jp/estation/station/info.aspx?StationCd=1039 टोकियो स्टेशन (जेआर पूर्व)] (in Japanese) * [http://railway.jr-central.co.jp/station-guide/shinkansen/tokyo/index.html टोकियो स्टेशन (जेआर सेंट्रल)] (in Japanese) * [http://www.tokyometro.jp/rosen/eki/tokyo/index.html टोकियो स्टेशन (टोकियो मेट्रो)] (in Japanese) [[वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू|रेल्वे स्थानक]] [[वर्ग:जपानमधील रेल्वे स्थानके]] 51k97p5cc6uay0wd8t5cp5qe5w3i5uj 14 268016 2147968 1843005 2022-08-16T12:14:49Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:स्कॉटीश खाद्यपदार्थ]] वरुन [[वर्ग:स्कॉटिश खाद्यपदार्थ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 276095 2148110 2118645 2022-08-17T02:05:39Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = निखत झरीन | चित्र = Nikhatzareen Cropped.jpg | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = निखत झरीन | जन्मनाव = | पूर्णनाव = निखत झरीन | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = [[भारत]] | जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1996|06|14}} | जन्म_स्थान = निझामाबाद, [[तेलंगण]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = सेमी | वजन = ५१ किग्रॅ(११२ पौंड) | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[मुष्टियुद्ध]] | खेळांतर्गत_प्रकार = वजन वर्ग फ्लायवेट | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे ={{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport| }} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''निखत झरीन''' (जन्म:१४ जून १९९६,निजामाबाद) ही भारतीय हौशी महिला मुष्टीयोद्धा आहे. २०११ मध्ये अंटाल्या येथे एआयबीए महिला युवा आणि कनिष्ठ जागतिक स्पर्धेत तिने सुवर्णपदक जिंकले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://sports.ndtv.com/boxing/womens-boxing-world-championships-indias-mary-kom-beats-kim-hyang-mi-to-enter-final-1951784|title=Women's Boxing World Championships: India's Mary Kom Enters Final, Lovlina Borgohain Takes Home The Bronze Medal {{!}} Boxing News|website=NDTVSports.com|language=en|access-date=2021-03-13}}</ref> २०१९ मध्ये, [[बँकॉक]]<nowiki/>मध्ये आयोजित झालेल्या [[थायलंड]] ओपन आंतरराष्ट्रीय बॉक्सिंग स्पर्धेत झरीनने रौप्यपदक जिंकले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/events/hyderabad/this-silver-medal-at-thailand-open-is-a-huge-confidence-boost-for-me-ahead-of-the-world-championships-nikhat-zareen/articleshow/70410265.cms|title=This silver medal at Thailand Open is a huge confidence boost for me ahead of the World Championships: Nikhat Zareen - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=2021-03-13}}</ref>२०१६ मध्ये [[आसाम]]<nowiki/>मध्ये झालेल्या १६ व्या वरिष्ठ महिला राष्ट्रीय बॉक्सिंग चँपियनशिपमध्ये तिने सुवर्णपदक जिंकले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://indtoday.com/|title=Indtoday News {{!}} Hyderabad Local News {{!}} Telangana|date=2013-08-23|language=en-US|access-date=2021-03-13}}</ref> २०२२ मध्ये, [[इस्तंबूल]], [[तुर्कस्तान]] येथे झालेल्या जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेत निखतने फ्लायवेट गटात थायलंडच्या जुटामास जितपोचा अंतिम फेरीत पराभव करून सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/sports/other-sports/who-is-nikhat-zareen-who-created-history-fight-with-mary-kom-for-her-rights/articleshow/91680939.cms|title=तिरंग्याची शान वाढवणारी कोण आहे निखत झरीन? हक्कासाठी मेरी कोमशी भिडली होती|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2022-05-21}}</ref> == वैयक्तिक जीवन आणि पार्श्वभूमी == झरीनचा जन्म १४ जून १९९६ रोजी तेलंगणातील [[निजामाबाद]] येथे मो. जमील अहमद आणि परवीन सुल्ताना यांच्या घरी झाला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.indiaboxing.in/boxerdetails.php?regno=8861|title=Indian Boxing Federation Boxer Details|website=www.indiaboxing.in|access-date=2021-03-13}}</ref>तिने फक्त १३ वर्षांची असताना बॉक्सिंगला सुरुवात केली. तिच्या प्रवासाला तिच्या वडिलांनी साथ दिली. २०१५ मध्ये, जेव्हा ती हैदराबाद, तेलंगणाच्या एव्ही कॉलेजमध्ये बॅचलर ऑफ आर्ट्स (बी.ए.)च्या पदवीसाठी शिकत होती, तेव्हा तिने जालंधर येथील अखिल भारतीय आंतर-विद्यापीठ बॉक्सिंग स्पर्धेत ‘सर्वोत्कृष्ट बॉक्सर’ पुरस्कार जिंकला. <ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/nikhat-zareen-packs-a-punch/article6935340.ece|title=The Hindu|date=2015-02-26|others=Special Correspondent|location=Hyderabad:|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> झरीनने अनेकदा बॉक्सर [[मेरी कोम]]<nowiki/>विषयी तिची क्रीडा क्षेत्रातील आदर्श म्हणून सांगितले आहे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://sportstar.thehindu.com/boxing/womens-day-special-boxer-nikhat-zareen-mary-kom-olympic-qualifiers-trials/article31014865.ece|title=Women who inspire us: Nikhat Zareen|last=Sportstar|first=Team|website=Sportstar|language=en|access-date=2021-03-13}}</ref> २००९ मध्ये [[द्रोणाचार्य]] पुरस्कारप्राप्त चतुर्थ राव यांच्या मार्गदर्शनाखाली प्रशिक्षित करण्यासाठी निखतला विशाखापट्टणममध्ये भारतीय क्रीडा प्राधिकरणामध्ये दाखल करण्यात आले होते. त्यानंतर एका वर्षानंतर २०१० मध्ये तिला इरोड नॅशनलमध्ये 'सुवर्ण सर्वोत्कृष्ट बॉक्सर' म्हणून घोषित केले गेले होते.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://web.archive.org/web/20130929140417/http://www.firstpost.com/sports/indias-nikhat-zareen-wins-silver-at-youth-world-boxing-1140849.html|title=India’s Nikhat Zareen wins silver at Youth World Boxing {{!}} Firstpost|date=2013-09-29|website=web.archive.org|access-date=2021-03-13}}</ref> ==कारकीर्द== झरीनने २०१० मध्ये राष्ट्रीय उप-कनिष्ठांच्या स्पर्धेत पहिले सुवर्णपदक जिंकले. त्यानंतर २०११ मध्ये तुर्कीमधील महिला ज्युनियर आणि युथ वर्ल्ड बॉक्सिंग चॅम्पियनशिपमध्ये तिने फ्लायवेट विभागात पहिले आंतरराष्ट्रीय सुवर्णपदक जिंकले. झरीनची लढत तुर्कीची बॉक्सर उलकू डेमिरविरुद्ध होती आणि तीन फेऱ्यांनंतर २७:१६ ने लढत जिंकली.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/boxing/4-indians-win-gold-in-aiba-womens-youth-junior-world-championship/articleshow/8128801.cms|title=4 Indians win gold in AIBA Women's Youth & Junior World Championship {{!}} Boxing News - Times of India|last=Apr 30|first=PTI / Updated:|last2=2011|website=The Times of India|language=en|access-date=2021-03-13|last3=Ist|first3=21:28}}</ref> तिला या पराक्रमाची पुनरावृत्ती करता आली नाही आणि २०१३ मधील बल्गेरियातील महिला ज्युनियर आणि युथ वर्ल्ड बॉक्सिंग स्पर्धेत तिला रौप्यपदकावर समाधान मानावे लागले. <ref name=":0" />पुढच्या वर्षी तिने सर्बियाच्या नोवी सॅड येथे आयोजित तिसऱ्या नेशन्स कप आंतरराष्ट्रीय बॉक्सिंग स्पर्धेत सुवर्णपदक जिंकले. झरीनने ५११ किलो वजन गटात रशियाच्या पल्टेसेवा एकटेरीनाचा पराभव केला. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.jagranjosh.com/current-affairs/nikhat-zareen-won-gold-medal-at-the-third-nations-cup-international-boxing-tournament-1389616914-1|title=Nikhat Zareen won gold medal at the third Nations Cup International Boxing Tournament|date=2014-01-13|website=Jagranjosh.com|access-date=2021-03-13}}</ref> २०१५ मध्ये झरीनने आसाममधील १६६ व्या वरिष्ठ महिला राष्ट्रीय बॉक्सिंग स्पर्धेत सुवर्णपदक जिंकले. २०१९ मध्ये, काही वर्षांच्या अंतरानंतर तिने आणखी एक आंतरराष्ट्रीय पदक जिंकले आणि बँकॉकमध्ये झालेल्या थायलंड ओपन आंतरराष्ट्रीय बॉक्सिंग स्पर्धेत रौप्यपदक जिंकले. बल्गेरियातील सोफिया येथे आयोजित २०१९ स्ट्रँडजा मेमोरियल बॉक्सिंग स्पर्धेत झरीनने ५१ किलो वजनी गटात फिलिपिनो आयरिश मॅग्नोला हरवून सुवर्णपदक मिळवले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.firstpost.com/sports/strandja-memorial-boxing-tournament-2019-nikhat-zareen-meena-kumari-devi-strike-gold-manju-rani-settles-for-silver-6114381.html|title=Strandja Memorial Boxing Tournament 2019: Nikhat Zareen, Meena Kumari Devi strike gold; Manju Rani settles for silver - Sports News , Firstpost|date=2019-02-19|website=Firstpost|access-date=2021-03-13}}</ref> त्याच वर्षी झरीनने कनिष्ठ नागरिकांमध्ये सुवर्णपदक जिंकले आणि त्यांना ‘सर्वोत्कृष्ट बॉक्सर’ घोषित केले. वयोगटातील चाचण्या संपविल्या गेल्यानंतर मेरी कोमला टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये संधी दिली तेव्हा तिने वर्ल्ड चॅम्पियन मेरी कोमबरोबर लढतीची मागणी केली तेव्हा खळबळ उडाली. त्या लढतीत झरीन हरली. फेब्रुवारी २०२२ मध्ये बल्गेरियातील [[सोफिया]] येथे आयोजित स्ट्रँडजा मेमोरियल बॉक्सिंग स्पर्धेत झरीनने ५२ किलो वजनी गटात सुवर्णपदक मिळवले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/sports/other-sports/story/strandja-memorial-boxing-nikhat-zareen-nitu-win-gold-medals-for-india-1918601-2022-02-27|title=Strandja Memorial Boxing: Nikhat Zareen, Nitu win gold medals for India|last=DelhiFebruary 27|first=India Today Web Desk New|last2=February 27|first2=2022UPDATED:|website=India Today|language=en|access-date=2022-02-28|last3=Ist|first3=2022 21:30}}</ref> झरीनला वेलस्पन समूहाचे समर्थन आहे आणि भारतीय क्रीडा प्राधिकरणाच्या लक्ष्य ऑलिम्पिक पोडियम योजनेत तिचा समावेश आहे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.newindianexpress.com/sport/other/2020/aug/22/ive-decided-to-look-ahead-boxer-nikhat-zareen-starts-fresh-for-upcoming-asian-games-cwg-2186963.html|title=I've decided to look ahead: Boxer Nikhat Zareen starts fresh for upcoming Asian Games, CWG|website=The New Indian Express|access-date=2021-03-13}}</ref> तेलंगणातील निजामाबाद या मूळ गावी तिला अधिकृत दूत म्हणून नियुक्त केले गेले. <ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/news/national/telangana/nikhat-zareen-is-brand-ambassador-of-nizamabad/article6686616.ece|title=The Hindu|date=2014-12-13|others=Special Correspondent|location=Nizamabad:|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> सन २०२० मध्ये, झरीन यांना क्रीडामंत्री व्ही. श्रीनिवास गौड तसेच तेलंगाना राज्य क्रीडा प्राधिकरणाने (एसएटीएस) इलेक्ट्रिक स्कूटर तसेच १० हजार रुपये रोख पुरस्कार प्रदान केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/more-sports/athletics/athletes-deepthi-maheswari-nandini-presented-scooters/articleshow/78384648.cms|title=Athletes Deepthi, Maheswari, Nandini and boxer Nikhat presented scooters {{!}} More sports News - Times of India|last=Sep 29|first=TNN / Updated:|last2=2020|website=The Times of India|language=en|access-date=2021-03-13|last3=Ist|first3=17:59}}</ref> {{संदर्भनोंदी}} [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:इ.स. १९९६ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:भारतीय महिला मुष्टीयोद्धा]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] bbn714x2zvbd9l38bjiluvo56urr7yu 0 276136 2148161 2090781 2022-08-17T04:51:06Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''शेफाली वर्मा'''ही एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे. यांचा जन्म 28 जानेवारी 2004ला रोहतक येथे झाला असून , जी भारताच्या महिला संघाकडून खेळते. कुठल्याही आंतरराष्ट्रीय T-20 सामन्यात भारताकडून खेळणारी ती सर्वात कमी वयाची खेळाडू आहे. हे तिचे एक वैशिष्ट्य आहे. शेफालीने वयाच्या 15व्या वर्षीच आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पहिले अर्धशतक झळकावले.महान खेळाडू सचिन तेंडुलकर यांचा ३० वर्षे जुना विक्रम मोडीत काढला. सचिन यांनी त्याचे पहिले अर्धशतक एका कसोटी सामन्यात केले होते, तेव्हा त्याचे वय सोळा वर्षे होते.[1][2] ==वैयक्तिक जीवन आणि पार्श्वभूमी== नोव्हेंबर 2013मध्ये शेफाली नऊ वर्षांची असताना तिचे वडील तिला दिल्लीजवळच्या रोहतकमधील स्टेडियमवर सचिन तेंडुलकरचा शेवटचा रणजी चषक सामना बघण्यास घेऊन गेले होते. हाच शेफालीच्या आयुष्याला कलाटणी देणारा दिवस ठरला. ती सांगते की सचिन तेंडुलकर यांना त्यांच्या मुंबई संघाला विजयाकडे नेताना पाहून मी निश्चय केला की सर्व आव्हानांना तोंड देत आपण क्रिकेट खेळायचे. शेफालीने अनेक मुलाखतींमध्ये सचिन तेंडुलकर यांनी आपल्याला प्रेरित केल्याचे सांगितले आहे. परंतु आणखी एका व्यक्तीने तिच्या या महत्त्वाकांक्षेला पंख देण्याचे काम केले आहेत, ते म्हणजे तिचे क्रिकेटवेडे वडील. तिच्या वडिलांना क्रिकेटची आवड असल्यामुळे त्यांनी देखील शेफालीला प्रोत्साहन दिले. शेफालीचा भाऊ स्थानिक क्रिकेट क्लब्समध्ये खेळत असत, परंतु शेफाली एक मुलगी असल्याने तिला त्या क्लबने कधीच संघात स्थान दिले नाही. या अडचणीवर मात करण्यासाठी तिच्या वडिलांनी एक तोडगा काढला – त्यांनी शेफालीचे केस एखाद्या मुलाप्रमाणे कापून घेतलेत, आणि ती मुलगा असल्याचे भासवत तिला संघात खेळण्याची संधी मिळवून दिली. या संधीचे मात्र तिने सोने केले. जेव्हा शेफालीचा भाऊ आजारी पडला, तेव्हा शेफालीने त्या स्थानिक संघात त्याची जागा घेतली. एवढंच नव्हे तर त्या स्थानिक स्पर्धेत तिने सर्वोत्तम खेळाडूसाठीचे ‘मॅन ऑफ द मॅच’ आणि ‘मॅन ऑफ द सिरीज’ पुरस्कार पटकाविले.[2][3] ==व्यावसायिक कारकीर्द== सप्टेंबर 2019मध्ये वयाच्या अवघ्या 15व्या वर्षी शेफालीने दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध टी-20 सामन्यातून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पदार्पण केले. नोव्हेंबर 2019मध्ये वेस्ट इंडीज संघाविरुद्ध खेळताना ती सर्वात कमी वयाची भारतीय अर्धशतकवीर झाली. वेस्ट इंडीजविरुद्धच्या याच दौऱ्यात तिने पाच सामन्यांमध्ये 158 धावा करत प्लेअर ऑफ द सिरीजचा पुरस्कारही पटकावला. [4] जानेवारी 2020 मध्ये ऑस्ट्रेलिया येथे झालेल्या महिला टी-20 विश्वचषक स्पर्धेसाठी तिची भारतीय संघात निवड करण्यात आली. आणि यासाठी भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ अर्थात बीसीसीआयने तिच्याबरोबर करारही केला. [3] आणि शेफालीने ही स्पर्धासुद्धा गाजवली. 161च्या स्ट्राइक रेटसह शेफाली या स्पर्धेत तिसरी सर्वाधिक धावा काढणारी खेळाडू ठरली. या कामगिरीसाठी भारताच्या माजी धडाकेबाज सलामीवीर विरेंद्र सेहवाग यांनी शेफालीला ‘रॉकस्टार’ म्हणून संबोधले होते. सद्यस्थितीत आयसीसीच्या टी-20 महिला खेळाडूंच्या यादीत शेफाली जागतिक क्रमवारीत तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. [5] ==संदर्भ== Women's T20 World Cup: Shafali Verma, India's 16-year-old 'rock star' [1] Shafali Verma-Profile[2] Women who inspire us: Shafali Verma [3] Shafali Verma: The strong girl who's batting down barriers[4] http://www.iccworldtwenty20.com/ (5) [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] ccu7w053ybzmhzb3jdzh7u6byhzi2vl 2148162 2148161 2022-08-17T04:51:14Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''शेफाली वर्मा'''ही एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे. यांचा जन्म 28 जानेवारी 2004ला रोहतक येथे झाला असून , जी भारताच्या महिला संघाकडून खेळते. कुठल्याही आंतरराष्ट्रीय T-20 सामन्यात भारताकडून खेळणारी ती सर्वात कमी वयाची खेळाडू आहे. हे तिचे एक वैशिष्ट्य आहे. शेफालीने वयाच्या 15व्या वर्षीच आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पहिले अर्धशतक झळकावले.महान खेळाडू सचिन तेंडुलकर यांचा ३० वर्षे जुना विक्रम मोडीत काढला. सचिन यांनी त्याचे पहिले अर्धशतक एका कसोटी सामन्यात केले होते, तेव्हा त्याचे वय सोळा वर्षे होते.[1][2] ==वैयक्तिक जीवन आणि पार्श्वभूमी== नोव्हेंबर 2013मध्ये शेफाली नऊ वर्षांची असताना तिचे वडील तिला दिल्लीजवळच्या रोहतकमधील स्टेडियमवर सचिन तेंडुलकरचा शेवटचा रणजी चषक सामना बघण्यास घेऊन गेले होते. हाच शेफालीच्या आयुष्याला कलाटणी देणारा दिवस ठरला. ती सांगते की सचिन तेंडुलकर यांना त्यांच्या मुंबई संघाला विजयाकडे नेताना पाहून मी निश्चय केला की सर्व आव्हानांना तोंड देत आपण क्रिकेट खेळायचे. शेफालीने अनेक मुलाखतींमध्ये सचिन तेंडुलकर यांनी आपल्याला प्रेरित केल्याचे सांगितले आहे. परंतु आणखी एका व्यक्तीने तिच्या या महत्त्वाकांक्षेला पंख देण्याचे काम केले आहेत, ते म्हणजे तिचे क्रिकेटवेडे वडील. तिच्या वडिलांना क्रिकेटची आवड असल्यामुळे त्यांनी देखील शेफालीला प्रोत्साहन दिले. शेफालीचा भाऊ स्थानिक क्रिकेट क्लब्समध्ये खेळत असत, परंतु शेफाली एक मुलगी असल्याने तिला त्या क्लबने कधीच संघात स्थान दिले नाही. या अडचणीवर मात करण्यासाठी तिच्या वडिलांनी एक तोडगा काढला – त्यांनी शेफालीचे केस एखाद्या मुलाप्रमाणे कापून घेतलेत, आणि ती मुलगा असल्याचे भासवत तिला संघात खेळण्याची संधी मिळवून दिली. या संधीचे मात्र तिने सोने केले. जेव्हा शेफालीचा भाऊ आजारी पडला, तेव्हा शेफालीने त्या स्थानिक संघात त्याची जागा घेतली. एवढंच नव्हे तर त्या स्थानिक स्पर्धेत तिने सर्वोत्तम खेळाडूसाठीचे ‘मॅन ऑफ द मॅच’ आणि ‘मॅन ऑफ द सिरीज’ पुरस्कार पटकाविले.[2][3] ==व्यावसायिक कारकीर्द== सप्टेंबर 2019मध्ये वयाच्या अवघ्या 15व्या वर्षी शेफालीने दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध टी-20 सामन्यातून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पदार्पण केले. नोव्हेंबर 2019मध्ये वेस्ट इंडीज संघाविरुद्ध खेळताना ती सर्वात कमी वयाची भारतीय अर्धशतकवीर झाली. वेस्ट इंडीजविरुद्धच्या याच दौऱ्यात तिने पाच सामन्यांमध्ये 158 धावा करत प्लेअर ऑफ द सिरीजचा पुरस्कारही पटकावला. [4] जानेवारी 2020 मध्ये ऑस्ट्रेलिया येथे झालेल्या महिला टी-20 विश्वचषक स्पर्धेसाठी तिची भारतीय संघात निवड करण्यात आली. आणि यासाठी भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ अर्थात बीसीसीआयने तिच्याबरोबर करारही केला. [3] आणि शेफालीने ही स्पर्धासुद्धा गाजवली. 161च्या स्ट्राइक रेटसह शेफाली या स्पर्धेत तिसरी सर्वाधिक धावा काढणारी खेळाडू ठरली. या कामगिरीसाठी भारताच्या माजी धडाकेबाज सलामीवीर विरेंद्र सेहवाग यांनी शेफालीला ‘रॉकस्टार’ म्हणून संबोधले होते. सद्यस्थितीत आयसीसीच्या टी-20 महिला खेळाडूंच्या यादीत शेफाली जागतिक क्रमवारीत तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. [5] ==संदर्भ== Women's T20 World Cup: Shafali Verma, India's 16-year-old 'rock star' [1] Shafali Verma-Profile[2] Women who inspire us: Shafali Verma [3] Shafali Verma: The strong girl who's batting down barriers[4] http://www.iccworldtwenty20.com/ (5) [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००४ मधील जन्म]] 0rc8pxctk4xnlcl88rkuti1gq0hlakq 2148163 2148162 2022-08-17T04:51:18Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''शेफाली वर्मा'''ही एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे. यांचा जन्म 28 जानेवारी 2004ला रोहतक येथे झाला असून , जी भारताच्या महिला संघाकडून खेळते. कुठल्याही आंतरराष्ट्रीय T-20 सामन्यात भारताकडून खेळणारी ती सर्वात कमी वयाची खेळाडू आहे. हे तिचे एक वैशिष्ट्य आहे. शेफालीने वयाच्या 15व्या वर्षीच आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पहिले अर्धशतक झळकावले.महान खेळाडू सचिन तेंडुलकर यांचा ३० वर्षे जुना विक्रम मोडीत काढला. सचिन यांनी त्याचे पहिले अर्धशतक एका कसोटी सामन्यात केले होते, तेव्हा त्याचे वय सोळा वर्षे होते.[1][2] ==वैयक्तिक जीवन आणि पार्श्वभूमी== नोव्हेंबर 2013मध्ये शेफाली नऊ वर्षांची असताना तिचे वडील तिला दिल्लीजवळच्या रोहतकमधील स्टेडियमवर सचिन तेंडुलकरचा शेवटचा रणजी चषक सामना बघण्यास घेऊन गेले होते. हाच शेफालीच्या आयुष्याला कलाटणी देणारा दिवस ठरला. ती सांगते की सचिन तेंडुलकर यांना त्यांच्या मुंबई संघाला विजयाकडे नेताना पाहून मी निश्चय केला की सर्व आव्हानांना तोंड देत आपण क्रिकेट खेळायचे. शेफालीने अनेक मुलाखतींमध्ये सचिन तेंडुलकर यांनी आपल्याला प्रेरित केल्याचे सांगितले आहे. परंतु आणखी एका व्यक्तीने तिच्या या महत्त्वाकांक्षेला पंख देण्याचे काम केले आहेत, ते म्हणजे तिचे क्रिकेटवेडे वडील. तिच्या वडिलांना क्रिकेटची आवड असल्यामुळे त्यांनी देखील शेफालीला प्रोत्साहन दिले. शेफालीचा भाऊ स्थानिक क्रिकेट क्लब्समध्ये खेळत असत, परंतु शेफाली एक मुलगी असल्याने तिला त्या क्लबने कधीच संघात स्थान दिले नाही. या अडचणीवर मात करण्यासाठी तिच्या वडिलांनी एक तोडगा काढला – त्यांनी शेफालीचे केस एखाद्या मुलाप्रमाणे कापून घेतलेत, आणि ती मुलगा असल्याचे भासवत तिला संघात खेळण्याची संधी मिळवून दिली. या संधीचे मात्र तिने सोने केले. जेव्हा शेफालीचा भाऊ आजारी पडला, तेव्हा शेफालीने त्या स्थानिक संघात त्याची जागा घेतली. एवढंच नव्हे तर त्या स्थानिक स्पर्धेत तिने सर्वोत्तम खेळाडूसाठीचे ‘मॅन ऑफ द मॅच’ आणि ‘मॅन ऑफ द सिरीज’ पुरस्कार पटकाविले.[2][3] ==व्यावसायिक कारकीर्द== सप्टेंबर 2019मध्ये वयाच्या अवघ्या 15व्या वर्षी शेफालीने दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध टी-20 सामन्यातून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पदार्पण केले. नोव्हेंबर 2019मध्ये वेस्ट इंडीज संघाविरुद्ध खेळताना ती सर्वात कमी वयाची भारतीय अर्धशतकवीर झाली. वेस्ट इंडीजविरुद्धच्या याच दौऱ्यात तिने पाच सामन्यांमध्ये 158 धावा करत प्लेअर ऑफ द सिरीजचा पुरस्कारही पटकावला. [4] जानेवारी 2020 मध्ये ऑस्ट्रेलिया येथे झालेल्या महिला टी-20 विश्वचषक स्पर्धेसाठी तिची भारतीय संघात निवड करण्यात आली. आणि यासाठी भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ अर्थात बीसीसीआयने तिच्याबरोबर करारही केला. [3] आणि शेफालीने ही स्पर्धासुद्धा गाजवली. 161च्या स्ट्राइक रेटसह शेफाली या स्पर्धेत तिसरी सर्वाधिक धावा काढणारी खेळाडू ठरली. या कामगिरीसाठी भारताच्या माजी धडाकेबाज सलामीवीर विरेंद्र सेहवाग यांनी शेफालीला ‘रॉकस्टार’ म्हणून संबोधले होते. सद्यस्थितीत आयसीसीच्या टी-20 महिला खेळाडूंच्या यादीत शेफाली जागतिक क्रमवारीत तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. [5] ==संदर्भ== Women's T20 World Cup: Shafali Verma, India's 16-year-old 'rock star' [1] Shafali Verma-Profile[2] Women who inspire us: Shafali Verma [3] Shafali Verma: The strong girl who's batting down barriers[4] http://www.iccworldtwenty20.com/ (5) [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००४ मधील जन्म]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] jkep1g0si3dbgjyxawdy255drozlsh9 2148164 2148163 2022-08-17T04:51:25Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''शेफाली वर्मा'''ही एक भारतीय क्रिकेटपटू आहे. यांचा जन्म 28 जानेवारी 2004ला रोहतक येथे झाला असून , जी भारताच्या महिला संघाकडून खेळते. कुठल्याही आंतरराष्ट्रीय T-20 सामन्यात भारताकडून खेळणारी ती सर्वात कमी वयाची खेळाडू आहे. हे तिचे एक वैशिष्ट्य आहे. शेफालीने वयाच्या 15व्या वर्षीच आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पहिले अर्धशतक झळकावले.महान खेळाडू सचिन तेंडुलकर यांचा ३० वर्षे जुना विक्रम मोडीत काढला. सचिन यांनी त्याचे पहिले अर्धशतक एका कसोटी सामन्यात केले होते, तेव्हा त्याचे वय सोळा वर्षे होते.[1][2] ==वैयक्तिक जीवन आणि पार्श्वभूमी== नोव्हेंबर 2013मध्ये शेफाली नऊ वर्षांची असताना तिचे वडील तिला दिल्लीजवळच्या रोहतकमधील स्टेडियमवर सचिन तेंडुलकरचा शेवटचा रणजी चषक सामना बघण्यास घेऊन गेले होते. हाच शेफालीच्या आयुष्याला कलाटणी देणारा दिवस ठरला. ती सांगते की सचिन तेंडुलकर यांना त्यांच्या मुंबई संघाला विजयाकडे नेताना पाहून मी निश्चय केला की सर्व आव्हानांना तोंड देत आपण क्रिकेट खेळायचे. शेफालीने अनेक मुलाखतींमध्ये सचिन तेंडुलकर यांनी आपल्याला प्रेरित केल्याचे सांगितले आहे. परंतु आणखी एका व्यक्तीने तिच्या या महत्त्वाकांक्षेला पंख देण्याचे काम केले आहेत, ते म्हणजे तिचे क्रिकेटवेडे वडील. तिच्या वडिलांना क्रिकेटची आवड असल्यामुळे त्यांनी देखील शेफालीला प्रोत्साहन दिले. शेफालीचा भाऊ स्थानिक क्रिकेट क्लब्समध्ये खेळत असत, परंतु शेफाली एक मुलगी असल्याने तिला त्या क्लबने कधीच संघात स्थान दिले नाही. या अडचणीवर मात करण्यासाठी तिच्या वडिलांनी एक तोडगा काढला – त्यांनी शेफालीचे केस एखाद्या मुलाप्रमाणे कापून घेतलेत, आणि ती मुलगा असल्याचे भासवत तिला संघात खेळण्याची संधी मिळवून दिली. या संधीचे मात्र तिने सोने केले. जेव्हा शेफालीचा भाऊ आजारी पडला, तेव्हा शेफालीने त्या स्थानिक संघात त्याची जागा घेतली. एवढंच नव्हे तर त्या स्थानिक स्पर्धेत तिने सर्वोत्तम खेळाडूसाठीचे ‘मॅन ऑफ द मॅच’ आणि ‘मॅन ऑफ द सिरीज’ पुरस्कार पटकाविले.[2][3] ==व्यावसायिक कारकीर्द== सप्टेंबर 2019मध्ये वयाच्या अवघ्या 15व्या वर्षी शेफालीने दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध टी-20 सामन्यातून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमध्ये पदार्पण केले. नोव्हेंबर 2019मध्ये वेस्ट इंडीज संघाविरुद्ध खेळताना ती सर्वात कमी वयाची भारतीय अर्धशतकवीर झाली. वेस्ट इंडीजविरुद्धच्या याच दौऱ्यात तिने पाच सामन्यांमध्ये 158 धावा करत प्लेअर ऑफ द सिरीजचा पुरस्कारही पटकावला. [4] जानेवारी 2020 मध्ये ऑस्ट्रेलिया येथे झालेल्या महिला टी-20 विश्वचषक स्पर्धेसाठी तिची भारतीय संघात निवड करण्यात आली. आणि यासाठी भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ अर्थात बीसीसीआयने तिच्याबरोबर करारही केला. [3] आणि शेफालीने ही स्पर्धासुद्धा गाजवली. 161च्या स्ट्राइक रेटसह शेफाली या स्पर्धेत तिसरी सर्वाधिक धावा काढणारी खेळाडू ठरली. या कामगिरीसाठी भारताच्या माजी धडाकेबाज सलामीवीर विरेंद्र सेहवाग यांनी शेफालीला ‘रॉकस्टार’ म्हणून संबोधले होते. सद्यस्थितीत आयसीसीच्या टी-20 महिला खेळाडूंच्या यादीत शेफाली जागतिक क्रमवारीत तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. [5] ==संदर्भ== Women's T20 World Cup: Shafali Verma, India's 16-year-old 'rock star' [1] Shafali Verma-Profile[2] Women who inspire us: Shafali Verma [3] Shafali Verma: The strong girl who's batting down barriers[4] http://www.iccworldtwenty20.com/ (5) [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००४ मधील जन्म]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] 2p1fmt4hsz29mn5jb6w3d3k65gst4km 0 276140 2148186 2061378 2022-08-17T04:56:50Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=दिव्या काकरान|citizenship=भारतीय|birth_date=८ ऑक्टोबर १९९८ (|birth_place=पूर्बलियान गाव, जिल्हा मुझफ्फरनगर, उत्तर प्रदेश|education=शारीरिक शिक्षण व क्रिडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थिनी|sport=कुस्ती|coach=विक्रम कुमार सोनकर}} '''दिव्या काकरान''' (जन्म 8 ऑक्टोबर 1998 ) ही एक भारतीय फ्रीस्टाईल कुस्तीपटू म्हणून ओळखली जाते. २०२० साली आशियाई कुस्ती स्पर्धेमध्ये ६८ किलो वजन गटात सुवर्णपदक जिंकणारी ती देशातील पहिली महिला आहे. २०१७ राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत तिने सुवर्णपदक जिंकले आणि २०१८ मध्ये आशियाई खेळ व राष्ट्रकुल खेळामध्ये देशासाठी कांस्यपदकही जिंकले आहे. [1] उत्कृष्ट कामगिरीबद्दल तिला २०२०मध्ये देशाच्या प्रतिष्ठित अर्जुन पुरस्काराने गौरविण्यात आले. नोएडा कॉलेज ऑफ फिजिकल एज्युकेशनमधील शारीरिक शिक्षण व क्रीडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थी असलेली दिव्या ही भारतीय रेल्वेमध्ये वरिष्ठ तिकीट परिक्षक म्हणून कार्यरत आहे. [2] == वैयक्तिक आयुष्य आणि पार्श्वभूमी == दिव्या काकरानचा जन्म उत्तर प्रदेशमधील मुजफ्फरनगर जिल्ह्यातील पूर्बलियान गावात झाला.  तिचे वडील आहेत कुस्तीपटू सूरजवीर सैन आणि आई संयोगिता. घरच्या परिस्थितीमुळे सूरजवीर हे स्वतः गावपातळीपर्यंतच खेळू शकले, त्यापलीकडे नाही. त्यामुळेच त्यांनी आपल्या मुलांना अव्वल कुस्तीपटू बनवण्याची महत्त्वाकांक्षा बाळगली. [1] लहानपणी दिव्या तिच्या वडिलांसोबत गावातील आखाड्यात जात असे, तिथे तिचा मोठा भाऊ देव प्रशिक्षण घेत होता. गावातल्या सोयी-सुविधांचा अभाव बघता सैन यांनी पुढे चालून आपले तळ दिल्लीला हलवले. त्यामागचे आणखी एक कारण म्हणजे कुस्ती हा केवळ पुरुषांसाठी हा एक खेळ आहे, हा  गावखेड्यांमधला समाज त्यांच्या मुलीसाठी अडथळा ठरू नये, असे त्यांना वाटत होते. (1) मात्र दिल्लीतही मुलीना या खेळाचे प्रशिक्षण देण्याच्या कल्पनेला विरोध होताच, त्यामुळे दिव्याचे प्रशिक्षक अजय गोस्वामी यांना तेथील कुस्तीपटू व इतर प्रशिक्षकांना आधी राजी करावे लागले. कमी वयातच तिने दिल्ली, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेशातील ग्रामीण भागात कुस्ती स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला सुरुवात केली. तिथे तिचे विरोधक मुले असत, कारण तिच्याविरुद्ध स्पर्धा करण्यासाठी मुली नव्हत्या. वयाच्या १२व्या वर्षी २०१०मध्ये दिव्याने एका मुलाचा पराभव केला. [1][3] हे सर्व करताना तिच्या कुटुंबाला बरीच आर्थिक  तडजोड करावी लागली. कुस्ती स्पर्धांमध्ये सूरज सैन हे त्यांच्या पत्नी संयोगिता यांनी शिवून तयार केलेले लंगोट विकत असत. एकदा राष्ट्रीय खेळांमध्ये भाग घेण्यासाठी दिव्याला एक लाख रुपयांची आवश्यकता होती, तेव्हा दिव्याच्या आईला तिचे दागिने गहाण ठेवावे लागले होते. दिव्याने एका मुलाखतीत सांगितले होते की, ती १५ रुपयाला मिळणारे ग्लूकोजचे पाणी पिऊन स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला जायची. या गौप्यस्फोटानंतर तिला अनेक लोकांनी मदत देऊ केली. [3] २२ वर्षांच्या दिव्याला तिच्या भावाने तिच्यासाठी केलेल्या त्यागाची जाणीव आहे. देव याने तिच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी त्याचे शिक्षण आणि प्रशिक्षण दोन्ही मागे ठेवले. आजही तो तिला प्रशिक्षणात मदत करतो आणि तिच्याबरोबर इतर शहरांतील प्रशिक्षण शिबिरांमध्ये देखील जातो. [4] दिव्या विविध विषयांवर आपले मत अगदी धाडसाने मांडते. मग तो सामाजिक विषमतेचा मुद्दा असो वा सरकारला मदतीची मागणी करण्याचा. एकदा एका वरच्या जातीच्या कुस्तीपटूला दिव्याने पराभूत त्या कुस्तीपटूवर जातीवाचक टिप्पणी करण्यात आली होती, तेव्हा दिव्या बोलली होती. याशिवाय एकदा तिने थेट मुख्यमंत्र्यांनाही असे सांगितले होते की गरीब प्रशिक्षणार्थींना गरजेच्या वेळी सरकारची मदत मिळत नाही. [5] २९ नोव्हेंबर मध्ये दिव्याची कोरोना टेस्ट पॉजिटिव्ह आली होती. [6] == कारकीर्द == २०११ साली, हरियाणामध्ये झालेल्या स्कूल नॅशनल गेम्स स्पर्धेत दिव्याने कांस्य पदक पटकावले. हे तिचे पहिले पदक. त्यानंतर तिने गुरू प्रेमनाथ आखाड्यात विक्रम कुमार यांच्या प्रशिक्षणात तिचा खेळ आणखी सुधारला. २०१३ मध्ये दिव्याने मंगोलियामध्ये आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत प्रथमच भारताकडून खेळताना रौप्यपदक जिंकले. [1] २०१७ मध्ये दिव्याने राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत सुवर्ण आणि आशियाई कुस्ती स्पर्धेत रौप्य पदके पटकावली. याशिवाय राष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये तसेच अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धांमध्ये तिने सुवर्ण पदके जिंकली. [1] २०१८ आशियाई खेळ आणि राष्ट्रकुल खेळांमध्ये दिव्या कांस्य पदक विजेती ठरली. [8] २०२० मध्ये आशियाई कुस्ती स्पर्धेत ६८ किलो वजनी गटात ती सुवर्ण पदक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला कुस्तीपटू ठरली. [1] == पुरस्कार == तिच्या उत्कृष्ट कामगिरीसाठी भारत सरकारने तिला २०२० मध्ये अर्जुन पुरस्कारने सन्मानित केले. {{संदर्भयादी|refs=संदर्भ https://www.bbc.com/hindi/sport-51697329 [1] https://www.livehindustan.com/ncr/story-wrestler-divya-kakran-selected-for-arjuna-award-she-touched-the-sky-by-beating-the-financial-crisis-3431744.html [2] https://www.bhaskar.com/news/HAR-AMB-OMC-indian-female-wrestler-divya-kakran-win-bharat-kesari-dangal-news-hindi-5557727-PHO.html [3] https://www.sundayguardianlive.com/sports/wrestling-stereotypes-divya-kakran-now-targets-asian-games [4] https://www.youtube.com/watch?v=0UBTtn84A3M [5] https://twitter.com/DivyaWrestler/status/1333059886494539778?s=20 [6] https://www.firstpost.com/sports/commonwealth-games-2018-with-talent-on-her-side-divya-kakran-will-aim-to-wrestle-her-way-to-gold-4356761.html [7] https://www.news18.com/news/sports/asian-games-2018-day-3-highlights-as-it-happened-1851333.html [8]}} {| class="wikitable" |+ !वर्ष !स्पर्धा !वजन !पदक |- |२०२० |अशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१८ |राष्ट्रकुल खेळ |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१८ |आशियाई गेम्स |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१७ |राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |वरिष्ठ राष्ट्रीय स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |आशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |रौप्य पदक |} [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] t8ye3dno4om5n9g3nl7pnfug74rdoq2 2148187 2148186 2022-08-17T04:56:59Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=दिव्या काकरान|citizenship=भारतीय|birth_date=८ ऑक्टोबर १९९८ (|birth_place=पूर्बलियान गाव, जिल्हा मुझफ्फरनगर, उत्तर प्रदेश|education=शारीरिक शिक्षण व क्रिडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थिनी|sport=कुस्ती|coach=विक्रम कुमार सोनकर}} '''दिव्या काकरान''' (जन्म 8 ऑक्टोबर 1998 ) ही एक भारतीय फ्रीस्टाईल कुस्तीपटू म्हणून ओळखली जाते. २०२० साली आशियाई कुस्ती स्पर्धेमध्ये ६८ किलो वजन गटात सुवर्णपदक जिंकणारी ती देशातील पहिली महिला आहे. २०१७ राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत तिने सुवर्णपदक जिंकले आणि २०१८ मध्ये आशियाई खेळ व राष्ट्रकुल खेळामध्ये देशासाठी कांस्यपदकही जिंकले आहे. [1] उत्कृष्ट कामगिरीबद्दल तिला २०२०मध्ये देशाच्या प्रतिष्ठित अर्जुन पुरस्काराने गौरविण्यात आले. नोएडा कॉलेज ऑफ फिजिकल एज्युकेशनमधील शारीरिक शिक्षण व क्रीडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थी असलेली दिव्या ही भारतीय रेल्वेमध्ये वरिष्ठ तिकीट परिक्षक म्हणून कार्यरत आहे. [2] == वैयक्तिक आयुष्य आणि पार्श्वभूमी == दिव्या काकरानचा जन्म उत्तर प्रदेशमधील मुजफ्फरनगर जिल्ह्यातील पूर्बलियान गावात झाला.  तिचे वडील आहेत कुस्तीपटू सूरजवीर सैन आणि आई संयोगिता. घरच्या परिस्थितीमुळे सूरजवीर हे स्वतः गावपातळीपर्यंतच खेळू शकले, त्यापलीकडे नाही. त्यामुळेच त्यांनी आपल्या मुलांना अव्वल कुस्तीपटू बनवण्याची महत्त्वाकांक्षा बाळगली. [1] लहानपणी दिव्या तिच्या वडिलांसोबत गावातील आखाड्यात जात असे, तिथे तिचा मोठा भाऊ देव प्रशिक्षण घेत होता. गावातल्या सोयी-सुविधांचा अभाव बघता सैन यांनी पुढे चालून आपले तळ दिल्लीला हलवले. त्यामागचे आणखी एक कारण म्हणजे कुस्ती हा केवळ पुरुषांसाठी हा एक खेळ आहे, हा  गावखेड्यांमधला समाज त्यांच्या मुलीसाठी अडथळा ठरू नये, असे त्यांना वाटत होते. (1) मात्र दिल्लीतही मुलीना या खेळाचे प्रशिक्षण देण्याच्या कल्पनेला विरोध होताच, त्यामुळे दिव्याचे प्रशिक्षक अजय गोस्वामी यांना तेथील कुस्तीपटू व इतर प्रशिक्षकांना आधी राजी करावे लागले. कमी वयातच तिने दिल्ली, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेशातील ग्रामीण भागात कुस्ती स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला सुरुवात केली. तिथे तिचे विरोधक मुले असत, कारण तिच्याविरुद्ध स्पर्धा करण्यासाठी मुली नव्हत्या. वयाच्या १२व्या वर्षी २०१०मध्ये दिव्याने एका मुलाचा पराभव केला. [1][3] हे सर्व करताना तिच्या कुटुंबाला बरीच आर्थिक  तडजोड करावी लागली. कुस्ती स्पर्धांमध्ये सूरज सैन हे त्यांच्या पत्नी संयोगिता यांनी शिवून तयार केलेले लंगोट विकत असत. एकदा राष्ट्रीय खेळांमध्ये भाग घेण्यासाठी दिव्याला एक लाख रुपयांची आवश्यकता होती, तेव्हा दिव्याच्या आईला तिचे दागिने गहाण ठेवावे लागले होते. दिव्याने एका मुलाखतीत सांगितले होते की, ती १५ रुपयाला मिळणारे ग्लूकोजचे पाणी पिऊन स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला जायची. या गौप्यस्फोटानंतर तिला अनेक लोकांनी मदत देऊ केली. [3] २२ वर्षांच्या दिव्याला तिच्या भावाने तिच्यासाठी केलेल्या त्यागाची जाणीव आहे. देव याने तिच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी त्याचे शिक्षण आणि प्रशिक्षण दोन्ही मागे ठेवले. आजही तो तिला प्रशिक्षणात मदत करतो आणि तिच्याबरोबर इतर शहरांतील प्रशिक्षण शिबिरांमध्ये देखील जातो. [4] दिव्या विविध विषयांवर आपले मत अगदी धाडसाने मांडते. मग तो सामाजिक विषमतेचा मुद्दा असो वा सरकारला मदतीची मागणी करण्याचा. एकदा एका वरच्या जातीच्या कुस्तीपटूला दिव्याने पराभूत त्या कुस्तीपटूवर जातीवाचक टिप्पणी करण्यात आली होती, तेव्हा दिव्या बोलली होती. याशिवाय एकदा तिने थेट मुख्यमंत्र्यांनाही असे सांगितले होते की गरीब प्रशिक्षणार्थींना गरजेच्या वेळी सरकारची मदत मिळत नाही. [5] २९ नोव्हेंबर मध्ये दिव्याची कोरोना टेस्ट पॉजिटिव्ह आली होती. [6] == कारकीर्द == २०११ साली, हरियाणामध्ये झालेल्या स्कूल नॅशनल गेम्स स्पर्धेत दिव्याने कांस्य पदक पटकावले. हे तिचे पहिले पदक. त्यानंतर तिने गुरू प्रेमनाथ आखाड्यात विक्रम कुमार यांच्या प्रशिक्षणात तिचा खेळ आणखी सुधारला. २०१३ मध्ये दिव्याने मंगोलियामध्ये आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत प्रथमच भारताकडून खेळताना रौप्यपदक जिंकले. [1] २०१७ मध्ये दिव्याने राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत सुवर्ण आणि आशियाई कुस्ती स्पर्धेत रौप्य पदके पटकावली. याशिवाय राष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये तसेच अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धांमध्ये तिने सुवर्ण पदके जिंकली. [1] २०१८ आशियाई खेळ आणि राष्ट्रकुल खेळांमध्ये दिव्या कांस्य पदक विजेती ठरली. [8] २०२० मध्ये आशियाई कुस्ती स्पर्धेत ६८ किलो वजनी गटात ती सुवर्ण पदक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला कुस्तीपटू ठरली. [1] == पुरस्कार == तिच्या उत्कृष्ट कामगिरीसाठी भारत सरकारने तिला २०२० मध्ये अर्जुन पुरस्कारने सन्मानित केले. {{संदर्भयादी|refs=संदर्भ https://www.bbc.com/hindi/sport-51697329 [1] https://www.livehindustan.com/ncr/story-wrestler-divya-kakran-selected-for-arjuna-award-she-touched-the-sky-by-beating-the-financial-crisis-3431744.html [2] https://www.bhaskar.com/news/HAR-AMB-OMC-indian-female-wrestler-divya-kakran-win-bharat-kesari-dangal-news-hindi-5557727-PHO.html [3] https://www.sundayguardianlive.com/sports/wrestling-stereotypes-divya-kakran-now-targets-asian-games [4] https://www.youtube.com/watch?v=0UBTtn84A3M [5] https://twitter.com/DivyaWrestler/status/1333059886494539778?s=20 [6] https://www.firstpost.com/sports/commonwealth-games-2018-with-talent-on-her-side-divya-kakran-will-aim-to-wrestle-her-way-to-gold-4356761.html [7] https://www.news18.com/news/sports/asian-games-2018-day-3-highlights-as-it-happened-1851333.html [8]}} {| class="wikitable" |+ !वर्ष !स्पर्धा !वजन !पदक |- |२०२० |अशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१८ |राष्ट्रकुल खेळ |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१८ |आशियाई गेम्स |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१७ |राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |वरिष्ठ राष्ट्रीय स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |आशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |रौप्य पदक |} [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] 5n2fyrwr62h1reo6onmirwzl40d9em3 2148188 2148187 2022-08-17T04:57:09Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=दिव्या काकरान|citizenship=भारतीय|birth_date=८ ऑक्टोबर १९९८ (|birth_place=पूर्बलियान गाव, जिल्हा मुझफ्फरनगर, उत्तर प्रदेश|education=शारीरिक शिक्षण व क्रिडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थिनी|sport=कुस्ती|coach=विक्रम कुमार सोनकर}} '''दिव्या काकरान''' (जन्म 8 ऑक्टोबर 1998 ) ही एक भारतीय फ्रीस्टाईल कुस्तीपटू म्हणून ओळखली जाते. २०२० साली आशियाई कुस्ती स्पर्धेमध्ये ६८ किलो वजन गटात सुवर्णपदक जिंकणारी ती देशातील पहिली महिला आहे. २०१७ राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत तिने सुवर्णपदक जिंकले आणि २०१८ मध्ये आशियाई खेळ व राष्ट्रकुल खेळामध्ये देशासाठी कांस्यपदकही जिंकले आहे. [1] उत्कृष्ट कामगिरीबद्दल तिला २०२०मध्ये देशाच्या प्रतिष्ठित अर्जुन पुरस्काराने गौरविण्यात आले. नोएडा कॉलेज ऑफ फिजिकल एज्युकेशनमधील शारीरिक शिक्षण व क्रीडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थी असलेली दिव्या ही भारतीय रेल्वेमध्ये वरिष्ठ तिकीट परिक्षक म्हणून कार्यरत आहे. [2] == वैयक्तिक आयुष्य आणि पार्श्वभूमी == दिव्या काकरानचा जन्म उत्तर प्रदेशमधील मुजफ्फरनगर जिल्ह्यातील पूर्बलियान गावात झाला.  तिचे वडील आहेत कुस्तीपटू सूरजवीर सैन आणि आई संयोगिता. घरच्या परिस्थितीमुळे सूरजवीर हे स्वतः गावपातळीपर्यंतच खेळू शकले, त्यापलीकडे नाही. त्यामुळेच त्यांनी आपल्या मुलांना अव्वल कुस्तीपटू बनवण्याची महत्त्वाकांक्षा बाळगली. [1] लहानपणी दिव्या तिच्या वडिलांसोबत गावातील आखाड्यात जात असे, तिथे तिचा मोठा भाऊ देव प्रशिक्षण घेत होता. गावातल्या सोयी-सुविधांचा अभाव बघता सैन यांनी पुढे चालून आपले तळ दिल्लीला हलवले. त्यामागचे आणखी एक कारण म्हणजे कुस्ती हा केवळ पुरुषांसाठी हा एक खेळ आहे, हा  गावखेड्यांमधला समाज त्यांच्या मुलीसाठी अडथळा ठरू नये, असे त्यांना वाटत होते. (1) मात्र दिल्लीतही मुलीना या खेळाचे प्रशिक्षण देण्याच्या कल्पनेला विरोध होताच, त्यामुळे दिव्याचे प्रशिक्षक अजय गोस्वामी यांना तेथील कुस्तीपटू व इतर प्रशिक्षकांना आधी राजी करावे लागले. कमी वयातच तिने दिल्ली, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेशातील ग्रामीण भागात कुस्ती स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला सुरुवात केली. तिथे तिचे विरोधक मुले असत, कारण तिच्याविरुद्ध स्पर्धा करण्यासाठी मुली नव्हत्या. वयाच्या १२व्या वर्षी २०१०मध्ये दिव्याने एका मुलाचा पराभव केला. [1][3] हे सर्व करताना तिच्या कुटुंबाला बरीच आर्थिक  तडजोड करावी लागली. कुस्ती स्पर्धांमध्ये सूरज सैन हे त्यांच्या पत्नी संयोगिता यांनी शिवून तयार केलेले लंगोट विकत असत. एकदा राष्ट्रीय खेळांमध्ये भाग घेण्यासाठी दिव्याला एक लाख रुपयांची आवश्यकता होती, तेव्हा दिव्याच्या आईला तिचे दागिने गहाण ठेवावे लागले होते. दिव्याने एका मुलाखतीत सांगितले होते की, ती १५ रुपयाला मिळणारे ग्लूकोजचे पाणी पिऊन स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला जायची. या गौप्यस्फोटानंतर तिला अनेक लोकांनी मदत देऊ केली. [3] २२ वर्षांच्या दिव्याला तिच्या भावाने तिच्यासाठी केलेल्या त्यागाची जाणीव आहे. देव याने तिच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी त्याचे शिक्षण आणि प्रशिक्षण दोन्ही मागे ठेवले. आजही तो तिला प्रशिक्षणात मदत करतो आणि तिच्याबरोबर इतर शहरांतील प्रशिक्षण शिबिरांमध्ये देखील जातो. [4] दिव्या विविध विषयांवर आपले मत अगदी धाडसाने मांडते. मग तो सामाजिक विषमतेचा मुद्दा असो वा सरकारला मदतीची मागणी करण्याचा. एकदा एका वरच्या जातीच्या कुस्तीपटूला दिव्याने पराभूत त्या कुस्तीपटूवर जातीवाचक टिप्पणी करण्यात आली होती, तेव्हा दिव्या बोलली होती. याशिवाय एकदा तिने थेट मुख्यमंत्र्यांनाही असे सांगितले होते की गरीब प्रशिक्षणार्थींना गरजेच्या वेळी सरकारची मदत मिळत नाही. [5] २९ नोव्हेंबर मध्ये दिव्याची कोरोना टेस्ट पॉजिटिव्ह आली होती. [6] == कारकीर्द == २०११ साली, हरियाणामध्ये झालेल्या स्कूल नॅशनल गेम्स स्पर्धेत दिव्याने कांस्य पदक पटकावले. हे तिचे पहिले पदक. त्यानंतर तिने गुरू प्रेमनाथ आखाड्यात विक्रम कुमार यांच्या प्रशिक्षणात तिचा खेळ आणखी सुधारला. २०१३ मध्ये दिव्याने मंगोलियामध्ये आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत प्रथमच भारताकडून खेळताना रौप्यपदक जिंकले. [1] २०१७ मध्ये दिव्याने राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत सुवर्ण आणि आशियाई कुस्ती स्पर्धेत रौप्य पदके पटकावली. याशिवाय राष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये तसेच अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धांमध्ये तिने सुवर्ण पदके जिंकली. [1] २०१८ आशियाई खेळ आणि राष्ट्रकुल खेळांमध्ये दिव्या कांस्य पदक विजेती ठरली. [8] २०२० मध्ये आशियाई कुस्ती स्पर्धेत ६८ किलो वजनी गटात ती सुवर्ण पदक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला कुस्तीपटू ठरली. [1] == पुरस्कार == तिच्या उत्कृष्ट कामगिरीसाठी भारत सरकारने तिला २०२० मध्ये अर्जुन पुरस्कारने सन्मानित केले. {{संदर्भयादी|refs=संदर्भ https://www.bbc.com/hindi/sport-51697329 [1] https://www.livehindustan.com/ncr/story-wrestler-divya-kakran-selected-for-arjuna-award-she-touched-the-sky-by-beating-the-financial-crisis-3431744.html [2] https://www.bhaskar.com/news/HAR-AMB-OMC-indian-female-wrestler-divya-kakran-win-bharat-kesari-dangal-news-hindi-5557727-PHO.html [3] https://www.sundayguardianlive.com/sports/wrestling-stereotypes-divya-kakran-now-targets-asian-games [4] https://www.youtube.com/watch?v=0UBTtn84A3M [5] https://twitter.com/DivyaWrestler/status/1333059886494539778?s=20 [6] https://www.firstpost.com/sports/commonwealth-games-2018-with-talent-on-her-side-divya-kakran-will-aim-to-wrestle-her-way-to-gold-4356761.html [7] https://www.news18.com/news/sports/asian-games-2018-day-3-highlights-as-it-happened-1851333.html [8]}} {| class="wikitable" |+ !वर्ष !स्पर्धा !वजन !पदक |- |२०२० |अशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१८ |राष्ट्रकुल खेळ |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१८ |आशियाई गेम्स |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१७ |राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |वरिष्ठ राष्ट्रीय स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |आशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |रौप्य पदक |} [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:इ.स. १९९८ मधील जन्म]] 3ed97kk9o3mxo00rf184ib6akd54odb 2148189 2148188 2022-08-17T04:57:15Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=दिव्या काकरान|citizenship=भारतीय|birth_date=८ ऑक्टोबर १९९८ (|birth_place=पूर्बलियान गाव, जिल्हा मुझफ्फरनगर, उत्तर प्रदेश|education=शारीरिक शिक्षण व क्रिडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थिनी|sport=कुस्ती|coach=विक्रम कुमार सोनकर}} '''दिव्या काकरान''' (जन्म 8 ऑक्टोबर 1998 ) ही एक भारतीय फ्रीस्टाईल कुस्तीपटू म्हणून ओळखली जाते. २०२० साली आशियाई कुस्ती स्पर्धेमध्ये ६८ किलो वजन गटात सुवर्णपदक जिंकणारी ती देशातील पहिली महिला आहे. २०१७ राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत तिने सुवर्णपदक जिंकले आणि २०१८ मध्ये आशियाई खेळ व राष्ट्रकुल खेळामध्ये देशासाठी कांस्यपदकही जिंकले आहे. [1] उत्कृष्ट कामगिरीबद्दल तिला २०२०मध्ये देशाच्या प्रतिष्ठित अर्जुन पुरस्काराने गौरविण्यात आले. नोएडा कॉलेज ऑफ फिजिकल एज्युकेशनमधील शारीरिक शिक्षण व क्रीडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थी असलेली दिव्या ही भारतीय रेल्वेमध्ये वरिष्ठ तिकीट परिक्षक म्हणून कार्यरत आहे. [2] == वैयक्तिक आयुष्य आणि पार्श्वभूमी == दिव्या काकरानचा जन्म उत्तर प्रदेशमधील मुजफ्फरनगर जिल्ह्यातील पूर्बलियान गावात झाला.  तिचे वडील आहेत कुस्तीपटू सूरजवीर सैन आणि आई संयोगिता. घरच्या परिस्थितीमुळे सूरजवीर हे स्वतः गावपातळीपर्यंतच खेळू शकले, त्यापलीकडे नाही. त्यामुळेच त्यांनी आपल्या मुलांना अव्वल कुस्तीपटू बनवण्याची महत्त्वाकांक्षा बाळगली. [1] लहानपणी दिव्या तिच्या वडिलांसोबत गावातील आखाड्यात जात असे, तिथे तिचा मोठा भाऊ देव प्रशिक्षण घेत होता. गावातल्या सोयी-सुविधांचा अभाव बघता सैन यांनी पुढे चालून आपले तळ दिल्लीला हलवले. त्यामागचे आणखी एक कारण म्हणजे कुस्ती हा केवळ पुरुषांसाठी हा एक खेळ आहे, हा  गावखेड्यांमधला समाज त्यांच्या मुलीसाठी अडथळा ठरू नये, असे त्यांना वाटत होते. (1) मात्र दिल्लीतही मुलीना या खेळाचे प्रशिक्षण देण्याच्या कल्पनेला विरोध होताच, त्यामुळे दिव्याचे प्रशिक्षक अजय गोस्वामी यांना तेथील कुस्तीपटू व इतर प्रशिक्षकांना आधी राजी करावे लागले. कमी वयातच तिने दिल्ली, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेशातील ग्रामीण भागात कुस्ती स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला सुरुवात केली. तिथे तिचे विरोधक मुले असत, कारण तिच्याविरुद्ध स्पर्धा करण्यासाठी मुली नव्हत्या. वयाच्या १२व्या वर्षी २०१०मध्ये दिव्याने एका मुलाचा पराभव केला. [1][3] हे सर्व करताना तिच्या कुटुंबाला बरीच आर्थिक  तडजोड करावी लागली. कुस्ती स्पर्धांमध्ये सूरज सैन हे त्यांच्या पत्नी संयोगिता यांनी शिवून तयार केलेले लंगोट विकत असत. एकदा राष्ट्रीय खेळांमध्ये भाग घेण्यासाठी दिव्याला एक लाख रुपयांची आवश्यकता होती, तेव्हा दिव्याच्या आईला तिचे दागिने गहाण ठेवावे लागले होते. दिव्याने एका मुलाखतीत सांगितले होते की, ती १५ रुपयाला मिळणारे ग्लूकोजचे पाणी पिऊन स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला जायची. या गौप्यस्फोटानंतर तिला अनेक लोकांनी मदत देऊ केली. [3] २२ वर्षांच्या दिव्याला तिच्या भावाने तिच्यासाठी केलेल्या त्यागाची जाणीव आहे. देव याने तिच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी त्याचे शिक्षण आणि प्रशिक्षण दोन्ही मागे ठेवले. आजही तो तिला प्रशिक्षणात मदत करतो आणि तिच्याबरोबर इतर शहरांतील प्रशिक्षण शिबिरांमध्ये देखील जातो. [4] दिव्या विविध विषयांवर आपले मत अगदी धाडसाने मांडते. मग तो सामाजिक विषमतेचा मुद्दा असो वा सरकारला मदतीची मागणी करण्याचा. एकदा एका वरच्या जातीच्या कुस्तीपटूला दिव्याने पराभूत त्या कुस्तीपटूवर जातीवाचक टिप्पणी करण्यात आली होती, तेव्हा दिव्या बोलली होती. याशिवाय एकदा तिने थेट मुख्यमंत्र्यांनाही असे सांगितले होते की गरीब प्रशिक्षणार्थींना गरजेच्या वेळी सरकारची मदत मिळत नाही. [5] २९ नोव्हेंबर मध्ये दिव्याची कोरोना टेस्ट पॉजिटिव्ह आली होती. [6] == कारकीर्द == २०११ साली, हरियाणामध्ये झालेल्या स्कूल नॅशनल गेम्स स्पर्धेत दिव्याने कांस्य पदक पटकावले. हे तिचे पहिले पदक. त्यानंतर तिने गुरू प्रेमनाथ आखाड्यात विक्रम कुमार यांच्या प्रशिक्षणात तिचा खेळ आणखी सुधारला. २०१३ मध्ये दिव्याने मंगोलियामध्ये आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत प्रथमच भारताकडून खेळताना रौप्यपदक जिंकले. [1] २०१७ मध्ये दिव्याने राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत सुवर्ण आणि आशियाई कुस्ती स्पर्धेत रौप्य पदके पटकावली. याशिवाय राष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये तसेच अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धांमध्ये तिने सुवर्ण पदके जिंकली. [1] २०१८ आशियाई खेळ आणि राष्ट्रकुल खेळांमध्ये दिव्या कांस्य पदक विजेती ठरली. [8] २०२० मध्ये आशियाई कुस्ती स्पर्धेत ६८ किलो वजनी गटात ती सुवर्ण पदक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला कुस्तीपटू ठरली. [1] == पुरस्कार == तिच्या उत्कृष्ट कामगिरीसाठी भारत सरकारने तिला २०२० मध्ये अर्जुन पुरस्कारने सन्मानित केले. {{संदर्भयादी|refs=संदर्भ https://www.bbc.com/hindi/sport-51697329 [1] https://www.livehindustan.com/ncr/story-wrestler-divya-kakran-selected-for-arjuna-award-she-touched-the-sky-by-beating-the-financial-crisis-3431744.html [2] https://www.bhaskar.com/news/HAR-AMB-OMC-indian-female-wrestler-divya-kakran-win-bharat-kesari-dangal-news-hindi-5557727-PHO.html [3] https://www.sundayguardianlive.com/sports/wrestling-stereotypes-divya-kakran-now-targets-asian-games [4] https://www.youtube.com/watch?v=0UBTtn84A3M [5] https://twitter.com/DivyaWrestler/status/1333059886494539778?s=20 [6] https://www.firstpost.com/sports/commonwealth-games-2018-with-talent-on-her-side-divya-kakran-will-aim-to-wrestle-her-way-to-gold-4356761.html [7] https://www.news18.com/news/sports/asian-games-2018-day-3-highlights-as-it-happened-1851333.html [8]}} {| class="wikitable" |+ !वर्ष !स्पर्धा !वजन !पदक |- |२०२० |अशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१८ |राष्ट्रकुल खेळ |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१८ |आशियाई गेम्स |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१७ |राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |वरिष्ठ राष्ट्रीय स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |आशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |रौप्य पदक |} [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:इ.स. १९९८ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] j4x20d2ekuoy262pp5jol7vwkkj4hcu 2148190 2148189 2022-08-17T04:57:31Z अभय नातू 206 साचा wikitext text/x-wiki {{बदल}} {{Infobox sportsperson |name=दिव्या काकरान|citizenship=भारतीय|birth_date=८ ऑक्टोबर १९९८ (|birth_place=पूर्बलियान गाव, जिल्हा मुझफ्फरनगर, उत्तर प्रदेश|education=शारीरिक शिक्षण व क्रिडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थिनी|sport=कुस्ती|coach=विक्रम कुमार सोनकर }} '''दिव्या काकरान''' (जन्म 8 ऑक्टोबर 1998 ) ही एक भारतीय फ्रीस्टाईल कुस्तीपटू म्हणून ओळखली जाते. २०२० साली आशियाई कुस्ती स्पर्धेमध्ये ६८ किलो वजन गटात सुवर्णपदक जिंकणारी ती देशातील पहिली महिला आहे. २०१७ राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत तिने सुवर्णपदक जिंकले आणि २०१८ मध्ये आशियाई खेळ व राष्ट्रकुल खेळामध्ये देशासाठी कांस्यपदकही जिंकले आहे. [1] उत्कृष्ट कामगिरीबद्दल तिला २०२०मध्ये देशाच्या प्रतिष्ठित अर्जुन पुरस्काराने गौरविण्यात आले. नोएडा कॉलेज ऑफ फिजिकल एज्युकेशनमधील शारीरिक शिक्षण व क्रीडा विज्ञान पदवीची विद्यार्थी असलेली दिव्या ही भारतीय रेल्वेमध्ये वरिष्ठ तिकीट परिक्षक म्हणून कार्यरत आहे. [2] == वैयक्तिक आयुष्य आणि पार्श्वभूमी == दिव्या काकरानचा जन्म उत्तर प्रदेशमधील मुजफ्फरनगर जिल्ह्यातील पूर्बलियान गावात झाला.  तिचे वडील आहेत कुस्तीपटू सूरजवीर सैन आणि आई संयोगिता. घरच्या परिस्थितीमुळे सूरजवीर हे स्वतः गावपातळीपर्यंतच खेळू शकले, त्यापलीकडे नाही. त्यामुळेच त्यांनी आपल्या मुलांना अव्वल कुस्तीपटू बनवण्याची महत्त्वाकांक्षा बाळगली. [1] लहानपणी दिव्या तिच्या वडिलांसोबत गावातील आखाड्यात जात असे, तिथे तिचा मोठा भाऊ देव प्रशिक्षण घेत होता. गावातल्या सोयी-सुविधांचा अभाव बघता सैन यांनी पुढे चालून आपले तळ दिल्लीला हलवले. त्यामागचे आणखी एक कारण म्हणजे कुस्ती हा केवळ पुरुषांसाठी हा एक खेळ आहे, हा  गावखेड्यांमधला समाज त्यांच्या मुलीसाठी अडथळा ठरू नये, असे त्यांना वाटत होते. (1) मात्र दिल्लीतही मुलीना या खेळाचे प्रशिक्षण देण्याच्या कल्पनेला विरोध होताच, त्यामुळे दिव्याचे प्रशिक्षक अजय गोस्वामी यांना तेथील कुस्तीपटू व इतर प्रशिक्षकांना आधी राजी करावे लागले. कमी वयातच तिने दिल्ली, हरियाणा आणि उत्तर प्रदेशातील ग्रामीण भागात कुस्ती स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला सुरुवात केली. तिथे तिचे विरोधक मुले असत, कारण तिच्याविरुद्ध स्पर्धा करण्यासाठी मुली नव्हत्या. वयाच्या १२व्या वर्षी २०१०मध्ये दिव्याने एका मुलाचा पराभव केला. [1][3] हे सर्व करताना तिच्या कुटुंबाला बरीच आर्थिक  तडजोड करावी लागली. कुस्ती स्पर्धांमध्ये सूरज सैन हे त्यांच्या पत्नी संयोगिता यांनी शिवून तयार केलेले लंगोट विकत असत. एकदा राष्ट्रीय खेळांमध्ये भाग घेण्यासाठी दिव्याला एक लाख रुपयांची आवश्यकता होती, तेव्हा दिव्याच्या आईला तिचे दागिने गहाण ठेवावे लागले होते. दिव्याने एका मुलाखतीत सांगितले होते की, ती १५ रुपयाला मिळणारे ग्लूकोजचे पाणी पिऊन स्पर्धांमध्ये भाग घ्यायला जायची. या गौप्यस्फोटानंतर तिला अनेक लोकांनी मदत देऊ केली. [3] २२ वर्षांच्या दिव्याला तिच्या भावाने तिच्यासाठी केलेल्या त्यागाची जाणीव आहे. देव याने तिच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी त्याचे शिक्षण आणि प्रशिक्षण दोन्ही मागे ठेवले. आजही तो तिला प्रशिक्षणात मदत करतो आणि तिच्याबरोबर इतर शहरांतील प्रशिक्षण शिबिरांमध्ये देखील जातो. [4] दिव्या विविध विषयांवर आपले मत अगदी धाडसाने मांडते. मग तो सामाजिक विषमतेचा मुद्दा असो वा सरकारला मदतीची मागणी करण्याचा. एकदा एका वरच्या जातीच्या कुस्तीपटूला दिव्याने पराभूत त्या कुस्तीपटूवर जातीवाचक टिप्पणी करण्यात आली होती, तेव्हा दिव्या बोलली होती. याशिवाय एकदा तिने थेट मुख्यमंत्र्यांनाही असे सांगितले होते की गरीब प्रशिक्षणार्थींना गरजेच्या वेळी सरकारची मदत मिळत नाही. [5] २९ नोव्हेंबर मध्ये दिव्याची कोरोना टेस्ट पॉजिटिव्ह आली होती. [6] == कारकीर्द == २०११ साली, हरियाणामध्ये झालेल्या स्कूल नॅशनल गेम्स स्पर्धेत दिव्याने कांस्य पदक पटकावले. हे तिचे पहिले पदक. त्यानंतर तिने गुरू प्रेमनाथ आखाड्यात विक्रम कुमार यांच्या प्रशिक्षणात तिचा खेळ आणखी सुधारला. २०१३ मध्ये दिव्याने मंगोलियामध्ये आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत प्रथमच भारताकडून खेळताना रौप्यपदक जिंकले. [1] २०१७ मध्ये दिव्याने राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धेत सुवर्ण आणि आशियाई कुस्ती स्पर्धेत रौप्य पदके पटकावली. याशिवाय राष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये तसेच अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धांमध्ये तिने सुवर्ण पदके जिंकली. [1] २०१८ आशियाई खेळ आणि राष्ट्रकुल खेळांमध्ये दिव्या कांस्य पदक विजेती ठरली. [8] २०२० मध्ये आशियाई कुस्ती स्पर्धेत ६८ किलो वजनी गटात ती सुवर्ण पदक जिंकणारी पहिली भारतीय महिला कुस्तीपटू ठरली. [1] == पुरस्कार == तिच्या उत्कृष्ट कामगिरीसाठी भारत सरकारने तिला २०२० मध्ये अर्जुन पुरस्कारने सन्मानित केले. {{संदर्भयादी|refs=संदर्भ https://www.bbc.com/hindi/sport-51697329 [1] https://www.livehindustan.com/ncr/story-wrestler-divya-kakran-selected-for-arjuna-award-she-touched-the-sky-by-beating-the-financial-crisis-3431744.html [2] https://www.bhaskar.com/news/HAR-AMB-OMC-indian-female-wrestler-divya-kakran-win-bharat-kesari-dangal-news-hindi-5557727-PHO.html [3] https://www.sundayguardianlive.com/sports/wrestling-stereotypes-divya-kakran-now-targets-asian-games [4] https://www.youtube.com/watch?v=0UBTtn84A3M [5] https://twitter.com/DivyaWrestler/status/1333059886494539778?s=20 [6] https://www.firstpost.com/sports/commonwealth-games-2018-with-talent-on-her-side-divya-kakran-will-aim-to-wrestle-her-way-to-gold-4356761.html [7] https://www.news18.com/news/sports/asian-games-2018-day-3-highlights-as-it-happened-1851333.html [8]}} {| class="wikitable" |+ !वर्ष !स्पर्धा !वजन !पदक |- |२०२० |अशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१८ |राष्ट्रकुल खेळ |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१८ |आशियाई गेम्स |६८ किलो |कांस्य पदक |- |२०१७ |राष्ट्रकुल कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |वरिष्ठ राष्ट्रीय स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |अखिल भारतीय विद्यापीठ स्पर्धा |६८ किलो |सुवर्ण पदक |- |२०१७ |आशियाई कुस्ती स्पर्धा |६८ किलो |रौप्य पदक |} [[वर्ग:बीबीसी आयोजित संपादन कार्यशाळा २०२१अंतर्गत संपादित लेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:इ.स. १९९८ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] 0m5a89n78w0tfcdgmv6j8nz6sv6mu4n 0 283483 2148122 1947906 2022-08-17T03:01:20Z अक्षय मुळे 147402 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''इरळद''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर= मानवत | जिल्हा = [[परभणी जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''इरळद''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य|महाराष्ट्र राज्यातील]] [[परभणी जिल्हा|परभणी जिल्ह्यातील]] [[मानवत|मानवत तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== येथील हवामान उष्ण व कोरडे आहे.येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी मध्य हा हिवाळा हंगाम असतो. हिवाळ्यात दिवसा तापमान २९ सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान १४ डिग्री सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. जून मध्य ते ऑक्टोबर हा पावसाळा हंगाम असतो.पावसाळ्यात दिवसा तापमान ३० डिग्री सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ डिग्री सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.वार्षिक पर्जन्यमान ५६० मिमी असते. फेब्रुवारी मध्य ते जून मध्य हा उन्हाळा मोसम असतो. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान ४० डिग्री सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २४ डिग्री सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:गंगाखेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:परभणी जिल्ह्यातील गावे]] 5a2u3xkxj5nea0wddh4f8ygottikr62 2148123 2148122 2022-08-17T03:03:00Z अक्षय मुळे 147402 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''इरळद''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर= मानवत | जिल्हा = [[परभणी जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा= मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = मराठी | तळटिपा =}} '''इरळद''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य|महाराष्ट्र राज्यातील]] [[परभणी जिल्हा|परभणी जिल्ह्यातील]] [[मानवत|मानवत तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== येथील हवामान उष्ण व कोरडे आहे.येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी मध्य हा हिवाळा हंगाम असतो. हिवाळ्यात दिवसा तापमान २९ सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान १४ डिग्री सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. जून मध्य ते ऑक्टोबर हा पावसाळा हंगाम असतो.पावसाळ्यात दिवसा तापमान ३० डिग्री सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ डिग्री सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो.वार्षिक पर्जन्यमान ५६० मिमी असते. फेब्रुवारी मध्य ते जून मध्य हा उन्हाळा मोसम असतो. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान ४० डिग्री सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २४ डिग्री सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:गंगाखेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:परभणी जिल्ह्यातील गावे]] kwenm64g2ekzgmk47su40tc0ht938py 0 284216 2148167 1917092 2022-08-17T04:51:50Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''स्नेह राणा''' ([[१८ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९४|१९९४]]:[[देहरादुन]], [[भारत]] - ) ही {{crw|IND}}कडून २०१४ पासून आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळणारी खेळाडू आहे. {{DEFAULTSORT:राणा, स्नेह}} [[वर्ग:इ.स. १९९४ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] lngvxjqvx0rjalqq8lupmhcgaz87i6x 14 287162 2148017 1929691 2022-08-16T12:43:35Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki [[वर्ग:इ.स. २०२१ मधील खेळ|ऑलिंपिक]] [[वर्ग:उन्हाळी ऑलिंपिक क्रीडा स्पर्धा]] [[वर्ग:जपानमधील खेळ]] [[वर्ग:टोकियो]] oz2yksv8lg8kpmii2jhdt0r9wt8xujf 14 287504 2148097 1931908 2022-08-17T01:56:34Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki [[वर्ग:२०२० उन्हाळी ऑलिंपिक खेळात भारत|रौप्य पदक विजेते]] ondaf39lat1oduco693rsqypbi4vnsz 0 288154 2148107 2089247 2022-08-17T02:04:26Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''रवी कुमार दहिया''' (१२ डिसेंबर १९९७) हा भारतीय फ्री स्टाईल कुस्तीपटू आहे ज्याने [[२०२० टोकियो ऑलिम्पिक स्पर्धा|२०२० टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये]] ५७ किलो गटात रौप्य पदक जिंकले.<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/sports/olympics/news/ravi-dahiya-won-sliver-medal-in-tokyo-olympics-know-all-things-about-him/articleshow/85067171.cms|title=भारताला रौप्यपदक जिंकवून देणारा रवी दहिया आहे तरी कोण, जाणून घ्या सर्व माहिती....|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2022-01-27}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/sports/olympics/news/wrestling-ravi-kumar-dahiya-win-silver-medal-in-tokyo-olympics-2020-defeated-zavur-uguev-of-roc-in-freestyle-57kg-final/articleshow/85067032.cms|title=Ravi Kumar Dahiya win Silver Medal: टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये भारताला आणखी एक रौप्य; कुस्तीत रवीकुमाने इतिहास घडवला|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2022-01-27}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/krida/tokyo-olympics-2020-indias-ravi-kumar-dahiya-enters-final-and-assured-medal-of-mens-57kg-freestyle-beating-kazakhstans-nurislam-sanayev-sbj86|title=व्वा पठ्ठ्या! रविनं प्रतिस्पर्ध्याला दाखवलं आस्मान; आणखी एक पदक निश्चित|website=eSakal - Marathi Newspaper|language=mr-IN|access-date=2022-01-27}}</ref> तो रवी कुमार म्हणूनही ओळखला जातो. तो [[हरियाणा|हरियाणाच्या]] [[सोनीपत]] जिल्ह्यातील नहरी गावचा आहे. दहिया हा 2019च्या जागतिक कुस्ती चॅम्पियनशिपमधील कांस्यपदक विजेता आहे, तसेच त्याने दोन वेळा आशियाई चॅम्पियन स्पर्धा देखील जिंकली.<ref name=":0" /> [[भारत सरकार|भारत सरकारने]] 2021 मध्ये [[मेजर ध्यान चंद खेलरत्न पुरस्कार|मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार]] हा भारताचा सर्वोच्च क्रीडा सन्मान देऊन रवीचा गौरव केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/news/sports/national-sports-awards-2021-neeraj-chopra-lovlina-borgohain-mithali-raj-among-9-others-to-get-khel-ratna-4396067.html|title=National Sports Awards 2021: Neeraj Chopra, Lovlina Borgohain, Mithali Raj Among 9 Others to Get Khel Ratna|date=2021-11-02|website=News18|language=en|access-date=2022-01-27}}</ref> == वैयक्तिक पार्श्वभूमी == == कारकीर्द == टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये कझाकिस्तानचा कुस्तीपटू नुरीस्लॅम सनयेव याचा पराभव करून रवी कुमारने ५७ किलो वजनी गटाच्या अंतिम फेरीत प्रवेश केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/krida-news/tokyo-olympic-2020-indian-wrestler-ravi-kumar-dahiya-enters-freestyle-final-beats-kazakhstan-sanayev-pmw-88-2551939/|title=Tokyo Olympics 2020 : फ्रीस्टाईल कुस्ती प्रकारात भारताचं मेडल पक्कं! रवीकुमार दहीयाचा अंतिम फेरीत प्रवेश!|date=2021-08-04|website=Loksatta|language=mr-IN|access-date=2021-08-04}}</ref> अंतिम फेरीमध्ये रशियाच्या झागुर युगूएव्हकडून पराभूत झाल्यावर रवी कुमारला रौप्यपदक मिळाले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/sports/olympics/news/wrestling-ravi-kumar-dahiya-win-silver-medal-in-tokyo-olympics-2020-defeated-zavur-uguev-of-roc-in-freestyle-57kg-final/articleshow/85067032.cms|title=Ravi Kumar Dahiya win Silver Medal: टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये भारताला आणखी एक रौप्य; कुस्तीत रवीकुमाने इतिहास घडवला|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-08-06}}</ref> टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये रौप्यपदक मिळवणारा [[साइखोम मीराबाई चानू|मीराबाई चानू]]<nowiki/>नंतर रौप्यपदक मिळवणारा रवी कुमार हा दुसरा भारतीय ठरला. तसेच ऑलिम्पिक स्पर्धेमध्ये कुस्ती या खेळात पदक मिळवणारा [[खाशाबा जाधव]], [[सुशील कुमार]], [[योगेश्वर दत्त]] आणि [[साक्षी मलिक]]<nowiki/>नंतर पाचवा भारतीय कुस्तीपटू ठरला. == पुरस्कार == * २०२१ मध्ये रवी कुमारला भारत सरकारचा मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार देण्यात आला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://pib.gov.in/pib.gov.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1769041|title=National Sports Awards 2021 announced|website=pib.gov.in|access-date=2021-11-20}}</ref> {{संदर्भनोंदी}} [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:इ.स. १९९७ मधील जन्म]] [[वर्ग:२०२० ऑलिम्पिकमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार विजेते]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:ऑलिंपिकमधील भारतीय कांस्यपदक विजेते]] [[वर्ग:ऑलिंपिकमधील भारतीय कुस्तीपटू]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] 304zpdi3blzr5mn4cbav3ir7y7mljxn 0 288717 2148075 2147918 2022-08-16T16:51:33Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खंबाळे''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर= सिन्नर | जिल्हा = [[नाशिक जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = भाऊसाहेब नागुजी आंधळे |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ= |लोकसंख्या_क्रमांक= | लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = 422606 | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =बोलीभाषा |कोरे_उत्तर_१ = मराठी | तळटिपा =}} '''खंबाळे''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नाशिक जिल्हा|नाशिक जिल्ह्यातील]] [[सिन्नर तालुका|सिन्नर तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== येथे मार्चच्या मध्यापासून जूनच्या पूर्वार्धापर्यंत उन्हाळा असतो. उन्हाळ्यात हवामान सामान्यतः उष्ण असून तापमान ३८ ते ४१ सेल्सीअसपर्यंत असते. जून महिन्याच्या मध्यापासून पावसास सुरुवात होऊन ऑक्टोबरच्या मध्यापर्यंत पावसाळा असतो. सर्वसाधारण नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी या काळात थंडी असते.वार्षिक सर्वसाधारण हवामान उष्ण व विषम असते.वार्षिक पर्जन्यमान ९८० मि.मी. पर्यंत असते. ==लोकजीवन== येथील लोक प्रामुख्याने शेती करतात. जोड धंदा म्हणून पशुपालन करतात. प्रामुख्याने बाजरी, गहू, हरबरा, सोयाबीन या पिकांचे उत्पादन घेतले जाते. ==प्रेक्षणीय स्थळे== येथे भव्य असे महादेवाचे मंदिर आहे, ज्याचा आकार पिंडीसारखा आहे. तसेच हनुमान मंदिर, सती माता मंदिर आहे. ==नागरी सुविधा== खंबाळे येथे गुरुवारी आठवडी बाजार भरतो. ==जवळपासची गावे== पूर्वेस भोकणी/ सुरेगाव, पछिमेस माळवाडी, उत्तरेस खोपडी, दक्षिणेस दोडी अशी गावे आहेत ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:सिन्नर तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नाशिक जिल्ह्यातील गावे]] iw1k0wnejvujuoqmdbaupqw4at7aek0 0 289872 2148109 2099479 2022-08-17T02:05:08Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = भाविना हसमुखभाई पटेल | चित्र = Smt. Bhavina Patel Table Tennis medalist.jpg | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = {{जन्म दिनांक आणि वय|1986|11|06}} | जन्म_स्थान = सुन्धिया, वडनगर, मेहसाणा जिल्हा, गुजरात | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[टेबल टेनिस]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = २०२० उन्हाळी टोकियो, जपान | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = २०२० टोकियो पॅरालिंपिकमध्ये रौप्यपदक | पदकसाचे }} '''भाविना हसमुखभाई पटेल''' (६ नोव्हेंबर १९८६) ही एक भारतीय पॅराॲथलीट आणि [[टेबल टेनिस|टेबल]] टेनिसपटू आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://../../../en/results/table-tennis/athlete-profile-n1711800-patel-bhavinaben-hasmukhbhai.htm|title=Table Tennis PATEL Bhavinaben Hasmukhbhai - Tokyo 2020 Paralympics|website=..|language=en-us|access-date=2021-08-29}}</ref> ती [[मेहसाणा]], [[गुजरात]] येथे राहते. तिने [[तोक्यो|टोकियो]] येथे २०२० च्या उन्हाळी पॅरालिम्पिकमध्ये वर्ग 4 टेबल टेनिसमध्ये रौप्य पदक जिंकले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://maharashtratimes.com/india-news/paddler-bhavina-patel-wins-historic-silver-at-tokyo-paralympics/articleshow/85731507.cms|title=bhavina patel : पॅरालिम्पिकमध्ये भाविना पटेलने रचला इतिहास, टेबल टेनिसमध्ये रौप्य पदक जिंकले|website=Maharashtra Times|language=mr|access-date=2021-08-29}}</ref> निकुल पटेल हे तिचे प्रशिक्षक आहेत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.republicworld.com/sports-news/other-sports/bhavina-patels-coach-confident-of-bagging-medal-for-india-at-tokyo-paralympics-finals.html|title=Bhavina Patel's coach confident of bagging medal for India at Tokyo Paralympics finals|last=World|first=Republic|website=Republic World|language=en|access-date=2021-08-29}}</ref> == कारकीर्द == व्हीलचेअरवर बसून टेबल टेनिस खेळणाऱ्या भाविनाने  राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांमध्ये अनेक सुवर्ण आणि रौप्य पदके जिंकली आहेत. २०११ मध्ये आयोजित पीटीटी थायलंड टेबल टेनिस चॅम्पियनशिपमध्ये वैयक्तिक श्रेणीमध्ये भारतासाठी रौप्य पदक जिंकून तिने जागतिक क्रमांक २ चेरँकिंग गाठले.  ऑक्टोबर २०१३ मध्ये, पटेलने बीजिंगमधील आशियाई पॅरा टेबल टेनिस चॅम्पियनशिपमध्ये महिला एकेरीच्या वर्ग 4 मध्ये रौप्य पदक जिंकले. २३ ते ३१ ऑगस्ट २०१७ रोजी बीजिंग, चीन येथे भाविनाने आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस फेडरेशन आशियाई पॅरा टेबल टेनिस चॅम्पियनशिपमध्ये कांस्यपदक जिंकले. === टोकियो २०२० पॅरालिम्पिक === टोकियो २०२० पॅरालिम्पिकमध्ये तिने जागतिक क्रमांक २ वर असलेल्या आणि रिओ पॅरालिम्पिक सुवर्णपदक विजेत्या बोरिस्लावा रॅन्कोविचला पराभूत करून महिला एकेरीच्या वर्ग ४ वर्गात उपांत्य फेरी गाठली. तिने अंतिम फेरी गाठण्यासाठी चीनच्या झांग मियाओलाही पराभूत केले आणि सध्याच्या जागतिक क्रमवारीत दुसऱ्या क्रमांकावर असलेल्या चीनच्या झोउ यिंगच्या विरोधात ती सुवर्णपदक लढतीत हरली आणि तिला टोकियो पॅरालिम्पिकमध्ये रौप्यपदकावर समाधान मानावे लागले. == पुरस्कार == * [[अर्जुन पुरस्कार]] (२०२१)<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://pib.gov.in/pib.gov.in/Pressreleaseshare.aspx?PRID=1769041|title=National Sports Awards 2021 announced|website=pib.gov.in|access-date=2021-11-20}}</ref> {{संदर्भनोंदी}} {{DEFAULTSORT:पटेल, भाविना}} [[वर्ग:२०२० पॅरा ऑलिम्पिकमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:इ.स. १९८६ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:अर्जुन पुरस्कारविजेते]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] bnkz6mu5v3i8u68971tgidkis2tsrot 0 291209 2148156 1957841 2022-08-17T04:49:48Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''यस्तिका भाटिया''' ([[११ जानेवारी]], [[इ.स. २०००|२०००]]:[[भारत]] - ) ही {{crw|IND}}च्या महिला क्रिकेट संघाकडून २०२१ पासून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळणारी खेळाडू आहे. [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००० मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] hanbrxua2maku0u1mn5r3gy3plxtkfl 0 292074 2148191 2145306 2022-08-17T04:57:45Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''पूजा गेहलोत''' (जन्म [[मार्च १५|१५ मार्च]] [[इ.स. १९९७|१९९७]] [[इसमपूर|इमपूर गाव, दिल्ली]]) एक भारतीय फ्रीस्टाईल कुस्तीपटू आहे ज्याने ५३ किलो गटात २०१९, १९ वर्षाखालील गट जागतिक कुस्ती स्पर्धेत रौप्य पदक जिंकले. खांद्याच्या दुखापतीमुळे गेहलोतने दोन वर्षांच्या ब्रेकनंतर या चॅम्पियनशिपमध्ये भाग घेतला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://scroll.in/field/942427/wrestling-u-23-world-cships-pooja-gehlot-wins-indias-second-silver-sajan-to-compete-for-bronze|title=Wrestling U-23 World C’ships: Pooja Gehlot wins India’s second silver, Sajan to compete for bronze|last=Staff|first=Scroll|website=Scroll.in|language=en-US|access-date=2021-09-30}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/more-sports/wrestling/pooja-gehlot-wins-silver-at-under-23-world-wrestling-championships/articleshow/71862054.cms|title=Pooja Gehlot wins silver at Under-23 World Wrestling Championships {{!}} More sports News - Times of India|last=Nov 2|first=PTI /|last2=2019|website=The Times of India|language=en|access-date=2021-09-30|last3=Ist|first3=10:02}}</ref> == वैयक्तिक जीवन == गेहलोत यांचा जन्म १५ मार्च १९९७ रोजी दिल्लीत झाला. तिने लहानपणापासूनच खेळांमध्ये रस दाखवला. तिचे काका धरमवीर सिंग कुस्तीपटू होते आणि जेव्हा ती वयाच्या सहा वर्षांची होती तेव्हा त्याने तिला एका आखाड्यात नेण्यास सुरुवात केली. तथापि, तिचे वडील विजेंदर सिंह यांनी तिला कुस्ती खेळण्यास विरोध केला आणि गेहलोतने व्हॉलीबॉल खेळायला सुरुवात केली. ती व्हॉलीबॉलमध्ये कनिष्ठ राष्ट्रीय स्तरावर खेळण्यासाठी गेली. तथापि, तिच्या प्रशिक्षकांना वाटले की ती खेळात प्रभाव पाडण्यासाठी पुरेशी उंच नव्हती.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://sportstar.thehindu.com/wrestling/pooja-gehlot-wrestling-u-23-world-championships/article29846393.ece|title=U-23 World Wrestling Championships: Pooja Gehlot in finals|last=PTI|website=Sportstar|language=en|access-date=2021-09-30}}</ref> २०१० च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत भारतासाठी गीता फोगाट आणि बबिता कुमारी फोगाट यांनी भारतासाठी पदके जिंकल्यानंतर गेहलोत यांना प्रेरणा मिळाली. फोगाट बहिणींच्या यशामुळे गेहलोत कुस्तीकडे वळण्यास प्रेरित झाले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/other-sports/women-wrestlers-to-continue-training-under-personal-coaches-during-camp/story-4dxQmVf7MFVQbk2ScyPL4M.html|title=Women wrestlers to continue training under personal coaches during camp|date=2020-10-07|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2021-09-30}}</ref> == कुस्ती कारकीर्द == तिने २०१४ मध्ये व्यावसायिक प्रशिक्षण घेण्यास सुरुवात केली. तिला दिल्ली शहरात एक प्रशिक्षण केंद्र सापडले, म्हणजे तिथपर्यंत पोहोचण्यासाठी तिला दररोज तीन तास बसने प्रवास करावा लागला आणि त्यासाठी तिला पहाटे ३ वाजता उठावे लागले. तथापि, लांबच्या अंतरामुळे तिला जवळच्या आखाड्यात स्थलांतर करण्यास आणि मुलांसोबत प्रशिक्षण सुरू करण्यास भाग पाडले.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.insidesport.co/wrestling-team-trials-u23-world-championship-finalist-pooja-gehlot-out-with-injury/|title=Wrestling Team Trials : U23 World Championship finalist Pooja Gehlot out with injury|last=WrestlingTV|date=2019-12-30|website=InsideSport|language=en-gb|access-date=2021-09-30}}</ref> गेहलोतला मुलांसोबत कुस्ती करणे सोपे नव्हते आणि तिला एकेरी परिधान करायला लाज वाटली. तिला अधिक चांगले प्रशिक्षण मिळण्यासाठी कुटुंब हरियाणाच्या रोहतक शहरात गेले. तिने 48 किलो वजन गटात २०१६ मध्ये राष्ट्रीय कनिष्ठ कुस्ती स्पर्धा जिंकली. तथापि, त्याच वर्षी तिला एक दुखापत झाली ज्यामुळे तिला वर्षापेक्षा जास्त काळ कुस्तीपासून दूर ठेवले. == पदक == # सुवर्णपदक, कनिष्ठ आशियाई चॅम्पियनशिप २०१७, तैवान # सुवर्णपदक, कनिष्ठ राष्ट्रीय स्पर्धा २०१५, रांची # सुवर्णपदक, अंडर -२३ राष्ट्रीय अजिंक्यपद २०१९, शिर्डी # भारत केसरी शीर्षक विजेता २०१८, भिवानी, हरियाणा == संदर्भ == [[वर्ग:भारतीय कुस्तीगीर]] [[वर्ग:इ.स. १९९७ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] a8p4ra8s9t6o9kaek4x5q20vxmuivxl 0 292476 2148157 1962116 2022-08-17T04:50:01Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''रेणुका सिंग''' ([[१ फेब्रुवारी]], [[इ.स. १९९६|१९९६]]:[[शिमला]], [[भारत]] - ) ही {{crw|IND}}च्या महिला क्रिकेट संघाकडून २०२१ पासून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळणारी खेळाडू आहे. {{DEFAULTSORT:सिंग, रेणुका}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९६ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 1va9c6niujeu6nemcmyrb2jcxl59kyn 0 295165 2148021 2122237 2022-08-16T12:45:32Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट शहर | नाव = एडो | स्थानिक = 江戸 | प्रकार = शहर | चित्र =Location TokyoJapan.jpg | चित्र_वर्णन = भूतपूर्व एडो शहराचे जपानमधील स्थान | ध्वज = | चिन्ह = | देश = जपान | बेट = | प्रदेश = | प्रांत = मुसाशी | स्थापना = १४५७ | महापौर = | क्षेत्रफळ = | उंची = | लोकसंख्या = १०,००,००० (१७२१) | घनता = | वेळ = | वेब = | latd = | longd = }} '''एडो''' ([[जपानी भाषा|जपानी]]: 江戸, "खाडीचे प्रवेशद्वार" किंवा "महाना"), [[तोक्यो|टोकियो]]चे पूर्वीचे नाव आहे.<ref>US Department of State. (1906). [[iarchive:digestofinternat05mooriala/page/751|''A digest of international law as embodied in diplomatic discussions, treaties and other international agreements'' (John Bassett Moore, ed.), Vol. 5, p. 759]]; excerpt, "The Mikado, on assuming the exercise of power at Yedo, changed the name of the city to Tokio".</ref> इडो शहर मुसाशी प्रांतात पूर्वी एक जोकामाची (किल्ल्याचे शहर) होते. शहराच्या केंद्रात इडो किल्ला होता. टोकुगावा शोगुनाटेची गादी म्हणून १६०३ पासून इडो जपानची अप्रत्यक्षितरित्या  राजधानी बनली. एडो टोकुगावाच्या कारकिर्दीत जगातील सर्वात मोठ्या शहरांपैकी एक बनले. १९६८ मध्ये मेजी जीर्णोद्धारानंतर मेजी सरकारने एडोचे टोकियो (東京, "पूर्व राजधानी") असे नामकरण केले आणि जपानच्या सम्राटाचे ऐतिहासिक राजधानी क्योटो येथून टोक्यो शहरात स्थलांतर केले. १६०३ ते १८६८ पर्यंत जपानमधील टोकुगावा राजवटीचा काळ इडो कालावधी म्हणून ओळखला जातो.<ref>Gordon, Andrew. (2003). ''A Modern History of Japan from Tokugawa Times to the Present''</ref> == इतिहास == === टोकुगावा पूर्वी === दहाव्या शतकापूर्वी, या भागातील काही वसाहती वगळता ऐतिहासिक नोंदींमध्ये एडोचा उल्लेख नाही. एडो प्रथम अझुमा कागामीच्या ऐतिहासिक लेखनात आढळते, एडो हे नाव कदाचित [[हियन कालावधी|हेयान कालावधीच्या]] उत्तरार्धापासून वापरले जात आहे. त्याचा विकास अकराव्या शतकाच्या उत्तरार्धात कानमू-तैरा कुळाच्या (桓 武平氏) एका शाखेने सुरू झाला, ज्याला चिचिबू कूळ (秩 父 氏) म्हणतात. हे कूळ त्यावेळच्या इरुमा नदीच्या काठावरून, सध्याच्या अरकावा नदीच्या वरच्या बाजूने एडोला आले होते. चिचिबू कुळाच्या प्रमुखाचा एक वंशज या भागात स्थायिक झाला आणि बहुधा त्या जागेसाठी वापरल्या जाणाऱ्या नावावर आधारित, त्याने स्वतःचे इडो शिगेत्सुगु (江戸重継) असे नामांतर केले, आणि एडो कुळाची स्थापना केली. शिगेत्सुगुने आपले तटबंदीचे निवासस्थान बहुधा मुसाशिनो पठाराच्या टोकाभोवती बांधले, जे पुढे चालून इडो किल्ला बनले. शिगेत्सुगुचा मुलगा, एडो शिगेनागा (江 戸 重), याने ११८० मध्ये [[मिनामोटोनो योरिमोटो|मिनामोटोनो योरिटोमो]] विरुद्ध टायराची बाजू घेतली परंतु अखेरीस मिनामोटोला शरण गेला आणि कामाकुरा शोगुनेटचा गोकेनिन बनला. चौदाव्या शतकात शोगुनेटच्या पतनाच्या वेळी, एडो कुळाने दक्षिणेकडील दरबाराची बाजू घेतली आणि मुरोमाची काळात एडो कुळाची ताकद कमी झाली.<ref name="Sansom">Sansom, George. ''A History of Japan: 1615–1867'', p. 114.</ref> === टोकुगावा कालखंड === [[चित्र:Famous-Places-of-Edo-1803-Kuwagata-Shoshin.jpg|इवलेसे|१८०३ मधील एडो मधील प्रसिद्ध ठिकाणे]] [[चित्र:Edo 1844-1848 Map.jpg|इवलेसे|१८४० च्या दशकातील एडोचा नकाशा]] ऑक्टोबर १६०० मध्ये सेकीगाहाराच्या लढाईत विजय मिळवल्यानंतर टोकुगावा इयासू सेनगोकू काळातील सर्वोत्कृष्ट सेनापती म्हणून उदयास आला. त्याने १६०३ मध्ये टोकुगावा शोगुनेटची औपचारिक स्थापना केली आणि त्याचे मुख्यालय [[इडो किल्ला|एडो किल्ला]] येथे स्थापन केले. [[क्योटो]] शहर सम्राटाचे आसन म्हणून फक्त नावापुरती [[जपान|जपानची]] राजधानी राहिली, आणि एडो हे राजकीय सत्तेचे केंद्र बनले आणि अप्रत्यक्षितरित्या जपानची राजधानी बनले. एडोचे १४५७ मध्ये मुसाशी प्रांतातील मासेमारीच्या गावापासून १७२१ पर्यंत अंदाजे १०,००,००० लोकसंख्या असलेल्या जगातील सर्वात मोठ्या महानगरात रूपांतर झाले.<ref>Gordon, Andrew. (2003). ''A Modern History of Japan from Tokugawa Times to the Present'', p. 23.</ref> == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:टोकियो]] [[वर्ग:जपानचे प्रांत]] [[वर्ग:जपानमधील शहरे]] erpnksuo3f0yalp6n23suakhne3plvk 0 298704 2148084 2099086 2022-08-16T19:03:16Z CommonsDelinker 685 मूळ स्रोतातून हे चित्र काढले गेल्यामुळे मराठी विकिपीडियावरुनही ते काढण्यात येत आहे. wikitext text/x-wiki {{Infobox sports team | name = बंगळूर बुल्स | logo = | logo_size = 240 px | alt = Fully Charged | caption = | full_name = बंगळूर बुल्स | short_name = BGB | sport = [[कबड्डी]] | founded = २०१३ | league = [[प्रो कबड्डी लीग|पीकेएल]] | conference = | division = | first_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१४|२०१४]] | last_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|२०१९]] | current = प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२ | current_icon = Kabaddi | history = | city = [[बंगळूर]], भारत | location = [[कर्नाटक]] | arena = | ballpark = | stadium = [[कांतीरवा इनडोअर स्टेडियम]] <br /> (क्षमता: ४,०००) | colors = | colours = {{color box|#FF0000}}{{color box|#000000}} | anthem = | owner = कोस्विक ग्लोबल मिडीया | managing_director = | coach = {{flagicon|IND}} रणधीर सिंग | manager = | gm = | captain = {{flagicon|IND}} [[पवन शेरावत| पवन कुमार शेरावत]] | championships = १ ([[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|२०१८]]) | division_titles = | playoff_berths = ४ | cheerleaders = | dancers = | mascot = | fanclub = | broadcasters = | media = | uniforms = | branches = | members = | blank_label1 = | blank_data1 = | blank_label2 = | blank_data2 = | blank_label3 = | blank_data3 = | website = {{URL|bengalurubulls.com}} }} बंगळूर बुल्स हा बंगळूर स्थित एक कबड्डी संघ आहे जो प्रो कबड्डी लीगमध्ये खेळतो. स्पर्धेच्या ६व्या मोसमामध्ये हा संघ चॅम्पियन होता. त्याचे नेतृत्व [[पवन सेहरावत]]ने<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/pro-kabaddi-league/bengaluru-bulls-announces-captain-for-fifth-pro-kabaddi-league/articleshow/59616345.cms |title=रोहित कुमार: पाचव्या मोसमासाठी बंगळूर बूल्सच्या कर्णधाराची घोषणा|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|date=१६ जुलै २०१७ |access-date=२५ जानेवारी २०२२}}</ref> केले होते आणि रणधीर सिंग यांचे प्रशिक्षक होते. हा संघ कॉस्मिक ग्लोबल मीडियाच्या मालकीचा आहे.<ref name="gearup">{{cite news|title=बंगळूर बुल्स प्रो कबड्डी लीगसाठी तयार |url=http://www.newindianexpress.com/cities/bangalore/Bengaluru-Bulls-gear-up-for-Pro-Kabbadi-League/2014/07/21/article2340444.ece |first=स्वेतलाना |last=लासराडो |date=२१ जुलै २०१४|work=द न्यू इंडियन एक्सप्रेस |location=बंगळूर |access-date=२५ जानेवारी २०२२}}</ref> [[कांतीरवा इनडोअर स्टेडियम]]वर बुल्स त्यांचे घरचे सामने खेळतात. २०१८-१९ हंगामात [[गुजरात फॉर्च्युन जायंट्स]]चा पराभव करून प्रथमच ट्रॉफी जिंकल्यानंतर बुल्स हा PKL इतिहासातील सर्वात यशस्वी संघांपैकी एक आहे.<ref>{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/pro-kabaddi-league/pkl-season-6-pawan-sehrawat-stars-as-bengaluru-bulls-clinch-maiden-title/articleshow/67399670.cms|title=पीकेएल् सीजन ६: बंगळूर बुल्सच्या पहिल्या विजेतेपदात पवन सेहरावतची चमक|work=द टाइम्स ऑफ इंडिया|date=५ जानेवारी २०१९}}</ref> हा संघ २०१५ मध्ये उपविजेता होता आणि २०१४ च्या उद्घाटन हंगामात उपांत्य फेरीत पोहोचला होता. ==सद्यसंघ== {| class="wikitable sortable" style="font-size:100%; text-align: center;" |- ! style="background:Orange; color:Black; text-align:center;"| जर्सी क्र. ! style="background:Orange; color:Black; text-align:center;"| नाव ! style="background:Orange; color:Black; text-align:center;"| राष्ट्रीयत्व ! style="background:Orange; color:Black; text-align:center;"| जन्मदिनांक ! style="background:Orange; color:Black; text-align:center;"| स्थान |- | || style="text-align:left;" |अबोलफजल मगसौदलो||{{flagicon|IRN}}|| || style="text-align:left;" |रेडर |- | २ || style="text-align:left;" |अमन||{{flagicon|IND}}||४ एप्रिल २००१|| style="text-align:left;" |डिफेंडर - डावा कॉर्नर |- | || style="text-align:left;" |अमित शेओरान||{{flagicon|IND}}||१५ जून १९९७|| style="text-align:left;" |बचाव |- | || style="text-align:left;" |अंकित||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | || style="text-align:left;" |बंटी||{{flagicon|IND}}||१० नोव्हेंबर २०००|| style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |भारत||{{flagicon|IND}}||२० ऑक्टोबर २००२|| style="text-align:left;" |रेडर |- | ६६ || style="text-align:left;" |चंद्रन रणजीत||{{flagicon|IND}}||७ जून १९९१|| style="text-align:left;" |रेडर |- | ७ || style="text-align:left;" |दीपक नरवाल||{{flagicon|IND}}||३ नोव्हेंबर १९९५|| style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |डाँग जिओन ली||{{flagicon|KOR}}||७ जानेवारी १९९६|| style="text-align:left;" |रेडर |- | ४ || style="text-align:left;" |महेंदर सिंग||{{flagicon|IND}}||१० जानेवारी १९९६|| style="text-align:left;" |डिफेंडर - लेफ्ट कव्हर |- | १४ || style="text-align:left;" |मयुर जगन्नाथ कदम||{{flagicon|IND}}||२७ ऑक्टोबर १९९७|| style="text-align:left;" |डिफेंडर - राईट कव्हर |- | || style="text-align:left;" |मोहित सेहरावत||{{flagicon|IND}}||२१ ऑगस्ट १९९८|| style="text-align:left;" |डिफेंडर - राईट कॉर्नर |- | || style="text-align:left;" |मोरे जी बी||{{flagicon|IND}}||२८ फेब्रुवारी १९९३|| style="text-align:left;" |रेडर |- | १७ || style="text-align:left;" |पवन शेरावत||{{flagicon|IND}}||९ जुलै १९९६|| style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |रोहित कुमार||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |रेडर |- | २२ || style="text-align:left;" |सौरभ नंदाल||{{flagicon|IND}}||७ डिसेंबर १९९९|| style="text-align:left;" |डिफेंडर - लेफ्ट कॉर्नर |- | || style="text-align:left;" |विकास||{{flagicon|IND}}||१६ ऑगस्ट १९९७|| style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | || style="text-align:left;" |नसीब||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |रेडर |- ! colspan="6" style="text-align:right;"| <small>स्रोत: प्रो कबड्डी<ref>{{cite web |title = बंगळूर बुल्स संघ |url=https://www.prokabaddi.com/teams/bengaluru-bulls-profile-1/players |publisher=प्रो कबड्डी |archive-url=https://web.archive.org/web/20211222152711/https://www.prokabaddi.com/teams/bengaluru-bulls-profile-1/players |archive-date=५ जानेवारी २०२२ }}</ref></small> |} ==नोंदी== === प्रो कबड्डी हंगामाचा एकूण निकाल === {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! मोसम ! एकूण ! विजय ! बरोबरी ! पराभव ! % विजय ! स्थान |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१४ |हंगाम १]] || १६ || '''८''' || १ || ७ || ५६.२५% || ३ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१५| हंगाम २]] || १६ || '''१०''' || ० || ६ || ८१.२५% || ३ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जानेवारी)|हंगाम ३]] || १४ || '''२''' || ० || १२ || १४.२३% || ७ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)|हंगाम ४]] || १४ || '''५''' || १ || ८ || ४२.८५% || ६ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|हंगाम ५]] || २२ || '''८''' || ३ || ११ || ४९.६३% || ४ |- ! [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|हंगाम ६]] || २४ || १५ || २ || ७ || ७७.०८% || style="background: gold;" | विजेते |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|हंगाम ७]] || २४ || '''१२''' || १ || ११ || ५२.५०% || ६ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२|हंगाम ८]] || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA |} ===विरोधी संघानुसार=== :''टीप: वर्णक्रमानुसार सारणी सूची. {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! style="background:#04a; color:#fff;"|विरोधी संघ ! style="background:#04a; color:#fff;"|सामने ! style="background:#04a; color:#fff;"|विजय ! style="background:#04a; color:#fff;"|पराभव ! style="background:#04a; color:#fff;"|बरोबरी ! style="background:#04a; color:#fff;"|% विजय |- | [[गुजरात जायंट्स]] || ६ || २ || ३ || १ || ४२% |- | [[जयपूर पिंक पँथर्स]] || १४ || ६ || ७ || १ || ४५% |- | [[तमिल थलायवाज्]] || ९ || ८ || १ || ० || ८८% |- | [[तेलगु टायटन्स]] || १७ || ११ || ३ || ३ || ७४% |- | [[दबंग दिल्ली]] || १४ || ५ || ८ || १ || ३९% |- | [[पटणा पायरेट्स]] || १७ || ५ || १० || २ || ३५% |- | [[पुणेरी पलटण]] || १३ || ६ || ७ || ० || ४५% |- | [[बंगाल वॉरियर्स]] || १७ || ९ || ८ || ० || ५५% |- | [[युपी योद्धा]] || ९ || ६ || ३ || ० || ६७% |- | [[यू मुम्बा]] || १५ || ४ || १० || १ || २३% |- | [[हरयाणा स्टीलर्स]] || ५ || ३ || २ || ० || ६०% |- ! एकूण || १३५ || ६५ || ६२ || ९ || ५०% |} ==प्रायोजक== {| class="wikitable" style="text-align: left;" !वर्ष !मोसम !किट निर्माते !मुख्य प्रायोजक !बॅक प्रायोजक !स्लीव्ह प्रायोजक |- |२०१४ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१४|I]] | | | rowspan="2"|[[फ्युचर ग्रुप|गोल्डन हार्वेस्ट]] | |- |२०१५ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१५|II]] | वॅट्स | [[कोटक महिंद्रा बँक|कोटक]] | [[एयरएशिया इंडिया|एयरएशिया]] |- |rowspan=2|२०१६ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जानेवारी)|III]] | | | rowspan="2"|[[कार्बन मोबाईल]] | rowspan="2"|[[अरविंद (कंपनी)|अनलिमिटेड]] |- |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)|IV]] | ओमटेक्स | |- |२०१७ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१७|V]] | ARMR | [[कार्बन मोबाईल]] | [[केन्ट आरओ सिस्टीम्स | केन्ट आरओ]] | जेम होम अप्लायन्सेस |- |२०१८ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|VI]] | शिव-नरेश | अभिपैसा | ओ अँड ओ अकॅडमी | [[शावमी]] |- |२०१९ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|VII]] | वॅट्स | अशिर्वाद पाइप्स | वॉकमेट | अभिपैसा |- |२०२१ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२|VIII]] | [[टीवायकेए स्पोर्ट्स | टीवायकेए]] | [[1xBet|1xNews]] | [[प्रीता क्रिष्णा |पीके]] | [[हर्बलाईफ न्युट्रीशन]] |} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी|3}} {{प्रो कबड्डी लीग}} [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग]] [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग संघ]] 1bhn1ujzik3dp57e6dxnkuiu28sw4lg 0 298780 2148087 2099087 2022-08-16T19:07:26Z CommonsDelinker 685 मूळ स्रोतातून हे चित्र काढले गेल्यामुळे मराठी विकिपीडियावरुनही ते काढण्यात येत आहे. wikitext text/x-wiki {{Infobox sports team | name = बंगाल वॉरियर्स | logo = | logo_size = 300px | alt = | caption = | full_name = बंगाल वॉरियर्स | nicknames = | short_name = BEN | captain = {{Flagicon|India}}[[मनिंदर सिंग (कबड्डी)|मनिंदर सिंग]] | sport_label = | sport = [[कबड्डी]] | founded = २०१४ | folded = | first_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१४|२०१४]] | last_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|२०१९]] | current = प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२ | current_icon = Kabaddi | league = [[प्रो कबड्डी लीग|PKL]] | conference = | division = | history = | arena = | ballpark = | stadium = [[नेताजी इनडोअर स्टेडियम]] <br/> (क्षमता: १२,०००) | city = | location = [[कलकत्ता]], [[पश्चिम बंगाल]], [[भारत]] | colors = | colours = {{color box|#3BB9FF}}{{color box|#FF5A00}} | owner = [[फ्युचर ग्रुप]] | Chairman = | managing_director = | coach = {{Flagicon|India}} बी सी रमेश | manager = | gm = | League_titles = | division_titles = | playoff_berths = ४ | anthem = | cheerleaders = | dancers = | mascot = | fanclub = | broadcasters = | media = | uniforms = | branches = | members = | partners = | parent_group = | blank_label = | blank_data = | blank_label1 = | blank_data1 = | blank_label2 = | blank_data2 = | blank_label3 = | blank_data3 = | championships = १ ([[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|२०१९]]) | website = {{URL|bengalwarriors.com}} }} '''बंगाल वॉरियर्स (BEN)''' हा [[कोलकाता]], [[पश्चिम बंगाल]] येथे स्थित एक [[कबड्डी]] संघ आहे जो [[प्रो कबड्डी लीग]]मध्ये खेळतो. <ref>{{Cite web | url=https://thebridge.in/a-beacon-of-consistency-bengal-warriors-eye-pro-kabaddi-crown/|title = बंगाल वॉरियर्सचे लक्ष प्रो कबड्डी लीगच्या विजेतेपदाकडे |date = १९ ऑक्टोबर २०१९}}</ref> [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|२०१९]] मध्ये, त्यांनी [[दबंग दिल्ली]]चा पराभव करून प्रथमच ट्रॉफी जिंकली. <ref>{{Cite web | url=https://www.sportskeeda.com/kabaddi/clinical-bengal-warriors-clinch-vivo-pro-kabaddi-league-season-7-title-for-the-first-time|title= बंगाल वॉरियर्सचे पहिले विवो प्रो कबड्डी लीग सीझन ७ चे विजेतेपद}}</ref> संघाचे नेतृत्व सध्या [[मनिंदर सिंग (कबड्डी)|मनिंदर सिंग]] करत आहेत आणि प्रशिक्षक बी सी रमेश करत आहेत. [[नेताजी इनडोअर स्टेडियम]]वर संघ त्यांचे घरचे सामने खेळतो. बंगाल वॉरियर्स ही फ्युचर ग्रुपच्या मालकीची कोलकाता स्थित फ्रँचायझी आहे, ज्याची जाहिरात किशोर बियाणी यांनी केली आहे. पहिल्या दोन हंगामात संघाची कामगिरी खराब होती. [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६|२०१६]]च्या तिसऱ्या मोसमामध्ये संघाची कामगिरी सुधारली आणि संघ प्लेऑफसाठी पात्र ठरला. <ref>{{Cite web|url=https://www.sportskeeda.com/kabaddi/bengal-warriors-team-players-pro-kabbadi-league-2016-season-4-squad-players-bought-by-bengal-warriors-for-pkl-2016|title=बंगला वॉरियर्स संघ आणि खेळाडू: प्रो कबड्डी लीग २०१६, सीझन ४}}</ref> पण [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)]] हंगामात पुन्हा निराशाजनक हंगामानंतर, त्यांनी त्यांच्या संघात पूर्णपणे सुधारणा केली. त्यानंतर, संघ सातत्याने [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|२०१७]], [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|२०१८]] आणि [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|२०१९]] मध्ये प्लेऑफसाठी पात्र ठरला आहे. <ref>{{Cite web|url=https://m.timesofindia.com/sports/pro-kabaddi-league/pkl-bengal-warriors-stun-patna-pirates-to-seal-playoff-berth/amp_articleshow/67213876.cms|title = पीकेएल: पटना पायरेट्सला हरवून बंगाल वॉरियर्सचे प्लेऑफ बर्थवर शिक्कामोर्तब, प्रो कबड्डी लीग बातम्या – टाइम्स ऑफ इंडिया|website = [[टाईम्स ऑफ इंडिया]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/sports/pro-kabaddi-bengal-warriors-eye-maiden-title-with-stable-core-and-well-rounded-squad-1900713.html|title = प्रो कबड्डी: स्थिर आणि परिपुर्ण संघासहीत बंगाल वॉरियर्सचे पहिल्या विजेतेपदाकडे लक्ष |date = ६ ऑक्टोबर २०१८}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.prokabaddi.com/news/maninder-stars-as-bengal-warriors-beat-jaipur-pink-panthers-to-qualify-for-the-playoffs|title = जयपूर पिंक पँथर्सला नमवून बंगाल वॉरियर्स प्ले ऑफ मध्ये, मनिंदर सिंग चमकला |date = २२ सप्टेंबर २०१९}}</ref> २०१९ मध्ये, त्यांनी [[द अरेना (अहमदाबाद)|द अरेना]]मध्ये [[यू मुम्बा]]ला हरवून इतिहासात प्रथमच PKL अंतिम फेरीत प्रवेश मिळवला.