Wikipedija mtwiki https://mt.wikipedia.org/wiki/Il-Pa%C4%A1na_prin%C4%8Bipali MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Medja Speċjali Diskussjoni Utent Diskussjoni utent Wikipedija Diskussjoni Wikipedija Stampa Diskussjoni stampa MediaWiki Diskussjoni MediaWiki Mudell Diskussjoni mudell Għajnuna Diskussjoni għajnuna Kategorija Diskussjoni kategorija Portal Diskussjoni portal TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1101 279398 266524 2022-08-19T19:52:51Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika Portugiża |isem_nattiv = ''República Portuguesa'' |isem_komuni = Portugall |stampa_bandiera = Flag of Portugal.svg |stampa_emblema = Coat of arms of Portugal.svg |stampa_mappa = EU-Portugal with islands circled.svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Portugall |ħolqa_emblema = Emblema tal-Portugall |ħolqa_demografija = Demografija tal-Portugall |mottu_nazzjonali = |innu_nazzjonali = ''[[A Portuguesa]]''<br /><small>Il-Portugiż</small><br /><center>[[Stampa:A Portuguesa.ogg|noicon|center]]</center> |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Portugiża|Portugiż]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Liżbona]] |latd=38 |latm=46 |latNS=N |lonġd=9 |lonġm=9 |lonġEW=W |l-ikbar_belt = [[Liżbona]] |tip_gvern = [[Repubblika kostituzzjonali]] [[semi-presidenzjali]] [[Stat unitarju|unitarja]] |titlu_kap1 = [[President tal-Portugall|President]] |titlu_kap2 = [[Prim Ministru tal-Portugall|Prim Ministru]] |titlu_kap3 = [[Assemblea tar-Repubblika (Portugall)|President tal-Assemblea]] |isem_kap1 = [[Aníbal Cavaco Silva]] |isem_kap2 = [[Pedro Passos Coelho]] |isem_kap3 = [[Assunção Esteves]] |data_sħubija_UE = 1 ta' Jannar 1981 |żona_kklassifika = 111 |poż_erja = 111 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 92,212 |erja_mi_kw = 35,603 |perċentwal_ilma = 0.5 |sena_stima_popolazzjoni = 2012 |stima_popolazzjoni = 10,581,949<ref>{{pt}} [http://www.pordata.pt/Portugal Pordata, "Base de Dados Portugal Contemporâneo"]. Miġjuba fis-16 ta' Diċembru 2011.</ref> |poż_stima_popolazzjoni = 77 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_ċensiment_popolazzjoni = 2011 |ċensiment_popolazzjoni = 10,562,178 |densità_popolazzjoni_km2 = 115 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 298 |poż_densità_popolazzjoni = 96 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2012 |PGD_PSX = $246.523 biljun<ref name="imf2">{{ċita web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=62&pr.y=16&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=182&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |titlu=Portugal |pubblikatur=Fond Monetarju Internazzjonali |data-aċċess=2013-04-01 |lingwa=en}}</ref> |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita = $23,385<ref name=imf2/> |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2013 |IŻU = {{increase}} 0.816<ref name="HDI">{{ċita web |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_EN_Complete.pdf |titlu=Human Development Report 2013 |sena=2013 |pubblikatur=Nazzjonijiet Uniti |data-aċċess=2013-04-14 |lingwa=en}}</ref> |poż_IŻU = 43 |kategorija_IŻU = <span style="color:#090;">għoli ħafna</span> |tip_sovranità = [[Storja tal-Portugall|Formazzjoni]] |avveniment_stabbilit1 = [[Kontea tal-Portugall#L-ewwel kontea|Fondazzjoni]] |data_stabbilit1 = 868 |avveniment_stabbilit2 = [[Kontea tal-Portugall#It-tieni kontea|Re-fondazzjoni]] |data_stabbilit2 = 1095 |avveniment_stabbilit3 = [[Battalja ta' São Mamede|Sovranità]] |data_stabbilit3 = 24 ta' Ġunju 1128 |avveniment_stabbilit4 = [[Renju tal-Portugall|Renju]] |data_stabbilit4 = 25 ta' Lulju 1139 |avveniment_stabbilit5 = [[Trattat ta' Zamora|Rikonoxxuta]] |data_stabbilit5 = 5 ta' Ottubru 1143 |avveniment_stabbilit6 = [[Manifestis Probatum|Rikonoxximent papali]] |data_stabbilit6 = 23 ta' Mejju 1179 |avveniment_stabbilit7 = [[Rivoluzzjoni tal-5 ta' Ottubru 1910|Repubblika]] |data_stabbilit7 = 5 ta' Ottubru 1910 |avveniment_stabbilit8 = [[Rivoluzzjoni tal-Qronfol|Demokrazija]] |data_stabbilit8 = 25 ta' April 1974 |valuta = [[Ewro]] |kodiċi_valuta = EUR |żona_ħin = [[Ħin tal-Ewropa tal-Punent|WET]] |differenza_ħku = +0 |żona_ħin_legali = [[Ħin tal-Ewropa tal-Punent tas-sajf|WEST]] |differenza_żona_ħin_legali = +1 |cctld = [[.pt]] |kodiċi_telefoniku = +351 |sena_PGD_nominali = 2012 |PGD_nominali = $212.720 biljun<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $20,178<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali_per_capita = |nota1 = }} Il-'''Portugall''' ({{awdjo|en-us-Portugal.ogg|ˈpɔrtʃʉɡəl}}, ([[Lingwa Portugiża|Portugiż]]: ''Portugal''), uffiċjalment ir-'''Repubblika Portugiża''' ([[Lingwa Portugiża|Portugiż]]: ''República Portuguesa''), huwa pajjiż li jinsab fil-Lbiċ tal-[[Ewropa]], fil-[[Peninżula Iberjana]]. Il-pajjiż huwa mdawwar mill-[[Oċean Atlantiku]] mill-punent u n-nofsinhar u [[Spanja]] fit-tramuntana u l-lvant. Aparti mill-[[Portugall kontinentali]], ir-Repubblika Portugiża għandha sovranità fuq l-[[arċipelagu|arċipelagi]] Atlantiċi ta' [[Ażori]] u [[Madejra]], li huma [[reġjuni awtonomi tal-Portugall]]. Il-pajjiż huwa msemmi wara t-tieni l-akbar belt tiegħu, [[Porto]], isem [[Lingwa Latina|Latin]] li kien ''Portus Cale''.<ref>{{ċita web |url=http://www.instituto-camoes.pt/CVC/bdc/etnologia/opusculos/vol05/opusculos05_28_38.pdf |titlu=Leite de Vasconcelos, José. ''Cale e Portucale''. Opúsculos Vol. V&nbsp;– Etnologia (Parte I) Lisboa, Imprensa Nacional, 1938 |lingwa=Portugiż}}</ref> == Referenzi == {{Referenzi}} {{Pajjiżi tal-Unjoni Ewropea}} {{Ewropa}} {{NATO}} [[Kategorija:Pajjiżi Membri tal-Unjoni Ewropea]] [[Kategorija:Portugall]] [[Kategorija:Repubbliki]] [[Kategorija:Pajjiżi stabbiliti fl-1910]] 8hnwaox59v3bt43hv5g6819b3wjiee8 10 1325 279429 267497 2022-08-20T08:57:55Z Chrisportelli 355 żieda ta' parametru ġdid wikitext text/x-wiki {{infobox | title = {{{isem|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} | image = {{#if:{{{pajjiż|}}}|{{flagicon|{{{pajjiż|}}}|size=170px}}}} | label1 = Psewdonimu | data1 = {{{psewdonimu|}}} | label2 = Assoċjazzjoni | data2 = {{{assoċjazzjoni|}}} | label3 = Affiljazzjoni oħra | data3 = {{{affiljazzjoni_oħra|}}} | label4 = Konfederazzjoni | data4 = {{{konfederazzjoni|}}} | label5 = {{nowrap|Sotto-konfederazzjoni}} | data5 = {{{sotto_konfederazzjoni|}}} | label6 = Kowċ | data6 = {{{kowċ|}}} | label7 = [[Kaptan (futbol)|Kaptan]] | data7 = {{{kaptan|}}} | label8 = {{nowrap|Rekord ta' preżenzi}} | data8 = {{{rekord_preżenzi|}}} | label9 = {{nowrap|Rekord ta' gowls}} | data9 = {{{rekord_gowls|}}} | label10 = {{nowrap|Stadju prinċipali}} | data10 = {{{stadju|{{{grawnd|}}}}}} | label11 = {{nowrap|[[Lista tal-kodiċi nazzjonali tal-FIFA|Kodiċi tal-FIFA]]}} | data11 = {{{kodiċi_FIFA|}}} | data12 = {{#if:{{{pattern_la1|}}}{{{pattern_b1|}}}{{{pattern_ra1|}}}{{{pattern_sh1|}}}{{{pattern_so1|}}}{{{leftarm1|}}}{{{body1|}}}{{{rightarm1|}}}{{{shorts1|}}}{{{socks1|}}} {{{pattern_la2|}}}{{{pattern_b2|}}}{{{pattern_ra2|}}}{{{pattern_sh2|}}}{{{pattern_so2|}}}{{{leftarm2|}}}{{{body2|}}}{{{rightarm2|}}}{{{shorts2|}}}{{{socks2|}}}{{{pattern_la3|}}}{{{pattern_b3|}}}{{{pattern_ra3|}}}{{{pattern_sh3|}}}{{{pattern_so3|}}}{{{leftarm3|}}}{{{body3|}}}{{{rightarm3|}}}{{{shorts3|}}}{{{socks3|}}}| <tr><td class="toccolours" style="padding: 0; background: #ffffff; text-align: center;" colspan="2"> <table style="width:100%; text-align:center;"> <tr> {{#if:{{{pattern_la1|}}}{{{pattern_b1|}}}{{{pattern_ra1|}}}{{{pattern_sh1|}}}{{{pattern_so1|}}}{{{leftarm1|}}}{{{body1|}}}{{{rightarm1|}}}{{{shorts1|}}}{{{socks1|}}}| <td>{{Football kit | filetype = {{{filetype1|{{{filetype|png}}}}}} | pattern_la = {{{pattern_la1|}}} | pattern_b = {{{pattern_b1|_unknown}}} | pattern_ra = {{{pattern_ra1|}}} | pattern_sh = {{{pattern_sh1|}}} | pattern_so = {{{pattern_so1|}}} | leftarm = {{{leftarm1|}}} | body = {{{body1|}}} | rightarm = {{{rightarm1|}}} | shorts = {{{shorts1|}}} | socks = {{{socks1|}}} | title = {{{pattern_name1|L-ewwel}}} kulur }}</td> }}{{#if:{{{pattern_la2|}}}{{{pattern_b2|}}}{{{pattern_ra2|}}}{{{pattern_sh2|}}}{{{pattern_so2|}}}{{{leftarm2|}}}{{{body2|}}}{{{rightarm2|}}}{{{shorts2|}}}{{{socks2|}}}| <td>{{Football kit | filetype = {{{filetype2|{{{filetype|png}}}}}} | pattern_la = {{{pattern_la2|}}} | pattern_b = {{{pattern_b2|_unknown}}} | pattern_ra = {{{pattern_ra2|}}} | pattern_sh = {{{pattern_sh2|}}} | pattern_so = {{{pattern_so2|}}} | leftarm = {{{leftarm2|}}} | body = {{{body2|}}} | rightarm = {{{rightarm2|}}} | shorts = {{{shorts2|}}} | socks = {{{socks2|}}} | title = {{{pattern_name2|It-tieni}}} kulur }}</td> }}{{#if:{{{pattern_la3|}}}{{{pattern_b3|}}}{{{pattern_ra3|}}}{{{pattern_sh3|}}}{{{pattern_so3|}}}{{{leftarm3|}}}{{{body3|}}}{{{rightarm3|}}}{{{shorts3|}}}{{{socks3|}}}| <td>{{Football kit | filetype = {{{filetype3|{{{filetype|png}}}}}} | pattern_la = {{{pattern_la3|}}} | pattern_b = {{{pattern_b3|_unknown}}} | pattern_ra = {{{pattern_ra3|}}} | pattern_sh = {{{pattern_sh3|}}} | pattern_so = {{{pattern_so3|}}} | leftarm = {{{leftarm3|}}} | body = {{{body3|}}} | rightarm = {{{rightarm3|}}} | shorts = {{{shorts3|}}} | socks = {{{socks3|}}} | title = {{{pattern_name3|It-tielet}}} kulur }}</td> }}</tr> </table></td></tr>}} | header13 = {{#if:{{{pożizzjoni_FIFA|}}}{{{pożizzjoni_massima_FIFA|}}}{{{pożizzjoni_minima_FIFA|}}}|[[Klassifika dinjija tal-FIFA|Klassifika tal-FIFA]]}} | label14 = {{nowrap|Pożizzjoni attwali}} | data14 = {{{pożizzjoni_FIFA|}}} {{#if:{{{data_pożizzjoni_FIFA|}}}|{{small|({{{data_pożizzjoni_FIFA}}})}}}} | label15 = L-ogħla | data15 = {{#if:{{{pożizzjoni_massima_FIFA|}}}|{{{pożizzjoni_massima_FIFA}}} {{#if:{{{data_pożizzjoni_massima_FIFA|}}}|{{small|({{{data_pożizzjoni_massima_FIFA}}})}}}}}} | label16 = L-inqas | data16 = {{#if:{{{pożizzjoni_minima_FIFA|}}}|{{{pożizzjoni_minima_FIFA}}} {{#if:{{{data_pożizzjoni_minima_FIFA|}}}|{{small|({{{data_pożizzjoni_minima_FIFA}}})}}}}}} | header22 = {{#if:{{{l-ewwel_logħba|}}}|L-ewwel logħba}}{{#if:{{{l-unika_logħba|}}}|L-unika logħba}} | data23 = {{{l-ewwel_logħba|{{{l-unika_logħba|}}}}}} | header24 = {{#if:{{{l-aħħar_logħba|}}}|L-aħħar logħba}} | data25 = {{{l-aħħar_logħba|}}} | header26 = {{#if:{{{l-ikbar_rebħa|}}}|L-ikbar rebħa}} | data27 = {{{l-ikbar_rebħa|}}} | header28 = {{#if:{{{l-ikbar_telfa|}}}|L-ikbar telfa}} | data29 = {{{l-ikbar_telfa|}}} | header30 = {{#if:{{{preżenzi_tazza_tad-dinja|}}}|[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol|Tazza tad-Dinja]]}} | label31 = Preżenzi | data31 = {{{preżenzi_tazza_tad-dinja|}}} {{#if:{{{l-ewwel_preżenza_tazza_tad-dinja|}}}|(''l-ewwel fl-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol {{{l-ewwel_preżenza_tazza_tad-dinja|}}}|{{{l-ewwel_preżenza_tazza_tad-dinja}}}]]'')}} | label32 = L-aqwa riżultat | data32 = {{{l-aqwa_riżultat_tazza_tad-dinja|}}} | header33 = {{#if: {{{preżenzi_tazza_reġjonali|}}}|{{{isem_tazza_reġjonali}}}}} | label34 = Preżenzi | data34 = {{{preżenzi_tazza_reġjonali|}}} {{#if:{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali|}}}|(''l-ewwel fl-{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali}}}'')}} | label35 = L-aqwa riżultat | data35 = {{{l-aqwa_riżultat_tazza_reġjonali|}}} | header36 = {{#if: {{{preżenzi_tazza_reġjonali2|}}}|{{{isem_tazza_reġjonali2}}}}} | label37 = Preżenzi | data37 = {{{preżenzi_tazza_reġjonali2|}}} {{#if:{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali2|}}}|(''l-ewwel fl-{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali2}}}'')}} | label38 = L-aqwa riżultat | data38 = {{{l-aqwa_riżultat_tazza_reġjonali2|}}} | header39 = {{#if: {{{preżenzi_tazza_reġjonali3|}}}|{{{isem_tazza_reġjonali3}}}}} | label40 = Preżenzi | data40 = {{{preżenzi_tazza_reġjonali3|}}} {{#if:{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali3|}}}|(''l-ewwel fl-{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali3}}}'')}} | label41 = L-aqwa riżultat | data41 = {{{l-aqwa_riżultat_tazza_reġjonali3|}}} | header42 = {{#if: {{{preżenzi_tazza_reġjonali4|}}}|{{{isem_tazza_reġjonali4}}}}} | label43 = Preżenzi | data43 = {{{preżenzi_tazza_reġjonali4|}}} {{#if:{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali4|}}}|(''l-ewwel fl-{{{l-ewwel_preżenza_tazza_reġjonali4}}}'')}} | label44 = L-aqwa riżultat | data44 = {{{l-aqwa_riżultat_tazza_reġjonali4|}}} | header45 = {{#if: {{{preżenzi_tazza_tal-konfederazzjonijiet|}}}|[[Tazza tal-Konfederazzjonijiet]]}} | label46 = Preżenzi | data46 = {{{preżenzi_tazza_tal-konfederazzjonijiet|}}} {{#if:{{{l-ewwel_preżenza_tazza_tal-konfederazzjonijiet|}}}|(''l-ewwel fl-{{{l-ewwel_preżenza_tazza_tal-konfederazzjonijiet}}}'')}} | label47 = L-aqwa riżultat | data47 = {{{l-aqwa_riżultat_tazza_tal-konfederazzjonijiet|}}} }}<noinclude> {{dokumentazzjoni}} </noinclude> fzxq1xpl67i9hftujsd6w8gw5r8zvht 0 1421 279382 268813 2022-08-19T18:51:32Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika ta' Ċipru |isem_nattiv = <small>''Κυπριακή Δημοκρατία'' ([[Lingwa Griega|Grieg]])<br />''Kıbrıs Cumhuriyeti'' ([[Lingwa Torka|Tork]])</small> |isem_komuni = Ċipru |stampa_bandiera = Flag of Cyprus.svg |stampa_emblema = |stampa_mappa = EU-Cyprus.svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera ta' Ċipru |ħolqa_emblema = Emblema ta' Ċipru |ħolqa_demografija = Demografija ta' Ċipru |mottu_nazzjonali = |innu_nazzjonali = "[[Hymn to Liberty]]"<br />''Kurunella għall-Libertà'' |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Griega|Grieg]]{{,}}[[Lingwa Torka|Tork]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Nikosija]] |l-ikbar_belt = [[Nikosija]] |latd=35 |latm=08 |latNS=N |lonġd=33 |lonġm=28 |lonġEW=E |tip_gvern = [[Repubblika kostituzzjonali]] [[Sistema presidenzjali|presidenzjali]] [[Stat unitarju|unitarja]] |titlu_kap1 = [[President ta' Ċipru|President]] |isem_kap1 = [[Nicos Anastasiades]] |data_sħubija_UE = 1 ta' Mejju, 2004 |żona_kklassifika = 168 |poż_erja = 168 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 9,251 |erja_mi_kw = 3,572 |perċentwal_ilma = negliġibbli |sena_stima_popolazzjoni = 2011 |stima_popolazzjoni = 1,117,000¹ |poż_stima_popolazzjoni = 160 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = 838,897 |sena_ċensiment_popolazzjoni = 2011 |densità_popolazzjoni_km2 = 90.7 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 234.85 |poż_densità_popolazzjoni = 114 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2012 |PGD_PSX = $23.613 biljun<ref name="imf2">{{ċita web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=3&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=423&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |titlu=Report for Cyprus |pubblikatur=Fond Monetarju Internazzjonali |data-aċċess=2013-04-17 |lingwa=en}}</ref> |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita = $27,085<ref name=imf2/> |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2013 |IŻU = {{increase}} 0.848<ref name="HDI">{{ċita web|url=http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2013/download/ |titlu=Rapport tal-Iżvilupp Uman 2013 |sena=2013 |pubblikatur=Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti |data-aċċess=2013-03-15 |lingwa=en}}</ref> |poż_IŻU = 31 |kategorija_IŻU = <span style="color:#090;">għoli ħafna</span> |tip_sovranità = Indipendenza {{nobold|mir-Renju Unit}} |avveniment_stabbilit1 = [[Ftehim bejn Żurigu u Londra]] |data_stabbilit1 = 19 ta' Frar 1959 |avveniment_stabbilit2 = Indipendenza pproklamata |data_stabbilit2 = 16 ta' Awwissu 1960 |avveniment_stabbilit3 = [[Jum l-Indipendenza (Ċipru)|Jum l-Indipendenza]] |data_stabbilit3 = 1 ta' Ottubru 1960 |valuta = [[Ewro]] |kodiċi_valuta = EUR |żona_ħin = [[Ħin tal-Lvant Ewropej|EET]] |differenza_ħku = +2 |żona_ħin_legali = [[Ħin tas-Sajf tal-Lvant Ewropej|EEST]] |differenza_żona_ħin_legali = +3 |cctld = [[.cy]] |kodiċi_telefoniku = +357 |sena_PGD_nominali = 2012 |PGD_nominali = $23.006 biljun<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $26,389<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali_per_capita = |nota1 = Inklużi [[Ċipru ta' Fuq]], [[Żona Bafer tan-Nazzjonijiet Uniti f'Ċipru|Żona Bafer tan-NU f'Ċipru]] u [[Akrotiri u Dhekelia]]. }} '''Ċipru''' (bil-[[Lingwa Griega|Grieg]]: ''Κύπρος''; bit-[[Lingwa Torka|Tork]]: ''Kıbrıs''), uffiċjalment ir-'''Repubblika ta' Ċipru''' ([[Lingwa Griega|Grieg]]: ''Κυπριακή Δημοκρατία''; [[Lingwa Torka|Tork]]: ''Kıbrıs Cumhuriyeti''), hi [[pajjiż gżira]] fil-Baħar tal-Lvant tal-[[Mediterran]].{{nota|Ċipru hija approssimattiva għall-[[Anatolja|Anatolja (Asja Minuri)]] (li tinkludi l-massa tat-[[Turkija]]) iżda tista' titqies li tkun fl-Asja u/jew l-Ewropa, li flimkien jikkostitwixxu [[Ewroasja]].}} Ċipru hija t-tielet l-akbar u t-tielet l-aktar popolata fil-Mediterran, u Stat Membru tal-Unjoni Ewropea. Hija tinsab fil-Lvant tal-[[Greċja]], fin-Nofsinhar tat-[[Turkija]], fil-Punent tas-[[Sirja]] u l-[[Libanu]], fil-Majjistral tal-[[Iżrael]] u l-[[Medda ta' Gaża]], u fit-Tramuntana tal-[[Eġittu]]. ==Is-sistema politika== Ċipru huwa [[repubblika presidenzjali]]. Il-president huwa l-kap tal-istat u tal-gvern. Minkejja li ssieħeb fl-UE bħala gżira maqsuma de facto, Ċipru kollu kemm hu huwa territorju tal-UE. Iċ-Ċiprijotti Torok li għandhom, jew huma eliġibbli għal, dokumenti tal-ivvjaġġar tal-UE huma ċittadini tal-UE. Il-liġi tal-UE hija sospiża f'żoni fejn il-Gvern Ċiprijott (il-Gvern tar-Repubblika) ma jeżerċitax kontroll effettiv. Ċipru għandu żewġ ilsna uffiċjali: il-[[Grieg]] u t-[[Tork]]; il-Grieg biss huwa lingwa uffiċjali tal-UE.<ref name=EU>[https://europa.eu/european-union/about-eu/countries/member-countries/cyprus_mt Ċipru], ''europa.eu''</ref> == Il-kummerċ u l-ekonomija == L-aktar setturi importanti tal-ekonomija ta' Ċipru fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (25.3%), l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (19.3%) u l-attivitajiet professjonali, xjentifiċi u tekniċi; l-attivitajiet amministrattivi u ta' servizz ta' appoġġ (10.4%).<ref name=EU/> Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 28% tal-esportazzjonijiet ta' Ċipru (il-[[Greċja]] 6% u l-[[Italja]] 2%), filwaqt li barra mill-UE 15% jmorru fil-[[Gżejjer Cayman]] u 9% fil-[[Libja]].<ref name=EU/> F'termini ta' importazzjonijiet, 57% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-[[Greċja]] 18% u l-[[Italja]] 8%), filwaqt li barra mill-UE 7% jiġu mill-[[Korea t'Isfel]] u 6% mill-[[Iżrael]].<ref name=EU/> == Ċipru fl-UE == Hemm 6 membri tal-[[Parlament Ewropew]] minn Ċipru.<ref name=EU/> Fil-[[Kunsill tal-UE]], il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• mill-gvern ta' Ċipru, skont il-qasam ta' politika li jkun qed jiġi indirizzat.<ref name=EU/> Il-Kunsill tal-UE m'għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.<ref name=EU/> Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta' dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f'kull qasam ta' politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet oħra tal-UE. Id-dati tal-presidenzi Ċiprijotti: Lul-Diċ 2012<ref name=EU/> Il-Kummissarju nominat minn Ċipru għall-[[Kummissjoni Ewropea]] hi [[Stella Kyriakides]], li hi responsabbli għas-Saħħa u s-Sikurezza tal-ikel.<ref name=EU/> Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f'kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.<ref name=EU/> Ċipru għandu 5 rappreżentanti fil-[[Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew]]. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta' interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.<ref name=EU/> Ċipru għandu 5 rappreżentanti fil-[[Kumitat Ewropew tar-Reġjuni]], l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.<ref name=EU/> Ċipru jikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tiegħu fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” ta' Ċipru, il-kompitu ewlieni tagħha huwa li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b'mod effettiv kemm jista' jkun fl-UE.<ref name=EU/> L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b'mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b'mod ġenerali. <ref name=EU/> Ċifri tal-2018 għal Ċipru:<ref name=EU/> * Nefqa totali tal-UE f'Ċipru – € 0.264 biljun (ekwivalenti għal 1.31% tal-ekonomija Ċiprijotta) * Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.180 biljun (ekwivalenti għal 0.89% tal-ekonomija Ċiprijotta) Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE minn Ċipru jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta' toroq, is-sussidjar ta' riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.<ref name=EU/> == Noti == {{noti}} == Referenzi == {{Referenzi}} {{Ewropa}} {{Asja}} {{Pajjiżi tal-Unjoni Ewropea}} {{Pajjiżi tal-Commonwealth}} [[Kategorija:Ċipru| ]] [[Kategorija:Repubbliki]] [[Kategorija:Pajjiżi gżejjer]] [[Kategorija:Pajjiżi stabbiliti fl-1960]] [[Kategorija:Pajjiżi tal-Ewropa]] [[Kategorija:Pajjiżi tal-Baħar Mediterran]] omgsaapv9wgrlaa6ernqp6n4wv2pog6 0 6781 279396 266674 2022-08-19T19:50:36Z Chrisportelli 355 infobox, tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox city}} '''Praga''' (biċ-[[Lingwa Ċeka|Ċek]]: ''Praha'') hija l-[[belt kapitali]] u l-akbar belt tar-[[Repubblika Ċeka]]. Hija l-erbatax l-akbar belt fl-[[Unjoni Ewropea]].<ref>{{ċita web|url=http://worldinfozone.com/facts.php?country=CzechRepublic |titlu=Czech Republic Facts |pubblikatur=World InfoZone |data-aċċess=2011-04-14|lingwa=Ingliż}}</ref> Hija wkoll il-belt kapitali storika tal-[[Boħemja]]. Il-belt tinsab fil-majjistral tal-pajjiż fuq ix-xmara Vltava. Fiha jgħixu 1.3&nbsp;miljun abitant, waqt li ż-żona urbana tagħha hija stmata li għandha popolazzjoni ta' kważi 2&nbsp;miljuni. Il-belt għandha klima oċeanika temperata, bi sjuf sħan u xtiewi kisħin. == Referenzi == {{Referenzi}} == Ħoloq esterni == {{commons|Praga}} * {{Sit uffiċjali}} {{coord|50|05|N|14|25|E|display=title|region:BE_type:adm1st_source:GNS-enwiki}} {{Bliet kapitali tal-UE}} {{Lista ta' kapitali Ewropej skont ir-reġjun}} [[Kategorija:Bliet taċ-Ċekja]] [[Kategorija:Bliet kapitali fl-Ewropa]] mnoaww4l5eig8xhpmy325s4hdskypbb 279397 279396 2022-08-19T19:51:01Z Chrisportelli 355 tneħħija tal-koordinati doppji wikitext text/x-wiki {{Infobox city}} '''Praga''' (biċ-[[Lingwa Ċeka|Ċek]]: ''Praha'') hija l-[[belt kapitali]] u l-akbar belt tar-[[Repubblika Ċeka]]. Hija l-erbatax l-akbar belt fl-[[Unjoni Ewropea]].<ref>{{ċita web|url=http://worldinfozone.com/facts.php?country=CzechRepublic |titlu=Czech Republic Facts |pubblikatur=World InfoZone |data-aċċess=2011-04-14|lingwa=Ingliż}}</ref> Hija wkoll il-belt kapitali storika tal-[[Boħemja]]. Il-belt tinsab fil-majjistral tal-pajjiż fuq ix-xmara Vltava. Fiha jgħixu 1.3&nbsp;miljun abitant, waqt li ż-żona urbana tagħha hija stmata li għandha popolazzjoni ta' kważi 2&nbsp;miljuni. Il-belt għandha klima oċeanika temperata, bi sjuf sħan u xtiewi kisħin. == Referenzi == {{Referenzi}} == Ħoloq esterni == {{commons|Praga}} * {{Sit uffiċjali}} {{Bliet kapitali tal-UE}} {{Lista ta' kapitali Ewropej skont ir-reġjun}} [[Kategorija:Bliet taċ-Ċekja]] [[Kategorija:Bliet kapitali fl-Ewropa]] hfbgc642lpfuurolv850s8foy0f3yn4 0 7227 279402 243316 2022-08-19T19:58:06Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox pajjiż tal-Eurovision | isem = Ażerbajġan | stazzjon = [[İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti|İctimai Televiziya (İTV)]] | selezzjoni = Land of Fire | dehriet = 4 | l-ewwel = [[Festival tal-Eurovision 2008|2008]] | l-aqwa = 1 ([[Festival tal-Eurovision 2011|2011]]) | l-agħar = 8 ([[Festival tal-Eurovision 2008|2008]]) | sit_elettroniku = [http://www.eurovisionaz.com/ Eurovisionaz.com] | paġna_EBU = http://www.eurovision.tv/page/history/by-country/country?country=37 }} L-'''Ażerbajġan''' idebutta fil-[[Festival tal-Eurovision]] fl-edizzjonii tal-[[Festival tal-Eurovision 2008|2008]], wara li l-[[İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkəti|ITV]] sar membru attiv tal-[[European Broadcasting Union|EBU]] qabel mal-festival kien ġie mħejji. ITV ilu jxandar il-Eurovision għal dawn l-aħħar snin, fejn xtara mill-EBU id-drittijiet għax-xandir. L-Ażerbajġan hu l-aħħar pajjiż mill-[[Kawkasu]] li pparteċipa: l-[[Armenja fil-Festival tal-Eurovision|Armenja]] kienet l-ewwel pajjiż, fl-2006, u wara segwiet il-[[Ġeorġja fil-Festival tal-Eurovision|Ġeorġja]] fl-2007. == Storja == Qabel ma saret l-ewwel dehra, l-[[AzTV]] kien imħajjrin li jipparteċipaw fl-[[Festival tal-Eurovision 2007|2007]], imma r-regoli tal-EBU ma ħallewx lil AzTV isir membru tagħhom. AzTV kienu mċaħdin milli jsiru membri tal-EBU minħabba li kienu kkunsidrati li jżommu konnessjoni kbira mal-gvern Ażerbajġan.<ref>{{ċita web |url=http://esctoday.com/news/read/8853 |titlu=Azerbaijan not joining after all |pubblikatur=ESCToday.com |isem=Michael |kunjom=Kuipers |data=2007-06-18 |data-aċċess=2007-06-18 |lingwa=Ingliż }}</ref> Fil-5 ta' Lulju, stazzjon ieħor — l-istazzjon pubbliku tal-ITV — sar membru sħiħ tal-EBU u fil-15 ta' Ottubru ngħataw il-permess mill-EBU li jieħdu sehem.<ref>{{ċita web |url=http://www.oikotimes.com/v2/index.php?file=articles&id=1194 |titlu=It's official AzTV enters the 2008 Eurovision edition |pubblikatur=Oikotimes |lingwa=Ingliż }}</ref> L-ewwel kanzunetta tal-Ażerbajġan f'dan il-festival kienet minn [[Elnur Hüseynov|Elnur]] u [[Samir Javadzadeh|Samir]] li kklassifikaw fil-finali fit-8 post b'132 punt. Fl-2009 l-Ażerbajġan tejjeb ir-rekord tiegħu meta l-koppja [[Aysel Teymurzadeh|AySel]] u [[Arash]] temmew l-avventura tagħhom fit-tielet post b'207 punti. Fis-sena 2011 wasal l-ikbar suċċess tal-pajjiż. Id-dwett iffurmat minn [[Eldar Gasimov|Ell]] u [[Nigar Jamal|Nikki]] rebħu l-[[Festival tal-Eurovision 2011|konkors]] li sar ġewwa l-[[Ġermanja]], b'total ta' 221 punt minn 43 pajjiż. Mill-introduzzjoni tal-semifinali fl-2004, l-Ażerbajġan irnexxielu dejjem jgħaddi mis-semifinali, u flimkien mal-[[Greċja fil-Festival tal-Eurovision|Greċja]] dejjem spiċċa fost l-ewwel għaxra mill-bidu tas-sistema tas-semifinali. == Rappreżentanti == {| class="sortable wikitable" style="text-align:center;" |- ! Sena ! Artist ! Kanzunetta ! Finali ! Punti ! Semi ! Punti |- | [[Festival tal-Eurovision 2008|2008]] | align="left"|[[Elnur Hüseynov|Elnur]] u [[Samir Javadzadeh|Samir]] | align="left"|"Day After Day" | 8 | 132 | 6 | 96 |- | [[Festival tal-Eurovision 2009|2009]] | align="left"|[[Aysel Teymurzadeh|AySel]] u [[Arash Labaf|Arash]] | align="left"|"Always" | 3 | 207 | 2 | 180 |- | [[Festival tal-Eurovision 2010|2010]] | align="left"|[[Safura Alizadeh|Safura]] | align="left"|"Drip Drop" | 5 | 145 | 2 | 113 |- bgcolor="gold" | [[Festival tal-Eurovision 2011|2011]] | align="left"|[[Eldar Gasimov|Ell]] u [[Nigar Jamal|Nikki]] | align="left"|"[[Running Scared]]" | 1 | 221 | 2 | 122 |} == Votazzjoni == L-Ażerbajġan ta l-aktar punti lil: {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" !Nru. !! Pajjiż !!Punti |- bgcolor="gold" | 1 | align="left"|{{Esc|Ukrajna}} | 42 |- bgcolor="silver" | 2 | align="left"|{{Esc|Turkija}} | 36 |- bgcolor="#CC9966" | 3 | align="left"|{{Esc|Ġeorġja}} | 22 |- | 4 | align="left"|{{Esc|Russja}} | 21 |- | 5 | align="left"|{{Esc|Moldova}} | 20 |} L-Ażerbajġan rċieva l-aktar punti mingħand: {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" !Nru. !! Pajjiż !!Punti |- bgcolor="gold" | 1 | align="left"|{{Esc|Turkija}} | 48 |- bgcolor="silver" | 2 | align="left"|{{Esc|Ukrajna}} | 42 |- bgcolor="#CC9966" | 3 | align="left"|{{Esc|Russja}} | 37 |- bgcolor="#CC9966" | 4 | align="left"|{{Esc|Moldova}} | 35 |- | 5 | align="left"|{{Esc|Belarus}} | 30 |} == Referenzi == {{referenzi}} == Ħoloq esterni == * [http://www.eurovisionaz.com/ Eurovision Azerbaijan] {{Pajjiżi tal-Eurovision}} [[Kategorija:Pajjiżi fil-Festival tal-Eurovision]] jjxrv146zuspyi6d6f503ul18aab15p 0 7483 279428 266680 2022-08-20T08:48:38Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox city}} '''Bratislava''' (bis-[[Lingwa Slovakka|Slovakk]]: ''Prešporok''; bil-[[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]]: ''Pressburg'' jew ''Preßburg''; bl-[[Lingwa Ungeriża|Ungeriż]]: ''Pozsony''; bil-[[Lingwa Kroata|Kroat]]: ''Požun'') hija l-[[belt kapitali]] tas-[[Slovakkja]], b'popolazzjoni ta' madwar 460,000 ruħ, filwaqt li hija l-akbar belt tal-pajjiż.<ref name="stats2006">{{ċita web |pubblikatur=Uffiċċju tal-Istatistika tar-Repubblika Slovakka |url=http://portal.statistics.sk/showdoc.do?docid=6772 |titlu=Population on December 31, 2006 – districts |data=2007-07-23 |data-aċċess=2007-01-08 |lingwa=en}}</ref> Bratislava tinsab fil-lbiċ tas-Slovakkja, hi tokkupa ż-żewġ xtut tax-Xmara [[Danubu]] u x-xatt tax-xellug Xmara [[Morava (xmara)|Morava]]. Il-Belt tmiss mal-Ungerija u l-Awstrija, hija l-unika kapitali nazzjonali li għandha fruntieri ma' żewġ pajjiżi indipendenti.<ref>{{ċita web |editur=Finance New Europe |url=http://www.czech-transport.com/fne-portal/index.php?aid=170 |titlu=Bratislava Blast |isem=Dominic |kunjom=Swire |sena=2006 |data-aċċess=2007-05-08 |arkivju-url=http://web.archive.org/web/20061210141244/http://www.czech-transport.com/fne-portal/index.php?aid=170 |arkivju-data=2006-12-10 |lingwa=en}}</ref> Bratislava hija ċentru tal-[[Politika tas-Slovakkja|politika]], tal-[[Kultura tas-Slovakkja|kultura]], u tal-[[Ekonomija tas-Slovakkja|ekonomija]] tas-Slovakkja. Hija s-sedi tal-[[President tas-Slovakkja|president Slovakk]], tal-[[Kunsill Nazzjonali tar-Repubblika Slovakka|parlament]], u tal-[[Gvern tas-Slovakkja|Eżekuttiv Slovakk]]. Fiha hemm diversi universitajiet, mużewijiet, teatri, galleriji u istituzzjonijiet kulturali u edukattivi oħra importanti.<ref name="Welcomebrochure">{{ċita web |pubblikatur=Belt ta' Bratislava |url=http://www.visit.bratislava.sk/en/VismoOnline_ActionScripts/File.aspx?id_org=700014&id_dokumenty=1059 |titlu=Brochure – Welcome to Bratislava |sena=2006 |format=PDF |data-aċċess=2007-04-25}}</ref> Ħafna negozji kbar tas-Slovakkja u istituzzjonijiet finanzjarji wkoll għandhom il-kwartieri ewlenin hemmhekk. == Referenzi == {{Referenzi}} {{commons|Bratislava}} {{Lista ta' kapitali Ewropej skont ir-reġjun}} [[Kategorija:Bratislava| ]] [[Kategorija:Bliet kapitali fl-Ewropa]] ityl7yapuvscebr5zkh6sd0mbphde3o 0 7529 279381 251642 2022-08-19T18:44:25Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox kompetizzjoni futbol |isem_kompetizzjoni = Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006 |titli_oħra = FIFA Fussball Weltmeisterschaft Deutschland 2006 |stampa = FIFA World Cup 2006 Logo svg.png |daqs_stampa = 150px |deskrizzjoni_stampa = Logo uffiċjali tat-Tazza tad-Dinja 2006 |pajjiż = Ġermanja |dati = 9 ta' Ġunju – 9 ta' Lulju |parteċipanti = 32 |konfederazzjoni = 6 |grawnds = 12 |bliet = 6 |rebbieħ = {{fb|Italja}} |tieni = {{fb|Franza}} |tielet = {{fb|Ġermanja}} |raba' = {{fb|Portugall}} |partiti = 64 |gowls = 147 |attendenza = 3353655 |l-aqwa_skorer = {{flagicon|Ġermanja}} [[Miroslav Klose]] (5 gowls) |l-aqwa_plejer = {{flagicon|Franza}} [[Zinedine Zidane]] |l-aqwa_gowler = {{flagicon|ITA}} [[Gianluigi Buffon]] |staġun_preċedenti = [[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2002|2002]] |staġun_suċċessiv = [[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010|2010]] }} It-'''Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006''' kienet it-tmintax-il edizzjoni tat-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol]], li hu avveniment mondjali tal-[[futbol]] li jsir kull erba' snin. Dan sar bejn id-9 ta' Ġunju u d-9 ta' Lulju 2006 ġewwa l-[[Ġermanja]], li kisbet id-dritt li tospita dan it-turnew f'Lulju tas-sena 2000. Kien hemm 198 [[lista tat-timijiet nazzjonali tal-futbol tal-irġiel|tim nazzjonali]] li ħadu sehem fil-fażi ta' kwalifikazzjoni mis-sitt konfederazzjonijiet, fażi li bdiet f'Settembru tal-2003. Wieħed u tletin tim ikkwalifikaw għall-fażi finali, flimkien mal-pajjiż ospitu tal-Ġermanja. Dan it-turnew ġie mirbuħ mill-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Italja|Italja]] wara li fil-finali għelbu lil [[Tim nazzjonali tal-futbol ta' Franza|Franza]] 5–3 wara l-[[għoti tal-penalties]], wara li l-partita sal-[[ħin supplementari]] baqgħet fissa 1–1. B'hekk l-Italja kisbet ir-raba' titlu mondjali. Fil-partita ta' spareġġ għat-tielet u r-raba' post, il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ġermanja|Ġermanja]] rebħet lill-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Portugall|Portugall]] bl-iskor ta' 3–1 biex kisbet it-tielet post. It-Tazza tad-Dinja 2006 tibqa' fost l-iktar avvenimenti qatt segwiti fuq it-televiżjoni hekk kif laħqet kwota ta' 26.29 biljun spettatur (mhux uniku), matul il-kampjonat kollu. Il-finali attirat udjenza rekord ta' 715.1 miljun persuna.<ref>{{ċita web|url=http://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/ffprojects/ip-401%5f05a%5ftvstats%5f9299.pdf|titlu=The FIFA World Cup TV viewing figures|data-aċċess=2007-10-31|format=PDF|pubblikatur=FIFA|lingwa=Ingliż}}</ref> Bħala r-rebbieħ, l-Italja rrapreżentat lid-Dinja fit-[[Tazza tal-Konfederazzjonijiet 2009]]. == L-għażla tal-ospitu == [[Stampa:Berlin Football Globe-night1.JPG|250px|thumb|right|Il-[[Bieb ta' Brandeburg]] f'[[Berlin]], kapitali tal-Ġermanja u sede tal-finali tat-turnew]] L-idea tat-tieni Tazza tad-Dinja fil-Ġermanja ħarġet waqt il-kumitat ġenerali tad-''[[Federazzjoni tal-futbol tal-Ġermanja|Deutscher Fußball-Bund]]'', f'Novembru tal-1992. Il-president ta' din l-assoċjazzjoni Egidius Braun, u d-direttur tal-istampa Wolfgang Niersbach kienu l-promoturi ewlenin ta' din l-idea, li attirat is-sosten kemm min-nazzjon sħiħ kif ukoll mill-assoċjazzjonijiet ġiriena. Lejn tmiem l-1996, wieħed mill-ikoni tal-isports fil-Ġermanja, [[Franz Beckenbauer]], issieħeb mat-tim u mill-1998 mexxa l-kumitat għall-kandidatura. Il-Ġermanja ppreżentat uffiċjalment l-offerta tagħha flimkien mal-[[Brażil]], l-[[Ingilterra]], il-[[Marokk]] u l-[[Afrika t'Isfel]]. L-approċċ ta' rotazzjoni kontinentali wassal biex l-Afrika t'Isfel tidher bħala l-favorita għat-Tazza tad-Dinja. Bl-istess approċċ, il-Ġappun u l-Korea t'Isfel ġew preċedentament eletti biex jorganizzaw l-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2002|edizzjoni tal-2002]] għall-ewwel darba fuq art [[Asja|Ażjatika]]. L-għażla tal-ospitu għall-edizzjoni tal-2006 saret fis-7 ta' Lulju 2000 ġewwa [[Żurigu]], fl-[[Żvizzera|Iżvizzera]]. Il-Brażil irtiraw mill-kandidatura tliet ijiem qabel u uffiċjalment taw is-sapport tagħhom lill-Afrika t'Isfel, fejn dan tal-aħħar irċieva wkoll is-sosten tal-president tal-FIFA [[Sepp Blatter]].<ref>{{ċita aħbar |titlu=FIFA acknowledges Brazil’s withdrawal from 2006 World Cup race |url=http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=73290.html |pubblikatur=FIFA |data=2000-07-04 |data-aċċess=2008-03-29 |lingwa=Ingliż}}</ref> Mumenti qabel it-tfigħ tal-vot, Blatter stqarr ''"Ejjew nagħmlu l-istorja! Inġibu id-Dinja Lejn l-Afrika"''. Fl-ewwel rawnd il-Marokk irċieva 3 voti, l-Ingilterra 5, l-Afrika t'Isfel 6 u l-Ġermanja 10, b'ta' l-ewwel jiġi eliminat. Fir-rawnd suċċessiv l-offerta tal-Ingilterra ġiet imwaqqa' wara li rċiviet 2 voti, waqt li ż-żewġ kontendenti l-oħra ppareġġaw bi 11-il vot.<ref name="first-rounds-voting">{{ċita aħbar |titlu=FIFA World Cup 2006 : Results of First Two Rounds of Voting |url=http://www.fifa.com/newscentre/news/newsid=73319.html |pubblikatur=FIFA |data=2000-07-06 |data-aċċess=2008-03-29 |lingwa=Ingliż }}</ref> Fl-aħħar sett ta' votazzjoni, ħafna pprevedew li kien se jkun hemm parità ta' 12-il vot, li kellha tħalli d-deċiżjoni f'idejn Blatter, li preżumibbilment kien jagħżel l-offerta Sud-Afrikana.<ref>{{ċita aħbar |titlu=Call for World Cup re-vote |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/in_depth/2000/2006_world_cup_decision/822645.stm |pubblikatur=BBC Sport |data=2000-07-07 |data-aċċess=2007-06-25 |lingwa=Ingliż }}</ref><ref>{{ċita aħbar |titlu=S. Africa Confident of Blatter's Support to Host 2006 World Cup |url=http://english.people.com.cn/english/200001/19/eng20000119S121.html |pubblikatur=People's Daily Online |data=2000-01-19 |data-aċċess=2007-06-25 |lingwa=Ingliż }}</ref> Madanakollu, il-votazzjoni ntemmet bi 12-il vot f'favur il-Ġermanja, 11 f'favur l-Afrika t'Isfel u astensjoni waħda li waslet mir-rappreżentat ta' [[New Zealand]], Charles Dempsey. {| class="wikitable" align="center" style="margin:.5em;" |- ! colspan="4" align="center" | Riżultati tal-votazzjoni<ref name="first-rounds-voting" /> |- !Pajjiż !L-1 Rawnd !It-2 Rawnd !It-3 Rawnd |- | {{flagicon|Ġermanja}} [[Ġermanja]] || '''10''' || '''11''' || '''12''' |- | {{flagicon|Afrika t'Isfel}} [[Afrika t'Isfel]] || 6 || '''11''' ||10 |- | {{flagicon|Ingilterra}} [[Ingilterra]] || 5 || 2 || — |- | {{flagicon|Marokk}} [[Marokk]] || 3 || — || — |} L-għażla tal-Ġermanja bħala s-sede tal-kompetizzjoni, minflok l-Afrika t'Isfel (li eventwalment ingħatat l-organizzazzjoni tat-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010|Tazza tad-Dinja 2010]]), kienet dipendenti fuq diversi fatturi. Waħda minnhom kienet, il-kunflitt fuq in-numru ta' postijiet għall-[[Konfederazzjoni tal-Futbol Ażjatiku|Asja]] fit-Tazza tad-Dinja 2002, bi Blatter ikompli jsaħħaħ l-idea li jinżammu l-erba' postijiet waqt li l-president tal-[[UEFA]] ippropona logħba eliminatorja bejn it-tim klassifikat fil-ħames post fiż-Żona Ażjatika u tim nazzjonali ieħor mill-UEFA, proposta li finalment ġiet aċċettata. Matul il-votazzjoni, l-erba' rappreżentati Ażjatiċi unanimament sostnew l-kandidatura Ewropea għad-detriment tal-pożizzjoni li ttieħdet minn Blatter. Aktar minn hekk, Dempsey, li kien ivvotta lill-Ingilterra, kien rappurtat li ġiet persważ mid-delegati Ażjatiċi biex jastjeni.<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.soccertimes.com/wagman/2000/jul07.htm |titlu=FIFA president Blatter a big loser with Germany getting 2006 World Cup |pubblikatur=Soccertimes.com |sena=2000 |data-aċċess=2008-08-07 |lingwa=Ingliż}}</ref> Il-kontroversja fuq id-deċiżjoni li kien ħa Dempsey kibret aktar meta xi għajdut infiltra li hu kien irċieva rikatti mill-Ġermaniżi. Is-sitwazzjoni ġiet finalment kjarifikata: is-sors tal-għajdut milli jidher kienet ittra mingħand ir-rivista satirika Ġermaniża ''Titanic'' li ntbagħtet lil diversi delegati (fosthom 'l Dempsey) fejn offrewlhom [[arloġġ tal-kuku]] u [[perżut]] jekk jivvutaw lill-Ġermanja.<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.spiegel.de/international/0,1518,394276,00.html |titlu=The Hoax That Brought the World Cup to Germany |pubblikatur=Spiegel Online |data=2006-01-17 |data-aċċess=2008-09-11 |lingwa=Ingliż}}</ref> == Kwalifikazzjoni == {{artiklu prinċipali|Kwalifikazzjoni għat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} [[Stampa:FIFA WM 2006 Teams.png|thumb|305px|Pajjiżi kwalifikati]] 198 tim daħlu fil-fażi ta' kwalifikazzjoni għat-Tazza tad-Dinja 2006.<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.fifa.com/worldcup/organisation/media/newsid=122766.html |titlu=Record number of 204 teams enter preliminary competition |data=2007-03-03 |data-aċċess=2008-03-29 |pubblikatur=FIFA |lingwa=Ingliż}}</ref> Il-Ġermanja ngħatat post garantit bħala l-ospitu tal-kompetizzjoni, filwaqt li l-31 post li kien għad baqa' kienu maqsuma bejn il-konfederazzjonijiet kontinentali. Din kienet l-ewwel darba li r-rebbieħ tal-edizzjoni preċedenti ma ngħatax id-dritt ta' kwalifikazzjoni awtomatika. Tlettax-il post kienu affiljati għat-timijiet tal-[[UEFA]] (Ewropa), ħamsa għat-timijiet tal-[[Konfederazzjoni tal-Futbol Afrikan|CAF]] (Afrika), erbgħa għat-timijiet tal-[[CONMEBOL]] (Amerika t'Isfel), erbgħa għat-timijiet tal-[[Konfederazzjoni tal-Futbol Ażjatiku|AFC]] (Asja), u tlieta għat-timijiet tal-[[CONCACAF]] (Amerika ta' Fuq, Ċentrali, u l-Karibew). Il-żewġ postijiet li kien għad baqa' kienu deċiżi minn partita ta' spareġġ bejn tim miż-Żona Ażjatika u dik tal-CONCACAF u oħra bejn il-Konfederazzjoni Sud-Amerikana u dik tal-[[Konfederazzjoni tal-Futbol Oċeaniku|OFC]] (Oċeanja). Din l-edizzjoni rat tmien timijiet nazzjonali li rnexxielhom jikkwalifikaw għall-ewwel darba għall-fażi finali. Dawn kienu l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Angola|Angola]], il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Gana|Gana]], il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Kosta tal-Avorju|Kosta tal-Avorju]], ir-[[Tim nazzjonali tal-futbol tar-Repubblika Ċeka|Repubblika Ċeka]], it-[[Tim nazzjonali tal-futbol tat-Togo|Togo]], it-[[Tim nazzjonali tal-futbol tat-Trinidad u Tobago|Trinidad u Tobago]], l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ukrajna|Ukrajna]] u s-Serbja u Montenegro. Ir-Repubblika Ċeka u l-Ukrajna kienu qed jagħmlu l-ewwel preżenza tagħhom bħala pajjiżi indipendenti, imma qabel kienu ġew rappreżentati miċ-[[Tim nazzjonali tal-futbol taċ-Ċekoslovakkja|Ċekoslovakkja]] u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Unjoni Sovjetika|Unjoni Sovjetika]] rispettivament; is-Serbja u Montenegro kkompetew bħala r-[[Repubblika Federali tal-Jugożlavja]] lura fl-1998, kif ukoll għamlu parti mit-tim Jugożlav tal-1930 u l-1990. Għall-ewwel darba mit-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1982|1982]], is-sitt konfederazzjonijiet ġew rappreżentati fil-fażi finali. == Organizzazzjoni == [[Stampa:World of Football Reichstag.JPG|275px|thumb|right|Il-ballun uffiċjali tal-kompetizzjoni fuq skala kbira quddiem il-[[Palazz tar-Reichstag]]]] L-organizzazzjoni tat-turnew kien f'idejn kumitat (''Organisationskomitee'', imqassar bħala ''OK'') immexxi minn [[Franz Beckenbauer]]. Horst Schmidt, l-ewwel viċi-president, kellu f'idejh l-organizzazzjoni tal-impjanti u l-istadji, is-sigurta, il-finanzi, it-trasport u l-amministrazzjoni. Wolfgang Niersbach, it-tieni viċi-president, serva bħala l-kap tal-istampa u nkarigat għall-pubbliċità, l-informazzjoni u t-teknoloġija. Theo Zwanziger mexxa l-ħwejjeġ legali u r-riżorsi umani, waqt li l-affarijiet li kienu jikkonċertnaw l-arti u l-kultura, it-turiżmu u l-akkomodazzjoni kienu f'idejn Fedor Radmann. Dan il-kumitat organizzattiv kien magħmul minn 14-il membru u kumitat ta' superviżjoni ta' 10 persuni. Mal-grupp ingħaqdu ambaxxaturi sportivi Ġermaniżi: [[Jürgen Klinsmann]], [[Oliver Bierhoff]], [[Karl-Heinz Rummenigge]] u [[Rudi Völler]]. Sussegwentament, 15-il ambaxxatur irrappreżentaw l-ibliet ospiti differenti. === Impjanti === Tnax-il belt minn 20 kandidat ġew magħżula bħala s-sede tal-partiti tat-Tazza tad-Dinja, fejn bliet bħal [[Bremen]], [[Düsseldorf]], [[Mönchengladbach]], [[Bochum]] u [[Duisburg]] ma kienux fost il-lista finali. Fil-bliet magħżula, l-istadji bdew bil-preparamenti neċessarji. Waqt li uħud minnhom sarilhom manutenzjoni żgħira, oħrajn ġew kompletament restawrati u oħrajn speċifikament mibnija. Kull fażi kellha bżonn ta' investiment li varja bejn it-48 u l-280 miljun [[ewro]]. Aktar minn hekk, intefqu 1,380 miljun ewro iktar fuq il-bini ta' stadji ġodda. Din l-ispiża qabżet dik li ntefqet matul it-turnew tal-1974, liema edizzjoni rat jintefqu 242 miljun [[Mark Ġermaniż]] (madwar 121 miljun ewro) għat-titjieb ta' kull faċilità sportiva. Matul it-turnew, ħafna mill-grawnds ġew msemmijin b'ismijiet differenti, hekk kif il-FIFA tipprojbixxi l-isponsorizzazzjoni ta' stadji sakemm l-isponsors tal-istadju jkunu wkoll sponsors uffiċjali tal-FIFA.<ref name="IsmijietStadji">{{ċita aħbar |titlu=Stadiums renamed for Fifa sponsors |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/4773843.stm |pubblikatur=BBC |data=2006-06-06 |data-aċċess=2008-03-29 |lingwa=Ingliż}}</ref> Dawn l-ismijiet il-ġodda jidhru bejn il-parentesi fit-tabella segwenti. {| border=0 cellspacing=1 cellpadding=0 style="font-size: 90%;" width=90% |width=33%| |width=33%| |width=33%| |- align="center" |[[Stampa:Berlin Olympiastadion nach Umbau.jpg|200px]] |[[Stampa:Westfalenstadion von oben.jpg|200px]] |[[Stampa:Allianz Arena 2005-06-10.jpeg|200px]] |- align="center" valign="top" bgcolor="#f4f4f4" style="border:1px solid #aaa;" |'''[[Stadju Olimpiku ta' Berlin|Olympiastadion]]'''<br /> (Olympiastadion)<br /> Lokalità: [[Berlin]]<br /> Kapaċità: '''74,176'''<br /> Klabb: [[Hertha BSC]] |'''[[Signal Iduna Park]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Dortmund)<br /> Lokalità: [[Dortmund]]<br /> Kapaċità: '''67,000'''<br /> Klabb: [[Borussia Dortmund]]<br /> |'''[[Allianz Arena]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Munich)<br /> Lokalità: [[Munich]]<br /> Kapaċità: '''66,016'''<br /> Klabbs: [[Bayern München]], [[TSV 1860 München]] |- align="center" |[[Stampa:Luftbild Daimlerstadion Schleyerhalle Porsche-Arena.jpg|200px]] |[[Stampa:080110 schalke arena germany.JPG|200px]] |[[Stampa:AOL-Arena.jpg|200px]] |- align="center" valign="top" bgcolor="#f4f4f4" style="border:1px solid #aaa;" |'''[[Mercedes-Benz Arena|Gottlieb-Daimler-Stadion]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Stuttgart)<br /> Lokalità: [[Stuttgart]]<br /> Kapaċità: '''54,267'''<br /> Klabb: [[VfB Stuttgart]] |'''[[Veltins-Arena]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Gelsenkirchen)<br /> Lokalità: [[Gelsenkirchen]]<br /> Kapaċità: '''53,804'''<br /> Klabb: [[FC Schalke 04]] |'''[[AOL Arena]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Hamburg)<br /> Lokalità: [[Amburgu]]<br /> Kapaċità: '''51,055'''<br /> Klabb: [[Hamburger SV]] |- align="center" | |[[Stampa:RheinEnergieStadion Köln 002.jpg|200px]] |[[Stampa:Awdarena.jpg|200px]] |- align="center" valign="top" bgcolor="#f4f4f4" style="border:1px solid #aaa;" |'''[[Commerzbank-Arena]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Frankfurt)<br /> Lokalità: [[Frankfurt]]<br /> Kapaċità: '''48,132'''<br /> Klabb: [[Eintracht Frankfurt]] |'''[[RheinEnergieStadion]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Cologne)<br /> Lokalità: [[Kolonja (Ġermanja)|Kolonja]]<br /> Kapaċità: '''46,134'''<br /> Klabb: [[1. FC Köln]] |'''[[AWD-Arena]]'''<br /> (FIFA World Cup Stadium, Hanover)<br /> Lokalità: [[Hanover]]<br /> Kapaċità: '''44,652'''<br /> Klabb: [[Hannover 96]] |- align="center" | |[[Stampa:FIFA-Fritz-Walter-Stadion01.JPG|200px]] |[[Stampa:Frankenstadion 4.JPG|200px]] |- align="center" valign="top" bgcolor="#f4f4f4" style="border:1px solid #aaa;" |'''[[Zentralstadion]]'''<br /> (Zentralstadion)<br /> Lokalità: [[Leipzig]]<br /> Kapaċità: '''44,199'''<br /> Klabb: [[FC Sachsen Leipzig]] |'''[[Fritz Walter Stadion|Fritz-Walter-Stadion]]'''<br /> (Fritz-Walter-Stadion)<br /> Lokalità: [[Kaiserslautern]]<br /> Kapaċità: '''43,450'''<br /> Klabb: [[1. FC Kaiserslautern]] |'''[[Frankenstadion|EasyCredit-Stadion]]'''<br /> (Frankenstadion)<br /> Lokalità: [[Nuremberga]]<br /> Kapaċità: '''41,926'''<br /> Klabb: [[1. FC Nuremberg]] |} [[Stampa:Brandenburg Gate during the World Cup.jpg|right|thumb|250px|Il-[[Bieb ta' Brandeburg]] ta' [[Berlin]] matul il-kors tat-turnew]] <div style="position:relative;"> [[Stampa:Germany WC.png|300px|]] {{Image label|x=0.83 |y=0.39 |scale=300|text=[[Berlin]]}} {{Image label|x=0.23 |y=0.565|scale=300|text=[[Dortmund]]}} {{Image label|x=0.335|y=0.77 |scale=300|text=[[Frankfurt]]}} {{Image label|x=0.19 |y=0.50 |scale=300|text=[[Gelsenkirchen]]}} {{Image label|x=0.485|y=0.225|scale=300|text=[[Amburgu]]}} {{Image label|x=0.46 |y=0.41 |scale=300|text=[[Hanover]]}} {{Image label|x=0.23 |y=0.87 |scale=300|text=[[Kaiserslautern]]}} {{Image label|x=0.15 |y=0.65 |scale=300|text=[[Kolonja (Ġermanja)|Kolonja]]}} {{Image label|x=0.73 |y=0.58 |scale=300|text=[[Leipzig]]}} {{Image label|x=0.65 |y=1.09 |scale=300|text=[[Munich]]}} {{Image label|x=0.61 |y=0.86 |scale=300|text=[[Nuremberga]]}} {{Image label|x=0.39 |y=0.98 |scale=300|text=[[Stuttgart]]}} </div> === Referis === Il-FIFA eleġġiet 23 referi professjonali minn total ta' 44. Minn dawn, il-Gwatemalan [[Carlos Batres]], il-Grieg [[Kyros Vassaras]] u l-Ispanjol [[Manuel Mejuto Gonzalez]] irtiraw minħabba raġunijiet ta' saħħa, u posthom ħaduhom it-Taljan [[Roberto Rosetti]], l-Ispanjol [[Luis Medina Cantalejo]] u l-Messikan [[Marco Antonio Rodriguez]]. Min-naħa l-oħra, ir-referi Taljan [[Massimo de Santis]] ġie sospiż mill-FIFA wara irregolaritajiet li ġraw fl-istaġun 2005–06 tal-kampjonat Taljan, fl-iskandlu famuż tal-''[[Skandlu tal-futbol Taljan tal-2006|Calciopoli]]''. Ir-referi Ġamajkan [[Peter Prendergast]] ġie mweġġa' ftit jiem qabel il-bidu tal-kompetizzjoni. L-ebda minn dawn ir-referis ma ġew sostitwiti, biex b'hekk il-lista baqgħet ta' 21 uffiċjal. {| width="100%" style="font-size:95%;" | valign="top" width="33%" | * {{flagicon|Arġentina}} [[Horacio Elizondo]] * {{flagicon|Awstralja}} [[Mark Shield]] * {{flagicon|Belġju}} [[Frank de Bleeckere]] * {{flagicon|Benin}} [[Coffi Codjia]] * {{flagicon|Brażil}} [[Carlos Simon]] * {{flagicon|Eġittu}} [[Essam Abd El Fatah]] * {{flagicon|Franza}} [[Eric Poulat]] | valign="top" width="33%" | * {{flagicon|Ġappun}} [[Toru Kamikawa]] * {{flagicon|Ġermanja}} [[Markus Merk]] * {{flagicon|Ingilterra}} [[Graham Poll]] * {{flagicon|Italja}} [[Roberto Rosetti]] * {{flagicon|Kolombja}} [[Óscar Julián Ruiz]] * {{flagicon|Messiku}} [[Armando Archundia]] * {{flagicon|Messiku}} [[Marco Antonio Rodríguez]] | valign="top" width="33%" | * {{flagicon|Paragwaj}} [[Carlos Amarilla]] * {{flagicon|Russja}} [[Valentin Ivanov]] * {{flagicon|Singapor}} [[Shamsul Maidin]] * {{flagicon|Slovakkja}} [[Luboš Michel]] * {{flagicon|Spanja}} [[Luis Medina Cantalejo]] * {{flagicon|Urugwaj}} [[Jorge Luis Larrionda]] * {{flagicon|Żvizzera}} [[Massimo Busacca]] |} == Timijiet == {{artiklu prinċipali|Timijiet parteċipanti fit-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} == Gruppi == === Tlugħ tal-poloz === L-aqwa tmien timijiet nazzjonali tat-Tazza tad-Dinja 2006 ġew magħżula mill-[[FIFA]] fuq diversi kriterji, fosthom skont il-pożizzjoni fil-[[klassifika mondjali tal-FIFA]], u ġew imħabbra fis-6 ta' Diċembru 2005. Dawn it-timijiet kienu jifformaw Urna A. Urna B kellha timijiet li ma kinux ikkwalifikaw f'ras is-serje tal-[[Amerika t'Isfel]], l-[[Afrika]] u l-[[Oċeanja]], waqt li Urna Ċ kellha tmienja mid-disa' skwadri [[Ewropa|Ewropej]] li kien għad baqa', barra s-[[Tim nazzjonali tal-futbol tas-Serbja u Montenegro|Serbja u Montenegro]]. Urna D kellha timijiet tal-[[CONCACAF]] u dawk Ażjatiċi. L-Urna Speċjali kellha lis-Serbja u Montenegro. Dan sar biex b'hekk ikun evitat li grupp ikollu tliet timijiet Ewropej.<ref>{{ċita aħbar |titlu=FIFA Organising Committee approves team classifications and final draw procedure |url=http://www.fifa.com/aboutfifa/media/newsid=101782.html |pubblikatur=FIFA |data=2005-12-06 |data-aċċess=2008-03-29 |lingwa=Ingliż}}</ref> F'din l-urna, is-Serbja u Montenegro kienet ittellgħet l-ewwel, u wara kien imiss it-timijiet tal-grupp tagħha (l-Arġentina, l-Olanda u l-Kosta tal-Avorju). It-tmien timijiet f'ras is-serje ttellgħu bħala l-ewwel timijiet għall-gruppi rispettivi. {| class="wikitable" |- !width=20% align=center|Urna A !width=20% align=center|Urna B !width=20% align=center|Urna Ċ !width=20% align=center|Urna D !width=20% align=center|Urna Speċjali |- valign="top" | * {{fb|ARG}} * {{fb|BRA}} * {{fb|FRA}} * {{fb|GER}} * {{fb|ENG}} * {{fb|ITA}} * {{fb|MEX}} * {{fb|ESP}} | * {{fb|ANG}} * {{fb|AUS}} * {{fb|ECU}} * {{fb|GHA}} * {{fb|CIV}} * {{fb|PAR}} * {{fb|TOG}} * {{fb|TUN}} | * {{fb|CRO}} * {{fb|NED}} * {{fb|POL}} * {{fb|POR}} * {{fb|CZE}} * {{fb|SUI}} * {{fb|UKR}} * {{fb|SWE}} | * {{fb|JPN}} * {{fb|KSA}} * {{fb|IRN}} * {{fb|KOR}} * {{fb|CRC}} * {{fb|USA}} * {{fb|TRI}} | * {{fb|SCG}} |} Fid-9 ta' Diċembru 2005, sar it-tlugħ tal-poloz. Wara l-poloz, diversi esperti tal-futbol stqarrew li Grupp Ċ kien jidher li kien se jkun il-''grupp tal-mewt''.<ref>{{ċita aħbar |isem=Paul |kunjom=Wilson |titlu=An easy group? Draw your own conclusions |url=http://football.guardian.co.uk/Columnists/Column/0,4284,1664561,00.html |pubblikatur=The Observer |data=2005-12-11 |data-aċċess=2006-06-26 |lingwa=Ingliż}}</ref><ref>{{ċita web |url=http://soccernet.espn.go.com/columns/story?id=368725&root=worldcup&cc=5901 |titlu=Group C Tactics Board |isem=Kevin |kunjom=Palmer |pubblikatur=ESPN |data=2006-05-24 |data-aċċess=2006-06-26 |lingwa=Ingliż}}</ref> Minkejja din l-idea qabel il-bidu tat-turnew, dan il-grupp ma laħaqx l-aspettattiva li nħolqot fuqu, hekk kif l-Arġentina u l-Olanda kkwalifikaw b'logħba waħda x'tintlagħab, wara li t-tnejn li huma rebħu lill-Kosta tal-Avorju u s-Serbja u Montenegro. === Sistema tal-gruppi === L-ewwel rawnd, jew il-fażi tal-gruppi, rat lit-tnejn u tletin tim diviż fi tmien gruppi ta' erba' timijiet kull wieħed. Kull grupp kien ibbażat fuq [[sistema ta' kollha kontra kulħadd]] ''a basi'' ta' sitt partiti, fejn kull tim jilgħab partita waħda kontra kull tim li jinsab miegħu fil-grupp. Is-sistema ta' punti wżata hi dik tradizzjonali: tliet punti għal rebħa, punt għal pari u xejn għal telfa. L-ewwel żewġ timijiet fil-grupp iggwadanjaw post fil-fażi ta' L-Aħħar Sittax. ==== Kriterji ta' klassifikazzjoni ==== Jekk it-timijiet kienu l-istess fil-punti, dawn kienu jiġu kklasifikati skont il-kriterji segwenti kif inhuma: {{kwotazzjoni| # L-aqwa differenza tal-gowls fit-tliet partiti tal-grupp # L-aktar numru ta' gowls skurjati fit-tliet partiti tal-grupp # Jekk it-timijiet jibqgħu livell fil-punti wara li jkunu ġew segwiti dawn il-kriterji, grupp subordinarju jiġi ffurmat fejn it-timijiet jiġu klassifikati skont: ## L-aktar punti miksuba fil-partiti kontra timijiet oħra li jinsabu fil-kwistjoni ## L-aqwa differenza tal-gowls fil-partiti kontra timijiet oħra li jinsabu fil-kwistjoni ## L-aktar numru ta' gowls skurjati fil-partiti kontra timijiet oħra li jinsabu fil-kwistjoni # Jekk it-timijiet jibqgħu l-istess wara dawn il-kriterji, il-FIFA ittella' x-xorti }} Fil-verżjoni oriġinali tar-regoli għat-turnew finali, il-kriterji ta' spareġġ kienu f'ordni differenti, fejn ir-riżultati kontra t-timijiet fil-kwistjoni kienu jippreċedu fuq id-differenza totali tal-gowls. Ir-regoli ġew mibdula għal verżjoni t'hawn fuq, imma verżjonijiet aktar antiki kienu għadhom disponibbli fuq is-siti tal-FIFA u l-UEFA, fejn ħolqu xi ftit tal-konfużjoni fost dawk li kienu qed jippruvaw jidentifikaw il-kriterji t-tajba. Il-fażi finali tal-kompetizzjoni rat biss żewġ pari ta' timijiet li spiċċaw livell fil-punti: l-Arġentina u l-Olanda b'7 punti fi Grupp Ċ; u t-Tuneżija u l-Għarabja Sawdita b'punt fi Grupp H. Iż-żewġ każijiet ġew solvuti bid-differenza totali tal-gowls. Fiż-żewġ każi wkoll, it-timijiet ippareġġaw fil-partita kontra xulxin, u b'hekk l-ordni tal-kriterji ta' klassifikazzjoni m'għamlet l-ebda differenza. == Fażi finali == [[Stampa:FIFA World Cup 2006 Opening Ceremony.jpg|250px|thumb|Iċ-ċerimonja tal-ftuħ tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006 fi Munich]] Il-fażi finali tat-Tazza tad-Dinja 2006 bdiet fid-9 ta' Ġunju. It-32 tim ġew maqsuma fi tmien gruppi ta' erba' timijiet 'il wieħed, fejn kull tim lagħab kontra t-tliet timijiet l-oħra tal-grupp, biex jiġu determinati ż-żewġ timijiet li kienu se jikkwalifikaw għall-fażi ta' L-Aħħar Sittax, li bdiet fl-24 ta' Ġunju. Il-kampjonat kellu total ta' 64 logħba. === Ospitu === Minkejja li l-Ġermanja naqset li tirbaħ dan it-titlu mondjali, dan it-turnew kien ikkunsidrat bħala suċċess kbir għall-Ġermanja. L-istadji u s-sistema ta' trasport kienu ta' kwalità, u l-poplu Ġermaniż kien imfaħħar minħabba l-ospitalità u l-entużjażmu li wera. Il-Ġermanja esperjenzat żieda ta' spirtu patrijottiku hekk kif kien hemm numru kbir ta' bnadar Ġermaniżi mxejra, fejn tradizzjonalment, wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]], it-tixjir ta' bnadar Ġermaniżi ma tantx kien jintgħoġob mis-soċjetà Ġermaniża, anke meta t-tim Ġermaniż kien jilgħab.<ref>{{ċita aħbar |url=http://fifaworldcup.yahoo.com/06/en/060709/1/8p6r.html |titlu=South African to learn lessons from Germany |pubblikatur=The 2006 FIFA World Cup Germany |data=2006-07-09 |data-aċċess=2006-07-27 |lingwa=Ingliż }}</ref> === Dominju tat-timijiet tradizzjonali === Minkejja s-suċċess bikri min-naħa tal-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Awstralja|Awstralja]], l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ekwador|Ekwador]] u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Gana|Gana]], il-kampjonat immarka r-ritorn tad-dominju tal-qawwiet tradizzjonali tal-futbol. Erba' snin wara l-kampjonat tal-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2002|2002]], fejn timijiet mill-[[Amerika ta' Fuq]] (l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Istati Uniti|Istati Uniti]]), l-[[Afrika]] (is-[[Tim nazzjonali tal-futbol tas-Senegal|Senegal]]), u l-[[Asja]] (il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Korea t'Isfel|Korea t'Isfel]]) kienu waslu sal-fażijiet eliminatorji, u t-[[Tim nazzjonali tal-futbol tat-Turkija|Turkija]] spiċċat fit-tielet post, din id-darba t-tmien l-aqwa timijiet klassifikati għamlu progress għall-fażi eliminatorja, u l-ebda tim mill-kwarti tal-finali ma kien barra mill-[[Ewropa]] jew l-[[Amerika t'Isfel]]. Sitta mit-tmien timijiet kwalifikati rebħu xi darba dan it-titlu mondjali, bl-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Ukranja|Ukranja]] u l-finalista tellief tal-[[Kampjonati Ewropej tal-Futbol 2004|Kampjonati Ewropej 2004]], il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Portugall|Portugall]], ikunu biss l-uniċi timijiet nazzjonali li mhumiex parti minn dan il-"grupp".<ref>{{ċita aħbar |titlu=World Cup quarterfinals |url=http://www.signonsandiego.com/sports/soccer/20060630-9999-lz1s30worldcu.html |kunjom=Zeigler |isem=Mark |pubblikatur=Union Tribune |data=2006-06-30 |data-aċċess=2008-03-31 |lingwa=Ingliż}}</ref> L-Arġentina u l-Brażil kienu eliminati fil-kwarti tal-finali, fejn ħallew finali kollha Ewropea għar-raba' darba fl-istorja wara dik tal-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1934|1934]], l-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1966|1966]] u l-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1982|1982]]. === Gowls === Minkejja l-ħafna gowls li ġew skurjati fil-fażi tal-gruppi, fil-fażi eliminatorja n-numru ta' gowls naqsu. Eżempju prinċipali tan-nixfa tal-gowls huwa l-Portugall, li skorja fit-23 minuta tal-fażi ta' L-Aħħar Sittax, u ma reġax sab ix-xibka sat-88 minuta tal-partita kontra l-Ġermanja għat-tielet u r-raba' post. L-Italja, il-Ġermanja, l-Arġentina, il-Brażil u Franza kienu l-uniċi timijiet li skurjaw iktar minn gowl wieħed fil-fażi eliminatorja. Il-Ġermanja kienet l-unika eċċezzjoni hekk kif irnexxielha tispiċċa l-iktar tim li skorja gowls fil-kampjonat b'total ta' 14-il gowl. Il-plejer Ġermaniż [[Miroslav Klose]] skorja 5 gowls biex b'hekk spiċċa rebbieħ taż-Żarbuna tad-Deheb, fejn dan in-numru ta' gowls hu l-inqas numru ta' gowls li qatt ġew skurjati minn rebbieħ ta' dan l-unur mill-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1962|edizzjoni tal-1962]]. L-ebda plejer skorja aktar minn tliet gowls. Mit-tim rebbieħ tal-Italja ħadd ma skorja aktar minn żewġ gowls, minkejja li għaxar plejers differenti skurjaw gaħt-tim, biex wettqu rekord għall-aktar plejers li skurjaw minn tim partikulari. Għall-ewwel darba fit-Tazza tad-Dinja, l-ewwel u l-aħħar gowls tal-kampjonat ġew skurjati minn [[difensur]]i. [[Philipp Lahm]] tal-Ġermanja skorja l-ewwel gowl fil-kampjonat u anki fil-logħba li t-tim Ġermaniż lagħab kontra l-Kosta Rika wara 5 minuti. Fil-finali, [[Marco Materazzi]], skorja l-aħħar gowl tal-kampjonat; fl-20 minuta kontra Franza. === Numru kbir ta' ammonizzjonijiet === Ikkomparat mal-edizzjonijiet preċedenti tat-Tazza tad-Dinja, dan il-kampjonat jibqa' mfakkar għan-numru kbir ta' karti sofor u ħomor li ġew murija, fejn għeleb ir-rekord li sar fit-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1998|Tazza tad-Dinja 1998]]. Il-plejers irċevew total ta' 345 karta safra u 28 karta ħamra, b'[[Valentin Ivanov]] juri 16-il karta safra u 4 karti ħomor fil-partita tal-aħħar sittax bejn il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Portugall|Portugall]] u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Olanda|Olanda]]. Il-Portugall kellhom żewġ plejers sospiżi għall-partiti tal-kwarti tal-finali u tas-semifinali, rispettivament. Il-President tal-FIFA [[Sepp Blatter]] stqarr li għal kampjonati futuri jista' jsir xi tibdil ta' regoli biex b'hekk xi karti sofor akkumulati ma jħallux plejer jitlef il-finali, jekk it-tim ikompli fil-kompetizzjoni. Din l-edizzjoni rat ukoll avveniment kurjuż, fejn l-Ingliż [[Graham Poll]] bi żball ta tliet karti sofor lill-plejer Kroat [[Josip Šimunić]] fil-partita kontra l-Awstralja, qabel ma' dan tal-aħħar ġie suċċessivament imkeċċi. In-numru kbir ta' karti sofor u ħomor qajmu diskussjoni fuq ir-referis. L-uffiċjali tal-FIFA u l-President Sepp Blatter irċevew kritika li allegatament għamlu regoli li huma wisq riġidi.<ref>{{ċita aħbar |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/5117520.stm |titlu=Who's to blame for Cup card frenzy? |pubblikatur=BBC Sport |data=2006-06-26 |data-aċċess=2006-07-23 |lingwa=Ingliż }}</ref> == Riżultati == [[Stampa:Nuernberg football globe.jpg|thumb|250px|Il-lejl ta' [[Nurimberga]] illuminat minn ballun kbir]] === Fażi tal-gruppi === Fit-tabelli li jsegwu: * '''L''' = total ta' logħob * '''R''' = total ta' rebħiet * '''P''' = total ta' pari * '''T''' = total ta' telfiet * '''GF''' = total ta' gowls favur * '''GK''' = total ta' gowls kontra * '''DG''' = differenza tal-gowls (GF−GK) * '''Pti''' = total ta' punti It-timijiet li spiċċaw fl-ewwel żewġ postijiet, ikkwalifikaw għar-rawnd ta' L-Aħħar Sittax. ==== Grupp A ==== {{artiklu prinċipali|Grupp A tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|GER}} ||3||3||0||2||8||2||+6||'''9''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|ECU}} ||3||2||0||1||5||3||+2||'''6''' |- |align=left|{{fb|POL}} ||3||1||0||2||2||4||−2||'''3''' |- |align=left|{{fb|CRC}} ||3||0||0||3||3||9||−6||'''0''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |9 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|GER}}'''||align=center|'''4 – 2'''||'''{{fb|CRC}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|POL}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|ECU}}''' |- |14 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|GER}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|POL}}''' |- |15 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ECU}}'''||align=center|'''3 – 0'''||'''{{fb|CRC}}''' |- |20 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ECU}}'''||align=center|'''0 – 3'''||'''{{fb|GER}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|CRC}}'''||align=center|'''1 – 2'''||'''{{fb|POL}}''' |} ==== Grupp B ==== {{artiklu prinċipali|Grupp B tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|ENG}} ||3||2||1||0||5||2||+3||'''7''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|SWE}} ||3||1||2||0||3||2||+1||'''5''' |- |align=left|{{fb|PAR}} ||3||1||0||2||2||2||0||'''3''' |- |align=left|{{fb|TRI}} ||3||0||1||2||0||4||−4||'''1''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |10 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ENG}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|PAR}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|TRI}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|SWE}}''' |- |15 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ENG}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|TRI}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|SWE}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|PAR}}''' |- |20 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|SWE}}'''||align=center|'''2 – 2'''||'''{{fb|ENG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|PAR}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|TRI}}''' |} ==== Grupp Ċ ==== [[Stampa:Ivory Coast penalty.jpg|200px|thumb|Il-penalty ta' [[Bonaventure Kalou]] fil-partita bejn il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Kosta tal-Avorju|Kosta tal-Avorju]] u s-[[Tim nazzjonali tal-futbol tas-Serbja u Montenegro|Serbja u Montenegro]]]] {{artiklu prinċipali|Grupp Ċ tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|ARG}} ||3||2||1||0||8||1||+7||'''7''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|NED}} ||3||2||1||0||3||1||+2||'''7''' |- |align=left|{{fb|CIV}} ||3||1||0||2||5||6||−1||'''3''' |- |align=left|{{fb|SCG}} ||3||0||0||3||2||10||−8||'''0''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |10 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ARG}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|CIV}}''' |- |11 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|SCG}}'''||align=center|'''0 – 1'''||'''{{fb|NED}}''' |- |16 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ARG}}'''||align=center|'''6 – 0'''||'''{{fb|SCG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|NED}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|CIV}}''' |- |21 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|NED}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|ARG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|CIV}}'''||align=center|'''3 – 2'''||'''{{fb|SCG}}''' |} ==== Grupp D ==== {{artiklu prinċipali|Grupp D tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|POR}} ||3||3||0||0||5||1||+4||'''9''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|MEX}} ||3||1||1||1||4||3||+1||'''4''' |- |align=left|{{fb|ANG}} ||3||0||2||1||1||2||−1||'''2''' |- |align=left|{{fb|IRN}} ||3||0||1||2||2||6||−4||'''1''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |11 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|MEX}}'''||align=center|'''3 – 1'''||'''{{fb|IRN}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ANG}}'''||align=center|'''0 – 1'''||'''{{fb|POR}}''' |- |16 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|MEX}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|ANG}}''' |- |17 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|POR}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|IRN}}''' |- |21 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|POR}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|MEX}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|IRN}}'''||align=center|'''1 – 1'''||'''{{fb|ANG}}''' |} ==== Grupp E ==== {{artiklu prinċipali|Grupp E tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|ITA}} ||3||2||1||0||5||1||+4||'''7''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|GHA}} ||3||2||0||1||4||3||+1||'''6''' |- |align=left|{{fb|CZE}} ||3||1||0||2||3||4||−1||'''3''' |- |align=left|{{fb|USA}} ||3||0||1||2||2||6||−4||'''1''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |12 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|USA}}'''||align=center|'''0 – 3'''||'''{{fb|CZE}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ITA}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|GHA}}''' |- |17 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|CZE}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|GHA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ITA}}'''||align=center|'''1 – 1'''||'''{{fb|USA}}''' |- |22 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|CZE}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|ITA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|GHA}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|USA}}''' |} ==== Grupp F ==== {{artiklu prinċipali|Grupp F tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|BRA}} ||3||3||0||0||7||1||+6||'''9''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|AUS}} ||3||1||1||1||5||5||0||'''4''' |- |align=left|{{fb|CRO}} ||3||0||2||1||2||3||−1||'''2''' |- |align=left| {{fb|JPN}} ||3||0||1||2||2||7||−5||'''1''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |12 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|AUS}}'''||align=center|'''3 – 1'''||'''{{fb|JPN}}''' |- |13 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|BRA}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|CRO}}''' |- |18 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|CRO}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|JPN}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|BRA}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|AUS}}''' |- |22 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|JPN}}'''||align=center|'''1 – 4'''||'''{{fb|BRA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|CRO}}'''||align=center|'''2 – 2'''||'''{{fb|AUS}}''' |} ==== Grupp Ġ ==== {{artiklu prinċipali|Grupp Ġ tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|SUI}} ||3||2||1||0||4||0||+4||'''7''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|FRA}} ||3||1||2||0||3||1||+2||'''5''' |- |align=left|{{fb|KOR}} ||3||1||1||1||3||4||−1||'''4''' |- |align=left|{{fb|TOG}} ||3||0||0||3||1||6||−5||'''0''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |13 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|KOR}}'''||align=center|'''2 – 1'''||'''{{fb|TOG}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|FRA}}'''||align=center|'''0 – 0'''||'''{{fb|SUI}}''' |- |18 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|FRA}}'''||align=center|'''1 – 1'''||'''{{fb|KOR}}''' |- |19 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|TOG}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|SUI}}''' |- |23 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|TOG}}'''||align=center|'''0 – 2'''||'''{{fb|FRA}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|SUI}}'''||align=center|'''2 – 0'''||'''{{fb|KOR}}''' |} ==== Grupp H ==== {{artiklu prinċipali|Grupp H tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width="175" |Tim !width="20" title="Logħob" |L !width="20" title="Rebħiet" |R !width="20" title="Pari" |P !width="20" title="Telfiet" |T !width="20" title="Gowls favur" |GF !width="20" title="Gowls kontra" |GK !width="20" title="Differenza tal-gowls" |DG !width="20" title="Punti" |Pti |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|ESP}} ||3||3||0||0||8||1||+7||'''9''' |- bgcolor=#ccffcc |align=left|{{fb|UKR}} ||3||2||0||1||5||4||+1||'''6''' |- |align=left|{{fb|TUN}} ||3||0||1||2||3||6||−3||'''1''' |- |align=left|{{fb|KSA}} ||3||0||1||2||2||7||−5||'''1''' |} {|width=100% cellspacing=1 !width=25%| !width=10%| ! |- |14 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ESP}}'''||align=center|'''4 – 0'''||'''{{fb|UKR}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|TUN}}'''||align=center|'''2 – 2'''||'''{{fb|KSA}}''' |- |19 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|KSA}}'''||align=center|'''0 – 4'''||'''{{fb|UKR}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|ESP}}'''||align=center|'''3 – 1'''||'''{{fb|TUN}}''' |- |23 ta' Ġunju 2006 |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|KSA}}'''||align=center|'''0 – 1'''||'''{{fb|ESP}}''' |- style=font-size:90% |align=right|'''{{fb-lemin|UKR}}'''||align=center|'''1 – 0'''||'''{{fb|TUN}}''' |} === Fażi eliminatorja === {{artiklu prinċipali|Fażi eliminatorja tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} Il-fażi eliminatorja kienet rawnd ta' [[eliminazzjoni diretta]], fejn it-tellief kien jiġi eliminat awtomatikament. Din involviet is-sittax-il tim li kkwalfika mill-fażi tal-gruppi. Kien hemm erba' rawnds, fejn f'kull waħda kienu jiġu eliminati nofs it-timijiet li kkompetew f'dik il-fażi. Ir-rawnds suċċessivi kienu: L-Aħħar sittax, il-Kwarti tal-finali, is-Semifinali u l-Finali. Kien hemm ukoll il-logħba għat-tielet u r-raba' post. Għal kull logħba f'din il-fażi, jekk il-logħba tispiċċa pari wara l-ħin normali, tletin minuta kienu jintlagħbu (maqsuma f'żewġ taqsimiet ta' ħmistax-il minuta 'l waħda); jekk il-partita tibqa' pari, ikun imiss l-[[għoti tal-penalties]] biex jiġi ddeterminat ir-rebbieħ tal-konfront. Riżultati wara l-[[ħin supplementari]] huma mmarkati bħala ''(ħs)'', u riżultati wara l-[[għoti tal-penalties]] huma mmarkati bħala ''(pen)''. {{Round16ext <!--Data-Post|Tim 1|Skor 1|Tim 2|Skor 2 --> <!--l-aħħar sittax --> |24 ta' Ġunju - Munich| '''{{fb|GER}}''' |'''2'''| {{fb|SWE}} |0 |24 ta' Ġunju - Leipzig| '''{{fb|ARG}}''' ([[ħin supplementari|ħs]])|'''2'''| {{fb|MEX}} |1 |26 ta' Ġunju - Kaiserslautern| '''{{fb|ITA}}''' |'''1'''| {{fb|AUS}} |0 |26 ta' Ġunju - Kolonja| {{fb|SUI}} |0 (0)| '''{{fb|UKR}}''' ([[għoti tal-penalties|pen]]) |'''0 (3)''' |25 ta' Ġunju - Stokkarda| '''{{fb|ENG}}''' |'''1'''| {{fb|ECU}} |0 |25 ta' Ġunju - Nuremberga| '''{{fb|POR}}''' |'''1'''| {{fb|NED}} |0 |27 ta' Ġunju - Dortmund| '''{{fb|BRA}}''' |'''3'''| {{fb|GHA}} |0 |27 ta' Ġunju - Hanover| {{fb|ESP}} |1| '''{{fb|FRA}}''' |'''3''' <!--kwarti tal-finali --> |30 ta' Ġunju - Berlin| '''{{fb|GER}}''' ([[għoti tal-penalties|pen]])|'''1 (4)'''|{{fb|ARG}} |1 (2) |30 ta' Ġunju - Amburgu| ''' {{fb|ITA}}''' |'''3'''| {{fb|UKR}} |0 |1 ta' Lulju - Gelsenkirchen| {{fb|ENG}} |0 (1)| '''{{fb|POR}}''' ([[għoti tal-penalties|pen]])|'''0 (3)''' |1 ta' Lulju - Frankfurt| {{fb|BRA}} |0| '''{{fb|FRA}}''' |'''1''' <!--semifinali --> |4 ta' Lulju - Dortmund| {{fb|GER}}|0| '''{{fb|ITA}}''' ([[ħin supplementari|ħs]])|2 |5 ta' Lulju - Munich| {{fb|POR}}|0| '''{{fb|FRA}}''' |'''1''' <!--finali --> |9 ta' Lulju - Berlin| '''{{fb|ITA}}''' ([[għoti tal-penalties|pen]])|'''1 (5)'''| {{fb|FRA}} |1 (3) <!