<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/pro-kabaddi-league/pkl-2019-semi-finals-live-score-bengaluru-bulls-vs-dabang-delhi-bengal-warriors-vs-u-mumba-6071964/lite/|title = प्रो कबड्डी २०१९ उपांत्य सामना हायलाईट्स: दिल्लीवर थरारक विजय मिळवत बंगाल अंतिम फेरीत दाखल |date = १७ ऑक्टोबर २०१९}}</ref> अंतिम फेरीत, [[दबंग दिल्ली]] विरुद्ध, ते एका टप्प्यावर ३-११ ने पिछाडीवर होते. <ref>{{Cite web|url=https://www.firstpost.com/sports/pro-kabaddi-2019-bengal-warriors-derail-naveen-express-to-win-maiden-title-beat-dabang-delhi-39-34-7524051.html|title=प्रो कबड्डी २०१९: बेंगाल वॉरियर्स डीरेल 'नवीन एक्सप्रेस' टू विन मेडन टायटल; बीट दबंग दिल्ली ३९-३४ – स्पोर्ट्स न्यूज, फर्स्टपोस्ट |date=१९ ऑक्टोबर २०१९}}</ref> तथापि, त्यांनी जोरदार पुनरागमन केले आणि उपांत्यपूर्व लीग टप्प्यात खांद्याला दुखापत झालेल्या त्यांच्या कर्णधार मनिंदर सिंगशिवाय ३९-३४ च्या फरकाने अंतिम सामना जिंकला. अशा प्रकारे त्यांनी त्यांचे पहिले पीकेएल जेतेपद पटकावले. <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/pro-kabaddi-league/bengal-warriors-vs-dabang-delhi-match-report-6077913/lite/|title = दबंग दिल्लीला अंतिम सामन्यात हरवून बंगाल वॉरियर्सचे पहिलेवहिले प्रो कबड्डी विजेतेपद |date = १९ ऑक्टोबर २०१९}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://amp.scroll.in/field/941089/pro-kabaddi-all-round-bengal-warriors-defeat-dabang-delhi-to-be-crowned-champions-for-first-time|title = प्रो कबड्डी: अष्टपैलू बंगाल वॉरियर्स कडून दबंग दिल्लीचा पराभव, पहिल्यांदाच मुकूटाचे मानकरी }}</ref> == सद्य संघ == {| class="wikitable" style="text-align: center" |- ! style="background:#3BB9FF; color:Black; text-align:center;"| जर्सी क्र. ! style="background:#3BB9FF; color:Black; text-align:center;"| नाव ! style="background:#3BB9FF; color:Black; text-align:center;"| राष्ट्रीयत्व ! style="background:#3BB9FF; color:Black; text-align:center;"| स्थान |- | || style="text-align:left;" |[[अबुझर मोहजर]]||{{flagicon|IRN}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | १५|| style="text-align:left;" |अमित निरवाल ||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | || style="text-align:left;" |आकाश पिकलमुंडे||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |तपस पाल||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |ऑल राउंडर |- | || style="text-align:left;" |दर्शन जे. ||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर – राईट कव्हर |- | || style="text-align:left;" |प्रवीण सत्पाल||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर – लेफ्ट कॉर्नर |- | ९|| style="text-align:left;" |[[मनिंदर सिंग (कबड्डी)| मनिंदर सिंग]]||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |मनोज गौडा||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |ऑल राउंडर |- | २|| style="text-align:left;" |[[मोहम्मद इस्माईल नबीबक्श]]||{{flagicon|IRN}}|| style="text-align:left;" |ऑल राउंडर |- | ७७|| style="text-align:left;" |रवींद्र रमेश कुमावत ||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |रेडर |- | ६६|| style="text-align:left;" |रिंकू नरवाल||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | || style="text-align:left;" |रिशांक देवाडीगा||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |रोहित||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |ऑल राउंडर |- | ४२ || style="text-align:left;" |रोहित बन्ने ||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | || style="text-align:left;" |विजिन थंगादुराई ||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर - राईट कव्हर |- | ६ || style="text-align:left;" |सचिन विठ्ठल ||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |डिफेंडर – लेफ्ट कॉर्नर |- | ७|| style="text-align:left;" |[[सुकेश हेगडे]]||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |सुमित सिंग||{{flagicon|IND}}|| style="text-align:left;" |रेडर |- ! colspan="4" style="text-align:right;"| <small>स्रोत: प्रो कबड्डी<ref>{{cite web |title=संघ |url=https://www.prokabaddi.com/teams/bengal-warriors-profile-4 |publisher=प्रो कबड्डी}}</ref><ref>http://www.bengalwarriors.com/team/</ref></small> |} ==नोंदी== === प्रो कबड्डी हंगामाचा एकूण निकाल === {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! मोसम ! एकूण ! विजय ! बरोबरी ! पराभव ! % विजय ! स्थान |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१४ |हंगाम १]] || १४ || '''४''' || ९ || १ || ३२.१४% || ७ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१५| हंगाम २]] || १४ || '''४''' || ९ || १ || ३२.१४% || ६ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जानेवारी)|हंगाम ३]] || १६ || '''९''' || ७ || ०|| ५६.२५% || ४ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)|हंगाम ४]] || १४ || '''३''' || ९ || २ || २८.५७% || ८ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|हंगाम ५]] || २४ || '''११''' || ७ || ६ || ५८.३३% || ३ |- ! [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|हंगाम ६]] || २३ || १२ || ९ || २ || ५६.५२% || ६ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|हंगाम ७]] || २४ || '''१६''' || ५ || ३ || ७२.९२% || style="background: gold;" | विजेते |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२|हंगाम ८]] || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA |} ===विरोधी संघानुसार=== :''टीप: वर्णक्रमानुसार सारणी सूची. {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! style="background:#04a; color:#fff;"|विरोधी संघ ! style="background:#04a; color:#fff;"|सामने ! style="background:#04a; color:#fff;"|विजय ! style="background:#04a; color:#fff;"|पराभव ! style="background:#04a; color:#fff;"|बरोबरी ! style="background:#04a; color:#fff;"|% विजय |- | [[गुजरात जायंट्स]] || ५ || १ || २ || २ || ४०% |- | [[जयपूर पिंक पँथर्स]] || १२ || ८ || ४ || ० || ६७% |- | [[तमिल थलायवाज्]] || ९ || ८ || १ || ० || ८८% |- | [[तेलगु टायटन्स]] || १७ || १० || ३ || ४ || ७३% |- | [[दबंग दिल्ली]] || १५ || ७ || ६ || २ || ५३% |- | [[पटणा पायरेट्स]] || १७ || ४ || १० || ३ || ३२% |- | [[पुणेरी पलटण]] || १४ || ७ || ६ || १ || ५४% |- | [[बंगळूर बुल्स]] || १७ || ९ || ८ || ० || ५३% |- | [[युपी योद्धा]] || ८ || ३ || २ || ३ || ५६% |- | [[यू मुम्बा]] || १५ || ४ || १० || १ || ३०% |- | [[हरयाणा स्टीलर्स]] || ४ || १ || ३ || ० || २५% |- ! एकूण || १३२ || ६१ || ५५ || १६ || ५२% |} == प्रायोजक == {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |+ !वर्ष !मोसम !किट निर्माते !मुख्य प्रायोजक !बॅक प्रायोजक !स्लीव्ह प्रायोजक |- |२०१४ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१४|I]] |rowspan="5"|[[टीवायकेए स्पोर्ट्स]] |[[चिंग्स सिक्रेट्स]] |rowspan="4"|[[फ्युचर जनरली]] |[[बिग बझार|टेस्टी ट्रीट]] |- |२०१५ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१५|II]] |[[बिग बझार|टेस्टी ट्रीट]] |[[फ्युचर ग्रुप|टी२४ मोबाईल]] |- | rowspan="2"|२०१६ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जानेवारी)|III]] |rowspan="2"|[[बिग बझार]] |rowspan="5"|[[बिग बझार|टेस्टी ट्रीट]] |- |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१६ (जून)|IV]] |- |२०१७ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१७|V]] |[[ बिग बझार |fbb]] |[[ बिग बझार |गोल्डन हार्वेस्ट]] |- |२०१८ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|VI]] | rowspan="3"|[[ब्रँड फॅक्ट्री|स्पंक]] | rowspan="2"|[[फ्युचर ग्रुप|फ्युचर पे]] |[[बिग बझार|fbb]] |- |२०१९ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|VII]] |[[बिग बझार|वूम]] |- |२०२१ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२|VIII]] |विन्झो |} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी|3}} {{प्रो कबड्डी लीग}} [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग]] [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग संघ]] d7bul095na9mwoyzsufz7capkyuu51w 0 298824 2148083 2011903 2022-08-16T19:02:38Z CommonsDelinker 685 मूळ स्रोतातून हे चित्र काढले गेल्यामुळे मराठी विकिपीडियावरुनही ते काढण्यात येत आहे. wikitext text/x-wiki {{Infobox sports team | name = गुजरात जायंट्स | logo = | logo_size = 200px | alt = | caption = | full_name = गुजरात जायंट्स | short_name = | sport = [[कबड्डी]] | founded = {{Start date|२०१७}} | first_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|२०१७]] | league = [[प्रो कबड्डी लीग]] | conference = | division = | city = [[अहमदाबाद]] | location = [[अहमदाबाद]], [[गुजरात]], [[भारत]] | arena = | ballpark = | stadium = [[इकेए अरेना]] बाय ट्रान्सस्टॅडिया(क्षमता - ४,०००) | colors = {{color box|#FF0400}}{{color box|#FFDF00}} | anthem = | owner = [[अदाणी ग्रुप|अदाणी विल्मर लि.]] | managing_director = | coach = {{Flagicon|India}} मनप्रीत सिंग, {{Flagicon|India}} नीर गुलिया<ref>{{cite web |url=https://www.fortunegiants.com/features/vivo-pkl-2018-auction-building-a-team-the-moneyball-way|title=विवो पीकेएल २०१८ लिलाव}}</ref> | coach_label = प्रशिक्षक | manager = | gm = | captain = {{flagicon|IND}} सुनिल कुमार | championships = | titles = | division_titles = | playoff_berths = | cheerleaders = | dancers = | mascot = | fanclub = | broadcasters = | media = | uniforms = | branches = | members = | partners = | nicknames = ''द जायंट्स'' | sport_label = | folded = | Chairman = | League_titles = | parent_group = | blank_label = | blank_data = | blank_label1 = | blank_data1 = | blank_label2 = | blank_data2 = | last_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|२०१९]] | current = प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२ | current_icon = Kabaddi | website = {{URL|gujaratgiants.com}} <br/> '''होम कलर्स''' {{football kit box | align = left | pattern_b = _gfghome | leftarm = FF0400 | body = FF0400 | rightarm = FF0400 | shorts = FFDF00 | socks = none }} '''अवे कलर्स''' {{football kit box | align = right | pattern_b = _gfgaway | leftarm = FFDF00 | body = FFDF00 | rightarm = FFDF00 | shorts = FF0400 | socks = none }} }} गुजरात जायंट्स (पूर्वी गुजरात फॉर्च्युन जायंट्स म्हणून ओळखला जाणारा) हा [[अहमदाबाद]], [[गुजरात]] येथे स्थित एक कबड्डी संघ आहे जो [[प्रो कबड्डी लीग]]मध्ये खेळतो. संघाचे नेतृत्व सध्या सुनील कुमार मलिक करत असून प्रशिक्षक मनप्रीत सिंग करत आहेत. संघाची मालक [[अदानी विल्मार लिमिटेड]]कडे आहे.<ref>{{Cite web|title=गुजरात फॉर्च्युन जायंट्स: संघ बातम्या, मालक, प्रशिक्षक, छायाचित्रे, चलचित्रे, हायलाईट्स, मायखेल.कॉम|url=https://www.mykhel.com/kabaddi/pro-kabaddi-gujarat-fortunegiants-t31/|access-date=२७ जानेवारी २०२२|website=mykhel.com|language=en}}</ref> द जायंट्स [[द अरेना (अहमदाबाद)|द अरेना बाय ट्रान्सस्टेडिया]] येथे त्यांचे घरचे सामने खेळतात. त्यांनी [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|२०१७]] आणि [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|२०१८]] मध्ये त्यांच्या दोन्ही प्रयत्नांत अंतिम फेरी गाठली, दोन्ही वेळा त्यांना अनुक्रमे [[पटणा पायरेट्स]] आणि [[बंगळूर बुल्स]] यांच्या विरुद्ध उपविजेतेपद मिळवून दिले. ==सद्यसंघ== {| class="wikitable sortable" style="font-size:85%; text-align:center" |- ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| जर्सी क्र. ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| नाव ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| राष्ट्रीयत्व ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| जन्मदिनांक ! style="background:Red; color:Yellow; text-align:center;"| स्थान |- | || अजय कुमार || {{flagicon|IND}} || || रायडर्स |- | || अंकित || {{flagicon|IND}} || || डिफेंडर – राईट कॉर्नर |- | ०८ || गिरीश मारुती एर्नाक || {{flagicon|IND}} || २२ डिसेंबर १९९०|| डिफेंडर – लेफ्ट कॉर्नर |- | || हादी ओश्तोराक|| {{flagicon|IRN}} || || ऑल राउंडर |- | || हरमनजीत सिंग|| {{flagicon|IND}} || १४ एप्रिल १९९५ || रेडर |- | || हर्षित यादव|| {{flagicon|IND}} || || रेडर |- | || महेंद्र गणेश राजपूत || {{flagicon|IND}} || || रेडर |- | || मनिंदर सिंग || {{flagicon|IND}} || || रेडर |- | || प्रदीप कुमार || {{flagicon|IND}} || || रेडर - राईट |- | ५ || परवेश भैंसवाल || {{flagicon|IND}} || || डिफेंडर - लेफ्ट कव्हर |- | || रतन के || {{flagicon|IND}} || || रेडर - राईट |- | ९ || रविंदर पहल|| {{flagicon|IND}} || || डिफेंडर - राईट कॉर्नर |- | || सोलायमन पहलेवानी || {{flagicon|IND}} || || डिफेंडर |- | ३३ || सोनु || {{flagicon|IND}} || १७ एप्रिल २००० || रेडर |- | || सुमित || {{flagicon|IND}} || १५ एप्रिल १९९९ || डिफेंडर - लेफ्ट कॉर्नर |- | ११ || सुनिल कुमार '''(क)'''|| {{flagicon|IND}} || ५ डिसेंबर १९९७ || डिफेंडर |- ! colspan="5" style="text-align:right;"| <small>स्रोत: प्रो कबड्डी<ref>{{cite web |url=https://www.prokabaddi.com/teams/gujarat-fortunegiants-profile-31 |publisher=प्रो कबड्डी|title=गुजरात फोर्चुनजायंट्स}}</ref></small> |} <ref>{{cite web |title=जीएफजी स्क्वाड |url=https://www.gunjaratgiants.com/players |website=गुजरात जायंट्स |accessdate=२७ जानेवारी २०२२}}</ref> ==नोंदी== === प्रो कबड्डी हंगामाचा एकूण निकाल === {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! मोसम ! एकूण ! विजय ! बरोबरी ! पराभव ! % विजय ! स्थान |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७ |हंगाम ५]] || २४ || १६ || ३ || ५ || ७२.९२% || २ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९| हंगाम ६]] || २५ || १८ || २ || ५ || ७६.००% || १ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९| हंगाम ७]] || २२ || ७ || २ || १३ || ३६.३६% || ८ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२| हंगाम ८]] || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA |} ===विरोधी संघानुसार=== :''टीप: वर्णक्रमानुसार सारणी सूची. {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! style="background:#04a; color:#fff;"|विरोधी संघ ! style="background:#04a; color:#fff;"|सामने ! style="background:#04a; color:#fff;"|विजय ! style="background:#04a; color:#fff;"|पराभव ! style="background:#04a; color:#fff;"|बरोबरी ! style="background:#04a; color:#fff;"|% विजय |- | [[जयपूर पिंक पँथर्स]] || ८ || ५ || २ || १ || ६९% |- | [[तमिल थलायवाज्]] || ४ || २ || २ || ० || ५०% |- | [[तेलगु टायटन्स]] || ४ || ३ || १ || ० || ७५% |- | [[दबंग दिल्ली]] || ८ || ५ || २ || १ || ६९% |- | [[पटणा पायरेट्स]] || ७ || २ || २ || ० || ७१% |- | [[पुणेरी पलटण]] || ८ || ६ || २ || ० || ७५% |- | [[बंगळूर बुल्स]] || ६ || ३ || २ || १ || ५८% |- | [[बंगाल वॉरियर्स]] || ५ || २ || १ || २ || ६०% |- | [[युपी योद्धा]] || ५ || ३ || १ || १ || ७०% |- | [[यू मुम्बा]] || ८ || ५ || ३ || ० || ६३% |- | [[हरयाणा स्टीलर्स]] || ८ || २ || ५ || १ || ३१% |- ! एकूण || ७१ || ४१ || २३ || ७ || ६३% |} ==प्रायोजक== {| class="wikitable" style="text-align: left;" !वर्ष !मोसम !किट निर्माते !मुख्य प्रायोजक !बॅक प्रायोजक !स्लीव्ह प्रायोजक |- |२०१७ |[[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|V]] |rowspan="4"|शीव-नरेश स्पोर्ट्स |[[अदाणी ग्रुप|अदाणी]] |सिंपोलो |फॉग |- |२०१८ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|VI]] |फ्रु२गो |[[फिल्केरम जॉन्सन|जॉन्सन टाईल्स]] |[[अदाणी ग्रुप|अदाणी]] |- |२०१९ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१९|VII]] |[[फिनोलेक्स ग्रुप|फिनोलेक्स]] |[[अदाणी ग्रुप|फोर्चुन]] |[[अदाणी ग्रुप|फोर्चुन]] |- |२०२१ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०२०-२१|VIII]] |विन्झो |[[अस्ट्रल पाईप्स|अस्ट्रल]] |[[अदाणी ग्रुप|अदाणी]] |} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी|3}} {{प्रो कबड्डी लीग}} [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग संघ]] [[वर्ग:अहमदाबाद]] g1bldfxgtflsu73uo02qdrebjamd8jf 0 298882 2148085 2011928 2022-08-16T19:05:57Z CommonsDelinker 685 मूळ स्रोतातून हे चित्र काढले गेल्यामुळे मराठी विकिपीडियावरुनही ते काढण्यात येत आहे. wikitext text/x-wiki {{Infobox sports team | name = तमिल थलायवाज् | logo = | logo_size = 200px | alt = | caption = | full_name = तमिल थलायवाज् | nicknames = थलायवाज् | last_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|२०१९]] | current = प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२ | current_icon = Kabaddi | short_name = | sport = [[कबड्डी]] | founded = २०१७ | first_season = [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|२०१७]] | league = [[प्रो कबड्डी लीग|PKL]] | conference = | division = | history = | city = [[तमिळनाडू]] | location = [[चेन्नई]], [[तमिळनाडू]], [[भारत]] | arena = | ballpark = | stadium = [[जवाहरलाल नेहरु स्टेडियम (चेन्नई)]] <br /> (क्षमता: ८,०००) | colors = | colours = {{color box|#87CEEB}}{{color box|#000080}} | anthem = नम्मा मन्नू नम्मा वेलायत्तू | owner = [[मॅग्नम स्पोर्ट्स प्रा. लि.]] | managing_director = | coach = {{flagicon|IND}} जे उदय कुमार | manager = | gm = | captain = {{flagicon|IND}} [[सुरजीत सिंग नरवाल]] | championships = | titles = | division_titles = | playoff_berths = | cheerleaders = | dancers = | mascot = | fanclub = | broadcasters = | media = | uniforms = | branches = | members = | partners = | sport_label = | folded = | Chairman = | League_titles = | parent_group = | website = {{URL|http://www.tamilthalaivas.co.in}} }} '''तमिळ थलायवाज्''' हा [[तमिळनाडू]] येथील एक [[कबड्डी]] संघ आहे जो [[प्रो कबड्डी लीग]]मध्ये खेळतो. <ref name="starts">{{cite news|title=प्रो कबड्डी लीगच्या ५ व्या मोसमासाठी तमिळ थलायवाज् संघाची घोषणा|url=http://indianexpress.com/article/sports/pro-kabaddi-league/2017/chennai-franchise-named-tamil-thalaivas-for-pro-kabaddi-league-4713967/ | publisher=[[इंडियन एक्सप्रेस]]|access-date=२८ जानेवारी २०२२|language=इंग्रजी}}</ref> संघाची मालकी [[मॅग्नम स्पोर्ट्स प्रायव्हेट लिमिटेड]] नावाच्या कन्सोर्टियमकडे आहे. अभिनेता [[विजय सेतुपती]] या संघाचा ब्रँड अॅम्बेसेडर आहे. [[जवाहरलाल नेहरू स्टेडियम]] ([[चेन्नई]]), तामिळनाडू येथे तमिळ थलायवाज् त्यांचे घरचे सामने खेळतात. PKL मध्ये पदार्पण केल्यापासून, [[अजय ठाकूर]]च्या नेतृत्वाखालील या संघाला फारसे यश मिळाले नाही. [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७|२०१७]], [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९|२०१८]] आणि [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९|२०१९]] या तिनही मोसमांमध्ये संघ गटाच्या तळाशीच राहिला. == सद्यसंघ== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| जर्सी क्र. ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| नाव ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| राष्ट्रीयत्व ! style="background:Red; color: Yellow; text-align:center;"| जन्मदिनांक ! style="background:Red; color:Yellow; text-align:center;"| स्थान |- | ४४|| style="text-align:left;" |आशिष||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर – लेफ्ट कॉर्नर |- | १९ || style="text-align:left;" |अजिंक्य अशोक पवार||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |रेडर |- | ९९ || style="text-align:left;" |अन्वर शहीद बाबा ||{{flagicon|SL}}|| || style="text-align:left;" |ऑल राऊंडर |- |- | || style="text-align:left;" | असिरी अलवथगे ||{{flagicon|SL}}|| || style="text-align:left;" |रेडर |- | ६६ || style="text-align:left;" |अतूल एमएस||{{flagicon|IND}}||७ डिसेंबर १९९६|| style="text-align:left;" |रेडर |- | ८ || style="text-align:left;" |भवानी राजपूत ||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |रेडर |- | ९ || style="text-align:left;" |हिमांशू||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर – लेफ्ट कॉर्नर |- | ११ || style="text-align:left;" |के. प्रपंजन||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |रेडर |- | || style="text-align:left;" |एम्. अभिषेक ||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर – राईट कव्हर |- | ३ || style="text-align:left;" |मनजीत||{{flagicon|IND}}||३० ऑक्टोबर १९९६|| style="text-align:left;" |रेडर |- | ११|| style="text-align:left;" |मोहम्मद तुहिन तरफदर ||{{flagicon|BAN}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर – राईट कव्हर |- | १० || style="text-align:left;" |मोहित||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | ४१ || style="text-align:left;" |सागर राठी ||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर – राइट कॉर्नर |- | ७ || style="text-align:left;" |सागर बी. क्रिष्णा ||{{flagicon|IND}}||२८ सप्टेंबर १९९१|| style="text-align:left;" |ऑल राऊंडर |- | ०२|| style="text-align:left;" |साहिल सिंग||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर |- | || style="text-align:left;" |साहिल सुरेंदर||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |डिफेंडर – राईट कव्हर |- | ९६|| style="text-align:left;" | संथापनसेल्वम ||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |ऑल राऊंडर |- | ७७ || style="text-align:left;" |सौरभ तानाजी पाटील ||{{flagicon|IND}}|| || style="text-align:left;" |ऑल राऊंडर |- | ०६ || style="text-align:left;" |[[सुरजित सिंग नरवाल]] '''(क)'''||{{flagicon|IND}}||१० ऑगस्ट १९९०|| style="text-align:left;" |डिफेंडर – राईट कव्हर |- ! colspan="5" style="text-align:right;"| <small>स्रोत: तमिल थलायवाज्<ref>{{cite web |title=नम्मा संघ|url=https://tamilthalaivas.co.in/our-team/ |publisher= तमिल थलायवाज् }}</ref></small> |} ==नोंदी== ===प्रो कबड्डी मोसम एकूण निकाल=== {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! मोसम ! सामने ! विजय ! बरोबरी ! पराभव ! % विजय ! स्थान |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१७ |हंगाम ५]] || २२ || '''६''' || २ || १४ || ३१.८२% || ६ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९ |हंगाम ६]] || २२ || '''५''' || ४ || १३ || ३१.८२% || ६ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०१९ |हंगाम ७]] || २२ || '''४''' || ३ || १५ || २५.००% || १२ |- | [[प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२ |हंगाम ८]] || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA || TBA |} ===विरोधी संघानुसार=== :''टीप: वर्णक्रमानुसार सारणी सूची. {| class="wikitable sortable" style="text-align: center; font-size: 100%" align="center" width:"80%" |- ! style="background:#04a; color:#fff;"|विरोधी संघ ! style="background:#04a; color:#fff;"|सामने ! style="background:#04a; color:#fff;"|विजय ! style="background:#04a; color:#fff;"|पराभव ! style="background:#04a; color:#fff;"|बरोबरी ! style="background:#04a; color:#fff;"|% विजय |- | [[गुजरात जायंट्स]] || ४ || २ || २ || ० || ५०% |- | [[जयपूर पिंक पँथर्स]] || ४ || १ || ३ || ० || २५% |- | [[तेलगु टायटन्स]] || ९ || ३ || ५ || १ || ३९% |- | [[दबंग दिल्ली]] || ५ || ० || ४ || १ || १०% |- | [[पटणा पायरेट्स]] || ८ || २ || ५ || १ || ३१% |- | [[पुणेरी पलटण]] || ५ || २ || १ || २ || ६०% |- | [[बंगळूर बुल्स]] || ९ || १ || ८ || ० || ११% |- | [[बंगाल वॉरियर्स]] || ८ || १ || ७ || ० || १३% |- | [[युपी योद्धा]] || ८ || २ || ३ || ३ || ४४% |- | [[यू मुम्बा]] || ६ || १ || ४ || १ || २५% |- | [[हरयाणा स्टीलर्स]] || ५ || १ || १ || ३ || ५०% |- ! एकूण || ७१ || १६ || ४२ || १३ || ३२% |} ==प्रायोजक== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !वर्ष !मोसम !किट निर्माते !मुख्य प्रायोजक !बॅक प्रायोजक !स्लीव्ह प्रायोजक |- |२०१७ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१७ |V]] |[[ॲडमिरल स्पोर्ट्सवेअर]] |[[मुथ्थूट पापाचान ग्रुप | मुथ्थूट]] |महा सिमेंट |अग्नी डिव्हायसेस |- |२०१८ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१८-१९ |VI]] | |ऑर्बिट वायर्स अँड केबल्स |[[वोल्वोलाईन]] |[[एशियन पेंट्स]] |- |२०१९ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०१९ |VII]] |कायझेन स्पोर्ट्स |सेलॉन लॅब्स |colspan="2"| |- |२०२१ |[[ प्रो कबड्डी लीग, २०२१-२२|VIII]] |ट्रॅक ओन्ली |[[पारिमॅच| पारिमॅच न्यूज]]<ref>{{cite news|url=https://sportsmintmedia.com/pkl-side-tamil-thalaivas-appoint-parimatch-as-shirt-sponsor-reports/|title= PKL संघ तमिळ थलायवासने परिमाचला शर्ट प्रायोजक म्हणून नियुक्त केले: रिपोर्ट्स}}</ref> |[[ग्लॉक्सोस्मिथक्लिन फार्मास्युटिकल्स लि |आयोडेक्स]] |[[निप्पॉन पेन्ट]] |} ==संदर्भ आणि नोंदी== {{संदर्भयादी|3}} {{प्रो कबड्डी लीग}} [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग]] [[वर्ग:प्रो कबड्डी लीग संघ]] [[वर्ग:चेन्नई]] l563vrntjdfqomjvkqkl31nvbuqlx0y 0 299620 2148165 2017337 2022-08-17T04:51:34Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''सभ्भीनेणी मेघना''' ([[७ जून]], [[इ.स. १९९६|१९९६]]:[[आंध्र प्रदेश]], [[भारत]] - ) ही {{crw|IND}}च्या महिला क्रिकेट संघाकडून २०१६ पासून आंतरराष्ट्रीय [[क्रिकेट]] खेळणारी खेळाडू आहे. [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९६ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] szhxyc9b2ugqi2iv8ougs2kqdfyx175 0 300079 2148129 2136007 2022-08-17T04:12:22Z Kalepravinr 130960 wikitext text/x-wiki '''शहाजीबापू पाटील''' हे [[शिवसेना|शिवसेनेचे]] सदस्य म्हणून [[सांगोला विधानसभा मतदारसंघ|सांगोला विधानसभा मतदारसंघातून]] [[महाराष्ट्र विधानसभा|महाराष्ट्र विधानसभेचे]] [[आमदार|सदस्य]] म्हणून काम करणारे भारतीय राजकारणी आहेत.<ref name="Sangola2019">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/assembly-elections-2019/maharashtra/sangole-election-result-s13a253/|title=Sangole Assembly Election Results 2019 Live: Sangole Constituency (Seat) Election Results, Live News|website=News18}}</ref><ref name="Sangola">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.elections.in/maharashtra/assembly-constituencies/sangole.html|title=Live Sangole (Maharastra) Assembly Election Results 2019 Updates, Winner, Runner-up Candidates 2019 Updates, Vidhan Sabha Current MLA and Previous MLAs|website=Elections in India}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://lokmat.news18.com/maharashtra/western-maharastra/after-fulfills-his-vow-to-shahaji-bapu-patil-become-mla-activist-walk-18-kilometers-mhak-415790.html|title=नवलच...नेता आमदार होण्याचा नवस पूर्ण, कार्यकर्त्याने घातला 18 किलोमीटर दंडवत!, after fulfills his vow to shahaji bapu patil become MLA activist walk 18 kilometers &#124; Maharashtra - News18 Lokmat, Today's Latest Marathi News|website=News18 Lokmat}}</ref> * 2019: महाराष्ट्र विधानसभेवर निवडून आले <ref name="Sangola2019">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/assembly-elections-2019/maharashtra/sangole-election-result-s13a253/|title=Sangole Assembly Election Results 2019 Live: Sangole Constituency (Seat) Election Results, Live News|website=News18}}</ref>{{माहितीचौकट विधानसभा सदस्य|नाव=शहाजीबापू पाटील|मतदारसंघ=सांगोला|पक्ष=शिवसेना|राष्ट्रीयत्व=भारतीय}} {{विस्तार}} == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:शिवसेनेतील राजकारणी]] [[वर्ग:महाराष्ट्र विधानसभेचे सदस्य]] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:जन्म वर्ष गहाळ (जिवंत लोक)]] [[वर्ग:महाराष्ट्रातील आमदार]] hpgoghgmu7khvkiuzj1oy2tfh4cod5p 0 302409 2147998 2100996 2022-08-16T12:34:55Z Khirid Harshad 138639 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट व्यक्ती|नाव=माहितीचौकट व्यक्ती|चित्र=Srilatha Batliwala.png|पेशा=सामाजिक कार्यकर्त्या, महिला हक्कांचे पुरस्कर्त्या, विद्वान आणि लेखिका|चित्र_शीर्षक=२०११ मधील फोटो|कारकीर्द_काळ=१९६० पासून|जन्म_स्थान=बंगळुरु, [[भारत]]|प्रसिद्ध_कामे=महिला सक्षमीकरण}} [[Category:Articles with hCards]] '''श्रीलता बाटलीवाला''' या सामाजिक कार्यकर्त्या, महिला हक्कांचे पुरस्कर्त्या, विद्वान, आणि महिलांच्या सक्षमीकरणावरील अनेक पुस्तकांच्या लेखिका आहेत. या [[बंगळूर|बेंगळुरू]] (पूर्वी बंगलोर म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या), [[कर्नाटक]], [[भारत]] येथील राहणाऱ्या आहेत. इ.स. १९७० च्या दशकाच्या उत्तरार्धापासून ती "ग्रासरूट ऍक्टिव्हिझम, वकिली, अध्यापन, संशोधन, प्रशिक्षण," अनुदान मिळवणे आणि अभ्यासपूर्ण स्वरूपाची कामे जोडण्यात गुंतलेल्या आहेत.<ref name="Just">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.justassociates.org/en/bio/srilatha-batliwala|title=Srilatha Batliwala|publisher=Justassociates Organization|access-date=8 March 2016}}</ref> इ.स. १९८० च्या दशकाच्या मध्यात झालेल्या महिला सक्षमीकरणाची व्याख्येबाबत बाटलीवाला यांच्या मते "कल्याण, उन्नती, समुदाय सहभाग आणि गरिबी निर्मूलन" अशी संज्ञा आहे.{{Sfn|Sahay|1998|p=18}} बाटलीवाला यांच्या म्हणण्यानुसार भारतात महिला सक्षमीकरण कायदे सहज मंजूर केले जातात परंतु त्याची अंमलबजावणी उशिरा होते. इजिप्तमधील तत्सम परिस्थितीशी तुलना करु शकतो. महिलांच्या चळवळींना "संघटित आणि एकत्रीकरण करण्यावर प्रतिकूल प्रतिक्रिया" पूर्वीच्या तुलनेत वाढत असल्याचेही त्यांचे मत आहे.<ref name="Podcast">{{स्रोत बातमी|url=https://www.theguardian.com/global-development/2014/mar/05/women-movements-force-change-podcast-transcript|title=Are women's movements a force for change?|date=5 March 2014|work=The Guardian|access-date=8 March 2016}}</ref> == चरित्र == बाटलीवाला यांचा जन्म भारतातील [[बेंगळुरू]] येथे झाला. त्यांनी [[टाटा सामाजिक विज्ञान संस्था|टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ सोशल सायन्सेस]], [[मुंबई]] येथून सामाजिक कार्यात मास्टर ऑफ आर्ट्स (एमए) पदवी प्राप्त केली.<ref name="Sri">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.learningpartnership.org/node/1745|title=Srilatha Batliwala|publisher=learningpartnership.org learningpartnership.org|access-date=8 March 2016}}</ref> इ.स. १९७० च्या उत्तरार्धापासून ते १९९० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात त्यांनी [[स्त्रीवादी]] चळवळीला चालना देण्यासाठी, स्त्रियांमध्ये नेतृत्वगुण निर्माण करण्यासाठी, लिंग-संवेदनशील समस्यांचे निरीक्षण आणि मूल्यांकन आणि महिला कार्यकर्त्यांचा समूह तयार करण्यासाठी भारतात काम केले. चार संस्था आणि दोन तळागाळातील [[स्त्रीवादी]] मोहिमा स्थापन करण्यात त्यांचा मोठा वाटा होता. १९९० च्या मध्यापासून त्यांनी बंगळुरूबाहेर अनेक आंतरराष्ट्रीय संस्थांमध्ये काम केले आहे. फोर्ड फाउंडेशन (१९९७ - २०००), [[न्यू यॉर्क शहर|न्यू यॉर्क सिटी]] सह कार्यक्रम अधिकारी म्हणून "आंतरराष्ट्रीय नागरी समाज, विशेषतः आंतरराष्ट्रीय तळागाळातील चळवळींवर" नानफा संस्थांसाठी हौसर सेंटरमधील सिव्हिल सोसायटी रिसर्च फेलो, [[हार्वर्ड विद्यापीठ|हार्वर्ड विद्यापीठात]] आणि महिला पर्यावरण आणि विकास संस्थेच्या मंडळाच्या अध्यक्षा, [[न्यू यॉर्क शहर|न्यू यॉर्क शहर]] येथे काम केले.<ref name="Just">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.justassociates.org/en/bio/srilatha-batliwala|title=Srilatha Batliwala|publisher=Justassociates Organization|access-date=8 March 2016}}</ref> == प्रकाशने == बाटलीवाला यांच्याकडे महिला सक्षमीकरण आणि विकासाच्या मुद्द्यांवर अनेक प्रकाशने आहेत. त्यांचे सर्वोत्कृष्ट पुस्तक वुमन एंपॉवरमेंट इन साउथ एशिया - कन्सेप्ट्स अँड प्रॅक्टिसेस (१९९३), जे २०हून अधिक भाषांमध्ये प्रकाशित झाले आहे. हे पुस्तक एक "वैचारिक चौकट आणि नियमावली" आहे. ज्याचा मोठ्या प्रमाणावर महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी प्रशिक्षण पुस्तिका म्हणून वापर केला जातो. त्यांचे इतर महत्त्वाची प्रकाशित पुस्तके खालील प्रमाणे आहेत आहेत: स्टेटस ऑफ रुलर वुमेन इन कर्नाटक (१९९८)<ref name="March">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.un.org/ga/president/61/follow-up/thematic-gender/sbatliwala.shtml|title=Second Informal Thematic Debate Gender Equality and the Empowerment of Women:Srilatha Batliwala|publisher=United Nations General Assembly 61st session|access-date=8 March 2016}}</ref> ट्रान्सनॅशनल सिव्हिल सोसायटी: ॲन इंट्रोडक्शन विथ लॉयड डेव्हिड ब्राउन (२००६){{Sfn|Batliwala|Brown|2006}} ग्रासरूट मुव्हमेंटस ॲज ग्लोबल ॲक्टर्स <ref name="March" /> आणि फेमिनिस्ट लिडरशिप फॉर सोशल ट्रांसफॉरमेशन: क्लिअरींग द कन्सेप्चुअल क्लाऊड(२०११).{{Sfn|Batliwala|2011}} == संदर्भग्रंथ == * {{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=XkooAQAAMAAJ|title=ट्रान्सनॅशनल सिव्हिल सोसायटी: ॲन इन्ट्रोडक्शन|last=बाटलीवाला|first=श्रीलता|last2=ब्राउन|first2=लॉयड डेव्हिड|publisher=कुमारियन प्रेस|year=२००६|isbn=978-1-56549-210-3}} * {{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=U0UxnwEACAAJ|title=फेमिनिस्ट लिडरशिप फॉर सोशल ट्रान्सफॉरमेशन: क्लिअरींग द कन्सेप्च्युअल क्लाऊड|last=बाटलीवाला|first=श्रीलता|year=२०११}} * {{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=H8stCgAAQBAJ&pg=PA122|title=वर्कर आयडेंटीटी, एजंसी ॲंड इकॉनॉमिक डेव्हलपमेंट: वुमनस् एम्पॉवरमेंट इन द इंडीयन इनफॉरमल इकॉनॉमी|last=हिल|first=एलिझाबेथ|date=२ जुलै २०१०|publisher=रूटलेज|isbn=978-1-136-95428-3}} * {{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=6PKzAAAAIAAJ|title=एनर्जी ॲज ॲन इन्स्ट्रुमेंट फॉर सोशिओ-इकॉनॉमिक डेव्हलपमेंट|last=फिलिप्स|first=रोझमेरी|publisher=युनायटेड नेशन्स डेव्हलपमेंट प्रोग्राम|year=१९९५}} * {{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=trAAeQ2YpsMC&pg=PA18|title=वुमन ॲंड एंपॉवरमेंट: ॲप्रोचेस ॲंड स्ट्रॅटरजिस|last=सहाय|first=सुषमा|date=१ जानेवारी १९९८|publisher=डिस्कव्हरी पब्लिशिंग हाऊस|isbn=978-81-7141-412-3}} == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:जन्म वर्ष गहाळ (जिवंत लोक)]] [[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय लेखिका]] [[वर्ग:इंग्लिश भाषी भारतीय लेखक]] [[वर्ग:भारतीय स्त्रीवादी लेखिका]] [[वर्ग:भारतीय महिला कार्यकर्त्या]] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:कर्नाटकातील महिला लेखिका]] [[वर्ग:बंगळूरचे लेखक]] [[वर्ग:कर्नाटकातील कार्यकर्ते]] [[वर्ग:२०व्या शतकातील भारतीय लेखक]] p9v6lmc9ellby9kar27dt85imw7jlwe 14 302411 2147996 2056410 2022-08-16T12:34:38Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:बंगलोरचे लेखक]] वरुन [[वर्ग:बंगळूरचे लेखक]] ला हलविला wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 304165 2148335 2144320 2022-08-17T11:11:53Z 43.242.226.4 /* एक तासांचे विशेष भाग २ */ wikitext text/x-wiki == एक तासांचे विशेष भाग १ == {| class="wikitable" ! !! सोन्याची पावलं !! [[बाळूमामाच्या नावानं चांगभलं]] |- | १२ सप्टेंबर २०२१ | संध्या. ७ | |- | १३ मार्च २०२२ | | संध्या. ७ |} == एक तासांचे विशेष भाग २ == {| class="wikitable" ! !! तुझ्या रूपाचं चांदणं !! [[राजा राणीची गं जोडी]] !! योगयोगेश्वर जय शंकर !! [[बाळूमामाच्या नावानं चांगभलं]] !! जय जय स्वामी समर्थ !! [[जीव माझा गुंतला]] !! सुंदरा मनामध्ये भरली !! भाग्य दिले तू मला !! आई मायेचं कवच !! लेक माझी दुर्गा |- | २० मार्च २०२२ | | | | | दुपारी १२ आणि संध्या. ७ | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | | | दुपारी २ आणि रात्री ९ |- | ३ एप्रिल २०२२ | | | | | दुपारी १२ आणि संध्या. ७ | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | | | दुपारी २ आणि रात्री ९ |- | १० एप्रिल २०२२ | दुपारी १२ आणि संध्या. ७ | | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | | दुपारी २ आणि रात्री ९ | | | | |- | १७ एप्रिल २०२२ | | दुपारी १२ आणि संध्या. ७ | | | | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | | दुपारी २ आणि रात्री ९ | |- | १ मे २०२२ | दुपारी १२ आणि संध्या. ७ | | | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | दुपारी २ आणि रात्री ९ | | | | |- | ८ मे २०२२ | | दुपारी १२ आणि संध्या. ७ | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | | | दुपारी २ आणि रात्री ९ | | | |- | १५ मे २०२२ | | | | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | | | | दुपारी २ आणि रात्री ९ | दुपारी ३ आणि रात्री १० |- | २२ मे २०२२ | दुपारी १२ आणि संध्या. ७ | | | | | दुपारी १ आणि रात्री ८ | | दुपारी २ आणि रात्री ९ | | |- | ३१ जुलै २०२२ | | | | | | दुपारी १२.३० आणि संध्या. ७.३० | | दुपारी १.३० आणि रात्री ८.३० | | |- | ७ ऑगस्ट २०२२ | | दुपारी १२.३० आणि संध्या. ७.३० | | | दुपारी १.३० आणि रात्री ८.३० | | | | | |- | १४ ऑगस्ट २०२२ | | | | दुपारी १२.३० आणि संध्या. ७.३० | | | दुपारी १.३० आणि रात्री ८.३० | | | |- | २१ ऑगस्ट २०२२ | | | दुपारी १२.३० आणि संध्या. ७.३० | | | दुपारी १.३० आणि रात्री ८.३० | | | | |} [[वर्ग:कलर्स मराठी]] jhbl0oek7t1ppzni14wyhqssw2v0yp7 0 309281 2148099 2145995 2022-08-17T02:00:00Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट राष्ट्रकुल खेळात भारत |games=२०२२ |competitors= २१० (१०६ पुरुष आणि १०४ महिला) |sports= १६ |officials=२४ |start_date = {{Start date|2022|7|28|df=y}} |end_date = {{End date|2022|8|8|df=y}} |flagbearer= सुरुवात:[[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि [[पी.व्ही. सिंधू]]<br />सांगता:[[निखत झरीन]] आणि [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] |gold= 22 |silver= 16 |bronze= 23 |rank=४ }} २८ जुलै ते ८ ऑगस्ट २०२२ दरम्यान [[इंग्लंड]]च्या [[बर्मिंगहॅम]] शहरात होणाऱ्या [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ]] स्पर्धेत भारत सध्या खेळत आहे. जुलै २०२२ मध्ये राष्ट्रकुल खेळासाठी भारताकडून १०६ पुरुष आणि १०४ महिला अश्या एकूण २१० सदस्य संघाची घोषणा करण्यात आली. भारताने राष्ट्रकुल स्पर्धेत पदार्पण करणाऱ्या महिला क्रिकेट प्रकारासाठी राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ पाठवला. हॉकी संघाचा सदस्य [[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि बॅडमिंटनपटू [[पी.व्ही. सिंधू]] हे दोघे उद्घाटन समारंभामध्ये भारताचे ध्वजधारक होते. स्क्वॅशपटू अनाहत सिंग वयाच्या अवघ्या १४ व्या वर्षी राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणारा सर्वात तरुण भारतीय खेळाडू ठरला.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/commonwealth-games-2022/story/cwg-2022-anahat-singh-squash-wins-opening-round-womens-singles-1981631-2022-07-29|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: १४ वर्षीय अनाहत सिंगची महिला स्क्वॉशमध्ये विजयी सुरुवात|last=दिल्ली जुलै २९|first=इंडिया टुडे वेब डेस्क न्यू|last2=३० जुलै|first2=२०२२ अद्ययावत|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=|first3=}}</ref> ४५ वर्षीय लॉन बॉल्स खेळाडू सुनील बहादूर हे दलातील सर्वात वयस्कर खेळाडू होते. भारताचे पहिले पदक [[संकेत सरगर]]<nowiki/>ने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|वेटलिफ्टिंग]]<nowiki/>मध्ये रौप्यपदकासह जिंकले. साईखोम मीराबाई चानूने २०२२ च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत देशासाठी पहिले सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/anushka-sharma-kareena-kapoor-anupam-kher-praise-mirabai-chanu-for-winning-gold-medal-in-cwg-2022-1982072-2022-07-31|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ मध्ये सुवर्णपदक जिंकल्याबद्दल भारतीय सेलिब्रिटींकडून मीराबाई चानूचे कौतुक|last=मुंबई जुलै ३१|first=तनुश्री रॉय|last2=जुलै ३१|first2=२०२२ अद्यतन|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=१ले|first3=२०२२ १६:१६}}</ref> [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]]<nowiki/>ने २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांमध्ये टेबल टेनिस खेळात देशासाठी चार (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) पदके जिंकली. बहु-राष्ट्रीय बहु-विषय क्रीडा स्पर्धेत ४ किंवा अधिक पदके (३ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकणारा [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] हा केवळ दुसरा आणि पहिला भारतीय पुरुष खेळाडू आहे. १९८६ मध्ये आशियाई क्रीडा स्पर्धेत [[पी.टी. उषा|पी.टी. उषाने]] ५ पदके (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकली. शरथने २०२२ च्या राष्ट्रकुल स्पर्धेत ही कामगिरी केली. महिला चौकडी संघाने जिकंलेले सुवर्णपदक हे भारताने [[लॉन बोल्स|लॉन बॉल्समध्ये]] जिकंलेले पहिलेच पदक होते आणि त्यानंतर पुरुषांच्या चौकडीनेसुद्धा रौप्य पदक जिंकले. == माघार घेण्याची भीती == २०२२ च्या क्रीडा कार्यक्रमात तिरंदाजी आणि नेमबाजीचा समावेश करू नये, या २०२२ राष्ट्रकुल खेळ बर्मिंगहॅम आयोजन समितीच्या प्रस्तावाला [[राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघ|राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाच्या]] कार्यकारी मंडळाने जून २०१९ मध्ये पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर,<ref>{{cite web|url=https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|title=बर्मिंगहॅम २०२२ राष्ट्रकुल खेळाच्या वेळापत्रकात तीन नवीन खेळांचा प्रस्ताव|date=२० जून २०१९|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128200737/https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|archive-date=२८ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ|भारतीय ऑलिंपिक संघाचे]] अध्यक्ष नरेंद्र बत्रा यांनी राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे नेतृत्व हे "भारताला फटकारण्याची मानसिकता" आणि "विशिष्ट मानसिकतेचे लोक" असे असून भारताच्या क्रीडा पराक्रमाला सहन करू शकत नाहीत (ज्यातील नेमबाजीचा खेळ हा महत्त्वाचा भाग आहे) असा दावा करून भारताने २०२२ च्या खेळांवर बहिष्कार टाकावा असा प्रस्ताव दिला.<ref>{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|title=शूटिंग स्नबसाठी भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेचा २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांवर बहिष्कार टाकण्याचा प्रस्ताव.|date=२७ जुलै २०१९|work=आऊटलूक वेब ब्युरो|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727221615/https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|archive-date=२७ जुलै २०१९|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> तथापि, भारतीय ऑलिंपिक संघाने नंतर बहिष्काराची धमकी मागे घेतली<ref>{{cite news|url=https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|title=भारत २०२२च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत भाग घेणार|date=३१ डिसेंबर २०१९|work=[[डीडी न्यूज]]|publisher=[[दूरदर्शन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231152435/https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|archive-date=३१ डिसेंबर २०१९|url-status=live}}</ref> आणि जानेवारी २०२२ मध्ये [[चंदिगढ|चंदीगढ]] येथे एकत्रित तिरंदाजी आणि नेमबाजी चॅम्पियनशिपचे आयोजन करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. या प्रस्तावाला संबंधित भागधारकांचा पाठिंबा होता<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|title=राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कार्यक्रमांसाठी भारताच्या प्रस्तावावर कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशनचे विधान|date=७ जानेवारी २०२०|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115180400/https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|archive-date=१५ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> आणि त्यानंतर त्याला अधिकृत मान्यता मिळाली. कार्यक्रमाच्या यजमानपदाचा खर्च भारताने उचलावा अशी तरतूद करण्यात आली; चंदीगढमध्ये प्रदान करण्यात आलेल्या पदकांचा समारोप समारंभानंतर एका आठवड्यानंतर २०२२ राष्ट्रकुल खेळांच्या एकूण पदक सारणीमध्ये समावेश केला जाईल असे ठरवले गेले.<ref>{{cite news|last1=डिक्सन|first1=एड|url=https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|title=भारत २०२२ राष्ट्रकुल खेळातील नेमबाजी आणि तिरंदाजीचे आयोजन करणार|date=२४ फेब्रुवारी २०२०|work=[[स्पोर्ट्सप्रो]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224200028/https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|archive-date=२४ फेब्रुवारी २०२०|url-status=live}}</ref> परंतु जुलै २०२१ मध्ये, [[२०१९-२०२० वुहान कोरोना व्हायरसचा उद्रेक|कोविड-१९ महामारीमुळे]] कार्यक्रम रद्द करण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|title=२०२२ भारतातील राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कोविड धोक्यामुळे रद्द|date=२ जुलै २०२१|publisher=[[इएसपीएन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306153557/https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|archive-date=६ मार्च २०२२|url-status=live}}</ref> ऑक्टोबर २०२१ मध्ये, [[हॉकी इंडिया|हॉकी इंडियाने]] [[युनायटेड किंग्डम]]<nowiki/>मधील महामारी आणि बर्मिंगहॅम २०२२ ची [[२०२२ आशियाई खेळ|२०२२ आशियाई खेळांच्या]] (नंतरच्या काळात [[२०२४ उन्हाळी ऑलिंपिक|पॅरिस २०२४]] ऑलिम्पिक पात्रता धोक्यात असताना) समीपतेचा दाखला देत, दोन्ही हॉकी संघांची खेळांमधून माघार घेतली; यूकेने भारतीय कोविड-१९ लसीकरण प्रमाणपत्रांना मान्यता न दिल्याने आणि इंग्लंड हॉकीने [[भुवनेश्वर]] येथे २०२१ च्या पुरुषांच्या FIH हॉकी ज्युनियर विश्वचषकातून माघार घेतल्याच्या प्रतिसादात हा निर्णय घेण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|title=हॉकी इंडियाची २०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधून कोविड चिंतेमुळे माघार|date=५ ऑक्टोबर २०२१|work=[[एनडीटीव्ही|एनडीटीव्ही स्पोर्ट्स]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005135123/https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|archive-date=५ ऑक्टोबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट इंडिया|PTI]]}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ]] आणि [[युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालय (भारत)|क्रीडा मंत्री]] [[अनुराग ठाकुर|अनुराग ठाकूर]] यांच्याशी झालेल्या चर्चेनंतर, महासंघाने ठरवले की भारत पात्रतेच्या अधीन राहून राष्ट्रकुल हॉकी स्पर्धांमध्ये भाग घेईल.<ref>{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|title=भारतीय हॉकी संघ बर्मिंगहॅम राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणार - कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|date=४ डिसेंबर २०२१|work=[[द इंडियन एक्स्प्रेस]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211215235714/https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|archive-date=१५ डिसेंबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> == स्पर्धक == प्रत्येक खेळ/प्रकारासाठी खेळांमध्ये सहभागी होणाऱ्या स्पर्धकांची संख्या खालीलप्रमाणे आहे.<ref>{{Cite web|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ साठी ९० दिवस बाकी: खेळांसाठी पात्र झालेले भारतीय खेळाडू|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/cwg-2022-90-days-indians-qualified-commonwealth-games-qualification/article38481735.ece|access-date=९ जून २०२२|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref> {|class="wikitable sortable" style="text-align:center;" ! width=120|खेळ ! width=55|पुरूष ! width=55|महिला ! width=55|एकूण |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स|ॲथलेटिक्स]] |२०||१८||३८ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती|कुस्ती]] |६||६||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|क्रिकेट]] |{{n/a}}||१५||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण|जलतरण]] |७||०||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स|जिम्नॅस्टिक्स]] |३||४||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो|जुडो]] |३||३||६ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|टेबल टेनिस]] |५||७||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन|ट्रायथलॉन]] |२||२||४ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग|पॅरा पॉवरलिफ्टिंग]] |२||३||५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन|बॅडमिंटन]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन|भारोत्तोलन]] |८||७||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध|मुष्टियुद्ध]] |८||४||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स|लॉन बोल्स]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील सायकलिंग|सायकलिंग]] |९||४||१३ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश|स्क्वॅश]] |५||४||९ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी|हॉकी]] |१८||१८||३६ |- !एकूण||१०६||१०४||२१० |} == पदक विजेते == === सुवर्ण पदक === {{Col-begin}} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Gold medal}} || [[मीराबाई चानू|सैखोम मिराबाई चानू]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|महिला ४९ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- |{{Gold medal}} |[[जेरेमी लालरिनुंगा]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|पुरूष ६७ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |[[अचिंता शेउली]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ७३ किलो|पुरूष ७३ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[रुपा राणी तिर्की]]<br>[[नयनमोनी सैकिया]]<br>[[लवली चौबे]]<br>[[पिंकी सिंग]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बॉल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बॉल्स - महिला चार सदस्य संघ|महिला चार सदस्य संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमीत देसाई]]<br>[[सनिल शेट्टी]]<br>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]]}}}} |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |[[सुधीर (अपंग भारोत्तोलन खेळाडू‌)|सुधीर]] |[[भारोत्तोलन|अपंग भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील अपंग भारोत्तोलन - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Gold medal}} |[[बजरंग पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[साक्षी मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[दीपक पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[रवी कुमार दहिया]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[विनेश फोगट]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नवीन मलिक]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ७४ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[भाविना पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नीतू घंघास]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला कमीतकमी वजन|महिला ४८ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अमित पंघल]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फ्लायवेट|पुरूष ५१ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[एल्डहोस पॉल]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[निखत झरीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाईट फ्लायवेट|महिला ५० किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[श्रीजा अकुला]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[पी.व्ही. सिंधू]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[लक्ष्य सेन]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[चिराग शेट्टी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {|class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" !colspan=5|'''वर्णनानुसार पदके''' |- |'''वर्ण''' |bgcolor=F7F6A8|{{gold1}} |bgcolor=DCE5E5|{{silver2}} |bgcolor=FFDAB9|{{bronze3}} |'''एकूण''' |- |पुरूष |bgcolor=F7F6A8|१३ |bgcolor=DCE5E5|९ |bgcolor=FFDAB9|१३ |'''३५''' |- |महिला |bgcolor=F7F6A8|८ |bgcolor=DCE5E5|६ |bgcolor=FFDAB9|९ |'''२३''' |- |मिश्र |bgcolor=F7F6A8|१ |bgcolor=DCE5E5|१ |bgcolor=FFDAB9|१ |'''३''' |- !'''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} {{clear}} {| class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" ! colspan=7 | '''दिनांकानुसार पदके''' |- style="text-align:center;" | '''दिवस''' | '''दिनांक''' | style="background:#F7F6A8;" |{{gold1}} | style="background:#DCE5E5;" |{{silver2}} | style="background:#FFDAB9;" |{{bronze3}} | '''एकूण''' |- style="text-align:center;" | दिवस १ | २९ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''०''' |- style="text-align:center;" | दिवस २ | ३० जुलै | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ३ | ३१ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ४ | १ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''३''' |- style="text-align:center;" | दिवस ५ | २ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ६ | ३ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |४ | '''५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ७ | ४ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ८ | ५ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |३ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''६''' |- style="text-align:center;" | दिवस ९ | ६ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |३ | style="background:#FFDAB9;" |७ | '''१४''' |- style="text-align:center;" | दिवस १० | ७ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |५ | style="background:#DCE5E5;" |४ | style="background:#FFDAB9;" |६ | '''१५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ११ | ८ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''६''' |- ! colspan="2" | '''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} | {{col-end}} === रजत पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Silver medal}} || [[संकेत सरगर|संकेत महादेव सरगर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|पुरूष ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[बिंद्याराणी देवी|बिंद्याराणी देवी सोरोखाईबम]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|महिला ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[सुशीला देवी लिक्माबम]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला ४८ किलो|महिला ४८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Silver medal}} || [[विकास ठाकूर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|पुरूष ९६ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[श्रीकांत किदंबी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]]<br>[[बी. सुमीत रेड्डी]]<br>[[लक्ष्य सेन]]<br>[[चिराग शेट्टी]]<br>[[गायत्री गोपीचंद]]<br>[[त्रिसा जॉली]]<br>[[आकर्षी कश्यप]]<br>[[अश्विनी पोनप्पा]]<br>[[पी.व्ही. सिंधू]]}}}} |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - मिश्र संघ|मिश्र संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- | {{Silver medal}} || [[तुलिका मान]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला +७८ किलो|महिला +७८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Silver medal}} || [[मुरली श्रीशंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष लांब उडी|पुरूष लांब उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Silver medal}} |[[अंशू मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Silver medal}} |[[प्रियांका गोस्वामी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत|महिला १००००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अविनाश साबळे]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सुनील बहादूर]]<br>[[नवनीत सिंग]]<br>[[चंदन सिंग]]<br>[[दिनेश कुमार]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बोल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स - पुरूष चौकडी|पुरूष चौकडी]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमनप्रीत कौर]]<br>[[स्मृती मानधना]]<br>[[तानिया भाटिया]]<br>[[यस्तिका भाटिया]]<br>[[हर्लीन देओल]]<br>[[राजेश्वरी गायकवाड]]<br>[[सभ्भीनेणी मेघना]]<br>[[स्नेह राणा]]<br>[[जेमिमाह रॉड्रिग्ज]]<br>[[दीप्ती शर्मा]]<br>[[मेघना सिंग]]<br>[[रेणुका सिंग]]<br>[[पूजा वस्त्रकार]]<br>[[शेफाली वर्मा]]<br>[[राधा यादव]]}}}} |[[क्रिकेट]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|महिला क्रिकेट]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[सागर अहलावत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष सुपर हेवीवेट|पुरूष +९२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत हॉकी संघ|भारतीय पुरुष हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[पी. आर. श्रीजेश]]<br>[[कृष्ण पाठक]]<br>[[वरुण कुमार (हॉकी खेळाडू)|वरुण कुमार]]<br>[[सुरेंदर कुमार]]<br>[[हरमनप्रीत सिंग]]<br>[[अमित रोहिदास]]<br>[[जुगराज सिंग]]<br>[[जर्मनप्रीत सिंग]]<br>[[मनप्रीत सिंग]]<br>[[हार्दिक सिंग]]<br>[[विवेक प्रसाद]]<br>[[समशेर सिंग]]<br>[[आकाशदीप सिंग]]<br>[[नीलकांत शर्मा]]<br>[[मनदीप सिंग]]<br>[[गुरजंत सिंग]]<br>[[ललित उपाध्याय]]<br>[[अभिषेक (हॉकी खेळाडू)|अभिषेक]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - पुरूष स्पर्धा|पुरुषांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;८ |} === कांस्य पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Bronze medal}} || [[गुरुराज पूजारी]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६१ किलो|पुरूष ६१ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Bronze medal}} || [[विजय कुमार यादव]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - पुरूष ६० किलो|पुरूष ६० किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[हरजिंदर कौर]]|| [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|महिला ७१ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[लवप्रीत सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|पुरूष १०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[सौरव घोसाल]] || [[स्क्वॅश]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[गुरदीप सिंग (भारोत्तोलक)|गुरदीप सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|पुरूष +१०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[तेजस्वीन शंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष उंच उडी|पुरूष उंच उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- |{{Bronze medal}} |[[दिव्या काकरन]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहित ग्रेवाल]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[जस्मिन लांबोरिया]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाइटवेट|महिला लाइटवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा गेहलोत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा सिहाग]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहम्मद हुसामुद्दीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फिदरवेट|पुरूष फिदरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[दीपक नेहरा]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[सोनलबेन पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[रोहित टोकस]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष वेल्टरवेट|पुरूष वेल्टरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[भारत महिला हॉकी संघ|भारतीय महिला हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सविता पुनिया]]<br>[[रजनी एतिमार्पु]]<br>[[दीप ग्रेस एक्का]]<br>[[गुरजीत कौर]]<br>[[निक्की प्रधान]]<br>[[उदिता दुहान]]<br>[[निशा वारसी]]<br>[[सुशीला चानू]]<br>[[मोनिका मलिक]]<br>[[नेहा गोयल]]<br>[[ज्योती (हॉकीपटू)|ज्योती]]<br>[[सोनिका तांडी]]<br>[[सलीमा टेटे]]<br>[[वंदना कटारिया]]<br>[[लालरेमसियामी]]<br>[[नवनीत कौर]]<br>[[शर्मिला देवी]]<br>[[संगिता कुमारी]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - महिला स्पर्धा|महिलांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[संदीप कुमार (रेसवॉकर)|संदीप कुमार]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष १०,०००मी चाल|पुरूष १०,०००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[अन्नू राणी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - महिला भालाफेक|महिला भालाफेक]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[सौरव घोसाल]], [[दीपिका पल्लीकल]] |[[स्क्वॅश]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[श्रीकांत किदंबी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[गायत्री गोपीचंद]], [[त्रिशा जॉली]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |} == ॲथलेटिक्स == {{मुख्यलेख|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स}} चेन्नई येथे झालेल्या राष्ट्रीय आंतर-राज्य ऍथलेटिक्स चॅम्पियनशिपनंतर, १६ जून २०२२ रोजी ३७ ऍथलीट्सच्या संघाची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web|title= राष्ट्रकुल खेळांसाठी निवडलेल्या ३७ सदस्यीय भारतीय संघात नीरज चोप्रा प्रमुख |url=https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|publisher=[[ ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया|]]|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220616155422/https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|archive-date=१६ जून २०२२ |date=१६ जून २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरुष ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:100%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left rowspan=2|[[अविनाश साबळे]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ५००० मीटर |५०००मी]] |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |{{Abbr|अपूर्ण|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |colspan=2 {{n/a}} |८:११.२० {{AthAbbr|NR|British}} |{{silver2}} |- |align=left|[[नोहे निर्मल तोम]]<br>[[अमोज जेकब]]<br>[[ नागनाथन पांडी]]<br>[[ मोहम्मद अनस]]<br>[[ मोहम्मद वरितोडी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ४ × ४०० मीटर रिले |४ × ४०० मी रिले]] | ३:०६:९७ |२ '''पा''' | ३:०५.५१ |७ |- |align=left|[[नितेंद्रसिंग रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष मॅरेथॉन|मॅरेथॉन]] |colspan=2 {{n/a}} |२:१९:२२ | १२ |- |align=left|[[संदीप कुमार]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |३८:४९.२१ {{AthAbbr|PB}} |{{Bronze3}} |- |align=left|[[अमित खत्री]] |४३:०४.९७ {{AthAbbr|SB}} |९ |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" ! अंतर !क्रमांक ! अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[तेजस्वीन शंकर]] |align=left |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष उंच उडी|उंच उडी]] |colspan=2 {{n/a}} |२.२२ |{{Bronze3}} |- |align=left|[[मोहम्मद अनस]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष लांब उडी|लांब उडी]] |७.६८ |८ '''पा''' |७.९७ |५ |- |align=left|[[मुरली श्रीशंकर]] |८.०५ |१ '''पा''' |८.०८ |{{Silver2}} |- |align=left|[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष तिहेरी उडी|तिहेरी उडी]] | colspan="2" rowspan="3" {{n/a}} |१७.०२ |{{Silver2}} |- |align=left|[[एल्डहोस पॉल]] |१७.०३ |{{gold1}} |- |align=left|[[प्रवीण चित्रवेल]] |१६.८९ |४ |- |align=left|[[देवेंद्र गहलोत]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष थाळीफेक F44/64|थाळीफेक F44/64]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |४२.१३ |५ |- |align=left|[[ देवेंद्र कुमार]] |४६.२८ |७ |- |align=left|[[अनिश सुरेंद्रन पिल्लई]] | colspan="2" |{{Abbr|सु.ना.|सुरवात केली नाही}} |- | align="left" |[[ डीपी मनू]] | align=left rowspan="2" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष भालाफेक|भालाफेक]] | colspan="2" rowspan="2" {{n/a}} |८२.२८ |५ |- |align=left|[[रोहित यादव]] |८२.२२ | ६ |} ;महिला ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[दुती चंद]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०० मीटर|१०० मी]] |११.५५ |४ | colspan="4" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[हिमा दास]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला २०० मीटर|२०० मी]] |२३.४२ |१ '''पा''' |२३.४२ |३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[ज्योती येराजी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला महिला १०० मीटर अडथळाशर्यत |१०० मी अडथळाशर्यत]] |१३.१८ |४ |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[दुती चंद]]<br>[[हिमा दास]]<br>[[श्राबनी नंदा]]<br>[[ सिमल नूरम्बलाकल समुवेल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला ४ × १०० मीटर रिले |४ × १०० मी रिले]] |४४.४५ |२ '''पा''' |colspan=2 {{n/a}} |४३.८१ |५ |- |align=left|[[भावना जाट]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |४७:१४.१३ {{AthAbbr|PB}} |८ |- |align=left|[[प्रियांका गोस्वामी]] |४३:३८.८३ {{AthAbbr|PB}} |{{Silver2}} |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !अंतर !क्रमांक !अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[अन्सी सोजन]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला लांब उडी|लांब उडी]] |६.२५ |१३ |colspan=2|प्रगती केली नाही |- |align=left|[[मनप्रीत कौर]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक|गोळाफेक]] |१६.७८ |७ '''पा''' |१५.५९ |१२ |- |align=left|[[पूनम शर्मा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक (F57)|गोळाफेक (F57)]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |७.०७ {{AthAbbr|PB}}/{{AthAbbr|GR}} |७ |- |align=left|[[संतोष (ॲथलिट)|संतोष]] |६.५३ |८ |- |align=left|[[शर्मिला (ॲथलिट)| शर्मिला]] |८.४३ {{AthAbbr|PB}} |४ |- |align=left|[[नवजीत धिल्लन]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला थाळीफेक|थाळीफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |५३.५१ |८ |- |align=left|[[सीमा पुनिया]] |५५.९२ |५ |- |align=left|[[मंजू बाला]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला हातोडा फेक|हातोडा फेक]] |५९.६८ |११ '''पा''' |६०.९६ |१२ |- |align=left|[[सरिता सिंग (ॲथलिट)|सरिता सिंग]] |५७.४८ |१३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[अन्नू राणी]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला भालाफेक|भालाफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |६०.०० |{{Bronze3}} |- |align=left|[[शिल्पा राणी]] |५४.६२ |७ |} == कुस्ती == {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती}} १६ मे २०२२ रोजी महिलांच्या निवड चाचणीनंतर, स्पर्धेसाठी सहा कुस्तीपटू निवडले गेले. <ref>{{Cite news|title= कुस्ती: विनेश फोगट, साक्षी मलिक यांची बर्मिंगहॅम येथे होणाऱ्या राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी भारतीय संघात निवड |url=https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|date=१६ मे २०२२|work=[[Scroll.in]]|publisher= स्क्रोल मीडिया इनकॉर्पोरेशन |language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517090219/https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> १७ मे २०२२ रोजी पुरुषांच्या चाचण्या घेण्यात आल्या आणि आणखी सहा कुस्तीपटूंची निवड झाली.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल २०२२ मध्ये देशाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडलेल्या सहा कुस्तीपटूंमध्ये रवी दहिया, बजरंग पुनिया|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|work=[[द इकॉनॉमिक टाइम्स]]|agency=[[Asian News International|ANI]]|date=१७ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517172703/https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> {{smalldiv|1=<nowiki/> '''सूची''': * VFA – पाडाव करून विजय. * VPO1 - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक गुणांसह पराभूत. * VPO - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक मुद्द्यांशिवाय गमावलेला. * VSU - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांशिवाय पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VSU1 - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांसह पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VB - दुखापतीने विजय * VFO - माघार घेऊन विजय - जर एखादा खेळाडू मॅटवर उपस्थित राहिला नसल्यास. }} ;पुरुष {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम| सुवर्णपदक सामना }}/{{abbr|कांस्य | कांस्य पदक }} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[रविकुमार दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सुरज सिंग|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|असद अली|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १४–४^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|वेल्सन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{gold1}} |- |align=left|[[बजरंग पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ६५ किलो | ६५ किलो]] |{{flagCGFathlete|बिंगहॅम|NRU|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|बॅनडू|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{flagCGFathlete|जॉर्ज राम|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|मॅकनेल|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–२^VPO1 |{{gold1}} |- |align=left|[[नवीन मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ७४ किलो | ७४ किलो]] |{{flagCGFathlete|जॉन |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १३–३^VSU1 |{{flagCGFathlete|लू हाँग येउ|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|बोलींग|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' १२–१^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ताहीर|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ८६ किलो | ८६ किलो]] |{{flagCGFathlete|ऑक्सेनहॅम|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|कसेगबामा|SLE|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|अॅलेक्स मूर|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१^VPO1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|इनाम|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक नेहरा]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो | ९७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रंधावा|CAN|2022}}<br/>'''प''' ६–८^VPO1 |प्रगती करू शकला नाही |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रझा |PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–२^VPO1 |{{bronze3}} |- |align=left|[[मोहित दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो | १२५ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कौसलिडीस|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–१^VPO1 |{{flagCGFathlete|अमर धेसी|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' २–१२^VSU1 |{{bye}} |{{flagCGFathlete|जॉन्सन|JAM|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{bronze3}} |} ;महिला ;गट फेरी स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[पूजा गेहलोत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो | ५० किलो]] |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{flagCGFathlete|मुआम्बो|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ^VFO |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|पार्क्स|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ६–९^VPO1 |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{bronze3}} |} ;नॉर्डिक स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|नॉर्डिक राउंड रॉबिन !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल |- |align=left|[[विनेश फोगट]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो | ५३ किलो]] |{{flagCGFathlete|स्टीवर्ट|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VPO1 |{{flagCGFathlete|मधुरवलगे|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{gold1}} |} ;रिपेचेज स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[अंशु मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सायमोनिडीस|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|पोरुथोटेज|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ३–७^VPO1 |{{silver2}} |- |align=left|[[साक्षी मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो | ६२ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|बर्न्स|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VFA |{{flagCGFathlete|न्गोल|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|गोडिनेझ|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–४^VFA |{{gold1}} |- |align=left|[[दिव्या काकरन]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो | ६८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ओबोरुडुडू|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ०–११^VSU |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|न्गिरी|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|कॉकर-लेमली|TGA|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{bronze3}} |- |align=left|[[पूजा सिहाग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो | ७६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|माँटेग्यू|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' ५–३^VPO1 |{{flagCGFathlete|डि स्टॅसिओ|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ०–६^VPO |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डी ब्रुयन|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ११–०^VSU |{{bronze3}} |} ==क्रिकेट== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट}} आयसीसी महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रमवारीतील (१ एप्रिल २०२१ पर्यंत) त्याच्या स्थानामुळे, भारततीय महिला संघ स्पर्धेसाठी पात्र ठरला. <ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|title= कॉमनवेल्थ गेम्ससाठी पात्रता घोषित करणारा क्रिकेट हा पहिला खेळ |work=[[ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद|आयसीसी]]|date=२६ एप्रिल २०२१|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426125417/https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ {{!}} महिलांच्या टी२० स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या आठ संघामध्ये भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि पाकिस्तान |url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|access-date=३ जानेवारी २०२२|work=[[द हिंदू]]|publisher=|date=२६ एप्रिल २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426131629/https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref> स्पर्धेचे वेळापत्रक नोव्हेंबर २०२१ मध्ये जाहीर करण्यात आले.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल खेळ २०२२ च्या पहिल्या क्रिकेट सामन्यात भारताचा सामना ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध |url=https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |work= विमेन्स क्रिकझोन |date=१२ नोव्हेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112115414/https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|archive-date=१२ नोव्हेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> ;सारांश {|class=wikitable style=font-size:90% |- !rowspan=2| संघ !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4| गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कांस्य|कांस्य पदक सामना}} |-style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |-align=center |align=left|[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ|भारतीय महिला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट| महिला स्पर्धा]] |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ३ गडी |{{crw|PAK}}<br/>'''वि''' ८ गडी |{{crw|BAR}}<br/>'''वि''' १०० धावा |२ '''पा''' |{{crw|ENG}}<br/>'''वि''' ४ धावा |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ९ धावा |{{silver2}} |} ;रोस्टर ११ जुलै २०२२ रोजी अधिकृतपणे पंधरा खेळाडूंची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web |title= बर्मिंघम २०२२ राष्ट्रकुल खेळासाठी भारतीय (वरिष्ठ महिला) संघाची घोषणा |url=https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |publisher=[[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ | बीसीसीआय]] |access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220711182402/https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |archive-date=११ जुलै २०२२ |date=११ जुलै २०२२ |url-status=live}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[हरमनप्रीत कौर]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)| क]]) * [[स्मृती मानधना]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उक]]) * [[तानिया भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[यस्तिका भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[हर्लीन देओल]] * [[राजेश्वरी गायकवाड]] * [[सभ्भीनेणी मेघना]] * [[स्नेह राणा]] * [[जेमिमाह रॉड्रिगेस]] * [[दीप्ती शर्मा]] * [[मेघना सिंग]] * [[रेणुका सिंग]] * [[पूजा वस्त्रकार]] * [[शफाली वर्मा]] * [[राधा यादव]]{{div col end}} आरक्षित: [[सिमरन बहादूर]], [[रिचा घोष]], [[पूनम यादव]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! style="width:40px;"|स्थान ! style="width:150px;"|संघ ! style="width:30px;"|{{Abbr | सा | सामने}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | वि | विजय}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | प | पराभव}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | अ | अनिर्णित}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | गुण | गुण}} ! style="width:45px;"|{{Abbr | धावगती | निव्वळ धावगती}} |- style="background:#cfc;" | १ |style="text-align:left"|{{crw|AUS}} '''(पा)''' | ३ || ३ || ० || ० || '''६'''|| २.५९६ |- style="background:#cfc;" | २ |style="text-align:left"|{{crw|IND}} | ३ || २ || १ || ० || '''४'''|| २.५११ |- | ३ |style="text-align:left"|{{crw|BAR}} | ३ || १ || २ || ० || '''२''' || -२.९५३ |- | ४ |style="text-align:left"|{{crw|PAK}} | ३ || ० || ३ || ० || '''०''' || -१.९२७ |- |} ''*स्रोत: [https://www.espncricinfo.com/series/commonwealth-games-women-s-cricket-competition-2022-1289194/points-table-standings इएसपीएन क्रिकइन्फो]'' (पा) दर्शविलेल्या टप्प्यासाठी पात्र {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०२२ | time = ११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|AUS}} | धावसंख्या१ = १५४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[हरमनप्रीत कौर]] ५२ (३४) | बळी१ = [[जेस जोनासन]] ४/२२ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५७/७ (१९ षटके) | धावा२ = [[ॲशली गार्डनर]] ५२[[नाबाद|*]] (३५) | बळी२ = [[रेणुका सिंग]] ४/१८ (४ षटके) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया महिला ३ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289259.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[सु रेडफर्न]] (इं) | सामनावीर = | toss = भारत महिला, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = मेघना सिंग (भा) ने तिचे आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण. *''[[एलिसा हिली]] (ऑ) आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेटमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून १०० फलंदाजांना बाद करणारी पुरुष किंवा महिला खेळाडूंमधील पहिली खेळाडू, ठरली. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३१ जुलै २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|PAK}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ = ९९ (१८ षटके) | धावा१ = [[मुनीबा अली ]] ३२ (३०) | बळी१ = [[स्नेह राणा]] २/१५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १००/२ (११.४ षटके) | धावा२ = [[स्मृती मानधना]] ६३[[नाबाद|*]] (४२) | बळी२ = [[तुबा हसन]] १/१८ (२ षटके) | निकाल = भारतीय महिला ८ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289263.html.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[किम कॉटन]] (न्यू) | सामनावीर = | toss = पाकिस्तान, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = पावसामुळे सामना प्रत्येकी १८ षटकांचा खेळविण्यात आला. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३ ऑगस्ट २०२२ | time =१८:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|BAR}} | धावसंख्या१ =१६२/४ (२० षटके) | धावा१ =[[जेमायमाह रॉड्रिगेस]] ५६[[नाबाद|*]] (४६) | बळी१ =[[शनिका ब्रूस]] १/१७ (२ षटके) | धावसंख्या२ =६२/८ (२० षटके) | धावा२ =[[किशोना]] नाइट १६ (२०) | बळी२ =[[रेणुका सिंग]] ४/१० (४ षटके ) | निकाल =भारत १०० धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289268.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[शिवानी मिश्रा]] (कतार) | सामनावीर =[[रेणुका सिंग]] (भा) | toss =बार्बाडोस, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा =[[शॉन्ट कॅरिंग्टन]]चे (बा) आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण }} ---- ;उपांत्य सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ६ ऑगस्ट २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|ENG}} | धावसंख्या१ = १६४/५ (२० षटके) | धावा१ =[[स्मृती मंधाना]] ६१ (३२) | बळी१ =[[फ्रेया केम्प]] २/२२ (३ षटके) | धावसंख्या२ = १६०/६ (२० षटके) | धावा२ =[[नॅटली सायव्हर]] ४१ (४३) | बळी२ =[[स्नेह राणा]] २/२८ (४ षटके) | निकाल =भारत २ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289271.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[एलोइस शेरिडान]] (ऑ) | सामनावीर =[[स्मृती मंधाना]] (भा) | toss =भारत, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ---- ;अंतिम सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७ ऑगस्ट २०२२ | time =१७:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|AUS}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ =१६१/८ (२० षटके) | धावा१ =[[बेथ मूनी]] ६१ (४१) | बळी१ =[[रेणुका सिंग]] २/२५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५२ (२० षटके) | धावा२ =[[हरमनप्रीत कौर]] ६५ (४३) | बळी२ =[[ॲशली गार्डनर]] ३/१६ (३ षटके ) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया ९ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289274.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[जॅकलिन विल्यम्स]] (वे) | सामनावीर =[[बेथ मूनी]] (ऑ) | toss = ऑस्ट्रेलिया, फलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ==जलतरण== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण}} भारताने २५ जून २०२२ रोजी आपला चार सदस्यीय जलतरण संघ घोषित केला.<ref>{{Cite web|date=२५ जून २०२२|title=CWG 2022 की तैराकी में साजन-श्रीहरि भारतीय चुनौती की अगुआई करेंगे, 2 और तैराकों पर नजर|url=https://hindi.news18.com/news/sports/others-sajan-prakash-srihari-nataraj-to-spearhead-indian-swimming-campaign-in-cwg-2022-4345248.html|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|website=News18 हिंदी|language=hi}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2"|ॲथलिट ! rowspan="2"|क्रीडाप्रकार ! colspan="2"|हिट ! colspan="2"|उपांत्य फेरी/{{abbr|SO|स्विम ऑफ}} ! colspan="2"|अंतिम |- !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक |- |rowspan="3" align=left|[[साजन प्रकाश]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बटरफ्लाय|५० मी बटरफ्लाय]] |२५.०१ |२४ |colspan="4"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बटरफ्लाय|१०० मी बटरफ्लाय]] |५४.३६ |१९ |५४.२४ |१६ |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बटरफ्लाय|२०० मी बटरफ्लाय]] |१:५८.९९ |९ |१:५८.३१ |१ |colspan="2" |प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[श्रीहरी नटराज]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बॅकस्ट्रोक|५० मी बॅकस्ट्रोक]] |२५.५२ |८ '''पा''' |२५.३८ |८ '''पा''' |२५.२३ |५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक|१०० मी बॅकस्ट्रोक]] |५४.६८ |५ '''पा''' |५४.५५ |७ '''पा''' |५४.३१ |७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बॅकस्ट्रोक|२०० मी बॅकस्ट्रोक]] |२:००.८४ |९ '''NR''' |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[कुशाग्र रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर फ्रीस्टाईल|२०० मी फ्रीस्टाईल]] |१:५४.५६ |२५ |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ४०० मीटर फ्रीस्टाईल|४०० मी फ्रीस्टाईल]] |३:५७.४५ |१४ |colspan=2 {{n/a}} |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १५०० मीटर फ्रीस्टाईल|१५०० मी फ्रीस्टाईल]] |१५:४७.७७ |८ '''पा''' |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |१५:४२.६७ |८ |- |align=left|[[अद्वैत पागे]] |१५:३९.२५ |७ '''पा''' |१५:३२.३६ |७ |- |align=left|[[सुयश जाधव]] |align=left rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर फ्रीस्टाईल S7|५० मी फ्रीस्टाईल S7]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |३१.३० |५ |- |align=left|[[निरंजन मुकुंदन]] |३२.५५ |७ |- |align=left|[[आशिष कुमार (जलतरणपटू)|आशिष कुमार ]] |align=left rowspan="1"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक S9|१०० मी बॅकस्ट्रोक S9]] |colspan=4 {{n/a}} |१:१८.२१ |८ |- |} ==जिम्नॅस्टिक्स== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स}} ===कलात्मक=== ;पुरूष ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक संघ ऑल राउंड|संघ]] |११.३०० |११.२०० |११.९५० |१३.००० |१३.४५० |१२.७०० |७३.६०० |१८ '''पा''' |- |align=left|[[सत्यजित मोंडाल]] |७.८५० |colspan=2 {{n/a}} |१३.४०० |colspan=4 {{n/a}} |- |align=left|[[सैफ तांबोळी]] |colspan=4 {{n/a}} |१४.०५० |colspan=3 {{n/a}} |- |align=left|'''एकूण''' |'''१९.१५०''' |'''११.२००''' |'''११.९५०''' |'''२६.४००''' |'''२७.५००''' |'''१२.७००''' |'''१०८.९००''' |८ |} ;वैयक्तिक अंतिम फेरी {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- align=center |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक वैयक्तिक ऑल राउंड |ऑल राउंड ]] |११.५०० |१२.९०० |१२.३५० |१३.२०० |१२.०५० |१२.७०० |७४.७०० |१५ |} ;महिला ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक सांघिक ऑल-राउंड|संघ]] |१२.३०० |११.९५० |११.३५० |१०.६५० |४६.२५० |१६ '''पा''' |- |align=left|[[प्रोतिष्ठा सामंता]] |१२.९०० |colspan=5 {{n/a}} |- |align=left|[[प्रणती नायक]] |१३.६०० '''पा''' |९.२५० |११.०० |९.६५० |४३.५०० |२५ |- |align=left|'''एकूण''' |'''३८.८००''' |'''२१.२००''' |'''२२.३५०''' |'''२०.३००''' |'''१०२.६५०''' |९ |} ;वैयक्तिक प्रकार {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- align=center |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] | style="text-align:left;" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक वैयक्तिक ऑल-राउंड|ऑल-राउंड]] |१२.९५० |१०.००० |१०.२५० |९.८०० |४३.००० |१७ |- align=center |align=left|[[प्रणती नायक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला व्हॉल्ट|व्हॉल्ट]] |१२.६९९ |colspan=4 {{n/a}} |५ |} ===तालबद्ध=== ;वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !हूप !बॉल !क्लब्स !रिबन |- |align=left|[[बवलीन कौर]] |align=left|पात्रता |१८.१०० |१८.७५० |१८.४५० |१७.४०० |७२.७०० |२९ |} ==जुडो== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो}} २३ मे ते २६ मे दरम्यान झालेल्या निवड चाचणीनंतर भारताने सहा सदस्यीय ज्युडो संघाची घोषणा केली.<ref>{{Cite web|date=२२ मे २०२२|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठी ज्युडो संघ निवडण्यासाठी सात वजन गटात निवड चाचण्या होणार|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/judo-selection-trials-commonwealth-games-2022-cwg-birmingham-india-team/article38496401.ece|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=९ जुलै २०२२|title=भारत कॉमनवेल्थ गेम्स २०२२ मध्ये: बर्मिंगहॅममध्ये बाजी मारणारे खेळाडू आणि संघ|url=https://olympics.com/en/news/indian-athletes-qualified-commonwealth-games-2022-birmingham|website=ऑलिंपिक|language=en}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[विजय कुमार यादव]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६० किलो|६० किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|गंगाया|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s१ |{{flagCGFathlete|जोश कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०s२–१०s१ |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|मन्रो|SCO|२०२२}}<br>'''वि''' १s२–०s१ |{{flagCGFathlete|क्रिस्टोडॉलाइड्स|CYP|२०२२}}<br>'''वि''' १०–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[जसलीन सिंग सैनी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६६ किलो|६६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|कुगोला|VAN|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–० |{{flagCGFathlete|बर्न्स|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s३ |{{flagCGFathlete|ॲलन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१० |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–१०s२ |५ |- |align=left|[[दीपक देशवाल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष १०० किलो|१०० किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ओंग्बा फोडा|CMR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s३ |{{flagCGFathlete|लॉवेल-हेविट|ENG|२०२२}}<br>'''प''' ०s३–१० |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|ताकायावा|FIJ|२०२२}}<br>'''प ''' ०–१० |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''सुशीला लिक्माबम''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ४८ किलो|४८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|बॉनिफेस|MAW|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s१ |{{flagCGFathlete|मोरांड ]]|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s२ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|व्हाईटबुई|RSA|2022}}<br>'''प''' ०s२–१s२ |{{silver2}} |- |align=left|सूचिका तारियाल |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ५७ किलो|५७ किलो]] |{{flagCGFathlete|कबिंडा|ZAM|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१s१ |{{flagCGFathlete|देगुची|CAN|२०२२}}<br>'''प''' ०–११ |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|ब्रेटेनबाक|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ११s१–० |{{flagCGFathlete|लॅगेंटील|MRI|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१s२ |५ |- |align=left|'''तुलिका मान''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला +७८ किलो|+७८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डूऱ्होन|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s२ |{{flagCGFathlete|अँड्रयूज|NZL|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ऍडलिंग्टन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' १s२–१० | {{silver2}} |} ==टेबल टेनिस== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पात्रता}} ITTF ([[आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस महासंघ]])२ जानेवारी २०२० पर्यंतच्या जागतिक संघ क्रमवारीद्वारे भारताचे पुरूष आणि महिला हे दोन्ही संघ, सांघिक स्पर्धांसाठी पात्र ठरले. ३१ मे २०२२ रोजी सात खेळाडूंची निवड करण्यात आली; महिलांच्या निवडी तात्पुरत्या होत्या आणि त्या [[भारतीय क्रीडा प्राधिकरण]]ाच्या मान्यतेवर अवलंबून होत्या, कारण [[अर्चना कामथ]] यांनी निवड निकष पूर्ण केले नसतानाही त्यांची निवड करण्यात आली होती.<ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ: मनिका बत्रा भारताच्या टेबल टेनिस संघाचे मथळे, अर्चना कामथची निवड निकष पूर्ण नसतानाही निवड|url=https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=इनसाइड स्पोर्ट|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया]]|date=३१ मे २०२२|archive-date=३१ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220531212640/https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|url-status=live}}</ref> SAI ने निर्णयाची जबाबदारी प्रशासकीय समितीकडे परत सोपविली;{{refn|group=note|The CoA manage the [[Table Tennis Federation of India|TTFI]], which (as of 7 June 2022) is suspended.}} दीया चितळे, जिने तिची निवड न झाल्याच्या निषेधार्थ दिल्ली उच्च न्यायालयात रिट याचिका दाखल केली होती, तिला कामथच्या जागी सुधारित पथकात स्थान दिले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेतील टेबल टेनिस संघात निवड न झाल्याबद्दल न्यायालयात धाव घेतलेल्या दिया चितळेचा समावेश|url=https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=आउटलूक वेब ब्युरो |agency=[[Press Trust of India|PTI]]|date=७ जून २०२२|archive-date=७ जून २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220607131025/https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|url-status=live}}</ref> पुरुषांच्या संघात आणखी एका खेळाडूचाही समावेश करण्यात आला. ;एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फिन लू|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|अमोतायो|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|क्वेक|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{gold1}} |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]''' |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|मार्करेरी|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|लूम|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|सॅम वॉकर|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{bronze03}} |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|अब्रेफा|GHA|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|एबीओडुन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|कॅरी|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete| झँग मो|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |{{flagCGFathlete|लिऊ यांग्झी|AUS|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |४ |- |align=left|[[मनिका बत्रा]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फु चिंग नाम|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|झेन्ग जिआन|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकली नाही |- |align=left|[[रित टेनिसन]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|बर्डस्ले|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=4|प्रगती करू शकला नाही |} ;पॅरा एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[राज अलागार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी C3–5|पुरूष एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|वेन्डहॅम|SLE|२०२२}}<br>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|बुलेन|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |२ '''पा''' |{{flagCGFathlete|नासिरु सुले |NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |- |align=left|'''[[भाविना पटेल]]''' |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C3–5|महिला एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|दि टोरो|AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लाटू|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{gold1}} |- |align=left|'''[[सोनलबेन पटेल]]''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|त्स्चारके |AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओबीओरा|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br> '''वि''' ३–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[साहना रवी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C6–10|महिला एकेरी C6–10]] |{{flagCGFathlete|ओबाझूआये|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |{{flagCGFathlete|ग्लोरिया|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |{{flagCGFathlete|यांग किन|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |colspan=3|प्रगती करू शकली नाही |} ;दुहेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]]<br/>[[हरमित देसाई]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|एलीया/ <br />[[Christos Savva|Savva]]|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चेंबर्स / <br />[[Chris Yan|Yan]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|क्लॅरेन्स च्यू / <br />[[Ethan Poh|Poh]]|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ऍलन / <br />[[Jonathan van Lange|Van Lange]]|GUY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|बावम/ <br />[[Mohutasin Ahmed Ridoy|Ridoy]]|BAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|जार्विस / <br />[[Sam Walker (table tennis)|Walker]]|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लूम / <br />[[Finn Luu|Luu]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ड्रिंकहॉल/ <br />पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |{{Silver2}} |- |align=left|[[मनिका बत्रा]]<br/>[[दिया चितळे]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />[[Catherine Spicer|Spicer]]|TTO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|होजनॅली/ <br />[[Nandeshwaree Jalim|Jalim]]|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|कॅरी / <br />[[Anna Hursey|Hursey]]|WAL|२०२२}}<br/> '''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|इलिओट/ <br />प्लेस्टोव|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|थॉमस वू झँग/ <br />व्हीटोन|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|वॉंग झीनृ / <br />झोऊ जिंगयी|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[मनिका बत्रा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|क्रिआ/ <br />सिनॉन|SEY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओमोटायो/ <br />ओजोमू |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चुन्ग/ <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|[[सनील शेट्टी]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{flagCGFathlete|वॉंग की शेन/ <br />टी अई झीन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=6|प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[श्रीजा अकुला]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅथकार्ट/ <br />इयरली|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लियॉन्ग ची फेंग / <br />हो यिंग|MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड / <br />टिन-टिन हो|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|निकोलस लूम / <br />जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |} ;सांघिक {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[हरमीत देसाई]]<br/>[[सनील शेट्टी]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[साथियान गणसेकरन]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |{{flagCGFteam|BAR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|BAN|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |- |align=left|[[दिया चितळे]] <br/>[[मनिका बत्रा]] <br/>[[रित टेनिसन]] <br/>[[श्रीजा अकुला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला संघ|महिला संघ]] |{{flagCGFteam|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|GUY|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |colspan=3|प्रगती करू शकल्या नाहीत |} ==ट्रायथलॉन== स्पर्धेसाठी चार ट्रायथलीट्सचे एक पथक (प्रत्येकी दोन पुरूष आणि महिला) निवडले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी नागपूरच्या संजनाची भारतीय ट्रायथलॉन संघात निवड|url=https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=नागपूर टुडे |date=२६ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526094452/https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|archive-date=२६ मे २०२२|url-status=live}}</ref> ;वैयक्तिक {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन}} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%; text-align:center" |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !जलतरण (७५०&nbsp;मी) !ट्रान्स १ !बाईक (२०&nbsp;किमी) !ट्रान्स २ !धाव (५&nbsp;किमी) !एकूण !क्रमांक |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – पुरूष|पुरूष]] |९:५१ |१:०२ |३१:१४ |०.२७ |१८:०४ |१:००:३८ |३० |- |align=left|विश्वनाथ यादव |१०:५५ |१:०५ |३२:२४ |०:२२ |१८:०६ |१:०२:५२ |३३ |- |align=left|संजना जोशी |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन - महिला|महिला]] |११:१६ |०.५२ |३३:२१ |०:२७ |२३:०४ |१:०९:०० |२८ |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |११:२६ |१:११ |३२:५३ |०:२५ |२१:३२ |१:०७:२७ |२६ |} ;मिश्र रिले {| class="wikitable" style="font-size:90%;text-align:center;" |- ! rowspan=2 | ॲथलिट ! rowspan=2 | क्रीडाप्रकार ! colspan=6 | वेळ ! rowspan=2 | क्रमांक |- ! जलतरण (३००&nbsp;मी) ! ट्रान्स १ ! बाईक (५&nbsp;किमी) ! ट्रान्स २ ! धाव (२&nbsp;किमी) ! एकूण गट |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=5|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – मिश्र रिले|मिश्र रिले]] |४:१४ |०.४७ |७:५४ |०:२१ |७:१२ |२०:३१ |rowspan=4 {{n/a}} |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |५:४५ |०:५५ |८:३७ |०:२१ |८:३१ |२४:०९ |- |align=left|विश्वनाथ यादव |५:०८ |०:५१ |७:५४ |०:२४ |७:५४ |२२:११ |- |align=left|संजना जोशी |५:२४ |०:५२ |८:४६ |०:२४ |९:२६ |२४:५२ |-align=center |align=left|'''एकूण''' |colspan=5 {{n/a}} |१:३१:४३ |१० |} ==पॅरा पॉवरलिफ्टिंग== ==बॅडमिंटन== ==भारोत्तोलन== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन – पात्रता}} १३ एप्रिल २०२२ रोजी १५ वेटलिफ्टर्सचे पथक जाहीर करण्यात आली.<ref>{{cite news|last1=काशीभातला|first1=ऐश्वर्या|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: भारत १७ जणांचे पथक पाठवणार | url=https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=[[स्पोर्टसकिडा]]|publisher=अबसोल्यूट स्पोर्ट्स प्रा. लि.|date=१३ एप्रिल २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413221613/https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|archive-date=१३ एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref> [[जेरेमी लालरिनुंगा]], [[अचिंता शेउली]], [[अजय सिंग]] आणि [[पूर्णिमा पांडे]] हे ताश्कंद, उझबेकिस्तान येथे [[२०२१ राष्ट्रकुल वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिप]]मध्ये सुवर्ण पदक जिंकून स्पर्धेसाठी पात्र ठरले.<ref>{{cite news|last1=ऑलिव्हर|first1=ब्रायन|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठीच्या वेटलिफ्टिंग रँकिंग इव्हेंट्समुळे फेब्रुवारी व्यस्त|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=insidethegames|publisher=दुनसार मीडिया कंपनी|date=२३ डिसेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211223092859/https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|archive-date=२३ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=राष्ट्रकुल सीनियर चॅम्पियनशिप {{!}} निकाल |url=https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|IWF]]/CWF|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224165657/https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|archive-date=२४ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> इतर ११ जण ९ मार्च २०२२ रोजी अंतिम स्वरूप देण्यात आलेल्या [[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|आयडब्ल्यूएफ]] राष्ट्रकुल क्रमवारीनुसार पात्र ठरले.<ref>{{cite book|title=IWF राष्ट्रकुल क्रमवारी - २०२२ राष्ट्रकुल खेळ पात्रता (अंतिम)|date=९ मार्च २०२२ |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ]]|url=https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309134607/https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|archive-date= ९ मार्च २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|संकेत सरगर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|५५ किलो]] |११३ |१ |१३५ |२ |२४८ |{{silver2}} |- |align=left| गुरुराज पुजारी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|६१ किलो]] |११८ |४ |१५१ |३ |२६९ |{{bronze3}} |- |align=left| जेरेमी लालरिनुंगा |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|६७ किलो]] |१४० '''GR''' |१ |१६० |२ |३०० '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अचिंता शेउली |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|७३ किलो]] |१४३ '''GR''' |१ |१७० |१ |३१३ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अजय सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|८१ किलो]] |१४३ |३ |१७६ |४ |३१९ |४ |- |align=left|विकास ठाकूर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|९६ किलो]] |१५५ |३ |१९१ |२ |३४६ |{{silver2}} |- |align=left|लवप्रीत सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|१०९ किलो]] |१६३ '''NR''' |२ |१९२ '''NR''' |४ |३५५ '''NR''' |{{Bronze3}} |- |align=left|गुरदीप सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|+१०९ किलो]] |१६७ |३ |२२३ '''NR''' |३ |३९० |{{Bronze3}} |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[साइखोम मीराबाई चानू]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|४९ किलो]] |८८ '''CR''' |१ |११३ '''GR''' |१ |२०१ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|बिंदयाराणी देवी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|५५ किलो]] |८६ '''PB''' |३ |११६ '''NR/GR''' |१ |२०२ '''NR''' |{{silver2}} |- |align=left|पोपी हजारिका |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५९ किलो|५९ किलो]] |८१ |७ |१०२ |७ |१८३ |७ |- |align=left|हरजिंदर कौर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|७१ किलो]] |९३ '''PB''' |४ |११९ |३ |२१२ |{{bronze3}} |- |align=left|पुनम यादव |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७६ किलो|७६ किलो]] |९८ |२ |colspan=2| {{Abbr|NM|No Mark}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|Did not Finish}} |- |align=left|उषा कुमार |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ८७ किलो|८७ किलो]] |९५ |५ |११० |५ |२०५ |६ |- |align=left|पूर्णिमा पांडे |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला +८७ किलो|+८७ किलो]] |१०३ '''PB''' |५ |१२५ |५ |२२८ |६ |} ==मुष्टियुद्ध== ==लॉन बोल्स== ==सायकलिंग== ==स्क्वॅश== ==हॉकी== ==संदर्भ== {{reflist|30em}} ==बाह्यदुवे== *[https://olympic.ind.in/ भारतीय ऑलिम्पिक असोसिएशन अधिकृत साइट] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात सहभागी देश|भारत]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|*]] 6n0yiphvxv3ni6m7dwqo5walhxig6pc 2148149 2148099 2022-08-17T04:47:50Z अभय नातू 206 /* रजत पदक */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट राष्ट्रकुल खेळात भारत |games=२०२२ |competitors= २१० (१०६ पुरुष आणि १०४ महिला) |sports= १६ |officials=२४ |start_date = {{Start date|2022|7|28|df=y}} |end_date = {{End date|2022|8|8|df=y}} |flagbearer= सुरुवात:[[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि [[पी.व्ही. सिंधू]]<br />सांगता:[[निखत झरीन]] आणि [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] |gold= 22 |silver= 16 |bronze= 23 |rank=४ }} २८ जुलै ते ८ ऑगस्ट २०२२ दरम्यान [[इंग्लंड]]च्या [[बर्मिंगहॅम]] शहरात होणाऱ्या [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ]] स्पर्धेत भारत सध्या खेळत आहे. जुलै २०२२ मध्ये राष्ट्रकुल खेळासाठी भारताकडून १०६ पुरुष आणि १०४ महिला अश्या एकूण २१० सदस्य संघाची घोषणा करण्यात आली. भारताने राष्ट्रकुल स्पर्धेत पदार्पण करणाऱ्या महिला क्रिकेट प्रकारासाठी राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ पाठवला. हॉकी संघाचा सदस्य [[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि बॅडमिंटनपटू [[पी.व्ही. सिंधू]] हे दोघे उद्घाटन समारंभामध्ये भारताचे ध्वजधारक होते. स्क्वॅशपटू अनाहत सिंग वयाच्या अवघ्या १४ व्या वर्षी राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणारा सर्वात तरुण भारतीय खेळाडू ठरला.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/commonwealth-games-2022/story/cwg-2022-anahat-singh-squash-wins-opening-round-womens-singles-1981631-2022-07-29|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: १४ वर्षीय अनाहत सिंगची महिला स्क्वॉशमध्ये विजयी सुरुवात|last=दिल्ली जुलै २९|first=इंडिया टुडे वेब डेस्क न्यू|last2=३० जुलै|first2=२०२२ अद्ययावत|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=|first3=}}</ref> ४५ वर्षीय लॉन बॉल्स खेळाडू सुनील बहादूर हे दलातील सर्वात वयस्कर खेळाडू होते. भारताचे पहिले पदक [[संकेत सरगर]]<nowiki/>ने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|वेटलिफ्टिंग]]<nowiki/>मध्ये रौप्यपदकासह जिंकले. साईखोम मीराबाई चानूने २०२२ च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत देशासाठी पहिले सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/anushka-sharma-kareena-kapoor-anupam-kher-praise-mirabai-chanu-for-winning-gold-medal-in-cwg-2022-1982072-2022-07-31|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ मध्ये सुवर्णपदक जिंकल्याबद्दल भारतीय सेलिब्रिटींकडून मीराबाई चानूचे कौतुक|last=मुंबई जुलै ३१|first=तनुश्री रॉय|last2=जुलै ३१|first2=२०२२ अद्यतन|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=१ले|first3=२०२२ १६:१६}}</ref> [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]]<nowiki/>ने २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांमध्ये टेबल टेनिस खेळात देशासाठी चार (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) पदके जिंकली. बहु-राष्ट्रीय बहु-विषय क्रीडा स्पर्धेत ४ किंवा अधिक पदके (३ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकणारा [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] हा केवळ दुसरा आणि पहिला भारतीय पुरुष खेळाडू आहे. १९८६ मध्ये आशियाई क्रीडा स्पर्धेत [[पी.टी. उषा|पी.टी. उषाने]] ५ पदके (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकली. शरथने २०२२ च्या राष्ट्रकुल स्पर्धेत ही कामगिरी केली. महिला चौकडी संघाने जिकंलेले सुवर्णपदक हे भारताने [[लॉन बोल्स|लॉन बॉल्समध्ये]] जिकंलेले पहिलेच पदक होते आणि त्यानंतर पुरुषांच्या चौकडीनेसुद्धा रौप्य पदक जिंकले. == माघार घेण्याची भीती == २०२२ च्या क्रीडा कार्यक्रमात तिरंदाजी आणि नेमबाजीचा समावेश करू नये, या २०२२ राष्ट्रकुल खेळ बर्मिंगहॅम आयोजन समितीच्या प्रस्तावाला [[राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघ|राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाच्या]] कार्यकारी मंडळाने जून २०१९ मध्ये पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर,<ref>{{cite web|url=https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|title=बर्मिंगहॅम २०२२ राष्ट्रकुल खेळाच्या वेळापत्रकात तीन नवीन खेळांचा प्रस्ताव|date=२० जून २०१९|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128200737/https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|archive-date=२८ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ|भारतीय ऑलिंपिक संघाचे]] अध्यक्ष नरेंद्र बत्रा यांनी राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे नेतृत्व हे "भारताला फटकारण्याची मानसिकता" आणि "विशिष्ट मानसिकतेचे लोक" असे असून भारताच्या क्रीडा पराक्रमाला सहन करू शकत नाहीत (ज्यातील नेमबाजीचा खेळ हा महत्त्वाचा भाग आहे) असा दावा करून भारताने २०२२ च्या खेळांवर बहिष्कार टाकावा असा प्रस्ताव दिला.<ref>{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|title=शूटिंग स्नबसाठी भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेचा २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांवर बहिष्कार टाकण्याचा प्रस्ताव.|date=२७ जुलै २०१९|work=आऊटलूक वेब ब्युरो|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727221615/https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|archive-date=२७ जुलै २०१९|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> तथापि, भारतीय ऑलिंपिक संघाने नंतर बहिष्काराची धमकी मागे घेतली<ref>{{cite news|url=https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|title=भारत २०२२च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत भाग घेणार|date=३१ डिसेंबर २०१९|work=[[डीडी न्यूज]]|publisher=[[दूरदर्शन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231152435/https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|archive-date=३१ डिसेंबर २०१९|url-status=live}}</ref> आणि जानेवारी २०२२ मध्ये [[चंदिगढ|चंदीगढ]] येथे एकत्रित तिरंदाजी आणि नेमबाजी चॅम्पियनशिपचे आयोजन करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. या प्रस्तावाला संबंधित भागधारकांचा पाठिंबा होता<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|title=राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कार्यक्रमांसाठी भारताच्या प्रस्तावावर कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशनचे विधान|date=७ जानेवारी २०२०|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115180400/https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|archive-date=१५ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> आणि त्यानंतर त्याला अधिकृत मान्यता मिळाली. कार्यक्रमाच्या यजमानपदाचा खर्च भारताने उचलावा अशी तरतूद करण्यात आली; चंदीगढमध्ये प्रदान करण्यात आलेल्या पदकांचा समारोप समारंभानंतर एका आठवड्यानंतर २०२२ राष्ट्रकुल खेळांच्या एकूण पदक सारणीमध्ये समावेश केला जाईल असे ठरवले गेले.<ref>{{cite news|last1=डिक्सन|first1=एड|url=https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|title=भारत २०२२ राष्ट्रकुल खेळातील नेमबाजी आणि तिरंदाजीचे आयोजन करणार|date=२४ फेब्रुवारी २०२०|work=[[स्पोर्ट्सप्रो]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224200028/https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|archive-date=२४ फेब्रुवारी २०२०|url-status=live}}</ref> परंतु जुलै २०२१ मध्ये, [[२०१९-२०२० वुहान कोरोना व्हायरसचा उद्रेक|कोविड-१९ महामारीमुळे]] कार्यक्रम रद्द करण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|title=२०२२ भारतातील राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कोविड धोक्यामुळे रद्द|date=२ जुलै २०२१|publisher=[[इएसपीएन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306153557/https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|archive-date=६ मार्च २०२२|url-status=live}}</ref> ऑक्टोबर २०२१ मध्ये, [[हॉकी इंडिया|हॉकी इंडियाने]] [[युनायटेड किंग्डम]]<nowiki/>मधील महामारी आणि बर्मिंगहॅम २०२२ ची [[२०२२ आशियाई खेळ|२०२२ आशियाई खेळांच्या]] (नंतरच्या काळात [[२०२४ उन्हाळी ऑलिंपिक|पॅरिस २०२४]] ऑलिम्पिक पात्रता धोक्यात असताना) समीपतेचा दाखला देत, दोन्ही हॉकी संघांची खेळांमधून माघार घेतली; यूकेने भारतीय कोविड-१९ लसीकरण प्रमाणपत्रांना मान्यता न दिल्याने आणि इंग्लंड हॉकीने [[भुवनेश्वर]] येथे २०२१ च्या पुरुषांच्या FIH हॉकी ज्युनियर विश्वचषकातून माघार घेतल्याच्या प्रतिसादात हा निर्णय घेण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|title=हॉकी इंडियाची २०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधून कोविड चिंतेमुळे माघार|date=५ ऑक्टोबर २०२१|work=[[एनडीटीव्ही|एनडीटीव्ही स्पोर्ट्स]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005135123/https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|archive-date=५ ऑक्टोबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट इंडिया|PTI]]}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ]] आणि [[युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालय (भारत)|क्रीडा मंत्री]] [[अनुराग ठाकुर|अनुराग ठाकूर]] यांच्याशी झालेल्या चर्चेनंतर, महासंघाने ठरवले की भारत पात्रतेच्या अधीन राहून राष्ट्रकुल हॉकी स्पर्धांमध्ये भाग घेईल.<ref>{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|title=भारतीय हॉकी संघ बर्मिंगहॅम राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणार - कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|date=४ डिसेंबर २०२१|work=[[द इंडियन एक्स्प्रेस]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211215235714/https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|archive-date=१५ डिसेंबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> == स्पर्धक == प्रत्येक खेळ/प्रकारासाठी खेळांमध्ये सहभागी होणाऱ्या स्पर्धकांची संख्या खालीलप्रमाणे आहे.<ref>{{Cite web|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ साठी ९० दिवस बाकी: खेळांसाठी पात्र झालेले भारतीय खेळाडू|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/cwg-2022-90-days-indians-qualified-commonwealth-games-qualification/article38481735.ece|access-date=९ जून २०२२|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref> {|class="wikitable sortable" style="text-align:center;" ! width=120|खेळ ! width=55|पुरूष ! width=55|महिला ! width=55|एकूण |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स|ॲथलेटिक्स]] |२०||१८||३८ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती|कुस्ती]] |६||६||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|क्रिकेट]] |{{n/a}}||१५||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण|जलतरण]] |७||०||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स|जिम्नॅस्टिक्स]] |३||४||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो|जुडो]] |३||३||६ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|टेबल टेनिस]] |५||७||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन|ट्रायथलॉन]] |२||२||४ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग|पॅरा पॉवरलिफ्टिंग]] |२||३||५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन|बॅडमिंटन]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन|भारोत्तोलन]] |८||७||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध|मुष्टियुद्ध]] |८||४||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स|लॉन बोल्स]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील सायकलिंग|सायकलिंग]] |९||४||१३ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश|स्क्वॅश]] |५||४||९ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी|हॉकी]] |१८||१८||३६ |- !एकूण||१०६||१०४||२१० |} == पदक विजेते == === सुवर्ण पदक === {{Col-begin}} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Gold medal}} || [[मीराबाई चानू|सैखोम मिराबाई चानू]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|महिला ४९ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- |{{Gold medal}} |[[जेरेमी लालरिनुंगा]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|पुरूष ६७ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |[[अचिंता शेउली]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ७३ किलो|पुरूष ७३ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[रुपा राणी तिर्की]]<br>[[नयनमोनी सैकिया]]<br>[[लवली चौबे]]<br>[[पिंकी सिंग]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बॉल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बॉल्स - महिला चार सदस्य संघ|महिला चार सदस्य संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमीत देसाई]]<br>[[सनिल शेट्टी]]<br>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]]}}}} |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |[[सुधीर (अपंग भारोत्तोलन खेळाडू‌)|सुधीर]] |[[भारोत्तोलन|अपंग भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील अपंग भारोत्तोलन - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Gold medal}} |[[बजरंग पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[साक्षी मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[दीपक पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[रवी कुमार दहिया]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[विनेश फोगट]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नवीन मलिक]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ७४ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[भाविना पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नीतू घंघास]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला कमीतकमी वजन|महिला ४८ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अमित पंघल]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फ्लायवेट|पुरूष ५१ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[एल्डहोस पॉल]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[निखत झरीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाईट फ्लायवेट|महिला ५० किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[श्रीजा अकुला]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[पी.व्ही. सिंधू]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[लक्ष्य सेन]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[चिराग शेट्टी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {|class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" !colspan=5|'''वर्णनानुसार पदके''' |- |'''वर्ण''' |bgcolor=F7F6A8|{{gold1}} |bgcolor=DCE5E5|{{silver2}} |bgcolor=FFDAB9|{{bronze3}} |'''एकूण''' |- |पुरूष |bgcolor=F7F6A8|१३ |bgcolor=DCE5E5|९ |bgcolor=FFDAB9|१३ |'''३५''' |- |महिला |bgcolor=F7F6A8|८ |bgcolor=DCE5E5|६ |bgcolor=FFDAB9|९ |'''२३''' |- |मिश्र |bgcolor=F7F6A8|१ |bgcolor=DCE5E5|१ |bgcolor=FFDAB9|१ |'''३''' |- !'''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} {{clear}} {| class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" ! colspan=7 | '''दिनांकानुसार पदके''' |- style="text-align:center;" | '''दिवस''' | '''दिनांक''' | style="background:#F7F6A8;" |{{gold1}} | style="background:#DCE5E5;" |{{silver2}} | style="background:#FFDAB9;" |{{bronze3}} | '''एकूण''' |- style="text-align:center;" | दिवस १ | २९ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''०''' |- style="text-align:center;" | दिवस २ | ३० जुलै | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ३ | ३१ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ४ | १ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''३''' |- style="text-align:center;" | दिवस ५ | २ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ६ | ३ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |४ | '''५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ७ | ४ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ८ | ५ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |३ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''६''' |- style="text-align:center;" | दिवस ९ | ६ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |३ | style="background:#FFDAB9;" |७ | '''१४''' |- style="text-align:center;" | दिवस १० | ७ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |५ | style="background:#DCE5E5;" |४ | style="background:#FFDAB9;" |६ | '''१५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ११ | ८ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''६''' |- ! colspan="2" | '''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} | {{col-end}} === रजत पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Silver medal}} || [[संकेत सरगर|संकेत महादेव सरगर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|पुरूष ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[बिंद्याराणी देवी|बिंद्याराणी देवी सोरोखाईबम]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|महिला ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[सुशीला देवी लिक्माबम]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला ४८ किलो|महिला ४८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Silver medal}} || [[विकास ठाकूर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|पुरूष ९६ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[श्रीकांत किदंबी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]]<br>[[बी. सुमीत रेड्डी]]<br>[[लक्ष्य सेन]]<br>[[चिराग शेट्टी]]<br>[[गायत्री गोपीचंद]]<br>[[त्रिसा जॉली]]<br>[[आकर्षी कश्यप]]<br>[[अश्विनी पोनप्पा]]<br>[[पी.व्ही. सिंधू]]}}}} |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - मिश्र संघ|मिश्र संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- | {{Silver medal}} || [[तुलिका मान]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला +७८ किलो|महिला +७८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Silver medal}} || [[मुरली श्रीशंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष लांब उडी|पुरूष लांब उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Silver medal}} |[[अंशू मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Silver medal}} |[[प्रियांका गोस्वामी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत|महिला १००००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अविनाश साबळे]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सुनील बहादूर]]<br>[[नवनीत सिंग]]<br>[[चंदन सिंग (लॉन बोल्स खेळाडू)|चंदन सिंग]]<br>[[दिनेश कुमार]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बोल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स - पुरूष चौकडी|पुरूष चौकडी]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमनप्रीत कौर]]<br>[[स्मृती मानधना]]<br>[[तानिया भाटिया]]<br>[[यस्तिका भाटिया]]<br>[[हर्लीन देओल]]<br>[[राजेश्वरी गायकवाड]]<br>[[सभ्भीनेणी मेघना]]<br>[[स्नेह राणा]]<br>[[जेमिमाह रॉड्रिग्ज]]<br>[[दीप्ती शर्मा]]<br>[[मेघना सिंग]]<br>[[रेणुका सिंग]]<br>[[पूजा वस्त्रकार]]<br>[[शेफाली वर्मा]]<br>[[राधा यादव]]}}}} |[[क्रिकेट]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|महिला क्रिकेट]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[सागर अहलावत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष सुपर हेवीवेट|पुरूष +९२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत हॉकी संघ|भारतीय पुरुष हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[पी. आर. श्रीजेश]]<br>[[कृष्ण पाठक]]<br>[[वरुण कुमार (हॉकी खेळाडू)|वरुण कुमार]]<br>[[सुरेंदर कुमार]]<br>[[हरमनप्रीत सिंग]]<br>[[अमित रोहिदास]]<br>[[जुगराज सिंग]]<br>[[जर्मनप्रीत सिंग]]<br>[[मनप्रीत सिंग]]<br>[[हार्दिक सिंग]]<br>[[विवेक प्रसाद]]<br>[[समशेर सिंग]]<br>[[आकाशदीप सिंग]]<br>[[नीलकांत शर्मा]]<br>[[मनदीप सिंग]]<br>[[गुरजंत सिंग]]<br>[[ललित उपाध्याय]]<br>[[अभिषेक (हॉकी खेळाडू)|अभिषेक]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - पुरूष स्पर्धा|पुरुषांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;८ |} === कांस्य पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Bronze medal}} || [[गुरुराज पूजारी]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६१ किलो|पुरूष ६१ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Bronze medal}} || [[विजय कुमार यादव]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - पुरूष ६० किलो|पुरूष ६० किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[हरजिंदर कौर]]|| [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|महिला ७१ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[लवप्रीत सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|पुरूष १०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[सौरव घोसाल]] || [[स्क्वॅश]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[गुरदीप सिंग (भारोत्तोलक)|गुरदीप सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|पुरूष +१०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[तेजस्वीन शंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष उंच उडी|पुरूष उंच उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- |{{Bronze medal}} |[[दिव्या काकरन]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहित ग्रेवाल]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[जस्मिन लांबोरिया]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाइटवेट|महिला लाइटवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा गेहलोत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा सिहाग]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहम्मद हुसामुद्दीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फिदरवेट|पुरूष फिदरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[दीपक नेहरा]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[सोनलबेन पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[रोहित टोकस]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष वेल्टरवेट|पुरूष वेल्टरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[भारत महिला हॉकी संघ|भारतीय महिला हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सविता पुनिया]]<br>[[रजनी एतिमार्पु]]<br>[[दीप ग्रेस एक्का]]<br>[[गुरजीत कौर]]<br>[[निक्की प्रधान]]<br>[[उदिता दुहान]]<br>[[निशा वारसी]]<br>[[सुशीला चानू]]<br>[[मोनिका मलिक]]<br>[[नेहा गोयल]]<br>[[ज्योती (हॉकीपटू)|ज्योती]]<br>[[सोनिका तांडी]]<br>[[सलीमा टेटे]]<br>[[वंदना कटारिया]]<br>[[लालरेमसियामी]]<br>[[नवनीत कौर]]<br>[[शर्मिला देवी]]<br>[[संगिता कुमारी]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - महिला स्पर्धा|महिलांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[संदीप कुमार (रेसवॉकर)|संदीप कुमार]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष १०,०००मी चाल|पुरूष १०,०००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[अन्नू राणी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - महिला भालाफेक|महिला भालाफेक]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[सौरव घोसाल]], [[दीपिका पल्लीकल]] |[[स्क्वॅश]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[श्रीकांत किदंबी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[गायत्री गोपीचंद]], [[त्रिशा जॉली]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |} == ॲथलेटिक्स == {{मुख्यलेख|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स}} चेन्नई येथे झालेल्या राष्ट्रीय आंतर-राज्य ऍथलेटिक्स चॅम्पियनशिपनंतर, १६ जून २०२२ रोजी ३७ ऍथलीट्सच्या संघाची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web|title= राष्ट्रकुल खेळांसाठी निवडलेल्या ३७ सदस्यीय भारतीय संघात नीरज चोप्रा प्रमुख |url=https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|publisher=[[ ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया|]]|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220616155422/https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|archive-date=१६ जून २०२२ |date=१६ जून २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरुष ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:100%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left rowspan=2|[[अविनाश साबळे]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ५००० मीटर |५०००मी]] |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |{{Abbr|अपूर्ण|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |colspan=2 {{n/a}} |८:११.२० {{AthAbbr|NR|British}} |{{silver2}} |- |align=left|[[नोहे निर्मल तोम]]<br>[[अमोज जेकब]]<br>[[ नागनाथन पांडी]]<br>[[ मोहम्मद अनस]]<br>[[ मोहम्मद वरितोडी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ४ × ४०० मीटर रिले |४ × ४०० मी रिले]] | ३:०६:९७ |२ '''पा''' | ३:०५.५१ |७ |- |align=left|[[नितेंद्रसिंग रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष मॅरेथॉन|मॅरेथॉन]] |colspan=2 {{n/a}} |२:१९:२२ | १२ |- |align=left|[[संदीप कुमार]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |३८:४९.२१ {{AthAbbr|PB}} |{{Bronze3}} |- |align=left|[[अमित खत्री]] |४३:०४.९७ {{AthAbbr|SB}} |९ |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" ! अंतर !क्रमांक ! अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[तेजस्वीन शंकर]] |align=left |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष उंच उडी|उंच उडी]] |colspan=2 {{n/a}} |२.२२ |{{Bronze3}} |- |align=left|[[मोहम्मद अनस]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष लांब उडी|लांब उडी]] |७.६८ |८ '''पा''' |७.९७ |५ |- |align=left|[[मुरली श्रीशंकर]] |८.०५ |१ '''पा''' |८.०८ |{{Silver2}} |- |align=left|[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष तिहेरी उडी|तिहेरी उडी]] | colspan="2" rowspan="3" {{n/a}} |१७.०२ |{{Silver2}} |- |align=left|[[एल्डहोस पॉल]] |१७.०३ |{{gold1}} |- |align=left|[[प्रवीण चित्रवेल]] |१६.८९ |४ |- |align=left|[[देवेंद्र गहलोत]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष थाळीफेक F44/64|थाळीफेक F44/64]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |४२.१३ |५ |- |align=left|[[ देवेंद्र कुमार]] |४६.२८ |७ |- |align=left|[[अनिश सुरेंद्रन पिल्लई]] | colspan="2" |{{Abbr|सु.ना.|सुरवात केली नाही}} |- | align="left" |[[ डीपी मनू]] | align=left rowspan="2" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष भालाफेक|भालाफेक]] | colspan="2" rowspan="2" {{n/a}} |८२.२८ |५ |- |align=left|[[रोहित यादव]] |८२.२२ | ६ |} ;महिला ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[दुती चंद]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०० मीटर|१०० मी]] |११.५५ |४ | colspan="4" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[हिमा दास]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला २०० मीटर|२०० मी]] |२३.४२ |१ '''पा''' |२३.४२ |३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[ज्योती येराजी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला महिला १०० मीटर अडथळाशर्यत |१०० मी अडथळाशर्यत]] |१३.१८ |४ |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[दुती चंद]]<br>[[हिमा दास]]<br>[[श्राबनी नंदा]]<br>[[ सिमल नूरम्बलाकल समुवेल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला ४ × १०० मीटर रिले |४ × १०० मी रिले]] |४४.४५ |२ '''पा''' |colspan=2 {{n/a}} |४३.८१ |५ |- |align=left|[[भावना जाट]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |४७:१४.१३ {{AthAbbr|PB}} |८ |- |align=left|[[प्रियांका गोस्वामी]] |४३:३८.८३ {{AthAbbr|PB}} |{{Silver2}} |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !अंतर !क्रमांक !अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[अन्सी सोजन]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला लांब उडी|लांब उडी]] |६.२५ |१३ |colspan=2|प्रगती केली नाही |- |align=left|[[मनप्रीत कौर]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक|गोळाफेक]] |१६.७८ |७ '''पा''' |१५.५९ |१२ |- |align=left|[[पूनम शर्मा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक (F57)|गोळाफेक (F57)]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |७.०७ {{AthAbbr|PB}}/{{AthAbbr|GR}} |७ |- |align=left|[[संतोष (ॲथलिट)|संतोष]] |६.५३ |८ |- |align=left|[[शर्मिला (ॲथलिट)| शर्मिला]] |८.४३ {{AthAbbr|PB}} |४ |- |align=left|[[नवजीत धिल्लन]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला थाळीफेक|थाळीफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |५३.५१ |८ |- |align=left|[[सीमा पुनिया]] |५५.९२ |५ |- |align=left|[[मंजू बाला]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला हातोडा फेक|हातोडा फेक]] |५९.६८ |११ '''पा''' |६०.९६ |१२ |- |align=left|[[सरिता सिंग (ॲथलिट)|सरिता सिंग]] |५७.४८ |१३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[अन्नू राणी]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला भालाफेक|भालाफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |६०.०० |{{Bronze3}} |- |align=left|[[शिल्पा राणी]] |५४.६२ |७ |} == कुस्ती == {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती}} १६ मे २०२२ रोजी महिलांच्या निवड चाचणीनंतर, स्पर्धेसाठी सहा कुस्तीपटू निवडले गेले. <ref>{{Cite news|title= कुस्ती: विनेश फोगट, साक्षी मलिक यांची बर्मिंगहॅम येथे होणाऱ्या राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी भारतीय संघात निवड |url=https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|date=१६ मे २०२२|work=[[Scroll.in]]|publisher= स्क्रोल मीडिया इनकॉर्पोरेशन |language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517090219/https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> १७ मे २०२२ रोजी पुरुषांच्या चाचण्या घेण्यात आल्या आणि आणखी सहा कुस्तीपटूंची निवड झाली.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल २०२२ मध्ये देशाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडलेल्या सहा कुस्तीपटूंमध्ये रवी दहिया, बजरंग पुनिया|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|work=[[द इकॉनॉमिक टाइम्स]]|agency=[[Asian News International|ANI]]|date=१७ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517172703/https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> {{smalldiv|1=<nowiki/> '''सूची''': * VFA – पाडाव करून विजय. * VPO1 - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक गुणांसह पराभूत. * VPO - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक मुद्द्यांशिवाय गमावलेला. * VSU - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांशिवाय पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VSU1 - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांसह पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VB - दुखापतीने विजय * VFO - माघार घेऊन विजय - जर एखादा खेळाडू मॅटवर उपस्थित राहिला नसल्यास. }} ;पुरुष {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम| सुवर्णपदक सामना }}/{{abbr|कांस्य | कांस्य पदक }} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[रविकुमार दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सुरज सिंग|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|असद अली|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १४–४^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|वेल्सन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{gold1}} |- |align=left|[[बजरंग पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ६५ किलो | ६५ किलो]] |{{flagCGFathlete|बिंगहॅम|NRU|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|बॅनडू|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{flagCGFathlete|जॉर्ज राम|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|मॅकनेल|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–२^VPO1 |{{gold1}} |- |align=left|[[नवीन मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ७४ किलो | ७४ किलो]] |{{flagCGFathlete|जॉन |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १३–३^VSU1 |{{flagCGFathlete|लू हाँग येउ|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|बोलींग|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' १२–१^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ताहीर|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ८६ किलो | ८६ किलो]] |{{flagCGFathlete|ऑक्सेनहॅम|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|कसेगबामा|SLE|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|अॅलेक्स मूर|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१^VPO1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|इनाम|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक नेहरा]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो | ९७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रंधावा|CAN|2022}}<br/>'''प''' ६–८^VPO1 |प्रगती करू शकला नाही |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रझा |PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–२^VPO1 |{{bronze3}} |- |align=left|[[मोहित दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो | १२५ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कौसलिडीस|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–१^VPO1 |{{flagCGFathlete|अमर धेसी|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' २–१२^VSU1 |{{bye}} |{{flagCGFathlete|जॉन्सन|JAM|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{bronze3}} |} ;महिला ;गट फेरी स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[पूजा गेहलोत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो | ५० किलो]] |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{flagCGFathlete|मुआम्बो|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ^VFO |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|पार्क्स|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ६–९^VPO1 |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{bronze3}} |} ;नॉर्डिक स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|नॉर्डिक राउंड रॉबिन !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल |- |align=left|[[विनेश फोगट]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो | ५३ किलो]] |{{flagCGFathlete|स्टीवर्ट|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VPO1 |{{flagCGFathlete|मधुरवलगे|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{gold1}} |} ;रिपेचेज स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[अंशु मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सायमोनिडीस|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|पोरुथोटेज|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ३–७^VPO1 |{{silver2}} |- |align=left|[[साक्षी मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो | ६२ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|बर्न्स|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VFA |{{flagCGFathlete|न्गोल|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|गोडिनेझ|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–४^VFA |{{gold1}} |- |align=left|[[दिव्या काकरन]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो | ६८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ओबोरुडुडू|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ०–११^VSU |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|न्गिरी|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|कॉकर-लेमली|TGA|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{bronze3}} |- |align=left|[[पूजा सिहाग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो | ७६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|माँटेग्यू|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' ५–३^VPO1 |{{flagCGFathlete|डि स्टॅसिओ|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ०–६^VPO |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डी ब्रुयन|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ११–०^VSU |{{bronze3}} |} ==क्रिकेट== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट}} आयसीसी महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रमवारीतील (१ एप्रिल २०२१ पर्यंत) त्याच्या स्थानामुळे, भारततीय महिला संघ स्पर्धेसाठी पात्र ठरला. <ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|title= कॉमनवेल्थ गेम्ससाठी पात्रता घोषित करणारा क्रिकेट हा पहिला खेळ |work=[[ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद|आयसीसी]]|date=२६ एप्रिल २०२१|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426125417/https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ {{!}} महिलांच्या टी२० स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या आठ संघामध्ये भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि पाकिस्तान |url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|access-date=३ जानेवारी २०२२|work=[[द हिंदू]]|publisher=|date=२६ एप्रिल २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426131629/https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref> स्पर्धेचे वेळापत्रक नोव्हेंबर २०२१ मध्ये जाहीर करण्यात आले.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल खेळ २०२२ च्या पहिल्या क्रिकेट सामन्यात भारताचा सामना ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध |url=https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |work= विमेन्स क्रिकझोन |date=१२ नोव्हेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112115414/https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|archive-date=१२ नोव्हेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> ;सारांश {|class=wikitable style=font-size:90% |- !rowspan=2| संघ !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4| गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कांस्य|कांस्य पदक सामना}} |-style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |-align=center |align=left|[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ|भारतीय महिला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट| महिला स्पर्धा]] |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ३ गडी |{{crw|PAK}}<br/>'''वि''' ८ गडी |{{crw|BAR}}<br/>'''वि''' १०० धावा |२ '''पा''' |{{crw|ENG}}<br/>'''वि''' ४ धावा |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ९ धावा |{{silver2}} |} ;रोस्टर ११ जुलै २०२२ रोजी अधिकृतपणे पंधरा खेळाडूंची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web |title= बर्मिंघम २०२२ राष्ट्रकुल खेळासाठी भारतीय (वरिष्ठ महिला) संघाची घोषणा |url=https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |publisher=[[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ | बीसीसीआय]] |access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220711182402/https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |archive-date=११ जुलै २०२२ |date=११ जुलै २०२२ |url-status=live}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[हरमनप्रीत कौर]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)| क]]) * [[स्मृती मानधना]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उक]]) * [[तानिया भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[यस्तिका भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[हर्लीन देओल]] * [[राजेश्वरी गायकवाड]] * [[सभ्भीनेणी मेघना]] * [[स्नेह राणा]] * [[जेमिमाह रॉड्रिगेस]] * [[दीप्ती शर्मा]] * [[मेघना सिंग]] * [[रेणुका सिंग]] * [[पूजा वस्त्रकार]] * [[शफाली वर्मा]] * [[राधा यादव]]{{div col end}} आरक्षित: [[सिमरन बहादूर]], [[रिचा घोष]], [[पूनम यादव]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! style="width:40px;"|स्थान ! style="width:150px;"|संघ ! style="width:30px;"|{{Abbr | सा | सामने}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | वि | विजय}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | प | पराभव}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | अ | अनिर्णित}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | गुण | गुण}} ! style="width:45px;"|{{Abbr | धावगती | निव्वळ धावगती}} |- style="background:#cfc;" | १ |style="text-align:left"|{{crw|AUS}} '''(पा)''' | ३ || ३ || ० || ० || '''६'''|| २.५९६ |- style="background:#cfc;" | २ |style="text-align:left"|{{crw|IND}} | ३ || २ || १ || ० || '''४'''|| २.५११ |- | ३ |style="text-align:left"|{{crw|BAR}} | ३ || १ || २ || ० || '''२''' || -२.९५३ |- | ४ |style="text-align:left"|{{crw|PAK}} | ३ || ० || ३ || ० || '''०''' || -१.९२७ |- |} ''*स्रोत: [https://www.espncricinfo.com/series/commonwealth-games-women-s-cricket-competition-2022-1289194/points-table-standings इएसपीएन क्रिकइन्फो]'' (पा) दर्शविलेल्या टप्प्यासाठी पात्र {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०२२ | time = ११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|AUS}} | धावसंख्या१ = १५४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[हरमनप्रीत कौर]] ५२ (३४) | बळी१ = [[जेस जोनासन]] ४/२२ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५७/७ (१९ षटके) | धावा२ = [[ॲशली गार्डनर]] ५२[[नाबाद|*]] (३५) | बळी२ = [[रेणुका सिंग]] ४/१८ (४ षटके) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया महिला ३ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289259.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[सु रेडफर्न]] (इं) | सामनावीर = | toss = भारत महिला, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = मेघना सिंग (भा) ने तिचे आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण. *''[[एलिसा हिली]] (ऑ) आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेटमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून १०० फलंदाजांना बाद करणारी पुरुष किंवा महिला खेळाडूंमधील पहिली खेळाडू, ठरली. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३१ जुलै २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|PAK}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ = ९९ (१८ षटके) | धावा१ = [[मुनीबा अली ]] ३२ (३०) | बळी१ = [[स्नेह राणा]] २/१५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १००/२ (११.४ षटके) | धावा२ = [[स्मृती मानधना]] ६३[[नाबाद|*]] (४२) | बळी२ = [[तुबा हसन]] १/१८ (२ षटके) | निकाल = भारतीय महिला ८ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289263.html.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[किम कॉटन]] (न्यू) | सामनावीर = | toss = पाकिस्तान, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = पावसामुळे सामना प्रत्येकी १८ षटकांचा खेळविण्यात आला. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३ ऑगस्ट २०२२ | time =१८:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|BAR}} | धावसंख्या१ =१६२/४ (२० षटके) | धावा१ =[[जेमायमाह रॉड्रिगेस]] ५६[[नाबाद|*]] (४६) | बळी१ =[[शनिका ब्रूस]] १/१७ (२ षटके) | धावसंख्या२ =६२/८ (२० षटके) | धावा२ =[[किशोना]] नाइट १६ (२०) | बळी२ =[[रेणुका सिंग]] ४/१० (४ षटके ) | निकाल =भारत १०० धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289268.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[शिवानी मिश्रा]] (कतार) | सामनावीर =[[रेणुका सिंग]] (भा) | toss =बार्बाडोस, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा =[[शॉन्ट कॅरिंग्टन]]चे (बा) आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण }} ---- ;उपांत्य सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ६ ऑगस्ट २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|ENG}} | धावसंख्या१ = १६४/५ (२० षटके) | धावा१ =[[स्मृती मंधाना]] ६१ (३२) | बळी१ =[[फ्रेया केम्प]] २/२२ (३ षटके) | धावसंख्या२ = १६०/६ (२० षटके) | धावा२ =[[नॅटली सायव्हर]] ४१ (४३) | बळी२ =[[स्नेह राणा]] २/२८ (४ षटके) | निकाल =भारत २ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289271.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[एलोइस शेरिडान]] (ऑ) | सामनावीर =[[स्मृती मंधाना]] (भा) | toss =भारत, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ---- ;अंतिम सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७ ऑगस्ट २०२२ | time =१७:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|AUS}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ =१६१/८ (२० षटके) | धावा१ =[[बेथ मूनी]] ६१ (४१) | बळी१ =[[रेणुका सिंग]] २/२५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५२ (२० षटके) | धावा२ =[[हरमनप्रीत कौर]] ६५ (४३) | बळी२ =[[ॲशली गार्डनर]] ३/१६ (३ षटके ) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया ९ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289274.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[जॅकलिन विल्यम्स]] (वे) | सामनावीर =[[बेथ मूनी]] (ऑ) | toss = ऑस्ट्रेलिया, फलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ==जलतरण== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण}} भारताने २५ जून २०२२ रोजी आपला चार सदस्यीय जलतरण संघ घोषित केला.<ref>{{Cite web|date=२५ जून २०२२|title=CWG 2022 की तैराकी में साजन-श्रीहरि भारतीय चुनौती की अगुआई करेंगे, 2 और तैराकों पर नजर|url=https://hindi.news18.com/news/sports/others-sajan-prakash-srihari-nataraj-to-spearhead-indian-swimming-campaign-in-cwg-2022-4345248.html|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|website=News18 हिंदी|language=hi}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2"|ॲथलिट ! rowspan="2"|क्रीडाप्रकार ! colspan="2"|हिट ! colspan="2"|उपांत्य फेरी/{{abbr|SO|स्विम ऑफ}} ! colspan="2"|अंतिम |- !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक |- |rowspan="3" align=left|[[साजन प्रकाश]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बटरफ्लाय|५० मी बटरफ्लाय]] |२५.०१ |२४ |colspan="4"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बटरफ्लाय|१०० मी बटरफ्लाय]] |५४.३६ |१९ |५४.२४ |१६ |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बटरफ्लाय|२०० मी बटरफ्लाय]] |१:५८.९९ |९ |१:५८.३१ |१ |colspan="2" |प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[श्रीहरी नटराज]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बॅकस्ट्रोक|५० मी बॅकस्ट्रोक]] |२५.५२ |८ '''पा''' |२५.३८ |८ '''पा''' |२५.२३ |५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक|१०० मी बॅकस्ट्रोक]] |५४.६८ |५ '''पा''' |५४.५५ |७ '''पा''' |५४.३१ |७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बॅकस्ट्रोक|२०० मी बॅकस्ट्रोक]] |२:००.८४ |९ '''NR''' |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[कुशाग्र रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर फ्रीस्टाईल|२०० मी फ्रीस्टाईल]] |१:५४.५६ |२५ |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ४०० मीटर फ्रीस्टाईल|४०० मी फ्रीस्टाईल]] |३:५७.४५ |१४ |colspan=2 {{n/a}} |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १५०० मीटर फ्रीस्टाईल|१५०० मी फ्रीस्टाईल]] |१५:४७.७७ |८ '''पा''' |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |१५:४२.६७ |८ |- |align=left|[[अद्वैत पागे]] |१५:३९.२५ |७ '''पा''' |१५:३२.३६ |७ |- |align=left|[[सुयश जाधव]] |align=left rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर फ्रीस्टाईल S7|५० मी फ्रीस्टाईल S7]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |३१.३० |५ |- |align=left|[[निरंजन मुकुंदन]] |३२.५५ |७ |- |align=left|[[आशिष कुमार (जलतरणपटू)|आशिष कुमार ]] |align=left rowspan="1"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक S9|१०० मी बॅकस्ट्रोक S9]] |colspan=4 {{n/a}} |१:१८.२१ |८ |- |} ==जिम्नॅस्टिक्स== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स}} ===कलात्मक=== ;पुरूष ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक संघ ऑल राउंड|संघ]] |११.३०० |११.२०० |११.९५० |१३.००० |१३.४५० |१२.७०० |७३.६०० |१८ '''पा''' |- |align=left|[[सत्यजित मोंडाल]] |७.८५० |colspan=2 {{n/a}} |१३.४०० |colspan=4 {{n/a}} |- |align=left|[[सैफ तांबोळी]] |colspan=4 {{n/a}} |१४.०५० |colspan=3 {{n/a}} |- |align=left|'''एकूण''' |'''१९.१५०''' |'''११.२००''' |'''११.९५०''' |'''२६.४००''' |'''२७.५००''' |'''१२.७००''' |'''१०८.९००''' |८ |} ;वैयक्तिक अंतिम फेरी {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- align=center |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक वैयक्तिक ऑल राउंड |ऑल राउंड ]] |११.५०० |१२.९०० |१२.३५० |१३.२०० |१२.०५० |१२.७०० |७४.७०० |१५ |} ;महिला ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक सांघिक ऑल-राउंड|संघ]] |१२.३०० |११.९५० |११.३५० |१०.६५० |४६.२५० |१६ '''पा''' |- |align=left|[[प्रोतिष्ठा सामंता]] |१२.९०० |colspan=5 {{n/a}} |- |align=left|[[प्रणती नायक]] |१३.६०० '''पा''' |९.२५० |११.०० |९.६५० |४३.५०० |२५ |- |align=left|'''एकूण''' |'''३८.८००''' |'''२१.२००''' |'''२२.३५०''' |'''२०.३००''' |'''१०२.६५०''' |९ |} ;वैयक्तिक प्रकार {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- align=center |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] | style="text-align:left;" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक वैयक्तिक ऑल-राउंड|ऑल-राउंड]] |१२.९५० |१०.००० |१०.२५० |९.८०० |४३.००० |१७ |- align=center |align=left|[[प्रणती नायक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला व्हॉल्ट|व्हॉल्ट]] |१२.६९९ |colspan=4 {{n/a}} |५ |} ===तालबद्ध=== ;वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !हूप !बॉल !क्लब्स !रिबन |- |align=left|[[बवलीन कौर]] |align=left|पात्रता |१८.१०० |१८.७५० |१८.४५० |१७.४०० |७२.७०० |२९ |} ==जुडो== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो}} २३ मे ते २६ मे दरम्यान झालेल्या निवड चाचणीनंतर भारताने सहा सदस्यीय ज्युडो संघाची घोषणा केली.<ref>{{Cite web|date=२२ मे २०२२|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठी ज्युडो संघ निवडण्यासाठी सात वजन गटात निवड चाचण्या होणार|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/judo-selection-trials-commonwealth-games-2022-cwg-birmingham-india-team/article38496401.ece|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=९ जुलै २०२२|title=भारत कॉमनवेल्थ गेम्स २०२२ मध्ये: बर्मिंगहॅममध्ये बाजी मारणारे खेळाडू आणि संघ|url=https://olympics.com/en/news/indian-athletes-qualified-commonwealth-games-2022-birmingham|website=ऑलिंपिक|language=en}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[विजय कुमार यादव]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६० किलो|६० किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|गंगाया|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s१ |{{flagCGFathlete|जोश कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०s२–१०s१ |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|मन्रो|SCO|२०२२}}<br>'''वि''' १s२–०s१ |{{flagCGFathlete|क्रिस्टोडॉलाइड्स|CYP|२०२२}}<br>'''वि''' १०–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[जसलीन सिंग सैनी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६६ किलो|६६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|कुगोला|VAN|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–० |{{flagCGFathlete|बर्न्स|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s३ |{{flagCGFathlete|ॲलन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१० |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–१०s२ |५ |- |align=left|[[दीपक देशवाल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष १०० किलो|१०० किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ओंग्बा फोडा|CMR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s३ |{{flagCGFathlete|लॉवेल-हेविट|ENG|२०२२}}<br>'''प''' ०s३–१० |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|ताकायावा|FIJ|२०२२}}<br>'''प ''' ०–१० |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''सुशीला लिक्माबम''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ४८ किलो|४८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|बॉनिफेस|MAW|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s१ |{{flagCGFathlete|मोरांड ]]|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s२ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|व्हाईटबुई|RSA|2022}}<br>'''प''' ०s२–१s२ |{{silver2}} |- |align=left|सूचिका तारियाल |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ५७ किलो|५७ किलो]] |{{flagCGFathlete|कबिंडा|ZAM|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१s१ |{{flagCGFathlete|देगुची|CAN|२०२२}}<br>'''प''' ०–११ |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|ब्रेटेनबाक|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ११s१–० |{{flagCGFathlete|लॅगेंटील|MRI|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१s२ |५ |- |align=left|'''तुलिका मान''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला +७८ किलो|+७८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डूऱ्होन|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s२ |{{flagCGFathlete|अँड्रयूज|NZL|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ऍडलिंग्टन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' १s२–१० | {{silver2}} |} ==टेबल टेनिस== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पात्रता}} ITTF ([[आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस महासंघ]])२ जानेवारी २०२० पर्यंतच्या जागतिक संघ क्रमवारीद्वारे भारताचे पुरूष आणि महिला हे दोन्ही संघ, सांघिक स्पर्धांसाठी पात्र ठरले. ३१ मे २०२२ रोजी सात खेळाडूंची निवड करण्यात आली; महिलांच्या निवडी तात्पुरत्या होत्या आणि त्या [[भारतीय क्रीडा प्राधिकरण]]ाच्या मान्यतेवर अवलंबून होत्या, कारण [[अर्चना कामथ]] यांनी निवड निकष पूर्ण केले नसतानाही त्यांची निवड करण्यात आली होती.<ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ: मनिका बत्रा भारताच्या टेबल टेनिस संघाचे मथळे, अर्चना कामथची निवड निकष पूर्ण नसतानाही निवड|url=https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=इनसाइड स्पोर्ट|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया]]|date=३१ मे २०२२|archive-date=३१ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220531212640/https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|url-status=live}}</ref> SAI ने निर्णयाची जबाबदारी प्रशासकीय समितीकडे परत सोपविली;{{refn|group=note|The CoA manage the [[Table Tennis Federation of India|TTFI]], which (as of 7 June 2022) is suspended.}} दीया चितळे, जिने तिची निवड न झाल्याच्या निषेधार्थ दिल्ली उच्च न्यायालयात रिट याचिका दाखल केली होती, तिला कामथच्या जागी सुधारित पथकात स्थान दिले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेतील टेबल टेनिस संघात निवड न झाल्याबद्दल न्यायालयात धाव घेतलेल्या दिया चितळेचा समावेश|url=https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=आउटलूक वेब ब्युरो |agency=[[Press Trust of India|PTI]]|date=७ जून २०२२|archive-date=७ जून २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220607131025/https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|url-status=live}}</ref> पुरुषांच्या संघात आणखी एका खेळाडूचाही समावेश करण्यात आला. ;एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फिन लू|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|अमोतायो|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|क्वेक|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{gold1}} |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]''' |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|मार्करेरी|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|लूम|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|सॅम वॉकर|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{bronze03}} |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|अब्रेफा|GHA|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|एबीओडुन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|कॅरी|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete| झँग मो|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |{{flagCGFathlete|लिऊ यांग्झी|AUS|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |४ |- |align=left|[[मनिका बत्रा]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फु चिंग नाम|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|झेन्ग जिआन|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकली नाही |- |align=left|[[रित टेनिसन]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|बर्डस्ले|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=4|प्रगती करू शकला नाही |} ;पॅरा एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[राज अलागार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी C3–5|पुरूष एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|वेन्डहॅम|SLE|२०२२}}<br>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|बुलेन|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |२ '''पा''' |{{flagCGFathlete|नासिरु सुले |NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |- |align=left|'''[[भाविना पटेल]]''' |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C3–5|महिला एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|दि टोरो|AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लाटू|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{gold1}} |- |align=left|'''[[सोनलबेन पटेल]]''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|त्स्चारके |AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओबीओरा|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br> '''वि''' ३–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[साहना रवी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C6–10|महिला एकेरी C6–10]] |{{flagCGFathlete|ओबाझूआये|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |{{flagCGFathlete|ग्लोरिया|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |{{flagCGFathlete|यांग किन|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |colspan=3|प्रगती करू शकली नाही |} ;दुहेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]]<br/>[[हरमित देसाई]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|एलीया/ <br />[[Christos Savva|Savva]]|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चेंबर्स / <br />[[Chris Yan|Yan]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|क्लॅरेन्स च्यू / <br />[[Ethan Poh|Poh]]|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ऍलन / <br />[[Jonathan van Lange|Van Lange]]|GUY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|बावम/ <br />[[Mohutasin Ahmed Ridoy|Ridoy]]|BAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|जार्विस / <br />[[Sam Walker (table tennis)|Walker]]|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लूम / <br />[[Finn Luu|Luu]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ड्रिंकहॉल/ <br />पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |{{Silver2}} |- |align=left|[[मनिका बत्रा]]<br/>[[दिया चितळे]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />[[Catherine Spicer|Spicer]]|TTO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|होजनॅली/ <br />[[Nandeshwaree Jalim|Jalim]]|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|कॅरी / <br />[[Anna Hursey|Hursey]]|WAL|२०२२}}<br/> '''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|इलिओट/ <br />प्लेस्टोव|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|थॉमस वू झँग/ <br />व्हीटोन|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|वॉंग झीनृ / <br />झोऊ जिंगयी|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[मनिका बत्रा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|क्रिआ/ <br />सिनॉन|SEY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओमोटायो/ <br />ओजोमू |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चुन्ग/ <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|[[सनील शेट्टी]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{flagCGFathlete|वॉंग की शेन/ <br />टी अई झीन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=6|प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[श्रीजा अकुला]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅथकार्ट/ <br />इयरली|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लियॉन्ग ची फेंग / <br />हो यिंग|MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड / <br />टिन-टिन हो|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|निकोलस लूम / <br />जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |} ;सांघिक {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[हरमीत देसाई]]<br/>[[सनील शेट्टी]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[साथियान गणसेकरन]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |{{flagCGFteam|BAR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|BAN|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |- |align=left|[[दिया चितळे]] <br/>[[मनिका बत्रा]] <br/>[[रित टेनिसन]] <br/>[[श्रीजा अकुला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला संघ|महिला संघ]] |{{flagCGFteam|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|GUY|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |colspan=3|प्रगती करू शकल्या नाहीत |} ==ट्रायथलॉन== स्पर्धेसाठी चार ट्रायथलीट्सचे एक पथक (प्रत्येकी दोन पुरूष आणि महिला) निवडले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी नागपूरच्या संजनाची भारतीय ट्रायथलॉन संघात निवड|url=https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=नागपूर टुडे |date=२६ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526094452/https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|archive-date=२६ मे २०२२|url-status=live}}</ref> ;वैयक्तिक {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन}} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%; text-align:center" |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !जलतरण (७५०&nbsp;मी) !ट्रान्स १ !बाईक (२०&nbsp;किमी) !ट्रान्स २ !धाव (५&nbsp;किमी) !एकूण !क्रमांक |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – पुरूष|पुरूष]] |९:५१ |१:०२ |३१:१४ |०.२७ |१८:०४ |१:००:३८ |३० |- |align=left|विश्वनाथ यादव |१०:५५ |१:०५ |३२:२४ |०:२२ |१८:०६ |१:०२:५२ |३३ |- |align=left|संजना जोशी |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन - महिला|महिला]] |११:१६ |०.५२ |३३:२१ |०:२७ |२३:०४ |१:०९:०० |२८ |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |११:२६ |१:११ |३२:५३ |०:२५ |२१:३२ |१:०७:२७ |२६ |} ;मिश्र रिले {| class="wikitable" style="font-size:90%;text-align:center;" |- ! rowspan=2 | ॲथलिट ! rowspan=2 | क्रीडाप्रकार ! colspan=6 | वेळ ! rowspan=2 | क्रमांक |- ! जलतरण (३००&nbsp;मी) ! ट्रान्स १ ! बाईक (५&nbsp;किमी) ! ट्रान्स २ ! धाव (२&nbsp;किमी) ! एकूण गट |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=5|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – मिश्र रिले|मिश्र रिले]] |४:१४ |०.४७ |७:५४ |०:२१ |७:१२ |२०:३१ |rowspan=4 {{n/a}} |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |५:४५ |०:५५ |८:३७ |०:२१ |८:३१ |२४:०९ |- |align=left|विश्वनाथ यादव |५:०८ |०:५१ |७:५४ |०:२४ |७:५४ |२२:११ |- |align=left|संजना जोशी |५:२४ |०:५२ |८:४६ |०:२४ |९:२६ |२४:५२ |-align=center |align=left|'''एकूण''' |colspan=5 {{n/a}} |१:३१:४३ |१० |} ==पॅरा पॉवरलिफ्टिंग== ==बॅडमिंटन== ==भारोत्तोलन== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन – पात्रता}} १३ एप्रिल २०२२ रोजी १५ वेटलिफ्टर्सचे पथक जाहीर करण्यात आली.<ref>{{cite news|last1=काशीभातला|first1=ऐश्वर्या|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: भारत १७ जणांचे पथक पाठवणार | url=https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=[[स्पोर्टसकिडा]]|publisher=अबसोल्यूट स्पोर्ट्स प्रा. लि.|date=१३ एप्रिल २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413221613/https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|archive-date=१३ एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref> [[जेरेमी लालरिनुंगा]], [[अचिंता शेउली]], [[अजय सिंग]] आणि [[पूर्णिमा पांडे]] हे ताश्कंद, उझबेकिस्तान येथे [[२०२१ राष्ट्रकुल वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिप]]मध्ये सुवर्ण पदक जिंकून स्पर्धेसाठी पात्र ठरले.<ref>{{cite news|last1=ऑलिव्हर|first1=ब्रायन|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठीच्या वेटलिफ्टिंग रँकिंग इव्हेंट्समुळे फेब्रुवारी व्यस्त|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=insidethegames|publisher=दुनसार मीडिया कंपनी|date=२३ डिसेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211223092859/https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|archive-date=२३ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=राष्ट्रकुल सीनियर चॅम्पियनशिप {{!}} निकाल |url=https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|IWF]]/CWF|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224165657/https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|archive-date=२४ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> इतर ११ जण ९ मार्च २०२२ रोजी अंतिम स्वरूप देण्यात आलेल्या [[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|आयडब्ल्यूएफ]] राष्ट्रकुल क्रमवारीनुसार पात्र ठरले.<ref>{{cite book|title=IWF राष्ट्रकुल क्रमवारी - २०२२ राष्ट्रकुल खेळ पात्रता (अंतिम)|date=९ मार्च २०२२ |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ]]|url=https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309134607/https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|archive-date= ९ मार्च २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|संकेत सरगर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|५५ किलो]] |११३ |१ |१३५ |२ |२४८ |{{silver2}} |- |align=left| गुरुराज पुजारी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|६१ किलो]] |११८ |४ |१५१ |३ |२६९ |{{bronze3}} |- |align=left| जेरेमी लालरिनुंगा |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|६७ किलो]] |१४० '''GR''' |१ |१६० |२ |३०० '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अचिंता शेउली |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|७३ किलो]] |१४३ '''GR''' |१ |१७० |१ |३१३ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अजय सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|८१ किलो]] |१४३ |३ |१७६ |४ |३१९ |४ |- |align=left|विकास ठाकूर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|९६ किलो]] |१५५ |३ |१९१ |२ |३४६ |{{silver2}} |- |align=left|लवप्रीत सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|१०९ किलो]] |१६३ '''NR''' |२ |१९२ '''NR''' |४ |३५५ '''NR''' |{{Bronze3}} |- |align=left|गुरदीप सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|+१०९ किलो]] |१६७ |३ |२२३ '''NR''' |३ |३९० |{{Bronze3}} |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[साइखोम मीराबाई चानू]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|४९ किलो]] |८८ '''CR''' |१ |११३ '''GR''' |१ |२०१ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|बिंदयाराणी देवी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|५५ किलो]] |८६ '''PB''' |३ |११६ '''NR/GR''' |१ |२०२ '''NR''' |{{silver2}} |- |align=left|पोपी हजारिका |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५९ किलो|५९ किलो]] |८१ |७ |१०२ |७ |१८३ |७ |- |align=left|हरजिंदर कौर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|७१ किलो]] |९३ '''PB''' |४ |११९ |३ |२१२ |{{bronze3}} |- |align=left|पुनम यादव |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७६ किलो|७६ किलो]] |९८ |२ |colspan=2| {{Abbr|NM|No Mark}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|Did not Finish}} |- |align=left|उषा कुमार |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ८७ किलो|८७ किलो]] |९५ |५ |११० |५ |२०५ |६ |- |align=left|पूर्णिमा पांडे |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला +८७ किलो|+८७ किलो]] |१०३ '''PB''' |५ |१२५ |५ |२२८ |६ |} ==मुष्टियुद्ध== ==लॉन बोल्स== ==सायकलिंग== ==स्क्वॅश== ==हॉकी== ==संदर्भ== {{reflist|30em}} ==बाह्यदुवे== *[https://olympic.ind.in/ भारतीय ऑलिम्पिक असोसिएशन अधिकृत साइट] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात सहभागी देश|भारत]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|*]] rsptc9d1zd0olbqz1vxr55g3s2383pm 2148179 2148149 2022-08-17T04:54:35Z अभय नातू 206 /* रजत पदक */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट राष्ट्रकुल खेळात भारत |games=२०२२ |competitors= २१० (१०६ पुरुष आणि १०४ महिला) |sports= १६ |officials=२४ |start_date = {{Start date|2022|7|28|df=y}} |end_date = {{End date|2022|8|8|df=y}} |flagbearer= सुरुवात:[[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि [[पी.व्ही. सिंधू]]<br />सांगता:[[निखत झरीन]] आणि [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] |gold= 22 |silver= 16 |bronze= 23 |rank=४ }} २८ जुलै ते ८ ऑगस्ट २०२२ दरम्यान [[इंग्लंड]]च्या [[बर्मिंगहॅम]] शहरात होणाऱ्या [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ]] स्पर्धेत भारत सध्या खेळत आहे. जुलै २०२२ मध्ये राष्ट्रकुल खेळासाठी भारताकडून १०६ पुरुष आणि १०४ महिला अश्या एकूण २१० सदस्य संघाची घोषणा करण्यात आली. भारताने राष्ट्रकुल स्पर्धेत पदार्पण करणाऱ्या महिला क्रिकेट प्रकारासाठी राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ पाठवला. हॉकी संघाचा सदस्य [[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि बॅडमिंटनपटू [[पी.व्ही. सिंधू]] हे दोघे उद्घाटन समारंभामध्ये भारताचे ध्वजधारक होते. स्क्वॅशपटू अनाहत सिंग वयाच्या अवघ्या १४ व्या वर्षी राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणारा सर्वात तरुण भारतीय खेळाडू ठरला.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/commonwealth-games-2022/story/cwg-2022-anahat-singh-squash-wins-opening-round-womens-singles-1981631-2022-07-29|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: १४ वर्षीय अनाहत सिंगची महिला स्क्वॉशमध्ये विजयी सुरुवात|last=दिल्ली जुलै २९|first=इंडिया टुडे वेब डेस्क न्यू|last2=३० जुलै|first2=२०२२ अद्ययावत|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=|first3=}}</ref> ४५ वर्षीय लॉन बॉल्स खेळाडू सुनील बहादूर हे दलातील सर्वात वयस्कर खेळाडू होते. भारताचे पहिले पदक [[संकेत सरगर]]<nowiki/>ने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|वेटलिफ्टिंग]]<nowiki/>मध्ये रौप्यपदकासह जिंकले. साईखोम मीराबाई चानूने २०२२ च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत देशासाठी पहिले सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/anushka-sharma-kareena-kapoor-anupam-kher-praise-mirabai-chanu-for-winning-gold-medal-in-cwg-2022-1982072-2022-07-31|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ मध्ये सुवर्णपदक जिंकल्याबद्दल भारतीय सेलिब्रिटींकडून मीराबाई चानूचे कौतुक|last=मुंबई जुलै ३१|first=तनुश्री रॉय|last2=जुलै ३१|first2=२०२२ अद्यतन|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=१ले|first3=२०२२ १६:१६}}</ref> [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]]<nowiki/>ने २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांमध्ये टेबल टेनिस खेळात देशासाठी चार (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) पदके जिंकली. बहु-राष्ट्रीय बहु-विषय क्रीडा स्पर्धेत ४ किंवा अधिक पदके (३ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकणारा [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] हा केवळ दुसरा आणि पहिला भारतीय पुरुष खेळाडू आहे. १९८६ मध्ये आशियाई क्रीडा स्पर्धेत [[पी.टी. उषा|पी.टी. उषाने]] ५ पदके (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकली. शरथने २०२२ च्या राष्ट्रकुल स्पर्धेत ही कामगिरी केली. महिला चौकडी संघाने जिकंलेले सुवर्णपदक हे भारताने [[लॉन बोल्स|लॉन बॉल्समध्ये]] जिकंलेले पहिलेच पदक होते आणि त्यानंतर पुरुषांच्या चौकडीनेसुद्धा रौप्य पदक जिंकले. == माघार घेण्याची भीती == २०२२ च्या क्रीडा कार्यक्रमात तिरंदाजी आणि नेमबाजीचा समावेश करू नये, या २०२२ राष्ट्रकुल खेळ बर्मिंगहॅम आयोजन समितीच्या प्रस्तावाला [[राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघ|राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाच्या]] कार्यकारी मंडळाने जून २०१९ मध्ये पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर,<ref>{{cite web|url=https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|title=बर्मिंगहॅम २०२२ राष्ट्रकुल खेळाच्या वेळापत्रकात तीन नवीन खेळांचा प्रस्ताव|date=२० जून २०१९|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128200737/https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|archive-date=२८ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ|भारतीय ऑलिंपिक संघाचे]] अध्यक्ष नरेंद्र बत्रा यांनी राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे नेतृत्व हे "भारताला फटकारण्याची मानसिकता" आणि "विशिष्ट मानसिकतेचे लोक" असे असून भारताच्या क्रीडा पराक्रमाला सहन करू शकत नाहीत (ज्यातील नेमबाजीचा खेळ हा महत्त्वाचा भाग आहे) असा दावा करून भारताने २०२२ च्या खेळांवर बहिष्कार टाकावा असा प्रस्ताव दिला.<ref>{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|title=शूटिंग स्नबसाठी भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेचा २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांवर बहिष्कार टाकण्याचा प्रस्ताव.|date=२७ जुलै २०१९|work=आऊटलूक वेब ब्युरो|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727221615/https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|archive-date=२७ जुलै २०१९|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> तथापि, भारतीय ऑलिंपिक संघाने नंतर बहिष्काराची धमकी मागे घेतली<ref>{{cite news|url=https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|title=भारत २०२२च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत भाग घेणार|date=३१ डिसेंबर २०१९|work=[[डीडी न्यूज]]|publisher=[[दूरदर्शन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231152435/https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|archive-date=३१ डिसेंबर २०१९|url-status=live}}</ref> आणि जानेवारी २०२२ मध्ये [[चंदिगढ|चंदीगढ]] येथे एकत्रित तिरंदाजी आणि नेमबाजी चॅम्पियनशिपचे आयोजन करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. या प्रस्तावाला संबंधित भागधारकांचा पाठिंबा होता<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|title=राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कार्यक्रमांसाठी भारताच्या प्रस्तावावर कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशनचे विधान|date=७ जानेवारी २०२०|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115180400/https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|archive-date=१५ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> आणि त्यानंतर त्याला अधिकृत मान्यता मिळाली. कार्यक्रमाच्या यजमानपदाचा खर्च भारताने उचलावा अशी तरतूद करण्यात आली; चंदीगढमध्ये प्रदान करण्यात आलेल्या पदकांचा समारोप समारंभानंतर एका आठवड्यानंतर २०२२ राष्ट्रकुल खेळांच्या एकूण पदक सारणीमध्ये समावेश केला जाईल असे ठरवले गेले.<ref>{{cite news|last1=डिक्सन|first1=एड|url=https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|title=भारत २०२२ राष्ट्रकुल खेळातील नेमबाजी आणि तिरंदाजीचे आयोजन करणार|date=२४ फेब्रुवारी २०२०|work=[[स्पोर्ट्सप्रो]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224200028/https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|archive-date=२४ फेब्रुवारी २०२०|url-status=live}}</ref> परंतु जुलै २०२१ मध्ये, [[२०१९-२०२० वुहान कोरोना व्हायरसचा उद्रेक|कोविड-१९ महामारीमुळे]] कार्यक्रम रद्द करण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|title=२०२२ भारतातील राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कोविड धोक्यामुळे रद्द|date=२ जुलै २०२१|publisher=[[इएसपीएन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306153557/https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|archive-date=६ मार्च २०२२|url-status=live}}</ref> ऑक्टोबर २०२१ मध्ये, [[हॉकी इंडिया|हॉकी इंडियाने]] [[युनायटेड किंग्डम]]<nowiki/>मधील महामारी आणि बर्मिंगहॅम २०२२ ची [[२०२२ आशियाई खेळ|२०२२ आशियाई खेळांच्या]] (नंतरच्या काळात [[२०२४ उन्हाळी ऑलिंपिक|पॅरिस २०२४]] ऑलिम्पिक पात्रता धोक्यात असताना) समीपतेचा दाखला देत, दोन्ही हॉकी संघांची खेळांमधून माघार घेतली; यूकेने भारतीय कोविड-१९ लसीकरण प्रमाणपत्रांना मान्यता न दिल्याने आणि इंग्लंड हॉकीने [[भुवनेश्वर]] येथे २०२१ च्या पुरुषांच्या FIH हॉकी ज्युनियर विश्वचषकातून माघार घेतल्याच्या प्रतिसादात हा निर्णय घेण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|title=हॉकी इंडियाची २०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधून कोविड चिंतेमुळे माघार|date=५ ऑक्टोबर २०२१|work=[[एनडीटीव्ही|एनडीटीव्ही स्पोर्ट्स]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005135123/https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|archive-date=५ ऑक्टोबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट इंडिया|PTI]]}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ]] आणि [[युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालय (भारत)|क्रीडा मंत्री]] [[अनुराग ठाकुर|अनुराग ठाकूर]] यांच्याशी झालेल्या चर्चेनंतर, महासंघाने ठरवले की भारत पात्रतेच्या अधीन राहून राष्ट्रकुल हॉकी स्पर्धांमध्ये भाग घेईल.<ref>{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|title=भारतीय हॉकी संघ बर्मिंगहॅम राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणार - कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|date=४ डिसेंबर २०२१|work=[[द इंडियन एक्स्प्रेस]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211215235714/https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|archive-date=१५ डिसेंबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> == स्पर्धक == प्रत्येक खेळ/प्रकारासाठी खेळांमध्ये सहभागी होणाऱ्या स्पर्धकांची संख्या खालीलप्रमाणे आहे.<ref>{{Cite web|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ साठी ९० दिवस बाकी: खेळांसाठी पात्र झालेले भारतीय खेळाडू|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/cwg-2022-90-days-indians-qualified-commonwealth-games-qualification/article38481735.ece|access-date=९ जून २०२२|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref> {|class="wikitable sortable" style="text-align:center;" ! width=120|खेळ ! width=55|पुरूष ! width=55|महिला ! width=55|एकूण |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स|ॲथलेटिक्स]] |२०||१८||३८ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती|कुस्ती]] |६||६||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|क्रिकेट]] |{{n/a}}||१५||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण|जलतरण]] |७||०||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स|जिम्नॅस्टिक्स]] |३||४||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो|जुडो]] |३||३||६ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|टेबल टेनिस]] |५||७||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन|ट्रायथलॉन]] |२||२||४ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग|पॅरा पॉवरलिफ्टिंग]] |२||३||५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन|बॅडमिंटन]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन|भारोत्तोलन]] |८||७||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध|मुष्टियुद्ध]] |८||४||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स|लॉन बोल्स]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील सायकलिंग|सायकलिंग]] |९||४||१३ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश|स्क्वॅश]] |५||४||९ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी|हॉकी]] |१८||१८||३६ |- !एकूण||१०६||१०४||२१० |} == पदक विजेते == === सुवर्ण पदक === {{Col-begin}} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Gold medal}} || [[मीराबाई चानू|सैखोम मिराबाई चानू]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|महिला ४९ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- |{{Gold medal}} |[[जेरेमी लालरिनुंगा]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|पुरूष ६७ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |[[अचिंता शेउली]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ७३ किलो|पुरूष ७३ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[रुपा राणी तिर्की]]<br>[[नयनमोनी सैकिया]]<br>[[लवली चौबे]]<br>[[पिंकी सिंग]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बॉल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बॉल्स - महिला चार सदस्य संघ|महिला चार सदस्य संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमीत देसाई]]<br>[[सनिल शेट्टी]]<br>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]]}}}} |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |[[सुधीर (अपंग भारोत्तोलन खेळाडू‌)|सुधीर]] |[[भारोत्तोलन|अपंग भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील अपंग भारोत्तोलन - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Gold medal}} |[[बजरंग पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[साक्षी मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[दीपक पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[रवी कुमार दहिया]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[विनेश फोगट]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नवीन मलिक]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ७४ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[भाविना पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नीतू घंघास]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला कमीतकमी वजन|महिला ४८ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अमित पंघल]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फ्लायवेट|पुरूष ५१ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[एल्डहोस पॉल]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[निखत झरीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाईट फ्लायवेट|महिला ५० किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[श्रीजा अकुला]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[पी.व्ही. सिंधू]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[लक्ष्य सेन]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[चिराग शेट्टी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {|class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" !colspan=5|'''वर्णनानुसार पदके''' |- |'''वर्ण''' |bgcolor=F7F6A8|{{gold1}} |bgcolor=DCE5E5|{{silver2}} |bgcolor=FFDAB9|{{bronze3}} |'''एकूण''' |- |पुरूष |bgcolor=F7F6A8|१३ |bgcolor=DCE5E5|९ |bgcolor=FFDAB9|१३ |'''३५''' |- |महिला |bgcolor=F7F6A8|८ |bgcolor=DCE5E5|६ |bgcolor=FFDAB9|९ |'''२३''' |- |मिश्र |bgcolor=F7F6A8|१ |bgcolor=DCE5E5|१ |bgcolor=FFDAB9|१ |'''३''' |- !'''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} {{clear}} {| class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" ! colspan=7 | '''दिनांकानुसार पदके''' |- style="text-align:center;" | '''दिवस''' | '''दिनांक''' | style="background:#F7F6A8;" |{{gold1}} | style="background:#DCE5E5;" |{{silver2}} | style="background:#FFDAB9;" |{{bronze3}} | '''एकूण''' |- style="text-align:center;" | दिवस १ | २९ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''०''' |- style="text-align:center;" | दिवस २ | ३० जुलै | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ३ | ३१ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ४ | १ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''३''' |- style="text-align:center;" | दिवस ५ | २ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ६ | ३ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |४ | '''५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ७ | ४ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ८ | ५ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |३ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''६''' |- style="text-align:center;" | दिवस ९ | ६ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |३ | style="background:#FFDAB9;" |७ | '''१४''' |- style="text-align:center;" | दिवस १० | ७ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |५ | style="background:#DCE5E5;" |४ | style="background:#FFDAB9;" |६ | '''१५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ११ | ८ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''६''' |- ! colspan="2" | '''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} | {{col-end}} === रजत पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Silver medal}} || [[संकेत सरगर|संकेत महादेव सरगर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|पुरूष ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[बिंद्याराणी देवी|बिंद्याराणी देवी सोरोखाईबम]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|महिला ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[सुशीला देवी लिक्माबम]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला ४८ किलो|महिला ४८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Silver medal}} || [[विकास ठाकूर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|पुरूष ९६ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[श्रीकांत किदंबी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]]<br>[[बी. सुमीत रेड्डी]]<br>[[लक्ष्य सेन]]<br>[[चिराग शेट्टी]]<br>[[गायत्री गोपीचंद]]<br>[[त्रिसा जॉली]]<br>[[आकर्षी कश्यप]]<br>[[अश्विनी पोनप्पा]]<br>[[पी.