--it-tielet post --> |8 ta' Lulju - Stokkarda| '''{{fb|GER}}''' |'''3'''| {{fb|POR}} |1| }} ==== L-Aħħar Sittax ==== {{footballbox |data = 24 ta' Ġunju 2006 |ħin = 17:00 |tim1 = {{fb-lemin|GER}} |riżultat = 2 – 0 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410049/report.html |tim2 = {{fb|SWE}} |gowls1 = [[Lukas Podolski|Podolski]] {{goal|4}} {{goal|12}} |gowls2 = |grawnd = [[Allianz Arena|FIFA WM Stadion München]], [[Munich]] |attendenza = 66,000 |referi = [[Carlos Eugênio Simon]] ([[Brażil]]) }} ---- {{footballbox |data = 24 ta' Ġunju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|ARG}} |riżultat = 2 – 1 ([[Ħin supplementari|ħs]]) |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410050/report.html |tim2 = {{fb|MEX}} |gowls1 = [[Hernán Crespo|Crespo]] {{goal|10}}<br />[[Maxi Rodríguez|Rodríguez]] {{goal|98}} |gowls2 = [[Rafael Márquez|Márquez]] {{goal|6}} |grawnd = [[Zentralstadion]], [[Leipzig]] |attendenza = 43,000 |referi = [[Massimo Busacca]] ([[Żvizzera]]) }} ---- {{footballbox |data = 25 ta' Ġunju 2006 |ħin = 17:00 |tim1 = {{fb-lemin|ENG}} |riżultat = 1 – 0 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410051/report.html |tim2 = {{fb|ECU}} |gowls1 = [[David Beckham|Beckham]] {{goal|60}} |gowls2 = |grawnd = [[Gottlieb-Daimler-Stadion]], [[Stuttgart]] |attendenza = 52,000 |referi = [[Frank de Bleeckere]] ([[Belġju]]) }} ---- {{footballbox |data = 25 ta' Ġunju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|POR}} |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410052/report.html |riżultat = 1 – 0 |tim2 = {{fb|NED}} |gowls1 = [[Maniche]] {{goal|23}} |gowls2 = |grawnd = [[Frankenstadion]], [[Nuremberga]] |attendenza = 41,000 |referi = [[Valentin Valentinovich Ivanov|Valentin Ivanov]] ([[Russja]]) }} ---- {{footballbox |data = 26 ta' Ġunju 2006 |ħin = 17:00 |tim1 = {{fb-lemin|ITA}} |riżultat = 1 – 0 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410053/report.html |tim2 = {{fb|AUS}} |gowls1 = [[Francesco Totti|Totti]] {{goal|90+5|pen}} |gowls2 = |grawnd = [[Fritz Walter Stadion]], [[Kaiserslautern]] |attendenza = 46,000 |referi = [[Luis Medina Cantalejo]] ([[Spanja]]) }} ---- {{footballbox |data = 26 ta' Ġunju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|SUI}} |riżultat = 0 – 0 ([[Ħin supplementari|ħs]]) |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410054/report.html |tim2 = {{fb|UKR}} |gowls1 = |gowls2 = |grawnd = [[RheinEnergieStadion|FIFA WM Stadion Köln]], [[Kolonja (Ġermanja)|Kolonja]] |attendenza = 45,000 |referi = [[Benito Archundia]] ([[Messiku]]) }} {{għoti tal-penalties |penalties1 = [[Marco Streller|Streller]] {{penmiss|salvat}}<br />[[Tranquillo Barnetta|Barnetta]] {{penmiss|lasta l-mimduda}}<br />[[Ricardo Cabanas|Cabanas]] {{penmiss|salvat}} |riżultatpenalties = 0 – 3 |penalties2 = {{penmiss|salvat}} [[Andriy Shevchenko|Shevchenko]]<br />{{pengoal}} [[Artem Milevskiy|Milevskiy]]<br />{{pengoal}} [[Serhiy Rebrov|Rebrov]]<br />{{pengoal}} [[Oleh Husyev|Gusev]] }} ---- {{footballbox |data = 27 ta' Ġunju 2006 |ħin = 17:00 |tim1 = {{fb-lemin|BRA}} |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410055/report.html |riżultat = 3 – 0 |tim2 = {{fb|GHA}} |gowls1 = [[Ronaldo]] {{goal|5}}<br />[[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] {{goal|45+1}}<br />[[José Roberto da Silva Júnior|Zé Roberto]] {{goal|84}} |gowls2 = |grawnd = [[Signal Iduna Park|FIFA WM Stadion Dortmund]], [[Dortmund]] |attendenza = 65,000 |referi = [[Ľuboš Micheľ]] ([[Slovakkja]]) }} ---- {{footballbox |data = 27 ta' Ġunju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|ESP}} |riżultat = 1 – 3 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410056/report.html |tim2 = {{fb|FRA}} |gowls1 = [[David Villa]] {{goal|28|pen}} |gowls2 = [[Franck Ribéry|Ribéry]] {{goal|41}}<br />[[Patrick Vieira|Vieira]] {{goal|83}}<br />[[Zinedine Zidane|Zidane]] {{goal|90+2}} |grawnd = [[AWD-Arena|FIFA WM Stadion Hannover]], [[Hanover]] |attendenza = 43,000 |referi = [[Roberto Rosetti]] ([[Italja]]) }} ==== Kwarti tal-finali ==== {{footballbox |data = 30 ta' Ġunju 2006 |ħin = 17:00 |tim1 = {{fb-lemin|GER}} |riżultat = 1 – 1 ([[Ħin supplementari|ħs]]) |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410057/report.html |tim2 = {{fb|ARG}} |gowls1 = [[Miroslav Klose|Klose]] {{goal|80}} |gowls2 = [[Roberto Ayala|Ayala]] {{goal|49}} |grawnd = [[Stadju Olimpiku ta' Munich|Olympiastadion]], [[Berlin]] |attendenza = 72,000 |referi = [[Ľuboš Micheľ]] ([[Slovakkja]]) }} {{għoti tal-penalties |penalties1 = [[Oliver Neuville|Neuville]] {{pengoal}}<br />[[Michael Ballack|Ballack]] {{pengoal}}<br />[[Lukas Podolski|Podolski]] {{pengoal}}<br />[[Tim Borowski|Borowski]] {{pengoal}} |riżultatpenalties = 4 – 2 |penalties2 = {{pengoal}} [[Julio Ricardo Cruz|Cruz]]<br />{{penmiss|salvat}} [[Roberto Ayala|Ayala]]<br />{{pengoal}} [[Maxi Rodríguez|Rodríguez]]<br />{{penmiss|salvat}} [[Esteban Cambiasso|Cambiasso]] }} ---- {{footballbox |data = 30 ta' Ġunju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|ITA}} |riżultat = 3 – 0 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410058/report.html |tim2 = {{fb|UKR}} |gowls1 = [[Gianluca Zambrotta|Zambrotta]] {{goal|6}}<br />[[Luca Toni|Toni]] {{goal|59||69}} |gowls2 = |grawnd = [[AOL Arena|FIFA WM Stadion Hamburg]], [[Amburgu]] |attendenza = 50,000 |referi = [[Frank de Bleeckere]] ([[Belġju]]) }} ---- {{footballbox |data = 1 ta' Lulju 2006 |ħin = 17:00 |tim1 = {{fb-lemin|ENG}} |riżultat = 0 – 0 ([[Ħin supplementari|ħs]]) |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410059/report.html |tim2 = {{fb|POR}} |gowls1 = |gowls2 = |grawnd = [[Veltins-Arena|FIFA WM Stadion Gelsenkirchen]], [[Gelsenkirchen]] |attendenza = 52,000 |referi = [[Horacio Elizondo]] ([[Arġentina]]) }} {{għoti tal-penalties |penalties1 = [[Frank Lampard|Lampard]] {{penmiss|salvat}}<br />[[Owen Hargreaves|Hargreaves]] {{pengoal}}<br />[[Steven Gerrard|Gerrard]] {{penmiss|salvat}}<br />[[Jamie Carragher|Carragher]] {{penmiss|salvat}} |riżultatpenalties = 1 – 3 |penalties2 = {{pengoal}} [[Simão Sabrosa|Simão]]<br />{{penmiss|lasta l-wieqfa}} [[Hugo Viana|Viana]]<br />{{penmiss|salvat}} [[Armando Gonçalves Teixeira|Petit]]<br />{{pengoal}} [[Hélder Postiga|Postiga]]<br />{{pengoal}} [[Cristiano Ronaldo|Ronaldo]] }} ---- {{footballbox |data = 1 ta' Lulju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|BRA}} |riżultat = 0 – 1 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410060/report.html |tim2 = {{fb|FRA}} |gowls1 = |gowls2 = [[Thierry Henry|Henry]] {{goal|57}} |grawnd = [[Waldstadion|FIFA WM Stadion Frankfurt]], [[Frankfurt]] |attendenza = 48,000 |referi = [[Luis Medina Cantalejo]] ([[Spanja]]) }} ==== Semifinali ==== {{footballbox |data = 4 ta' Lulju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|GER}} |riżultat = 0 – 2 ([[Ħin supplementari|ħs]]) |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410061/report.html |tim2 = {{fb|ITA}} |gowls1 = |gowls2 = [[Fabio Grosso|Grosso]] {{goal|119}} <br /> [[Alessandro Del Piero|Del Piero]] {{goal|120+1}} |grawnd = [[Signal Iduna Park|FIFA WM Stadion Dortmund]], [[Dortmund]] |attendenza = 65,000 |referi = [[Benito Archundia]] ([[Messiku]]) }} ---- {{footballbox |data = 5 ta' Lulju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|POR}} |riżultat = 0 – 1 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410062/report.html |tim2 = {{fb|FRA}} |gowls1 = |gowls2 = [[Zinedine Zidane|Zidane]] {{goal|33|pen}} |grawnd = [[Allianz Arena|FIFA WM Stadion München]], [[Munich]] |attendenza = 66,000 |referi = [[Jorge Larrionda]] ([[Urugwaj]]) }} ==== Finali għat-tielet post ==== {{footballbox |data = 8 ta' Lulju 2006 |ħin = 21:00 |tim1 = {{fb-lemin|GER}} |riżultat = 3 – 1 |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410063/report.html |tim2 = {{fb|POR}} |gowls1 = [[Bastian Schweinsteiger|Schweinsteiger]] {{goal|56}} {{goal|78}}<br />[[Armando Gonçalves Teixeira|Petit]] {{goal|60|awt}} |gowls2 = [[Nuno Gomes]] {{goal|88}} |grawnd = [[Gottlieb-Daimler-Stadion]], [[Stuttgart]] |attendenza = 52,000 |referi = [[Toru Kamikawa]] ([[Ġappun]]) }} ==== Finali ==== {{artiklu prinċipali|Finali tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {{footballbox |data = 9 ta' Lulju 2006 |ħin = 20:00 |tim1 = {{fb-lemin|ITA}} |riżultat = 1 – 1 ([[Ħin supplementari|ħs]]) |rapport = http://www.fifa.com/worldcup/archive/germany2006/results/matches/match=97410064/report.html |tim2 = {{fb|FRA}} |gowls1 = [[Marco Materazzi|Materazzi]] {{goal|19}} |gowls2 = [[Zinedine Zidane|Zidane]] {{goal|7|pen}} |grawnd = [[Stadju Olimpiku ta' Berlin|Olympiastadion]], [[Berlin]] |attendenza = 69,000 |referi = [[Horacio Elizondo]] ([[Arġentina]]) }} {{għoti tal-penalties |penalties1 = [[Andrea Pirlo|Pirlo]] {{pengoal}}<br />[[Marco Materazzi|Materazzi]] {{pengoal}}<br />[[Daniele De Rossi|De Rossi]] {{pengoal}}<br />[[Alessandro Del Piero|Del Piero]] {{pengoal}}<br />[[Fabio Grosso|Grosso]] {{pengoal}} |riżultatpenalties = 5 – 3 |penalties2 = {{pengoal}} [[Sylvain Wiltord|Wiltord]]<br />{{penmiss|lasta il-mimduda}} [[David Trezeguet|Trezeguet]]<br />{{pengoal}} [[Éric Abidal|Abidal]]<br />{{pengoal}} [[Willy Sagnol|Sagnol]] }} == Rebbieħ == {| class="wikitable" style="text-align: center; margin: 0 auto;" |- !Rebbieħ tat-Tazza tad-Dinja 2006 |- |- |{{flagicon|Italja|size=150px}}<br />'''[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Italja|Italja]]'''<br />'''Ir-raba' titlu''' |} == Unuri == {| class="wikitable" style="text-align: center; mPERin: 0 auto;" |- ![[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Żarbuna tad-Deheb|Rebbieħ taż-Żarbuna tad-Deheb]] ![[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Ballun tad-Deheb|Rebbieħ tal-Ballun tad-Deheb]] ![[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Premju Yashin|Premju Yashin]] ![[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#L-Aqwa Plejer Żagħżugħ|L-Aqwa Plejer Żagħżugħ]] ![[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Trofew FIFA Fair Play|Trofew tal-Fair Play tal-FIFA]] ![[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#L-Aktar Tim Divertenti|L-Aktar Tim Divertenti]] |- |{{flagicon|GER}} [[Miroslav Klose]] |{{flagicon|FRA}} [[Zinedine Zidane]] |{{flagicon|ITA}} [[Gianluigi Buffon]] |{{flagicon|GER}} [[Lukas Podolski]] |{{fb|BRA}}<br />{{fb|ESP}} |{{fb|POR}} |} Il-Grupp tal-Istudju Tekniku tal-FIFA għal kull partita ta l-unur tal-Plejer tal-Partita għal plejer partikulari. [[Andrea Pirlo]] tal-Italja rebaħ l-iktar numru ta' unuri tal-Plejer tal-Partita; total ta' tlieta. [[Miroslav Klose]], [[Agustin Delgado]], [[Arjen Robben]], [[Zé Roberto]], [[Alexander Frei]], [[Michael Ballack]], u [[Patrick Vieira]] kolla rċevew żewġ unuri. ==== Kontroversja ==== Fl-10 ta 'Lulju 2006, minkejja il-ġest vjolenti kontra Materazzi u l-insult lejn ir-referee Jorge Larrionda matul is-semi-finali mal-Portugall,<ref>{{ċita aħbar |url=https://www.theguardian.com/football/2006/jul/20/newsstory.sport7|titlu=Selfish Zidane has fooled Fifa|pubblikatur=The Guardian|isem=Paul|kunjom=Doyle|data=2006-07-20|lingwa=Ingliż}}</ref> Zidane kien elett "l-aħjar plejer tad-Dinja". === Tim ''All Star'' === It-[[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Tim All-Star|Tim ''All Star'']] hi skwadra tat-23 plejer li l-aktar impressjonaw matul it-Tazza tad-Dinja 2006, kif ġew magħżula mill-Grupp tal-Istudju Tekniku tal-FIFA. It-tim finali ġie magħżul minn aktar minn 50 plejer nominat, u ġie magħżul skont il-prestazzjonijiet individwali mit-tieni rawnd 'il quddiem.<ref>{{ċita aħbar |awtur=Associated Press |url=http://www.cbc.ca/sports/worldcup2006/storyview.html?/story/worldcup2006/national/2006/07/07/worldcup-all-star.html |titlu=France, Italy dominate World Cup all-star squad |pubblikatur=CBC |data=2006-07-07 |data-aċċess=2006-08-11 |lingwa=Ingliż }}</ref> {| class="wikitable" style="margin: 0 auto;" |- !Gowlkipers !Difensuri !Midfilders !Attakkanti |- |valign=top| {{flagicon|ITA}} [[Gianluigi Buffon]]<br /> {{flagicon|GER}} [[Jens Lehmann]]<br /> {{flagicon|POR}} [[Ricardo Pereira|Ricardo]]<br /> |valign=top| {{flagicon|ARG}} [[Roberto Ayala]]<br /> {{flagicon|ENG}} [[John Terry]]<br /> {{flagicon|FRA}} [[Lilian Thuram]]<br /> {{flagicon|GER}} [[Philipp Lahm]]<br /> {{flagicon|ITA}} [[Fabio Cannavaro]]<br /> {{flagicon|ITA}} [[Gianluca Zambrotta]]<br /> {{flagicon|POR}} [[Ricardo Carvalho]]<br /> |valign=top| {{flagicon|BRA}} [[José Roberto da Silva Júnior|Zé Roberto]]<br /> {{flagicon|FRA}} [[Patrick Vieira]]<br /> {{flagicon|FRA}} [[Zinedine Zidane]]<br /> {{flagicon|GER}} [[Michael Ballack]]<br /> {{flagicon|ITA}} [[Andrea Pirlo]]<br /> {{flagicon|ITA}} [[Gennaro Gattuso]]<br /> {{flagicon|ITA}} [[Francesco Totti]]<br /> {{flagicon|POR}} [[Luís Figo]]<br /> {{flagicon|POR}} [[Maniche]]<br /> |valign=top| {{flagicon|ARG}} [[Hernán Crespo]]<br /> {{flagicon|FRA}} [[Thierry Henry]]<br /> {{flagicon|GER}} [[Miroslav Klose]]<br /> {{flagicon|ITA}} [[Luca Toni]]<br /> |} == L-aqwa skorers == [[Miroslav Klose]] kien l-aqwa skorer tal-kampjonat u rċieva ż-[[Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol#Żarbuna tad-Deheb|Żarbuna tad-Deheb]] wara li skorja 5 gowls fit-Tazza tad-Dinja. Dan kien l-iżgħar numru ta' gowls skurjati mill-aqwa skorer tal-kampjonat tat-Tazza tad-Dinja minn meta sitt plejers spiċċaw b'total ta' erba' gowls fit-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1962|Tazza tad-Dinja 1962]]. Matul din l-edizzjoni 149 gowl ġew skurjati (erba' minnhom kien [[awtogowl]]s). {{col-begin}} {{col-3}} ;5 gowls * {{flagicon|GER}} [[Miroslav Klose]] ;3 gowls * {{flagicon|ARG}} [[Hernán Crespo]] * {{flagicon|ARG}} [[Maxi Rodríguez]] * {{flagicon|BRA}} [[Ronaldo]] * {{flagicon|FRA}} [[Thierry Henry]] * {{flagicon|FRA}} [[Zinedine Zidane]] * {{flagicon|GER}} [[Lukas Podolski]] * {{flagicon|ESP}} [[Fernando Torres]] * {{flagicon|ESP}} [[David Villa]] ;2 gowls * {{flagicon|AUS}} [[Tim Cahill]] * {{flagicon|BRA}} [[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] * {{flagicon|CRC}} [[Paulo Wanchope]] * {{flagicon|CIV}} [[Aruna Dindane]] * {{flagicon|CZE}} [[Tomáš Rosický]] * {{flagicon|ECU}} [[Agustín Delgado]] * {{flagicon|ECU}} [[Carlos Tenorio]] * {{flagicon|ENG}} [[Steven Gerrard]] * {{flagicon|FRA}} [[Patrick Vieira]] * {{flagicon|GER}} [[Bastian Schweinsteiger]] * {{flagicon|ITA}} [[Marco Materazzi]] * {{flagicon|ITA}} [[Luca Toni]] * {{flagicon|MEX}} [[Omar Bravo]] * {{flagicon|POL}} [[Bartosz Bosacki]] * {{flagicon|POR}} [[Maniche]] * {{flagicon|SUI}} [[Alexander Frei]] * {{flagicon|UKR}} [[Andriy Shevchenko]] ;gowl * {{flagicon|ANG}} [[Flávio Amado|Flávio]] * {{flagicon|ARG}} [[Roberto Ayala]] * {{flagicon|ARG}} [[Esteban Cambiasso]] * {{flagicon|ARG}} [[Lionel Messi]] * {{flagicon|ARG}} [[Javier Saviola]] * {{flagicon|ARG}} [[Carlos Tévez]] * {{flagicon|AUS}} [[John Aloisi]] * {{flagicon|AUS}} [[Harry Kewell]] {{col-3}} * {{flagicon|AUS}} [[Craig Moore]] * {{flagicon|BRA}} [[Frederico Chaves Guedes|Fred]] * {{flagicon|BRA}} [[Gilberto da Silva Melo|Gilberto]] * {{flagicon|BRA}} [[Juninho Pernambucano|Juninho]] * {{flagicon|BRA}} [[Kaká]] * {{flagicon|BRA}} [[José Roberto da Silva Júnior|Zé Roberto]] * {{flagicon|CRC}} [[Rónald Gómez]] * {{flagicon|CIV}} [[Didier Drogba]] * {{flagicon|CIV}} [[Bonaventure Kalou]] * {{flagicon|CIV}} [[Bakary Koné]] * {{flagicon|CRO}} [[Niko Kovač]] * {{flagicon|CRO}} [[Darijo Srna]] * {{flagicon|CZE}} [[Jan Koller]] * {{flagicon|ECU}} [[Iván Kaviedes]] * {{flagicon|ENG}} [[David Beckham]] * {{flagicon|ENG}} [[Joe Cole]] * {{flagicon|ENG}} [[Peter Crouch]] * {{flagicon|FRA}} [[Franck Ribéry]] * {{flagicon|GER}} [[Torsten Frings]] * {{flagicon|GER}} [[Philipp Lahm]] * {{flagicon|GER}} [[Oliver Neuville]] * {{flagicon|GHA}} [[Stephen Appiah]] * {{flagicon|GHA}} [[Haminu Dramani]] * {{flagicon|GHA}} [[Asamoah Gyan]] * {{flagicon|GHA}} [[Sulley Ali Muntari]] * {{flagicon|IRN}} [[Sohrab Bakhtiarizadeh]] * {{flagicon|IRN}} [[Yahya Golmohammadi]] * {{flagicon|ITA}} [[Alessandro Del Piero]] * {{flagicon|ITA}} [[Alberto Gilardino]] * {{flagicon|ITA}} [[Fabio Grosso]] * {{flagicon|ITA}} [[Vincenzo Iaquinta]] * {{flagicon|ITA}} [[Filippo Inzaghi]] * {{flagicon|ITA}} [[Andrea Pirlo]] * {{flagicon|ITA}} [[Francesco Totti]] * {{flagicon|ITA}} [[Gianluca Zambrotta]] * {{flagicon|JPN}} [[Shunsuke Nakamura]] * {{flagicon|JPN}} [[Keiji Tamada]] * {{flagicon|KOR}} [[Ahn Jung-Hwan]] * {{flagicon|KOR}} [[Lee Chun-Soo]] {{col-3}} * {{flagicon|KOR}} [[Park Ji-Sung]] * {{flagicon|MEX}} [[Francisco Fonseca]] * {{flagicon|MEX}} [[Rafael Márquez]] * {{flagicon|MEX}} [[Antônio Naelson|Sinha]] * {{flagicon|NED}} [[Ruud van Nistelrooy]] * {{flagicon|NED}} [[Robin van Persie]] * {{flagicon|NED}} [[Arjen Robben]] * {{flagicon|PAR}} [[Nelson Cuevas]] * {{flagicon|POR}} [[Deco]] * {{flagicon|POR}} [[Nuno Gomes]] * {{flagicon|POR}} [[Pauleta]] * {{flagicon|POR}} [[Cristiano Ronaldo]] * {{flagicon|POR}} [[Simão Sabrosa|Simão]] * {{flagicon|KSA}} [[Sami Al-Jaber]] * {{flagicon|KSA}} [[Yasser Al-Qahtani]] * {{flagicon|SCG}} [[Saša Ilić (twieled fl-1977)|Saša Ilić]] * {{flagicon|SCG}} [[Nikola Žigić]] * {{flagicon|ESP}} [[Xabi Alonso]] * {{flagicon|ESP}} [[Juan Gutiérrez Moreno|Juanito]] * {{flagicon|ESP}} [[Raúl González|Raúl]] * {{flagicon|SWE}} [[Marcus Allbäck]] * {{flagicon|SWE}} [[Henrik Larsson]] * {{flagicon|SWE}} [[Fredrik Ljungberg]] * {{flagicon|SUI}} [[Tranquillo Barnetta]] * {{flagicon|SUI}} [[Philippe Senderos]] * {{flagicon|TOG}} [[Mohamed Kader]] * {{flagicon|TUN}} [[Radhi Jaïdi]] * {{flagicon|TUN}} [[Ziad Jaziri]] * {{flagicon|TUN}} [[Jawhar Mnari|Jaouhar Mnari]] * {{flagicon|USA}} [[Clint Dempsey]] * {{flagicon|UKR}} [[Maksym Kalynychenko]] * {{flagicon|UKR}} [[Serhiy Rebrov|Sergiy Rebrov]] * {{flagicon|UKR}} [[Andriy Rusol]] ;Awtogowls * {{flagicon|ITA}} [[Cristian Zaccardo]] (għall-Istati Uniti) * {{flagicon|PAR}} [[Carlos Gamarra]] (għall-Ingilterra) * {{flagicon|TRI}} [[Brent Sancho]] (għall-Paragwaj) * {{flagicon|POR}} [[Armando Gonçalves Teixeira|Petit]] (għall-Ġermanja) {{col-end}} == Referenzi == {{referenzi}} == Ħoloq esterni == {{commons|FIFA World Cup Germany 2006}} {{wikibarijiet|Portal:FIFA World Cup 2006}} * [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2006germany Sit uffiċjali tat-Tazza tad-Dinja 2006] * [https://web.archive.org/web/20061220141203/http://wm2006.deutschland.de/EN/Navigation/Home/home.html Kumitat organizzattiv] * [http://rsssf.com/tables/2006f.html Arkivji tal-fażi finali fuq RSSSF] {{Tazza tad-Dinja tal-Futbol}} {{Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} {{Vetrina}} [[Kategorija:Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006| ]] [[Kategorija:Edizzjonijiet tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol|2006]] [[Kategorija:Futbol fil-Ġermanja]] fkud6ddowy0fjbc2wr7glcvbrkzpvuk 0 12312 279427 261777 2022-08-20T08:40:45Z Chrisportelli 355 intro wikitext text/x-wiki {{Infobox Artist mużikali |isem = Malena Ernman |stampa = Malena Ernman at ESC2009.jpg |stampa_desk = |kulur = solo_singer |isem_sħiħ = |twelid = {{data tat-twelid u età|1970|11|4|df=yes}} |mewt = |oriġini = {{flagicon|Żvezja}} [[Uppsala (komun)|Uppsala]], [[Uppland County]], [[Żvezja]] |strumenti = |tip_vuċi = [[Mezzo-Soprano]] |ġeneru = Opra, jazz, [[pop operistiku]], chanson, cabaret |okkupazzjoni = [[Kantant]]a |snin_attivita = 1998&ndash; |tikketta = Roxy Recordings Stockholm |URL = [http://www.malenaernman.com/ www.malenaernman.com] }} '''Sara Magdalena Ernman''' (twieldet fl-4 ta' Novembru 1970) hija [[kantant]]a [[opra|operistika]] [[Żvezja|Żvediża]]. Ernman hi artista versatili fejn barra li tkanta opri u operetti, hi tkanta wkoll [[chansons]], [[cabaret]], [[jazz]], dehret ukoll fi mużikals. Illum il-ġurnata, Malena Erman hi l-aktar kantanta tal-opri imfittxija ġewwa l-Iżvezja. Hija hi membru fl-Akkademja Rjali Żvediża tal-Mużika. Malena rebħet id-dritt li tirrapreżenta lill-Iżvezja fil-[[Festival tal-Eurovision 2009]], bid-diska "[[La voix]]" miktuba minn [[Fredrik Kempe]]. == Melodifestivalen 2009 u l-Eurovision == Wara diversi kunċerti u opri, nhar it-28 ta' Novembru, 2008 ġie mħabbar li Malena Ernman kienet se tidħol fil-[[Melodifestivalen 2009]] għall-[[Festival tal-Eurovision 2009]] bil-kanzunetta "[[La voix]]" b'lirika ta' [[Fredrik Kempe]]. Nhar it-28 ta' Frar, 2009 ikkompetiet fir-raba' semifinali tal-Melodifestivalen f'[[Malmö]] u ġiet imħabbra bħala waħda mill-finalisti.<ref>[http://www.dn.se/kultur-noje/agnes-och-malena-ernman-till-globen-1.810401 Agnes och Malena Ernman till Globen]</ref> Nhar l-14 ta' Marzu, Malena akkwistat id-dritt biex tirrapreżenta lill-Iżvezja fil-fażi finali tal-konkors. L-Iżvezja ħadet sehem fl-ewwel semifinali u kantat fil-ħames post. Fi tmiem din is-semifinali, Ernman kisbet post fil-finali.<ref>[http://www.svd.se/kulturnoje/nyheter/melodifestivalen/artikel_2596451.svd Det här är det största]</ref><ref name="esc">[http://www.eurovision.tv/page/news?id=2001 Sweden: Malena Ernman to Moscow!]</ref> "La voix" hi l-ewwel kanzunetta Żvediża fil-Eurovision li parti sostanzjali mil-lirika tagħha hu bil-[[Lingwa Franċiża|Franċiż]].<ref name="esc"/> == Diskografija == *My Love (BIS) *Cabaret Songs (BIS) *Songs in Season (Nytorp Musik) *Nachtgesänge (Col legno) *The High Mass (Deutsche Grammophone) == DVD == *Die Fledermaus (Glyndebourne Festival Opera) *Julie (Boesmans) *Hercules (William Christie) == Ħajja personali == Hija miżżewġa lill-attur Svante Thunberg u flimkien għandhom żewġt itfal bniet: il-kantanta Beata Ernman<ref>{{Ċita web|titlu=Greta Thunberg's sister launches her singing career |url=https://www.dw.com/en/greta-thunbergs-sister-launches-her-singing-career/a-52419740 |kunjom1=Mund |isem1=Heike |data=18 Frar 2020 |data-aċċess=9 Marzu 2021|lingwa=en-GB|sit=DW.COM}}</ref> u l-attivitsta ambjentali [[Greta Thunberg]].<ref>{{Ċita web|titlu=Greta Thunberg’s mother is actually an incredible opera singer|url=https://www.classicfm.com/music-news/greta-thunberg-mother-opera-singer-malena-ernman/|data-aċċess=2021-03-09|lingwa=en|sit=Classic FM}}</ref> == Referenzi == {{referenzi}} == Ħoloq esterni== {{commonscat}} * [https://web.archive.org/web/20180827161221/http://www.malenaernman.com/ Sit uffiċjali] {{kaxxa tal-bidu}} {{succession box | qabel=[[Charlotte Perrelli]] | titlu=[[Żvezja fil-Festival tal-Eurovision]] | snin=2009 | wara=[[Anna Bergendahl]] }} {{kaxxa tat-tmiem}} {{DEFAULTSORT:Ernman, Malena}} [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Twieldu fl-1970]] [[Kategorija:Kantanti Żvediżi]] [[Kategorija:Kontestanti fil-Festival tal-Eurovision]] [[Kategorija:Kontestanti fil-Melodifestivalen]] [[Kategorija:Rebbieħa tal-Melodifestivalen]] 7zc6y7hosb6r5qbuqdreqsd3wtj8nni 0 13346 279383 250850 2022-08-19T19:00:54Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{mur lura|Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} Il-'''finali tat-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006]]''' kienet partita [[futbol]] li saret fid-9 ta' Lulju 2006 ġewwa l-[[Stadju Olimpiku (Berlin)|Olympiastadion]], ġewwa l-belt kapitali [[Ġermanja|Ġermaniża]] [[Berlin]], fejn f'dan il-konfront ġie determinat ir-rebbieħ tat-Tazza tad-Dinja 2006. L-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Italja|Italja]] għelbu lil [[Tim nazzjonali tal-futbol ta' Franza|Franza]] wara l-[[għoti tal-penalties]] wara li partita ntemmiet 1–1 wara l-[[ħin supplementari]]. [[Zinedine Zidane]] ġie mkeċċi fl-aħħar partita professjonali tiegħu, wara li ta daqqa ta' ras fuq sider [[Marco Materazzi]]. == Sommarju tal-partita == Il-finali bdiet biż-żewġ naħat jiskorjaw fl-ewwel 20 minuta. [[Zinedine Zidane]] fetaħ l-iskor billi kkonverta penalty kontroversjali fis-7 minuta,<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.cbc.ca/sports/worldcup2006/storyview.html?/story/sports/national/2006/07/09/france-italy-worldcup.html |titlu=Italy wins World Cup |pubblikatur=CBC Sports |data=2006-07-09 |data-aċċess=2006-10-05 |lingwa=Ingliż }}</ref> li ħabat mal-lasta l-mimduda u qabeż il-linja tal-gowl. [[Marco Materazzi]] kiseb il-gowl tal-pari fid-19-il minuta minn corner ta' [[Andrea Pirlo]]. Iż-żewġ timijiet ilkoll ħolqu azzjonijiet fejn setgħu jmorru fil-vantanġġ: [[Luca Toni]] ra l-konklużjoni tiegħu tistampa mal-lasta l-mimduda fil-35 minuta għall-Italja, waqt li aktar tard ra l-gowl tiegħu permezz ta' daqqa ta' ras tiegħu jiġi mħassar minħabba offside, waqt li Franza ġew imċaħħda mill-possibilità tat-tieni penalty wara li [[Florent Malouda]] waqa' fil-kaxxa minn intervent ta' [[Gianluca Zambrotta]]. Franza dehru l-aktar tim perikoluż bin-numru ikbar ta' konklużjonijiet lejn il-lasta avversarja. L-iskor baqa' l-istess sa tmiem id-90 minuta regolamentari. Fin-nofs siegħa ta' ħin supplementari, bir-riżultat ikun għadu 1–1, il-gowlkiper Taljan [[Gianluigi Buffon]] għamel salvataġġ fundamentali hekk kif xellef id-daqqa' ta' ras ta' Zidane għal fuq il-lasta. === It-tkeċċija ta' Zidane === [[Stampa:Zinedine zidane wcf 2006.jpg|220px|thumb|Zinedine Zidane qabel il-famuża d-daqqa ta' ras u l-eventwali tkeċċija]] Wara li kienet intemmet azzjoni fuq in-naħa Franċiża, hekk kif Zidane u d-difensur Taljan Marco Materazzi kienu qegħdin jirritornaw lura lejn il-pożizzjoni tagħhom, kien hemm skambju qasir ta' xi kliem wara li Materazzi deher iżomm il-flokk ta' Zidane fl-azzjoni preċedenti. Meta Zidane deher jitbiegħed minn Materazzi, il-plejer Franċiż waqaf, dar lura u f'salt wieħed ta daqqa ta' ras fuq sider Materazzi, fejn b'konsegwenza dan waqa' mal-art. Minkejja li l-partita ġiet imwaqqfa, ir-referi [[Horacio Elizondo]] deher li ma kienx induna b'dan l-inċident. Skont ir-rapporti tal-uffiċċjali għal din il-partita, ir-raba' uffiċjali [[Luis Medina Cantalejo]] informa lil Elizondo fuq l-inċident.<ref>{{ċita aħbar |titlu = Fourth Official: I saw Zidane's Headbutt |pubblikatur = ESPN |data = 2006-07-11 |url = http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=373704&cc=5901 |data-aċċess = 2006-07-11 | lingwa = Ingliż}}</ref> Wara li kkonsulta 'l-assistenti, Elizondo wera karta ħamra lil Zidane fil-110 minuti.<ref>{{ċita aħbar |kunjom=Williams |isem=Richard |titlu=Zidane exits the stage with a walk of shame |pubblikatur=The Guardian |data=2006-07-10 |url=http://football.guardian.co.uk/worldcup2006/comment/story/0,,1816900,00.html |data-aċċess=2006-07-10 |lingwa=Ingliż }}</ref> Din kienet l-14-il tkeċċija fil-karriera ta' Zidane, u ngħaqad mal-plejer tal-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Kamerun|Kamerun]] [[Rigobert Song]] bħala l-uniku plejer li qatt ġie mkeċċi f'żewġ kampjonati separati tat-Tazza tad-Dinja.<ref>{{ċita aħbar |isem=Mark |kunjom=Buckingham |titlu=1998 World Cup - France |pubblikatur=Sky Sports |url=http://home.skysports.com/worldcup/historyarticle.aspx?hlid=373681 |lingwa = Ingliż |data-aċċess = 2006-07-11 }}</ref> Hu sar ukoll ir-raba' plejer li ġie mkeċċi f'finali tat-Tazza tad-Dinja, u l-ewwel wieħed fil-ħin supplementari.<ref>{{ċita aħbar |titlu=Zidane sent off in extra time for head butt |pubblikatur=ESPN |data= 2006-07-09 |url=http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=373588&cc=5901 |data-aċċess= 2006-07-11 |lingwa=Ingliż }}</ref> ==== Aktar kontroversja ==== Fl-10 ta 'Lulju 2006, minkejja il-ġest vjolenti u l-insult lejn ir-referee Jorge Larrionda matul is-semi-finali mal-Portugall,<ref>{{ċita aħbar |url=https://www.theguardian.com/football/2006/jul/20/newsstory.sport7|titlu=Selfish Zidane has fooled Fifa|pubblikatur=The Guardian|isem=Paul |kunjom=Doyle|data=2006-07-20|lingwa=Ingliż}}</ref> Zidane kien elett "l-aħjar plejer tad-Dinja". ==== Provokazzjoni ==== Wara li l-evidenza viżwali kienet issuġġeriet li Materazzi verbalment ipprovoka lil Zidane, tliet gazzetti Brittaniċi ħatru xi professjonisti fil-qari tax-xufftejn biex jiddeterminaw x'qal Materazzi, bit-''[[The Times]]'', ''[[The Sun]]'' u d-''[[Daily Star]]'' allegaw li Materazzi kien qal lil Zidane ''"iben qaħba terrorista"''. Fl-2008, ''The Sun'' u d-''Daily Star'' għamlu apoloġija pubblika lil Materazzi. ''The Times'' għad trid twassal l-apoloġiji tagħha.<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.thesun.co.uk/sol/homepage/news/article1206541.ece |titlu=Apology to Marco Materazzi |pubblikatur=The Sun |data=2008-05-26 |lingwa=Ingliż }}</ref><ref>{{ċita aħbar |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/7281881.stm |titlu=Materazzi wins Daily Star apology |pubblikatur=BBC News |data=2008-03-16 |lingwa=Ingliż }}</ref> Zidane spjega kif kienu l-insulti ħorox fuq missieru li wassluh biex jaġixxi kif aġixxa.<ref name="times">{{ċita aħbar |url=http://www.timesonline.co.uk/article/0,,28783-2263995,00.html |kunjom = Hughes |isem = Matt |titlu=Read my lips: the taunt that made Zidane snap |pubblikatur=The Times |data=2006-07-10 |data-aċċess=2006-07-11 |lingwa=Ingliż }}</ref> Materazzi ammetta li insulta lil Zidane, imma argumenta li l-aġir ta' Zidane kien wieħed arroganti u li r-rimarki kienu infudati.<ref name="materazzi_ESPN">{{ċita aħbar |url=http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=373706&cc=5901 |titlu=Materazzi admits to insulting Zidane|pubblikatur=ESPN |data=2006-07-11 |data-aċċess=2008-02-02 |lingwa=Ingliż }}</ref> Materazzi insista wkoll li hu ma nsultax lil omm Zidane (li kienet marida dak iż-żmien), fejn stqarr: ''"Jien ma tkellimtx fuq ommu, lanqas. Jien tlift lil ommi meta kelli ħmistax-il sena, u anke illum insir emozzjonat kull darba li nitkellem fuqha."''<ref>{{ċita aħbar|url=http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=373767&cc=5901 |titlu=Zidane: Materazzi insulted my family |pubblikatur=ESPN |data=2006-07-12 |data-aċċess=2008-02-02|lingwa=Ingliż }}</ref> Zidane apoloġizza ta' dan li għamel però żied li ma kienx dispjaċut ta' dak li għamel, minħabba li ħass li dan seta' jpatti għall-azzjonijiet ta' Materazzi.<ref>{{ċita aħbar |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/teams/france/5174758.stm |titlu=Zidane explains |pubblikatur=BBC Sport |data=2006-07-13 |data-aċċess=2008-02-02 |lingwa=Ingliż }}</ref> Xahrejn wara, Materazzi offra l-verżjoni tiegħu ta' dak li ġara, fejn stqarr kif wara li ġibed il-flokk ta' Zidane, Zidane qallu, ''"Jekk trid il-flokk tiegħi, nagħtihulek wara"'', u hu rrisponda 'l Zidane li hu jippreferi minflok lil oħtu, minkejja li ma kienx jaf li Zidane kellu oħtu, skont kif qal fl-intervista.<ref>{{ċita aħbar |titlu = Materazzi reveals details of Zidane World Cup slur |pubblikatur=Reuters |data = 2006-09-05 | url = http://soccernet.espn.go.com/news/story?id=378084&cc=5901 | data-aċċess=2008-02-02|lingwa=Ingliż }}</ref> Sena wara l-inċident, Materazzi ikkonferma li l-kliem preċiżi tiegħu lil Zidane kienu ''"Preferisco la puttana di tua sorella"'' ("Nippreferi l-qaħba ta' oħtok").<ref>{{ċita web |url=http://football.guardian.co.uk/News_Story/0,,2151641,00.html |titlu=And Materazzi's exact words to Zidane were... |pubblikatur=The Guardian |data=2007-08-18 | data-aċċess=2008-03-18 |lingwa=Ingliż }}</ref> ==== Reazzjonijiet ==== Wara l-finali, il-president Franċiż [[Jacques Chirac]] faħħar lil Zidane bħala ''"raġel tal-qalb u konvinzjoni"''.<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/07/09/AR2006070900550.html |titlu=French fans praise Zidane despite red card |isem=Jon |kunjom=Boyle |pubblikatur=The Washington Post |data=2006-07-09 |data-aċċess=2006-07-11 |lingwa=Ingliż }}</ref> Chirac żied aktar tard li ra li l-offiża ma kinitx aċċettabbli, imma fehem li Zidane kien ġie pprovokat.<ref>{{ċita aħbar |url=http://msnbc.msn.com/id/13857671/ |titlu=Chirac calls Zidane head-butt 'unacceptable' |pubblikatur=MSNBC |data=2006-07-14 |data-aċċess=2008-03-18 |lingwa=Ingliż }}</ref> Madanakollu, il-gazzetta Franċiża ''[[Le Figaro]]'' iddeskriviet id-daqqa' ta' ras bħala "odjuża" u "inaċċettabbli".<ref name="Zidane_UTV">{{ċita aħbar |url=http://www.utvlive.com/newsroom/indepth.asp?id=32550&pt=s |titlu=French media condemns Zidane |pubblikatur=UTV |data=2006-07-11 |data-aċċess=2008-03-18 |lingwa=Ingliż }}</ref> Minkejja din l-għagħa kollha, l-isponsors ta' Zidane ħabbru li xorta waħda se jżommu l-kuntatti mal-plejer.<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.usatoday.com/money/media/2006-07-11-zidane-ads_x.htm |titlu=Sponsors stick with Zidane despite head-butt |pubblikatur=USA Today |data=2006-07-11 |data-aċċess=2008-03-18 |lingwa=Ingliż }}</ref> Dan l-inċident kiseb popolarità estensiva fuq l-[[internet]] u l-kultura popolari. Minbarra l-ħafna vidjos satiriċi, kanzunetta bit-titlu ''Coup de Boule'' ("Daqqa ta' ras") waslet sal-quċċata tal-klassifiki mużikali Franċiżi. Fid-dawl tal-istqarrijiet ta' Zidane, il-[[FIFA]] fetħet proċeduri dixxiplinarji biex tinvestiga l-inċident. Il-FIFA affermat li kienet leċita d-deċiżjoni ta' Elizondo li jitkeċċa Zidane, fejn ċaħdet allegazzjonijiet li Cantalejo kien ibbaża d-deċiżjoni tiegħu fuq trażmissjoni viżiva qabel ma ħa d-deċiżjoni finali tiegħu.<ref>{{ċita aħbar |titlu = FIFA to review dramatic World Cup final |pubblikatur = FIFA |data = 2006-07-11 |url = http://www.fifa.com/en/media/index/0,1369,118186,00.html?articleid=118186 |data-aċċess =2006-07-11 |lingwa=Ingliż }}</ref> Il-FIFA immultat lil Materazzi 5,000 [[frank Żvizzeru]] u sospensjoni għal żewġ partiti, waqt li Zidane irċieva sospensjoni ta' tliet partiti u multa ta' 7,500 frank Żvizzeru. Minħabba li Zidane kien diġà irtira, hu offra b'volontarjat li jservi tliet ijiem ta' servizz komunitarju għan-nom tal-FIFA.<ref>{{ċita aħbar |titlu = Zidane and Materazzi fined and banned by FIFA |pubblikatur=Reuters |data = 2006-07-20|url=http://today.reuters.com/news/newsArticle.aspx?type=tsunamiNews&storyID=2006-07-20T132638Z_01_L19626990_RTRUKOC_0_UK-SOCCER-ZIDANE.xml&archived=False |data-aċċess=2006-07-20 |lingwa=Ingliż }}</ref> === L-għoti tal-penalties === Hekk kif il-ħin barrani ma ra l-ebda gowl ieħor, il-partita kellha tiġi deċiża bl-[[għoti tal-penalties]], bl-Italja joħorġu 5–3 rebbieħa. [[David Trezeguet]] ta' Franza, l-istess plejer li kien skorja l-gowl tad-deheb drammatiku kontra l-Italja fil-[[Kampjonati Ewropej tal-Futbol 2000|Kampjonati Ewropej 2000]], kien l-uniku plejer li ma skurjax mill-penalty, hekk kif il-konklużjoni tiegħu stampat mal-lasta l-mimduda.<ref>{{ċita web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/world_cup_2006/4991652.stm|titlu=Italy 1-1 France (aet)|data=2006-07-09|pubblikatur=BBC Sport|data-aċċess=2009-08-18|lingwa=Ingliż}}</ref> == Dettalji tal-partita == {{logħba futbol |data = 9 ta' Lulju 2006 |ħin = 20:00 |tim1 = {{fb-lemin|ITA}} |riżultat = 1 – 1 ([[Ħin supplementari|w.ħ.s.]]) |rapport = https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2006germany/match-center/97410064 |tim2 = {{fb|FRA}} |gowls1 = [[Marco Materazzi|Materazzi]] {{goal|19}} |gowls2 = [[Zinedine Zidane|Zidane]] {{goal|7|[[Penalty|pen.]]}} |grawnd = [[Stadju Olimpiku (Berlin)|Olympiastadion]], [[Berlin]] |attendenza = 69,000 |referi = [[Horacio Elizondo]] ([[Arġentina]]) }} {{għoti tal-penalties |penalties1 = [[Andrea Pirlo|Pirlo]] {{pengoal}}<br />[[Marco Materazzi|Materazzi]] {{pengoal}}<br />[[Daniele De Rossi|De Rossi]] {{pengoal}}<br />[[Alessandro Del Piero|Del Piero]] {{pengoal}}<br />[[Fabio Grosso|Grosso]] {{pengoal}} |riżultatpenalties = 5 – 3 |penalties2 = {{pengoal}} [[Sylvain Wiltord|Wiltord]]<br />{{penmiss|lasta l-mimduda}} [[David Trezeguet|Trezeguet]]<br />{{pengoal}} [[Éric Abidal|Abidal]]<br />{{pengoal}} [[Willy Sagnol|Sagnol]] }} {| width=92% | |- |{{Football kit | pattern_la = | pattern_b = _itah06 | pattern_ra = | pattern_sh = _itah06 | leftarm = 3366CC | body = 3366CC | rightarm = 3366CC | shorts = 3366CC | socks = 3366CC | title = Italja }} |{{Football kit | pattern_la = _redshoulders | pattern_b = _francea06 | pattern_ra = _redshoulders | pattern_sh = _fraa06 | leftarm = FFFAFF | body = FFFAFF | rightarm = FFFAFF | shorts = FFFAFF | socks = FFFAFF | title = Franza }} |} {| width="100%" |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" |colspan="4"|{{flagicon|ITA|size=100px}}<br />'''ITALJA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |G ||'''1''' ||[[Gianluigi Buffon]] |- |D ||'''19'''||[[Gianluca Zambrotta]] || {{yel|5}} |- |D ||'''5''' ||[[Fabio Cannavaro]] ([[Kaptan (futbol)|k]]) |- |D ||'''23'''||[[Marco Materazzi]] |- |D ||'''3''' ||[[Fabio Grosso]] |- |M ||'''8''' ||[[Gennaro Gattuso]] |- |M ||'''21'''||[[Andrea Pirlo]] |- |M ||'''16'''||[[Mauro Camoranesi]] || || {{suboff|86}} |- |M ||'''20'''||[[Simone Perrotta]] || || {{suboff|61}} |- |A ||'''10'''||[[Francesco Totti]] || || {{suboff|61}} |- |A ||'''9''' ||[[Luca Toni]] |- |colspan="4"|'''Sostituzzjonijiet:''' |- |M ||'''4''' ||[[Daniele De Rossi]] || || {{subon|61}} |- |A ||'''15'''||[[Vincenzo Iaquinta]] || || {{subon|61}} |- |A ||'''7'''||[[Alessandro Del Piero]] || || {{subon|86}} |- |colspan="4"|'''Kowċ:''' |- |colspan="4"|{{flagicon|ITA}} [[Marcello Lippi]] |} |valign="top"|[[Stampa:Italy-France line-up.svg|300px]] |valign="top" width="50%"| {| style="font-size: 90%" cellspacing="0" cellpadding="0" align=center |colspan="4"|{{flagicon|FRA|size=100px}}<br />'''FRANZA:''' |- !width="25"| !!width="25"| |- |G ||'''16'''||[[Fabien Barthez]] |- |D ||'''19'''||[[Willy Sagnol]] || {{yel|12}} |- |D ||'''15'''||[[Lilian Thuram]] |- |D ||'''5''' ||[[William Gallas]] |- |D ||'''3''' ||[[Éric Abidal]] |- |M ||'''4''' ||[[Patrick Vieira]] || || {{suboff|56}} |- |M ||'''6''' ||[[Claude Makélélé]] || {{yel|76}} |- |M ||'''22'''||[[Franck Ribéry]] || || {{suboff|100}} |- |M ||'''10'''||[[Zinedine Zidane]] ([[Kaptan (futbol)|k]]) || {{sent off|0|110}} |- |M ||'''7''' ||[[Florent Malouda]] || {{yel|111}} |- |A ||'''12'''||[[Thierry Henry]] || || {{suboff|107}} |- |colspan="4"|'''Sostituzzjonijiet:''' |- |M ||'''18'''||[[Alou Diarra]] || || {{subon|56}} |- |A ||'''20'''||[[David Trezeguet]] || || {{subon|100}} |- |A ||'''11'''||[[Sylvain Wiltord]] || || {{subon|107}} |- |colspan="4"|'''Kowċ:''' |- |colspan="4"|{{flagicon|FRA}} [[Raymond Domenech]] |} |} {| width=100% style="font-size: 90%" | width=50% valign=top| '''Plejer tal-Partita:''' <br />{{flagicon|ITA}} [[Andrea Pirlo]] <br /><br />'''Assistenti:''' <br />{{flagicon|ARG}} Dario García <br />{{flagicon|ARG}} Rodolfo Otero <br />'''Ir-Raba' Uffiċċjal:''' <br />{{flagicon|ESP}} [[Luis Medina Cantalejo]] <br />'''Il-Ħames uffiċċjal:''' <br />{{flagicon|ESP}} [[Victoriano Giraldez Carrasco]] | width=50% valign=top| '''Regoli tal-logħba:''' * 90 minuta * 30 minuta ta' [[ħin supplementari]] jekk ir-riżultat jibqa' indaqs * [[L-għoti tal-penalties|Lotterija tal-penalties]] jekk ir-riżultat jibqa' indaqs * Minn 12-il sostitut, 3 jistgħu jiġu wżati |} == Referenzi == {{Referenzi}} == Ħoloq esterni == * [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2006germany Sit uffiċjali tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006] {{Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006}} [[Kategorija:Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006|Finali]] [[Kategorija:Partiti tal-futbol]] 8x9pgmqb0wcczzee3o0gcwba1y6kpmn 0 16113 279426 267553 2022-08-20T08:38:36Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika tal-Indoneżja |isem_nattiv = ''Republik Indonesia'' |isem_komuni = Indoneżja |stampa_bandiera = Flag of Indonesia.svg |stampa_emblema = National emblem of Indonesia Garuda Pancasila.svg |stampa_mappa = Indonesia (orthographic projection).svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Indoneżja |ħolqa_emblema = Emblema tal-Indoneżja |ħolqa_demografija = Demografija tal-Indoneżja |mottu_nazzjonali = "Bhinneka Tunggal Ika"<br /><small>"Unità fid-Diversità"</small> |innu_nazzjonali = ''[[Indonesia Raya]]''<br /><small>"L-Indoneżja Kbira"</small><center>[[File:Indonesiaraya.ogg]]</center> |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Indoneżjana|Indoneżjan]] |reliġjon = L-Iżlam (87.2%)<br />Il-Kristjaneżmu (9.9%)<br />Il-Ħinduiżmu (1.7%)<br />Il-Buddiżmu (0.7%)<br />Il-Konfuċjaniżmu (0.2%)<br /> u oħrajn |gruppi_etniċi = Indoneżjan<br />Indoneżjana<br />Indoneżjani |kapitali = [[Ġakarta]] |l-ikbar_belt = [[Ġakarta]] |latd=6 |latm=10.5 |latNS=S |lonġd=106 |lonġm=49.7 |lonġEW=E |tip_gvern = [[Repubblika kostituzzjonali]] [[Sistema presidenzjali|presidenzjali]] [[Stat unitarju|unitarja]] |titlu_kap1 = [[President tal-Indoneżja|President]] |titlu_kap2 = [[Viċi President tal-Indoneżja|Viċi President]] |titlu_kap3 = l-Ispiker tal-Kunsill tar-Rappreżentanti Reġjonali |isem_kap1 = [[Joko Widodo]] |isem_kap2 = [[Ma'ruf Amin]] |isem_kap3 = La Nyalla Mattalitti |żona_kklassifika = 15 |poż_erja = 15 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 1,904,569 |erja_mi_kw = 735,358 |perċentwal_ilma = 4.85 |sena_stima_popolazzjoni = 2019 |stima_popolazzjoni = 270,615,456 |poż_stima_popolazzjoni = 4 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = 237,424,363 |sena_ċensiment_popolazzjoni = 2010 |densità_popolazzjoni_km2 = auto |densità_popolazzjoni_mi_kw = 322.87 |poż_densità_popolazzjoni = 84 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2012 |PGD_PSX = $1.208 triljun<ref name="imf2">{{ċita web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=43&pr.y=14&sy=2011&ey=2013&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds= |titlu=Indonesia |pubblikatur=Fond Monetarju Internazzjonali |data-aċċess=2013-03-08 |lingwa=en}}</ref> |poż_PGD_PSX = 15 |PGD_PSX_per_capita = $4,977<ref name=imf2/> |poż_PGD_PSX_per_capita = 117 |sena_IŻU = 2012 |IŻU = {{increase}} 0.707<ref name="HDI">{{ċita web|url=http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/IDN.html |titlu= Rapport tal-Iżvilupp Uman 2012|sena=2012|pubblikatur=Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti|data-aċċess=2012-06-05 |lingwa=en}}</ref> |poż_IŻU = 111 |kategorija_IŻU = <span style="color:#fc0;">medju</span> |tip_sovranità = [[Rivoluzzjoni Nazzjonali Indoneżjana|Indipendenza]] |nota_sovranità = mill-[[Olanda]] |avveniment_stabbilit1 = [[Proklamazzjoni tal-Indipendenza Indoneżjana|Iddikjarata]] |data_stabbilit1 = 17 ta' Awwissu 1945 |avveniment_stabbilit2 = Rikonoxxuta |data_stabbilit2 = 27 ta' Diċembru 1949 |valuta = [[rupi tal-Indoneżja|Rupi]] |kodiċi_valuta = IDR |żona_ħin = varji |differenza_ħku = +7 għal +9 |żona_ħin_legali = |differenza_żona_ħin_legali = |format_data = JJ/XX/SSSS |cctld = [[.id]] |kodiċi_telefoniku = +62 |kodiċi_iso3166 = ID |sit_uffiċjali = [http://www.indonesia.go.id/en.html indonesia.go.id] |sena_PGD_nominali = 2012 |PGD_nominali = $878.198 biljun<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali = 16 |PGD_nominali_per_capita = $3,592<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali_per_capita = 105 |nota1 = }} L-'''Indoneżja''' ({{awdjo|En-us-Indonesia.ogg|ˌɪndəˈniːʒə}}), uffiċjalment '''ir-Repubblika tal-Indoneżja''' ([[Lingwa Indoneżjana|Indoneżjan]]: ''Republik Indonesia''), hija reppublika unitarja sovran u pajjiż transkontinentali fix-[[Xlokk tal-Asja]] u fl-[[Oċeanja]]. Jinsab bejn l-Oċean Indjan u l-Oċean Paċifiku, L-Indoneżja hija l-akbar pajjiż gżira fid-dinja li tinkludi madwar [[Lista ta' gżejjer fl-Indoneżja|17,508 gżejjer]].<ref>[http://ec.europa.eu/europeaid/where/asia/regional-cooperation/support-regional-integration/asem/documents/10.03.10_info_on_indonesia_finale_en.pdf Informazzjoni dwar l-Indoneżja]. ASEM Development conference II: Towards an Asia-Europe partnership for sustainable development. 26–27 May 2010, Yogyakarta, Indonesia. ec.europa.eu</ref> Il-pajjiż għandhu popolazzjoni b'aktar minn 261 miljun ruħ u r-raba' [[Lista ta' pajjiżi skont il-popolazzjoni|l-aktar pajjiż popolat]] fid-dinja, l-aktar pajjiż popolat tal-Austronesian kif ukoll l-aktar pajjiż b'maġġoranza Musulmana. L-akbar popolata gżira fid-dinja, Java fiha aktar minn nofs il-popolazzjoni tal-pajjiż. L-Indoneżja hija repubblika, b'leġiżlatur elett u president. Il-pajjiż għandhu [[Provinċji tal-Indoneżja|34 provinċji]]. L-aktar belt popolata fil-pajjiż u l-belt kapitali hi [[Ġakarta]] li wkoll l-aktar belt popolata fix-Xlokk tal-Asja u t-tieni fl-Asja. Il-pajjiż għandhu l-fruntieri tal-art mal-[[Papwa Gwinea l-Ġdida]], [[Timor tal-Lvant]] u l-[[Malażja]]. Pajjiżi ġirien oħra jinkludu lil [[Singapor]], [[Filippini]], [[Awstralja]], [[Palaw]] u t-territorju Indjan tal-[[Gżejjer Andaman u Nicobar]]. L-Indoneżja hija membru fundatur tal-[[Assoċjazzjoni tan-Nazzjonijiet Ażjatiċi tax-Xlokk|ASEAN]] u membru tal-[[ekonomiji maġġuri G-20]]. L-[[Ekonomija tal-Indoneżja|ekonomija Indoneżjana]] hija s-[[Lista ta' pajjiżi skont il-PGD (nominali)|sittax]] l-akbar skont il-PGD nominali u l-[[Lista ta' pajjiżi skont il-PGD (PSX)|ħmistax]] l-akbar mix-[[xiri tal-parità tas-saħħa]]. == Referenzi == {{Referenzi}} {{Oċeanja}} {{Asja}} [[Kategorija:Indoneżja| ]] [[Kategorija:Pajjiżi gżejjer]] [[Kategorija:Repubbliki]] 4owv95k14dxx0r38wklj0f4ft1olral 0 16260 279394 276166 2022-08-19T19:48:05Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika Bolivarjana tal-Veneżwela |isem_nattiv = <small>''República Bolivariana de Venezuela''</small> |isem_komuni = Veneżwela |stampa_bandiera = Flag of Venezuela.svg |stampa_emblema = Coat of arms of Venezuela.svg |stampa_mappa = VEN orthographic.svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Veneżwela |ħolqa_emblema = Emblema tal-Veneżwela |ħolqa_demografija = Demografija tal-Veneżwela |mottu_nazzjonali = |innu_nazzjonali = ''[[Gloria al Bravo Pueblo]]''<br /><small>''Glorja lill-Poplu Kuraġġuż''</small><br /><center>[[Stampa:United States Navy Band - Gloria al Bravo Pueblo.ogg]]</center> |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Spanjola|Spanjol]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Caracas]] |l-ikbar_belt = [[Caracas]] |latd=10 |latm=30 |latNS=N |lonġd=66 |lonġm=58 |lonġEW=W |tip_gvern = [[Repubblika kostituzzjonali]] [[Sistema presidenzjali|presidenzjali]] [[repubblika federali|federali]] |titlu_kap1 = [[President tal-Veneżwela|President]] |titlu_kap2 = [[Viċi President tal-Veneżwela|Viċi President]] |titlu_kap3 = [[Lista ta' Kelliema tal-Assemblea Nazzjonali tal-Veneżwela|President tal-Assemblea Nazzjonali]] |isem_kap1 = [[Nicolás Maduro]] |isem_kap2 = [[Jorge Arreaza]] |isem_kap3 = [[Diosdado Cabello]] |żona_kklassifika = 33 |poż_erja = 33 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 916,445 |erja_mi_kw = 353,841 |perċentwal_ilma = 0.32 |sena_stima_popolazzjoni = 2012 |stima_popolazzjoni = 28,946,101<ref name="cia">https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ve.html</ref> |poż_stima_popolazzjoni = 44 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = |sena_ċensiment_popolazzjoni = |densità_popolazzjoni_km2 = 30.2 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 77 |poż_densità_popolazzjoni = 181 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2013 |PGD_PSX = $396.848 biljun<ref name=imf2>{{ċita web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=32&pr.y=1&sy=2009&ey=2013&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=299&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|titlu=Venezuela|pubblikatur=Fond Monetarju Internazzjonali|data-aċċess=2012-04-01|lingwa=en}}</ref> |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita = $13,633<ref name=imf2/> |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2013 |IŻU = {{increase}} 0.748<ref name="HDI">{{ċita web|url=http://hdr.undp.org/en/mediacentre/humandevelopmentreportpresskits/2013report/ |titlu=Rapport tal-Iżvilupp Uman 2013|sena=2013|pubblikatur=Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti|data=2013-03-14|data-aċċess=2013-03-14|lingwa=en}}</ref> |poż_IŻU = 71 |kategorija_IŻU = <span style="color:#090;">għoli</span> |tip_sovranità = [[Indipendenza]] {{nobold|mill-[[Imperu tal-Brażil]]}} |avveniment_stabbilit1 = minn [[Spanja]] |data_stabbilit1 = 5 ta' Lulju 1811 |avveniment_stabbilit2 = mill-[[Gran Kolombja]] |data_stabbilit2 = 13 ta' Jannar 1830 |avveniment_stabbilit3 = Rikonoxxuta |data_stabbilit3 = 30 ta' Marzu 1845 |avveniment_stabbilit4 = [[Kostituzzjoni tal-Venezwela|Kostituzzjoni attwali]] |data_stabbilit4 = 20 ta' Diċembru 1999 |valuta = [[bolívar tal-Veneżwela|Bolívar fuerte]] |kodiċi_valuta = VEF |żona_ħin = [[Ħin fil-Veneżwela|VET]] |differenza_ħku = –4 |żona_ħin_legali = |differenza_żona_ħin_legali = |cctld = [[.ve]] |kodiċi_telefoniku = +58 |sena_PGD_nominali = 2013 |PGD_nominali = $345.651 biljun<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $11,527<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali_per_capita = |nota1 = }} Il-'''Veneżwela''' ({{awdjo|en-us-Venezuela.ogg|ˌvɛnəˈzweɪlə}}, uffiċjalment imsejħa r-'''Repubblika Bolivarjana tal-Veneżwela''' ([[Lingwa Spanjola|Spanjol]]:''República Bolivariana de Venezuela''), hi pajjiż li tinsab fil-kosta tat-tramuntana tal-[[Amerika t'Isfel]]. It-territorju tal-Veneżwela jkopri madwar 916,445 kilometru kwadru (353,841 mi kw) b'popolazzjoni stmata ta' madwar 29,100,000. Il-Veneżwela hija kkunsidrata bħala stat ma' [[Pajjiżi megadiversi|bijodiversità estremament għolja]]. == Referenzi == {{Referenzi}} {{Amerika t'Isfel}} [[Kategorija:Veneżwela]] [[Kategorija:Pajjiżi tal-Karibew]] [[Kategorija:Repubbliki]] [[Kategorija:Pajjiżi fl-Amerika t'Isfel]] 3sexfgq93v3vz75madliulqy0eeo06f 0 16978 279391 276716 2022-08-19T19:11:04Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija|image=[[File:Jeffrey Pullicino Orlando1914.BOOK.Final.web 1.jpg|225px]]}} '''Jeffrey Pullicino Orlando''' (twieled fis-27 ta' Novembru 1963) huwa eks-membru tal-[[Parlament Malti]] u attwalment iservi bħala ċermen eżekuttiv tal-Kunsill Malti għax-Xjenza u t-Teknoloġija.<ref>{{ċita web |url=https://www.gov.mt/en/Government/Government%20of%20Malta/Ministries%20and%20Entities/Officially%20Appointed%20Bodies/Pages/Councils/Malta-Council-for-Science-and-Technology.aspx |titlu=Malta Council for Science and Technology Agency |pubblikatur=Gvern ta' Malta |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210108083920/https://www.gov.mt/en/Government/Government%20of%20Malta/Ministries%20and%20Entities/Officially%20Appointed%20Bodies/Pages/Councils/Malta-Council-for-Science-and-Technology.aspx |arkivju-data=2021-01-08 |lingwa=en }}</ref> == Ħajja personali == Jeffrey Pullicino Orlando twieled [[Tas-Sliema]] u trabba [[Ħ'Attard]]. Għandu tlett itfal u jipprattika bħala [[dentist]] f'Ħaż-Żebbuġ. Kien miżżewweġ lil [[Marlene Farrugia]] u Carmen Ciantar,<ref>{{Ċita web |url=https://timesofmalta.com/articles/view/Pullicino-Orlando-seeks-divorce.392922 |titlu=Pullicino Orlando seeks divorce |pubblikatur=Times of Malta |lingwa=en |data-aċċess=2021-07-28 }}</ref><ref>{{ċita web |url=http://www.independent.com.mt/articles/2016-07-05/local-news/Former-ARMS-Ltd-CEO-Carmen-Ciantar-appointed-as-head-of-Foundation-for-Medical-Services-6736160528 |titlu=Former ARMS Ltd CEO Carmen Ciantar appointed as head of Foundation for Medical Services |pubblikatur=The Malta Independent |data=2016-07-05 |lingwa=en }}</ref> u attwalment jgħix ma' Lara Boffa.<ref>{{ċita web |url=https://timesofmalta.com/articles/view/man-gets-discharge-after-insulting-pullicino-orlando.648991 |titlu=Conditionally discharged after insulting, then apologising to Pullicino Orlando |isem=Edwina |kunjom=Brincat |data=2017-05-25 |lingwa=en }}</ref> == Politika == Pullicino Orlando beda jimmilita fil-[[Partit Nazzjonalista (Malta)|Partit Nazzjonalista]] (PN) minn meta kien żagħżugħ u kien membru attiv fil-kumitati tal-partit.<ref name="riżenja-jpo">{{ċita web |url=https://timesofmalta.com/articles/view/pm-jpo-holding-crucial-meeting.429251 |titlu=Updated: JPO resigns from PN; PM: Legislative programme will continue |pubblikatur=Times of Malta |data=2012-07-19 |lingwa=en }}</ref> Ġie elett kunsillier għal Ħaż-Żebbuġ fl-1993.<ref>{{ċita web |url=http://www.geocities.ws/jojocian/zlc-history.html |titlu=Zebbug Local Council Elections - 1993 – 2005 |sit=www.geocities.ws/jojocian |lingwa=en }}</ref> F'isem il-Partit Nazzjonalista ikkontesta u ġie elett mis-seba' distrett fl-1996, fl-1998, fl-2003 u fl-2008.<ref>{{ċita web |url=https://www.parlament.mt/members-group/pullicino-orlando-jeffrey/ |titlu=Dr Jeffrey Pullicino-Orlando |data=2018-02-01 |pubblikatur=Parlament ta' Malta |lingwa=mt |data-aċċess=2021-07-28 }}</ref> Hu serva bħala ''shadow Minister'' tas-settur tat-telekomunikazzjoni, bħala kap tad-delegazzjoni parlamentari Maltija għall-Assemblea Parlamentari tal-[[Kunsill tal-Ewropa]], fejn serva wkoll bħala Viċi-President tal-Assemblea għal sentejn, u mill-2010 ħa rwol ta' kap eżekuttiv tal-[[Kunsill Malti għax-Xjenza u Teknoloġija]] (MCST). Fis-6 ta' Lulju 2010, Pullicino Orlando ressaq ''Private Member's Bill'' fil-Parlament biex jiġi introdott id-[[divorzju]].<ref>{{ċita web |url=https://www.maltatoday.com.mt/news/divorcereferendum/2445/pullicino-orlando-rocks-political-establishment-with-unexpected-divorce-bill |titlu=Pullicino Orlando rocks political establishment with unexpected divorce bill |pubblikatur=Malta Today |isem=Matthew |kunjom=Vella |data=2010-07-07 |lingwa=en }}</ref> F'Novembru tal-2010 twaqqaf il-"Moviment Iva għad-Divorzju" b'[[Deborah Schembri]], president tal-moviment, u b'membri parlamentari oħra msieħba.<ref>{{ċita web |url=https://www.maltatoday.com.mt/news/divorcereferendum/7175/pullicino-orlando-bartolo-present-new-joint-private-member-s-bill-on-divorce |titlu=Pullicino Orlando, Bartolo present new joint private member's bill on divorce |isem=Nestor |kunjom=Laiviera |data=2010-12-14 |lingwa=en }}</ref> Il-kampanja wasslet għar-[[Referendum f'Malta tal-2011|referendum]] fit-28 ta' Mejju 2011, fejn 53% ivvutaw favur l-introduzzjoni tad-divorzju.<ref>{{ċita web |url=http://www.doi.gov.mt/EN/elections/2011/Referendum/final_result.asp |titlu=REFERENDUM 2011 |pubblikatur=Dipartment tal-Informazzjoni |arkivju-url=https://web.archive.org/web/20110602010408/http://www.doi.gov.mt/EN/elections/2011/Referendum/final_result.asp |arkivju-data=2011-06-02 |lingwa=mt}}</ref><ref>{{ċita web |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-14285882 |titlu=MPs in Catholic Malta pass historic law on divorce |pubblikatur=BBC News |data=2011-07-25 |lingwa=en }}</ref> Fit-12 ta' Lulju 2012, l-eżekuttiv tal-Partit Nazzjonalista ddeċieda li [[Franco Debono]], Jeffrey Pullicino Orlando u [[Jesmond Mugliett]] ma kinux se jitħallew jikkontestaw l-elezzjoni ġenerali li jmiss f'isem il-PN, għalkemm Pullicino Orlando kien iddikjara preċedentament li ma kienx se jikkontesta.<ref>{{ċita web |url=https://www.maltatoday.com.mt/news/national/19568/pn-bans-three-mps-from-contesting-party-ticket-next-elections-20120712 |titlu=PN bans three MPs from contesting party ticket next elections |pubblikatur=Malta Today |isem=Matthew |kunjom=Vella |lingwa=en }}</ref> Pullicino Orlando irriżenja mill-Partit u mill-Grupp Parlamentari b'effett immedjat fid-19 ta' Lulju wara li l-eżekuttiv tal-Partit b'mod unanimu irrifjuta s-sejħa tiegħu sabiex jiġi mkeċċi r-rappreżentat permanenti għall-[[Unjoni Ewropea]], [[Richard Cachia Caruana]],<ref name="riżenja-jpo" /> bir-raġuni miġjuba kontra Cachia Caruana kienet li r-riattivazzjoni tas-[[Sħubija għall-Paċi]] (PfP) saret minn wara dahar il-Parlament Malti min-naħa ta' dan tal-aħħar.<ref>{{ċita web |url=https://www.maltatoday.com.mt/news/national/18951/live-richard-cachia-caruana-resignation-motion-follow-us-here-20120618 |titlu=[LIVE] Pullicino Orlando votes for Labour motion, Mugliett abstains on Cachia Caruana resignation |pubblikatur=Malta Today |isem=Jurgen |kunjom=Balzan |data=2012-06-18 |lingwa=en }}</ref> Il-Prim Ministru attwali [[Lawrence Gonzi]] ħabbar li Pullicino Orlando kien se jibqa' bħala membru parlamentari. Pullicino Orlando, f'Mejju tal-2017, ħabbar li aċċetta li jikkontesta mal-Partit Laburista fl-[[Elezzjonijiet Ġenerali 2017 (Malta)|elezzjonijiet ġenerali tal-2017]] fuq insistenza tal-Prim Ministru [[Joseph Muscat]].<ref>{{ċita web |url=https://timesofmalta.com/articles/view/jeffrey-pullicino-orlando-submits-nomination-as-pl-candidate.647858 |titlu=Jeffrey Pullicino Orlando submits nomination as PL candidate |pubblikatur=Times of Malta |data=2017-05-13 |lingwa=en }}</ref> Fl-elezzjonijiet ikkontesta fis-seba' distrett però ma ġiex elett.<ref>{{ċita web |url=https://electoral.gov.mt/ElectionResults/General?v=783&year=244 |titlu=GENERAL ELECTION |pubblikatur=Kummissjoni Elettorali Malta |lingwa=en }}</ref> == Kunsill Malti għax-Xjenza u t-Teknoloġija == [[Stampa:Esplora Facade.jpg|thumb|right|Faċċata tal-Esplora wara r-restawr]] Pullicino Orlando inħatar bħala ċermen tal-MCST f'Marzu tal-2010 mill-Prim Ministru Lawrence Gonzi. It-terminu tiegħu f'din il-kariga ġie estiż darbtejn mill-amministrazzjoni [[Partit Laburista (Malta)|Laburista]] mmexxija minn Joseph Muscat u reġa' ġie ikkonfermat minn [[Robert Abela]] wara li ġie maħtur bħala l-mexxej ġdid tal-Partit Laburista u Prim Ministru ta' Malta. Taħt it-tmexxija tiegħu, l-irwol tal-Kunsill ġie estiż biex jinkludi wkoll oqsma bħal dawk tal-ispazju, PRIMA (Sħubija fir-Riċerka u l-Innovazzjoni fiż-Żona tal-[[Baħar Mediterran|Mediterran]]),<ref>[https://prima-med.org/ Sit uffiċjali ta' PRIMA]</ref> u ra żieda esponenzjali fir-relazzjonijiet internazzjonali fil-qasam tar-Riċerka u l-Innovazzjoni. Kisba oħra notevoli kienet l-iżvilupp tal-Esplora, iċ-Ċentru Interattiv għax-Xjenza Nazzjonali. Il-proġett ta' żvilupp tal-Esplora kien jinvolvi r-riabilitazzjoni ta' dak li qabel kien l-Isptar Navali Bighi, li kien fi stat ta' kollass imminenti, f'kumpless ta' 22,000 metru kwadru li jinkludi planetarju uniku u aktar minn 250 esebit interattiv. Dan il-kumpless ġie inawgurat fit-28 ta' Ottubru 2016.<ref>{{ċita web |url=http://www.maltatoday.com.mt/business/technology/71048/esplora_science_centre_launched_250_exhibits |titlu=[WATCH] Esplora science centre launched: 250 exhibits for full visitor immersion |data=2016-10-28 |isem=Paul |kunjom=Cocks |pubblikatur=Malta Today |data-aċċess=2018-08-16 |lingwa=en}}</ref> Iċ-Ċentru ġie iddikjarat mill-[[Kummissjoni Ewropea]] bħala Proġett Emblematiku fl-għeluq tat-30 Anniversarju tal-Politika ta' Koeżjoni f'April tal-2018.<ref>{{ċita web |url=http://www.maltatoday.com.mt/business/tech/85958/esplora_recognised_as_one_of_the_best_european_projects_financed_by_the_european_union |titlu=Esplora recognised as one of the best European projects financed by the European Union |pubblikatur=Malta Today |data-aċċess=2021-08-10 |lingwa=en}}</ref> Flimkien mal-Esplora, fl-2021, tnieda l-pjan għal EsploraNatura li se tkun sezzjoni ġdida ddedikata fuq ix-xjenzi naturali.<ref>{{ċita web |url=https://timesofmalta.com/articles/view/bighi-cot-lift-restored-converted-to-new-access-for-science-centre.891340 |titlu=Bighi 'cot lift' restored, converted to new access for science centre |pubblikatur=Times of Malta |data=2021-08-04 |lingwa=en }}</ref> Il-proġett se jara li l-[[mużew]] l-antik tal-istorja naturali fil-Palazz Vilhena jingħalaq u l-palazz jiġi rriabilitat . L-esebiti se jiġu trsferiti lejn ċentru ġdid fuq in-naħa tal-Lvant tal-[[peniżola]] ta' Bighi, u l-esperjenza se tittejjeb biż-żieda ta' diversi esebiti ġodda u l-użu ta' teknoloġija avvanzata.<ref>{{ċita pubblikazzjoni |url=https://issuu.com/contenthousegroup/docs/style-42_final/50 |titlu=Malta's New Home For Natural History |rivista=Style on Sunday |ħarġa=42 |sena=2019 |paġna=51 |data-aċċess=2021-08-10 |lingwa=en}}</ref> == Fondazzjoni kENUP == [[Stampa:UKRMT.jpg|thumb|L-inizjattiva tal-adozzjonii ta' familji Ukreni]] Pullicino Orlando huwa wieħed mill-fundaturi u direttur tal-Fondazzjoni kENUP.<ref>{{ċita web |url=https://www.kenup.eu/team |titlu=kENUP team |pubblikatur=kENUP |lingwa=en }}</ref> Din il-fondazzjoni taħdem għall-benefiċċju pubbliku mingħajr skop ta' qligħ u tappoġġja innovazzjoni li hija bbażata fuq riċerka fil-qasam tas-saħħa. L-għan ewlieni ta' kENUP hu li tassigura li aġenti terapewtiċi, b'użu effettiv u affordabbli, ikunu disponibbli b'mod kumplessiv. kENUP hija bbażata f'Malta u għandha s-sosten sħiħ tal-Kummissjoni Ewropea permezz tal-Fond Ewropew għall-Investiment Strateġiku. Bħala direttur ta' kENUP, Pullicino Orlando kien il-mutur wara inizjattiva li rat l-uffiċċji tal-Fondazzjoni mibdula f'residenza għal 30 refuġjat [[Ukrajna|Ukren]] f'April tal-2022 b'kawża tal-[[Invażjoni Russa tal-Ukrajna tal-2022|invażjoni Russa tal-Ukrajna]].<ref>{{ċita web |kunjom=Zammit |isem=Mark Laurence |titlu=We speak to him every day to make sure he's still alive |url=https://timesofmalta.com/articles/view/we-speak-to-him-every-day-to-make-sure-hes-still-alive.949297 |pubblikatur=Times of Malta |data-aċċess=2022-04-25 |lingwa=en}}</ref> == Awtobijografija == F'Ġunju tal-2021 ġiet ippubblikata l-[[awtobijografija]] ta' Pullicino Orlando, ''With All Due Respect'' ("Bir-Rispett Kollu"). Fiha, l-awtur ta perspettiva tal-avvenimenti li sawru l-istorja riċenti ta' Malta minħabba li Pullicino Orlando kien involut direttament maż-żewġ partiti ewlenin u fl-ogħla livelli.<ref>{{ċita web |titlu=‘It was obvious I won the election for PN in 2008' – Jeffrey Pullicino Orlando |url=https://timesofmalta.com/articles/view/it-was-obvious-i-won-the-election-for-pn-in-2008-jeffrey-pullicino.882505 |data=2021-06-27 |pubblikatur=Times of Malta |data-aċċess=2021-07-07 |lingwa=en }}</ref><ref>{{ċita web |titlu=Revenge of JPO: former MP takes no prisoners in memoirs |url=https://www.maltatoday.com.mt/arts/books/110405/revenge_of_jpo_former_mp_takes_no_prisoners_in_memoirs |data=2021-06-21 |isem=Matthew |kunjom=Vella |pubblikatur=Malta Today |data-aċċess=2021-07-07 |lingwa=en}}</ref> == Referenzi == {{Referenzi}} == Ħoloq esterni == {{Commonscat}} {{DEFAULTSORT:Pullicino Orlando, Jeffrey}} [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Twieldu fl-1963]] [[Kategorija:Politiċi Maltin]] [[Kategorija:Dentisti Maltin]] cpv9rx2rrx4bxj6dqw9go8tws0rts21 10 17199 279430 272655 2022-08-20T09:37:22Z Chrisportelli 355 wikitext text/x-wiki {{#if: {{{1<includeonly>|</includeonly>}}} {{{id|}}} {{#property:P1469}} | [{{#if: {{{archive|}}} | https://web.archive.org/web/{{{archive}}}/ | https://timetravel.mementoweb.org/memento/20150905/ }}https://www.fifa.com/fifa-tournaments/players-coaches/people={{#if: {{{1|{{{id<includeonly>|</includeonly>}}}}}} | {{{1|{{{id}}}}}} | {{L-ewwel kelma|1={{#property:P1469}}|sep=,}} }}/index.html {{#if: {{{2|{{{name<includeonly>|</includeonly>}}}}}} | {{{2|{{{name}}}}}} | {{PAGENAMEBASE}} }}] – rekord kompetittiv tal-[[FIFA]] (arkivjat)<includeonly>{{EditAtWikidata|pid=P1469|{{{1|{{{id|}}}}}}}}</includeonly> | <span class="error">Il-mudell &#123;&#123;[[Mudell:FIFA|FIFA]]&#125;&#125; għandu nieqes l-identifikatur u l-entità ma teżistix fuq Wikidata.</span> }}<noinclude> {{dokumentazzjoni}} </noinclude> 257cxznyf50bob4y4yailrxttfahnrk 0 19881 279393 251161 2022-08-19T19:46:44Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox kompetizzjoni futbol | isem_kompetizzjoni = UEFA Europa League | sena = 2012–13 | stampa = | daqs = | pajjiż = | dati = 3 ta' Lulju 2012 – 15 ta' Mejju 2013 | parteċipanti = 48''+8'' (kompetizzjoni proprja)<br />161''+32'' <small>(minn 53 assoċjazzjonijiet)</small> | konfederazzjoni = | grawnds = | bliet = | rebbieħ = {{flagicon|ENG}} [[Chelsea FC|Chelsea]] (l-1^el titlu) | tieni = {{flagicon|POR}} [[SL Benfica|Benfica]] | tielet = | raba' = | partiti = 205 | gowls = 521 | attendenza = {{#expr: <!--Group A-->31120 + 7220 + 8000 + 40092 + 39358 + 20143 + 15000 + 6190 + 8556 + 37180 + 17132 + 7650 + <!--Group B-->12000 + 10848 + 5676 + 19772 + 15749 + 12248 + 4652 + 11389 + 3717 + 10000 + 11067 + <!--Group C-->8500 + 47000 + 12746 + 46297 + 45000 + 9287 + 15775 + 33284 + 40164 + 14686 + 3917 + 23995 + <!--Group D-->4000 + 13609 + 13393 + 30987 + 33124 + 2218 + 18003 + 13392 + 21632 + 14934 + 1819 + 19983 + <!--Group E-->17155 + 11633 + 5944 + 48694 + 43651 + 15300 + 5239 + 24681 + 48430 + 5740 + 15550 + 15487 + <!--Group F-->31003 + 35000 + 10091 + 18200 + 14400 + 30043 + 12360 + 18079 + 27000 + 28552 + 20383 + 9434 + <!--Group G-->10000 + 22325 + 14023 + 10160 + 9243 + 13651 + 12743 + 18406 + 10221 + 15566 + 11974 + 8080 + <!--Group H-->28472 + 18000 + 31400 + 10443 + 6084 + 18626 + 15832 + 17186 + 12348 + 8992 + 6150 + 5233 + <!--Group I-->41842 + 3000 + 2500 + 13752 + 10324 + 30587 + 850 + 24465 + 17121 + 150 + 29087 + 30424 + <!--Group J-->11000 + 25030 + 9994 + 17361 + 13008 + 10049 + 9068 + 27089 + 9390 + 23318 + 10300 + 32554 + <!--Group K-->0 + 15322 + 40003 + 12587 + 10935 + 43200 + 34235 + 19842 + 8320 + 39218 + 29400 + 10513 + <!--Group L-->14000 + 22500 + 34600 + 5578 + 8338 + 8565 + 33200 + 19500 + 4453 + 35800 + 14420 + 15000 + <!--Round of 32 1st leg-->21000 + 7000 + 8021 + 14000 + 35000 + 25375 + 51493 + 18952 + 15000 + 14790+ 30157 + 15200 + 25000 + 8314 + 46279 + 31672 + <!--Round of 32 2nd leg-->3000 + 6000 + 39973 + 16796 + 26000 + 27174 + 38761 + 0 + 30000 + 43026 + 11889 + 30000 + 35423 + 27500 + 38642 + 11067 + <!--Round of 16 1st leg-->5000 + 11701 + 28750 + 45000 + 47000 + 34353 + 18000 + 15008 + <!--Round of 16 2nd leg-->1889 + 19500 + 18241 + 0 + 26609 + 45487 + 0 + 28817 + <!--Quarter-finals 1st leg-->32994 + 32136 + 51000 + 44133 + <!--Quarter-finals 2nd leg-->25000 + 40000 + 0 + 52157 + <!--Semi-finals 1st leg-->51000 + 36000 + <!--Semi-finals 2nd leg-->55402 + 39409 + <!--Final-->46163}} | l-aqwa_skorer = {{flagicon|CZE}} [[Libor Kozák]] (8 gowls) | l-aqwa_plejer = | staġun_preċedenti = [[UEFA Europa League 2011–12|2011–12]] | staġun_suċċessiv = [[UEFA Europa League 2013–14|2013–14]] }} Il-'''UEFA Europa League 2012–13''' hija r-raba' staġun tal-[[UEFA Europa League]], kompetizzjoni għall-[[klabb tal-futbol|klabbs tal-futbol]] li qabel kienet tissejjaħ it-Tazza UEFA (UEFA Cup). [[Chelsea FC|Chelsea]] kisbu l-ewwel titlu tal-kompetizzjoni billi rebħu l-finali bl-iskor ta' 2-1 kontra [[SL Benfica|Benfica]] f'[[Amsterdam Arena]].<ref>{{ċita aħbar|url=http://en.uefa.com/uefa/aboutuefa/organisation/executivecommittee/news/newsid=1644074.html|titlu=Wembley, Amsterdam Arena, Prague get 2013 finals|pubblikatur=UEFA|data=2011-06-16|data-aċċess=2011-06-16|lingwa=en}}</ref> == Distribuzzjoni tat-timijiet == Total ta' 193 tim minn 53 assoċjazzjoni membru tal-UEFA daħlu biex jipparteċipaw fl-edizzjoni 2012–13 tal-Europa League. In-numru ta' postijiet ta' timijiet kwalifikati huma allokati skont il-[[koeffiċjenti tal-UEFA]]:<ref name="regulations">{{ċita web|url=http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/Regulations/competitions/Regulations/01/79/68/69/1796869_DOWNLOAD.pdf|titlu=Regulations of the UEFA Champions League 2012/13|data=2012-03-01|pubblikatur=UEFA|post=Nyon|format=PDF|data-aċċess=2012-06-01|lingwa=en}}</ref> * L-assoċjazzjonijiet mill-1 sas-6 jkollhom tliet klabbs * L-assoċjazzjonijiet mis-7 sad-9 jkollhom erba' klabbs * L-assoċjazzjonijiet mill-10 sal-51 ikollhom tliet klabbs (bl-eċċezzjoni tal-Liechtenstein) * L-assoċjazzjonijiet mit-52 sat-53 ikollhom tliet klabbs * L-ewwel tliet assoċjazzjonijiet fil-klassifika 2012–13 tal-Fair Play tal-UEFA (in-Norveġja, il-Finlandja u l-Olanda)jingħataw post addizjonali<ref>{{ċita web|url=http://www.uefa.com/uefa/socialresponsibility/respect/news/newsid=1794042.html|titlu=Norway wins UEFA Respect Fair Play ranking|pubblikatur=UEFA|data=2012-06-07|lingwa=en}}</ref> * 32 klabb eliminat mill-[[UEFA Champions League 2012–13]] jingħaqdu ma' din il-kompetizzjoni * Il-Liechtenstein għandha tim wieħed biex jikkwalifika (peress li torganizza biss tazza domestika u l-ebda kampjonat domestiku) ===Timijiet=== {| class="wikitable" |- !colspan=4|[[#L-aħħar 32|L-aħħar 32]] |- |{{flagicon|UKR}} [[FC Dynamo Kyiv|Dynamo Kyiv]] |{{flagicon|GRE}} [[Olympiacos FC|Olympiacos]] |{{flagicon|RUS}} [[FC Zenit Saint Petersburg|Zenit St. Peterburg]] |{{flagicon|NED}} [[AFC Ajax|Ajax]] |- |{{flagicon|ENG}} [[Chelsea FC|Chelsea]] |{{flagicon|BLR}} [[FC BATE Borisov|BATE Borisov]] |{{flagicon|POR}} [[SL Benfica|Benfica]] |{{flagicon|ROU}} [[CFR Cluj]] |- !colspan=4|[[#Fażi tal-gruppi|Fażi tal-gruppi]] |- |{{flagicon|ESP}} [[Atlético Madrid]] |{{flagicon|POR}} [[Associação Académica de Coimbra – OAF|Académica]] |{{flagicon|CYP}} [[AEL Limassol]] |{{flagicon|GER}} [[Borussia Mönchengladbach]] |- |{{flagicon|ENG}} [[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]] |{{flagicon|RUS}} [[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]] |{{flagicon|SVN}} [[NK Maribor|Maribor]] |{{flagicon|DEN}} [[FC Copenhagen|Copenhagen]] |- |{{flagicon|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]] |{{flagicon|SUI}} [[FC Basel|Basel]] |{{flagicon|ITA}} [[Udinese Calcio|Udinese]] |rowspan=3| |- |{{flagicon|ITA}} [[SSC Napoli|Napoli]] |{{flagicon|SWE}} [[Helsingborg IF|Helsingborg]] |{{flagicon|TUR}} [[Fenerbahçe]] |- |{{flagicon|FRA}} [[Olympique Lyonnais|Lyon]] |{{flagicon|ISR}} [[Hapoel Ironi Kiryat Shmona FC|Ironi Kiryat Shmona]] |{{flagicon|GRE}} [[Panathinaikos FC|Panathinaikos]] |- !colspan=4|[[#Rawnd tal-''play-off''|Rawnd tal-''play-off'']] |- |{{flagicon|ENG}} [[Newcastle United FC|Newcastle United]] |{{flagicon|NED}} [[PSV Eindhoven]] |{{flagicon|ISR}} [[Hapoel Tel Aviv FC|Hapoel Tel Aviv]] |{{flagicon|AZE}} [[Neftchi Baku PFC|Neftchi Baku]] |- |{{flagicon|ESP}} [[Levante UD|Levante]] |{{flagicon|NED}} [[AZ Alkmaar|AZ]] |{{flagicon|LUX}} [[F91 Dudelange]] |{{flagicon|SRB}} [[FK Partizan|Partizan]] |- |{{flagicon|GER}} [[VfB Stuttgart|Stuttgart]] |{{flagicon|TUR}} [[Trabzonspor]] |{{flagicon|HUN}} [[Debreceni VSC|Debrecen]] |{{flagicon|ROU}} [[FC Vaslui|Vaslui]] |- |{{flagicon|ITA}} [[SS Lazio|Lazio]] |{{flagicon|GRE}} [[Atromitos FC|Atromitos]] |{{flagicon|CZE}} [[FC Slovan Liberec|Slovan Liberec]] |{{flagicon|SCO}} [[Motherwell FC|Motherwell]] |- |{{flagicon|FRA}} [[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]] |{{flagicon|DEN}} [[FC Midtjylland|Midtjylland]] |{{flagicon|LTU}} [[FK Ekranas|Ekranas]] |{{flagicon|BEL}} [[Club Brugge KV|Club Brugge]] |- |{{flagicon|POR}} [[Sporting Clube de Portugal|Sporting CP]] |{{flagicon|BEL}} [[KSC Lokeren Oost-Vlaanderen|Lokeren]] |{{flagicon|POL}} [[Śląsk Wrocław]] |{{flagicon|NED}} [[Feyenoord]] |- |{{flagicon|RUS}} [[PFC CSKA Moscow|CSKA Moscow]] |{{flagicon|ROU}} [[FC Dinamo București|Dinamo București]] |{{flagicon|MDA}} [[FC Sheriff Tiraspol|Sheriff Tiraspol]] |rowspan=3| |- |{{flagicon|UKR}} [[FC Metalist Kharkiv|Metalist Kharkiv]] |{{flagicon|SCO}} [[Heart of Midlothian FC|Heart of Midlothian]] |{{flagicon|FIN}} [[Helsingin Jalkapalloklubi|HJK]] |- |{{flagicon|UKR}} [[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro Dnipropetrovsk]] |{{flagicon|SUI}} [[FC Luzern|Luzern]] |{{flagicon|NOR}} [[Molde FK|Molde]] |- !colspan=4|[[#It-tielet rawnd ta' kwalifikazzjoni|It-tielet rawnd ta' kwalifikazzjoni]] |- |{{flagicon|ENG}} [[Liverpool FC|Liverpool]] |{{flagicon|POR}} [[CS Marítimo|Marítimo]] |{{flagicon|GRE}} [[PAOK FC|PAOK]] |{{flagicon|CZE}} [[AC Sparta Praha|Sparta Prague]] |- |{{flagicon|ESP}} [[Athletic Bilbao]] |{{flagicon|RUS}} [[FC Dynamo Moscow|Dynamo Moscow]] |{{flagicon|DEN}} [[AC Horsens|Horsens]] |{{flagicon|AUT}} [[SK Rapid Wien|Rapid Wien]] |- |{{flagicon|GER}} [[Hannover 96]] |{{flagicon|UKR}} [[FC Arsenal Kyiv|Arsenal Kyiv]] |{{flagicon|BEL}} [[KRC Genk|Genk]] |{{flagicon|CYP}} [[AC Omonia|Omonia]] |- |{{flagicon|ITA}} [[Inter Milan|Internazionale]] |{{flagicon|NED}} [[SC Heerenveen|Heerenveen]] |{{flagicon|ROU}} [[FC Steaua București|Steaua București]] |rowspan=2| |- |{{flagicon|FRA}} [[Olympique de Marseille|Marseille]] |{{flagicon|TUR}} [[Bursaspor]] |{{flagicon|SCO}} [[Dundee United FC|Dundee United]] |- !colspan=4|[[#It-tieni rawnd ta' kwalifikazzjoni|It-tieni rawnd ta' kwalifikazzjoni]] |- |{{flagicon|RUS}} [[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]] |{{flagicon|ISR}} [[Bnei Yehuda Tel Aviv F.C.