व्ही. सिंधू]]}}}} |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - मिश्र संघ|मिश्र संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- | {{Silver medal}} || [[तुलिका मान]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला +७८ किलो|महिला +७८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Silver medal}} || [[मुरली श्रीशंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष लांब उडी|पुरूष लांब उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Silver medal}} |[[अंशू मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Silver medal}} |[[प्रियांका गोस्वामी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत|महिला १००००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अविनाश साबळे]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सुनील बहादूर]]<br>[[नवनीत सिंग]]<br>[[चंदन सिंग (लॉन बोल्स खेळाडू)|चंदन सिंग]]<br>[[दिनेश कुमार]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बोल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स - पुरूष चौकडी|पुरूष चौकडी]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमनप्रीत कौर]]<br>[[स्मृती मानधना]]<br>[[तानिया भाटिया]]<br>[[यस्तिका भाटिया]]<br>[[हर्लीन देओल]]<br>[[राजेश्वरी गायकवाड]]<br>[[सभ्भीनेणी मेघना]]<br>[[स्नेह राणा]]<br>[[जेमिमाह रॉड्रिग्ज]]<br>[[दीप्ती शर्मा]]<br>[[मेघना सिंग]]<br>[[रेणुका सिंग]]<br>[[पूजा वस्त्रकार]]<br>[[शेफाली वर्मा]]<br>[[राधा यादव]]}}}} |[[क्रिकेट]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|महिला क्रिकेट]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[सागर अहलावत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष सुपर हेवीवेट|पुरूष +९२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत हॉकी संघ|भारतीय पुरुष हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[पी. आर. श्रीजेश]]<br>[[कृष्ण पाठक]]<br>[[वरुण कुमार (हॉकी खेळाडू)|वरुण कुमार]]<br>[[सुरेंदर कुमार]]<br>[[हरमनप्रीत सिंग]]<br>[[अमित रोहिदास]]<br>[[जुगराज सिंग]]<br>[[जर्मनप्रीत सिंग]]<br>[[मनप्रीत सिंग]]<br>[[हार्दिक सिंग]]<br>[[विवेक प्रसाद]]<br>[[समशेर सिंग]]<br>[[आकाशदीप सिंग]]<br>[[नीलकांत शर्मा]]<br>[[मनदीप सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनदीप सिंग]]<br>[[गुरजंत सिंग]]<br>[[ललित उपाध्याय]]<br>[[अभिषेक (हॉकी खेळाडू)|अभिषेक]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - पुरूष स्पर्धा|पुरुषांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;८ |} === कांस्य पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Bronze medal}} || [[गुरुराज पूजारी]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६१ किलो|पुरूष ६१ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Bronze medal}} || [[विजय कुमार यादव]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - पुरूष ६० किलो|पुरूष ६० किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[हरजिंदर कौर]]|| [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|महिला ७१ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[लवप्रीत सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|पुरूष १०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[सौरव घोसाल]] || [[स्क्वॅश]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[गुरदीप सिंग (भारोत्तोलक)|गुरदीप सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|पुरूष +१०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[तेजस्वीन शंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष उंच उडी|पुरूष उंच उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- |{{Bronze medal}} |[[दिव्या काकरन]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहित ग्रेवाल]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[जस्मिन लांबोरिया]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाइटवेट|महिला लाइटवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा गेहलोत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा सिहाग]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहम्मद हुसामुद्दीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फिदरवेट|पुरूष फिदरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[दीपक नेहरा]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[सोनलबेन पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[रोहित टोकस]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष वेल्टरवेट|पुरूष वेल्टरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[भारत महिला हॉकी संघ|भारतीय महिला हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सविता पुनिया]]<br>[[रजनी एतिमार्पु]]<br>[[दीप ग्रेस एक्का]]<br>[[गुरजीत कौर]]<br>[[निक्की प्रधान]]<br>[[उदिता दुहान]]<br>[[निशा वारसी]]<br>[[सुशीला चानू]]<br>[[मोनिका मलिक]]<br>[[नेहा गोयल]]<br>[[ज्योती (हॉकीपटू)|ज्योती]]<br>[[सोनिका तांडी]]<br>[[सलीमा टेटे]]<br>[[वंदना कटारिया]]<br>[[लालरेमसियामी]]<br>[[नवनीत कौर]]<br>[[शर्मिला देवी]]<br>[[संगिता कुमारी]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - महिला स्पर्धा|महिलांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[संदीप कुमार (रेसवॉकर)|संदीप कुमार]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष १०,०००मी चाल|पुरूष १०,०००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[अन्नू राणी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - महिला भालाफेक|महिला भालाफेक]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[सौरव घोसाल]], [[दीपिका पल्लीकल]] |[[स्क्वॅश]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[श्रीकांत किदंबी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[गायत्री गोपीचंद]], [[त्रिशा जॉली]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |} == ॲथलेटिक्स == {{मुख्यलेख|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स}} चेन्नई येथे झालेल्या राष्ट्रीय आंतर-राज्य ऍथलेटिक्स चॅम्पियनशिपनंतर, १६ जून २०२२ रोजी ३७ ऍथलीट्सच्या संघाची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web|title= राष्ट्रकुल खेळांसाठी निवडलेल्या ३७ सदस्यीय भारतीय संघात नीरज चोप्रा प्रमुख |url=https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|publisher=[[ ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया|]]|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220616155422/https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|archive-date=१६ जून २०२२ |date=१६ जून २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरुष ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:100%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left rowspan=2|[[अविनाश साबळे]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ५००० मीटर |५०००मी]] |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |{{Abbr|अपूर्ण|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |colspan=2 {{n/a}} |८:११.२० {{AthAbbr|NR|British}} |{{silver2}} |- |align=left|[[नोहे निर्मल तोम]]<br>[[अमोज जेकब]]<br>[[ नागनाथन पांडी]]<br>[[ मोहम्मद अनस]]<br>[[ मोहम्मद वरितोडी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ४ × ४०० मीटर रिले |४ × ४०० मी रिले]] | ३:०६:९७ |२ '''पा''' | ३:०५.५१ |७ |- |align=left|[[नितेंद्रसिंग रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष मॅरेथॉन|मॅरेथॉन]] |colspan=2 {{n/a}} |२:१९:२२ | १२ |- |align=left|[[संदीप कुमार]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |३८:४९.२१ {{AthAbbr|PB}} |{{Bronze3}} |- |align=left|[[अमित खत्री]] |४३:०४.९७ {{AthAbbr|SB}} |९ |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" ! अंतर !क्रमांक ! अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[तेजस्वीन शंकर]] |align=left |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष उंच उडी|उंच उडी]] |colspan=2 {{n/a}} |२.२२ |{{Bronze3}} |- |align=left|[[मोहम्मद अनस]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष लांब उडी|लांब उडी]] |७.६८ |८ '''पा''' |७.९७ |५ |- |align=left|[[मुरली श्रीशंकर]] |८.०५ |१ '''पा''' |८.०८ |{{Silver2}} |- |align=left|[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष तिहेरी उडी|तिहेरी उडी]] | colspan="2" rowspan="3" {{n/a}} |१७.०२ |{{Silver2}} |- |align=left|[[एल्डहोस पॉल]] |१७.०३ |{{gold1}} |- |align=left|[[प्रवीण चित्रवेल]] |१६.८९ |४ |- |align=left|[[देवेंद्र गहलोत]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष थाळीफेक F44/64|थाळीफेक F44/64]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |४२.१३ |५ |- |align=left|[[ देवेंद्र कुमार]] |४६.२८ |७ |- |align=left|[[अनिश सुरेंद्रन पिल्लई]] | colspan="2" |{{Abbr|सु.ना.|सुरवात केली नाही}} |- | align="left" |[[ डीपी मनू]] | align=left rowspan="2" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष भालाफेक|भालाफेक]] | colspan="2" rowspan="2" {{n/a}} |८२.२८ |५ |- |align=left|[[रोहित यादव]] |८२.२२ | ६ |} ;महिला ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[दुती चंद]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०० मीटर|१०० मी]] |११.५५ |४ | colspan="4" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[हिमा दास]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला २०० मीटर|२०० मी]] |२३.४२ |१ '''पा''' |२३.४२ |३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[ज्योती येराजी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला महिला १०० मीटर अडथळाशर्यत |१०० मी अडथळाशर्यत]] |१३.१८ |४ |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[दुती चंद]]<br>[[हिमा दास]]<br>[[श्राबनी नंदा]]<br>[[ सिमल नूरम्बलाकल समुवेल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला ४ × १०० मीटर रिले |४ × १०० मी रिले]] |४४.४५ |२ '''पा''' |colspan=2 {{n/a}} |४३.८१ |५ |- |align=left|[[भावना जाट]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |४७:१४.१३ {{AthAbbr|PB}} |८ |- |align=left|[[प्रियांका गोस्वामी]] |४३:३८.८३ {{AthAbbr|PB}} |{{Silver2}} |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !अंतर !क्रमांक !अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[अन्सी सोजन]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला लांब उडी|लांब उडी]] |६.२५ |१३ |colspan=2|प्रगती केली नाही |- |align=left|[[मनप्रीत कौर]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक|गोळाफेक]] |१६.७८ |७ '''पा''' |१५.५९ |१२ |- |align=left|[[पूनम शर्मा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक (F57)|गोळाफेक (F57)]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |७.०७ {{AthAbbr|PB}}/{{AthAbbr|GR}} |७ |- |align=left|[[संतोष (ॲथलिट)|संतोष]] |६.५३ |८ |- |align=left|[[शर्मिला (ॲथलिट)| शर्मिला]] |८.४३ {{AthAbbr|PB}} |४ |- |align=left|[[नवजीत धिल्लन]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला थाळीफेक|थाळीफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |५३.५१ |८ |- |align=left|[[सीमा पुनिया]] |५५.९२ |५ |- |align=left|[[मंजू बाला]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला हातोडा फेक|हातोडा फेक]] |५९.६८ |११ '''पा''' |६०.९६ |१२ |- |align=left|[[सरिता सिंग (ॲथलिट)|सरिता सिंग]] |५७.४८ |१३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[अन्नू राणी]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला भालाफेक|भालाफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |६०.०० |{{Bronze3}} |- |align=left|[[शिल्पा राणी]] |५४.६२ |७ |} == कुस्ती == {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती}} १६ मे २०२२ रोजी महिलांच्या निवड चाचणीनंतर, स्पर्धेसाठी सहा कुस्तीपटू निवडले गेले. <ref>{{Cite news|title= कुस्ती: विनेश फोगट, साक्षी मलिक यांची बर्मिंगहॅम येथे होणाऱ्या राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी भारतीय संघात निवड |url=https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|date=१६ मे २०२२|work=[[Scroll.in]]|publisher= स्क्रोल मीडिया इनकॉर्पोरेशन |language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517090219/https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> १७ मे २०२२ रोजी पुरुषांच्या चाचण्या घेण्यात आल्या आणि आणखी सहा कुस्तीपटूंची निवड झाली.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल २०२२ मध्ये देशाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडलेल्या सहा कुस्तीपटूंमध्ये रवी दहिया, बजरंग पुनिया|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|work=[[द इकॉनॉमिक टाइम्स]]|agency=[[Asian News International|ANI]]|date=१७ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517172703/https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> {{smalldiv|1=<nowiki/> '''सूची''': * VFA – पाडाव करून विजय. * VPO1 - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक गुणांसह पराभूत. * VPO - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक मुद्द्यांशिवाय गमावलेला. * VSU - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांशिवाय पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VSU1 - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांसह पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VB - दुखापतीने विजय * VFO - माघार घेऊन विजय - जर एखादा खेळाडू मॅटवर उपस्थित राहिला नसल्यास. }} ;पुरुष {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम| सुवर्णपदक सामना }}/{{abbr|कांस्य | कांस्य पदक }} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[रविकुमार दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सुरज सिंग|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|असद अली|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १४–४^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|वेल्सन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{gold1}} |- |align=left|[[बजरंग पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ६५ किलो | ६५ किलो]] |{{flagCGFathlete|बिंगहॅम|NRU|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|बॅनडू|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{flagCGFathlete|जॉर्ज राम|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|मॅकनेल|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–२^VPO1 |{{gold1}} |- |align=left|[[नवीन मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ७४ किलो | ७४ किलो]] |{{flagCGFathlete|जॉन |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १३–३^VSU1 |{{flagCGFathlete|लू हाँग येउ|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|बोलींग|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' १२–१^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ताहीर|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ८६ किलो | ८६ किलो]] |{{flagCGFathlete|ऑक्सेनहॅम|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|कसेगबामा|SLE|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|अॅलेक्स मूर|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१^VPO1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|इनाम|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक नेहरा]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो | ९७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रंधावा|CAN|2022}}<br/>'''प''' ६–८^VPO1 |प्रगती करू शकला नाही |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रझा |PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–२^VPO1 |{{bronze3}} |- |align=left|[[मोहित दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो | १२५ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कौसलिडीस|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–१^VPO1 |{{flagCGFathlete|अमर धेसी|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' २–१२^VSU1 |{{bye}} |{{flagCGFathlete|जॉन्सन|JAM|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{bronze3}} |} ;महिला ;गट फेरी स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[पूजा गेहलोत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो | ५० किलो]] |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{flagCGFathlete|मुआम्बो|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ^VFO |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|पार्क्स|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ६–९^VPO1 |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{bronze3}} |} ;नॉर्डिक स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|नॉर्डिक राउंड रॉबिन !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल |- |align=left|[[विनेश फोगट]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो | ५३ किलो]] |{{flagCGFathlete|स्टीवर्ट|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VPO1 |{{flagCGFathlete|मधुरवलगे|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{gold1}} |} ;रिपेचेज स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[अंशु मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सायमोनिडीस|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|पोरुथोटेज|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ३–७^VPO1 |{{silver2}} |- |align=left|[[साक्षी मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो | ६२ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|बर्न्स|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VFA |{{flagCGFathlete|न्गोल|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|गोडिनेझ|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–४^VFA |{{gold1}} |- |align=left|[[दिव्या काकरन]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो | ६८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ओबोरुडुडू|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ०–११^VSU |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|न्गिरी|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|कॉकर-लेमली|TGA|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{bronze3}} |- |align=left|[[पूजा सिहाग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो | ७६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|माँटेग्यू|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' ५–३^VPO1 |{{flagCGFathlete|डि स्टॅसिओ|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ०–६^VPO |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डी ब्रुयन|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ११–०^VSU |{{bronze3}} |} ==क्रिकेट== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट}} आयसीसी महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रमवारीतील (१ एप्रिल २०२१ पर्यंत) त्याच्या स्थानामुळे, भारततीय महिला संघ स्पर्धेसाठी पात्र ठरला. <ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|title= कॉमनवेल्थ गेम्ससाठी पात्रता घोषित करणारा क्रिकेट हा पहिला खेळ |work=[[ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद|आयसीसी]]|date=२६ एप्रिल २०२१|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426125417/https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ {{!}} महिलांच्या टी२० स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या आठ संघामध्ये भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि पाकिस्तान |url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|access-date=३ जानेवारी २०२२|work=[[द हिंदू]]|publisher=|date=२६ एप्रिल २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426131629/https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref> स्पर्धेचे वेळापत्रक नोव्हेंबर २०२१ मध्ये जाहीर करण्यात आले.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल खेळ २०२२ च्या पहिल्या क्रिकेट सामन्यात भारताचा सामना ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध |url=https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |work= विमेन्स क्रिकझोन |date=१२ नोव्हेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112115414/https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|archive-date=१२ नोव्हेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> ;सारांश {|class=wikitable style=font-size:90% |- !rowspan=2| संघ !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4| गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कांस्य|कांस्य पदक सामना}} |-style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |-align=center |align=left|[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ|भारतीय महिला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट| महिला स्पर्धा]] |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ३ गडी |{{crw|PAK}}<br/>'''वि''' ८ गडी |{{crw|BAR}}<br/>'''वि''' १०० धावा |२ '''पा''' |{{crw|ENG}}<br/>'''वि''' ४ धावा |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ९ धावा |{{silver2}} |} ;रोस्टर ११ जुलै २०२२ रोजी अधिकृतपणे पंधरा खेळाडूंची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web |title= बर्मिंघम २०२२ राष्ट्रकुल खेळासाठी भारतीय (वरिष्ठ महिला) संघाची घोषणा |url=https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |publisher=[[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ | बीसीसीआय]] |access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220711182402/https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |archive-date=११ जुलै २०२२ |date=११ जुलै २०२२ |url-status=live}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[हरमनप्रीत कौर]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)| क]]) * [[स्मृती मानधना]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उक]]) * [[तानिया भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[यस्तिका भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[हर्लीन देओल]] * [[राजेश्वरी गायकवाड]] * [[सभ्भीनेणी मेघना]] * [[स्नेह राणा]] * [[जेमिमाह रॉड्रिगेस]] * [[दीप्ती शर्मा]] * [[मेघना सिंग]] * [[रेणुका सिंग]] * [[पूजा वस्त्रकार]] * [[शफाली वर्मा]] * [[राधा यादव]]{{div col end}} आरक्षित: [[सिमरन बहादूर]], [[रिचा घोष]], [[पूनम यादव]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! style="width:40px;"|स्थान ! style="width:150px;"|संघ ! style="width:30px;"|{{Abbr | सा | सामने}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | वि | विजय}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | प | पराभव}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | अ | अनिर्णित}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | गुण | गुण}} ! style="width:45px;"|{{Abbr | धावगती | निव्वळ धावगती}} |- style="background:#cfc;" | १ |style="text-align:left"|{{crw|AUS}} '''(पा)''' | ३ || ३ || ० || ० || '''६'''|| २.५९६ |- style="background:#cfc;" | २ |style="text-align:left"|{{crw|IND}} | ३ || २ || १ || ० || '''४'''|| २.५११ |- | ३ |style="text-align:left"|{{crw|BAR}} | ३ || १ || २ || ० || '''२''' || -२.९५३ |- | ४ |style="text-align:left"|{{crw|PAK}} | ३ || ० || ३ || ० || '''०''' || -१.९२७ |- |} ''*स्रोत: [https://www.espncricinfo.com/series/commonwealth-games-women-s-cricket-competition-2022-1289194/points-table-standings इएसपीएन क्रिकइन्फो]'' (पा) दर्शविलेल्या टप्प्यासाठी पात्र {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०२२ | time = ११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|AUS}} | धावसंख्या१ = १५४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[हरमनप्रीत कौर]] ५२ (३४) | बळी१ = [[जेस जोनासन]] ४/२२ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५७/७ (१९ षटके) | धावा२ = [[ॲशली गार्डनर]] ५२[[नाबाद|*]] (३५) | बळी२ = [[रेणुका सिंग]] ४/१८ (४ षटके) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया महिला ३ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289259.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[सु रेडफर्न]] (इं) | सामनावीर = | toss = भारत महिला, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = मेघना सिंग (भा) ने तिचे आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण. *''[[एलिसा हिली]] (ऑ) आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेटमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून १०० फलंदाजांना बाद करणारी पुरुष किंवा महिला खेळाडूंमधील पहिली खेळाडू, ठरली. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३१ जुलै २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|PAK}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ = ९९ (१८ षटके) | धावा१ = [[मुनीबा अली ]] ३२ (३०) | बळी१ = [[स्नेह राणा]] २/१५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १००/२ (११.४ षटके) | धावा२ = [[स्मृती मानधना]] ६३[[नाबाद|*]] (४२) | बळी२ = [[तुबा हसन]] १/१८ (२ षटके) | निकाल = भारतीय महिला ८ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289263.html.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[किम कॉटन]] (न्यू) | सामनावीर = | toss = पाकिस्तान, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = पावसामुळे सामना प्रत्येकी १८ षटकांचा खेळविण्यात आला. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३ ऑगस्ट २०२२ | time =१८:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|BAR}} | धावसंख्या१ =१६२/४ (२० षटके) | धावा१ =[[जेमायमाह रॉड्रिगेस]] ५६[[नाबाद|*]] (४६) | बळी१ =[[शनिका ब्रूस]] १/१७ (२ षटके) | धावसंख्या२ =६२/८ (२० षटके) | धावा२ =[[किशोना]] नाइट १६ (२०) | बळी२ =[[रेणुका सिंग]] ४/१० (४ षटके ) | निकाल =भारत १०० धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289268.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[शिवानी मिश्रा]] (कतार) | सामनावीर =[[रेणुका सिंग]] (भा) | toss =बार्बाडोस, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा =[[शॉन्ट कॅरिंग्टन]]चे (बा) आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण }} ---- ;उपांत्य सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ६ ऑगस्ट २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|ENG}} | धावसंख्या१ = १६४/५ (२० षटके) | धावा१ =[[स्मृती मंधाना]] ६१ (३२) | बळी१ =[[फ्रेया केम्प]] २/२२ (३ षटके) | धावसंख्या२ = १६०/६ (२० षटके) | धावा२ =[[नॅटली सायव्हर]] ४१ (४३) | बळी२ =[[स्नेह राणा]] २/२८ (४ षटके) | निकाल =भारत २ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289271.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[एलोइस शेरिडान]] (ऑ) | सामनावीर =[[स्मृती मंधाना]] (भा) | toss =भारत, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ---- ;अंतिम सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७ ऑगस्ट २०२२ | time =१७:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|AUS}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ =१६१/८ (२० षटके) | धावा१ =[[बेथ मूनी]] ६१ (४१) | बळी१ =[[रेणुका सिंग]] २/२५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५२ (२० षटके) | धावा२ =[[हरमनप्रीत कौर]] ६५ (४३) | बळी२ =[[ॲशली गार्डनर]] ३/१६ (३ षटके ) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया ९ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289274.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[जॅकलिन विल्यम्स]] (वे) | सामनावीर =[[बेथ मूनी]] (ऑ) | toss = ऑस्ट्रेलिया, फलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ==जलतरण== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण}} भारताने २५ जून २०२२ रोजी आपला चार सदस्यीय जलतरण संघ घोषित केला.<ref>{{Cite web|date=२५ जून २०२२|title=CWG 2022 की तैराकी में साजन-श्रीहरि भारतीय चुनौती की अगुआई करेंगे, 2 और तैराकों पर नजर|url=https://hindi.news18.com/news/sports/others-sajan-prakash-srihari-nataraj-to-spearhead-indian-swimming-campaign-in-cwg-2022-4345248.html|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|website=News18 हिंदी|language=hi}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2"|ॲथलिट ! rowspan="2"|क्रीडाप्रकार ! colspan="2"|हिट ! colspan="2"|उपांत्य फेरी/{{abbr|SO|स्विम ऑफ}} ! colspan="2"|अंतिम |- !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक |- |rowspan="3" align=left|[[साजन प्रकाश]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बटरफ्लाय|५० मी बटरफ्लाय]] |२५.०१ |२४ |colspan="4"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बटरफ्लाय|१०० मी बटरफ्लाय]] |५४.३६ |१९ |५४.२४ |१६ |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बटरफ्लाय|२०० मी बटरफ्लाय]] |१:५८.९९ |९ |१:५८.३१ |१ |colspan="2" |प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[श्रीहरी नटराज]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बॅकस्ट्रोक|५० मी बॅकस्ट्रोक]] |२५.५२ |८ '''पा''' |२५.३८ |८ '''पा''' |२५.२३ |५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक|१०० मी बॅकस्ट्रोक]] |५४.६८ |५ '''पा''' |५४.५५ |७ '''पा''' |५४.३१ |७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बॅकस्ट्रोक|२०० मी बॅकस्ट्रोक]] |२:००.८४ |९ '''NR''' |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[कुशाग्र रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर फ्रीस्टाईल|२०० मी फ्रीस्टाईल]] |१:५४.५६ |२५ |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ४०० मीटर फ्रीस्टाईल|४०० मी फ्रीस्टाईल]] |३:५७.४५ |१४ |colspan=2 {{n/a}} |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १५०० मीटर फ्रीस्टाईल|१५०० मी फ्रीस्टाईल]] |१५:४७.७७ |८ '''पा''' |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |१५:४२.६७ |८ |- |align=left|[[अद्वैत पागे]] |१५:३९.२५ |७ '''पा''' |१५:३२.३६ |७ |- |align=left|[[सुयश जाधव]] |align=left rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर फ्रीस्टाईल S7|५० मी फ्रीस्टाईल S7]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |३१.३० |५ |- |align=left|[[निरंजन मुकुंदन]] |३२.५५ |७ |- |align=left|[[आशिष कुमार (जलतरणपटू)|आशिष कुमार ]] |align=left rowspan="1"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक S9|१०० मी बॅकस्ट्रोक S9]] |colspan=4 {{n/a}} |१:१८.२१ |८ |- |} ==जिम्नॅस्टिक्स== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स}} ===कलात्मक=== ;पुरूष ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक संघ ऑल राउंड|संघ]] |११.३०० |११.२०० |११.९५० |१३.००० |१३.४५० |१२.७०० |७३.६०० |१८ '''पा''' |- |align=left|[[सत्यजित मोंडाल]] |७.८५० |colspan=2 {{n/a}} |१३.४०० |colspan=4 {{n/a}} |- |align=left|[[सैफ तांबोळी]] |colspan=4 {{n/a}} |१४.०५० |colspan=3 {{n/a}} |- |align=left|'''एकूण''' |'''१९.१५०''' |'''११.२००''' |'''११.९५०''' |'''२६.४००''' |'''२७.५००''' |'''१२.७००''' |'''१०८.९००''' |८ |} ;वैयक्तिक अंतिम फेरी {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- align=center |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक वैयक्तिक ऑल राउंड |ऑल राउंड ]] |११.५०० |१२.९०० |१२.३५० |१३.२०० |१२.०५० |१२.७०० |७४.७०० |१५ |} ;महिला ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक सांघिक ऑल-राउंड|संघ]] |१२.३०० |११.९५० |११.३५० |१०.६५० |४६.२५० |१६ '''पा''' |- |align=left|[[प्रोतिष्ठा सामंता]] |१२.९०० |colspan=5 {{n/a}} |- |align=left|[[प्रणती नायक]] |१३.६०० '''पा''' |९.२५० |११.०० |९.६५० |४३.५०० |२५ |- |align=left|'''एकूण''' |'''३८.८००''' |'''२१.२००''' |'''२२.३५०''' |'''२०.३००''' |'''१०२.६५०''' |९ |} ;वैयक्तिक प्रकार {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- align=center |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] | style="text-align:left;" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक वैयक्तिक ऑल-राउंड|ऑल-राउंड]] |१२.९५० |१०.००० |१०.२५० |९.८०० |४३.००० |१७ |- align=center |align=left|[[प्रणती नायक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला व्हॉल्ट|व्हॉल्ट]] |१२.६९९ |colspan=4 {{n/a}} |५ |} ===तालबद्ध=== ;वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !हूप !बॉल !क्लब्स !रिबन |- |align=left|[[बवलीन कौर]] |align=left|पात्रता |१८.१०० |१८.७५० |१८.४५० |१७.४०० |७२.७०० |२९ |} ==जुडो== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो}} २३ मे ते २६ मे दरम्यान झालेल्या निवड चाचणीनंतर भारताने सहा सदस्यीय ज्युडो संघाची घोषणा केली.<ref>{{Cite web|date=२२ मे २०२२|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठी ज्युडो संघ निवडण्यासाठी सात वजन गटात निवड चाचण्या होणार|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/judo-selection-trials-commonwealth-games-2022-cwg-birmingham-india-team/article38496401.ece|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=९ जुलै २०२२|title=भारत कॉमनवेल्थ गेम्स २०२२ मध्ये: बर्मिंगहॅममध्ये बाजी मारणारे खेळाडू आणि संघ|url=https://olympics.com/en/news/indian-athletes-qualified-commonwealth-games-2022-birmingham|website=ऑलिंपिक|language=en}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[विजय कुमार यादव]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६० किलो|६० किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|गंगाया|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s१ |{{flagCGFathlete|जोश कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०s२–१०s१ |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|मन्रो|SCO|२०२२}}<br>'''वि''' १s२–०s१ |{{flagCGFathlete|क्रिस्टोडॉलाइड्स|CYP|२०२२}}<br>'''वि''' १०–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[जसलीन सिंग सैनी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६६ किलो|६६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|कुगोला|VAN|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–० |{{flagCGFathlete|बर्न्स|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s३ |{{flagCGFathlete|ॲलन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१० |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–१०s२ |५ |- |align=left|[[दीपक देशवाल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष १०० किलो|१०० किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ओंग्बा फोडा|CMR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s३ |{{flagCGFathlete|लॉवेल-हेविट|ENG|२०२२}}<br>'''प''' ०s३–१० |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|ताकायावा|FIJ|२०२२}}<br>'''प ''' ०–१० |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''सुशीला लिक्माबम''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ४८ किलो|४८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|बॉनिफेस|MAW|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s१ |{{flagCGFathlete|मोरांड ]]|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s२ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|व्हाईटबुई|RSA|2022}}<br>'''प''' ०s२–१s२ |{{silver2}} |- |align=left|सूचिका तारियाल |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ५७ किलो|५७ किलो]] |{{flagCGFathlete|कबिंडा|ZAM|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१s१ |{{flagCGFathlete|देगुची|CAN|२०२२}}<br>'''प''' ०–११ |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|ब्रेटेनबाक|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ११s१–० |{{flagCGFathlete|लॅगेंटील|MRI|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१s२ |५ |- |align=left|'''तुलिका मान''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला +७८ किलो|+७८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डूऱ्होन|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s२ |{{flagCGFathlete|अँड्रयूज|NZL|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ऍडलिंग्टन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' १s२–१० | {{silver2}} |} ==टेबल टेनिस== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पात्रता}} ITTF ([[आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस महासंघ]])२ जानेवारी २०२० पर्यंतच्या जागतिक संघ क्रमवारीद्वारे भारताचे पुरूष आणि महिला हे दोन्ही संघ, सांघिक स्पर्धांसाठी पात्र ठरले. ३१ मे २०२२ रोजी सात खेळाडूंची निवड करण्यात आली; महिलांच्या निवडी तात्पुरत्या होत्या आणि त्या [[भारतीय क्रीडा प्राधिकरण]]ाच्या मान्यतेवर अवलंबून होत्या, कारण [[अर्चना कामथ]] यांनी निवड निकष पूर्ण केले नसतानाही त्यांची निवड करण्यात आली होती.<ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ: मनिका बत्रा भारताच्या टेबल टेनिस संघाचे मथळे, अर्चना कामथची निवड निकष पूर्ण नसतानाही निवड|url=https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=इनसाइड स्पोर्ट|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया]]|date=३१ मे २०२२|archive-date=३१ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220531212640/https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|url-status=live}}</ref> SAI ने निर्णयाची जबाबदारी प्रशासकीय समितीकडे परत सोपविली;{{refn|group=note|The CoA manage the [[Table Tennis Federation of India|TTFI]], which (as of 7 June 2022) is suspended.}} दीया चितळे, जिने तिची निवड न झाल्याच्या निषेधार्थ दिल्ली उच्च न्यायालयात रिट याचिका दाखल केली होती, तिला कामथच्या जागी सुधारित पथकात स्थान दिले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेतील टेबल टेनिस संघात निवड न झाल्याबद्दल न्यायालयात धाव घेतलेल्या दिया चितळेचा समावेश|url=https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=आउटलूक वेब ब्युरो |agency=[[Press Trust of India|PTI]]|date=७ जून २०२२|archive-date=७ जून २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220607131025/https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|url-status=live}}</ref> पुरुषांच्या संघात आणखी एका खेळाडूचाही समावेश करण्यात आला. ;एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फिन लू|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|अमोतायो|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|क्वेक|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{gold1}} |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]''' |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|मार्करेरी|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|लूम|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|सॅम वॉकर|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{bronze03}} |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|अब्रेफा|GHA|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|एबीओडुन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|कॅरी|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete| झँग मो|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |{{flagCGFathlete|लिऊ यांग्झी|AUS|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |४ |- |align=left|[[मनिका बत्रा]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फु चिंग नाम|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|झेन्ग जिआन|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकली नाही |- |align=left|[[रित टेनिसन]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|बर्डस्ले|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=4|प्रगती करू शकला नाही |} ;पॅरा एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[राज अलागार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी C3–5|पुरूष एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|वेन्डहॅम|SLE|२०२२}}<br>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|बुलेन|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |२ '''पा''' |{{flagCGFathlete|नासिरु सुले |NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |- |align=left|'''[[भाविना पटेल]]''' |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C3–5|महिला एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|दि टोरो|AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लाटू|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{gold1}} |- |align=left|'''[[सोनलबेन पटेल]]''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|त्स्चारके |AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओबीओरा|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br> '''वि''' ३–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[साहना रवी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C6–10|महिला एकेरी C6–10]] |{{flagCGFathlete|ओबाझूआये|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |{{flagCGFathlete|ग्लोरिया|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |{{flagCGFathlete|यांग किन|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |colspan=3|प्रगती करू शकली नाही |} ;दुहेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]]<br/>[[हरमित देसाई]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|एलीया/ <br />[[Christos Savva|Savva]]|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चेंबर्स / <br />[[Chris Yan|Yan]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|क्लॅरेन्स च्यू / <br />[[Ethan Poh|Poh]]|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ऍलन / <br />[[Jonathan van Lange|Van Lange]]|GUY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|बावम/ <br />[[Mohutasin Ahmed Ridoy|Ridoy]]|BAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|जार्विस / <br />[[Sam Walker (table tennis)|Walker]]|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लूम / <br />[[Finn Luu|Luu]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ड्रिंकहॉल/ <br />पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |{{Silver2}} |- |align=left|[[मनिका बत्रा]]<br/>[[दिया चितळे]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />[[Catherine Spicer|Spicer]]|TTO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|होजनॅली/ <br />[[Nandeshwaree Jalim|Jalim]]|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|कॅरी / <br />[[Anna Hursey|Hursey]]|WAL|२०२२}}<br/> '''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|इलिओट/ <br />प्लेस्टोव|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|थॉमस वू झँग/ <br />व्हीटोन|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|वॉंग झीनृ / <br />झोऊ जिंगयी|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[मनिका बत्रा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|क्रिआ/ <br />सिनॉन|SEY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओमोटायो/ <br />ओजोमू |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चुन्ग/ <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|[[सनील शेट्टी]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{flagCGFathlete|वॉंग की शेन/ <br />टी अई झीन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=6|प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[श्रीजा अकुला]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅथकार्ट/ <br />इयरली|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लियॉन्ग ची फेंग / <br />हो यिंग|MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड / <br />टिन-टिन हो|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|निकोलस लूम / <br />जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |} ;सांघिक {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[हरमीत देसाई]]<br/>[[सनील शेट्टी]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[साथियान गणसेकरन]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |{{flagCGFteam|BAR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|BAN|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |- |align=left|[[दिया चितळे]] <br/>[[मनिका बत्रा]] <br/>[[रित टेनिसन]] <br/>[[श्रीजा अकुला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला संघ|महिला संघ]] |{{flagCGFteam|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|GUY|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |colspan=3|प्रगती करू शकल्या नाहीत |} ==ट्रायथलॉन== स्पर्धेसाठी चार ट्रायथलीट्सचे एक पथक (प्रत्येकी दोन पुरूष आणि महिला) निवडले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी नागपूरच्या संजनाची भारतीय ट्रायथलॉन संघात निवड|url=https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=नागपूर टुडे |date=२६ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526094452/https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|archive-date=२६ मे २०२२|url-status=live}}</ref> ;वैयक्तिक {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन}} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%; text-align:center" |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !जलतरण (७५०&nbsp;मी) !ट्रान्स १ !बाईक (२०&nbsp;किमी) !ट्रान्स २ !धाव (५&nbsp;किमी) !एकूण !क्रमांक |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – पुरूष|पुरूष]] |९:५१ |१:०२ |३१:१४ |०.२७ |१८:०४ |१:००:३८ |३० |- |align=left|विश्वनाथ यादव |१०:५५ |१:०५ |३२:२४ |०:२२ |१८:०६ |१:०२:५२ |३३ |- |align=left|संजना जोशी |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन - महिला|महिला]] |११:१६ |०.५२ |३३:२१ |०:२७ |२३:०४ |१:०९:०० |२८ |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |११:२६ |१:११ |३२:५३ |०:२५ |२१:३२ |१:०७:२७ |२६ |} ;मिश्र रिले {| class="wikitable" style="font-size:90%;text-align:center;" |- ! rowspan=2 | ॲथलिट ! rowspan=2 | क्रीडाप्रकार ! colspan=6 | वेळ ! rowspan=2 | क्रमांक |- ! जलतरण (३००&nbsp;मी) ! ट्रान्स १ ! बाईक (५&nbsp;किमी) ! ट्रान्स २ ! धाव (२&nbsp;किमी) ! एकूण गट |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=5|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – मिश्र रिले|मिश्र रिले]] |४:१४ |०.४७ |७:५४ |०:२१ |७:१२ |२०:३१ |rowspan=4 {{n/a}} |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |५:४५ |०:५५ |८:३७ |०:२१ |८:३१ |२४:०९ |- |align=left|विश्वनाथ यादव |५:०८ |०:५१ |७:५४ |०:२४ |७:५४ |२२:११ |- |align=left|संजना जोशी |५:२४ |०:५२ |८:४६ |०:२४ |९:२६ |२४:५२ |-align=center |align=left|'''एकूण''' |colspan=5 {{n/a}} |१:३१:४३ |१० |} ==पॅरा पॉवरलिफ्टिंग== ==बॅडमिंटन== ==भारोत्तोलन== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन – पात्रता}} १३ एप्रिल २०२२ रोजी १५ वेटलिफ्टर्सचे पथक जाहीर करण्यात आली.<ref>{{cite news|last1=काशीभातला|first1=ऐश्वर्या|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: भारत १७ जणांचे पथक पाठवणार | url=https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=[[स्पोर्टसकिडा]]|publisher=अबसोल्यूट स्पोर्ट्स प्रा. लि.|date=१३ एप्रिल २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413221613/https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|archive-date=१३ एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref> [[जेरेमी लालरिनुंगा]], [[अचिंता शेउली]], [[अजय सिंग]] आणि [[पूर्णिमा पांडे]] हे ताश्कंद, उझबेकिस्तान येथे [[२०२१ राष्ट्रकुल वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिप]]मध्ये सुवर्ण पदक जिंकून स्पर्धेसाठी पात्र ठरले.<ref>{{cite news|last1=ऑलिव्हर|first1=ब्रायन|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठीच्या वेटलिफ्टिंग रँकिंग इव्हेंट्समुळे फेब्रुवारी व्यस्त|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=insidethegames|publisher=दुनसार मीडिया कंपनी|date=२३ डिसेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211223092859/https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|archive-date=२३ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=राष्ट्रकुल सीनियर चॅम्पियनशिप {{!}} निकाल |url=https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|IWF]]/CWF|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224165657/https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|archive-date=२४ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> इतर ११ जण ९ मार्च २०२२ रोजी अंतिम स्वरूप देण्यात आलेल्या [[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|आयडब्ल्यूएफ]] राष्ट्रकुल क्रमवारीनुसार पात्र ठरले.<ref>{{cite book|title=IWF राष्ट्रकुल क्रमवारी - २०२२ राष्ट्रकुल खेळ पात्रता (अंतिम)|date=९ मार्च २०२२ |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ]]|url=https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309134607/https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|archive-date= ९ मार्च २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|संकेत सरगर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|५५ किलो]] |११३ |१ |१३५ |२ |२४८ |{{silver2}} |- |align=left| गुरुराज पुजारी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|६१ किलो]] |११८ |४ |१५१ |३ |२६९ |{{bronze3}} |- |align=left| जेरेमी लालरिनुंगा |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|६७ किलो]] |१४० '''GR''' |१ |१६० |२ |३०० '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अचिंता शेउली |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|७३ किलो]] |१४३ '''GR''' |१ |१७० |१ |३१३ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अजय सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|८१ किलो]] |१४३ |३ |१७६ |४ |३१९ |४ |- |align=left|विकास ठाकूर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|९६ किलो]] |१५५ |३ |१९१ |२ |३४६ |{{silver2}} |- |align=left|लवप्रीत सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|१०९ किलो]] |१६३ '''NR''' |२ |१९२ '''NR''' |४ |३५५ '''NR''' |{{Bronze3}} |- |align=left|गुरदीप सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|+१०९ किलो]] |१६७ |३ |२२३ '''NR''' |३ |३९० |{{Bronze3}} |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[साइखोम मीराबाई चानू]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|४९ किलो]] |८८ '''CR''' |१ |११३ '''GR''' |१ |२०१ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|बिंदयाराणी देवी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|५५ किलो]] |८६ '''PB''' |३ |११६ '''NR/GR''' |१ |२०२ '''NR''' |{{silver2}} |- |align=left|पोपी हजारिका |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५९ किलो|५९ किलो]] |८१ |७ |१०२ |७ |१८३ |७ |- |align=left|हरजिंदर कौर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|७१ किलो]] |९३ '''PB''' |४ |११९ |३ |२१२ |{{bronze3}} |- |align=left|पुनम यादव |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७६ किलो|७६ किलो]] |९८ |२ |colspan=2| {{Abbr|NM|No Mark}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|Did not Finish}} |- |align=left|उषा कुमार |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ८७ किलो|८७ किलो]] |९५ |५ |११० |५ |२०५ |६ |- |align=left|पूर्णिमा पांडे |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला +८७ किलो|+८७ किलो]] |१०३ '''PB''' |५ |१२५ |५ |२२८ |६ |} ==मुष्टियुद्ध== ==लॉन बोल्स== ==सायकलिंग== ==स्क्वॅश== ==हॉकी== ==संदर्भ== {{reflist|30em}} ==बाह्यदुवे== *[https://olympic.ind.in/ भारतीय ऑलिम्पिक असोसिएशन अधिकृत साइट] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात सहभागी देश|भारत]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|*]] ozdxj18ogvlvc0tsxnx3rx15owu06c5 2148208 2148179 2022-08-17T05:03:03Z अभय नातू 206 /* कांस्य पदक */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट राष्ट्रकुल खेळात भारत |games=२०२२ |competitors= २१० (१०६ पुरुष आणि १०४ महिला) |sports= १६ |officials=२४ |start_date = {{Start date|2022|7|28|df=y}} |end_date = {{End date|2022|8|8|df=y}} |flagbearer= सुरुवात:[[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि [[पी.व्ही. सिंधू]]<br />सांगता:[[निखत झरीन]] आणि [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] |gold= 22 |silver= 16 |bronze= 23 |rank=४ }} २८ जुलै ते ८ ऑगस्ट २०२२ दरम्यान [[इंग्लंड]]च्या [[बर्मिंगहॅम]] शहरात होणाऱ्या [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ]] स्पर्धेत भारत सध्या खेळत आहे. जुलै २०२२ मध्ये राष्ट्रकुल खेळासाठी भारताकडून १०६ पुरुष आणि १०४ महिला अश्या एकूण २१० सदस्य संघाची घोषणा करण्यात आली. भारताने राष्ट्रकुल स्पर्धेत पदार्पण करणाऱ्या महिला क्रिकेट प्रकारासाठी राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ पाठवला. हॉकी संघाचा सदस्य [[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि बॅडमिंटनपटू [[पी.व्ही. सिंधू]] हे दोघे उद्घाटन समारंभामध्ये भारताचे ध्वजधारक होते. स्क्वॅशपटू अनाहत सिंग वयाच्या अवघ्या १४ व्या वर्षी राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणारा सर्वात तरुण भारतीय खेळाडू ठरला.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/commonwealth-games-2022/story/cwg-2022-anahat-singh-squash-wins-opening-round-womens-singles-1981631-2022-07-29|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: १४ वर्षीय अनाहत सिंगची महिला स्क्वॉशमध्ये विजयी सुरुवात|last=दिल्ली जुलै २९|first=इंडिया टुडे वेब डेस्क न्यू|last2=३० जुलै|first2=२०२२ अद्ययावत|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=|first3=}}</ref> ४५ वर्षीय लॉन बॉल्स खेळाडू सुनील बहादूर हे दलातील सर्वात वयस्कर खेळाडू होते. भारताचे पहिले पदक [[संकेत सरगर]]<nowiki/>ने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|वेटलिफ्टिंग]]<nowiki/>मध्ये रौप्यपदकासह जिंकले. साईखोम मीराबाई चानूने २०२२ च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत देशासाठी पहिले सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/anushka-sharma-kareena-kapoor-anupam-kher-praise-mirabai-chanu-for-winning-gold-medal-in-cwg-2022-1982072-2022-07-31|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ मध्ये सुवर्णपदक जिंकल्याबद्दल भारतीय सेलिब्रिटींकडून मीराबाई चानूचे कौतुक|last=मुंबई जुलै ३१|first=तनुश्री रॉय|last2=जुलै ३१|first2=२०२२ अद्यतन|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=१ले|first3=२०२२ १६:१६}}</ref> [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]]<nowiki/>ने २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांमध्ये टेबल टेनिस खेळात देशासाठी चार (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) पदके जिंकली. बहु-राष्ट्रीय बहु-विषय क्रीडा स्पर्धेत ४ किंवा अधिक पदके (३ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकणारा [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] हा केवळ दुसरा आणि पहिला भारतीय पुरुष खेळाडू आहे. १९८६ मध्ये आशियाई क्रीडा स्पर्धेत [[पी.टी. उषा|पी.टी. उषाने]] ५ पदके (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकली. शरथने २०२२ च्या राष्ट्रकुल स्पर्धेत ही कामगिरी केली. महिला चौकडी संघाने जिकंलेले सुवर्णपदक हे भारताने [[लॉन बोल्स|लॉन बॉल्समध्ये]] जिकंलेले पहिलेच पदक होते आणि त्यानंतर पुरुषांच्या चौकडीनेसुद्धा रौप्य पदक जिंकले. == माघार घेण्याची भीती == २०२२ च्या क्रीडा कार्यक्रमात तिरंदाजी आणि नेमबाजीचा समावेश करू नये, या २०२२ राष्ट्रकुल खेळ बर्मिंगहॅम आयोजन समितीच्या प्रस्तावाला [[राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघ|राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाच्या]] कार्यकारी मंडळाने जून २०१९ मध्ये पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर,<ref>{{cite web|url=https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|title=बर्मिंगहॅम २०२२ राष्ट्रकुल खेळाच्या वेळापत्रकात तीन नवीन खेळांचा प्रस्ताव|date=२० जून २०१९|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128200737/https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|archive-date=२८ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ|भारतीय ऑलिंपिक संघाचे]] अध्यक्ष नरेंद्र बत्रा यांनी राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे नेतृत्व हे "भारताला फटकारण्याची मानसिकता" आणि "विशिष्ट मानसिकतेचे लोक" असे असून भारताच्या क्रीडा पराक्रमाला सहन करू शकत नाहीत (ज्यातील नेमबाजीचा खेळ हा महत्त्वाचा भाग आहे) असा दावा करून भारताने २०२२ च्या खेळांवर बहिष्कार टाकावा असा प्रस्ताव दिला.<ref>{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|title=शूटिंग स्नबसाठी भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेचा २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांवर बहिष्कार टाकण्याचा प्रस्ताव.|date=२७ जुलै २०१९|work=आऊटलूक वेब ब्युरो|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727221615/https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|archive-date=२७ जुलै २०१९|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> तथापि, भारतीय ऑलिंपिक संघाने नंतर बहिष्काराची धमकी मागे घेतली<ref>{{cite news|url=https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|title=भारत २०२२च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत भाग घेणार|date=३१ डिसेंबर २०१९|work=[[डीडी न्यूज]]|publisher=[[दूरदर्शन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231152435/https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|archive-date=३१ डिसेंबर २०१९|url-status=live}}</ref> आणि जानेवारी २०२२ मध्ये [[चंदिगढ|चंदीगढ]] येथे एकत्रित तिरंदाजी आणि नेमबाजी चॅम्पियनशिपचे आयोजन करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. या प्रस्तावाला संबंधित भागधारकांचा पाठिंबा होता<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|title=राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कार्यक्रमांसाठी भारताच्या प्रस्तावावर कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशनचे विधान|date=७ जानेवारी २०२०|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115180400/https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|archive-date=१५ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> आणि त्यानंतर त्याला अधिकृत मान्यता मिळाली. कार्यक्रमाच्या यजमानपदाचा खर्च भारताने उचलावा अशी तरतूद करण्यात आली; चंदीगढमध्ये प्रदान करण्यात आलेल्या पदकांचा समारोप समारंभानंतर एका आठवड्यानंतर २०२२ राष्ट्रकुल खेळांच्या एकूण पदक सारणीमध्ये समावेश केला जाईल असे ठरवले गेले.<ref>{{cite news|last1=डिक्सन|first1=एड|url=https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|title=भारत २०२२ राष्ट्रकुल खेळातील नेमबाजी आणि तिरंदाजीचे आयोजन करणार|date=२४ फेब्रुवारी २०२०|work=[[स्पोर्ट्सप्रो]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224200028/https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|archive-date=२४ फेब्रुवारी २०२०|url-status=live}}</ref> परंतु जुलै २०२१ मध्ये, [[२०१९-२०२० वुहान कोरोना व्हायरसचा उद्रेक|कोविड-१९ महामारीमुळे]] कार्यक्रम रद्द करण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|title=२०२२ भारतातील राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कोविड धोक्यामुळे रद्द|date=२ जुलै २०२१|publisher=[[इएसपीएन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306153557/https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|archive-date=६ मार्च २०२२|url-status=live}}</ref> ऑक्टोबर २०२१ मध्ये, [[हॉकी इंडिया|हॉकी इंडियाने]] [[युनायटेड किंग्डम]]<nowiki/>मधील महामारी आणि बर्मिंगहॅम २०२२ ची [[२०२२ आशियाई खेळ|२०२२ आशियाई खेळांच्या]] (नंतरच्या काळात [[२०२४ उन्हाळी ऑलिंपिक|पॅरिस २०२४]] ऑलिम्पिक पात्रता धोक्यात असताना) समीपतेचा दाखला देत, दोन्ही हॉकी संघांची खेळांमधून माघार घेतली; यूकेने भारतीय कोविड-१९ लसीकरण प्रमाणपत्रांना मान्यता न दिल्याने आणि इंग्लंड हॉकीने [[भुवनेश्वर]] येथे २०२१ च्या पुरुषांच्या FIH हॉकी ज्युनियर विश्वचषकातून माघार घेतल्याच्या प्रतिसादात हा निर्णय घेण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|title=हॉकी इंडियाची २०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधून कोविड चिंतेमुळे माघार|date=५ ऑक्टोबर २०२१|work=[[एनडीटीव्ही|एनडीटीव्ही स्पोर्ट्स]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005135123/https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|archive-date=५ ऑक्टोबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट इंडिया|PTI]]}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ]] आणि [[युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालय (भारत)|क्रीडा मंत्री]] [[अनुराग ठाकुर|अनुराग ठाकूर]] यांच्याशी झालेल्या चर्चेनंतर, महासंघाने ठरवले की भारत पात्रतेच्या अधीन राहून राष्ट्रकुल हॉकी स्पर्धांमध्ये भाग घेईल.<ref>{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|title=भारतीय हॉकी संघ बर्मिंगहॅम राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणार - कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|date=४ डिसेंबर २०२१|work=[[द इंडियन एक्स्प्रेस]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211215235714/https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|archive-date=१५ डिसेंबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> == स्पर्धक == प्रत्येक खेळ/प्रकारासाठी खेळांमध्ये सहभागी होणाऱ्या स्पर्धकांची संख्या खालीलप्रमाणे आहे.<ref>{{Cite web|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ साठी ९० दिवस बाकी: खेळांसाठी पात्र झालेले भारतीय खेळाडू|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/cwg-2022-90-days-indians-qualified-commonwealth-games-qualification/article38481735.ece|access-date=९ जून २०२२|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref> {|class="wikitable sortable" style="text-align:center;" ! width=120|खेळ ! width=55|पुरूष ! width=55|महिला ! width=55|एकूण |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स|ॲथलेटिक्स]] |२०||१८||३८ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती|कुस्ती]] |६||६||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|क्रिकेट]] |{{n/a}}||१५||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण|जलतरण]] |७||०||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स|जिम्नॅस्टिक्स]] |३||४||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो|जुडो]] |३||३||६ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|टेबल टेनिस]] |५||७||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन|ट्रायथलॉन]] |२||२||४ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग|पॅरा पॉवरलिफ्टिंग]] |२||३||५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन|बॅडमिंटन]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन|भारोत्तोलन]] |८||७||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध|मुष्टियुद्ध]] |८||४||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स|लॉन बोल्स]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील सायकलिंग|सायकलिंग]] |९||४||१३ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश|स्क्वॅश]] |५||४||९ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी|हॉकी]] |१८||१८||३६ |- !एकूण||१०६||१०४||२१० |} == पदक विजेते == === सुवर्ण पदक === {{Col-begin}} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Gold medal}} || [[मीराबाई चानू|सैखोम मिराबाई चानू]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|महिला ४९ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- |{{Gold medal}} |[[जेरेमी लालरिनुंगा]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|पुरूष ६७ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |[[अचिंता शेउली]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ७३ किलो|पुरूष ७३ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[रुपा राणी तिर्की]]<br>[[नयनमोनी सैकिया]]<br>[[लवली चौबे]]<br>[[पिंकी सिंग]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बॉल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बॉल्स - महिला चार सदस्य संघ|महिला चार सदस्य संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमीत देसाई]]<br>[[सनिल शेट्टी]]<br>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]]}}}} |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |[[सुधीर (अपंग भारोत्तोलन खेळाडू‌)|सुधीर]] |[[भारोत्तोलन|अपंग भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील अपंग भारोत्तोलन - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Gold medal}} |[[बजरंग पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[साक्षी मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[दीपक पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[रवी कुमार दहिया]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[विनेश फोगट]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नवीन मलिक]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ७४ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[भाविना पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नीतू घंघास]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला कमीतकमी वजन|महिला ४८ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अमित पंघल]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फ्लायवेट|पुरूष ५१ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[एल्डहोस पॉल]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[निखत झरीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाईट फ्लायवेट|महिला ५० किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[श्रीजा अकुला]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[पी.व्ही. सिंधू]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[लक्ष्य सेन]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[चिराग शेट्टी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {|class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" !colspan=5|'''वर्णनानुसार पदके''' |- |'''वर्ण''' |bgcolor=F7F6A8|{{gold1}} |bgcolor=DCE5E5|{{silver2}} |bgcolor=FFDAB9|{{bronze3}} |'''एकूण''' |- |पुरूष |bgcolor=F7F6A8|१३ |bgcolor=DCE5E5|९ |bgcolor=FFDAB9|१३ |'''३५''' |- |महिला |bgcolor=F7F6A8|८ |bgcolor=DCE5E5|६ |bgcolor=FFDAB9|९ |'''२३''' |- |मिश्र |bgcolor=F7F6A8|१ |bgcolor=DCE5E5|१ |bgcolor=FFDAB9|१ |'''३''' |- !'''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} {{clear}} {| class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" ! colspan=7 | '''दिनांकानुसार पदके''' |- style="text-align:center;" | '''दिवस''' | '''दिनांक''' | style="background:#F7F6A8;" |{{gold1}} | style="background:#DCE5E5;" |{{silver2}} | style="background:#FFDAB9;" |{{bronze3}} | '''एकूण''' |- style="text-align:center;" | दिवस १ | २९ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''०''' |- style="text-align:center;" | दिवस २ | ३० जुलै | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ३ | ३१ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ४ | १ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''३''' |- style="text-align:center;" | दिवस ५ | २ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ६ | ३ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |४ | '''५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ७ | ४ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ८ | ५ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |३ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''६''' |- style="text-align:center;" | दिवस ९ | ६ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |३ | style="background:#FFDAB9;" |७ | '''१४''' |- style="text-align:center;" | दिवस १० | ७ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |५ | style="background:#DCE5E5;" |४ | style="background:#FFDAB9;" |६ | '''१५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ११ | ८ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''६''' |- ! colspan="2" | '''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} | {{col-end}} === रजत पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Silver medal}} || [[संकेत सरगर|संकेत महादेव सरगर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|पुरूष ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[बिंद्याराणी देवी|बिंद्याराणी देवी सोरोखाईबम]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|महिला ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[सुशीला देवी लिक्माबम]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला ४८ किलो|महिला ४८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Silver medal}} || [[विकास ठाकूर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|पुरूष ९६ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[श्रीकांत किदंबी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]]<br>[[बी. सुमीत रेड्डी]]<br>[[लक्ष्य सेन]]<br>[[चिराग शेट्टी]]<br>[[गायत्री गोपीचंद]]<br>[[त्रिसा जॉली]]<br>[[आकर्षी कश्यप]]<br>[[अश्विनी पोनप्पा]]<br>[[पी.व्ही. सिंधू]]}}}} |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - मिश्र संघ|मिश्र संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- | {{Silver medal}} || [[तुलिका मान]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला +७८ किलो|महिला +७८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Silver medal}} || [[मुरली श्रीशंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष लांब उडी|पुरूष लांब उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Silver medal}} |[[अंशू मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Silver medal}} |[[प्रियांका गोस्वामी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत|महिला १००००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अविनाश साबळे]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सुनील बहादूर]]<br>[[नवनीत सिंग]]<br>[[चंदन सिंग (लॉन बोल्स खेळाडू)|चंदन सिंग]]<br>[[दिनेश कुमार]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बोल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स - पुरूष चौकडी|पुरूष चौकडी]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमनप्रीत कौर]]<br>[[स्मृती मानधना]]<br>[[तानिया भाटिया]]<br>[[यस्तिका भाटिया]]<br>[[हर्लीन देओल]]<br>[[राजेश्वरी गायकवाड]]<br>[[सभ्भीनेणी मेघना]]<br>[[स्नेह राणा]]<br>[[जेमिमाह रॉड्रिग्ज]]<br>[[दीप्ती शर्मा]]<br>[[मेघना सिंग]]<br>[[रेणुका सिंग]]<br>[[पूजा वस्त्रकार]]<br>[[शेफाली वर्मा]]<br>[[राधा यादव]]}}}} |[[क्रिकेट]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|महिला क्रिकेट]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[सागर अहलावत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष सुपर हेवीवेट|पुरूष +९२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत हॉकी संघ|भारतीय पुरुष हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[पी. आर. श्रीजेश]]<br>[[कृष्ण पाठक]]<br>[[वरुण कुमार (हॉकी खेळाडू)|वरुण कुमार]]<br>[[सुरेंदर कुमार]]<br>[[हरमनप्रीत सिंग]]<br>[[अमित रोहिदास]]<br>[[जुगराज सिंग]]<br>[[जर्मनप्रीत सिंग]]<br>[[मनप्रीत सिंग]]<br>[[हार्दिक सिंग]]<br>[[विवेक प्रसाद]]<br>[[समशेर सिंग]]<br>[[आकाशदीप सिंग]]<br>[[नीलकांत शर्मा]]<br>[[मनदीप सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनदीप सिंग]]<br>[[गुरजंत सिंग]]<br>[[ललित उपाध्याय]]<br>[[अभिषेक (हॉकी खेळाडू)|अभिषेक]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - पुरूष स्पर्धा|पुरुषांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;८ |} === कांस्य पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Bronze medal}} || [[गुरुराज पूजारी]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६१ किलो|पुरूष ६१ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Bronze medal}} || [[विजय कुमार यादव]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - पुरूष ६० किलो|पुरूष ६० किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[हरजिंदर कौर]]|| [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|महिला ७१ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[लवप्रीत सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|पुरूष १०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[सौरव घोसाल]] || [[स्क्वॅश]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[गुरदीप सिंग (भारोत्तोलक)|गुरदीप सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|पुरूष +१०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[तेजस्वीन शंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष उंच उडी|पुरूष उंच उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- |{{Bronze medal}} |[[दिव्या काकरन]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहित ग्रेवाल]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[जस्मिन लांबोरिया]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाइटवेट|महिला लाइटवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा गेहलोत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा सिहाग]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहम्मद हुसामुद्दीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फिदरवेट|पुरूष फिदरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[दीपक नेहरा]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[सोनलबेन पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[रोहित टोकस]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष वेल्टरवेट|पुरूष वेल्टरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[भारत महिला हॉकी संघ|भारतीय महिला हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सविता पुनिया]]<br>[[रजनी एतिमार्पु]]<br>[[दीप ग्रेस एक्का]]<br>[[गुरजीत कौर]]<br>[[निक्की प्रधान]]<br>[[उदिता दुहान]]<br>[[निशा वारसी]]<br>[[सुशीला चानू]]<br>[[मोनिका मलिक]]<br>[[नेहा गोयल]]<br>[[ज्योती (हॉकीपटू)|ज्योती]]<br>[[सोनिका तांडी]]<br>[[सलीमा टेटे]]<br>[[वंदना कटारिया]]<br>[[लालरेमसियामी]]<br>[[नवनीत कौर (हॉकी खेळाडू)|नवनीत कौर]]<br>[[शर्मिला देवी]]<br>[[संगिता कुमारी]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - महिला स्पर्धा|महिलांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[संदीप कुमार (रेसवॉकर)|संदीप कुमार]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष १०,०००मी चाल|पुरूष १०,०००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[अन्नू राणी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - महिला भालाफेक|महिला भालाफेक]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[सौरव घोसाल]], [[दीपिका पल्लीकल]] |[[स्क्वॅश]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[श्रीकांत किदंबी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[गायत्री गोपीचंद]], [[त्रिशा जॉली]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |} == ॲथलेटिक्स == {{मुख्यलेख|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स}} चेन्नई येथे झालेल्या राष्ट्रीय आंतर-राज्य ऍथलेटिक्स चॅम्पियनशिपनंतर, १६ जून २०२२ रोजी ३७ ऍथलीट्सच्या संघाची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web|title= राष्ट्रकुल खेळांसाठी निवडलेल्या ३७ सदस्यीय भारतीय संघात नीरज चोप्रा प्रमुख |url=https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|publisher=[[ ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया|]]|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220616155422/https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|archive-date=१६ जून २०२२ |date=१६ जून २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरुष ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:100%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left rowspan=2|[[अविनाश साबळे]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ५००० मीटर |५०००मी]] |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |{{Abbr|अपूर्ण|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |colspan=2 {{n/a}} |८:११.२० {{AthAbbr|NR|British}} |{{silver2}} |- |align=left|[[नोहे निर्मल तोम]]<br>[[अमोज जेकब]]<br>[[ नागनाथन पांडी]]<br>[[ मोहम्मद अनस]]<br>[[ मोहम्मद वरितोडी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ४ × ४०० मीटर रिले |४ × ४०० मी रिले]] | ३:०६:९७ |२ '''पा''' | ३:०५.५१ |७ |- |align=left|[[नितेंद्रसिंग रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष मॅरेथॉन|मॅरेथॉन]] |colspan=2 {{n/a}} |२:१९:२२ | १२ |- |align=left|[[संदीप कुमार]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |३८:४९.२१ {{AthAbbr|PB}} |{{Bronze3}} |- |align=left|[[अमित खत्री]] |४३:०४.९७ {{AthAbbr|SB}} |९ |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" ! अंतर !क्रमांक ! अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[तेजस्वीन शंकर]] |align=left |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष उंच उडी|उंच उडी]] |colspan=2 {{n/a}} |२.२२ |{{Bronze3}} |- |align=left|[[मोहम्मद अनस]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष लांब उडी|लांब उडी]] |७.६८ |८ '''पा''' |७.९७ |५ |- |align=left|[[मुरली श्रीशंकर]] |८.०५ |१ '''पा''' |८.०८ |{{Silver2}} |- |align=left|[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष तिहेरी उडी|तिहेरी उडी]] | colspan="2" rowspan="3" {{n/a}} |१७.०२ |{{Silver2}} |- |align=left|[[एल्डहोस पॉल]] |१७.०३ |{{gold1}} |- |align=left|[[प्रवीण चित्रवेल]] |१६.८९ |४ |- |align=left|[[देवेंद्र गहलोत]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष थाळीफेक F44/64|थाळीफेक F44/64]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |४२.१३ |५ |- |align=left|[[ देवेंद्र कुमार]] |४६.२८ |७ |- |align=left|[[अनिश सुरेंद्रन पिल्लई]] | colspan="2" |{{Abbr|सु.ना.|सुरवात केली नाही}} |- | align="left" |[[ डीपी मनू]] | align=left rowspan="2" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष भालाफेक|भालाफेक]] | colspan="2" rowspan="2" {{n/a}} |८२.२८ |५ |- |align=left|[[रोहित यादव]] |८२.२२ | ६ |} ;महिला ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[दुती चंद]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०० मीटर|१०० मी]] |११.५५ |४ | colspan="4" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[हिमा दास]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला २०० मीटर|२०० मी]] |२३.४२ |१ '''पा''' |२३.४२ |३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[ज्योती येराजी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला महिला १०० मीटर अडथळाशर्यत |१०० मी अडथळाशर्यत]] |१३.१८ |४ |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[दुती चंद]]<br>[[हिमा दास]]<br>[[श्राबनी नंदा]]<br>[[ सिमल नूरम्बलाकल समुवेल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला ४ × १०० मीटर रिले |४ × १०० मी रिले]] |४४.४५ |२ '''पा''' |colspan=2 {{n/a}} |४३.८१ |५ |- |align=left|[[भावना जाट]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |४७:१४.१३ {{AthAbbr|PB}} |८ |- |align=left|[[प्रियांका गोस्वामी]] |४३:३८.८३ {{AthAbbr|PB}} |{{Silver2}} |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !अंतर !क्रमांक !अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[अन्सी सोजन]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला लांब उडी|लांब उडी]] |६.२५ |१३ |colspan=2|प्रगती केली नाही |- |align=left|[[मनप्रीत कौर]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक|गोळाफेक]] |१६.७८ |७ '''पा''' |१५.५९ |१२ |- |align=left|[[पूनम शर्मा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक (F57)|गोळाफेक (F57)]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |७.०७ {{AthAbbr|PB}}/{{AthAbbr|GR}} |७ |- |align=left|[[संतोष (ॲथलिट)|संतोष]] |६.५३ |८ |- |align=left|[[शर्मिला (ॲथलिट)| शर्मिला]] |८.४३ {{AthAbbr|PB}} |४ |- |align=left|[[नवजीत धिल्लन]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला थाळीफेक|थाळीफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |५३.५१ |८ |- |align=left|[[सीमा पुनिया]] |५५.९२ |५ |- |align=left|[[मंजू बाला]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला हातोडा फेक|हातोडा फेक]] |५९.६८ |११ '''पा''' |६०.९६ |१२ |- |align=left|[[सरिता सिंग (ॲथलिट)|सरिता सिंग]] |५७.४८ |१३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[अन्नू राणी]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला भालाफेक|भालाफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |६०.०० |{{Bronze3}} |- |align=left|[[शिल्पा राणी]] |५४.६२ |७ |} == कुस्ती == {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती}} १६ मे २०२२ रोजी महिलांच्या निवड चाचणीनंतर, स्पर्धेसाठी सहा कुस्तीपटू निवडले गेले. <ref>{{Cite news|title= कुस्ती: विनेश फोगट, साक्षी मलिक यांची बर्मिंगहॅम येथे होणाऱ्या राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी भारतीय संघात निवड |url=https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|date=१६ मे २०२२|work=[[Scroll.in]]|publisher= स्क्रोल मीडिया इनकॉर्पोरेशन |language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517090219/https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> १७ मे २०२२ रोजी पुरुषांच्या चाचण्या घेण्यात आल्या आणि आणखी सहा कुस्तीपटूंची निवड झाली.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल २०२२ मध्ये देशाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडलेल्या सहा कुस्तीपटूंमध्ये रवी दहिया, बजरंग पुनिया|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|work=[[द इकॉनॉमिक टाइम्स]]|agency=[[Asian News International|ANI]]|date=१७ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517172703/https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> {{smalldiv|1=<nowiki/> '''सूची''': * VFA – पाडाव करून विजय. * VPO1 - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक गुणांसह पराभूत. * VPO - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक मुद्द्यांशिवाय गमावलेला. * VSU - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांशिवाय पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VSU1 - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांसह पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VB - दुखापतीने विजय * VFO - माघार घेऊन विजय - जर एखादा खेळाडू मॅटवर उपस्थित राहिला नसल्यास. }} ;पुरुष {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम| सुवर्णपदक सामना }}/{{abbr|कांस्य | कांस्य पदक }} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[रविकुमार दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सुरज सिंग|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|असद अली|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १४–४^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|वेल्सन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{gold1}} |- |align=left|[[बजरंग पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ६५ किलो | ६५ किलो]] |{{flagCGFathlete|बिंगहॅम|NRU|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|बॅनडू|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{flagCGFathlete|जॉर्ज राम|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|मॅकनेल|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–२^VPO1 |{{gold1}} |- |align=left|[[नवीन मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ७४ किलो | ७४ किलो]] |{{flagCGFathlete|जॉन |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १३–३^VSU1 |{{flagCGFathlete|लू हाँग येउ|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|बोलींग|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' १२–१^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ताहीर|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ८६ किलो | ८६ किलो]] |{{flagCGFathlete|ऑक्सेनहॅम|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|कसेगबामा|SLE|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|अॅलेक्स मूर|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१^VPO1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|इनाम|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक नेहरा]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो | ९७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रंधावा|CAN|2022}}<br/>'''प''' ६–८^VPO1 |प्रगती करू शकला नाही |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रझा |PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–२^VPO1 |{{bronze3}} |- |align=left|[[मोहित दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो | १२५ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कौसलिडीस|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–१^VPO1 |{{flagCGFathlete|अमर धेसी|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' २–१२^VSU1 |{{bye}} |{{flagCGFathlete|जॉन्सन|JAM|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{bronze3}} |} ;महिला ;गट फेरी स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[पूजा गेहलोत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो | ५० किलो]] |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{flagCGFathlete|मुआम्बो|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ^VFO |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|पार्क्स|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ६–९^VPO1 |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{bronze3}} |} ;नॉर्डिक स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|नॉर्डिक राउंड रॉबिन !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल |- |align=left|[[विनेश फोगट]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो | ५३ किलो]] |{{flagCGFathlete|स्टीवर्ट|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VPO1 |{{flagCGFathlete|मधुरवलगे|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{gold1}} |} ;रिपेचेज स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[अंशु मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सायमोनिडीस|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|पोरुथोटेज|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ३–७^VPO1 |{{silver2}} |- |align=left|[[साक्षी मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो | ६२ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|बर्न्स|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VFA |{{flagCGFathlete|न्गोल|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|गोडिनेझ|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–४^VFA |{{gold1}} |- |align=left|[[दिव्या काकरन]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो | ६८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ओबोरुडुडू|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ०–११^VSU |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|न्गिरी|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|कॉकर-लेमली|TGA|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{bronze3}} |- |align=left|[[पूजा सिहाग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो | ७६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|माँटेग्यू|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' ५–३^VPO1 |{{flagCGFathlete|डि स्टॅसिओ|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ०–६^VPO |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डी ब्रुयन|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ११–०^VSU |{{bronze3}} |} ==क्रिकेट== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट}} आयसीसी महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रमवारीतील (१ एप्रिल २०२१ पर्यंत) त्याच्या स्थानामुळे, भारततीय महिला संघ स्पर्धेसाठी पात्र ठरला. <ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|title= कॉमनवेल्थ गेम्ससाठी पात्रता घोषित करणारा क्रिकेट हा पहिला खेळ |work=[[ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद|आयसीसी]]|date=२६ एप्रिल २०२१|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426125417/https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ {{!}} महिलांच्या टी२० स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या आठ संघामध्ये भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि पाकिस्तान |url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|access-date=३ जानेवारी २०२२|work=[[द हिंदू]]|publisher=|date=२६ एप्रिल २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426131629/https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref> स्पर्धेचे वेळापत्रक नोव्हेंबर २०२१ मध्ये जाहीर करण्यात आले.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल खेळ २०२२ च्या पहिल्या क्रिकेट सामन्यात भारताचा सामना ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध |url=https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |work= विमेन्स क्रिकझोन |date=१२ नोव्हेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112115414/https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|archive-date=१२ नोव्हेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> ;सारांश {|class=wikitable style=font-size:90% |- !rowspan=2| संघ !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4| गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कांस्य|कांस्य पदक सामना}} |-style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |-align=center |align=left|[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ|भारतीय महिला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट| महिला स्पर्धा]] |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ३ गडी |{{crw|PAK}}<br/>'''वि''' ८ गडी |{{crw|BAR}}<br/>'''वि''' १०० धावा |२ '''पा''' |{{crw|ENG}}<br/>'''वि''' ४ धावा |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ९ धावा |{{silver2}} |} ;रोस्टर ११ जुलै २०२२ रोजी अधिकृतपणे पंधरा खेळाडूंची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web |title= बर्मिंघम २०२२ राष्ट्रकुल खेळासाठी भारतीय (वरिष्ठ महिला) संघाची घोषणा |url=https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |publisher=[[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ | बीसीसीआय]] |access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220711182402/https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |archive-date=११ जुलै २०२२ |date=११ जुलै २०२२ |url-status=live}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[हरमनप्रीत कौर]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)| क]]) * [[स्मृती मानधना]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उक]]) * [[तानिया भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[यस्तिका भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[हर्लीन देओल]] * [[राजेश्वरी गायकवाड]] * [[सभ्भीनेणी मेघना]] * [[स्नेह राणा]] * [[जेमिमाह रॉड्रिगेस]] * [[दीप्ती शर्मा]] * [[मेघना सिंग]] * [[रेणुका सिंग]] * [[पूजा वस्त्रकार]] * [[शफाली वर्मा]] * [[राधा यादव]]{{div col end}} आरक्षित: [[सिमरन बहादूर]], [[रिचा घोष]], [[पूनम यादव]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! style="width:40px;"|स्थान ! style="width:150px;"|संघ ! style="width:30px;"|{{Abbr | सा | सामने}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | वि | विजय}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | प | पराभव}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | अ | अनिर्णित}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | गुण | गुण}} ! style="width:45px;"|{{Abbr | धावगती | निव्वळ धावगती}} |- style="background:#cfc;" | १ |style="text-align:left"|{{crw|AUS}} '''(पा)''' | ३ || ३ || ० || ० || '''६'''|| २.५९६ |- style="background:#cfc;" | २ |style="text-align:left"|{{crw|IND}} | ३ || २ || १ || ० || '''४'''|| २.५११ |- | ३ |style="text-align:left"|{{crw|BAR}} | ३ || १ || २ || ० || '''२''' || -२.९५३ |- | ४ |style="text-align:left"|{{crw|PAK}} | ३ || ० || ३ || ० || '''०''' || -१.९२७ |- |} ''*स्रोत: [https://www.espncricinfo.com/series/commonwealth-games-women-s-cricket-competition-2022-1289194/points-table-standings इएसपीएन क्रिकइन्फो]'' (पा) दर्शविलेल्या टप्प्यासाठी पात्र {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०२२ | time = ११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|AUS}} | धावसंख्या१ = १५४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[हरमनप्रीत कौर]] ५२ (३४) | बळी१ = [[जेस जोनासन]] ४/२२ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५७/७ (१९ षटके) | धावा२ = [[ॲशली गार्डनर]] ५२[[नाबाद|*]] (३५) | बळी२ = [[रेणुका सिंग]] ४/१८ (४ षटके) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया महिला ३ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289259.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[सु रेडफर्न]] (इं) | सामनावीर = | toss = भारत महिला, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = मेघना सिंग (भा) ने तिचे आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण. *''[[एलिसा हिली]] (ऑ) आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेटमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून १०० फलंदाजांना बाद करणारी पुरुष किंवा महिला खेळाडूंमधील पहिली खेळाडू, ठरली. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३१ जुलै २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|PAK}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ = ९९ (१८ षटके) | धावा१ = [[मुनीबा अली ]] ३२ (३०) | बळी१ = [[स्नेह राणा]] २/१५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १००/२ (११.४ षटके) | धावा२ = [[स्मृती मानधना]] ६३[[नाबाद|*]] (४२) | बळी२ = [[तुबा हसन]] १/१८ (२ षटके) | निकाल = भारतीय महिला ८ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289263.html.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[किम कॉटन]] (न्यू) | सामनावीर = | toss = पाकिस्तान, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = पावसामुळे सामना प्रत्येकी १८ षटकांचा खेळविण्यात आला. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३ ऑगस्ट २०२२ | time =१८:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|BAR}} | धावसंख्या१ =१६२/४ (२० षटके) | धावा१ =[[जेमायमाह रॉड्रिगेस]] ५६[[नाबाद|*]] (४६) | बळी१ =[[शनिका ब्रूस]] १/१७ (२ षटके) | धावसंख्या२ =६२/८ (२० षटके) | धावा२ =[[किशोना]] नाइट १६ (२०) | बळी२ =[[रेणुका सिंग]] ४/१० (४ षटके ) | निकाल =भारत १०० धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289268.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[शिवानी मिश्रा]] (कतार) | सामनावीर =[[रेणुका सिंग]] (भा) | toss =बार्बाडोस, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा =[[शॉन्ट कॅरिंग्टन]]चे (बा) आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण }} ---- ;उपांत्य सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ६ ऑगस्ट २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|ENG}} | धावसंख्या१ = १६४/५ (२० षटके) | धावा१ =[[स्मृती मंधाना]] ६१ (३२) | बळी१ =[[फ्रेया केम्प]] २/२२ (३ षटके) | धावसंख्या२ = १६०/६ (२० षटके) | धावा२ =[[नॅटली सायव्हर]] ४१ (४३) | बळी२ =[[स्नेह राणा]] २/२८ (४ षटके) | निकाल =भारत २ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289271.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[एलोइस शेरिडान]] (ऑ) | सामनावीर =[[स्मृती मंधाना]] (भा) | toss =भारत, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ---- ;अंतिम सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७ ऑगस्ट २०२२ | time =१७:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|AUS}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ =१६१/८ (२० षटके) | धावा१ =[[बेथ मूनी]] ६१ (४१) | बळी१ =[[रेणुका सिंग]] २/२५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५२ (२० षटके) | धावा२ =[[हरमनप्रीत कौर]] ६५ (४३) | बळी२ =[[ॲशली गार्डनर]] ३/१६ (३ षटके ) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया ९ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289274.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[जॅकलिन विल्यम्स]] (वे) | सामनावीर =[[बेथ मूनी]] (ऑ) | toss = ऑस्ट्रेलिया, फलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ==जलतरण== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण}} भारताने २५ जून २०२२ रोजी आपला चार सदस्यीय जलतरण संघ घोषित केला.<ref>{{Cite web|date=२५ जून २०२२|title=CWG 2022 की तैराकी में साजन-श्रीहरि भारतीय चुनौती की अगुआई करेंगे, 2 और तैराकों पर नजर|url=https://hindi.news18.com/news/sports/others-sajan-prakash-srihari-nataraj-to-spearhead-indian-swimming-campaign-in-cwg-2022-4345248.html|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|website=News18 हिंदी|language=hi}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2"|ॲथलिट ! rowspan="2"|क्रीडाप्रकार ! colspan="2"|हिट ! colspan="2"|उपांत्य फेरी/{{abbr|SO|स्विम ऑफ}} ! colspan="2"|अंतिम |- !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक |- |rowspan="3" align=left|[[साजन प्रकाश]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बटरफ्लाय|५० मी बटरफ्लाय]] |२५.०१ |२४ |colspan="4"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बटरफ्लाय|१०० मी बटरफ्लाय]] |५४.३६ |१९ |५४.२४ |१६ |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बटरफ्लाय|२०० मी बटरफ्लाय]] |१:५८.९९ |९ |१:५८.३१ |१ |colspan="2" |प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[श्रीहरी नटराज]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बॅकस्ट्रोक|५० मी बॅकस्ट्रोक]] |२५.५२ |८ '''पा''' |२५.३८ |८ '''पा''' |२५.२३ |५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक|१०० मी बॅकस्ट्रोक]] |५४.६८ |५ '''पा''' |५४.५५ |७ '''पा''' |५४.३१ |७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बॅकस्ट्रोक|२०० मी बॅकस्ट्रोक]] |२:००.८४ |९ '''NR''' |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[कुशाग्र रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर फ्रीस्टाईल|२०० मी फ्रीस्टाईल]] |१:५४.५६ |२५ |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ४०० मीटर फ्रीस्टाईल|४०० मी फ्रीस्टाईल]] |३:५७.४५ |१४ |colspan=2 {{n/a}} |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १५०० मीटर फ्रीस्टाईल|१५०० मी फ्रीस्टाईल]] |१५:४७.७७ |८ '''पा''' |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |१५:४२.