|Bnei Yehuda]] |{{flagicon|CRO}} [[HNK Hajduk Split|Hajduk Split]] |{{flagicon|SRB}} [[FK Vojvodina|Vojvodina]] |- |{{flagicon|UKR}} [[FC Metalurh Donetsk|Metalurh Donetsk]] |{{flagicon|ISR}} [[Maccabi Netanya FC|Maccabi Netanya]] |{{flagicon|CRO}} [[NK Slaven Belupo|Slaven Belupo]] |{{flagicon|SWE}} [[AIK Fotboll|AIK]] |- |{{flagicon|NED}} [[Vitesse]] |{{flagicon|CZE}} [[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]] |{{flagicon|BLR}} [[FC Naftan Novopolotsk|Naftan Novopolotsk]] |{{flagicon|BIH}} [[NK Široki Brijeg|Široki Brijeg]] |- |{{flagicon|TUR}} [[Eskişehirspor]] |{{flagicon|CZE}} [[FK Mladá Boleslav|Mladá Boleslav]] |{{flagicon|BLR}} [[FC Shakhtyor Salihorsk|Shakhtyor Salihorsk]] |{{flagicon|FIN}} [[FC Inter Turku|Inter Turku]] |- |{{flagicon|GRE}} [[Asteras Tripoli FC|Asteras Tripolis]] |{{flagicon|AUT}} [[FC Admira Wacker Mödling|Admira Wacker Mödling]] |{{flagicon|POL}} [[Legia Warsaw]] |{{flagicon|IRL}} [[Sligo Rovers FC|Sligo Rovers]] |- |{{flagicon|DEN}} [[Aarhus Gymnastikforening|AGF]] |{{flagicon|AUT}} [[SV Ried|Ried]] |{{flagicon|POL}} [[Ruch Chorzów]] |{{flagicon|HUN}} [[Videoton FC|Videoton]] |- |{{flagicon|BEL}} [[KAA Gent|Gent]] |{{flagicon|CYP}} [[APOEL FC|APOEL]] |{{flagicon|SVK}} [[FC Spartak Trnava|Spartak Trnava]] |{{flagicon|MDA}} [[FC Milsami|Milsami Orhei]] |- |{{flagicon|ROU}} [[FC Rapid București|Rapid București]] |{{flagicon|CYP}} [[Anorthosis Famagusta FC|Anorthosis]] |{{flagicon|SVK}} [[ŠK Slovan Bratislava|Slovan Bratislava]] |{{flagicon|LTU}} [[VMFD Žalgiris Vilnius|Žalgiris Vilnius]] |- |{{flagicon|SCO}} [[St. Johnstone FC|St. Johnstone]] |{{flagicon|BUL}} [[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]] |{{flagicon|NOR}} [[Aalesunds FK|Aalesund]] |{{flagicon|LVA}} [[Skonto FC|Skonto]] |- |{{flagicon|SUI}} [[BSC Young Boys|Young Boys]] |{{flagicon|BUL}} [[PFC Levski Sofia|Levski Sofia]] |{{flagicon|NOR}} [[Tromsø IL|Tromsø]] |{{flagicon|GEO}} [[FC Dila Gori|Dila Gori]] |- |{{flagicon|SUI}} [[Servette FC|Servette]] |{{flagicon|BUL}} [[PFC Lokomotiv Plovdiv|Lokomotiv Plovdiv]] |{{flagicon|SRB}} [[Red Star Belgrade]] | |- !colspan=4|[[#L-ewwel rawnd ta' kwalifikazzjoni|L-ewwel rawnd ta' kwalifikazzjoni]] |- |{{flagicon|CRO}} [[NK Osijek|Osijek]] |{{flagicon|LTU}} [[FK Šiauliai|Šiauliai]] |{{flagicon|KAZ}} [[FC Aktobe|Aktobe]] |{{flagicon|MLT}} [[Floriana FC|Floriana]] |- |{{flagicon|BLR}} [[FC Gomel|Gomel]] |{{flagicon|LVA}} [[FK Liepājas Metalurgs|Liepājas Metalurgs]] |{{flagicon|LIE}} [[USV Eschen/Mauren|Eschen/Mauren]] |{{flagicon|NIR}} [[Portadown FC|Portadown]] |- |{{flagicon|POL}} [[Lech Poznań]] |{{flagicon|LVA}} [[FC Daugava|Daugava Daugavpils]] |{{flagicon|MNE}} [[FK Čelik Nikšić|Čelik Nikšić]] |{{flagicon|NIR}} [[Cliftonville FC|Cliftonville]] |- |{{flagicon|SVK}} [[FK Senica|Senica]] |{{flagicon|GEO}} [[FC Metalurgi Rustavi|Metalurgi Rustavi]] |{{flagicon|MNE}} [[FK Rudar Pljevlja|Rudar Pljevlja]] |{{flagicon|NIR}} [[Crusaders FC|Crusaders]] |- |{{flagicon|NOR}} [[Rosenborg BK|Rosenborg]] |{{flagicon|GEO}} [[FC Torpedo Kutaisi|Torpedo Kutaisi]] |{{flagicon|MNE}} [[FK Zeta|Zeta]] |{{flagicon|FRO}} [[EB/Streymur]] |- |{{flagicon|SRB}} [[FK Jagodina|Jagodina]] |{{flagicon|AZE}} [[FC Baku|Baku]] |{{flagicon|ALB}} [[KF Tirana|Tirana]] |{{flagicon|FRO}} [[Víkingur Gøta|Víkingur]] |- |{{flagicon|SWE}} [[IF Elfsborg|Elfsborg]] |{{flagicon|AZE}} [[FK Khazar Lankaran|Khazar Lankaran]] |{{flagicon|ALB}} [[KS Teuta|Teuta Durrës]] |{{flagicon|FRO}} [[NSÍ Runavík]] |- |{{flagicon|SWE}} [[Kalmar FF]] |{{flagicon|AZE}} [[Inter Baku PFC|Inter Baku]] |{{flagicon|ALB}} [[Flamurtari Vlorë]] |{{flagicon|LUX}} [[Jeunesse Esch]] |- |{{flagicon|BIH}} [[FK Borac Banja Luka|Borac Banja Luka]] |{{flagicon|SVN}} [[NK Olimpija Ljubljana (2005)|Olimpija Ljubljana]] |{{flagicon|EST}} [[FC Levadia Tallinn|Levadia Tallinn]] |{{flagicon|LUX}} [[CS Grevenmacher|Grevenmacher]] |- |{{flagicon|BIH}} [[FK Sarajevo|Sarajevo]] |{{flagicon|SVN}} [[ND Mura 05|Mura 05]] |{{flagicon|EST}} [[JK Nõmme Kalju|Nõmme Kalju]] |{{flagicon|LUX}} [[FC Differdange 03|Differdange 03]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Jyväskylän Jalkapalloklubi|JJK]] |{{flagicon|SVN}} [[NK Celje|Celje]] |{{flagicon|EST}} [[JK Narva Trans|Narva Trans]] |{{flagicon|AND}} [[FC Santa Coloma]] |- |{{flagicon|FIN}} [[Kuopion Palloseura|KuPS]] |{{flagicon|MKD}} [[FK Renova|Renova]] |{{flagicon|WAL}} [[Bangor City FC|Bangor City]] |{{flagicon|AND}} [[UE Santa Coloma]] |- |{{flagicon|IRL}} [[St. Patrick's Athletic FC|St. Patrick's Athletic]] |{{flagicon|MKD}} [[FK Metalurg Skopje|Metalurg Skopje]] |{{flagicon|WAL}} [[Llanelli AFC|Llanelli]] |{{flagicon|SMR}} [[SP La Fiorita|La Fiorita]] |- |{{flagicon|IRL}} [[Bohemian FC|Bohemians]] |{{flagicon|MKD}} [[FK Shkëndija|Shkëndija]] |{{flagicon|WAL}} [[Cefn Druids AFC|Cefn Druids]] |{{flagicon|SMR}} [[AC Libertas|Libertas]] |- |{{flagicon|HUN}} [[Budapest Honvéd FC|Honvéd]] |{{flagicon|ISL}} [[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]] |{{flagicon|ARM}} [[Shirak FC|Shirak]] |{{flagicon|NOR}} [[Stabæk Fotball|Stabæk]] |- |{{flagicon|HUN}} [[MTK Budapest FC|MTK Budapest]] |{{flagicon|ISL}} [[Íþróttabandalag Vestmannaeyja|ÍBV]] |{{flagicon|ARM}} [[Gandzasar FC|Gandzasar]] |{{flagicon|FIN}} [[MYPA]] |- |{{flagicon|MDA}} [[FC Dacia Chişinău|Dacia Chişinău]] |{{flagicon|ISL}} [[Þór Akureyri]] |{{flagicon|ARM}} [[FC Pyunik|Pyunik]] |{{flagicon|NED}} [[FC Twente|Twente]] |- |{{flagicon|MDA}} [[FC Zimbru Chişinău|Zimbru Chişinău]] |{{flagicon|KAZ}} [[FC Ordabasy|Ordabasy]] |{{flagicon|MLT}} [[Hibernians FC|Hibernians]] |rowspan=2| |- |{{flagicon|LTU}} [[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]] |{{flagicon|KAZ}} [[FC Zhetysu|Zhetysu]] |{{flagicon|MLT}} [[Birkirkara FC|Birkirkara]] |} == Skeda == It-tlugħ tal-poloz kollha saru fil-kwartieri ġenerali tal-UEFA f'[[Nyon]], l-[[Żvizzera|Iżvizzera]], sakemm mhuwiex indikat mod ieħor. {| class="wikitable" border="1" |-align="center" !Fażi !Rawnd !Data tat-tlugħ tal-poloz !L-ewwel leg !It-tieni leg |-align="center" |rowspan=3|Kwalifikazzjoni |L-ewwel rawnd ta' kwalifikazzjoni |rowspan=2|25 ta' Ġunju 2012 |5 ta' Lulju 2012 |12 ta' Lulju 2012 |-align="center" |It-tieni rawnd ta' kwalifikazzjoni |19 ta' Lulju 2012 |26 ta' Lulju 2012 |-align="center" |It-tielet rawnd ta' kwalifikazzjoni |20 ta' Lulju 2012 |2 ta' Awwissu 2012 |9 ta' Awwissu 2012 |-align="center" |''Play-off'' |Rawnd tal-''play-off'' |10 ta' Awwissu 2012 |23 ta' Awwissu 2012 |30 ta' Awwissu 2012 |-align="center" |rowspan=6|Fażi tal-gruppi |Ġurnata 1 |rowspan=6|31 ta' Awwissu 2012<br />([[Monako]]) |colspan=2|20 ta' Settembru 2012 |-align="center" |Ġurnata 2 |colspan=2|4 ta' Ottubru 2012 |-align="center" |Ġurnata 3 |colspan=2|25 ta' Ottubru 2012 |-align="center" |Ġurnata 4 |colspan=2|8 ta' Novembru 2012 |-align="center" |Ġurnata 5 |colspan=2|22 ta' Novembru 2012 |-align="center" |Ġurnata 6 |colspan=2|6 ta' Diċembru 2012 |-align="center" |rowspan=5|Fażi eliminatorja |L-aħħar 32 |rowspan=2|20 ta' Diċembru 2012 |14 ta' Frar 2013 |21 ta' Frar 2013 |-align="center" |L-aħħar sittax |7 ta' Marzu 2013 |14 ta' Marzu 2013 |-align="center" |Kwarti tal-finali |15 ta' Marzu 2013 |4 ta' April 2013 |11 ta' April 2013 |-align="center" |Semifinali |rowspan=2|12 ta' April 2013 |25 ta' April 2013 |2 ta' Mejju 2013 |-align="center" |Finali |colspan=2|15 ta' Mejju 2013 f'[[Amsterdam Arena]], [[Amsterdam]] |} ==Fażi ta' kwalifikazzjoni== === L-ewwel rawnd ta' kwalifikazzjoni === L-ewwel legs intlagħbu fl-5 ta' Lulju, u t-tieni legs intlagħbu fit-12 ta' Lulju 2010.<ref>{{ċita web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=1833529.html|titlu=Europa League qualifying draws|pubblikatur=UEFA|data=2012-06-25|lingwa=en}}</ref> {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[JK Narva Trans|Narva Trans]]|EST|0–7^{[[#Note 1|1]]}|'''[[Inter Baku PFC|Inter Baku]]'''|AZE|0–5|0–2}} {{TwoLegResult|[[MTK Budapest FC|MTK Budapest]]|HUN|2–3^{[[#Note 1|1]]}|'''[[FK Senica|Senica]]'''|SVK|1–1|1–2}} {{TwoLegResult|'''[[KF Tirana|Tirana]]'''|ALB|2–0|[[CS Grevenmacher|Grevenmacher]]|LUX|2–0|0–0}} {{TwoLegResult|[[FC Torpedo Kutaisi|Torpedo Kutaisi]]|GEO|1–2|'''[[FC Aktobe|Aktobe]]'''|KAZ|1–1|0–1}} {{TwoLegResult|[[FK Borac Banja Luka|Borac Banja Luka]]|BIH|3–3 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[FK Čelik Nikšić|Čelik Nikšić]]'''|MNE|2–2|1–1}} {{TwoLegResult|[[FC Baku|Baku]]|AZE|0–2|'''[[ND Mura 05|Mura 05]]'''|SVN|0–0|0–2}} {{TwoLegResult|'''[[IF Elfsborg|Elfsborg]]'''|SWE|12–0|[[Floriana FC|Floriana]]|MLT|8–0|4–0}} {{TwoLegResult|'''[[FK Renova|Renova]]'''|MKD|8–0|[[AC Libertas|Libertas]]|SMR|4–0|4–0}} {{TwoLegResult|[[FC Santa Coloma]]|AND|1–4|'''[[NK Osijek|Osijek]]'''|CRO|0–1|1–3}} {{TwoLegResult|[[FK Jagodina|Jagodina]]|SRB|0–1|'''[[FC Ordabasy|Ordabasy]]'''|KAZ|0–1|0–0}} {{TwoLegResult|'''[[FC Differdange 03|Differdange 03]]'''|LUX|6–0|[[NSÍ Runavík]]|FRO|3–0|3–0}} {{TwoLegResult|[[Crusaders FC|Crusaders]]|NIR|0–4^{[[#Note 1|1]]}|'''[[Rosenborg BK|Rosenborg]]'''|NOR|0–3|0–1}} {{TwoLegResult|[[Cefn Druids AFC|Cefn Druids]]|WAL|0–5^{[[#Note 1|1]]}|'''[[MYPA]]'''|FIN|0–0|0–5}} {{TwoLegResult|'''[[FC Levadia Tallinn|Levadia Tallinn]]'''|EST|2–2 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])^{[[#Note 1|1]]}|[[FK Šiauliai|Šiauliai]]|LTU|1–0|1–2}} {{TwoLegResult|[[Bohemian FC|Bohemians]]|IRL|1–5|'''[[Þór Akureyri]]'''|ISL|0–0|1–5}} {{TwoLegResult|'''[[FK Sarajevo|Sarajevo]]'''|BIH|9–6|[[Hibernians FC|Hibernians]]|MLT|5–2|4–4}} {{TwoLegResult|'''[[FC Twente|Twente]]'''|NED|9–0|[[UE Santa Coloma]]|AND|6–0|3–0}} {{TwoLegResult|[[FK Rudar Pljevlja|Rudar Pljevlja]]|MNE|1–2|'''[[Shirak FC|Shirak]]'''|ARM|0–1|1–1}} {{TwoLegResult|[[Flamurtari Vlorë]]|ALB|0–3|'''[[Budapest Honvéd FC|Honvéd]]'''|HUN|0–1|0–2}} {{TwoLegResult|'''[[FC Dacia Chişinău|Dacia Chişinău]]'''|MDA|2–0|[[NK Celje|Celje]]|SVN|1–0|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]]'''|LTU|3–3 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|[[FC Daugava|Daugava Daugavpils]]|LVA|0–1|3–2}} {{TwoLegResult|'''[[Kuopion Palloseura|KuPS]]'''|FIN|3–2|[[Llanelli AFC|Llanelli]]|WAL|2–1|1–1}} {{TwoLegResult|[[Cliftonville FC|Cliftonville]]|NIR|1–4^{[[#Note 1|1]]}|'''[[Kalmar FF]]'''|SWE|1–0|0–4}} {{TwoLegResult|[[Víkingur Gøta|Víkingur]]|FRO|0–10|'''[[FC Gomel|Gomel]]'''|BLR|0–6|0–4}} {{TwoLegResult|'''[[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]]'''|ISL|3–1|[[USV Eschen/Mauren|Eschen/Mauren]]|LIE|2–1|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[Lech Poznań]]'''|POL|3–1|[[FC Zhetysu|Zhetysu]]|KAZ|2–0|1–1}} {{TwoLegResult|'''[[FK Khazar Lankaran|Khazar Lankaran]]'''|AZE|4–2|[[JK Nõmme Kalju|Nõmme Kalju]]|EST|2–2|2–0}} {{TwoLegResult|[[Birkirkara FC|Birkirkara]]|MLT|2–2 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[FK Metalurg Skopje|Metalurg Skopje]]'''|MKD|2–2|0–0}} {{TwoLegResult|[[FC Pyunik|Pyunik]]|ARM|2–4^{[[#Note 1|1]]}|'''[[FK Zeta|Zeta]]'''|MNE|0–3|2–1}} {{TwoLegResult|[[KS Teuta|Teuta Durrës]]|ALB|1–9|'''[[FC Metalurgi Rustavi|Metalurgi Rustavi]]'''|GEO|0–3|1–6}} {{TwoLegResult|'''[[NK Olimpija Ljubljana (2005)|Olimpija Ljubljana]]'''|SVN|6–0|[[Jeunesse Esch]]|LUX|3–0|3–0}} {{TwoLegResult|[[EB/Streymur]]|FRO|3–3 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[Gandzasar FC|Gandzasar]]'''|ARM|3–1|0–2}} {{TwoLegResult|'''[[St. Patrick's Athletic FC|St. Patrick's Athletic]]'''|IRL|2–2 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|[[Íþróttabandalag Vestmannaeyja|ÍBV]]|ISL|1–0|1–2 ([[Ħin supplementari|ħs]])}} {{TwoLegResult|[[SP La Fiorita|La Fiorita]]|SMR|0–6^{[[#Note 1|1]]}|'''[[FK Liepājas Metalurgs|Liepājas Metalurgs]]'''|LVA|0–2|0–4}} {{TwoLegResult|'''[[Jyväskylän Jalkapalloklubi|JJK]]'''|FIN|4–3|[[Stabæk Fotball|Stabæk]]|NOR|2–0|2–3}} {{TwoLegResult|[[Bangor City FC|Bangor City]]|WAL|1–2^{[[#Note 1|1]]}|'''[[FC Zimbru Chişinău|Zimbru Chişinău]]'''|MDA|0–0|1–2}} {{TwoLegResult|[[FK Shkëndija|Shkëndija]]|MKD|1–2|'''[[Portadown FC|Portadown]]'''|NIR|0–0|1–2}} |} *<div id="noti_qr1"></div>Nota 1: L-ordni tal-legs ġiet maqlub wara l-polza oriġinali. ===It-tieni rawnd ta' kwalifikazzjoni=== L-ewwel legs intlagħbu fid-19 ta' Lulju, u t-tieni legs intlagħbu fis-26 ta' Lulju 2012. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[Khazar Lankaran]]|AZE|1–2|'''[[Lech Poznań]]'''|POL|1–1|0–1}} {{TwoLegResult|'''[[Eskişehirspor]]'''|TUR|3–1|[[St. Johnstone FC|St. Johnstone]]|SCO|2–0|1–1}} {{TwoLegResult|'''[[HNK Hajduk Split|Hajduk Split]]'''|CRO|2–1|[[Skonto FC|Skonto]]|LVA|2–0|0–1}} {{TwoLegResult|'''[[AIK Fotboll|AIK]]'''|SWE|2–1|[[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]]|ISL|1–1|1–0}} {{TwoLegResult|[[FK Renova|Renova]]|MKD|1–2|'''[[FC Gomel|Gomel]]'''|BLR|0–2|1–0}} {{TwoLegResult|[[FC Naftan Novopolotsk|Naftan Novopolotsk]]|BLR|6–7|'''[[Red Star Belgrade]]'''|SRB|3–4|3–3}} {{TwoLegResult|'''[[FK Vojvodina|Vojvodina]]'''|SRB|5–1|[[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]]|LTU|1–1|4–0}} {{TwoLegResult|[[Jyväskylän Jalkapalloklubi|JJK]]|FIN|3–3 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[FK Zeta|Zeta]]'''|MNE|3–2|0–1}} {{TwoLegResult|'''[[BSC Young Boys|Young Boys]]'''|SUI|1–1 {{pso|4–1}}|[[FC Zimbru Chişinău|Zimbru Chişinău]]|MDA|1–0|0–1 ([[Ħin supplementari|ħs]])}} {{TwoLegResult|[[PFC Lokomotiv Plovdiv|Lokomotiv Plovdiv]]|BUL|5–7|'''[[Vitesse]]'''|NED|4–4|1–3}} {{TwoLegResult|[[KF Tirana|Tirana]]|ALB|1–6|'''[[Aalesunds FK|Aalesund]]'''|NOR|1–1|0–5}} {{TwoLegResult|'''[[FC Metalurh Donetsk|Metalurh Donetsk]]'''|UKR|11–2|[[FK Čelik Nikšić|Čelik Nikšić]]|MNE|7–0|4–2}} {{TwoLegResult|[[Maccabi Netanya FC|Maccabi Netanya]]|ISR|2–2 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[Kuopion Palloseura|KuPS]]'''|FIN|1–2|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[FK Mladá Boleslav|Mladá Boleslav]]'''|CZE|4–0|[[Þór Akureyri]]|ISL|3–0|1–0}} {{TwoLegResult|[[FC Levadia Tallinn|Levadia Tallinn]]|EST|1–6|'''[[Anorthosis Famagusta FC|Anorthosis]]'''|CYP|1–3|0–3}} {{TwoLegResult|[[FC Milsami|Milsami Orhei]]|MDA|4–5|'''[[FC Aktobe|Aktobe]]'''|KAZ|4–2|0–3}} {{TwoLegResult|'''[[NK Slaven Belupo|Slaven Belupo]]'''|CRO|10–2|[[Portadown FC|Portadown]]|NIR|6–0|4–2}} {{TwoLegResult|'''[[Servette FC|Servette]]'''|SUI|5–1|[[Gandzasar FC|Gandzasar]]|ARM|2–0|3–1}} {{TwoLegResult|'''[[FC Twente|Twente]]'''|NED|6–1|[[FC Inter Turku|Inter Turku]]|FIN|1–1|5–0}} {{TwoLegResult|[[VMFD Žalgiris Vilnius|Žalgiris Vilnius]]|LTU|2–6|'''[[FC Admira Wacker Mödling|Admira Wacker Mödling]]'''|AUT|1–1|1–5}} {{TwoLegResult|[[NK Osijek|Osijek]]|CRO|1–6|'''[[Kalmar FF]]'''|SWE|1–3|0–3}} {{TwoLegResult|[[ŠK Slovan Bratislava|Slovan Bratislava]]|SVK|1–1 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[Videoton FC|Videoton]]'''|HUN|1–1|0–0}} {{TwoLegResult|'''[[FC Rapid București|Rapid București]]'''|ROU|5–1|[[MYPA]]|FIN|3–1|2–0}} {{TwoLegResult|[[FC Metalurgi Rustavi|Metalurgi Rustavi]]|GEO|1–5^{[[#Note 2|2]]}|'''[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]'''|CZE|1–3|0–2}} {{TwoLegResult|'''[[ND Mura 05|Mura 05]]'''|SVN|1–1 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|[[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]|BUL|0–0|1–1}} {{TwoLegResult|[[Inter Baku PFC|Inter Baku]]|AZE|2–2 {{pso|2–4}}|'''[[Asteras Tripoli FC|Asteras Tripolis]]'''|GRE|1–1|1–1 ([[Ħin supplementari|ħs]])}} {{TwoLegResult|[[FC Differdange 03|Differdange 03]]|LUX|2–4^{[[#Note 2|2]]}|'''[[KAA Gent|Gent]]'''|BEL|0–1|2–3}} {{TwoLegResult|'''[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]]'''|RUS|5–0|[[Budapest Honvéd FC|Honvéd]]|HUN|1–0|4–0}} {{TwoLegResult|[[PFC Levski Sofia|Levski Sofia]]|BUL|2–3|'''[[FK Sarajevo|Sarajevo]]'''|BIH|1–0|1–3}} {{TwoLegResult|[[FK Liepājas Metalurgs|Liepājas Metalurgs]]|LVA|3–7|'''[[Legia Warsaw]]'''|POL|2–2|1–5}} {{TwoLegResult|[[FC Shakhtyor Salihorsk|Shakhtyor Salihorsk]]|BLR|1–1 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[SV Ried|Ried]]'''|AUT|1–1|0–0}} {{TwoLegResult|'''[[Bnei Yehuda Tel Aviv FC|Bnei Yehuda]]'''|ISR|3–0|[[Shirak FC|Shirak]]|ARM|2–0|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[Rosenborg BK|Rosenborg]]'''|NOR|4–3|[[FC Ordabasy|Ordabasy]]|KAZ|2–2|2–1}} {{TwoLegResult|'''[[FC Spartak Trnava|Spartak Trnava]]'''|SVK|4–2|[[Sligo Rovers FC|Sligo Rovers]]|IRL|3–1|1–1}} {{TwoLegResult|[[FC Dacia Chişinău|Dacia Chişinău]]|MDA|1–2|'''[[IF Elfsborg|Elfsborg]]'''|SWE|1–0|0–2}} {{TwoLegResult|[[NK Široki Brijeg|Široki Brijeg]]|BIH|2–3|'''[[St. Patrick's Athletic FC|St. Patrick's Athletic]]'''|IRL|1–1|1–2 ([[Ħin supplementari|ħs]])}} {{TwoLegResult|'''[[APOEL FC|APOEL]]|CYP|3–0|[[FK Senica|Senica]]'''|SVK|2–0|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[Ruch Chorzów]]'''|POL|6–1|[[FK Metalurg Skopje|Metalurg Skopje]]|MKD|3–1|3–0}} {{TwoLegResult|[[Aarhus Gymnastikforening|AGF]]|DEN|2–5|'''[[FC Dila Gori|Dila Gori]]'''|GEO|1–2|1–3}} {{TwoLegResult|[[NK Olimpija Ljubljana (2005)|Olimpija Ljubljana]]|SVN|0–1|'''[[Tromsø IL|Tromsø]]'''|NOR|0–0|0–1 ([[Ħin supplementari|ħs]])}} |} ;Noti *<div id="Note 2"></div>Nota 2: L-ordni tal-legs ġiet maqlub wara l-polza oriġinali. ===It-tielet rawnd ta' kwalifikazzjoni=== Il-poloz għat-tielet rawnd ta' kwalifikazzjoni saru fl-20 ta' Lulju 2012.<ref>{{ċita web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=1842549.html|titlu=Inter, OM and Liverpool learn their fate|pubblikatur=UEFA|data=2012-07-20|lingwa=en}}</ref> L-ewwel legs intlagħbu fit-2 ta' Awwissu, u t-tieni legs intlagħbu fid-9 ta' Awwissu 2012. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[Videoton FC|Videoton]]'''|HUN|4–0|[[KAA Gent|Gent]]|BEL|1–0|3–0}} {{TwoLegResult|'''[[AIK Fotboll|AIK]]'''|SWE|3–1|[[Lech Poznań]]|POL|3–0|0–1}} {{TwoLegResult|[[Eskişehirspor]]|TUR|1–4|'''[[Olympique de Marseille|Marseille]]'''|FRA|1–1|0–3}} {{TwoLegResult|'''[[Red Star Belgrade]]'''|SRB|0–0 {{pso|6–5}}|[[AC Omonia|Omonia]]|CYP|0–0|0–0 {{ħs}}}} {{TwoLegResult|[[FK Sarajevo|Sarajevo]]|BIH|2–2 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[FK Zeta|Zeta]]'''|MNE|2–1|0–1}} {{TwoLegResult|[[FC Admira Wacker Mödling|Admira Wacker Mödling]]|AUT|2–4|'''[[AC Sparta Prague|Sparta Prague]]'''|CZE|0–2|2–2}} {{TwoLegResult|[[Kalmar FF]]|SWE|1–3|'''[[BSC Young Boys|Young Boys]]'''|SUI|1–0|0–3}} {{TwoLegResult|[[Dundee United FC|Dundee United]]|SCO|2–7|'''[[FC Dynamo Moscow|Dynamo Moscow]]'''|RUS|2–2|0–5}} {{TwoLegResult|[[FC Arsenal Kyiv|Arsenal Kyiv]]|UKR|2–3|'''[[ND Mura 05|Mura 05]]'''|SVN|0–3^{[[#Note 3|3]]}|2–0}} {{TwoLegResult|[[Kuopion Palloseura|KuPS]]|FIN|1–6^{[[#Note 4|4]]}|'''[[Bursaspor]]'''|TUR|1–0|0–6}} {{TwoLegResult|'''[[FC Steaua București|Steaua București]]'''|ROU|3–1|[[FC Spartak Trnava|Spartak Trnava]]|SVK|0–1|3–0}} {{TwoLegResult|[[FC Gomel|Gomel]]|BLR|0–4|'''[[Liverpool FC|Liverpool]]'''|ENG|0–1|0–3}} {{TwoLegResult|[[SV Ried|Ried]]|AUT|3–4|'''[[Legia Warsaw]]'''|POL|2–1|1–3}} {{TwoLegResult|[[St. Patrick's Athletic FC|St. Patrick's Athletic]]|IRL|0–5|'''[[Hannover 96]]'''|GER|0–3|0–2}} {{TwoLegResult|[[Servette FC|Servette]]|SUI|1–1 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[Rosenborg BK|Rosenborg]]'''|NOR|1–1|0–0}} {{TwoLegResult|'''[[Athletic Bilbao]]'''|ESP|4–3|[[NK Slaven Belupo|Slaven Belupo]]|CRO|3–1|1–2}} {{TwoLegResult|'''[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]]'''|RUS|4–0|[[Vitesse]]|NED|2–0|2–0}} {{TwoLegResult|[[Asteras Tripoli FC|Asteras Tripolis]]|GRE|1–1 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[CS Marítimo|Marítimo]]'''|POR|1–1|0–0}} {{TwoLegResult|'''[[SC Heerenveen|Heerenveen]]'''|NED|4–1^{[[#Note 4|4]]}|[[FC Rapid București|Rapid București]]|ROU|4–0|0–1}} {{TwoLegResult|[[Ruch Chorzów]]|POL|0–7|'''[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]'''|CZE|0–2|0–5}} {{TwoLegResult|'''[[AC Horsens|Horsens]]'''|DEN|4–3|[[IF Elfsborg|Elfsborg]]|SWE|1–1|3–2}} {{TwoLegResult|'''[[APOEL FC|APOEL]]'''|CYP|3–1|[[Aalesunds FK|Aalesund]]|NOR|2–1|1–0}} {{TwoLegResult|[[HNK Hajduk Split|Hajduk Split]]|CRO|2–3^{[[#Note 4|4]]}|'''[[FC Internazionale Milano|Internazionale]]'''|ITA|0–3|2–0}} {{TwoLegResult|[[FK Vojvodina|Vojvodina]]|SRB|2–3|'''[[SK Rapid Wien|Rapid Wien]]'''|AUT|2–1|0–2}} {{TwoLegResult|'''[[KRC Genk|Genk]]'''|BEL|4–2|[[FC Aktobe|Aktobe]]|KAZ|2–1|2–1}} {{TwoLegResult|'''[[Tromsø IL|Tromsø]]'''|NOR|2–1|[[FC Metalurh Donetsk|Metalurh Donetsk]]|UKR|1–1|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[FC Twente|Twente]]'''|NED|4–0|[[FK Mladá Boleslav|Mladá Boleslav]]|CZE|2–0|2–0}} {{TwoLegResult|[[Bnei Yehuda Tel Aviv FC|Bnei Yehuda]]|ISR|1–6|'''[[PAOK FC|PAOK]]'''|GRE|0–2|1–4}} {{TwoLegResult|'''[[FC Dila Gori|Dila Gori]]'''|GEO|3–1|[[Anorthosis Famagusta FC|Anorthosis]]|CYP|0–1|3–0^{[[#Note 5|5]]}}} |} ;Noti *<div id="Note 3"></div>Nota 3: Il-UEFA tat rebħa ta' 3–0 lil [[ND Mura 05|Mura 05]] minħabba l-player sospiż ta' [[FC Arsenal Kyiv|Arsenal Kyiv]] [[Éric Matoukou]] fl-ewwel leg. Il-logħba oriġinali kienet intemmet f'rebħa ta' 3–0 għal Arsenal Kyiv.<ref>{{ċita web|url=http://www.uefa.com/uefa/footballfirst/matchorganisation/disciplinary/news/newsid=1845491.html|titlu=Arsenal Kyiv handed forfeit defeat|pubblikatur=UEFA|data=2012-08-08|lingwa=en}}</ref> *<div id="Note 4"></div>Nota 4: L-ordni tal-legs ġiet maqlub wara l-polza oriġinali. *<div id="Note 5"></div>Nota 5: Il-logħba kienet abbandunata fit-82 minuta minħabba disturbanza ta' folla. [[FC Dila Gori|Dila Gori]] kelhom vantaġġ ta' 3–0. Dan ir-riżultat kien ikkonfermat mill-UEFA.<ref>{{ċita web|titlu=UEFA rules on Anorthosis game|url=http://www.uefa.com/uefa/footballfirst/matchorganisation/disciplinary/news/newsid=1846685.html|pubblikatur=UEFA|data-aċċess=2012-08-14|data=2012-08-14|lingwa=en}}</ref> === ''Play-offs'' === Il-poloz għall-''play-offs'' saru fl-10 ta' Awwissu 2012. L-ewwel legs intlagħbu fit-22 u t-23 ta' Awwissu, u t-tieni legs intlagħbu fit-28 u t-30 ta' Awwissu 2012. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|'''[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]]'''|RUS|6–0|[[AZ Alkmaar|AZ]]|NED|1–0|5–0}} {{TwoLegResult|'''[[Neftchi Baku PFC|Neftchi Baku]]'''|AZE|4–2^{[[#Note 6|6]]}|[[APOEL FC|APOEL]]|CYP|1–1|3–1}} {{TwoLegResult|[[Atromitos FC|Atromitos]]|GRE|1–2|'''[[Newcastle United FC|Newcastle United]]'''|ENG|1–1|0–1}} {{TwoLegResult|[[Tromsø IL|Tromsø]]|NOR|3–3 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[FK Partizan|Partizan]]'''|SRB|3–2|0–1}} {{TwoLegResult|[[FC Vaslui|Vaslui]]|ROU|2–4|'''[[Inter Milan|Internazionale]]'''|ITA|0–2|2–2}} {{TwoLegResult|[[Heart of Midlothian FC|Heart of Midlothian]]|SCO|1–2|'''[[Liverpool FC|Liverpool]]'''|ENG|0–1|1–1}} {{TwoLegResult|'''[[Athletic Bilbao]]'''|ESP|9–3|[[Helsingin Jalkapalloklubi|HJK]]|FIN|6–0|3–3}} {{TwoLegResult|'''[[CS Marítimo|Marítimo]]'''|POR|3–0|[[FC Dila Gori|Dila Gori]]|GEO|1–0|2–0}} {{TwoLegResult|'''[[Molde FK|Molde]]'''|NOR|4–1|[[SC Heerenveen|Heerenveen]]|NED|2–0|2–1}} {{TwoLegResult|[[Debreceni VSC|Debrecen]]|HUN|1–7|'''[[Club Brugge KV|Club Brugge]]'''|BEL|0–3|1–4}} {{TwoLegResult|[[FC Sheriff Tiraspol|Sheriff Tiraspol]]|MDA|1–2|'''[[Olympique de Marseille|Marseille]]'''|FRA|1–2|0–0}} {{TwoLegResult|[[Trabzonspor]]|TUR|0–0 {{pso|2–4}}|'''[[Videoton FC|Videoton]]'''|HUN|0–0|0–0 {{ħs}}}} {{TwoLegResult|[[FC Midtjylland|Midtjylland]]|DEN|2–3|'''[[BSC Young Boys|Young Boys]]'''|SUI|0–3|2–0}} {{TwoLegResult|[[Śląsk Wrocław]]|POL|4–10|'''[[Hannover 96]]'''|GER|3–5|1–5}} {{TwoLegResult|[[FC Dinamo București|Dinamo București]]|ROU|1–4|'''[[FC Metalist Kharkiv|Metalist Kharkiv]]'''|UKR|0–2|1–2}} {{TwoLegResult|[[AC Horsens|Horsens]]|DEN|1–6|'''[[Sporting Clube de Portugal|Sporting CP]]'''|POR|1–1|0–5}} {{TwoLegResult|[[F91 Dudelange]]|LUX|1–7^{[[#Note 6|6]]}|'''[[Hapoel Tel Aviv FC|Hapoel Tel Aviv]]'''|ISR|1–3|0–4}} {{TwoLegResult|[[Feyenoord]]|NED|2–4|'''[[AC Sparta Praha|Sparta Prague]]'''|CZE|2–2|0–2}} {{TwoLegResult|[[Motherwell FC|Motherwell]]|SCO|0–3|'''[[Levante UD|Levante]]'''|ESP|0–2|0–1}} {{TwoLegResult|[[Red Star Belgrade]]|SRB|2–3|'''[[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]]'''|FRA|0–0|2–3}} {{TwoLegResult|[[KSC Lokeren Oost-Vlaanderen|Lokeren]]|BEL|2–2 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|'''[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]'''|CZE|2–1|0–1}} {{TwoLegResult|[[ND Mura 05|Mura 05]]|SVN|1–5^{[[#Note 6|6]]}|'''[[SS Lazio|Lazio]]'''|ITA|0–2|1–3}} {{TwoLegResult|'''[[AIK Fotboll|AIK]]'''|SWE|2–1|[[PFC CSKA Moscow|CSKA Moscow]]|RUS|0–1|2–0}} {{TwoLegResult|[[Legia Warsaw]]|POL|2–3|'''[[Rosenborg BK|Rosenborg]]'''|NOR|1–1|1–2}} {{TwoLegResult|[[Bursaspor]]|TUR|4–5|'''[[FC Twente|Twente]]'''|NED|3–1|1–4 {{ħs}}}} {{TwoLegResult|[[FK Ekranas|Ekranas]]|LTU|0–5^{[[#Note 6|6]]}|'''[[FC Steaua București|Steaua București]]'''|ROU|0–2|0–3}} {{TwoLegResult|[[FC Slovan Liberec|Slovan Liberec]]|CZE|4–6|'''[[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro Dnipropetrovsk]]'''|UKR|2–2|2–4}} {{TwoLegResult|'''[[VfB Stuttgart|Stuttgart]]'''|GER|3–1|[[FC Dynamo Moscow|Dynamo Moscow]]|RUS|2–0|1–1}} {{TwoLegResult|[[PAOK FC|PAOK]]|GRE|2–4|'''[[SK Rapid Wien|Rapid Wien]]'''|AUT|2–1|0–3}} {{TwoLegResult|[[FC Luzern|Luzern]]|SUI|2–3|'''[[KRC Genk|Genk]]'''|BEL|2–1|0–2}} {{TwoLegResult|[[FK Zeta|Zeta]]|MNE|0–14|'''[[PSV Eindhoven]]'''|NED|0–5|0–9}} |} ;Nota *<div id="Note 6"></div>Note 6: L-ordni tal-legs ġiet maqlub wara l-polza oriġinali. ==Fażi tal-gruppi== ===Grupp A=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=ENG |t=[[Liverpool FC|Liverpool]] |w=3 |d=1 |l=2 |gf=11|ga=9 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=RUS |t=[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]] |w=3 |d=1 |l=2 |gf=7 |ga=5 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=SUI |t=[[BSC Young Boys|Young Boys]] |w=3 |d=1 |l=2 |gf=14|ga=13}} {{Fb cl2 team |nat=ITA |t=[[Udinese Calcio|Udinese]] |w=1 |d=1 |l=4 |gf=7 |ga=12}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[FC Anzhi Makhachkala|ANZ]] !width=50|[[Liverpool FC|LIV]] !width=50|[[Udinese Calcio|UDI]] !width=50|[[BSC Young Boys|YB]] |- !style="text-align:right"|[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]] !— |1–0 |2–0 |2–0 |- !style="text-align:right"|[[Liverpool FC|Liverpool]] |1–0 !— |2–3 |2–2 |- !style="text-align:right"|[[Udinese Calcio|Udinese]] |1–1 |0–1 !— |2–3 |- !style="text-align:right"|[[BSC Young Boys|Young Boys]] |3–1 |3–5 |3–1 !— |} |} ===Grupp B=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=CZE |t=[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]] |w=4 |d=1 |l=1 |gf=11|ga=4 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=ESP |t=[[Atlético Madrid]] |w=4 |d=0 |l=2 |gf=7 |ga=4 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=POR |t=[[Associação Académica de Coimbra – OAF|Académica]] |w=1 |d=2 |l=3 |gf=6 |ga=9 }} {{Fb cl2 team |nat=ISR |t=[[Hapoel Tel Aviv FC|Hapoel Tel Aviv]] |w=1 |d=1 |l=4 |gf=4 |ga=11}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[Associação Académica de Coimbra – OAF|ACA]] !width=50|[[Atlético Madrid|ATL]] !width=50|[[Hapoel Tel Aviv FC|HTA]] !width=50|[[FC Viktoria Plzeň|PLZ]] |- !style="text-align:right"|[[Associação Académica de Coimbra – OAF|Académica]] !— |2–0 |1–1 |1–1 |- !style="text-align:right"|[[Atlético Madrid]] |2–1 !— |1–0 |1–0 |- !style="text-align:right"|[[Hapoel Tel Aviv FC|Hapoel Tel Aviv]] |2–0 |0–3 !— |1–2 |- !style="text-align:right"|[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]] |3–1 |1–0 |4–0 !— |} |} ===Grupp Ċ=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=TUR |t=[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]] |w=4 |d=1 |l=1 |gf=10|ga=7 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=GER |t=[[Borussia Mönchengladbach]] |w=3 |d=2 |l=1 |gf=11|ga=6 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=FRA |t=[[Olympique de Marseille|Marseille]] |w=1 |d=2 |l=3 |gf=9 |ga=11}} {{Fb cl2 team |nat=CYP |t=[[AEL Limassol]] |w=1 |d=1 |l=4 |gf=4 |ga=10}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[AEL Limassol|AEL]] !width=50|[[Borussia Mönchengladbach|MGB]] !width=50|[[Fenerbahçe SK|FEN]] !width=50|[[Olympique de Marseille|OM]] |- !style="text-align:right"|[[AEL Limassol]] !— |0–0 |0–1 |3–0 |- !style="text-align:right"|[[Borussia Mönchengladbach]] |2–0 !— |2–4 |2–0 |- !style="text-align:right"|[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]] |2–0 |0–3 !— |2–2 |- !style="text-align:right"|[[Olympique de Marseille|Marseille]] |5–1 |2–2 |0–1 !— |} |} ===Grupp D=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=FRA |t=[[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]] |w=4 |d=1 |l=1 |gf=10|ga=5 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=ENG |t=[[Newcastle United FC|Newcastle United]] |w=2 |d=3 |l=1 |gf=7 |ga=5 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=POR |t=[[CS Marítimo|Marítimo]] |w=1 |d=3 |l=2 |gf=4 |ga=6 }} {{Fb cl2 team |nat=BEL |t=[[Club Brugge KV|Club Brugge]] |w=1 |d=1 |l=4 |gf=6 |ga=11}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[FC Girondins de Bordeaux|BOR]] !width=50|[[Club Brugge KV|BRU]] !width=50|[[CS Marítimo|MTM]] !width=50|[[Newcastle United FC|NEW]] |- !style="text-align:right"|[[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]] !— |4–0 |1–0 |2–0 |- !style="text-align:right"|[[Club Brugge KV|Club Brugge]] |1–2 !— |2–0 |2–2 |- !style="text-align:right"|[[CS Marítimo|Marítimo]] |1–1 |2–1 !— |0–0 |- !style="text-align:right"|[[Newcastle United FC|Newcastle United]] |3–0 |1–0 |1–1 !— |} |} ===Grupp E=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=ROU |t=[[FC Steaua București|Steaua București]] |w=3 |d=2 |l=1 |gf=9 |ga=9 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=GER |t=[[VfB Stuttgart|Stuttgart]] |w=2 |d=2 |l=2 |gf=9 |ga=6 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=DEN |t=[[FC Copenhagen|Copenhagen]] |w=2 |d=2 |l=2 |gf=5 |ga=6 }} {{Fb cl2 team |nat=NOR |t=[[Molde FK|Molde]] |w=2 |d=0 |l=4 |gf=6 |ga=8 }} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[FC Copenhagen|COP]] !width=50|[[Molde FK|MOL]] !width=50|[[FC Steaua București|STE]] !width=50|[[VfB Stuttgart|STU]] |- !style="text-align:right"|[[FC Copenhagen|Copenhagen]] !— |2–1 |1–1 |0–2 |- !style="text-align:right"|[[Molde FK|Molde]] |1–2 !— |1–2 |2–0 |- !style="text-align:right"|[[FC Steaua București|Steaua București]] |1–0 |2–0 !— |1–5 |- !style="text-align:right"|[[VfB Stuttgart|Stuttgart]] |0–0 |0–1 |2–2 !— |} |} ===Grupp F=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=UKR |t=[[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro Dnipropetrovsk]] |w=5 |d=0 |l=1 |gf=16|ga=8 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=ITA |t=[[SSC Napoli|Napoli]] |w=3 |d=0 |l=3 |gf=12|ga=12|bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=NED |t=[[PSV Eindhoven]] |w=2 |d=1 |l=3 |gf=8 |ga=7 }} {{Fb cl2 team |nat=SWE |t=[[AIK Fotboll|AIK]] |w=1 |d=1 |l=4 |gf=5 |ga=14}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[AIK Fotboll|AIK]] !width=50|[[FC Dnipro Dnipropetrovsk|DNI]] !width=50|[[SSC Napoli|NAP]] !width=50|[[PSV Eindhoven|PSV]] |- !style="text-align:right"|[[AIK Fotboll|AIK]] !— |2–3 |1–2 |1–0 |- !style="text-align:right"|[[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro Dnipropetrovsk]] |4–0 !— |3–1 |2–0 |- !style="text-align:right"|[[SSC Napoli|Napoli]] |4–0 |4–2 !— |1–3 |- !style="text-align:right"|[[PSV Eindhoven]] |1–1 |1–2 |3–0 !— |} |} ===Group Ġ=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=BEL |t=[[KRC Genk|Genk]] |w=3 |d=3 |l=0 |gf=9 |ga=4 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=SUI |t=[[FC Basel|Basel]] |w=2 |d=3 |l=1 |gf=7 |ga=4 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=HUN |t=[[Videoton FC|Videoton]] |w=2 |d=0 |l=4 |gf=6 |ga=8 }} {{Fb cl2 team |nat=POR |t=[[Sporting Clube de Portugal|Sporting CP]] |w=1 |d=2 |l=3 |gf=4 |ga=10}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[FC Basel|BSL]] !width=50|[[KRC Genk|GNK]] !width=50|[[Sporting Clube de Portugal|SPO]] !width=50|[[Videoton FC|VID]] |- !style="text-align:right"|[[FC Basel|Basel]] !— |2–2 |3–0 |1–0 |- !style="text-align:right"|[[KRC Genk|Genk]] |0–0 !— |2–1] |3–0 |- !style="text-align:right"|[[Sporting Clube de Portugal|Sporting CP]] |0–0 |1–1 !— |2–1 |- !style="text-align:right"|[[Videoton FC|Videoton]] |2–1 |0–1 |3–0 !— |} |} ===Grupp H=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=RUS |t=[[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]] |w=4 |d=2 |l=0 |gf=10|ga=3 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=ITA |t=[[Inter Milan|Internazionale]] |w=3 |d=2 |l=1 |gf=11|ga=9 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=SRB |t=[[FK Partizan|Partizan]] |w=0 |d=3 |l=3 |gf=3 |ga=8 }} {{Fb cl2 team |nat=AZE |t=[[Neftchi Baku PFC|Neftchi Baku]] |w=0 |d=3 |l=3 |gf=4 |ga=8 }} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[Inter Milan|INT]] !width=50|[[Neftchi Baku PFC|NEF]] !width=50|[[FK Partizan|PAR]] !width=50|[[FC Rubin Kazan|RUB]] |- !style="text-align:right"|[[Inter Milan|Internazionale]] !— |2–2 |1–0 |2–2 |- !style="text-align:right"|[[Neftchi Baku PFC|Neftchi Baku]] |1–3 !— |1–1 |0–1 |- !style="text-align:right"|[[FK Partizan|Partizan]] |1–3 |0–0 !— |1–1 |- !style="text-align:right"|[[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]] |3–0 |1–0 |2–0 !— |} |} ===Grupp I=== {| |- | {{Fb cl2 header navbar |teamwidth=200}} {{Fb cl2 team |nat=FRA |t=[[Olympique Lyonnais|Lyon]] |w=5 |d=1 |l=0 |gf=14|ga=8 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=CZE |t=[[AC Sparta Prague|Sparta Prague]] |w=2 |d=3 |l=1 |gf=9 |ga=6 |bc=#ccffcc}} {{Fb cl2 team |nat=ESP |t=[[Athletic Bilbao]] |w=1 |d=2 |l=3 |gf=7 |ga=9 }} {{Fb cl2 team |nat=ISR |t=[[Hapoel Ironi Kiryat Shmona FC|Ironi Kiryat Shmona]] |w=0 |d=2 |l=4 |gf=6 |ga=13}} |} | {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !width=180|&nbsp; !width=50|[[Athletic Bilbao|ATH]] !width=50|[[Hapoel Ironi Kiryat Shmona FC|IKS]] !width=50|[[Olympique Lyonnais|OLY]] !width=50|[[AC Sparta Prague|SPA]] |- !style="text-align:right"|[[Athletic Bilbao]] !— |1–1 |2–3 |0–0 |- !style="text-align:right"|[[Hapoel Ironi Kiryat Shmona FC|Ironi Kiryat Shmona]] |0–2 !— |3–4 |1–1 |- !style="text-align:right"|[[Olympique Lyonnais|Lyon]] |2–1 |2–0 !— |2–1 |- !style="text-align:right"|[[AC Sparta Prague|Sparta Prague]] |3–1 |3–1 |1–1 !— |} |} == Fażi eliminatorja == Fil-fażi eliminatorja, it-timijiet jilgħabu kontra xulxin fuq bażi ta' żewġ legs ġewwa u barra minn darhom, minbarra l-partita finali. It-tlugħ tal-poloz għar-rawnds tal-aħħar 32 u tal-aħħar 16 saru fl-20 ta' Diċembru 2012<ref>{{ċita web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=1908281.html|titlu=Chelsea draw Sparta, Rubin block Atlético's path|pubblikatur=UEFA|data=2012-12-20|lingwa=en}}</ref>, fil-kwartieri ġenerali tal-UEFA f'Nyon, l-Iżvizzera. {{UCBracket| team-width=200 | RD1=L-aħħar 32 | RD2=L-aħħar 16 | RD3=Kwarti tal-finali | RD4=Semi-finali | RD5=Finali | RD1-team01={{flagicon|ITA}} [[SSC Napoli|Napoli]] | RD1-score01-1=0 | RD1-score01-2=0 | RD1-score01-agg=0 | RD1-team02={{flagicon|CZE}} '''[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]''' | RD1-score02-1=3 | RD1-score02-2=2 | RD1-score02-agg=5 | RD1-team03={{flagicon|BLR}} [[FC BATE Borisov|BATE Borisov]] | RD1-score03-1=0 | RD1-score03-2=0 | RD1-score03-agg=0 | RD1-team04={{flagicon|TUR}} '''[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]]''' | RD1-score04-1=0 | RD1-score04-2=1 | RD1-score04-agg=1 | RD1-team05={{flagicon|GER}} '''[[VfB Stuttgart|Stuttgart]]''' | RD1-score05-1=1 | RD1-score05-2=2 | RD1-score05-agg=3 | RD1-team06={{flagicon|BEL}} [[KRC Genk|Genk]] | RD1-score06-1=1 | RD1-score06-2=0 | RD1-score06-agg=1 | RD1-team07={{flagicon|GER}} [[Borussia Mönchengladbach|B. Mönchengladbach]] | RD1-score07-1=3 | RD1-score07-2=0 | RD1-score07-agg=3 | RD1-team08={{flagicon|ITA}} '''[[SS Lazio|Lazio]]''' | RD1-score08-1=3 | RD1-score08-2=2 | RD1-score08-agg=5 | RD1-team09={{flagicon|GER}} [[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]] | RD1-score09-1=0 | RD1-score09-2=1 | RD1-score09-agg=1 | RD1-team10={{flagicon|POR}} '''[[SL Benfica|Benfica]]''' | RD1-score10-1=1 | RD1-score10-2=2 | RD1-score10-agg=3 | RD1-team11={{flagicon|UKR}} [[FC Dynamo Kyiv|Dynamo Kyiv]] | RD1-score11-1=1 | RD1-score11-2=0 | RD1-score11-agg=1 | RD1-team12={{flagicon|FRA}} '''[[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]]''' | RD1-score12-1=1 | RD1-score12-2=1 | RD1-score12-agg=2 | RD1-team13={{flagicon|RUS}} '''[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]]''' | RD1-score13-1=3 | RD1-score13-2=1 | RD1-score13-agg=4 | RD1-team14={{flagicon|GER}} [[Hannover 96]] | RD1-score14-1=1 | RD1-score14-2=1 | RD1-score14-agg=2 | RD1-team15={{flagicon|ENG}} '''[[Newcastle United FC|Newcastle United]]''' | RD1-score15-1=0 | RD1-score15-2=1 | RD1-score15-agg=1 | RD1-team16={{flagicon|UKR}} [[FC Metalist Kharkiv|Metalist Kharkiv]] | RD1-score16-1=0 | RD1-score16-2=0 | RD1-score16-agg=0 | RD1-team17={{flagicon|ENG}} '''[[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]]''' | RD1-score17-1=2 | RD1-score17-2=1 | RD1-score17-agg=3 | RD1-team18={{flagicon|FRA}} [[Olympique Lyonnais|Lyon]] | RD1-score18-1=1 | RD1-score18-2=1 | RD1-score18-agg=2 | RD1-team19={{flagicon|ITA}} '''[[Inter Milan|Internazionale]]''' | RD1-score19-1=2 | RD1-score19-2=3 | RD1-score19-agg=5 | RD1-team20={{flagicon|ROU}} [[CFR Cluj]] | RD1-score20-1=0 | RD1-score20-2=0 | RD1-score20-agg=0 | RD1-team21={{flagicon|SUI}} '''[[FC Basel|Basel]]''' | RD1-score21-1=2 | RD1-score21-2=1 | RD1-score21-agg=3 | RD1-team22={{flagicon|UKR}} [[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro Dnipropetrovsk]] | RD1-score22-1=0 | RD1-score22-2=1 | RD1-score22-agg=1 | RD1-team23={{flagicon|RUS}} '''[[FC Zenit Saint Petersburg|Zenit St. Petersburg]]''' ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]]) | RD1-score23-1=2 | RD1-score23-2=1 | RD1-score23-agg=3 | RD1-team24={{flagicon|ENG}} [[Liverpool FC|Liverpool]] | RD1-score24-1=0 | RD1-score24-2=3 | RD1-score24-agg=3 | RD1-team25={{flagicon|NED}} [[AFC Ajax|Ajax]] | RD1-score25-1=2 | RD1-score25-2=0 | RD1-score25-agg=2{{small|(2)}} | RD1-team26={{flagicon|ROU}} '''[[FC Steaua București|Steaua București]]''' {{pso}} | RD1-score26-1=0 | RD1-score26-2=2 | RD1-score26-agg=2{{small|(4)}} | RD1-team27={{flagicon|CZE}} [[AC Sparta Prague|Sparta Prague]] | RD1-score27-1=0 | RD1-score27-2=1 | RD1-score27-agg=1 | RD1-team28={{flagicon|ENG}} '''[[Chelsea FC|Chelsea]]''' | RD1-score28-1=1 | RD1-score28-2=1 | RD1-score28-agg=2 | RD1-team29={{flagicon|ESP}} '''[[Levante UD|Levante]]''' | RD1-score29-1=3 | RD1-score29-2=1 | RD1-score29-agg=4 | RD1-team30={{flagicon|GRE}} [[Olympiacos FC|Olympiacos]] | RD1-score30-1=0 | RD1-score30-2=0 | RD1-score30-agg=0 | RD1-team31={{flagicon|ESP}} [[Atlético Madrid]] | RD1-score31-1=0 | RD1-score31-2=1 | RD1-score31-agg=1 | RD1-team32={{flagicon|RUS}} '''[[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]]''' | RD1-score32-1=2 | RD1-score32-2=0 | RD1-score32-agg=2 | RD2-team01={{flagicon|CZE}} [[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]] | RD2-score01-1=0 | RD2-score01-2=1 | RD2-score01-agg=1 | RD2-team02={{flagicon|TUR}} '''[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]]''' | RD2-score02-1=1 | RD2-score02-2=1 | RD2-score02-agg=2 | RD2-team03={{flagicon|GER}} [[VfB Stuttgart|Stuttgart]] | RD2-score03-1=0 | RD2-score03-2=1 | RD2-score03-agg=1 | RD2-team04={{flagicon|ITA}} '''[[SS Lazio|Lazio]]''' | RD2-score04-1=2 | RD2-score04-2=3 | RD2-score04-agg=5 | RD2-team05={{flagicon|POR}} '''[[SL Benfica|Benfica]]''' | RD2-score05-1=1 | RD2-score05-2=3 | RD2-score05-agg=4 | RD2-team06={{flagicon|FRA}} [[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]] | RD2-score06-1=0 | RD2-score06-2=2 | RD2-score06-agg=2 | RD2-team07={{flagicon|RUS}} [[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]] | RD2-score07-1=0 | RD2-score07-2=0 | RD2-score07-agg=0 | RD2-team08={{flagicon|ENG}} '''[[Newcastle United FC|Newcastle United]]''' | RD2-score08-1=0 | RD2-score08-2=1 | RD2-score08-agg=1 | RD2-team09={{flagicon|ENG}} '''[[Tottenham Hotspur FC|Tottenham H.]]''' {{ħs}} ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]]) | RD2-score09-1=3 | RD2-score09-2=1 | RD2-score09-agg=4 | RD2-team10={{flagicon|ITA}} [[Inter Milan|Internazionale]] | RD2-score10-1=0 | RD2-score10-2=4 | RD2-score10-agg=4 | RD2-team11={{flagicon|SUI}} '''[[FC Basel|Basel]]''' | RD2-score11-1=2 | RD2-score11-2=0 | RD2-score11-agg=2 | RD2-team12={{flagicon|RUS}} [[FC Zenit Saint Petersburg|Zenit St. Petersburg]] | RD2-score12-1=0 | RD2-score12-2=1 | RD2-score12-agg=1 | RD2-team13={{flagicon|ROU}} [[FC Steaua București|Steaua București]] | RD2-score13-1=1 | RD2-score13-2=1 | RD2-score13-agg=2 | RD2-team14={{flagicon|ENG}} '''[[Chelsea FC|Chelsea]]''' | RD2-score14-1=0 | RD2-score14-2=3 | RD2-score14-agg=3 | RD2-team15={{flagicon|ESP}} [[Levante UD|Levante]] | RD2-score15-1=0 | RD2-score15-2=0 | RD2-score15-agg=0 | RD2-team16={{flagicon|RUS}} '''[[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]]''' {{ħs}} | RD2-score16-1=0 | RD2-score16-2=2 | RD2-score16-agg=2 | RD3-team01={{flagicon|TUR}} '''[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]]''' | RD3-score01-1=2 | RD3-score01-2=1 | RD3-score01-agg=3 | RD3-team02={{flagicon|ITA}} [[SS Lazio|Lazio]] | RD3-score02-1=0 | RD3-score02-2=1 | RD3-score02-agg=1 | RD3-team03={{flagicon|POR}} '''[[SL Benfica|Benfica]]''' | RD3-score03-1=3 | RD3-score03-2=1 | RD3-score03-agg=4 | RD3-team04={{flagicon|ENG}} [[Newcastle United FC|Newcastle United]] | RD3-score04-1=1 | RD3-score04-2=1 | RD3-score04-agg=2 | RD3-team05={{flagicon|ENG}} [[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]] | RD3-score05-1=2 | RD3-score05-2=2 | RD3-score05-agg=4{{small|(1)}} | RD3-team06={{flagicon|SUI}} '''[[FC Basel|Basel]]''' {{pso}} | RD3-score06-1=2 | RD3-score06-2=2 | RD3-score06-agg=4{{small|(4)}} | RD3-team07={{flagicon|ENG}} '''[[Chelsea FC|Chelsea]]''' | RD3-score07-1=3 | RD3-score07-2=2 | RD3-score07-agg=5 | RD3-team08={{flagicon|RUS}} [[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]] | RD3-score08-1=1 | RD3-score08-2=3 | RD3-score08-agg=4 | RD4-team01={{flagicon|TUR}} [[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]] | RD4-score01-1=1 | RD4-score01-2=1 | RD4-score01-agg=2 | RD4-team02={{flagicon|POR}} '''[[SL Benfica|Benfica]]''' | RD4-score02-1=0 | RD4-score02-2=3 | RD4-score02-agg=3 | RD4-team03={{flagicon|SUI}} [[FC Basel|Basel]] | RD4-score03-1=1 | RD4-score03-2=1 | RD4-score03-agg=2 | RD4-team04={{flagicon|ENG}} '''[[Chelsea FC|Chelsea]]''' | RD4-score04-1=2 | RD4-score04-2=3 | RD4-score04-agg=5 | RD5-team01={{flagicon|POR}} [[SL Benfica|Benfica]] | RD5-score01=1 | RD5-team02={{flagicon|ENG}} [[Chelsea FC|Chelsea]] | RD5-score02=2 }} === L-aħħar 32 === L-ewwel legs intlagħbu fl-14 ta' Frar, u t-tieni legs intlagħbu fl-21 ta' Frar. {{TwoLeg start}} {{TwoLegResult|[[FC BATE Borisov|BATE Borisov]]|BLR|0–1|'''[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]]'''|TUR|0–0|0–1}} {{TwoLegResult|'''[[Inter Milan|Internazionale]]'''|ITA|5–0|[[CFR Cluj]]|ROU|2–0|3–0}} {{TwoLegResult|'''[[Levante UD|Levante]]'''|ESP|4–0|[[Olympiacos FC|Olympiacos]]|GRE|3–0|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[FC Zenit Saint Petersburg|Zenit St. Petersburg]]'''|RUS|3–3 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|[[Liverpool FC|Liverpool]]|ENG|2–0|1–3}} {{TwoLegResult|[[FC Dynamo Kyiv|Dynamo Kyiv]]|UKR|1–2|'''[[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]]'''|FRA|1–1|0–1}} {{TwoLegResult|[[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]|GER|1–3|'''[[SL Benfica|Benfica]]'''|POR|0–1|1–2}} {{TwoLegResult|'''[[Newcastle United FC|Newcastle United]]'''|ENG|1–0|[[FC Metalist Kharkiv|Metalist Kharkiv]]|UKR|0–0|1–0}} {{TwoLegResult|'''[[VfB Stuttgart|Stuttgart]]'''|GER|3–1|[[KRC Genk|Genk]]|BEL|1–1|2–0}} {{TwoLegResult|[[Atlético Madrid]]|ESP|1–2|'''[[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]]'''|RUS|0–2|1–0}} {{TwoLegResult|[[AFC Ajax|Ajax]]|NED|2–2 {{pso|2–4}}|'''[[FC Steaua București|Steaua București]]'''|ROU|2–0|0–2 {{ħs}}}} {{TwoLegResult|'''[[FC Basel|Basel]]'''|SUI|3–1|[[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro Dnipropetrovsk]]|UKR|2–0|1–1}} {{TwoLegResult|'''[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]]'''|RUS|4–2|[[Hannover 96]]|GER|3–1|1–1}} {{TwoLegResult|[[AC Sparta Prague|Sparta Prague]]|CZE|1–2|'''[[Chelsea FC|Chelsea]]'''|ENG|0–1|1–1}} {{TwoLegResult|[[Borussia Mönchengladbach]]|GER|3–5|'''[[SS Lazio|Lazio]]'''|ITA|3–3|0–2}} {{TwoLegResult|'''[[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]]'''|ENG|3–2|[[Olympique Lyonnais|Lyon]]|FRA|2–1|1–1}} {{TwoLegResult|[[SSC Napoli|Napoli]]|ITA|0–5|'''[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]'''|CZE|0–3|0–2}} |} ===L-aħħar 16=== L-ewwel legs intlagħbu fis-7 ta' Marzu, u t-tieni legs intlagħbu fl-14 ta' Marzu 2013. {{TwoLeg start}} {{TwoLegResult|[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]|CZE|1–2|'''[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]]'''|TUR|0–1|1–1}} {{TwoLegResult|'''[[SL Benfica|Benfica]]'''|POR|4–2|[[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]]|FRA|1–0|3–2}} {{TwoLegResult|[[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]]|RUS|0–1|'''[[Newcastle United FC|Newcastle United]]'''|ENG|0–0|0–1}} {{TwoLegResult|[[VfB Stuttgart|Stuttgart]]|GER|1–5|'''[[SS Lazio|Lazio]]'''|ITA|0–2|1–3}} {{TwoLegResult|'''[[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]]'''|ENG|4–4 ([[Regola tal-gowls barra mid-dar|a]])|[[Inter Milan|Internazionale]]|ITA|3–0|1–4 {{ħs}}}} {{TwoLegResult|[[Levante UD|Levante]]|ESP|0–2|'''[[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]]'''|RUS|0–0|0–2 {{ħs}}}} {{TwoLegResult|'''[[FC Basel|Basel]]'''|SUI|2–1|[[FC Zenit Saint Petersburg|Zenit St. Petersburg]]|RUS|2–0|0–1}} {{TwoLegResult|[[FC Steaua București|Steaua București]]|ROU|2–3|'''[[Chelsea FC|Chelsea]]'''|ENG|1–0|1–3}} |} ===Kwarti tal-finali=== It-tlugħ tal-poloz għall-Kwarti tal-finali saru fil-15 ta' Marzu 2013.<ref>{{ċita web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=1929662.html|titlu=UEFA Europa League quarter-final draw|pubblikatur=UEFA|data=2013-03-15|lingwa=en}}</ref> L-ewwel legs se jintlagħbu fl-4 ta' April, u t-tieni legs se jintlagħbu fil-11 ta' April 2013. {{TwoLeg start}} {{TwoLegResult|[[Chelsea FC|Chelsea]]|ENG|5–4|[[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]]|RUS|3–1|2–3}} {{TwoLegResult|[[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]]|ENG|4–4 {{pso|1–4}}|[[FC Basel|Basel]]|SUI|2–2|2–2 {{ħs}}}} {{TwoLegResult|[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]]|TUR|3–1|[[SS Lazio|Lazio]]|ITA|2–0|1–1}} {{TwoLegResult|[[SL Benfica|Benfica]]|POR|4–2|[[Newcastle United FC|Newcastle United]]|ENG|3–1|1–1}} |} ===Semi-finali=== It-tlugħ tal-poloz għall-Kwarti tal-finali saru fit-12 ta' April 2013. L-ewwel legs se jintlagħbu fil-25 ta' April, u t-tieni legs se jintlagħbu fit-2 ta' Mejju 2013. {{TwoLeg start}} {{TwoLegResult|[[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]]|TUR|2–3|[[SL Benfica|Benfica]]|POR|1–0|1–3}} {{TwoLegResult|[[FC Basel|Basel]]|SUI|2–5|[[Chelsea FC|Chelsea]]|ENG|1–2|1–3}} |} ===Finali=== Il-finali ntlagħab fil-15 ta' Mejju 2013 ġewwa [[Amsterdam Arena]], l-[[Olanda]]. {{footballbox |data=15 ta' Mejju 2013 |ħin=20:45 |tim1=[[SL Benfica|Benfica]] {{flagicon|POR}} |riżultat=1 – 2 |ħs= |rapport=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2013/matches/round=2000361/match=2010095/index.html |tim2={{flagicon|ENG}} [[Chelsea FC|Chelsea]] |gowls1=[[Óscar Cardozo|Cardozo]] {{goal|68|pen.}} |gowls2=[[Fernando Torres|Torres]] {{goal|60}}<br>[[Branislav Ivanović|Ivanović]] {{goal|90+3}} |grawnd=[[Amsterdam Arena]], [[Amsterdam]] |attendenza=46,163 |referi={{flagicon|Olanda}} [[Björn Kuipers]] |penalties1= |riżultatpenalties= |penalties2= }} {| class="wikitable" style="text-align: center; margin: 0 auto;" |- !Rebbieħ tal-UEFA Europa League 2012–13 |- |[[Stampa:Chelsea crest.png|100px]] |- |'''[[Chelsea FC|Chelsea]]'''<br />'''L-ewwel titlu''' |} == Statistika == === L-aqwa skorers === {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !Poż. !Isem !Klabb !Gowls !Ħin ta' logħob |- |1 |align=left|{{flagicon|CZE}} [[Libor Kozák]] |align=left|{{flagicon|ITA}} [[SS Lazio|Lazio]] |8 |613' |- |rowspan=2|2 |align=left|{{flagicon|URU}} [[Edinson Cavani]] |align=left|{{flagicon|ITA}} [[SSC Napoli|Napoli]] |7 |462' |- |align=left|{{flagicon|PAR}} [[Óscar Cardozo]] |align=left|{{flagicon|POR}} [[SL Benfica|Benfica]] |7 |585' |- |rowspan=2|4 |align=left|{{flagicon|ARG}} [[Rodrigo Palacio]] |align=left|{{flagicon|ITA}} [[Inter Milan|Internazionale]] |6 |436' |- |align=left|{{flagicon|ESP}} [[Fernando Torres]] |align=left|{{flagicon|ENG}} [[Chelsea FC|Chelsea]] |6 |810' |- |rowspan=2|6 |align=left|{{flagicon|ARG}} [[Raúl Bobadilla]] |align=left|{{flagicon|SUI}} [[BSC Young Boys|Young Boys]] |5 |535' |- |align=left|{{flagicon|VEN}} [[José Salomón Rondón|Salomón Rondón]] |align=left|{{flagicon|RUS}} [[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]] |5 |976' |- |rowspan=15|8 |align=left|{{flagicon|CRO}} [[Marko Livaja]] |align=left|{{flagicon|ITA}} [[Inter Milan|Internazionale]] |4 |416' |- |align=left|{{flagicon|NGA}} [[Victor Moses]] |align=left|{{flagicon|ENG}} [[Chelsea FC|Chelsea]] |4 |426' |- |align=left|{{flagicon|ENG}} [[Jonjo Shelvey]] |align=left|{{flagicon|ENG}} [[Liverpool FC|Liverpool]] |4 |481' |- |align=left|{{flagicon|MLI}} [[Cheick Diabaté]] |align=left|{{flagicon|FRA}} [[FC Girondins de Bordeaux|Bordeaux]] |4 |509' |- |align=left|{{flagicon|SRB}} [[Nikola Đurđić]] |align=left|{{flagicon|SWE}} [[Helsingborgs IF|Helsingborg]] |4 |540' |- |align=left|{{flagicon|ITA}} [[Sergio Floccari]] |align=left|{{flagicon|ITA}} [[SS Lazio|Lazio]] |4 |562' |- |align=left|{{flagicon|ENG}} [[Jermain Defoe]] |align=left|{{flagicon|ENG}} [[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]] |4 |614' |- |align=left|{{flagicon|BRA}} [[Cleiton Xavier]] |align=left|{{flagicon|UKR}} [[FC Metalist Kharkiv|Metalist Kharkiv]] |4 |630' |- |align=left|{{flagicon|ROU}} [[Raul Rusescu]] |align=left|{{flagicon|ROU}} [[FC Steaua București|Steaua București]] |4 |661' |- |align=left|{{flagicon|SEN}} [[Papiss Cissé]] |align=left|{{flagicon|ENG}} [[Newcastle United FC|Newcastle United]] |4 |676' |- |align=left|{{flagicon|CMR}} [[Samuel Eto'o]] |align=left|{{flagicon|RUS}} [[FC Anzhi Makhachkala|Anzhi Makhachkala]] |4 |900' |- |align=left|{{flagicon|SUI}} [[Marco Streller]] |align=left|{{flagicon|SUI}} [[FC Basel|Basel]] |4 |949' |- |align=left|{{flagicon|TUR}} [[Gökdeniz Karadeniz]] |align=left|{{flagicon|RUS}} [[FC Rubin Kazan|Rubin Kazan]] |4 |1066' |- |align=left|{{flagicon|NED}} [[Dirk Kuyt]] |align=left|{{flagicon|TUR}} [[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]] |4 |1105' |- |align=left|{{flagicon|SUI}} [[Fabian Schär]] |align=left|{{flagicon|SUI}} [[FC Basel|Basel]] |4 |1147' |} ==Ara wkoll== *[[UEFA Champions League 2012–13]] *[[Super Cup Ewropea 2013]] ==Referenzi== {{Referenzi}} ==Ħoloq esterni== *[https://www.uefa.com/uefaeuropaleague/ Sit uffiċjali tal-UEFA Europa League] [[Kategorija:Staġuni tal-UEFA Europa League]] hi2k0kbfrfm05nppx7adbkos1wzm98v 0 20193 279400 262980 2022-08-19T19:55:03Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika tal-Panama |isem_nattiv = ''República de Panamá'' |isem_komuni = Panama |stampa_bandiera = Flag of Panama.svg |stampa_emblema = Coat of Arms of Panama.svg |stampa_mappa = PAN orthographic.svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Panama |ħolqa_emblema = Emblema tal-Panama |ħolqa_demografija = Demografija tal-Panama |mottu_nazzjonali = "Pro Mundi Beneficio"<br />''Għall-benefiċċju tad-Dinja'' |innu_nazzjonali = ''[[Innu nazzjonali tal-Panama|Himno Nacional de Panamá]]''<br />''Innu Nazzjonali tal-Panama'' |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Spanjola|Spanjol]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Belt tal-Panama]] |l-ikbar_belt = [[Belt tal-Panama]] |latd=8 |latm=58 |latNS=N |lonġd=79 |lonġm=32 |lonġEW=W |tip_gvern = [[Stat Unitarju|Unitarju]], [[Sistema presidenzjali|presidenzjali]] u [[repubblika kostituzzjonali]] |titlu_kap1 = [[President tal-Panama|President]] |titlu_kap2 = [[Viċi President tal-Panama|Viċi President]] |isem_kap1 = [[Laurentino Cortizo]] |isem_kap2 = [[Jose Gabriel Carrizo]] |żona_kklassifika = 118 |poż_erja = 118 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 75,517 |erja_mi_kw = 29,157 |perċentwal_ilma = 2.9 |sena_stima_popolazzjoni = 2017 |stima_popolazzjoni = 3,753,142<ref name=World>{{ċita web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pm.html |titlu=The World Factbook - 2017 |pubblikatur=CIA |lingwa=en}}</ref> |poż_stima_popolazzjoni = <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = 3,661,868 |sena_ċensiment_popolazzjoni = Jannar 2013 |densità_popolazzjoni_km2 = 54,2 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 140.6 |poż_densità_popolazzjoni = 156 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2012 |PGD_PSX = $57.079 biljun |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita = $15,616 |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2010 |IŻU = {{profitt}} 0.780<ref name="HDI">{{ċita web |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf |titlu=Rapport tal-Iżvilupp Uman 2011 |sena=2011 |pubblikatur=Nazzjonijiet Uniti |data-aċċess=2011-11-05 |lingwa=en}}</ref> |poż_IŻU = 60 |kategorija_IŻU = <span style="color:#090;">għoli</span> |tip_sovranità = [[Indipendenza]] |avveniment_stabbilit1 = minn [[Spanja]] |data_stabbilit1 = 28 ta' Novembru, 1821 |avveniment_stabbilit2 = mill-[[Kolombja]] |data_stabbilit2 = 3 ta' Novembru, 1903 |valuta = [[Balboa tal-Panama|Balboa]]<br />[[Dollaru tal-Istati Uniti]] |kodiċi_valuta = PAB, USD |żona_ħin = [[Ħin tal-Lvant|EST]] |differenza_ħku = -5 |cctld = [[.pa]] |kodiċi_telefoniku = +507 |sena_PGD_nominali = 2012 |PGD_nominali = $36.253 biljun |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $9,526 |poż_PGD_nominali_per_capita = |noti = }} '''Panama''' ([[Lingwa Spanjola|Spanjol]]:'' Panamá''), uffiċjalment ir-'''Repubblika tal-Panama''' ([[Lingwa Spanjola|Spanjol]]:''República de Panamá''), hi pajjiż tal-[[Amerika Ċentrali]] li tinsab fl-[[Lista ta' istmi|istmu]] tal-konnessjoni tal-Amerika ta' Fuq u t'Isfel, hija mdawra mill-[[Kosta Rika]] lejn il-punent, [[Kolombja]] għall-Lbiċ, il-[[Karibew]] fit-tramuntana u l-Oċean Paċifiku fin-nofsinhar. Il-kapital tagħha hija l-[[Belt tal-Panama]]. ==Referenzi== {{Referenzi}} {{Amerika ta' Fuq}} {{Amerika Ċentrali}} [[Kategorija:Panama]] [[Kategorija:Pajjiżi tal-Karibew]] [[Kategorija:Pajjiżi tal-Amerika Ċentrali]] [[Kategorija:Repubbliki]] 8msmh553ko94l5dlgaw0mreoi9hnr3l 0 20455 279399 260581 2022-08-19T19:54:22Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika tal-Paragwaj |isem_nattiv = ''República del Paraguay'' |isem_komuni = Paragwaj |stampa_bandiera = Flag of Paraguay.svg |stampa_emblema = Coat of arms of Paraguay.svg |stampa_mappa = PRY orthographic.svg |deskrizzjoni_mappa = |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Paragwaj |ħolqa_emblema = Emblema tal-Paragwaj |ħolqa_demografija = Demografija tal-Paragwaj |mottu_nazzjonali = "Paz y justicia" {{es}}<br /><small>''Paċi u ġustizzja''</small> |innu_nazzjonali = ''[[Paraguayos, República o Muerte]]''<br /><small>''Paragwajani, Repubblika jew Mewt''</small> |lingwi_uffiċjali = [[Lingwa Spanjola|Spanjol]]<br />[[Gwarani Paragwajani|Gwarani]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Asunción]] |l-ikbar_belt = [[Asunción]] |latd=25 |latm=16 |latNS=S |lonġd=57 |lonġm=40 |lonġEW=W |tip_gvern = [[Repubblika kostituzzjonali]] [[Sistema presidenzjali|presidenzjali]] [[Stat unitarju|unitarja]] |titlu_kap1 = [[President tal-Paragwaj|President]] |titlu_kap2 = ''[[President tal-Paragwaj|President elett]]'' |isem_kap1 = [[Federico Franco]] |isem_kap2 = ''[[Horacio Cartes]]'' |żona_kklassifika = 60 |poż_erja = 60 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |erja_km2 = 406,752 |erja_mi_kw = 157,048 |perċentwal_ilma = 2.3 |sena_stima_popolazzjoni = 2012 |stima_popolazzjoni =6,561,748<ref name=unpop>{{ċita ġurnal |url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2011/wpp2011_text_tables.pdf |titlu=World Population Prospects, Table A.1 |verżjoni=2011 revision |format=PDF |pubblikatur=Nazzjonijiet Uniti |awtur=Department of Economic and Social Affairs Population Division |sena=2011 |data-aċċess=2009-03-12 |lingwa=en}}</ref> |poż_stima_popolazzjoni = 104 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = |sena_ċensiment_popolazzjoni = |densità_popolazzjoni_km2 = 14.2 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 39 |poż_densità_popolazzjoni = 204 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |sena_PGD_PSX = 2012 |PGD_PSX = $48.643 biljun<ref name=imf2>{{ċita web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=59&pr.y=6&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=288&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |titlu=Paraguay |pubblikatur=Fond Monetarju Internazzjonali |data-aċċess=2012-04-20 |lingwa=en}}</ref> |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita = $5,827<ref name=imf2/> |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2012 |IŻU = {{increase}} 0.669<ref name="HDI">{{ċita web |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2012_EN_Table1.pdf |titlu=Rapport tal-Iżvilupp Uman 2012 |sena=2012 |pubblikatur=Nazzjonijiet Uniti |data-aċċess=2012-11-09 |lingwa=en}}</ref> |poż_IŻU = 111 |kategorija_IŻU = <span style="color:#fc0;">medju</span> |tip_sovranità = [[Indipendenza]] {{nobold|minn [[Spanja]]}} |avveniment_stabbilit1 = Iddikjarata |data_stabbilit1 = 14 ta' Mejju, 1811 |avveniment_stabbilit2 = Rikonoxxuta |data_stabbilit2 = 15 ta' Mejju, 1811 |valuta = [[Gwarani Paragwajani|Gwarani]] |kodiċi_valuta = PYG |żona_ħin = |differenza_ħku = -4 |żona_ħin_legali = |differenza_żona_ħin_legali = -3 |cctld = [[.py]] |kodiċi_telefoniku = +595 |sena_PGD_nominali = 2012 |PGD_nominali = $38.584 biljun<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $5,358<ref name=imf2/> |poż_PGD_nominali_per_capita = |nota1 = }} Il-'''Paragwaj''', uffiċjalment ir-'''Repubblika tal-Paragwaj''' (Gwarani: ''Tetã Paraguái'', [[Lingwa Spanjola|Spanjol]]: ''República del Paraguay''), hi [[pajjiż interkjuż]] fl-[[Amerika t'Isfel]], imdawwra mill-[[Arġentina]] minn nofsinhar u l-lbiċ, il-[[Brażil]] lejn il-lvant u l-grigal, u l-[[Bolivja]] għall-majjistral. Il-Paragwaj tinsab fuq iż-żewġ banek tax-[[Xmara Paragwaj]], li tgħaddi miċ-ċentru tal-pajjiż mit-tramuntana san-nofsinhar. Minħabba l-post ċentrali tagħha fl-Amerika t'Isfel, hija ħafna drabi tiġi riferuta bħala ''Corazón de América'' ("Qalb tal-Amerika").<ref>{{ċita web|url=http://www.imdb.com/title/tt0134018/ |titlu=Paraguay, corazón de América (1961) |pubblikatur=IMDb |data-aċċess=2012-10-05 |lingwa=en}}</ref> ==Referenzi== {{Referenzi}} {{Amerika t'Isfel}} [[Kategorija:Paragwaj]] [[Kategorija:Repubbliki]] [[Kategorija:Pajjiżi interkjużi]] [[Kategorija:Pajjiżi fl-Amerika t'Isfel]] r4xvk9xgag39s5q2n5bm8t1mwp1etb8 0 21039 279412 270809 2022-08-20T06:14:36Z Chrisportelli 355 referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox plejer tal-futbol |isem_plejer = Bryan Cristante |stampa = [[Stampa:CSKA-Roma18 (2).jpg|220px]] |data_twelid = {{data tat-twelid u età|1995|3|3}} |post_twelid = [[San Vito al Tagliamento]] |pajjiż_twelid = Italja |tul = 1.88 m |rwol = [[Midfilder]] |klabb_attwali = [[AS Roma|Roma]] |numru = 4 |snin_mixtla1 = 2006–2009 |klabb_mixtla1 = Liventina Gorghense |snin_mixtla2 = 2009–2013 |klabb_mixtla2 = [[AC Milan|Milan]] |snin1 = 2011–2014 |klabb1 = [[AC Milan|Milan]] |snin2 = 2014–2018 |klabb2 = [[SL Benfica|Benfica]] |snin3 = 2016 |klabb3 = → [[Palermo FC|Palermo]] (self) |snin4 = 2016–2017 |klabb4 = → [[Delfino Pescara 1936|Pescara]] (self) |snin5 = 2017–2018 |klabb5 = → [[Atalanta BC|Atalanta]] (self) |snin6 = 2018–2019 |klabb6 = [[Atalanta BC|Atalanta]] |snin7 = 2018–2019 |klabb7 = → [[AS Roma|Roma]] (self) |snin8 = 2019– |klabb8 = [[AS Roma|Roma]] |snin_nazzjonali1 = 2017– |tim_nazzjonali1 = [[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Italja|Italja]] }} '''Bryan Cristante''' (twieled fit-3 ta' Marzu 1995) huwa [[futbol]]er professjonali Taljan li jilgħab bħala [[midfilder]] mal-klabb tas-[[Serie A]] [[AC Milan|Milan]]. Huwa għandu passaport [[Kanada|Kanadiż]], minħabba li missieru twieled hemmhekk.<ref>{{ċita aħbar |titlu=Milan: chi è Cristante: "Mi rivedo in Aquilani" |url=http://www.generazioneditalenti.com/2011/12/gazzetta-dello-sport-milan-chi-e.html |pubblikatur=La Gazzetta dello Sport |data=2011-12-07 |data-aċċess=2012-08-24 |lingwa=Taljan}}</ref> == Karriera == Cristante twieled f'[[San Vito al Tagliamento]] iżda trabba ġewwa [[Casarsa della Delizia|San Giovanni di Casarsa]], fejn beda jilgħab il-futbol bħala tfajjel.<ref name="profile">{{ċita aħbar |titlu=An introduction to Bryan Cristante - AC Milan's 16-year-old Champions League wonderkid |url=http://www.goal.com/en/news/1717/editorial/2011/12/07/2791867/an-introduction-to-bryan-cristante-ac-milans-16-year-old |isem=Simone |kunjom=Gambino |pubblikatur=Goal |data=2011-12-07 |data-aċċess=2012-08-24 |lingwa=Ingliż}}</ref> Huwa mexa lejn Liventina Gorghense, klabb tad-dilettanti fil-[[provinċja ta' Treviso]], qabel ma ssieħeb ma [[AC Milan]] fl-2009.<ref>{{ċita aħbar |titlu=DNA vincente e serietà: ecco chi è Bryan Cristante |url=http://www.milannews.it/?action=read&idnotizia=67621 |sit=milannews.it |isem=Pietro |kunjom=Mazzara |data=2011-12-04 |data-aċċess=2011-12-15 |lingwa=Taljan}}</ref> Matul iż-żmien tiegħu fl-[[AC Milan Primavera|akkademja]] ta' [[AC Milan]], hu kien membru tal-iskwadra tal-U15 li rebħet il-''Campionato Giovanissimi Nazionali'' fl-2010,<ref>{{ċita web |titlu=Campionato Giovanissimi Nazionali 2009/10 |url=http://www.acmilan.com/it/teams/youth_teams_palmares/scudetto_giovanissimi_nazionali_2009_10 |pubblikatur=AC Milan |data-aċċess=2012-08-24 |lingwa=Taljan}}</ref> fejn hemmhekk skorja tmien gowls,<ref name="profile"/> huwa wkoll kien membru tal-iskwadra tal-U17 li rebħet il-''Campionato Allievi Nazionali'' fl-2011.<ref>{{ċita web |titlu=Campionato Allievi Nazionali 2010/11 |url=http://www.acmilan.com/it/teams/youth_teams_palmares/scudetto_allievi_nazionali_2010_11 |pubblikatur=AC Milan |data-aċċess=2012-08-24 |lingwa=Taljan}}</ref> Huwa għamel id-debutt professjonali tiegħu għall-klabb fis-6 ta' Diċembru 2011, fl-età ta' 16-il sena u 278 ġranet, fejn ħareġ bħala sostitut minflok [[Robinho]] fil-fażi tal-gruppi tal-[[UEFA Champions League]] kontra [[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]], il-logħba kienet spiċċat fid-dro ta' 2–2.<ref>{{ċita aħbar |titlu=Plzeň secure late draw with Milan to end on a high |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2012/matches/round=2000263/match=2007656/postmatch/report/index.html |pubblikatur=[[UEFA|Union of European Football Associations]] |isem=Ian |kunjom=Holyman |data=2011-12-06 |data-aċċess=2011-12-07}}</ref> Hu b'hekk sar l-iżgħar plejer ta' Milan li lagħab fiċ-Champions League u t-tielet l-iżgħar ta' kull żmien.<ref>{{ċita aħbar |url=http://english.gazzetta.it/Football/06-12-2011/pato-and-robinho-not-enough-milan-beffato-finale-praga-803965409183.shtml |titlu=Pato and Robinho not enough, AC Milan fluff the finish in Prague |awtur=Gaetano De Stefano |pubblikatur=La Gazzetta dello Sport |data=2011-12-07 |data-aċċess=2012-08-24}}</ref><ref>{{ċita aħbar |titlu=Cristante, il suo nome nella storia |url=http://www.ilgiorno.it/milano/sport/calcio/2011/12/07/633463-cristante_nome_nella_storia.shtml |awtur=Lu. Guaz. |pubblikatur=Il Giorno |data=2011-12-07 |data-aċċess=2012-08-24 |lingwa=Taljan}}</ref> Cristante kien elett bħala l-aqwa plejer fit-Torneo di Viareggio 2013. Fl-4 ta' Marzu 2013, Cristante ffirma l-ewwel kuntratt professjonali tiegħu, li jżommu f'Milan sal-2018. Huwa se jissieħeb fl-ewwel skwadra fil-bidu tal-istaġun 2013/2014.<ref>{{ċita web |titlu=Bryan Cristante: il gioellino della "Cantera" rossonera |url=http://milanpassion.it/2013/06/esclusiva-mp-cristante-il-gioiellino-della-cantera-rossonera-il-futuro-e-suo/ |sit=milanpassion.it |data-aċċess=2013-06-03 |lingwa=Taljan}}</ref> == Statistika == :''Aġġornati sal-1 ta' Lulju 2013'' {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align:center;" |- !rowspan="2" width="10%"|Tim !rowspan="2" width="7%"|Staġun !colspan="2" width="10%"|Kampjonat domestiku !colspan="2" width="10%"|Tazza domestika !colspan="2" width="10%"|Kompetizzjonijiet Ewropej{{nota|Il-kompetizzjonijiet Ewropej jinkludu l-[[UEFA Champions League]].}} !colspan="2" width="10%"|Kompetizzjonijiet oħra{{nota|Kompetizzjonijiet oħra jinkludu s-[[Supercoppa Italiana]].}} !colspan="2" width="10%"|Total |- ! Preż !! Gowls !! Preż !! Gowls !! Preż !! Gowls !! Preż !! Gowls !! Preż !! Gowls |- |rowspan="3" style="font-weight:bold"| [[AC Milan|Milan]] | [[Serie A 2011-12|2011–12]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0 || 1 || 0 |- | [[Serie A 2012-13|2012–13]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || colspan="2"|– || 0 || 0 |- | [[Serie A 2013-14|2013–14]] || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || 0 || colspan="2"|– || 0 || 0 |- !colspan=2| Total tal-karriera !! 0 !! 0 !! 0 !! 0 !! 1 !! 0 !! 0 !! 0 !! 2 !! 0 |} ;Noti {{noti}} == Referenzi == {{referenzi}} == Ħoloq esterni == * {{it}} [https://www.figc.it/it/nazionali/nazionali-in-cifre/dettaglio-convocato/?calciatoreId=45192&squadraId=12 Dehriet internazzjonali] fuq figc.it * {{Nfteams}} {{DEFAULTSORT:Cristante, Bryan}} [[Kategorija:Twieldu fl-1995]] [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Futbolers Taljani]] [[Kategorija:Plejers ta' AC Milan]] [[Kategorija:Plejers tas-Serie A]] fdhswoubtn3j650r3qyaw23ebhlrbvk 0 21113 279395 245606 2022-08-19T19:49:09Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Staġun sportiv | isem = BOV Premier League 2013–14 | rebbieħa = [[Valletta FC|Valletta]] | promossi = | relegati = [[Vittoriosa Stars FC|Vittoriosa Stars]]<br />[[Rabat Ajax FC|Rabat Ajax]] | logħbiet = 54 | total_gowls = 159 | l-aqwa_skorer = [[Edison Luiz dos Santos]]<br />[[Jhonnattann Da Conceicao|Jhonnattann]]<br />(21 gowl) | bidu = 17 ta' Awwissu 2013 | tmiem = 26 ta' April 2014 | attendenza_medja = | preċedenti = [[Premier League Malti 2012–13|2012–13]] | suċċessiv = [[Premier League Malti 2014–15|2014–15]] }} Il-'''Premier League Malti 2013–14''' kien id-99 staġun tal-[[Premier League Malti]]. L-istaġun beda fis-17 ta' Awwissu 2013 u spiċċa fis-26 ta' April 2014..<ref name="mfa">{{ċita aħbar |url=http://mfa.com.mt/en/news/news/687/looking-forward-to-another-bright-premier-league-season.htm |titlu=Looking forward for another bright Premier League season |pubblikatur=MFA |data=2013-08-16 |data-aċċess=2013-08-17 |lingwa=Ingliż }}</ref> [[Birkirkara FC|Birkirkara]] huma ċ-ċampjins attwali wara r-rebħ tar-raba' titlu tagħhom fl-[[Premier League Malti 2012–13|istaġun preċedenti]]. == Promozzjoni u relegazzjoni == [[Stampa:Aiga uparrow inv.svg|15px]] '''Timijiet promossi mill-Ewwel Diviżjoni 2012–13''' * [[Naxxar Lions FC|Naxxar Lions]] * [[Vittoriosa Stars FC|Vittoriosa Stars]] [[Stampa:Aiga downarrow inv.svg|15px]] '''Timijiet relegati għall-Ewwel Diviżjoni 2013–14''' * [[Ħamrun Spartans FC|Ħamrun Spartans]] * [[Melita FC|Melita]] == L-ewwel fażi == === Klassifika === {| width="100%" |width="50%"| {{Klassifika tal-futbol bidu}} {{Klassifika tal-futbol |poż=1 |tim=[[Birkirkara FC|Birkirkara]] |r=18 |d=2 |t=2 |gf=51 |gk=19 |sfond=#E8FFD8}} {{Klassifika tal-futbol |poż=2 |tim=[[Valletta FC|Valletta]] |r=17 |d=2 |t=3 |gf=51 |gk=13 |sfond=#E8FFD8}} {{Klassifika tal-futbol |poż=3 |tim= [[Hibernians FC|Hibernians]] |r=15 |d=2 |t=5 |gf=57 |gk=27 |sfond=#E8FFD8}} {{Klassifika tal-futbol |poż=4 |tim=[[Sliema Wanderers FC|Sliema Wanderers]]|r=12 |d=7 |t=3 |gf=43 |gk=24 |sfond=#E8FFD8}} {{Klassifika tal-futbol |poż=5 |tim=[[Mosta FC|Mosta]] |r=12 |d=2 |t=8 |gf=44 |gk=35 |sfond=#E8FFD8}} {{Klassifika tal-futbol |poż=6 |tim=[[Balzan Youths FC|Balzan Youths]] |r=8 |d=4 |t=10 |gf=24 |gk=31 |sfond=#E8FFD8}} {{Klassifika tal-futbol |poż=7 |tim=[[Naxxar Lions FC|Naxxar Lions]]|r=8 |d=3 |t=11 |gf=27 |gk=39 |sfond=#FFE6E6}} {{Klassifika tal-futbol |poż=8 |tim=[[Floriana FC|Floriana]] |r=8 |d=4 |t=10 |gf=30 |gk=36 |sfond=#FFE6E6|pm=6 |np=† }} {{Klassifika tal-futbol |poż=9 |tim=[[Vittoriosa Stars FC|Vittoriosa Stars]] |r=5 |d=3 |t=14 |gf=24 |gk=47 |sfond=#FFE6E6}} {{Klassifika tal-futbol |poż=10 |tim=[[Qormi FC|Qormi]] |r=4 |d=4 |t=14 |gf=28 |gk=45 |sfond=#FFE6E6}} {{Klassifika tal-futbol |poż=11 |tim=[[Tarxien Rainbows FC|Tarxien Rainbows]] |r=4 |d=4 |t=14 |gf=26 |gk=45 |sfond=#FFE6E6}} {{Klassifika tal-futbol |poż=12 |tim=[[Rabat Ajax FC|Rabat Ajax]] |r=1 |d=3 |t=18 |gf=17 |gk=61 |sfond=#FFE6E6}} {{Klassifika tal-futbol tmiem |aġġ= |sors=[http://www.maltafootball.com/tables-statistics/premier-league/ MaltaFootball.com] |nt=† Floriana ġew penalizzati sitt punti<ref>{{ċita aħbar |url=http://www.maltafootball.com/2013/08/21/floriana-appeal-against-six-point-deduction-not-upheld/ |titlu=Floriana appeal against six-point deduction not upheld |pubblikatur=MaltaFootball.com |data=2013-09-01 |lingwa=Ingliż }}</ref>}} |valign="top" align="left" width="50%"| {| style="font-size:95%" |- !colspan="2"|Leġġenda |- |width="10" style="background: #D0F0C0;"| |Kwalifikazzjoni għaċ-[[#Championship Pool|Championship Pool]] |- |width="10" style="background: #FFCCCC;"| |Kwalifikazzjoni għar-[[#Relegation Pool|Relegation Pool]] |} |} === Riżultati === {{Tim futbol r fuq |nt=12 |[[Balzan Youths FC|BAL]] |[[Birkirkara FC|BIR]] |[[Floriana FC|FLO]] |[[Hibernians FC|HIB]] |[[Mosta FC|MOS]] |[[Naxxar Lions FC|NAX]] |[[Qormi FC|QOR]] |[[Rabat Ajax FC|RAB]] |[[Sliema Wanderers FC|SLI]] |[[Tarxien Rainbows FC|TAR]] |[[Valletta FC|VAL]] |[[Vittoriosa Stars FC|VIT]]}} {{Tim futbol r |t=[[Balzan Youths FC|Balzan Youths]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |r=null }} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=2}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=0|gk=0}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=0 |gk=2}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=0|gk=3}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=1 |gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=2|gk=0}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=3 |gk=2}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=1 |gk=1}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=2 |gk=1}} {{Tim futbol r |t=[[Birkirkara FC|Birkirkara]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=2|gk=1}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |r=null }} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=3 |gk=0}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2 |gk=1}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=7 |gk=1}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=4 |gk=2}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=1|gk=0}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=1 |gk=2}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=2 |gk=0}} {{Tim futbol r |t=[[Floriana FC|Floriana]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=1 |gk=2}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=3}} <!-- Floriana --> {{fb r |r=null }} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=0 |gk=4}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2|gk=1}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=1 |gk=0}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=3 |gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=3 |gk=2}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=1|gk=2}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0 |gk=2}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=2|gk=1}} {{Tim futbol r |t=[[Hibernians FC|Hibernians]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=1 |gk=0}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=2}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=2|gk=2}} <!-- Hibernians --> {{fb r |r=null }} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2 |gk=3}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=4 |gk=1}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=5 |gk=3}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=4|gk=1}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=2|gk=2}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=0 |gk=1}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=3|gk=2}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=5|gk=1}} {{Tim futbol r |t=[[Mosta FC|Mosta]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=0|gk=2}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=1|gk=0}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=0|gk=2}} <!-- Mosta --> {{fb r |r=null }} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=4|gk=0}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=1|gk=2}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=4|gk=0}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=3|gk=2}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=2|gk=2}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=6|gk=0}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=2|gk=0}} {{Tim futbol r |t=[[Naxxar Lions FC|Naxxar Lions]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=1 |gk=1}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=0|gk=3}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2|gk=4}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |r=null }} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=3|gk=0}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=2 |gk=2}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=3|gk=1}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=2|gk=1}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=1|gk=1}} {{Tim futbol r |t=[[Qormi FC|Qormi]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=1|gk=2}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=3}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=2 |gk=2}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=1|gk=4}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2|gk=3}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=1|gk=2}} <!