६७ |८ |- |align=left|[[अद्वैत पागे]] |१५:३९.२५ |७ '''पा''' |१५:३२.३६ |७ |- |align=left|[[सुयश जाधव]] |align=left rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर फ्रीस्टाईल S7|५० मी फ्रीस्टाईल S7]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |३१.३० |५ |- |align=left|[[निरंजन मुकुंदन]] |३२.५५ |७ |- |align=left|[[आशिष कुमार (जलतरणपटू)|आशिष कुमार ]] |align=left rowspan="1"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक S9|१०० मी बॅकस्ट्रोक S9]] |colspan=4 {{n/a}} |१:१८.२१ |८ |- |} ==जिम्नॅस्टिक्स== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स}} ===कलात्मक=== ;पुरूष ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक संघ ऑल राउंड|संघ]] |११.३०० |११.२०० |११.९५० |१३.००० |१३.४५० |१२.७०० |७३.६०० |१८ '''पा''' |- |align=left|[[सत्यजित मोंडाल]] |७.८५० |colspan=2 {{n/a}} |१३.४०० |colspan=4 {{n/a}} |- |align=left|[[सैफ तांबोळी]] |colspan=4 {{n/a}} |१४.०५० |colspan=3 {{n/a}} |- |align=left|'''एकूण''' |'''१९.१५०''' |'''११.२००''' |'''११.९५०''' |'''२६.४००''' |'''२७.५००''' |'''१२.७००''' |'''१०८.९००''' |८ |} ;वैयक्तिक अंतिम फेरी {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- align=center |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक वैयक्तिक ऑल राउंड |ऑल राउंड ]] |११.५०० |१२.९०० |१२.३५० |१३.२०० |१२.०५० |१२.७०० |७४.७०० |१५ |} ;महिला ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक सांघिक ऑल-राउंड|संघ]] |१२.३०० |११.९५० |११.३५० |१०.६५० |४६.२५० |१६ '''पा''' |- |align=left|[[प्रोतिष्ठा सामंता]] |१२.९०० |colspan=5 {{n/a}} |- |align=left|[[प्रणती नायक]] |१३.६०० '''पा''' |९.२५० |११.०० |९.६५० |४३.५०० |२५ |- |align=left|'''एकूण''' |'''३८.८००''' |'''२१.२००''' |'''२२.३५०''' |'''२०.३००''' |'''१०२.६५०''' |९ |} ;वैयक्तिक प्रकार {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- align=center |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] | style="text-align:left;" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक वैयक्तिक ऑल-राउंड|ऑल-राउंड]] |१२.९५० |१०.००० |१०.२५० |९.८०० |४३.००० |१७ |- align=center |align=left|[[प्रणती नायक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला व्हॉल्ट|व्हॉल्ट]] |१२.६९९ |colspan=4 {{n/a}} |५ |} ===तालबद्ध=== ;वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !हूप !बॉल !क्लब्स !रिबन |- |align=left|[[बवलीन कौर]] |align=left|पात्रता |१८.१०० |१८.७५० |१८.४५० |१७.४०० |७२.७०० |२९ |} ==जुडो== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो}} २३ मे ते २६ मे दरम्यान झालेल्या निवड चाचणीनंतर भारताने सहा सदस्यीय ज्युडो संघाची घोषणा केली.<ref>{{Cite web|date=२२ मे २०२२|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठी ज्युडो संघ निवडण्यासाठी सात वजन गटात निवड चाचण्या होणार|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/judo-selection-trials-commonwealth-games-2022-cwg-birmingham-india-team/article38496401.ece|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=९ जुलै २०२२|title=भारत कॉमनवेल्थ गेम्स २०२२ मध्ये: बर्मिंगहॅममध्ये बाजी मारणारे खेळाडू आणि संघ|url=https://olympics.com/en/news/indian-athletes-qualified-commonwealth-games-2022-birmingham|website=ऑलिंपिक|language=en}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[विजय कुमार यादव]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६० किलो|६० किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|गंगाया|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s१ |{{flagCGFathlete|जोश कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०s२–१०s१ |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|मन्रो|SCO|२०२२}}<br>'''वि''' १s२–०s१ |{{flagCGFathlete|क्रिस्टोडॉलाइड्स|CYP|२०२२}}<br>'''वि''' १०–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[जसलीन सिंग सैनी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६६ किलो|६६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|कुगोला|VAN|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–० |{{flagCGFathlete|बर्न्स|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s३ |{{flagCGFathlete|ॲलन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१० |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–१०s२ |५ |- |align=left|[[दीपक देशवाल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष १०० किलो|१०० किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ओंग्बा फोडा|CMR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s३ |{{flagCGFathlete|लॉवेल-हेविट|ENG|२०२२}}<br>'''प''' ०s३–१० |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|ताकायावा|FIJ|२०२२}}<br>'''प ''' ०–१० |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''सुशीला लिक्माबम''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ४८ किलो|४८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|बॉनिफेस|MAW|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s१ |{{flagCGFathlete|मोरांड ]]|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s२ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|व्हाईटबुई|RSA|2022}}<br>'''प''' ०s२–१s२ |{{silver2}} |- |align=left|सूचिका तारियाल |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ५७ किलो|५७ किलो]] |{{flagCGFathlete|कबिंडा|ZAM|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१s१ |{{flagCGFathlete|देगुची|CAN|२०२२}}<br>'''प''' ०–११ |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|ब्रेटेनबाक|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ११s१–० |{{flagCGFathlete|लॅगेंटील|MRI|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१s२ |५ |- |align=left|'''तुलिका मान''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला +७८ किलो|+७८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डूऱ्होन|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s२ |{{flagCGFathlete|अँड्रयूज|NZL|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ऍडलिंग्टन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' १s२–१० | {{silver2}} |} ==टेबल टेनिस== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पात्रता}} ITTF ([[आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस महासंघ]])२ जानेवारी २०२० पर्यंतच्या जागतिक संघ क्रमवारीद्वारे भारताचे पुरूष आणि महिला हे दोन्ही संघ, सांघिक स्पर्धांसाठी पात्र ठरले. ३१ मे २०२२ रोजी सात खेळाडूंची निवड करण्यात आली; महिलांच्या निवडी तात्पुरत्या होत्या आणि त्या [[भारतीय क्रीडा प्राधिकरण]]ाच्या मान्यतेवर अवलंबून होत्या, कारण [[अर्चना कामथ]] यांनी निवड निकष पूर्ण केले नसतानाही त्यांची निवड करण्यात आली होती.<ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ: मनिका बत्रा भारताच्या टेबल टेनिस संघाचे मथळे, अर्चना कामथची निवड निकष पूर्ण नसतानाही निवड|url=https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=इनसाइड स्पोर्ट|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया]]|date=३१ मे २०२२|archive-date=३१ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220531212640/https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|url-status=live}}</ref> SAI ने निर्णयाची जबाबदारी प्रशासकीय समितीकडे परत सोपविली;{{refn|group=note|The CoA manage the [[Table Tennis Federation of India|TTFI]], which (as of 7 June 2022) is suspended.}} दीया चितळे, जिने तिची निवड न झाल्याच्या निषेधार्थ दिल्ली उच्च न्यायालयात रिट याचिका दाखल केली होती, तिला कामथच्या जागी सुधारित पथकात स्थान दिले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेतील टेबल टेनिस संघात निवड न झाल्याबद्दल न्यायालयात धाव घेतलेल्या दिया चितळेचा समावेश|url=https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=आउटलूक वेब ब्युरो |agency=[[Press Trust of India|PTI]]|date=७ जून २०२२|archive-date=७ जून २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220607131025/https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|url-status=live}}</ref> पुरुषांच्या संघात आणखी एका खेळाडूचाही समावेश करण्यात आला. ;एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फिन लू|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|अमोतायो|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|क्वेक|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{gold1}} |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]''' |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|मार्करेरी|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|लूम|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|सॅम वॉकर|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{bronze03}} |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|अब्रेफा|GHA|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|एबीओडुन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|कॅरी|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete| झँग मो|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |{{flagCGFathlete|लिऊ यांग्झी|AUS|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |४ |- |align=left|[[मनिका बत्रा]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फु चिंग नाम|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|झेन्ग जिआन|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकली नाही |- |align=left|[[रित टेनिसन]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|बर्डस्ले|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=4|प्रगती करू शकला नाही |} ;पॅरा एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[राज अलागार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी C3–5|पुरूष एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|वेन्डहॅम|SLE|२०२२}}<br>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|बुलेन|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |२ '''पा''' |{{flagCGFathlete|नासिरु सुले |NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |- |align=left|'''[[भाविना पटेल]]''' |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C3–5|महिला एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|दि टोरो|AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लाटू|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{gold1}} |- |align=left|'''[[सोनलबेन पटेल]]''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|त्स्चारके |AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओबीओरा|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br> '''वि''' ३–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[साहना रवी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C6–10|महिला एकेरी C6–10]] |{{flagCGFathlete|ओबाझूआये|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |{{flagCGFathlete|ग्लोरिया|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |{{flagCGFathlete|यांग किन|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |colspan=3|प्रगती करू शकली नाही |} ;दुहेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]]<br/>[[हरमित देसाई]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|एलीया/ <br />[[Christos Savva|Savva]]|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चेंबर्स / <br />[[Chris Yan|Yan]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|क्लॅरेन्स च्यू / <br />[[Ethan Poh|Poh]]|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ऍलन / <br />[[Jonathan van Lange|Van Lange]]|GUY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|बावम/ <br />[[Mohutasin Ahmed Ridoy|Ridoy]]|BAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|जार्विस / <br />[[Sam Walker (table tennis)|Walker]]|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लूम / <br />[[Finn Luu|Luu]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ड्रिंकहॉल/ <br />पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |{{Silver2}} |- |align=left|[[मनिका बत्रा]]<br/>[[दिया चितळे]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />[[Catherine Spicer|Spicer]]|TTO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|होजनॅली/ <br />[[Nandeshwaree Jalim|Jalim]]|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|कॅरी / <br />[[Anna Hursey|Hursey]]|WAL|२०२२}}<br/> '''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|इलिओट/ <br />प्लेस्टोव|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|थॉमस वू झँग/ <br />व्हीटोन|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|वॉंग झीनृ / <br />झोऊ जिंगयी|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[मनिका बत्रा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|क्रिआ/ <br />सिनॉन|SEY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओमोटायो/ <br />ओजोमू |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चुन्ग/ <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|[[सनील शेट्टी]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{flagCGFathlete|वॉंग की शेन/ <br />टी अई झीन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=6|प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[श्रीजा अकुला]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅथकार्ट/ <br />इयरली|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लियॉन्ग ची फेंग / <br />हो यिंग|MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड / <br />टिन-टिन हो|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|निकोलस लूम / <br />जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |} ;सांघिक {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[हरमीत देसाई]]<br/>[[सनील शेट्टी]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[साथियान गणसेकरन]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |{{flagCGFteam|BAR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|BAN|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |- |align=left|[[दिया चितळे]] <br/>[[मनिका बत्रा]] <br/>[[रित टेनिसन]] <br/>[[श्रीजा अकुला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला संघ|महिला संघ]] |{{flagCGFteam|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|GUY|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |colspan=3|प्रगती करू शकल्या नाहीत |} ==ट्रायथलॉन== स्पर्धेसाठी चार ट्रायथलीट्सचे एक पथक (प्रत्येकी दोन पुरूष आणि महिला) निवडले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी नागपूरच्या संजनाची भारतीय ट्रायथलॉन संघात निवड|url=https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=नागपूर टुडे |date=२६ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526094452/https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|archive-date=२६ मे २०२२|url-status=live}}</ref> ;वैयक्तिक {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन}} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%; text-align:center" |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !जलतरण (७५०&nbsp;मी) !ट्रान्स १ !बाईक (२०&nbsp;किमी) !ट्रान्स २ !धाव (५&nbsp;किमी) !एकूण !क्रमांक |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – पुरूष|पुरूष]] |९:५१ |१:०२ |३१:१४ |०.२७ |१८:०४ |१:००:३८ |३० |- |align=left|विश्वनाथ यादव |१०:५५ |१:०५ |३२:२४ |०:२२ |१८:०६ |१:०२:५२ |३३ |- |align=left|संजना जोशी |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन - महिला|महिला]] |११:१६ |०.५२ |३३:२१ |०:२७ |२३:०४ |१:०९:०० |२८ |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |११:२६ |१:११ |३२:५३ |०:२५ |२१:३२ |१:०७:२७ |२६ |} ;मिश्र रिले {| class="wikitable" style="font-size:90%;text-align:center;" |- ! rowspan=2 | ॲथलिट ! rowspan=2 | क्रीडाप्रकार ! colspan=6 | वेळ ! rowspan=2 | क्रमांक |- ! जलतरण (३००&nbsp;मी) ! ट्रान्स १ ! बाईक (५&nbsp;किमी) ! ट्रान्स २ ! धाव (२&nbsp;किमी) ! एकूण गट |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=5|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – मिश्र रिले|मिश्र रिले]] |४:१४ |०.४७ |७:५४ |०:२१ |७:१२ |२०:३१ |rowspan=4 {{n/a}} |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |५:४५ |०:५५ |८:३७ |०:२१ |८:३१ |२४:०९ |- |align=left|विश्वनाथ यादव |५:०८ |०:५१ |७:५४ |०:२४ |७:५४ |२२:११ |- |align=left|संजना जोशी |५:२४ |०:५२ |८:४६ |०:२४ |९:२६ |२४:५२ |-align=center |align=left|'''एकूण''' |colspan=5 {{n/a}} |१:३१:४३ |१० |} ==पॅरा पॉवरलिफ्टिंग== ==बॅडमिंटन== ==भारोत्तोलन== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन – पात्रता}} १३ एप्रिल २०२२ रोजी १५ वेटलिफ्टर्सचे पथक जाहीर करण्यात आली.<ref>{{cite news|last1=काशीभातला|first1=ऐश्वर्या|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: भारत १७ जणांचे पथक पाठवणार | url=https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=[[स्पोर्टसकिडा]]|publisher=अबसोल्यूट स्पोर्ट्स प्रा. लि.|date=१३ एप्रिल २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413221613/https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|archive-date=१३ एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref> [[जेरेमी लालरिनुंगा]], [[अचिंता शेउली]], [[अजय सिंग]] आणि [[पूर्णिमा पांडे]] हे ताश्कंद, उझबेकिस्तान येथे [[२०२१ राष्ट्रकुल वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिप]]मध्ये सुवर्ण पदक जिंकून स्पर्धेसाठी पात्र ठरले.<ref>{{cite news|last1=ऑलिव्हर|first1=ब्रायन|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठीच्या वेटलिफ्टिंग रँकिंग इव्हेंट्समुळे फेब्रुवारी व्यस्त|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=insidethegames|publisher=दुनसार मीडिया कंपनी|date=२३ डिसेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211223092859/https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|archive-date=२३ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=राष्ट्रकुल सीनियर चॅम्पियनशिप {{!}} निकाल |url=https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|IWF]]/CWF|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224165657/https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|archive-date=२४ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> इतर ११ जण ९ मार्च २०२२ रोजी अंतिम स्वरूप देण्यात आलेल्या [[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|आयडब्ल्यूएफ]] राष्ट्रकुल क्रमवारीनुसार पात्र ठरले.<ref>{{cite book|title=IWF राष्ट्रकुल क्रमवारी - २०२२ राष्ट्रकुल खेळ पात्रता (अंतिम)|date=९ मार्च २०२२ |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ]]|url=https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309134607/https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|archive-date= ९ मार्च २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|संकेत सरगर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|५५ किलो]] |११३ |१ |१३५ |२ |२४८ |{{silver2}} |- |align=left| गुरुराज पुजारी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|६१ किलो]] |११८ |४ |१५१ |३ |२६९ |{{bronze3}} |- |align=left| जेरेमी लालरिनुंगा |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|६७ किलो]] |१४० '''GR''' |१ |१६० |२ |३०० '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अचिंता शेउली |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|७३ किलो]] |१४३ '''GR''' |१ |१७० |१ |३१३ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अजय सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|८१ किलो]] |१४३ |३ |१७६ |४ |३१९ |४ |- |align=left|विकास ठाकूर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|९६ किलो]] |१५५ |३ |१९१ |२ |३४६ |{{silver2}} |- |align=left|लवप्रीत सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|१०९ किलो]] |१६३ '''NR''' |२ |१९२ '''NR''' |४ |३५५ '''NR''' |{{Bronze3}} |- |align=left|गुरदीप सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|+१०९ किलो]] |१६७ |३ |२२३ '''NR''' |३ |३९० |{{Bronze3}} |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[साइखोम मीराबाई चानू]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|४९ किलो]] |८८ '''CR''' |१ |११३ '''GR''' |१ |२०१ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|बिंदयाराणी देवी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|५५ किलो]] |८६ '''PB''' |३ |११६ '''NR/GR''' |१ |२०२ '''NR''' |{{silver2}} |- |align=left|पोपी हजारिका |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५९ किलो|५९ किलो]] |८१ |७ |१०२ |७ |१८३ |७ |- |align=left|हरजिंदर कौर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|७१ किलो]] |९३ '''PB''' |४ |११९ |३ |२१२ |{{bronze3}} |- |align=left|पुनम यादव |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७६ किलो|७६ किलो]] |९८ |२ |colspan=2| {{Abbr|NM|No Mark}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|Did not Finish}} |- |align=left|उषा कुमार |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ८७ किलो|८७ किलो]] |९५ |५ |११० |५ |२०५ |६ |- |align=left|पूर्णिमा पांडे |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला +८७ किलो|+८७ किलो]] |१०३ '''PB''' |५ |१२५ |५ |२२८ |६ |} ==मुष्टियुद्ध== ==लॉन बोल्स== ==सायकलिंग== ==स्क्वॅश== ==हॉकी== ==संदर्भ== {{reflist|30em}} ==बाह्यदुवे== *[https://olympic.ind.in/ भारतीय ऑलिम्पिक असोसिएशन अधिकृत साइट] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात सहभागी देश|भारत]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|*]] q7pk9rxvm8u04aa1kuccv0sg991gdxm 2148241 2148208 2022-08-17T08:29:14Z Nitin.kunjir 4684 /* पॅरा पॉवरलिफ्टिंग */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट राष्ट्रकुल खेळात भारत |games=२०२२ |competitors= २१० (१०६ पुरुष आणि १०४ महिला) |sports= १६ |officials=२४ |start_date = {{Start date|2022|7|28|df=y}} |end_date = {{End date|2022|8|8|df=y}} |flagbearer= सुरुवात:[[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि [[पी.व्ही. सिंधू]]<br />सांगता:[[निखत झरीन]] आणि [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] |gold= 22 |silver= 16 |bronze= 23 |rank=४ }} २८ जुलै ते ८ ऑगस्ट २०२२ दरम्यान [[इंग्लंड]]च्या [[बर्मिंगहॅम]] शहरात होणाऱ्या [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ]] स्पर्धेत भारत सध्या खेळत आहे. जुलै २०२२ मध्ये राष्ट्रकुल खेळासाठी भारताकडून १०६ पुरुष आणि १०४ महिला अश्या एकूण २१० सदस्य संघाची घोषणा करण्यात आली. भारताने राष्ट्रकुल स्पर्धेत पदार्पण करणाऱ्या महिला क्रिकेट प्रकारासाठी राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ पाठवला. हॉकी संघाचा सदस्य [[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि बॅडमिंटनपटू [[पी.व्ही. सिंधू]] हे दोघे उद्घाटन समारंभामध्ये भारताचे ध्वजधारक होते. स्क्वॅशपटू अनाहत सिंग वयाच्या अवघ्या १४ व्या वर्षी राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणारा सर्वात तरुण भारतीय खेळाडू ठरला.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/commonwealth-games-2022/story/cwg-2022-anahat-singh-squash-wins-opening-round-womens-singles-1981631-2022-07-29|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: १४ वर्षीय अनाहत सिंगची महिला स्क्वॉशमध्ये विजयी सुरुवात|last=दिल्ली जुलै २९|first=इंडिया टुडे वेब डेस्क न्यू|last2=३० जुलै|first2=२०२२ अद्ययावत|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=|first3=}}</ref> ४५ वर्षीय लॉन बॉल्स खेळाडू सुनील बहादूर हे दलातील सर्वात वयस्कर खेळाडू होते. भारताचे पहिले पदक [[संकेत सरगर]]<nowiki/>ने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|वेटलिफ्टिंग]]<nowiki/>मध्ये रौप्यपदकासह जिंकले. साईखोम मीराबाई चानूने २०२२ च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत देशासाठी पहिले सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/anushka-sharma-kareena-kapoor-anupam-kher-praise-mirabai-chanu-for-winning-gold-medal-in-cwg-2022-1982072-2022-07-31|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ मध्ये सुवर्णपदक जिंकल्याबद्दल भारतीय सेलिब्रिटींकडून मीराबाई चानूचे कौतुक|last=मुंबई जुलै ३१|first=तनुश्री रॉय|last2=जुलै ३१|first2=२०२२ अद्यतन|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=१ले|first3=२०२२ १६:१६}}</ref> [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]]<nowiki/>ने २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांमध्ये टेबल टेनिस खेळात देशासाठी चार (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) पदके जिंकली. बहु-राष्ट्रीय बहु-विषय क्रीडा स्पर्धेत ४ किंवा अधिक पदके (३ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकणारा [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] हा केवळ दुसरा आणि पहिला भारतीय पुरुष खेळाडू आहे. १९८६ मध्ये आशियाई क्रीडा स्पर्धेत [[पी.टी. उषा|पी.टी. उषाने]] ५ पदके (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकली. शरथने २०२२ च्या राष्ट्रकुल स्पर्धेत ही कामगिरी केली. महिला चौकडी संघाने जिकंलेले सुवर्णपदक हे भारताने [[लॉन बोल्स|लॉन बॉल्समध्ये]] जिकंलेले पहिलेच पदक होते आणि त्यानंतर पुरुषांच्या चौकडीनेसुद्धा रौप्य पदक जिंकले. == माघार घेण्याची भीती == २०२२ च्या क्रीडा कार्यक्रमात तिरंदाजी आणि नेमबाजीचा समावेश करू नये, या २०२२ राष्ट्रकुल खेळ बर्मिंगहॅम आयोजन समितीच्या प्रस्तावाला [[राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघ|राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाच्या]] कार्यकारी मंडळाने जून २०१९ मध्ये पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर,<ref>{{cite web|url=https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|title=बर्मिंगहॅम २०२२ राष्ट्रकुल खेळाच्या वेळापत्रकात तीन नवीन खेळांचा प्रस्ताव|date=२० जून २०१९|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128200737/https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|archive-date=२८ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ|भारतीय ऑलिंपिक संघाचे]] अध्यक्ष नरेंद्र बत्रा यांनी राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे नेतृत्व हे "भारताला फटकारण्याची मानसिकता" आणि "विशिष्ट मानसिकतेचे लोक" असे असून भारताच्या क्रीडा पराक्रमाला सहन करू शकत नाहीत (ज्यातील नेमबाजीचा खेळ हा महत्त्वाचा भाग आहे) असा दावा करून भारताने २०२२ च्या खेळांवर बहिष्कार टाकावा असा प्रस्ताव दिला.<ref>{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|title=शूटिंग स्नबसाठी भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेचा २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांवर बहिष्कार टाकण्याचा प्रस्ताव.|date=२७ जुलै २०१९|work=आऊटलूक वेब ब्युरो|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727221615/https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|archive-date=२७ जुलै २०१९|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> तथापि, भारतीय ऑलिंपिक संघाने नंतर बहिष्काराची धमकी मागे घेतली<ref>{{cite news|url=https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|title=भारत २०२२च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत भाग घेणार|date=३१ डिसेंबर २०१९|work=[[डीडी न्यूज]]|publisher=[[दूरदर्शन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231152435/https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|archive-date=३१ डिसेंबर २०१९|url-status=live}}</ref> आणि जानेवारी २०२२ मध्ये [[चंदिगढ|चंदीगढ]] येथे एकत्रित तिरंदाजी आणि नेमबाजी चॅम्पियनशिपचे आयोजन करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. या प्रस्तावाला संबंधित भागधारकांचा पाठिंबा होता<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|title=राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कार्यक्रमांसाठी भारताच्या प्रस्तावावर कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशनचे विधान|date=७ जानेवारी २०२०|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115180400/https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|archive-date=१५ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> आणि त्यानंतर त्याला अधिकृत मान्यता मिळाली. कार्यक्रमाच्या यजमानपदाचा खर्च भारताने उचलावा अशी तरतूद करण्यात आली; चंदीगढमध्ये प्रदान करण्यात आलेल्या पदकांचा समारोप समारंभानंतर एका आठवड्यानंतर २०२२ राष्ट्रकुल खेळांच्या एकूण पदक सारणीमध्ये समावेश केला जाईल असे ठरवले गेले.<ref>{{cite news|last1=डिक्सन|first1=एड|url=https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|title=भारत २०२२ राष्ट्रकुल खेळातील नेमबाजी आणि तिरंदाजीचे आयोजन करणार|date=२४ फेब्रुवारी २०२०|work=[[स्पोर्ट्सप्रो]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224200028/https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|archive-date=२४ फेब्रुवारी २०२०|url-status=live}}</ref> परंतु जुलै २०२१ मध्ये, [[२०१९-२०२० वुहान कोरोना व्हायरसचा उद्रेक|कोविड-१९ महामारीमुळे]] कार्यक्रम रद्द करण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|title=२०२२ भारतातील राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कोविड धोक्यामुळे रद्द|date=२ जुलै २०२१|publisher=[[इएसपीएन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306153557/https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|archive-date=६ मार्च २०२२|url-status=live}}</ref> ऑक्टोबर २०२१ मध्ये, [[हॉकी इंडिया|हॉकी इंडियाने]] [[युनायटेड किंग्डम]]<nowiki/>मधील महामारी आणि बर्मिंगहॅम २०२२ ची [[२०२२ आशियाई खेळ|२०२२ आशियाई खेळांच्या]] (नंतरच्या काळात [[२०२४ उन्हाळी ऑलिंपिक|पॅरिस २०२४]] ऑलिम्पिक पात्रता धोक्यात असताना) समीपतेचा दाखला देत, दोन्ही हॉकी संघांची खेळांमधून माघार घेतली; यूकेने भारतीय कोविड-१९ लसीकरण प्रमाणपत्रांना मान्यता न दिल्याने आणि इंग्लंड हॉकीने [[भुवनेश्वर]] येथे २०२१ च्या पुरुषांच्या FIH हॉकी ज्युनियर विश्वचषकातून माघार घेतल्याच्या प्रतिसादात हा निर्णय घेण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|title=हॉकी इंडियाची २०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधून कोविड चिंतेमुळे माघार|date=५ ऑक्टोबर २०२१|work=[[एनडीटीव्ही|एनडीटीव्ही स्पोर्ट्स]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005135123/https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|archive-date=५ ऑक्टोबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट इंडिया|PTI]]}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ]] आणि [[युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालय (भारत)|क्रीडा मंत्री]] [[अनुराग ठाकुर|अनुराग ठाकूर]] यांच्याशी झालेल्या चर्चेनंतर, महासंघाने ठरवले की भारत पात्रतेच्या अधीन राहून राष्ट्रकुल हॉकी स्पर्धांमध्ये भाग घेईल.<ref>{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|title=भारतीय हॉकी संघ बर्मिंगहॅम राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणार - कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|date=४ डिसेंबर २०२१|work=[[द इंडियन एक्स्प्रेस]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211215235714/https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|archive-date=१५ डिसेंबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> == स्पर्धक == प्रत्येक खेळ/प्रकारासाठी खेळांमध्ये सहभागी होणाऱ्या स्पर्धकांची संख्या खालीलप्रमाणे आहे.<ref>{{Cite web|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ साठी ९० दिवस बाकी: खेळांसाठी पात्र झालेले भारतीय खेळाडू|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/cwg-2022-90-days-indians-qualified-commonwealth-games-qualification/article38481735.ece|access-date=९ जून २०२२|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref> {|class="wikitable sortable" style="text-align:center;" ! width=120|खेळ ! width=55|पुरूष ! width=55|महिला ! width=55|एकूण |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स|ॲथलेटिक्स]] |२०||१८||३८ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती|कुस्ती]] |६||६||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|क्रिकेट]] |{{n/a}}||१५||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण|जलतरण]] |७||०||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स|जिम्नॅस्टिक्स]] |३||४||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो|जुडो]] |३||३||६ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|टेबल टेनिस]] |५||७||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन|ट्रायथलॉन]] |२||२||४ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग|पॅरा पॉवरलिफ्टिंग]] |२||३||५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन|बॅडमिंटन]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन|भारोत्तोलन]] |८||७||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध|मुष्टियुद्ध]] |८||४||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स|लॉन बोल्स]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील सायकलिंग|सायकलिंग]] |९||४||१३ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश|स्क्वॅश]] |५||४||९ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी|हॉकी]] |१८||१८||३६ |- !एकूण||१०६||१०४||२१० |} == पदक विजेते == === सुवर्ण पदक === {{Col-begin}} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Gold medal}} || [[मीराबाई चानू|सैखोम मिराबाई चानू]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|महिला ४९ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- |{{Gold medal}} |[[जेरेमी लालरिनुंगा]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|पुरूष ६७ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |[[अचिंता शेउली]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ७३ किलो|पुरूष ७३ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[रुपा राणी तिर्की]]<br>[[नयनमोनी सैकिया]]<br>[[लवली चौबे]]<br>[[पिंकी सिंग]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बॉल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बॉल्स - महिला चार सदस्य संघ|महिला चार सदस्य संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमीत देसाई]]<br>[[सनिल शेट्टी]]<br>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]]}}}} |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |[[सुधीर (अपंग भारोत्तोलन खेळाडू‌)|सुधीर]] |[[भारोत्तोलन|अपंग भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील अपंग भारोत्तोलन - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Gold medal}} |[[बजरंग पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[साक्षी मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[दीपक पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[रवी कुमार दहिया]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[विनेश फोगट]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नवीन मलिक]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ७४ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[भाविना पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नीतू घंघास]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला कमीतकमी वजन|महिला ४८ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अमित पंघल]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फ्लायवेट|पुरूष ५१ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[एल्डहोस पॉल]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[निखत झरीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाईट फ्लायवेट|महिला ५० किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[श्रीजा अकुला]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[पी.व्ही. सिंधू]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[लक्ष्य सेन]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[चिराग शेट्टी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {|class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" !colspan=5|'''वर्णनानुसार पदके''' |- |'''वर्ण''' |bgcolor=F7F6A8|{{gold1}} |bgcolor=DCE5E5|{{silver2}} |bgcolor=FFDAB9|{{bronze3}} |'''एकूण''' |- |पुरूष |bgcolor=F7F6A8|१३ |bgcolor=DCE5E5|९ |bgcolor=FFDAB9|१३ |'''३५''' |- |महिला |bgcolor=F7F6A8|८ |bgcolor=DCE5E5|६ |bgcolor=FFDAB9|९ |'''२३''' |- |मिश्र |bgcolor=F7F6A8|१ |bgcolor=DCE5E5|१ |bgcolor=FFDAB9|१ |'''३''' |- !'''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} {{clear}} {| class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" ! colspan=7 | '''दिनांकानुसार पदके''' |- style="text-align:center;" | '''दिवस''' | '''दिनांक''' | style="background:#F7F6A8;" |{{gold1}} | style="background:#DCE5E5;" |{{silver2}} | style="background:#FFDAB9;" |{{bronze3}} | '''एकूण''' |- style="text-align:center;" | दिवस १ | २९ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''०''' |- style="text-align:center;" | दिवस २ | ३० जुलै | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ३ | ३१ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ४ | १ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''३''' |- style="text-align:center;" | दिवस ५ | २ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ६ | ३ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |४ | '''५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ७ | ४ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ८ | ५ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |३ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''६''' |- style="text-align:center;" | दिवस ९ | ६ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |३ | style="background:#FFDAB9;" |७ | '''१४''' |- style="text-align:center;" | दिवस १० | ७ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |५ | style="background:#DCE5E5;" |४ | style="background:#FFDAB9;" |६ | '''१५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ११ | ८ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''६''' |- ! colspan="2" | '''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} | {{col-end}} === रजत पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Silver medal}} || [[संकेत सरगर|संकेत महादेव सरगर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|पुरूष ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[बिंद्याराणी देवी|बिंद्याराणी देवी सोरोखाईबम]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|महिला ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[सुशीला देवी लिक्माबम]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला ४८ किलो|महिला ४८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Silver medal}} || [[विकास ठाकूर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|पुरूष ९६ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[श्रीकांत किदंबी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]]<br>[[बी. सुमीत रेड्डी]]<br>[[लक्ष्य सेन]]<br>[[चिराग शेट्टी]]<br>[[गायत्री गोपीचंद]]<br>[[त्रिसा जॉली]]<br>[[आकर्षी कश्यप]]<br>[[अश्विनी पोनप्पा]]<br>[[पी.व्ही. सिंधू]]}}}} |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - मिश्र संघ|मिश्र संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- | {{Silver medal}} || [[तुलिका मान]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला +७८ किलो|महिला +७८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Silver medal}} || [[मुरली श्रीशंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष लांब उडी|पुरूष लांब उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Silver medal}} |[[अंशू मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Silver medal}} |[[प्रियांका गोस्वामी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत|महिला १००००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अविनाश साबळे]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सुनील बहादूर]]<br>[[नवनीत सिंग]]<br>[[चंदन सिंग (लॉन बोल्स खेळाडू)|चंदन सिंग]]<br>[[दिनेश कुमार]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बोल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स - पुरूष चौकडी|पुरूष चौकडी]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमनप्रीत कौर]]<br>[[स्मृती मानधना]]<br>[[तानिया भाटिया]]<br>[[यस्तिका भाटिया]]<br>[[हर्लीन देओल]]<br>[[राजेश्वरी गायकवाड]]<br>[[सभ्भीनेणी मेघना]]<br>[[स्नेह राणा]]<br>[[जेमिमाह रॉड्रिग्ज]]<br>[[दीप्ती शर्मा]]<br>[[मेघना सिंग]]<br>[[रेणुका सिंग]]<br>[[पूजा वस्त्रकार]]<br>[[शेफाली वर्मा]]<br>[[राधा यादव]]}}}} |[[क्रिकेट]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|महिला क्रिकेट]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[सागर अहलावत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष सुपर हेवीवेट|पुरूष +९२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत हॉकी संघ|भारतीय पुरुष हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[पी. आर. श्रीजेश]]<br>[[कृष्ण पाठक]]<br>[[वरुण कुमार (हॉकी खेळाडू)|वरुण कुमार]]<br>[[सुरेंदर कुमार]]<br>[[हरमनप्रीत सिंग]]<br>[[अमित रोहिदास]]<br>[[जुगराज सिंग]]<br>[[जर्मनप्रीत सिंग]]<br>[[मनप्रीत सिंग]]<br>[[हार्दिक सिंग]]<br>[[विवेक प्रसाद]]<br>[[समशेर सिंग]]<br>[[आकाशदीप सिंग]]<br>[[नीलकांत शर्मा]]<br>[[मनदीप सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनदीप सिंग]]<br>[[गुरजंत सिंग]]<br>[[ललित उपाध्याय]]<br>[[अभिषेक (हॉकी खेळाडू)|अभिषेक]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - पुरूष स्पर्धा|पुरुषांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;८ |} === कांस्य पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Bronze medal}} || [[गुरुराज पूजारी]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६१ किलो|पुरूष ६१ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Bronze medal}} || [[विजय कुमार यादव]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - पुरूष ६० किलो|पुरूष ६० किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[हरजिंदर कौर]]|| [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|महिला ७१ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[लवप्रीत सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|पुरूष १०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[सौरव घोसाल]] || [[स्क्वॅश]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[गुरदीप सिंग (भारोत्तोलक)|गुरदीप सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|पुरूष +१०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[तेजस्वीन शंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष उंच उडी|पुरूष उंच उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- |{{Bronze medal}} |[[दिव्या काकरन]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहित ग्रेवाल]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[जस्मिन लांबोरिया]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाइटवेट|महिला लाइटवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा गेहलोत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा सिहाग]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहम्मद हुसामुद्दीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फिदरवेट|पुरूष फिदरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[दीपक नेहरा]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[सोनलबेन पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[रोहित टोकस]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष वेल्टरवेट|पुरूष वेल्टरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[भारत महिला हॉकी संघ|भारतीय महिला हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सविता पुनिया]]<br>[[रजनी एतिमार्पु]]<br>[[दीप ग्रेस एक्का]]<br>[[गुरजीत कौर]]<br>[[निक्की प्रधान]]<br>[[उदिता दुहान]]<br>[[निशा वारसी]]<br>[[सुशीला चानू]]<br>[[मोनिका मलिक]]<br>[[नेहा गोयल]]<br>[[ज्योती (हॉकीपटू)|ज्योती]]<br>[[सोनिका तांडी]]<br>[[सलीमा टेटे]]<br>[[वंदना कटारिया]]<br>[[लालरेमसियामी]]<br>[[नवनीत कौर (हॉकी खेळाडू)|नवनीत कौर]]<br>[[शर्मिला देवी]]<br>[[संगिता कुमारी]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - महिला स्पर्धा|महिलांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[संदीप कुमार (रेसवॉकर)|संदीप कुमार]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष १०,०००मी चाल|पुरूष १०,०००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[अन्नू राणी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - महिला भालाफेक|महिला भालाफेक]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[सौरव घोसाल]], [[दीपिका पल्लीकल]] |[[स्क्वॅश]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[श्रीकांत किदंबी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[गायत्री गोपीचंद]], [[त्रिशा जॉली]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |} == ॲथलेटिक्स == {{मुख्यलेख|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स}} चेन्नई येथे झालेल्या राष्ट्रीय आंतर-राज्य ऍथलेटिक्स चॅम्पियनशिपनंतर, १६ जून २०२२ रोजी ३७ ऍथलीट्सच्या संघाची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web|title= राष्ट्रकुल खेळांसाठी निवडलेल्या ३७ सदस्यीय भारतीय संघात नीरज चोप्रा प्रमुख |url=https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|publisher=[[ ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया|]]|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220616155422/https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|archive-date=१६ जून २०२२ |date=१६ जून २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरुष ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:100%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left rowspan=2|[[अविनाश साबळे]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ५००० मीटर |५०००मी]] |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |{{Abbr|अपूर्ण|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |colspan=2 {{n/a}} |८:११.२० {{AthAbbr|NR|British}} |{{silver2}} |- |align=left|[[नोहे निर्मल तोम]]<br>[[अमोज जेकब]]<br>[[ नागनाथन पांडी]]<br>[[ मोहम्मद अनस]]<br>[[ मोहम्मद वरितोडी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ४ × ४०० मीटर रिले |४ × ४०० मी रिले]] | ३:०६:९७ |२ '''पा''' | ३:०५.५१ |७ |- |align=left|[[नितेंद्रसिंग रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष मॅरेथॉन|मॅरेथॉन]] |colspan=2 {{n/a}} |२:१९:२२ | १२ |- |align=left|[[संदीप कुमार]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |३८:४९.२१ {{AthAbbr|PB}} |{{Bronze3}} |- |align=left|[[अमित खत्री]] |४३:०४.९७ {{AthAbbr|SB}} |९ |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" ! अंतर !क्रमांक ! अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[तेजस्वीन शंकर]] |align=left |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष उंच उडी|उंच उडी]] |colspan=2 {{n/a}} |२.२२ |{{Bronze3}} |- |align=left|[[मोहम्मद अनस]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष लांब उडी|लांब उडी]] |७.६८ |८ '''पा''' |७.९७ |५ |- |align=left|[[मुरली श्रीशंकर]] |८.०५ |१ '''पा''' |८.०८ |{{Silver2}} |- |align=left|[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष तिहेरी उडी|तिहेरी उडी]] | colspan="2" rowspan="3" {{n/a}} |१७.०२ |{{Silver2}} |- |align=left|[[एल्डहोस पॉल]] |१७.०३ |{{gold1}} |- |align=left|[[प्रवीण चित्रवेल]] |१६.८९ |४ |- |align=left|[[देवेंद्र गहलोत]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष थाळीफेक F44/64|थाळीफेक F44/64]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |४२.१३ |५ |- |align=left|[[ देवेंद्र कुमार]] |४६.२८ |७ |- |align=left|[[अनिश सुरेंद्रन पिल्लई]] | colspan="2" |{{Abbr|सु.ना.|सुरवात केली नाही}} |- | align="left" |[[ डीपी मनू]] | align=left rowspan="2" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष भालाफेक|भालाफेक]] | colspan="2" rowspan="2" {{n/a}} |८२.२८ |५ |- |align=left|[[रोहित यादव]] |८२.२२ | ६ |} ;महिला ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[दुती चंद]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०० मीटर|१०० मी]] |११.५५ |४ | colspan="4" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[हिमा दास]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला २०० मीटर|२०० मी]] |२३.४२ |१ '''पा''' |२३.४२ |३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[ज्योती येराजी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला महिला १०० मीटर अडथळाशर्यत |१०० मी अडथळाशर्यत]] |१३.१८ |४ |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[दुती चंद]]<br>[[हिमा दास]]<br>[[श्राबनी नंदा]]<br>[[ सिमल नूरम्बलाकल समुवेल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला ४ × १०० मीटर रिले |४ × १०० मी रिले]] |४४.४५ |२ '''पा''' |colspan=2 {{n/a}} |४३.८१ |५ |- |align=left|[[भावना जाट]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |४७:१४.१३ {{AthAbbr|PB}} |८ |- |align=left|[[प्रियांका गोस्वामी]] |४३:३८.८३ {{AthAbbr|PB}} |{{Silver2}} |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !अंतर !क्रमांक !अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[अन्सी सोजन]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला लांब उडी|लांब उडी]] |६.२५ |१३ |colspan=2|प्रगती केली नाही |- |align=left|[[मनप्रीत कौर]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक|गोळाफेक]] |१६.७८ |७ '''पा''' |१५.५९ |१२ |- |align=left|[[पूनम शर्मा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक (F57)|गोळाफेक (F57)]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |७.०७ {{AthAbbr|PB}}/{{AthAbbr|GR}} |७ |- |align=left|[[संतोष (ॲथलिट)|संतोष]] |६.५३ |८ |- |align=left|[[शर्मिला (ॲथलिट)| शर्मिला]] |८.४३ {{AthAbbr|PB}} |४ |- |align=left|[[नवजीत धिल्लन]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला थाळीफेक|थाळीफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |५३.५१ |८ |- |align=left|[[सीमा पुनिया]] |५५.९२ |५ |- |align=left|[[मंजू बाला]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला हातोडा फेक|हातोडा फेक]] |५९.६८ |११ '''पा''' |६०.९६ |१२ |- |align=left|[[सरिता सिंग (ॲथलिट)|सरिता सिंग]] |५७.४८ |१३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[अन्नू राणी]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला भालाफेक|भालाफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |६०.०० |{{Bronze3}} |- |align=left|[[शिल्पा राणी]] |५४.६२ |७ |} == कुस्ती == {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती}} १६ मे २०२२ रोजी महिलांच्या निवड चाचणीनंतर, स्पर्धेसाठी सहा कुस्तीपटू निवडले गेले. <ref>{{Cite news|title= कुस्ती: विनेश फोगट, साक्षी मलिक यांची बर्मिंगहॅम येथे होणाऱ्या राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी भारतीय संघात निवड |url=https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|date=१६ मे २०२२|work=[[Scroll.in]]|publisher= स्क्रोल मीडिया इनकॉर्पोरेशन |language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517090219/https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> १७ मे २०२२ रोजी पुरुषांच्या चाचण्या घेण्यात आल्या आणि आणखी सहा कुस्तीपटूंची निवड झाली.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल २०२२ मध्ये देशाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडलेल्या सहा कुस्तीपटूंमध्ये रवी दहिया, बजरंग पुनिया|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|work=[[द इकॉनॉमिक टाइम्स]]|agency=[[Asian News International|ANI]]|date=१७ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517172703/https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> {{smalldiv|1=<nowiki/> '''सूची''': * VFA – पाडाव करून विजय. * VPO1 - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक गुणांसह पराभूत. * VPO - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक मुद्द्यांशिवाय गमावलेला. * VSU - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांशिवाय पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VSU1 - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांसह पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VB - दुखापतीने विजय * VFO - माघार घेऊन विजय - जर एखादा खेळाडू मॅटवर उपस्थित राहिला नसल्यास. }} ;पुरुष {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम| सुवर्णपदक सामना }}/{{abbr|कांस्य | कांस्य पदक }} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[रविकुमार दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सुरज सिंग|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|असद अली|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १४–४^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|वेल्सन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{gold1}} |- |align=left|[[बजरंग पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ६५ किलो | ६५ किलो]] |{{flagCGFathlete|बिंगहॅम|NRU|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|बॅनडू|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{flagCGFathlete|जॉर्ज राम|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|मॅकनेल|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–२^VPO1 |{{gold1}} |- |align=left|[[नवीन मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ७४ किलो | ७४ किलो]] |{{flagCGFathlete|जॉन |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १३–३^VSU1 |{{flagCGFathlete|लू हाँग येउ|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|बोलींग|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' १२–१^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ताहीर|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ८६ किलो | ८६ किलो]] |{{flagCGFathlete|ऑक्सेनहॅम|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|कसेगबामा|SLE|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|अॅलेक्स मूर|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१^VPO1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|इनाम|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक नेहरा]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो | ९७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रंधावा|CAN|2022}}<br/>'''प''' ६–८^VPO1 |प्रगती करू शकला नाही |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रझा |PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–२^VPO1 |{{bronze3}} |- |align=left|[[मोहित दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो | १२५ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कौसलिडीस|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–१^VPO1 |{{flagCGFathlete|अमर धेसी|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' २–१२^VSU1 |{{bye}} |{{flagCGFathlete|जॉन्सन|JAM|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{bronze3}} |} ;महिला ;गट फेरी स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[पूजा गेहलोत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो | ५० किलो]] |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{flagCGFathlete|मुआम्बो|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ^VFO |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|पार्क्स|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ६–९^VPO1 |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{bronze3}} |} ;नॉर्डिक स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|नॉर्डिक राउंड रॉबिन !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल |- |align=left|[[विनेश फोगट]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो | ५३ किलो]] |{{flagCGFathlete|स्टीवर्ट|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VPO1 |{{flagCGFathlete|मधुरवलगे|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{gold1}} |} ;रिपेचेज स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[अंशु मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सायमोनिडीस|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|पोरुथोटेज|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ३–७^VPO1 |{{silver2}} |- |align=left|[[साक्षी मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो | ६२ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|बर्न्स|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VFA |{{flagCGFathlete|न्गोल|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|गोडिनेझ|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–४^VFA |{{gold1}} |- |align=left|[[दिव्या काकरन]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो | ६८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ओबोरुडुडू|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ०–११^VSU |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|न्गिरी|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|कॉकर-लेमली|TGA|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{bronze3}} |- |align=left|[[पूजा सिहाग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो | ७६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|माँटेग्यू|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' ५–३^VPO1 |{{flagCGFathlete|डि स्टॅसिओ|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ०–६^VPO |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डी ब्रुयन|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ११–०^VSU |{{bronze3}} |} ==क्रिकेट== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट}} आयसीसी महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रमवारीतील (१ एप्रिल २०२१ पर्यंत) त्याच्या स्थानामुळे, भारततीय महिला संघ स्पर्धेसाठी पात्र ठरला. <ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|title= कॉमनवेल्थ गेम्ससाठी पात्रता घोषित करणारा क्रिकेट हा पहिला खेळ |work=[[ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद|आयसीसी]]|date=२६ एप्रिल २०२१|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426125417/https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ {{!}} महिलांच्या टी२० स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या आठ संघामध्ये भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि पाकिस्तान |url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|access-date=३ जानेवारी २०२२|work=[[द हिंदू]]|publisher=|date=२६ एप्रिल २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426131629/https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref> स्पर्धेचे वेळापत्रक नोव्हेंबर २०२१ मध्ये जाहीर करण्यात आले.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल खेळ २०२२ च्या पहिल्या क्रिकेट सामन्यात भारताचा सामना ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध |url=https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |work= विमेन्स क्रिकझोन |date=१२ नोव्हेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112115414/https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|archive-date=१२ नोव्हेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> ;सारांश {|class=wikitable style=font-size:90% |- !rowspan=2| संघ !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4| गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कांस्य|कांस्य पदक सामना}} |-style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |-align=center |align=left|[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ|भारतीय महिला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट| महिला स्पर्धा]] |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ३ गडी |{{crw|PAK}}<br/>'''वि''' ८ गडी |{{crw|BAR}}<br/>'''वि''' १०० धावा |२ '''पा''' |{{crw|ENG}}<br/>'''वि''' ४ धावा |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ९ धावा |{{silver2}} |} ;रोस्टर ११ जुलै २०२२ रोजी अधिकृतपणे पंधरा खेळाडूंची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web |title= बर्मिंघम २०२२ राष्ट्रकुल खेळासाठी भारतीय (वरिष्ठ महिला) संघाची घोषणा |url=https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |publisher=[[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ | बीसीसीआय]] |access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220711182402/https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |archive-date=११ जुलै २०२२ |date=११ जुलै २०२२ |url-status=live}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[हरमनप्रीत कौर]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)| क]]) * [[स्मृती मानधना]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उक]]) * [[तानिया भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[यस्तिका भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[हर्लीन देओल]] * [[राजेश्वरी गायकवाड]] * [[सभ्भीनेणी मेघना]] * [[स्नेह राणा]] * [[जेमिमाह रॉड्रिगेस]] * [[दीप्ती शर्मा]] * [[मेघना सिंग]] * [[रेणुका सिंग]] * [[पूजा वस्त्रकार]] * [[शफाली वर्मा]] * [[राधा यादव]]{{div col end}} आरक्षित: [[सिमरन बहादूर]], [[रिचा घोष]], [[पूनम यादव]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! style="width:40px;"|स्थान ! style="width:150px;"|संघ ! style="width:30px;"|{{Abbr | सा | सामने}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | वि | विजय}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | प | पराभव}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | अ | अनिर्णित}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | गुण | गुण}} ! style="width:45px;"|{{Abbr | धावगती | निव्वळ धावगती}} |- style="background:#cfc;" | १ |style="text-align:left"|{{crw|AUS}} '''(पा)''' | ३ || ३ || ० || ० || '''६'''|| २.५९६ |- style="background:#cfc;" | २ |style="text-align:left"|{{crw|IND}} | ३ || २ || १ || ० || '''४'''|| २.५११ |- | ३ |style="text-align:left"|{{crw|BAR}} | ३ || १ || २ || ० || '''२''' || -२.९५३ |- | ४ |style="text-align:left"|{{crw|PAK}} | ३ || ० || ३ || ० || '''०''' || -१.९२७ |- |} ''*स्रोत: [https://www.espncricinfo.com/series/commonwealth-games-women-s-cricket-competition-2022-1289194/points-table-standings इएसपीएन क्रिकइन्फो]'' (पा) दर्शविलेल्या टप्प्यासाठी पात्र {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०२२ | time = ११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|AUS}} | धावसंख्या१ = १५४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[हरमनप्रीत कौर]] ५२ (३४) | बळी१ = [[जेस जोनासन]] ४/२२ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५७/७ (१९ षटके) | धावा२ = [[ॲशली गार्डनर]] ५२[[नाबाद|*]] (३५) | बळी२ = [[रेणुका सिंग]] ४/१८ (४ षटके) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया महिला ३ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289259.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[सु रेडफर्न]] (इं) | सामनावीर = | toss = भारत महिला, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = मेघना सिंग (भा) ने तिचे आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण. *''[[एलिसा हिली]] (ऑ) आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेटमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून १०० फलंदाजांना बाद करणारी पुरुष किंवा महिला खेळाडूंमधील पहिली खेळाडू, ठरली. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३१ जुलै २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|PAK}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ = ९९ (१८ षटके) | धावा१ = [[मुनीबा अली ]] ३२ (३०) | बळी१ = [[स्नेह राणा]] २/१५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १००/२ (११.४ षटके) | धावा२ = [[स्मृती मानधना]] ६३[[नाबाद|*]] (४२) | बळी२ = [[तुबा हसन]] १/१८ (२ षटके) | निकाल = भारतीय महिला ८ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289263.html.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[किम कॉटन]] (न्यू) | सामनावीर = | toss = पाकिस्तान, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = पावसामुळे सामना प्रत्येकी १८ षटकांचा खेळविण्यात आला. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३ ऑगस्ट २०२२ | time =१८:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|BAR}} | धावसंख्या१ =१६२/४ (२० षटके) | धावा१ =[[जेमायमाह रॉड्रिगेस]] ५६[[नाबाद|*]] (४६) | बळी१ =[[शनिका ब्रूस]] १/१७ (२ षटके) | धावसंख्या२ =६२/८ (२० षटके) | धावा२ =[[किशोना]] नाइट १६ (२०) | बळी२ =[[रेणुका सिंग]] ४/१० (४ षटके ) | निकाल =भारत १०० धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289268.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[शिवानी मिश्रा]] (कतार) | सामनावीर =[[रेणुका सिंग]] (भा) | toss =बार्बाडोस, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा =[[शॉन्ट कॅरिंग्टन]]चे (बा) आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण }} ---- ;उपांत्य सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ६ ऑगस्ट २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|ENG}} | धावसंख्या१ = १६४/५ (२० षटके) | धावा१ =[[स्मृती मंधाना]] ६१ (३२) | बळी१ =[[फ्रेया केम्प]] २/२२ (३ षटके) | धावसंख्या२ = १६०/६ (२० षटके) | धावा२ =[[नॅटली सायव्हर]] ४१ (४३) | बळी२ =[[स्नेह राणा]] २/२८ (४ षटके) | निकाल =भारत २ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289271.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[एलोइस शेरिडान]] (ऑ) | सामनावीर =[[स्मृती मंधाना]] (भा) | toss =भारत, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ---- ;अंतिम सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७ ऑगस्ट २०२२ | time =१७:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|AUS}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ =१६१/८ (२० षटके) | धावा१ =[[बेथ मूनी]] ६१ (४१) | बळी१ =[[रेणुका सिंग]] २/२५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५२ (२० षटके) | धावा२ =[[हरमनप्रीत कौर]] ६५ (४३) | बळी२ =[[ॲशली गार्डनर]] ३/१६ (३ षटके ) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया ९ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289274.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[जॅकलिन विल्यम्स]] (वे) | सामनावीर =[[बेथ मूनी]] (ऑ) | toss = ऑस्ट्रेलिया, फलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ==जलतरण== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण}} भारताने २५ जून २०२२ रोजी आपला चार सदस्यीय जलतरण संघ घोषित केला.<ref>{{Cite web|date=२५ जून २०२२|title=CWG 2022 की तैराकी में साजन-श्रीहरि भारतीय चुनौती की अगुआई करेंगे, 2 और तैराकों पर नजर|url=https://hindi.news18.com/news/sports/others-sajan-prakash-srihari-nataraj-to-spearhead-indian-swimming-campaign-in-cwg-2022-4345248.html|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|website=News18 हिंदी|language=hi}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2"|ॲथलिट ! rowspan="2"|क्रीडाप्रकार ! colspan="2"|हिट ! colspan="2"|उपांत्य फेरी/{{abbr|SO|स्विम ऑफ}} ! colspan="2"|अंतिम |- !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक |- |rowspan="3" align=left|[[साजन प्रकाश]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बटरफ्लाय|५० मी बटरफ्लाय]] |२५.०१ |२४ |colspan="4"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बटरफ्लाय|१०० मी बटरफ्लाय]] |५४.३६ |१९ |५४.२४ |१६ |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बटरफ्लाय|२०० मी बटरफ्लाय]] |१:५८.९९ |९ |१:५८.३१ |१ |colspan="2" |प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[श्रीहरी नटराज]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बॅकस्ट्रोक|५० मी बॅकस्ट्रोक]] |२५.५२ |८ '''पा''' |२५.३८ |८ '''पा''' |२५.२३ |५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक|१०० मी बॅकस्ट्रोक]] |५४.६८ |५ '''पा''' |५४.५५ |७ '''पा''' |५४.३१ |७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बॅकस्ट्रोक|२०० मी बॅकस्ट्रोक]] |२:००.८४ |९ '''NR''' |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[कुशाग्र रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर फ्रीस्टाईल|२०० मी फ्रीस्टाईल]] |१:५४.५६ |२५ |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ४०० मीटर फ्रीस्टाईल|४०० मी फ्रीस्टाईल]] |३:५७.४५ |१४ |colspan=2 {{n/a}} |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १५०० मीटर फ्रीस्टाईल|१५०० मी फ्रीस्टाईल]] |१५:४७.७७ |८ '''पा''' |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |१५:४२.६७ |८ |- |align=left|[[अद्वैत पागे]] |१५:३९.२५ |७ '''पा''' |१५:३२.३६ |७ |- |align=left|[[सुयश जाधव]] |align=left rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर फ्रीस्टाईल S7|५० मी फ्रीस्टाईल S7]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |३१.३० |५ |- |align=left|[[निरंजन मुकुंदन]] |३२.५५ |७ |- |align=left|[[आशिष कुमार (जलतरणपटू)|आशिष कुमार ]] |align=left rowspan="1"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक S9|१०० मी बॅकस्ट्रोक S9]] |colspan=4 {{n/a}} |१:१८.२१ |८ |- |} ==जिम्नॅस्टिक्स== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स}} ===कलात्मक=== ;पुरूष ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक संघ ऑल राउंड|संघ]] |११.३०० |११.२०० |११.९५० |१३.००० |१३.४५० |१२.७०० |७३.६०० |१८ '''पा''' |- |align=left|[[सत्यजित मोंडाल]] |७.८५० |colspan=2 {{n/a}} |१३.४०० |colspan=4 {{n/a}} |- |align=left|[[सैफ तांबोळी]] |colspan=4 {{n/a}} |१४.०५० |colspan=3 {{n/a}} |- |align=left|'''एकूण''' |'''१९.१५०''' |'''११.२००''' |'''११.९५०''' |'''२६.४००''' |'''२७.५००''' |'''१२.७००''' |'''१०८.९००''' |८ |} ;वैयक्तिक अंतिम फेरी {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- align=center |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक वैयक्तिक ऑल राउंड |ऑल राउंड ]] |११.५०० |१२.९०० |१२.३५० |१३.२०० |१२.०५० |१२.७०० |७४.७०० |१५ |} ;महिला ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक सांघिक ऑल-राउंड|संघ]] |१२.३०० |११.९५० |११.३५० |१०.६५० |४६.२५० |१६ '''पा''' |- |align=left|[[प्रोतिष्ठा सामंता]] |१२.९०० |colspan=5 {{n/a}} |- |align=left|[[प्रणती नायक]] |१३.६०० '''पा''' |९.२५० |११.०० |९.६५० |४३.५०० |२५ |- |align=left|'''एकूण''' |'''३८.८००''' |'''२१.२००''' |'''२२.३५०''' |'''२०.३००''' |'''१०२.६५०''' |९ |} ;वैयक्तिक प्रकार {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- align=center |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] | style="text-align:left;" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक वैयक्तिक ऑल-राउंड|ऑल-राउंड]] |१२.९५० |१०.००० |१०.२५० |९.८०० |४३.००० |१७ |- align=center |align=left|[[प्रणती नायक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला व्हॉल्ट|व्हॉल्ट]] |१२.६९९ |colspan=4 {{n/a}} |५ |} ===तालबद्ध=== ;वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !हूप !बॉल !क्लब्स !रिबन |- |align=left|[[बवलीन कौर]] |align=left|पात्रता |१८.१०० |१८.७५० |१८.४५० |१७.४०० |७२.७०० |२९ |} ==जुडो== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो}} २३ मे ते २६ मे दरम्यान झालेल्या निवड चाचणीनंतर भारताने सहा सदस्यीय ज्युडो संघाची घोषणा केली.<ref>{{Cite web|date=२२ मे २०२२|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठी ज्युडो संघ निवडण्यासाठी सात वजन गटात निवड चाचण्या होणार|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/judo-selection-trials-commonwealth-games-2022-cwg-birmingham-india-team/article38496401.ece|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=९ जुलै २०२२|title=भारत कॉमनवेल्थ गेम्स २०२२ मध्ये: बर्मिंगहॅममध्ये बाजी मारणारे खेळाडू आणि संघ|url=https://olympics.com/en/news/indian-athletes-qualified-commonwealth-games-2022-birmingham|website=ऑलिंपिक|language=en}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[विजय कुमार यादव]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६० किलो|६० किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|गंगाया|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s१ |{{flagCGFathlete|जोश कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०s२–१०s१ |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|मन्रो|SCO|२०२२}}<br>'''वि''' १s२–०s१ |{{flagCGFathlete|क्रिस्टोडॉलाइड्स|CYP|२०२२}}<br>'''वि''' १०–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[जसलीन सिंग सैनी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६६ किलो|६६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|कुगोला|VAN|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–० |{{flagCGFathlete|बर्न्स|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s३ |{{flagCGFathlete|ॲलन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१० |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–१०s२ |५ |- |align=left|[[दीपक देशवाल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष १०० किलो|१०० किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ओंग्बा फोडा|CMR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s३ |{{flagCGFathlete|लॉवेल-हेविट|ENG|२०२२}}<br>'''प''' ०s३–१० |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|ताकायावा|FIJ|२०२२}}<br>'''प ''' ०–१० |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''सुशीला लिक्माबम''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ४८ किलो|४८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|बॉनिफेस|MAW|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s१ |{{flagCGFathlete|मोरांड ]]|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s२ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|व्हाईटबुई|RSA|2022}}<br>'''प''' ०s२–१s२ |{{silver2}} |- |align=left|सूचिका तारियाल |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ५७ किलो|५७ किलो]] |{{flagCGFathlete|कबिंडा|ZAM|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१s१ |{{flagCGFathlete|देगुची|CAN|२०२२}}<br>'''प''' ०–११ |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|ब्रेटेनबाक|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ११s१–० |{{flagCGFathlete|लॅगेंटील|MRI|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१s२ |५ |- |align=left|'''तुलिका मान''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला +७८ किलो|+७८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डूऱ्होन|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s२ |{{flagCGFathlete|अँड्रयूज|NZL|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ऍडलिंग्टन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' १s२–१० | {{silver2}} |} ==टेबल टेनिस== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पात्रता}} ITTF ([[आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस महासंघ]])२ जानेवारी २०२० पर्यंतच्या जागतिक संघ क्रमवारीद्वारे भारताचे पुरूष आणि महिला हे दोन्ही संघ, सांघिक स्पर्धांसाठी पात्र ठरले. ३१ मे २०२२ रोजी सात खेळाडूंची निवड करण्यात आली; महिलांच्या निवडी तात्पुरत्या होत्या आणि त्या [[भारतीय क्रीडा प्राधिकरण]]ाच्या मान्यतेवर अवलंबून होत्या, कारण [[अर्चना कामथ]] यांनी निवड निकष पूर्ण केले नसतानाही त्यांची निवड करण्यात आली होती.<ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ: मनिका बत्रा भारताच्या टेबल टेनिस संघाचे मथळे, अर्चना कामथची निवड निकष पूर्ण नसतानाही निवड|url=https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=इनसाइड स्पोर्ट|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया]]|date=३१ मे २०२२|archive-date=३१ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220531212640/https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|url-status=live}}</ref> SAI ने निर्णयाची जबाबदारी प्रशासकीय समितीकडे परत सोपविली;{{refn|group=note|The CoA manage the [[Table Tennis Federation of India|TTFI]], which (as of 7 June 2022) is suspended.}} दीया चितळे, जिने तिची निवड न झाल्याच्या निषेधार्थ दिल्ली उच्च न्यायालयात रिट याचिका दाखल केली होती, तिला कामथच्या जागी सुधारित पथकात स्थान दिले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेतील टेबल टेनिस संघात निवड न झाल्याबद्दल न्यायालयात धाव घेतलेल्या दिया चितळेचा समावेश|url=https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=आउटलूक वेब ब्युरो |agency=[[Press Trust of India|PTI]]|date=७ जून २०२२|archive-date=७ जून २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220607131025/https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|url-status=live}}</ref> पुरुषांच्या संघात आणखी एका खेळाडूचाही समावेश करण्यात आला. ;एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फिन लू|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|अमोतायो|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|क्वेक|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{gold1}} |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]''' |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|मार्करेरी|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|लूम|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|सॅम वॉकर|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{bronze03}} |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|अब्रेफा|GHA|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|एबीओडुन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|कॅरी|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete| झँग मो|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |{{flagCGFathlete|लिऊ यांग्झी|AUS|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |४ |- |align=left|[[मनिका बत्रा]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फु चिंग नाम|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|झेन्ग जिआन|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकली नाही |- |align=left|[[रित टेनिसन]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|बर्डस्ले|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=4|प्रगती करू शकला नाही |} ;पॅरा एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[राज अलागार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी C3–5|पुरूष एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|वेन्डहॅम|SLE|२०२२}}<br>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|बुलेन|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |२ '''पा''' |{{flagCGFathlete|नासिरु सुले |NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |- |align=left|'''[[भाविना पटेल]]''' |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C3–5|महिला एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|दि टोरो|AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लाटू|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{gold1}} |- |align=left|'''[[सोनलबेन पटेल]]''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|त्स्चारके |AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओबीओरा|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br> '''वि''' ३–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[साहना रवी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C6–10|महिला एकेरी C6–10]] |{{flagCGFathlete|ओबाझूआये|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |{{flagCGFathlete|ग्लोरिया|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |{{flagCGFathlete|यांग किन|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |colspan=3|प्रगती करू शकली नाही |} ;दुहेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]]<br/>[[हरमित देसाई]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|एलीया/ <br />[[Christos Savva|Savva]]|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चेंबर्स / <br />[[Chris Yan|Yan]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|क्लॅरेन्स च्यू / <br />[[Ethan Poh|Poh]]|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ऍलन / <br />[[Jonathan van Lange|Van Lange]]|GUY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|बावम/ <br />[[Mohutasin Ahmed Ridoy|Ridoy]]|BAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|जार्विस / <br />[[Sam Walker (table tennis)|Walker]]|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लूम / <br />[[Finn Luu|Luu]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ड्रिंकहॉल/ <br />पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |{{Silver2}} |- |align=left|[[मनिका बत्रा]]<br/>[[दिया चितळे]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />[[Catherine Spicer|Spicer]]|TTO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|होजनॅली/ <br />[[Nandeshwaree Jalim|Jalim]]|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|कॅरी / <br />[[Anna Hursey|Hursey]]|WAL|२०२२}}<br/> '''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|इलिओट/ <br />प्लेस्टोव|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|थॉमस वू झँग/ <br />व्हीटोन|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|वॉंग झीनृ / <br />झोऊ जिंगयी|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[मनिका बत्रा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|क्रिआ/ <br />सिनॉन|SEY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओमोटायो/ <br />ओजोमू |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चुन्ग/ <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|[[सनील शेट्टी]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{flagCGFathlete|वॉंग की शेन/ <br />टी अई झीन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=6|प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[श्रीजा अकुला]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅथकार्ट/ <br />इयरली|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लियॉन्ग ची फेंग / <br />हो यिंग|MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड / <br />टिन-टिन हो|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|निकोलस लूम / <br />जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |} ;सांघिक {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[हरमीत देसाई]]<br/>[[सनील शेट्टी]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[साथियान गणसेकरन]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |{{flagCGFteam|BAR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|BAN|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |- |align=left|[[दिया चितळे]] <br/>[[मनिका बत्रा]] <br/>[[रित टेनिसन]] <br/>[[श्रीजा अकुला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला संघ|महिला संघ]] |{{flagCGFteam|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|GUY|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |colspan=3|प्रगती करू शकल्या नाहीत |} ==ट्रायथलॉन== स्पर्धेसाठी चार ट्रायथलीट्सचे एक पथक (प्रत्येकी दोन पुरूष आणि महिला) निवडले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी नागपूरच्या संजनाची भारतीय ट्रायथलॉन संघात निवड|url=https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=नागपूर टुडे |date=२६ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526094452/https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|archive-date=२६ मे २०२२|url-status=live}}</ref> ;वैयक्तिक {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन}} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%; text-align:center" |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !जलतरण (७५०&nbsp;मी) !ट्रान्स १ !बाईक (२०&nbsp;किमी) !ट्रान्स २ !धाव (५&nbsp;किमी) !एकूण !क्रमांक |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – पुरूष|पुरूष]] |९:५१ |१:०२ |३१:१४ |०.२७ |१८:०४ |१:००:३८ |३० |- |align=left|विश्वनाथ यादव |१०:५५ |१:०५ |३२:२४ |०:२२ |१८:०६ |१:०२:५२ |३३ |- |align=left|संजना जोशी |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन - महिला|महिला]] |११:१६ |०.५२ |३३:२१ |०:२७ |२३:०४ |१:०९:०० |२८ |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |११:२६ |१:११ |३२:५३ |०:२५ |२१:३२ |१:०७:२७ |२६ |} ;मिश्र रिले {| class="wikitable" style="font-size:90%;text-align:center;" |- ! rowspan=2 | ॲथलिट ! rowspan=2 | क्रीडाप्रकार ! colspan=6 | वेळ ! rowspan=2 | क्रमांक |- ! जलतरण (३००&nbsp;मी) ! ट्रान्स १ ! बाईक (५&nbsp;किमी) ! ट्रान्स २ ! धाव (२&nbsp;किमी) ! एकूण गट |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=5|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – मिश्र रिले|मिश्र रिले]] |४:१४ |०.४७ |७:५४ |०:२१ |७:१२ |२०:३१ |rowspan=4 {{n/a}} |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |५:४५ |०:५५ |८:३७ |०:२१ |८:३१ |२४:०९ |- |align=left|विश्वनाथ यादव |५:०८ |०:५१ |७:५४ |०:२४ |७:५४ |२२:११ |- |align=left|संजना जोशी |५:२४ |०:५२ |८:४६ |०:२४ |९:२६ |२४:५२ |-align=center |align=left|'''एकूण''' |colspan=5 {{n/a}} |१:३१:४३ |१० |} ==पॅरा पॉवरलिफ्टिंग== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग}} {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !उचललेले वजन !गुण !क्रमांक |- |align=left|[[परमजीत कुमार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग - पुरूष लाईटवेट|पुरूष लाईटवेट]] |{{Abbr|NM|नो मार्क}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|'''[[सुधीर (पॅरा पॉवरलिफ्टर)|सुधीर]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |२१२ |१३४.५ '''GR''' |{{gold1}} |- | align="left" |[[साकीना खातून]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग - महिला लाईटवेट|महिला लाईटवेट]] |८८ |८७.५ |५ |- | align="left" |[[मनप्रीत कौर (पॉवरलिफ्टर)|मनप्रीत कौर ]] |९० |८९.६ |४ |} ==बॅडमिंटन== ==भारोत्तोलन== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन – पात्रता}} १३ एप्रिल २०२२ रोजी १५ वेटलिफ्टर्सचे पथक जाहीर करण्यात आली.<ref>{{cite news|last1=काशीभातला|first1=ऐश्वर्या|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: भारत १७ जणांचे पथक पाठवणार | url=https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=[[स्पोर्टसकिडा]]|publisher=अबसोल्यूट स्पोर्ट्स प्रा. लि.|date=१३ एप्रिल २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413221613/https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|archive-date=१३ एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref> [[जेरेमी लालरिनुंगा]], [[अचिंता शेउली]], [[अजय सिंग]] आणि [[पूर्णिमा पांडे]] हे ताश्कंद, उझबेकिस्तान येथे [[२०२१ राष्ट्रकुल वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिप]]मध्ये सुवर्ण पदक जिंकून स्पर्धेसाठी पात्र ठरले.<ref>{{cite news|last1=ऑलिव्हर|first1=ब्रायन|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठीच्या वेटलिफ्टिंग रँकिंग इव्हेंट्समुळे फेब्रुवारी व्यस्त|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=insidethegames|publisher=दुनसार मीडिया कंपनी|date=२३ डिसेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211223092859/https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|archive-date=२३ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=राष्ट्रकुल सीनियर चॅम्पियनशिप {{!}} निकाल |url=https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|IWF]]/CWF|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224165657/https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|archive-date=२४ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> इतर ११ जण ९ मार्च २०२२ रोजी अंतिम स्वरूप देण्यात आलेल्या [[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|आयडब्ल्यूएफ]] राष्ट्रकुल क्रमवारीनुसार पात्र ठरले.<ref>{{cite book|title=IWF राष्ट्रकुल क्रमवारी - २०२२ राष्ट्रकुल खेळ पात्रता (अंतिम)|date=९ मार्च २०२२ |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ]]|url=https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309134607/https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|archive-date= ९ मार्च २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|संकेत सरगर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|५५ किलो]] |११३ |१ |१३५ |२ |२४८ |{{silver2}} |- |align=left| गुरुराज पुजारी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|६१ किलो]] |११८ |४ |१५१ |३ |२६९ |{{bronze3}} |- |align=left| जेरेमी लालरिनुंगा |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|६७ किलो]] |१४० '''GR''' |१ |१६० |२ |३०० '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अचिंता शेउली |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|७३ किलो]] |१४३ '''GR''' |१ |१७० |१ |३१३ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अजय सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|८१ किलो]] |१४३ |३ |१७६ |४ |३१९ |४ |- |align=left|विकास ठाकूर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|९६ किलो]] |१५५ |३ |१९१ |२ |३४६ |{{silver2}} |- |align=left|लवप्रीत सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|१०९ किलो]] |१६३ '''NR''' |२ |१९२ '''NR''' |४ |३५५ '''NR''' |{{Bronze3}} |- |align=left|गुरदीप सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|+१०९ किलो]] |१६७ |३ |२२३ '''NR''' |३ |३९० |{{Bronze3}} |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[साइखोम मीराबाई चानू]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|४९ किलो]] |८८ '''CR''' |१ |११३ '''GR''' |१ |२०१ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|बिंदयाराणी देवी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|५५ किलो]] |८६ '''PB''' |३ |११६ '''NR/GR''' |१ |२०२ '''NR''' |{{silver2}} |- |align=left|पोपी हजारिका |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५९ किलो|५९ किलो]] |८१ |७ |१०२ |७ |१८३ |७ |- |align=left|हरजिंदर कौर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|७१ किलो]] |९३ '''PB''' |४ |११९ |३ |२१२ |{{bronze3}} |- |align=left|पुनम यादव |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७६ किलो|७६ किलो]] |९८ |२ |colspan=2| {{Abbr|NM|No Mark}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|Did not Finish}} |- |align=left|उषा कुमार |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ८७ किलो|८७ किलो]] |९५ |५ |११० |५ |२०५ |६ |- |align=left|पूर्णिमा पांडे |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला +८७ किलो|+८७ किलो]] |१०३ '''PB''' |५ |१२५ |५ |२२८ |६ |} ==मुष्टियुद्ध== ==लॉन बोल्स== ==सायकलिंग== ==स्क्वॅश== ==हॉकी== ==संदर्भ== {{reflist|30em}} ==बाह्यदुवे== *[https://olympic.ind.in/ भारतीय ऑलिम्पिक असोसिएशन अधिकृत साइट] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात सहभागी देश|भारत]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|*]] oiopn8sno9muxpjc723tt3mqddjtuty 2148248 2148241 2022-08-17T09:28:16Z Nitin.kunjir 4684 /* बॅडमिंटन */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट राष्ट्रकुल खेळात भारत |games=२०२२ |competitors= २१० (१०६ पुरुष आणि १०४ महिला) |sports= १६ |officials=२४ |start_date = {{Start date|2022|7|28|df=y}} |end_date = {{End date|2022|8|8|df=y}} |flagbearer= सुरुवात:[[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि [[पी.व्ही. सिंधू]]<br />सांगता:[[निखत झरीन]] आणि [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] |gold= 22 |silver= 16 |bronze= 23 |rank=४ }} २८ जुलै ते ८ ऑगस्ट २०२२ दरम्यान [[इंग्लंड]]च्या [[बर्मिंगहॅम]] शहरात होणाऱ्या [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ]] स्पर्धेत भारत सध्या खेळत आहे. जुलै २०२२ मध्ये राष्ट्रकुल खेळासाठी भारताकडून १०६ पुरुष आणि १०४ महिला अश्या एकूण २१० सदस्य संघाची घोषणा करण्यात आली. भारताने राष्ट्रकुल स्पर्धेत पदार्पण करणाऱ्या महिला क्रिकेट प्रकारासाठी राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ पाठवला. हॉकी संघाचा सदस्य [[मनप्रीत सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनप्रीत सिंग]] आणि बॅडमिंटनपटू [[पी.व्ही. सिंधू]] हे दोघे उद्घाटन समारंभामध्ये भारताचे ध्वजधारक होते. स्क्वॅशपटू अनाहत सिंग वयाच्या अवघ्या १४ व्या वर्षी राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणारा सर्वात तरुण भारतीय खेळाडू ठरला.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/commonwealth-games-2022/story/cwg-2022-anahat-singh-squash-wins-opening-round-womens-singles-1981631-2022-07-29|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: १४ वर्षीय अनाहत सिंगची महिला स्क्वॉशमध्ये विजयी सुरुवात|last=दिल्ली जुलै २९|first=इंडिया टुडे वेब डेस्क न्यू|last2=३० जुलै|first2=२०२२ अद्ययावत|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=|first3=}}</ref> ४५ वर्षीय लॉन बॉल्स खेळाडू सुनील बहादूर हे दलातील सर्वात वयस्कर खेळाडू होते. भारताचे पहिले पदक [[संकेत सरगर]]<nowiki/>ने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|वेटलिफ्टिंग]]<nowiki/>मध्ये रौप्यपदकासह जिंकले. साईखोम मीराबाई चानूने २०२२ च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत देशासाठी पहिले सुवर्णपदक जिंकले.<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/movies/celebrities/story/anushka-sharma-kareena-kapoor-anupam-kher-praise-mirabai-chanu-for-winning-gold-medal-in-cwg-2022-1982072-2022-07-31|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ मध्ये सुवर्णपदक जिंकल्याबद्दल भारतीय सेलिब्रिटींकडून मीराबाई चानूचे कौतुक|last=मुंबई जुलै ३१|first=तनुश्री रॉय|last2=जुलै ३१|first2=२०२२ अद्यतन|website=इंडिया टुडे|language=इंग्रजी|url-status=live|access-date=८ ऑगस्ट २०२२|last3=१ले|first3=२०२२ १६:१६}}</ref> [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]]<nowiki/>ने २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांमध्ये टेबल टेनिस खेळात देशासाठी चार (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) पदके जिंकली. बहु-राष्ट्रीय बहु-विषय क्रीडा स्पर्धेत ४ किंवा अधिक पदके (३ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकणारा [[अचंता शरत कमल|शरत कमल]] हा केवळ दुसरा आणि पहिला भारतीय पुरुष खेळाडू आहे. १९८६ मध्ये आशियाई क्रीडा स्पर्धेत [[पी.टी. उषा|पी.टी. उषाने]] ५ पदके (४ सुवर्ण आणि १ रौप्य) जिंकली. शरथने २०२२ च्या राष्ट्रकुल स्पर्धेत ही कामगिरी केली. महिला चौकडी संघाने जिकंलेले सुवर्णपदक हे भारताने [[लॉन बोल्स|लॉन बॉल्समध्ये]] जिकंलेले पहिलेच पदक होते आणि त्यानंतर पुरुषांच्या चौकडीनेसुद्धा रौप्य पदक जिंकले. == माघार घेण्याची भीती == २०२२ च्या क्रीडा कार्यक्रमात तिरंदाजी आणि नेमबाजीचा समावेश करू नये, या २०२२ राष्ट्रकुल खेळ बर्मिंगहॅम आयोजन समितीच्या प्रस्तावाला [[राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघ|राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाच्या]] कार्यकारी मंडळाने जून २०१९ मध्ये पाठिंबा देण्याचा निर्णय घेतल्यानंतर,<ref>{{cite web|url=https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|title=बर्मिंगहॅम २०२२ राष्ट्रकुल खेळाच्या वेळापत्रकात तीन नवीन खेळांचा प्रस्ताव|date=२० जून २०१९|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128200737/https://thecgf.com/news/birmingham-2022-proposes-three-new-sports-commonwealth-games-schedule|archive-date=२८ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ|भारतीय ऑलिंपिक संघाचे]] अध्यक्ष नरेंद्र बत्रा यांनी राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे नेतृत्व हे "भारताला फटकारण्याची मानसिकता" आणि "विशिष्ट मानसिकतेचे लोक" असे असून भारताच्या क्रीडा पराक्रमाला सहन करू शकत नाहीत (ज्यातील नेमबाजीचा खेळ हा महत्त्वाचा भाग आहे) असा दावा करून भारताने २०२२ च्या खेळांवर बहिष्कार टाकावा असा प्रस्ताव दिला.<ref>{{cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|title=शूटिंग स्नबसाठी भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेचा २०२२ च्या राष्ट्रकुल खेळांवर बहिष्कार टाकण्याचा प्रस्ताव.