-- Qormi --> {{fb r |r=null }} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=0 |gk=0}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=3 |gk=0}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=1|gk=2}} {{Tim futbol r |t=[[Rabat Ajax FC|Rabat Ajax]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=2 |gk=2}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=2}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=0|gk=4}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=1|gk=4}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=0|gk=3}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=1|gk=2}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=0 |gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |r=null }} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=1|gk=2}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf= 2|gk=6}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=1|gk=4}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=0|gk=1}} {{Tim futbol r |t=[[Sliema Wanderers FC|Sliema Wanderers]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=3|gk=0}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=3}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=4 |gk=1}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf= 3|gk=1}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=2|gk=0}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=4 |gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=4|gk=1}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |r=null }} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=3|gk=3}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0|gk=3}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=2|gk=0}} {{Tim futbol r |t=[[Tarxien Rainbows FC|Tarxien Rainbows]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=3|gk=1}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=3}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=1 |gk=3}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=0 |gk=1}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf= 0|gk=1}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf= 0|gk=2}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=2|gk=6}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf= 0|gk=0}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |r=null }} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0 |gk=3}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf= 0|gk=3}} {{Tim futbol r |t=[[Valletta FC|Valletta]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=1 |gk=0}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=3|gk=0}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=2 |gk=1}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2 |gk=1}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=1|gk=0}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf= 4|gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=6 |gk=1}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=0 |gk=0}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=2 |gk=1}} <!-- Valletta --> {{fb r |r=null }} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=2|gk=1}} {{Tim futbol r |t=[[Vittoriosa Stars FC|Vittoriosa Stars]]}} <!-- Balzan Youths --> {{fb r |gf=2 |gk=2}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1 |gk=4}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=1 |gk=3}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=2|gk=5}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2 |gk=5}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=0 |gk=1}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=1|gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=1|gk=0}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf= 1|gk=2}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=2|gk=2}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0 |gk=4}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |r=null }} {{Fb r isfel |s=[http://int.soccerway.com/national/malta/premier-league/20132014/regular-season/r21772/matches/ Soccerway] |aġġ= fit-28 ta' Ottubru 2013 |nt= }} == It-tieni fażi == === Championship pool === ==== Klassifika ==== {| width="100%" |width="50%"| {{Klassifika tal-futbol bidu}} {{Klassifika tal-futbol |poż=1 |tim=[[Valletta FC|Valletta]] |r=24 |d=5 |t=3 |gf=72 |gk=21 |pm=26 |sfond=#D0F0C0 |kampjun=iva}} {{Klassifika tal-futbol |poż=2 |tim=[[Birkirkara FC|Birkirkara]] |r=25|d=3 |t=4 |gf=76|gk=25|pm=28 |sfond=#CCF3FF}} {{Klassifika tal-futbol |poż=3 |tim=[[Hibernians FC|Hibernians]] |r=18|d=4 |t=10 |gf=77|gk=51|pm=23 |sfond=#CCF3FF}} {{Klassifika tal-futbol |poż=4 |tim=[[Mosta FC|Mosta]] |r=15|d=6 |t=11|gf=58|gk=57|pm=18}} {{Klassifika tal-futbol |poż=5 |tim=[[Sliema Wanderers FC|Sliema Wanderers]] |r=14|d=10 |t=8 |gf=54|gk=42|pm=19|sfond=#CCF3FF}} {{Klassifika tal-futbol |poż=6 |tim=[[Balzan FC|Balzan]] |r=9 |d=5 |t=18|gf=36|gk=58|pm=14}} {{Klassifika tal-futbol tmiem |aġġ= |sors=[http://www.mfa.com.mt/en/leagues/leagues/17/bov-premier-league.htm?feature=tables Malta Football Association]}} |valign="top" align="left" width="50%"| {| style="font-size:95%" |- !colspan="2"|Leġġenda |- |width="10" style="background: #D0F0C0;"| |Kwalifikazzjoni għall-ewwel rawnd ta' kwalifika tal-[[UEFA Champions League]] |- |width="10" style="background: #CCF3FF;"| |Kwalifikazzjoni għall-ewwel rawnd ta' kwalifika tal-[[UEFA Europa League]] |} |} ^{[[Sliema Wanderers FC|Sliema Wanderers]] kwalifikaw għall-ewwel rawnd ta' kwalifikazzjoni tal-[[UEFA Europa League 2014–15]] bħala runners-up tat-[[Tazza Maltija 2013–14]], Minħabba li r-rebbieħa [[Valletta FC|Valletta]] kwalifikaw għat-tieni rawnd ta' kwalifikazzjoni tal-[[UEFA Champions League 2014–15]].} ==== Riżultati ==== {{Tim futbol r fuq |nt=6 |BAL |BIR |HIB |MOS |SLI |VAL}} {{Tim futbol r |t=Balzan}} <!-- Balzan --> {{fb r |r=null}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=4|gk=4}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2|gk=4}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=0|gk=4}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=1|gk=3}} {{Tim futbol r |t=Birkirkara}} <!-- Balzan --> {{fb r |gf=1|gk=0}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |r=null}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=4|gk=0}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=6|gk=0}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0|gk=2}} {{Tim futbol r |t=Hibernians}} <!-- Balzan --> {{fb r |gf=4|gk=2}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1|gk=4}} <!-- Hibernians --> {{fb r |r=null}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2|gk=2}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=1|gk=3}} {{Tim futbol r |t=Mosta}} <!-- Balzan --> {{fb r |gf=3|gk=1}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=0|gk=4}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=2|gk=1}} <!-- Mosta --> {{fb r |r=null}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0|gk=5}} {{Tim futbol r |t=Sliema Wanderers}} <!-- Balzan --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=0|gk=0}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |r=null}} <!-- Valletta --> {{fb r |gf=0|gk=2}} {{Tim futbol r |t=Valletta}} <!-- Balzan --> {{fb r |gf=1|gk=0}} <!-- Birkirkara --> {{fb r |gf=0|gk=0}} <!-- Hibernians --> {{fb r |gf=3|gk=2}} <!-- Mosta --> {{fb r |gf=2|gk=2}} <!-- Sliema Wanderers --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Valletta --> {{fb r |r=null}} {{Fb r isfel |u= |s=[http://www.mfa.com.mt/en/leagues/leagues/17/bov-premier-league.htm?feature=results Malta Football Association] |aġġ=}} === Relegation pool === ==== Klassifika ==== {| width="100%" |width="50%"| {{Klassifika tal-futbol bidu}} {{Klassifika tal-futbol |poż=7 |tim=[[Floriana FC|Floriana]] |r=14|d=5 |t=13|gf=50|gk=48|pm=17 }} {{Klassifika tal-futbol |poż=8 |tim=[[Tarxien Rainbows FC|Tarxien Rainbows]] |r=10|d=6 |t=16|gf=51|gk=55|pm=18}} {{Klassifika tal-futbol |poż=9 |tim=[[Qormi FC|Qormi]] |r=10|d=4 |t=18|gf=51|gk=62|pm=8 }} {{Klassifika tal-futbol |poż=10|tim=[[Naxxar Lions FC|Naxxar Lions]] |r=11|d=6 |t=15|gf=40|gk=55|pm=13}} {{Klassifika tal-futbol |poż=11|tim=[[Vittoriosa Stars FC|Vittoriosa Stars]] |r=9 |d=6 |t=17|gf=41|gk=66|pm=9 |sfond=#FFCCCC |relegat=iva}} {{Klassifika tal-futbol |poż=12|tim=[[Rabat Ajax FC|RabartAjax]] |r=1 |d=4 |t=27|gf=23|gk=91|pm=3 |sfond=#FFCCCC |relegat=iva}} {{Klassifika tal-futbol tmiem |aġġ= |sors=[http://www.mfa.com.mt/en/leagues/leagues/17/bov-premier-league.htm?feature=tables Malta Football Association]}} |valign="top" align="left" width="50%"| {| style="font-size:95%" |- !colspan="2"|Leġġenda |- |width="10" style="background: #FFCCCC;"| |Relegazzjoni għall-[[L-Ewwel Diviżjoni Maltija|Ewwel Diviżjoni]] |} |} ==== Riżultati ==== {{Tim futbol r fuq |nt=6 |FLO|NAX |QOR |RAB|TAR|VIT}} {{Tim futbol r |t=Floriana}} <!-- Floriana --> {{fb r |r=null}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=3|gk=2}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=2|gk=1}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=0|gk=3}} <!-- Vittoriosa Stars --> {{fb r |gf=1|gk=2}} {{Tim futbol r |t=Naxxar Lions}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=0|gk=2}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |r=null}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=2|gk=0}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=1|gk=2}} <!-- Vittoroisa Stars --> {{fb r |gf=3|gk=3}} {{Tim futbol r |t=Qormi}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=2|gk=1}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=5|gk=1}} <!-- Qormi --> {{fb r |r=null}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=3|gk=1}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=2|gk=4}} <!-- Vittoroisa Stars --> {{fb r |gf=5|gk=1}} {{Tim futbol r |t=Rabat Ajax}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=0|gk=5}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=0|gk=3}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |r=null}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=0|gk=2}} <!-- Vittoroisa Stars --> {{fb r |gf=1|gk=2}} {{Tim futbol r |t=Tarxien Rainbows}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=0|gk=2}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=0|gk=1}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=4|gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=7|gk=1}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |r=null}} <!-- Vittoroisa Stars --> {{fb r |gf=1|gk=1}} {{Tim futbol r |t=Vittoriosa Stars}} <!-- Floriana --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Naxxar Lions --> {{fb r |gf=1|gk=3}} <!-- Qormi --> {{fb r |gf=2|gk=0}} <!-- Rabat Ajax --> {{fb r |gf=3|gk=1}} <!-- Tarxien Rainbows --> {{fb r |gf=1|gk=1}} <!-- Vittoroisa Stars --> {{fb r |r=null}} {{Fb r isfel |s=[http://www.mfa.com.mt/en/leagues/leagues/17/bov-premier-league.htm?feature=results Malta Football Association] |aġġ=}} ==L-aqwa skorers== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !Poż. !Plejer !Klabb !Gowls |- |rowspan=2|1 |{{flagicon|BRA}} [[Jhonnattann Da Conceicao|Johnhatan]] |[[Birkirkara FC|Birkirkara]] |rowspan=2|21 |- |{{flagicon|BRA}} [[Edison Luiz dos Santos|Edison]] |[[Hibernians FC|Hibernians]] |- |2 |{{flagicon|NGA}} [[Stanley Ohawuchi]] |[[Sliema Wanderers FC|Sliema Wanderers]] |19 |- |rowspan=2|3 |{{flagicon|BRA}} [[Denni Rocha dos Santos|Denni]] |[[Valletta FC|Valletta]] |rowspan=2|18 |- |{{flagicon|NGA}} [[Alfred Effiong]] |[[Qormi FC|Qormi]] |- |4 |{{flagicon|NGA}} [[Obinna Obiefule]] |[[Hibernians FC|Hibernians]] |15 |- |5 |{{flagicon|NGA}} [[Shola Shodiya]] |[[Birkirkara FC|Birkirkara]] |14 |} _{Sors: [http://mfa.com.mt/en/leagues/leagues/17/bov-premier-league.htm?feature=topscores MFA]} == Referenzi == {{Referenzi}} == Ħoloq esterni == * [http://mfa.com.mt/en/leagues/leagues/17/bov-premier-league.htm Paġna uffiċjali tal-Premier League] {{Staġuni tal-Premier League Malti}} [[Kategorija:Staġuni tal-Premier League Malti|2013–14]] kp9izyjg6ogugfrbj235m1d3bukko0j 0 21214 279401 258226 2022-08-19T19:56:11Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Stadju |isem = Peter Mokaba Stadium |stampa = [[Image:Peter Mokaba Stadium in Polokwane, Limpopo, South Africa (8714600990).jpg|250px]] |ismijiet_preċ = |lokalità = [[Polokwane]], [[Afrika t'Isfel]] |koordinati = {{coord|-23.924689|29.468765||format=dms|display=title,inline}} |inawgurazzjoni = 2010 |proprjetarju = Belt ta' Polokwane |operatur = |wiċċ = Ħaxix |spiża_kostruzzjoni = [[Rand Sud-Afrikan|Rand]] 1.24 biljun |kapaċità = 41,733 |dimensjonijiet = |lokatorji = }} '''Peter Mokaba Stadium''' huwa grawnd tal-[[futbol]] f'[[Polokwane]], l-[[Afrika t'Isfel]], li ġie proġettat apposta għat-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010|Tazza tad-Dinja tal-FIFA 2010]]. Dan jesa' 41,733 u ġie msemmi wara Peter Mokaba, eks-kap tal-ANC Youth League.<ref>{{ċita web |url=http://www.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/destination/stadiums/stadium=5007758/index.html |titlu=Peter Mokaba Stadium - Polokwane |pubblikatur=FIFA |lingwa=Ingliż }}</ref> Dan il-grawnd jinsab ħames kilometri 'l bogħod miċ-ċentru tal-belt u jinsab fil-Lvant tal-[[Pietersburg Stadium]]. Dan l-impjant huwa wieħed mill-ħames impjanti ġodda li nbnew għat-Tazza tad-Dinja 2010. Għal Peter Mokaba Stadium intefqu [[Rand Sud-Afrikan|R]]1,245,000,000 ([[Dollaru Amerikan|USD $]]150 miljun). Il-grawnd se jkun użat prinċiparjament kemm għal partiti kif ukoll għat-taħriġ. L-ewwel logħba li ntlagħbet ġewwa dan il-grawnd kienet logħba internazzjonali bejn l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Afrika t'Isfel|Afrika t'Isfel]] u l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Gwatemala|Gwatemala]] fil-31 ta' Mejju 2010, bl-Afrika t'Isfel tirbaħ 2–0.<ref>{{ċita aħbar |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2010/8714293.stm |titlu=World Cup 2010: Aaron Mokoena poised to win 100th cap |pubblikatur=BBC Sport |isem=Piers |kunjom=Edwards |data=2010-05-31 |data-aċċess=2010-05-31 |lingwa=Ingliż }}</ref> == Tazza tad-Dinja 2010 == {| class="wikitable" style="text-align: left;" width="100%" |- !Data !Ħin ([[UTC+2]]) !Tim 1 !Riżultat !Tim 2 !Rawnd !Attendenza |- |13 ta' Ġunju 2010||16.00||{{fb|ALG}}||style="text-align:center;"|0–1||{{fb|SVN}}||Grupp Ċ||style="text-align:center;"|30,325 |- |17 ta' Ġunju 2010||20.30||{{fb|FRA}}||style="text-align:center;"|0–2||{{fb|MEX}}||Grupp A||style="text-align:center;"|35,370 |- |22 ta' Ġunju 2010||20.30||{{fb|GRE}}||style="text-align:center;"|0–2||{{fb|ARG}}||Grupp B||style="text-align:center;"|38,891 |- |22 ta' Ġunju 2010||20.30||{{fb|PAR}}||style="text-align:center;"|0–0||{{fb|NZL}}||Grupp F||style="text-align:center;"|34,850 |} == Referenzi == {{Referenzi}} == Ħoloq esterni == {{commons|Category:Peter Mokaba Stadium}} * [http://in3sixty.com/cms/manager/share/id/772db225-cbc2-8b6c-8c3a-a58c2ede1c9d Dehra 360°] [[Kategorija:Grawnds tal-futbol fl-Afrika t'Isfel]] 9sr6bjzaow1ln1lyc69ehdc4a7x5r07 0 23247 279392 269590 2022-08-19T19:42:23Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika tal-Użbekistan |isem_nattiv = ''Oʻzbekiston Respublikasi'' <small>([[lingwa Użbeka|Użbek]])</small> |isem_komuni = Użbekistan |stampa_bandiera = Flag of Uzbekistan.svg |stampa_emblema = Coat of Arms of Uzbekistan.svg |stampa_mappa = Узбекистан на глобусе.svg |deskrizzjoni_mappa = <small>Lokazzjoni tal-[[Użbekistan]] (aħdar)</small> |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Użbekistan |ħolqa_emblema = Emblema tal-Użbekistan |ħolqa_demografija = Demografija tal-Użbekistan |mottu_nazzjonali = |innu_nazzjonali = <br/>[[Innu Nazzjonali tal-Użbekistan|Oʻzbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi]]<br /><small>''Innu Nazzjonali tar-Repubblika tal-Użbekistan''</small><br /><center>[[File:Anthem-of-uzbekistan-1992.ogg]]</center> |lingwi_uffiċjali = [[lingwa Użbeka|Użbek]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Tashkent]] |latd=41 |latm=16 |latNS=N |lonġd=69 |lonġm=13 |lonġEW=E |l-ikbar_belt = [[Tashkent]] |tip_gvern = [[Sistema Presidenzjali]] |titlu_kap1 = [[President tal-Użbekistan|President]] |titlu_kap2 = [[Prim Ministru tal-Użbekistan|Prim Ministru]] |isem_kap1 = [[Shavkat Mirziyoyev]] |isem_kap2 = |poż_erja = 56 |erja_km2 = 448,978 |erja_mi_kw = 172,742 |perċentwal_ilma = 4.9 |sena_stima_popolazzjoni = 2015 |stima_popolazzjoni = 31,025,500<ref name="Stat2015">{{ċita web|url=http://www.gazeta.uz/2015/03/16/statistics/|titlu=Official population 1 January 2015|pubblikatur=Stat.uz|lingwa=Russu|data=2015-03-16}}</ref><ref>{{ċita web|url=http://news.uzreport.uz/news_4_r_108608.html|titlu=Численность населения Узбекистана превысила 30 млн. человек|pubblikatur=Uzreport.com|lingwa= Russu|data-aċċess=2013-09-06|data=2013-09-05}}</ref> |poż_stima_popolazzjoni = 41 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = |sena_ċensiment_popolazzjoni = |densità_popolazzjoni_km2 = 61.4 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 159.1 |poż_densità_popolazzjoni = 136 |sena_PGD_PSX = 2014 |PGD_PSX = $171.669 biljun<ref name="IMF"/> |poż_PGD_PSX = 65 |PGD_PSX_per_capita =$5,609<ref name="IMF"/> |poż_PGD_PSX_per_capita = 127 |sena_IŻU = 2013 |IŻU = {{increase}} 0.675<ref>{{ċita web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |titlu=2015 Human Development Report |sena=2015 |data-aċċess=2015-12-15 |pubblikatur=United Nations Development Programme|lingwa=Ingliż}}</ref> |poż_IŻU = 114 |kategorija_IŻU =<span style="color:#fc0;">medju</span> |tip_sovranità = Formazzjoni |avveniment_stabbilit1 = [[Emirati tal-Bukhara]] |data_stabbilit1 = 1785 |avveniment_stabbilit2 = [[Repubblika Sovjetika tal-Poplu Bukharan]] |data_stabbilit2 = 2 ta' Settembru 1920 |avveniment_stabbilit3 = [[Repubblika Sovjetika Soċjalista Użbeka|RSS Użbeka]] |data_stabbilit3 = 27 ta' Ottubru 1924 |avveniment_stabbilit4 = Indipendenza iddikjarata mill-[[Unjoni Sovjetika]] |data_stabbilit4 =31 ta' Awwissu 1991 (Jum l-Indipendenza fl-1 ta' Settembru) |avveniment_stabbilit5 = Rikonoxxuta |data_stabbilit5 = 8 ta' Diċembru 1991 |avveniment_stabbilit6 = Kompluta |data_stabbilit6 = 25 ta' Diċembru 1991 |valuta = [[som Użbek]] |kodiċi_valuta = UZS |żona_ħin = [[Ħin Koordinat Universali|UTC]] |differenza_ħku = +5 |żona_ħin_legali = [[Ħin Koordinat Universali|UTC]] |differenza_żona_ħin_legali = +5 |cctld = [[.uz]] |kodiċi_telefoniku = +998 |sena_PGD_nominali = 2014 |PGD_nominali = $62.619 biljun<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=55&pr.y=16&sy=2014&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=927&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= Uzbekistan reports]. International Monetary Fund {{en}}</ref> |poż_PGD_nominali = 72 |PGD_nominali_per_capita = $2,046<ref name="IMF"/> |poż_PGD_nominali_per_capita = 135 }} L-'''Użbekistan''', uffiċjalment ir-'''Repubblika tal-Użbekistan''' ([[lingwa Użbeka|Użbek]]: ''Oʻzbekiston Respublikasi/Ўзбекистон Республикаси''), huwa [[Pajjiż interkjuż#Pajjiż interkjuż dobbju|pajjiż interkjuż dobbju]] fl-[[Asja Ċentrali]]. Il-pajjiż huwa kostituzzjonali, repubblika presidenzjali, jinkludi 12-il provinċja, repubblika awtonoma waħda, u belt kapitali waħda. L-Użbekistan hija mdawra minn ħames pajjiżi: il-[[Każakistan]] lejn it-tramuntana; it-[[Taġikistan]] lejn ix-Xlokk; il-[[Kirġiżistan]] lejn il-grigal; l-[[Afganistan]] lejn in-nofsinhar; u t-[[Turkmenistan]] lejn il-Lbiċ. Il-pajjiż kien parti mit-[[Göktürks|Turkic Khaganate]] u wara mill-[[Imperu Timurid|Imperi Timurid]], ir-reġjun li llum jinkludi r-Repubblika tal-Użbekistan intrebaħ kmieni fis-seklu 16 mit-[[Lingwi Turkic|Turkic tal-Lvant]]. Iż-żona ġiet gradwalment inkorporata mill-[[Imperu Russu]] matul is-seklu 19, u fl-1924, l-Użbekistan saret repubblika kostitwenti mdawra mill-Unjoni Sovjetika, magħrufa bħala r-[[Repubblika Sovjetika Soċjalista Użbeka]] (RSS Użbeka). Wara t-tifrik tal-Unjoni Sovjetika, il-pajjiż iddikjara l-indipendenza bħala r-Repubblika tal-Użbekistan fil-31 ta' Awwissu 1991 (uffiċjalment iċċelebrata fil-jum ta' wara). ==Referenzi== {{Referenzi}} {{Asja}} [[Kategorija:Użbekistan| ]] [[Kategorija:Pajjiżi interkjużi]] [[Kategorija:Pajjiżi stabbiliti fl-1991]] 9lmeiu98y56oj0i3687ieqyu3lcuo27 0 23250 279384 266276 2022-08-19T19:03:56Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki {{Infobox Pajjiż |isem_twil_konvenzjonali = Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Korea |isem_nattiv = 조선민주주의인민공화국 </br><small>''Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk''</small> |isem_komuni = Korea ta' Fuq |stampa_bandiera = Flag of North Korea.svg |stampa_emblema = Coat of Arms of North Korea.svg |stampa_mappa = Democratic People's Republic of Korea (orthographic projection).svg |deskrizzjoni_mappa = <small>Lokazzjoni tal-[[Korea ta' Fuq]] (aħdar)</small> |ħolqa_bandiera = Bandiera tal-Kirġiżistan |ħolqa_emblema = Emblema tal-Kirġiżistan |ħolqa_demografija = Demografija tal-Kirġiżistan |mottu_nazzjonali = 강성대국<br/>''Kangsŏng Daeguk'' <small>([[romanizzazzjoni McCune–Reischauer|Romanizzazzjoni Koreana]])<br>''Nazzjon Qawwi u Prosperu''</small> |innu_nazzjonali = 애국가<br/>''[[Aegukka]]'' <small>([[romanizzazzjoni tal-Korean|Romanizzazzjoni Koreana]])<br>''Il-Kanzunetta Patrijottiku''</small> |lingwi_uffiċjali = [[lingwa Koreana|Korean]] |gruppi_etniċi = |kapitali = [[Pyongyang]] |latd=39 |latm=2 |latNS=N |lonġd=125 |lonġm=45 |lonġEW=E |l-ikbar_belt = [[Pyongyang]] |leġislatura = [[Assemblea Suprema tal-Poplu]] |tip_gvern = [[Stat wieħed ta' partiti]] [[Juche]] (interpretazzjonijiet varji) |titlu_kap1 = [[Lista ta' mexxejja tal-Korea ta' Fuq|Mexxej suprem]] |titlu_kap2 = [[Lista ta' kapijiet ta' stat tal-Korea ta' Fuq|President tal- Assemblea Presidja]] |titlu_kap3 = [[Premier tal-Korea ta' Fuq|Prim Ministru]] |isem_kap1 = [[Kim Jong-un]] |isem_kap2 = [[Choe Ryong-hae]] |isem_kap3 = [[Pak Pong-ju]] |poż_erja = 98 |erja_km2 = 120,540 |erja_mi_kw = 46,528 |perċentwal_ilma = 4.87 |sena_stima_popolazzjoni = 2013 |stima_popolazzjoni =24,895,000 |poż_stima_popolazzjoni = 48 <!--pożizzjoni bbażata fuq l-istati sovrani biss--> |ċensiment_popolazzjoni = 24,052,231<ref name="2008-Census">{{ċita web |url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/Final%20national%20census%20report.pdf |titlu=DPR Korea 2008 Population Census National Report |sena=2009 |pubblikatur=Ġnus Magħquda |data-aċċess=2011-02-19 |lingwa=Ingliż}}</ref> |sena_ċensiment_popolazzjoni = 2011 |densità_popolazzjoni_km2 = 198.3 |densità_popolazzjoni_mi_kw = 513.8 |poż_densità_popolazzjoni = 63 |sena_PGD_PSX = 2011 |PGD_PSX = $40 biljun<ref name="factbook">{{ċita web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kn.html |titlu=North Korea |pubblikatur=CIA World Factbook |data-aċċess=2013-03-31 |lingwa=Ingliż}}</ref> |poż_PGD_PSX = |PGD_PSX_per_capita =$1,800<ref name="factbook"/> |poż_PGD_PSX_per_capita = |sena_IŻU = 2014 |IŻU = {{steady}} 0.540 |poż_IŻU = 174 |kategorija_IŻU =<span style="color:#e0584e;white-space:nowrap;">bax</span> |tip_sovranità = Stabbiliment |avveniment_stabbilit1 = Liberazzjoni |data_stabbilit1 = 15 ta' Awwissu 1945 |avveniment_stabbilit2 = Stabbilit il-[[Kumitat tal-Poplu Proviżorju għall-Korea ta' Fuq]] |data_stabbilit2 = Frar 1946 |avveniment_stabbilit3 = Stabbilita ir-RDPK |data_stabbilit3 = 9 ta' Settembru 1948 |avveniment_stabbilit4 = Irtirar Ċiniż |data_stabbilit4 =Ottubru 1958 |valuta = [[won tal-Korea ta' Fuq]] (₩) |kodiċi_valuta = KPW |żona_ħin = [[Ħin fil-Korea ta' Fuq|Ħin ta' Pyongyang]] |differenza_ħku = +8 |żona_ħin_legali = [[Ħin Koordinat Universali|UTC]] |differenza_żona_ħin_legali = +8 |cctld = [[.kp]] |kodiċi_telefoniku = +850 |sena_PGD_nominali = 2013 |PGD_nominali = $15,4 biljun<ref name="unsd">{{ċita web |url=http://unstats.un.org/unsd/snaama/selbasicFast.asp |titlu=National Accounts Main Aggregate Database |pubblikatur=Ġnus Magħquda |data-aċċess=2012-12-01 |lingwa=Ingliż }}</ref> |poż_PGD_nominali = |PGD_nominali_per_capita = $621<ref name=unsd/> |poż_PGD_nominali_per_capita = }} Il-'''Korea ta' Fuq''', uffiċjalment ir-'''Repubblika Demokratika tal-Poplu tal-Korea''' ('''RDPK'''; [[alfabett Korean|Chosŏn'gŭl]]: 조선민주주의인민공화국, [[Hanja|hanċa]]: 朝鮮民主主義人民共和國, [[romanizzazzjoni McCune–Reischauer|MK]]: ''Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk''), huwa pajjiż fl-[[Asja tal-Lvant]], fil-parti tat-tramuntana tal-[[Peniżola Koreana]]. L-isem ''Korea'' huwa derivat mir-[[Goguryeo|Renju ta' Goguryeo]], miktub ukoll bħala ''Koryŏ''. Il-kapitali u l-akbar belt hija [[Pyongyang]]. Il-Korea ta' Fuq taqsam fruntiera ta' art maċ-[[Ċina]] fit-tramuntana u fil-majjistral, flimkien max-xmajjar [[Xmara Yalu|Amnok]] (Yalu) u [[Xmara Tumen|Tumen]], u sezzjoni żgħira tax-Xmara Tumen tiffurma wkoll fruntiera mar-[[Russja]] fil-grigal.<ref name=NYT22112>{{ċita aħbar|titlu=Manchurian Trivia |url=http://opinionator.blogs.nytimes.com/2012/02/21/manchurian-trivia/ |data-aċċess=2012-08-27 |pubblikatur=The New York Times |data=2012-02-21 |isem=Frank |kunjom=Jacobs|lingwa=Ingliż}}</ref> Iż-[[Żona Demilitarizata Koreana]] timmarka l-konfini bejn l-Korea ta' Fuq u l-[[Korea t'Isfel]]. Il-Korea ta' Fuq hija dittatorjat kommunista (mil-1945) u hija wahda mil-izjed pajjiezi izolati u minajr drittijiet basici umani illum. Ir-regim tal-Korea ta' Fuq ghandha l-fuq min-1000 cittadini Korejani gewwa kampi tal-kontrencament u hemm kazi ta' kannibalizmu li kien ir-rezultat tal-poliziji ekonomici tar-regim kommunist Korejan ta' Kim Jong-Il, kif ukoll missieru Kim il-Sung u t-tifel tieghu, Kim Jong-Un ==Referenzi== {{Referenzi}} {{Asja}} [[Kategorija:Korea ta' Fuq| ]] [[Kategorija:Repubbliki]] [[Kategorija:Pajjiżi stabbiliti fl-1948]] p6w9kshxadnc418oa34nj1t4emrxuoq 14 24617 279403 273716 2022-08-20T02:43:30Z 180.252.4.220 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Kategorija:Ekonomija]] [[Hewlett-Packard]] calyjlz9ehreq5yxed8dozkdb5u22fj 0 24659 279433 279300 2022-08-20T10:16:54Z 213.217.201.175 wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Robert Abela''' (twieled 7 ta’ Diċembru, 1977)<ref>Spiteri, Adrian (11 January 2020). [https://www.tvm.com.mt/en/news/ara-min-hu-watch-who-is-robert-abela-abela/ "Who is Robert Abela?"] t''vm.com.mt''. Irkuprat 13 ta' Jannar 2020.</ref> huwa avukat Malti u l-Mexxej tal-Partit Laburista attwali. [[Dar Il-Parlament|Membru tal-Parlament]] mil-2017, huwa ħa post [[Joseph Muscat]] bħala Mexxej tal-[[Partit Laburista (Malta)|Partit Laburist]], wara l-elezzjoni interna tat-tmexxija tal-partit li saret fil-11 ta' Jannar 2020, u ħa l-ġurament bħala [[Prim Ministru ta' Malta|Prim Ministru]] fit-13 ta' Jannar. Abela huwa bin [[George Abela]], t-tmien president ta' Malta. == Ħajja bikrija, familja u karriera professjonali == Bin [[George Abela]] u [[:en:Margaret_Abela|Margaret]] (née Cauchi), huwa trabba f’[[Ħal Għaxaq]] u f’[[Wied il-Għajn (Marsaskala)|Wied il-Għajn]] ma’ oħtu Marija. Ħa l-edukazzjoni tiegħu fl-iskola tas-Sorijiet f’[[Santa Luċija, Malta|Santa Luċija]], l-iskola tas-St Francis f’[[Bormla]], u l-Kulleġġ San Alwiġi. Ommhom, Margaret, ħadmet fl-amministrazzjoni ta’ l-Università l-Qadima fil-Belt Valletta u wara mexxiet id-ditta legali tal-familja, ''Abela Advocates''. Plejer tal-[[futbol]] fiż-żagħżugħija tiegħu, huwa lagħab bil-mira għat-tim nazzjonali taż-żgħażagħ. Abela pprattika wkoll il-bodybuilding, fejn kkompeta darbtejn fil-kampjonati nazzjonali fl-aħħar tad-disgħinijiet. Abela studja l-liġi fl-[[Università ta' Malta]], fejn ltaqa' mal-mara futura tiegħu Lydia. Iggradwa bħala avukat fl-2002 u beda jaħdem fl-uffiċċju legali ta’ missieru. Huwa speċjalizza fil-liġi tax-xogħol u tal-familja, l-ippjanar u liġi industrijali. Fl-2008, huwa żżewweġ lil Lydia Abela (née Zerafa), li wara ħadet l-irwol tas-segretarja tal-kumitat eżekuttiv tal-[[Partit Laburista (Malta)|Partit Laburista]]. Huma għandhom tifla, Giorgia Mae, imwielda fl-2012. == Politika == Fl-2008 kien involut fil-kampanja ta’ missieru meta George Abela kkontesta l-kariga ta’ mexxej tal-Partit Laburista wara r-riżenja ta’ Dr Alfred Sant. Fl-2017, Dr Robert Abela laqa’ l-istedina ta’ Dr Joseph Muscat biex joħroġ għall-elezzjoni ġenerali. Huwa ġie elett għall-ewwel darba fil-Parlament mis-sitt distrett u serva f’kumitati Parlamentari minbarra li kien il-konsulent tal-Prim Ministru fil-kabinett. ===Elezzjonijiet Ġenerali 2022=== Fl-[[Elezzjonijiet Ġenerali 2022]], il-Partit Laburista mmexxi minn Robert Abela kiseb 162,707 vot; 39,474 aktar mill-Partit Nazzjonalista li kiseb 123,233 vot; u bħala persentaġġi l-PL ġab 55.1% u l-PN 42.1%, kważi ripetizzjoni tal-istess riżultati taż-żewġ elezzjonijiet ta' qabel. Kienet l-ikbar rebħa elettorali f'Malta minn wara l-Indipendenza sal-lum. Imma meta wieħed iqabbel l-elezzjoni ġenerali ma’ dik tas-sena 2017 isib ukoll li l-Partit Laburista naqqas il-voti tiegħu b’8,269 vot, waqt li l-Partit Nazzjonalista naqqas il-voti bi 12,464 vot. == Ħajja Personali == Fl-2008, żżewweġ lil Lydia u fl-2012 kellhom tifla, Georgia Mae. == Referenzi == {{referenzi}} {{kaxxa tal-bidu}} {{kaxxa ta' suċċessjoni |qabel=[[Joseph Muscat]] |titlu=[[Prim Ministru ta' Malta]] |snin=2020-|wara=prim ministru attwali}} {{kaxxa ta' suċċessjoni |qabel=[[Joseph Muscat]] |titlu=[[Mexxej tal-Partit Laburista]] |snin=2020-|wara=mexxej attwali}} {{kaxxa tat-tmiem}} {{Prim Ministri ta' Malta}} {{DEFAULTSORT:Abela, Robert}} [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Twieldu fl-1977]] [[Kategorija:Avukati Maltin]] [[Kategorija:Politiċi tal-Partit Laburista (Malta)]] [[Kategorija:Prim Ministri ta' Malta]] ff2i6zlvooi8ffryeojbld1b81x69ez 2 25623 279370 279365 2022-08-19T12:52:49Z Trigcly 17859 aġġornament wikitext text/x-wiki == '''Kontribuzzjonijiet - Artikli ġodda (734)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Simbel]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Alatyr]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alto Douro]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] * [[Angkor Wat]] * [[Ani]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] * [[Antartika]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Aquileia]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] * [[Assisi]] *[[Asuman Baytop]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Bagan]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Bajjad]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Battir]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Bennej]] *[[Bernard Grech]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Borobudur]] *[[Brook Taylor]] *[[Bucha]] *[[Bukhara]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Calakmul]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] *[[Carl Bosch]] *[[Carla Fracci]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Ċensu Apap]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charlie Watts]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cumalıkızık]] *[[Cynthia Turner]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edinburgu]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[El Torcal]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fanal ta' Cordouan]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Ferrara]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Firenze]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hallstatt]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hattusha]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hildesheim]] *[[Holašovice]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] === '''<u>I</u>''' === * [[Idrija]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Indiċi]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Jože Plečnik]] *[[Julia Malinova]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kappella]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Kauksi Ülle]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] *[[Kelma]] *[[Kernavė]] *[[Khiva]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Krzemionki]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[Lagi ta' Willandra]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Lucavsala]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Lviv]] === '''<u>M</u>''' === * [[Machu Picchu]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Mario Draghi]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Moser]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Meteora]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Modena]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Monte San Giorgio]] * [[Monument]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Nancy]] *[[Napli]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nikkō]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Pamukkale]] *[[Parmigianino]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Parrukkier]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Petra]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjazza]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Politika]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Pożati]] *[[Professjoni]] *[[Provins]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qalhat]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quedlinburg]] === '''<u>R</u>''' === * [[Ravenna]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] * [[Roi Mata]] * [[Ronald Searle]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[San Gimignano]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Shahrisabz]] *[[Sian Ka'an]] *[[Sidney Webb]] *[[Siena]] *[[Siracusa]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skrivan]] *[[Sophie Germain]] *[[Sputnik 5]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Su Nuraxi]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Taħdit]] *[[Taj Mahal]] *[[Tallinn]] *[[Tarraco]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempju tal-Ġenna]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] *[[Teżawru]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa tal-Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tiryns]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Toruń]] *[[Třebíč]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tutankhamun]] === '''<u>U</u>''' === * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[UNESCO]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] *[[Wadi Rum]] *[[Werrej]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[William Boeing]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xjenza spazjali]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yeni-Kale]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zamość]] * [[Ziba Ganiyeva]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] 33e6cub1vb4smb58wx7b0mdrwh48vk5 279375 279370 2022-08-19T16:06:14Z Trigcly 17859 aġġornament wikitext text/x-wiki == '''Kontribuzzjonijiet - Artikli ġodda (735)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Simbel]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Alatyr]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alto Douro]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] * [[Angkor Wat]] * [[Ani]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] * [[Antartika]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Aquileia]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] * [[Assisi]] *[[Asuman Baytop]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Bagan]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Bajjad]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Battir]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Bennej]] *[[Bernard Grech]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Borobudur]] *[[Brook Taylor]] *[[Bucha]] *[[Bukhara]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Calakmul]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] *[[Carl Bosch]] *[[Carla Fracci]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Ċensu Apap]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charlie Watts]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cumalıkızık]] *[[Cynthia Turner]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edinburgu]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[El Torcal]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fanal ta' Cordouan]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Ferrara]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Firenze]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hallstatt]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hattusha]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hildesheim]] *[[Holašovice]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] === '''<u>I</u>''' === * [[Idrija]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Indiċi]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Jože Plečnik]] *[[Julia Malinova]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kappella]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Kauksi Ülle]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] *[[Kelma]] *[[Kernavė]] *[[Khiva]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Krzemionki]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[Lagi ta' Willandra]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Lucavsala]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Lviv]] === '''<u>M</u>''' === * [[Machu Picchu]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Mario Draghi]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Moser]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Meteora]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Modena]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Monte San Giorgio]] * [[Monument]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Mużew ta' Plantin-Moretus]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Nancy]] *[[Napli]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nikkō]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Pamukkale]] *[[Parmigianino]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Parrukkier]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Petra]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjazza]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Politika]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Pożati]] *[[Professjoni]] *[[Provins]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qalhat]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quedlinburg]] === '''<u>R</u>''' === * [[Ravenna]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] * [[Roi Mata]] * [[Ronald Searle]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[San Gimignano]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Shahrisabz]] *[[Sian Ka'an]] *[[Sidney Webb]] *[[Siena]] *[[Siracusa]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skrivan]] *[[Sophie Germain]] *[[Sputnik 5]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Su Nuraxi]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Taħdit]] *[[Taj Mahal]] *[[Tallinn]] *[[Tarraco]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempju tal-Ġenna]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] *[[Teżawru]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa tal-Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tiryns]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Toruń]] *[[Třebíč]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tutankhamun]] === '''<u>U</u>''' === * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[UNESCO]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] *[[Wadi Rum]] *[[Werrej]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[William Boeing]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xjenza spazjali]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yeni-Kale]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zamość]] * [[Ziba Ganiyeva]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] ll05nffa7gdskn3ekb0ykds7nelhjn2 279390 279375 2022-08-19T19:10:59Z Trigcly 17859 aġġornament wikitext text/x-wiki == '''Kontribuzzjonijiet - Artikli ġodda (736)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Simbel]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Alatyr]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alto Douro]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] * [[Angkor Wat]] * [[Ani]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] * [[Antartika]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Aquileia]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] * [[Assisi]] *[[Asuman Baytop]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Bagan]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Bajjad]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Battir]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Bennej]] *[[Bernard Grech]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Borobudur]] *[[Brook Taylor]] *[[Brú na Bóinne]] *[[Bucha]] *[[Bukhara]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Calakmul]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] *[[Carl Bosch]] *[[Carla Fracci]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Ċensu Apap]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charlie Watts]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cumalıkızık]] *[[Cynthia Turner]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edinburgu]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[El Torcal]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fanal ta' Cordouan]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Ferrara]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Firenze]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hallstatt]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hattusha]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hildesheim]] *[[Holašovice]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] === '''<u>I</u>''' === * [[Idrija]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Indiċi]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Jože Plečnik]] *[[Julia Malinova]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kappella]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Kauksi Ülle]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] *[[Kelma]] *[[Kernavė]] *[[Khiva]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Krzemionki]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[Lagi ta' Willandra]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Lucavsala]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Lviv]] === '''<u>M</u>''' === * [[Machu Picchu]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Mario Draghi]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Moser]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Meteora]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Modena]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Monte San Giorgio]] * [[Monument]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Mużew ta' Plantin-Moretus]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Nancy]] *[[Napli]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nikkō]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Pamukkale]] *[[Parmigianino]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Parrukkier]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Petra]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjazza]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Politika]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Pożati]] *[[Professjoni]] *[[Provins]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qalhat]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quedlinburg]] === '''<u>R</u>''' === * [[Ravenna]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] * [[Roi Mata]] * [[Ronald Searle]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[San Gimignano]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Shahrisabz]] *[[Sian Ka'an]] *[[Sidney Webb]] *[[Siena]] *[[Siracusa]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skrivan]] *[[Sophie Germain]] *[[Sputnik 5]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Su Nuraxi]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Taħdit]] *[[Taj Mahal]] *[[Tallinn]] *[[Tarraco]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempju tal-Ġenna]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] *[[Teżawru]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa tal-Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tiryns]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Toruń]] *[[Třebíč]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tutankhamun]] === '''<u>U</u>''' === * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[UNESCO]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] *[[Wadi Rum]] *[[Werrej]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[William Boeing]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xjenza spazjali]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yeni-Kale]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zamość]] * [[Ziba Ganiyeva]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] 312uxffv2axyd62ht88m6wq5efu68d6 279417 279390 2022-08-20T07:16:39Z Trigcly 17859 aġġornament wikitext text/x-wiki == '''Kontribuzzjonijiet - Artikli ġodda (737)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Simbel]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Alatyr]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alto Douro]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] * [[Angkor Wat]] * [[Ani]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] * [[Antartika]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Aquileia]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] * [[Assisi]] *[[Asuman Baytop]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Bagan]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Bajjad]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Battir]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Bennej]] *[[Bernard Grech]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Borobudur]] *[[Brook Taylor]] *[[Brú na Bóinne]] *[[Bucha]] *[[Bukhara]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Calakmul]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] *[[Carl Bosch]] *[[Carla Fracci]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Ċensu Apap]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charlie Watts]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cumalıkızık]] *[[Cynthia Turner]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edinburgu]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[El Torcal]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fanal ta' Cordouan]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Ferrara]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Firenze]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hallstatt]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hattusha]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hildesheim]] *[[Holašovice]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] === '''<u>I</u>''' === * [[Idrija]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Indiċi]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Jože Plečnik]] *[[Julia Malinova]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kappella]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Kauksi Ülle]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] *[[Kelma]] *[[Kernavė]] *[[Khiva]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Krzemionki]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[Lagi ta' Willandra]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Lucavsala]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Lviv]] === '''<u>M</u>''' === * [[Machu Picchu]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Mario Draghi]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Moser]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Meteora]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Modena]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Monte San Giorgio]] * [[Monument]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Mużew ta' Plantin-Moretus]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Nancy]] *[[Napli]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nikkō]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Pamukkale]] *[[Parmigianino]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Parrukkier]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Petra]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjazza]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Politika]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Pożati]] *[[Professjoni]] *[[Provins]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qalhat]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quedlinburg]] === '''<u>R</u>''' === * [[Ravenna]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] * [[Roi Mata]] * [[Ronald Searle]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[San Gimignano]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Shahrisabz]] *[[Sian Ka'an]] *[[Sidney Webb]] *[[Siena]] *[[Siracusa]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skrivan]] *[[Sophie Germain]] *[[Sputnik 5]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Su Nuraxi]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Taħdit]] *[[Taj Mahal]] *[[Tallinn]] *[[Tarraco]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempju tal-Ġenna]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] *[[Teżawru]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa tal-Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tiryns]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Toruń]] *[[Třebíč]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tutankhamun]] === '''<u>U</u>''' === * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[UNESCO]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] *[[Wadi Rum]] *[[Werrej]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[William Boeing]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xjenza spazjali]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yeni-Kale]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zamość]] * [[Ziba Ganiyeva]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] 0gevl4595p14gzmyuewohkahx1djnr3 279424 279417 2022-08-20T08:14:52Z Trigcly 17859 aġġornament wikitext text/x-wiki == '''Kontribuzzjonijiet - Artikli ġodda (737)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Simbel]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Alatyr]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alto Douro]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] * [[Angkor Wat]] * [[Ani]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] * [[Antartika]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Aquileia]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] * [[Assisi]] *[[Asuman Baytop]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Bagan]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Bajjad]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Battir]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Bennej]] *[[Bernard Grech]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Borobudur]] *[[Brook Taylor]] *[[Brú na Bóinne]] *[[Bucha]] *[[Bukhara]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Calakmul]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] *[[Carl Bosch]] *[[Carla Fracci]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Ċensu Apap]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charlie Watts]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cumalıkızık]] *[[Cynthia Turner]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edinburgu]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[El Torcal]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fanal ta' Cordouan]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Ferrara]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Firenze]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hallstatt]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hattusha]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hideki Shirakawa]] *[[Hildesheim]] *[[Holašovice]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] === '''<u>I</u>''' === * [[Idrija]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Indiċi]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Jože Plečnik]] *[[Julia Malinova]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kappella]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Kauksi Ülle]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] *[[Kelma]] *[[Kernavė]] *[[Khiva]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Krzemionki]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[Lagi ta' Willandra]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Lucavsala]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Lviv]] === '''<u>M</u>''' === * [[Machu Picchu]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Mario Draghi]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Moser]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Meteora]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Modena]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Monte San Giorgio]] * [[Monument]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Mużew ta' Plantin-Moretus]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Nancy]] *[[Napli]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nikkō]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Pamukkale]] *[[Parmigianino]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Parrukkier]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Petra]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjazza]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Politika]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Pożati]] *[[Professjoni]] *[[Provins]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qalhat]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quedlinburg]] === '''<u>R</u>''' === * [[Ravenna]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] * [[Roi Mata]] * [[Ronald Searle]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[San Gimignano]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Shahrisabz]] *[[Sian Ka'an]] *[[Sidney Webb]] *[[Siena]] *[[Siracusa]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skrivan]] *[[Sophie Germain]] *[[Sputnik 5]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Su Nuraxi]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Taħdit]] *[[Taj Mahal]] *[[Tallinn]] *[[Tarraco]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempju tal-Ġenna]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] *[[Teżawru]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa tal-Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tiryns]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Toruń]] *[[Třebíč]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tutankhamun]] === '''<u>U</u>''' === * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[UNESCO]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] *[[Wadi Rum]] *[[Werrej]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[William Boeing]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xjenza spazjali]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yeni-Kale]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zamość]] * [[Ziba Ganiyeva]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] 75f3bbfj5vqxx2cgrnpu9hq2cyk0kk6 279425 279424 2022-08-20T08:15:24Z Trigcly 17859 aġġornament wikitext text/x-wiki == '''Kontribuzzjonijiet - Artikli ġodda (738)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Simbel]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Alatyr]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alto Douro]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] * [[Angkor Wat]] * [[Ani]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] * [[Antartika]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Aquileia]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] * [[Assisi]] *[[Asuman Baytop]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Bagan]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Bajjad]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Battir]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Bennej]] *[[Bernard Grech]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Borobudur]] *[[Brook Taylor]] *[[Brú na Bóinne]] *[[Bucha]] *[[Bukhara]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Calakmul]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] *[[Carl Bosch]] *[[Carla Fracci]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Ċensu Apap]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charlie Watts]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cumalıkızık]] *[[Cynthia Turner]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edinburgu]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[El Torcal]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fanal ta' Cordouan]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Ferrara]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Firenze]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hallstatt]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hattusha]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hideki Shirakawa]] *[[Hildesheim]] *[[Holašovice]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] === '''<u>I</u>''' === * [[Idrija]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Indiċi]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Jože Plečnik]] *[[Julia Malinova]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kappella]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Kauksi Ülle]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] *[[Kelma]] *[[Kernavė]] *[[Khiva]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Krzemionki]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[Lagi ta' Willandra]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Lucavsala]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Lviv]] === '''<u>M</u>''' === * [[Machu Picchu]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Mario Draghi]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Moser]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Meteora]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Modena]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Monte San Giorgio]] * [[Monument]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Mużew ta' Plantin-Moretus]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Nancy]] *[[Napli]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nikkō]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Pamukkale]] *[[Parmigianino]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Parrukkier]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Petra]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjazza]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Politika]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Pożati]] *[[Professjoni]] *[[Provins]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qalhat]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quedlinburg]] === '''<u>R</u>''' === * [[Ravenna]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] * [[Roi Mata]] * [[Ronald Searle]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[San Gimignano]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Shahrisabz]] *[[Sian Ka'an]] *[[Sidney Webb]] *[[Siena]] *[[Siracusa]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skrivan]] *[[Sophie Germain]] *[[Sputnik 5]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Su Nuraxi]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Taħdit]] *[[Taj Mahal]] *[[Tallinn]] *[[Tarraco]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempju tal-Ġenna]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] *[[Teżawru]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa tal-Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tiryns]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Toruń]] *[[Třebíč]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tutankhamun]] === '''<u>U</u>''' === * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[UNESCO]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] *[[Wadi Rum]] *[[Werrej]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[William Boeing]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xjenza spazjali]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yeni-Kale]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zamość]] * [[Ziba Ganiyeva]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] qjytpd9d2fisoe22jd8ibhd63eul25n 279440 279425 2022-08-20T10:19:04Z Trigcly 17859 aġġornament wikitext text/x-wiki == '''Kontribuzzjonijiet - Artikli ġodda (739)''' == === <u>'''A'''</u> === * [[Abbazija ta' Corvey]] * [[Abbazija ta' Fontenay]] * [[Abbazija ta' Lorsch]] *[[Abbazija ta' Saint-Savin-sur-Gartempe]] *[[Abbazija ta' Sankt Gallen]] *[[Abbazija ta’ Vézelay|Abbazija ta' Vezelay]] *[[Abu al-Fida]] *[[Abu Simbel]] *[[Aflaj tal-Oman]] *[[Afrodisja]] *[[Agostino Carracci]] *[[Agostino Matrenza]] *[[Aït Benhaddou]] *[[Akkwedott ta' Padre Tembleque]] *[[Akkwedott ta' Pontcysyllte]] *[[Alatyr]] *[[Alberobello]] *[[Albi]] *[[Alcide d'Orbigny]] *[[Aleksandr Yakovlevich Khinchin]] *[[Alenush Terian]] *[[Alessandro Scarlatti]] *[[Alessandro Volta]] *[[Alfred Hermann Fried]] *[[Alfred Nobel]] *[[Alfredo Casella]] *[[Alto Douro]] * [[L-Amerika t'Isfel|Amerka t’Isfel]] * [[L-Amerika ta' Fuq|Amerka ta’ Fuq]] *[[Amilcare Ponchielli]] *[[Anastasia Golovina]] *[[Anders Jonas Ångström]] *[[André Citroën]] *[[André Weil]] * [[Angkor Wat]] * [[Ani]] *[[Anna Seghers]] *[[Anna Sychravová]] *[[Anne-Sophie Mutter]] * [[Antartika]] *[[Antoine de Jussieu]] *[[Antoine de Saint-Exupéry]] *[[Antoinette Miggiani]] *[[Anton Diabelli]] *[[Aquileia]] *[[Arena Tettonika Żvizzera ta' Sardona]] *[[Arġentier]] *[[Arġentier (tad-deheb)]] *[[Ark Ġeodetiku ta’ Struve|Ark Ġeodetiku ta' Struve]] *[[Arkeoloġija]] *[[Arkitett]] *[[Arkitettura tas-Seklu 20 ta' Frank Lloyd Wright]] *[[Arles]] *[[Armata tat-Terrakotta]] *[[Arslantepe]] *[[Arti Paleolitika fl-Għerien tat-Tramuntana ta' Spanja]] *[[Artiġjan]] * [[Assisi]] *[[Asuman Baytop]] *[[Auschwitz]] *[[Austin Camilleri]] *[[Avukat]] === '''<u>B</u>''' === * [[Bagan]] *[[Baħar ta' Wadden]] *[[Bajjad]] *[[Barbier]] *[[Bardejov]] *[[Bartolomé de Escobedo]] *[[Battir]] *[[Baxkortostan]] *[[Bażilika Ewfrasjana ta’ Poreč|Bażilika Ewfrasjana ta' Poreč]] *[[Bażilika ta' San Eġidju]] *[[Beatriz Carrillo]] *[[Beemster]] *[[Belt ta' New York]] *[[Belt ta' Vicenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto|Belt ta' Viċenza u l-Vilel ta' Palladio fil-Veneto]] *[[Bennej]] *[[Bernard Grech]] *[[Bidwi]] *[[Bieb il-Belt]] *[[Borobudur]] *[[Brook Taylor]] *[[Brú na Bóinne]] *[[Bucha]] *[[Bukhara]] *[[Buskett]] *[[Butrint]] === '''<u>Ċ/C</u>''' === * [[Calakmul]] * [[Canaletto]] * [[Caral]] *[[Carl Bosch]] *[[Carla Fracci]] *[[Caroline Mikkelsen]] *[[Castel del Monte, Puglia]] *[[Çatalhöyük]] *[[Ċensu Apap]] *[[Český Krumlov]] *[[Ċetta Chevalier]] *[[Chaîne des Puys]] *[[Changdeokgung]] *[[Charles Jean de la Vallée-Poussin]] *[[Charles Nicolle]] *[[Charlie Watts]] *[[Chersonesus Tawrika]] *[[Chichén Itzá]] *[[Choirokoitia]] *[[Christiansfeld]] *[[Christopher Polhem]] *[[Ċikli ta' affreski tas-seklu 14 ta' Padova]] *[[Cinque Terre]] *[[Ċittadella Imperjali ta' Thăng Long]] *[[Claude Joseph Rouget de Lisle]] *[[Crespi d'Adda]] *[[Cristofano Allori]] *[[Cumalıkızık]] *[[Cynthia Turner]] === '''<u>D</u>''' === * [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] *[[Dar ta’ Rietveld Schröder]] *[[Delta tax-xmara Kızılırmak]] *[[Dentist]] *[[Denys Shmyhal]] *[[Déodat Gratet de Dolomieu]] *[[Diana, Prinċipessa ta' Wales]] *[[Diga ta' Karakaya]] *[[Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Ukrajna]] *[[Dizzjunarju]] *[[Djalett]] *[[Djar Ewlenin ta' Victor Horta fi Brussell]] *[[Dolċier]] *[[Dolmen ta' Menga]] *[[Dolmen ta' Viera]] *[[Dolomiti]] *[[Domenico Scarlatti]] *[[Domowina]] *[[Draginja Vuksanović-Stanković]] *[[Dubrovnik]] *[[Durmitor]] * [[Dwejra]] === '''<u>E</u>''' === * [[Edinburgu]] * [[Efesu]] * [[Eise Eisinga]] *[[Ekonomista]] *[[El Torcal]] *[[Elisha Graves Otis]] *[[Emil Nolde]] *[[Emma Andrijewska]] *[[Emma Muscat]] *[[Ernst Schröder]] *[[Esperantoloġija]] *[[Estrazzjoni terminoloġika]] *[[Eugenija Šimkūnaitė]] *[[Eugenio Montale]] *[[Eva Ahnert-Rohlfs]] *[[Evelyn Bonaci]] *[[Ewropa tal-Lvant]] === '''<u>F</u>''' === * [[Fabbrika ta' Fagus]] * [[Fabbrika ta' Van Nelle]] * [[Fabbrika tal-Azzar ta' Völklingen]] * [[Fabbrika tal-Ħadid ta' Engelsberg]] * [[Fanal ta' Cordouan]] *[[Femminiżmu tar-Rom]] *[[Fenno-Skandinavja]] *[[Ferrara]] *[[Festival ta' Sanremo]] *[[Firenze]] *[[Fjords Norveġiżi tal-Punent]] *[[Flora Martirosian]] *[[Fondoq ta' Ironbridge]] *[[Foresti Antiki u Primordjali tal-Fagu tal-Karpazji u ta' Reġjuni Oħra tal-Ewropa]] *[[Foresti Tropikali ta' Gondwana]] * [[Forti ta' Agra]] *[[Forti ta' Bahla]] *[[Fortifikazzjonijiet ta’ Kotor|Fortifikazzjonijiet ta' Kotor]] *[[Fortifikazzjonijiet ta' Vauban]] *[[Fortijiet fl-Għoljiet ta' Rajasthan]] *[[Fortizza ta' Diyarbakır]] *[[Fotografu]] *[[Francesco Guardi]] *[[François-Alphonse Forel]] *[[François Couperin]] *[[Franġisk Zahra]] *[[Franz Ritter von Hauer]] *[[Frédéric Bartholdi]] *[[Fritz Albert Lipmann]] * [[Frott]] * [[Fruntieri Rumani tad-Danubju]] * [[Fruntieri tal-Imperu Ruman]] *[[Furnar]] === '''<u>Ġ</u>''' === * [[Ġardinar]] *[[Ġebla ta' Rosetta]] * [[Ġebla tal-Ġeneral]] * [[Ġeoloġija]] * [[Ġibjun ta' Kiev]] * [[Ġnien Botaniku ta' Padova]] * [[Ġonna ta' Hevsel]] *[[Ġurnalist]] === '''<u>G</u>''' === * [[Gammelstad]] * [[Genova: It-Toroq Ġodda u s-Sistema tal-Palazzi tal-Listi]] *[[Georg Ohm]] *[[George Gallup]] *[[Georges Bernanos]] *[[Georges J.F. Kohler]] *[[Gerbrand van den Eeckhout]] *[[Getbol, il-Pjanuri tal-Marea tal-Korea t'Isfel]] *[[Giacomo Zanella]] *[[Giampiero Galeazzi]] *[[Gianni Vella]] *[[Giorgio Vasari]] *[[Giosuè Carducci]] *[[Giovanni Arduino]] *[[Giovanni Battista Belzoni]] *[[Giovanni Paisiello]] *[[Giovanni Papini]] *[[Giulio Natta]] *[[Gjirokastër]] *[[Glossarju]] *[[Göbekli Tepe]] *[[Gösta Mittag-Leffler]] *[[Grand Place, Brussell]] *[[Graz]] *[[Grazia Deledda]] *[[Gregorio Allegri]] *[[Gremxula ta' Malta]] *[[Grotta ta' Chauvet]] *[[Grupp ta' Monumenti ta' Khajuraho]] *[[Guillaume Cornelis van Beverloo]] *[[Gustave Charpentier]] * [[Gżejjer Eolji]] * [[Gżejjer Falkland]] * [[Gżejjer Galapagos]] *[[Gżira ta' Jeju]] *[[Gżira tal-Mużewijiet]] === '''<u>GĦ</u>''' === * [[Għajn Tuffieħa]] * [[Għalliem]] *[[Għar Dalam]] *[[Għar ta' Altamira]] *[[Għar ta' Karain]] *[[Għar tal-Irħam]] *[[Għerien ta’ Škocjan|Għerien ta' Škocjan]] *[[Għerien u Arti tal-Era Glaċjali fil-Jura tas-Swabja]] *[[Għoljiet, Djar u Kantini ta' Champagne]] *[[Għoljiet Sagri ta' Piemonte u ta' Lombardia]] *[[Għoljiet ta' Donets]] *[[Għoljiet tal-Prosecco ta' Conegliano u Valdobbiadene]] === '''<u>H</u>''' === * [[Hagia Sophia]] * [[Hallstatt]] *[[Hans Geiger]] *[[Hans Memling]] *[[Hans Spemann]] *[[Hatı Çırpan]] *[[Hattusha]] *[[Heinrich Hertz]] *[[Hermannus Contractus]] *[[Hideki Shirakawa]] *[[Hildesheim]] *[[Holašovice]] *[[Hovgården]] *[[Howard Carter]] *[[Hryhorii Kvitka-Osnovianenko]] *[[Hubert de Givenchy]] === '''<u>Ħ</u>''' === * [[Ħaġar ta' Jelling]] *[[Ħajt il-Kbir taċ-Ċina]] *[[Ħitan Rumani ta' Lugo]] === '''<u>I</u>''' === * [[Idrija]] * [[Impjant Nukleari ta' Zaporizhzhia]] *[[Impjant tal-Ippompjar bl-Istim ta' Wouda]] *[[Inara Luigas]] *[[Inċiżjonijiet fuq il-Blat f’Valcamonica|Inċiżjonijiet fuq il-Blat f'Valcamonica]] *[[Indiċi]] *[[Ingredjent]] *[[Intaljatur]] *[[Ipoġew ta’ Ħal Saflieni|Ipoġew ta' Ħal Saflieni]] * [[Ipproċessar testwali]] * [[Irħula Kbar bi Spa fl-Ewropa]] * [[Irpin]] *[[Isabella d'Este]] *[[ISBN]] *[[Istmu Kuronjan]] *[[Ivan Turgenev]] *[[Ivrea]] === '''<u>J</u>''' === * [[Jacinto Benavente]] *[[Jantar Mantar, Jaipur]] *[[Jean Antoine Houdon]] *[[Jean Dieudonné]] *[[Jean Picard]] *[[Johan Jensen]] *[[John Edward Critien]] *[[John Kendrew]] *[[John Strutt Rayleigh]] *[[Jongmyo]] *[[Jørgen Pedersen Gram]] *[[Joseph Louis Gay-Lussac]] *[[Jože Plečnik]] *[[Julia Malinova]] *[[Júlia Sigmond]] *[[Julius Wagner-Jauregg]] *[[Jum il-Ġifa]] *[[Jum il-Lingwa Erżjana]] *[[Jum l-Ewropa]] === '''<u>K</u>''' === * [[Kaja Kallas]] *[[Kalwaria Zebrzydowska]] *[[Kampnari tal-Belġju u ta' Franza]] *[[Kappella]] *[[Karl Ferdinand Braun]] *[[Karl Weierstrass]] *[[Kastell ta’ Kroměříž|Kastell ta' Kroměříž]] *[[Kastell ta' Kronborg]] *[[Kastell ta’ Litomyšl|Kastell ta' Litomyšl]] *[[Kastell ta’ Malbork|Kastell ta' Malbork]] *[[Kastell ta' Spiš]] *[[Kastell ta' Wartburg]] *[[Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl]] *[[Kastelli ta' Bellinzona]] *[[Katarina Vitale]] * [[Katidral]] *[[Katidral ta' Aachen]] *[[Katidral ta' Köln]] *[[Katidral ta' Naumburg]] *[[Katidral ta' Santa Sofija (Kiev)]] *[[Katidral ta’ Šibenik|Katidral ta' Šibenik]] *[[Katina Muntanjuża ta’ Meskheti]] *[[Kauksi Ülle]] * [[Kavallier ta’ San Ġakbu|Kavallier ta' San Ġakbu]] *[[Kelma]] *[[Kernavė]] *[[Khiva]] *[[Kinderdijk]] *[[Kirurgu]] *[[Kladruby nad Labem]] * [[Klima ta' Malta]] *[[Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta’ Troodos|Knejjes Impittrin fir-Reġjun ta' Troodos]] *[[Knejjes tal-Injam tal-Karpazji Slovakki]] *[[Knejjes tal-Injam tan-Nofsinhar ta’ Małopolskie]] *[[Knejjes tal-Moldavja]] *[[Knejjes tal-Paċi]] *[[Knejjes u Kunventi ta' Goa]] *[[Knisja tal-Pellegrinaġġ ta' San Ġwann ta' Nepomuk|Knisja tal-Pellegrinaġġ ta’ San Ġwann ta' Nepomuk]] *[[Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji (Milan)|Knisja ta' Santa Marija tal-Grazzji, Milan]] *[[Knisja ta' San Nikola tas-Saqaf]] *[[Knisja tal-Paċi fi Świdnica]] *[[Knisja tal-Verġni Marija ta' Arakos]] *[[Knisja tal-Vitorja]] *[[Kok]] *[[Kolomenskoye]] *[[Kolonja tal-Artisti ta' Darmstadt]] *[[Kolonna tat-Trinità Mqaddsa, Olomouc]] * [[Kolossew]] *[[Konversazzjoni]] *[[Korfù]] *[[Kosta Ġurassika]] *[[Kosta ta' Amalfi]] *[[Kostituzzjoni ta’ Malta|Kostituzzjoni ta' Malta]] *[[Krater ta' Logoisk]] *[[Kremlin ta' Kazan]] *[[Kremlin ta’ Moska|Kremlin ta' Moska]] *[[Krzemionki]] *[[Kumpanija Ferrovjarja Retika]] *[[Kunvent Benedittin ta' San Ġwann f'Müstair]] *[[Kunvent ta' Spiš]] *[[Kunvent ta’ Novodevichy|Kunvent ta' Novodevichy]] *[[Kutná Hora]] === '''<u>L</u>''' === * [[L-Arti]] * [[Lagi ta' Willandra]] *[[Landier]] *[[Lapponja Żvediża]] *[[Las Médulas]] *[[Lascaux]] *[[Lavra tat-Trinità ta' San Serġjo]] *[[Lazzaro Pisani]] *[[Lessikoloġija]] * [[Lessiku]] * [[Letoon]] * [[Levoča, il-Kastell ta' Spiš u l-monumenti kulturali assoċjati]] * [[Liftijiet Idrawliċi tal-Canal du Centre]] *[[Lika Kavzharadze]] *[[Lingwa Erżjana]] *[[Linja ferrovjarja ta’ Semmering|Linja ferrovjarja ta' Semmering]] *[[Linji ta' Nazca]] *[[Linji tal-Ilma Difensivi Olandiżi]] *[[Lista ta’ binjiet ta’ Gaudí]] *[[Lista ta' Membri tal-Parlament ta' Malta, 2017–2022]] *[[Lista ta' peniżoli]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Ċipru]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji f'Malta]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji taċ-Ċekja|Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċekja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Bożnija-Ħerzegovina]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Każakistan]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Kroazja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Latvja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Litwanja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Maċedonja ta' Fuq]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Montenegro]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fil-Polonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fis-Slovenja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fit-Turkija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Awstrija]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Estonja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Iran]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Italja]] *[[Lista ta' Siti ta' Wirt Dinji fl-Ukrajna]] *[[Loġġa tal-Ħarir]] *[[Longobardi fl-Italja: Postijiet tal-Poter (568-774 W.K.)]] *[[Lorenzo de' Medici]] *[[Lorenzo Valla]] *[[Lucavsala]] *[[Lučka Kajfež Bogataj]] *[[Ludovico Carracci]] *[[Luigi Boccherini]] *[[Luigi Pirandello]] *[[Lumbini]] *[[Lviv]] === '''<u>M</u>''' === * [[Machu Picchu]] *[[Mafkar tal-Paċi ta' Hiroshima]] * [[Malta taħt il-Franċiżi]] *[[Maltin]] *[[Måneskin]] *[[Manhush]] *[[Manto Mavrogenous]] *[[Mantova]] *[[Maria De Filippi]] *[[Maria Dobroniega ta' Kiev]] *[[Mario Draghi]] *[[Martinu I ta' Sqallija]] *[[Mary Moser]] *[[Mawżolew ta’ Khoja Ahmed Yasawi]] *[[Meteora]] *[[Mikhail Ostrogradsky]] *[[Milan]] *[[Mina tal-Imħabba ta' Klevan]] *[[Minjiera Storika tal-Fidda f'Tarnowskie Góry]] *[[Minjiera tal-Melħ ta’ Wieliczka]] *[[Minjiera tar-Ram ta' Falun]] *[[Minjieri taż-Żnied Neolitiċi ta' Spiennes]] *[[Mira Alečković]] *[[Mirella Freni]] *[[Modena]] *[[Monasteri ta' Yuso u ta' Suso]] *[[Monasteru ta’ Gračanica|Monasteru ta' Gračanica]] *[[Monasteru tal-Ġlormini]] *[[Monasteru Rjali ta' Santa Marija ta' Guadalupe]] *[[Monasteru ta' Voroneț]] *[[Monika Kryemadhi]] *[[Monte San Giorgio]] * [[Monument]] * [[Monumenti Rumani, il-Katidral ta' San Pietru u l-Knisja tal-Madonna fi Trier]] * [[Monumenti Storiċi f'Novgorod u fl-Inħawi]] * [[Monumenti Storiċi ta' Kjoto Antika (Bliet ta' Kjoto, Uji u Ōtsu)]] *[[Monumenti Storiċi ta' Nara]] *[[Moskea l-Kbira u Sptar ta' Divriği]] *[[Moskea ta’ Selimiye, Edirne]] *[[Motoori Norinaga]] *[[Muħammed]] *[[Muniċipju ta' Bremen]] *[[Muntanji tal-Krimea]] *[[Mużew ta' Plantin-Moretus]] *[[Mużew ta' Trojja]] *[[Mystras]] === '''<u>N</u>''' === * [[Nagorno-Karabakh]] * [[Naħla tal-għasel ta' Malta]] * [[Nancy]] *[[Napli]] *[[Nataliya Kobrynska]] *[[Nekropoli ta' Monterozzi]] *[[Nemrut Dağı]] *[[New Secret (jott)]] *[[Nexhmije Pagarusha]] *[[Nicolas-Claude Fabri de Peiresc]] *[[Nicolas-Joseph Cugnot]] *[[Nicolau Coelho]] *[[Nikkō]] *[[Nisa (Turkmenistan)]] *[[Nisa f’Malta]] *[[Nisa fl-elezzjonijiet ġenerali ta’ Malta]] *[[Norman Morrison]] *[[Nutar]] === '''<u>O</u>''' === * [[Olga Tass]] *[[Olimpja]] *[[Oplontis]] *[[Opri Venezjani tad-Difiża bejn is-sekli 15 u 17: Stato da Terra – Stato da Mar tal-Punent]] *[[Oqbra imperjali tad-dinastiji Ming u Qing]] *[[Ortografija Litwana]] *[[Osservatorju ta' Jodrell Bank]] *[[Otto Toeplitz]] === '''<u>P</u>''' === * [[Pajsaġġ Agrikolu tan-Nofsinhar ta' Öland]] * [[Pajsaġġ Industrijali ta' Blaenavon]] * [[Pajsaġġ Kulturali ta’ Lednice-Valtice]] * [[Pajsaġġ tal-Vinji ta' Piemonte: Langhe-Roero u Monferrato]] * [[Pajsaġġ tax-Xogħol fil-Minjieri ta' Cornwall u l-Punent ta' Devon]] *[[Palazz Irjali ta' Caserta]] *[[Palazz ta’ Djoklezjanu|Palazz ta' Djoklezjanu]] *[[Palazz ta' Drottningholm]] *[[Palazz ta’ Schönbrunn|Palazz ta' Schönbrunn]] *[[Palazz ta’ Stoclet|Palazz ta' Stoclet]] *[[Palazzi u Parks ta' Potsdam u Berlin]] *[[Palenque]] *[[Palermo Għarbija-Normanna u l-Katidrali ta' Cefalù u Monreale]] *[[Palestina]] *[[Palianytsia]] *[[Pamukkale]] *[[Parmigianino]] *[[Park Irjali ta' Studley]] *[[Park Naturali Nazzjonali tal-Karpazji]] *[[Park Nazzjonali Storiku ta' Göreme]] *[[Park Nazzjonali ta’ Belovezhskaya Pushcha]] *[[Park Nazzjonali ta' Chitwan]] *[[Park Nazzjonali ta' Cilento, Vallo di Diano u Alburni]] *[[Park Nazzjonali ta’ Fertő-Hanság]] *[[Park Nazzjonali ta' Garajonay]] *[[Park Nazzjonali ta' Komodo]] *[[Park Nazzjonali ta' Sagarmatha]] *[[Park Nazzjonali ta' Teide]] *[[Park Nazzjonali ta' Ujung Kulon]] *[[Park Nazzjonali tal-Għerien ta' Naracoorte]] *[[Park Nazzjonali tal-Lagi ta’ Plitvice]] *[[Park Storiku ta' Ayutthaya]] *[[Park ta’ Muskau|Park ta' Muskau]] *[[Parrukkier]] *[[Paulo Coelho]] *[[Pavlo Lee]] *[[Pellegrinaġġ ta’ San Ġakbu]] *[[Peña de los Enamorados]] *[[Peniżola]] *[[Pergamon]] *[[Petra]] *[[Philipp Otto Runge]] *[[Pienza]] *[[Piero Angela]] *[[Pierre Fatou]] *[[Pietro Longhi]] *[[Pjanura ta’ Stari Grad]] *[[Pjazza]] * [[Pjazza tal-Mirakli]] *[[Plamer]] *[[Politika]] *[[Pont Antik ta’ Mostar]] *[[Pont ta' Forth]] *[[Pont ta' Malabadi]] *[[Pont ta' Mehmed Paša Sokolović]] *[[Pont ta' Vizcaya]] *[[Porfirio Barba-Jacob]] *[[Port ta’ Marsamxett]] *[[Porta Nigra]] *[[Portiċi ta' Bologna]] *[[Pożati]] *[[Professjoni]] *[[Provins]] === '''<u>Q</u>''' === * [[Qalhat]] * [[Il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann|Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann Battista (Caravaggio)]] * [[Quedlinburg]] === '''<u>R</u>''' === * [[Ravenna]] * [[Reġjun Naturali, Kulturali u Storiku ta’ Kotor]] * [[Reġjun tal-Estrazzjoni tal-Minerali ta' Erzgebirge/Krušnohoří]] *[[Reichenau]] *[[Relattività (Maurits Cornelis Escher)]] *[[Rembrandt]] *[[Renata Scotto]] *[[Renju tal-Ġonna ta' Dessau-Wörlitz]] *[[Repubblika Sovjetika ta’ Don|Repubblika Sovjetika ta' Don]] *[[Residenza tal-Metropolitani ta' Bukovina u tad-Dalmazja]] *[[Residenzi tal-Familja Savoia]] *[[Residenzi tal-Moderniżmu f'Berlin]] *[[Rewwixta tal-Qassisin]] *[[Riga]] *[[Riversleigh]] *[[Riżerva Naturali ta' Bashkiriya]] *[[Riżerva Naturali ta’ Kaniv]] *[[Riżerva Naturali ta’ Yulen]] *[[Riżerva Naturali tal-Flora fil-Ġibs]] *[[Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki]] *[[Riżerva tal-Bijosfera Transkonfinali Ohrid-Prespa]] *[[Robert Wilhelm Bunsen]] * [[Roi Mata]] * [[Ronald Searle]] * [[Rotot ta’ Santiago de Compostela fi Franza]] * [[Róža Domašcyna]] *[[Rudolf Diesel]] *[[Ruggiero Leoncavallo]] === '''<u>S</u>''' === * [[Safranbolu]] * [[Saint-Émilion]] * [[Sajjied]] *[[Sala taċ-Ċentenarju]] *[[Salamanca]] *[[Salvatore Accardo]] *[[Salzburg]] *[[Samantha Cristoforetti]] *[[Samarkanda]] *[[San Gimignano]] *[[San Pietruburgu]] *[[Sandra Mondaini]] *[[Sandro Botticelli]] *[[Sangiran]] *[[Santiago de Compostela]] *[[Santwarju ta' Bom Jesus do Monte]] *[[Santwarju ta' Itsukushima]] * [[Saryarka]] * [[Sassi ta' Matera]] *[[Schokland]] *[[Seba’ Għeġubijiet Ġodda tad-Dinja]] *[[Sebastian Brant]] *[[Sengħa]] *[[Seokguram]] *[[Seowon]] *[[Severo Ochoa]] *[[Shahrisabz]] *[[Sian Ka'an]] *[[Sidney Webb]] *[[Siena]] *[[Siracusa]] *[[Sistema tal-Ġestjoni tal-Ilma ta' Augsburg]] *[[Sit Arkeoloġiku ta' Atapuerca]] *[[Sit Arkeoloġiku ta’ Paphos]] * [[Sit ta' Wirt Dinji]] *[[Sit tad-Dolmens ta' Antequera]] *[[Siti Arkeoloġiċi ta' Tarraco]] *[[Siti Awstraljani tal-Fossili tal-Mammiferi]] *[[Siti Penitenzjarji Awstraljani]] *[[Siti preistoriċi bil-puntali madwar l-Alpi|Siti Preistoriċi bil-Puntali Madwar l-Alpi]] *[[Skarpan]] *[[Skellig Michael]] *[[Skogskyrkogården]] *[[Skoll il-Kbir tal-Qroll]] *[[Skoll tal-Qroll ta' New Caledonia]] *[[Skrivan]] *[[Sophie Germain]] *[[Sputnik 5]] *[[Statwa]] *[[Statwa ta' Roland ta' Bremen]] *[[Statwa tal-Libertà]] *[[Stazzjon ta' Chhatrapati Shivaji]] *[[Stazzjon tar-Radju ta' Grimeton]] *[[Stećak]] *[[Stevns Klint]] *[[Stonehenge]] *[[Su Nuraxi]] *[[Suq Ċentrali ta' Ljubljana]] === '''<u>T</u>''' === * [[Ta' Bakkja]] * [[Ta' Kandja]] *[[Tabib]] *[[Taħdit]] *[[Taj Mahal]] *[[Tallinn]] *[[Tarraco]] *[[Teatru Akkademiku Reġjonali ta' Donetsk]] *[[Teatru Antik ta’ Epidaurus|Teatru Antik ta' Epidaurus]] *[[Teatru Rjal]] *[[Teatru tal-Opri Margravjali]] *[[Tekniku]] *[[Telč]] * [[Tempji Megalitiċi ta’ Malta u Għawdex|Tempji Megalitiċi ta' Malta u Għawdex]] *[[Tempju ta' Apollo Epikurju f’Bassae|Tempju ta' Apollo Epikurju f'Bassae]] *[[Tempju ta' Asklepju ta' Epidaurus]] *[[Tempju ta' Haeinsa]] *[[Tempju tal-Ġenna]] * [[Terminoloġija]] * [[Tetiana Ostashchenko]] *[[Teżawru]] *[[Tholos ta' El Romeral]] *[[Thomas à Kempis]] *[[Tian Shan]] * [[Tieqa tad-Dwejra]] * [[Tieqa tal-Wied il-Mielaħ]] * [[Tikal]] *[[Tinqix fuq il-Blat f'Tanum]] *[[Tiryns]] *[[Tlacotalpan]] *[[TNMK]] *[[Tobias Michael Carel Asser]] *[[Tomaso Antonio Vitali]] *[[Toroq tal-Ħarir: in-Network ta' Rotot tal-Kuritur ta' Chang'an-Tianshan]] * [[Torri Mmejjel ta' Pisa]] * [[Torri ta' Belém]] *[[Torri ta' Erkole]] *[[Toruń]] *[[Třebíč]] *[[Trogir]] *[[Trojja]] *[[Tropiċi Mistagħdra ta' Queensland]] *[[Tserkva ta' Santa Marija, Owczary]] *[[Tserkva ta' Santa Marija Omm Alla, Chotyniec]] *[[Tserkva tal-Injam tal-Karpazji fil-Polonja u fl-Ukrajna]] *[[Tutankhamun]] === '''<u>U</u>''' === * [[Ugo Foscolo]] *[[Uluru]] *[[Um er-Rasas]] *[[UNESCO]] *[[Unjoni Sovjetika]] *[[Urbino]] *[[Uxmal]] === '''<u>V</u>''' === * [[Val d'Orcia]] *[[Val di Noto]] *[[Valentyna Radzymovska]] *[[Valeria Bruni Tedeschi]] *[[Vallée de Mai]] *[[Velimir Khlebnikov]] *[[Venera 7]] *[[Verona]] *[[Vincent van Gogh]] *[[Vilel u Ġonna tal-Familja Medici]] *[[Villa d'Este]] *[[Villa Romana del Casale]] *[[Villa ta' Adrijanu]] *[[Villa Tugendhat]] *[[Vilnius]] *[[Visby]] *[[Vitaliy Kim]] *[[Vito Volterra]] *[[Vittorio De Sica]] *[[Vjenna]] *[[Vladimir Ashkenazy]] *[[Volodymyr Zelenskyy]] *[[Võros]] *[[Vulkan tat-Tajn ta’ Lökbatan]] === '''<u>W</u>''' === * [[Wachau]] *[[Wadi Rum]] *[[Werrej]] *[[Wied ta' Kathmandu]] *[[Wied ta' Madriu-Perafita-Claror]] *[[Wied tat-Tempji]] *[[Wilhelm Grimm]] *[[Wilhelm Röntgen]] *[[Willem de Sitter]] *[[William Boeing]] *[[Wirt tal-Foresti Tropikali ta' Sumatra]] *[[Wolfgang Paul]] === '''<u>X</u>''' === * [[Xatt it-Tiben]] *[[Xeff]] *[[Xochicalco]] *[[Xogħlijiet ta' Jože Plečnik f'Ljubljana – Disinn Urban Iċċentrat fuq il-Bniedem]] *[[Xjenza spazjali]] === '''<u>Y</u>''' === * [[Yagul]] * [[Yeni-Kale]] *[[Yuliya Gushchina]] *[[Yuri Lysianskyi]] === '''<u>Ż</u>''' === * [[Żiemel Abjad ta' Osmington]] *[[Żona l-Kbira tal-Muntanji Blu]] *[[Żona Protetta ta' Jungfrau-Aletsch]] *[[Żona Protetta ta' Pliva, Janj u r-Riżerva ta' Janjske Otoke]] *[[Żoni Storiċi ta' Baekje]] *[[Żooloġija]] === '''<u>Z</u>''' === * [[Zamość]] * [[Ziba Ganiyeva]] *[[Zofia Zamenhof]] *[[Zollverein]] *[[Zond 5]] cxz0dtqq16wrj27da08fxo809qhvgtg 0 25724 279380 261343 2022-08-19T18:33:38Z Chrisportelli 355 tiswija tar-referenzi wikitext text/x-wiki It-'''terminoloġija''' hija ġabra jew grupp ta' kelmiet jew tifsiriet speċjalizzati marbuta ma' qasam partikolari, u hija l-istudju ta' tali termini u l-użu tagħhom. Dan l-istudju huwa magħruf ukoll bħala xjenza tat-terminoloġija. It-termini huma kelmiet inġenerali, kelmiet komposti jew espressjonijiet b'diversi kelmiet li f'kuntesti speċifiċi jingħataw tifsiriet speċifiċi — jistgħu jiddevjaw mit-tifsiriet li l-istess kelmiet ikollhom f'kuntesti oħra u fil-lingwaġġ ta' kuljum.