|date=२७ जुलै २०१९|work=आऊटलूक वेब ब्युरो|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20190727221615/https://www.outlookindia.com/website/story/sports-news-indian-olympic-association-proposes-boycott-of-2022-commonwealth-games-for-dropping-shooting/335004|archive-date=२७ जुलै २०१९|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> तथापि, भारतीय ऑलिंपिक संघाने नंतर बहिष्काराची धमकी मागे घेतली<ref>{{cite news|url=https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|title=भारत २०२२च्या राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत भाग घेणार|date=३१ डिसेंबर २०१९|work=[[डीडी न्यूज]]|publisher=[[दूरदर्शन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231152435/https://ddnews.gov.in/sports/india-take-part-2022-commonwealth-games|archive-date=३१ डिसेंबर २०१९|url-status=live}}</ref> आणि जानेवारी २०२२ मध्ये [[चंदिगढ|चंदीगढ]] येथे एकत्रित तिरंदाजी आणि नेमबाजी चॅम्पियनशिपचे आयोजन करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. या प्रस्तावाला संबंधित भागधारकांचा पाठिंबा होता<ref>{{Cite web|url=https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|title=राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कार्यक्रमांसाठी भारताच्या प्रस्तावावर कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशनचे विधान|date=७ जानेवारी २०२०|publisher=[[कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|CGF]]|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115180400/https://thecgf.com/news/cgf-statement-india-proposal-commonwealth-shooting-and-archery-events|archive-date=१५ जानेवारी २०२०|access-date=१० ऑगस्ट २०२२}}</ref> आणि त्यानंतर त्याला अधिकृत मान्यता मिळाली. कार्यक्रमाच्या यजमानपदाचा खर्च भारताने उचलावा अशी तरतूद करण्यात आली; चंदीगढमध्ये प्रदान करण्यात आलेल्या पदकांचा समारोप समारंभानंतर एका आठवड्यानंतर २०२२ राष्ट्रकुल खेळांच्या एकूण पदक सारणीमध्ये समावेश केला जाईल असे ठरवले गेले.<ref>{{cite news|last1=डिक्सन|first1=एड|url=https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|title=भारत २०२२ राष्ट्रकुल खेळातील नेमबाजी आणि तिरंदाजीचे आयोजन करणार|date=२४ फेब्रुवारी २०२०|work=[[स्पोर्ट्सप्रो]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224200028/https://www.sportspromedia.com/news/india-chandigarh-2022-commonwealth-games-shooting-archery-birmingham/|archive-date=२४ फेब्रुवारी २०२०|url-status=live}}</ref> परंतु जुलै २०२१ मध्ये, [[२०१९-२०२० वुहान कोरोना व्हायरसचा उद्रेक|कोविड-१९ महामारीमुळे]] कार्यक्रम रद्द करण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|title=२०२२ भारतातील राष्ट्रकुल नेमबाजी आणि तिरंदाजी कोविड धोक्यामुळे रद्द|date=२ जुलै २०२१|publisher=[[इएसपीएन]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220306153557/https://www.espn.co.uk/olympics/story/_/id/31748909/2022-commonwealth-shooting-archery-india-cancelled-due-covid-threat|archive-date=६ मार्च २०२२|url-status=live}}</ref> ऑक्टोबर २०२१ मध्ये, [[हॉकी इंडिया|हॉकी इंडियाने]] [[युनायटेड किंग्डम]]<nowiki/>मधील महामारी आणि बर्मिंगहॅम २०२२ ची [[२०२२ आशियाई खेळ|२०२२ आशियाई खेळांच्या]] (नंतरच्या काळात [[२०२४ उन्हाळी ऑलिंपिक|पॅरिस २०२४]] ऑलिम्पिक पात्रता धोक्यात असताना) समीपतेचा दाखला देत, दोन्ही हॉकी संघांची खेळांमधून माघार घेतली; यूकेने भारतीय कोविड-१९ लसीकरण प्रमाणपत्रांना मान्यता न दिल्याने आणि इंग्लंड हॉकीने [[भुवनेश्वर]] येथे २०२१ च्या पुरुषांच्या FIH हॉकी ज्युनियर विश्वचषकातून माघार घेतल्याच्या प्रतिसादात हा निर्णय घेण्यात आला.<ref>{{cite news|url=https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|title=हॉकी इंडियाची २०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधून कोविड चिंतेमुळे माघार|date=५ ऑक्टोबर २०२१|work=[[एनडीटीव्ही|एनडीटीव्ही स्पोर्ट्स]]|access-date=६ मार्च २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211005135123/https://sports.ndtv.com/hockey/hockey-india-withdraws-from-2022-commonwealth-games-due-to-covid-concerns-2564805|archive-date=५ ऑक्टोबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट इंडिया|PTI]]}}</ref> [[भारतीय ऑलिंपिक संघ]] आणि [[युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालय (भारत)|क्रीडा मंत्री]] [[अनुराग ठाकुर|अनुराग ठाकूर]] यांच्याशी झालेल्या चर्चेनंतर, महासंघाने ठरवले की भारत पात्रतेच्या अधीन राहून राष्ट्रकुल हॉकी स्पर्धांमध्ये भाग घेईल.<ref>{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|title=भारतीय हॉकी संघ बर्मिंगहॅम राष्ट्रकुल खेळांमध्ये भाग घेणार - कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन|date=४ डिसेंबर २०२१|work=[[द इंडियन एक्स्प्रेस]]|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211215235714/https://indianexpress.com/article/sports/hockey/indian-hockey-teams-to-compete-in-birmingham-commonwealth-games-says-commonwealth-games-federation-7655918/|archive-date=१५ डिसेंबर २०२१|url-status=live|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया|PTI]]}}</ref> == स्पर्धक == प्रत्येक खेळ/प्रकारासाठी खेळांमध्ये सहभागी होणाऱ्या स्पर्धकांची संख्या खालीलप्रमाणे आहे.<ref>{{Cite web|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२ साठी ९० दिवस बाकी: खेळांसाठी पात्र झालेले भारतीय खेळाडू|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/cwg-2022-90-days-indians-qualified-commonwealth-games-qualification/article38481735.ece|access-date=९ जून २०२२|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref> {|class="wikitable sortable" style="text-align:center;" ! width=120|खेळ ! width=55|पुरूष ! width=55|महिला ! width=55|एकूण |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स|ॲथलेटिक्स]] |२०||१८||३८ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती|कुस्ती]] |६||६||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|क्रिकेट]] |{{n/a}}||१५||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण|जलतरण]] |७||०||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स|जिम्नॅस्टिक्स]] |३||४||७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो|जुडो]] |३||३||६ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|टेबल टेनिस]] |५||७||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन|ट्रायथलॉन]] |२||२||४ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग|पॅरा पॉवरलिफ्टिंग]] |२||३||५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन|बॅडमिंटन]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन|भारोत्तोलन]] |८||७||१५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध|मुष्टियुद्ध]] |८||४||१२ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स|लॉन बोल्स]] |५||५||१० |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील सायकलिंग|सायकलिंग]] |९||४||१३ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश|स्क्वॅश]] |५||४||९ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी|हॉकी]] |१८||१८||३६ |- !एकूण||१०६||१०४||२१० |} == पदक विजेते == === सुवर्ण पदक === {{Col-begin}} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Gold medal}} || [[मीराबाई चानू|सैखोम मिराबाई चानू]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|महिला ४९ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- |{{Gold medal}} |[[जेरेमी लालरिनुंगा]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|पुरूष ६७ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |[[अचिंता शेउली]] |[[भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ७३ किलो|पुरूष ७३ किलो]] |जुलै&nbsp;३१ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[रुपा राणी तिर्की]]<br>[[नयनमोनी सैकिया]]<br>[[लवली चौबे]]<br>[[पिंकी सिंग]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बॉल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बॉल्स - महिला चार सदस्य संघ|महिला चार सदस्य संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमीत देसाई]]<br>[[सनिल शेट्टी]]<br>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]]}}}} |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Gold medal}} |[[सुधीर (अपंग भारोत्तोलन खेळाडू‌)|सुधीर]] |[[भारोत्तोलन|अपंग भारोत्तोलन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील अपंग भारोत्तोलन - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Gold medal}} |[[बजरंग पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ६५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[साक्षी मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[दीपक पुनिया]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Gold medal}} |[[रवी कुमार दहिया]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[विनेश फोगट]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नवीन मलिक]] |[[कुस्तोदियो कास्त्रो|कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष फ्रीस्टाइल ८६ किलो|पुरूष फ्रीस्टाइल ७४ किलो]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[भाविना पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट ६ |- |{{Gold medal}} |[[नीतू घंघास]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला कमीतकमी वजन|महिला ४८ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अमित पंघल]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फ्लायवेट|पुरूष ५१ किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[एल्डहोस पॉल]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[निखत झरीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाईट फ्लायवेट|महिला ५० किलो]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[श्रीजा अकुला]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट ७ |- |{{Gold medal}} |[[पी.व्ही. सिंधू]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[लक्ष्य सेन]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[चिराग शेट्टी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट ८ |- |{{Gold medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |ऑगस्ट ८ |} | style="text-align:left; vertical-align:top;"| {|class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" !colspan=5|'''वर्णनानुसार पदके''' |- |'''वर्ण''' |bgcolor=F7F6A8|{{gold1}} |bgcolor=DCE5E5|{{silver2}} |bgcolor=FFDAB9|{{bronze3}} |'''एकूण''' |- |पुरूष |bgcolor=F7F6A8|१३ |bgcolor=DCE5E5|९ |bgcolor=FFDAB9|१३ |'''३५''' |- |महिला |bgcolor=F7F6A8|८ |bgcolor=DCE5E5|६ |bgcolor=FFDAB9|९ |'''२३''' |- |मिश्र |bgcolor=F7F6A8|१ |bgcolor=DCE5E5|१ |bgcolor=FFDAB9|१ |'''३''' |- !'''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} {{clear}} {| class="wikitable" style="font-size:85%;float:right;text-align:center" |- style="background:#efefef;" ! colspan=7 | '''दिनांकानुसार पदके''' |- style="text-align:center;" | '''दिवस''' | '''दिनांक''' | style="background:#F7F6A8;" |{{gold1}} | style="background:#DCE5E5;" |{{silver2}} | style="background:#FFDAB9;" |{{bronze3}} | '''एकूण''' |- style="text-align:center;" | दिवस १ | २९ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''०''' |- style="text-align:center;" | दिवस २ | ३० जुलै | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ३ | ३१ जुलै | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |० | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ४ | १ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''३''' |- style="text-align:center;" | दिवस ५ | २ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |२ | style="background:#DCE5E5;" |२ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''४''' |- style="text-align:center;" | दिवस ६ | ३ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |० | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |४ | '''५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ७ | ४ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |१ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |० | '''२''' |- style="text-align:center;" | दिवस ८ | ५ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |३ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |२ | '''६''' |- style="text-align:center;" | दिवस ९ | ६ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |३ | style="background:#FFDAB9;" |७ | '''१४''' |- style="text-align:center;" | दिवस १० | ७ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |५ | style="background:#DCE5E5;" |४ | style="background:#FFDAB9;" |६ | '''१५''' |- style="text-align:center;" | दिवस ११ | ८ ऑगस्ट | style="background:#F7F6A8;" |४ | style="background:#DCE5E5;" |१ | style="background:#FFDAB9;" |१ | '''६''' |- ! colspan="2" | '''एकूण''' ! style="background:gold;" |'''२२''' ! style="background:silver;" |'''१६''' ! style="background:#c96;" |'''२३''' ! '''६१''' |} | {{col-end}} === रजत पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Silver medal}} || [[संकेत सरगर|संकेत महादेव सरगर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|पुरूष ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[बिंद्याराणी देवी|बिंद्याराणी देवी सोरोखाईबम]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|महिला ५५ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Silver medal}} || [[सुशीला देवी लिक्माबम]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला ४८ किलो|महिला ४८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Silver medal}} || [[विकास ठाकूर]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|पुरूष ९६ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;२ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[श्रीकांत किदंबी]]<br>[[सात्विकसाईराज रंकीरेड्डी]]<br>[[बी. सुमीत रेड्डी]]<br>[[लक्ष्य सेन]]<br>[[चिराग शेट्टी]]<br>[[गायत्री गोपीचंद]]<br>[[त्रिसा जॉली]]<br>[[आकर्षी कश्यप]]<br>[[अश्विनी पोनप्पा]]<br>[[पी.व्ही. सिंधू]]}}}} |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - मिश्र संघ|मिश्र संघ]] |ऑगस्ट&nbsp;२ |- | {{Silver medal}} || [[तुलिका मान]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - महिला +७८ किलो|महिला +७८ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Silver medal}} || [[मुरली श्रीशंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष लांब उडी|पुरूष लांब उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;४ |- |{{Silver medal}} |[[अंशू मलिक]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Silver medal}} |[[प्रियांका गोस्वामी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत|महिला १००००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अविनाश साबळे]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सुनील बहादूर]]<br>[[नवनीत सिंग]]<br>[[चंदन सिंग (लॉन बोल्स खेळाडू)|चंदन सिंग]]<br>[[दिनेश कुमार]]}}}} |[[लॉन बोलिंग|लॉन बोल्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील लॉन बोल्स - पुरूष चौकडी|पुरूष चौकडी]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Silver medal}} |[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरूष तिहेरी उडी|पुरूष तिहेरी उडी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br>[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[हरमनप्रीत कौर]]<br>[[स्मृती मानधना]]<br>[[तानिया भाटिया]]<br>[[यस्तिका भाटिया]]<br>[[हर्लीन देओल]]<br>[[राजेश्वरी गायकवाड]]<br>[[सभ्भीनेणी मेघना]]<br>[[स्नेह राणा]]<br>[[जेमिमाह रॉड्रिग्ज]]<br>[[दीप्ती शर्मा]]<br>[[मेघना सिंग]]<br>[[रेणुका सिंग]]<br>[[पूजा वस्त्रकार]]<br>[[शेफाली वर्मा]]<br>[[राधा यादव]]}}}} |[[क्रिकेट]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट|महिला क्रिकेट]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[सागर अहलावत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरूष सुपर हेवीवेट|पुरूष +९२ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Silver medal}} |[[भारत हॉकी संघ|भारतीय पुरुष हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[पी. आर. श्रीजेश]]<br>[[कृष्ण पाठक]]<br>[[वरुण कुमार (हॉकी खेळाडू)|वरुण कुमार]]<br>[[सुरेंदर कुमार]]<br>[[हरमनप्रीत सिंग]]<br>[[अमित रोहिदास]]<br>[[जुगराज सिंग]]<br>[[जर्मनप्रीत सिंग]]<br>[[मनप्रीत सिंग]]<br>[[हार्दिक सिंग]]<br>[[विवेक प्रसाद]]<br>[[समशेर सिंग]]<br>[[आकाशदीप सिंग]]<br>[[नीलकांत शर्मा]]<br>[[मनदीप सिंग (हॉकी खेळाडू)|मनदीप सिंग]]<br>[[गुरजंत सिंग]]<br>[[ललित उपाध्याय]]<br>[[अभिषेक (हॉकी खेळाडू)|अभिषेक]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - पुरूष स्पर्धा|पुरुषांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;८ |} === कांस्य पदक === {| class="wikitable sortable" |- !पदक ! width=250px| नाव !खेळ !स्पर्धा !दिनांक |- | {{Bronze medal}} || [[गुरुराज पूजारी]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६१ किलो|पुरूष ६१ किलो]] || जुलै&nbsp;३० |- | {{Bronze medal}} || [[विजय कुमार यादव]] || [[जुडो]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो - पुरूष ६० किलो|पुरूष ६० किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[हरजिंदर कौर]]|| [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|महिला ७१ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;१ |- | {{Bronze medal}} || [[लवप्रीत सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|पुरूष १०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[सौरव घोसाल]] || [[स्क्वॅश]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[गुरदीप सिंग (भारोत्तोलक)|गुरदीप सिंग]] || [[भारोत्तोलन]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|पुरूष +१०९ किलो]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- | {{Bronze medal}} || [[तेजस्वीन शंकर]] || [[ॲथलेटिक्स]] || [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष उंच उडी|पुरूष उंच उडी]] || ऑगस्ट&nbsp;३ |- |{{Bronze medal}} |[[दिव्या काकरन]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहित ग्रेवाल]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;५ |- |{{Bronze medal}} |[[जस्मिन लांबोरिया]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - महिला लाइटवेट|महिला लाइटवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा गेहलोत]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो|महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[पूजा सिहाग]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो|महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[मोहम्मद हुसामुद्दीन]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष फिदरवेट|पुरूष फिदरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[दीपक नेहरा]] |[[कुस्ती]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो|पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[सोनलबेन पटेल]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - महिला एकेरी C३-५|महिला एकेरी C३-५]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[रोहित टोकस]] |[[मुष्टियुद्ध]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील मुष्टियुद्ध - पुरूष वेल्टरवेट|पुरूष वेल्टरवेट]] |ऑगस्ट&nbsp;६ |- |{{Bronze medal}} |[[भारत महिला हॉकी संघ|भारतीय महिला हॉकी संघ]]{{columns-list|colwidth=10em|small=yes|style=width:22em|{{ubl|[[सविता पुनिया]]<br>[[रजनी एतिमार्पु]]<br>[[दीप ग्रेस एक्का]]<br>[[गुरजीत कौर]]<br>[[निक्की प्रधान]]<br>[[उदिता दुहान]]<br>[[निशा वारसी]]<br>[[सुशीला चानू]]<br>[[मोनिका मलिक]]<br>[[नेहा गोयल]]<br>[[ज्योती (हॉकीपटू)|ज्योती]]<br>[[सोनिका तांडी]]<br>[[सलीमा टेटे]]<br>[[वंदना कटारिया]]<br>[[लालरेमसियामी]]<br>[[नवनीत कौर (हॉकी खेळाडू)|नवनीत कौर]]<br>[[शर्मिला देवी]]<br>[[संगिता कुमारी]]}}}} |[[हॉकी]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी - महिला स्पर्धा|महिलांची स्पर्धा]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[संदीप कुमार (रेसवॉकर)|संदीप कुमार]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - पुरूष १०,०००मी चाल|पुरूष १०,०००मी चाल]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[अन्नू राणी]] |[[ॲथलेटिक्स]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स - महिला भालाफेक|महिला भालाफेक]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[सौरव घोसाल]], [[दीपिका पल्लीकल]] |[[स्क्वॅश]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील स्क्वॅश - मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[श्रीकांत किदंबी]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[गायत्री गोपीचंद]], [[त्रिशा जॉली]] |[[बॅडमिंटन]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन - महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |- |{{Bronze medal}} |[[साथियान गणसेकरन]] |[[टेबल टेनिस]] |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पुरुष एकेरी|पुरुष एकेरी]] |ऑगस्ट&nbsp;७ |} == ॲथलेटिक्स == {{मुख्यलेख|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स}} चेन्नई येथे झालेल्या राष्ट्रीय आंतर-राज्य ऍथलेटिक्स चॅम्पियनशिपनंतर, १६ जून २०२२ रोजी ३७ ऍथलीट्सच्या संघाची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web|title= राष्ट्रकुल खेळांसाठी निवडलेल्या ३७ सदस्यीय भारतीय संघात नीरज चोप्रा प्रमुख |url=https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|publisher=[[ ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया|]]|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220616155422/https://indianathletics.in/neeraj-chopra-headlines-37-member-indian-team-selected-for-commonwealth-games/|archive-date=१६ जून २०२२ |date=१६ जून २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरुष ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:100%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left rowspan=2|[[अविनाश साबळे]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ५००० मीटर |५०००मी]] |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |{{Abbr|अपूर्ण|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ३००० मीटर स्टीपलचेस |३००० मी स्टीपलचेस]] |colspan=2 {{n/a}} |८:११.२० {{AthAbbr|NR|British}} |{{silver2}} |- |align=left|[[नोहे निर्मल तोम]]<br>[[अमोज जेकब]]<br>[[ नागनाथन पांडी]]<br>[[ मोहम्मद अनस]]<br>[[ मोहम्मद वरितोडी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष ४ × ४०० मीटर रिले |४ × ४०० मी रिले]] | ३:०६:९७ |२ '''पा''' | ३:०५.५१ |७ |- |align=left|[[नितेंद्रसिंग रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष मॅरेथॉन|मॅरेथॉन]] |colspan=2 {{n/a}} |२:१९:२२ | १२ |- |align=left|[[संदीप कुमार]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |३८:४९.२१ {{AthAbbr|PB}} |{{Bronze3}} |- |align=left|[[अमित खत्री]] |४३:०४.९७ {{AthAbbr|SB}} |९ |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" ! अंतर !क्रमांक ! अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[तेजस्वीन शंकर]] |align=left |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष उंच उडी|उंच उडी]] |colspan=2 {{n/a}} |२.२२ |{{Bronze3}} |- |align=left|[[मोहम्मद अनस]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष लांब उडी|लांब उडी]] |७.६८ |८ '''पा''' |७.९७ |५ |- |align=left|[[मुरली श्रीशंकर]] |८.०५ |१ '''पा''' |८.०८ |{{Silver2}} |- |align=left|[[अब्दुल्ला अबूबकर]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष तिहेरी उडी|तिहेरी उडी]] | colspan="2" rowspan="3" {{n/a}} |१७.०२ |{{Silver2}} |- |align=left|[[एल्डहोस पॉल]] |१७.०३ |{{gold1}} |- |align=left|[[प्रवीण चित्रवेल]] |१६.८९ |४ |- |align=left|[[देवेंद्र गहलोत]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष थाळीफेक F44/64|थाळीफेक F44/64]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |४२.१३ |५ |- |align=left|[[ देवेंद्र कुमार]] |४६.२८ |७ |- |align=left|[[अनिश सुरेंद्रन पिल्लई]] | colspan="2" |{{Abbr|सु.ना.|सुरवात केली नाही}} |- | align="left" |[[ डीपी मनू]] | align=left rowspan="2" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – पुरुष भालाफेक|भालाफेक]] | colspan="2" rowspan="2" {{n/a}} |८२.२८ |५ |- |align=left|[[रोहित यादव]] |८२.२२ | ६ |} ;महिला ; ट्रॅक आणि रोड क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2|हिट !colspan=2|उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[दुती चंद]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०० मीटर|१०० मी]] |११.५५ |४ | colspan="4" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[हिमा दास]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला २०० मीटर|२०० मी]] |२३.४२ |१ '''पा''' |२३.४२ |३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[ज्योती येराजी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला महिला १०० मीटर अडथळाशर्यत |१०० मी अडथळाशर्यत]] |१३.१८ |४ |colspan=2 {{n/a}} | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[दुती चंद]]<br>[[हिमा दास]]<br>[[श्राबनी नंदा]]<br>[[ सिमल नूरम्बलाकल समुवेल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला ४ × १०० मीटर रिले |४ × १०० मी रिले]] |४४.४५ |२ '''पा''' |colspan=2 {{n/a}} |४३.८१ |५ |- |align=left|[[भावना जाट]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला १०,००० मीटर चालण्याची शर्यत |१०,००० मीटर चाल]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |४७:१४.१३ {{AthAbbr|PB}} |८ |- |align=left|[[प्रियांका गोस्वामी]] |४३:३८.८३ {{AthAbbr|PB}} |{{Silver2}} |} ;मैदानी क्रीडाप्रकार {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=2| पात्रता !colspan=2|अंतिम |-style="font-size:95%" !अंतर !क्रमांक !अंतर !क्रमांक |- |align=left|[[अन्सी सोजन]] |align=left rowspan=1|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला लांब उडी|लांब उडी]] |६.२५ |१३ |colspan=2|प्रगती केली नाही |- |align=left|[[मनप्रीत कौर]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक|गोळाफेक]] |१६.७८ |७ '''पा''' |१५.५९ |१२ |- |align=left|[[पूनम शर्मा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला गोळाफेक (F57)|गोळाफेक (F57)]] |rowspan=3 colspan=2 {{n/a}} |७.०७ {{AthAbbr|PB}}/{{AthAbbr|GR}} |७ |- |align=left|[[संतोष (ॲथलिट)|संतोष]] |६.५३ |८ |- |align=left|[[शर्मिला (ॲथलिट)| शर्मिला]] |८.४३ {{AthAbbr|PB}} |४ |- |align=left|[[नवजीत धिल्लन]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला थाळीफेक|थाळीफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |५३.५१ |८ |- |align=left|[[सीमा पुनिया]] |५५.९२ |५ |- |align=left|[[मंजू बाला]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला हातोडा फेक|हातोडा फेक]] |५९.६८ |११ '''पा''' |६०.९६ |१२ |- |align=left|[[सरिता सिंग (ॲथलिट)|सरिता सिंग]] |५७.४८ |१३ | colspan="2" |प्रगती केली नाही |- |align=left|[[अन्नू राणी]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये ॲथलेटिक्स – महिला भालाफेक|भालाफेक]] |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |६०.०० |{{Bronze3}} |- |align=left|[[शिल्पा राणी]] |५४.६२ |७ |} == कुस्ती == {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील कुस्ती}} १६ मे २०२२ रोजी महिलांच्या निवड चाचणीनंतर, स्पर्धेसाठी सहा कुस्तीपटू निवडले गेले. <ref>{{Cite news|title= कुस्ती: विनेश फोगट, साक्षी मलिक यांची बर्मिंगहॅम येथे होणाऱ्या राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी भारतीय संघात निवड |url=https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|date=१६ मे २०२२|work=[[Scroll.in]]|publisher= स्क्रोल मीडिया इनकॉर्पोरेशन |language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517090219/https://scroll.in/field/1024042/wrestling-vinesh-phogat-sakshi-malik-named-in-indias-squad-for-commonwealth-games-in-birmingham|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> १७ मे २०२२ रोजी पुरुषांच्या चाचण्या घेण्यात आल्या आणि आणखी सहा कुस्तीपटूंची निवड झाली.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल २०२२ मध्ये देशाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी निवडलेल्या सहा कुस्तीपटूंमध्ये रवी दहिया, बजरंग पुनिया|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|work=[[द इकॉनॉमिक टाइम्स]]|agency=[[Asian News International|ANI]]|date=१७ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220517172703/https://economictimes.indiatimes.com/news/sports/ravi-dahiya-bajrang-punia-among-six-wrestlers-selected-to-represent-country-in-cwg-2022/articleshow/91624141.cms|archive-date=१७ मे २०२२|url-status=live}}</ref> {{smalldiv|1=<nowiki/> '''सूची''': * VFA – पाडाव करून विजय. * VPO1 - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक गुणांसह पराभूत. * VPO - गुणांनुसार निर्णय - तांत्रिक मुद्द्यांशिवाय गमावलेला. * VSU - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांशिवाय पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VSU1 - तांत्रिक श्रेष्ठता - तांत्रिक गुणांसह पराभूत आणि किमान १० गुणांच्या फरकाने विजय. * VB - दुखापतीने विजय * VFO - माघार घेऊन विजय - जर एखादा खेळाडू मॅटवर उपस्थित राहिला नसल्यास. }} ;पुरुष {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम| सुवर्णपदक सामना }}/{{abbr|कांस्य | कांस्य पदक }} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[रविकुमार दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सुरज सिंग|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|असद अली|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १४–४^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|वेल्सन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{gold1}} |- |align=left|[[बजरंग पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ६५ किलो | ६५ किलो]] |{{flagCGFathlete|बिंगहॅम|NRU|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|बॅनडू|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{flagCGFathlete|जॉर्ज राम|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|मॅकनेल|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–२^VPO1 |{{gold1}} |- |align=left|[[नवीन मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ७४ किलो | ७४ किलो]] |{{flagCGFathlete|जॉन |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' १३–३^VSU1 |{{flagCGFathlete|लू हाँग येउ|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|बोलींग|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' १२–१^VSU1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ताहीर|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ९–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक पुनिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ८६ किलो | ८६ किलो]] |{{flagCGFathlete|ऑक्सेनहॅम|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|कसेगबामा|SLE|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|अॅलेक्स मूर|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१^VPO1 |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|इनाम|PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–०^VPO |{{gold1}} |- |align=left|[[दीपक नेहरा]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल ९७ किलो | ९७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रंधावा|CAN|2022}}<br/>'''प''' ६–८^VPO1 |प्रगती करू शकला नाही |{{bye}} |{{flagCGFathlete|रझा |PAK|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–२^VPO1 |{{bronze3}} |- |align=left|[[मोहित दहिया]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - पुरुष फ्रीस्टाइल १२५ किलो | १२५ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कौसलिडीस|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–१^VPO1 |{{flagCGFathlete|अमर धेसी|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' २–१२^VSU1 |{{bye}} |{{flagCGFathlete|जॉन्सन|JAM|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VFA |{{bronze3}} |} ;महिला ;गट फेरी स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[पूजा गेहलोत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५० किलो | ५० किलो]] |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{flagCGFathlete|मुआम्बो|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ^VFO |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|पार्क्स|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ६–९^VPO1 |{{flagCGFathlete|लेचिजीओ|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' १२–२^VSU1 |{{bronze3}} |} ;नॉर्डिक स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=3|नॉर्डिक राउंड रॉबिन !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल |- |align=left|[[विनेश फोगट]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५३ किलो | ५३ किलो]] |{{flagCGFathlete|स्टीवर्ट|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ६–०^VPO1 |{{flagCGFathlete|मधुरवलगे|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{gold1}} |} ;रिपेचेज स्वरूप {|class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|{{abbr|अंतिम|सुवर्णपदक सामना}}/{{abbr|कांस्य|कांस्य पदक}} |- style="font-size: 95%" !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !विरुद्ध<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|[[अंशु मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ५७ किलो | ५७ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|सायमोनिडीस|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{flagCGFathlete|पोरुथोटेज|SRI|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|अडकुरोय|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ३–७^VPO1 |{{silver2}} |- |align=left|[[साक्षी मलिक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६२ किलो | ६२ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|बर्न्स|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VFA |{{flagCGFathlete|न्गोल|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' १०–०^VSU |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|गोडिनेझ|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–४^VFA |{{gold1}} |- |align=left|[[दिव्या काकरन]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ६८ किलो | ६८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ओबोरुडुडू|NGR|२०२२}}<br/>'''प''' ०–११^VSU |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|न्गिरी|CMR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–०^VFA |{{flagCGFathlete|कॉकर-लेमली|TGA|२०२२}}<br/>'''वि''' २–०^VFA |{{bronze3}} |- |align=left|[[पूजा सिहाग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेत कुस्ती - महिला फ्रीस्टाइल ७६ किलो | ७६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|माँटेग्यू|NZL|२०२२}}<br/>'''वि''' ५–३^VPO1 |{{flagCGFathlete|डि स्टॅसिओ|CAN|२०२२}}<br/>'''प''' ०–६^VPO |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डी ब्रुयन|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ११–०^VSU |{{bronze3}} |} ==क्रिकेट== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट}} आयसीसी महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रमवारीतील (१ एप्रिल २०२१ पर्यंत) त्याच्या स्थानामुळे, भारततीय महिला संघ स्पर्धेसाठी पात्र ठरला. <ref>{{cite web|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|title= कॉमनवेल्थ गेम्ससाठी पात्रता घोषित करणारा क्रिकेट हा पहिला खेळ |work=[[ आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद|आयसीसी]]|date=२६ एप्रिल २०२१|access-date=१ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426125417/https://www.icc-cricket.com/media-releases/2119180|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ {{!}} महिलांच्या टी२० स्पर्धेत सहभागी होणाऱ्या आठ संघामध्ये भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि पाकिस्तान |url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|access-date=३ जानेवारी २०२२|work=[[द हिंदू]]|publisher=|date=२६ एप्रिल २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426131629/https://www.thehindu.com/sport/cricket/2022-commonwealth-games-india-australia-and-pakistan-among-eight-countries-to-compete-in-womens-t20/article34415192.ece|archive-date=२६ एप्रिल २०२१|url-status=live}}</ref> स्पर्धेचे वेळापत्रक नोव्हेंबर २०२१ मध्ये जाहीर करण्यात आले.<ref>{{cite news|title= राष्ट्रकुल खेळ २०२२ च्या पहिल्या क्रिकेट सामन्यात भारताचा सामना ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध |url=https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |work= विमेन्स क्रिकझोन |date=१२ नोव्हेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211112115414/https://www.womenscriczone.com/india-to-face-australia-in-opening-cricket-match-of-common-wealth-games-2022|archive-date=१२ नोव्हेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> ;सारांश {|class=wikitable style=font-size:90% |- !rowspan=2| संघ !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4| गट फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कांस्य|कांस्य पदक सामना}} |-style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक !विरुद्ध<br/>निकाल !विरुद्ध<br/>निकाल !क्रमांक |-align=center |align=left|[[भारत राष्ट्रीय महिला क्रिकेट संघ|भारतीय महिला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील क्रिकेट| महिला स्पर्धा]] |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ३ गडी |{{crw|PAK}}<br/>'''वि''' ८ गडी |{{crw|BAR}}<br/>'''वि''' १०० धावा |२ '''पा''' |{{crw|ENG}}<br/>'''वि''' ४ धावा |{{crw|AUS}}<br/>'''प''' ९ धावा |{{silver2}} |} ;रोस्टर ११ जुलै २०२२ रोजी अधिकृतपणे पंधरा खेळाडूंची निवड करण्यात आली.<ref>{{cite web |title= बर्मिंघम २०२२ राष्ट्रकुल खेळासाठी भारतीय (वरिष्ठ महिला) संघाची घोषणा |url=https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |publisher=[[भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ | बीसीसीआय]] |access-date= १ ऑगस्ट २०२२ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220711182402/https://www.bcci.tv/articles/2022/news/55555899/team-india-senior-women-squad-for-birmingham-2022-commonwealth-games-announced?type=Latest |archive-date=११ जुलै २०२२ |date=११ जुलै २०२२ |url-status=live}}</ref> {{div col|colwidth=20em}} * [[हरमनप्रीत कौर]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)| क]]) * [[स्मृती मानधना]] ([[कर्णधार (क्रिकेट)#उपकर्णधार|उक]]) * [[तानिया भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[यस्तिका भाटिया]] ([[यष्टीरक्षक|य]]) * [[हर्लीन देओल]] * [[राजेश्वरी गायकवाड]] * [[सभ्भीनेणी मेघना]] * [[स्नेह राणा]] * [[जेमिमाह रॉड्रिगेस]] * [[दीप्ती शर्मा]] * [[मेघना सिंग]] * [[रेणुका सिंग]] * [[पूजा वस्त्रकार]] * [[शफाली वर्मा]] * [[राधा यादव]]{{div col end}} आरक्षित: [[सिमरन बहादूर]], [[रिचा घोष]], [[पूनम यादव]] {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! style="width:40px;"|स्थान ! style="width:150px;"|संघ ! style="width:30px;"|{{Abbr | सा | सामने}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | वि | विजय}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | प | पराभव}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | अ | अनिर्णित}} ! style="width:30px;"|{{Abbr | गुण | गुण}} ! style="width:45px;"|{{Abbr | धावगती | निव्वळ धावगती}} |- style="background:#cfc;" | १ |style="text-align:left"|{{crw|AUS}} '''(पा)''' | ३ || ३ || ० || ० || '''६'''|| २.५९६ |- style="background:#cfc;" | २ |style="text-align:left"|{{crw|IND}} | ३ || २ || १ || ० || '''४'''|| २.५११ |- | ३ |style="text-align:left"|{{crw|BAR}} | ३ || १ || २ || ० || '''२''' || -२.९५३ |- | ४ |style="text-align:left"|{{crw|PAK}} | ३ || ० || ३ || ० || '''०''' || -१.९२७ |- |} ''*स्रोत: [https://www.espncricinfo.com/series/commonwealth-games-women-s-cricket-competition-2022-1289194/points-table-standings इएसपीएन क्रिकइन्फो]'' (पा) दर्शविलेल्या टप्प्यासाठी पात्र {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = २९ जुलै २०२२ | time = ११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|AUS}} | धावसंख्या१ = १५४/८ (५० षटके) | धावा१ = [[हरमनप्रीत कौर]] ५२ (३४) | बळी१ = [[जेस जोनासन]] ४/२२ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५७/७ (१९ षटके) | धावा२ = [[ॲशली गार्डनर]] ५२[[नाबाद|*]] (३५) | बळी२ = [[रेणुका सिंग]] ४/१८ (४ षटके) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया महिला ३ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289259.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[सु रेडफर्न]] (इं) | सामनावीर = | toss = भारत महिला, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = मेघना सिंग (भा) ने तिचे आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण. *''[[एलिसा हिली]] (ऑ) आंतरराष्ट्रीय टी२० क्रिकेटमध्ये यष्टिरक्षक म्हणून १०० फलंदाजांना बाद करणारी पुरुष किंवा महिला खेळाडूंमधील पहिली खेळाडू, ठरली. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३१ जुलै २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|PAK}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ = ९९ (१८ षटके) | धावा१ = [[मुनीबा अली ]] ३२ (३०) | बळी१ = [[स्नेह राणा]] २/१५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १००/२ (११.४ षटके) | धावा२ = [[स्मृती मानधना]] ६३[[नाबाद|*]] (४२) | बळी२ = [[तुबा हसन]] १/१८ (२ षटके) | निकाल = भारतीय महिला ८ गडी राखून विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289263.html.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच = [[लॉरेन अगेनबॅग]] (द) आणि [[किम कॉटन]] (न्यू) | सामनावीर = | toss = पाकिस्तान, फलंदाजी. | पाऊस = | टीपा = पावसामुळे सामना प्रत्येकी १८ षटकांचा खेळविण्यात आला. }} ---- {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ३ ऑगस्ट २०२२ | time =१८:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|BAR}} | धावसंख्या१ =१६२/४ (२० षटके) | धावा१ =[[जेमायमाह रॉड्रिगेस]] ५६[[नाबाद|*]] (४६) | बळी१ =[[शनिका ब्रूस]] १/१७ (२ षटके) | धावसंख्या२ =६२/८ (२० षटके) | धावा२ =[[किशोना]] नाइट १६ (२०) | बळी२ =[[रेणुका सिंग]] ४/१० (४ षटके ) | निकाल =भारत १०० धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289268.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[शिवानी मिश्रा]] (कतार) | सामनावीर =[[रेणुका सिंग]] (भा) | toss =बार्बाडोस, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा =[[शॉन्ट कॅरिंग्टन]]चे (बा) आंतरराष्ट्रीय टी२० पदार्पण }} ---- ;उपांत्य सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ६ ऑगस्ट २०२२ | time =११:०० | daynight = | संघ१ = {{crw-rt|IND}} | संघ२ = {{crw|ENG}} | धावसंख्या१ = १६४/५ (२० षटके) | धावा१ =[[स्मृती मंधाना]] ६१ (३२) | बळी१ =[[फ्रेया केम्प]] २/२२ (३ षटके) | धावसंख्या२ = १६०/६ (२० षटके) | धावा२ =[[नॅटली सायव्हर]] ४१ (४३) | बळी२ =[[स्नेह राणा]] २/२८ (४ षटके) | निकाल =भारत २ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289271.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[एलोइस शेरिडान]] (ऑ) | सामनावीर =[[स्मृती मंधाना]] (भा) | toss =भारत, गोलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ---- ;अंतिम सामना {{माहितीचौकट मर्यादित षटकांचे सामने | तारीख = ७ ऑगस्ट २०२२ | time =१७:०० | daynight = Y | संघ१ = {{crw-rt|AUS}} | संघ२ = {{crw|IND}} | धावसंख्या१ =१६१/८ (२० षटके) | धावा१ =[[बेथ मूनी]] ६१ (४१) | बळी१ =[[रेणुका सिंग]] २/२५ (४ षटके) | धावसंख्या२ = १५२ (२० षटके) | धावा२ =[[हरमनप्रीत कौर]] ६५ (४३) | बळी२ =[[ॲशली गार्डनर]] ३/१६ (३ षटके ) | निकाल = ऑस्ट्रेलिया ९ धावांनी विजयी | report = [https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1289274.html धावफलक] | स्थळ = [[एजबॅस्टन मैदान]], [[बर्मिंगहॅम]] | पंच =[[किम कॉटन]] (न्यू) आणि [[जॅकलिन विल्यम्स]] (वे) | सामनावीर =[[बेथ मूनी]] (ऑ) | toss = ऑस्ट्रेलिया, फलंदाजी | पाऊस = | टीपा = }} ==जलतरण== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण}} भारताने २५ जून २०२२ रोजी आपला चार सदस्यीय जलतरण संघ घोषित केला.<ref>{{Cite web|date=२५ जून २०२२|title=CWG 2022 की तैराकी में साजन-श्रीहरि भारतीय चुनौती की अगुआई करेंगे, 2 और तैराकों पर नजर|url=https://hindi.news18.com/news/sports/others-sajan-prakash-srihari-nataraj-to-spearhead-indian-swimming-campaign-in-cwg-2022-4345248.html|access-date=१० ऑगस्ट २०२२|website=News18 हिंदी|language=hi}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- ! rowspan="2"|ॲथलिट ! rowspan="2"|क्रीडाप्रकार ! colspan="2"|हिट ! colspan="2"|उपांत्य फेरी/{{abbr|SO|स्विम ऑफ}} ! colspan="2"|अंतिम |- !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक !वेळ !क्रमांक |- |rowspan="3" align=left|[[साजन प्रकाश]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बटरफ्लाय|५० मी बटरफ्लाय]] |२५.०१ |२४ |colspan="4"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बटरफ्लाय|१०० मी बटरफ्लाय]] |५४.३६ |१९ |५४.२४ |१६ |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बटरफ्लाय|२०० मी बटरफ्लाय]] |१:५८.९९ |९ |१:५८.३१ |१ |colspan="2" |प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[श्रीहरी नटराज]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर बॅकस्ट्रोक|५० मी बॅकस्ट्रोक]] |२५.५२ |८ '''पा''' |२५.३८ |८ '''पा''' |२५.२३ |५ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक|१०० मी बॅकस्ट्रोक]] |५४.६८ |५ '''पा''' |५४.५५ |७ '''पा''' |५४.३१ |७ |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर बॅकस्ट्रोक|२०० मी बॅकस्ट्रोक]] |२:००.८४ |९ '''NR''' |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |rowspan="3" align=left|[[कुशाग्र रावत]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष २०० मीटर फ्रीस्टाईल|२०० मी फ्रीस्टाईल]] |१:५४.५६ |२५ |colspan=2 {{n/a}} |colspan="2"|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ४०० मीटर फ्रीस्टाईल|४०० मी फ्रीस्टाईल]] |३:५७.४५ |१४ |colspan=2 {{n/a}} |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |- |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १५०० मीटर फ्रीस्टाईल|१५०० मी फ्रीस्टाईल]] |१५:४७.७७ |८ '''पा''' |rowspan=2 colspan=2 {{n/a}} |१५:४२.६७ |८ |- |align=left|[[अद्वैत पागे]] |१५:३९.२५ |७ '''पा''' |१५:३२.३६ |७ |- |align=left|[[सुयश जाधव]] |align=left rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष ५० मीटर फ्रीस्टाईल S7|५० मी फ्रीस्टाईल S7]] |rowspan=2 colspan=4 {{n/a}} |३१.३० |५ |- |align=left|[[निरंजन मुकुंदन]] |३२.५५ |७ |- |align=left|[[आशिष कुमार (जलतरणपटू)|आशिष कुमार ]] |align=left rowspan="1"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जलतरण – पुरूष १०० मीटर बॅकस्ट्रोक S9|१०० मी बॅकस्ट्रोक S9]] |colspan=4 {{n/a}} |१:१८.२१ |८ |- |} ==जिम्नॅस्टिक्स== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जिम्नॅस्टिक्स}} ===कलात्मक=== ;पुरूष ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक संघ ऑल राउंड|संघ]] |११.३०० |११.२०० |११.९५० |१३.००० |१३.४५० |१२.७०० |७३.६०० |१८ '''पा''' |- |align=left|[[सत्यजित मोंडाल]] |७.८५० |colspan=2 {{n/a}} |१३.४०० |colspan=4 {{n/a}} |- |align=left|[[सैफ तांबोळी]] |colspan=4 {{n/a}} |१४.०५० |colspan=3 {{n/a}} |- |align=left|'''एकूण''' |'''१९.१५०''' |'''११.२००''' |'''११.९५०''' |'''२६.४००''' |'''२७.५००''' |'''१२.७००''' |'''१०८.९००''' |८ |} ;वैयक्तिक अंतिम फेरी {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=6|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !{{abbr|फ|फ्लोअर}} !{{abbr|पो हॉ|पोमेल हॉर्स}} !रिंग्स !वॉल्ट !{{abbr|स बा|समांतर बार}} !{{abbr|आ बा|आडवे बार}} |- align=center |align=left|[[योगेश्वर सिंग]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – पुरूष कलात्मक वैयक्तिक ऑल राउंड |ऑल राउंड ]] |११.५०० |१२.९०० |१२.३५० |१३.२०० |१२.०५० |१२.७०० |७४.७०० |१५ |} ;महिला ;सांघिक अंतिम आणि वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] |align=left rowspan=4|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक सांघिक ऑल-राउंड|संघ]] |१२.३०० |११.९५० |११.३५० |१०.६५० |४६.२५० |१६ '''पा''' |- |align=left|[[प्रोतिष्ठा सामंता]] |१२.९०० |colspan=5 {{n/a}} |- |align=left|[[प्रणती नायक]] |१३.६०० '''पा''' |९.२५० |११.०० |९.६५० |४३.५०० |२५ |- |align=left|'''एकूण''' |'''३८.८००''' |'''२१.२००''' |'''२२.३५०''' |'''२०.३००''' |'''१०२.६५०''' |९ |} ;वैयक्तिक प्रकार {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |- style="font-size:95%" !वॉल्ट !{{abbr|अ बा|असमान बार}} !{{abbr|बॅ बी|बॅलेन्स बीम}} !{{abbr|फ|फ्लोअर}} |- align=center |align=left|[[ऋतुजा नटराज]] | style="text-align:left;" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला कलात्मक वैयक्तिक ऑल-राउंड|ऑल-राउंड]] |१२.९५० |१०.००० |१०.२५० |९.८०० |४३.००० |१७ |- align=center |align=left|[[प्रणती नायक]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जिम्नॅस्टिक्स – महिला व्हॉल्ट|व्हॉल्ट]] |१२.६९९ |colspan=4 {{n/a}} |५ |} ===तालबद्ध=== ;वैयक्तिक पात्रता {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|साधने !rowspan=2|एकूण !rowspan=2|क्रमांक |-style=font-size:95% !हूप !बॉल !क्लब्स !रिबन |- |align=left|[[बवलीन कौर]] |align=left|पात्रता |१८.१०० |१८.७५० |१८.४५० |१७.४०० |७२.७०० |२९ |} ==जुडो== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील जुडो}} २३ मे ते २६ मे दरम्यान झालेल्या निवड चाचणीनंतर भारताने सहा सदस्यीय ज्युडो संघाची घोषणा केली.<ref>{{Cite web|date=२२ मे २०२२|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठी ज्युडो संघ निवडण्यासाठी सात वजन गटात निवड चाचण्या होणार|url=https://sportstar.thehindu.com/other-sports/judo-selection-trials-commonwealth-games-2022-cwg-birmingham-india-team/article38496401.ece|website=स्पोर्टस्टार|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=९ जुलै २०२२|title=भारत कॉमनवेल्थ गेम्स २०२२ मध्ये: बर्मिंगहॅममध्ये बाजी मारणारे खेळाडू आणि संघ|url=https://olympics.com/en/news/indian-athletes-qualified-commonwealth-games-2022-birmingham|website=ऑलिंपिक|language=en}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[विजय कुमार यादव]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६० किलो|६० किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|गंगाया|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s१ |{{flagCGFathlete|जोश कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०s२–१०s१ |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|मन्रो|SCO|२०२२}}<br>'''वि''' १s२–०s१ |{{flagCGFathlete|क्रिस्टोडॉलाइड्स|CYP|२०२२}}<br>'''वि''' १०–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[जसलीन सिंग सैनी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष ६६ किलो|६६ किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|कुगोला|VAN|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–० |{{flagCGFathlete|बर्न्स|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s३ |{{flagCGFathlete|ॲलन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१० |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅट्झ|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–१०s२ |५ |- |align=left|[[दीपक देशवाल]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – पुरूष १०० किलो|१०० किलो]] |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ओंग्बा फोडा|CMR|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s३ |{{flagCGFathlete|लॉवेल-हेविट|ENG|२०२२}}<br>'''प''' ०s३–१० |प्रगती करू शकला नाही |{{flagCGFathlete|ताकायावा|FIJ|२०२२}}<br>'''प ''' ०–१० |colspan=2|प्रगती करू शकला नाही |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" ! rowspan="2" style="text-align:center;"|ॲथलिट ! rowspan="2" style="text-align:center;"|क्रीडाप्रकार !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !रिपेचेज !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style="font-size:95%" !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !विरोधी<br />निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''सुशीला लिक्माबम''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ४८ किलो|४८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|बॉनिफेस|MAW|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–०s१ |{{flagCGFathlete|मोरांड ]]|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०s२–०s२ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|व्हाईटबुई|RSA|2022}}<br>'''प''' ०s२–१s२ |{{silver2}} |- |align=left|सूचिका तारियाल |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला ५७ किलो|५७ किलो]] |{{flagCGFathlete|कबिंडा|ZAM|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१s१ |{{flagCGFathlete|देगुची|CAN|२०२२}}<br>'''प''' ०–११ |प्रगती करू शकली नाही |{{flagCGFathlete|ब्रेटेनबाक|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ११s१–० |{{flagCGFathlete|लॅगेंटील|MRI|२०२२}}<br>'''प''' ०s१–१s२ |५ |- |align=left|'''तुलिका मान''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळातील जुडो – महिला +७८ किलो|+७८ किलो]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|डूऱ्होन|MRI|२०२२}}<br>'''वि''' १०–०s२ |{{flagCGFathlete|अँड्रयूज|NZL|२०२२}}<br>'''वि''' १०s१–१ |{{n/a}} |{{flagCGFathlete|ऍडलिंग्टन|SCO|२०२२}}<br>'''प''' १s२–१० | {{silver2}} |} ==टेबल टेनिस== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस - पात्रता}} ITTF ([[आंतरराष्ट्रीय टेबल टेनिस महासंघ]])२ जानेवारी २०२० पर्यंतच्या जागतिक संघ क्रमवारीद्वारे भारताचे पुरूष आणि महिला हे दोन्ही संघ, सांघिक स्पर्धांसाठी पात्र ठरले. ३१ मे २०२२ रोजी सात खेळाडूंची निवड करण्यात आली; महिलांच्या निवडी तात्पुरत्या होत्या आणि त्या [[भारतीय क्रीडा प्राधिकरण]]ाच्या मान्यतेवर अवलंबून होत्या, कारण [[अर्चना कामथ]] यांनी निवड निकष पूर्ण केले नसतानाही त्यांची निवड करण्यात आली होती.<ref>{{cite news|title=२०२२ राष्ट्रकुल खेळ: मनिका बत्रा भारताच्या टेबल टेनिस संघाचे मथळे, अर्चना कामथची निवड निकष पूर्ण नसतानाही निवड|url=https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=इनसाइड स्पोर्ट|agency=[[प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया]]|date=३१ मे २०२२|archive-date=३१ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220531212640/https://www.insidesport.in/commonwealth-games-2022-manika-batra-headlines-indias-table-tennis-squad-archana-kamath-makes-the-cut-despite-missing-selection-criteria/|url-status=live}}</ref> SAI ने निर्णयाची जबाबदारी प्रशासकीय समितीकडे परत सोपविली;{{refn|group=note|The CoA manage the [[Table Tennis Federation of India|TTFI]], which (as of 7 June 2022) is suspended.}} दीया चितळे, जिने तिची निवड न झाल्याच्या निषेधार्थ दिल्ली उच्च न्यायालयात रिट याचिका दाखल केली होती, तिला कामथच्या जागी सुधारित पथकात स्थान दिले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धेतील टेबल टेनिस संघात निवड न झाल्याबद्दल न्यायालयात धाव घेतलेल्या दिया चितळेचा समावेश|url=https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=आउटलूक वेब ब्युरो |agency=[[Press Trust of India|PTI]]|date=७ जून २०२२|archive-date=७ जून २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220607131025/https://www.outlookindia.com/sports/diya-chitale-who-moved-court-over-non-selection-included-in-commonwealth-games-table-tennis-squad-news-200926|url-status=live}}</ref> पुरुषांच्या संघात आणखी एका खेळाडूचाही समावेश करण्यात आला. ;एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फिन लू|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|अमोतायो|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|क्वेक|SGP|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{gold1}} |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]''' |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|मार्करेरी|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|लूम|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|सॅम वॉकर|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |{{flagCGFathlete|पॉल ड्रिंकहॉल|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{bronze03}} |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|अब्रेफा|GHA|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|एबीओडुन|NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–२ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|कॅरी|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete| झँग मो|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–३ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |{{flagCGFathlete|लिऊ यांग्झी|AUS|२०२२}}<br/>'''प''' ३–४ |४ |- |align=left|[[मनिका बत्रा]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|फु चिंग नाम|CAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–० |{{flagCGFathlete|झेन्ग जिआन|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–४ |colspan=3 |प्रगती करू शकली नाही |- |align=left|[[रित टेनिसन]] |colspan=4 {{bye}} |{{flagCGFathlete|बर्डस्ले|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ४–१ |{{flagCGFathlete|फेंग तिआन्वेई |SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–४ |colspan=4|प्रगती करू शकला नाही |} ;पॅरा एकेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[राज अलागार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष एकेरी C3–5|पुरूष एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|वेन्डहॅम|SLE|२०२२}}<br>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|बुलेन|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |२ '''पा''' |{{flagCGFathlete|नासिरु सुले |NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|ओगुन्कुन्ले|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |- |align=left|'''[[भाविना पटेल]]''' |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C3–5|महिला एकेरी C3–5]] |{{flagCGFathlete|दि टोरो|AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लाटू|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{gold1}} |- |align=left|'''[[सोनलबेन पटेल]]''' |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|त्स्चारके |AUS|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओबीओरा|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |१ '''पा''' |{{flagCGFathlete|इक्पेओयी|NGR|२०२२}}<br>'''प''' १–३ |{{flagCGFathlete|सु बेली|ENG|२०२२}}<br> '''वि''' ३–० |{{bronze3}} |- |align=left|[[साहना रवी]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला एकेरी C6–10|महिला एकेरी C6–10]] |{{flagCGFathlete|ओबाझूआये|NGR|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |{{flagCGFathlete|ग्लोरिया|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |{{flagCGFathlete|यांग किन|AUS|२०२२}}<br>'''प''' ०–३ |४ |colspan=3|प्रगती करू शकली नाही |} ;दुहेरी {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|[[सुनील शेट्टी]]<br/>[[हरमित देसाई]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|एलीया/ <br />[[Christos Savva|Savva]]|CYP|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चेंबर्स / <br />[[Chris Yan|Yan]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|क्लॅरेन्स च्यू / <br />[[Ethan Poh|Poh]]|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' ०–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकला नाही |- |align=left|'''[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|ऍलन / <br />[[Jonathan van Lange|Van Lange]]|GUY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|बावम/ <br />[[Mohutasin Ahmed Ridoy|Ridoy]]|BAN|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|जार्विस / <br />[[Sam Walker (table tennis)|Walker]]|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लूम / <br />[[Finn Luu|Luu]]|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|ड्रिंकहॉल/ <br />पिचफोर्ड|ENG|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |{{Silver2}} |- |align=left|[[मनिका बत्रा]]<br/>[[दिया चितळे]] |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />[[Catherine Spicer|Spicer]]|TTO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|होजनॅली/ <br />[[Nandeshwaree Jalim|Jalim]]|MRI|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|कॅरी / <br />[[Anna Hursey|Hursey]]|WAL|२०२२}}<br/> '''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[श्रीजा अकुला]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|इलिओट/ <br />प्लेस्टोव|SCO|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|थॉमस वू झँग/ <br />व्हीटोन|WAL|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|वॉंग झीनृ / <br />झोऊ जिंगयी|SGP|२०२२}}<br/>'''प''' १–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकल्या नाहीत |- |align=left|[[साथियान गणसेकरन]]<br/>[[मनिका बत्रा]] |align=left rowspan=3|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|क्रिआ/ <br />सिनॉन|SEY|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|ओमोटायो/ <br />ओजोमू |NGR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|चुन्ग/ <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=3 |प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|[[सनील शेट्टी]]<br/>[[रित टेनिसन]] |{{flagCGFathlete|वॉंग की शेन/ <br />टी अई झीन |MAS|२०२२}}<br/>'''प''' २–३ |colspan=6|प्रगती करू शकले नाहीत |- |align=left|'''[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[श्रीजा अकुला]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|कॅथकार्ट/ <br />इयरली|NIR|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–० |{{flagCGFathlete|लियॉन्ग ची फेंग / <br />हो यिंग|MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{flagCGFathlete|पिचफोर्ड / <br />टिन-टिन हो|ENG|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|निकोलस लूम / <br />जी मिनह्युन्ग|AUS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–२ |{{flagCGFathlete|चुंग / <br />करेन लेन |MAS|२०२२}}<br/>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |} ;सांघिक {|class=wikitable style=font-size:88%;text-align:center |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गटफेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |- style=font-size:95% !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !विरुद्ध<br/>गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[हरमीत देसाई]]<br/>[[सनील शेट्टी]]<br/>[[अचंता शरत कमल|शरत अचंता]]<br/>[[साथियान गणसेकरन]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – पुरूष संघ|पुरूष संघ]] |{{flagCGFteam|BAR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NIR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|BAN|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|NGR|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|SGP|२०२२}}<br>'''वि''' ३–१ |{{gold1}} |- |align=left|[[दिया चितळे]] <br/>[[मनिका बत्रा]] <br/>[[रित टेनिसन]] <br/>[[श्रीजा अकुला]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील टेबल टेनिस – महिला संघ|महिला संघ]] |{{flagCGFteam|RSA|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|FIJ|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |{{flagCGFteam|GUY|२०२२}}<br>'''वि''' ३–० |१ '''पा''' |{{flagCGFteam|MAS|२०२२}}<br>'''प''' २–३ |colspan=3|प्रगती करू शकल्या नाहीत |} ==ट्रायथलॉन== स्पर्धेसाठी चार ट्रायथलीट्सचे एक पथक (प्रत्येकी दोन पुरूष आणि महिला) निवडले गेले.<ref>{{cite news|title=राष्ट्रकुल स्पर्धेसाठी नागपूरच्या संजनाची भारतीय ट्रायथलॉन संघात निवड|url=https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|access-date=१३ ऑगस्ट २०२२|work=नागपूर टुडे |date=२६ मे २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220526094452/https://www.nagpurtoday.in/nagpurs-sanjana-selected-in-indian-triathlon-squad-for-commonwealth-games/05261147|archive-date=२६ मे २०२२|url-status=live}}</ref> ;वैयक्तिक {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन}} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%; text-align:center" |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !जलतरण (७५०&nbsp;मी) !ट्रान्स १ !बाईक (२०&nbsp;किमी) !ट्रान्स २ !धाव (५&nbsp;किमी) !एकूण !क्रमांक |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – पुरूष|पुरूष]] |९:५१ |१:०२ |३१:१४ |०.२७ |१८:०४ |१:००:३८ |३० |- |align=left|विश्वनाथ यादव |१०:५५ |१:०५ |३२:२४ |०:२२ |१८:०६ |१:०२:५२ |३३ |- |align=left|संजना जोशी |align=left rowspan=2|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन - महिला|महिला]] |११:१६ |०.५२ |३३:२१ |०:२७ |२३:०४ |१:०९:०० |२८ |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |११:२६ |१:११ |३२:५३ |०:२५ |२१:३२ |१:०७:२७ |२६ |} ;मिश्र रिले {| class="wikitable" style="font-size:90%;text-align:center;" |- ! rowspan=2 | ॲथलिट ! rowspan=2 | क्रीडाप्रकार ! colspan=6 | वेळ ! rowspan=2 | क्रमांक |- ! जलतरण (३००&nbsp;मी) ! ट्रान्स १ ! बाईक (५&nbsp;किमी) ! ट्रान्स २ ! धाव (२&nbsp;किमी) ! एकूण गट |- |align=left|आदर्श नायर |align=left rowspan=5|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ट्रायथलॉन – मिश्र रिले|मिश्र रिले]] |४:१४ |०.४७ |७:५४ |०:२१ |७:१२ |२०:३१ |rowspan=4 {{n/a}} |- |align=left|प्रज्ञा मोहन |५:४५ |०:५५ |८:३७ |०:२१ |८:३१ |२४:०९ |- |align=left|विश्वनाथ यादव |५:०८ |०:५१ |७:५४ |०:२४ |७:५४ |२२:११ |- |align=left|संजना जोशी |५:२४ |०:५२ |८:४६ |०:२४ |९:२६ |२४:५२ |-align=center |align=left|'''एकूण''' |colspan=5 {{n/a}} |१:३१:४३ |१० |} ==पॅरा पॉवरलिफ्टिंग== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग}} {| class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !ॲथलिट !क्रीडाप्रकार !उचललेले वजन !गुण !क्रमांक |- |align=left|[[परमजीत कुमार]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग - पुरूष लाईटवेट|पुरूष लाईटवेट]] |{{Abbr|NM|नो मार्क}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|पूर्ण करू शकला नाही}} |- |align=left|'''[[सुधीर (पॅरा पॉवरलिफ्टर)|सुधीर]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग - पुरूष हेवीवेट|पुरूष हेवीवेट]] |२१२ |१३४.५ '''GR''' |{{gold1}} |- | align="left" |[[साकीना खातून]] | rowspan="2" align="left" |[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील पॅरा पॉवरलिफ्टिंग - महिला लाईटवेट|महिला लाईटवेट]] |८८ |८७.५ |५ |- | align="left" |[[मनप्रीत कौर (पॉवरलिफ्टर)|मनप्रीत कौर ]] |९० |८९.६ |४ |} ==बॅडमिंटन== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन}} संयुक्त BWF जागतिक क्रमवारीनुसार (१ फेब्रुवारी २०२२ पर्यंत), भारत मिश्र सांघिक स्पर्धेसाठी पात्र ठरला.<ref>{{cite web|title=CGF Sport Update|url=https://mcusercontent.com/f10a798540c235ff87d5c474b/files/c7aec437-8d39-29e3-eb1c-bd417bb5fbea/24_03_2022_CGF_Sport_Update_to_CGAs.pdf|publisher=कॉमनवेल्थ स्पोर्ट|access-date=१७ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413131918/https://mcusercontent.com/f10a798540c235ff87d5c474b/files/c7aec437-8d39-29e3-eb1c-bd417bb5fbea/24_03_2022_CGF_Sport_Update_to_CGAs.pdf|archive-date=१३ एप्रिल २०२२|page=५|date=२४ मार्च २०२२|url-status=live}}</ref> वरिष्ठ निवड चाचण्यांनंतर, २० एप्रिल २०२२ रोजी दहा खेळाडूंचा पूर्ण संघ निवडण्यात आला.<ref>{{cite web|title=वरिष्ठ निवड समितीच्या बैठकीचे इतिवृत्त[...]|url=https://www.badmintonindia.org/wp-content/uploads/2022/04/BAI-Team-for-CWG-TU-AG-2022.pdf|publisher=बॅडमिंटन असोसिएशन ऑफ इंडिया |access-date=१७ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220421125517/https://www.badmintonindia.org/wp-content/uploads/2022/04/BAI-Team-for-CWG-TU-AG-2022.pdf|archive-date=२१ एप्रिल २०२२|date=२० एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|title=बॅडमिंटन: आकर्शी सर्व प्रमुख स्पर्धांसाठी पात्र; प्रियांशू, उन्नती एशियाड, टीयूसी संघात |url=https://scroll.in/field/1022342/badminton-aakarshi-makes-cut-for-all-major-events-priyanshu-unnati-named-in-asiad-tuc-squads|access-date=१७ ऑगस्ट २०२२|work=[[Scroll.in]]|publisher=स्क्रोल मीडिया इनकॉर्पोरेशन|date=२१ एप्रिल २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220421124904/https://scroll.in/field/1022342/badminton-aakarshi-makes-cut-for-all-major-events-priyanshu-unnati-named-in-asiad-tuc-squads|archive-date=२१ एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref> ;एकेरी {|class=wikitable style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |-style="font-size:95%" !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[लक्ष्य सेन]]''' |style="text-align:left;" rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – पुरूष एकेरी|पुरूष एकेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|स्मीड|SHN|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–४, २१–५) |{{flagCGFathlete|लिन युंग झियांग|AUS|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–९, २१–१६) |{{flagCGFathlete|पॉल|MRI|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–१२, २१–११) |{{flagCGFathlete|तेह|SGP|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–१०, १८–२१, २१–१६) |{{flagCGFathlete|न्ग त्झे याँग|MAS|२०२२}}<br />'''वि''' (१९–२१, २१–९, २१–१६) |{{gold1}} |- |align=left|'''[[श्रीकांत किदंबी]]''' |{{bye}} |{{flagCGFathlete|वनागलीया|UGA|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–९, २१–९) |{{flagCGFathlete|ऍबीविक्रम|SRI|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–९, २१–१२) |{{flagCGFathlete|पेंटी|ENG|२०२२}}<br />'''वि''' (२१-१९, २१-१७) |{{flagCGFathlete|न्ग त्झे याँग|MAS|२०२२}}<br>'''प''' (२१-१३, १९–२१, १०-२१) |{{flagCGFathlete|तेह|SGP|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–९, २१-१८) |{{bronze3}} |- |align=left|'''[[पी.व्ही. सिंधू]]''' |style="text-align:left;" rowspan="2"|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – महिला एकेरी|महिला एकेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|फातिमा नबिहा अब्दुल रझ्झाक |MDV|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–४, २१–११) |{{flagCGFathlete|कोबूगाबे|UGA|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–१०, २१–९) |{{flagCGFathlete|गोह जीन वेई]]|MAS|२०२२}}<br />'''वि''' (१९–२१, २१–१४, २१-१८) |{{flagCGFathlete|येवो जिया मीन]]|SGP|२०२२}}<br />'''वि''' (२१-१९, २१-१७) |{{flagCGFathlete|ली |CAN|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–१५, २१-१३) |{{gold1}} |- |align=left|[[आकर्षी कश्यप]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|शहझाद|PAK|२०२२}}<br />'''वि''' (२२–२०, ८–१ {{Abbr|ret.|दुखापतग्रस्त}}) |{{flagCGFathlete|कत्तिरतझी|CYP|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–२, २१–७) |{{flagCGFathlete|गिल्मोर|SCO|२०२२}}<br/>'''प''' (१०-२१, ७–२१) |colspan=3 |पुढे जाऊ शकली नाही |} ;दुहेरी {|class=wikitable style="font-size:90%; text-align:center" |- !rowspan=2|ॲथलिट !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !६४ जणांची फेरी !३२ जणांची फेरी !१६ जणांची फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |-style="font-size:95%" !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[सात्विकसाईराज रंकिरेड्डी]]<br />[[चिराग शेट्टी]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – पुरूष दुहेरी|पुरूष दुहेरी]] |{{n/a}} |{{bye}} |{{flagCGFathlete|अली / <br />भट्टी |PAK|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–८, २१–७) |{{flagCGFathlete|शुलर / <br />टँग |AUS|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–९, २१–११) |{{flagCGFathlete|चॅन पेंग सून / <br />टॅन किआन मेंग|MAS|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–६, २१–१५) |{{flagCGFathlete|लेन / <br />वेंडी|ENG|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–१५, २१-१३) |{{gold01}} |- |align=left|'''[[गायत्री गोपीचंद]]<br />[[त्रिशा जॉली]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – महिला दुहेरी|महिला दुहेरी]] |{{n/a}} |{{bye}} |{{flagCGFathlete|लेऊंग / <br />मुंग्राह|MRI|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–२, २१–४) |{{flagCGFathlete|रिचर्डसन / <br />वेन्टर|JAM|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–८, २१–६) |{{flagCGFathlete|टॅन / <br />मुरलीथरन|MAS|२०२२}}<br />'''प''' (१३–२१, १६–२१) |{{flagCGFathlete|चेन सूआन-यु / <br />सोमरविले |AUS|२०२२}}<br />'''वि''' (२१–१५, २१-१८) |{{bronze3}} |- |align=left|[[बी. सुमित रेड्डी]]<br />[[अश्विनी पोनप्पा]] |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र दुहेरी|मिश्र दुहेरी]] |{{bye}} |{{flagCGFathlete|हेमिंग / <br />पघ|ENG|२०२२}}<br />'''प''' (१८–२१, १६–२१) |colspan=5 |पुढे जाऊ शकले नाहीत |} ;मिश्र संघ {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ}} ;सारांश {|class=wikitable style=font-size:90%;text-align:center |- !rowspan=2|संघ !rowspan=2|क्रीडाप्रकार !colspan=4|गट फेरी !उपांत्यपूर्व फेरी !उपांत्य फेरी !colspan=2|अंतिम / {{abbr|कां सा|कांस्य पदक सामना}} |-style=font-size:95% !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !क्रमांक !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !विरुद्ध<br />गुण !क्रमांक |- |align=left|'''[[भारत राष्ट्रीय बॅडमिंटन संघ|भारत]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|मिश्र संघ]] |{{bd|PAK}}<br />'''वि''' ५–० |{{bd|SRI}}<br />'''वि''' ५–० |{{bd|AUS}}<br />'''वि''' ५–१ |१ '''पा''' |{{bd|RSA}}<br />'''वि''' ३–० |{{bd|SGP}}<br />'''वि''' ३–० |{{bd|MAS}}<br />'''प''' १–३ |{{silver2}} |} ;संघ {{div col|colwidth=20em}} *'''[[श्रीकांत किदम्बी]]''' *'''[[सात्विकसाईराज रंकिरेड्डी]]''' *'''[[बी. सुमित रेड्डी]]''' *'''[[लक्ष्य सेन]]''' *'''[[चिराग शेट्टी]]''' *'''[[गायत्री गोपीचंद]]''' *'''[[त्रिशा जॉली]]''' *'''[[आकर्षी कश्यप]]''' *'''[[अश्विनी पोनप्पा]]''' *'''[[पी.व्ही. सिंधू]]''' {{div col end}} ;गट फेरी {{#section:२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|G1Standings}} {{#section:२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|G1M1}} {{#section:२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|G1M4}} {{#section:२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|G1M5}} ;उपांत्यपूर्व फेरी {{#section:२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|QF4}} ;उपांत्य फेरी {{#section:२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|SF2}} ;अंतिम फेरी {{#section:२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील बॅडमिंटन – मिश्र संघ|GF}} ==भारोत्तोलन== {{main|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन|२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील ॲथलेटिक्स भारोत्तोलन – पात्रता}} १३ एप्रिल २०२२ रोजी १५ वेटलिफ्टर्सचे पथक जाहीर करण्यात आली.<ref>{{cite news|last1=काशीभातला|first1=ऐश्वर्या|title=राष्ट्रकुल खेळ २०२२: भारत १७ जणांचे पथक पाठवणार | url=https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=[[स्पोर्टसकिडा]]|publisher=अबसोल्यूट स्पोर्ट्स प्रा. लि.|date=१३ एप्रिल २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220413221613/https://www.sportskeeda.com/weight-lifting/news-commonwealth-games-2022-india-send-15-member-weightlifting-contingent|archive-date=१३ एप्रिल २०२२|url-status=live}}</ref> [[जेरेमी लालरिनुंगा]], [[अचिंता शेउली]], [[अजय सिंग]] आणि [[पूर्णिमा पांडे]] हे ताश्कंद, उझबेकिस्तान येथे [[२०२१ राष्ट्रकुल वेटलिफ्टिंग चॅम्पियनशिप]]मध्ये सुवर्ण पदक जिंकून स्पर्धेसाठी पात्र ठरले.<ref>{{cite news|last1=ऑलिव्हर|first1=ब्रायन|title=राष्ट्रकुल खेळांसाठीच्या वेटलिफ्टिंग रँकिंग इव्हेंट्समुळे फेब्रुवारी व्यस्त|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|work=insidethegames|publisher=दुनसार मीडिया कंपनी|date=२३ डिसेंबर २०२१|archive-url=https://web.archive.org/web/20211223092859/https://www.insidethegames.biz/articles/1117181/birmingham-2022-weightlifting|archive-date=२३ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=राष्ट्रकुल सीनियर चॅम्पियनशिप {{!}} निकाल |url=https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|IWF]]/CWF|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20211224165657/https://www.commonwealthweightlifting.com/newsarchive/docs/2021/Results_Book_Commonwealth_Championships.pdf|archive-date=२४ डिसेंबर २०२१|url-status=live}}</ref> इतर ११ जण ९ मार्च २०२२ रोजी अंतिम स्वरूप देण्यात आलेल्या [[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ|आयडब्ल्यूएफ]] राष्ट्रकुल क्रमवारीनुसार पात्र ठरले.<ref>{{cite book|title=IWF राष्ट्रकुल क्रमवारी - २०२२ राष्ट्रकुल खेळ पात्रता (अंतिम)|date=९ मार्च २०२२ |publisher=[[आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग महासंघ]]|url=https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|access-date=६ ऑगस्ट २०२२|archive-url=https://web.archive.org/web/20220309134607/https://iwf.sport/wp-content/uploads/downloads/2022/03/IWF-Commonwealth-Ranking-List_FINAL.pdf|archive-date= ९ मार्च २०२२ |url-status=live}}</ref> ;पुरूष {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|संकेत सरगर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|५५ किलो]] |११३ |१ |१३५ |२ |२४८ |{{silver2}} |- |align=left| गुरुराज पुजारी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ५५ किलो|६१ किलो]] |११८ |४ |१५१ |३ |२६९ |{{bronze3}} |- |align=left| जेरेमी लालरिनुंगा |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|६७ किलो]] |१४० '''GR''' |१ |१६० |२ |३०० '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अचिंता शेउली |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|७३ किलो]] |१४३ '''GR''' |१ |१७० |१ |३१३ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|अजय सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ६७ किलो|८१ किलो]] |१४३ |३ |१७६ |४ |३१९ |४ |- |align=left|विकास ठाकूर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष ९६ किलो|९६ किलो]] |१५५ |३ |१९१ |२ |३४६ |{{silver2}} |- |align=left|लवप्रीत सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष १०९ किलो|१०९ किलो]] |१६३ '''NR''' |२ |१९२ '''NR''' |४ |३५५ '''NR''' |{{Bronze3}} |- |align=left|गुरदीप सिंग |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - पुरूष +१०९ किलो|+१०९ किलो]] |१६७ |३ |२२३ '''NR''' |३ |३९० |{{Bronze3}} |} ;महिला {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- !rowspan="2"|ॲथलिट !rowspan="2"|क्रीडाप्रकार !colspan="2"|स्नॅच !colspan="2"|क्लीन आणि जर्क !rowspan="2"|एकूण !rowspan="2"|क्रमांक |- !निकाल !क्रमांक !निकाल !क्रमांक |- |align=left|'''[[साइखोम मीराबाई चानू]]''' |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ४९ किलो|४९ किलो]] |८८ '''CR''' |१ |११३ '''GR''' |१ |२०१ '''GR''' |{{gold1}} |- |align=left|बिंदयाराणी देवी |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५५ किलो|५५ किलो]] |८६ '''PB''' |३ |११६ '''NR/GR''' |१ |२०२ '''NR''' |{{silver2}} |- |align=left|पोपी हजारिका |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ५९ किलो|५९ किलो]] |८१ |७ |१०२ |७ |१८३ |७ |- |align=left|हरजिंदर कौर |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७१ किलो|७१ किलो]] |९३ '''PB''' |४ |११९ |३ |२१२ |{{bronze3}} |- |align=left|पुनम यादव |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ७६ किलो|७६ किलो]] |९८ |२ |colspan=2| {{Abbr|NM|No Mark}} |colspan=2| {{Abbr|DNF|Did not Finish}} |- |align=left|उषा कुमार |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला ८७ किलो|८७ किलो]] |९५ |५ |११० |५ |२०५ |६ |- |align=left|पूर्णिमा पांडे |align=left|[[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील भारोत्तोलन - महिला +८७ किलो|+८७ किलो]] |१०३ '''PB''' |५ |१२५ |५ |२२८ |६ |} ==मुष्टियुद्ध== ==लॉन बोल्स== ==सायकलिंग== ==स्क्वॅश== ==हॉकी== ==संदर्भ== {{reflist|30em}} ==बाह्यदुवे== *[https://olympic.ind.in/ भारतीय ऑलिम्पिक असोसिएशन अधिकृत साइट] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात सहभागी देश|भारत]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|*]] 006q6bqid943w5uvb82yx4pgvlyc55l 0 309745 2148002 2147709 2022-08-16T12:37:19Z 43.242.226.11 /* विशेष भाग */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम | कार्यक्रम = नवा गडी नवं राज्य | चित्र = | लोगो_चित्र_शीर्षक = | उपशीर्षक = | प्रकार = | निर्माता = [[श्रुती मराठे]], गौरव घाटणेकर | निर्मिती संस्था = ब्लॅक कॉफी प्रोडक्शन | दिग्दर्शक = | क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = | सूत्रधार = | कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]] | पंच = | आवाज = | अभिवाचक = | थीम संगीत संगीतकार = | शीर्षकगीत = | अंतिम संगीत = | संगीतकार = | देश = [[भारत]] | भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]] | वर्ष संख्या = | एपिसोड संख्या = | कार्यकारी निर्माता = | सुपरवायझिंग निर्माता = | असोसिएट निर्माता = | सह निर्माता = | कथा संकलन = | संकलन = | स्थळ = | कॅमेरा = | चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार रात्री ९ वाजता | वाहिनी = [[झी मराठी]] | चित्र प्रकार = | ध्वनी प्रकार = | पहिला भाग = | प्रथम प्रसारण = ०८ ऑगस्ट २०२२ | शेवटचे प्रसारण = चालू | आधी = [[माझी तुझी रेशीमगाठ]] | नंतर = [[चला हवा येऊ द्या]] | सारखे = }} '''नवा गडी नवं राज्य''' ही [[झी मराठी]] वाहिनीवर प्रसारित होणारी नवी मालिका आहे.<ref>{{Cite web|url=https://lokmat.news18.com/amp/entertainment/anita-date-in-upcoming-serial-zee-marathi-nava-gadi-nava-rajya-new-character-rama-radhika-masale-mazya-navryachi-bayko-mhrn-729719.html|title='राधिका मसाले'ची मालकीण आता दाखवणार वेगळा ठसका; अनिता दातेची नवी हटके मालिका|website=[[न्यूज१८ लोकमत]]}}</ref> == निर्मिती == [[श्रुती मराठे]] आणि गौरव घाटणेकर या जोडप्याने पहिल्यांदाच निर्मिती क्षेत्रात पाऊल ठेवून ब्लॅक कॉफी प्रोडक्शनद्वारे या नव्या मालिकेची निर्मिती केली.<ref>{{Cite web|url=https://lokmat.news18.com/amp/photogallery/entertainment/marathi-actress-shruti-marathe-and-husband-gaurav-ghatnekar-to-produce-nava-gadi-nava-rajya-new-serial-zee-marathi-mhrn-742251.html|title='राधा ही बावरी' फेम अभिनेत्री नवऱ्यासह करतेय 'या' मालिकेची निर्मिती|website=[[न्यूज१८ लोकमत]]}}</ref> यात कश्यप परूळेकर, पल्लवी पाटील आणि [[अनिता दाते-केळकर]] मुख्य भूमिकेत आहेत.<ref>{{Cite web|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/entertainment-news/bollywood-news/nava-gadi-nava-rajya-serial-fame-pallavi-patil-malvani-language-for-aanandi-roal/amp_articleshow/93407561.cms|title=भूमिकेसाठी काही पण! 'नवा गडी नवं राज्य'साठी पल्लवी पाटील शिकली ही गोष्ट|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]}}</ref> == कलाकार == * [[अनिता दाते-केळकर]] - रमा राघव कर्णिक * कश्यप परूळेकर - राघव कर्णिक<ref>{{Cite web|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/marathi-serial-nava-gadi-nava-rajya-with-anita-date-pallavi-patil-kashyap-parulekar-zee-marathi/amp_articleshow/93390229.cms|title=मराठी मालिकेचा रंगला प्रीमियर सोहळा, कार्यक्रमाचे Photo झाले व्हायरल|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]}}</ref> * पल्लवी पाटील - आनंदी वामन परब / आनंदी राघव कर्णिक * साईशा भोईर - रेवा राघव कर्णिक (चिंगी)<ref>{{Cite web|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/child-actor-saisha-bhoir-to-play-role-in-nava-gadi-nava-rajya-upcoming-shwo/amp_articleshow/92799324.cms|title=साईशानं शाळेसाठी 'रंग माझा वेगळा' मालिका सोडली? खरं कारण आलं समोर|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]}}</ref> * वर्षा दांदळे - सुलक्षणा कर्णिक * किर्ती पेंढारकर - वर्षा कर्णिक * अभय खडापकर - वामन परब * प्राजक्ता वाड्ये - माई परब == विशेष भाग == # जीव लावला की संसारातला प्रत्येक डाव जिंकता येतो. (०८ ऑगस्ट २०२२) # संकटांमुळे रखडलेली राघवची वरात अखेर आनंदीच्या दारात हजर होणार. (११ ऑगस्ट २०२२) # आनंदी-राघवच्या आयुष्यात रमा अवतरणार. (१६ ऑगस्ट २०२२) == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == {{झी मराठी रात्री ९च्या मालिका}} [[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] [[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] qobj7eaw6oue6kzax8p41fbctk8ow72 2148074 2148002 2022-08-16T16:48:19Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम | कार्यक्रम = नवा गडी नवं राज्य | चित्र = | लोगो_चित्र_शीर्षक = | उपशीर्षक = | प्रकार = | निर्माता = [[श्रुती मराठे]], गौरव घाटणेकर | निर्मिती संस्था = ब्लॅक कॉफी प्रोडक्शन | दिग्दर्शक = | क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = | सूत्रधार = | कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]] | पंच = | आवाज = | अभिवाचक = | थीम संगीत संगीतकार = | शीर्षकगीत = | अंतिम संगीत = | संगीतकार = | देश = [[भारत]] | भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]] | वर्ष संख्या = | एपिसोड संख्या = | कार्यकारी निर्माता = | सुपरवायझिंग निर्माता = | असोसिएट निर्माता = | सह निर्माता = | कथा संकलन = | संकलन = | स्थळ = | कॅमेरा = | चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार रात्री ९ वाजता | वाहिनी = [[झी मराठी]] | चित्र प्रकार = | ध्वनी प्रकार = | पहिला भाग = | प्रथम प्रसारण = ०८ ऑगस्ट २०२२ | शेवटचे प्रसारण = चालू | आधी = [[माझी तुझी रेशीमगाठ]] | नंतर = [[चला हवा येऊ द्या]] | सारखे = }} '''नवा गडी नवं राज्य''' ही [[झी मराठी]] वाहिनीवर प्रसारित होणारी नवी मालिका आहे.<ref>{{Cite web|url=https://lokmat.news18.com/amp/entertainment/anita-date-in-upcoming-serial-zee-marathi-nava-gadi-nava-rajya-new-character-rama-radhika-masale-mazya-navryachi-bayko-mhrn-729719.html|title='राधिका मसाले'ची मालकीण आता दाखवणार वेगळा ठसका; अनिता दातेची नवी हटके मालिका|website=[[न्यूज१८ लोकमत]]}}</ref> == निर्मिती == [[श्रुती मराठे]] आणि गौरव घाटणेकर या जोडप्याने पहिल्यांदाच निर्मिती क्षेत्रात पाऊल ठेवून ब्लॅक कॉफी प्रोडक्शनद्वारे या नव्या मालिकेची निर्मिती केली.<ref>{{Cite web|url=https://lokmat.news18.com/amp/photogallery/entertainment/marathi-actress-shruti-marathe-and-husband-gaurav-ghatnekar-to-produce-nava-gadi-nava-rajya-new-serial-zee-marathi-mhrn-742251.html|title='राधा ही बावरी' फेम अभिनेत्री नवऱ्यासह करतेय 'या' मालिकेची निर्मिती|website=[[न्यूज१८ लोकमत]]}}</ref> यात कश्यप परूळेकर, पल्लवी पाटील आणि [[अनिता दाते-केळकर]] मुख्य भूमिकेत आहेत.<ref>{{Cite web|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/entertainment-news/bollywood-news/nava-gadi-nava-rajya-serial-fame-pallavi-patil-malvani-language-for-aanandi-roal/amp_articleshow/93407561.cms|title=भूमिकेसाठी काही पण! 'नवा गडी नवं राज्य'साठी पल्लवी पाटील शिकली ही गोष्ट|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]}}</ref> == कथानक == == कलाकार == * [[अनिता दाते-केळकर]] - रमा राघव कर्णिक * कश्यप परूळेकर - राघव कर्णिक<ref>{{Cite web|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/marathi-serial-nava-gadi-nava-rajya-with-anita-date-pallavi-patil-kashyap-parulekar-zee-marathi/amp_articleshow/93390229.cms|title=मराठी मालिकेचा रंगला प्रीमियर सोहळा, कार्यक्रमाचे Photo झाले व्हायरल|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]}}</ref> * पल्लवी पाटील - आनंदी वामन परब / आनंदी राघव कर्णिक * साईशा भोईर - रेवा राघव कर्णिक (चिंगी)<ref>{{Cite web|url=https://maharashtratimes.com/entertainment/entertainment-news/television-news/child-actor-saisha-bhoir-to-play-role-in-nava-gadi-nava-rajya-upcoming-shwo/amp_articleshow/92799324.cms|title=साईशानं शाळेसाठी 'रंग माझा वेगळा' मालिका सोडली? खरं कारण आलं समोर|website=[[महाराष्ट्र टाइम्स]]}}</ref> * वर्षा दांदळे - सुलक्षणा कर्णिक * किर्ती पेंढारकर - वर्षा कर्णिक * अभय खडापकर - वामन परब * प्राजक्ता वाड्ये - माई परब == विशेष भाग == # जीव लावला की संसारातला प्रत्येक डाव जिंकता येतो. (०८ ऑगस्ट २०२२) # संकटांमुळे रखडलेली राघवची वरात अखेर आनंदीच्या दारात हजर होणार. (११ ऑगस्ट २०२२) # आनंदी-राघवच्या आयुष्यात रमा अवतरणार. (१६ ऑगस्ट २०२२) == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} == बाह्य दुवे == {{झी मराठी रात्री ९च्या मालिका}} [[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] [[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] a2if1yc1a81vcswcn6cqfygg6ckh2qx 0 309815 2148151 2144389 2022-08-17T04:48:34Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेटपटू माहिती | ध्वज = Flag of भारत.svg | राष्ट्रीयत्व = भारत | देश= भारत | देश_इंग्लिश_नाव = India| देश abbrev = IND | नाव = जेमायमाह रॉड्रिगेस | फलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने | गोलंदाजीची पद्धत = उजव्या हाताने ऑफब्रेक| सामने१ = | धावा१ = | फलंदाजीची सरासरी१ = | शतके/अर्धशतके१ = | सर्वोच्च धावसंख्या१ = | चेंडू१ = | बळी१ = | गोलंदाजीची सरासरी१ = - | ५ बळी१ = | १० बळी१ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी१ = | झेल/यष्टीचीत१ = | सामने२ = | धावा२ = | फलंदाजीची सरासरी२ = | शतके/अर्धशतके२ = | सर्वोच्च धावसंख्या२ = | चेंडू२ = | बळी२ = | गोलंदाजीची सरासरी२ = | ५ बळी२ = | सर्वोत्तम गोलंदाजी२ = | झेल/यष्टीचीत२ = | दिनांक= २९ जानेवारी | वर्ष = २०१८ | source=http://www.espncricinfo.com/india/content/player/1125449.html क्रिकइन्फो.कॉम }} '''जेमायमाह रॉड्रिगेस''' ([[५ सप्टेंबर]], [[इ.स. २०००|२०००]]:[[भांडुप]], [[मुंबई]], [[महाराष्ट्र]] - ) ही {{crw|IND}}ाची [[क्रिकेट]] खेळाडू आहे. ही उजव्या हाताने फलंदाजी आणि ऑफब्रेक गोलंदाजी करते. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:रॉड्रिगेस, जेमायमाह}} [[वर्ग:भारताच्या महिला क्रिकेट खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००० मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] h2qf9iiq5gjryi1lr8kcwg7w5qk7eal 0 309847 2148113 2144547 2022-08-17T02:06:16Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[टेबलटेनिस]]}} {{MedalCompetition|Commonwealth Games}} {{MedalGold| [[२०१८ राष्ट्रकुल खेळ|२०१८ गोल्ड कोस्ट]] | [[२०१८ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (एकेरी)]]}} {{MedalGold| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (पुरुष संघ)]]}} {{MedalBottom}} '''सतियन ज्ञानशेखरन''' ([[८ जानेवारी]], [[इ.स. १९९३|१९९३]] - ) हा [[भारत|भारतीय]] [[टेबलटेनिस]] खेळाडू आहे. याने भारतीय संघातून [[२०१८ राष्ट्रकुल खेळ|२०१८]] आणि [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल स्पर्धांमध्ये]] टेबलटेनिस सांघिक विजेतेपद मिळवले. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:ज्ञानशेखरन, सतियन}} [[वर्ग:भारतीय टेबल टेनिस खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९३ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] mmalwbusd7sg4tqhvbu8qmbxbv51eq6 2148192 2148113 2022-08-17T04:58:30Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[टेबलटेनिस]]}} {{MedalCompetition|Commonwealth Games}} {{MedalGold| [[२०१८ राष्ट्रकुल खेळ|२०१८ गोल्ड कोस्ट]] | [[२०१८ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (एकेरी)]]}} {{MedalGold| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (पुरुष संघ)]]}} {{MedalBottom}} '''सतियन ज्ञानशेखरन''' ([[८ जानेवारी]], [[इ.स. १९९३|१९९३]] - ) हा [[भारत|भारतीय]] [[टेबलटेनिस]] खेळाडू आहे. याने भारतीय संघातून [[२०१८ राष्ट्रकुल खेळ|२०१८]] आणि [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल स्पर्धांमध्ये]] टेबलटेनिस सांघिक विजेतेपद मिळवले. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:ज्ञानशेखरन, सतियन}} [[वर्ग:भारतीय टेबल टेनिस खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९३ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] m2lsdkypt5s2uxsc7z7acrvwu98y7n1 2148194 2148192 2022-08-17T04:59:06Z अभय नातू 206 removed [[Category:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[टेबलटेनिस]]}} {{MedalCompetition|Commonwealth Games}} {{MedalGold| [[२०१८ राष्ट्रकुल खेळ|२०१८ गोल्ड कोस्ट]] | [[२०१८ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (एकेरी)]]}} {{MedalGold| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ कॉमनवेल्थ खेळातील टेबलटेनिस|टेबलटेनिस (पुरुष संघ)]]}} {{MedalBottom}} '''सतियन ज्ञानशेखरन''' ([[८ जानेवारी]], [[इ.स. १९९३|१९९३]] - ) हा [[भारत|भारतीय]] [[टेबलटेनिस]] खेळाडू आहे. याने भारतीय संघातून [[२०१८ राष्ट्रकुल खेळ|२०१८]] आणि [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल स्पर्धांमध्ये]] टेबलटेनिस सांघिक विजेतेपद मिळवले. {{विस्तार}} {{DEFAULTSORT:ज्ञानशेखरन, सतियन}} [[वर्ग:भारतीय टेबल टेनिस खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९३ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] nk1dtkxjunpb2xvijko1wa3iapukwkf 3 309949 2148233 2144853 2022-08-17T07:07:37Z Mangesh.trimurti 114584 /* लेखन शैली व संदर्भ */ Reply wikitext text/x-wiki {{स्वागत}} == लेखन शैली व संदर्भ == नमस्कार, आपण विविध राजकारणी नेत्यांवर लेख लिहिल्याचे तथा संपादित केल्याचे दिसून येत आहे. कृपया [[पद्मसिंह बाजीराव पाटील]] व इतर लेखात योग्य त्या दुरुस्ती कराव्यात तसेच प्रत्येक मुद्याला योग्य ते संदर्भ जोडावेत. संदर्भ देताना फेसबुक, विविध ब्लॉग व सोशल मीडियाचे दुवे जोडणे टाळावे. तसेच लेखन शैली ही ललितलेख किंवा पत्रकारिते प्रमाणे नसावी एव्हढे करावे. कोणतीही अडचण उद्भवल्यास कृपया मेसेज करावा. पुढील लेखनास शुभेच्छा.-[[सदस्य:संतोष गोरे|'''<span style="text-shadow:grey 3px 3px 2px;color: blue"> संतोष</span><span style="text-shadow:gray 3px 3px 2px;color: blue"> गोरे </span>''']] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १८:२१, १० ऑगस्ट २०२२ (IST) :आपल्या मार्गदर्शनासाठी धन्यवाद. आपण सांगितल्याप्रमाणे लेखामध्ये काळजी घेण्याचा प्रयत्न करेन. [[सदस्य:Mangesh.trimurti|Mangesh.trimurti]] ([[सदस्य चर्चा:Mangesh.trimurti|चर्चा]]) १२:३७, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) cdocwg7iu2y8pvh6z8xnd2xdswupvn7 0 310039 2148201 2145324 2022-08-17T05:01:30Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = गुरजीत कौर | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = गुरजीत कौर | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२५ ऑक्टोबर]], [[इ.स. १९९५|१९९५]] | जन्म_स्थान = मियादी कलान, [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = १.६७ मी | वजन = ५९ किग्रॅ | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[आशियाई खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०१८ आशियाई खेळ|२०१८ जकार्ता]] | [[२०१४ आशियाई खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''गुरजीत कौर''' ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] खेळली. {{DEFAULTSORT:कौर, गुरजीत}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] 403tnx911hijumirvbqpe8mifs1t250 0 310132 2148207 2145850 2022-08-17T05:02:29Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = निशा वारसी | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = निशा वारसी | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[९ जुलै]], [[इ.स. १९९५]] | जन्म_स्थान = [[सोनेपत]], [[हरयाणा]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''निशा वारसी''' ([[९ जुलै]], [[इ.स. १९९५]]:[[सोनेपत]], [[हरयाणा]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:वारसी, निशा}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] 2z5iz8u9c94mg0u1l2f6ei0zcxal601 0 310134 2148205 2145851 2022-08-17T05:02:12Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = उदिता दुहान | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = उदिता दुहान | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१४ जानेवारी]], [[इ.स. १९९८]] | जन्म_स्थान = [[हिस्सार]], [[हरयाणा]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''उदिता दुहान''' ([[१४ जानेवारी]], [[इ.