<ref>{{Ċita web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/term|titlu=Definition of TERM|data-aċċess=2021-03-01|pubblikatur=Merriam-Webster|lingwa=en}}</ref> It-terminoloġija hija dixxiplina li tistudja, fost affarijiet oħra, l-iżvilupp ta' tali termini u l-interrelazzjonijiet tagħhom ma' dominju speċjalizzat. It-terminoloġija hija differenti mil-lessikografija peress li tinvolvi l-istudju ta' kunċetti, ta' sistemi kunċettwali u t-tikketti tagħhom (it-termini), filwaqt li l-lessikografika tistudja l-kelmiet u t-tifsiriet tagħhom. It-terminoloġija hija dixxiplina li b'mod sistematiku tistudja “t-tikkettar jew id-deżinjazzjoni ta' kunċetti” partikolari għal qasam jew għal dominju wieħed jew iktar tal-attività tal-bniedem. Dan isir permezz tar-riċerka u l-analiżi tat-termini f'kuntest bl-iskop li jiġi ddokumentat u promoss l-użu konsistenti. It-terminoloġija tista' tkun limitata għal lingwa waħda jew iktar (pereżempju t-terminoloġija bilingwi jew multilingwi), jew ikollha enfasi interdixxiplinari fuq l-użu tat-termini f'oqsma differenti.<ref>{{Ċita web|url=https://www.iso.org/ics/01.020/x/|titlu=ISO - 01.020 - Terminology (principles and coordination)|data-aċċess=2021-03-01|pubblikatur=ISO}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.iso.org/committee/48104/x/catalogue/|titlu=ISO - ISO/TC 37 - Language and terminology|data-aċċess=2021-03-01|pubblikatur=ISO}}</ref> == Ħarsa ġenerali == Id-dixxiplina tat-terminoloġija tikkonsisti l-ewwel u qabel kollox fl-aspetti li ġejjin: * l-analiżi tal-kunċetti u tal-istrutturi tal-kunċetti li jintużaw f'qasam jew f'dominji ta' attività * l-identifikazzjoni tat-termini assenjati lill-kunċetti * fil-każ tat-terminoloġija bilingwi jew multilingwi, l-istabbiliment ta' korrispondenzi bejn it-termini f'diversi lingwi * il-kompilazzjoni tat-terminoloġija fuq il-karta jew elettronikament f'bażijiet tad-''data'' * il-ġestjoni tal-bażijiet tad-''data'' tat-terminoloġija * il-ħolqien ta' termini ġodda, skont kif ikun meħtieġ. == Tipi ta' terminoloġija == Issir distinzjoni bejn żewġ tipi ta' xogħol terminoloġiku: * '''Xogħol ''ad hoc'' fuq it-terminoloġija''', li għandu x'jaqsam ma' termini wieħed jew ma' għadd limitat ta' termini. * '''Ġabra sistematika ta' terminoloġija''', li għandha x'taqsma mat-termini kollha f'qasam jew f'dominju speċifiku, ħafna drabi permezz tal-ħolqien ta' ontoloġija strutturata tat-termini fi ħdan dak id-dominju u l-interrelazzjonijiet tagħhom. It-terminoloġija ''ad hoc'' hija prevalenti fil-professjoni tat-traduzzjoni, fejn traduzzjoni ta' termini speċifiku (jew grupp ta' termini) tkun meħtieġa malajr biex tiġi solvuta problema tat-traduzzjoni. == Terminoloġija bħala dixxiplina == Terminologu jkun espert tal-organizzazzjoni kategorika u jtejjeb ir-reqqa u l-kontenut tat-terminoloġija. L-industriji tekniċi u l-istituzzjonijiet tal-istandardizzazzjoni jikkompilaw il-glossarji tagħhom stess. Dan jipprovdi l-konsistenza meħtieġa f'diversi oqsma, fergħat, movimenti u speċjalitajiet, biex isir xogħol terminoloġiku siewi u mbagħad il-materjal jiġi offrut għal-letteratura tradizzjonali u akkademika tad-dixxiplina. It-terminoloġija hija kruċjali wkoll fis-soluzzjoni ta' problemi meta wieħed jinsab bejn ħalltejn, pereżempju fit-traduzzjoni lingwistika u fl-epistemoloġija soċjali. It-terminoloġija tgħin biex jinbnew pontijiet ta' għarfien u biex qasam jiġi estiż f'ieħor. It-tradutturi jirriċerkaw it-terminoloġija tal-lingwi li jittraduċu bihom u minnhom. It-terminoloġija tigi mgħallma flimkien mat-traduzzjoni fl-universitajiet u fl-iskejjel tat-traduzzjoni. Id-dipartimenti u l-uffiċċji l-kbar tat-traduzzjoni spiss ikollhom taqsima tat-terminoloġija. == Teoriji terminoloġiċi == Fost it-teoriji terminoloġiċi nsibu t-teorija ġenerali tat-terminoloġija<ref>Wüster, E. (1979). ''Einführung in die allgemeine Terminologielehre und terminologische Lexikographie. Teil 1-2''. Springer-Verlag.</ref>, is-soċjoterminoloġija<ref>Gaudin, F. (1993). "Socioterminologie: propos et propositions épistémologiques". ''Le Langage et l'Homme''. Intercommunications. '''28''' (4): 247–257.</ref>, it-teorija komunikattiva tat-terminoloġija<ref>Cabré, M.T. (1999). ''La terminología: representación y comunicación''.</ref>, it-terminoloġija soċjokonjittiva<ref>Temmerman, R. (2000). ''Towards new ways of terminology description: the sociocognitive-approach''. John Benjamins.</ref>, u l-approċċ konjittiv tat-terminoloġija bbażata fuq frames.<ref>Faber, P.; Montero, S.; Castro, M.R.; Senso, J.; Prieto, J.A.; León, P.; Márquez C.; Vega, M. (2006). "Process-oriented terminology management in the domain of Coastal Engineering". ''Terminology''. John Benjamins Publishing Company. '''12''' (2): 189–213.</ref> == Tagħrif ulterjuri == * Sonneveld, H, Loenning, K: (1994): Introducing terminology, in Terminology, pp. 1-6. * Wright, S.E.; Budin, G.: (1997): Handbook of Terminology Management, Volume 1, Basic Aspects of Terminology Management, Amsterdam, Philadelphia, John Benjamins, p. 370. * Gaudin, F., 2003, Socioterminologie: une approche sociolinguistique de la terminologie, éd. De Boeck-Duculot, Belgium. * Wright, S.E.; Budin, G.: (2001): Handbooks of Terminology Management, Volume 2, Application-Oriented Terminology Management, Amsterdam, Philadelphia, John Benjamins. * Kockaert, H.J.; Steurs, F.: (2014): Handbook of Terminology, Volume 1, Amsterdam, Philadelphia, John Benjamins == Referenzi == {{referenzi}} [[Kategorija:Lingwa]] [[Kategorija:Lingwistika]] 19ygy4c3obeyqd0ngd574vhd400mqg2 0 26182 279376 268429 2022-08-19T17:40:34Z Shtojzovalleee 20309 /* Bijografija */ wikitext text/x-wiki {{infobox bijografija}} '''Nexhmije Pagarusha''' (pronunzja bl-Albaniż: [neˈd͡ʒmijɛ pagaˈɾuʃa]; is-7 ta’ Mejju 1933 – is-7 ta’ Frar 2020) kienet kantanta u attriċi mir-Repubblika tal-[[Kosovo]], li spiss kienet tissejjaħ ir-reġina tal-[[mużika]] tal-Kosovo. Pagarusha kisbet il-fama bħala kantanta fil-Kosovo u fil-pajjiżi ġirien għall-firxa vokali distinta tagħha bħala soprano, li kienet toħroġ fid-dieher meta kienet tkanta diversi kanzunetti folkloristiċi tal-Kosovo matul il-karriera tagħha ta’ 36 sena, mill-1948, fid-debutt tagħha f’''Radio Prishtina'', sal-1984, fil-kunċert finali tagħha f’[[Sarajevo]]. L-istil mużikali tagħha ma kienx limitat biss għall-mużika [[Albanija|Albaniża]], peress li kienet tkanta b’diversi ġeneri, fosthom rock, pop, funk, opri/mużika klassika, u bosta oħrajn.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20150710064052/http://www.rapsodet.com/Tjera/Nexhmije%20Pagarusha/Biografia.htm|titlu="Biografia: Nexhmije Pagarusha". Arkivjat fl-10-07-2015}}</ref> == Bijografija == Nexhmije Pagarusha twieldet f’villaġġ żgħir f’Pagarusha, ħdejn ir-raħal ta’ [[Mališevo]], f’Banovina, ir-Renju tal-Jugoslavja (illum il-Kosovo). Hija temmet l-iskola primarja f’Mališevo u mbagħad marret [[Belgrad]], fejn attendiet skola tal-mużika għal tliet snin, fis-sezzjoni magħrufa bħala ''solo canto''. Hija bdiet il-karriera mużikali tagħha bħala kantanta għal ''Radio Prishtina'' fl-1948.<ref name=":0" /> Ix-xogħol mużikali kreattiv tagħha dam għaddej għal kważi 40 sena, u fid-dawl tal-kuntrast fil-ġeneri mużikali li kantat, mhix faċli li tillimita lil Pagarusha għal tip speċifiku ta’ kantanta. L-interpretazzjonijiet tagħha fil-mużika folkloristika kienu tal-istess livell għoli bħalma kienu l-interpretazzjonijiet tagħha fil-mużika klassika, speċjalment fl-opri. Pagarusha kienet maħbuba mill-kritiċi tal-mużika u kellha bosta ammiraturi mużikali. Hija kienet tiġi msejħa ''Bilbili i Kosovës'' (rużinjol tal-Kosovo), reġina tal-mużika tal-Kosovo, Madame Butterfly, eċċ. Hija kisbet popolarità mhux biss f’pajjiżha stess iżda anke f’pajjiżi Ewropej oħra, bħall-Albanija, il-[[Repubblika tal-Maċedonja ta' Fuq|Maċedonja ta’ Fuq]], il-[[Bożnija u Ħerżegovina|Bożnija-Ħerzegovina]], il-[[Bulgarija]], eċċ. Hija wettqet diversi tours mal-kumpless mużikali ''Shota'' f’dawk il-pajjiżi. Fil-Kosovo, hija kisbet it-titlu ta’ ''Këngëtare e shekullit'' (Kantanta tas-Seklu). Waħda mill-iktar kanzunetti popolari tagħha hija ''Baresha'' (Ir-Ragħajja). Il-mużika tal-kanzunetta kitibha r-raġel tagħha, [[Rexho Mulliqi]], u l-lirika kitibha [[Rifat Kukaj]]. Pagarusha kantat u rreċtat f’diversi opri teatrali u films, u anke bħala attriċi rebħet bosta premjijiet. Hija temmet il-karriera mużikali tagħha fl-1984 wara li organizzat kunċert aħħari kbir f’Sarajevo. Fis-sena 2000 hija kantat il-kanzunetta ''Për ty'' (Għalik) f’programm televiżiv Albaniż, wara 16-il sena ta’ assenza. Hija ħadmet bħala konsulent ewlieni għall-mużika fuq ''Radio Kosovo'' u fuq ''Radio Blue Sky'', it-tnejn li huma f’[[Prixtina|Prishtina]]. Nexhmije Pagarusha ngħatat il-premju tal-“Ġieħ tan-Nazzjon” (bl-Albaniż: ''Nderi i Kombit'') mill-President tal-Albanija [[Bujar Nishani]] f’Novembru 2012.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20131103190549/http://www.gazetaexpress.com/?cid=1,23,97943|titlu="Nderi i Kombit", Nexhmije Pagarusha (bl-Albaniż), Gazeta Express}}</ref> Nexhmije Pagarusha mietet fis-7 ta’ Frar 2020 minħabba marda mhux magħrufa.<ref name=":0" /> == Kanzunetti mhux f’album == Pagarusha interpretat iktar minn 150 kanzunetta. Uħud mill-iktar kanzunetti tagħha ta’ suċċess kienu: * ''Baresha'' (Ir-ragħajja) * ''Ani mori nuse'' (Tajjeb wisq, ja żagħżugħa miżżewġa) * ''Mora testin'' (Għamilt it-test) * ''Kur më shkon si zog n'hava'' (Meta ttir bħal [[għasfur]] fis-sema) * ''Kur më del në derë'' (Meta titfaċċa fuq l-għatba tal-bieb tiegħi) * ''Ke selvitë'' (Maċ-ċipressi) * ''Ç'u ngrit lulja në mëngjes'' (Kif jiftħu l-fjuri filgħodu) * ''Çil njat zemër plot kujtime'' (Iftaħ dik il-qalb mimlija memorji) * ''Dallëndyshe'' (Ħuttafa) * ''Një lule'' (Fjura) * ''Zambaku i Prizrenit'' (Il-ġilju ta’ [[Prizren]]) * ''Sytë për ty i kam të njomë'' (Għajnejja mimlijin dmugħ għalik) == Filmografija == * ''Makedonska krvava svadba'' (bl-Albaniż: ''Dasma e përgjakur;'' bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]: ''Bloody Wedding'' (1967)) bħala Nedžmije Pagaruša * ''Jugovizija'' (''bl-''Albaniż: ''Jugovizioni'', bl-Ingliż: ''Jugovision'' (1973)) * ''Gëzuar viti i ri'' (''Happy New Year'' (1976))<ref>{{Ċita web|url=https://www.imdb.com/title/tt0306930/|titlu="Gëzuar viti i ri". imdb.com}}</ref> * ''E kafshoja terrin'' (''Biting the darkness'' (1977))<ref>{{Ċita web|url=https://www.imdb.com/title/tt0272598/|titlu="E kafshoja terrin". imdb.com}}</ref> * ''I ikuri'' (''Gone'' (1980))<ref>{{Ċita web|url=https://www.imdb.com/title/tt0273273/|titlu="I ikuri". imdb.com}}</ref> * ''Tre vetë kapërcejnë malin'' (''Three people overpass the mountain'' (1981))<ref>{{Ċita web|url=https://www.imdb.com/title/tt0271837/|titlu="Tre vetë kapërcejn malin". imdb.com}}</ref> * ''Lepuri me pesë këmbë'' (''The Five-Legged Hare)''<ref>{{Ċita aħbar|data=2021-04-30|titlu=Movie Reviews|url=https://www.nytimes.com/reviews/movies|lingwa=en-US|data-aċċess=2021-05-01}}</ref> * ''Fluturimi i Micakut (Micak's flight)'' * ''Daullet e të çmendurve'' (''The drums of the crazy ones)'' * ''Rexha i nënës në grazhd të kalit'' (''Mother's son Rexha in the stall)'' * ''Vrasësit bëjnë dasmë natën'' (''The killers throw a wedding at night time (1997))'' == Referenzi == {{DEFAULTSORT:Pagarusha, Nexhmije}} [[Kategorija:Kantanti mill-Kosovo]] [[Kategorija:Atturi mill-Kosovo]] [[Kategorija:Twieldu fl-1933]] [[Kategorija:Mietu fl-2020]] 4bx7ob3ifm5o18fq4brqmfhv4ds5la2 0 27132 279407 279033 2022-08-20T05:41:02Z Caro de Segeda 17547 wikitext text/x-wiki {{Nebbieta|Lingwistika}} {{Lingwa |isem = Interlingua |isemuffiċjali = |kulur = lawngreen |pajjiżi = |reġjuni = [[Dinjija]] |kelliema = |rank = |familja = [[Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] |nazzjon = |aġenzija = |iso1 = ia |iso2 = ina |iso3 = ina |sil = - |mappa = [[Image:150px-Interlingua-Logo.png]] |test = }} L-'''interlingue''', preċedentement magħrufa bħala l-'''Oċċidental''', hija lingwa awżiljarja internazzjonali ppubblikata fl-1922. Il-kreatur tagħha, [[Edgar de Wahl]], fassalha biex jikseb kemm regolarità grammatikali kif ukoll karattru naturali. Il-vokabularju huwa bbażat fuq kliem preeżistenti minn diversi lingwi u sistema derivattiva li tuża prefissi u suffissi rikonoxxuti. == Filosofija tal-lingwa == [[File:Werbemarke für die Plansprache Occidental (Interlingue).jpg|thumb|Stiker mill-1930 maħluqa biex tenfasizza l-leġibbiltà mal-ewwel daqqa t'għajn: ''Li lingue quel vu comprende'' (Il-lingwa li tifhem) u Occidental propaga se self (''Occidental jippromwovi lilu nnifsu'').]] De Wahl ġie introdott għall-ewwel darba għal-lingwi ppjanati permezz tal-[[Volapük]], lingwa awżiljarja internazzjonali rilaxxata fl-1879. De Wahl aktar tard spiċċa sar wieħed mill-ewwel utenti tal-[[Esperanto]] (''la lingvo internacia''), li ltaqa' magħhom għall-ewwel darba fl-1888 matul il-perjodu tiegħu bħala Volapükist u li għalih kien fil-proċess li jikkomponi dizzjunarju ta' termini tal-baħar. Malajr sar sostenitur fervin tal-Esperanto għal numru ta' snin li fihom ikkollabora ma' Zamenhof fuq xi partijiet tad-disinn tal-lingwa u ttraduċa waħda mill-ewwel xogħlijiet għall-Esperanto: “Princidino Mary”, ippubblikata fl-1889 oriġinarjament bl-isem Princino Mary. Huwa baqa' Esperantist sal-1894 meta l-vot għal [[Esperanto Riformat|Esperanto riformat]] falla; kien wieħed minn tnejn biss li la vvutaw għall-Esperanto mhux mibdul, u lanqas għar-riforma proposta minn Zamenhof, iżda għal riforma kompletament ġdida. Occidental ma kienx se jitħabbar għal 28 sena sħaħ wara li de Wahl kien abbanduna l-Esperanto, perjodu li fih qatta' jaħdem ma' kreaturi ta' lingwi oħra biex jipprova jiżviluppa sistema li tgħaqqad in-naturaliżmu u r-regolarità, taħlita li saret punt ta' bejgħ referenzjat ta' spiss fil- promozzjoni ta' Occidental. Fost dawk li ħadem magħhom de Wahl waqt li kien qed jiżviluppa Occidental kien hemm [[Waldemar Rosenberger]] ([[Idiom Neutral]]), Julius Lott (Mundolingue), u [[Antoni Grabowski]] (Latin Modern għal xi żmien, qabel ma rritorna għall-Esperanto) . Il-metodu mfittex minn dawn il-“partiġjani tan-naturaliżmu” kien id-distillazzjoni ta' kliem eżistenti fil-partijiet tagħhom biex jiksbu l-għeruq internazzjonali fi ħdanhom (bħal naturalizzazzjoni għal nat-ur-al-is-ation), imbagħad użat fi kliem ieħor biex iżomm. kliem għerq għal minimu filwaqt li żżomm dehra naturali. Din id-dekompożizzjoni ta' kliem eżistenti tat lok għal numru kbir ta' affissi. Pereżempju, dawk biss użati biex jiffurmaw nomi li jirreferu għal tip ta' persuna huma kif ġej: ''-er-'' (''molinero'' – miller), ''-or-'' (''redactor'' – editur), ''-ari-'' (''millionario'' – millionaire), ''-on-'' (''spion'', spy), ''-ard'' (''mentard'', giddieb), ''-astr-'' (''poetastro'', poeta lousy), ''-es'' (''franceso'', Franċiż), ''-essa'' (''reyessa'', reġina). Fl-opinjoni ta' de Wahl kien dejjem preferibbli li wieħed jagħżel suffiss produttiv milli li jkun sfurzat li jdaħħal kliem ġdid minn radikali kompletament ġodda aktar tard. Minbarra dan, ir-regola ta 'de Wahl żviluppata aktar tard ippermettiet derivazzjoni regolari minn verbi Latini b'żewġ zokkijiet. Id-[[Delegazzjoni għall-Adozzjoni ta' Lingwa Awżiljarja Internazzjonali]], korp ta' akkademiċi ffurmati biex jistudja l-problema ta' lingwa internazzjonali u li rrakkomanda l-Esperanto b'riformi (li jwasslu għal-lingwa magħrufa bħala Ido), seħħet fl-1907 qabel ma Occidental kien imħabbra. de Wahl għalhekk għażel li jibgħat memorandum ta' prinċipji li fuqu jibbaża lingwa internazzjonali, memorandum li wasal wara li l-kumitat kien diġà aġġorna. Kien innutat biss fil-mogħdija minn Louis Couturat, li kien diġà familjari ma 'de Wahl u l-kollaboraturi tiegħu. Il-prinċipji ddikjarati fil-memorandum huma elenkati f'talba biex il-kumitat jiddikjara: 1. li l-ebda waħda mis-sistemi eżistenti ma hija sodisfaċenti; 2. li l-lingwa internazzjonali li għandha tinbena għandha tkun ibbażata fuq materjal internazzjonali; 3. li għandu jkollha sistema preċiża ta' formazzjoni ta' kliem li, bir-regoli tagħha stess, tikseb kliem li jkun tassew internazzjonali; 4 li għandu jkollha grammatika naturali li ma tipproduċix forom mhux naturali; 5. li għandu jkollha ortografija internazzjonali. De Wahl ppubblika fl-1922 modifika tal-prinċipju ta' [[Otto Jespersen]] li "Dak il-lingwa internazzjonali hija l-aħjar li f'kull punt toffri l-akbar faċilità lill-akbar numru", fejn stqarr li l-lingwa internazzjonali għandha tkun l-aktar faċli għall-maġġoranza ta' dawk li għandhom bżonnha (lit. ''min għandu japplikaha''), jew fi kliem ieħor dawk li għandhom bżonnha fir-relazzjonijiet internazzjonali. De Wahl jemmen li n-numru ta' kelliema mhux dejjem jeħtieġ li jiġi kkunsidrat, partikolarment f'oqsma speċjalizzati bħall-botanika fejn pereżempju t-terminu [[Oenothera biennis|Oenethera biennis]] (tip ta' pjanta) għandu jiġi implimentat mhux mibdul f' lingwa internazzjonali anki jekk il-popolazzjoni dinjija kollha ta' botaniċi, dawk l-aktar familjari ma' u li x'aktarx jużaw il-kelma, ma qabżux l-10,000. Dan kien jimplika wkoll li kliem li jappartjeni għal kulturi partikolari għandu jiġi importat mingħajr modifiki, li De Wahl kien jemmen li ġab ideat ġodda ta' valur għall-kultura Ewropea li kienet saret "morda" wara l-[[Ewwel Gwerra Dinjija]]. Huwa semma t-termini ''karma'', ''ko-tau'' (kowtow), ''geisha'', u ''mahdí'' fl-1924 bħala eżempji ta' dawk li m'għandhomx jitqiegħdu f'"kurpetti vokali" permezz ta' truf obbligatorji (eż. ''karmo, koŭtoŭo,'' ''gejŝo, madho'' fl-Esperanto'')'' meta importati fil-lingwa internazzjonali: <blockquote> Kliem bħal dan, li għadu mhux kbir fin-numru, raw żieda kbira fis-seklu li għadda, u fil-futur se jikber fi proporzjon eżorbitanti meta, permezz ta' komunikazzjoni internazzjonali, l-ideat ta' kulturi Orjentali stabbli jgħarrqu u jinfluwenzaw l-Ewropa morda, li hija issa qed titlef l-ekwilibriju. U iktar ma l-kliem ikun imgħawweġ, iktar ikunu mgħaqqda l-ideat li jirrappreżentaw. </blockquote> F'artiklu dwar l-iżvilupp futur tal-lingwa, de Wahl kiteb fl-1927 li minħabba d-dominanza Ewropea fix-xjenzi u oqsma oħra l-Occidental kien jeħtieġ forma u derivazzjoni rikonoxxibbli mill-Ewropej, iżda li għandu jkun ukoll mgħammar bi struttura grammatikali li kapaċi tieħu. fuq forom aktar analitiċi, mhux derivati ​​fil-futur (bħall-ekwivalenti ta' "bake man" għal ''furnar'' jew "mod għaqli" għal ''għerf'') jekk ix-xejriet lingwistiċi madwar id-dinja bdew juru preferenza għalihom . De Wahl kien jemmen li kien hemm bilanċ fin li għandu jinżamm bejn ir-regolarità skematika kontra n-naturaliżmu f'lingwa internazzjonali, fejn wisq mill-ewwel jista' jkun konvenjenti għal min jitgħallem kmieni iżda mistmerra għal kelliem, u viċi versa: <blockquote> Ma jsirux eċċezzjonijiet biex l-istudju jsir aktar diffiċli għall-barranin, iżda biex it-taħdit ikun iqsar u aktar fluwidu [...] Jidher ċar li f'din il-lingwa bħala l-aktar waħda impersonali, astratta u kummerċjali minn kulħadd, ir-regolarità tkun akbar u aktar. estiża milli fil-lingwi u idjomi nazzjonali u tribali l-oħra kollha. Iżda qatt mhu se jkun kapaċi jilħaq skematiżmu totali [...] Hawnhekk ukoll is-soluzzjoni reali se tkun armonizzazzjoni taż-żewġ prinċipji kuntrarji. Jeħtieġ il-penetrazzjoni sensittiva tal-ħtieġa reali fl-istint tas-superpopolazzjoni internazzjonali." </blockquote> Filwaqt li primarjament Rumanz fil-vokabularju, de Wahl għażel sottostrat Ġermaniku kbir li ħass li kien aktar espressiv għal vokabularju tekniku u materjali ('''self''', '''ost''' (lvant), '''svimmar''' (tgħum), '''ħażiż''', eċċ.), b'vokabularju Rumanz u Grieg aktar xieraq fid-derivazzjoni ta' kliem internazzjonali ('''fémina''' għal mara biex tifforma '''feminin''', '''can''' biex il-kelb jifforma '''canin''' (klieb), eċċ.) kif ukoll kunċetti mentali, korporali u naturali. Lingwi Rumani minuri bħal [[lingwa Ladin|Ladin]], Provenzal ([[lingwa Oċċitan|Oċċitan]]) u [[lingwa Katalana|Katalan]] flimkien mal-[[lingwa kreola|kreoli]] kienu importanti fl-iżvilupp ta' Occidental għal de Wahl, li kiteb sa mill-1912 li l-lingwa tiegħu li qed tiġi żviluppata kienet aktar simili għall-Provenzal milli bit-Taljan jew l-Ispanjol. Ir-rivista Żvizzera ''[[Der Landbote]]'' għamlet kumment simili waqt li kienet tirrevedi l-lingwa 1945, u kkummentat b'umoriżmu li "l-qari tal-ftit eżempji ta' Occidental jagħtina l-impressjoni ta' Katalan nofsu mgħallem minn barrani li ma'" ma tantx nifhem il-grammatika." De Wahl saħaq li d-dehra naturali ta 'Occidental ma timplikax importazzjoni bl-ingrossa ta' espressjonijiet u użu nazzjonali, u wissa li jekk tagħmel dan iwassal għal kaos. Wieħed mill-artikoli tiegħu dwar dan is-suġġett kien dirett lejn utenti Ingliżi u Franċiżi li huwa jemmen b'mod żbaljat raw lil Occidental bħala taħlita tat-tnejn: "(id-dehra kaotika ta 'Occidental) mhix tort ta' Occidental innifsu, iżda pjuttost ta 'l-utenti tiegħu u speċjalment il- Il-Franċiż u l-Ingliż, jew dawk li jaħsbu li l-lingwa internazzjonali għandha tkun taħlita ta' dawk iż-żewġ lingwi [...] li huwa żball fundamentali, speċjalment jekk dawn il-forom jippreżentaw eċċezzjonijiet u irregolaritajiet fis-sistema ta' Occidental.” Alphonse Matejka kiteb f'''Cosmoglotta'' li de Wahl "dejjem sostna minimu ta' awtonomija għal-lingwa tiegħu u ġġieled bil-biża' kontra l-proposti kollha li kellhom l-intenzjoni li jkabbru n-naturaliżmu tal-lingwa biss billi jimitaw bl-addoċċ il-lingwi Rumani, jew kif qal de Wahl. krudili f'waħda mill-ittri tiegħu lili, ‘billi ngħix il-Franċiż jew l-Ingliż'”. L-iżball ta' Occidental min-naħa tar-regolarità wassal għal vokabularju li kien għadu rikonoxxibbli iżda differenti min-norma internazzjonali, bħal ínpossibil flok impossibil (ín + poss + ibil), xjentifiku (xjentifiku, minn scient-ie + -ic), u deskrizzjoni (deskrizzjoni, minn descri-r + -tion). Din hija waħda mill-akbar differenzi bejnha u l-Interlingua, li għandha vokabularju meħud mill-hekk imsejħa 'prototipi' (l-antenat komuni l-aktar riċenti għal-lingwi sors tiegħu) filwaqt li Interlingue/Occidental iffoka fuq derivazzjoni attiva u spontanja. Il-vokabularju kien meqjus teknikament permissibbli anki jekk ma kienx jaqbel ma' forom f'lingwi ħajjin oħra, b'dawn il-kliem derivati deskritti bħala "forom li l-lingwi ħajjin kienu jkunu jistgħu jipproduċu bl-użu tal-mezzi tagħhom stess". == Faċilità ta 'tagħlim == Bħala lingwa awżiljarja internazzjonali, il-faċilità ta 'tagħlim permezz ta' derivazzjoni regolari u vokabularju rikonoxxibbli kien prinċipju ewlieni fil-ħolqien ta 'Occidental. Cosmoglotta spiss kien jinkludi ittri minn utenti ġodda u utenti preċedenti ta' lingwi internazzjonali oħra (primarjament Esperanto u Ido) li jixhdu s-sempliċità tal-lingwa.<ref>{{ċita web|url=http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0g&datum=1937&page=23&size=45|titlu=Cosmoglotta A, 1937, p. 23|data-aċċess=2019-01-22|arkivju-data=2021-04-15|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210415030214/https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0g&datum=1937&page=23&size=45}}</ref> Utenti ġodda wrew il-kmand rapidu tagħhom tal-lingwa,<ref>{{ċita web|url=http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0m&datum=1938&size=45&page=69|titlu=Cosmoglotta B, 1938, p. 80|data-aċċess=2019-03-23|arkivju-data=2021-04-15|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210415020058/https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0m&datum=1938&size=45&page=69}}</ref><ref>{{ċita web|url=http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0m&datum=1936&page=38&size=45|titlu=Cosmoglotta B, 1936, p.38|data-aċċess=2019-02-26|arkivju-data=2021-04-15|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210415020032/https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0m&datum=1936&page=38&size=45}}</ref><ref>{{ċita web|url=http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0g&datum=1927&size=58&page=115|titlu=Cosmoglotta A, 1927, p.107|data-aċċess=2019-03-05|arkivju-data=2021-04-15|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20210415025729/https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0g&datum=1927&size=58&page=115}}</ref> u utenti b'esperjenza tal-lingwa awżiljarja qasmu l-esperjenzi tagħhom. Minħabba li ħafna utenti tal-lingwa kienu ltaqgħu magħha wara li l-ewwel tgħallmu l-Esperanto, id-dejta dwar it-tagħlim tal-lingwa għal dawk mingħajr esperjenza f'lingwi awżiljarji internazzjonali oħra hija skarsa. Esperiment wieħed biex jiġi aċċertat il-ħin tat-tagħlim sar fis-snin 1956 sa 1957 fi skola sekondarja Kattolika Svizzera (gymnasium) f'Disentis dwar il-ħin meħtieġ biex titgħallem il-lingwa. L-esperiment wera li l-istudenti li pparteċipaw fl-istudju, li kellhom esperjenza preċedenti bil-Franċiż, bil-Latin, u bil-Grieg, ħakmu kemm l-Interlingue miktub kif ukoll mitkellem wara 30 siegħa ta' studju.<ref>{{ċita web|url=http://interl.home.amu.edu.pl/interlingvistiko/Barandovska_Latinidaj_planlingvoj.pdf|titlu=Latinidaj planlingvoj (AIS-kurso, 1 studunuo)|kunjom=Barandovská-Frank|isem=Vĕra|sit=L-Università ta' Adam Mickiewicz f'Poznań|kwotazzjoni=En svisa katolika gimnazio en Disentis (Grizono) okazis en la jaroj 1956–1957 eksperimento pri lerntempo-longeco bezonata por Interlingue. La lernantoj, kiuj havis antaŭkonojn de la lingvoj franca, latina kaj greka, regis Interlingue skribe kaj parole post 30 instruhoroj.|data-aċċess=2019-01-22|arkivju-data=2019-01-23|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20190123010131/http://interl.home.amu.edu.pl/interlingvistiko/Barandovska_Latinidaj_planlingvoj.pdf}}</ref> == Alfabett u pronunzja == L-interlingue tinkiteb b'26 ittra tal-[[alfabett]] [[Lingwa Latina|Latin]]: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z. L-ittri tal-alfabett huma ppronunzjati b'dan il-mod: ''a, be, ce, de, e, ef, ge, ha, i, jot, ka, el, em, en, o, pe, qu, er, es, te, u, ve, duplic ve, ix, ypsilon'', u ''zet''. L-aċċenti jinkitbu fuq il-ħames vokali biex jindikaw enfasi irregolari, bl-aċċent akut (á é í ó ú) ippreferut, iżda oħra (è, ê, etc.) permessi wkoll.<ref>{{Ċita web|url=http://interlingue.pbworks.com/w/page/4887780/Grammatica%20de%20Interlingue%20(English)#alfabet|titlu=Interlingue Occidental / Grammatica de Interlingue (English)|sit=interlingue.pbworks.com|data-aċċess=2021-08-12}}</ref> == Letteratura == Ħafna mit-testi letterarji ppubblikati fl-Oċċidental dehru fir-rivista ''Cosmoglotta.'' === L-aħħar xogħlijiet === * ''Li Romance de Photogen e Nycteris'' minn George MacDonald, tradott minn [[David MacLeod]] fl-2019<ref>[https://occidental-lang.com/photogen-e-nycteris/ Li Romance de Photogen e Nycteris]</ref>. * ''Kinderseele'', da Hermann Hesse, tradott minn Dave MacLeod f'Jannar 2021. * ''Li ultim rendevú o esque rendevús es dangerosi?'', minn Dorlota Burdon u ppubblikat f'Marzu 2021<ref>[[iarchive:final_rendeveu_libre|archive.org]]</ref>. * ''Li sercha in li castelle Dewahl e altri racontas'', miktub minn [[Vicente Costalago]]<ref>[https://www.lulu.com/en/en/shop/vicente-costalago-v%C3%A1zquez/li-sercha-in-li-castelle-dewahl-e-altri-racontas/paperback/product-4gj9w8.html?page=1&pageSize=4 Li sercha in li castelle Dewahl e altri racontas]</ref> u ppubblikat fis-27 ta' Marzu 2021. * ''Antologie hispan'', miktub minn [[Vicente Costalago]]<ref>[https://www.lulu.com/en/en/shop/vicente-costalago-v%C3%A1zquez/antologie-hispan/paperback/product-pmknpz.html?page=1&pageSize=4 Antologie hispan]</ref> u ppubblikat fis-9 ta' Awwissu 2021. * ''Fabules, racontas e mites'', miktub minn [[Vicente Costalago]]<ref name ="fabules">[https://www.lulu.com/en/en/shop/vicente-costalago-v%C3%A1zquez/fabules-contes-e-mites/paperback/product-4g6ezk.html?page=1&pageSize=4 Fabules, racontas e mites]</ref> u ppubblikat fis-20 ta' Diċembru 2021. == Referenzi == {{referenzi}} == Links esterni == * [https://occidental-lang.com/ Websajt uffiċjali] [[Kategorija:Interlingue| ]] [[Kategorija:Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] m7bs5zwtrzujqarxuj2v8im397rc3ud 0 27913 279441 279296 2022-08-20T10:20:12Z 213.217.201.175 /* Involviment fil-politika */ wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Bernard Grech''' (twieled fit-8 ta' Ġunju 1971) huwa [[politiku]] u [[avukat]] [[Maltin|Malti]]. Minn Ottubru tal-2020 beda jservi bħala Kap tal-[[Partit Nazzjonalista (Malta)|Partit Nazzjonalista]]. == Ħajja bikrija u professjonali == Bernard Grech twieled f'[[Raħal Ġdid]] fit-8 ta' Ġunju 1971. Huwa trabba f'[[Birżebbuġa]] u ggradwa bħala avukat, u speċjalizza fid-[[dritt]] ċivili.<ref>{{Ċita web|url=https://lovinmalta.com/opinion/analysis/who-is-bernard-grech-the-rising-star-seeking-to-become-pn-leader/|titlu=Who Is Bernard Grech, The Rising Star Seeking To Become PN Leader?|kunjom=Diacono|isem=Tim|data=2020-07-26|sit=Lovin Malta|lingwa=en-GB|data-aċċess=2022-03-20}}</ref> Grech ipprattika l-attività professjonali tiegħu f'żewġ ditti tal-liġi, u speċjalizza fil-medjazzjoni tat-tilwim fil-familji. Grech attwalment joqgħod il-[[Mosta]]. == Involviment fil-politika == Fl-2011 Grech ħa sehem fil-kampanja kontra l-legalizzazzjoni tad-[[divorzju]] f'Malta, li mbagħad intilfet.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://timesofmalta.com/articles/view/bernard-grech-from-delia-darling-to-leadership-challenger.810054|titlu=Bernard Grech: From Delia darling to leadership challenger|sit=Times of Malta|lingwa=en-gb|data-aċċess=2022-03-20}}</ref> Huwa ma kienx involut uffiċjalment fi rwoli attivi fil-politika qabel dak iż-żmien. Huwa tqarreb lejn il-pożizzjonijiet tal-Partit Nazzjonalista fl-2018. F'Awwissu 2020 huwa kkontesta għal Kap tal-Partit Nazzjonalista kontra l-mexxej ta' dak iż-żmien [[Adrian Delia]], wara li l-kungress tal-partit ivvota biex issir elezzjoni interna.<ref>{{Ċita web|url=https://timesofmalta.com/articles/view/delia-on-the-ropes-as-council-votes-for-pn-leadership-election.809025|titlu=Delia on the ropes as council votes for PN leadership election|sit=Times of Malta|lingwa=en-gb|data-aċċess=2022-03-20}}</ref> Grech sar il-Kap tal-Partit Nazzjonalista fit-3 ta' Ottubru 2020, wara li rebaħ l-elezzjoni kontra Adrian Delia b'69.3% tal-voti.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20201006213048/https://www.maltatoday.com.mt/news/national/105066/delia_grech_pn_leadership_election_2020_3#.X4Ga52gzY2w|titlu=Bernard Grech is new PN leader with 69.3% of the vote|data=2020-10-06|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-03-20}}</ref> Huwa ħa l-ġurament bħala l-Kap tal-Oppożizzjoni fis-7 ta' Ottubru 2020.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20201010113437/https://www.maltatoday.com.mt/news/national/105155/bernard_grech_sworn_in_as_opposition_leader|titlu=Bernard Grech sworn in as Opposition leader|data=2020-10-10|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-03-20}}</ref> === Elezzjonijiet Ġenerali 2022 === Sena u nofs wara l-ħatra tiegħu, il-Partit Nazzjonalista ffaċċja l-ewwel elezzjonijiet taħt it-tmexxija ta' Bernard Grech. Fl-Elezzjonijiet Ġenerali ta' Marzu 2022, il-Partit Laburista kiseb 162,707 vot; 39,474 aktar mill-Partit Nazzjonalista li kiseb 123,233 vot; u bħala persentaġġi l-PL ġab 55.1% u l-PN 42.1%, kważi ripetizzjoni tal-istess riżultati taż-żewġ elezzjonijiet ta' qabel. Kienet l-ikbar rebħa elettorali f'Malta u l-ikbar telfa għall-Partit Nazzjonalista minn wara l-Indipendenza sal-lum. Meta wieħed iqabbel l-elezzjoni ġenerali ma’ dik tas-sena 2017 isib ukoll li l-Partit Laburista naqqas il-voti tiegħu b’8,269 vot, waqt li l-Partit Nazzjoznalsita naqqas il-voti bi 12,464 vot. == Ħajja privata == Grech iddikjara li huwa [[Knisja Kattolika|Kattoliku]] prattikant u huwa l-missier ta' żewġt itfal. Huwa esprima wkoll il-fehmiet tiegħu li huwa kontra l-legalizzazzjoni tal-[[abort]].<ref>{{Ċita web|url=http://www.maltatoday.com.mt/news/interview/104326/the_man_of_the_moment__bernard_grech_|titlu=The man of the moment - Bernard Grech|sit=MaltaToday.com.mt|lingwa=en|data-aċċess=2022-03-20}}</ref> Fil-ħajja privata tiegħu għandu interess personali fl-opri, u jiddiletta bħala [[kantant]] dilettant.<ref name=":0" /> == Referenzi == {{referenzi}} == Ħoloq esterni == * [https://parlament.mt/13th-leg/political-groups/partit-nazzjonalista/grech-bernard/ Bernard Grech] fuq is-sit uffiċjali tal-Parlament Malti [[Kategorija:Politiċi Maltin]] [[Kategorija:Partit Nazzjonalista (Malta)]] [[Kategorija:Twieldu fl-1971]] [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Mexxejja tal-Partit Nazzjonalista (Malta)]] 0ac4gsn702gb4p15ed2zxm5umpi37e3 0 28840 279432 279299 2022-08-20T10:15:21Z 213.217.201.175 /* Sfond għall-Elezzjoni */ wikitext text/x-wiki L-'''Elezzjonijiet Ġenerali''' saru nhar is-Sibt 26 ta’ Marzu 2022. 350,423 kienu eliġibbli li jivvutaw biex jagħżlu l-Partit politiku li jmexxi lil Malti u r-rappreżentanti fil-Parlament għall-14-il Leġislatura mill-Indipendenza 'l hawn. Dan wara waħda mill-iqsar kampanji elettorali fl-istorja ta' Malta, uffiċjalment ħames ġimgħat. Il-[[Partit Laburista (Malta)|Partit Laburista]] kiseb 162,707 vot; 39,474 aktar mill-[[Partit Nazzjonalista (Malta)|Partit Nazzjonalista]] li kiseb 123,233 vot; u bħala persentaġġi l-PL ġab 55.1% u l-PN 42.1%, kważi ripetizzjoni tal-istess riżultati taż-żewġ elezzjonijiet ta' qabel. Kienet l-ikbar rebħa elettorali f'Malta minn wara l-Indipendenza sal-lum. Imma meta wieħed iqabbel l-elezzjoni ġenerali ma’ dik tas-sena 2017 isib ukoll li l-Partit Laburista naqqas il-voti tiegħu b’8,269 vot, waqt li l-Partit Nazzjoznalsita naqqas il-voti bi 12,464 vot. == Sfond għall-Elezzjoni == Il-Partit Laburista (PL), li kien ilu jmexxi lil Malta mill-2013, rebaħ it-tieni mandat fl-elezzjoni tal-2017 taħt il-mexxej ta’ dak iż-żmien Joseph Muscat. Muscat irriżenja minn Prim Ministru u Mexxej tal-Partit f’Jannar 2020, u minfloku t-tesserati tal-Partit Laburista għażlu lil Robert Abela bħala Mexxej u ftit wara ħa l-ġurament bħala Prim Ministru. Aktar tard dik is-sena, Bernard Grech ħa post Adrian Delia bħala l-Kap tal-Partit Nazzjonalista. Il-kampanja elettorali kienet l-aktar waħda kwieta f’għexieren ta’ snin, milquta minn avvenimenti esterni, partikolarment il-pandemija Covid-19 u l-invażjoni Russa tal-Ukrajna. Stħarriġ tal-opinjoni pubblika fit-tħejjija għall-elezzjonijiet kienu kollha qegħdin jindikaw rebħa oħra assoluta għall-Partit Laburista. Kienu l-inqas elezzjonijiet ġenerali minn wara l-Indipendenza li ħarġu nies jivvutaw minkejja li dawk ta' 16-il u 17-il sena setgħu jivvutaw għall-ewwel darba. == Voti mhux miġbura == Minn 354,896 persuna rreġistrati li jivvutaw fl-elezzjoni ġenerali, 14,473 persuna ma ġabrux id-dokument tal-vot tagħhom. L-iktar distrett li minnhom ma nġabarx il-vot huwa t-12-il distrett tal-Mellieħa, in-Naxxar u San Pawl il-Baħar b’2,529 persuna u l-inqas li ma ġabrux il-vot kien fis-sitt distrett ta’ Ħal Qormi, parti minn Ħaż-Żebbuġ, is-Siġġiewi u Ħal Luqa b’557 persuna. Dawn iġibu 6,100 iktar minn kemm ma nġabrux fl-Elezzjonijiet Ġenerali tal-2017. == Voti mitfugħa u Voti validi == Kienu 85.6% ta' dawk eleġibbli li marru jivvutaw, jiġifieri 304,050 minn 354,896 li kienu eleġibbli. Fl-elezzjoni tal-2017 kienu vvutaw 92%. Voti validi kien hemm 295,248. Voti invalidi kienu 8,802, kważi 5,000 iktar mill-Elezzjonijiet tal-2017. == Stħarriġ tal-Opinjoni Pubblika qabel l-Elezzjoni == Stħarriġ tal-Maltatoday ippubblikat ġimgħa qabel l-elezzjoni ġenerali kien juri li l-Partit Laburista kellu vantaġġ ta’ 9 fil-mija fuq il-Partit Nazzjonalista, b'distakk ta' 29,000 vot. Stħarriġ tat-Torċa u ta' Dr Vincent Marmara ippubblikat tlett ijiem qabel l-elezzjoni ġenerali kien juri li l-Partit Laburista kellu vantaġġ ta’ 13 fil-mija fuq il-Partit Nazzjonalista, b'distakk ta' 39,000 vot kif fil-fatt ġab. == Riżultat elettorali == F’din l-elezzjoni, il-Partit Laburista kiseb il-maġġoranza fi tmien distretti minn total ta’ 13-il distrett, filwaqt li l-PN kiseb il-maġġoranza f’ħames distretti elettorali. Din hija l-lista tal-kandidati eletti: L-Ewwel Distrett PL 60.1% PN 37.6% PL Keith Azzopardi Tanti, Deo Debattista u Aaron Farrugia PN Darren Carabott u Mario De Marco It-Tieni Distrett PL: 71.2% PN: 26.3% PL: Robert Abela, Clyde Caruana, Chris Agius u Alison Zerafa Civelli PN: Stephen Spiteri It-Tielet Distrett PL: 69.0% PN: 27.7% PL: Chris Fearne, Owen Bonnici, Carmelo Abela u Andy Ellul PN: Stephen Spiteri Ir-Raba’ Distrett PL: 67.6% PN: 29.5% PL: Chris Fearne, Byron Camilleri, Jonathan Attard u Chris Bonett PN: Mark Anthony Sammut Il-Ħames Distrett PL: 65.2% PN: 31.8% PL: Robert Abela, Miriam Dalli, Owen Bonnici u Stefan Zrinzo Azzopardi PN: Bernard Grech Is-Sitt Distrett PL: 60.6% PN: 37.3% PL: Silvio Schembri, Roderick Galdes, Ian Borg PN: Jerome Caruana Cilia u Ryan Callus Is-Seba’ Distrett PL: 55.5% PN: 41.4% PL: Ian Borg, Silvio Schembri u Julia Farrugia Portelli PN: Adrian Delia u Ryan Callus It-Tmien Distrett PL: 44.4% PN: 52.2% PL: Clyde Caruana u Edward Zammit Lewis PN: Justin Schembri, Beppe Fenech Adami u Adrian Delia Id-Disa’ Distrett PL: 40.6% PN: 55.9% PL: Clifton Grima u Michael Falzon PN: Joseph Giglio, Robert Arrigo u Ivan Bartolo L-Għaxar Distrett PL: 37.0% PN: 58.6% PL: Michael Falzon u Clifton Grima PN: Joe Giglio, Robert Arrigo u Mark Anthony Sammut Ħdax-il Distrett PL: 41.2% PN: 53.3% PL: Miriam Dalli u Alex Muscat PN: Bernard Grech, Ivan Bartolo u David Agius Tnax-il Distrett PL: 46.8% PN: 49.5% PL: Clayton Bartolo u Michael Farrugia PN: Ivan Castillo, Robert Cutajar u Graziella Galea Tlettax-il Distrett PL: 53.5% PN: 43.9% PL: Clint Camilleri, Anton Refalo u Jo Etienne Abela PN: Alex Borg u Chris Said [[Kategorija:Politika ta' Malta]] f6ettnyztqvgvhwiamf1rtm7vgdtub1 0 28850 279366 2022-08-19T12:50:23Z Trigcly 17859 Kontenut, stampi, kwotazzjonijiet u ħoloq wikitext text/x-wiki [[Stampa:Mexmonarchs.jpg|daqsminuri|280x280px|Il-friefet monarki jtiru fir-riżerva ta' bijosfera fil-bnazzi]] Ir-'''Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki''' (bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]: ''Monarch Butterfly Biosphere Reserve''; bl-[[Lingwa Spanjola|Ispanjol]]: ''Reserva de Biosfera de la Mariposa Monarca'') hija [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] li tinkludi l-biċċa l-kbira tas-siti li fihom il-popolazzjoni tal-Lvant tal-[[friefet monarki]] jpassu u jibqgħu hemmhekk għax-xitwa. Ir-riżerva tinsab fl-ekoreġjun tal-foresti tal-ballut u taż-żnuber tal-Medda Vulkanika Trans-[[Messiku|Messikana]] mal-fruntiera ta' [[Michoacán]] u l-Istat tal-Messiku, 100 kilometru 'l bogħod (62 mil) mill-[[Belt tal-Messiku]] fil-Majjistral. Miljuni ta' friefet monarki jaslu fir-riżerva kull sena. Il-friefet monarki jgħixu biss f'frazzjon tas-56,000 ettaru tar-riżerva minn Ottubru sa Marzu. Il-missjoni tal-bijosfera hi li tipproteġi din l-ispeċi ta' friefet u l-ħabitat tagħha.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.mexicodesconocido.com.mx/|titlu=México Desconocido|sit=México Desconocido|lingwa=es|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-biċċa l-kbira tal-friefet monarki jpassu mil-Lvant ta[[L-Amerika ta' Fuq|l-Amerka ta' Fuq]] u jibqgħu fir-riżerva għax-xitwa. Ir-riċerkaturi skoprew dawn iż-żoni tar-riżerva fl-1975. Id-digrieti Presidenzjali fis-snin 80 tas-seklu 20 u fis-sena 2000 iddeżinjaw dawn iż-żoni li għadhom privati bħala riżerva federali. Ir-riżerva ġiet iddikjarata bħala Riżerva ta' Bijosfera fl-1980 u bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008. Ir-riżerva hija waħda rurali u l-amministraturi tar-riżerva huma mħassba dwar l-effetti ta' ħsara tal-qtugħ illegali tas-siġar u tat-turiżmu. L-isforzi ta' konservazzjoni xi kultant jidħlu f'kunflitt mal-interessi tal-[[Bidwi|bdiewa]] lokali, is-sidien tal-art ibbażati fil-komunitajiet, is-sidien tal-art privati u l-popli indiġeni.<ref>Ramírez, Maria Isabel; Azcárate, Joaquín G.; Luna, Laura (April 2003). "Effects of human activities on Monarch Butterfly habitat in protected mountain forests, Mexico". ''Forestry Chronicle''. Canadian Institute of Forestry. '''79''' (2): 242–246.</ref><ref>Tucker, Catherine (2004). "Community Institutions and Forest Management in Mexico's Monarch Butterfly Reserve". ''Society and Natural Resources''. Routledge. '''17''' (7): 569–587.</ref> == Storja == [[Stampa:Monarca 1 (60725860).jpg|daqsminuri|250x250px|Il-friefet monarki jtiru fil-bnazzi]] Ir-reġjun tar-riżerva ntuża għall-qtugħ żejjed ta' siġar matul il-perjodu kolonjali tas-seklu 19. Ir-Rivoluzzjoni post-Messikana wasslet għal żieda ta' rimedju għal dawn l-azzjonijiet, fil-forma ta' għotjiet tal-art fost il-popolazzjonijiet indiġeni.<ref name=":1">Gonzalez-Duarte, Columba (2021-06-01). "Butterflies, organized crime, and "sad trees": A critique of the Monarch Butterfly Biosphere Reserve Program in a context of rural violence". ''World Development''. '''142''': 105420.</ref> Ir-reġjun fil-biċċa l-kbira tiegħu baqa' rurali, u huwa magħruf għall-komunitajiet Otomi u Mazahua.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20100913071219/http://www2.ine.gob.mx/publicaciones/libros/2/monarca.html|titlu=Instituto Nacional de Ecología|data=2010-09-13|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Dawn il-komunitajiet "tradizzjonalment ippreservaw in-naħat ta' fuq tal-ktajjen muntanjużi bħala artijiet tal-komunitajiet… għall-użu kollettiv, inkluż l-isfruttament sostenibbli tal-foresti, filwaqt li l-għoljiet iktar 'l isfel kienu maqsuma f'irqajja' għall-familji fejn l-unitajiet domestiċi kienu jkabbru l-għelejjel f'ġonna tradizzjonali tal-ikel”. [[Stampa:Abies religiosa Chincua 5.jpg|xellug|daqsminuri|270x270px|Sierra Chincua]] Il-protezzjoni inizjali għaż-żoni fejn joqogħdu l-friefet monarki għax-xitwa ġiet imsaħħa b'digriet fl-1980 mill-President [[José López Portillo]] wara deċennji ta' riċerka estensiva dwar ix-xejriet migratorji tal-friefet monarki. Fl-aħħar tas-snin 80 tas-seklu 20, il-ġestjoni tar-riżerva ġiet iddelegata lis-Segretarjat tal-Iżvilupp Urban u l-[[Ekoloġija]]. Fl-1986, il-[[poeta]] u l-fundatur tal-Grupp ta' 100 Homero Aridjis ikkonvinċa lill-President [[Miguel de la Madrid]] biex dawn is-siti jingħataw protezzjoni speċjali, u d-digriet Presidenzjali li rriżulta, ippubblikat fid-9 ta' Ottubru 1986, iddeżinja lil Sierra Chincua, Sierra El Campanario, Cerro Chivatí-Huacal, Cerro Pelón u Cerro Altamirano bħala żoni protetti għall-migrazzjoni, għall-ibernazzjoni u għar-riproduzzjoni tal-friefet monarki bħala parti mir-Riżerva ta' Bijosfera Speċjali tal-Friefet Monarki li tkopri 16,110 ettaru [39,809 akru]. "Projbizzjoni totalu u permanenti tal-qtugħ tas-siġar u tal-użu tal-veġetazzjoni u tal-organiżmi selvaġġi" ġiet illeġiżlata fil-qalbi ta' dawn iż-żoni, b'total ta' 4,491 ettaru [11,000 akru]. Iż-żoni ta' lqugħ, b'total ta' 11,620 ettaru [28,714 akru] ġew stabbiliti sabiex "jipproteġu l-qalba taż-żoni mill-impatt estern, u l-attivitajiet ekonomiċi produttivi tħallew joperaw skont in-normi ambjentali". F'Settembru 2000, ir-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tkabbret għal 56,259 ettaru [217-il mil kwadru], bil-qalba taż-żoni li tammonta għal 13,552 ettary [52 mil kwadru] u ż-żoni ta' lqugħ jammontaw għal 42,707 ettaru [165 mil kwadru]. Fl-2008, meta [[Homero Aridjis]] kien l-ambaxxatur tal-Messiku għall-UNESCO, ikkonvinċa lill-21 membru tal-Kumitat tal-Wirt Dinji biex jaqblu b'mod unanimu għad-deżinjazzjoni tar-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, fil-kategorija tas-siti naturali.<ref name=":2">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1290/|titlu=Monarch Butterfly Biosphere Reserve|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fi Frar 2014, il-Grupp tal-100 u Make Way For Monarchs bagħtu ittra lill-President [[Enrique Peña Nieto]], lill-President [[Barack Obama]] u lill-Prim Ministru [[Stephen Harper]] biex jistaqsuhom jiddiskutu l-futur tal-friefet monarki fis-Summit tal-mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellu jsir f'[[Toluca]], l-Istat tal-Messiku, fid-19 u fl-20 ta' Frar. L-ittra kienet issostni li "l-għadd ta' friefet monarki li jpassu għax-xitwa fil-foresti ta' altitudni għolja tal-Messiku ċentrali niżel minn 1.1 biljun farfett monarka fl-1996 għal 33 miljun farfett monarka mifruxa fuq seba' siti matul l-istaġun 2013-2014, u b'hekk il-fenomenu straordinarju tal-passa tal-friefet monarki tinsab uffiċjalment mhedda".<ref name=":1" /> [[Stampa:Mariposa Monarca, El Rosario, Michoacán.jpg|daqsminuri|267x267px|Il-farfett monarka mill-qrib]] Fl-aħħar snin id-deklin fl-għadd tal-friefet monarki fir-Riżeva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tal-Messiku seħħ minħabba l-qtugħ tas-siġar fir-riżerva, l-ekoturiżmu sfrenat u l-avvenimenti klimatiċi devastanti bħall-maltempati tax-xitwa tal-2002 fl-istat ta' Michoacan u n-nixfa kbira tal-2011 f'[[Texas]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Iżda attwalment l-esperti tal-friefet monarki jaqblu li l-kawża prinċipali ta' dan it-tnaqqis drastiku fl-għadd ta' friefet monarki huwa ż-żieda enormi ta' għelejjel tal-qamħirrum u tas-sojja mmodifikati ġenetikament u reżistenti għall-erbiċidi (93 % tar-raba' totali bis-sojja u 85 % tar-raba' bil-qamħirrum fl-2013) fl-Istati Uniti. Il-bexx kostanti ta' erbiċidi fl-għelieqi qered il-pjanti tal-ispeċi ''Asclepias'' li qabel kienu abbundanti, li huma l-unika pjanti li x-xagħat tal-farfett monarka jista' jiekol. Il-friefet monarki litteralment qed imutu bil-ġuħ. Barra minn hekk, id-degradazzjoni kontinwa tal-ħabitat fejn il-friefet monarki jpassu għax-xitwa fil-Messiku qed ikollha impatt ukoll għaliex il-qtugħ illegali tas-siġar għadu għaddej. L-istqarrija konġunta maħruġa mit-tliet mexxejja fi tmiem is-summit saħqet li "se jkomplu jistinkaw biex jikkollaboraw għall-protezzjoni tal-[[bijodiversità]] tar-reġjun u biex jiġu indirizzati sfidi ambjentali oħra bħat-traffikar tal-organiżmi selvaġġi u l-ekosistemi fil-periklu".<ref name=":1" /> F'Ġunju 2014, Obama stabbilixxa Task Force tas-Saħħa tad-Dakkara bl-għan li "l-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki tiżdied għal 225 miljun f'żona ta' sitt ettari fejn ipassu għax-xitwa fil-Messiku, permezz ta' azzjonijiet domestiċi u internazzjonali u sħubijiet pubbliċi u privati sal-2020". F'Ġunju 2016, iktar minn 200 xjenzat, [[kittieb]] u artist iffirmaw ittra miktuba minn [[Homero Aridjis]], Dr. [[Lincoln Brower]] u Dr. [[Ernest Williams]] u indirizzata lill-President Messikan Enrique Peña Nieto, lill-President tal-Istati Uniti Barack Obama u lill-Prim Ministru [[Kanada|Kanadiż]] [[Justin Trudeau]] qabel is-Summit tal-Mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellha ssir f'[[Ottawa]] iktar 'il quddiem, biex iħeġġu lit-tliet pajjiżi jaħdmu flimkien sabiex itaffu t-telf tal-ħabitat tat-tnissil tal-friefet monarki u sabiex itemmu l-qtugħ kollu tas-siġar fir-riżerva ta' bijosfera fl-istat ta' Michoacán u fl-Istat tal-Messiku. Fl-2020, kien hemm disa' kolonji ta' friefet monarki fil-Messiku, li okkupaw 2.10 ettari. Skont l-istimi tax-xjenzati jista' jkun hemm saħansitra 50 miljun farfett monarka f'ettaru, għaldaqstant il-popolazzjoni tal-2020 x'aktarx li kienet tlaħħaq il-105 miljun farfett monarka. Kuntest notevoli ieħor rigward ir-riżerva ta' bijosfera huwa li [[Homero Gómez González]] għeb f'Jannar 2020, li kien figura importanti għall-konservazzjoni tal-friefet monarki. [[Gonzalez-Duarte]] jisħaq li dan jikkawża biża' u terrur fost il-komunità u ma jkunx jista' jiġi mibki b'funeral tradizzjonali. Il-mezzi tax-xandir koprew dan l-avveniment bħala konsegwenza ta' għemil dawk li kienu qed jaqtgħu s-siġar li ħelsu mill-ambjentalist. Gonzlez-Duarte jiċħad din in-narrattiva u jwaħħal fil-vjolenza li dejjem qed tiżdied u fil-preżenza tal-kriminalità organizzata.<ref name=":1" /> == Sit ta' Wirt Dinji == Ir-Riżeva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008.<ref name=":2" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (vii)''' "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali".<ref name=":2" /> == Ekosistema == === Ġeografija u foresti === [[Stampa:Vuelo de la Mariposa Monarca.jpg|daqsminuri|300x300px|Is-Santwarju ta' El Rosario]] Ir-riżerva testendi mill-foresti muntanjużi tal-Lvant tal-istat ta' Michoacán sal-Punent tal-Istat tal-Messiku, 100 kilometru fil-Majjistral tal-Belt tal-Messiku. Il-parti tar-riżerva fl-istat ta' Michoacán fiha l-ogħla elevazzjonijiet fl-istat, inkluż qċaċet li jlaħħqu l-2,700 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Il-klima hija kklassifikata bħala waħda miti u kemxejn bl-indewwa, bi staġun tax-xita fis-sajf. It-temperatura massima medja tkun 22 °C (71 °F). F'din iż-żona jeżistu sottoklimi: bierda u nofshom bl-indewwa, kif ukoll semibierda u nofshom bl-indewwa. Ir-riżerva fiha muntanji u għoljiet tal-bażalt li jiffurmaw xquq, fniedaq u rdumijiet f'orjentazzjoni mill-Grigal għal-Lbiċ. Il-formazzjonijiet tal-blat ħadu post il-koni vulkaniċi u s-saffi antiki tal-[[lava]]. Il-ħamrija hija tassew permeabbli, u dan iwassal għal ftit ilma tal-pjan. Hemm xi għadajjar u ''arroyos'' żgħar. Il-foresti tas-siġar taż-żnubier u tal-''oyamel'' reżistenti jipprovdu mikroklimi kennija meta t-temperaturi jinżlu sal-punt ta' ffriżar u/jew tinżel ix-xita fix-xitwa. Ix-xjenzati huma mħassba li l-ħabitat tas-siġar tal-''oyamel'' fir-riżerva se jonqos jew se jisparixxi sal-aħħar tas-seklu 21, l-iktar minħabba t-[[tibdil fil-klima]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.latimes.com/world/mexico-americas/la-fg-col1-mexico-monarch-butterfly-20190409-htmlstory.html|titlu=To save the monarch butterfly, Mexican scientists are moving a forest 1,000 feet up a mountain|kunjom=Twitter|kunjom2=Instagram|kunjom3=Email|kunjom4=Facebook|data=2019-04-09|sit=Los Angeles Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Sieff, Kevin (2020-01-05). "Climate change is playing havoc with Mexico's monarch butterfly migration". ''Washington Post''. ISSN 0190-8286.</ref> Din iż-żona hija miksija foresti. Il-kompożizzjoni tal-foresti tvarja skont l-altitudni: * siġar tal-ballut sa 2,900 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-ballut u taż-żnuber bejn 1,500 u 3,000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-''oyamel'' bejn 2,400 u 3,600 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Taħt l-2,400 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, hemm żoni żgħar bis-siġar tal-ġniebru, bis-siġar taċ-ċedru u mergħat. Iż-żoni ġew immodifikati mill-agrikoltura u mill-insedjamenti [[Bniedem|umani]]. === Fawna === [[Stampa:Mariposa monarca.JPG|daqsminuri|261x261px|Par friefet monarki]] L-organiżmi selvaġġi fiż-żona jvarjaw minn sottotropikali għal sotto-Artiċi, fosthom għadd ta' speċijiet endemiċi. Dawn jinkludu ċ-ċriev ta' denbhom abjad (''Odocoileus virginianus''), il-kojote (''Canis latrans''), il-ballottri ta' denbhom twil (''Neogale frenata''), il-volpijiet griżi (''Urocyon cinereoargenteus''), il-[[Fenek|fniek]] (''Sylvilagus'' spp.), iċ-ċawluni (''Corvus corax''), l-avvultuni (''Cathartes aura''), il-kokki tal-Virginia (''Bubo virginianus''), kif ukoll tipi differenti ta' kolibri, rettili u anfibji. Hemm erbatax-il kolonja maġġuri tal-friefet monarki f'dawn il-muntanji bil-foresti, li jirrappreżentaw iktar minn nofs il-kolonji tal-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki fl-Istati Uniti u fil-Kanada. Huwa stmat li sa biljun individwu jqattgħu x-xitwa hawnhekk kull sena. Dawn il-kolonji jkunu densi ħafna, b'bejn sitt miljun u sittin miljun farfett monarka kull ettaru. Iż-żoni tar-riżerva jinsabu fil-muniċipalitajiet ta' Ocampo, Angangueo, Zitácuaro u Contepec fl-istat ta' Michoacán u fil-muniċipalitajiet ta' Donato Guerra, Villa de Allende u Temascalcingo fl-Istat tal-Messiku. Dawn jinqasmu f'ħames żoni jew nuklei prinċipali.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20101104162114/http://www.mexicodesconocido.com.mx/ultimas-noticias-de-la-reserva-de-la-biosfera-mariposa-monarca.html|titlu=México Desconocido {{!}} Últimas noticias de la Reserva de la Biosfera Mariposa Monarca|data=2010-11-04|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Tmienja mill-erbatax-il kolonja jinsabu fiż-żona protetta. Il-kolonji jkopru 4.7 ettari biss, iżda ż-żona tal-bijosfera protetta tkopri 56,259 ettaru. Ħames kolonji jkunu miftuħa għall-pubbliku: Sierra Chincua u El Rosario fl-istat ta' Michoacan, u La Mesa, Piedra Herrada u El Capulin fl-Istat tal-Messiku. Hemm kolonji oħra qrib San José Villa de Allende u Ixtapan del Oro, iżda dawn ma jiġux promossi attivament għat-turiżmu minħabba r-riskju ta' ħsara għall-kolonji tal-friefet monarki.<ref>Novo, Gerardo; Jorge de la Luz (2002). ''The State of Mexico''. Mexico City: Ediciones Nueva Guia. p. 88. ISBN <bdi>968-5437-26-2</bdi>.</ref> El Rosario huwa l-ikbar santwarju fl-istat ta' Michoacán, fejn il-friefet monarki litteralment jiksu madwar 1,500 siġra.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20110709072024/http://www.umich.mx/mich/monarca/nevada.html|titlu=Panorama de Michoacan,Nevadas en el Rosario|data=2011-07-09|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Filwaqt li l-bijosfera għad għandha problemi infrastrutturali, speċjalment il-ġbir tal-iskart madwar iż-żoni tal-parkeġġ u tal-merkanti, sar bosta titjib dan l-aħħar, b'mod partikolari fis-santwarju ta' El Rosario. Dan jinkludi mogħdijiet ċari minn fejn wieħed għandu jimxi, il-preżenza ta' uffiċjali tas-sigurtà u t-twettiq ta' rondi, u taraġ tal-ġebel jew tal-konkos f'postijiet weqfin biex ma jkunx hemm wisq erożjoni. Il-mogħdijiet għaż-[[Żiemel|żwiemel]] ġew eliminati wkoll minħabba l-erożjoni. Żewġ żoni oħra biss għandhom xi faċilitajiet. F'Sierra Chincua hemm faċilità tar-riċerka ddedikata lill-friefet monarki u serra għall-isforzi ta' afforestazzjoni mill-ġdid. F'Cerro El Companario hemm faċilitajiet għat-turiżmu.<ref name=":0" /> == Referenzi == pbh9e7qzr05axuhqb00jhfu6ppdi59b 279367 279366 2022-08-19T12:50:33Z Trigcly 17859 added [[Category:Siti ta' Wirt Dinji]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Mexmonarchs.jpg|daqsminuri|280x280px|Il-friefet monarki jtiru fir-riżerva ta' bijosfera fil-bnazzi]] Ir-'''Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki''' (bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]: ''Monarch Butterfly Biosphere Reserve''; bl-[[Lingwa Spanjola|Ispanjol]]: ''Reserva de Biosfera de la Mariposa Monarca'') hija [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] li tinkludi l-biċċa l-kbira tas-siti li fihom il-popolazzjoni tal-Lvant tal-[[friefet monarki]] jpassu u jibqgħu hemmhekk għax-xitwa. Ir-riżerva tinsab fl-ekoreġjun tal-foresti tal-ballut u taż-żnuber tal-Medda Vulkanika Trans-[[Messiku|Messikana]] mal-fruntiera ta' [[Michoacán]] u l-Istat tal-Messiku, 100 kilometru 'l bogħod (62 mil) mill-[[Belt tal-Messiku]] fil-Majjistral. Miljuni ta' friefet monarki jaslu fir-riżerva kull sena. Il-friefet monarki jgħixu biss f'frazzjon tas-56,000 ettaru tar-riżerva minn Ottubru sa Marzu. Il-missjoni tal-bijosfera hi li tipproteġi din l-ispeċi ta' friefet u l-ħabitat tagħha.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.mexicodesconocido.com.mx/|titlu=México Desconocido|sit=México Desconocido|lingwa=es|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-biċċa l-kbira tal-friefet monarki jpassu mil-Lvant ta[[L-Amerika ta' Fuq|l-Amerka ta' Fuq]] u jibqgħu fir-riżerva għax-xitwa. Ir-riċerkaturi skoprew dawn iż-żoni tar-riżerva fl-1975. Id-digrieti Presidenzjali fis-snin 80 tas-seklu 20 u fis-sena 2000 iddeżinjaw dawn iż-żoni li għadhom privati bħala riżerva federali. Ir-riżerva ġiet iddikjarata bħala Riżerva ta' Bijosfera fl-1980 u bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008. Ir-riżerva hija waħda rurali u l-amministraturi tar-riżerva huma mħassba dwar l-effetti ta' ħsara tal-qtugħ illegali tas-siġar u tat-turiżmu. L-isforzi ta' konservazzjoni xi kultant jidħlu f'kunflitt mal-interessi tal-[[Bidwi|bdiewa]] lokali, is-sidien tal-art ibbażati fil-komunitajiet, is-sidien tal-art privati u l-popli indiġeni.<ref>Ramírez, Maria Isabel; Azcárate, Joaquín G.; Luna, Laura (April 2003). "Effects of human activities on Monarch Butterfly habitat in protected mountain forests, Mexico". ''Forestry Chronicle''. Canadian Institute of Forestry. '''79''' (2): 242–246.</ref><ref>Tucker, Catherine (2004). "Community Institutions and Forest Management in Mexico's Monarch Butterfly Reserve". ''Society and Natural Resources''. Routledge. '''17''' (7): 569–587.</ref> == Storja == [[Stampa:Monarca 1 (60725860).jpg|daqsminuri|250x250px|Il-friefet monarki jtiru fil-bnazzi]] Ir-reġjun tar-riżerva ntuża għall-qtugħ żejjed ta' siġar matul il-perjodu kolonjali tas-seklu 19. Ir-Rivoluzzjoni post-Messikana wasslet għal żieda ta' rimedju għal dawn l-azzjonijiet, fil-forma ta' għotjiet tal-art fost il-popolazzjonijiet indiġeni.<ref name=":1">Gonzalez-Duarte, Columba (2021-06-01). "Butterflies, organized crime, and "sad trees": A critique of the Monarch Butterfly Biosphere Reserve Program in a context of rural violence". ''World Development''. '''142''': 105420.</ref> Ir-reġjun fil-biċċa l-kbira tiegħu baqa' rurali, u huwa magħruf għall-komunitajiet Otomi u Mazahua.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20100913071219/http://www2.ine.gob.mx/publicaciones/libros/2/monarca.html|titlu=Instituto Nacional de Ecología|data=2010-09-13|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Dawn il-komunitajiet "tradizzjonalment ippreservaw in-naħat ta' fuq tal-ktajjen muntanjużi bħala artijiet tal-komunitajiet… għall-użu kollettiv, inkluż l-isfruttament sostenibbli tal-foresti, filwaqt li l-għoljiet iktar 'l isfel kienu maqsuma f'irqajja' għall-familji fejn l-unitajiet domestiċi kienu jkabbru l-għelejjel f'ġonna tradizzjonali tal-ikel”. [[Stampa:Abies religiosa Chincua 5.jpg|xellug|daqsminuri|270x270px|Sierra Chincua]] Il-protezzjoni inizjali għaż-żoni fejn joqogħdu l-friefet monarki għax-xitwa ġiet imsaħħa b'digriet fl-1980 mill-President [[José López Portillo]] wara deċennji ta' riċerka estensiva dwar ix-xejriet migratorji tal-friefet monarki. Fl-aħħar tas-snin 80 tas-seklu 20, il-ġestjoni tar-riżerva ġiet iddelegata lis-Segretarjat tal-Iżvilupp Urban u l-[[Ekoloġija]]. Fl-1986, il-[[poeta]] u l-fundatur tal-Grupp ta' 100 Homero Aridjis ikkonvinċa lill-President [[Miguel de la Madrid]] biex dawn is-siti jingħataw protezzjoni speċjali, u d-digriet Presidenzjali li rriżulta, ippubblikat fid-9 ta' Ottubru 1986, iddeżinja lil Sierra Chincua, Sierra El Campanario, Cerro Chivatí-Huacal, Cerro Pelón u Cerro Altamirano bħala żoni protetti għall-migrazzjoni, għall-ibernazzjoni u għar-riproduzzjoni tal-friefet monarki bħala parti mir-Riżerva ta' Bijosfera Speċjali tal-Friefet Monarki li tkopri 16,110 ettaru [39,809 akru]. "Projbizzjoni totalu u permanenti tal-qtugħ tas-siġar u tal-użu tal-veġetazzjoni u tal-organiżmi selvaġġi" ġiet illeġiżlata fil-qalbi ta' dawn iż-żoni, b'total ta' 4,491 ettaru [11,000 akru]. Iż-żoni ta' lqugħ, b'total ta' 11,620 ettaru [28,714 akru] ġew stabbiliti sabiex "jipproteġu l-qalba taż-żoni mill-impatt estern, u l-attivitajiet ekonomiċi produttivi tħallew joperaw skont in-normi ambjentali". F'Settembru 2000, ir-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tkabbret għal 56,259 ettaru [217-il mil kwadru], bil-qalba taż-żoni li tammonta għal 13,552 ettary [52 mil kwadru] u ż-żoni ta' lqugħ jammontaw għal 42,707 ettaru [165 mil kwadru]. Fl-2008, meta [[Homero Aridjis]] kien l-ambaxxatur tal-Messiku għall-UNESCO, ikkonvinċa lill-21 membru tal-Kumitat tal-Wirt Dinji biex jaqblu b'mod unanimu għad-deżinjazzjoni tar-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, fil-kategorija tas-siti naturali.<ref name=":2">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1290/|titlu=Monarch Butterfly Biosphere Reserve|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fi Frar 2014, il-Grupp tal-100 u Make Way For Monarchs bagħtu ittra lill-President [[Enrique Peña Nieto]], lill-President [[Barack Obama]] u lill-Prim Ministru [[Stephen Harper]] biex jistaqsuhom jiddiskutu l-futur tal-friefet monarki fis-Summit tal-mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellu jsir f'[[Toluca]], l-Istat tal-Messiku, fid-19 u fl-20 ta' Frar. L-ittra kienet issostni li "l-għadd ta' friefet monarki li jpassu għax-xitwa fil-foresti ta' altitudni għolja tal-Messiku ċentrali niżel minn 1.1 biljun farfett monarka fl-1996 għal 33 miljun farfett monarka mifruxa fuq seba' siti matul l-istaġun 2013-2014, u b'hekk il-fenomenu straordinarju tal-passa tal-friefet monarki tinsab uffiċjalment mhedda".<ref name=":1" /> [[Stampa:Mariposa Monarca, El Rosario, Michoacán.jpg|daqsminuri|267x267px|Il-farfett monarka mill-qrib]] Fl-aħħar snin id-deklin fl-għadd tal-friefet monarki fir-Riżeva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tal-Messiku seħħ minħabba l-qtugħ tas-siġar fir-riżerva, l-ekoturiżmu sfrenat u l-avvenimenti klimatiċi devastanti bħall-maltempati tax-xitwa tal-2002 fl-istat ta' Michoacan u n-nixfa kbira tal-2011 f'[[Texas]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Iżda attwalment l-esperti tal-friefet monarki jaqblu li l-kawża prinċipali ta' dan it-tnaqqis drastiku fl-għadd ta' friefet monarki huwa ż-żieda enormi ta' għelejjel tal-qamħirrum u tas-sojja mmodifikati ġenetikament u reżistenti għall-erbiċidi (93 % tar-raba' totali bis-sojja u 85 % tar-raba' bil-qamħirrum fl-2013) fl-Istati Uniti. Il-bexx kostanti ta' erbiċidi fl-għelieqi qered il-pjanti tal-ispeċi ''Asclepias'' li qabel kienu abbundanti, li huma l-unika pjanti li x-xagħat tal-farfett monarka jista' jiekol. Il-friefet monarki litteralment qed imutu bil-ġuħ. Barra minn hekk, id-degradazzjoni kontinwa tal-ħabitat fejn il-friefet monarki jpassu għax-xitwa fil-Messiku qed ikollha impatt ukoll għaliex il-qtugħ illegali tas-siġar għadu għaddej. L-istqarrija konġunta maħruġa mit-tliet mexxejja fi tmiem is-summit saħqet li "se jkomplu jistinkaw biex jikkollaboraw għall-protezzjoni tal-[[bijodiversità]] tar-reġjun u biex jiġu indirizzati sfidi ambjentali oħra bħat-traffikar tal-organiżmi selvaġġi u l-ekosistemi fil-periklu".<ref name=":1" /> F'Ġunju 2014, Obama stabbilixxa Task Force tas-Saħħa tad-Dakkara bl-għan li "l-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki tiżdied għal 225 miljun f'żona ta' sitt ettari fejn ipassu għax-xitwa fil-Messiku, permezz ta' azzjonijiet domestiċi u internazzjonali u sħubijiet pubbliċi u privati sal-2020". F'Ġunju 2016, iktar minn 200 xjenzat, [[kittieb]] u artist iffirmaw ittra miktuba minn [[Homero Aridjis]], Dr. [[Lincoln Brower]] u Dr. [[Ernest Williams]] u indirizzata lill-President Messikan Enrique Peña Nieto, lill-President tal-Istati Uniti Barack Obama u lill-Prim Ministru [[Kanada|Kanadiż]] [[Justin Trudeau]] qabel is-Summit tal-Mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellha ssir f'[[Ottawa]] iktar 'il quddiem, biex iħeġġu lit-tliet pajjiżi jaħdmu flimkien sabiex itaffu t-telf tal-ħabitat tat-tnissil tal-friefet monarki u sabiex itemmu l-qtugħ kollu tas-siġar fir-riżerva ta' bijosfera fl-istat ta' Michoacán u fl-Istat tal-Messiku. Fl-2020, kien hemm disa' kolonji ta' friefet monarki fil-Messiku, li okkupaw 2.10 ettari. Skont l-istimi tax-xjenzati jista' jkun hemm saħansitra 50 miljun farfett monarka f'ettaru, għaldaqstant il-popolazzjoni tal-2020 x'aktarx li kienet tlaħħaq il-105 miljun farfett monarka. Kuntest notevoli ieħor rigward ir-riżerva ta' bijosfera huwa li [[Homero Gómez González]] għeb f'Jannar 2020, li kien figura importanti għall-konservazzjoni tal-friefet monarki. [[Gonzalez-Duarte]] jisħaq li dan jikkawża biża' u terrur fost il-komunità u ma jkunx jista' jiġi mibki b'funeral tradizzjonali. Il-mezzi tax-xandir koprew dan l-avveniment bħala konsegwenza ta' għemil dawk li kienu qed jaqtgħu s-siġar li ħelsu mill-ambjentalist. Gonzlez-Duarte jiċħad din in-narrattiva u jwaħħal fil-vjolenza li dejjem qed tiżdied u fil-preżenza tal-kriminalità organizzata.<ref name=":1" /> == Sit ta' Wirt Dinji == Ir-Riżeva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008.<ref name=":2" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (vii)''' "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali".<ref name=":2" /> == Ekosistema == === Ġeografija u foresti === [[Stampa:Vuelo de la Mariposa Monarca.jpg|daqsminuri|300x300px|Is-Santwarju ta' El Rosario]] Ir-riżerva testendi mill-foresti muntanjużi tal-Lvant tal-istat ta' Michoacán sal-Punent tal-Istat tal-Messiku, 100 kilometru fil-Majjistral tal-Belt tal-Messiku. Il-parti tar-riżerva fl-istat ta' Michoacán fiha l-ogħla elevazzjonijiet fl-istat, inkluż qċaċet li jlaħħqu l-2,700 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Il-klima hija kklassifikata bħala waħda miti u kemxejn bl-indewwa, bi staġun tax-xita fis-sajf. It-temperatura massima medja tkun 22 °C (71 °F). F'din iż-żona jeżistu sottoklimi: bierda u nofshom bl-indewwa, kif ukoll semibierda u nofshom bl-indewwa. Ir-riżerva fiha muntanji u għoljiet tal-bażalt li jiffurmaw xquq, fniedaq u rdumijiet f'orjentazzjoni mill-Grigal għal-Lbiċ. Il-formazzjonijiet tal-blat ħadu post il-koni vulkaniċi u s-saffi antiki tal-[[lava]]. Il-ħamrija hija tassew permeabbli, u dan iwassal għal ftit ilma tal-pjan. Hemm xi għadajjar u ''arroyos'' żgħar. Il-foresti tas-siġar taż-żnubier u tal-''oyamel'' reżistenti jipprovdu mikroklimi kennija meta t-temperaturi jinżlu sal-punt ta' ffriżar u/jew tinżel ix-xita fix-xitwa. Ix-xjenzati huma mħassba li l-ħabitat tas-siġar tal-''oyamel'' fir-riżerva se jonqos jew se jisparixxi sal-aħħar tas-seklu 21, l-iktar minħabba t-[[tibdil fil-klima]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.latimes.com/world/mexico-americas/la-fg-col1-mexico-monarch-butterfly-20190409-htmlstory.html|titlu=To save the monarch butterfly, Mexican scientists are moving a forest 1,000 feet up a mountain|kunjom=Twitter|kunjom2=Instagram|kunjom3=Email|kunjom4=Facebook|data=2019-04-09|sit=Los Angeles Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Sieff, Kevin (2020-01-05). "Climate change is playing havoc with Mexico's monarch butterfly migration". ''Washington Post''. ISSN 0190-8286.