स. १९९८|१९९८]]:[[हिस्सार]], [[हरयाणा]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:दुहान, उदिता}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९८ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] m8p9akqzy5e20mgrf7zajnyjwq5ub1v 0 310135 2148202 2145853 2022-08-17T05:01:39Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = सलीमा टेटे | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = सलीमा टेटे | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२६ डिसेंबर]], [[इ.स. २००१|२००१]] | जन्म_स्थान = [[सिमदेगा]], [[झारखंड]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''सलीमा टेटे''' ([[२६ डिसेंबर]], [[इ.स. २००१|२००१]]:[[सिमडेगा]], [[झारखंड]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:टेटे, सलीमा}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००१ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] qaoejapgph3vj8bmpyk0cyfh98aamxh 0 310184 2148200 2145962 2022-08-17T05:01:21Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = सोनिका तांडी | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = सोनिका तांडी | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२० मार्च]], [[इ.स. १९९७|१९९७]] | जन्म_स्थान = [[हिसार जिल्हा]], [[हरयाणा]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''सोनिका तांडी''' ([[२० मार्च]], [[इ.स. १९९७|१९९७]]:[[हिसार जिल्हा]], [[हरयाणा]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:तांडी, सोनिका}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००१ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] e461llok12hykae9rrbzpkfjcm1eyt5 0 310185 2148213 2145963 2022-08-17T05:04:47Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{गल्लत|संगीता कुमारी सिंग देव}} {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = संगिता कुमारी | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = संगिता कुमारी | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२४ डिसेंबर]], [[इ.स. २००१|२००१]] | जन्म_स्थान = [[सिंडेगा]], [[झारखंड]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''संगिता कुमारी''' ([[२४ डिसेंबर]], [[इ.स. २००१|२००१]]:[[सिमडेगा]], [[झारखंड]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:कुमारी, संगिता}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००१ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] ddaeggtf3rshgjxhw1aij2h6z0cum73 0 310188 2148198 2145975 2022-08-17T05:00:43Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = ज्योती | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = ज्योती रुमावत | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[११ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९९|१९९९]] | जन्म_स्थान = [[सोनेपत]], [[हरयाणा]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''ज्योती''' ([[११ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९९|१९९९]]:[[सोनेपत]], [[हरयाणा]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. ही [[फॉरवर्ड (हॉकी)|फॉरवर्ड]] स्थानावर खेळते. [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००१ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] ts3rcgvaroll9iw742b7lahge15dgs9 0 310190 2148210 2145976 2022-08-17T05:03:24Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = शर्मिला देवी | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = शर्मिला देवी | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१० ऑक्टोबर]], [[इ.स. २००१|२००१]] | जन्म_स्थान = [[हिस्सार]], [[हरयाणा]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''शर्मिला देवी''' ([[१० ऑक्टोबर]], [[इ.स. २००१|२००१]]:[[हिस्सार]], [[हरयाणा]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००१ मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] iim1bfd903octm25k5e3px4f5wjtzip 0 310191 2148206 2145977 2022-08-17T05:02:21Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = लालरेमसियामी | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = लालरेमसियामी ह्मारझोटे | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[३० मार्च]], [[इ.स. २०००|२०००]] | जन्म_स्थान = [[कोलासिब]], [[मिझोरम]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|महिला [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalBronze| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''लालरेमसियामी ह्मारझोटे''' ([[३० मार्च]], [[इ.स. २०००|२०००]]:[[कोलासिब]], [[मिझोरम]], [[भारत]] - ) ही भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. ही भारताकडून [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]]मध्ये खेळली. {{DEFAULTSORT:ह्मारझोटे, लालरेमसियामी}} [[वर्ग:भारतीय महिला हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००० मधील जन्म]] [[वर्ग:स्त्री चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील कांस्य पदक विजेते भारतीय]] fp98m1o64n44e8985fgap52mr8xfp11 0 310195 2148170 2145983 2022-08-17T04:52:54Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = क्रिशन पाठक | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = क्रिशन बहादुर पाठक | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२४ एप्रिल]], [[इ.स. १९९७|१९९७]] | जन्म_स्थान = [[कपूरथला]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''क्रिशन पाठक''' ([[२४ एप्रिल]], [[इ.स. १९९७|१९९७]]:कपूरथला, [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:पाठक, क्रिशन}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९७ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] l2rsrxbm2p34q27mjezaogg4x2jdm14 0 310197 2148182 2145988 2022-08-17T04:55:23Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = जर्मनप्रीत सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = जर्मनप्रीत सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१८ जुलै]], [[इ.स. १९९६|१९९६]] | जन्म_स्थान = [[अमृतसर]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''जर्मनप्रीत सिंग''' ([[१८ जुलै]], [[इ.स. १९९६|१९९७ृ६]]:[[अमृतसर]], [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:सिंग, जर्मनप्रीत}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९६ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 6oyhvys4rdr2xycvfrqno2rx4b5qj0t 0 310199 2148178 2145991 2022-08-17T04:54:00Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = अमित रोहिदास | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = अमित रोहिदास | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१० मे]], [[इ.स. १९९३|१९९३]] | जन्म_स्थान = [[सुंदरगढ जिल्हा]], [[ओडिशा]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''अमित रोहिदास''' ([[१० मे]], [[इ.स. १९९३|१९९३]]:[[सुंदरगढ जिल्हा]], [[ओडिशा]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:रोहिदास, अमित}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९३ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] eslhsgzymdio8ez65gkyi7m87g9c9hx 0 310201 2148172 2145993 2022-08-17T04:53:09Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{हा लेख|हॉकी खेळाडू वरुण कुमार|वरुण कुमार (निःसंदिग्धीकरण)}} {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = वरुण कुमार | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = वरुण कुमार | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२५ जुलै]], [[इ.स. १९९५|१९९५]] | जन्म_स्थान = [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''वरुण कुमार''' ([[२५ जुलै]], [[इ.स. १९९५|१९९५]]:[[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] mpbfh9ivh2d10nsv86zjhycwf77i9pv 0 310206 2148185 2146016 2022-08-17T04:56:10Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = अभिषेक नैन | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = अभिषेक नैन | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१५ ऑगस्ट]], [[इ.स. १९९९|१९९९]] | जन्म_स्थान = [[सोनेपत]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''अभिषेक नैन''' ([[१५ ऑगस्ट]], [[इ.स. १९९९|१९९९]]]:[[सोनेपत]], [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:नैन, अभिषेक}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९९ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 3m5fsdgopy9jq5x4f45cvdfj7sbi9j9 0 310207 2148169 2146017 2022-08-17T04:52:44Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = हार्दिक सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = हार्दिक सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२३ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९९८|१९९८]] | जन्म_स्थान = खुस्रोपूर, [[जलंधर जिल्हा]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''हार्दिक सिंग''' ([[२३ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९९८|१९९८]]]:खुस्रोपूर, [[जलंधर जिल्हा]], [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:सिंग, हार्दिक}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९८ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 3qhj4m08s9ghxcvns7y8fh1qek90l93 0 310210 2148254 2146038 2022-08-17T10:12:56Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट व्यक्ती |चौकट_रुंदी= |नाव={{लेखनाव}} |टोपणनावे= |चित्र=Rj_in_office.jpg |चित्र_आकारमान=220px |चित्रशीर्षक=राकेश झुनझुनवाला यांचे त्यांच्या कार्यालयातील छायाचित्र (२००४) |चित्रशीर्षक_पर्याय= |जन्मनाव={{लेखनाव}} |जन्म_दिनांक={{birth date|df=yes|1960|07|05}} |जन्म_स्थान=हैदराबाद, आंध्रप्रदेश (आताचे तेलंगणा) |मृत्यू_दिनांक= {{मृत्यू दिनांक आणि वय|2022|8|14|1960|7|5}} |मृत्यू_स्थान=मुंबई, महाराष्ट्र |मृत्यू_कारण= |कलेवर_सापडलेले_स्थान= |चिरविश्रांतिस्थान= |चिरविश्रांतिस्थान_अक्षांश_रेखांश= |निवासस्थान=मुंबई, महाराष्ट्र |राष्ट्रीयत्व= |वांशिकत्व=भारतीय |नागरिकत्व=भारतीय |शिक्षण=चार्टर्ड अकाउंटंट |प्रशिक्षणसंस्था=* सिडनहॅम कॉलेज * इन्स्टिट्यूट ऑफ चार्टर्ड अकाउंटंट्स ऑफ इंडिया |पेशा=गुंतवणूकदार |कारकीर्द_काळ= |मालक= |प्रसिद्ध_कामे= |मूळ_गाव= |पगार= |निव्वळ_मालमत्ता= |उंची= |वजन= |ख्याती= |पदवी_हुद्दा= |कार्यकाळ= |पूर्ववर्ती= |परवर्ती= |राजकीय_पक्ष= |विरोधक= |संचालकमंडळ= |धर्म= |जोडीदार=रेखा झुनझुनवाला |अपत्ये=३ |वडील= |आई= |नातेवाईक= |पुरस्कार= |स्वाक्षरी= |स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय= |संकेतस्थळ= |तळटिपा= |संकीर्ण=}} '''राकेश झुनझुनवाला''' (५ जुलै १९६० - १४ ऑगस्ट २०२२)<ref>{{स्रोत बातमी|url=https://www.indiatoday.in/business/story/birthday-special-rakesh-jhunjhunwala-5-lesser-known-facts-about-him-1824019-2021-07-05|title=Five lesser known facts about stock market expert Rakesh Jhunjhunwala|date=July 5, 2021|work=[[India Today]]|language=en|access-date=2021-07-09|url-status=live}}</ref> हे एक भारतीय अब्जाधीश उद्योगपती, शेअर मार्केट व्यापारी आणि गुंतवणूकदार होते. रेअर एंटरप्रायझेस या त्यांच्या मालमत्ता व्यवस्थापन कंपनीमध्ये ते भागीदार आणि व्यवस्थापक होते. <ref>{{स्रोत बातमी|last=Jain|first=Surbhi|url=https://www.financialexpress.com/market/rakesh-jhunjhunwala-birthday-from-rs-5000-investment-to-now-rs-34000-cr-journey-from-bear-to-big-bull/2283342/|title=Rakesh Jhunjhunwala birthday today: Rs 5,000 investment to now Rs 34,000 cr; journey from 'bear' to 'big bull'|date=3 July 2021|work=[[The Financial Express (India)|The Financial Express]]}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|url=https://retail.economictimes.indiatimes.com/news/consumer-durables-and-information-technology/consumer-electronics/jhunjhunwalas-rare-enterprises-to-invest-in-syska-led/85791867|title=Jhunjhunwala's Rare Enterprises to invest in Syska LED|date=31 August 2021|work=ETRetail.com|publisher=[[The Economic Times]]|language=en}}</ref> झुनझुनवाला [[मुंबई|मुंबईत]] एका राजस्थानी कुटुंबात वाढले, जिथे त्यांचे वडील आयकर आयुक्त म्हणून काम करत होते. त्यांनी [[सिडनहॅम कॉलेज ऑफ कॉमर्स|सिडनहॅम कॉलेज]] <ref>{{स्रोत बातमी|last=Nagar|first=Anupam|url=https://economictimes.indiatimes.com/markets/stocks/news/what-does-it-take-to-make-a-rakesh-jhunjhunwala-not-just-titan-tata-tea/articleshow/72509899.cms|title=What does it take to make a Harshad Mehta? Not just Titan & Tata Tea|date=2019-12-13|work=The Economic Times|access-date=2020-04-07}}</ref> मधून पदवी प्राप्त केली आणि त्यानंतर [[भारतीय सनदी लेखाकार संस्थान|इन्स्टिट्यूट ऑफ चार्टर्ड अकाउंटंट्स ऑफ इंडियामध्ये]] प्रवेश घेतला. त्यांच्याकडे अंदाजे $५.५ अब्ज (जुलै २०२२ पर्यंत) निव्वळ संपत्ती होती आणि ते भारतातील ३६ वे सर्वात श्रीमंत व्यक्ती होते. <ref name="Forbes.com">{{जर्नल स्रोत|title=Rakesh Jhunjhunwala|url=https://www.forbes.com/profile/rakesh-jhunjhunwala/|language=en|access-date=2021-06-05}}</ref> <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.gqindia.com/get-smart/content/india-richest-stock-market-investors-net-worth-rakesh-jhunjhunwala-radhakishan-damani|title=These are the 5 richest stock market investors of India and their net worth|last=Shah|first=Vrutika|date=8 June 2020|website=GQ India|language=en-GB|access-date=2021-05-23}}</ref> <ref name="WHO IS RAKESH JHUNJHUNWALA">{{स्रोत बातमी|url=https://www.business-standard.com/about/who-is-rakesh-jhunjhunwala|title=WHO IS RAKESH JHUNJHUNWALA?|work=Business Standard India|access-date=2022-03-07}}</ref> २०२२ मध्ये त्यांनी अकासा एअर ही कमी किमतीची विमानसेवा भारतात स्थापन केली. <ref name="Money control 2021">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.moneycontrol.com/news/business/rakesh-jhunjhunwalas-promoted-akasa-air-gets-no-objection-certificate-from-civil-aviation-ministry-dgca-reports-7256881.html|title=Rakesh Jhunjhunwala-promoted Akasa Air Gets No-objection Certificate From Civil Aviation Ministry, DGCA: Reports|date=2021-08-04|website=Moneycontrol|access-date=2021-08-14}}</ref> == संदर्भ == tbx5x1ofe5b4lpsdnyu6sabjxfbiu6o 0 310223 2148081 2147878 2022-08-16T18:05:43Z 103.226.4.224 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट गायक|नाव='''{{लेखनाव}}'''|चित्र=Swapnali Gaikwad jpg.jpg|चित्रशीर्षक=Swapnali Gaikwad|उपाख्य=|जन्म_दिनांक=२६ जून १९९७|जन्म_स्थान=[[भारत]]|नागरिकत्व=[[भारत|भारतीय]]|मूळ_गाव=|देश={{ध्वज|भारत}}|भाषा=Marathi|शिक्षण=BPA (music)|प्रशिक्षण संस्था=[https://www.mituniversity.edu.in/index.php/academics/faculty/faculty-of-art-fine-art-and-performing-art/mit-vishwashanti-sangeet-kala-academy Vishwashanti Sangeet Kala Academy, MIT ADT UNIVERSITY]|गुरू=[https://en.wikipedia.org/wiki/Aadinath%20Mangeshkar आदिनाथ मंगेशकर]|संगीत प्रकार=[[गायन]]|पेशा=गायकी|imdb_id=https://www.imdb.com/name/nm12337462/|विशेष उपाधी=विश्वविक्रम :- "MOST SONGS OF LATA MANGESHKAR , SUNG BY AN INDIVIDUAL"}}<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/cities/pune-news/online-classes-to-music-label-pune-student-hits-a-high-note-on-women-entrepreneurship-101656095124778.html|title=Online classes to music label, Pune student hits a high note on women entrepreneurship|date=2022-06-24|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref>'''स्वप्नाली गायकवाड''' ([https://g.co/kgs/or95VW Swapnali Gaikwad])हिंदुस्तानी शास्त्रीय गायीका आणि शिक्षिका आहेत<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.imdb.com/name/nm12337462/|title=Swapnali Gaikwad|website=IMDb|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/education/news/city-student-teaches-indian-classical-music-to-students-across-the-globe/articleshow/92645418.cms|title=City student teaches Indian classical music to students across the globe - Times of India|last=Jul 4|first=Swati Shinde / TNN /|last2=2022|website=The Times of India|language=en|access-date=2022-08-15|last3=Ist|first3=11:41}}</ref> . [[आदिनाथ मंगेशकर]] यांचे त्या शिष्य आहेत<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.youtube.com/watch?v=h8mLTplqzzY|title=Marathi hit Song Lata Mangeshkar 90th Birthday "VADAL WAR SUTL GO Swapnali Gaikwad|website=Youtube|url-status=live}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|last=Pravina|first=Kajol|title=FPJ Exclusive: In conversation with Swapnali Gaikwad; the singer who has set a new world record|publisher=The Free Press Journal|year=2021|location=https://www.youtube.com/watch?v=Jmh0fu2b9zk}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.freepressjournal.in/mumbai/singer-swapnali-gaikwad-pays-tribute-to-veteran-singer-lata-mangeshkar-sets-a-new-world-record|title=Singer Swapnali Gaikwad pays tribute to veteran singer Lata Mangeshkar, sets a new world record|website=Free Press Journal|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tv9marathi.com/maharashtra/swapnali-gaikwad-singer-set-world-record-sung-92-song-continuously-on-occasion-of-lata-mangeshkar-birthday-547002.html|title=लातूरच्या स्वप्नालीचा वर्ल्ड रेकॉर्ड, सलग 4 तासांत गायली 92 गाणी, लता मंगेशकर यांना अनोखा नजराणा|last=Marathi|first=TV9|date=2021-09-30|website=TV9 Marathi|language=mr|access-date=2022-08-15}}</ref>. डिजिटल माध्यमांचा वापर करून तिने शास्त्रीय  संगीतचा  आंतरराष्ट्रीय पातळीवर  प्रचार प्रसार साठी स्वप्नाली गेले ६ वर्ष  प्रयत्नशील आहे .<ref>{{स्रोत बातमी|title=प्रेरणा|publisher=Saamana|year=2022|edition=प्रेरणा|location=http://epaper.saamana.com/ArticlePage/APpage.php?edn=Utsav&articleid=SAMANA_CEL_20220703_2_7&artwidth=90.14166666666667px}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref><ref name=":0" />.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref> स्वप्नाली यांनी नुकताच [https://www.mxplayer.in/music-online/watch-malang-video-online-1631c7e199b8c703ca5a07070a7dd0bc मलंग] हे गाणं प्रकाशीत केलं आहे <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hungama.com/video/malang/86587321/|title=Malang|last=Hungama|website=Hungama.com|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.imdb.com/title/tt21264234/|title=Malang Music Video|website=imdb.com|url-status=live}}</ref> ==== संदर्भ ==== tek0lasg6xbs59ua2fwu3z2cezkb4na 2148089 2148081 2022-08-17T01:31:54Z संतोष गोरे 135680 [[Special:Contributions/103.226.4.224|103.226.4.224]] ([[User talk:103.226.4.224|चर्चा]]) यांनी केलेले बदल [[User:संतोष गोरे|संतोष गोरे]] यांच्या आवृत्तीकडे पूर्वपदास नेले. wikitext text/x-wiki {{उल्लेखनीयता}} {{माहितीचौकट गायक|नाव='''{{लेखनाव}}'''|चित्र=Swapnali Gaikwad jpg.jpg|चित्रशीर्षक=Swapnali Gaikwad|उपाख्य=|जन्म_दिनांक=२६ जून १९९७|जन्म_स्थान=[[भारत]]|नागरिकत्व=[[भारत|भारतीय]]|मूळ_गाव=|देश={{ध्वज|भारत}}|भाषा=Marathi|शिक्षण=BPA (music)|प्रशिक्षण संस्था=[https://www.mituniversity.edu.in/index.php/academics/faculty/faculty-of-art-fine-art-and-performing-art/mit-vishwashanti-sangeet-kala-academy Vishwashanti Sangeet Kala Academy, MIT ADT UNIVERSITY]|गुरू=[https://en.wikipedia.org/wiki/Aadinath%20Mangeshkar आदिनाथ मंगेशकर]|संगीत प्रकार=[[गायन]]|पेशा=गायकी|imdb_id=https://www.imdb.com/name/nm12337462/|विशेष उपाधी=विश्वविक्रम :- "MOST SONGS OF LATA MANGESHKAR , SUNG BY AN INDIVIDUAL"}}<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/cities/pune-news/online-classes-to-music-label-pune-student-hits-a-high-note-on-women-entrepreneurship-101656095124778.html|title=Online classes to music label, Pune student hits a high note on women entrepreneurship|date=2022-06-24|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref>'''स्वप्नाली गायकवाड''' ([https://g.co/kgs/or95VW Swapnali Gaikwad])हिंदुस्तानी शास्त्रीय गायीका आणि शिक्षिका आहेत<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.imdb.com/name/nm12337462/|title=Swapnali Gaikwad|website=IMDb|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/education/news/city-student-teaches-indian-classical-music-to-students-across-the-globe/articleshow/92645418.cms|title=City student teaches Indian classical music to students across the globe - Times of India|last=Jul 4|first=Swati Shinde / TNN /|last2=2022|website=The Times of India|language=en|access-date=2022-08-15|last3=Ist|first3=11:41}}</ref> . [[आदिनाथ मंगेशकर]] यांचे त्या शिष्य आहेत<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.youtube.com/watch?v=h8mLTplqzzY|title=Marathi hit Song Lata Mangeshkar 90th Birthday "VADAL WAR SUTL GO Swapnali Gaikwad|website=Youtube|url-status=live}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|last=Pravina|first=Kajol|title=FPJ Exclusive: In conversation with Swapnali Gaikwad; the singer who has set a new world record|publisher=The Free Press Journal|year=2021|location=https://www.youtube.com/watch?v=Jmh0fu2b9zk}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.freepressjournal.in/mumbai/singer-swapnali-gaikwad-pays-tribute-to-veteran-singer-lata-mangeshkar-sets-a-new-world-record|title=Singer Swapnali Gaikwad pays tribute to veteran singer Lata Mangeshkar, sets a new world record|website=Free Press Journal|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tv9marathi.com/maharashtra/swapnali-gaikwad-singer-set-world-record-sung-92-song-continuously-on-occasion-of-lata-mangeshkar-birthday-547002.html|title=लातूरच्या स्वप्नालीचा वर्ल्ड रेकॉर्ड, सलग 4 तासांत गायली 92 गाणी, लता मंगेशकर यांना अनोखा नजराणा|last=Marathi|first=TV9|date=2021-09-30|website=TV9 Marathi|language=mr|access-date=2022-08-15}}</ref>. डिजिटल माध्यमांचा वापर करून तिने शास्त्रीय  संगीतचा  आंतरराष्ट्रीय पातळीवर  प्रचार प्रसार साठी स्वप्नाली गेले ६ वर्ष  प्रयत्नशील आहे .<ref>{{स्रोत बातमी|title=प्रेरणा|publisher=Saamana|year=2022|edition=प्रेरणा|location=http://epaper.saamana.com/ArticlePage/APpage.php?edn=Utsav&articleid=SAMANA_CEL_20220703_2_7&artwidth=90.14166666666667px}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref><ref name=":0" />.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref> स्वप्नाली यांनी नुकताच [https://www.mxplayer.in/music-online/watch-malang-video-online-1631c7e199b8c703ca5a07070a7dd0bc मलंग] हे गाणं प्रकाशीत केलं आहे <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hungama.com/video/malang/86587321/|title=Malang|last=Hungama|website=Hungama.com|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.imdb.com/title/tt21264234/|title=Malang Music Video|website=imdb.com|url-status=live}}</ref> ==== संदर्भ ==== iland0x13q1yu1h51y7p09zvincrjvt 2148090 2148089 2022-08-17T01:37:38Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{उल्लेखनीयता}} {{माहितीचौकट गायक|नाव='''{{लेखनाव}}'''|चित्र=Swapnali Gaikwad jpg.jpg|चित्रशीर्षक=Swapnali Gaikwad|उपाख्य=|जन्म_दिनांक=२६ जून १९९७|जन्म_स्थान=[[भारत]]|नागरिकत्व=[[भारत|भारतीय]]|मूळ_गाव=|देश={{ध्वज|भारत}}|भाषा=Marathi{{मराठी शब्द सुचवा}}|शिक्षण=BPA (music){{मराठी शब्द सुचवा}}|प्रशिक्षण संस्था= Vishwashanti Sangeet Kala Academy, MIT ADT UNIVERSITY{{मराठी शब्द सुचवा}}|गुरू=[[ आदिनाथ मंगेशकर]]|संगीत प्रकार=[[गायन]]|पेशा=गायकी|imdb_id=https://www.imdb.com/name/nm12337462/|विशेष उपाधी=विश्वविक्रम :- "MOST SONGS OF LATA MANGESHKAR , SUNG BY AN INDIVIDUAL"{{मराठी शब्द सुचवा}}}}<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/cities/pune-news/online-classes-to-music-label-pune-student-hits-a-high-note-on-women-entrepreneurship-101656095124778.html|title=Online classes to music label, Pune student hits a high note on women entrepreneurship|date=2022-06-24|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref>'''स्वप्नाली गायकवाड''' हिंदुस्तानी शास्त्रीय गायीका आणि शिक्षिका आहेत<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.imdb.com/name/nm12337462/|title=Swapnali Gaikwad|website=IMDb|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/education/news/city-student-teaches-indian-classical-music-to-students-across-the-globe/articleshow/92645418.cms|title=City student teaches Indian classical music to students across the globe - Times of India|last=Jul 4|first=Swati Shinde / TNN /|last2=2022|website=The Times of India|language=en|access-date=2022-08-15|last3=Ist|first3=11:41}}</ref> . [[आदिनाथ मंगेशकर]] यांचे त्या शिष्य आहेत<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.youtube.com/watch?v=h8mLTplqzzY|title=Marathi hit Song Lata Mangeshkar 90th Birthday "VADAL WAR SUTL GO Swapnali Gaikwad|website=Youtube|url-status=live}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|last=Pravina|first=Kajol|title=FPJ Exclusive: In conversation with Swapnali Gaikwad; the singer who has set a new world record|publisher=The Free Press Journal|year=2021|location=https://www.youtube.com/watch?v=Jmh0fu2b9zk}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.freepressjournal.in/mumbai/singer-swapnali-gaikwad-pays-tribute-to-veteran-singer-lata-mangeshkar-sets-a-new-world-record|title=Singer Swapnali Gaikwad pays tribute to veteran singer Lata Mangeshkar, sets a new world record|website=Free Press Journal|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tv9marathi.com/maharashtra/swapnali-gaikwad-singer-set-world-record-sung-92-song-continuously-on-occasion-of-lata-mangeshkar-birthday-547002.html|title=लातूरच्या स्वप्नालीचा वर्ल्ड रेकॉर्ड, सलग 4 तासांत गायली 92 गाणी, लता मंगेशकर यांना अनोखा नजराणा|last=Marathi|first=TV9|date=2021-09-30|website=TV9 Marathi|language=mr|access-date=2022-08-15}}</ref>. डिजिटल माध्यमांचा वापर करून तिने शास्त्रीय संगीतचा  आंतरराष्ट्रीय पातळीवर  प्रचार प्रसार साठी स्वप्नाली गेले ६ वर्ष  प्रयत्नशील आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|title=प्रेरणा|publisher=Saamana|year=2022|edition=प्रेरणा|location=http://epaper.saamana.com/ArticlePage/APpage.php?edn=Utsav&articleid=SAMANA_CEL_20220703_2_7&artwidth=90.14166666666667px}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref><ref name=":0" /><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref> == वैयक्तिक आयुष्य == == कारकीर्द == == जागतिक विक्रम == ==== संदर्भ ==== 1vuln796ww6k5b4zp1j361v7fqsv6v7 2148252 2148090 2022-08-17T10:06:17Z Vishwajyot 140240 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट गायक|नाव='''{{लेखनाव}}'''|चित्र=Swapnali Gaikwad jpg.jpg|चित्रशीर्षक=Swapnali Gaikwad|उपाख्य=|जन्म_दिनांक=२६ जून १९९७|जन्म_स्थान=[[भारत]]|नागरिकत्व=[[भारत|भारतीय]]|मूळ_गाव=|देश={{ध्वज|भारत}}|भाषा=Marathi{{मराठी शब्द सुचवा}}|शिक्षण=BPA (music){{मराठी शब्द सुचवा}}|प्रशिक्षण संस्था= Vishwashanti Sangeet Kala Academy, MIT ADT UNIVERSITY{{मराठी शब्द सुचवा}}|गुरू=[[ आदिनाथ मंगेशकर]]|संगीत प्रकार=[[गायन]]|पेशा=गायकी|imdb_id=https://www.imdb.com/name/nm12337462/|विशेष उपाधी=विश्वविक्रम :- "MOST SONGS OF LATA MANGESHKAR , SUNG BY AN INDIVIDUAL"{{मराठी शब्द सुचवा}}}}<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.hindustantimes.com/cities/pune-news/online-classes-to-music-label-pune-student-hits-a-high-note-on-women-entrepreneurship-101656095124778.html|title=Online classes to music label, Pune student hits a high note on women entrepreneurship|date=2022-06-24|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref>'''स्वप्नाली गायकवाड''' हिंदुस्तानी शास्त्रीय गायीका आणि शिक्षिका आहेत<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=http://www.imdb.com/name/nm12337462/|title=Swapnali Gaikwad|website=IMDb|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/education/news/city-student-teaches-indian-classical-music-to-students-across-the-globe/articleshow/92645418.cms|title=City student teaches Indian classical music to students across the globe - Times of India|last=Jul 4|first=Swati Shinde / TNN /|last2=2022|website=The Times of India|language=en|access-date=2022-08-15|last3=Ist|first3=11:41}}</ref> . [[आदिनाथ मंगेशकर]] यांचे त्या शिष्य आहेत<ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.youtube.com/watch?v=h8mLTplqzzY|title=Marathi hit Song Lata Mangeshkar 90th Birthday "VADAL WAR SUTL GO Swapnali Gaikwad|website=Youtube|url-status=live}}</ref><ref>{{स्रोत बातमी|last=Pravina|first=Kajol|title=FPJ Exclusive: In conversation with Swapnali Gaikwad; the singer who has set a new world record|publisher=The Free Press Journal|year=2021|location=https://www.youtube.com/watch?v=Jmh0fu2b9zk}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.freepressjournal.in/mumbai/singer-swapnali-gaikwad-pays-tribute-to-veteran-singer-lata-mangeshkar-sets-a-new-world-record|title=Singer Swapnali Gaikwad pays tribute to veteran singer Lata Mangeshkar, sets a new world record|website=Free Press Journal|language=en|access-date=2022-08-15}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.tv9marathi.com/maharashtra/swapnali-gaikwad-singer-set-world-record-sung-92-song-continuously-on-occasion-of-lata-mangeshkar-birthday-547002.html|title=लातूरच्या स्वप्नालीचा वर्ल्ड रेकॉर्ड, सलग 4 तासांत गायली 92 गाणी, लता मंगेशकर यांना अनोखा नजराणा|last=Marathi|first=TV9|date=2021-09-30|website=TV9 Marathi|language=mr|access-date=2022-08-15}}</ref>. डिजिटल माध्यमांचा वापर करून तिने शास्त्रीय संगीतचा  आंतरराष्ट्रीय पातळीवर  प्रचार प्रसार साठी स्वप्नाली गेले ६ वर्ष  प्रयत्नशील आहे.<ref>{{स्रोत बातमी|title=प्रेरणा|publisher=Saamana|year=2022|edition=प्रेरणा|location=http://epaper.saamana.com/ArticlePage/APpage.php?edn=Utsav&articleid=SAMANA_CEL_20220703_2_7&artwidth=90.14166666666667px}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref><ref name=":0" /><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://just-fame.com/in-this-pandemic-indian-classical-singer-and-music-teacher-became-global-front-line-worrier/|title=In This Pandemic Indian Classical Singer and Music Teacher Became Global Front-Line Worrier|last=Author|first=Guest|date=2022-01-16|website=Just Fame|language=en-US|access-date=2022-08-15}}</ref> == वैयक्तिक आयुष्य == == कारकीर्द == == जागतिक विक्रम == ==== संदर्भ ==== km3wtbvdoj6xqxvvz02xlyll59us1gu 0 310231 2148003 2147880 2022-08-16T12:37:39Z 43.242.226.11 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम | कार्यक्रम = तू चाल पुढं | चित्र = | लोगो_चित्र_शीर्षक = | उपशीर्षक = | प्रकार = | निर्माता = | निर्मिती संस्था = एकस्मै क्रिएशन | दिग्दर्शक = | क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = | सूत्रधार = | कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]] | पंच = | आवाज = | अभिवाचक = | थीम संगीत संगीतकार = | शीर्षकगीत = | अंतिम संगीत = | संगीतकार = | देश = [[भारत]] | भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]] | वर्ष संख्या = | एपिसोड संख्या = | कार्यकारी निर्माता = | सुपरवायझिंग निर्माता = | असोसिएट निर्माता = | सह निर्माता = | कथा संकलन = | संकलन = | स्थळ = | कॅमेरा = | चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार संध्या. ७.३० वाजता | वाहिनी = [[झी मराठी]] | चित्र प्रकार = | ध्वनी प्रकार = | पहिला भाग = | प्रथम प्रसारण = १५ ऑगस्ट २०२२ | शेवटचे प्रसारण = चालू | आधी = [[सत्यवान सावित्री (मालिका)|सत्यवान सावित्री]] | नंतर = [[तू तेव्हा तशी]] | सारखे = }} {{झी मराठी संध्या. ७.३०च्या मालिका}} '''तू चाल पुढं''' ही [[झी मराठी]]वर प्रसारित झालेली एक मालिका आहे. यात अभिनेत्री [[दीपा परब]]ने अश्विनीच्या मुख्य भूमिकेचे काम केले आहे. == कथानक == अश्विनी ही एक सामान्य गृहिणी असते व तिचे ब्युटी पार्लर सुरू करण्याचे मोठे स्वप्न असते. तसेच नवीन घर घेण्यासाठी कुटुंबाला तिला थोडा हातभार लावायचा असतो. ज्यासाठी ती अश्विनी ब्युटी पार्लर सुरू करून कमावलेल्या पैशांमधून नवीन घरासाठी मदत करते.<ref>{{Cite web|title=गृहिणीचं आयुष्य दाखवणारी नवी मालिका, ‘तू चाल पुढं’मधून दीपा परबचं छोट्या पडद्यावर पुनरागमन!|url=https://marathi.abplive.com/entertainment/television/tv-actress-deepa-parab-s-comeback-with-new-serial-tu-chal-pudha-on-zee-marathi-1078754/amp|website=[[एबीपी माझा]]}}</ref> == कलाकार == * [[दीपा परब]] - अश्विनी वाघमारे<ref>{{Cite web|url=https://marathi.abplive.com/entertainment/television/tv-actress-deepa-parab-s-comeback-with-new-serial-tu-chal-pudha-on-zee-marathi-1078754/amp|title=गृहिणीचं आयुष्य दाखवणारी नवी मालिका, ‘तू चाल पुढं’मधून दीपा परबचं छोट्या पडद्यावर पुनरागमन!|website=[[एबीपी माझा]]}}</ref> * धनश्री काडगांवकर * प्रतिभा गोरेगांवकर * वैष्णवी कल्याणकर * देवेंद्र दोडके * आदित्य वैद्य * पिहू गोसावी == विशेष भाग == # गोष्ट वेगळी ही तुझी वेगळीच राहू दे तू चाल पुढं. (१५ ऑगस्ट २०२२) # एका हाती संसार एका हाती स्वप्न, खोपा बांधते मी कष्टाने उंच. (१८ ऑगस्ट २०२२) == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] [[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] 5s579mxjxkft1aknvn8ki8qyhlm7zxe 2148028 2148003 2022-08-16T13:26:05Z 43.242.226.11 /* कलाकार */ wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम | कार्यक्रम = तू चाल पुढं | चित्र = | लोगो_चित्र_शीर्षक = | उपशीर्षक = | प्रकार = | निर्माता = | निर्मिती संस्था = एकस्मै क्रिएशन | दिग्दर्शक = | क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = | सूत्रधार = | कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]] | पंच = | आवाज = | अभिवाचक = | थीम संगीत संगीतकार = | शीर्षकगीत = | अंतिम संगीत = | संगीतकार = | देश = [[भारत]] | भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]] | वर्ष संख्या = | एपिसोड संख्या = | कार्यकारी निर्माता = | सुपरवायझिंग निर्माता = | असोसिएट निर्माता = | सह निर्माता = | कथा संकलन = | संकलन = | स्थळ = | कॅमेरा = | चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार संध्या. ७.३० वाजता | वाहिनी = [[झी मराठी]] | चित्र प्रकार = | ध्वनी प्रकार = | पहिला भाग = | प्रथम प्रसारण = १५ ऑगस्ट २०२२ | शेवटचे प्रसारण = चालू | आधी = [[सत्यवान सावित्री (मालिका)|सत्यवान सावित्री]] | नंतर = [[तू तेव्हा तशी]] | सारखे = }} {{झी मराठी संध्या. ७.३०च्या मालिका}} '''तू चाल पुढं''' ही [[झी मराठी]]वर प्रसारित झालेली एक मालिका आहे. यात अभिनेत्री [[दीपा परब]]ने अश्विनीच्या मुख्य भूमिकेचे काम केले आहे. == कथानक == अश्विनी ही एक सामान्य गृहिणी असते व तिचे ब्युटी पार्लर सुरू करण्याचे मोठे स्वप्न असते. तसेच नवीन घर घेण्यासाठी कुटुंबाला तिला थोडा हातभार लावायचा असतो. ज्यासाठी ती अश्विनी ब्युटी पार्लर सुरू करून कमावलेल्या पैशांमधून नवीन घरासाठी मदत करते.<ref>{{Cite web|title=गृहिणीचं आयुष्य दाखवणारी नवी मालिका, ‘तू चाल पुढं’मधून दीपा परबचं छोट्या पडद्यावर पुनरागमन!|url=https://marathi.abplive.com/entertainment/television/tv-actress-deepa-parab-s-comeback-with-new-serial-tu-chal-pudha-on-zee-marathi-1078754/amp|website=[[एबीपी माझा]]}}</ref> == कलाकार == * [[दीपा परब]] - अश्विनी श्रेयस वाघमारे<ref>{{Cite web|url=https://marathi.abplive.com/entertainment/television/tv-actress-deepa-parab-s-comeback-with-new-serial-tu-chal-pudha-on-zee-marathi-1078754/amp|title=गृहिणीचं आयुष्य दाखवणारी नवी मालिका, ‘तू चाल पुढं’मधून दीपा परबचं छोट्या पडद्यावर पुनरागमन!|website=[[एबीपी माझा]]}}</ref> * धनश्री काडगांवकर - शिल्पी प्रकाश वाघमारे * प्रतिभा गोरेगांवकर - उज्ज्वला प्रकाश वाघमारे * वैष्णवी कल्याणकर - मयुरी श्रेयस वाघमारे * देवेंद्र दोडके - प्रकाश वाघमारे * आदित्य वैद्य - श्रेयस प्रकाश वाघमारे * पिहू गोसावी - कुहू श्रेयस वाघमारे == विशेष भाग == # गोष्ट वेगळी ही तुझी वेगळीच राहू दे तू चाल पुढं. (१५ ऑगस्ट २०२२) # एका हाती संसार एका हाती स्वप्न, खोपा बांधते मी कष्टाने उंच. (१८ ऑगस्ट २०२२) == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] [[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] nm0935rbewv1e2gq6d0reix788dzlml 2148073 2148028 2022-08-16T16:47:02Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम | कार्यक्रम = तू चाल पुढं | चित्र = | लोगो_चित्र_शीर्षक = | उपशीर्षक = | प्रकार = | निर्माता = | निर्मिती संस्था = एकस्मै क्रिएशन | दिग्दर्शक = | क्रिएटीव्ह दिग्दर्शक = | सूत्रधार = | कलाकार = [[#कलाकार|खाली पहा]] | पंच = | आवाज = | अभिवाचक = | थीम संगीत संगीतकार = | शीर्षकगीत = | अंतिम संगीत = | संगीतकार = | देश = [[भारत]] | भाषा = [[मराठी भाषा|मराठी]] | वर्ष संख्या = | एपिसोड संख्या = | कार्यकारी निर्माता = | सुपरवायझिंग निर्माता = | असोसिएट निर्माता = | सह निर्माता = | कथा संकलन = | संकलन = | स्थळ = | कॅमेरा = | चालण्याचा वेळ = सोमवार ते शनिवार संध्या. ७.३० वाजता | वाहिनी = [[झी मराठी]] | चित्र प्रकार = | ध्वनी प्रकार = | पहिला भाग = | प्रथम प्रसारण = १५ ऑगस्ट २०२२ | शेवटचे प्रसारण = चालू | आधी = [[सत्यवान सावित्री (मालिका)|सत्यवान सावित्री]] | नंतर = [[तू तेव्हा तशी]] | सारखे = }} '''तू चाल पुढं''' ही [[झी मराठी]]वर प्रसारित झालेली एक मालिका आहे. यात अभिनेत्री [[दीपा परब]]ने अश्विनीच्या मुख्य भूमिकेचे काम केले आहे. == कथानक == अश्विनी ही एक सामान्य गृहिणी असते व तिचे ब्युटी पार्लर सुरू करण्याचे मोठे स्वप्न असते. तसेच नवीन घर घेण्यासाठी कुटुंबाला तिला थोडा हातभार लावायचा असतो. ज्यासाठी ती अश्विनी ब्युटी पार्लर सुरू करून कमावलेल्या पैशांमधून नवीन घरासाठी मदत करते.<ref>{{Cite web|title=गृहिणीचं आयुष्य दाखवणारी नवी मालिका, ‘तू चाल पुढं’मधून दीपा परबचं छोट्या पडद्यावर पुनरागमन!|url=https://marathi.abplive.com/entertainment/television/tv-actress-deepa-parab-s-comeback-with-new-serial-tu-chal-pudha-on-zee-marathi-1078754/amp|website=[[एबीपी माझा]]}}</ref> == कलाकार == * [[दीपा परब]] - अश्विनी श्रेयस वाघमारे<ref>{{Cite web|url=https://marathi.abplive.com/entertainment/television/tv-actress-deepa-parab-s-comeback-with-new-serial-tu-chal-pudha-on-zee-marathi-1078754/amp|title=गृहिणीचं आयुष्य दाखवणारी नवी मालिका, ‘तू चाल पुढं’मधून दीपा परबचं छोट्या पडद्यावर पुनरागमन!|website=[[एबीपी माझा]]}}</ref> * धनश्री काडगांवकर - शिल्पी प्रकाश वाघमारे * प्रतिभा गोरेगांवकर - उज्ज्वला प्रकाश वाघमारे * वैष्णवी कल्याणकर - मयुरी श्रेयस वाघमारे * देवेंद्र दोडके - प्रकाश वाघमारे * आदित्य वैद्य - श्रेयस प्रकाश वाघमारे * पिहू गोसावी - कुहू श्रेयस वाघमारे == विशेष भाग == # गोष्ट वेगळी ही तुझी वेगळीच राहू दे तू चाल पुढं. (१५ ऑगस्ट २०२२) # एका हाती संसार एका हाती स्वप्न, खोपा बांधते मी कष्टाने उंच. (१८ ऑगस्ट २०२२) == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{झी मराठी संध्या. ७.३०च्या मालिका}} [[वर्ग:मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] [[वर्ग:झी मराठी दूरचित्रवाहिनी मालिका]] l4fg6m8oqqs19snuhwx0e4ot25lpvmu 0 310239 2148171 2147760 2022-08-17T04:53:02Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = विवेक प्रसाद | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = विवेक सागर प्रसाद | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२५ फेब्रुवारी]], [[इ.स. २०००|२०००]] | जन्म_स्थान = [[इटारसी]], [[मध्य प्रदेश]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''विवेक सागर प्रसाद''' ([[२५ फेब्रुवारी]], [[इ.स. २०००|२०००]]]:[[इटारसी]], [[मध्य प्रदेश]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:प्रसाद, सागर}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. २००० मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] q7v77t5qg1oucf1gx0dzrj7fvtygnu5 0 310243 2148173 2147782 2022-08-17T04:53:17Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = शमशेर सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२९ जुलै]], [[इ.स. १९९७|१९९७]] | जन्म_स्थान = [[अटारी]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''शमशेर सिंगा''' ([[२९ जुलै]], [[इ.स. १९९७|१९९७]]:[[अटारी]], [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:सिंग, शमशेर}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९७ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] 5h75zjrb4hwyshqzxv8xaxl9fo4reja 0 310244 2148177 2147784 2022-08-17T04:53:51Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = नीलकांत शर्मा | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = शंगलाकपम नीलकांत शर्मा | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२ मे]], [[इ.स. १९९५|१९९५]] | जन्म_स्थान = [[इंफाल पूर्व]], [[मणिपूर]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''शंगलाकपम नीलकांत शर्मा''' ([[२ मे]], [[इ.स. १९९५|१९९५]]:[[इंफाल पूर्व]], [[मणिपूर]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:शर्मा, नीलकांत}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] e0ov0yecjtm4rqk41iirau86urthbc6 0 310262 2148055 2147901 2022-08-16T15:21:21Z अभय नातू 206 अभय नातू ने लेख [[वासुकी नाग देवता]] वरुन [[वासुकी (नाग देवता)]] ला हलविला: शीर्षकलेखन संकेत wikitext text/x-wiki [[चित्र:Vishnu Kurmavatara and the churning of the milk ocean (3260164288).jpg|अल्ट=समुद्रमंथनात वासुक नाग देवता|इवलेसे|समुद्रमंथनात वासुक नाग देवता]]'''वासुकी''' हे हिंदू धर्मातील नागांचा राजे आहेत . त्यांच्या डोक्यावर ''नागमणी'' नावाचे [[रत्‍ने|रत्न]] होते असे त्याचे वर्णन आहे . वासुकीने [[समुद्रमंथन|समुद्र मंथना]]च्या घटनेत भाग घेतला. नागांचा राजा आणि नारायणाचा पर्वत [[आदिशेष]] हा त्यांचा मोठा भाऊ आहे,  मनसा आणि नागा त्याची बहीण आहेत. [[चिनी भाषा|चिनी]] आणि [[जपानी भाषा|जपानी]] पौराणिक कथांमध्ये वासूकी नागाचे संदर्भ आहेत्. वासुकी भगवान शिवांच्या गळ्यात विराजमान आहेत.[[चित्र:Wall sculpture of Lord Shiva at Basukinath Temple.jpg|अल्ट=शिवशंकरांच्या गळ्यात नागराज वासुकी|इवलेसे|शिवशंकरांच्या गळ्यात नागराज वासुकी ]] बौद्ध धर्मात , वासुकी आणि इतर नागा राजे [[गौतम बुद्ध| गौतम बुद्धांच्या]] अनेक उपदेशांसाठी प्रेक्षकांमध्ये दिसतात. नागा राजांच्या कर्तव्यांमध्ये बुद्धांचे [[संरक्षण]] आणि उपासना करण्यात तसेच इतर ज्ञानी प्राण्यांचे संरक्षण करण्यात नागांचे नेतृत्व करणे समाविष्ट होते. वासुकीचा नागा पुजारी तातिग नाग आहे. सनातन संस्कृतीत सावन महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या तिथीला नागांची पूजा करण्याची परंपरा पौराणिक काळापासून चालत आलेली आहे. ==नाग== शेषनागाच्या कुशीवर पृथ्वी आहे, अशी [[हिंदू]] धर्मीयांची दृढ श्रद्धा आहे. एकीकडे नागराज वासुकी भोलेशंकरांच्या गळ्यात शोभत असत. दुसरीकडे विश्वाचे रक्षक भगवान श्री हरी [[विष्णु|विष्णू]] सहत्रमुख अनंतनागच्या पलंगावर विराजमान आहेत. [[वर्ग:देवता]] tkc9pivvgn5sk81brahfbwb4mj3kekd 2148088 2148055 2022-08-16T22:28:02Z Katyare 1186 wikitext text/x-wiki [[चित्र:Vishnu Kurmavatara and the churning of the milk ocean (3260164288).jpg|अल्ट=समुद्रमंथनात वासुक नाग देवता|इवलेसे|समुद्रमंथनात वासुक नाग देवता]]'''वासुकी''' हे हिंदू धर्मातील नागांचा राजे आहेत . त्यांच्या डोक्यावर ''नागमणी'' नावाचे [[रत्‍ने|रत्न]] होते असे त्याचे वर्णन आहे . वासुकीने [[समुद्रमंथन|समुद्र मंथना]]च्या घटनेत भाग घेतला. पालक कद्रू (आई), कश्यप (वडील), नागांचा राजा आणि नारायणाचा पर्वत [[आदिशेष]] हा त्यांचा मोठा भाऊ आहे,  मनसा आणि नागा त्याची बहीण आहेत. [[चिनी भाषा|चिनी]] आणि [[जपानी भाषा|जपानी]] पौराणिक कथांमध्ये वासूकी नागाचे संदर्भ आहेत्. वासुकी भगवान शिवांच्या गळ्यात विराजमान आहेत.[[चित्र:Wall sculpture of Lord Shiva at Basukinath Temple.jpg|अल्ट=शिवशंकरांच्या गळ्यात नागराज वासुकी|इवलेसे|शिवशंकरांच्या गळ्यात नागराज वासुकी ]] बौद्ध धर्मात , वासुकी आणि इतर नागा राजे [[गौतम बुद्ध| गौतम बुद्धांच्या]] अनेक उपदेशांसाठी प्रेक्षकांमध्ये दिसतात. नागा राजांच्या कर्तव्यांमध्ये बुद्धांचे [[संरक्षण]] आणि उपासना करण्यात तसेच इतर ज्ञानी प्राण्यांचे संरक्षण करण्यात नागांचे नेतृत्व करणे समाविष्ट होते. वासुकीचा नागा पुजारी तातिग नाग आहे. सनातन संस्कृतीत सावन महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या तिथीला नागांची पूजा करण्याची परंपरा पौराणिक काळापासून चालत आलेली आहे. ==नाग== शेषनागाच्या कुशीवर पृथ्वी आहे, अशी [[हिंदू]] धर्मीयांची दृढ श्रद्धा आहे. एकीकडे नागराज वासुकी भोलेशंकरांच्या गळ्यात शोभत असत. दुसरीकडे विश्वाचे रक्षक भगवान श्री हरी [[विष्णु|विष्णू]] सहत्रमुख अनंतनागच्या पलंगावर विराजमान आहेत. [[वर्ग:देवता]] cvwgfkcermw2ho2goeq9td6wmbht0so 0 310266 2148057 2147937 2022-08-16T15:21:58Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट क्रिकेट मैदान |मैदान_नाव = मेपल लीफ क्रिकेट क्लब मैदान |टोपणनाव = |चित्र = |शीर्षक = |देश_इंग्लिश_नाव = CANADA |स्थळ = [[कॅनडा]] |स्थापना = |बसण्याची_क्षमता = |मालक = |architect= |contractor = |प्रचालक = |इतर_यजमान = |एण्ड1 = |एण्ड2 = |प्रथम_कसौटी_दिनांक = |प्रथम_कसौटी_वर्ष = |प्रथम_कसौटी_संघ1 = |प्रथम_कसौटी_संघ2 = |अंतिम_कसौटी_दिनांक = |अंतिम_कसौटी_वर्ष = |अंतिम_कसौटी_संघ1 = |अंतिम_कसौटी_संघ2 = |केवळ_कसौटी_दिनांक = |केवळ_कसौटी_वर्ष = |केवळ_कसौटी_संघ1 = |केवळ_कसौटी_संघ2 = |प्रथम_एकदिवसीय_दिनांक = २८ जून |प्रथम_एकदिवसीय_वर्ष = २००८ |प्रथम_एकदिवसीय_संघ1 = {{cr-rt|CAN}} |प्रथम_एकदिवसीय_संघ2 = {{cr|BER}} |अंतिम_एकदिवसीय_दिनांक = २९ ऑगस्ट |अंतिम_एकदिवसीय_वर्ष = २०१३ |अंतिम_एकदिवसीय_संघ1 = {{cr-rt|CAN}} |अंतिम_एकदिवसीय_संघ2 = {{cr|NED}} |केवळ_एकदिवसीय_दिनांक = |केवळ_एकदिवसीय_वर्ष = |केवळ_एकदिवसीय_संघ1 = |केवळ_एकदिवसीय_संघ2 = |प्रथम_२०-२०_दिनांक = १० ऑक्टोबर |प्रथम_२०-२०_वर्ष = २००८ |प्रथम_२०-२०_संघ१ = {{cr-rt|SL}} |प्रथम_२०-२०_संघ२ = {{cr|ZIM}} |अंतिम_२०-२०_दिनांक = १३ ऑक्टोबर |अंतिम_२०-२०_वर्ष = २००८ |अंतिम_२०-२०_संघ१ = {{cr-rt|PAK}} |अंतिम_२०-२०_संघ२ = {{cr|SL}} |केवळ_२०-२०_दिनांक = |केवळ_२०-२०_वर्ष = |केवळ_२०-२०_संघ१ = |केवळ_२०-२०_संघ२ = |वर्ष1 = |क्लब1 = |वर्ष2 = |क्लब2 = |वर्ष3 = |क्लब3 = |वर्ष4 = |क्लब4 = |वर्ष5 = |क्लब5 = |वर्ष6 = |क्लब6 = |वर्ष7 = |क्लब7 = |वर्ष8 = |क्लब8 = |दिनांक = १६ ऑगस्ट |वर्ष = २०२२ |स्रोत = https://www.espncricinfo.com/ci/content/ground/1321048.html क्रिकईन्फो }} '''मेपल लीफ क्रिकेट क्लब मैदान''' हे [[कॅनडा]]च्या किंग सिटी शहरातील एक मैदान आहे. [[वर्ग:कॅनडामधील क्रिकेट मैदाने]] 0fm3ckckddmg6iixzghykj6v4bqzaer 14 310289 2147965 2022-08-16T12:11:54Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:स्कॉटलँडचे रसायनशास्त्रज्ञ]] वरुन [[वर्ग:स्कॉटलंडचे रसायनशास्त्रज्ञ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:स्कॉटलंडचे रसायनशास्त्रज्ञ]] fmkke7y68f9lh28lnk0celwzyci8ich 14 310290 2147969 2022-08-16T12:14:49Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:स्कॉटीश खाद्यपदार्थ]] वरुन [[वर्ग:स्कॉटिश खाद्यपदार्थ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:स्कॉटिश खाद्यपदार्थ]] 9l9jrw7crg3rd0e83hkmzotaavkmjiw 0 310291 2147972 2022-08-16T12:18:41Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[फ्रांसचा आठवा लुई]] वरुन [[आठवा लुई, फ्रान्स]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[आठवा लुई, फ्रान्स]] 526598htnke3k1eakyjqyvnvgwj33k4 14 310292 2147977 2022-08-16T12:21:10Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:फ्रांसचे राज्यकर्ते]] वरुन [[वर्ग:फ्रान्सचे राज्यकर्ते]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:फ्रान्सचे राज्यकर्ते]] n2b5zpvknhy24gsij27va6lb8b6f61j 14 310293 2147984 2022-08-16T12:25:11Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:बँगकॉक]] वरुन [[वर्ग:बँकॉक]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:बँकॉक]] c59p86m6fd0mmkrm718nj02b4jwchyp 14 310294 2147991 2022-08-16T12:29:32Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:फ्रांसमधील आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] वरुन [[वर्ग:फ्रान्समधील आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:फ्रान्समधील आंतरराष्ट्रीय विमानतळ]] fjudjs2py5hq2jjsruyz1yksx5s5ast 14 310295 2147997 2022-08-16T12:34:38Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:बंगलोरचे लेखक]] वरुन [[वर्ग:बंगळूरचे लेखक]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:बंगळूरचे लेखक]] 726nkt4785vvk58agayypytk8uytwlz 14 310296 2148000 2022-08-16T12:35:20Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:बंगळूरू मेट्रो]] वरुन [[वर्ग:बंगळूर मेट्रो]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:बंगळूर मेट्रो]] lmuyzdoxaey2rgxjug744ynsyv3tvve 14 310297 2148005 2022-08-16T12:38:27Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:तोक्योमधील इमारती व वास्तू]] वरुन [[वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:टोकियोमधील इमारती व वास्तू]] djglguxnvdosne8m0uxxm37mi6u833a 0 310298 2148008 2022-08-16T12:39:39Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[ऑलिंपिक मैदान (तोक्यो)]] वरुन [[ऑलिंपिक मैदान (टोकियो)]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[ऑलिंपिक मैदान (टोकियो)]] f7gwy6p7dkti3jsoprn7k9a5chb47xi 14 310299 2148014 2022-08-16T12:42:20Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:तोक्यो]] वरुन [[वर्ग:टोकियो]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:टोकियो]] 76g2wuy53piqyokauz975x7pms4ju1j 0 310300 2148031 2022-08-16T14:36:46Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[दुसरा सुलैमान, ओस्मानी सम्राट]] वरुन [[दुसरा सुलेमान, ओस्मानी सम्राट]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[दुसरा सुलेमान, ओस्मानी सम्राट]] h06jqy4gdmk0gi6v5r83ueehl2o6mit 1 310301 2148033 2022-08-16T14:36:47Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[चर्चा:दुसरा सुलैमान, ओस्मानी सम्राट]] वरुन [[चर्चा:दुसरा सुलेमान, ओस्मानी सम्राट]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[चर्चा:दुसरा सुलेमान, ओस्मानी सम्राट]] e71cz6h062yohwi9ta5965h4yuu38l4 0 310302 2148035 2022-08-16T14:38:16Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने पुनर्निर्देशन ठेउन लेख [[चौथा जयवर्मन]] वरुन [[जयवर्मन चौथा]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[जयवर्मन चौथा]] tnjhwz1xboj7758jiq2j2imiczczwkz 0 310303 2148037 2022-08-16T14:40:07Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[भक्त लुई (पवित्र रोमन सम्राट)]] वरुन [[लुई द पायस, पवित्र रोमन सम्राट]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[लुई द पायस, पवित्र रोमन सम्राट]] tpywox1cai8tm1n7bsnkesdnvuksvp0 0 310304 2148039 2022-08-16T14:42:15Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[टकल्या चार्ल्स]] वरुन [[चार्ल्स द बाल्ड]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[चार्ल्स द बाल्ड]] de2y0sje7z4z4mu3gh5pfnk8dweb6kq 14 310305 2148041 2022-08-16T14:51:16Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:पोर्तुगीझ पोप]] वरुन [[वर्ग:पोर्तुगीज पोप]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:पोर्तुगीज पोप]] 907vhkhi84hbz0nhzbrrtwhdq2uswh6 3 310306 2148045 2022-08-16T15:09:09Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Abhishek Gudge}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) २०:३९, १६ ऑगस्ट २०२२ (IST) b0dg17ghsfbsgcab9z059g85vpkttev 0 310307 2148052 2022-08-16T15:20:22Z अभय नातू 206 अभय नातू ने पुनर्निर्देशन ठेउन लेख [[वंदे मातरम्]] वरुन [[वंदे मातरम]] ला हलविला: हलंत शब्द wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[वंदे मातरम]] f0euybvxmf4dpdjm2o3ufh2jznlpcy6 1 310308 2148054 2022-08-16T15:20:22Z अभय नातू 206 अभय नातू ने लेख [[चर्चा:वंदे मातरम्]] वरुन [[चर्चा:वंदे मातरम]] ला हलविला: हलंत शब्द wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[चर्चा:वंदे मातरम]] eutngyz0uiqz5gucy77ndh9a9p3tt6j 0 310309 2148056 2022-08-16T15:21:21Z अभय नातू 206 अभय नातू ने लेख [[वासुकी नाग देवता]] वरुन [[वासुकी (नाग देवता)]] ला हलविला: शीर्षकलेखन संकेत wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[वासुकी (नाग देवता)]] p5tz7pnh71f7asl0trs87cvsojhf5ww 3 310310 2148070 2022-08-16T16:42:10Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Mayur Rajendra Jadhav}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) २२:१२, १६ ऑगस्ट २०२२ (IST) ssvbnmvl4wd19nox1mrpxog69eex16g 0 310311 2148091 2022-08-17T01:44:14Z अभय नातू 206 नवीन wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = गुरजंत सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = गुरजंत सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२६ जानेवारी]], [[इ.स. १९९५|१९९५]] | जन्म_स्थान = [[अमृतसर]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''गुरजंत सिंग''' ([[२६ जानेवारी]], [[इ.स. १९९५|१९९५]]:[[अमृतसर]], [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:सिंग, गुरजंत}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] hdmre0mk4hhmdj2nrfxoqgqxar19z2g 2148181 2148091 2022-08-17T04:55:14Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = गुरजंत सिंग | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = गुरजंत सिंग | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[२६ जानेवारी]], [[इ.स. १९९५|१९९५]] | जन्म_स्थान = [[अमृतसर]], [[पंजाब]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''गुरजंत सिंग''' ([[२६ जानेवारी]], [[इ.स. १९९५|१९९५]]:[[अमृतसर]], [[पंजाब]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:सिंग, गुरजंत}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] lqspizd04y7zy5gvu60e8635dcd4l7k 0 310312 2148092 2022-08-17T01:46:20Z अभय नातू 206 नवीन wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = ललित उपाध्याय | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = ललित कुमार उपाध्याय | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९३|१९९३]] | जन्म_स्थान = [[वाराणसी]], [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''ललित कुमार उपाध्याय''' ([[१ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९३|१९९३]]:[[वाराणसी]], [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:उपाध्याय, ललित}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] e47w4hu81dngl91efw1avaq06rfpkzr 2148183 2148092 2022-08-17T04:55:30Z अभय नातू 206 नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट खेळाडू | मथळापट्टी_रंग = | नाव = ललित उपाध्याय | चित्र = | चित्र_रुंदी = <!-- चित्राची रुंदी 220 पिक्सेलांहून कमी असल्यासच. --> | चित्र_शीर्षक = | जन्मनाव = | पूर्णनाव = ललित कुमार उपाध्याय | टोपणनाव = | राष्ट्रीयत्व = [[भारतीय]] | निवासस्थान = | जन्म_दिनांक = [[१ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९३|१९९३]] | जन्म_स्थान = [[वाराणसी]], [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] | मृत्यू_दिनांक = | मृत्यू_स्थान = | उंची = | वजन = | संकेतस्थळ = | देश = [[भारत]] | खेळ = [[हॉकी]] | खेळांतर्गत_प्रकार = | महाविद्यालयीन_संघ = | क्लब = | संघ = | व्यावसायिक_पदार्पण = | प्रशिक्षक = | निवृत्ती = | प्रशिक्षित = | जागतिक = | प्रादेशिक = | राष्ट्रीय = | ऑलिंपिक = | पॅरालिंपिक = | सर्वोच्च_मानांकन = | वैयक्तिक_उत्कृष्ट = | पदकसाचे = {{MedalTableTop}} {{MedalCountry | IND }} {{MedalSport|पुरुष [[हॉकी]]}} {{MedalCompetition|[[राष्ट्रकुल खेळ]]}} {{MedalSilver| [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ बर्मिंगहॅम]] | [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळामधील हॉकी]]}} {{MedalBottom}} | पदके_दाखवा = }} '''ललित कुमार उपाध्याय''' ([[१ डिसेंबर]], [[इ.स. १९९३|१९९३]]:[[वाराणसी]], [[उत्तर प्रदेश]], [[भारत]] - ) हा भारतीय [[हॉकी]] खेळाडू आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] भारताचे पर्तिनिधित्व केले {{DEFAULTSORT:उपाध्याय, ललित}} [[वर्ग:भारतीय पुरुष हॉकी खेळाडू]] [[वर्ग:इ.स. १९९५ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] c8z2qib9i7pi7olbwcx8lde0jsmi3fz 0 310313 2148093 2022-08-17T01:46:57Z अभय नातू 206 पूर्ण नाव wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[ललित उपाध्याय]] 8phmlzqfq3dop5kuwnbpejdxew8050p 0 310314 2148094 2022-08-17T01:51:49Z अभय नातू 206 शुद्धलेखन wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[जेरेमी लालरिन्नुंगा]] m79zfp5qlhyvl23sdl6tmh55hakgo27 0 310315 2148095 2022-08-17T01:54:57Z अभय नातू 206 नवीन wikitext text/x-wiki '''जेरेमी लालरिन्नुंगा''' ([[२६ ऑक्टोबर]], [[इ.स. २००२|२००२]]:[[ऐझॉल]], [[मिझोरम]], [[भारत]] - ) हा एक भारतीय [[भारोत्तोलन|भारोत्तोलक]] (वेट लिफ्टर) आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] पुरुषांच्या ६७ किलो गटात रौप्य पदक जिंकले. हा [[भारतीय सेना|भारतीय सेनेमध्ये]] [[नायब सुभेदार]] पदावर रुजू आहे. {{DEFAULTSORT:लालरिन्नुंगा, जेरेमी}} [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:भारतीय भारोत्तोलक]] [[वर्ग:इ.स. २००२ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] 0vjmpw9wzpjzqwc960pl4bqvm2aljrq 2148098 2148095 2022-08-17T01:59:27Z अभय नातू 206 removed [[Category:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील रौप्य पदक विजेते भारतीय]]; नवीन वर्ग घातला - [[WP:HC|हॉटकॅट]] वापरले wikitext text/x-wiki '''जेरेमी लालरिन्नुंगा''' ([[२६ ऑक्टोबर]], [[इ.स. २००२|२००२]]:[[ऐझॉल]], [[मिझोरम]], [[भारत]] - ) हा एक भारतीय [[भारोत्तोलन|भारोत्तोलक]] (वेट लिफ्टर) आहे. याने [[२०२२ राष्ट्रकुल खेळ|२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमध्ये]] पुरुषांच्या ६७ किलो गटात रौप्य पदक जिंकले. हा [[भारतीय सेना|भारतीय सेनेमध्ये]] [[नायब सुभेदार]] पदावर रुजू आहे. {{DEFAULTSORT:लालरिन्नुंगा, जेरेमी}} [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळांमधील सुवर्ण पदक विजेते भारतीय]] [[वर्ग:भारतीय भारोत्तोलक]] [[वर्ग:इ.स. २००२ मधील जन्म]] [[वर्ग:पुरुष चरित्रलेख]] 4nqjl0ejvrkpj6s7bm4zh1skmmocta7 14 310316 2148100 2022-08-17T02:00:57Z अभय नातू 206 नवीन wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात सहभागी देश|भारत]] st9ni3gqsgakrtjmcv4dt4524ihpkk1 14 310317 2148102 2022-08-17T02:02:50Z अभय नातू 206 नवीन wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|सुवर्ण पदक विजेते]] n1qqhxzau5s3q5ieuo7xllz6l4462uz 3 310318 2148121 2022-08-17T02:58:34Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=अक्षय मुळे}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ०८:२८, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) nxsvc29q99jla55uxqnhlcwp67sb5jc 0 310319 2148124 2022-08-17T03:34:15Z अमर राऊत 140696 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1071585767|Dahi Handi]]" wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट सुट्टी|type=Hindu}}'''दहीहंडी''' (ज्याला '''गोपाळ काला''' किंवा '''उत्लोत्सवम्''' असेही म्हणतात) <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=xSduAAAAMAAJ&q=dahi+handi+jatra+gauda|title=The Orissa Historical Research Journal|publisher=Superintendent of Research and Museum|year=2004}}</ref> <ref name="utlotsavam">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/fun-and-frolic-mark-utlotsavam/article24867748.ece|title=Fun and frolic mark 'Utlotsavam'|date=5 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> <ref name="utlotsavam1">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/utlotsavam-revelry-marks-janmashtami-celebrations-in-city/article24858925.ece|title='Utlotsavam' revelry marks Janmashtami celebrations in city|date=4 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> हा भारतातील एक [[मनोरंजन]] आणि स्पर्धात्मक कार्यक्रम आहे, जो कृष्ण जन्माष्टमी या [[कृष्ण|कृष्णाचा]] जन्म साजरा करणाऱ्या हिंदू सणाशी संबंधित आहे. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}</ref> <ref name="Melton2011p459">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|last=Constance A Jones|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-206-7|editor-last=J. Gordon Melton|page=459}}</ref> [[कृष्ण जन्माष्टमी|कृष्ण जन्माष्टमीच्या]] आदल्या दिवशी ऑगस्ट किंवा सप्टेंबरमध्ये होणाऱ्या कार्यक्रमादरम्यान. त्यामध्ये [[दही]] ( ''दही'' ), [[लोणी]] किंवा दुधावर आधारित अन्नाने भरलेले [[कुंभार|मातीचे भांडे]] एखाद्या सोयीस्कर किंवा उंच उंचीवर लटकवलेले समुदाय यांचा समावेश आहे. तरुण पुरुष आणि मुले संघ तयार करतात, मानवी पिरॅमिड बनवतात आणि भांडे गाठण्याचा किंवा तोडण्याचा प्रयत्न करतात. ते असे करत असताना, लोक त्यांना घेरतात, गातात, संगीत वाजवतात आणि त्यांचा जयजयकार करतात. हा सार्वजनिक देखावा आहे आणि जुनी परंपरा आहे. अगदी अलीकडे, दहीहंडीला मीडिया कव्हरेज, बक्षीस रक्कम आणि व्यावसायिक प्रायोजकत्वाने भरभरून देण्यात आले. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChristian_Roy2005">Christian Roy (2005). </cite></ref> <ref name="CNNDMello">{{स्रोत बातमी|last=DMello|first=Daniel|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|title=8 incredible facts about Mumbai|date=4 October 2011|work=CNN|access-date=23 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archive-date=2014-07-29}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|date=24 August 2008|work=Mid Day|access-date=12 August 2009}}</ref> हा कार्यक्रम [[कृष्ण]] देवाच्या आख्यायिकेवर आधारित आहे, जो त्याच्या मित्रांसोबत लहानपणी गोकुळमधील शेजारच्या घरांतून लोणी आणि दही चोरून न्यायचा. म्हणूनच त्याला ''माखन चोर'' किंवा ''लोणी चोर'' असेही म्हणतात. गोकुळातले लोक त्यांची भांडी उंच लटकवून त्याची टाळण्याचा प्रयत्न करायचे, परंतु कृष्ण त्यांच्यापर्यंत पोहोचण्याचे सर्जनशील मार्ग शोधून काढायचा. <ref name="bryant9">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|title=Krishna: A Sourcebook|last=Edwin Francis Bryant|publisher=Oxford University Press|year=2007|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> <ref name="Hawley2014ix">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ|title=Krishna, The Butter Thief|last=John Stratton Hawley|publisher=Princeton University Press|year=2014|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref> == संदर्भ == 1jdbgwat4kfulo1knr9e3ys4ymshg9z 2148125 2148124 2022-08-17T03:37:22Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट सुट्टी|type=Hindu}}'''दहीहंडी''' (ज्याला '''गोपाळ काला''' किंवा '''उत्लोत्सवम्''' असेही म्हणतात) <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=xSduAAAAMAAJ&q=dahi+handi+jatra+gauda|title=The Orissa Historical Research Journal|publisher=Superintendent of Research and Museum|year=2004}}</ref> <ref name="utlotsavam">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/fun-and-frolic-mark-utlotsavam/article24867748.ece|title=Fun and frolic mark 'Utlotsavam'|date=5 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> <ref name="utlotsavam1">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/utlotsavam-revelry-marks-janmashtami-celebrations-in-city/article24858925.ece|title='Utlotsavam' revelry marks Janmashtami celebrations in city|date=4 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> हा भारतातील एक [[मनोरंजन]] आणि स्पर्धात्मक कार्यक्रम आहे, जो कृष्ण जन्माष्टमी या [[कृष्ण|कृष्णाचा]] जन्म साजरा करणाऱ्या हिंदू सणाशी संबंधित आहे. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}</ref> <ref name="Melton2011p459">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|last=Constance A Jones|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-206-7|editor-last=J. Gordon Melton|page=459}}</ref> [[कृष्ण जन्माष्टमी|कृष्ण जन्माष्टमीच्या]] आदल्या दिवशी ऑगस्ट किंवा सप्टेंबरमध्ये होणाऱ्या कार्यक्रमादरम्यान. त्यामध्ये [[दही]] ( ''दही'' ), [[लोणी]] किंवा दुधावर आधारित अन्नाने भरलेले [[कुंभार|मातीचे भांडे]] एखाद्या सोयीस्कर किंवा उंच उंचीवर लटकवलेले समुदाय यांचा समावेश आहे. तरुण पुरुष आणि मुले संघ तयार करतात, मानवी पिरॅमिड बनवतात आणि भांडे गाठण्याचा किंवा तोडण्याचा प्रयत्न करतात. ते असे करत असताना, लोक त्यांना घेरतात, गातात, संगीत वाजवतात आणि त्यांचा जयजयकार करतात. हा सार्वजनिक देखावा आहे आणि जुनी परंपरा आहे. अगदी अलीकडे, दहीहंडीला मीडिया कव्हरेज, बक्षीस रक्कम आणि व्यावसायिक प्रायोजकत्वाने भरभरून देण्यात आले. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChristian_Roy2005">Christian Roy (2005). </cite></ref> <ref name="CNNDMello">{{स्रोत बातमी|last=DMello|first=Daniel|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|title=8 incredible facts about Mumbai|date=4 October 2011|work=CNN|access-date=23 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archive-date=2014-07-29}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|date=24 August 2008|work=Mid Day|access-date=12 August 2009}}</ref> हा कार्यक्रम [[कृष्ण]] देवाच्या आख्यायिकेवर आधारित आहे, जो त्याच्या मित्रांसोबत लहानपणी गोकुळमधील शेजारच्या घरांतून लोणी आणि दही चोरून न्यायचा. म्हणूनच त्याला ''माखन चोर'' किंवा ''लोणी चोर'' असेही म्हणतात. गोकुळातले लोक त्यांची भांडी उंच लटकवून त्याची टाळण्याचा प्रयत्न करायचे, परंतु कृष्ण त्यांच्यापर्यंत पोहोचण्याचे सर्जनशील मार्ग शोधून काढायचा. <ref name="bryant9">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|title=Krishna: A Sourcebook|last=Edwin Francis Bryant|publisher=Oxford University Press|year=2007|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> <ref name="Hawley2014ix">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ|title=Krishna, The Butter Thief|last=John Stratton Hawley|publisher=Princeton University Press|year=2014|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref> [[चित्र:A_Dahi_Handi,_tied_up_high_for_Hindu_festival_Janmashtmi_Krishna.jpg|इवलेसे|दहीहंडी]] == संदर्भ == htl88mqls3ufbemprvewpzozfqpcc12 2148126 2148125 2022-08-17T03:38:25Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Dahi_Handi.JPG|इवलेसे|दहीहंडी]] {{माहितीचौकट सुट्टी|type=Hindu}}'''दहीहंडी''' (ज्याला '''गोपाळ काला''' किंवा '''उत्लोत्सवम्''' असेही म्हणतात) <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=xSduAAAAMAAJ&q=dahi+handi+jatra+gauda|title=The Orissa Historical Research Journal|publisher=Superintendent of Research and Museum|year=2004}}</ref> <ref name="utlotsavam">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/fun-and-frolic-mark-utlotsavam/article24867748.ece|title=Fun and frolic mark 'Utlotsavam'|date=5 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> <ref name="utlotsavam1">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/utlotsavam-revelry-marks-janmashtami-celebrations-in-city/article24858925.ece|title='Utlotsavam' revelry marks Janmashtami celebrations in city|date=4 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> हा भारतातील एक [[मनोरंजन]] आणि स्पर्धात्मक कार्यक्रम आहे, जो कृष्ण जन्माष्टमी या [[कृष्ण|कृष्णाचा]] जन्म साजरा करणाऱ्या हिंदू सणाशी संबंधित आहे. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}</ref> <ref name="Melton2011p459">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|last=Constance A Jones|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-206-7|editor-last=J. Gordon Melton|page=459}}</ref> [[कृष्ण जन्माष्टमी|कृष्ण जन्माष्टमीच्या]] आदल्या दिवशी ऑगस्ट किंवा सप्टेंबरमध्ये होणाऱ्या कार्यक्रमादरम्यान. त्यामध्ये [[दही]] ( ''दही'' ), [[लोणी]] किंवा दुधावर आधारित अन्नाने भरलेले [[कुंभार|मातीचे भांडे]] एखाद्या सोयीस्कर किंवा उंच उंचीवर लटकवलेले समुदाय यांचा समावेश आहे. तरुण पुरुष आणि मुले संघ तयार करतात, मानवी पिरॅमिड बनवतात आणि भांडे गाठण्याचा किंवा तोडण्याचा प्रयत्न करतात. ते असे करत असताना, लोक त्यांना घेरतात, गातात, संगीत वाजवतात आणि त्यांचा जयजयकार करतात. हा सार्वजनिक देखावा आहे आणि जुनी परंपरा आहे. अगदी अलीकडे, दहीहंडीला मीडिया कव्हरेज, बक्षीस रक्कम आणि व्यावसायिक प्रायोजकत्वाने भरभरून देण्यात आले. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChristian_Roy2005">Christian Roy (2005). </cite></ref> <ref name="CNNDMello">{{स्रोत बातमी|last=DMello|first=Daniel|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|title=8 incredible facts about Mumbai|date=4 October 2011|work=CNN|access-date=23 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archive-date=2014-07-29}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|date=24 August 2008|work=Mid Day|access-date=12 August 2009}}</ref> हा कार्यक्रम [[कृष्ण]] देवाच्या आख्यायिकेवर आधारित आहे, जो त्याच्या मित्रांसोबत लहानपणी गोकुळमधील शेजारच्या घरांतून लोणी आणि दही चोरून न्यायचा. म्हणूनच त्याला ''माखन चोर'' किंवा ''लोणी चोर'' असेही म्हणतात. गोकुळातले लोक त्यांची भांडी उंच लटकवून त्याची टाळण्याचा प्रयत्न करायचे, परंतु कृष्ण त्यांच्यापर्यंत पोहोचण्याचे सर्जनशील मार्ग शोधून काढायचा. <ref name="bryant9">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|title=Krishna: A Sourcebook|last=Edwin Francis Bryant|publisher=Oxford University Press|year=2007|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> <ref name="Hawley2014ix">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ|title=Krishna, The Butter Thief|last=John Stratton Hawley|publisher=Princeton University Press|year=2014|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref> [[चित्र:A_Dahi_Handi,_tied_up_high_for_Hindu_festival_Janmashtmi_Krishna.jpg|इवलेसे|दहीहंडी]] == संदर्भ == r7lf79218vc6965al1eph3f5vvlbv8x 2148127 2148126 2022-08-17T03:38:42Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Dahi_Handi.JPG|इवलेसे|दहीहंडी]]'''दहीहंडी''' (ज्याला '''गोपाळ काला''' किंवा '''उत्लोत्सवम्''' असेही म्हणतात) <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=xSduAAAAMAAJ&q=dahi+handi+jatra+gauda|title=The Orissa Historical Research Journal|publisher=Superintendent of Research and Museum|year=2004}}</ref> <ref name="utlotsavam">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/fun-and-frolic-mark-utlotsavam/article24867748.ece|title=Fun and frolic mark 'Utlotsavam'|date=5 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> <ref name="utlotsavam1">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/utlotsavam-revelry-marks-janmashtami-celebrations-in-city/article24858925.ece|title='Utlotsavam' revelry marks Janmashtami celebrations in city|date=4 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> हा भारतातील एक [[मनोरंजन]] आणि स्पर्धात्मक कार्यक्रम आहे, जो कृष्ण जन्माष्टमी या [[कृष्ण|कृष्णाचा]] जन्म साजरा करणाऱ्या हिंदू सणाशी संबंधित आहे. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}</ref> <ref name="Melton2011p459">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|last=Constance A Jones|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-206-7|editor-last=J. Gordon Melton|page=459}}</ref> [[कृष्ण जन्माष्टमी|कृष्ण जन्माष्टमीच्या]] आदल्या दिवशी ऑगस्ट किंवा सप्टेंबरमध्ये होणाऱ्या कार्यक्रमादरम्यान. त्यामध्ये [[दही]] ( ''दही'' ), [[लोणी]] किंवा दुधावर आधारित अन्नाने भरलेले [[कुंभार|मातीचे भांडे]] एखाद्या सोयीस्कर किंवा उंच उंचीवर लटकवलेले समुदाय यांचा समावेश आहे. तरुण पुरुष आणि मुले संघ तयार करतात, मानवी पिरॅमिड बनवतात आणि भांडे गाठण्याचा किंवा तोडण्याचा प्रयत्न करतात. ते असे करत असताना, लोक त्यांना घेरतात, गातात, संगीत वाजवतात आणि त्यांचा जयजयकार करतात. हा सार्वजनिक देखावा आहे आणि जुनी परंपरा आहे. अगदी अलीकडे, दहीहंडीला मीडिया कव्हरेज, बक्षीस रक्कम आणि व्यावसायिक प्रायोजकत्वाने भरभरून देण्यात आले. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChristian_Roy2005">Christian Roy (2005). </cite></ref> <ref name="CNNDMello">{{स्रोत बातमी|last=DMello|first=Daniel|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|title=8 incredible facts about Mumbai|date=4 October 2011|work=CNN|access-date=23 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archive-date=2014-07-29}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|date=24 August 2008|work=Mid Day|access-date=12 August 2009}}</ref> हा कार्यक्रम [[कृष्ण]] देवाच्या आख्यायिकेवर आधारित आहे, जो त्याच्या मित्रांसोबत लहानपणी गोकुळमधील शेजारच्या घरांतून लोणी आणि दही चोरून न्यायचा. म्हणूनच त्याला ''माखन चोर'' किंवा ''लोणी चोर'' असेही म्हणतात. गोकुळातले लोक त्यांची भांडी उंच लटकवून त्याची टाळण्याचा प्रयत्न करायचे, परंतु कृष्ण त्यांच्यापर्यंत पोहोचण्याचे सर्जनशील मार्ग शोधून काढायचा. <ref name="bryant9">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|title=Krishna: A Sourcebook|last=Edwin Francis Bryant|publisher=Oxford University Press|year=2007|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> <ref name="Hawley2014ix">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ|title=Krishna, The Butter Thief|last=John Stratton Hawley|publisher=Princeton University Press|year=2014|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref> [[चित्र:A_Dahi_Handi,_tied_up_high_for_Hindu_festival_Janmashtmi_Krishna.jpg|इवलेसे|दहीहंडी]] == संदर्भ == fgeklrz79p28xryffv0x8gr7zz4lmcu 2148145 2148127 2022-08-17T04:44:43Z अभय नातू 206 साचा wikitext text/x-wiki [[चित्र:Dahi_Handi.JPG|इवलेसे|दहीहंडी]] {{बदल}} '''दहीहंडी''' (ज्याला '''गोपाळ काला''' किंवा '''उत्लोत्सवम्''' असेही म्हणतात) <ref>{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=xSduAAAAMAAJ&q=dahi+handi+jatra+gauda|title=The Orissa Historical Research Journal|publisher=Superintendent of Research and Museum|year=2004}}</ref> <ref name="utlotsavam">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/fun-and-frolic-mark-utlotsavam/article24867748.ece|title=Fun and frolic mark 'Utlotsavam'|date=5 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> <ref name="utlotsavam1">{{स्रोत बातमी|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Visakhapatnam/utlotsavam-revelry-marks-janmashtami-celebrations-in-city/article24858925.ece|title='Utlotsavam' revelry marks Janmashtami celebrations in city|date=4 September 2018|work=The Hindu|access-date=6 September 2018}}</ref> हा भारतातील एक [[मनोरंजन]] आणि स्पर्धात्मक कार्यक्रम आहे, जो कृष्ण जन्माष्टमी या [[कृष्ण|कृष्णाचा]] जन्म साजरा करणाऱ्या हिंदू सणाशी संबंधित आहे. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}</ref> <ref name="Melton2011p459">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA459|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|last=Constance A Jones|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-206-7|editor-last=J. Gordon Melton|page=459}}</ref> [[कृष्ण जन्माष्टमी|कृष्ण जन्माष्टमीच्या]] आदल्या दिवशी ऑगस्ट किंवा सप्टेंबरमध्ये होणाऱ्या कार्यक्रमादरम्यान. त्यामध्ये [[दही]] ( ''दही'' ), [[लोणी]] किंवा दुधावर आधारित अन्नाने भरलेले [[कुंभार|मातीचे भांडे]] एखाद्या सोयीस्कर किंवा उंच उंचीवर लटकवलेले समुदाय यांचा समावेश आहे. तरुण पुरुष आणि मुले संघ तयार करतात, मानवी पिरॅमिड बनवतात आणि भांडे गाठण्याचा किंवा तोडण्याचा प्रयत्न करतात. ते असे करत असताना, लोक त्यांना घेरतात, गातात, संगीत वाजवतात आणि त्यांचा जयजयकार करतात. हा सार्वजनिक देखावा आहे आणि जुनी परंपरा आहे. अगदी अलीकडे, दहीहंडीला मीडिया कव्हरेज, बक्षीस रक्कम आणि व्यावसायिक प्रायोजकत्वाने भरभरून देण्यात आले. <ref name="Roy2005p213">{{स्रोत पुस्तक|url=https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=[https://archive.org/details/traditionalfesti0000royc/page/213 213]–215|url-access=registration}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFChristian_Roy2005">Christian Roy (2005). </cite></ref> <ref name="CNNDMello">{{स्रोत बातमी|last=DMello|first=Daniel|url=http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|title=8 incredible facts about Mumbai|date=4 October 2011|work=CNN|access-date=23 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140729030959/http://travel.cnn.com/mumbai/life/8-incredible-facts-about-Mumbai-082838|archive-date=2014-07-29}}</ref> <ref>{{स्रोत बातमी|url=http://www.mid-day.com/news/2008/aug/240808-janmashtami-celebrated.htm|title=Janmashtami celebrated with zeal, enthusiasm|date=24 August 2008|work=Mid Day|access-date=12 August 2009}}</ref> हा कार्यक्रम [[कृष्ण]] देवाच्या आख्यायिकेवर आधारित आहे, जो त्याच्या मित्रांसोबत लहानपणी गोकुळमधील शेजारच्या घरांतून लोणी आणि दही चोरून न्यायचा. म्हणूनच त्याला ''माखन चोर'' किंवा ''लोणी चोर'' असेही म्हणतात. गोकुळातले लोक त्यांची भांडी उंच लटकवून त्याची टाळण्याचा प्रयत्न करायचे, परंतु कृष्ण त्यांच्यापर्यंत पोहोचण्याचे सर्जनशील मार्ग शोधून काढायचा. <ref name="bryant9">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=0z02cZe8PU8C|title=Krishna: A Sourcebook|last=Edwin Francis Bryant|publisher=Oxford University Press|year=2007|isbn=978-0-19-803400-1|pages=9–10, 115–116, 265–267}}</ref> <ref name="Hawley2014ix">{{स्रोत पुस्तक|url=https://books.google.com/books?id=ncb_AwAAQBAJ|title=Krishna, The Butter Thief|last=John Stratton Hawley|publisher=Princeton University Press|year=2014|isbn=978-1-4008-5540-7|pages=ix–xi, 3–11, 89, 256, 313–319}}</ref> [[चित्र:A_Dahi_Handi,_tied_up_high_for_Hindu_festival_Janmashtmi_Krishna.jpg|इवलेसे|दहीहंडी]] == संदर्भ == 0ibdezew3svqs1ayh0rf0amdrkfixhn 3 310320 2148128 2022-08-17T04:01:07Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Tushar Satange}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) ०९:३१, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) dvxo40d8mxqbda50f70jg8yjyq2r2i6 0 310321 2148130 2022-08-17T04:17:41Z अमर राऊत 140696 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1102328575|Oliver Hardy]]" wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट व्यक्ती|जन्म_दिनांक={{birth date|1892|01|18}}}}'''ऑलिव्हर नॉरवेल हार्डी''' (जन्म: '''नॉर्वेल हार्डी''' ; १८ जानेवारी १८९२ - ७ ऑगस्ट १९५७) हा एक अमेरिकन विनोदी अभिनेता होता. तो लॉरेल आणि हार्डी या विनोदी जोडीचा अर्धा भाग होता. ही जोडी मूक चित्रपटांच्या युगात सुरू होऊन १९२६ ते १९५७ पर्यंत चालली. तो त्याच्या कॉमेडी पार्टनर [[स्टॅन लॉरेल|स्टॅन लॉरेलसोबत]] १०७ शॉर्ट फिल्म्स, फीचर फिल्म्स आणि कॅमिओ रोलमध्ये दिसला. <ref>{{Cite magazine|last=Rawlings|first=Nate|date=July 20, 2010|title=Top 10 Across-the-Pond Duos – Laurel and Hardy|url=https://time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821083423/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|archive-date=August 21, 2013}}</ref> १९१४ मध्ये ''आउटविटिंग डॅड'' या त्याच्या पहिल्या चित्रपटात तो पहिल्यांदा दिसला होता. निर्माता हॅल रोचमध्ये सामील होण्यापूर्वी त्याच्या बहुतेक मूक चित्रपटांमध्ये, त्याने पडद्यावर '''बेबे हार्डी''' म्हणून काम केले. [[चित्र:Laurel_and_Hardy_in_Lucky_Dog.jpg|इवलेसे|लॉरेल आणि हार्डी हा संघ बनण्याच्या सहा वर्षांपूर्वी द लकी डॉग (१९२१) मध्ये स्टॅन लॉरेल आणि ऑलिव्हर हार्डी या दोघांनी एकत्र काम केले होते]] == संदर्भ == 201dq2lr3vl5ytmeecri0josxxdumx0 2148131 2148130 2022-08-17T04:18:26Z अमर राऊत 140696 माहितीचौकट जोडली wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}}{{माहितीचौकट व्यक्ती|जन्म_दिनांक={{birth date|1892|01|18}}}}'''ऑलिव्हर नॉरवेल हार्डी''' (जन्म: '''नॉर्वेल हार्डी''' ; १८ जानेवारी १८९२ - ७ ऑगस्ट १९५७) हा एक अमेरिकन विनोदी अभिनेता होता. तो लॉरेल आणि हार्डी या विनोदी जोडीचा अर्धा भाग होता. ही जोडी मूक चित्रपटांच्या युगात सुरू होऊन १९२६ ते १९५७ पर्यंत चालली. तो त्याच्या कॉमेडी पार्टनर [[स्टॅन लॉरेल|स्टॅन लॉरेलसोबत]] १०७ शॉर्ट फिल्म्स, फीचर फिल्म्स आणि कॅमिओ रोलमध्ये दिसला. <ref>{{Cite magazine|last=Rawlings|first=Nate|date=July 20, 2010|title=Top 10 Across-the-Pond Duos – Laurel and Hardy|url=https://time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821083423/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|archive-date=August 21, 2013}}</ref> १९१४ मध्ये ''आउटविटिंग डॅड'' या त्याच्या पहिल्या चित्रपटात तो पहिल्यांदा दिसला होता. निर्माता हॅल रोचमध्ये सामील होण्यापूर्वी त्याच्या बहुतेक मूक चित्रपटांमध्ये, त्याने पडद्यावर '''बेबे हार्डी''' म्हणून काम केले. [[चित्र:Laurel_and_Hardy_in_Lucky_Dog.jpg|इवलेसे|लॉरेल आणि हार्डी हा संघ बनण्याच्या सहा वर्षांपूर्वी द लकी डॉग (१९२१) मध्ये स्टॅन लॉरेल आणि ऑलिव्हर हार्डी या दोघांनी एकत्र काम केले होते]] == संदर्भ == omi8ykmnee8zwgumr705nxq2pnexgcq 2148132 2148131 2022-08-17T04:18:54Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}}'''ऑलिव्हर नॉरवेल हार्डी''' (जन्म: '''नॉर्वेल हार्डी''' ; १८ जानेवारी १८९२ - ७ ऑगस्ट १९५७) हा एक अमेरिकन विनोदी अभिनेता होता. तो लॉरेल आणि हार्डी या विनोदी जोडीचा अर्धा भाग होता. ही जोडी मूक चित्रपटांच्या युगात सुरू होऊन १९२६ ते १९५७ पर्यंत चालली. तो त्याच्या कॉमेडी पार्टनर [[स्टॅन लॉरेल|स्टॅन लॉरेलसोबत]] १०७ शॉर्ट फिल्म्स, फीचर फिल्म्स आणि कॅमिओ रोलमध्ये दिसला. <ref>{{Cite magazine|last=Rawlings|first=Nate|date=July 20, 2010|title=Top 10 Across-the-Pond Duos – Laurel and Hardy|url=https://time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821083423/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|archive-date=August 21, 2013}}</ref> १९१४ मध्ये ''आउटविटिंग डॅड'' या त्याच्या पहिल्या चित्रपटात तो पहिल्यांदा दिसला होता. निर्माता हॅल रोचमध्ये सामील होण्यापूर्वी त्याच्या बहुतेक मूक चित्रपटांमध्ये, त्याने पडद्यावर '''बेबे हार्डी''' म्हणून काम केले. [[चित्र:Laurel_and_Hardy_in_Lucky_Dog.jpg|इवलेसे|लॉरेल आणि हार्डी हा संघ बनण्याच्या सहा वर्षांपूर्वी द लकी डॉग (१९२१) मध्ये स्टॅन लॉरेल आणि ऑलिव्हर हार्डी या दोघांनी एकत्र काम केले होते]] == संदर्भ == ibsoj9doo0a98ryqxv9jtbyg62igrqh 2148133 2148132 2022-08-17T04:23:24Z अमर राऊत 140696 चित्र जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Oliver_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|{{लेखनाव}}, १९३०]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''ऑलिव्हर नॉरवेल हार्डी''' (जन्म: '''नॉर्वेल हार्डी''' ; १८ जानेवारी १८९२ - ७ ऑगस्ट १९५७) हा एक अमेरिकन विनोदी अभिनेता होता. तो लॉरेल आणि हार्डी या विनोदी जोडीचा अर्धा भाग होता. ही जोडी मूक चित्रपटांच्या युगात सुरू होऊन १९२६ ते १९५७ पर्यंत चालली. तो त्याच्या कॉमेडी पार्टनर [[स्टॅन लॉरेल|स्टॅन लॉरेलसोबत]] १०७ शॉर्ट फिल्म्स, फीचर फिल्म्स आणि कॅमिओ रोलमध्ये दिसला. <ref>{{Cite magazine|last=Rawlings|first=Nate|date=July 20, 2010|title=Top 10 Across-the-Pond Duos – Laurel and Hardy|url=https://time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821083423/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|archive-date=August 21, 2013}}</ref> १९१४ मध्ये ''आउटविटिंग डॅड'' या त्याच्या पहिल्या चित्रपटात तो पहिल्यांदा दिसला होता. निर्माता हॅल रोचमध्ये सामील होण्यापूर्वी त्याच्या बहुतेक मूक चित्रपटांमध्ये, त्याने पडद्यावर '''बेबे हार्डी''' म्हणून काम केले. [[चित्र:Laurel_and_Hardy_in_Lucky_Dog.jpg|इवलेसे|लॉरेल आणि हार्डी हा संघ बनण्याच्या सहा वर्षांपूर्वी द लकी डॉग (१९२१) मध्ये स्टॅन लॉरेल आणि ऑलिव्हर हार्डी या दोघांनी एकत्र काम केले होते]] == संदर्भ == kmhfqc55chm3iuwvgqj6o5tkidz9kgu 2148136 2148133 2022-08-17T04:24:24Z अमर राऊत 140696 wikitext text/x-wiki [[चित्र:Oliver_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|{{लेखनाव}}, १९३०]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''ऑलिव्हर नॉरवेल हार्डी''' (जन्म: '''नॉर्वेल हार्डी''' ; १८ जानेवारी १८९२ - ७ ऑगस्ट १९५७) हा एक अमेरिकन विनोदी अभिनेता होता. तो लॉरेल आणि हार्डी या विनोदी जोडीचा अर्धा भाग होता. ही जोडी मूक चित्रपटांच्या युगात सुरू होऊन १९२६ ते १९५७ पर्यंत चालली. तो त्याच्या कॉमेडी पार्टनर [[स्टॅन लॉरेल|स्टॅन लॉरेलसोबत]] १०७ शॉर्ट फिल्म्स, फीचर फिल्म्स आणि कॅमिओ रोलमध्ये दिसला. <ref>{{Cite magazine|last=Rawlings|first=Nate|date=July 20, 2010|title=Top 10 Across-the-Pond Duos – Laurel and Hardy|url=https://time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821083423/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|archive-date=August 21, 2013}}</ref> [[चित्र:Laurel_and_Hardy_in_Lucky_Dog.jpg|इवलेसे|लॉरेल आणि हार्डी हा संघ बनण्याच्या सहा वर्षांपूर्वी द लकी डॉग (१९२१) मध्ये स्टॅन लॉरेल आणि ऑलिव्हर हार्डी या दोघांनी एकत्र काम केले होते]]१९१४ मध्ये ''आउटविटिंग डॅड'' या त्याच्या पहिल्या चित्रपटात तो पहिल्यांदा दिसला होता. निर्माता हॅल रोचमध्ये सामील होण्यापूर्वी त्याच्या बहुतेक मूक चित्रपटांमध्ये, त्याने पडद्यावर '''बेबे हार्डी''' म्हणून काम केले. == संदर्भ == 1ct3eata0seknori4ke3yrvcwcnw1gm 2148137 2148136 2022-08-17T04:25:52Z अमर राऊत 140696 दुवे जोडले wikitext text/x-wiki [[चित्र:Oliver_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|{{लेखनाव}}, १९३०]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''ऑलिव्हर नॉरवेल हार्डी''' (जन्म: '''नॉर्वेल हार्डी''' ; १८ जानेवारी १८९२ - ७ ऑगस्ट १९५७) हा एक [[अमेरिकन]] [[विनोदी अभिनेता]] आणि [[लॉरेल आणि हार्डी]] या विनोदी जोडीचा अर्धा भाग होता. ही जोडी मूक चित्रपटांच्या युगात सुरू होऊन १९२६ ते १९५७ पर्यंत चालली. तो त्याच्या कॉमेडी पार्टनर [[स्टॅन लॉरेल|स्टॅन लॉरेलसोबत]] १०७ शॉर्ट फिल्म्स, फीचर फिल्म्स आणि कॅमिओ रोलमध्ये दिसला. <ref>{{Cite magazine|last=Rawlings|first=Nate|date=July 20, 2010|title=Top 10 Across-the-Pond Duos – Laurel and Hardy|url=https://time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821083423/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|archive-date=August 21, 2013}}</ref> १९१४ मध्ये ''आउटविटिंग डॅड'' या त्याच्या पहिल्या चित्रपटात तो पहिल्यांदा दिसला होता. निर्माता हॅल रोचमध्ये सामील होण्यापूर्वी त्याच्या बहुतेक मूक चित्रपटांमध्ये, त्याने पडद्यावर '''बेबे हार्डी''' म्हणून काम केले. [[चित्र:Laurel_and_Hardy_in_Lucky_Dog.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] हा संघ बनण्याच्या सहा वर्षांपूर्वी द लकी डॉग (१९२१) मध्ये [[स्टॅन लॉरेल]] आणि ऑलिव्हर हार्डी या दोघांनी एकत्र काम केले होते]] == संदर्भ == q3cnu0d3l30begh9xrp3ckj63yu0gdr 2148139 2148137 2022-08-17T04:28:54Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki [[चित्र:Oliver_Hardy_reading_The_New_Movie.jpg|इवलेसे|{{लेखनाव}}, १९३०]] {{विकिडेटा माहितीचौकट}} '''ऑलिव्हर नॉरवेल हार्डी''' (जन्म: '''नॉर्वेल हार्डी''' ; १८ जानेवारी १८९२ - ७ ऑगस्ट १९५७) हा एक [[अमेरिकन]] [[विनोदी अभिनेता]] होता. तो [[लॉरेल आणि हार्डी]] या विनोदी जोडीचा अर्धा भाग होता. ही जोडी [[मूक चित्रपट|मूक चित्रपटां]]<nowiki/>च्या युगात सुरू होऊन १९२६ ते १९५७ पर्यंत चालली. तो त्याचा विनोदी जोडीदार [[स्टॅन लॉरेल|स्टॅन लॉरेलसोबत]] १०७ [[लघुपट]], फीचर फिल्म्स आणि कॅमिओ रोलमध्ये दिसला. <ref>{{Cite magazine|last=Rawlings|first=Nate|date=July 20, 2010|title=Top 10 Across-the-Pond Duos – Laurel and Hardy|url=https://time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130821083423/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2005073_2005072_2005121,00.html|archive-date=August 21, 2013}}</ref> १९१४ मध्ये ''आउटविटिंग डॅड'' या त्याच्या पहिल्या चित्रपटात तो पहिल्यांदा दिसला होता. निर्माता हॅल रोचमध्ये सामील होण्यापूर्वी त्याच्या बहुतेक मूक चित्रपटांमध्ये, त्याने पडद्यावर '''बेबे हार्डी''' म्हणून काम केले. [[चित्र:Laurel_and_Hardy_in_Lucky_Dog.jpg|इवलेसे|[[लॉरेल आणि हार्डी]] हा संघ बनण्याच्या सहा वर्षांपूर्वी द लकी डॉग (१९२१) मध्ये [[स्टॅन लॉरेल]] आणि ऑलिव्हर हार्डी या दोघांनी एकत्र काम केले होते]] == संदर्भ == hgelqcebxrbjvsf1bhyzmwyrvmyinfw 0 310322 2148134 2022-08-17T04:23:25Z Kalepravinr 130960 "[[:en:Special:Redirect/revision/1094366858|Ram Satpute]]" पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट पदाधिकारी|imagesize=|alt=|मतदारसंघ1=माळशिरस विधानसभा|जन्म_तारीख=12 March 1988|party=भारतीय जनता पक्ष|उपपंतप्रधान2=|portfolio=}} '''राम विठ्ठल सातपुते''' हे [[भारतीय जनता युवा मोर्चा|भाजयुमो]]<nowiki/>चे राष्ट्रीय उपाध्यक्ष आणि [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ]] [[महाराष्ट्र विधानसभा|) येथून निवडून आलेले महाराष्ट्र विधानसभेचे (विधानसभा)]] सदस्य आहेत. <ref name="DNA India">{{स्रोत बातमी|url=https://www.aninews.in/news/national/politics/maharashtra-kings-son-wont-become-king-says-bjps-newly-elected-mla-satpute20191026200705/|title=Ram Salute elected as MLA from Malshiras|date=26 October 2019|work=[[Asian News International|ANI]]|access-date=16 August 2020|agency=ANI}}</ref> == प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण == राम सातपुते यांचा जन्म 12 मार्च 1988 रोजी [[महाराष्ट्र]] राज्यातील बीड मधील डोईठाण या गावी एका ऊस तोडणी करणाऱ्या एका मराठी कुटुंबात झाला. रामचे कुटुंब अनुसूचित जाती (SC) समाजातील आहे. रामचे वडील विठ्ठल सातपुते हे त्यांच्या गावातील बसस्थानकावर चांभार म्हणून काम करायचे. लहानपणी रामने आपल्या आई-वडिलांना साखर कारखान्यात काम करत असताना ऊस तोडणीत मदत केली. शालेय जीवनातच त्यांची [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी]] ओळख झाली. राम यांनी बीड जिल्ह्यातून शालेय शिक्षण पूर्ण केले. [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या]] स्थानिक अधिकाऱ्यांच्या मार्गदर्शनाने ते उच्च शिक्षणासाठी [[पुणे|पुणे शहरात]] गेले. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/malshiras-mla-ram-satpute-is-cane-harvesters-son-and-a-fadnavis-find/articleshow/71768049.cms|title=Malshiras MLA Ram Satpute is cane harvester's son and a Devendra Fadnavis find - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-08-15}}</ref> पीव्हीजीच्या महाराष्ट्र इन्स्टिट्यूट ऑफ प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीमधून त्यांनी प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीचा डिप्लोमा पूर्ण केला. 2015 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्राबाई फुले पुणे विद्यापीठाशी]] संलग्न असलेल्या पुणे विद्यार्थी गृहाच्या अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान महाविद्यालयातून मुद्रण तंत्रज्ञानातील अभियांत्रिकी पदवी प्राप्त केली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://myneta.info/maharashtra2019/candidate.php?candidate_id=10909|title=Ram Vitthal Satpute(Bharatiya Janata Party(BJP)):Constituency- MALSHIRAS (SC)(SOLAPUR) - Affidavit Information of Candidate|website=myneta.info|access-date=2020-09-10}}</ref> == विद्यार्थी सक्रियता == कॉलेजच्या काळात [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] माध्यमातून राम यांनी विद्यार्थी सक्रियतेत प्रवेश केला. त्यांनी विद्यार्थ्यांच्या हक्कांसाठी आणि शिक्षणाच्या व्यापारीकरणाविरोधात मोर्चे काढले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> जवळपास एक दशक संस्थेसाठी काम करत असताना, 2016 मध्ये राम यांची महाराष्ट्र राज्याचे प्रदेश सचिव म्हणून निवड झाली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.evivek.com/Encyc/2020/1/17/Ram-Satpute-was-born-to-a-labour-family-.amp.html|title=माळशिरसचा संघर्षशील 'राम'|website=www.evivek.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> सरकारी अधिकाऱ्यांच्या शिक्षण विभागातील भ्रष्टाचाराविरोधात त्यांनी आंदोलनेही केली आहेत. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/pune-news/abvp-workers-protest-again-director-of-higher-education-pune-1510888/|title='अभाविप'च्या कार्यकर्त्यांकडून उच्च शिक्षण संचालकांच्या कार्यालयात तोडफोड|date=2017-07-13|website=Loksatta|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> 2017 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठातील]] विद्यार्थ्यांसाठी अयोग्य आरोग्य पायाभूत सुविधांचा मुद्दा उपस्थित करण्यासाठी निषेध रॅलीचे नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> विद्यार्थी चळवळीच्या सुरुवातीच्या दिवसांपासूनच, राम यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात नक्षलविरोधी चळवळीचे नेतृत्व केले आहे. 2011 मध्ये, राम यांनी [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] कार्यकर्त्यांना नक्षलवादी संघटनांशी संबंध असल्याचा आरोप असलेल्या [[बिनायक सेन|बिनायक सेनच्या]] विरोधात आंदोलन करण्यासाठी नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-seven-abvp-volunteers-detained-in-pune-1588558|title=Seven ABVP volunteers detained in Pune|last=Correspondent|first=dna|date=2011-09-18|website=DNA India|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> [[कबीर कला मंच]] सारख्या नक्षल आघाडीच्या संघटनांनी महाराष्ट्रातील महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांमध्ये पाया निर्माण करण्याचा केलेला प्रयत्नही त्यांनी उघडकीस आणून हाणून पाडला आहे. == राजकीय कारकीर्द == राम यांनी भारतीय जनता युवा मोर्चाचे उपाध्यक्ष म्हणून [[भारतीय जनता पक्ष|भारतीय जनता पक्षात]] प्रवेश केला. [[महाराष्ट्र शासन|महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या]] विविध कल्याणकारी योजनांच्या माध्यमातून त्यांनी वंचितांना मदत करण्यास सुरुवात केली. [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|2019 च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीसाठी]] त्यांना [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ)]] येथून उमेदवारी देण्यात आली होती. [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेसकडून]] निवडणूक लढवणारे हेवीवेट राजकारणी उत्तम जानकर यांचा पराभव करून त्यांनी ही निवडणूक जिंकली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/news/politics/malshiras-election-results-2019-live-updates-winner-loser-leading-trailing-2358855.html|title=Malshiras Election Results 2019 Live Updates (माळशिरस): Ram Vitthal Satpute of BJP Wins|website=News18|access-date=2020-09-10}}</ref> रामाच्या राजकीय कारकिर्दीच्या सुरुवातीपासूनच त्यांनी समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करण्यासाठी सर्व संसाधने वापरण्याची कार्यसंस्कृती जोपासली आहे. 20 वर्षांनंतर संबंधित सरकारी अधिकाऱ्यांशी थेट बोलून एका ज्येष्ठ नागरिकाला सरकारी मंजूर रेशन मिळवून देण्यास मदत केल्याने त्यांची ख्याती वाढली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sarkarnama.in/top-news-mobile-jilha/mla-ram-satpute-gets-rations-senior-citizens-who-have-been-deprived-20-years|title=आमदार सातपुतेंनी मिळवून दिले 20 वर्षांपासून वंचित असलेल्या ज्येष्ठाला रेशन|website=www.sarkarnama.in|language=mr|access-date=2020-09-13}}</ref> राम यांनी सिंचनाच्या पाण्याच्या समान वाटपाचा मुद्दाही मांडला आहे, विशेषत: दुष्काळी भागात. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra-news/solapur/lets-fight-nira-canal-water-say-mla-satpute-263818?amp|title=नीरा कालव्याच्या पाण्यासाठी संषर्घ करू : आमदार सातपुते {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. १९८८ मधील जन्म]] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]] [[वर्ग:आमदार]] [[वर्ग:विधानसभा सदस्य]] cwdvn0t6s2i3exs1y1f28tyj1mecujv 2148135 2148134 2022-08-17T04:24:03Z Kalepravinr 130960 "[[:en:Special:Redirect/revision/1094366858|Ram Satpute]]" पानाचे भाषांतर करुन तयार झाले wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट पदाधिकारी|imagesize=|alt=|मतदारसंघ1=माळशिरस विधानसभा|जन्म_तारीख=12 March 1988|party=भारतीय जनता पक्ष|उपपंतप्रधान2=|portfolio=|नाव=राम सातपुते}} '''राम विठ्ठल सातपुते''' हे [[भारतीय जनता युवा मोर्चा|भाजयुमो]]<nowiki/>चे राष्ट्रीय उपाध्यक्ष आणि [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ]] [[महाराष्ट्र विधानसभा|) येथून निवडून आलेले महाराष्ट्र विधानसभेचे (विधानसभा)]] सदस्य आहेत. <ref name="DNA India">{{स्रोत बातमी|url=https://www.aninews.in/news/national/politics/maharashtra-kings-son-wont-become-king-says-bjps-newly-elected-mla-satpute20191026200705/|title=Ram Salute elected as MLA from Malshiras|date=26 October 2019|work=[[Asian News International|ANI]]|access-date=16 August 2020|agency=ANI}}</ref> == प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण == राम सातपुते यांचा जन्म 12 मार्च 1988 रोजी [[महाराष्ट्र]] राज्यातील बीड मधील डोईठाण या गावी एका ऊस तोडणी करणाऱ्या एका मराठी कुटुंबात झाला. रामचे कुटुंब अनुसूचित जाती (SC) समाजातील आहे. रामचे वडील विठ्ठल सातपुते हे त्यांच्या गावातील बसस्थानकावर चांभार म्हणून काम करायचे. लहानपणी रामने आपल्या आई-वडिलांना साखर कारखान्यात काम करत असताना ऊस तोडणीत मदत केली. शालेय जीवनातच त्यांची [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी]] ओळख झाली. राम यांनी बीड जिल्ह्यातून शालेय शिक्षण पूर्ण केले. [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या]] स्थानिक अधिकाऱ्यांच्या मार्गदर्शनाने ते उच्च शिक्षणासाठी [[पुणे|पुणे शहरात]] गेले. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/malshiras-mla-ram-satpute-is-cane-harvesters-son-and-a-fadnavis-find/articleshow/71768049.cms|title=Malshiras MLA Ram Satpute is cane harvester's son and a Devendra Fadnavis find - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-08-15}}</ref> पीव्हीजीच्या महाराष्ट्र इन्स्टिट्यूट ऑफ प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीमधून त्यांनी प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीचा डिप्लोमा पूर्ण केला. 2015 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्राबाई फुले पुणे विद्यापीठाशी]] संलग्न असलेल्या पुणे विद्यार्थी गृहाच्या अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान महाविद्यालयातून मुद्रण तंत्रज्ञानातील अभियांत्रिकी पदवी प्राप्त केली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://myneta.info/maharashtra2019/candidate.php?candidate_id=10909|title=Ram Vitthal Satpute(Bharatiya Janata Party(BJP)):Constituency- MALSHIRAS (SC)(SOLAPUR) - Affidavit Information of Candidate|website=myneta.info|access-date=2020-09-10}}</ref> == विद्यार्थी सक्रियता == कॉलेजच्या काळात [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] माध्यमातून राम यांनी विद्यार्थी सक्रियतेत प्रवेश केला. त्यांनी विद्यार्थ्यांच्या हक्कांसाठी आणि शिक्षणाच्या व्यापारीकरणाविरोधात मोर्चे काढले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> जवळपास एक दशक संस्थेसाठी काम करत असताना, 2016 मध्ये राम यांची महाराष्ट्र राज्याचे प्रदेश सचिव म्हणून निवड झाली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.evivek.com/Encyc/2020/1/17/Ram-Satpute-was-born-to-a-labour-family-.amp.html|title=माळशिरसचा संघर्षशील 'राम'|website=www.evivek.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> सरकारी अधिकाऱ्यांच्या शिक्षण विभागातील भ्रष्टाचाराविरोधात त्यांनी आंदोलनेही केली आहेत. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/pune-news/abvp-workers-protest-again-director-of-higher-education-pune-1510888/|title='अभाविप'च्या कार्यकर्त्यांकडून उच्च शिक्षण संचालकांच्या कार्यालयात तोडफोड|date=2017-07-13|website=Loksatta|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> 2017 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठातील]] विद्यार्थ्यांसाठी अयोग्य आरोग्य पायाभूत सुविधांचा मुद्दा उपस्थित करण्यासाठी निषेध रॅलीचे नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> विद्यार्थी चळवळीच्या सुरुवातीच्या दिवसांपासूनच, राम यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात नक्षलविरोधी चळवळीचे नेतृत्व केले आहे. 2011 मध्ये, राम यांनी [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] कार्यकर्त्यांना नक्षलवादी संघटनांशी संबंध असल्याचा आरोप असलेल्या [[बिनायक सेन|बिनायक सेनच्या]] विरोधात आंदोलन करण्यासाठी नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-seven-abvp-volunteers-detained-in-pune-1588558|title=Seven ABVP volunteers detained in Pune|last=Correspondent|first=dna|date=2011-09-18|website=DNA India|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> [[कबीर कला मंच]] सारख्या नक्षल आघाडीच्या संघटनांनी महाराष्ट्रातील महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांमध्ये पाया निर्माण करण्याचा केलेला प्रयत्नही त्यांनी उघडकीस आणून हाणून पाडला आहे. == राजकीय कारकीर्द == राम यांनी भारतीय जनता युवा मोर्चाचे उपाध्यक्ष म्हणून [[भारतीय जनता पक्ष|भारतीय जनता पक्षात]] प्रवेश केला. [[महाराष्ट्र शासन|महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या]] विविध कल्याणकारी योजनांच्या माध्यमातून त्यांनी वंचितांना मदत करण्यास सुरुवात केली. [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|2019 च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीसाठी]] त्यांना [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ)]] येथून उमेदवारी देण्यात आली होती. [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेसकडून]] निवडणूक लढवणारे हेवीवेट राजकारणी उत्तम जानकर यांचा पराभव करून त्यांनी ही निवडणूक जिंकली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/news/politics/malshiras-election-results-2019-live-updates-winner-loser-leading-trailing-2358855.html|title=Malshiras Election Results 2019 Live Updates (माळशिरस): Ram Vitthal Satpute of BJP Wins|website=News18|access-date=2020-09-10}}</ref> रामाच्या राजकीय कारकिर्दीच्या सुरुवातीपासूनच त्यांनी समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करण्यासाठी सर्व संसाधने वापरण्याची कार्यसंस्कृती जोपासली आहे. 20 वर्षांनंतर संबंधित सरकारी अधिकाऱ्यांशी थेट बोलून एका ज्येष्ठ नागरिकाला सरकारी मंजूर रेशन मिळवून देण्यास मदत केल्याने त्यांची ख्याती वाढली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sarkarnama.in/top-news-mobile-jilha/mla-ram-satpute-gets-rations-senior-citizens-who-have-been-deprived-20-years|title=आमदार सातपुतेंनी मिळवून दिले 20 वर्षांपासून वंचित असलेल्या ज्येष्ठाला रेशन|website=www.sarkarnama.in|language=mr|access-date=2020-09-13}}</ref> राम यांनी सिंचनाच्या पाण्याच्या समान वाटपाचा मुद्दाही मांडला आहे, विशेषत: दुष्काळी भागात. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra-news/solapur/lets-fight-nira-canal-water-say-mla-satpute-263818?amp|title=नीरा कालव्याच्या पाण्यासाठी संषर्घ करू : आमदार सातपुते {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. १९८८ मधील जन्म]] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]] [[वर्ग:आमदार]] [[वर्ग:विधानसभा सदस्य]] 7fxvw12rponcvccl1h7jbxvf65ykee5 2148140 2148135 2022-08-17T04:40:57Z अभय नातू 206 अभय नातू ने मागे पुनर्निर्देशन न ठेवता लेख [[Ram Satpute]] वरुन [[राम सातपुते]] ला हलविला: मराठी शीर्षक wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट पदाधिकारी|imagesize=|alt=|मतदारसंघ1=माळशिरस विधानसभा|जन्म_तारीख=12 March 1988|party=भारतीय जनता पक्ष|उपपंतप्रधान2=|portfolio=|नाव=राम सातपुते}} '''राम विठ्ठल सातपुते''' हे [[भारतीय जनता युवा मोर्चा|भाजयुमो]]<nowiki/>चे राष्ट्रीय उपाध्यक्ष आणि [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ]] [[महाराष्ट्र विधानसभा|) येथून निवडून आलेले महाराष्ट्र विधानसभेचे (विधानसभा)]] सदस्य आहेत. <ref name="DNA India">{{स्रोत बातमी|url=https://www.aninews.in/news/national/politics/maharashtra-kings-son-wont-become-king-says-bjps-newly-elected-mla-satpute20191026200705/|title=Ram Salute elected as MLA from Malshiras|date=26 October 2019|work=[[Asian News International|ANI]]|access-date=16 August 2020|agency=ANI}}</ref> == प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण == राम सातपुते यांचा जन्म 12 मार्च 1988 रोजी [[महाराष्ट्र]] राज्यातील बीड मधील डोईठाण या गावी एका ऊस तोडणी करणाऱ्या एका मराठी कुटुंबात झाला. रामचे कुटुंब अनुसूचित जाती (SC) समाजातील आहे. रामचे वडील विठ्ठल सातपुते हे त्यांच्या गावातील बसस्थानकावर चांभार म्हणून काम करायचे. लहानपणी रामने आपल्या आई-वडिलांना साखर कारखान्यात काम करत असताना ऊस तोडणीत मदत केली. शालेय जीवनातच त्यांची [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी]] ओळख झाली. राम यांनी बीड जिल्ह्यातून शालेय शिक्षण पूर्ण केले. [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या]] स्थानिक अधिकाऱ्यांच्या मार्गदर्शनाने ते उच्च शिक्षणासाठी [[पुणे|पुणे शहरात]] गेले. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/malshiras-mla-ram-satpute-is-cane-harvesters-son-and-a-fadnavis-find/articleshow/71768049.cms|title=Malshiras MLA Ram Satpute is cane harvester's son and a Devendra Fadnavis find - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-08-15}}</ref> पीव्हीजीच्या महाराष्ट्र इन्स्टिट्यूट ऑफ प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीमधून त्यांनी प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीचा डिप्लोमा पूर्ण केला. 2015 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्राबाई फुले पुणे विद्यापीठाशी]] संलग्न असलेल्या पुणे विद्यार्थी गृहाच्या अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान महाविद्यालयातून मुद्रण तंत्रज्ञानातील अभियांत्रिकी पदवी प्राप्त केली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://myneta.info/maharashtra2019/candidate.php?candidate_id=10909|title=Ram Vitthal Satpute(Bharatiya Janata Party(BJP)):Constituency- MALSHIRAS (SC)(SOLAPUR) - Affidavit Information of Candidate|website=myneta.info|access-date=2020-09-10}}</ref> == विद्यार्थी सक्रियता == कॉलेजच्या काळात [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] माध्यमातून राम यांनी विद्यार्थी सक्रियतेत प्रवेश केला. त्यांनी विद्यार्थ्यांच्या हक्कांसाठी आणि शिक्षणाच्या व्यापारीकरणाविरोधात मोर्चे काढले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> जवळपास एक दशक संस्थेसाठी काम करत असताना, 2016 मध्ये राम यांची महाराष्ट्र राज्याचे प्रदेश सचिव म्हणून निवड झाली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.evivek.com/Encyc/2020/1/17/Ram-Satpute-was-born-to-a-labour-family-.amp.html|title=माळशिरसचा संघर्षशील 'राम'|website=www.evivek.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> सरकारी अधिकाऱ्यांच्या शिक्षण विभागातील भ्रष्टाचाराविरोधात त्यांनी आंदोलनेही केली आहेत. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/pune-news/abvp-workers-protest-again-director-of-higher-education-pune-1510888/|title='अभाविप'च्या कार्यकर्त्यांकडून उच्च शिक्षण संचालकांच्या कार्यालयात तोडफोड|date=2017-07-13|website=Loksatta|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> 2017 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठातील]] विद्यार्थ्यांसाठी अयोग्य आरोग्य पायाभूत सुविधांचा मुद्दा उपस्थित करण्यासाठी निषेध रॅलीचे नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> विद्यार्थी चळवळीच्या सुरुवातीच्या दिवसांपासूनच, राम यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात नक्षलविरोधी चळवळीचे नेतृत्व केले आहे. 2011 मध्ये, राम यांनी [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] कार्यकर्त्यांना नक्षलवादी संघटनांशी संबंध असल्याचा आरोप असलेल्या [[बिनायक सेन|बिनायक सेनच्या]] विरोधात आंदोलन करण्यासाठी नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-seven-abvp-volunteers-detained-in-pune-1588558|title=Seven ABVP volunteers detained in Pune|last=Correspondent|first=dna|date=2011-09-18|website=DNA India|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> [[कबीर कला मंच]] सारख्या नक्षल आघाडीच्या संघटनांनी महाराष्ट्रातील महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांमध्ये पाया निर्माण करण्याचा केलेला प्रयत्नही त्यांनी उघडकीस आणून हाणून पाडला आहे. == राजकीय कारकीर्द == राम यांनी भारतीय जनता युवा मोर्चाचे उपाध्यक्ष म्हणून [[भारतीय जनता पक्ष|भारतीय जनता पक्षात]] प्रवेश केला. [[महाराष्ट्र शासन|महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या]] विविध कल्याणकारी योजनांच्या माध्यमातून त्यांनी वंचितांना मदत करण्यास सुरुवात केली. [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|2019 च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीसाठी]] त्यांना [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ)]] येथून उमेदवारी देण्यात आली होती. [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेसकडून]] निवडणूक लढवणारे हेवीवेट राजकारणी उत्तम जानकर यांचा पराभव करून त्यांनी ही निवडणूक जिंकली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/news/politics/malshiras-election-results-2019-live-updates-winner-loser-leading-trailing-2358855.html|title=Malshiras Election Results 2019 Live Updates (माळशिरस): Ram Vitthal Satpute of BJP Wins|website=News18|access-date=2020-09-10}}</ref> रामाच्या राजकीय कारकिर्दीच्या सुरुवातीपासूनच त्यांनी समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करण्यासाठी सर्व संसाधने वापरण्याची कार्यसंस्कृती जोपासली आहे. 20 वर्षांनंतर संबंधित सरकारी अधिकाऱ्यांशी थेट बोलून एका ज्येष्ठ नागरिकाला सरकारी मंजूर रेशन मिळवून देण्यास मदत केल्याने त्यांची ख्याती वाढली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sarkarnama.in/top-news-mobile-jilha/mla-ram-satpute-gets-rations-senior-citizens-who-have-been-deprived-20-years|title=आमदार सातपुतेंनी मिळवून दिले 20 वर्षांपासून वंचित असलेल्या ज्येष्ठाला रेशन|website=www.sarkarnama.in|language=mr|access-date=2020-09-13}}</ref> राम यांनी सिंचनाच्या पाण्याच्या समान वाटपाचा मुद्दाही मांडला आहे, विशेषत: दुष्काळी भागात. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra-news/solapur/lets-fight-nira-canal-water-say-mla-satpute-263818?amp|title=नीरा कालव्याच्या पाण्यासाठी संषर्घ करू : आमदार सातपुते {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} [[वर्ग:इ.स. १९८८ मधील जन्म]] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]] [[वर्ग:आमदार]] [[वर्ग:विधानसभा सदस्य]] 7fxvw12rponcvccl1h7jbxvf65ykee5 2148141 2148140 2022-08-17T04:41:38Z अभय नातू 206 साचा wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट पदाधिकारी|imagesize=|alt=|मतदारसंघ1=माळशिरस विधानसभा|जन्म_तारीख=12 March 1988|party=भारतीय जनता पक्ष|उपपंतप्रधान2=|portfolio=|नाव=राम सातपुते}} '''राम विठ्ठल सातपुते''' हे [[भारतीय जनता युवा मोर्चा|भाजयुमो]]<nowiki/>चे राष्ट्रीय उपाध्यक्ष आणि [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ]] [[महाराष्ट्र विधानसभा|) येथून निवडून आलेले महाराष्ट्र विधानसभेचे (विधानसभा)]] सदस्य आहेत. <ref name="DNA India">{{स्रोत बातमी|url=https://www.aninews.in/news/national/politics/maharashtra-kings-son-wont-become-king-says-bjps-newly-elected-mla-satpute20191026200705/|title=Ram Salute elected as MLA from Malshiras|date=26 October 2019|work=[[Asian News International|ANI]]|access-date=16 August 2020|agency=ANI}}</ref> {{बदल}} == प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण == राम सातपुते यांचा जन्म 12 मार्च 1988 रोजी [[महाराष्ट्र]] राज्यातील बीड मधील डोईठाण या गावी एका ऊस तोडणी करणाऱ्या एका मराठी कुटुंबात झाला. रामचे कुटुंब अनुसूचित जाती (SC) समाजातील आहे. रामचे वडील विठ्ठल सातपुते हे त्यांच्या गावातील बसस्थानकावर चांभार म्हणून काम करायचे. लहानपणी रामने आपल्या आई-वडिलांना साखर कारखान्यात काम करत असताना ऊस तोडणीत मदत केली. शालेय जीवनातच त्यांची [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी]] ओळख झाली. राम यांनी बीड जिल्ह्यातून शालेय शिक्षण पूर्ण केले. [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या]] स्थानिक अधिकाऱ्यांच्या मार्गदर्शनाने ते उच्च शिक्षणासाठी [[पुणे|पुणे शहरात]] गेले. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/malshiras-mla-ram-satpute-is-cane-harvesters-son-and-a-fadnavis-find/articleshow/71768049.cms|title=Malshiras MLA Ram Satpute is cane harvester's son and a Devendra Fadnavis find - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-08-15}}</ref> पीव्हीजीच्या महाराष्ट्र इन्स्टिट्यूट ऑफ प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीमधून त्यांनी प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीचा डिप्लोमा पूर्ण केला. 2015 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्राबाई फुले पुणे विद्यापीठाशी]] संलग्न असलेल्या पुणे विद्यार्थी गृहाच्या अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान महाविद्यालयातून मुद्रण तंत्रज्ञानातील अभियांत्रिकी पदवी प्राप्त केली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://myneta.info/maharashtra2019/candidate.php?candidate_id=10909|title=Ram Vitthal Satpute(Bharatiya Janata Party(BJP)):Constituency- MALSHIRAS (SC)(SOLAPUR) - Affidavit Information of Candidate|website=myneta.info|access-date=2020-09-10}}</ref> == विद्यार्थी सक्रियता == कॉलेजच्या काळात [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] माध्यमातून राम यांनी विद्यार्थी सक्रियतेत प्रवेश केला. त्यांनी विद्यार्थ्यांच्या हक्कांसाठी आणि शिक्षणाच्या व्यापारीकरणाविरोधात मोर्चे काढले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> जवळपास एक दशक संस्थेसाठी काम करत असताना, 2016 मध्ये राम यांची महाराष्ट्र राज्याचे प्रदेश सचिव म्हणून निवड झाली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.evivek.com/Encyc/2020/1/17/Ram-Satpute-was-born-to-a-labour-family-.amp.html|title=माळशिरसचा संघर्षशील 'राम'|website=www.evivek.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> सरकारी अधिकाऱ्यांच्या शिक्षण विभागातील भ्रष्टाचाराविरोधात त्यांनी आंदोलनेही केली आहेत. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/pune-news/abvp-workers-protest-again-director-of-higher-education-pune-1510888/|title='अभाविप'च्या कार्यकर्त्यांकडून उच्च शिक्षण संचालकांच्या कार्यालयात तोडफोड|date=2017-07-13|website=Loksatta|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> 2017 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठातील]] विद्यार्थ्यांसाठी अयोग्य आरोग्य पायाभूत सुविधांचा मुद्दा उपस्थित करण्यासाठी निषेध रॅलीचे नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> विद्यार्थी चळवळीच्या सुरुवातीच्या दिवसांपासूनच, राम यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात नक्षलविरोधी चळवळीचे नेतृत्व केले आहे. 2011 मध्ये, राम यांनी [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] कार्यकर्त्यांना नक्षलवादी संघटनांशी संबंध असल्याचा आरोप असलेल्या [[बिनायक सेन|बिनायक सेनच्या]] विरोधात आंदोलन करण्यासाठी नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-seven-abvp-volunteers-detained-in-pune-1588558|title=Seven ABVP volunteers detained in Pune|last=Correspondent|first=dna|date=2011-09-18|website=DNA India|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> [[कबीर कला मंच]] सारख्या नक्षल आघाडीच्या संघटनांनी महाराष्ट्रातील महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांमध्ये पाया निर्माण करण्याचा केलेला प्रयत्नही त्यांनी उघडकीस आणून हाणून पाडला आहे. == राजकीय कारकीर्द == राम यांनी भारतीय जनता युवा मोर्चाचे उपाध्यक्ष म्हणून [[भारतीय जनता पक्ष|भारतीय जनता पक्षात]] प्रवेश केला. [[महाराष्ट्र शासन|महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या]] विविध कल्याणकारी योजनांच्या माध्यमातून त्यांनी वंचितांना मदत करण्यास सुरुवात केली. [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|2019 च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीसाठी]] त्यांना [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ)]] येथून उमेदवारी देण्यात आली होती. [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेसकडून]] निवडणूक लढवणारे हेवीवेट राजकारणी उत्तम जानकर यांचा पराभव करून त्यांनी ही निवडणूक जिंकली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/news/politics/malshiras-election-results-2019-live-updates-winner-loser-leading-trailing-2358855.html|title=Malshiras Election Results 2019 Live Updates (माळशिरस): Ram Vitthal Satpute of BJP Wins|website=News18|access-date=2020-09-10}}</ref> रामाच्या राजकीय कारकिर्दीच्या सुरुवातीपासूनच त्यांनी समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करण्यासाठी सर्व संसाधने वापरण्याची कार्यसंस्कृती जोपासली आहे. 20 वर्षांनंतर संबंधित सरकारी अधिकाऱ्यांशी थेट बोलून एका ज्येष्ठ नागरिकाला सरकारी मंजूर रेशन मिळवून देण्यास मदत केल्याने त्यांची ख्याती वाढली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sarkarnama.in/top-news-mobile-jilha/mla-ram-satpute-gets-rations-senior-citizens-who-have-been-deprived-20-years|title=आमदार सातपुतेंनी मिळवून दिले 20 वर्षांपासून वंचित असलेल्या ज्येष्ठाला रेशन|website=www.sarkarnama.in|language=mr|access-date=2020-09-13}}</ref> राम यांनी सिंचनाच्या पाण्याच्या समान वाटपाचा मुद्दाही मांडला आहे, विशेषत: दुष्काळी भागात. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra-news/solapur/lets-fight-nira-canal-water-say-mla-satpute-263818?amp|title=नीरा कालव्याच्या पाण्यासाठी संषर्घ करू : आमदार सातपुते {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{DEFAULTSORT:सातपुते, राम}} [[वर्ग:इ.स. १९८८ मधील जन्म]] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]] [[वर्ग:आमदार]] [[वर्ग:विधानसभा सदस्य]] e5yvckwh9vv4sf9hl2mcsbz94t1cc6g 2148247 2148141 2022-08-17T09:15:25Z KiranBOT II 140753 शुद्धलेखन — इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग ([[सदस्य:KiranBOT II/typos#इंग्रजी colon चा मराठी विसर्ग|अधिक माहिती]]) wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट पदाधिकारी|imagesize=|alt=|मतदारसंघ1=माळशिरस विधानसभा|जन्म_तारीख=12 March 1988|party=भारतीय जनता पक्ष|उपपंतप्रधान2=|portfolio=|नाव=राम सातपुते}} '''राम विठ्ठल सातपुते''' हे [[भारतीय जनता युवा मोर्चा|भाजयुमो]]<nowiki/>चे राष्ट्रीय उपाध्यक्ष आणि [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ]] [[महाराष्ट्र विधानसभा|) येथून निवडून आलेले महाराष्ट्र विधानसभेचे (विधानसभा)]] सदस्य आहेत. <ref name="DNA India">{{स्रोत बातमी|url=https://www.aninews.in/news/national/politics/maharashtra-kings-son-wont-become-king-says-bjps-newly-elected-mla-satpute20191026200705/|title=Ram Salute elected as MLA from Malshiras|date=26 October 2019|work=[[Asian News International|ANI]]|access-date=16 August 2020|agency=ANI}}</ref> {{बदल}} == प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण == राम सातपुते यांचा जन्म 12 मार्च 1988 रोजी [[महाराष्ट्र]] राज्यातील बीड मधील डोईठाण या गावी एका ऊस तोडणी करणाऱ्या एका मराठी कुटुंबात झाला. रामचे कुटुंब अनुसूचित जाती (SC) समाजातील आहे. रामचे वडील विठ्ठल सातपुते हे त्यांच्या गावातील बसस्थानकावर चांभार म्हणून काम करायचे. लहानपणी रामने आपल्या आई-वडिलांना साखर कारखान्यात काम करत असताना ऊस तोडणीत मदत केली. शालेय जीवनातच त्यांची [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाशी]] ओळख झाली. राम यांनी बीड जिल्ह्यातून शालेय शिक्षण पूर्ण केले. [[राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ|राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या]] स्थानिक अधिकाऱ्यांच्या मार्गदर्शनाने ते उच्च शिक्षणासाठी [[पुणे|पुणे शहरात]] गेले. <ref name=":0">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/malshiras-mla-ram-satpute-is-cane-harvesters-son-and-a-fadnavis-find/articleshow/71768049.cms|title=Malshiras MLA Ram Satpute is cane harvester's son and a Devendra Fadnavis find - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-08-15}}</ref> पीव्हीजीच्या महाराष्ट्र इन्स्टिट्यूट ऑफ प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीमधून त्यांनी प्रिंटिंग टेक्नॉलॉजीचा डिप्लोमा पूर्ण केला. 2015 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्राबाई फुले पुणे विद्यापीठाशी]] संलग्न असलेल्या पुणे विद्यार्थी गृहाच्या अभियांत्रिकी आणि तंत्रज्ञान महाविद्यालयातून मुद्रण तंत्रज्ञानातील अभियांत्रिकी पदवी प्राप्त केली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://myneta.info/maharashtra2019/candidate.php?candidate_id=10909|title=Ram Vitthal Satpute(Bharatiya Janata Party(BJP)):Constituency- MALSHIRAS (SC)(SOLAPUR) - Affidavit Information of Candidate|website=myneta.info|access-date=2020-09-10}}</ref> == विद्यार्थी सक्रियता == कॉलेजच्या काळात [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] माध्यमातून राम यांनी विद्यार्थी सक्रियतेत प्रवेश केला. त्यांनी विद्यार्थ्यांच्या हक्कांसाठी आणि शिक्षणाच्या व्यापारीकरणाविरोधात मोर्चे काढले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> जवळपास एक दशक संस्थेसाठी काम करत असताना, 2016 मध्ये राम यांची महाराष्ट्र राज्याचे प्रदेश सचिव म्हणून निवड झाली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.evivek.com/Encyc/2020/1/17/Ram-Satpute-was-born-to-a-labour-family-.amp.html|title=माळशिरसचा संघर्षशील 'राम'|website=www.evivek.com|language=en|access-date=2020-09-10}}</ref> सरकारी अधिकाऱ्यांच्या शिक्षण विभागातील भ्रष्टाचाराविरोधात त्यांनी आंदोलनेही केली आहेत. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.loksatta.com/pune-news/abvp-workers-protest-again-director-of-higher-education-pune-1510888/|title='अभाविप'च्या कार्यकर्त्यांकडून उच्च शिक्षण संचालकांच्या कार्यालयात तोडफोड|date=2017-07-13|website=Loksatta|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> 2017 मध्ये, राम यांनी [[सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ|सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठातील]] विद्यार्थ्यांसाठी अयोग्य आरोग्य पायाभूत सुविधांचा मुद्दा उपस्थित करण्यासाठी निषेध रॅलीचे नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sakaltimes.com/pune/abvp-protests-against-irregularities-sppu-6412|title=ABVP protests against irregularities at SPPU|date=2017-09-27|website=www.sakaltimes.com|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> विद्यार्थी चळवळीच्या सुरुवातीच्या दिवसांपासूनच, राम यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात नक्षलविरोधी चळवळीचे नेतृत्व केले आहे. 2011 मध्ये, राम यांनी [[अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषद|अखिल भारतीय विद्यार्थी परिषदेच्या]] कार्यकर्त्यांना नक्षलवादी संघटनांशी संबंध असल्याचा आरोप असलेल्या [[बिनायक सेन|बिनायक सेनच्या]] विरोधात आंदोलन करण्यासाठी नेतृत्व केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-seven-abvp-volunteers-detained-in-pune-1588558|title=Seven ABVP volunteers detained in Pune|last=Correspondent|first=dna|date=2011-09-18|website=DNA India|language=en|access-date=2020-09-13}}</ref> [[कबीर कला मंच]] सारख्या नक्षल आघाडीच्या संघटनांनी महाराष्ट्रातील महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांमध्ये पाया निर्माण करण्याचा केलेला प्रयत्नही त्यांनी उघडकीस आणून हाणून पाडला आहे. == राजकीय कारकीर्द == राम यांनी भारतीय जनता युवा मोर्चाचे उपाध्यक्ष म्हणून [[भारतीय जनता पक्ष|भारतीय जनता पक्षात]] प्रवेश केला. [[महाराष्ट्र शासन|महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या]] विविध कल्याणकारी योजनांच्या माध्यमातून त्यांनी वंचितांना मदत करण्यास सुरुवात केली. [[महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक २०१९|2019 च्या महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीसाठी]] त्यांना [[माळशिरस विधानसभा मतदारसंघ|माळशिरस (विधानसभा मतदारसंघ)]] येथून उमेदवारी देण्यात आली होती. [[राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष|राष्ट्रवादी काँग्रेसकडून]] निवडणूक लढवणारे हेवीवेट राजकारणी उत्तम जानकर यांचा पराभव करून त्यांनी ही निवडणूक जिंकली. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.news18.com/news/politics/malshiras-election-results-2019-live-updates-winner-loser-leading-trailing-2358855.html|title=Malshiras Election Results 2019 Live Updates (माळशिरस): Ram Vitthal Satpute of BJP Wins|website=News18|access-date=2020-09-10}}</ref> रामाच्या राजकीय कारकिर्दीच्या सुरुवातीपासूनच त्यांनी समाजातील दुर्बल घटकांना मदत करण्यासाठी सर्व संसाधने वापरण्याची कार्यसंस्कृती जोपासली आहे. 20 वर्षांनंतर संबंधित सरकारी अधिकाऱ्यांशी थेट बोलून एका ज्येष्ठ नागरिकाला सरकारी मंजूर रेशन मिळवून देण्यास मदत केल्याने त्यांची ख्याती वाढली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.sarkarnama.in/top-news-mobile-jilha/mla-ram-satpute-gets-rations-senior-citizens-who-have-been-deprived-20-years|title=आमदार सातपुतेंनी मिळवून दिले 20 वर्षांपासून वंचित असलेल्या ज्येष्ठाला रेशन|website=www.sarkarnama.in|language=mr|access-date=2020-09-13}}</ref> राम यांनी सिंचनाच्या पाण्याच्या समान वाटपाचा मुद्दाही मांडला आहे, विशेषतः दुष्काळी भागात. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.esakal.com/paschim-maharashtra-news/solapur/lets-fight-nira-canal-water-say-mla-satpute-263818?amp|title=नीरा कालव्याच्या पाण्यासाठी संषर्घ करू : आमदार सातपुते {{!}} eSakal|website=www.esakal.com|language=mr-IN|access-date=2020-09-13}}</ref> == संदर्भ == {{संदर्भयादी}} {{DEFAULTSORT:सातपुते, राम}} [[वर्ग:इ.स. १९८८ मधील जन्म]] [[वर्ग:हयात व्यक्ती]] [[वर्ग:महाराष्ट्रामधील राजकारणी]] [[वर्ग:आमदार]] [[वर्ग:विधानसभा सदस्य]] hyk1j1z7x3y6u6m30jtykah11rrfby5 0 310323 2148138 2022-08-17T04:26:58Z अमर राऊत 140696 [[विनोदी कलाकार]] कडे पुनर्निर्देशित wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[विनोदी कलाकार]] __अनुक्रमणिकाहवीच__ a1h4nkzelw1851fu6b4iwc4rwn3ua3e 0 310324 2148142 2022-08-17T04:42:35Z अभय नातू 206 लेखनभेद wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[दहीहंडी]] tlpa6k8r8yxd2xalk92ahq0xt23v1bp 3 310325 2148143 2022-08-17T04:42:53Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=संदेश पवार}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १०:१२, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) 2niaxzv1hp6tj2hry3njb1mvc0ax6ra 0 310326 2148144 2022-08-17T04:43:31Z अभय नातू 206 नामभेद wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[दहीहंडी]] tlpa6k8r8yxd2xalk92ahq0xt23v1bp 0 310327 2148146 2022-08-17T04:45:18Z अभय नातू 206 पूर्ण नाव wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[ऑलिव्हर हार्डी]] gboflgiwh1zzvg06mh33pe5tibncbxj 0 310328 2148147 2022-08-17T04:45:37Z अभय नातू 206 मूळ नाव wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[ऑलिव्हर हार्डी]] gboflgiwh1zzvg06mh33pe5tibncbxj 14 310329 2148214 2022-08-17T05:05:37Z अभय नातू 206 नवीन wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|रौप्य पदक विजेते]] jv9z2ahlnaq3xoa1p8bz1q8h7wo6ieg 2148215 2148214 2022-08-17T05:06:08Z अभय नातू 206 वर्ग wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|कांस्य पदक विजेते]] 61b2y1qffmh4htpp3p8ekrsox27pxtn 14 310330 2148217 2022-08-17T05:08:17Z अभय नातू 206 नवीन wikitext text/x-wiki * [[वर्ग:२०२२ राष्ट्रकुल खेळात भारत|रौप्य पदक विजेते]] jv9z2ahlnaq3xoa1p8bz1q8h7wo6ieg 0 310331 2148222 2022-08-17T06:38:18Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चानोडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चानोडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''चानोडा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] q585m3cmaw9wydxd68y0m7jv25evzbq 0 310332 2148223 2022-08-17T06:39:39Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''आमगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''आमगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''आमगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] je3cx8otnlmd9wj52lv59l2d3j3k97d 0 310333 2148224 2022-08-17T06:40:34Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बारव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बारव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बारव्हा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] gg2te5j9u8tsfov7aa0ohhy1j2y05d7 0 310334 2148225 2022-08-17T06:41:18Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''आमघाट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''आमघाट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''आमघाट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] je0g44cbou5go1kgqaf4d7380tdi6ry 0 310335 2148226 2022-08-17T06:42:08Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बीडमोहणा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बीडमोहणा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बीडमोहणा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 4pggy8lfhnd3u1fr18bufq4igmfo390 0 310336 2148227 2022-08-17T06:43:03Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बेळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 27yepa6rwdvv70c2bp6glw3e4dvy52c 0 310337 2148228 2022-08-17T06:43:45Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेंडोळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेंडोळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बेंडोळी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 6p7idr7eycvu7u2seyxx2wzrb6g41q5 0 310338 2148229 2022-08-17T06:44:38Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वेलसाकरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वेलसाकरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वेलसाकरा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] t78585r4mmupwd7rnpeunn9qc7huw53 0 310339 2148230 2022-08-17T06:45:37Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वायगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वायगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वायगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] mow8tegx8z3qzbci0ppzofwnti9mxrc 0 310340 2148231 2022-08-17T06:46:17Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''भापसी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''भापसी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''भापसी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] dwxtbg8n47fgtjfs4mtj4txystsrpmy 0 310341 2148232 2022-08-17T06:47:23Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सिंगापुर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सिंगापुर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''सिंगापुर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] gix75r3mjsi21u95e50kwgog0jceisn 3 310342 2148234 2022-08-17T07:45:26Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Tanajisargar}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १३:१५, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) 251al231hztr8puykbiue9y1bnipg2t 0 310343 2148237 2022-08-17T08:08:26Z अमर राऊत 140696 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1104556029|Kyunki Saas Bhi Kabhi Bahu Thi]]" wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम|लेखक=Anil Nagpal <br> Rajesh Joshi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/A-weaver-of-stories/article15529115.ece|title=A weaver of stories |website= The Hindu}}</ref> <br> Anand Gandhi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/cinema/Anand-Gandhi-turns-filmmaker-with-ldquoTheseusrsquos-Shiprdquo/article16345021.ece|title=Anand Gandhi turns filmmaker with "Theseus's Ship"|website= The Hindu}}</ref>|देश=India|भाषा=Hindi}}'''''क्यूंकी सास भी कभी बहू थी''''' ( {{translation}} ''कारण सासू देखील एकेकाळी सून होती'' ) ही एक भारतीय दूरचित्रवाणी मालिका आहे जी ४ जुलै २००० ते ७ नोव्हेंबर २००८ या कालावधीत [[स्टार प्लस|स्टार प्लसवर]] प्रसारित झाली होती. <ref>{{स्रोत बातमी|last=Raaj|first=Neelam|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/Saas-bahu-and-The-End/articleshow/3641504.cms|title=Saas, bahu and 'The End'|date=26 October 2008|work=The Times of India|access-date=30 April 2020}}</ref> <ref name=":2">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/telly-talk/article/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-throwback-picture-smriti-irani-nostalgic-tulsi-virani-ekta-kapoor-ronit-roy/156104|title=This throwback picture of Smriti Irani will make you nostalgic about 'Tulsi Virani'!|website=Times Now}}</ref> शोभा कपूर आणि [[एकता कपूर]] यांनी त्यांच्या [[बालाजी टेलिफिल्म्स|बालाजी टेलिफिल्म्सच्या]] बॅनरखाली या शोची सहनिर्मिती केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/television/photo/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-to-kasamh-se-10-iconic-k-soaps-by-ekta-kapoor-lifetv-19800-2016-06-07/8|title=Kyunki Saas Bhi Kabhi Bahu Thi to Kasamh Se: 10 iconic K-soaps by Ekta Kapoor|website=India Today}}</ref> हा कार्यक्रम एका आदर्श सूनभोवती केंद्रीत होता. ती पंडिताची मुलगी असते जी ''गोवर्धन विराणी'' या श्रीमंत उद्योगपतीच्या नातवाशी लग्न करते. ''तुलसी विराणीची'' भूमिका [[स्मृती इराणी]] यांनी केली होती. हा कार्यक्रम इ.स.२००० च्या दशकातील भारतीय टेलिव्हिजनवर सर्वात जास्त काळ चाललेला दैनिक कार्यक्रम आहे. ही मालिका २००० ते २००८ पर्यंत चालली आणि १,८३३ भाग पूर्ण केले. भारतीय टेलिव्हिजनच्या इतिहासात १००० भाग पार करणारी ही पहिली मालिका होती. तसेच या मालिकेने लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये देखील प्रवेश केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/supplement/story/20071231-serial-thrillers-734827-2007-12-20|title=Serial thrillers|last=December 20|first=india today digital|last2=December 31|first2=2007 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2022-08-17|last3=December 20|first3=2007UPDATED:|last4=Ist|first4=2007 18:54}}</ref> == संदर्भ == j031r47wwyrairnis2xt62bv8rkjv02 2148238 2148237 2022-08-17T08:12:12Z अमर राऊत 140696 भर घातली wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम|लेखक=Anil Nagpal <br> Rajesh Joshi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/A-weaver-of-stories/article15529115.ece|title=A weaver of stories |website= The Hindu}}</ref> <br> Anand Gandhi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/cinema/Anand-Gandhi-turns-filmmaker-with-ldquoTheseusrsquos-Shiprdquo/article16345021.ece|title=Anand Gandhi turns filmmaker with "Theseus's Ship"|website= The Hindu}}</ref>|देश=भारत|भाषा=Hindi|निर्मिती=* [[एकता कपूर]] * [[शोभा कपूर]]|कालावधी=२२ मिनिटे}}'''''क्यूंकी सास भी कभी बहू थी''''' ( {{translation}} ''कारण सासू देखील एकेकाळी सून होती'' ) ही एक भारतीय दूरचित्रवाणी मालिका आहे जी ४ जुलै २००० ते ७ नोव्हेंबर २००८ या कालावधीत [[स्टार प्लस|स्टार प्लसवर]] प्रसारित झाली होती. <ref>{{स्रोत बातमी|last=Raaj|first=Neelam|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/Saas-bahu-and-The-End/articleshow/3641504.cms|title=Saas, bahu and 'The End'|date=26 October 2008|work=The Times of India|access-date=30 April 2020}}</ref> <ref name=":2">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/telly-talk/article/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-throwback-picture-smriti-irani-nostalgic-tulsi-virani-ekta-kapoor-ronit-roy/156104|title=This throwback picture of Smriti Irani will make you nostalgic about 'Tulsi Virani'!|website=Times Now}}</ref> शोभा कपूर आणि [[एकता कपूर]] यांनी त्यांच्या [[बालाजी टेलिफिल्म्स|बालाजी टेलिफिल्म्सच्या]] बॅनरखाली या शोची सहनिर्मिती केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/television/photo/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-to-kasamh-se-10-iconic-k-soaps-by-ekta-kapoor-lifetv-19800-2016-06-07/8|title=Kyunki Saas Bhi Kabhi Bahu Thi to Kasamh Se: 10 iconic K-soaps by Ekta Kapoor|website=India Today}}</ref> हा कार्यक्रम एका आदर्श सूनभोवती केंद्रीत होता. ती पंडिताची मुलगी असते जी ''गोवर्धन विराणी'' या श्रीमंत उद्योगपतीच्या नातवाशी लग्न करते. ''तुलसी विराणीची'' भूमिका [[स्मृती इराणी]] यांनी केली होती. हा कार्यक्रम इ.स.२००० च्या दशकातील भारतीय टेलिव्हिजनवर सर्वात जास्त काळ चाललेला दैनिक कार्यक्रम आहे. ही मालिका २००० ते २००८ पर्यंत चालली आणि १,८३३ भाग पूर्ण केले. भारतीय टेलिव्हिजनच्या इतिहासात १००० भाग पार करणारी ही पहिली मालिका होती. तसेच या मालिकेने लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये देखील प्रवेश केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/supplement/story/20071231-serial-thrillers-734827-2007-12-20|title=Serial thrillers|last=December 20|first=india today digital|last2=December 31|first2=2007 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2022-08-17|last3=December 20|first3=2007UPDATED:|last4=Ist|first4=2007 18:54}}</ref> == संदर्भ == pbsvx69iki27kg16iajn6299hn32pe7 2148239 2148238 2022-08-17T08:12:41Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम|लेखक=Anil Nagpal <br> Rajesh Joshi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/A-weaver-of-stories/article15529115.ece|title=A weaver of stories |website= The Hindu}}</ref> <br> Anand Gandhi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/cinema/Anand-Gandhi-turns-filmmaker-with-ldquoTheseusrsquos-Shiprdquo/article16345021.ece|title=Anand Gandhi turns filmmaker with "Theseus's Ship"|website= The Hindu}}</ref>|देश=भारत|भाषा=Hindi|निर्मिती=* [[एकता कपूर]] * [[शोभा कपूर]]|कालावधी=२२ मिनिटे}}'''''क्यूंकी सास भी कभी बहू थी''''' (भाषांतर: ''कारण सासू देखील एकेकाळी सून होती'' ) ही एक भारतीय दूरचित्रवाणी मालिका आहे जी ४ जुलै २००० ते ७ नोव्हेंबर २००८ या कालावधीत [[स्टार प्लस|स्टार प्लसवर]] प्रसारित झाली होती. <ref>{{स्रोत बातमी|last=Raaj|first=Neelam|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/Saas-bahu-and-The-End/articleshow/3641504.cms|title=Saas, bahu and 'The End'|date=26 October 2008|work=The Times of India|access-date=30 April 2020}}</ref> <ref name=":2">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/telly-talk/article/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-throwback-picture-smriti-irani-nostalgic-tulsi-virani-ekta-kapoor-ronit-roy/156104|title=This throwback picture of Smriti Irani will make you nostalgic about 'Tulsi Virani'!|website=Times Now}}</ref> शोभा कपूर आणि [[एकता कपूर]] यांनी त्यांच्या [[बालाजी टेलिफिल्म्स|बालाजी टेलिफिल्म्सच्या]] बॅनरखाली या शोची सहनिर्मिती केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/television/photo/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-to-kasamh-se-10-iconic-k-soaps-by-ekta-kapoor-lifetv-19800-2016-06-07/8|title=Kyunki Saas Bhi Kabhi Bahu Thi to Kasamh Se: 10 iconic K-soaps by Ekta Kapoor|website=India Today}}</ref> हा कार्यक्रम एका आदर्श सूनभोवती केंद्रीत होता. ती पंडिताची मुलगी असते जी ''गोवर्धन विराणी'' या श्रीमंत उद्योगपतीच्या नातवाशी लग्न करते. ''तुलसी विराणीची'' भूमिका [[स्मृती इराणी]] यांनी केली होती. हा कार्यक्रम इ.स.२००० च्या दशकातील भारतीय टेलिव्हिजनवर सर्वात जास्त काळ चाललेला दैनिक कार्यक्रम आहे. ही मालिका २००० ते २००८ पर्यंत चालली आणि १,८३३ भाग पूर्ण केले. भारतीय टेलिव्हिजनच्या इतिहासात १००० भाग पार करणारी ही पहिली मालिका होती. तसेच या मालिकेने लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये देखील प्रवेश केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/supplement/story/20071231-serial-thrillers-734827-2007-12-20|title=Serial thrillers|last=December 20|first=india today digital|last2=December 31|first2=2007 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2022-08-17|last3=December 20|first3=2007UPDATED:|last4=Ist|first4=2007 18:54}}</ref> == संदर्भ == bycdx06gojy4elrcl01z86471wdutxy 2148330 2148239 2022-08-17T11:09:34Z अमर राऊत 140696 माहितीचौकट जोडली wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}}{{माहितीचौकट दूरचित्रवाणी कार्यक्रम|लेखक=Anil Nagpal <br> Rajesh Joshi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/A-weaver-of-stories/article15529115.ece|title=A weaver of stories |website= The Hindu}}</ref> <br> Anand Gandhi<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/cinema/Anand-Gandhi-turns-filmmaker-with-ldquoTheseusrsquos-Shiprdquo/article16345021.ece|title=Anand Gandhi turns filmmaker with "Theseus's Ship"|website= The Hindu}}</ref>|देश=भारत|भाषा=Hindi|निर्मिती=* [[एकता कपूर]] * [[शोभा कपूर]]|कालावधी=२२ मिनिटे}}'''''क्यूंकी सास भी कभी बहू थी''''' (भाषांतर: ''कारण सासू देखील एकेकाळी सून होती'' ) ही एक भारतीय दूरचित्रवाणी मालिका आहे जी ४ जुलै २००० ते ७ नोव्हेंबर २००८ या कालावधीत [[स्टार प्लस|स्टार प्लसवर]] प्रसारित झाली होती. <ref>{{स्रोत बातमी|last=Raaj|first=Neelam|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/Saas-bahu-and-The-End/articleshow/3641504.cms|title=Saas, bahu and 'The End'|date=26 October 2008|work=The Times of India|access-date=30 April 2020}}</ref> <ref name=":2">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/telly-talk/article/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-throwback-picture-smriti-irani-nostalgic-tulsi-virani-ekta-kapoor-ronit-roy/156104|title=This throwback picture of Smriti Irani will make you nostalgic about 'Tulsi Virani'!|website=Times Now}}</ref> शोभा कपूर आणि [[एकता कपूर]] यांनी त्यांच्या [[बालाजी टेलिफिल्म्स|बालाजी टेलिफिल्म्सच्या]] बॅनरखाली या शोची सहनिर्मिती केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/television/photo/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-to-kasamh-se-10-iconic-k-soaps-by-ekta-kapoor-lifetv-19800-2016-06-07/8|title=Kyunki Saas Bhi Kabhi Bahu Thi to Kasamh Se: 10 iconic K-soaps by Ekta Kapoor|website=India Today}}</ref> हा कार्यक्रम एका आदर्श सूनभोवती केंद्रीत होता. ती पंडिताची मुलगी असते जी ''गोवर्धन विराणी'' या श्रीमंत उद्योगपतीच्या नातवाशी लग्न करते. ''तुलसी विराणीची'' भूमिका [[स्मृती इराणी]] यांनी केली होती. हा कार्यक्रम इ.स.२००० च्या दशकातील भारतीय टेलिव्हिजनवर सर्वात जास्त काळ चाललेला दैनिक कार्यक्रम आहे. ही मालिका २००० ते २००८ पर्यंत चालली आणि १,८३३ भाग पूर्ण केले. भारतीय टेलिव्हिजनच्या इतिहासात १००० भाग पार करणारी ही पहिली मालिका होती. तसेच या मालिकेने लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये देखील प्रवेश केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/supplement/story/20071231-serial-thrillers-734827-2007-12-20|title=Serial thrillers|last=December 20|first=india today digital|last2=December 31|first2=2007 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2022-08-17|last3=December 20|first3=2007UPDATED:|last4=Ist|first4=2007 18:54}}</ref> == संदर्भ == gefm9xdxb2o7hs3jdzvc2kmp69lp35e 2148332 2148330 2022-08-17T11:10:07Z अमर राऊत 140696 दुरुस्ती wikitext text/x-wiki {{विकिडेटा माहितीचौकट}}'''''क्यूंकी सास भी कभी बहू थी''''' ही एक भारतीय दूरचित्रवाणी मालिका आहे, जी ४ जुलै २००० ते ७ नोव्हेंबर २००८ या कालावधीत [[स्टार प्लस|स्टार प्लसवर]] प्रसारित झाली होती. <ref>{{स्रोत बातमी|last=Raaj|first=Neelam|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-times/deep-focus/Saas-bahu-and-The-End/articleshow/3641504.cms|title=Saas, bahu and 'The End'|date=26 October 2008|work=The Times of India|access-date=30 April 2020}}</ref> <ref name=":2">{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/telly-talk/article/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-throwback-picture-smriti-irani-nostalgic-tulsi-virani-ekta-kapoor-ronit-roy/156104|title=This throwback picture of Smriti Irani will make you nostalgic about 'Tulsi Virani'!|website=Times Now}}</ref> शोभा कपूर आणि [[एकता कपूर]] यांनी त्यांच्या [[बालाजी टेलिफिल्म्स|बालाजी टेलिफिल्म्सच्या]] बॅनरखाली या शोची सहनिर्मिती केली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/television/photo/kyunki-saas-bhi-kabhi-bahu-thi-to-kasamh-se-10-iconic-k-soaps-by-ekta-kapoor-lifetv-19800-2016-06-07/8|title=Kyunki Saas Bhi Kabhi Bahu Thi to Kasamh Se: 10 iconic K-soaps by Ekta Kapoor|website=India Today}}</ref> हा कार्यक्रम एका आदर्श सूनभोवती केंद्रीत होता. ती पंडिताची मुलगी असते जी ''गोवर्धन विराणी'' या श्रीमंत उद्योगपतीच्या नातवाशी लग्न करते. ''तुलसी विराणीची'' भूमिका [[स्मृती इराणी]] यांनी केली होती. हा कार्यक्रम इ.स.२००० च्या दशकातील भारतीय टेलिव्हिजनवर सर्वात जास्त काळ चाललेला दैनिक कार्यक्रम आहे. ही मालिका २००० ते २००८ पर्यंत चालली आणि १,८३३ भाग पूर्ण केले. भारतीय टेलिव्हिजनच्या इतिहासात १००० भाग पार करणारी ही पहिली मालिका होती. तसेच या मालिकेने लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये देखील प्रवेश केला.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.indiatoday.in/magazine/supplement/story/20071231-serial-thrillers-734827-2007-12-20|title=Serial thrillers|last=December 20|first=india today digital|last2=December 31|first2=2007 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2022-08-17|last3=December 20|first3=2007UPDATED:|last4=Ist|first4=2007 18:54}}</ref> == संदर्भ == 8ft8c57lxp0tbyie6a2nwvelmb7i4yv 1 310344 2148243 2022-08-17T09:05:05Z Vishwajyot 140240 /* बदल आपण निर्माण केलेला संशय विचार करण्या योग्य सदरील पान स्वप्नाली गायकवाड हिच्या प्रयत्नाने शास्त्रीय संगीत ज्याच्या मध्ये गुरु शिष्य परंपरा महत्वाची समजली जाते ऑनलाईन शिकवणे अडचिनेचे समजले स्वप्नाली ने त्या मध्ये काही बदल करून शास्त्रीय संगीत ओंलीने उपलब्द करून दिले आहे या मध्ये तिचा खरच सिंहाचा वाटा त्या बद्दलचे पुरावे मी बातमीत आणि राज्यपाल महाराष्ट्र राज्य यांनी सुद्धा तिच्या कार्याची स्तुती केलेली आहे तर माझी आपणाला विनंती आपण हा टॅग काढून तिला विकीपेडिया वरती तिला जागा द्यावी */... wikitext text/x-wiki == बदल आपण निर्माण केलेला संशय विचार करण्या योग्य सदरील पान स्वप्नाली गायकवाड हिच्या प्रयत्नाने शास्त्रीय संगीत ज्याच्या मध्ये गुरु शिष्य परंपरा महत्वाची समजली जाते ऑनलाईन शिकवणे अडचिनेचे समजले स्वप्नाली ने त्या मध्ये काही बदल करून शास्त्रीय संगीत ओंलीने उपलब्द करून दिले आहे या मध्ये तिचा खरच सिंहाचा वाटा त्या बद्दलचे पुरावे मी बातमीत आणि राज्यपाल महाराष्ट्र राज्य यांनी सुद्धा तिच्या कार्याची स्तुती केलेली आहे तर माझी आपणाला विनंती आपण हा टॅग काढून तिला विकीपेडिया वरती तिला जागा द्यावी == {{उल्लेखनीयता}} बदल आपण निर्माण केलेला संशय विचार करण्या योग्य सदरील पान स्वप्नाली गायकवाड हिच्या प्रयत्नाने शास्त्रीय संगीत ज्याच्या मध्ये गुरु शिष्य परंपरा महत्वाची समजली जाते ऑनलाईन शिकवणे अडचिनेचे समजले स्वप्नाली ने त्या मध्ये काही बदल करून शास्त्रीय संगीत ओंलीने उपलब्द करून दिले आहे या मध्ये तिचा खरच सिंहाचा वाटा त्या बद्दलचे पुरावे मी बातमीत आणि राज्यपाल महाराष्ट्र राज्य यांनी सुद्धा तिच्या कार्याची स्तुती केलेली आहे तर माझी आपणाला विनंती आपण हा टॅग काढून तिला विकीपेडिया वरती तिला जागा द्यावी [[सदस्य:Vishwajyot|Vishwajyot]] ([[सदस्य चर्चा:Vishwajyot|चर्चा]]) १४:३५, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) bfwzg069bnkpqawbnwhfo28vvoxhk11 2148244 2148243 2022-08-17T09:08:19Z Vishwajyot 140240 wikitext text/x-wiki == उल्लेखनीयता रद्दीकरण == {{उल्लेखनीयता}} बदल आपण निर्माण केलेला संशय विचार करण्या योग्य सदरील पान स्वप्नाली गायकवाड हिच्या प्रयत्नाने शास्त्रीय संगीत ज्याच्या मध्ये गुरु शिष्य परंपरा महत्वाची समजली जाते ऑनलाईन शिकवणे अडचिनेचे समजले स्वप्नाली ने त्या मध्ये काही बदल करून शास्त्रीय संगीत ओंलीने उपलब्द करून दिले आहे या मध्ये तिचा खरच सिंहाचा वाटा त्या बद्दलचे पुरावे मी बातमीत आणि राज्यपाल महाराष्ट्र राज्य यांनी सुद्धा तिच्या कार्याची स्तुती केलेली आहे तर माझी आपणाला विनंती आपण हा टॅग काढून तिला विकीपेडिया वरती तिला जागा द्यावी [[सदस्य:Vishwajyot|Vishwajyot]] ([[सदस्य चर्चा:Vishwajyot|चर्चा]]) १४:३५, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) bwsskbd5yl1wa4qcu6a0wnlaqva7lzy 2148250 2148244 2022-08-17T09:58:50Z संतोष गोरे 135680 wikitext text/x-wiki == उल्लेखनीयता रद्दीकरण == उल्लेखनीयता बदल आपण निर्माण केलेला संशय विचार करण्या योग्य सदरील पान स्वप्नाली गायकवाड हिच्या प्रयत्नाने शास्त्रीय संगीत ज्याच्या मध्ये गुरु शिष्य परंपरा महत्वाची समजली जाते ऑनलाईन शिकवणे अडचिनेचे समजले स्वप्नाली ने त्या मध्ये काही बदल करून शास्त्रीय संगीत ओंलीने उपलब्द करून दिले आहे या मध्ये तिचा खरच सिंहाचा वाटा त्या बद्दलचे पुरावे मी बातमीत आणि राज्यपाल महाराष्ट्र राज्य यांनी सुद्धा तिच्या कार्याची स्तुती केलेली आहे तर माझी आपणाला विनंती आपण हा टॅग काढून तिला विकीपेडिया वरती तिला जागा द्यावी [[सदस्य:Vishwajyot|Vishwajyot]] ([[सदस्य चर्चा:Vishwajyot|चर्चा]]) १४:३५, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) :नमस्कार, विकिपीडियावर आपले स्वागत आहे. आजमितीस मराठी विकिपीडियावर ८५,०००+ पेक्षा अधिक उल्लेखनीय लेख आहेत. आपण कोणत्याही लेखवार उपयुक्त संपादने करू शकता. 'स्वप्नाली गायकवाड' या लेखात बदल होणे आवश्यक आहे. लेखात अनेक ठिकाणी आपण इंग्रजी शब्द वापरले आहेत. त्या ऐवजी कृपया योग्य ते मराठी वापरावेत. तसेच लेखात गायकवाड यांचे वैयक्तिक आयुष्य, गायनाची कारकीर्द तसेच इतर जी काही उपयुक्त माहिती असेल ती देण्याचा प्रयत्न करावा. लेख लिहिताना योग्य ते संदर्भ देखील जोडावेत. लेखात योग्य ते बदल झाले की हा साचा काढला जाईल. कोणतीही मदत हवी असल्यास कृपया संपर्क साधावा.-[[सदस्य:संतोष गोरे|<span style="color: blue; font-weight: bold; background: linear-gradient( orange, white, green)">संतोष गोरे</span>]] ([[सदस्य चर्चा:संतोष गोरे|<span style="text-shadow:grey 3px 3px 1px;"> 💬</span>]] ) १५:२८, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) fnf2s38kgcfk9uo7m7qic1ck0ec2rr6 0 310345 2148258 2022-08-17T10:17:58Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेळगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेळगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बेळगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] g7r7eo0fp661klikzvm8wx3zse5bo2o 0 310346 2148259 2022-08-17T10:18:48Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कोहळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कोहळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कोहळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ssydss4jjissk846cgqpv10fjgwxul3 0 310347 2148260 2022-08-17T10:19:30Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सायेश्वर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सायेश्वर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''सायेश्वर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] bkk6bhbytagxlde006ejay1l9lgal43 0 310348 2148261 2022-08-17T10:20:14Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मांगळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मांगळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मांगळी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ol3s2gks4d8kbxl81qco4um41j4fonw 0 310349 2148262 2022-08-17T10:21:08Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''जामगड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''जामगड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''जामगड''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 49ppf3pw2at2zr3sy5ac4oogebfk1ba 0 310350 2148263 2022-08-17T10:21:50Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''भिवगड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''भिवगड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''भिवगड''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 69w9bagrzl15t9gthzh2lqlbccqnawu 0 310351 2148264 2022-08-17T10:22:30Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''काचळकुही''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''काचळकुही''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''काचळकुही''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] nxosgz1a57ff39mgyu3hbfi53rjqdou 0 310352 2148265 2022-08-17T10:23:21Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सळईराणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सळईराणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''सळईराणी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ehnltcwghl64vyzyjp7r59tpeeehcsa 0 310353 2148266 2022-08-17T10:24:13Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हिवारा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हिवारा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''हिवारा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 3vmt8ei5us4fbk5fvgjq298zhhkagcm 0 310354 2148267 2022-08-17T10:25:10Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''नरसाळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''नरसाळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''नरसाळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] fgkjik263un5qqgi3badht2yoiajvc2 0 310355 2148268 2022-08-17T10:25:56Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाघोली''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाघोली''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वाघोली''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 15o9041tcr39haa2suqj222dv78xcpz 0 310356 2148269 2022-08-17T10:26:59Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चिमणाझारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चिमणाझारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''चिमणाझारी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] capzp6sviml24q4z369x1jubhjdd74c 0 310357 2148270 2022-08-17T10:27:42Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हेवटी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हेवटी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''हेवटी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] t28xvs0mw8aonv6hlh8fuxdl0ezxl1q 0 310358 2148271 2022-08-17T10:28:26Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''भिवापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''भिवापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''भिवापूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] kzmqcadpa1rfjtyku86vkaptomt0fus 0 310359 2148272 2022-08-17T10:29:23Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वानोडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वानोडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वानोडा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] oaciypvpfqf1g51jlxhqacs506z1j43 0 310360 2148273 2022-08-17T10:30:09Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेलपेठ''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बेलपेठ''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बेलपेठ''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 6z6uqoygtd2f1fdxdzuobsmo48delc8 0 310361 2148274 2022-08-17T10:30:58Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गणपावली''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गणपावली''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''गणपावली''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 5b1wb8yk5ln5gsrrhdwuezqn1eei01b 0 310362 2148275 2022-08-17T10:31:48Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोरगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोरगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बोरगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 2826mfxc34gio0i8k0cckx96x88b1so 0 310363 2148276 2022-08-17T10:33:00Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गावसुत''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गावसुत''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''गावसुत''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] nlyacaojx63l8jodb3k98q025x893pt 0 310364 2148277 2022-08-17T10:33:49Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोथळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोथळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बोथळी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 8c1fhk2d0kpiru65iq02gfq12se8y2t 0 310365 2148278 2022-08-17T10:34:50Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''ब्राम्ही''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''ब्राम्ही''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''ब्राम्ही''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ikylynzn5lzs2159ocjmwyc07o17k2k 2148280 2148278 2022-08-17T10:36:30Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[ब्राम्ही (उमरेड)]] वरुन [[ब्राह्मी (उमरेड)]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''ब्राम्ही''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''ब्राम्ही''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ikylynzn5lzs2159ocjmwyc07o17k2k 0 310366 2148279 2022-08-17T10:35:34Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''लोहारा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''लोहारा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''लोहारा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] lmvhbnrak4ezwtl78gmvndhpdzedxnz 0 310367 2148281 2022-08-17T10:36:30Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''फुकेश्वर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''फुकेश्वर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''फुकेश्वर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] l9fv0x1w4w967kqlsrd1r2jcu6in7l5 0 310368 2148282 2022-08-17T10:36:31Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[ब्राम्ही (उमरेड)]] वरुन [[ब्राह्मी (उमरेड)]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[ब्राह्मी (उमरेड)]] q88o6wwylsg94vg4mxk8utkid51p9qz 0 310369 2148283 2022-08-17T10:37:22Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हाटकावाडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हाटकावाडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''हाटकावाडा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 046cbgmn2iebk50gnzc3cj5qgoatajz 0 310370 2148284 2022-08-17T10:38:05Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोरीमाजरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोरीमाजरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बोरीमाजरा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] tcb3aczvh93kncltzyki5z17xjhlhbm 0 310371 2148285 2022-08-17T10:38:48Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोरीभाटारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''बोरीभाटारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''बोरीभाटारी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] agidzr39b5i58n8ow0j031n4yr9jz1f 14 310372 2148287 2022-08-17T10:39:15Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[वर्ग:स्कॉटिश अर्थशास्त्रज्ञ]] वरुन [[वर्ग:स्कॉटलंडचे अर्थशास्त्रज्ञ]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[:वर्ग:स्कॉटलंडचे अर्थशास्त्रज्ञ]] ak4pndc6ahlo6djqwf78uke7qeh33ad 0 310373 2148288 2022-08-17T10:39:36Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चारगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चारगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''चारगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 4u1qfxihzvvx5tzu6g0ovo559gaa66i 0 310374 2148290 2022-08-17T10:40:27Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''ब्राम्हणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''ब्राम्हणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''ब्राम्हणी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] am4j4i0l177o4ql2vc0rvk0kjzzu49l 2148296 2148290 2022-08-17T10:43:51Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[ब्राम्हणी (उमरेड)]] वरुन [[ब्राह्मणी (उमरेड)]] ला हलविला wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''ब्राम्हणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''ब्राम्हणी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] am4j4i0l177o4ql2vc0rvk0kjzzu49l 0 310375 2148291 2022-08-17T10:41:13Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चिचोळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''चिचोळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''चिचोळी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] q8bnyi5clhfn44399rtpsbxvd00t0eh 0 310376 2148293 2022-08-17T10:42:01Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दावळीमेट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दावळीमेट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''दावळीमेट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 2p3t1oetmzeyium6q3czjrthhpy0p7w 0 310377 2148294 2022-08-17T10:42:49Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''डेणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''डेणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''डेणी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] tizh4bn4zpdu6zotdwkg1ub8jdfbp6k 0 310378 2148295 2022-08-17T10:43:33Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''देवळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''देवळी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''देवळी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] db6p5fxh4bmy755pd6vupy7wzjmj4o2 0 310379 2148297 2022-08-17T10:43:51Z Khirid Harshad 138639 Khirid Harshad ने लेख [[ब्राम्हणी (उमरेड)]] वरुन [[ब्राह्मणी (उमरेड)]] ला हलविला wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[ब्राह्मणी (उमरेड)]] 8jb0992jo12v4sy0yfyzatbw2r72wk5 0 310380 2148298 2022-08-17T10:44:15Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दिघोरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दिघोरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''दिघोरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 3rkbnm1g2aw92e2flqfcr4cntqt1lud 0 310381 2148299 2022-08-17T10:44:57Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दहेगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दहेगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''दहेगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 2upx11qxgq0d50f29eki4xg78t1wlev 0 310382 2148300 2022-08-17T10:45:42Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दाव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दाव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''दाव्हा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] i80fmpxsrpqxgr96pbt9jbwhhx0hdyz 0 310383 2148301 2022-08-17T10:46:27Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''धामणगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''धामणगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''धामणगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 4z1z6izqdm3i14qn2kccn6lugyzw47r 0 310384 2148302 2022-08-17T10:47:12Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खापरीराजा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खापरीराजा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''खापरीराजा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 45lledgwtkd7h3a2laao0pveejy9tpo 0 310385 2148303 2022-08-17T10:48:01Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गणेशपुर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गणेशपुर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''गणेशपुर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] tivipi5j6risvwcrctxad6ky5l2sb9h 0 310386 2148304 2022-08-17T10:49:10Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''डोंगरगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''डोंगरगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''डोंगरगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 8edngecxmrv75tj4anlb2ovmgblc41p 0 310387 2148305 2022-08-17T10:49:56Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दुधा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''दुधा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''दुधा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 47bnxq22snu2el6fqbobky2my3ve2vk 0 310388 2148306 2022-08-17T10:50:42Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गंगापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गंगापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''गंगापूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] fphhyv32wtvj0ju6sj8lex3omll0d1u 0 310389 2148307 2022-08-17T10:51:34Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गरमसुर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गरमसुर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''गरमसुर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] pc9kn0l2y1vjhrmtm8uzgfkoyr893if 0 310390 2148308 2022-08-17T10:52:16Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गोवारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गोवारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''गोवारी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 2a61fgqx9h15e9sc5spjtcng9m6o8jp 0 310391 2148309 2022-08-17T10:53:07Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''घोटुर्ली''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''घोटुर्ली''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''घोटुर्ली''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] q28dwsvmqtu11h4o1ejqdtfj7xsplpx 0 310392 2148310 2022-08-17T10:53:52Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गुलालपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''गुलालपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''गुलालपूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] qedhapuqzy116j2utkblf5n4nuuxavm 0 310393 2148311 2022-08-17T10:54:36Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हळदगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''हळदगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''हळदगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] c09czy69o15d9cw4w3bpc8fwxg0w5nh 0 310394 2148312 2022-08-17T10:55:19Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''इब्राहिमपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''इब्राहिमपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''इब्राहिमपूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] a32o20cbpzbdfg2sgcibwvsceo1lfkt 0 310395 2148313 2022-08-17T10:56:14Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कच्चीमेट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कच्चीमेट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कच्चीमेट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] n1koj6cku8o9h5nq8rkkywlsiwrus04 0 310396 2148314 2022-08-17T10:57:21Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''जाम्हळापाणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''जाम्हळापाणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''जाम्हळापाणी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] j92jjc7uchquvv3fc3detn1qmrryso8 0 310397 2148315 2022-08-17T10:58:10Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''जुनोणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''जुनोणी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''जुनोणी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] e2ihs6sdcsyv9mkgus12tfvsl400kkv 0 310398 2148316 2022-08-17T10:58:55Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कळमना''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कळमना''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कळमना''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] q5778h48gyfu8flqr9fkp6qig4coyaz 0 310399 2148317 2022-08-17T10:59:38Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कळंद्री''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कळंद्री''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कळंद्री''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] de6uuwlvx0kwsz305i7jzmyst7x5cdl 0 310400 2148318 2022-08-17T11:00:32Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खुरसापार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खुरसापार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''खुरसापार''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] f5jzrf0ado5jt8va7djl2pwkc16dkc6 0 310401 2148319 2022-08-17T11:01:15Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कानव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कानव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कानव्हा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] csog4058nn41pai0hh3rlorw6wnls70 0 310402 2148320 2022-08-17T11:02:01Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''करंडळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''करंडळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''करंडळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 3o6jd4yx09zxuuydhqzj3bkgbsg0az3 0 310403 2148321 2022-08-17T11:02:50Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''काटरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''काटरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''काटरा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 7hnkelqvh1dqedmzc4oejbc9drsttyr 0 310404 2148322 2022-08-17T11:03:33Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कवडापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कवडापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कवडापूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ct4ihd2ye1bx9o13m1uj59mjznmx4cv 0 310405 2148323 2022-08-17T11:04:22Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खापरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खापरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''खापरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 74mk6v4q61s2bh38n00i4jc05ptia0f 0 310406 2148324 2022-08-17T11:05:12Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''केसळापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''केसळापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''केसळापूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 9ma59bnnvei2wk50lg5mrlsvuxvskil 0 310407 2148325 2022-08-17T11:05:59Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खैरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खैरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''खैरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 9egdoagfz8dvvw1qha67rywkd21o1n3 0 310408 2148326 2022-08-17T11:06:54Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खैरी बुद्रुक''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खैरी बुद्रुक''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''खैरी बुद्रुक''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 5xyeh1px7cm7uksvjliy6odh4tq8odf 0 310409 2148327 2022-08-17T11:07:45Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''किन्हाळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''किन्हाळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''किन्हाळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 7y0u2jz9vx0hws4g8x77fk63o7spfyg 0 310410 2148328 2022-08-17T11:08:26Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खेडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''खेडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''खेडी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] q89a1uavpj1a245dyegmsd5027gryyy 0 310411 2148329 2022-08-17T11:09:08Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कोलारमेट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कोलारमेट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कोलारमेट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 1p5lqbn96n1j37ljypov2fb978rebyd 0 310412 2148331 2022-08-17T11:09:54Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कोटगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''कोटगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''कोटगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] nupseo2u70jmuk9mat7w5q1w07nejhp 0 310413 2148333 2022-08-17T11:10:41Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''माजरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''माजरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''माजरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] tt5istj8fnzfi99eowmskb6eyo8s84n 0 310414 2148334 2022-08-17T11:11:27Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मकरढोकडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मकरढोकडा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मकरढोकडा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] mw0dt5jzqejc2fynqkykaqwjo9nk004 0 310415 2148336 2022-08-17T11:12:16Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मनोरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मनोरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मनोरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] jnfjtc8l1u0abz5jqx27p8z839c00nl 0 310416 2148337 2022-08-17T11:12:58Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मारजघाट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मारजघाट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मारजघाट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 9q5jkmro5z8s5kawga2g1g20bhl0w9x 0 310417 2148338 2022-08-17T11:14:09Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मारमझरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मारमझरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मारमझरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 665f52jdkbrchmvfcu0cwkv6fh76f0w 0 310418 2148339 2022-08-17T11:14:56Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मासळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मासळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मासळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] l2we7qzh19se1ny66k8bv0elu50qswb 0 310419 2148340 2022-08-17T11:15:46Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मटकाझरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मटकाझरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मटकाझरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ro7xjcs12cj27te6jiz9x0jy58qx4a3 0 310420 2148341 2022-08-17T11:16:37Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मेंढेपठार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मेंढेपठार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मेंढेपठार''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] e32xmbvkz9zbbyw4s4jvkspjy8i3nio 0 310421 2148342 2022-08-17T11:17:33Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मासळकुंड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मासळकुंड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मासळकुंड''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] g3b6hs9wrqqe0dt8pfpdx74fb7k6bjq 0 310422 2148344 2022-08-17T11:19:38Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''म्हासेपठार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''म्हासेपठार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''म्हासेपठार''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 4k8msvydmffq3d147l822z1b73e5b6v 0 310423 2148345 2022-08-17T11:20:57Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मेणखट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मेणखट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मेणखट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] k97ed5h7cytd9jonqr2e65kuci1bxns 0 310424 2148346 2022-08-17T11:21:44Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मेटमंगरुड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मेटमंगरुड''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मेटमंगरुड''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] oh1eyjzi0v6xwbe8jn1ceuocdtetyba 0 310425 2148347 2022-08-17T11:22:38Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''तेलकवडसी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''तेलकवडसी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''तेलकवडसी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] azty543a9tn5qy5y3ksmlla0idmkl2e 0 310426 2148348 2022-08-17T11:23:33Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मोहपा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मोहपा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मोहपा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] mm4aoj614vqfglp4l2ul4ib65ozf0jg 0 310427 2148349 2022-08-17T11:24:50Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाडगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाडगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वाडगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] abgnwuf4m8opd08x7jl2apnwb7gpjm0 0 310428 2148350 2022-08-17T11:25:46Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''म्हासळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''म्हासळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''म्हासळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] k4f6qtx1pdxmeddu1iu34ky96bd2mpt 0 310429 2148351 2022-08-17T11:26:32Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''नांदरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''नांदरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''नांदरा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] k7sbttldp3dik53uv409wy9kmghdlcv 0 310430 2148352 2022-08-17T11:27:19Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मुरझडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मुरझडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मुरझडी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 34gc59ipethwin6js3bqq82r9now3zv 0 310431 2148353 2022-08-17T11:28:16Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मुरादपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''मुरादपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''मुरादपूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] d9o2df0jzmjz3iexkgdly5uo733w9g3 0 310432 2148354 2022-08-17T11:29:00Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''नवेगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''नवेगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''नवेगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ansck0bpnbubc0iq7zgc19oay28rq5f 0 310433 2148355 2022-08-17T11:29:45Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाडेगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाडेगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वाडेगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 2gg3m3gun548z0bhrcubxzt8r3fwjqx 0 310434 2148356 2022-08-17T11:30:26Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''निरवा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''निरवा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''निरवा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] gaag5aj5be72rkkxlb16xw461s03znq 0 310435 2148357 2022-08-17T11:31:14Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''निशाणघाट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''निशाणघाट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''निशाणघाट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 95fm9i7eacw7gbh13qp2r9fw0apuj7y 0 310436 2148358 2022-08-17T11:31:57Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पाचगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पाचगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पाचगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] fl7fs2o8owpzi2pkusosjffoz3ul668 0 310437 2148359 2022-08-17T11:33:09Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पांढराबोडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पांढराबोडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पांढराबोडी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 77m1mlb1s9n2ed7n5h5fsedvlot0si6 3 310438 2148360 2022-08-17T11:33:39Z साहाय्य चमू 25365 नविन सदस्याच्या चर्चापानावर [[Template:Welcome|स्वागत संदेश]] टाकला wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Arush krishna}} -- [[सदस्य:साहाय्य चमू|साहाय्य चमू]] ([[सदस्य चर्चा:साहाय्य चमू|चर्चा]]) १७:०३, १७ ऑगस्ट २०२२ (IST) pj33j2z3m7eohz64p3kvghlrdaingfd 0 310439 2148361 2022-08-17T11:33:54Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाडंद्रा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वाडंद्रा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वाडंद्रा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] trzes2ccqgxmxx5fm0ukkrwsiqky98r 0 310440 2148362 2022-08-17T11:34:48Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वडध''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_श... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''वडध''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''वडध''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] favxes17qwvgdmyeylg18m0y84dglyc 0 310441 2148363 2022-08-17T11:35:36Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पांढरतळ''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पांढरतळ''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पांढरतळ''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 1sealqsmu99b75stufn47w3f695a03x 0 310442 2148364 2022-08-17T11:36:18Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''उमरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''उमरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''उमरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 8qvpanjqd7w7toh4o1z33lsx9tbfz7z 0 310443 2148365 2022-08-17T11:37:04Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पांजरेपार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पांजरेपार''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पांजरेपार''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 53y2dobwlb0bzaiagusjquuojzfowuz 0 310444 2148366 2022-08-17T11:37:45Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पवनी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पवनी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पवनी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 9zxs002s1gyhqs08e7jdk0pfj99tjmc 0 310445 2148367 2022-08-17T11:38:48Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पावनी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पावनी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पावनी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] n80xwaju1qm2y6wvd1yblbfuin2o14t 2148378 2148367 2022-08-17T11:47:05Z 43.242.226.4 [[पवनी (उमरेड)]] कडे पुनर्निर्देशित wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्देशन [[पवनी (उमरेड)]] ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 7542dna31wm4rmrhx71527qbol8pob4 0 310446 2148368 2022-08-17T11:39:34Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पेंढारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पेंढारी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पेंढारी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] jq6frxdl2mt2t247upacqoxnnuimd8x 0 310447 2148369 2022-08-17T11:40:19Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''परडगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''परडगाव''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''परडगाव''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 5xei9hm5ubab2md11uh46guqbambkr3 0 310448 2148370 2022-08-17T11:41:20Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पेंडकापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पेंडकापूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पेंडकापूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] s8w10ajxwimwf73ydfh7fizizqpwyub 0 310449 2148371 2022-08-17T11:42:14Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पारसोडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पारसोडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पारसोडी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 4n2y6jr405h548wsrbf31ze9hqw7z67 0 310450 2148372 2022-08-17T11:43:05Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''उंदरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''उंदरी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''उंदरी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] hzrlnvqy402c5i2am3gvv5lq30peki6 0 310451 2148373 2022-08-17T11:43:51Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पेठमहमदपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पेठमहमदपूर''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पेठमहमदपूर''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 7djw2mgvhs9k3x9b8s885va52i21p0r 0 310452 2148374 2022-08-17T11:44:43Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिंपळखुट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |ज... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिंपळखुट''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पिंपळखुट''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] k2zg6v0ozlwzeytgyqfgn8dbyngsn33 0 310453 2148375 2022-08-17T11:45:32Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिपरडोळ''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जव... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिपरडोळ''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पिपरडोळ''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] cmgcesne29t57s8gqjvs1qjxhg312wx 0 310454 2148376 2022-08-17T11:46:16Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिपळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिपळा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पिपळा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] ql0u4mwk17rqmwwyrxij1lqi5jeduw4 0 310455 2148377 2022-08-17T11:47:00Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''उटी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_श... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''उटी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''उटी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] nxubp1rmdghwehm58rmwuxzoscxqif4 0 310456 2148379 2022-08-17T11:47:59Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिपरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळच... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिपरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पिपरा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 20djm3xb25g1n5ndw054elqd8z2xgme 0 310457 2148380 2022-08-17T11:48:41Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिराया''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिराया''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पिराया''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] kdam7atxalwc77iyhqjkc7q98e7hm5l 0 310458 2148381 2022-08-17T11:49:41Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिटीचुव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पिटीचुव्हा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पिटीचुव्हा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 5hyim1jf6by7jiyxsdsr2txaf1dawba 0 310459 2148382 2022-08-17T11:50:35Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पुसागोंदी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''पुसागोंदी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''पुसागोंदी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] lho7sdg42bfcysu5m3m8jmlbziy336v 0 310460 2148383 2022-08-17T11:51:35Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''राजुळवाडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''राजुळवाडी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''राजुळवाडी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] tnibrlm8ohx1dwdx0p8bui300f65jgz 0 310461 2148384 2022-08-17T11:52:21Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सावंगी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''सावंगी''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''सावंगी''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] 61g7xio64ojzs3p29t6zde0h1xg8t1c 0 310462 2148385 2022-08-17T11:53:32Z नरेश सावे 88037 नवीन पान: {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''रिढोरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळ... wikitext text/x-wiki {{माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र |प्रकार=गाव |इतर_नाव= | स्थानिक_नाव ='''रिढोरा''' | आकाशदेखावा = | आकाशदेखावा_शीर्षक = | शोधक_स्थान= right | अक्षांश = | रेखांश = | उंची = | राज्य_नाव = महाराष्ट्र |जवळचे_शहर=उमरेड | जिल्हा = [[नागपूर जिल्हा]] |अधिकृत_भाषा=मराठी | नेता_पद =[[सरपंच]] | नेता_नाव = |लोकसंख्या_एकूण_संदर्भ=|लोकसंख्या_क्रमांक=| लोकसंख्या_वर्ष = २०११ | लोकसंख्या_एकूण = | लोकसंख्या_घनता = |लिंग_गुणोत्तर=|लोकसंख्या_मेट्रो=|लोकसंख्या_शहरी=| क्षेत्रफळ_आकारमान = | क्षेत्रफळ_एकूण = |पिन_कोड=| एसटीडी_कोड = | पिन कोड = | आरटीओ_कोड = एमएच/ |संकेतस्थळ= |कोरे_शीर्षक_१ =[[बोलीभाषा]] |कोरे_उत्तर_१ = | तळटिपा =}} '''रिढोरा''' हे [[भारत|भारताच्या]] [[महाराष्ट्र राज्य |महाराष्ट्र राज्यातील]] [[नागपूर जिल्हा|नागपूर जिल्ह्यातील]] [[उमरेड तालुका|उमरेड तालुक्यातील]] एक गाव आहे. ==भौगोलिक स्थान== ==हवामान== ==लोकजीवन== ==प्रेक्षणीय स्थळे== ==नागरी सुविधा== ==जवळपासची गावे== ==संदर्भ== #https://villageinfo.in/ #https://www.census2011.co.in/ #http://tourism.gov.in/ #https://www.incredibleindia.org/ #https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism #https://www.mapsofindia.com/ #https://www.weather.gov/dvn/climategraphics?n=climategraphics #https://www.weather-atlas.com/en/india-climate [[वर्ग:उमरेड तालुक्यातील गावे]] [[वर्ग:नागपूर जिल्ह्यातील गावे]] d4v4md652mzl8zr4l53mt7t66mxjr9p