</ref> Din iż-żona hija miksija foresti. Il-kompożizzjoni tal-foresti tvarja skont l-altitudni: * siġar tal-ballut sa 2,900 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-ballut u taż-żnuber bejn 1,500 u 3,000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-''oyamel'' bejn 2,400 u 3,600 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Taħt l-2,400 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, hemm żoni żgħar bis-siġar tal-ġniebru, bis-siġar taċ-ċedru u mergħat. Iż-żoni ġew immodifikati mill-agrikoltura u mill-insedjamenti [[Bniedem|umani]]. === Fawna === [[Stampa:Mariposa monarca.JPG|daqsminuri|261x261px|Par friefet monarki]] L-organiżmi selvaġġi fiż-żona jvarjaw minn sottotropikali għal sotto-Artiċi, fosthom għadd ta' speċijiet endemiċi. Dawn jinkludu ċ-ċriev ta' denbhom abjad (''Odocoileus virginianus''), il-kojote (''Canis latrans''), il-ballottri ta' denbhom twil (''Neogale frenata''), il-volpijiet griżi (''Urocyon cinereoargenteus''), il-[[Fenek|fniek]] (''Sylvilagus'' spp.), iċ-ċawluni (''Corvus corax''), l-avvultuni (''Cathartes aura''), il-kokki tal-Virginia (''Bubo virginianus''), kif ukoll tipi differenti ta' kolibri, rettili u anfibji. Hemm erbatax-il kolonja maġġuri tal-friefet monarki f'dawn il-muntanji bil-foresti, li jirrappreżentaw iktar minn nofs il-kolonji tal-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki fl-Istati Uniti u fil-Kanada. Huwa stmat li sa biljun individwu jqattgħu x-xitwa hawnhekk kull sena. Dawn il-kolonji jkunu densi ħafna, b'bejn sitt miljun u sittin miljun farfett monarka kull ettaru. Iż-żoni tar-riżerva jinsabu fil-muniċipalitajiet ta' Ocampo, Angangueo, Zitácuaro u Contepec fl-istat ta' Michoacán u fil-muniċipalitajiet ta' Donato Guerra, Villa de Allende u Temascalcingo fl-Istat tal-Messiku. Dawn jinqasmu f'ħames żoni jew nuklei prinċipali.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20101104162114/http://www.mexicodesconocido.com.mx/ultimas-noticias-de-la-reserva-de-la-biosfera-mariposa-monarca.html|titlu=México Desconocido {{!}} Últimas noticias de la Reserva de la Biosfera Mariposa Monarca|data=2010-11-04|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Tmienja mill-erbatax-il kolonja jinsabu fiż-żona protetta. Il-kolonji jkopru 4.7 ettari biss, iżda ż-żona tal-bijosfera protetta tkopri 56,259 ettaru. Ħames kolonji jkunu miftuħa għall-pubbliku: Sierra Chincua u El Rosario fl-istat ta' Michoacan, u La Mesa, Piedra Herrada u El Capulin fl-Istat tal-Messiku. Hemm kolonji oħra qrib San José Villa de Allende u Ixtapan del Oro, iżda dawn ma jiġux promossi attivament għat-turiżmu minħabba r-riskju ta' ħsara għall-kolonji tal-friefet monarki.<ref>Novo, Gerardo; Jorge de la Luz (2002). ''The State of Mexico''. Mexico City: Ediciones Nueva Guia. p. 88. ISBN <bdi>968-5437-26-2</bdi>.</ref> El Rosario huwa l-ikbar santwarju fl-istat ta' Michoacán, fejn il-friefet monarki litteralment jiksu madwar 1,500 siġra.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20110709072024/http://www.umich.mx/mich/monarca/nevada.html|titlu=Panorama de Michoacan,Nevadas en el Rosario|data=2011-07-09|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Filwaqt li l-bijosfera għad għandha problemi infrastrutturali, speċjalment il-ġbir tal-iskart madwar iż-żoni tal-parkeġġ u tal-merkanti, sar bosta titjib dan l-aħħar, b'mod partikolari fis-santwarju ta' El Rosario. Dan jinkludi mogħdijiet ċari minn fejn wieħed għandu jimxi, il-preżenza ta' uffiċjali tas-sigurtà u t-twettiq ta' rondi, u taraġ tal-ġebel jew tal-konkos f'postijiet weqfin biex ma jkunx hemm wisq erożjoni. Il-mogħdijiet għaż-[[Żiemel|żwiemel]] ġew eliminati wkoll minħabba l-erożjoni. Żewġ żoni oħra biss għandhom xi faċilitajiet. F'Sierra Chincua hemm faċilità tar-riċerka ddedikata lill-friefet monarki u serra għall-isforzi ta' afforestazzjoni mill-ġdid. F'Cerro El Companario hemm faċilitajiet għat-turiżmu.<ref name=":0" /> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] obplujtkczbcuik3mgfz2smi6jpe7yf 279368 279367 2022-08-19T12:50:41Z Trigcly 17859 added [[Category:Messiku]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Mexmonarchs.jpg|daqsminuri|280x280px|Il-friefet monarki jtiru fir-riżerva ta' bijosfera fil-bnazzi]] Ir-'''Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki''' (bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]: ''Monarch Butterfly Biosphere Reserve''; bl-[[Lingwa Spanjola|Ispanjol]]: ''Reserva de Biosfera de la Mariposa Monarca'') hija [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] li tinkludi l-biċċa l-kbira tas-siti li fihom il-popolazzjoni tal-Lvant tal-[[friefet monarki]] jpassu u jibqgħu hemmhekk għax-xitwa. Ir-riżerva tinsab fl-ekoreġjun tal-foresti tal-ballut u taż-żnuber tal-Medda Vulkanika Trans-[[Messiku|Messikana]] mal-fruntiera ta' [[Michoacán]] u l-Istat tal-Messiku, 100 kilometru 'l bogħod (62 mil) mill-[[Belt tal-Messiku]] fil-Majjistral. Miljuni ta' friefet monarki jaslu fir-riżerva kull sena. Il-friefet monarki jgħixu biss f'frazzjon tas-56,000 ettaru tar-riżerva minn Ottubru sa Marzu. Il-missjoni tal-bijosfera hi li tipproteġi din l-ispeċi ta' friefet u l-ħabitat tagħha.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.mexicodesconocido.com.mx/|titlu=México Desconocido|sit=México Desconocido|lingwa=es|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-biċċa l-kbira tal-friefet monarki jpassu mil-Lvant ta[[L-Amerika ta' Fuq|l-Amerka ta' Fuq]] u jibqgħu fir-riżerva għax-xitwa. Ir-riċerkaturi skoprew dawn iż-żoni tar-riżerva fl-1975. Id-digrieti Presidenzjali fis-snin 80 tas-seklu 20 u fis-sena 2000 iddeżinjaw dawn iż-żoni li għadhom privati bħala riżerva federali. Ir-riżerva ġiet iddikjarata bħala Riżerva ta' Bijosfera fl-1980 u bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008. Ir-riżerva hija waħda rurali u l-amministraturi tar-riżerva huma mħassba dwar l-effetti ta' ħsara tal-qtugħ illegali tas-siġar u tat-turiżmu. L-isforzi ta' konservazzjoni xi kultant jidħlu f'kunflitt mal-interessi tal-[[Bidwi|bdiewa]] lokali, is-sidien tal-art ibbażati fil-komunitajiet, is-sidien tal-art privati u l-popli indiġeni.<ref>Ramírez, Maria Isabel; Azcárate, Joaquín G.; Luna, Laura (April 2003). "Effects of human activities on Monarch Butterfly habitat in protected mountain forests, Mexico". ''Forestry Chronicle''. Canadian Institute of Forestry. '''79''' (2): 242–246.</ref><ref>Tucker, Catherine (2004). "Community Institutions and Forest Management in Mexico's Monarch Butterfly Reserve". ''Society and Natural Resources''. Routledge. '''17''' (7): 569–587.</ref> == Storja == [[Stampa:Monarca 1 (60725860).jpg|daqsminuri|250x250px|Il-friefet monarki jtiru fil-bnazzi]] Ir-reġjun tar-riżerva ntuża għall-qtugħ żejjed ta' siġar matul il-perjodu kolonjali tas-seklu 19. Ir-Rivoluzzjoni post-Messikana wasslet għal żieda ta' rimedju għal dawn l-azzjonijiet, fil-forma ta' għotjiet tal-art fost il-popolazzjonijiet indiġeni.<ref name=":1">Gonzalez-Duarte, Columba (2021-06-01). "Butterflies, organized crime, and "sad trees": A critique of the Monarch Butterfly Biosphere Reserve Program in a context of rural violence". ''World Development''. '''142''': 105420.</ref> Ir-reġjun fil-biċċa l-kbira tiegħu baqa' rurali, u huwa magħruf għall-komunitajiet Otomi u Mazahua.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20100913071219/http://www2.ine.gob.mx/publicaciones/libros/2/monarca.html|titlu=Instituto Nacional de Ecología|data=2010-09-13|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Dawn il-komunitajiet "tradizzjonalment ippreservaw in-naħat ta' fuq tal-ktajjen muntanjużi bħala artijiet tal-komunitajiet… għall-użu kollettiv, inkluż l-isfruttament sostenibbli tal-foresti, filwaqt li l-għoljiet iktar 'l isfel kienu maqsuma f'irqajja' għall-familji fejn l-unitajiet domestiċi kienu jkabbru l-għelejjel f'ġonna tradizzjonali tal-ikel”. [[Stampa:Abies religiosa Chincua 5.jpg|xellug|daqsminuri|270x270px|Sierra Chincua]] Il-protezzjoni inizjali għaż-żoni fejn joqogħdu l-friefet monarki għax-xitwa ġiet imsaħħa b'digriet fl-1980 mill-President [[José López Portillo]] wara deċennji ta' riċerka estensiva dwar ix-xejriet migratorji tal-friefet monarki. Fl-aħħar tas-snin 80 tas-seklu 20, il-ġestjoni tar-riżerva ġiet iddelegata lis-Segretarjat tal-Iżvilupp Urban u l-[[Ekoloġija]]. Fl-1986, il-[[poeta]] u l-fundatur tal-Grupp ta' 100 Homero Aridjis ikkonvinċa lill-President [[Miguel de la Madrid]] biex dawn is-siti jingħataw protezzjoni speċjali, u d-digriet Presidenzjali li rriżulta, ippubblikat fid-9 ta' Ottubru 1986, iddeżinja lil Sierra Chincua, Sierra El Campanario, Cerro Chivatí-Huacal, Cerro Pelón u Cerro Altamirano bħala żoni protetti għall-migrazzjoni, għall-ibernazzjoni u għar-riproduzzjoni tal-friefet monarki bħala parti mir-Riżerva ta' Bijosfera Speċjali tal-Friefet Monarki li tkopri 16,110 ettaru [39,809 akru]. "Projbizzjoni totalu u permanenti tal-qtugħ tas-siġar u tal-użu tal-veġetazzjoni u tal-organiżmi selvaġġi" ġiet illeġiżlata fil-qalbi ta' dawn iż-żoni, b'total ta' 4,491 ettaru [11,000 akru]. Iż-żoni ta' lqugħ, b'total ta' 11,620 ettaru [28,714 akru] ġew stabbiliti sabiex "jipproteġu l-qalba taż-żoni mill-impatt estern, u l-attivitajiet ekonomiċi produttivi tħallew joperaw skont in-normi ambjentali". F'Settembru 2000, ir-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tkabbret għal 56,259 ettaru [217-il mil kwadru], bil-qalba taż-żoni li tammonta għal 13,552 ettary [52 mil kwadru] u ż-żoni ta' lqugħ jammontaw għal 42,707 ettaru [165 mil kwadru]. Fl-2008, meta [[Homero Aridjis]] kien l-ambaxxatur tal-Messiku għall-UNESCO, ikkonvinċa lill-21 membru tal-Kumitat tal-Wirt Dinji biex jaqblu b'mod unanimu għad-deżinjazzjoni tar-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, fil-kategorija tas-siti naturali.<ref name=":2">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1290/|titlu=Monarch Butterfly Biosphere Reserve|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fi Frar 2014, il-Grupp tal-100 u Make Way For Monarchs bagħtu ittra lill-President [[Enrique Peña Nieto]], lill-President [[Barack Obama]] u lill-Prim Ministru [[Stephen Harper]] biex jistaqsuhom jiddiskutu l-futur tal-friefet monarki fis-Summit tal-mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellu jsir f'[[Toluca]], l-Istat tal-Messiku, fid-19 u fl-20 ta' Frar. L-ittra kienet issostni li "l-għadd ta' friefet monarki li jpassu għax-xitwa fil-foresti ta' altitudni għolja tal-Messiku ċentrali niżel minn 1.1 biljun farfett monarka fl-1996 għal 33 miljun farfett monarka mifruxa fuq seba' siti matul l-istaġun 2013-2014, u b'hekk il-fenomenu straordinarju tal-passa tal-friefet monarki tinsab uffiċjalment mhedda".<ref name=":1" /> [[Stampa:Mariposa Monarca, El Rosario, Michoacán.jpg|daqsminuri|267x267px|Il-farfett monarka mill-qrib]] Fl-aħħar snin id-deklin fl-għadd tal-friefet monarki fir-Riżeva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tal-Messiku seħħ minħabba l-qtugħ tas-siġar fir-riżerva, l-ekoturiżmu sfrenat u l-avvenimenti klimatiċi devastanti bħall-maltempati tax-xitwa tal-2002 fl-istat ta' Michoacan u n-nixfa kbira tal-2011 f'[[Texas]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Iżda attwalment l-esperti tal-friefet monarki jaqblu li l-kawża prinċipali ta' dan it-tnaqqis drastiku fl-għadd ta' friefet monarki huwa ż-żieda enormi ta' għelejjel tal-qamħirrum u tas-sojja mmodifikati ġenetikament u reżistenti għall-erbiċidi (93 % tar-raba' totali bis-sojja u 85 % tar-raba' bil-qamħirrum fl-2013) fl-Istati Uniti. Il-bexx kostanti ta' erbiċidi fl-għelieqi qered il-pjanti tal-ispeċi ''Asclepias'' li qabel kienu abbundanti, li huma l-unika pjanti li x-xagħat tal-farfett monarka jista' jiekol. Il-friefet monarki litteralment qed imutu bil-ġuħ. Barra minn hekk, id-degradazzjoni kontinwa tal-ħabitat fejn il-friefet monarki jpassu għax-xitwa fil-Messiku qed ikollha impatt ukoll għaliex il-qtugħ illegali tas-siġar għadu għaddej. L-istqarrija konġunta maħruġa mit-tliet mexxejja fi tmiem is-summit saħqet li "se jkomplu jistinkaw biex jikkollaboraw għall-protezzjoni tal-[[bijodiversità]] tar-reġjun u biex jiġu indirizzati sfidi ambjentali oħra bħat-traffikar tal-organiżmi selvaġġi u l-ekosistemi fil-periklu".<ref name=":1" /> F'Ġunju 2014, Obama stabbilixxa Task Force tas-Saħħa tad-Dakkara bl-għan li "l-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki tiżdied għal 225 miljun f'żona ta' sitt ettari fejn ipassu għax-xitwa fil-Messiku, permezz ta' azzjonijiet domestiċi u internazzjonali u sħubijiet pubbliċi u privati sal-2020". F'Ġunju 2016, iktar minn 200 xjenzat, [[kittieb]] u artist iffirmaw ittra miktuba minn [[Homero Aridjis]], Dr. [[Lincoln Brower]] u Dr. [[Ernest Williams]] u indirizzata lill-President Messikan Enrique Peña Nieto, lill-President tal-Istati Uniti Barack Obama u lill-Prim Ministru [[Kanada|Kanadiż]] [[Justin Trudeau]] qabel is-Summit tal-Mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellha ssir f'[[Ottawa]] iktar 'il quddiem, biex iħeġġu lit-tliet pajjiżi jaħdmu flimkien sabiex itaffu t-telf tal-ħabitat tat-tnissil tal-friefet monarki u sabiex itemmu l-qtugħ kollu tas-siġar fir-riżerva ta' bijosfera fl-istat ta' Michoacán u fl-Istat tal-Messiku. Fl-2020, kien hemm disa' kolonji ta' friefet monarki fil-Messiku, li okkupaw 2.10 ettari. Skont l-istimi tax-xjenzati jista' jkun hemm saħansitra 50 miljun farfett monarka f'ettaru, għaldaqstant il-popolazzjoni tal-2020 x'aktarx li kienet tlaħħaq il-105 miljun farfett monarka. Kuntest notevoli ieħor rigward ir-riżerva ta' bijosfera huwa li [[Homero Gómez González]] għeb f'Jannar 2020, li kien figura importanti għall-konservazzjoni tal-friefet monarki. [[Gonzalez-Duarte]] jisħaq li dan jikkawża biża' u terrur fost il-komunità u ma jkunx jista' jiġi mibki b'funeral tradizzjonali. Il-mezzi tax-xandir koprew dan l-avveniment bħala konsegwenza ta' għemil dawk li kienu qed jaqtgħu s-siġar li ħelsu mill-ambjentalist. Gonzlez-Duarte jiċħad din in-narrattiva u jwaħħal fil-vjolenza li dejjem qed tiżdied u fil-preżenza tal-kriminalità organizzata.<ref name=":1" /> == Sit ta' Wirt Dinji == Ir-Riżeva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008.<ref name=":2" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (vii)''' "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali".<ref name=":2" /> == Ekosistema == === Ġeografija u foresti === [[Stampa:Vuelo de la Mariposa Monarca.jpg|daqsminuri|300x300px|Is-Santwarju ta' El Rosario]] Ir-riżerva testendi mill-foresti muntanjużi tal-Lvant tal-istat ta' Michoacán sal-Punent tal-Istat tal-Messiku, 100 kilometru fil-Majjistral tal-Belt tal-Messiku. Il-parti tar-riżerva fl-istat ta' Michoacán fiha l-ogħla elevazzjonijiet fl-istat, inkluż qċaċet li jlaħħqu l-2,700 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Il-klima hija kklassifikata bħala waħda miti u kemxejn bl-indewwa, bi staġun tax-xita fis-sajf. It-temperatura massima medja tkun 22 °C (71 °F). F'din iż-żona jeżistu sottoklimi: bierda u nofshom bl-indewwa, kif ukoll semibierda u nofshom bl-indewwa. Ir-riżerva fiha muntanji u għoljiet tal-bażalt li jiffurmaw xquq, fniedaq u rdumijiet f'orjentazzjoni mill-Grigal għal-Lbiċ. Il-formazzjonijiet tal-blat ħadu post il-koni vulkaniċi u s-saffi antiki tal-[[lava]]. Il-ħamrija hija tassew permeabbli, u dan iwassal għal ftit ilma tal-pjan. Hemm xi għadajjar u ''arroyos'' żgħar. Il-foresti tas-siġar taż-żnubier u tal-''oyamel'' reżistenti jipprovdu mikroklimi kennija meta t-temperaturi jinżlu sal-punt ta' ffriżar u/jew tinżel ix-xita fix-xitwa. Ix-xjenzati huma mħassba li l-ħabitat tas-siġar tal-''oyamel'' fir-riżerva se jonqos jew se jisparixxi sal-aħħar tas-seklu 21, l-iktar minħabba t-[[tibdil fil-klima]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.latimes.com/world/mexico-americas/la-fg-col1-mexico-monarch-butterfly-20190409-htmlstory.html|titlu=To save the monarch butterfly, Mexican scientists are moving a forest 1,000 feet up a mountain|kunjom=Twitter|kunjom2=Instagram|kunjom3=Email|kunjom4=Facebook|data=2019-04-09|sit=Los Angeles Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Sieff, Kevin (2020-01-05). "Climate change is playing havoc with Mexico's monarch butterfly migration". ''Washington Post''. ISSN 0190-8286.</ref> Din iż-żona hija miksija foresti. Il-kompożizzjoni tal-foresti tvarja skont l-altitudni: * siġar tal-ballut sa 2,900 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-ballut u taż-żnuber bejn 1,500 u 3,000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-''oyamel'' bejn 2,400 u 3,600 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Taħt l-2,400 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, hemm żoni żgħar bis-siġar tal-ġniebru, bis-siġar taċ-ċedru u mergħat. Iż-żoni ġew immodifikati mill-agrikoltura u mill-insedjamenti [[Bniedem|umani]]. === Fawna === [[Stampa:Mariposa monarca.JPG|daqsminuri|261x261px|Par friefet monarki]] L-organiżmi selvaġġi fiż-żona jvarjaw minn sottotropikali għal sotto-Artiċi, fosthom għadd ta' speċijiet endemiċi. Dawn jinkludu ċ-ċriev ta' denbhom abjad (''Odocoileus virginianus''), il-kojote (''Canis latrans''), il-ballottri ta' denbhom twil (''Neogale frenata''), il-volpijiet griżi (''Urocyon cinereoargenteus''), il-[[Fenek|fniek]] (''Sylvilagus'' spp.), iċ-ċawluni (''Corvus corax''), l-avvultuni (''Cathartes aura''), il-kokki tal-Virginia (''Bubo virginianus''), kif ukoll tipi differenti ta' kolibri, rettili u anfibji. Hemm erbatax-il kolonja maġġuri tal-friefet monarki f'dawn il-muntanji bil-foresti, li jirrappreżentaw iktar minn nofs il-kolonji tal-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki fl-Istati Uniti u fil-Kanada. Huwa stmat li sa biljun individwu jqattgħu x-xitwa hawnhekk kull sena. Dawn il-kolonji jkunu densi ħafna, b'bejn sitt miljun u sittin miljun farfett monarka kull ettaru. Iż-żoni tar-riżerva jinsabu fil-muniċipalitajiet ta' Ocampo, Angangueo, Zitácuaro u Contepec fl-istat ta' Michoacán u fil-muniċipalitajiet ta' Donato Guerra, Villa de Allende u Temascalcingo fl-Istat tal-Messiku. Dawn jinqasmu f'ħames żoni jew nuklei prinċipali.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20101104162114/http://www.mexicodesconocido.com.mx/ultimas-noticias-de-la-reserva-de-la-biosfera-mariposa-monarca.html|titlu=México Desconocido {{!}} Últimas noticias de la Reserva de la Biosfera Mariposa Monarca|data=2010-11-04|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Tmienja mill-erbatax-il kolonja jinsabu fiż-żona protetta. Il-kolonji jkopru 4.7 ettari biss, iżda ż-żona tal-bijosfera protetta tkopri 56,259 ettaru. Ħames kolonji jkunu miftuħa għall-pubbliku: Sierra Chincua u El Rosario fl-istat ta' Michoacan, u La Mesa, Piedra Herrada u El Capulin fl-Istat tal-Messiku. Hemm kolonji oħra qrib San José Villa de Allende u Ixtapan del Oro, iżda dawn ma jiġux promossi attivament għat-turiżmu minħabba r-riskju ta' ħsara għall-kolonji tal-friefet monarki.<ref>Novo, Gerardo; Jorge de la Luz (2002). ''The State of Mexico''. Mexico City: Ediciones Nueva Guia. p. 88. ISBN <bdi>968-5437-26-2</bdi>.</ref> El Rosario huwa l-ikbar santwarju fl-istat ta' Michoacán, fejn il-friefet monarki litteralment jiksu madwar 1,500 siġra.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20110709072024/http://www.umich.mx/mich/monarca/nevada.html|titlu=Panorama de Michoacan,Nevadas en el Rosario|data=2011-07-09|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Filwaqt li l-bijosfera għad għandha problemi infrastrutturali, speċjalment il-ġbir tal-iskart madwar iż-żoni tal-parkeġġ u tal-merkanti, sar bosta titjib dan l-aħħar, b'mod partikolari fis-santwarju ta' El Rosario. Dan jinkludi mogħdijiet ċari minn fejn wieħed għandu jimxi, il-preżenza ta' uffiċjali tas-sigurtà u t-twettiq ta' rondi, u taraġ tal-ġebel jew tal-konkos f'postijiet weqfin biex ma jkunx hemm wisq erożjoni. Il-mogħdijiet għaż-[[Żiemel|żwiemel]] ġew eliminati wkoll minħabba l-erożjoni. Żewġ żoni oħra biss għandhom xi faċilitajiet. F'Sierra Chincua hemm faċilità tar-riċerka ddedikata lill-friefet monarki u serra għall-isforzi ta' afforestazzjoni mill-ġdid. F'Cerro El Companario hemm faċilitajiet għat-turiżmu.<ref name=":0" /> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Messiku]] iqc4si3s3hv4x1spg95133uofs81jkm 279369 279368 2022-08-19T12:51:11Z Trigcly 17859 added [[Category:Insetti]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Mexmonarchs.jpg|daqsminuri|280x280px|Il-friefet monarki jtiru fir-riżerva ta' bijosfera fil-bnazzi]] Ir-'''Riżerva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki''' (bl-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]: ''Monarch Butterfly Biosphere Reserve''; bl-[[Lingwa Spanjola|Ispanjol]]: ''Reserva de Biosfera de la Mariposa Monarca'') hija [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] li tinkludi l-biċċa l-kbira tas-siti li fihom il-popolazzjoni tal-Lvant tal-[[friefet monarki]] jpassu u jibqgħu hemmhekk għax-xitwa. Ir-riżerva tinsab fl-ekoreġjun tal-foresti tal-ballut u taż-żnuber tal-Medda Vulkanika Trans-[[Messiku|Messikana]] mal-fruntiera ta' [[Michoacán]] u l-Istat tal-Messiku, 100 kilometru 'l bogħod (62 mil) mill-[[Belt tal-Messiku]] fil-Majjistral. Miljuni ta' friefet monarki jaslu fir-riżerva kull sena. Il-friefet monarki jgħixu biss f'frazzjon tas-56,000 ettaru tar-riżerva minn Ottubru sa Marzu. Il-missjoni tal-bijosfera hi li tipproteġi din l-ispeċi ta' friefet u l-ħabitat tagħha.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://www.mexicodesconocido.com.mx/|titlu=México Desconocido|sit=México Desconocido|lingwa=es|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-biċċa l-kbira tal-friefet monarki jpassu mil-Lvant ta[[L-Amerika ta' Fuq|l-Amerka ta' Fuq]] u jibqgħu fir-riżerva għax-xitwa. Ir-riċerkaturi skoprew dawn iż-żoni tar-riżerva fl-1975. Id-digrieti Presidenzjali fis-snin 80 tas-seklu 20 u fis-sena 2000 iddeżinjaw dawn iż-żoni li għadhom privati bħala riżerva federali. Ir-riżerva ġiet iddikjarata bħala Riżerva ta' Bijosfera fl-1980 u bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008. Ir-riżerva hija waħda rurali u l-amministraturi tar-riżerva huma mħassba dwar l-effetti ta' ħsara tal-qtugħ illegali tas-siġar u tat-turiżmu. L-isforzi ta' konservazzjoni xi kultant jidħlu f'kunflitt mal-interessi tal-[[Bidwi|bdiewa]] lokali, is-sidien tal-art ibbażati fil-komunitajiet, is-sidien tal-art privati u l-popli indiġeni.<ref>Ramírez, Maria Isabel; Azcárate, Joaquín G.; Luna, Laura (April 2003). "Effects of human activities on Monarch Butterfly habitat in protected mountain forests, Mexico". ''Forestry Chronicle''. Canadian Institute of Forestry. '''79''' (2): 242–246.</ref><ref>Tucker, Catherine (2004). "Community Institutions and Forest Management in Mexico's Monarch Butterfly Reserve". ''Society and Natural Resources''. Routledge. '''17''' (7): 569–587.</ref> == Storja == [[Stampa:Monarca 1 (60725860).jpg|daqsminuri|250x250px|Il-friefet monarki jtiru fil-bnazzi]] Ir-reġjun tar-riżerva ntuża għall-qtugħ żejjed ta' siġar matul il-perjodu kolonjali tas-seklu 19. Ir-Rivoluzzjoni post-Messikana wasslet għal żieda ta' rimedju għal dawn l-azzjonijiet, fil-forma ta' għotjiet tal-art fost il-popolazzjonijiet indiġeni.<ref name=":1">Gonzalez-Duarte, Columba (2021-06-01). "Butterflies, organized crime, and "sad trees": A critique of the Monarch Butterfly Biosphere Reserve Program in a context of rural violence". ''World Development''. '''142''': 105420.</ref> Ir-reġjun fil-biċċa l-kbira tiegħu baqa' rurali, u huwa magħruf għall-komunitajiet Otomi u Mazahua.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20100913071219/http://www2.ine.gob.mx/publicaciones/libros/2/monarca.html|titlu=Instituto Nacional de Ecología|data=2010-09-13|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Dawn il-komunitajiet "tradizzjonalment ippreservaw in-naħat ta' fuq tal-ktajjen muntanjużi bħala artijiet tal-komunitajiet… għall-użu kollettiv, inkluż l-isfruttament sostenibbli tal-foresti, filwaqt li l-għoljiet iktar 'l isfel kienu maqsuma f'irqajja' għall-familji fejn l-unitajiet domestiċi kienu jkabbru l-għelejjel f'ġonna tradizzjonali tal-ikel”. [[Stampa:Abies religiosa Chincua 5.jpg|xellug|daqsminuri|270x270px|Sierra Chincua]] Il-protezzjoni inizjali għaż-żoni fejn joqogħdu l-friefet monarki għax-xitwa ġiet imsaħħa b'digriet fl-1980 mill-President [[José López Portillo]] wara deċennji ta' riċerka estensiva dwar ix-xejriet migratorji tal-friefet monarki. Fl-aħħar tas-snin 80 tas-seklu 20, il-ġestjoni tar-riżerva ġiet iddelegata lis-Segretarjat tal-Iżvilupp Urban u l-[[Ekoloġija]]. Fl-1986, il-[[poeta]] u l-fundatur tal-Grupp ta' 100 Homero Aridjis ikkonvinċa lill-President [[Miguel de la Madrid]] biex dawn is-siti jingħataw protezzjoni speċjali, u d-digriet Presidenzjali li rriżulta, ippubblikat fid-9 ta' Ottubru 1986, iddeżinja lil Sierra Chincua, Sierra El Campanario, Cerro Chivatí-Huacal, Cerro Pelón u Cerro Altamirano bħala żoni protetti għall-migrazzjoni, għall-ibernazzjoni u għar-riproduzzjoni tal-friefet monarki bħala parti mir-Riżerva ta' Bijosfera Speċjali tal-Friefet Monarki li tkopri 16,110 ettaru [39,809 akru]. "Projbizzjoni totalu u permanenti tal-qtugħ tas-siġar u tal-użu tal-veġetazzjoni u tal-organiżmi selvaġġi" ġiet illeġiżlata fil-qalbi ta' dawn iż-żoni, b'total ta' 4,491 ettaru [11,000 akru]. Iż-żoni ta' lqugħ, b'total ta' 11,620 ettaru [28,714 akru] ġew stabbiliti sabiex "jipproteġu l-qalba taż-żoni mill-impatt estern, u l-attivitajiet ekonomiċi produttivi tħallew joperaw skont in-normi ambjentali". F'Settembru 2000, ir-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tkabbret għal 56,259 ettaru [217-il mil kwadru], bil-qalba taż-żoni li tammonta għal 13,552 ettary [52 mil kwadru] u ż-żoni ta' lqugħ jammontaw għal 42,707 ettaru [165 mil kwadru]. Fl-2008, meta [[Homero Aridjis]] kien l-ambaxxatur tal-Messiku għall-UNESCO, ikkonvinċa lill-21 membru tal-Kumitat tal-Wirt Dinji biex jaqblu b'mod unanimu għad-deżinjazzjoni tar-Riżerva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, fil-kategorija tas-siti naturali.<ref name=":2">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1290/|titlu=Monarch Butterfly Biosphere Reserve|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fi Frar 2014, il-Grupp tal-100 u Make Way For Monarchs bagħtu ittra lill-President [[Enrique Peña Nieto]], lill-President [[Barack Obama]] u lill-Prim Ministru [[Stephen Harper]] biex jistaqsuhom jiddiskutu l-futur tal-friefet monarki fis-Summit tal-mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellu jsir f'[[Toluca]], l-Istat tal-Messiku, fid-19 u fl-20 ta' Frar. L-ittra kienet issostni li "l-għadd ta' friefet monarki li jpassu għax-xitwa fil-foresti ta' altitudni għolja tal-Messiku ċentrali niżel minn 1.1 biljun farfett monarka fl-1996 għal 33 miljun farfett monarka mifruxa fuq seba' siti matul l-istaġun 2013-2014, u b'hekk il-fenomenu straordinarju tal-passa tal-friefet monarki tinsab uffiċjalment mhedda".<ref name=":1" /> [[Stampa:Mariposa Monarca, El Rosario, Michoacán.jpg|daqsminuri|267x267px|Il-farfett monarka mill-qrib]] Fl-aħħar snin id-deklin fl-għadd tal-friefet monarki fir-Riżeva ta' Bijosfera tal-Friefet Monarki tal-Messiku seħħ minħabba l-qtugħ tas-siġar fir-riżerva, l-ekoturiżmu sfrenat u l-avvenimenti klimatiċi devastanti bħall-maltempati tax-xitwa tal-2002 fl-istat ta' Michoacan u n-nixfa kbira tal-2011 f'[[Texas]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Iżda attwalment l-esperti tal-friefet monarki jaqblu li l-kawża prinċipali ta' dan it-tnaqqis drastiku fl-għadd ta' friefet monarki huwa ż-żieda enormi ta' għelejjel tal-qamħirrum u tas-sojja mmodifikati ġenetikament u reżistenti għall-erbiċidi (93 % tar-raba' totali bis-sojja u 85 % tar-raba' bil-qamħirrum fl-2013) fl-Istati Uniti. Il-bexx kostanti ta' erbiċidi fl-għelieqi qered il-pjanti tal-ispeċi ''Asclepias'' li qabel kienu abbundanti, li huma l-unika pjanti li x-xagħat tal-farfett monarka jista' jiekol. Il-friefet monarki litteralment qed imutu bil-ġuħ. Barra minn hekk, id-degradazzjoni kontinwa tal-ħabitat fejn il-friefet monarki jpassu għax-xitwa fil-Messiku qed ikollha impatt ukoll għaliex il-qtugħ illegali tas-siġar għadu għaddej. L-istqarrija konġunta maħruġa mit-tliet mexxejja fi tmiem is-summit saħqet li "se jkomplu jistinkaw biex jikkollaboraw għall-protezzjoni tal-[[bijodiversità]] tar-reġjun u biex jiġu indirizzati sfidi ambjentali oħra bħat-traffikar tal-organiżmi selvaġġi u l-ekosistemi fil-periklu".<ref name=":1" /> F'Ġunju 2014, Obama stabbilixxa Task Force tas-Saħħa tad-Dakkara bl-għan li "l-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki tiżdied għal 225 miljun f'żona ta' sitt ettari fejn ipassu għax-xitwa fil-Messiku, permezz ta' azzjonijiet domestiċi u internazzjonali u sħubijiet pubbliċi u privati sal-2020". F'Ġunju 2016, iktar minn 200 xjenzat, [[kittieb]] u artist iffirmaw ittra miktuba minn [[Homero Aridjis]], Dr. [[Lincoln Brower]] u Dr. [[Ernest Williams]] u indirizzata lill-President Messikan Enrique Peña Nieto, lill-President tal-Istati Uniti Barack Obama u lill-Prim Ministru [[Kanada|Kanadiż]] [[Justin Trudeau]] qabel is-Summit tal-Mexxejja tal-Amerka ta' Fuq li kellha ssir f'[[Ottawa]] iktar 'il quddiem, biex iħeġġu lit-tliet pajjiżi jaħdmu flimkien sabiex itaffu t-telf tal-ħabitat tat-tnissil tal-friefet monarki u sabiex itemmu l-qtugħ kollu tas-siġar fir-riżerva ta' bijosfera fl-istat ta' Michoacán u fl-Istat tal-Messiku. Fl-2020, kien hemm disa' kolonji ta' friefet monarki fil-Messiku, li okkupaw 2.10 ettari. Skont l-istimi tax-xjenzati jista' jkun hemm saħansitra 50 miljun farfett monarka f'ettaru, għaldaqstant il-popolazzjoni tal-2020 x'aktarx li kienet tlaħħaq il-105 miljun farfett monarka. Kuntest notevoli ieħor rigward ir-riżerva ta' bijosfera huwa li [[Homero Gómez González]] għeb f'Jannar 2020, li kien figura importanti għall-konservazzjoni tal-friefet monarki. [[Gonzalez-Duarte]] jisħaq li dan jikkawża biża' u terrur fost il-komunità u ma jkunx jista' jiġi mibki b'funeral tradizzjonali. Il-mezzi tax-xandir koprew dan l-avveniment bħala konsegwenza ta' għemil dawk li kienu qed jaqtgħu s-siġar li ħelsu mill-ambjentalist. Gonzlez-Duarte jiċħad din in-narrattiva u jwaħħal fil-vjolenza li dejjem qed tiżdied u fil-preżenza tal-kriminalità organizzata.<ref name=":1" /> == Sit ta' Wirt Dinji == Ir-Riżeva tal-Bijosfera tal-Friefet Monarki ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2008.<ref name=":2" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (vii)''' "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali".<ref name=":2" /> == Ekosistema == === Ġeografija u foresti === [[Stampa:Vuelo de la Mariposa Monarca.jpg|daqsminuri|300x300px|Is-Santwarju ta' El Rosario]] Ir-riżerva testendi mill-foresti muntanjużi tal-Lvant tal-istat ta' Michoacán sal-Punent tal-Istat tal-Messiku, 100 kilometru fil-Majjistral tal-Belt tal-Messiku. Il-parti tar-riżerva fl-istat ta' Michoacán fiha l-ogħla elevazzjonijiet fl-istat, inkluż qċaċet li jlaħħqu l-2,700 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Il-klima hija kklassifikata bħala waħda miti u kemxejn bl-indewwa, bi staġun tax-xita fis-sajf. It-temperatura massima medja tkun 22 °C (71 °F). F'din iż-żona jeżistu sottoklimi: bierda u nofshom bl-indewwa, kif ukoll semibierda u nofshom bl-indewwa. Ir-riżerva fiha muntanji u għoljiet tal-bażalt li jiffurmaw xquq, fniedaq u rdumijiet f'orjentazzjoni mill-Grigal għal-Lbiċ. Il-formazzjonijiet tal-blat ħadu post il-koni vulkaniċi u s-saffi antiki tal-[[lava]]. Il-ħamrija hija tassew permeabbli, u dan iwassal għal ftit ilma tal-pjan. Hemm xi għadajjar u ''arroyos'' żgħar. Il-foresti tas-siġar taż-żnubier u tal-''oyamel'' reżistenti jipprovdu mikroklimi kennija meta t-temperaturi jinżlu sal-punt ta' ffriżar u/jew tinżel ix-xita fix-xitwa. Ix-xjenzati huma mħassba li l-ħabitat tas-siġar tal-''oyamel'' fir-riżerva se jonqos jew se jisparixxi sal-aħħar tas-seklu 21, l-iktar minħabba t-[[tibdil fil-klima]].<ref>{{Ċita web|url=https://www.latimes.com/world/mexico-americas/la-fg-col1-mexico-monarch-butterfly-20190409-htmlstory.html|titlu=To save the monarch butterfly, Mexican scientists are moving a forest 1,000 feet up a mountain|kunjom=Twitter|kunjom2=Instagram|kunjom3=Email|kunjom4=Facebook|data=2019-04-09|sit=Los Angeles Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Sieff, Kevin (2020-01-05). "Climate change is playing havoc with Mexico's monarch butterfly migration". ''Washington Post''. ISSN 0190-8286.</ref> Din iż-żona hija miksija foresti. Il-kompożizzjoni tal-foresti tvarja skont l-altitudni: * siġar tal-ballut sa 2,900 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-ballut u taż-żnuber bejn 1,500 u 3,000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; * siġar tal-''oyamel'' bejn 2,400 u 3,600 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar. Taħt l-2,400 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, hemm żoni żgħar bis-siġar tal-ġniebru, bis-siġar taċ-ċedru u mergħat. Iż-żoni ġew immodifikati mill-agrikoltura u mill-insedjamenti [[Bniedem|umani]]. === Fawna === [[Stampa:Mariposa monarca.JPG|daqsminuri|261x261px|Par friefet monarki]] L-organiżmi selvaġġi fiż-żona jvarjaw minn sottotropikali għal sotto-Artiċi, fosthom għadd ta' speċijiet endemiċi. Dawn jinkludu ċ-ċriev ta' denbhom abjad (''Odocoileus virginianus''), il-kojote (''Canis latrans''), il-ballottri ta' denbhom twil (''Neogale frenata''), il-volpijiet griżi (''Urocyon cinereoargenteus''), il-[[Fenek|fniek]] (''Sylvilagus'' spp.), iċ-ċawluni (''Corvus corax''), l-avvultuni (''Cathartes aura''), il-kokki tal-Virginia (''Bubo virginianus''), kif ukoll tipi differenti ta' kolibri, rettili u anfibji. Hemm erbatax-il kolonja maġġuri tal-friefet monarki f'dawn il-muntanji bil-foresti, li jirrappreżentaw iktar minn nofs il-kolonji tal-popolazzjoni tal-Lvant tal-friefet monarki fl-Istati Uniti u fil-Kanada. Huwa stmat li sa biljun individwu jqattgħu x-xitwa hawnhekk kull sena. Dawn il-kolonji jkunu densi ħafna, b'bejn sitt miljun u sittin miljun farfett monarka kull ettaru. Iż-żoni tar-riżerva jinsabu fil-muniċipalitajiet ta' Ocampo, Angangueo, Zitácuaro u Contepec fl-istat ta' Michoacán u fil-muniċipalitajiet ta' Donato Guerra, Villa de Allende u Temascalcingo fl-Istat tal-Messiku. Dawn jinqasmu f'ħames żoni jew nuklei prinċipali.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20101104162114/http://www.mexicodesconocido.com.mx/ultimas-noticias-de-la-reserva-de-la-biosfera-mariposa-monarca.html|titlu=México Desconocido {{!}} Últimas noticias de la Reserva de la Biosfera Mariposa Monarca|data=2010-11-04|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Tmienja mill-erbatax-il kolonja jinsabu fiż-żona protetta. Il-kolonji jkopru 4.7 ettari biss, iżda ż-żona tal-bijosfera protetta tkopri 56,259 ettaru. Ħames kolonji jkunu miftuħa għall-pubbliku: Sierra Chincua u El Rosario fl-istat ta' Michoacan, u La Mesa, Piedra Herrada u El Capulin fl-Istat tal-Messiku. Hemm kolonji oħra qrib San José Villa de Allende u Ixtapan del Oro, iżda dawn ma jiġux promossi attivament għat-turiżmu minħabba r-riskju ta' ħsara għall-kolonji tal-friefet monarki.<ref>Novo, Gerardo; Jorge de la Luz (2002). ''The State of Mexico''. Mexico City: Ediciones Nueva Guia. p. 88. ISBN <bdi>968-5437-26-2</bdi>.</ref> El Rosario huwa l-ikbar santwarju fl-istat ta' Michoacán, fejn il-friefet monarki litteralment jiksu madwar 1,500 siġra.<ref>{{Ċita web|url=https://web.archive.org/web/20110709072024/http://www.umich.mx/mich/monarca/nevada.html|titlu=Panorama de Michoacan,Nevadas en el Rosario|data=2011-07-09|sit=web.archive.org|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Filwaqt li l-bijosfera għad għandha problemi infrastrutturali, speċjalment il-ġbir tal-iskart madwar iż-żoni tal-parkeġġ u tal-merkanti, sar bosta titjib dan l-aħħar, b'mod partikolari fis-santwarju ta' El Rosario. Dan jinkludi mogħdijiet ċari minn fejn wieħed għandu jimxi, il-preżenza ta' uffiċjali tas-sigurtà u t-twettiq ta' rondi, u taraġ tal-ġebel jew tal-konkos f'postijiet weqfin biex ma jkunx hemm wisq erożjoni. Il-mogħdijiet għaż-[[Żiemel|żwiemel]] ġew eliminati wkoll minħabba l-erożjoni. Żewġ żoni oħra biss għandhom xi faċilitajiet. F'Sierra Chincua hemm faċilità tar-riċerka ddedikata lill-friefet monarki u serra għall-isforzi ta' afforestazzjoni mill-ġdid. F'Cerro El Companario hemm faċilitajiet għat-turiżmu.<ref name=":0" /> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Messiku]] [[Kategorija:Insetti]] cjb1ew5pbjej0kzf6t5s39jjzm81rls 0 28851 279371 2022-08-19T16:04:37Z Trigcly 17859 Kontenut, stampi, kwotazzjonijiet u ħoloq wikitext text/x-wiki [[Stampa:PrintingPress.JPG|daqsminuri|239x239px|It-tagħmir oriġinali tal-Istamperija ta' Plantin.]] Il-'''Mużew ta' Plantin-Moretus''' (bl-[[Lingwa Olandiża|Olandiż]]: ''Plantin-Moretusmuseum'') huwa mużew tal-istampar f'[[Anversa]], il-[[Belġju]], li jiffoka fuq ix-xogħol tal-istampaturi tas-seklu 16 [[Christophe Plantin]] u [[Jan Moretus]].<ref>{{Ċita web|url=https://museumplantinmoretus.be/en/page/unesco|titlu=Unesco {{!}} Museum Plantin-Moretus|sit=museumplantinmoretus.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-mużew jinsab fl-eks residenza u stabbiliment tal-istampar tagħhom, l-Istamperija ta' Plantin, fil-Vrijdagmarkt (is-Suq tal-Ġimgħa) f'Anversa, u ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-2005.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1185/|titlu=Plantin-Moretus House-Workshops-Museum Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Storja == Il-kumpanija tal-istampar ġiet stabbilita fis-seklu 16 minn Christophe Plantin, li kiseb it-tipi mill-produtturi ewlenin tat-tipi ta' dak iż-żmien f'[[Pariġi]], [[Franza]].<ref>Uchelen, editjat minn Ton Croiset van; Dijstelberge, P. (2013). ''Dutch typography in the sixteenth century the collected works of Paul Valema Blouw''. [[Leiden]]: Brill. p. 426. ISBN <bdi>9789004256552</bdi>.</ref> Plantin kien figura ewlenija fl-istampar kontemporanju b'interessi fl-umaniżmu; il-Bibbja Poliglotta tiegħu ta' tmien volumi b'testi bl-[[Ebrajk]], bl-[[Aramajk ta' Ġesù|Aramajk]], bil-[[Lingwa griega|Grieg]] u bis-[[Sirja|Sirjan]] kienet waħda mill-iżjed produzzjonijiet kumplessi ta' dak il-perjodu. Plantin issa huwa ssuspettat li mill-inqas kien relatat ma' membri ta' gruppi eretiċi magħrufa bħala l-Familisti, u dan jaf wasslu biex iqatta' ż-żmien fl-eżilju f'art twelidu fi Franza.<ref>Bowen, Karen L.; Imhof, Dirk (2008). ''Christopher Plantin and Engraved Book Illustrations in Sixteenth-Century Europe''. [[Cambridge]]: Cambridge University Press. ISBN <bdi>9780521852760</bdi>.</ref><ref>Harris, Jason (2004). ''The Low Countries as a crossroads of religious beliefs'' ([Online-Ausg.]. ed.). Leiden [u.a.]: Brill. ISBN <bdi>9789004122888</bdi>.</ref> [[Stampa:Antwerp Belgium Museum-Plantin-Moretus-05.jpg|xellug|daqsminuri|318x318px|Il-bitħa interna tal-mużew.]] Wara l-[[mewt]] ta' Plantin, is-sjieda tal-kumpanija għaddiet għand ibnu tar-rispett Jan Moretus. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-kumpaniji tal-istampar iddisponew mill-kollezzjonijiet tagħhom ta' tipi antiki fis-sekli 18 u 19 b'rispons għal bidla fil-gosti, il-kumpanija ta' Plantin-Moretus "b'mod devot ippreservat il-kollezzjoni tal-fundatur tagħha".<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2012/07/caracteres-de-luniversite.html|titlu=Typefoundry: Caractères de l’Université|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2011/04/garamond-or-garamont.html|titlu=Typefoundry: Garamond or Garamont?|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Warde, Beatrice (1926). "The 'Garamond' Types". ''The Fleuron'': 131–179.</ref> Erba' nisa ħadu ħsieb l-amministrazzjoni tal-istamperija tal-familja ta' Plantin-Moretus matul is-sekli 16, 17 u 18: [[Martina Plantin]], [[Anna Goos]], [[Anna Maria de Neuf]] u [[Maria Theresia Borrekens]].<ref>{{Ċita web|url=https://medium.com/@museumplantinmoretus/leading-ladies-806a59931791|titlu=Leading Ladies|kunjom=Plantin-Moretus|isem=Museum|data=2020-10-22|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fl-1876 [[Edward Moretus]] bigħ il-kumpanija lill-belt ta' Anversa. Sena wara l-pubbliku seta' jżur il-kwartieri tal-għajxien tagħha kif ukoll it-tagħmir antik tal-istamperija. Il-kollezzjoni ntużat b'mod estensiv għar-riċerka, mill-istoriċi [[H. D. L. Vervliet]], [[Mike Parker]] u [[Harry Carter]].<ref>Carter, Harry (2002). ''A view of early typography up to about 1600'' (Reprinted ed.). [[Londra]]: Hyphen. ISBN <bdi>9780907259213</bdi>.</ref> Iben Carter, Matthew, iktar 'il quddiem iddeskriva din ir-riċerka bħala daqqa t'id biex jintwera "li l-ifjen kollezzjoni ta' tipi tal-istampar prodotti fl-epoka tad-deheb tat-tipografija kienet tinsab f'kundizzjoni perfetta (apparti xi ftit diżordni) flimkien mar-rakkonti u mal-inventarji ta' Plantin li saħansitra jelenka min qata' t-tipi tiegħu".<ref>Drucker, Margaret Re ; essays by Johanna; Mosley, James (2003). ''Typographically speaking : the art of Matthew Carter'' (2. ed.). [[Belt ta' New York|New York]]: Princeton Architectural. p. 33. ISBN <bdi>9781568984278</bdi>.</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == Fl-2002 il-mużew ġie nnominat bħala sit indikattiv sabiex isir Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO<ref>{{Ċita web|url=https://placeandsee.com/wiki/plantin-moretus-museum?spmchkbj=spmprvbj6uov54hruLH9P8x3BrTQLULLeZ|titlu=Plantin-Moretus Museum|sit=placeandsee.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> u fl-2005 ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.<ref name=":0" /> Il-Mużew ta' Plantin-Moretus għandu kollezzjoni eċċezzjonali ta' materjal tipografiku.<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2006/01/materials-of-typefounding.html|titlu=Typefoundry: The materials of typefounding|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Mhux biss fih tnejn mill-eqdem stamperiji fid-dinja u settijiet kompluti ta' forom u ta' matriċi, talli fih librerija estensiva, tiżjin rikk fuq ġewwa u l-arkivji kollha tan-negozju ta' Plantin, li tniżżlu fir-Reġistru tal-[[Programm Memorja tad-Dinja]] tal-UNESCO fl-2001 bħala rikonoxximent tal-importanza storika tagħhom.<ref>{{Ċita web|url=https://en.unesco.org/memoryoftheworld/registry/366|titlu=Business Archives of the Officina Plantiniana|kunjom=https://plus.google.com/+UNESCO|sit=UNESCO|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://vlaamse-erfgoedbibliotheken.be/nieuws/search/results/taxonomy:967|titlu=Zoeken in Nieuws: Memory of the World {{!}} Vlaamse Erfgoedbibliotheken|sit=vlaamse-erfgoedbibliotheken.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-valur universali straordinarju tal-Mużew ta' Plantin-Moretus ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".<ref name=":0" /> [[Stampa:Library of Plantin-Moretus Museum in Antwerp.jpg|daqsminuri|276x276px|Il-librerija tal-Mużew ta' Plantin-Moretus f'Anversa.]] == Kollezzjoni == * [[Bibbja]] b'ħames lingwi: ''Biblia Polyglotta'' (1568-1573); * it-[[teżawru]] ''Teutoniae Linguae'' ta' [[Cornelis Kiliaan]]; * ktieb tal-[[ġeografija]]: ''Theatrum Orbis Terrarum'' ta' [[Abraham Ortelius]]; * ktieb li jiddeskrivi l-ħxejjex aromatiċi: ''Cruydeboeck'' ta' [[Rembert Dodoens]]; * ktieb tal-[[astronomija]] ta' [[Andreas Vesalius]] u [[Joannes Valverde]]; * ktieb dwar in-numri deċimali ta' [[Simon Stevin]]; * Bibbja ta' 36 vers; * [[Pittura|pitturi]] u tpinġijiet ta' [[Peter Paul Rubens]]; * l-istudju tal-umanist [[Justus Lipsius]] u ħafna mix-xogħlijiet tiegħu;<ref>{{Ċita web|url=http://www.trabel.com/antwerp-plantin.htm|titlu=The Plantin-Moretus Museum in Antwerp, Antwerpen|sit=www.trabel.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> * uħid mill-materjali li ntużaw mid-disinjatur tat-tipa u l-istampatur [[Franza|Franċiż]] [[Robert Granjon]]. == Biblijografija == * Voet, Leon (1969), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol. 1, Christopher Plantin and the Moretuses: their lives and their world, [[Amsterdam]]: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, <nowiki>ISBN 0710064667</nowiki>. * Voet, Leon; Kaye, Raymond H. (1972), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol.2 The management of a printing and publishing house in Renaissance and Baroque, Amsterdam: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, ISBN 0839000049. == Referenzi == 4iijbfuze4fvwt1nadqgpwnxrznax9y 279372 279371 2022-08-19T16:04:46Z Trigcly 17859 added [[Category:Siti ta' Wirt Dinji]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:PrintingPress.JPG|daqsminuri|239x239px|It-tagħmir oriġinali tal-Istamperija ta' Plantin.]] Il-'''Mużew ta' Plantin-Moretus''' (bl-[[Lingwa Olandiża|Olandiż]]: ''Plantin-Moretusmuseum'') huwa mużew tal-istampar f'[[Anversa]], il-[[Belġju]], li jiffoka fuq ix-xogħol tal-istampaturi tas-seklu 16 [[Christophe Plantin]] u [[Jan Moretus]].<ref>{{Ċita web|url=https://museumplantinmoretus.be/en/page/unesco|titlu=Unesco {{!}} Museum Plantin-Moretus|sit=museumplantinmoretus.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-mużew jinsab fl-eks residenza u stabbiliment tal-istampar tagħhom, l-Istamperija ta' Plantin, fil-Vrijdagmarkt (is-Suq tal-Ġimgħa) f'Anversa, u ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-2005.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1185/|titlu=Plantin-Moretus House-Workshops-Museum Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Storja == Il-kumpanija tal-istampar ġiet stabbilita fis-seklu 16 minn Christophe Plantin, li kiseb it-tipi mill-produtturi ewlenin tat-tipi ta' dak iż-żmien f'[[Pariġi]], [[Franza]].<ref>Uchelen, editjat minn Ton Croiset van; Dijstelberge, P. (2013). ''Dutch typography in the sixteenth century the collected works of Paul Valema Blouw''. [[Leiden]]: Brill. p. 426. ISBN <bdi>9789004256552</bdi>.</ref> Plantin kien figura ewlenija fl-istampar kontemporanju b'interessi fl-umaniżmu; il-Bibbja Poliglotta tiegħu ta' tmien volumi b'testi bl-[[Ebrajk]], bl-[[Aramajk ta' Ġesù|Aramajk]], bil-[[Lingwa griega|Grieg]] u bis-[[Sirja|Sirjan]] kienet waħda mill-iżjed produzzjonijiet kumplessi ta' dak il-perjodu. Plantin issa huwa ssuspettat li mill-inqas kien relatat ma' membri ta' gruppi eretiċi magħrufa bħala l-Familisti, u dan jaf wasslu biex iqatta' ż-żmien fl-eżilju f'art twelidu fi Franza.<ref>Bowen, Karen L.; Imhof, Dirk (2008). ''Christopher Plantin and Engraved Book Illustrations in Sixteenth-Century Europe''. [[Cambridge]]: Cambridge University Press. ISBN <bdi>9780521852760</bdi>.</ref><ref>Harris, Jason (2004). ''The Low Countries as a crossroads of religious beliefs'' ([Online-Ausg.]. ed.). Leiden [u.a.]: Brill. ISBN <bdi>9789004122888</bdi>.</ref> [[Stampa:Antwerp Belgium Museum-Plantin-Moretus-05.jpg|xellug|daqsminuri|318x318px|Il-bitħa interna tal-mużew.]] Wara l-[[mewt]] ta' Plantin, is-sjieda tal-kumpanija għaddiet għand ibnu tar-rispett Jan Moretus. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-kumpaniji tal-istampar iddisponew mill-kollezzjonijiet tagħhom ta' tipi antiki fis-sekli 18 u 19 b'rispons għal bidla fil-gosti, il-kumpanija ta' Plantin-Moretus "b'mod devot ippreservat il-kollezzjoni tal-fundatur tagħha".<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2012/07/caracteres-de-luniversite.html|titlu=Typefoundry: Caractères de l’Université|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2011/04/garamond-or-garamont.html|titlu=Typefoundry: Garamond or Garamont?|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Warde, Beatrice (1926). "The 'Garamond' Types". ''The Fleuron'': 131–179.</ref> Erba' nisa ħadu ħsieb l-amministrazzjoni tal-istamperija tal-familja ta' Plantin-Moretus matul is-sekli 16, 17 u 18: [[Martina Plantin]], [[Anna Goos]], [[Anna Maria de Neuf]] u [[Maria Theresia Borrekens]].<ref>{{Ċita web|url=https://medium.com/@museumplantinmoretus/leading-ladies-806a59931791|titlu=Leading Ladies|kunjom=Plantin-Moretus|isem=Museum|data=2020-10-22|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fl-1876 [[Edward Moretus]] bigħ il-kumpanija lill-belt ta' Anversa. Sena wara l-pubbliku seta' jżur il-kwartieri tal-għajxien tagħha kif ukoll it-tagħmir antik tal-istamperija. Il-kollezzjoni ntużat b'mod estensiv għar-riċerka, mill-istoriċi [[H. D. L. Vervliet]], [[Mike Parker]] u [[Harry Carter]].<ref>Carter, Harry (2002). ''A view of early typography up to about 1600'' (Reprinted ed.). [[Londra]]: Hyphen. ISBN <bdi>9780907259213</bdi>.</ref> Iben Carter, Matthew, iktar 'il quddiem iddeskriva din ir-riċerka bħala daqqa t'id biex jintwera "li l-ifjen kollezzjoni ta' tipi tal-istampar prodotti fl-epoka tad-deheb tat-tipografija kienet tinsab f'kundizzjoni perfetta (apparti xi ftit diżordni) flimkien mar-rakkonti u mal-inventarji ta' Plantin li saħansitra jelenka min qata' t-tipi tiegħu".<ref>Drucker, Margaret Re ; essays by Johanna; Mosley, James (2003). ''Typographically speaking : the art of Matthew Carter'' (2. ed.). [[Belt ta' New York|New York]]: Princeton Architectural. p. 33. ISBN <bdi>9781568984278</bdi>.</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == Fl-2002 il-mużew ġie nnominat bħala sit indikattiv sabiex isir Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO<ref>{{Ċita web|url=https://placeandsee.com/wiki/plantin-moretus-museum?spmchkbj=spmprvbj6uov54hruLH9P8x3BrTQLULLeZ|titlu=Plantin-Moretus Museum|sit=placeandsee.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> u fl-2005 ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.<ref name=":0" /> Il-Mużew ta' Plantin-Moretus għandu kollezzjoni eċċezzjonali ta' materjal tipografiku.<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2006/01/materials-of-typefounding.html|titlu=Typefoundry: The materials of typefounding|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Mhux biss fih tnejn mill-eqdem stamperiji fid-dinja u settijiet kompluti ta' forom u ta' matriċi, talli fih librerija estensiva, tiżjin rikk fuq ġewwa u l-arkivji kollha tan-negozju ta' Plantin, li tniżżlu fir-Reġistru tal-[[Programm Memorja tad-Dinja]] tal-UNESCO fl-2001 bħala rikonoxximent tal-importanza storika tagħhom.<ref>{{Ċita web|url=https://en.unesco.org/memoryoftheworld/registry/366|titlu=Business Archives of the Officina Plantiniana|kunjom=https://plus.google.com/+UNESCO|sit=UNESCO|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://vlaamse-erfgoedbibliotheken.be/nieuws/search/results/taxonomy:967|titlu=Zoeken in Nieuws: Memory of the World {{!}} Vlaamse Erfgoedbibliotheken|sit=vlaamse-erfgoedbibliotheken.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-valur universali straordinarju tal-Mużew ta' Plantin-Moretus ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".<ref name=":0" /> [[Stampa:Library of Plantin-Moretus Museum in Antwerp.jpg|daqsminuri|276x276px|Il-librerija tal-Mużew ta' Plantin-Moretus f'Anversa.]] == Kollezzjoni == * [[Bibbja]] b'ħames lingwi: ''Biblia Polyglotta'' (1568-1573); * it-[[teżawru]] ''Teutoniae Linguae'' ta' [[Cornelis Kiliaan]]; * ktieb tal-[[ġeografija]]: ''Theatrum Orbis Terrarum'' ta' [[Abraham Ortelius]]; * ktieb li jiddeskrivi l-ħxejjex aromatiċi: ''Cruydeboeck'' ta' [[Rembert Dodoens]]; * ktieb tal-[[astronomija]] ta' [[Andreas Vesalius]] u [[Joannes Valverde]]; * ktieb dwar in-numri deċimali ta' [[Simon Stevin]]; * Bibbja ta' 36 vers; * [[Pittura|pitturi]] u tpinġijiet ta' [[Peter Paul Rubens]]; * l-istudju tal-umanist [[Justus Lipsius]] u ħafna mix-xogħlijiet tiegħu;<ref>{{Ċita web|url=http://www.trabel.com/antwerp-plantin.htm|titlu=The Plantin-Moretus Museum in Antwerp, Antwerpen|sit=www.trabel.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> * uħid mill-materjali li ntużaw mid-disinjatur tat-tipa u l-istampatur [[Franza|Franċiż]] [[Robert Granjon]]. == Biblijografija == * Voet, Leon (1969), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol. 1, Christopher Plantin and the Moretuses: their lives and their world, [[Amsterdam]]: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, <nowiki>ISBN 0710064667</nowiki>. * Voet, Leon; Kaye, Raymond H. (1972), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol.2 The management of a printing and publishing house in Renaissance and Baroque, Amsterdam: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, ISBN 0839000049. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] oy9vz40dy56ngg33311xwnmoy8k9w5h 279373 279372 2022-08-19T16:04:58Z Trigcly 17859 added [[Category:Mużewijiet]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:PrintingPress.JPG|daqsminuri|239x239px|It-tagħmir oriġinali tal-Istamperija ta' Plantin.]] Il-'''Mużew ta' Plantin-Moretus''' (bl-[[Lingwa Olandiża|Olandiż]]: ''Plantin-Moretusmuseum'') huwa mużew tal-istampar f'[[Anversa]], il-[[Belġju]], li jiffoka fuq ix-xogħol tal-istampaturi tas-seklu 16 [[Christophe Plantin]] u [[Jan Moretus]].<ref>{{Ċita web|url=https://museumplantinmoretus.be/en/page/unesco|titlu=Unesco {{!}} Museum Plantin-Moretus|sit=museumplantinmoretus.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-mużew jinsab fl-eks residenza u stabbiliment tal-istampar tagħhom, l-Istamperija ta' Plantin, fil-Vrijdagmarkt (is-Suq tal-Ġimgħa) f'Anversa, u ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-2005.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1185/|titlu=Plantin-Moretus House-Workshops-Museum Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Storja == Il-kumpanija tal-istampar ġiet stabbilita fis-seklu 16 minn Christophe Plantin, li kiseb it-tipi mill-produtturi ewlenin tat-tipi ta' dak iż-żmien f'[[Pariġi]], [[Franza]].<ref>Uchelen, editjat minn Ton Croiset van; Dijstelberge, P. (2013). ''Dutch typography in the sixteenth century the collected works of Paul Valema Blouw''. [[Leiden]]: Brill. p. 426. ISBN <bdi>9789004256552</bdi>.</ref> Plantin kien figura ewlenija fl-istampar kontemporanju b'interessi fl-umaniżmu; il-Bibbja Poliglotta tiegħu ta' tmien volumi b'testi bl-[[Ebrajk]], bl-[[Aramajk ta' Ġesù|Aramajk]], bil-[[Lingwa griega|Grieg]] u bis-[[Sirja|Sirjan]] kienet waħda mill-iżjed produzzjonijiet kumplessi ta' dak il-perjodu. Plantin issa huwa ssuspettat li mill-inqas kien relatat ma' membri ta' gruppi eretiċi magħrufa bħala l-Familisti, u dan jaf wasslu biex iqatta' ż-żmien fl-eżilju f'art twelidu fi Franza.<ref>Bowen, Karen L.; Imhof, Dirk (2008). ''Christopher Plantin and Engraved Book Illustrations in Sixteenth-Century Europe''. [[Cambridge]]: Cambridge University Press. ISBN <bdi>9780521852760</bdi>.</ref><ref>Harris, Jason (2004). ''The Low Countries as a crossroads of religious beliefs'' ([Online-Ausg.]. ed.). Leiden [u.a.]: Brill. ISBN <bdi>9789004122888</bdi>.</ref> [[Stampa:Antwerp Belgium Museum-Plantin-Moretus-05.jpg|xellug|daqsminuri|318x318px|Il-bitħa interna tal-mużew.]] Wara l-[[mewt]] ta' Plantin, is-sjieda tal-kumpanija għaddiet għand ibnu tar-rispett Jan Moretus. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-kumpaniji tal-istampar iddisponew mill-kollezzjonijiet tagħhom ta' tipi antiki fis-sekli 18 u 19 b'rispons għal bidla fil-gosti, il-kumpanija ta' Plantin-Moretus "b'mod devot ippreservat il-kollezzjoni tal-fundatur tagħha".<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2012/07/caracteres-de-luniversite.html|titlu=Typefoundry: Caractères de l’Université|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2011/04/garamond-or-garamont.html|titlu=Typefoundry: Garamond or Garamont?|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Warde, Beatrice (1926). "The 'Garamond' Types". ''The Fleuron'': 131–179.</ref> Erba' nisa ħadu ħsieb l-amministrazzjoni tal-istamperija tal-familja ta' Plantin-Moretus matul is-sekli 16, 17 u 18: [[Martina Plantin]], [[Anna Goos]], [[Anna Maria de Neuf]] u [[Maria Theresia Borrekens]].<ref>{{Ċita web|url=https://medium.com/@museumplantinmoretus/leading-ladies-806a59931791|titlu=Leading Ladies|kunjom=Plantin-Moretus|isem=Museum|data=2020-10-22|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fl-1876 [[Edward Moretus]] bigħ il-kumpanija lill-belt ta' Anversa. Sena wara l-pubbliku seta' jżur il-kwartieri tal-għajxien tagħha kif ukoll it-tagħmir antik tal-istamperija. Il-kollezzjoni ntużat b'mod estensiv għar-riċerka, mill-istoriċi [[H. D. L. Vervliet]], [[Mike Parker]] u [[Harry Carter]].<ref>Carter, Harry (2002). ''A view of early typography up to about 1600'' (Reprinted ed.). [[Londra]]: Hyphen. ISBN <bdi>9780907259213</bdi>.</ref> Iben Carter, Matthew, iktar 'il quddiem iddeskriva din ir-riċerka bħala daqqa t'id biex jintwera "li l-ifjen kollezzjoni ta' tipi tal-istampar prodotti fl-epoka tad-deheb tat-tipografija kienet tinsab f'kundizzjoni perfetta (apparti xi ftit diżordni) flimkien mar-rakkonti u mal-inventarji ta' Plantin li saħansitra jelenka min qata' t-tipi tiegħu".<ref>Drucker, Margaret Re ; essays by Johanna; Mosley, James (2003). ''Typographically speaking : the art of Matthew Carter'' (2. ed.). [[Belt ta' New York|New York]]: Princeton Architectural. p. 33. ISBN <bdi>9781568984278</bdi>.</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == Fl-2002 il-mużew ġie nnominat bħala sit indikattiv sabiex isir Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO<ref>{{Ċita web|url=https://placeandsee.com/wiki/plantin-moretus-museum?spmchkbj=spmprvbj6uov54hruLH9P8x3BrTQLULLeZ|titlu=Plantin-Moretus Museum|sit=placeandsee.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> u fl-2005 ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.<ref name=":0" /> Il-Mużew ta' Plantin-Moretus għandu kollezzjoni eċċezzjonali ta' materjal tipografiku.<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2006/01/materials-of-typefounding.html|titlu=Typefoundry: The materials of typefounding|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Mhux biss fih tnejn mill-eqdem stamperiji fid-dinja u settijiet kompluti ta' forom u ta' matriċi, talli fih librerija estensiva, tiżjin rikk fuq ġewwa u l-arkivji kollha tan-negozju ta' Plantin, li tniżżlu fir-Reġistru tal-[[Programm Memorja tad-Dinja]] tal-UNESCO fl-2001 bħala rikonoxximent tal-importanza storika tagħhom.<ref>{{Ċita web|url=https://en.unesco.org/memoryoftheworld/registry/366|titlu=Business Archives of the Officina Plantiniana|kunjom=https://plus.google.com/+UNESCO|sit=UNESCO|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://vlaamse-erfgoedbibliotheken.be/nieuws/search/results/taxonomy:967|titlu=Zoeken in Nieuws: Memory of the World {{!}} Vlaamse Erfgoedbibliotheken|sit=vlaamse-erfgoedbibliotheken.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-valur universali straordinarju tal-Mużew ta' Plantin-Moretus ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".<ref name=":0" /> [[Stampa:Library of Plantin-Moretus Museum in Antwerp.jpg|daqsminuri|276x276px|Il-librerija tal-Mużew ta' Plantin-Moretus f'Anversa.]] == Kollezzjoni == * [[Bibbja]] b'ħames lingwi: ''Biblia Polyglotta'' (1568-1573); * it-[[teżawru]] ''Teutoniae Linguae'' ta' [[Cornelis Kiliaan]]; * ktieb tal-[[ġeografija]]: ''Theatrum Orbis Terrarum'' ta' [[Abraham Ortelius]]; * ktieb li jiddeskrivi l-ħxejjex aromatiċi: ''Cruydeboeck'' ta' [[Rembert Dodoens]]; * ktieb tal-[[astronomija]] ta' [[Andreas Vesalius]] u [[Joannes Valverde]]; * ktieb dwar in-numri deċimali ta' [[Simon Stevin]]; * Bibbja ta' 36 vers; * [[Pittura|pitturi]] u tpinġijiet ta' [[Peter Paul Rubens]]; * l-istudju tal-umanist [[Justus Lipsius]] u ħafna mix-xogħlijiet tiegħu;<ref>{{Ċita web|url=http://www.trabel.com/antwerp-plantin.htm|titlu=The Plantin-Moretus Museum in Antwerp, Antwerpen|sit=www.trabel.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> * uħid mill-materjali li ntużaw mid-disinjatur tat-tipa u l-istampatur [[Franza|Franċiż]] [[Robert Granjon]]. == Biblijografija == * Voet, Leon (1969), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol. 1, Christopher Plantin and the Moretuses: their lives and their world, [[Amsterdam]]: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, <nowiki>ISBN 0710064667</nowiki>. * Voet, Leon; Kaye, Raymond H. (1972), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol.2 The management of a printing and publishing house in Renaissance and Baroque, Amsterdam: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, ISBN 0839000049. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Mużewijiet]] 1qtszgx1599u0nquxdi9lfbahkjona4 279374 279373 2022-08-19T16:05:07Z Trigcly 17859 added [[Category:Belġju]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:PrintingPress.JPG|daqsminuri|239x239px|It-tagħmir oriġinali tal-Istamperija ta' Plantin.]] Il-'''Mużew ta' Plantin-Moretus''' (bl-[[Lingwa Olandiża|Olandiż]]: ''Plantin-Moretusmuseum'') huwa mużew tal-istampar f'[[Anversa]], il-[[Belġju]], li jiffoka fuq ix-xogħol tal-istampaturi tas-seklu 16 [[Christophe Plantin]] u [[Jan Moretus]].<ref>{{Ċita web|url=https://museumplantinmoretus.be/en/page/unesco|titlu=Unesco {{!}} Museum Plantin-Moretus|sit=museumplantinmoretus.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-mużew jinsab fl-eks residenza u stabbiliment tal-istampar tagħhom, l-Istamperija ta' Plantin, fil-Vrijdagmarkt (is-Suq tal-Ġimgħa) f'Anversa, u ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-2005.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/1185/|titlu=Plantin-Moretus House-Workshops-Museum Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Storja == Il-kumpanija tal-istampar ġiet stabbilita fis-seklu 16 minn Christophe Plantin, li kiseb it-tipi mill-produtturi ewlenin tat-tipi ta' dak iż-żmien f'[[Pariġi]], [[Franza]].<ref>Uchelen, editjat minn Ton Croiset van; Dijstelberge, P. (2013). ''Dutch typography in the sixteenth century the collected works of Paul Valema Blouw''. [[Leiden]]: Brill. p. 426. ISBN <bdi>9789004256552</bdi>.</ref> Plantin kien figura ewlenija fl-istampar kontemporanju b'interessi fl-umaniżmu; il-Bibbja Poliglotta tiegħu ta' tmien volumi b'testi bl-[[Ebrajk]], bl-[[Aramajk ta' Ġesù|Aramajk]], bil-[[Lingwa griega|Grieg]] u bis-[[Sirja|Sirjan]] kienet waħda mill-iżjed produzzjonijiet kumplessi ta' dak il-perjodu. Plantin issa huwa ssuspettat li mill-inqas kien relatat ma' membri ta' gruppi eretiċi magħrufa bħala l-Familisti, u dan jaf wasslu biex iqatta' ż-żmien fl-eżilju f'art twelidu fi Franza.<ref>Bowen, Karen L.; Imhof, Dirk (2008). ''Christopher Plantin and Engraved Book Illustrations in Sixteenth-Century Europe''. [[Cambridge]]: Cambridge University Press. ISBN <bdi>9780521852760</bdi>.</ref><ref>Harris, Jason (2004). ''The Low Countries as a crossroads of religious beliefs'' ([Online-Ausg.]. ed.). Leiden [u.a.]: Brill. ISBN <bdi>9789004122888</bdi>.</ref> [[Stampa:Antwerp Belgium Museum-Plantin-Moretus-05.jpg|xellug|daqsminuri|318x318px|Il-bitħa interna tal-mużew.]] Wara l-[[mewt]] ta' Plantin, is-sjieda tal-kumpanija għaddiet għand ibnu tar-rispett Jan Moretus. Filwaqt li l-biċċa l-kbira tal-kumpaniji tal-istampar iddisponew mill-kollezzjonijiet tagħhom ta' tipi antiki fis-sekli 18 u 19 b'rispons għal bidla fil-gosti, il-kumpanija ta' Plantin-Moretus "b'mod devot ippreservat il-kollezzjoni tal-fundatur tagħha".<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2012/07/caracteres-de-luniversite.html|titlu=Typefoundry: Caractères de l’Université|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2011/04/garamond-or-garamont.html|titlu=Typefoundry: Garamond or Garamont?|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>Warde, Beatrice (1926). "The 'Garamond' Types". ''The Fleuron'': 131–179.</ref> Erba' nisa ħadu ħsieb l-amministrazzjoni tal-istamperija tal-familja ta' Plantin-Moretus matul is-sekli 16, 17 u 18: [[Martina Plantin]], [[Anna Goos]], [[Anna Maria de Neuf]] u [[Maria Theresia Borrekens]].<ref>{{Ċita web|url=https://medium.com/@museumplantinmoretus/leading-ladies-806a59931791|titlu=Leading Ladies|kunjom=Plantin-Moretus|isem=Museum|data=2020-10-22|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Fl-1876 [[Edward Moretus]] bigħ il-kumpanija lill-belt ta' Anversa. Sena wara l-pubbliku seta' jżur il-kwartieri tal-għajxien tagħha kif ukoll it-tagħmir antik tal-istamperija. Il-kollezzjoni ntużat b'mod estensiv għar-riċerka, mill-istoriċi [[H. D. L. Vervliet]], [[Mike Parker]] u [[Harry Carter]].<ref>Carter, Harry (2002). ''A view of early typography up to about 1600'' (Reprinted ed.). [[Londra]]: Hyphen. ISBN <bdi>9780907259213</bdi>.</ref> Iben Carter, Matthew, iktar 'il quddiem iddeskriva din ir-riċerka bħala daqqa t'id biex jintwera "li l-ifjen kollezzjoni ta' tipi tal-istampar prodotti fl-epoka tad-deheb tat-tipografija kienet tinsab f'kundizzjoni perfetta (apparti xi ftit diżordni) flimkien mar-rakkonti u mal-inventarji ta' Plantin li saħansitra jelenka min qata' t-tipi tiegħu".<ref>Drucker, Margaret Re ; essays by Johanna; Mosley, James (2003). ''Typographically speaking : the art of Matthew Carter'' (2. ed.). [[Belt ta' New York|New York]]: Princeton Architectural. p. 33. ISBN <bdi>9781568984278</bdi>.</ref> == Sit ta' Wirt Dinji == Fl-2002 il-mużew ġie nnominat bħala sit indikattiv sabiex isir Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO<ref>{{Ċita web|url=https://placeandsee.com/wiki/plantin-moretus-museum?spmchkbj=spmprvbj6uov54hruLH9P8x3BrTQLULLeZ|titlu=Plantin-Moretus Museum|sit=placeandsee.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> u fl-2005 ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.<ref name=":0" /> Il-Mużew ta' Plantin-Moretus għandu kollezzjoni eċċezzjonali ta' materjal tipografiku.<ref>{{Ċita web|url=http://typefoundry.blogspot.com/2006/01/materials-of-typefounding.html|titlu=Typefoundry: The materials of typefounding|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Mhux biss fih tnejn mill-eqdem stamperiji fid-dinja u settijiet kompluti ta' forom u ta' matriċi, talli fih librerija estensiva, tiżjin rikk fuq ġewwa u l-arkivji kollha tan-negozju ta' Plantin, li tniżżlu fir-Reġistru tal-[[Programm Memorja tad-Dinja]] tal-UNESCO fl-2001 bħala rikonoxximent tal-importanza storika tagħhom.<ref>{{Ċita web|url=https://en.unesco.org/memoryoftheworld/registry/366|titlu=Business Archives of the Officina Plantiniana|kunjom=https://plus.google.com/+UNESCO|sit=UNESCO|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://vlaamse-erfgoedbibliotheken.be/nieuws/search/results/taxonomy:967|titlu=Zoeken in Nieuws: Memory of the World {{!}} Vlaamse Erfgoedbibliotheken|sit=vlaamse-erfgoedbibliotheken.be|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-valur universali straordinarju tal-Mużew ta' Plantin-Moretus ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".<ref name=":0" /> [[Stampa:Library of Plantin-Moretus Museum in Antwerp.jpg|daqsminuri|276x276px|Il-librerija tal-Mużew ta' Plantin-Moretus f'Anversa.]] == Kollezzjoni == * [[Bibbja]] b'ħames lingwi: ''Biblia Polyglotta'' (1568-1573); * it-[[teżawru]] ''Teutoniae Linguae'' ta' [[Cornelis Kiliaan]]; * ktieb tal-[[ġeografija]]: ''Theatrum Orbis Terrarum'' ta' [[Abraham Ortelius]]; * ktieb li jiddeskrivi l-ħxejjex aromatiċi: ''Cruydeboeck'' ta' [[Rembert Dodoens]]; * ktieb tal-[[astronomija]] ta' [[Andreas Vesalius]] u [[Joannes Valverde]]; * ktieb dwar in-numri deċimali ta' [[Simon Stevin]]; * Bibbja ta' 36 vers; * [[Pittura|pitturi]] u tpinġijiet ta' [[Peter Paul Rubens]]; * l-istudju tal-umanist [[Justus Lipsius]] u ħafna mix-xogħlijiet tiegħu;<ref>{{Ċita web|url=http://www.trabel.com/antwerp-plantin.htm|titlu=The Plantin-Moretus Museum in Antwerp, Antwerpen|sit=www.trabel.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> * uħid mill-materjali li ntużaw mid-disinjatur tat-tipa u l-istampatur [[Franza|Franċiż]] [[Robert Granjon]]. == Biblijografija == * Voet, Leon (1969), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol. 1, Christopher Plantin and the Moretuses: their lives and their world, [[Amsterdam]]: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, <nowiki>ISBN 0710064667</nowiki>. * Voet, Leon; Kaye, Raymond H. (1972), The Golden Compasses: a history and evaluation of the printing and publishing activities of the Officina Plantiniana at Antwerp. Vol.2 The management of a printing and publishing house in Renaissance and Baroque, Amsterdam: Vangendt & Co. London: Routledge & Kegan Paul, ISBN 0839000049. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Mużewijiet]] [[Kategorija:Belġju]] iq5ewcv3fbsdcqu8rag71dpvtvpt0ff 14 28852 279377 2022-08-19T18:26:16Z Chrisportelli 355 Paġna ġdida: {{twieldu|162|1|17}} wikitext text/x-wiki {{twieldu|162|1|17}} 5aj1c7youhkmvluzb15wx0yc5gl9d9o 14 28853 279378 2022-08-19T18:27:12Z Chrisportelli 355 Paġna ġdida: {{mietu|167|4|17}} wikitext text/x-wiki {{mietu|167|4|17}} 6m5x4bwhl3mk2divmb5rdzskjp3mx1b 14 28854 279379 2022-08-19T18:27:45Z Chrisportelli 355 Paġna ġdida: {{deċennju|1670|17}} wikitext text/x-wiki {{deċennju|1670|17}} 0pmms1ifjg1h3mn4de4qtabu514m7bb 0 28855 279385 2022-08-19T19:09:54Z Trigcly 17859 Kontenut, stampi, kwotazzjonijiet u ħoloq wikitext text/x-wiki [[Stampa:Newgrange.JPG|daqsminuri|261x261px|Newgrange]] '''Brú na Bóinne''' (pronunzja bl-[[Lingwa Irlandiża|Irlandiż]]: [ˈbˠɾˠuː n̪ˠə ˈbˠoːn̠ʲə]; li litteralment tfisser "Palazz ta' Boyne" jew aħjar "Wied ta' Boyne") jew '''l-oqbra tal-Wied ta'''' '''Boyne''', hija żona fil-Kontea ta' Meath, l-[[Repubblika tal-Irlanda|Irlanda]], li tinsab f'lilwa tax-xmara [[Boyne]]. Fiha wieħed mill-iżjed pajsaġġi [[Preistorja|preistoriċi]] importanti fid-[[Id-Dinja|dinja]] li jmur lura għan-[[Neolitiku]]. Tinkludi l-oqbra megalitiċi tal-passaġġ il-kbir ta' [[Knowth]], [[Newgrange]] u [[Dowth]], kif ukoll xi 90 [[monument]] addizzjonali. Il-[[kultura]] [[Arkeoloġija|arkeoloġika]] assoċjata ma' dawn is-siti tissejjaħ il-"kultura ta' Boyne". Brú na Bóinne ġiet iddeżinjata bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] mill-1993 bit-titlu "Brú na Bóinne - Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne".<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/659/|titlu=Br&uacute; na B&oacute;inne - Archaeological Ensemble of the Bend of the Boyne|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Pożizzjoni == Iż-żona tinsab tmien kilometri fil-Punent ta' Drogheda fil-Kontea ta' Meath, Irlanda, f'lilwa tax-xmara Boyne. Tinsab madwar 40 kilometru fit-Tramuntana ta' [[Dublin]].<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://www.worldheritageireland.ie/bru-na-boinne/|titlu=Brú na Bóinne {{!}} World Heritage {{!}} World Heritage Ireland|sit=www.worldheritageireland.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Brú na Bóinne hija mdawra fuq in-naħat tan-Nofsinhar, tal-Punent u tal-Lvant bix-xmara Boyne; barra minn hekk, tributarju żgħir tax-xmara Boyne, ix-xmara [[Mattock]], tnixxi tul it-tarf tat-Tramuntana, u kważi tiċċirkonda għalkollox lil Brú na Bóinne bl-ilma. Kollha ħlief tnejn mis-siti preistoriċi jinsabu fuq din il-[[peniżola]] tax-xmara. == Deskrizzjoni == [[Stampa:20130808 bru na boinne47.JPG|xellug|daqsminuri|252x252px|Il-qabar bil-passaġġ ta' Knowth]] Iż-żona kienet ċentru ta' insedjament uman għal mill-inqas 6,000 sena, iżda l-istrutturi ewlenin imorru lura għal madwar 5,000 sena ilu, mill-perjodu Neolitiku. Is-sit huwa kumpless ta' tumbati Neolitiċi, oqbra bil-kompartimenti, ħaġar wieqaf, ċrieki magħmula bil-ħaġar, u strutturi preistoriċi oħrajn, uħud saħansitra mill-35-32 [[Ante Christum natum|Q.K]]. Is-sit huwa iktar antik mill-[[piramidi Eġizzjani]] u nbena b'sofistikazzjoni u b'għarfien dwar ix-[[xjenza]] u l-[[astronomija]], xi ħaġa li toħroġ fid-dieher fil-passaġġ tal-qabar ta' Newgrange.<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/stonelight12.htm|titlu=Digging into the roots of the rich and varied Boyne Culture|sit=www.newgrange.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Is-sit ikopri 780 ettaru (1,927 akru) u fih madwar 40 qabar b'passaġġ, kif ukoll siti preistoriċi oħra u strutturi li nbnew wara. Il-maġġoranza tal-monumenti huma kkonċentrati fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara. L-iżjed siti magħrufa fi ħdan il-''Brú na Bóinne'' huma l-oqbra bil-passaġġi ta' Newgrange, ta' Knowth u ta' Dowth, kollha kemm hu magħrufa għall-kollezzjonijiet tagħhom ta' [[arti]] megalitika. Kull wieħed minn dawn is-siti jinsab fuq roqgħa tal-lilwa tax-xmara u tnejn mill-oqbra, Knowth u Newgrange, milli jidher għandhom ħaġriet li ntużaw mill-ġdid minn xi monument preċedenti fis-sit stess. Newgrange hija t-tumbata ċentrali taċ-ċimiterju ta' oqbra bil-passaġġi tal-Wied ta' Boyne. It-tumbata ċirkolari b'kompartiment funebri b'għamla ta' salib, għandu dijametru ta' iktar minn 100 metru. Knowth u Dowth għandhom daqs paragunabbli. Ma hemmx evidenza fil-post ta' attività preċedenti, għajr għal xi sejbiet ta' għodod taż-żnied li tħallew minn xi kaċċaturi Mesolitiċi. [[Stampa:Brú na Bóinne.jpg|daqsminuri|252x252px|Veduta mill-ajru ta' Brú na Bóinne]] L-oqbra bil-passaġġi nbnew għall-ħabta tat-3,300 Q.K. u x-xogħol tal-kostruzzjoni waqaf ħesrem għall-ħabta tal-2,900 Q.K. L-ikbar tliet oqbra ta' Newgrange, Knowth u Dowth jaf inbnew b'tali mod li jkunu viżibbli minn xulxin u minn approċċi fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar tul ix-xmara Boyne, bħala parti minn skema biex "l-elementi individwali preċedenti taċ-ċimiterju estiż tal-oqbra bil-passaġġi jingħataw konfigurazzjoni kollettiva preistorika ferm iktar definita".<ref>Fenwick, Joseph (2015). "A reassembly of the monumental fragments in Dowth townland and their significance as an integral part of the prehistoric numinous precinct of Brú na Bóinne, Co. Meath". ''Journal of Irish Archaeology''. '''XXIV''': 46.</ref> Iż-żona baqgħet tintuża għall-abitazzjoni u għar-ritwali sa Żmien il-Bronż bikri, u matul dan iż-żmien inbnew ċrieki bil-pilastri tal-[[injam]], b'foss u bit-tumbati (imsejħa kollettivament "''henges''"). L-artefatti minn Żmien il-Bronż aħħari jispikkaw inqas: oqbra b'foss għamla ta' ċirku u tumbati maħruqa. Għal Żmien il-[[Ħadid]] hemm evidenza biss ta' attività sporadika, bħal xi oqbra ħdejn Knowth u [[Rosnaree]]. Oġġetti ta' valur minn żmien ir-[[Imperu Ruman|Rumani]], bħal muniti u ġojjellerija, li kienu jingħataw bħala offerti nstabu ħdejn Newgrange. Bosta siti u strutturi megalitiċi oħra ġew identifikati fi ħdan il-lilwa tax-xmara Boyne u ngħataw deżinjazzjonijiet sempliċi b'ittri differenti, bħall-Istrutturi M. Apparti t-tliet oqbra l-kbar, diversi siti ċerimonjali oħra jikkostitwixxu l-kumpless, inkluż:<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/pdf/bru_na_boinne_dec08.pdf|titlu=Brú na Bóinne World Heritage Site Research Framework. Heritage Council}}</ref> * il-''henge'' ta' Cloghalea; * il-qabar bil-passaġġ ta' Townleyhall; * il-''henge'' u l-għadira ritwali ta' Monknewtown; * il-''cursus'' ta' Newgrange. == Allinjamenti astronomiċi == Kull wieħed mit-tliet siti megalitiċi prinċipali għandu importanza arkeoastronomika sinifikanti. Newgrange u Dowth għandhom allinjament solari mas-solstizju tax-xitwa, filwaqt li Knowth huwa orjentat lejn l-ekwinozju tar-rebbiegħa u tal-ħarifa. Barra minn hekk, l-inħawi l-iktar fil-qrib tas-siti prinċipali ġew investigati għal allinjamenti possibbli oħra. Il-konfigurazzjoni u d-disinn tal-kumpless ta' Brú na Bóinne tul il-wied ġew studjati wkoll għall-importanza astronomika tagħhom. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Newgrange, Ireland.jpg|daqsminuri|275x275px|Id-daħla megalitika bit-tinqix ta' Newgrange]] Is-sit Brú na Bóinne - il-Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Ċentru għall-viżitaturi == Kull aċċess għal Newgrange u Knowth isir biss permezz ta' żjara gwidata, b'tours li jibdew miċ-Ċentru għall-Viżitaturi, li nfetaħ fl-1997 f'Donore, il-Kontea ta' Meath. Iċ-ċentru turistiku għall-viżitaturi jinsab fuq in-naħa tan-Nofsinhar tax-xmara Boyne, u s-sit storiku jinsab fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara u jiġi aċċessat permezz ta' karozza tal-linja privata flimkien mal-gwida tat-tour.<ref name=":1" /> == Aċċess bit-trasport pubbliku == Ir-rotta 163 tal-Bus Éireann topera bejn Drogheda u ċ-Ċentru għall-Viżitaturi ta' Brú na Bóinne u tgħaddi minn Donore.<ref>{{Ċita web|url=https://buseireann.ie/inner.php?id=247|titlu=Dublin Airport - Bus Éireann - View Ireland Bus and Coach Timetables & Buy Tickets|sit=buseireann.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> L-eqreb stazzjon ferrovjarju huwa l-istazzjon ferrovjarju ta' Drogheda li jinsab madwar disa' kilometri 'l bogħod. == Biblijografija == * Lewis-Williams, D. and Pearce, D., Inside the Neolithic Mind, Thames and Hudson, [[Londra]], 2005, <nowiki>ISBN 0-500-05138-0</nowiki> * O'Kelly, M. J., Newgrange: archaeology, art, and legend, Londra: Thames and Hudson, Ltd., 1982. * Stout, Geraldine, ''Newgrange and the Bend of the Boyne'', 2002, [[Cork]] University Press, <nowiki>ISBN 1859183417</nowiki>, 9781859183410. == Referenzi == oax53v733h4itb75rivgwgnhph5np7r 279386 279385 2022-08-19T19:10:02Z Trigcly 17859 added [[Category:Siti arkeoloġiċi]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Newgrange.JPG|daqsminuri|261x261px|Newgrange]] '''Brú na Bóinne''' (pronunzja bl-[[Lingwa Irlandiża|Irlandiż]]: [ˈbˠɾˠuː n̪ˠə ˈbˠoːn̠ʲə]; li litteralment tfisser "Palazz ta' Boyne" jew aħjar "Wied ta' Boyne") jew '''l-oqbra tal-Wied ta'''' '''Boyne''', hija żona fil-Kontea ta' Meath, l-[[Repubblika tal-Irlanda|Irlanda]], li tinsab f'lilwa tax-xmara [[Boyne]]. Fiha wieħed mill-iżjed pajsaġġi [[Preistorja|preistoriċi]] importanti fid-[[Id-Dinja|dinja]] li jmur lura għan-[[Neolitiku]]. Tinkludi l-oqbra megalitiċi tal-passaġġ il-kbir ta' [[Knowth]], [[Newgrange]] u [[Dowth]], kif ukoll xi 90 [[monument]] addizzjonali. Il-[[kultura]] [[Arkeoloġija|arkeoloġika]] assoċjata ma' dawn is-siti tissejjaħ il-"kultura ta' Boyne". Brú na Bóinne ġiet iddeżinjata bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] mill-1993 bit-titlu "Brú na Bóinne - Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne".<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/659/|titlu=Br&uacute; na B&oacute;inne - Archaeological Ensemble of the Bend of the Boyne|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Pożizzjoni == Iż-żona tinsab tmien kilometri fil-Punent ta' Drogheda fil-Kontea ta' Meath, Irlanda, f'lilwa tax-xmara Boyne. Tinsab madwar 40 kilometru fit-Tramuntana ta' [[Dublin]].<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://www.worldheritageireland.ie/bru-na-boinne/|titlu=Brú na Bóinne {{!}} World Heritage {{!}} World Heritage Ireland|sit=www.worldheritageireland.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Brú na Bóinne hija mdawra fuq in-naħat tan-Nofsinhar, tal-Punent u tal-Lvant bix-xmara Boyne; barra minn hekk, tributarju żgħir tax-xmara Boyne, ix-xmara [[Mattock]], tnixxi tul it-tarf tat-Tramuntana, u kważi tiċċirkonda għalkollox lil Brú na Bóinne bl-ilma. Kollha ħlief tnejn mis-siti preistoriċi jinsabu fuq din il-[[peniżola]] tax-xmara. == Deskrizzjoni == [[Stampa:20130808 bru na boinne47.JPG|xellug|daqsminuri|252x252px|Il-qabar bil-passaġġ ta' Knowth]] Iż-żona kienet ċentru ta' insedjament uman għal mill-inqas 6,000 sena, iżda l-istrutturi ewlenin imorru lura għal madwar 5,000 sena ilu, mill-perjodu Neolitiku. Is-sit huwa kumpless ta' tumbati Neolitiċi, oqbra bil-kompartimenti, ħaġar wieqaf, ċrieki magħmula bil-ħaġar, u strutturi preistoriċi oħrajn, uħud saħansitra mill-35-32 [[Ante Christum natum|Q.K]]. Is-sit huwa iktar antik mill-[[piramidi Eġizzjani]] u nbena b'sofistikazzjoni u b'għarfien dwar ix-[[xjenza]] u l-[[astronomija]], xi ħaġa li toħroġ fid-dieher fil-passaġġ tal-qabar ta' Newgrange.<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/stonelight12.htm|titlu=Digging into the roots of the rich and varied Boyne Culture|sit=www.newgrange.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Is-sit ikopri 780 ettaru (1,927 akru) u fih madwar 40 qabar b'passaġġ, kif ukoll siti preistoriċi oħra u strutturi li nbnew wara. Il-maġġoranza tal-monumenti huma kkonċentrati fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara. L-iżjed siti magħrufa fi ħdan il-''Brú na Bóinne'' huma l-oqbra bil-passaġġi ta' Newgrange, ta' Knowth u ta' Dowth, kollha kemm hu magħrufa għall-kollezzjonijiet tagħhom ta' [[arti]] megalitika. Kull wieħed minn dawn is-siti jinsab fuq roqgħa tal-lilwa tax-xmara u tnejn mill-oqbra, Knowth u Newgrange, milli jidher għandhom ħaġriet li ntużaw mill-ġdid minn xi monument preċedenti fis-sit stess. Newgrange hija t-tumbata ċentrali taċ-ċimiterju ta' oqbra bil-passaġġi tal-Wied ta' Boyne. It-tumbata ċirkolari b'kompartiment funebri b'għamla ta' salib, għandu dijametru ta' iktar minn 100 metru. Knowth u Dowth għandhom daqs paragunabbli. Ma hemmx evidenza fil-post ta' attività preċedenti, għajr għal xi sejbiet ta' għodod taż-żnied li tħallew minn xi kaċċaturi Mesolitiċi. [[Stampa:Brú na Bóinne.jpg|daqsminuri|252x252px|Veduta mill-ajru ta' Brú na Bóinne]] L-oqbra bil-passaġġi nbnew għall-ħabta tat-3,300 Q.K. u x-xogħol tal-kostruzzjoni waqaf ħesrem għall-ħabta tal-2,900 Q.K. L-ikbar tliet oqbra ta' Newgrange, Knowth u Dowth jaf inbnew b'tali mod li jkunu viżibbli minn xulxin u minn approċċi fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar tul ix-xmara Boyne, bħala parti minn skema biex "l-elementi individwali preċedenti taċ-ċimiterju estiż tal-oqbra bil-passaġġi jingħataw konfigurazzjoni kollettiva preistorika ferm iktar definita".<ref>Fenwick, Joseph (2015). "A reassembly of the monumental fragments in Dowth townland and their significance as an integral part of the prehistoric numinous precinct of Brú na Bóinne, Co. Meath". ''Journal of Irish Archaeology''. '''XXIV''': 46.</ref> Iż-żona baqgħet tintuża għall-abitazzjoni u għar-ritwali sa Żmien il-Bronż bikri, u matul dan iż-żmien inbnew ċrieki bil-pilastri tal-[[injam]], b'foss u bit-tumbati (imsejħa kollettivament "''henges''"). L-artefatti minn Żmien il-Bronż aħħari jispikkaw inqas: oqbra b'foss għamla ta' ċirku u tumbati maħruqa. Għal Żmien il-[[Ħadid]] hemm evidenza biss ta' attività sporadika, bħal xi oqbra ħdejn Knowth u [[Rosnaree]]. Oġġetti ta' valur minn żmien ir-[[Imperu Ruman|Rumani]], bħal muniti u ġojjellerija, li kienu jingħataw bħala offerti nstabu ħdejn Newgrange. Bosta siti u strutturi megalitiċi oħra ġew identifikati fi ħdan il-lilwa tax-xmara Boyne u ngħataw deżinjazzjonijiet sempliċi b'ittri differenti, bħall-Istrutturi M. Apparti t-tliet oqbra l-kbar, diversi siti ċerimonjali oħra jikkostitwixxu l-kumpless, inkluż:<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/pdf/bru_na_boinne_dec08.pdf|titlu=Brú na Bóinne World Heritage Site Research Framework. Heritage Council}}</ref> * il-''henge'' ta' Cloghalea; * il-qabar bil-passaġġ ta' Townleyhall; * il-''henge'' u l-għadira ritwali ta' Monknewtown; * il-''cursus'' ta' Newgrange. == Allinjamenti astronomiċi == Kull wieħed mit-tliet siti megalitiċi prinċipali għandu importanza arkeoastronomika sinifikanti. Newgrange u Dowth għandhom allinjament solari mas-solstizju tax-xitwa, filwaqt li Knowth huwa orjentat lejn l-ekwinozju tar-rebbiegħa u tal-ħarifa. Barra minn hekk, l-inħawi l-iktar fil-qrib tas-siti prinċipali ġew investigati għal allinjamenti possibbli oħra. Il-konfigurazzjoni u d-disinn tal-kumpless ta' Brú na Bóinne tul il-wied ġew studjati wkoll għall-importanza astronomika tagħhom. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Newgrange, Ireland.jpg|daqsminuri|275x275px|Id-daħla megalitika bit-tinqix ta' Newgrange]] Is-sit Brú na Bóinne - il-Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Ċentru għall-viżitaturi == Kull aċċess għal Newgrange u Knowth isir biss permezz ta' żjara gwidata, b'tours li jibdew miċ-Ċentru għall-Viżitaturi, li nfetaħ fl-1997 f'Donore, il-Kontea ta' Meath. Iċ-ċentru turistiku għall-viżitaturi jinsab fuq in-naħa tan-Nofsinhar tax-xmara Boyne, u s-sit storiku jinsab fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara u jiġi aċċessat permezz ta' karozza tal-linja privata flimkien mal-gwida tat-tour.<ref name=":1" /> == Aċċess bit-trasport pubbliku == Ir-rotta 163 tal-Bus Éireann topera bejn Drogheda u ċ-Ċentru għall-Viżitaturi ta' Brú na Bóinne u tgħaddi minn Donore.<ref>{{Ċita web|url=https://buseireann.ie/inner.php?id=247|titlu=Dublin Airport - Bus Éireann - View Ireland Bus and Coach Timetables & Buy Tickets|sit=buseireann.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> L-eqreb stazzjon ferrovjarju huwa l-istazzjon ferrovjarju ta' Drogheda li jinsab madwar disa' kilometri 'l bogħod. == Biblijografija == * Lewis-Williams, D. and Pearce, D., Inside the Neolithic Mind, Thames and Hudson, [[Londra]], 2005, <nowiki>ISBN 0-500-05138-0</nowiki> * O'Kelly, M. J., Newgrange: archaeology, art, and legend, Londra: Thames and Hudson, Ltd., 1982. * Stout, Geraldine, ''Newgrange and the Bend of the Boyne'', 2002, [[Cork]] University Press, <nowiki>ISBN 1859183417</nowiki>, 9781859183410. == Referenzi == [[Kategorija:Siti arkeoloġiċi]] p01fcplaq7zqg4v7lzcvqa9w6s5gchs 279387 279386 2022-08-19T19:10:08Z Trigcly 17859 added [[Category:Preistorja]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Newgrange.JPG|daqsminuri|261x261px|Newgrange]] '''Brú na Bóinne''' (pronunzja bl-[[Lingwa Irlandiża|Irlandiż]]: [ˈbˠɾˠuː n̪ˠə ˈbˠoːn̠ʲə]; li litteralment tfisser "Palazz ta' Boyne" jew aħjar "Wied ta' Boyne") jew '''l-oqbra tal-Wied ta'''' '''Boyne''', hija żona fil-Kontea ta' Meath, l-[[Repubblika tal-Irlanda|Irlanda]], li tinsab f'lilwa tax-xmara [[Boyne]]. Fiha wieħed mill-iżjed pajsaġġi [[Preistorja|preistoriċi]] importanti fid-[[Id-Dinja|dinja]] li jmur lura għan-[[Neolitiku]]. Tinkludi l-oqbra megalitiċi tal-passaġġ il-kbir ta' [[Knowth]], [[Newgrange]] u [[Dowth]], kif ukoll xi 90 [[monument]] addizzjonali. Il-[[kultura]] [[Arkeoloġija|arkeoloġika]] assoċjata ma' dawn is-siti tissejjaħ il-"kultura ta' Boyne". Brú na Bóinne ġiet iddeżinjata bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] mill-1993 bit-titlu "Brú na Bóinne - Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne".<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/659/|titlu=Br&uacute; na B&oacute;inne - Archaeological Ensemble of the Bend of the Boyne|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Pożizzjoni == Iż-żona tinsab tmien kilometri fil-Punent ta' Drogheda fil-Kontea ta' Meath, Irlanda, f'lilwa tax-xmara Boyne. Tinsab madwar 40 kilometru fit-Tramuntana ta' [[Dublin]].<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://www.worldheritageireland.ie/bru-na-boinne/|titlu=Brú na Bóinne {{!}} World Heritage {{!}} World Heritage Ireland|sit=www.worldheritageireland.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Brú na Bóinne hija mdawra fuq in-naħat tan-Nofsinhar, tal-Punent u tal-Lvant bix-xmara Boyne; barra minn hekk, tributarju żgħir tax-xmara Boyne, ix-xmara [[Mattock]], tnixxi tul it-tarf tat-Tramuntana, u kważi tiċċirkonda għalkollox lil Brú na Bóinne bl-ilma. Kollha ħlief tnejn mis-siti preistoriċi jinsabu fuq din il-[[peniżola]] tax-xmara. == Deskrizzjoni == [[Stampa:20130808 bru na boinne47.JPG|xellug|daqsminuri|252x252px|Il-qabar bil-passaġġ ta' Knowth]] Iż-żona kienet ċentru ta' insedjament uman għal mill-inqas 6,000 sena, iżda l-istrutturi ewlenin imorru lura għal madwar 5,000 sena ilu, mill-perjodu Neolitiku. Is-sit huwa kumpless ta' tumbati Neolitiċi, oqbra bil-kompartimenti, ħaġar wieqaf, ċrieki magħmula bil-ħaġar, u strutturi preistoriċi oħrajn, uħud saħansitra mill-35-32 [[Ante Christum natum|Q.K]]. Is-sit huwa iktar antik mill-[[piramidi Eġizzjani]] u nbena b'sofistikazzjoni u b'għarfien dwar ix-[[xjenza]] u l-[[astronomija]], xi ħaġa li toħroġ fid-dieher fil-passaġġ tal-qabar ta' Newgrange.<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/stonelight12.htm|titlu=Digging into the roots of the rich and varied Boyne Culture|sit=www.newgrange.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Is-sit ikopri 780 ettaru (1,927 akru) u fih madwar 40 qabar b'passaġġ, kif ukoll siti preistoriċi oħra u strutturi li nbnew wara. Il-maġġoranza tal-monumenti huma kkonċentrati fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara. L-iżjed siti magħrufa fi ħdan il-''Brú na Bóinne'' huma l-oqbra bil-passaġġi ta' Newgrange, ta' Knowth u ta' Dowth, kollha kemm hu magħrufa għall-kollezzjonijiet tagħhom ta' [[arti]] megalitika. Kull wieħed minn dawn is-siti jinsab fuq roqgħa tal-lilwa tax-xmara u tnejn mill-oqbra, Knowth u Newgrange, milli jidher għandhom ħaġriet li ntużaw mill-ġdid minn xi monument preċedenti fis-sit stess. Newgrange hija t-tumbata ċentrali taċ-ċimiterju ta' oqbra bil-passaġġi tal-Wied ta' Boyne. It-tumbata ċirkolari b'kompartiment funebri b'għamla ta' salib, għandu dijametru ta' iktar minn 100 metru. Knowth u Dowth għandhom daqs paragunabbli. Ma hemmx evidenza fil-post ta' attività preċedenti, għajr għal xi sejbiet ta' għodod taż-żnied li tħallew minn xi kaċċaturi Mesolitiċi. [[Stampa:Brú na Bóinne.jpg|daqsminuri|252x252px|Veduta mill-ajru ta' Brú na Bóinne]] L-oqbra bil-passaġġi nbnew għall-ħabta tat-3,300 Q.K. u x-xogħol tal-kostruzzjoni waqaf ħesrem għall-ħabta tal-2,900 Q.K. L-ikbar tliet oqbra ta' Newgrange, Knowth u Dowth jaf inbnew b'tali mod li jkunu viżibbli minn xulxin u minn approċċi fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar tul ix-xmara Boyne, bħala parti minn skema biex "l-elementi individwali preċedenti taċ-ċimiterju estiż tal-oqbra bil-passaġġi jingħataw konfigurazzjoni kollettiva preistorika ferm iktar definita".<ref>Fenwick, Joseph (2015). "A reassembly of the monumental fragments in Dowth townland and their significance as an integral part of the prehistoric numinous precinct of Brú na Bóinne, Co. Meath". ''Journal of Irish Archaeology''. '''XXIV''': 46.</ref> Iż-żona baqgħet tintuża għall-abitazzjoni u għar-ritwali sa Żmien il-Bronż bikri, u matul dan iż-żmien inbnew ċrieki bil-pilastri tal-[[injam]], b'foss u bit-tumbati (imsejħa kollettivament "''henges''"). L-artefatti minn Żmien il-Bronż aħħari jispikkaw inqas: oqbra b'foss għamla ta' ċirku u tumbati maħruqa. Għal Żmien il-[[Ħadid]] hemm evidenza biss ta' attività sporadika, bħal xi oqbra ħdejn Knowth u [[Rosnaree]]. Oġġetti ta' valur minn żmien ir-[[Imperu Ruman|Rumani]], bħal muniti u ġojjellerija, li kienu jingħataw bħala offerti nstabu ħdejn Newgrange. Bosta siti u strutturi megalitiċi oħra ġew identifikati fi ħdan il-lilwa tax-xmara Boyne u ngħataw deżinjazzjonijiet sempliċi b'ittri differenti, bħall-Istrutturi M. Apparti t-tliet oqbra l-kbar, diversi siti ċerimonjali oħra jikkostitwixxu l-kumpless, inkluż:<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/pdf/bru_na_boinne_dec08.pdf|titlu=Brú na Bóinne World Heritage Site Research Framework. Heritage Council}}</ref> * il-''henge'' ta' Cloghalea; * il-qabar bil-passaġġ ta' Townleyhall; * il-''henge'' u l-għadira ritwali ta' Monknewtown; * il-''cursus'' ta' Newgrange. == Allinjamenti astronomiċi == Kull wieħed mit-tliet siti megalitiċi prinċipali għandu importanza arkeoastronomika sinifikanti. Newgrange u Dowth għandhom allinjament solari mas-solstizju tax-xitwa, filwaqt li Knowth huwa orjentat lejn l-ekwinozju tar-rebbiegħa u tal-ħarifa. Barra minn hekk, l-inħawi l-iktar fil-qrib tas-siti prinċipali ġew investigati għal allinjamenti possibbli oħra. Il-konfigurazzjoni u d-disinn tal-kumpless ta' Brú na Bóinne tul il-wied ġew studjati wkoll għall-importanza astronomika tagħhom. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Newgrange, Ireland.jpg|daqsminuri|275x275px|Id-daħla megalitika bit-tinqix ta' Newgrange]] Is-sit Brú na Bóinne - il-Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Ċentru għall-viżitaturi == Kull aċċess għal Newgrange u Knowth isir biss permezz ta' żjara gwidata, b'tours li jibdew miċ-Ċentru għall-Viżitaturi, li nfetaħ fl-1997 f'Donore, il-Kontea ta' Meath. Iċ-ċentru turistiku għall-viżitaturi jinsab fuq in-naħa tan-Nofsinhar tax-xmara Boyne, u s-sit storiku jinsab fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara u jiġi aċċessat permezz ta' karozza tal-linja privata flimkien mal-gwida tat-tour.<ref name=":1" /> == Aċċess bit-trasport pubbliku == Ir-rotta 163 tal-Bus Éireann topera bejn Drogheda u ċ-Ċentru għall-Viżitaturi ta' Brú na Bóinne u tgħaddi minn Donore.<ref>{{Ċita web|url=https://buseireann.ie/inner.php?id=247|titlu=Dublin Airport - Bus Éireann - View Ireland Bus and Coach Timetables & Buy Tickets|sit=buseireann.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> L-eqreb stazzjon ferrovjarju huwa l-istazzjon ferrovjarju ta' Drogheda li jinsab madwar disa' kilometri 'l bogħod. == Biblijografija == * Lewis-Williams, D. and Pearce, D., Inside the Neolithic Mind, Thames and Hudson, [[Londra]], 2005, <nowiki>ISBN 0-500-05138-0</nowiki> * O'Kelly, M. J., Newgrange: archaeology, art, and legend, Londra: Thames and Hudson, Ltd., 1982. * Stout, Geraldine, ''Newgrange and the Bend of the Boyne'', 2002, [[Cork]] University Press, <nowiki>ISBN 1859183417</nowiki>, 9781859183410. == Referenzi == [[Kategorija:Siti arkeoloġiċi]] [[Kategorija:Preistorja]] 85bx85n7599atbof8zwegoko2p5nbrp 279388 279387 2022-08-19T19:10:24Z Trigcly 17859 added [[Category:Siti ta' Wirt Dinji]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Newgrange.JPG|daqsminuri|261x261px|Newgrange]] '''Brú na Bóinne''' (pronunzja bl-[[Lingwa Irlandiża|Irlandiż]]: [ˈbˠɾˠuː n̪ˠə ˈbˠoːn̠ʲə]; li litteralment tfisser "Palazz ta' Boyne" jew aħjar "Wied ta' Boyne") jew '''l-oqbra tal-Wied ta'''' '''Boyne''', hija żona fil-Kontea ta' Meath, l-[[Repubblika tal-Irlanda|Irlanda]], li tinsab f'lilwa tax-xmara [[Boyne]]. Fiha wieħed mill-iżjed pajsaġġi [[Preistorja|preistoriċi]] importanti fid-[[Id-Dinja|dinja]] li jmur lura għan-[[Neolitiku]]. Tinkludi l-oqbra megalitiċi tal-passaġġ il-kbir ta' [[Knowth]], [[Newgrange]] u [[Dowth]], kif ukoll xi 90 [[monument]] addizzjonali. Il-[[kultura]] [[Arkeoloġija|arkeoloġika]] assoċjata ma' dawn is-siti tissejjaħ il-"kultura ta' Boyne". Brú na Bóinne ġiet iddeżinjata bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] mill-1993 bit-titlu "Brú na Bóinne - Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne".<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/659/|titlu=Br&uacute; na B&oacute;inne - Archaeological Ensemble of the Bend of the Boyne|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Pożizzjoni == Iż-żona tinsab tmien kilometri fil-Punent ta' Drogheda fil-Kontea ta' Meath, Irlanda, f'lilwa tax-xmara Boyne. Tinsab madwar 40 kilometru fit-Tramuntana ta' [[Dublin]].<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://www.worldheritageireland.ie/bru-na-boinne/|titlu=Brú na Bóinne {{!}} World Heritage {{!}} World Heritage Ireland|sit=www.worldheritageireland.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Brú na Bóinne hija mdawra fuq in-naħat tan-Nofsinhar, tal-Punent u tal-Lvant bix-xmara Boyne; barra minn hekk, tributarju żgħir tax-xmara Boyne, ix-xmara [[Mattock]], tnixxi tul it-tarf tat-Tramuntana, u kważi tiċċirkonda għalkollox lil Brú na Bóinne bl-ilma. Kollha ħlief tnejn mis-siti preistoriċi jinsabu fuq din il-[[peniżola]] tax-xmara. == Deskrizzjoni == [[Stampa:20130808 bru na boinne47.JPG|xellug|daqsminuri|252x252px|Il-qabar bil-passaġġ ta' Knowth]] Iż-żona kienet ċentru ta' insedjament uman għal mill-inqas 6,000 sena, iżda l-istrutturi ewlenin imorru lura għal madwar 5,000 sena ilu, mill-perjodu Neolitiku. Is-sit huwa kumpless ta' tumbati Neolitiċi, oqbra bil-kompartimenti, ħaġar wieqaf, ċrieki magħmula bil-ħaġar, u strutturi preistoriċi oħrajn, uħud saħansitra mill-35-32 [[Ante Christum natum|Q.K]]. Is-sit huwa iktar antik mill-[[piramidi Eġizzjani]] u nbena b'sofistikazzjoni u b'għarfien dwar ix-[[xjenza]] u l-[[astronomija]], xi ħaġa li toħroġ fid-dieher fil-passaġġ tal-qabar ta' Newgrange.<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/stonelight12.htm|titlu=Digging into the roots of the rich and varied Boyne Culture|sit=www.newgrange.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Is-sit ikopri 780 ettaru (1,927 akru) u fih madwar 40 qabar b'passaġġ, kif ukoll siti preistoriċi oħra u strutturi li nbnew wara. Il-maġġoranza tal-monumenti huma kkonċentrati fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara. L-iżjed siti magħrufa fi ħdan il-''Brú na Bóinne'' huma l-oqbra bil-passaġġi ta' Newgrange, ta' Knowth u ta' Dowth, kollha kemm hu magħrufa għall-kollezzjonijiet tagħhom ta' [[arti]] megalitika. Kull wieħed minn dawn is-siti jinsab fuq roqgħa tal-lilwa tax-xmara u tnejn mill-oqbra, Knowth u Newgrange, milli jidher għandhom ħaġriet li ntużaw mill-ġdid minn xi monument preċedenti fis-sit stess. Newgrange hija t-tumbata ċentrali taċ-ċimiterju ta' oqbra bil-passaġġi tal-Wied ta' Boyne. It-tumbata ċirkolari b'kompartiment funebri b'għamla ta' salib, għandu dijametru ta' iktar minn 100 metru. Knowth u Dowth għandhom daqs paragunabbli. Ma hemmx evidenza fil-post ta' attività preċedenti, għajr għal xi sejbiet ta' għodod taż-żnied li tħallew minn xi kaċċaturi Mesolitiċi. [[Stampa:Brú na Bóinne.jpg|daqsminuri|252x252px|Veduta mill-ajru ta' Brú na Bóinne]] L-oqbra bil-passaġġi nbnew għall-ħabta tat-3,300 Q.K. u x-xogħol tal-kostruzzjoni waqaf ħesrem għall-ħabta tal-2,900 Q.K. L-ikbar tliet oqbra ta' Newgrange, Knowth u Dowth jaf inbnew b'tali mod li jkunu viżibbli minn xulxin u minn approċċi fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar tul ix-xmara Boyne, bħala parti minn skema biex "l-elementi individwali preċedenti taċ-ċimiterju estiż tal-oqbra bil-passaġġi jingħataw konfigurazzjoni kollettiva preistorika ferm iktar definita".<ref>Fenwick, Joseph (2015). "A reassembly of the monumental fragments in Dowth townland and their significance as an integral part of the prehistoric numinous precinct of Brú na Bóinne, Co. Meath". ''Journal of Irish Archaeology''. '''XXIV''': 46.</ref> Iż-żona baqgħet tintuża għall-abitazzjoni u għar-ritwali sa Żmien il-Bronż bikri, u matul dan iż-żmien inbnew ċrieki bil-pilastri tal-[[injam]], b'foss u bit-tumbati (imsejħa kollettivament "''henges''"). L-artefatti minn Żmien il-Bronż aħħari jispikkaw inqas: oqbra b'foss għamla ta' ċirku u tumbati maħruqa. Għal Żmien il-[[Ħadid]] hemm evidenza biss ta' attività sporadika, bħal xi oqbra ħdejn Knowth u [[Rosnaree]]. Oġġetti ta' valur minn żmien ir-[[Imperu Ruman|Rumani]], bħal muniti u ġojjellerija, li kienu jingħataw bħala offerti nstabu ħdejn Newgrange. Bosta siti u strutturi megalitiċi oħra ġew identifikati fi ħdan il-lilwa tax-xmara Boyne u ngħataw deżinjazzjonijiet sempliċi b'ittri differenti, bħall-Istrutturi M. Apparti t-tliet oqbra l-kbar, diversi siti ċerimonjali oħra jikkostitwixxu l-kumpless, inkluż:<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/pdf/bru_na_boinne_dec08.pdf|titlu=Brú na Bóinne World Heritage Site Research Framework. Heritage Council}}</ref> * il-''henge'' ta' Cloghalea; * il-qabar bil-passaġġ ta' Townleyhall; * il-''henge'' u l-għadira ritwali ta' Monknewtown; * il-''cursus'' ta' Newgrange. == Allinjamenti astronomiċi == Kull wieħed mit-tliet siti megalitiċi prinċipali għandu importanza arkeoastronomika sinifikanti. Newgrange u Dowth għandhom allinjament solari mas-solstizju tax-xitwa, filwaqt li Knowth huwa orjentat lejn l-ekwinozju tar-rebbiegħa u tal-ħarifa. Barra minn hekk, l-inħawi l-iktar fil-qrib tas-siti prinċipali ġew investigati għal allinjamenti possibbli oħra. Il-konfigurazzjoni u d-disinn tal-kumpless ta' Brú na Bóinne tul il-wied ġew studjati wkoll għall-importanza astronomika tagħhom. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Newgrange, Ireland.jpg|daqsminuri|275x275px|Id-daħla megalitika bit-tinqix ta' Newgrange]] Is-sit Brú na Bóinne - il-Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Ċentru għall-viżitaturi == Kull aċċess għal Newgrange u Knowth isir biss permezz ta' żjara gwidata, b'tours li jibdew miċ-Ċentru għall-Viżitaturi, li nfetaħ fl-1997 f'Donore, il-Kontea ta' Meath. Iċ-ċentru turistiku għall-viżitaturi jinsab fuq in-naħa tan-Nofsinhar tax-xmara Boyne, u s-sit storiku jinsab fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara u jiġi aċċessat permezz ta' karozza tal-linja privata flimkien mal-gwida tat-tour.<ref name=":1" /> == Aċċess bit-trasport pubbliku == Ir-rotta 163 tal-Bus Éireann topera bejn Drogheda u ċ-Ċentru għall-Viżitaturi ta' Brú na Bóinne u tgħaddi minn Donore.<ref>{{Ċita web|url=https://buseireann.ie/inner.php?id=247|titlu=Dublin Airport - Bus Éireann - View Ireland Bus and Coach Timetables & Buy Tickets|sit=buseireann.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> L-eqreb stazzjon ferrovjarju huwa l-istazzjon ferrovjarju ta' Drogheda li jinsab madwar disa' kilometri 'l bogħod. == Biblijografija == * Lewis-Williams, D. and Pearce, D., Inside the Neolithic Mind, Thames and Hudson, [[Londra]], 2005, <nowiki>ISBN 0-500-05138-0</nowiki> * O'Kelly, M. J., Newgrange: archaeology, art, and legend, Londra: Thames and Hudson, Ltd., 1982. * Stout, Geraldine, ''Newgrange and the Bend of the Boyne'', 2002, [[Cork]] University Press, <nowiki>ISBN 1859183417</nowiki>, 9781859183410. == Referenzi == [[Kategorija:Siti arkeoloġiċi]] [[Kategorija:Preistorja]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] jntbzzvrortp8z23yn16vm35qr6s6vj 279389 279388 2022-08-19T19:10:31Z Trigcly 17859 added [[Category:Irlanda]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Newgrange.JPG|daqsminuri|261x261px|Newgrange]] '''Brú na Bóinne''' (pronunzja bl-[[Lingwa Irlandiża|Irlandiż]]: [ˈbˠɾˠuː n̪ˠə ˈbˠoːn̠ʲə]; li litteralment tfisser "Palazz ta' Boyne" jew aħjar "Wied ta' Boyne") jew '''l-oqbra tal-Wied ta'''' '''Boyne''', hija żona fil-Kontea ta' Meath, l-[[Repubblika tal-Irlanda|Irlanda]], li tinsab f'lilwa tax-xmara [[Boyne]]. Fiha wieħed mill-iżjed pajsaġġi [[Preistorja|preistoriċi]] importanti fid-[[Id-Dinja|dinja]] li jmur lura għan-[[Neolitiku]]. Tinkludi l-oqbra megalitiċi tal-passaġġ il-kbir ta' [[Knowth]], [[Newgrange]] u [[Dowth]], kif ukoll xi 90 [[monument]] addizzjonali. Il-[[kultura]] [[Arkeoloġija|arkeoloġika]] assoċjata ma' dawn is-siti tissejjaħ il-"kultura ta' Boyne". Brú na Bóinne ġiet iddeżinjata bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] mill-1993 bit-titlu "Brú na Bóinne - Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne".<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/659/|titlu=Br&uacute; na B&oacute;inne - Archaeological Ensemble of the Bend of the Boyne|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> == Pożizzjoni == Iż-żona tinsab tmien kilometri fil-Punent ta' Drogheda fil-Kontea ta' Meath, Irlanda, f'lilwa tax-xmara Boyne. Tinsab madwar 40 kilometru fit-Tramuntana ta' [[Dublin]].<ref name=":1">{{Ċita web|url=https://www.worldheritageireland.ie/bru-na-boinne/|titlu=Brú na Bóinne {{!}} World Heritage {{!}} World Heritage Ireland|sit=www.worldheritageireland.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Brú na Bóinne hija mdawra fuq in-naħat tan-Nofsinhar, tal-Punent u tal-Lvant bix-xmara Boyne; barra minn hekk, tributarju żgħir tax-xmara Boyne, ix-xmara [[Mattock]], tnixxi tul it-tarf tat-Tramuntana, u kważi tiċċirkonda għalkollox lil Brú na Bóinne bl-ilma. Kollha ħlief tnejn mis-siti preistoriċi jinsabu fuq din il-[[peniżola]] tax-xmara. == Deskrizzjoni == [[Stampa:20130808 bru na boinne47.JPG|xellug|daqsminuri|252x252px|Il-qabar bil-passaġġ ta' Knowth]] Iż-żona kienet ċentru ta' insedjament uman għal mill-inqas 6,000 sena, iżda l-istrutturi ewlenin imorru lura għal madwar 5,000 sena ilu, mill-perjodu Neolitiku. Is-sit huwa kumpless ta' tumbati Neolitiċi, oqbra bil-kompartimenti, ħaġar wieqaf, ċrieki magħmula bil-ħaġar, u strutturi preistoriċi oħrajn, uħud saħansitra mill-35-32 [[Ante Christum natum|Q.K]]. Is-sit huwa iktar antik mill-[[piramidi Eġizzjani]] u nbena b'sofistikazzjoni u b'għarfien dwar ix-[[xjenza]] u l-[[astronomija]], xi ħaġa li toħroġ fid-dieher fil-passaġġ tal-qabar ta' Newgrange.<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/stonelight12.htm|titlu=Digging into the roots of the rich and varied Boyne Culture|sit=www.newgrange.com|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Is-sit ikopri 780 ettaru (1,927 akru) u fih madwar 40 qabar b'passaġġ, kif ukoll siti preistoriċi oħra u strutturi li nbnew wara. Il-maġġoranza tal-monumenti huma kkonċentrati fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara. L-iżjed siti magħrufa fi ħdan il-''Brú na Bóinne'' huma l-oqbra bil-passaġġi ta' Newgrange, ta' Knowth u ta' Dowth, kollha kemm hu magħrufa għall-kollezzjonijiet tagħhom ta' [[arti]] megalitika. Kull wieħed minn dawn is-siti jinsab fuq roqgħa tal-lilwa tax-xmara u tnejn mill-oqbra, Knowth u Newgrange, milli jidher għandhom ħaġriet li ntużaw mill-ġdid minn xi monument preċedenti fis-sit stess. Newgrange hija t-tumbata ċentrali taċ-ċimiterju ta' oqbra bil-passaġġi tal-Wied ta' Boyne. It-tumbata ċirkolari b'kompartiment funebri b'għamla ta' salib, għandu dijametru ta' iktar minn 100 metru. Knowth u Dowth għandhom daqs paragunabbli. Ma hemmx evidenza fil-post ta' attività preċedenti, għajr għal xi sejbiet ta' għodod taż-żnied li tħallew minn xi kaċċaturi Mesolitiċi. [[Stampa:Brú na Bóinne.jpg|daqsminuri|252x252px|Veduta mill-ajru ta' Brú na Bóinne]] L-oqbra bil-passaġġi nbnew għall-ħabta tat-3,300 Q.K. u x-xogħol tal-kostruzzjoni waqaf ħesrem għall-ħabta tal-2,900 Q.K. L-ikbar tliet oqbra ta' Newgrange, Knowth u Dowth jaf inbnew b'tali mod li jkunu viżibbli minn xulxin u minn approċċi fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar tul ix-xmara Boyne, bħala parti minn skema biex "l-elementi individwali preċedenti taċ-ċimiterju estiż tal-oqbra bil-passaġġi jingħataw konfigurazzjoni kollettiva preistorika ferm iktar definita".<ref>Fenwick, Joseph (2015). "A reassembly of the monumental fragments in Dowth townland and their significance as an integral part of the prehistoric numinous precinct of Brú na Bóinne, Co. Meath". ''Journal of Irish Archaeology''. '''XXIV''': 46.</ref> Iż-żona baqgħet tintuża għall-abitazzjoni u għar-ritwali sa Żmien il-Bronż bikri, u matul dan iż-żmien inbnew ċrieki bil-pilastri tal-[[injam]], b'foss u bit-tumbati (imsejħa kollettivament "''henges''"). L-artefatti minn Żmien il-Bronż aħħari jispikkaw inqas: oqbra b'foss għamla ta' ċirku u tumbati maħruqa. Għal Żmien il-[[Ħadid]] hemm evidenza biss ta' attività sporadika, bħal xi oqbra ħdejn Knowth u [[Rosnaree]]. Oġġetti ta' valur minn żmien ir-[[Imperu Ruman|Rumani]], bħal muniti u ġojjellerija, li kienu jingħataw bħala offerti nstabu ħdejn Newgrange. Bosta siti u strutturi megalitiċi oħra ġew identifikati fi ħdan il-lilwa tax-xmara Boyne u ngħataw deżinjazzjonijiet sempliċi b'ittri differenti, bħall-Istrutturi M. Apparti t-tliet oqbra l-kbar, diversi siti ċerimonjali oħra jikkostitwixxu l-kumpless, inkluż:<ref>{{Ċita web|url=https://www.newgrange.com/pdf/bru_na_boinne_dec08.pdf|titlu=Brú na Bóinne World Heritage Site Research Framework. Heritage Council}}</ref> * il-''henge'' ta' Cloghalea; * il-qabar bil-passaġġ ta' Townleyhall; * il-''henge'' u l-għadira ritwali ta' Monknewtown; * il-''cursus'' ta' Newgrange. == Allinjamenti astronomiċi == Kull wieħed mit-tliet siti megalitiċi prinċipali għandu importanza arkeoastronomika sinifikanti. Newgrange u Dowth għandhom allinjament solari mas-solstizju tax-xitwa, filwaqt li Knowth huwa orjentat lejn l-ekwinozju tar-rebbiegħa u tal-ħarifa. Barra minn hekk, l-inħawi l-iktar fil-qrib tas-siti prinċipali ġew investigati għal allinjamenti possibbli oħra. Il-konfigurazzjoni u d-disinn tal-kumpless ta' Brú na Bóinne tul il-wied ġew studjati wkoll għall-importanza astronomika tagħhom. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Newgrange, Ireland.jpg|daqsminuri|275x275px|Id-daħla megalitika bit-tinqix ta' Newgrange]] Is-sit Brú na Bóinne - il-Kumpless Arkeoloġiku tal-Lilwa ta' Boyne ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1993.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Ċentru għall-viżitaturi == Kull aċċess għal Newgrange u Knowth isir biss permezz ta' żjara gwidata, b'tours li jibdew miċ-Ċentru għall-Viżitaturi, li nfetaħ fl-1997 f'Donore, il-Kontea ta' Meath. Iċ-ċentru turistiku għall-viżitaturi jinsab fuq in-naħa tan-Nofsinhar tax-xmara Boyne, u s-sit storiku jinsab fuq in-naħa tat-Tramuntana tax-xmara u jiġi aċċessat permezz ta' karozza tal-linja privata flimkien mal-gwida tat-tour.<ref name=":1" /> == Aċċess bit-trasport pubbliku == Ir-rotta 163 tal-Bus Éireann topera bejn Drogheda u ċ-Ċentru għall-Viżitaturi ta' Brú na Bóinne u tgħaddi minn Donore.<ref>{{Ċita web|url=https://buseireann.ie/inner.php?id=247|titlu=Dublin Airport - Bus Éireann - View Ireland Bus and Coach Timetables & Buy Tickets|sit=buseireann.ie|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> L-eqreb stazzjon ferrovjarju huwa l-istazzjon ferrovjarju ta' Drogheda li jinsab madwar disa' kilometri 'l bogħod. == Biblijografija == * Lewis-Williams, D. and Pearce, D., Inside the Neolithic Mind, Thames and Hudson, [[Londra]], 2005, <nowiki>ISBN 0-500-05138-0</nowiki> * O'Kelly, M. J., Newgrange: archaeology, art, and legend, Londra: Thames and Hudson, Ltd., 1982. * Stout, Geraldine, ''Newgrange and the Bend of the Boyne'', 2002, [[Cork]] University Press, <nowiki>ISBN 1859183417</nowiki>, 9781859183410. == Referenzi == [[Kategorija:Siti arkeoloġiċi]] [[Kategorija:Preistorja]] [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Irlanda]] dhx6kfvqd3dnot9nhv77bubj71bqi1s 0 28856 279404 2022-08-20T02:44:12Z 180.252.4.220 Paġna ġdida: {{stub|Informatika}} {{stub|intarpriżi}} '''Hewlett-Packard''', [[Stati Uniti|II-Amerikali]] kompjuter intarpriża u [[1939]] - [[2015]]. [[Kategorija:Kumpaniji]] [[en:Hewlett-Packard]] wikitext text/x-wiki {{stub|Informatika}} {{stub|intarpriżi}} '''Hewlett-Packard''', [[Stati Uniti|II-Amerikali]] kompjuter intarpriża u [[1939]] - [[2015]]. [[Kategorija:Kumpaniji]] [[en:Hewlett-Packard]] 3zykw67z56dp13xjhs7a5ki70irry4k 279405 279404 2022-08-20T02:46:49Z 180.252.4.220 wikitext text/x-wiki {{stub|Informatika}} {{stub|intrapiżi}} '''Hewlett-Packard''', [[Stati Uniti|II-Amerikali]] kompjuter intrapriża u [[1939]] - [[2015]]. [[Kategorija:Kumpaniji]] [[en:Hewlett-Packard]] ly8ji5723z58xqhafvkxckrwthjc4zk 279411 279405 2022-08-20T06:11:18Z Chrisportelli 355 intro wikitext text/x-wiki {{stub|Informatika}} [[Stampa:HP logo 2012.svg|thumb|150px|Logo ta' Hewlett-Packard]] Il-'''Hewlett-Packard Company''', magħrufha fil-qasir bħala '''Hewlett-Packard''' jew '''HP''', kienet kumpanija multinazzjonali tal-[[informatika]] [[Stati Uniti|Amerikana]]. Fundata fl-1939 minn [[Bill Hewlett]] u [[David Packard]], il-kumpanija kienet tipprovdi varjetà ta' komponenti tal-[[ħardwer]] kif ukoll servizzi ta' [[softwer]] lill-konsumaturi. == Ħoloq esterni == {{commons}} * {{Sit uffiċjali}} [[Kategorija:Kumpaniji tal-Istati Uniti]] qeaqx5188z520f4q1xlgo9l2m9tdx3v 0 28857 279406 2022-08-20T05:38:46Z Caro de Segeda 17547 Paġna ġdida: {{Lingwa |isem = Interlingua |isemuffiċjali = |kulur = lawngreen |pajjiżi = |reġjuni = [[Dinjija]] |kelliema = |rank = |familja = [[Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] |nazzjon = |aġenzija = |iso1 = ia |iso2 = ina |iso3 = ina |sil = - |mappa = [[Image:150px-Interlingua-Logo.png]] |test = }} L-'''Interlingua''' (kodiċijiet tal-lingwa ISO 639 ia, ina) hija [[lingwa awżiljarja internazzjonali]] (IAL) żviluppata bejn l-1937 u l-1951 mill-Assoċjazzjoni Internazzjon... wikitext text/x-wiki {{Lingwa |isem = Interlingua |isemuffiċjali = |kulur = lawngreen |pajjiżi = |reġjuni = [[Dinjija]] |kelliema = |rank = |familja = [[Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] |nazzjon = |aġenzija = |iso1 = ia |iso2 = ina |iso3 = ina |sil = - |mappa = [[Image:150px-Interlingua-Logo.png]] |test = }} L-'''Interlingua''' (kodiċijiet tal-lingwa ISO 639 ia, ina) hija [[lingwa awżiljarja internazzjonali]] (IAL) żviluppata bejn l-1937 u l-1951 mill-[[Assoċjazzjoni Internazzjonali tal-Lingwa Awżiljarja]] Amerikana (IALA). Tikklassifika fost l-IALs l-aktar użati u hija l-lingwa awżiljarja internazzjonali naturalistika l-aktar użata – fi kliem ieħor, dawk l-IALs li l-vokabularju, il-grammatika u karatteristiċi oħra tagħhom huma derivati minn lingwi naturali, aktar milli jkunu ppjanati ċentralment. Il-letteratura tal-Interlingua ssostni li (bil-miktub) l-Interlingua tinftiehem mill-mijiet ta' miljuni ta' nies li jitkellmu [[lingwi Rumani]], għalkemm hija mitkellma b'mod attiv minn ftit mijiet biss. [[Kategorija:Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] sed01sy9yj14ty5h97xc83lnn4xrnc8 279408 279406 2022-08-20T05:41:07Z Caro de Segeda 17547 wikitext text/x-wiki {{Lingwa |isem = Interlingua |isemuffiċjali = |kulur = lawngreen |pajjiżi = |reġjuni = [[Dinjija]] |kelliema = |rank = |familja = [[Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] |nazzjon = |aġenzija = |iso1 = ia |iso2 = ina |iso3 = ina |sil = - |mappa = [[Image:150px-Interlingua-Logo.png]] |test = }} L-'''Interlingua''' (kodiċijiet tal-lingwa ISO 639 ia, ina) hija [[lingwa awżiljarja internazzjonali]] (IAL) żviluppata bejn l-1937 u l-1951 mill-[[Assoċjazzjoni Internazzjonali tal-Lingwa Awżiljarja]] Amerikana (IALA). Tikklassifika fost l-IALs l-aktar użati u hija l-lingwa awżiljarja internazzjonali naturalistika l-aktar użata – fi kliem ieħor, dawk l-IALs li l-vokabularju, il-grammatika u karatteristiċi oħra tagħhom huma derivati minn lingwi naturali, aktar milli jkunu ppjanati ċentralment. Il-letteratura tal-Interlingua ssostni li (bil-miktub) l-Interlingua tinftiehem mill-mijiet ta' miljuni ta' nies li jitkellmu [[lingwi Rumani]], għalkemm hija mitkellma b'mod attiv minn ftit mijiet biss. == Links esterni == * [http://www.interlingua.com/ Websajt uffiċjali] [[Kategorija:Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] 0eg7p457fs7m1qhpajzqna6dg50mhl8 279409 279408 2022-08-20T05:41:43Z Caro de Segeda 17547 wikitext text/x-wiki {{Nebbieta|Lingwistika}} {{Lingwa |isem = Interlingua |isemuffiċjali = |kulur = lawngreen |pajjiżi = |reġjuni = [[Dinjija]] |kelliema = |rank = |familja = [[Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] |nazzjon = |aġenzija = |iso1 = ia |iso2 = ina |iso3 = ina |sil = - |mappa = [[Image:150px-Interlingua-Logo.png]] |test = }} L-'''Interlingua''' (kodiċijiet tal-lingwa ISO 639 ia, ina) hija [[lingwa awżiljarja internazzjonali]] (IAL) żviluppata bejn l-1937 u l-1951 mill-[[Assoċjazzjoni Internazzjonali tal-Lingwa Awżiljarja]] Amerikana (IALA). Tikklassifika fost l-IALs l-aktar użati u hija l-lingwa awżiljarja internazzjonali naturalistika l-aktar użata – fi kliem ieħor, dawk l-IALs li l-vokabularju, il-grammatika u karatteristiċi oħra tagħhom huma derivati minn lingwi naturali, aktar milli jkunu ppjanati ċentralment. Il-letteratura tal-Interlingua ssostni li (bil-miktub) l-Interlingua tinftiehem mill-mijiet ta' miljuni ta' nies li jitkellmu [[lingwi Rumani]], għalkemm hija mitkellma b'mod attiv minn ftit mijiet biss. == Links esterni == * [http://www.interlingua.com/ Websajt uffiċjali] [[Kategorija:Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] gkno9lac9t0umn78vr949ldn6ad3t73 279410 279409 2022-08-20T05:42:04Z Caro de Segeda 17547 wikitext text/x-wiki {{Nebbieta|Lingwistika}} {{Lingwa |isem = Interlingua |isemuffiċjali = |kulur = lawngreen |pajjiżi = |reġjuni = [[Dinjija]] |kelliema = |rank = |familja = [[Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] |nazzjon = |aġenzija = |iso1 = ia |iso2 = ina |iso3 = ina |sil = - |mappa = [[Image:150px-Interlingua-Logo.png]] |test = }} L-'''Interlingua''' (kodiċijiet tal-lingwa ISO 639 ia, ina) hija [[lingwa awżiljarja internazzjonali]] (IAL) żviluppata bejn l-1937 u l-1951 mill-[[Assoċjazzjoni Internazzjonali tal-Lingwa Awżiljarja]] Amerikana (IALA). Tikklassifika fost l-IALs l-aktar użati u hija l-lingwa awżiljarja internazzjonali naturalistika l-aktar użata – fi kliem ieħor, dawk l-IALs li l-vokabularju, il-grammatika u karatteristiċi oħra tagħhom huma derivati minn lingwi naturali, aktar milli jkunu ppjanati ċentralment. Il-letteratura tal-Interlingua ssostni li (bil-miktub) l-Interlingua tinftiehem mill-mijiet ta' miljuni ta' nies li jitkellmu [[lingwi Rumanzi]], għalkemm hija mitkellma b'mod attiv minn ftit mijiet biss. == Links esterni == * [http://www.interlingua.com/ Websajt uffiċjali] [[Kategorija:Lingwi Internazzjonali Awżiljari]] ahlg46skucgr1dkj86ox0budls4sh1k 0 28858 279413 2022-08-20T07:15:40Z Trigcly 17859 Kontenut, stampi, kwotazzjonijiet u ħoloq wikitext text/x-wiki [[Stampa:Schloss Augustusburg in Brühl 4.jpg|daqsminuri|253x253px|Il-Kastell ta' Augustusburg]] Il-'''Kastelli ta'''' '''Augustusburg u Falkenlust fi Brühl''' jiffurmaw kumpless ta' binjiet storiċi fi [[Brühl]], Nord Rhein-Westfalen, il-[[Ġermanja]]. Il-binjiet huma kkollegati permezz ta' ġonna spazjużi u s-siġar tax-Schlosspark. Mibnija fil-bidu tas-seklu 18, il-kastelli u l-ġonna tal-madwar jitqiesu bħala kapulavuri tal-arkitettura tar-Rokokò bikri u fl-1984 ġew iddeżinjati bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]].<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/288/|titlu=Castles of Augustusburg and Falkenlust at Br&uuml;hl|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-[[Kastell ta' Augustusburg]] (bil-[[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]]: ''Schloss Augustusburg'') u l-parks tiegħu jintużaw ukoll għall-Kunċerti tal-Kastelli ta' Brühl. == Storja == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Southern Facade, November 2017 -02.jpg|xellug|daqsminuri|260x260px|Il-faċċata tirrifletti tal-Kastell ta' Augustusburg fil-vaska tal-ġnien fin-Nofsinhar]] Il-Kastell ta' Augustusburg inbena fuq il-pedamenti ta' kastell [[Medjuevu|Medjevali]] fl-1725. Ġie ppjanat u ffinanzjat mill-Arċisqof-Elettur ta' [[Köln]], Clemens August tal-[[Bavarja]] tal-familja Wittelsbach, u ddisinjat mill-[[Arkitett|arkitetti]] [[Johann Conrad Schlaun]] u [[François de Cuvilliés]]. Ftit wara, François de Cuvilliés iddisinja l-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust lejn ix-Xlokk biex Clemens August seta' jipprattika l-falkunerija, u l-loġġa nbniet mill-1729 sal-1740.<ref>Wilfried Hansmann: ''Die große Gesandtentreppe von Schloss Versailles und ihre Nachwirkungen auf die Treppenhäuser der Schlösser in Pommersfelden und Brühl''. INSITU 2018/1. ISSN 1866-959X, S. 83–108.</ref> Il-ġonna elaborati madwar il-Kastell ta' Augustusburg ġew iddisinjati minn [[Dominique Girard]]. Ġie ddisinjat ukoll ''parterre'' elaborat għal żona fin-Nofsinhar tal-kastelli, iżda ġiet ristrutturata minn [[Peter Joseph Lenné]] fis-seklu 19 u mibdula fi ġnien pajsaġġistiku. It-tentattivi ta' rinnovazzjoni taż-żona kienu diffiċli, minħabba li ma tantx kien hemm disponibbiltà tal-materjal sors.<ref>UNESCO-Welterbestätte Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl (Hrsg.): ''Eine Republik rollt den Teppich aus: Staatsempfänge auf Schloss Augustusburg (1949–1996)''. Deutscher Kunstverlag, Münich 2008, <nowiki>ISBN 978-3-422-02127-3</nowiki>, S. 131.</ref> Minn ftit wara [[Tieni Gwerra Dinjija|t-Tieni Gwerra Dinjija]] sal-1994, il-Kastell ta' Augustusburg intuża bħala sala ta' riċeviment għall-mistednin tal-istat mill-President Ġermaniż, peress li mhuwiex 'il bogħod minn [[Bonn]], li kienet il-[[belt kapitali]] tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja dak iż-żmien. == Deskrizzjoni == [[Stampa:Schloss Falkenlust, Western Facade, November 2017.jpg|daqsminuri|252x252px|Il-Loġġa tal-Kaċċa ta' Falkenlust]] Il-kumpless tal-kastelli jikkonsisti mill-Kastell ta' Augustusburg u l-loġġa tal-kaċċa iżgħar ta' Falkenlust li tinsab bejn wieħed u ieħor mil 'il bogħod lejn ix-Xlokk. Il-blokka prinċipali tal-Kastell ta' Augustusburg hija binja b'għamla tal-ittra U bi tliet sulari ewlenin u żewġ livelli ta' attiċi. It-tliet sulari huma magħmula bil-brikks u miksija bit-tkaħħil. Żewġ għelieqi bis-siġar tal-[[larinġ]] jinsabu maġenb il-binja prinċipali fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar. It-taraġ prinċipali mill-isbaħ ġie ddisinjat minn [[Johann Balthasar Neumann]] u huwa magħmul mill-irħam, mid-djaspru u mill-istukko elaborat. Il-ġnien prinċipali direttament fin-Nofsinhar tal-Kastell ta' Augustusburg huwa ''parterre'' kumpless qisu rakkmu, b'erba' funtani u vaska li tirrifletti, b'mogħdijiet bis-siġar tal-[[Xkomp|ixkomp]]. Hemm mogħdija minnhom li tgħaddi djagonalment lejn in-Nofsinhar minn dan il-ġnien sal-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust. Il-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust inbniet bl-istil ta' dar tal-villeġġjaturi, u ġiet ispirata mil-loġġa tal-kaċċa ta' Amalienburg fil-park tal-Palazz ta' Nymphenburg fi [[Munich]]. Il-binja prinċipali fiha żewġ sulari, u maġenbha żewġ binjiet oħra ta' sular kull wieħed li kienu jospitaw il-falkuni tal-arċisqof-elettur. Fil-pjan terran hemm ukoll salott ovali. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Western Facade, November 2017.jpg|nofs|daqsminuri|549x549px|Il-faċċata tal-Punent tal-Kastell ta' Augustusburg]] Il-Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1984.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Biblijografija == * Paul Clemen: Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz: Der Landkreis Köln. [[Düsseldorf]] 1897, S. 79–111. (Düsseldorf 1983, <nowiki>ISBN 3-590-32118-0</nowiki>.) * Wilfried Hansmann: Schloss Augustusburg zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 23.) 6. veränderte Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Wilfried Hansmann: Das Jagdschloss Falkenlust zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 149.) 6. neubearbeitete Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Bernd Löhmann: Ein Garten für König und Volk. Peter Joseph Lenné und der Brühler Schloßgarten. Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Landschaftsschutz, Köln 2000, <nowiki>ISBN 3-88094-861-5</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Die Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl. Wernersche Verlagsgesellschaft, [[Worms]] 2002: Band 1: Schloss Augustusburg in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-188-2</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-515-6</nowiki>; Band 2: Schloss Falkenlust in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-189-9</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-516-3</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Carlo Carlone. Gemälde und Farbskizzen in Schloss Augustusburg zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Wilhelm Joliet: „Viel Tausend Vergnügen“ mit Falken und Reihern. Die Rotterdamer Fliesen und Fliesentableaus in Schloss Falkenlust zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Marc Jumpers, Holger Kempkens, Christiane Winkler: Schloss Augustusburg in Brühl. Deutscher Kunstverlag, Münich / [[Berlin]] 2010, <nowiki>ISBN 978-3-422-02265-2</nowiki>. * Frank Kretzschmar, Susanne Carp, Susanne Conrad, Martin Hammer: Die Brühler Schlösser und Parkanlagen. Pflege, Restaurierung und Erkenntnisse 1999-2014. (= Arbeitsheft der rheinischen Denkmalpflege, Band 82.) Worms 2016. <nowiki>ISBN 978-3-88462-365-7</nowiki>. == Referenzi == fdv3m1p5izhnkk7syrb0kjtf4c948jz 279414 279413 2022-08-20T07:15:51Z Trigcly 17859 added [[Category:Siti ta' Wirt Dinji]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Schloss Augustusburg in Brühl 4.jpg|daqsminuri|253x253px|Il-Kastell ta' Augustusburg]] Il-'''Kastelli ta'''' '''Augustusburg u Falkenlust fi Brühl''' jiffurmaw kumpless ta' binjiet storiċi fi [[Brühl]], Nord Rhein-Westfalen, il-[[Ġermanja]]. Il-binjiet huma kkollegati permezz ta' ġonna spazjużi u s-siġar tax-Schlosspark. Mibnija fil-bidu tas-seklu 18, il-kastelli u l-ġonna tal-madwar jitqiesu bħala kapulavuri tal-arkitettura tar-Rokokò bikri u fl-1984 ġew iddeżinjati bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]].<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/288/|titlu=Castles of Augustusburg and Falkenlust at Br&uuml;hl|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-[[Kastell ta' Augustusburg]] (bil-[[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]]: ''Schloss Augustusburg'') u l-parks tiegħu jintużaw ukoll għall-Kunċerti tal-Kastelli ta' Brühl. == Storja == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Southern Facade, November 2017 -02.jpg|xellug|daqsminuri|260x260px|Il-faċċata tirrifletti tal-Kastell ta' Augustusburg fil-vaska tal-ġnien fin-Nofsinhar]] Il-Kastell ta' Augustusburg inbena fuq il-pedamenti ta' kastell [[Medjuevu|Medjevali]] fl-1725. Ġie ppjanat u ffinanzjat mill-Arċisqof-Elettur ta' [[Köln]], Clemens August tal-[[Bavarja]] tal-familja Wittelsbach, u ddisinjat mill-[[Arkitett|arkitetti]] [[Johann Conrad Schlaun]] u [[François de Cuvilliés]]. Ftit wara, François de Cuvilliés iddisinja l-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust lejn ix-Xlokk biex Clemens August seta' jipprattika l-falkunerija, u l-loġġa nbniet mill-1729 sal-1740.<ref>Wilfried Hansmann: ''Die große Gesandtentreppe von Schloss Versailles und ihre Nachwirkungen auf die Treppenhäuser der Schlösser in Pommersfelden und Brühl''. INSITU 2018/1. ISSN 1866-959X, S. 83–108.</ref> Il-ġonna elaborati madwar il-Kastell ta' Augustusburg ġew iddisinjati minn [[Dominique Girard]]. Ġie ddisinjat ukoll ''parterre'' elaborat għal żona fin-Nofsinhar tal-kastelli, iżda ġiet ristrutturata minn [[Peter Joseph Lenné]] fis-seklu 19 u mibdula fi ġnien pajsaġġistiku. It-tentattivi ta' rinnovazzjoni taż-żona kienu diffiċli, minħabba li ma tantx kien hemm disponibbiltà tal-materjal sors.<ref>UNESCO-Welterbestätte Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl (Hrsg.): ''Eine Republik rollt den Teppich aus: Staatsempfänge auf Schloss Augustusburg (1949–1996)''. Deutscher Kunstverlag, Münich 2008, <nowiki>ISBN 978-3-422-02127-3</nowiki>, S. 131.</ref> Minn ftit wara [[Tieni Gwerra Dinjija|t-Tieni Gwerra Dinjija]] sal-1994, il-Kastell ta' Augustusburg intuża bħala sala ta' riċeviment għall-mistednin tal-istat mill-President Ġermaniż, peress li mhuwiex 'il bogħod minn [[Bonn]], li kienet il-[[belt kapitali]] tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja dak iż-żmien. == Deskrizzjoni == [[Stampa:Schloss Falkenlust, Western Facade, November 2017.jpg|daqsminuri|252x252px|Il-Loġġa tal-Kaċċa ta' Falkenlust]] Il-kumpless tal-kastelli jikkonsisti mill-Kastell ta' Augustusburg u l-loġġa tal-kaċċa iżgħar ta' Falkenlust li tinsab bejn wieħed u ieħor mil 'il bogħod lejn ix-Xlokk. Il-blokka prinċipali tal-Kastell ta' Augustusburg hija binja b'għamla tal-ittra U bi tliet sulari ewlenin u żewġ livelli ta' attiċi. It-tliet sulari huma magħmula bil-brikks u miksija bit-tkaħħil. Żewġ għelieqi bis-siġar tal-[[larinġ]] jinsabu maġenb il-binja prinċipali fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar. It-taraġ prinċipali mill-isbaħ ġie ddisinjat minn [[Johann Balthasar Neumann]] u huwa magħmul mill-irħam, mid-djaspru u mill-istukko elaborat. Il-ġnien prinċipali direttament fin-Nofsinhar tal-Kastell ta' Augustusburg huwa ''parterre'' kumpless qisu rakkmu, b'erba' funtani u vaska li tirrifletti, b'mogħdijiet bis-siġar tal-[[Xkomp|ixkomp]]. Hemm mogħdija minnhom li tgħaddi djagonalment lejn in-Nofsinhar minn dan il-ġnien sal-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust. Il-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust inbniet bl-istil ta' dar tal-villeġġjaturi, u ġiet ispirata mil-loġġa tal-kaċċa ta' Amalienburg fil-park tal-Palazz ta' Nymphenburg fi [[Munich]]. Il-binja prinċipali fiha żewġ sulari, u maġenbha żewġ binjiet oħra ta' sular kull wieħed li kienu jospitaw il-falkuni tal-arċisqof-elettur. Fil-pjan terran hemm ukoll salott ovali. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Western Facade, November 2017.jpg|nofs|daqsminuri|549x549px|Il-faċċata tal-Punent tal-Kastell ta' Augustusburg]] Il-Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1984.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Biblijografija == * Paul Clemen: Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz: Der Landkreis Köln. [[Düsseldorf]] 1897, S. 79–111. (Düsseldorf 1983, <nowiki>ISBN 3-590-32118-0</nowiki>.) * Wilfried Hansmann: Schloss Augustusburg zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 23.) 6. veränderte Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Wilfried Hansmann: Das Jagdschloss Falkenlust zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 149.) 6. neubearbeitete Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Bernd Löhmann: Ein Garten für König und Volk. Peter Joseph Lenné und der Brühler Schloßgarten. Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Landschaftsschutz, Köln 2000, <nowiki>ISBN 3-88094-861-5</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Die Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl. Wernersche Verlagsgesellschaft, [[Worms]] 2002: Band 1: Schloss Augustusburg in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-188-2</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-515-6</nowiki>; Band 2: Schloss Falkenlust in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-189-9</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-516-3</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Carlo Carlone. Gemälde und Farbskizzen in Schloss Augustusburg zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Wilhelm Joliet: „Viel Tausend Vergnügen“ mit Falken und Reihern. Die Rotterdamer Fliesen und Fliesentableaus in Schloss Falkenlust zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Marc Jumpers, Holger Kempkens, Christiane Winkler: Schloss Augustusburg in Brühl. Deutscher Kunstverlag, Münich / [[Berlin]] 2010, <nowiki>ISBN 978-3-422-02265-2</nowiki>. * Frank Kretzschmar, Susanne Carp, Susanne Conrad, Martin Hammer: Die Brühler Schlösser und Parkanlagen. Pflege, Restaurierung und Erkenntnisse 1999-2014. (= Arbeitsheft der rheinischen Denkmalpflege, Band 82.) Worms 2016. <nowiki>ISBN 978-3-88462-365-7</nowiki>. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] gecrhg3r21bdwk3b3alqgdlbgp62qrm 279415 279414 2022-08-20T07:15:57Z Trigcly 17859 added [[Category:Kastelli]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Schloss Augustusburg in Brühl 4.jpg|daqsminuri|253x253px|Il-Kastell ta' Augustusburg]] Il-'''Kastelli ta'''' '''Augustusburg u Falkenlust fi Brühl''' jiffurmaw kumpless ta' binjiet storiċi fi [[Brühl]], Nord Rhein-Westfalen, il-[[Ġermanja]]. Il-binjiet huma kkollegati permezz ta' ġonna spazjużi u s-siġar tax-Schlosspark. Mibnija fil-bidu tas-seklu 18, il-kastelli u l-ġonna tal-madwar jitqiesu bħala kapulavuri tal-arkitettura tar-Rokokò bikri u fl-1984 ġew iddeżinjati bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]].<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/288/|titlu=Castles of Augustusburg and Falkenlust at Br&uuml;hl|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-[[Kastell ta' Augustusburg]] (bil-[[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]]: ''Schloss Augustusburg'') u l-parks tiegħu jintużaw ukoll għall-Kunċerti tal-Kastelli ta' Brühl. == Storja == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Southern Facade, November 2017 -02.jpg|xellug|daqsminuri|260x260px|Il-faċċata tirrifletti tal-Kastell ta' Augustusburg fil-vaska tal-ġnien fin-Nofsinhar]] Il-Kastell ta' Augustusburg inbena fuq il-pedamenti ta' kastell [[Medjuevu|Medjevali]] fl-1725. Ġie ppjanat u ffinanzjat mill-Arċisqof-Elettur ta' [[Köln]], Clemens August tal-[[Bavarja]] tal-familja Wittelsbach, u ddisinjat mill-[[Arkitett|arkitetti]] [[Johann Conrad Schlaun]] u [[François de Cuvilliés]]. Ftit wara, François de Cuvilliés iddisinja l-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust lejn ix-Xlokk biex Clemens August seta' jipprattika l-falkunerija, u l-loġġa nbniet mill-1729 sal-1740.<ref>Wilfried Hansmann: ''Die große Gesandtentreppe von Schloss Versailles und ihre Nachwirkungen auf die Treppenhäuser der Schlösser in Pommersfelden und Brühl''. INSITU 2018/1. ISSN 1866-959X, S. 83–108.</ref> Il-ġonna elaborati madwar il-Kastell ta' Augustusburg ġew iddisinjati minn [[Dominique Girard]]. Ġie ddisinjat ukoll ''parterre'' elaborat għal żona fin-Nofsinhar tal-kastelli, iżda ġiet ristrutturata minn [[Peter Joseph Lenné]] fis-seklu 19 u mibdula fi ġnien pajsaġġistiku. It-tentattivi ta' rinnovazzjoni taż-żona kienu diffiċli, minħabba li ma tantx kien hemm disponibbiltà tal-materjal sors.<ref>UNESCO-Welterbestätte Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl (Hrsg.): ''Eine Republik rollt den Teppich aus: Staatsempfänge auf Schloss Augustusburg (1949–1996)''. Deutscher Kunstverlag, Münich 2008, <nowiki>ISBN 978-3-422-02127-3</nowiki>, S. 131.</ref> Minn ftit wara [[Tieni Gwerra Dinjija|t-Tieni Gwerra Dinjija]] sal-1994, il-Kastell ta' Augustusburg intuża bħala sala ta' riċeviment għall-mistednin tal-istat mill-President Ġermaniż, peress li mhuwiex 'il bogħod minn [[Bonn]], li kienet il-[[belt kapitali]] tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja dak iż-żmien. == Deskrizzjoni == [[Stampa:Schloss Falkenlust, Western Facade, November 2017.jpg|daqsminuri|252x252px|Il-Loġġa tal-Kaċċa ta' Falkenlust]] Il-kumpless tal-kastelli jikkonsisti mill-Kastell ta' Augustusburg u l-loġġa tal-kaċċa iżgħar ta' Falkenlust li tinsab bejn wieħed u ieħor mil 'il bogħod lejn ix-Xlokk. Il-blokka prinċipali tal-Kastell ta' Augustusburg hija binja b'għamla tal-ittra U bi tliet sulari ewlenin u żewġ livelli ta' attiċi. It-tliet sulari huma magħmula bil-brikks u miksija bit-tkaħħil. Żewġ għelieqi bis-siġar tal-[[larinġ]] jinsabu maġenb il-binja prinċipali fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar. It-taraġ prinċipali mill-isbaħ ġie ddisinjat minn [[Johann Balthasar Neumann]] u huwa magħmul mill-irħam, mid-djaspru u mill-istukko elaborat. Il-ġnien prinċipali direttament fin-Nofsinhar tal-Kastell ta' Augustusburg huwa ''parterre'' kumpless qisu rakkmu, b'erba' funtani u vaska li tirrifletti, b'mogħdijiet bis-siġar tal-[[Xkomp|ixkomp]]. Hemm mogħdija minnhom li tgħaddi djagonalment lejn in-Nofsinhar minn dan il-ġnien sal-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust. Il-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust inbniet bl-istil ta' dar tal-villeġġjaturi, u ġiet ispirata mil-loġġa tal-kaċċa ta' Amalienburg fil-park tal-Palazz ta' Nymphenburg fi [[Munich]]. Il-binja prinċipali fiha żewġ sulari, u maġenbha żewġ binjiet oħra ta' sular kull wieħed li kienu jospitaw il-falkuni tal-arċisqof-elettur. Fil-pjan terran hemm ukoll salott ovali. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Western Facade, November 2017.jpg|nofs|daqsminuri|549x549px|Il-faċċata tal-Punent tal-Kastell ta' Augustusburg]] Il-Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1984.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Biblijografija == * Paul Clemen: Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz: Der Landkreis Köln. [[Düsseldorf]] 1897, S. 79–111. (Düsseldorf 1983, <nowiki>ISBN 3-590-32118-0</nowiki>.) * Wilfried Hansmann: Schloss Augustusburg zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 23.) 6. veränderte Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Wilfried Hansmann: Das Jagdschloss Falkenlust zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 149.) 6. neubearbeitete Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Bernd Löhmann: Ein Garten für König und Volk. Peter Joseph Lenné und der Brühler Schloßgarten. Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Landschaftsschutz, Köln 2000, <nowiki>ISBN 3-88094-861-5</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Die Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl. Wernersche Verlagsgesellschaft, [[Worms]] 2002: Band 1: Schloss Augustusburg in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-188-2</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-515-6</nowiki>; Band 2: Schloss Falkenlust in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-189-9</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-516-3</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Carlo Carlone. Gemälde und Farbskizzen in Schloss Augustusburg zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Wilhelm Joliet: „Viel Tausend Vergnügen“ mit Falken und Reihern. Die Rotterdamer Fliesen und Fliesentableaus in Schloss Falkenlust zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Marc Jumpers, Holger Kempkens, Christiane Winkler: Schloss Augustusburg in Brühl. Deutscher Kunstverlag, Münich / [[Berlin]] 2010, <nowiki>ISBN 978-3-422-02265-2</nowiki>. * Frank Kretzschmar, Susanne Carp, Susanne Conrad, Martin Hammer: Die Brühler Schlösser und Parkanlagen. Pflege, Restaurierung und Erkenntnisse 1999-2014. (= Arbeitsheft der rheinischen Denkmalpflege, Band 82.) Worms 2016. <nowiki>ISBN 978-3-88462-365-7</nowiki>. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Kastelli]] 826b0y91cuwagc6cjeuiyl99zzqa99p 279416 279415 2022-08-20T07:16:06Z Trigcly 17859 added [[Category:Ġermanja]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:Schloss Augustusburg in Brühl 4.jpg|daqsminuri|253x253px|Il-Kastell ta' Augustusburg]] Il-'''Kastelli ta'''' '''Augustusburg u Falkenlust fi Brühl''' jiffurmaw kumpless ta' binjiet storiċi fi [[Brühl]], Nord Rhein-Westfalen, il-[[Ġermanja]]. Il-binjiet huma kkollegati permezz ta' ġonna spazjużi u s-siġar tax-Schlosspark. Mibnija fil-bidu tas-seklu 18, il-kastelli u l-ġonna tal-madwar jitqiesu bħala kapulavuri tal-arkitettura tar-Rokokò bikri u fl-1984 ġew iddeżinjati bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]].<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/288/|titlu=Castles of Augustusburg and Falkenlust at Br&uuml;hl|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-19}}</ref> Il-[[Kastell ta' Augustusburg]] (bil-[[Lingwa Ġermaniża|Ġermaniż]]: ''Schloss Augustusburg'') u l-parks tiegħu jintużaw ukoll għall-Kunċerti tal-Kastelli ta' Brühl. == Storja == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Southern Facade, November 2017 -02.jpg|xellug|daqsminuri|260x260px|Il-faċċata tirrifletti tal-Kastell ta' Augustusburg fil-vaska tal-ġnien fin-Nofsinhar]] Il-Kastell ta' Augustusburg inbena fuq il-pedamenti ta' kastell [[Medjuevu|Medjevali]] fl-1725. Ġie ppjanat u ffinanzjat mill-Arċisqof-Elettur ta' [[Köln]], Clemens August tal-[[Bavarja]] tal-familja Wittelsbach, u ddisinjat mill-[[Arkitett|arkitetti]] [[Johann Conrad Schlaun]] u [[François de Cuvilliés]]. Ftit wara, François de Cuvilliés iddisinja l-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust lejn ix-Xlokk biex Clemens August seta' jipprattika l-falkunerija, u l-loġġa nbniet mill-1729 sal-1740.<ref>Wilfried Hansmann: ''Die große Gesandtentreppe von Schloss Versailles und ihre Nachwirkungen auf die Treppenhäuser der Schlösser in Pommersfelden und Brühl''. INSITU 2018/1. ISSN 1866-959X, S. 83–108.</ref> Il-ġonna elaborati madwar il-Kastell ta' Augustusburg ġew iddisinjati minn [[Dominique Girard]]. Ġie ddisinjat ukoll ''parterre'' elaborat għal żona fin-Nofsinhar tal-kastelli, iżda ġiet ristrutturata minn [[Peter Joseph Lenné]] fis-seklu 19 u mibdula fi ġnien pajsaġġistiku. It-tentattivi ta' rinnovazzjoni taż-żona kienu diffiċli, minħabba li ma tantx kien hemm disponibbiltà tal-materjal sors.<ref>UNESCO-Welterbestätte Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl (Hrsg.): ''Eine Republik rollt den Teppich aus: Staatsempfänge auf Schloss Augustusburg (1949–1996)''. Deutscher Kunstverlag, Münich 2008, <nowiki>ISBN 978-3-422-02127-3</nowiki>, S. 131.</ref> Minn ftit wara [[Tieni Gwerra Dinjija|t-Tieni Gwerra Dinjija]] sal-1994, il-Kastell ta' Augustusburg intuża bħala sala ta' riċeviment għall-mistednin tal-istat mill-President Ġermaniż, peress li mhuwiex 'il bogħod minn [[Bonn]], li kienet il-[[belt kapitali]] tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja dak iż-żmien. == Deskrizzjoni == [[Stampa:Schloss Falkenlust, Western Facade, November 2017.jpg|daqsminuri|252x252px|Il-Loġġa tal-Kaċċa ta' Falkenlust]] Il-kumpless tal-kastelli jikkonsisti mill-Kastell ta' Augustusburg u l-loġġa tal-kaċċa iżgħar ta' Falkenlust li tinsab bejn wieħed u ieħor mil 'il bogħod lejn ix-Xlokk. Il-blokka prinċipali tal-Kastell ta' Augustusburg hija binja b'għamla tal-ittra U bi tliet sulari ewlenin u żewġ livelli ta' attiċi. It-tliet sulari huma magħmula bil-brikks u miksija bit-tkaħħil. Żewġ għelieqi bis-siġar tal-[[larinġ]] jinsabu maġenb il-binja prinċipali fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar. It-taraġ prinċipali mill-isbaħ ġie ddisinjat minn [[Johann Balthasar Neumann]] u huwa magħmul mill-irħam, mid-djaspru u mill-istukko elaborat. Il-ġnien prinċipali direttament fin-Nofsinhar tal-Kastell ta' Augustusburg huwa ''parterre'' kumpless qisu rakkmu, b'erba' funtani u vaska li tirrifletti, b'mogħdijiet bis-siġar tal-[[Xkomp|ixkomp]]. Hemm mogħdija minnhom li tgħaddi djagonalment lejn in-Nofsinhar minn dan il-ġnien sal-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust. Il-loġġa tal-kaċċa ta' Falkenlust inbniet bl-istil ta' dar tal-villeġġjaturi, u ġiet ispirata mil-loġġa tal-kaċċa ta' Amalienburg fil-park tal-Palazz ta' Nymphenburg fi [[Munich]]. Il-binja prinċipali fiha żewġ sulari, u maġenbha żewġ binjiet oħra ta' sular kull wieħed li kienu jospitaw il-falkuni tal-arċisqof-elettur. Fil-pjan terran hemm ukoll salott ovali. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Schloss Augustusburg, Western Facade, November 2017.jpg|nofs|daqsminuri|549x549px|Il-faċċata tal-Punent tal-Kastell ta' Augustusburg]] Il-Kastelli ta' Augustusburg u Falkenlust fi Brühl ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1984.<ref name=":0" /> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Biblijografija == * Paul Clemen: Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz: Der Landkreis Köln. [[Düsseldorf]] 1897, S. 79–111. (Düsseldorf 1983, <nowiki>ISBN 3-590-32118-0</nowiki>.) * Wilfried Hansmann: Schloss Augustusburg zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 23.) 6. veränderte Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Wilfried Hansmann: Das Jagdschloss Falkenlust zu Brühl. (= Rheinische Kunststätten, Heft 149.) 6. neubearbeitete Auflage, Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Heimatschutz, Neuss 1990. * Bernd Löhmann: Ein Garten für König und Volk. Peter Joseph Lenné und der Brühler Schloßgarten. Rheinischer Verein für Denkmalpflege und Landschaftsschutz, Köln 2000, <nowiki>ISBN 3-88094-861-5</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Die Schlösser Augustusburg und Falkenlust in Brühl. Wernersche Verlagsgesellschaft, [[Worms]] 2002: Band 1: Schloss Augustusburg in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-188-2</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-515-6</nowiki>; Band 2: Schloss Falkenlust in Brühl: Hardcover: <nowiki>ISBN 978-3-88462-189-9</nowiki>, Paperback: <nowiki>ISBN 978-3-88462-516-3</nowiki>. * Wilfried Hansmann: Carlo Carlone. Gemälde und Farbskizzen in Schloss Augustusburg zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Wilhelm Joliet: „Viel Tausend Vergnügen“ mit Falken und Reihern. Die Rotterdamer Fliesen und Fliesentableaus in Schloss Falkenlust zu Brühl. Verwaltung Schloss Brühl, Brühl 2004. * Wilfried Hansmann, Marc Jumpers, Holger Kempkens, Christiane Winkler: Schloss Augustusburg in Brühl. Deutscher Kunstverlag, Münich / [[Berlin]] 2010, <nowiki>ISBN 978-3-422-02265-2</nowiki>. * Frank Kretzschmar, Susanne Carp, Susanne Conrad, Martin Hammer: Die Brühler Schlösser und Parkanlagen. Pflege, Restaurierung und Erkenntnisse 1999-2014. (= Arbeitsheft der rheinischen Denkmalpflege, Band 82.) Worms 2016. <nowiki>ISBN 978-3-88462-365-7</nowiki>. == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Kastelli]] [[Kategorija:Ġermanja]] sf535lnqeqnivzjeznz5rcn6la1euuo 0 28859 279418 2022-08-20T08:12:09Z Trigcly 17859 Kontenut, infobox, stampi, kwotazzjonijiet u ħoloq wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Hideki Shirakawa''' (bil-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]]: 白川 英樹, ''Shirakawa Hideki'', twieled fl-20 ta' Awwissu 1936) huwa kimiku, inġinier u Professur Emeritu Ġappuniż tal-Università ta' [[Tsukuba]], il-[[Ġappun]], u tal-Università ta' [[Zhejiang]], iċ-[[Ċina]]. Huwa magħruf l-iktar għall-iskoperta li għamel tal-polimeri konduttivi. Huwa ngħata l-[[Premju Nobel]] għall-[[Kimika]] b'mod konġunt flimkien ma' [[Alan MacDiarmid]] u [[Alan Heeger]]. == Ħajja bikrija u edukazzjoni == Hideki Shirakawa twieled f'[[Tokjo]], il-Ġappun, u kien it-tieni iben ta' [[tabib]] militari. Huwa kellu ħuh ikbar minnu u ieħor iżgħar minnu, u oħtu.<ref>Shirakawa, Hideki; 白川英樹 (2001). ''Kagaku ni miserarete''. Iwanami Shoten. p. 156. ISBN <bdi>4-00-430709-0</bdi>.</ref> Iċ-ċampjin [[Logħob Olimpiku|Olimpiku]] tal-maratoni [[Naoko Takahashi]] hija s-sekondokuġina tiegħu.<ref>"Chubu Honsha-ban". ''Asahi Shimbun''. 2000-10-12. p. 20.</ref> Huwa għex f'Manchukuo u f'[[Tajwan|Taiwan]] fi tfulitu. Għall-ħabta tat-tielet sena tal-iskola primarja, huwa ttrasferixxa ruħu lejn Takayama, Gifu, li huwa raħal twelid ommu. Shirakawa ggradwa mill-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) b'baċellerat fl-inġinerija kimika fl-1961, u għamel id-dottorat tiegħu fl-1966. Imbagħad, huwa kiseb il-kariga ta' assistent fil-Laboratorju tar-Riżorsi Kimiċi f'Tokyo Tech. == Karriera == [[Stampa:Hideki Shirakawa and Yoshiro Mori 20001018.jpg|xellug|daqsminuri|Hideki Shirakawa u Yoshiro Mori fir-Residenza Uffiċjali tal-Prim Ministru fit-18 ta' Ottubru 2000.]] Meta kien impjegat bħala assistent fl-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) fil-Ġappun, Shirakawa żviluppa l-poliaċetilen, li għandu dehra metallika. Dan ir-riżultat interessa lil Alan MacDiarmid meta MacDiarmid żar lil Tokyo Tech fl-1975. Fl-1976, huwa ġie mistieden jaħdem fil-laboratorju ta' Alan MacDiarmid bħala membru postdottorali fl-Università ta' [[Pennsylvania]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Flimkien huma żviluppaw il-konduttività elettrika tal-poliaċetilen flimkien mal-fiżiku Amerikan Alan Heeger.<ref>Shirakawa, Hideki; Louis, Edwin J.; MacDiarmid, Alan G.; Chiang, Chwan K.; Heeger, Alan J. (1977). "Synthesis of electrically conducting organic polymers: Halogen derivatives of polyacetylene, (CH) x". ''Journal of the Chemical Society, Chemical Communications'' (16): 578.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Fl-1977 skoprew li d-doping bil-fwar tal-jodju seta' jtejjeb il-konduttività tal-poliaċetilen. It-tliet xjenzati ngħataw il-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 bħala rikonoxximent għall-iskoperta tagħhom. Fir-rigward tal-mekkaniżmu tal-konduttività elettrika, huwa maħsub li l-eċċitamenti nonlineari fil-forma ta' solitoni għandhom rwol importanti. Fl-1979, Shirakawa sar assistent professur fl-Università ta' Tsukuba; tliet snin wara, avvanza għal professur. Fl-1991 inħatar bħala l-Kap tad-Dipartiment tax-[[Xjenza]] u l-Inġinerija tal-Università ta' Tsukuba (sa Marzu 1993), u bħala l-Kap tal-Grupp tal-Kategorija 3 ta' Tsukuba (sa Marzu 1997). == Premju Nobel == [[Stampa:Emperor Akihito Yoshiro Mori and Hideki Shirakawa 20001103.jpg|daqsminuri|L-Imperatur Akihito kkonferixxa l-Ordni tal-Kultura lil Shirakawa fil-Palazz Imperjali fit-3 ta' Novembru 2000.]] Shirakawa ngħata l-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 flimkien mal-professur tal-fiżika Alan J. Heeger u mal-professur tal-kimika Alan G. MacDiarmid tal-Università ta' Pennsylvania, "għall-iskoperta u għall-iżvilupp tal-polimeri konduttivi".<ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Huwa sar ukoll l-ewwel rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel li ma ggradwax minn waħda mis-seba' universitajiet nazzjonali u t-tieni rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel għall-Kimika. Matul is-snin, Shirakawa stqarr li ma jridx il-Premju Nobel sabiex ma jingħatax trattament daqstant speċjali mill-mezzi tax-xandir tal-massa (speċjalment il-mezzi tax-xandir Ġappuniżi). Huwa jittama li bosta oqsma vitali li mhumiex parti mill-kategoriji tal-Premju Nobel isiru magħrufa iktar ukoll.<ref>{{Ċita web|url=https://www.japantimes.co.jp/article-expired/|titlu=Article expired|kunjom=Thomas|isem=Ben|data=2013-05-10|sit=The Japan Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Rikonoxximenti == * 1983 – il-Premju tas-Soċjetà tax-Xjenza tal-Polimeri, il-Ġappun * 2000 – il-Premju SPSJ għal Kisba Straordinarja fix-Xjenza tal-Polimeri u t-Teknoloġija * 2000 – il-Premju Nobel għall-Kimika * 2000 – l-Ordni tal-[[Kultura]] u r-rikonoxximent bħala Persuna ta' Mertu Kulturali * 2000 – Professur Emeritu tal-Università ta' Tsukuba * 2001 – il-Premju Speċjali tas-Soċjetà Kimika tal-Ġappun * 2001 – Membru tal-Akkademja tal-Ġappun<ref>{{Ċita web|url=https://www.japan-acad.go.jp/japanese/members/5/shirakawa_hideki.html|titlu=会員情報 - 白川英樹｜日本学士院|sit=www.japan-acad.go.jp|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> * 2006 – Professur Emeritu tal-Università ta' Zhejiang, iċ-Ċina. == Qrabat == Wieħed mill-qrabat tiegħu, [[Hitomi Yoshizawa]], huwa membru tal-grupp tal-[[Kantant|kant]] Morning Musume ''Morning Girls''. Huwa jiġu wkoll minn Naoko Takahashi, ir-rebbieħa tal-medalja tad-deheb tal-maratoni tan-nisa tal-[[Logħob Olimpiku tas-sajf|Logħob Olimpiku tas-Sajf]] tas-sena 2000. == Kwistjonijiet pubbliċi == Fis-6 ta' Diċembru 2013, il-Kamra tal-Kunsilliera tal-Ġappun approvat l-abbozz dwar il-[[Dritt|Liġi]] tas-Segretezza tal-Istat. Shirakawa u r-rebbieħ tal-[[Premju Nobel għall-Fiżika]] [[Toshihide Maskawa]] ħarġu stqarrija fejn qalu li l-liġi:<blockquote>"thedded il-prinċipji paċifisti u d-drittijiet fundamentali tal-[[bniedem]] stabbilit fil-kostituzzjoni u għandha tiġi rrifjutata minnufih''...'' Anke fi żminijiet diffiċli, il-protezzjoni tal-libertà tal-istampa, tal-ħsieb u tal-espressjoni, u tar-riċerka akkademika hija indispensabbli".<ref>{{Ċita web|url=https://www.science.org/content/article/updated-over-scientists-objections-japan-adopts-state-secrets-law|titlu=Updated: Over Scientists' Objections, Japan Adopts State Secrets Law|sit=www.science.org|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref></blockquote> == Referenzi == 0yob824g3x5j3q2780m720rqtnnl0dw 279419 279418 2022-08-20T08:13:15Z Trigcly 17859 added [[Category:Xjenzati]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Hideki Shirakawa''' (bil-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]]: 白川 英樹, ''Shirakawa Hideki'', twieled fl-20 ta' Awwissu 1936) huwa kimiku, inġinier u Professur Emeritu Ġappuniż tal-Università ta' [[Tsukuba]], il-[[Ġappun]], u tal-Università ta' [[Zhejiang]], iċ-[[Ċina]]. Huwa magħruf l-iktar għall-iskoperta li għamel tal-polimeri konduttivi. Huwa ngħata l-[[Premju Nobel]] għall-[[Kimika]] b'mod konġunt flimkien ma' [[Alan MacDiarmid]] u [[Alan Heeger]]. == Ħajja bikrija u edukazzjoni == Hideki Shirakawa twieled f'[[Tokjo]], il-Ġappun, u kien it-tieni iben ta' [[tabib]] militari. Huwa kellu ħuh ikbar minnu u ieħor iżgħar minnu, u oħtu.<ref>Shirakawa, Hideki; 白川英樹 (2001). ''Kagaku ni miserarete''. Iwanami Shoten. p. 156. ISBN <bdi>4-00-430709-0</bdi>.</ref> Iċ-ċampjin [[Logħob Olimpiku|Olimpiku]] tal-maratoni [[Naoko Takahashi]] hija s-sekondokuġina tiegħu.<ref>"Chubu Honsha-ban". ''Asahi Shimbun''. 2000-10-12. p. 20.</ref> Huwa għex f'Manchukuo u f'[[Tajwan|Taiwan]] fi tfulitu. Għall-ħabta tat-tielet sena tal-iskola primarja, huwa ttrasferixxa ruħu lejn Takayama, Gifu, li huwa raħal twelid ommu. Shirakawa ggradwa mill-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) b'baċellerat fl-inġinerija kimika fl-1961, u għamel id-dottorat tiegħu fl-1966. Imbagħad, huwa kiseb il-kariga ta' assistent fil-Laboratorju tar-Riżorsi Kimiċi f'Tokyo Tech. == Karriera == [[Stampa:Hideki Shirakawa and Yoshiro Mori 20001018.jpg|xellug|daqsminuri|Hideki Shirakawa u Yoshiro Mori fir-Residenza Uffiċjali tal-Prim Ministru fit-18 ta' Ottubru 2000.]] Meta kien impjegat bħala assistent fl-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) fil-Ġappun, Shirakawa żviluppa l-poliaċetilen, li għandu dehra metallika. Dan ir-riżultat interessa lil Alan MacDiarmid meta MacDiarmid żar lil Tokyo Tech fl-1975. Fl-1976, huwa ġie mistieden jaħdem fil-laboratorju ta' Alan MacDiarmid bħala membru postdottorali fl-Università ta' [[Pennsylvania]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Flimkien huma żviluppaw il-konduttività elettrika tal-poliaċetilen flimkien mal-fiżiku Amerikan Alan Heeger.<ref>Shirakawa, Hideki; Louis, Edwin J.; MacDiarmid, Alan G.; Chiang, Chwan K.; Heeger, Alan J. (1977). "Synthesis of electrically conducting organic polymers: Halogen derivatives of polyacetylene, (CH) x". ''Journal of the Chemical Society, Chemical Communications'' (16): 578.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Fl-1977 skoprew li d-doping bil-fwar tal-jodju seta' jtejjeb il-konduttività tal-poliaċetilen. It-tliet xjenzati ngħataw il-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 bħala rikonoxximent għall-iskoperta tagħhom. Fir-rigward tal-mekkaniżmu tal-konduttività elettrika, huwa maħsub li l-eċċitamenti nonlineari fil-forma ta' solitoni għandhom rwol importanti. Fl-1979, Shirakawa sar assistent professur fl-Università ta' Tsukuba; tliet snin wara, avvanza għal professur. Fl-1991 inħatar bħala l-Kap tad-Dipartiment tax-[[Xjenza]] u l-Inġinerija tal-Università ta' Tsukuba (sa Marzu 1993), u bħala l-Kap tal-Grupp tal-Kategorija 3 ta' Tsukuba (sa Marzu 1997). == Premju Nobel == [[Stampa:Emperor Akihito Yoshiro Mori and Hideki Shirakawa 20001103.jpg|daqsminuri|L-Imperatur Akihito kkonferixxa l-Ordni tal-Kultura lil Shirakawa fil-Palazz Imperjali fit-3 ta' Novembru 2000.]] Shirakawa ngħata l-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 flimkien mal-professur tal-fiżika Alan J. Heeger u mal-professur tal-kimika Alan G. MacDiarmid tal-Università ta' Pennsylvania, "għall-iskoperta u għall-iżvilupp tal-polimeri konduttivi".<ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Huwa sar ukoll l-ewwel rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel li ma ggradwax minn waħda mis-seba' universitajiet nazzjonali u t-tieni rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel għall-Kimika. Matul is-snin, Shirakawa stqarr li ma jridx il-Premju Nobel sabiex ma jingħatax trattament daqstant speċjali mill-mezzi tax-xandir tal-massa (speċjalment il-mezzi tax-xandir Ġappuniżi). Huwa jittama li bosta oqsma vitali li mhumiex parti mill-kategoriji tal-Premju Nobel isiru magħrufa iktar ukoll.<ref>{{Ċita web|url=https://www.japantimes.co.jp/article-expired/|titlu=Article expired|kunjom=Thomas|isem=Ben|data=2013-05-10|sit=The Japan Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Rikonoxximenti == * 1983 – il-Premju tas-Soċjetà tax-Xjenza tal-Polimeri, il-Ġappun * 2000 – il-Premju SPSJ għal Kisba Straordinarja fix-Xjenza tal-Polimeri u t-Teknoloġija * 2000 – il-Premju Nobel għall-Kimika * 2000 – l-Ordni tal-[[Kultura]] u r-rikonoxximent bħala Persuna ta' Mertu Kulturali * 2000 – Professur Emeritu tal-Università ta' Tsukuba * 2001 – il-Premju Speċjali tas-Soċjetà Kimika tal-Ġappun * 2001 – Membru tal-Akkademja tal-Ġappun<ref>{{Ċita web|url=https://www.japan-acad.go.jp/japanese/members/5/shirakawa_hideki.html|titlu=会員情報 - 白川英樹｜日本学士院|sit=www.japan-acad.go.jp|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> * 2006 – Professur Emeritu tal-Università ta' Zhejiang, iċ-Ċina. == Qrabat == Wieħed mill-qrabat tiegħu, [[Hitomi Yoshizawa]], huwa membru tal-grupp tal-[[Kantant|kant]] Morning Musume ''Morning Girls''. Huwa jiġu wkoll minn Naoko Takahashi, ir-rebbieħa tal-medalja tad-deheb tal-maratoni tan-nisa tal-[[Logħob Olimpiku tas-sajf|Logħob Olimpiku tas-Sajf]] tas-sena 2000. == Kwistjonijiet pubbliċi == Fis-6 ta' Diċembru 2013, il-Kamra tal-Kunsilliera tal-Ġappun approvat l-abbozz dwar il-[[Dritt|Liġi]] tas-Segretezza tal-Istat. Shirakawa u r-rebbieħ tal-[[Premju Nobel għall-Fiżika]] [[Toshihide Maskawa]] ħarġu stqarrija fejn qalu li l-liġi:<blockquote>"thedded il-prinċipji paċifisti u d-drittijiet fundamentali tal-[[bniedem]] stabbilit fil-kostituzzjoni u għandha tiġi rrifjutata minnufih''...'' Anke fi żminijiet diffiċli, il-protezzjoni tal-libertà tal-istampa, tal-ħsieb u tal-espressjoni, u tar-riċerka akkademika hija indispensabbli".<ref>{{Ċita web|url=https://www.science.org/content/article/updated-over-scientists-objections-japan-adopts-state-secrets-law|titlu=Updated: Over Scientists' Objections, Japan Adopts State Secrets Law|sit=www.science.org|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref></blockquote> == Referenzi == [[Kategorija:Xjenzati]] lf559qfqamski56qwbfarkpkkze3fye 279420 279419 2022-08-20T08:13:27Z Trigcly 17859 added [[Category:Kimika]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Hideki Shirakawa''' (bil-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]]: 白川 英樹, ''Shirakawa Hideki'', twieled fl-20 ta' Awwissu 1936) huwa kimiku, inġinier u Professur Emeritu Ġappuniż tal-Università ta' [[Tsukuba]], il-[[Ġappun]], u tal-Università ta' [[Zhejiang]], iċ-[[Ċina]]. Huwa magħruf l-iktar għall-iskoperta li għamel tal-polimeri konduttivi. Huwa ngħata l-[[Premju Nobel]] għall-[[Kimika]] b'mod konġunt flimkien ma' [[Alan MacDiarmid]] u [[Alan Heeger]]. == Ħajja bikrija u edukazzjoni == Hideki Shirakawa twieled f'[[Tokjo]], il-Ġappun, u kien it-tieni iben ta' [[tabib]] militari. Huwa kellu ħuh ikbar minnu u ieħor iżgħar minnu, u oħtu.<ref>Shirakawa, Hideki; 白川英樹 (2001). ''Kagaku ni miserarete''. Iwanami Shoten. p. 156. ISBN <bdi>4-00-430709-0</bdi>.</ref> Iċ-ċampjin [[Logħob Olimpiku|Olimpiku]] tal-maratoni [[Naoko Takahashi]] hija s-sekondokuġina tiegħu.<ref>"Chubu Honsha-ban". ''Asahi Shimbun''. 2000-10-12. p. 20.</ref> Huwa għex f'Manchukuo u f'[[Tajwan|Taiwan]] fi tfulitu. Għall-ħabta tat-tielet sena tal-iskola primarja, huwa ttrasferixxa ruħu lejn Takayama, Gifu, li huwa raħal twelid ommu. Shirakawa ggradwa mill-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) b'baċellerat fl-inġinerija kimika fl-1961, u għamel id-dottorat tiegħu fl-1966. Imbagħad, huwa kiseb il-kariga ta' assistent fil-Laboratorju tar-Riżorsi Kimiċi f'Tokyo Tech. == Karriera == [[Stampa:Hideki Shirakawa and Yoshiro Mori 20001018.jpg|xellug|daqsminuri|Hideki Shirakawa u Yoshiro Mori fir-Residenza Uffiċjali tal-Prim Ministru fit-18 ta' Ottubru 2000.]] Meta kien impjegat bħala assistent fl-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) fil-Ġappun, Shirakawa żviluppa l-poliaċetilen, li għandu dehra metallika. Dan ir-riżultat interessa lil Alan MacDiarmid meta MacDiarmid żar lil Tokyo Tech fl-1975. Fl-1976, huwa ġie mistieden jaħdem fil-laboratorju ta' Alan MacDiarmid bħala membru postdottorali fl-Università ta' [[Pennsylvania]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Flimkien huma żviluppaw il-konduttività elettrika tal-poliaċetilen flimkien mal-fiżiku Amerikan Alan Heeger.<ref>Shirakawa, Hideki; Louis, Edwin J.; MacDiarmid, Alan G.; Chiang, Chwan K.; Heeger, Alan J. (1977). "Synthesis of electrically conducting organic polymers: Halogen derivatives of polyacetylene, (CH) x". ''Journal of the Chemical Society, Chemical Communications'' (16): 578.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Fl-1977 skoprew li d-doping bil-fwar tal-jodju seta' jtejjeb il-konduttività tal-poliaċetilen. It-tliet xjenzati ngħataw il-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 bħala rikonoxximent għall-iskoperta tagħhom. Fir-rigward tal-mekkaniżmu tal-konduttività elettrika, huwa maħsub li l-eċċitamenti nonlineari fil-forma ta' solitoni għandhom rwol importanti. Fl-1979, Shirakawa sar assistent professur fl-Università ta' Tsukuba; tliet snin wara, avvanza għal professur. Fl-1991 inħatar bħala l-Kap tad-Dipartiment tax-[[Xjenza]] u l-Inġinerija tal-Università ta' Tsukuba (sa Marzu 1993), u bħala l-Kap tal-Grupp tal-Kategorija 3 ta' Tsukuba (sa Marzu 1997). == Premju Nobel == [[Stampa:Emperor Akihito Yoshiro Mori and Hideki Shirakawa 20001103.jpg|daqsminuri|L-Imperatur Akihito kkonferixxa l-Ordni tal-Kultura lil Shirakawa fil-Palazz Imperjali fit-3 ta' Novembru 2000.]] Shirakawa ngħata l-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 flimkien mal-professur tal-fiżika Alan J. Heeger u mal-professur tal-kimika Alan G. MacDiarmid tal-Università ta' Pennsylvania, "għall-iskoperta u għall-iżvilupp tal-polimeri konduttivi".<ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Huwa sar ukoll l-ewwel rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel li ma ggradwax minn waħda mis-seba' universitajiet nazzjonali u t-tieni rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel għall-Kimika. Matul is-snin, Shirakawa stqarr li ma jridx il-Premju Nobel sabiex ma jingħatax trattament daqstant speċjali mill-mezzi tax-xandir tal-massa (speċjalment il-mezzi tax-xandir Ġappuniżi). Huwa jittama li bosta oqsma vitali li mhumiex parti mill-kategoriji tal-Premju Nobel isiru magħrufa iktar ukoll.<ref>{{Ċita web|url=https://www.japantimes.co.jp/article-expired/|titlu=Article expired|kunjom=Thomas|isem=Ben|data=2013-05-10|sit=The Japan Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Rikonoxximenti == * 1983 – il-Premju tas-Soċjetà tax-Xjenza tal-Polimeri, il-Ġappun * 2000 – il-Premju SPSJ għal Kisba Straordinarja fix-Xjenza tal-Polimeri u t-Teknoloġija * 2000 – il-Premju Nobel għall-Kimika * 2000 – l-Ordni tal-[[Kultura]] u r-rikonoxximent bħala Persuna ta' Mertu Kulturali * 2000 – Professur Emeritu tal-Università ta' Tsukuba * 2001 – il-Premju Speċjali tas-Soċjetà Kimika tal-Ġappun * 2001 – Membru tal-Akkademja tal-Ġappun<ref>{{Ċita web|url=https://www.japan-acad.go.jp/japanese/members/5/shirakawa_hideki.html|titlu=会員情報 - 白川英樹｜日本学士院|sit=www.japan-acad.go.jp|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> * 2006 – Professur Emeritu tal-Università ta' Zhejiang, iċ-Ċina. == Qrabat == Wieħed mill-qrabat tiegħu, [[Hitomi Yoshizawa]], huwa membru tal-grupp tal-[[Kantant|kant]] Morning Musume ''Morning Girls''. Huwa jiġu wkoll minn Naoko Takahashi, ir-rebbieħa tal-medalja tad-deheb tal-maratoni tan-nisa tal-[[Logħob Olimpiku tas-sajf|Logħob Olimpiku tas-Sajf]] tas-sena 2000. == Kwistjonijiet pubbliċi == Fis-6 ta' Diċembru 2013, il-Kamra tal-Kunsilliera tal-Ġappun approvat l-abbozz dwar il-[[Dritt|Liġi]] tas-Segretezza tal-Istat. Shirakawa u r-rebbieħ tal-[[Premju Nobel għall-Fiżika]] [[Toshihide Maskawa]] ħarġu stqarrija fejn qalu li l-liġi:<blockquote>"thedded il-prinċipji paċifisti u d-drittijiet fundamentali tal-[[bniedem]] stabbilit fil-kostituzzjoni u għandha tiġi rrifjutata minnufih''...'' Anke fi żminijiet diffiċli, il-protezzjoni tal-libertà tal-istampa, tal-ħsieb u tal-espressjoni, u tar-riċerka akkademika hija indispensabbli".<ref>{{Ċita web|url=https://www.science.org/content/article/updated-over-scientists-objections-japan-adopts-state-secrets-law|titlu=Updated: Over Scientists' Objections, Japan Adopts State Secrets Law|sit=www.science.org|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref></blockquote> == Referenzi == [[Kategorija:Xjenzati]] [[Kategorija:Kimika]] 1z4h7outsbeemwuggwbg9ig2k4vltr4 279421 279420 2022-08-20T08:13:36Z Trigcly 17859 added [[Category:Nies ħajjin]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Hideki Shirakawa''' (bil-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]]: 白川 英樹, ''Shirakawa Hideki'', twieled fl-20 ta' Awwissu 1936) huwa kimiku, inġinier u Professur Emeritu Ġappuniż tal-Università ta' [[Tsukuba]], il-[[Ġappun]], u tal-Università ta' [[Zhejiang]], iċ-[[Ċina]]. Huwa magħruf l-iktar għall-iskoperta li għamel tal-polimeri konduttivi. Huwa ngħata l-[[Premju Nobel]] għall-[[Kimika]] b'mod konġunt flimkien ma' [[Alan MacDiarmid]] u [[Alan Heeger]]. == Ħajja bikrija u edukazzjoni == Hideki Shirakawa twieled f'[[Tokjo]], il-Ġappun, u kien it-tieni iben ta' [[tabib]] militari. Huwa kellu ħuh ikbar minnu u ieħor iżgħar minnu, u oħtu.<ref>Shirakawa, Hideki; 白川英樹 (2001). ''Kagaku ni miserarete''. Iwanami Shoten. p. 156. ISBN <bdi>4-00-430709-0</bdi>.</ref> Iċ-ċampjin [[Logħob Olimpiku|Olimpiku]] tal-maratoni [[Naoko Takahashi]] hija s-sekondokuġina tiegħu.<ref>"Chubu Honsha-ban". ''Asahi Shimbun''. 2000-10-12. p. 20.</ref> Huwa għex f'Manchukuo u f'[[Tajwan|Taiwan]] fi tfulitu. Għall-ħabta tat-tielet sena tal-iskola primarja, huwa ttrasferixxa ruħu lejn Takayama, Gifu, li huwa raħal twelid ommu. Shirakawa ggradwa mill-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) b'baċellerat fl-inġinerija kimika fl-1961, u għamel id-dottorat tiegħu fl-1966. Imbagħad, huwa kiseb il-kariga ta' assistent fil-Laboratorju tar-Riżorsi Kimiċi f'Tokyo Tech. == Karriera == [[Stampa:Hideki Shirakawa and Yoshiro Mori 20001018.jpg|xellug|daqsminuri|Hideki Shirakawa u Yoshiro Mori fir-Residenza Uffiċjali tal-Prim Ministru fit-18 ta' Ottubru 2000.]] Meta kien impjegat bħala assistent fl-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) fil-Ġappun, Shirakawa żviluppa l-poliaċetilen, li għandu dehra metallika. Dan ir-riżultat interessa lil Alan MacDiarmid meta MacDiarmid żar lil Tokyo Tech fl-1975. Fl-1976, huwa ġie mistieden jaħdem fil-laboratorju ta' Alan MacDiarmid bħala membru postdottorali fl-Università ta' [[Pennsylvania]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Flimkien huma żviluppaw il-konduttività elettrika tal-poliaċetilen flimkien mal-fiżiku Amerikan Alan Heeger.<ref>Shirakawa, Hideki; Louis, Edwin J.; MacDiarmid, Alan G.; Chiang, Chwan K.; Heeger, Alan J. (1977). "Synthesis of electrically conducting organic polymers: Halogen derivatives of polyacetylene, (CH) x". ''Journal of the Chemical Society, Chemical Communications'' (16): 578.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Fl-1977 skoprew li d-doping bil-fwar tal-jodju seta' jtejjeb il-konduttività tal-poliaċetilen. It-tliet xjenzati ngħataw il-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 bħala rikonoxximent għall-iskoperta tagħhom. Fir-rigward tal-mekkaniżmu tal-konduttività elettrika, huwa maħsub li l-eċċitamenti nonlineari fil-forma ta' solitoni għandhom rwol importanti. Fl-1979, Shirakawa sar assistent professur fl-Università ta' Tsukuba; tliet snin wara, avvanza għal professur. Fl-1991 inħatar bħala l-Kap tad-Dipartiment tax-[[Xjenza]] u l-Inġinerija tal-Università ta' Tsukuba (sa Marzu 1993), u bħala l-Kap tal-Grupp tal-Kategorija 3 ta' Tsukuba (sa Marzu 1997). == Premju Nobel == [[Stampa:Emperor Akihito Yoshiro Mori and Hideki Shirakawa 20001103.jpg|daqsminuri|L-Imperatur Akihito kkonferixxa l-Ordni tal-Kultura lil Shirakawa fil-Palazz Imperjali fit-3 ta' Novembru 2000.]] Shirakawa ngħata l-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 flimkien mal-professur tal-fiżika Alan J. Heeger u mal-professur tal-kimika Alan G. MacDiarmid tal-Università ta' Pennsylvania, "għall-iskoperta u għall-iżvilupp tal-polimeri konduttivi".<ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Huwa sar ukoll l-ewwel rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel li ma ggradwax minn waħda mis-seba' universitajiet nazzjonali u t-tieni rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel għall-Kimika. Matul is-snin, Shirakawa stqarr li ma jridx il-Premju Nobel sabiex ma jingħatax trattament daqstant speċjali mill-mezzi tax-xandir tal-massa (speċjalment il-mezzi tax-xandir Ġappuniżi). Huwa jittama li bosta oqsma vitali li mhumiex parti mill-kategoriji tal-Premju Nobel isiru magħrufa iktar ukoll.<ref>{{Ċita web|url=https://www.japantimes.co.jp/article-expired/|titlu=Article expired|kunjom=Thomas|isem=Ben|data=2013-05-10|sit=The Japan Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Rikonoxximenti == * 1983 – il-Premju tas-Soċjetà tax-Xjenza tal-Polimeri, il-Ġappun * 2000 – il-Premju SPSJ għal Kisba Straordinarja fix-Xjenza tal-Polimeri u t-Teknoloġija * 2000 – il-Premju Nobel għall-Kimika * 2000 – l-Ordni tal-[[Kultura]] u r-rikonoxximent bħala Persuna ta' Mertu Kulturali * 2000 – Professur Emeritu tal-Università ta' Tsukuba * 2001 – il-Premju Speċjali tas-Soċjetà Kimika tal-Ġappun * 2001 – Membru tal-Akkademja tal-Ġappun<ref>{{Ċita web|url=https://www.japan-acad.go.jp/japanese/members/5/shirakawa_hideki.html|titlu=会員情報 - 白川英樹｜日本学士院|sit=www.japan-acad.go.jp|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> * 2006 – Professur Emeritu tal-Università ta' Zhejiang, iċ-Ċina. == Qrabat == Wieħed mill-qrabat tiegħu, [[Hitomi Yoshizawa]], huwa membru tal-grupp tal-[[Kantant|kant]] Morning Musume ''Morning Girls''. Huwa jiġu wkoll minn Naoko Takahashi, ir-rebbieħa tal-medalja tad-deheb tal-maratoni tan-nisa tal-[[Logħob Olimpiku tas-sajf|Logħob Olimpiku tas-Sajf]] tas-sena 2000. == Kwistjonijiet pubbliċi == Fis-6 ta' Diċembru 2013, il-Kamra tal-Kunsilliera tal-Ġappun approvat l-abbozz dwar il-[[Dritt|Liġi]] tas-Segretezza tal-Istat. Shirakawa u r-rebbieħ tal-[[Premju Nobel għall-Fiżika]] [[Toshihide Maskawa]] ħarġu stqarrija fejn qalu li l-liġi:<blockquote>"thedded il-prinċipji paċifisti u d-drittijiet fundamentali tal-[[bniedem]] stabbilit fil-kostituzzjoni u għandha tiġi rrifjutata minnufih''...'' Anke fi żminijiet diffiċli, il-protezzjoni tal-libertà tal-istampa, tal-ħsieb u tal-espressjoni, u tar-riċerka akkademika hija indispensabbli".<ref>{{Ċita web|url=https://www.science.org/content/article/updated-over-scientists-objections-japan-adopts-state-secrets-law|titlu=Updated: Over Scientists' Objections, Japan Adopts State Secrets Law|sit=www.science.org|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref></blockquote> == Referenzi == [[Kategorija:Xjenzati]] [[Kategorija:Kimika]] [[Kategorija:Nies ħajjin]] jkj32ld8bpzex5s319h3d8c0p36sobh 279422 279421 2022-08-20T08:13:48Z Trigcly 17859 added [[Category:Twieldu fl-1936]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Hideki Shirakawa''' (bil-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]]: 白川 英樹, ''Shirakawa Hideki'', twieled fl-20 ta' Awwissu 1936) huwa kimiku, inġinier u Professur Emeritu Ġappuniż tal-Università ta' [[Tsukuba]], il-[[Ġappun]], u tal-Università ta' [[Zhejiang]], iċ-[[Ċina]]. Huwa magħruf l-iktar għall-iskoperta li għamel tal-polimeri konduttivi. Huwa ngħata l-[[Premju Nobel]] għall-[[Kimika]] b'mod konġunt flimkien ma' [[Alan MacDiarmid]] u [[Alan Heeger]]. == Ħajja bikrija u edukazzjoni == Hideki Shirakawa twieled f'[[Tokjo]], il-Ġappun, u kien it-tieni iben ta' [[tabib]] militari. Huwa kellu ħuh ikbar minnu u ieħor iżgħar minnu, u oħtu.<ref>Shirakawa, Hideki; 白川英樹 (2001). ''Kagaku ni miserarete''. Iwanami Shoten. p. 156. ISBN <bdi>4-00-430709-0</bdi>.</ref> Iċ-ċampjin [[Logħob Olimpiku|Olimpiku]] tal-maratoni [[Naoko Takahashi]] hija s-sekondokuġina tiegħu.<ref>"Chubu Honsha-ban". ''Asahi Shimbun''. 2000-10-12. p. 20.</ref> Huwa għex f'Manchukuo u f'[[Tajwan|Taiwan]] fi tfulitu. Għall-ħabta tat-tielet sena tal-iskola primarja, huwa ttrasferixxa ruħu lejn Takayama, Gifu, li huwa raħal twelid ommu. Shirakawa ggradwa mill-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) b'baċellerat fl-inġinerija kimika fl-1961, u għamel id-dottorat tiegħu fl-1966. Imbagħad, huwa kiseb il-kariga ta' assistent fil-Laboratorju tar-Riżorsi Kimiċi f'Tokyo Tech. == Karriera == [[Stampa:Hideki Shirakawa and Yoshiro Mori 20001018.jpg|xellug|daqsminuri|Hideki Shirakawa u Yoshiro Mori fir-Residenza Uffiċjali tal-Prim Ministru fit-18 ta' Ottubru 2000.]] Meta kien impjegat bħala assistent fl-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) fil-Ġappun, Shirakawa żviluppa l-poliaċetilen, li għandu dehra metallika. Dan ir-riżultat interessa lil Alan MacDiarmid meta MacDiarmid żar lil Tokyo Tech fl-1975. Fl-1976, huwa ġie mistieden jaħdem fil-laboratorju ta' Alan MacDiarmid bħala membru postdottorali fl-Università ta' [[Pennsylvania]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Flimkien huma żviluppaw il-konduttività elettrika tal-poliaċetilen flimkien mal-fiżiku Amerikan Alan Heeger.<ref>Shirakawa, Hideki; Louis, Edwin J.; MacDiarmid, Alan G.; Chiang, Chwan K.; Heeger, Alan J. (1977). "Synthesis of electrically conducting organic polymers: Halogen derivatives of polyacetylene, (CH) x". ''Journal of the Chemical Society, Chemical Communications'' (16): 578.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Fl-1977 skoprew li d-doping bil-fwar tal-jodju seta' jtejjeb il-konduttività tal-poliaċetilen. It-tliet xjenzati ngħataw il-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 bħala rikonoxximent għall-iskoperta tagħhom. Fir-rigward tal-mekkaniżmu tal-konduttività elettrika, huwa maħsub li l-eċċitamenti nonlineari fil-forma ta' solitoni għandhom rwol importanti. Fl-1979, Shirakawa sar assistent professur fl-Università ta' Tsukuba; tliet snin wara, avvanza għal professur. Fl-1991 inħatar bħala l-Kap tad-Dipartiment tax-[[Xjenza]] u l-Inġinerija tal-Università ta' Tsukuba (sa Marzu 1993), u bħala l-Kap tal-Grupp tal-Kategorija 3 ta' Tsukuba (sa Marzu 1997). == Premju Nobel == [[Stampa:Emperor Akihito Yoshiro Mori and Hideki Shirakawa 20001103.jpg|daqsminuri|L-Imperatur Akihito kkonferixxa l-Ordni tal-Kultura lil Shirakawa fil-Palazz Imperjali fit-3 ta' Novembru 2000.]] Shirakawa ngħata l-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 flimkien mal-professur tal-fiżika Alan J. Heeger u mal-professur tal-kimika Alan G. MacDiarmid tal-Università ta' Pennsylvania, "għall-iskoperta u għall-iżvilupp tal-polimeri konduttivi".<ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Huwa sar ukoll l-ewwel rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel li ma ggradwax minn waħda mis-seba' universitajiet nazzjonali u t-tieni rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel għall-Kimika. Matul is-snin, Shirakawa stqarr li ma jridx il-Premju Nobel sabiex ma jingħatax trattament daqstant speċjali mill-mezzi tax-xandir tal-massa (speċjalment il-mezzi tax-xandir Ġappuniżi). Huwa jittama li bosta oqsma vitali li mhumiex parti mill-kategoriji tal-Premju Nobel isiru magħrufa iktar ukoll.<ref>{{Ċita web|url=https://www.japantimes.co.jp/article-expired/|titlu=Article expired|kunjom=Thomas|isem=Ben|data=2013-05-10|sit=The Japan Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Rikonoxximenti == * 1983 – il-Premju tas-Soċjetà tax-Xjenza tal-Polimeri, il-Ġappun * 2000 – il-Premju SPSJ għal Kisba Straordinarja fix-Xjenza tal-Polimeri u t-Teknoloġija * 2000 – il-Premju Nobel għall-Kimika * 2000 – l-Ordni tal-[[Kultura]] u r-rikonoxximent bħala Persuna ta' Mertu Kulturali * 2000 – Professur Emeritu tal-Università ta' Tsukuba * 2001 – il-Premju Speċjali tas-Soċjetà Kimika tal-Ġappun * 2001 – Membru tal-Akkademja tal-Ġappun<ref>{{Ċita web|url=https://www.japan-acad.go.jp/japanese/members/5/shirakawa_hideki.html|titlu=会員情報 - 白川英樹｜日本学士院|sit=www.japan-acad.go.jp|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> * 2006 – Professur Emeritu tal-Università ta' Zhejiang, iċ-Ċina. == Qrabat == Wieħed mill-qrabat tiegħu, [[Hitomi Yoshizawa]], huwa membru tal-grupp tal-[[Kantant|kant]] Morning Musume ''Morning Girls''. Huwa jiġu wkoll minn Naoko Takahashi, ir-rebbieħa tal-medalja tad-deheb tal-maratoni tan-nisa tal-[[Logħob Olimpiku tas-sajf|Logħob Olimpiku tas-Sajf]] tas-sena 2000. == Kwistjonijiet pubbliċi == Fis-6 ta' Diċembru 2013, il-Kamra tal-Kunsilliera tal-Ġappun approvat l-abbozz dwar il-[[Dritt|Liġi]] tas-Segretezza tal-Istat. Shirakawa u r-rebbieħ tal-[[Premju Nobel għall-Fiżika]] [[Toshihide Maskawa]] ħarġu stqarrija fejn qalu li l-liġi:<blockquote>"thedded il-prinċipji paċifisti u d-drittijiet fundamentali tal-[[bniedem]] stabbilit fil-kostituzzjoni u għandha tiġi rrifjutata minnufih''...'' Anke fi żminijiet diffiċli, il-protezzjoni tal-libertà tal-istampa, tal-ħsieb u tal-espressjoni, u tar-riċerka akkademika hija indispensabbli".<ref>{{Ċita web|url=https://www.science.org/content/article/updated-over-scientists-objections-japan-adopts-state-secrets-law|titlu=Updated: Over Scientists' Objections, Japan Adopts State Secrets Law|sit=www.science.org|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref></blockquote> == Referenzi == [[Kategorija:Xjenzati]] [[Kategorija:Kimika]] [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Twieldu fl-1936]] rkvvi7m8e406ruupcfovn4ls4kf2m5x 279423 279422 2022-08-20T08:14:18Z Trigcly 17859 defaultsort wikitext text/x-wiki {{Infobox bijografija}} '''Hideki Shirakawa''' (bil-[[Lingwa Ġappuniża|Ġappuniż]]: 白川 英樹, ''Shirakawa Hideki'', twieled fl-20 ta' Awwissu 1936) huwa kimiku, inġinier u Professur Emeritu Ġappuniż tal-Università ta' [[Tsukuba]], il-[[Ġappun]], u tal-Università ta' [[Zhejiang]], iċ-[[Ċina]]. Huwa magħruf l-iktar għall-iskoperta li għamel tal-polimeri konduttivi. Huwa ngħata l-[[Premju Nobel]] għall-[[Kimika]] b'mod konġunt flimkien ma' [[Alan MacDiarmid]] u [[Alan Heeger]]. == Ħajja bikrija u edukazzjoni == Hideki Shirakawa twieled f'[[Tokjo]], il-Ġappun, u kien it-tieni iben ta' [[tabib]] militari. Huwa kellu ħuh ikbar minnu u ieħor iżgħar minnu, u oħtu.<ref>Shirakawa, Hideki; 白川英樹 (2001). ''Kagaku ni miserarete''. Iwanami Shoten. p. 156. ISBN <bdi>4-00-430709-0</bdi>.</ref> Iċ-ċampjin [[Logħob Olimpiku|Olimpiku]] tal-maratoni [[Naoko Takahashi]] hija s-sekondokuġina tiegħu.<ref>"Chubu Honsha-ban". ''Asahi Shimbun''. 2000-10-12. p. 20.</ref> Huwa għex f'Manchukuo u f'[[Tajwan|Taiwan]] fi tfulitu. Għall-ħabta tat-tielet sena tal-iskola primarja, huwa ttrasferixxa ruħu lejn Takayama, Gifu, li huwa raħal twelid ommu. Shirakawa ggradwa mill-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) b'baċellerat fl-inġinerija kimika fl-1961, u għamel id-dottorat tiegħu fl-1966. Imbagħad, huwa kiseb il-kariga ta' assistent fil-Laboratorju tar-Riżorsi Kimiċi f'Tokyo Tech. == Karriera == [[Stampa:Hideki Shirakawa and Yoshiro Mori 20001018.jpg|xellug|daqsminuri|Hideki Shirakawa u Yoshiro Mori fir-Residenza Uffiċjali tal-Prim Ministru fit-18 ta' Ottubru 2000.]] Meta kien impjegat bħala assistent fl-Istitut tat-Teknoloġija ta' Tokjo (Tokyo Tech) fil-Ġappun, Shirakawa żviluppa l-poliaċetilen, li għandu dehra metallika. Dan ir-riżultat interessa lil Alan MacDiarmid meta MacDiarmid żar lil Tokyo Tech fl-1975. Fl-1976, huwa ġie mistieden jaħdem fil-laboratorju ta' Alan MacDiarmid bħala membru postdottorali fl-Università ta' [[Pennsylvania]], l-[[Stati Uniti|Istati Uniti]]. Flimkien huma żviluppaw il-konduttività elettrika tal-poliaċetilen flimkien mal-fiżiku Amerikan Alan Heeger.<ref>Shirakawa, Hideki; Louis, Edwin J.; MacDiarmid, Alan G.; Chiang, Chwan K.; Heeger, Alan J. (1977). "Synthesis of electrically conducting organic polymers: Halogen derivatives of polyacetylene, (CH) x". ''Journal of the Chemical Society, Chemical Communications'' (16): 578.</ref><ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Fl-1977 skoprew li d-doping bil-fwar tal-jodju seta' jtejjeb il-konduttività tal-poliaċetilen. It-tliet xjenzati ngħataw il-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 bħala rikonoxximent għall-iskoperta tagħhom. Fir-rigward tal-mekkaniżmu tal-konduttività elettrika, huwa maħsub li l-eċċitamenti nonlineari fil-forma ta' solitoni għandhom rwol importanti. Fl-1979, Shirakawa sar assistent professur fl-Università ta' Tsukuba; tliet snin wara, avvanza għal professur. Fl-1991 inħatar bħala l-Kap tad-Dipartiment tax-[[Xjenza]] u l-Inġinerija tal-Università ta' Tsukuba (sa Marzu 1993), u bħala l-Kap tal-Grupp tal-Kategorija 3 ta' Tsukuba (sa Marzu 1997). == Premju Nobel == [[Stampa:Emperor Akihito Yoshiro Mori and Hideki Shirakawa 20001103.jpg|daqsminuri|L-Imperatur Akihito kkonferixxa l-Ordni tal-Kultura lil Shirakawa fil-Palazz Imperjali fit-3 ta' Novembru 2000.]] Shirakawa ngħata l-Premju Nobel għall-Kimika fis-sena 2000 flimkien mal-professur tal-fiżika Alan J. Heeger u mal-professur tal-kimika Alan G. MacDiarmid tal-Università ta' Pennsylvania, "għall-iskoperta u għall-iżvilupp tal-polimeri konduttivi".<ref>{{Ċita web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2000/summary/|titlu=The Nobel Prize in Chemistry 2000|sit=NobelPrize.org|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Huwa sar ukoll l-ewwel rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel li ma ggradwax minn waħda mis-seba' universitajiet nazzjonali u t-tieni rebbieħ Ġappuniż tal-Premju Nobel għall-Kimika. Matul is-snin, Shirakawa stqarr li ma jridx il-Premju Nobel sabiex ma jingħatax trattament daqstant speċjali mill-mezzi tax-xandir tal-massa (speċjalment il-mezzi tax-xandir Ġappuniżi). Huwa jittama li bosta oqsma vitali li mhumiex parti mill-kategoriji tal-Premju Nobel isiru magħrufa iktar ukoll.<ref>{{Ċita web|url=https://www.japantimes.co.jp/article-expired/|titlu=Article expired|kunjom=Thomas|isem=Ben|data=2013-05-10|sit=The Japan Times|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Rikonoxximenti == * 1983 – il-Premju tas-Soċjetà tax-Xjenza tal-Polimeri, il-Ġappun * 2000 – il-Premju SPSJ għal Kisba Straordinarja fix-Xjenza tal-Polimeri u t-Teknoloġija * 2000 – il-Premju Nobel għall-Kimika * 2000 – l-Ordni tal-[[Kultura]] u r-rikonoxximent bħala Persuna ta' Mertu Kulturali * 2000 – Professur Emeritu tal-Università ta' Tsukuba * 2001 – il-Premju Speċjali tas-Soċjetà Kimika tal-Ġappun * 2001 – Membru tal-Akkademja tal-Ġappun<ref>{{Ċita web|url=https://www.japan-acad.go.jp/japanese/members/5/shirakawa_hideki.html|titlu=会員情報 - 白川英樹｜日本学士院|sit=www.japan-acad.go.jp|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> * 2006 – Professur Emeritu tal-Università ta' Zhejiang, iċ-Ċina. == Qrabat == Wieħed mill-qrabat tiegħu, [[Hitomi Yoshizawa]], huwa membru tal-grupp tal-[[Kantant|kant]] Morning Musume ''Morning Girls''. Huwa jiġu wkoll minn Naoko Takahashi, ir-rebbieħa tal-medalja tad-deheb tal-maratoni tan-nisa tal-[[Logħob Olimpiku tas-sajf|Logħob Olimpiku tas-Sajf]] tas-sena 2000. == Kwistjonijiet pubbliċi == Fis-6 ta' Diċembru 2013, il-Kamra tal-Kunsilliera tal-Ġappun approvat l-abbozz dwar il-[[Dritt|Liġi]] tas-Segretezza tal-Istat. Shirakawa u r-rebbieħ tal-[[Premju Nobel għall-Fiżika]] [[Toshihide Maskawa]] ħarġu stqarrija fejn qalu li l-liġi:<blockquote>"thedded il-prinċipji paċifisti u d-drittijiet fundamentali tal-[[bniedem]] stabbilit fil-kostituzzjoni u għandha tiġi rrifjutata minnufih''...'' Anke fi żminijiet diffiċli, il-protezzjoni tal-libertà tal-istampa, tal-ħsieb u tal-espressjoni, u tar-riċerka akkademika hija indispensabbli".<ref>{{Ċita web|url=https://www.science.org/content/article/updated-over-scientists-objections-japan-adopts-state-secrets-law|titlu=Updated: Over Scientists' Objections, Japan Adopts State Secrets Law|sit=www.science.org|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref></blockquote> == Referenzi == {{DEFAULTSORT:Shirakawa, Hideki}} [[Kategorija:Xjenzati]] [[Kategorija:Kimika]] [[Kategorija:Nies ħajjin]] [[Kategorija:Twieldu fl-1936]] g1h33vnwmre90mj5ni8uqgqsu7cmn19 0 28860 279431 2022-08-20T09:37:33Z Chrisportelli 355 Paġna ġdida: {{Infobox plejer tal-futbol |isem_plejer = Blagoje Marjanović |stampa = [[Stampa:Yugoslavia nationalteam 1930.jpg|250px]] |deskrizzjoni = It-tim nazzjonali tal-Jugożlavja fl-ewwel Tazza tad-Dinja. Marjanović huwa t-tieni wieħed mix-xellug fl-ewwel ringiela. |isem_sħiħ = |data_twelid = {{data tat-twelid|1907|9|9}} |post_twelid = [[Belgrad]] |pajjiż_twelid = [[Renju tas-Serbja|Serbja]] |data_mewt = {{data tal-mewt u età|1984|10|1|1907|9|9}} |post_mewt = [[Belgrad]] |tu... wikitext text/x-wiki {{Infobox plejer tal-futbol |isem_plejer = Blagoje Marjanović |stampa = [[Stampa:Yugoslavia nationalteam 1930.jpg|250px]] |deskrizzjoni = It-tim nazzjonali tal-Jugożlavja fl-ewwel Tazza tad-Dinja. Marjanović huwa t-tieni wieħed mix-xellug fl-ewwel ringiela. |isem_sħiħ = |data_twelid = {{data tat-twelid|1907|9|9}} |post_twelid = [[Belgrad]] |pajjiż_twelid = [[Renju tas-Serbja|Serbja]] |data_mewt = {{data tal-mewt u età|1984|10|1|1907|9|9}} |post_mewt = [[Belgrad]] |tul = |rwol = [[Attakkant]] |snin_mixtla1 = 1912–1920 |klabb_mixtla1 = [[SK Jugoslavija|Jugoslavija]] |snin1 = 1920–1925 |klabb1 = [[SK Jugoslavija|Jugoslavija]] |snin2 = 1925 |klabb2 = SK Olimpija |snin3 = 1925–1939 |klabb3 = [[BSK Beograd]] |snin4 = 1939 |klabb4 = [[SK Jugoslavija|Jugoslavija]] |snin5 = 1939–1941 |klabb5 = [[FK Čukarički|Čukarički]] |snin6 = 1945–1948 |klabb6 = Dinamo Pančevo |snin7 = 1949 |klabb7 = [[NK Osijek|Proleter Osijek]] |snin_nazzjonali1 = 1926–1938 |tim_nazzjonali1 = [[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Jugożlavja|Jugożlavja]] |snin_kowċ1 = 1953–1956 |klabb_kowċ1 = [[OFK Beograd|BSK Beograd]] |snin_kowċ2 = 1957–1958 |klabb_kowċ2 = [[Torino FC|Torino]] |snin_kowċ3 = 1958–1959 |klabb_kowċ3 = [[Calcio Catania]] |snin_kowċ4 = 1953–1956 |klabb_kowċ4 = [[FK Pobeda|Pobeda]] }} '''Blagoje "Moša" Marjanović''' (twieled fid-9 ta' Settembru 1907 – miet fl-1 ta' Ottubru 1984) kien plejer u kowċ tal-[[futbol]] [[Jugożlavja|Jugożlav]]. == Bijografija == Marjanović lagħab ma' [[OFK Beograd|BSK Beograd]] bejn l-1926 u l-1939 fejn rebaħ ħames kampjonati u fi tlieta minnhom spiċċa bħala l-aqwa skorer. Mat-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Jugożlavja|tim nazzjonali Jugożlav]] iddebutta fit-28 ta' Ġunju 1926 f'logħba ta' ħbiberija mitlufa kontra ċ-[[Tim nazzjonali tal-futbol taċ-Ċekoslovakkja|Ċekoslovakkja]] li ntlagħbet f'[[Żagreb]]. L-ewwel gowls tiegħu man-nazzjonal wasal fil-15 ta' Mejju 1927, b'doppjetta kontra l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Bulgarija|Bulgarija]]. Matul il-karriera internazzjonali skorja 37 gowl fi 58 logħba, li kien rekord mhux mittiefes sakemm [[Stjepan Bobek]] skorja 38 gowl fi 63 logħba. Hu ħa sehem fl-[[Logħob Olimpiku tas-sajf 1928|Olimpjadi tal-1928]] li saru f'[[Amsterdam]]<ref>{{ċita web |url=https://www.olympedia.org/athletes/700796 |titlu=Blagoje Marjanović |pubblikatur=Olympedia |data-aċċess=2022-08-20 |lingwa=Ingliż}}</ref> u fl-ewwel [[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1930|Tazza tad-Dinja tal-1930]] li saret fl-[[Urugwaj]].<ref>{{ċita web |url=https://www.rts.rs/page/tv/ci/story/17/%D0%A0%D0%A2%D0%A1+1/1046572/%D0%95%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%BE%3A+%D0%9A%D0%B0%D0%BA%D0%BE+%D1%81%D0%B5+%D0%9C%D0%BE%D1%88%D0%B0+%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BE+%D0%B7%D0%B0+%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE.html |titlu=Ексклузивно: Како се Моша спремао за Монтевидео |pubblikatur=Radio Television of Serbia (RTS) |data=2012-02-18 |data-aċċess=2022-08-20 |lingwa=Serb |titlu-traduzzjoni=Esklussiva: Kif Moša ipprepara għal Montevideo}}</ref> F'din l-edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja l-Jugożavlja spiċċat semifinalista u Marjanović ħalla l-marka b'gowl kontra l-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Bolivja|Bolivja]].<ref>{{ċita web |url=https://www.blic.rs/vesti/reportaza/kada-su-fudbaleri-primili-prve-plate/xxp1p1h |titlu=Kada su fudbaleri primili prve plate |pubblikatur=Blic |data=2010-01-17 |data-aċċess=2022-08-20 |lingwa=Serb |titlu-traduzzjoni=Meta l-plejers tal-futbol irċevew l-ewwel pagi}}</ref> Mar-ritorn tiegħu mill-Amerika t'Isfel, hu u [[Aleksandar Tirnanić]] saru l-ewwel plejers tal-futbol professjonali fil-Jugożlavja.<ref>{{cite web |url=https://theculturetrip.com/europe/serbia/articles/serbias-10-most-legendary-footballers/ |titlu=Serbia's 10 most legendary footballers |data=2018-07-27 |data-aċċess=2022-08-20 |lingwa=Ingliż}}</ref> Il-karriera tiegħu bħala kowċ l-ewwel bidet ma' [[NK Osijek|Proleter Osijek]], imbagħad ingħaqad ma' [[OFK Beograd]] fejn magħhom rebaħ it-tazza nazzjonali fl-1955. Fl-1956 serva bħala kowċ fil-kampjonat Taljan, l-ewwel ma' [[Torino FC|Torino]] u sena wara ma' [[Calcio Catania|Catania]]. Wara logħba fl-1961, Moša sofra puplesija u qatt ma seta' jitkellem iktar u n-naħa leminija ta' ġismu kienet paralizzata. Hu miet fl-1984. == Unuri == === Plejer === ==== Klabb ==== ;SK Jugoslavija * [[Prva Liga (Jugożlavja)|Prva Liga]]: 1924 ;BSK Beograd * [[Prva Liga (Jugożlavja)|Prva Liga]]: 1930–31, 1932–33, 1934–35, 1935–36, 1938–39 * [[Tazza Jugożlava]]: 1934 ==== Internazzjonali ==== ;Jugożlavja * [[Tazza tal-Balkani (nazzjonali)|Tazza tal-Balkani]]: 1934–35, 1935 === Kowċ === ;BSK Beograd * [[Tazza Jugożlava]]: 1955 == Referenzi == {{referenzi}} == Ħoloq esterni == * {{nfteams}} * {{FIFA}} {{DEFAULTSORT:Marjanovic, Blagoje}} [[Kategorija:Twieldu fl-1907]] [[Kategorija:Mietu fl-1984]] [[Kategorija:Futbolers Jugożlavi]] szcc9m7mqzp04nxy5tw2rbe17ld3vfs 0 28861 279434 2022-08-20T10:17:02Z Trigcly 17859 Kontenut, stampi, kwotazzjonijiet u ħoloq wikitext text/x-wiki [[Stampa:창덕궁 전경 (2014) (cropped).jpg|daqsminuri|288x288px|Veduta ta' Changdeokgung mill-ajru]] '''Changdeokgung''' (bil-Hangul: 창덕궁, bil-Hanja: 昌德宮; litteralment, "il-Palazz tal-Virtà tal-Prosperità"), magħruf ukoll bħala l-'''Palazz ta'<nowiki/>''' '''Changdeokgung''' jew il-'''Palazz ta'''' '''Changdeok''', huwa stabbilit fi ħdan park kbir fid-Distrett ta' Jongno, f'[[Seoul]], il-[[Korea t'Isfel]]. Huwa wieħed mill-"Ħames Palazzi Grandjużi" li nbnew mir-rejiet tad-[[dinastija Joseon]] (1392-1897).<ref>{{Ċita web|url=http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2012/01/24/2012012400190.html|titlu=The 5 Palaces of Seoul|sit=english.chosun.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Peress li jinsab fil-Lvant tal-Palazz ta' Gyeongbok, Changdeokgung — flimkien ma' Changgyeonggung — ġieli jissejjaħ ukoll il-"Palazz tal-Lvant" (동궐, 東闕, ''Donggwol''). Changdeokgung kien l-iżjed palazz favorit ta' bosta rejiet tad-dinastija Joseon u ppreserva ħafna elementi li jmorru lura għal żmien it-Tliet Renji tal-Korea li ma ġewx inkorporati fil-Palazz ta' Gyeongbokgung li hu iktar kontemporanju. Wieħed minn dawn l-elementi huwa l-fatt li l-binjiet ta' Changdeokgung donnhom saru ħaġa waħda mat-topografija naturali tas-sit minflok ma jimponu ruħhom fuqha. Bħall-Palazzi Grandjużi l-oħra f'Seoul, Changdeokgung ġarrab ħsarat estensivi matul l-okkupazzjoni [[Ġappun|Ġappuniża]] tal-Korea (1910-1945). Attwalment, madwar 30 % biss mill-istrutturi pre-Ġappuniżi tal-Kumpless tal-Palazz tal-Lvant (Changdeokgung flimkien ma' Changgyeonggung) għadhom jeżistu.<ref>{{Ċita web|url=https://www.seoul.co.kr/news/newsView.php?id=20090227022009|titlu=“일제가 궁궐 이렇게 훼손” 설계도면 첫 공개|sit=서울신문|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Storja == [[Stampa:Donggwol-do.jpg|xellug|daqsminuri|296x296px|''Donggwoldo'', il-[[pittura]] tal-pajsaġġ ta' Changdeokgung u Changgyeonggung.]] Changdeokgung kien it-tieni palazz wara Gyeongbokgung li kien ġie stabbilit fl-1395 bħala l-palazz primarju. Qalb it-taqbid għat-tron bejn il-prinċpijiet u l-vassalli, l-awtorità ta' Gyeongbokgung tnawwret. Ir-Re Jeongjong inkurunat mill-Prinċep Jeong-an (Yi Bang-won, li iktar 'il quddiem sar ir-Re Taejong) ċaqlaq il-[[belt kapitali]] lejn [[Gaegyeong]] tad-[[dinastija Goryeo]], mill-ġdid fl-1400 bil-pretest li kellha karatteristiċi [[Ġeografija|ġeografiċi]] superjuri, mentri fil-fatt ried jaħrab it-taqbid għall-poter. Ir-Re Taejong (Yi Bang-won) ftit wara li laħaq fuq it-tron irritorna lejn Hanseong (illum il-ġurnata Seoul) u ordna palazz ġdid imsejjaħ ''Changdeokgung'' minflok Gyeongbokgung peress li kien qatel l-aħwa tar-rispett tiegħu f'Gyeongbokgung u għaliex il-kostruzzjoni ta' dak il-palazz kienet saret minn Jeong Do-jeon, li kien rivali tar-re. Il-kostruzzjoni tal-Palazz ta' Changdeok bdiet fl-1405 u tlestiet fl-1412. Ir-Re Seonjo kabbar l-artijiet tal-palazz b'madwar 500,000 metru kwadru u inkluda ''huwon''. Il-palazz ħa n-nar u nqered matul l-invażjoni Ġappuniża fl-1592 u ġie rikostruwit fl-1609 mir-Re Seonjo u mir-Re Gwanghaegun. Il-palazz reġa' ħa n-nar u nqered mill-ġdid fl-1623 minħabba rewwixta [[politika]] tar-Re Injo kontra Gwanghaegun. Il-palazz ġie attakkat ukoll mill-Manchu [[Qing]] iżda matul l-[[Storja|istorja]] kollha tiegħu ta' rikostruzzjoni u ta' tiswijiet baqa' leali għad-disinn oriġinali tiegħu. Changdeokgung kien is-sit tal-qorti rjali u s-sede tal-gvern sal-1868, meta reġa' nbena Gyeongbokgung. L-aħħar imperatur tal-Korea, Sunjong, għex hemmhekk sa [[Mewt|mewtu]] fl-1926. Partijiet mill-palazz (b'mod partikolari s-sala ta' Nakseon-jae) baqgħu jiffunzjonaw bħala residenza rjali sal-1989, meta kemm il-Prinċipessa Deokhye kif ukoll il-Prinċipessa Eredi Bangja mietu. Residenti oħra wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]] kienu jinkludu lill-Imperatriċi Sunjeong (it-tieni mara ta' Sunjong), il-Prinċep Eredi Yi Un, ibnu Yi Gu u l-mara ta' Yi Gu, [[Julia Mullock]]. Madankollu, ir-residenza fil-palazz fil-perjodu ta' wara l-gwerra kienet tiġi permessa b'mod arbitrarju mill-mexxejja repubblikani, u wara l-liberazzjoni Koreana fl-1945, kien hemm bżonn tar-riżenja ta' [[Rhee Syngman]] qabel ma l-eks membri tal-familja imperjali tħallew jerġgħu jgħixu fil-palazz. Illum il-ġurnata fadal 13-il binja fl-artijiet tal-palazz u 28 paviljun fil-ġonna, li jokkupaw 110 akri (45 ettaru) b'kollox. Iż-żona ġiet iddeżinjata bħala s-Sit Storiku Nru 122. Fost il-binjiet notevoli hemm Donhwamun (li nbniet fl-1412 u ġiet rikostruwita fl-1607, b'qanpiena tar-ram li tiżen tmien tunnellati metriċi), Injeongjeon (is-sala prinċipali), Seongjeongjeon (l-uffiċju awżiljarju fis-sala prinċipali), Huijeongdang (ir-residenza privata tar-re, li iktar 'il quddiem intużat bħala sala tal-konferenzi), Daejojeon (il-kwartieri tal-għajxien) u Nakseon-jae. == Strutturi == [[Stampa:Injung Office, Changdeok Palace.jpg|daqsminuri|253x253px|Injeongjeon, is-sala prinċipali]] Il-palazz inbena bejn il-Quċċata ta' Maebong tal-Għolja Bugaksan fuq wara u x-xmara [[Geumcheon]] fuq quddiem, skont l-influwenza tal-prinċipju "baesanimsu" (배산임수, litteralment "dahrek mal-għolja, wiċċek lejn l-ilma") fit-teorija tal-[[Feng Shui]]. Kuntrarjament għal Gyeongbokgung, fejn il-binjiet prinċipali huma rranġati bir-reqqa skont prinċipju arkitettoniku, madankollu, il-binjiet ta' Changdeokgung għandhom konfigurazzjoni iktar ħielsa mingħajr sistema regolari. Għalkemm l-istruttura tiegħu tidher bħala waħda kaotika mal-ewwel daqqa t'għajn, il-binjiet kollha jinsabu f'armonija mal-ambjent ta' madwarhom. Changdeokgung jikkonsisti minn żona governattiva (치조, 治朝, ''chijo'') iċċentrata fuq Injeongjeon u Seonjeongjeon, iż-żona rjali privata (침전, 寢殿, ''chimjeon'', li tfisser "dar tal-kamra tas-sodda tar-re"), iż-żona ta' Nakseonjae fil-Lvant, u ''huwon'' lil hinn mill-għoljiet tat-Tramuntana. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet uffiċjali maġġuri bħal Injeongjeon, is-sala prinċipali ta' Changdeokgung, Seonjeongjeon, l-uffiċċju tar-re, u bosta mill-uffiċċji tal-gvern (궐내각사, 闕內各司, ''gwollaegaksa'') jinsabu fil-partijiet ta' quddiem tal-palazz, u lil hinn minnhom hemm qorti privata għar-re u għar-reġina. Il-kwartieri tar-re bħal Seonjeongjeon, Huijeongdang u Nakseonjae huma mdawra b'bosta binjiet u qrati f'każ ta' xi attakk minn barra. L-istil arkitettoniku ta' Changdeokgung inġenerali huwa kkaratterizzat mis-sempliċità u mill-frugalità minħabba l-ideoloġija tal-[[Konfuċju|Konfuċjaniżmu]]. Fost l-istrutturi ta' interess partikolari nsibu: * Id-'''Daħla ta' Donhwamun''' – id-daħla prinċipali tal-palazz. Mibnija fl-1412, id-Daħla ta' Donhwamun hija struttura tal-[[injam]] qisha paviljun fuq żewġ sulari, u hija l-ikbar fost id-daħliet tal-palazz. Id-Daħla ta' Donhwamun ingħatat in-nar u nqerdet matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592 u ġiet irrestawrata fl-1608. * Il-'''Pont ta' Geumcheongyo''' – l-eqdem pont li għadu jeżisti f'Seoul. Inbena fl-1411. * Is-'''Sala ta' Injeongjeon''' (Teżor Nazzjonali) – is-sala tat-tron ta' Changdeokgung. Kienet tintuża għall-affarijiet statali ewlenin, inkluż l-inkurunazzjoni ta' re ġdid u l-akkoljenza ta' mibgħuta barranin. Oriġinarjament inbniet fl-1405 u ġiet rikostruwita fl-1610 wara li ngħatat in-nar matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592, u nbniet mill-ġdid għat-tielet darba fl-1804 wara li nqerdet minħabba nirien. * Is-'''Sala ta' Seonjeongjeon''' – l-uffiċċju għall-uffiċjali tar-renju. Ir-re hawnhekk kien ikollu laqgħat ta' kuljum u seminars mal-ministri biex jirrapporta fuq l-affarijiet tal-istat. * Is-'''Sala ta' Huijeongdang''' – oriġinarjament kienet is-sala tal-kamra tas-sodda ta-re,iżda mbagħad saret il-post tax-xogħol tiegħu wara li Seonjeongjeon tqieset żgħira wisq għat-twettiq tal-affarijiet statali ta' kuljum. Il-Huijeongdang oriġinali nqerdet min-nirien fl-1917. L-istruttura rikostruwita hija kompletament differenti mill-istruttura oriġinali minħabba influwenzi reċenti tal-Punent. Fuq ġewwa tal-binja wieħed jista' jara art tal-injam, twapet, twieqi tal-[[ħġieġ]] u kandelabri. * Is-'''Sala ta' Daejojeon''' – ir-residenza uffiċjali tar-reġina. Inqerdet min-nirien fl-1917, u ġiet rikostruwita b'materjali meħuda minn Gyeongbokgung. Is-Sala ta' Daejojeon kienet tintuża bħala residenza għall-aħħar imperatriċi tad-dinastija Joseon, u b'hekk tagħtina ħjiel dwar l-aħħar snin tad-dinastija Joseon. * Il-'''Paviljun ta' Juhamnu''' (Kyujanggak) – f'din iż-żona kien hemm il-libreriji rjali. L-eżamijiet statali kienu jsiru quddiem il-paviljun f'okkażjonijiet speċjali fil-preżenza tar-re. * Ir-'''Residenza ta' Yeon-gyeongdang''' – mibnija fl-1827, kienet sala tal-udjenzi mmudellata fuq dar tipika tal-litterati. === ''Huwon'' === [[Stampa:Korea-Seoul-Changdeokgung-31.jpg|daqsminuri|255x255px|Il-Paviljun ta' Buyongjeong (qabel ir-restawr tal-2012) u l-għadira ta' Buyeongji fiż-żona tal-''huwon.'']] Wara l-palazz hemm ''huwon'' (후원, 後苑, jiġifieri "ġnien ta' wara") ta' 78 akru (32 ettaru) li oriġinarjament inbena għall-użu tal-familja rjali u n-nisa tal-palazz. Il-ġnien jinkorpora għadira bil-lotus, paviljuni, spazji pajsaġġistiċi bil-ħaxix, siġar u fjuri. Hemm iktar minn 26,000 eżemplar ta' mitt speċi differenti ta' siġar fil-ġnien u wħud mis-siġar wara l-palazz għandhom iktar minn 300 sena. Il-ġnien għall-użu privat tar-re kien jissejjaħ Geumwon (금원, 禁苑, jiġifieri "ġnien ipprojbit") peress li lanqas l-uffiċjali għoljin ma kienx jitħallew jidħlu mingħajr il-permess tar-re. Kien jissejjaħ ukoll Naewon (내원, 內苑, jiġifieri "ġnien intern"). Illum il-ġurnata l-Koreani spiss isejħulu Biwon (비원, 秘院, jiġifieri "ġnien sigriet"), isem li oriġina mill-uffiċċju bl-istess isem fl-aħħar tas-seklu 19. Għalkemm il-ġnien kellu bosta ismijiet oħra, l-iżjed wieħed li kien jintuża matul il-perjodu tad-dinastija Joseon kien "Huwon".<ref>{{Ċita web|url=https://archive.ph/PdVqK|titlu=Tourist sites confront translation troubles-INSIDE Korea JoongAng Dai…|data=2013-06-29|sit=archive.ph|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> F'Settembru 2012, il-paviljun ta' Buyongjeong fil-ġnien reġa' nfetaħ wara proġett ta' restawr li kien dam sena. Il-paviljun ġie rrestawrat abbażi tad-Donggwoldo mill-1820 u ġie ddeżinjat bħala t-Teżor Nazzjonali tal-Korea t'Isfel Nru 249. Varjetà ta' ċerimonji ospitati mir-re seħħew fil-Huwon. Fil-bidu tal-perjodu tad-dinastija Joseon, l-ispezzjonijiet militari li fihom kien jipparteċipa r-re spiss kienu jsiru hawnhekk. Ir-Re Sejo kien jordna lit-truppi jagħmlu parata jew jidhru quddiemu fil-ġnien. Barra minn hekk, kienu jsiru festi, tornej bil-qaws, u logħob tan-nar fil-Huwon. Iż-żona tal-Ongnyucheon (옥류천, 玉流川, jiġifieri "Nixxiegħa tal-Ġada") hija ta' interess partikolari. Fiha kanal tal-ilma b'għamla tal-ittra U li tħaffer fl-1636 biex it-tazzi tal-inbid jitħallew fih fuq wiċċ l-ilma. Fiha wkoll kaskata żgħira u poeżija mnaqqxa fuq il-ħaġra ta' fuqha. Iż-żona fiha wkoll ħames paviljuni żgħar. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Huijeongdang (interior), Changdeokgung - Seoul, Korea.JPG|daqsminuri|Huijeongdang minn ġewwa, Changdeokgung]] Il-Kumpless tal-Palazz ta' Changdeokgung ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1997.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/816/|titlu=Changdeokgung Palace Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO ddikjara li l-kumpless kien "eżempju straordinarju tal-arkitettura tal-palazzi u tad-disinn tal-ġonna tal-Lvant Imbiegħed" u kien eċċezzjonali minħabba li l-binjiet tiegħu huma "integrati u f'armonija mal-ambjent naturali ta' madwarhom" u adattati "għat-topografija bis-siġar indiġeni".<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/archive/repcom97.htm#816|titlu=WH Committee: Report of the 21th Session, Naples 1997|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Films == Partijiet mill-palazz intużaw biex inġibed id-dramm Korean popolari ħafna ''Dae Jang Geum'' fl-ewwel deċennju tas-seklu 21.<ref>{{Ċita web|url=https://program.imbc.com/daejanggum|titlu=대장금(大長今) {{!}} 만나면 좋은 친구 MBC|sit=iMBC|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Avvenimenti == Minn April sa Ottubru 2018, il-Palazz ta' Changdeok ospita ż-żjarat ta' billejl fil-palazz. Dawn iż-żjarat kienu avveniment speċjali fejn il-viżitaturi setgħu jesperjenzaw il-ħajja fil-palazz. Tipikament iż-żjarat kienu jdumu xi sagħtejn u kienu jibdew fid-Daħla ta' Donhwamun, id-daħla prinċipali ta' Changdeokgung, fit-8.00 ta' filgħaxija.<ref>{{Ċita web|url=https://korean.visitkorea.or.kr/kor/bz15/where/festival/festival.jsp?cid=1291408|titlu=Winter Tour of Changdeok Palace|sit=korean.visitkorea.or.kr|data-aċċess=}}</ref> == Referenzi == b0rw90yp5fjqzrhbzgtte3porbbgu0d 279435 279434 2022-08-20T10:17:11Z Trigcly 17859 added [[Category:Siti arkeoloġiċi]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:창덕궁 전경 (2014) (cropped).jpg|daqsminuri|288x288px|Veduta ta' Changdeokgung mill-ajru]] '''Changdeokgung''' (bil-Hangul: 창덕궁, bil-Hanja: 昌德宮; litteralment, "il-Palazz tal-Virtà tal-Prosperità"), magħruf ukoll bħala l-'''Palazz ta'<nowiki/>''' '''Changdeokgung''' jew il-'''Palazz ta'''' '''Changdeok''', huwa stabbilit fi ħdan park kbir fid-Distrett ta' Jongno, f'[[Seoul]], il-[[Korea t'Isfel]]. Huwa wieħed mill-"Ħames Palazzi Grandjużi" li nbnew mir-rejiet tad-[[dinastija Joseon]] (1392-1897).<ref>{{Ċita web|url=http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2012/01/24/2012012400190.html|titlu=The 5 Palaces of Seoul|sit=english.chosun.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Peress li jinsab fil-Lvant tal-Palazz ta' Gyeongbok, Changdeokgung — flimkien ma' Changgyeonggung — ġieli jissejjaħ ukoll il-"Palazz tal-Lvant" (동궐, 東闕, ''Donggwol''). Changdeokgung kien l-iżjed palazz favorit ta' bosta rejiet tad-dinastija Joseon u ppreserva ħafna elementi li jmorru lura għal żmien it-Tliet Renji tal-Korea li ma ġewx inkorporati fil-Palazz ta' Gyeongbokgung li hu iktar kontemporanju. Wieħed minn dawn l-elementi huwa l-fatt li l-binjiet ta' Changdeokgung donnhom saru ħaġa waħda mat-topografija naturali tas-sit minflok ma jimponu ruħhom fuqha. Bħall-Palazzi Grandjużi l-oħra f'Seoul, Changdeokgung ġarrab ħsarat estensivi matul l-okkupazzjoni [[Ġappun|Ġappuniża]] tal-Korea (1910-1945). Attwalment, madwar 30 % biss mill-istrutturi pre-Ġappuniżi tal-Kumpless tal-Palazz tal-Lvant (Changdeokgung flimkien ma' Changgyeonggung) għadhom jeżistu.<ref>{{Ċita web|url=https://www.seoul.co.kr/news/newsView.php?id=20090227022009|titlu=“일제가 궁궐 이렇게 훼손” 설계도면 첫 공개|sit=서울신문|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Storja == [[Stampa:Donggwol-do.jpg|xellug|daqsminuri|296x296px|''Donggwoldo'', il-[[pittura]] tal-pajsaġġ ta' Changdeokgung u Changgyeonggung.]] Changdeokgung kien it-tieni palazz wara Gyeongbokgung li kien ġie stabbilit fl-1395 bħala l-palazz primarju. Qalb it-taqbid għat-tron bejn il-prinċpijiet u l-vassalli, l-awtorità ta' Gyeongbokgung tnawwret. Ir-Re Jeongjong inkurunat mill-Prinċep Jeong-an (Yi Bang-won, li iktar 'il quddiem sar ir-Re Taejong) ċaqlaq il-[[belt kapitali]] lejn [[Gaegyeong]] tad-[[dinastija Goryeo]], mill-ġdid fl-1400 bil-pretest li kellha karatteristiċi [[Ġeografija|ġeografiċi]] superjuri, mentri fil-fatt ried jaħrab it-taqbid għall-poter. Ir-Re Taejong (Yi Bang-won) ftit wara li laħaq fuq it-tron irritorna lejn Hanseong (illum il-ġurnata Seoul) u ordna palazz ġdid imsejjaħ ''Changdeokgung'' minflok Gyeongbokgung peress li kien qatel l-aħwa tar-rispett tiegħu f'Gyeongbokgung u għaliex il-kostruzzjoni ta' dak il-palazz kienet saret minn Jeong Do-jeon, li kien rivali tar-re. Il-kostruzzjoni tal-Palazz ta' Changdeok bdiet fl-1405 u tlestiet fl-1412. Ir-Re Seonjo kabbar l-artijiet tal-palazz b'madwar 500,000 metru kwadru u inkluda ''huwon''. Il-palazz ħa n-nar u nqered matul l-invażjoni Ġappuniża fl-1592 u ġie rikostruwit fl-1609 mir-Re Seonjo u mir-Re Gwanghaegun. Il-palazz reġa' ħa n-nar u nqered mill-ġdid fl-1623 minħabba rewwixta [[politika]] tar-Re Injo kontra Gwanghaegun. Il-palazz ġie attakkat ukoll mill-Manchu [[Qing]] iżda matul l-[[Storja|istorja]] kollha tiegħu ta' rikostruzzjoni u ta' tiswijiet baqa' leali għad-disinn oriġinali tiegħu. Changdeokgung kien is-sit tal-qorti rjali u s-sede tal-gvern sal-1868, meta reġa' nbena Gyeongbokgung. L-aħħar imperatur tal-Korea, Sunjong, għex hemmhekk sa [[Mewt|mewtu]] fl-1926. Partijiet mill-palazz (b'mod partikolari s-sala ta' Nakseon-jae) baqgħu jiffunzjonaw bħala residenza rjali sal-1989, meta kemm il-Prinċipessa Deokhye kif ukoll il-Prinċipessa Eredi Bangja mietu. Residenti oħra wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]] kienu jinkludu lill-Imperatriċi Sunjeong (it-tieni mara ta' Sunjong), il-Prinċep Eredi Yi Un, ibnu Yi Gu u l-mara ta' Yi Gu, [[Julia Mullock]]. Madankollu, ir-residenza fil-palazz fil-perjodu ta' wara l-gwerra kienet tiġi permessa b'mod arbitrarju mill-mexxejja repubblikani, u wara l-liberazzjoni Koreana fl-1945, kien hemm bżonn tar-riżenja ta' [[Rhee Syngman]] qabel ma l-eks membri tal-familja imperjali tħallew jerġgħu jgħixu fil-palazz. Illum il-ġurnata fadal 13-il binja fl-artijiet tal-palazz u 28 paviljun fil-ġonna, li jokkupaw 110 akri (45 ettaru) b'kollox. Iż-żona ġiet iddeżinjata bħala s-Sit Storiku Nru 122. Fost il-binjiet notevoli hemm Donhwamun (li nbniet fl-1412 u ġiet rikostruwita fl-1607, b'qanpiena tar-ram li tiżen tmien tunnellati metriċi), Injeongjeon (is-sala prinċipali), Seongjeongjeon (l-uffiċju awżiljarju fis-sala prinċipali), Huijeongdang (ir-residenza privata tar-re, li iktar 'il quddiem intużat bħala sala tal-konferenzi), Daejojeon (il-kwartieri tal-għajxien) u Nakseon-jae. == Strutturi == [[Stampa:Injung Office, Changdeok Palace.jpg|daqsminuri|253x253px|Injeongjeon, is-sala prinċipali]] Il-palazz inbena bejn il-Quċċata ta' Maebong tal-Għolja Bugaksan fuq wara u x-xmara [[Geumcheon]] fuq quddiem, skont l-influwenza tal-prinċipju "baesanimsu" (배산임수, litteralment "dahrek mal-għolja, wiċċek lejn l-ilma") fit-teorija tal-[[Feng Shui]]. Kuntrarjament għal Gyeongbokgung, fejn il-binjiet prinċipali huma rranġati bir-reqqa skont prinċipju arkitettoniku, madankollu, il-binjiet ta' Changdeokgung għandhom konfigurazzjoni iktar ħielsa mingħajr sistema regolari. Għalkemm l-istruttura tiegħu tidher bħala waħda kaotika mal-ewwel daqqa t'għajn, il-binjiet kollha jinsabu f'armonija mal-ambjent ta' madwarhom. Changdeokgung jikkonsisti minn żona governattiva (치조, 治朝, ''chijo'') iċċentrata fuq Injeongjeon u Seonjeongjeon, iż-żona rjali privata (침전, 寢殿, ''chimjeon'', li tfisser "dar tal-kamra tas-sodda tar-re"), iż-żona ta' Nakseonjae fil-Lvant, u ''huwon'' lil hinn mill-għoljiet tat-Tramuntana. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet uffiċjali maġġuri bħal Injeongjeon, is-sala prinċipali ta' Changdeokgung, Seonjeongjeon, l-uffiċċju tar-re, u bosta mill-uffiċċji tal-gvern (궐내각사, 闕內各司, ''gwollaegaksa'') jinsabu fil-partijiet ta' quddiem tal-palazz, u lil hinn minnhom hemm qorti privata għar-re u għar-reġina. Il-kwartieri tar-re bħal Seonjeongjeon, Huijeongdang u Nakseonjae huma mdawra b'bosta binjiet u qrati f'każ ta' xi attakk minn barra. L-istil arkitettoniku ta' Changdeokgung inġenerali huwa kkaratterizzat mis-sempliċità u mill-frugalità minħabba l-ideoloġija tal-[[Konfuċju|Konfuċjaniżmu]]. Fost l-istrutturi ta' interess partikolari nsibu: * Id-'''Daħla ta' Donhwamun''' – id-daħla prinċipali tal-palazz. Mibnija fl-1412, id-Daħla ta' Donhwamun hija struttura tal-[[injam]] qisha paviljun fuq żewġ sulari, u hija l-ikbar fost id-daħliet tal-palazz. Id-Daħla ta' Donhwamun ingħatat in-nar u nqerdet matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592 u ġiet irrestawrata fl-1608. * Il-'''Pont ta' Geumcheongyo''' – l-eqdem pont li għadu jeżisti f'Seoul. Inbena fl-1411. * Is-'''Sala ta' Injeongjeon''' (Teżor Nazzjonali) – is-sala tat-tron ta' Changdeokgung. Kienet tintuża għall-affarijiet statali ewlenin, inkluż l-inkurunazzjoni ta' re ġdid u l-akkoljenza ta' mibgħuta barranin. Oriġinarjament inbniet fl-1405 u ġiet rikostruwita fl-1610 wara li ngħatat in-nar matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592, u nbniet mill-ġdid għat-tielet darba fl-1804 wara li nqerdet minħabba nirien. * Is-'''Sala ta' Seonjeongjeon''' – l-uffiċċju għall-uffiċjali tar-renju. Ir-re hawnhekk kien ikollu laqgħat ta' kuljum u seminars mal-ministri biex jirrapporta fuq l-affarijiet tal-istat. * Is-'''Sala ta' Huijeongdang''' – oriġinarjament kienet is-sala tal-kamra tas-sodda ta-re,iżda mbagħad saret il-post tax-xogħol tiegħu wara li Seonjeongjeon tqieset żgħira wisq għat-twettiq tal-affarijiet statali ta' kuljum. Il-Huijeongdang oriġinali nqerdet min-nirien fl-1917. L-istruttura rikostruwita hija kompletament differenti mill-istruttura oriġinali minħabba influwenzi reċenti tal-Punent. Fuq ġewwa tal-binja wieħed jista' jara art tal-injam, twapet, twieqi tal-[[ħġieġ]] u kandelabri. * Is-'''Sala ta' Daejojeon''' – ir-residenza uffiċjali tar-reġina. Inqerdet min-nirien fl-1917, u ġiet rikostruwita b'materjali meħuda minn Gyeongbokgung. Is-Sala ta' Daejojeon kienet tintuża bħala residenza għall-aħħar imperatriċi tad-dinastija Joseon, u b'hekk tagħtina ħjiel dwar l-aħħar snin tad-dinastija Joseon. * Il-'''Paviljun ta' Juhamnu''' (Kyujanggak) – f'din iż-żona kien hemm il-libreriji rjali. L-eżamijiet statali kienu jsiru quddiem il-paviljun f'okkażjonijiet speċjali fil-preżenza tar-re. * Ir-'''Residenza ta' Yeon-gyeongdang''' – mibnija fl-1827, kienet sala tal-udjenzi mmudellata fuq dar tipika tal-litterati. === ''Huwon'' === [[Stampa:Korea-Seoul-Changdeokgung-31.jpg|daqsminuri|255x255px|Il-Paviljun ta' Buyongjeong (qabel ir-restawr tal-2012) u l-għadira ta' Buyeongji fiż-żona tal-''huwon.'']] Wara l-palazz hemm ''huwon'' (후원, 後苑, jiġifieri "ġnien ta' wara") ta' 78 akru (32 ettaru) li oriġinarjament inbena għall-użu tal-familja rjali u n-nisa tal-palazz. Il-ġnien jinkorpora għadira bil-lotus, paviljuni, spazji pajsaġġistiċi bil-ħaxix, siġar u fjuri. Hemm iktar minn 26,000 eżemplar ta' mitt speċi differenti ta' siġar fil-ġnien u wħud mis-siġar wara l-palazz għandhom iktar minn 300 sena. Il-ġnien għall-użu privat tar-re kien jissejjaħ Geumwon (금원, 禁苑, jiġifieri "ġnien ipprojbit") peress li lanqas l-uffiċjali għoljin ma kienx jitħallew jidħlu mingħajr il-permess tar-re. Kien jissejjaħ ukoll Naewon (내원, 內苑, jiġifieri "ġnien intern"). Illum il-ġurnata l-Koreani spiss isejħulu Biwon (비원, 秘院, jiġifieri "ġnien sigriet"), isem li oriġina mill-uffiċċju bl-istess isem fl-aħħar tas-seklu 19. Għalkemm il-ġnien kellu bosta ismijiet oħra, l-iżjed wieħed li kien jintuża matul il-perjodu tad-dinastija Joseon kien "Huwon".<ref>{{Ċita web|url=https://archive.ph/PdVqK|titlu=Tourist sites confront translation troubles-INSIDE Korea JoongAng Dai…|data=2013-06-29|sit=archive.ph|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> F'Settembru 2012, il-paviljun ta' Buyongjeong fil-ġnien reġa' nfetaħ wara proġett ta' restawr li kien dam sena. Il-paviljun ġie rrestawrat abbażi tad-Donggwoldo mill-1820 u ġie ddeżinjat bħala t-Teżor Nazzjonali tal-Korea t'Isfel Nru 249. Varjetà ta' ċerimonji ospitati mir-re seħħew fil-Huwon. Fil-bidu tal-perjodu tad-dinastija Joseon, l-ispezzjonijiet militari li fihom kien jipparteċipa r-re spiss kienu jsiru hawnhekk. Ir-Re Sejo kien jordna lit-truppi jagħmlu parata jew jidhru quddiemu fil-ġnien. Barra minn hekk, kienu jsiru festi, tornej bil-qaws, u logħob tan-nar fil-Huwon. Iż-żona tal-Ongnyucheon (옥류천, 玉流川, jiġifieri "Nixxiegħa tal-Ġada") hija ta' interess partikolari. Fiha kanal tal-ilma b'għamla tal-ittra U li tħaffer fl-1636 biex it-tazzi tal-inbid jitħallew fih fuq wiċċ l-ilma. Fiha wkoll kaskata żgħira u poeżija mnaqqxa fuq il-ħaġra ta' fuqha. Iż-żona fiha wkoll ħames paviljuni żgħar. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Huijeongdang (interior), Changdeokgung - Seoul, Korea.JPG|daqsminuri|Huijeongdang minn ġewwa, Changdeokgung]] Il-Kumpless tal-Palazz ta' Changdeokgung ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1997.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/816/|titlu=Changdeokgung Palace Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO ddikjara li l-kumpless kien "eżempju straordinarju tal-arkitettura tal-palazzi u tad-disinn tal-ġonna tal-Lvant Imbiegħed" u kien eċċezzjonali minħabba li l-binjiet tiegħu huma "integrati u f'armonija mal-ambjent naturali ta' madwarhom" u adattati "għat-topografija bis-siġar indiġeni".<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/archive/repcom97.htm#816|titlu=WH Committee: Report of the 21th Session, Naples 1997|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Films == Partijiet mill-palazz intużaw biex inġibed id-dramm Korean popolari ħafna ''Dae Jang Geum'' fl-ewwel deċennju tas-seklu 21.<ref>{{Ċita web|url=https://program.imbc.com/daejanggum|titlu=대장금(大長今) {{!}} 만나면 좋은 친구 MBC|sit=iMBC|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Avvenimenti == Minn April sa Ottubru 2018, il-Palazz ta' Changdeok ospita ż-żjarat ta' billejl fil-palazz. Dawn iż-żjarat kienu avveniment speċjali fejn il-viżitaturi setgħu jesperjenzaw il-ħajja fil-palazz. Tipikament iż-żjarat kienu jdumu xi sagħtejn u kienu jibdew fid-Daħla ta' Donhwamun, id-daħla prinċipali ta' Changdeokgung, fit-8.00 ta' filgħaxija.<ref>{{Ċita web|url=https://korean.visitkorea.or.kr/kor/bz15/where/festival/festival.jsp?cid=1291408|titlu=Winter Tour of Changdeok Palace|sit=korean.visitkorea.or.kr|data-aċċess=}}</ref> == Referenzi == [[Kategorija:Siti arkeoloġiċi]] 1vx4gu3ckqrwps7abro97npho65qmgq 279436 279435 2022-08-20T10:17:16Z Trigcly 17859 removed [[Category:Siti arkeoloġiċi]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:창덕궁 전경 (2014) (cropped).jpg|daqsminuri|288x288px|Veduta ta' Changdeokgung mill-ajru]] '''Changdeokgung''' (bil-Hangul: 창덕궁, bil-Hanja: 昌德宮; litteralment, "il-Palazz tal-Virtà tal-Prosperità"), magħruf ukoll bħala l-'''Palazz ta'<nowiki/>''' '''Changdeokgung''' jew il-'''Palazz ta'''' '''Changdeok''', huwa stabbilit fi ħdan park kbir fid-Distrett ta' Jongno, f'[[Seoul]], il-[[Korea t'Isfel]]. Huwa wieħed mill-"Ħames Palazzi Grandjużi" li nbnew mir-rejiet tad-[[dinastija Joseon]] (1392-1897).<ref>{{Ċita web|url=http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2012/01/24/2012012400190.html|titlu=The 5 Palaces of Seoul|sit=english.chosun.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Peress li jinsab fil-Lvant tal-Palazz ta' Gyeongbok, Changdeokgung — flimkien ma' Changgyeonggung — ġieli jissejjaħ ukoll il-"Palazz tal-Lvant" (동궐, 東闕, ''Donggwol''). Changdeokgung kien l-iżjed palazz favorit ta' bosta rejiet tad-dinastija Joseon u ppreserva ħafna elementi li jmorru lura għal żmien it-Tliet Renji tal-Korea li ma ġewx inkorporati fil-Palazz ta' Gyeongbokgung li hu iktar kontemporanju. Wieħed minn dawn l-elementi huwa l-fatt li l-binjiet ta' Changdeokgung donnhom saru ħaġa waħda mat-topografija naturali tas-sit minflok ma jimponu ruħhom fuqha. Bħall-Palazzi Grandjużi l-oħra f'Seoul, Changdeokgung ġarrab ħsarat estensivi matul l-okkupazzjoni [[Ġappun|Ġappuniża]] tal-Korea (1910-1945). Attwalment, madwar 30 % biss mill-istrutturi pre-Ġappuniżi tal-Kumpless tal-Palazz tal-Lvant (Changdeokgung flimkien ma' Changgyeonggung) għadhom jeżistu.<ref>{{Ċita web|url=https://www.seoul.co.kr/news/newsView.php?id=20090227022009|titlu=“일제가 궁궐 이렇게 훼손” 설계도면 첫 공개|sit=서울신문|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Storja == [[Stampa:Donggwol-do.jpg|xellug|daqsminuri|296x296px|''Donggwoldo'', il-[[pittura]] tal-pajsaġġ ta' Changdeokgung u Changgyeonggung.]] Changdeokgung kien it-tieni palazz wara Gyeongbokgung li kien ġie stabbilit fl-1395 bħala l-palazz primarju. Qalb it-taqbid għat-tron bejn il-prinċpijiet u l-vassalli, l-awtorità ta' Gyeongbokgung tnawwret. Ir-Re Jeongjong inkurunat mill-Prinċep Jeong-an (Yi Bang-won, li iktar 'il quddiem sar ir-Re Taejong) ċaqlaq il-[[belt kapitali]] lejn [[Gaegyeong]] tad-[[dinastija Goryeo]], mill-ġdid fl-1400 bil-pretest li kellha karatteristiċi [[Ġeografija|ġeografiċi]] superjuri, mentri fil-fatt ried jaħrab it-taqbid għall-poter. Ir-Re Taejong (Yi Bang-won) ftit wara li laħaq fuq it-tron irritorna lejn Hanseong (illum il-ġurnata Seoul) u ordna palazz ġdid imsejjaħ ''Changdeokgung'' minflok Gyeongbokgung peress li kien qatel l-aħwa tar-rispett tiegħu f'Gyeongbokgung u għaliex il-kostruzzjoni ta' dak il-palazz kienet saret minn Jeong Do-jeon, li kien rivali tar-re. Il-kostruzzjoni tal-Palazz ta' Changdeok bdiet fl-1405 u tlestiet fl-1412. Ir-Re Seonjo kabbar l-artijiet tal-palazz b'madwar 500,000 metru kwadru u inkluda ''huwon''. Il-palazz ħa n-nar u nqered matul l-invażjoni Ġappuniża fl-1592 u ġie rikostruwit fl-1609 mir-Re Seonjo u mir-Re Gwanghaegun. Il-palazz reġa' ħa n-nar u nqered mill-ġdid fl-1623 minħabba rewwixta [[politika]] tar-Re Injo kontra Gwanghaegun. Il-palazz ġie attakkat ukoll mill-Manchu [[Qing]] iżda matul l-[[Storja|istorja]] kollha tiegħu ta' rikostruzzjoni u ta' tiswijiet baqa' leali għad-disinn oriġinali tiegħu. Changdeokgung kien is-sit tal-qorti rjali u s-sede tal-gvern sal-1868, meta reġa' nbena Gyeongbokgung. L-aħħar imperatur tal-Korea, Sunjong, għex hemmhekk sa [[Mewt|mewtu]] fl-1926. Partijiet mill-palazz (b'mod partikolari s-sala ta' Nakseon-jae) baqgħu jiffunzjonaw bħala residenza rjali sal-1989, meta kemm il-Prinċipessa Deokhye kif ukoll il-Prinċipessa Eredi Bangja mietu. Residenti oħra wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]] kienu jinkludu lill-Imperatriċi Sunjeong (it-tieni mara ta' Sunjong), il-Prinċep Eredi Yi Un, ibnu Yi Gu u l-mara ta' Yi Gu, [[Julia Mullock]]. Madankollu, ir-residenza fil-palazz fil-perjodu ta' wara l-gwerra kienet tiġi permessa b'mod arbitrarju mill-mexxejja repubblikani, u wara l-liberazzjoni Koreana fl-1945, kien hemm bżonn tar-riżenja ta' [[Rhee Syngman]] qabel ma l-eks membri tal-familja imperjali tħallew jerġgħu jgħixu fil-palazz. Illum il-ġurnata fadal 13-il binja fl-artijiet tal-palazz u 28 paviljun fil-ġonna, li jokkupaw 110 akri (45 ettaru) b'kollox. Iż-żona ġiet iddeżinjata bħala s-Sit Storiku Nru 122. Fost il-binjiet notevoli hemm Donhwamun (li nbniet fl-1412 u ġiet rikostruwita fl-1607, b'qanpiena tar-ram li tiżen tmien tunnellati metriċi), Injeongjeon (is-sala prinċipali), Seongjeongjeon (l-uffiċju awżiljarju fis-sala prinċipali), Huijeongdang (ir-residenza privata tar-re, li iktar 'il quddiem intużat bħala sala tal-konferenzi), Daejojeon (il-kwartieri tal-għajxien) u Nakseon-jae. == Strutturi == [[Stampa:Injung Office, Changdeok Palace.jpg|daqsminuri|253x253px|Injeongjeon, is-sala prinċipali]] Il-palazz inbena bejn il-Quċċata ta' Maebong tal-Għolja Bugaksan fuq wara u x-xmara [[Geumcheon]] fuq quddiem, skont l-influwenza tal-prinċipju "baesanimsu" (배산임수, litteralment "dahrek mal-għolja, wiċċek lejn l-ilma") fit-teorija tal-[[Feng Shui]]. Kuntrarjament għal Gyeongbokgung, fejn il-binjiet prinċipali huma rranġati bir-reqqa skont prinċipju arkitettoniku, madankollu, il-binjiet ta' Changdeokgung għandhom konfigurazzjoni iktar ħielsa mingħajr sistema regolari. Għalkemm l-istruttura tiegħu tidher bħala waħda kaotika mal-ewwel daqqa t'għajn, il-binjiet kollha jinsabu f'armonija mal-ambjent ta' madwarhom. Changdeokgung jikkonsisti minn żona governattiva (치조, 治朝, ''chijo'') iċċentrata fuq Injeongjeon u Seonjeongjeon, iż-żona rjali privata (침전, 寢殿, ''chimjeon'', li tfisser "dar tal-kamra tas-sodda tar-re"), iż-żona ta' Nakseonjae fil-Lvant, u ''huwon'' lil hinn mill-għoljiet tat-Tramuntana. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet uffiċjali maġġuri bħal Injeongjeon, is-sala prinċipali ta' Changdeokgung, Seonjeongjeon, l-uffiċċju tar-re, u bosta mill-uffiċċji tal-gvern (궐내각사, 闕內各司, ''gwollaegaksa'') jinsabu fil-partijiet ta' quddiem tal-palazz, u lil hinn minnhom hemm qorti privata għar-re u għar-reġina. Il-kwartieri tar-re bħal Seonjeongjeon, Huijeongdang u Nakseonjae huma mdawra b'bosta binjiet u qrati f'każ ta' xi attakk minn barra. L-istil arkitettoniku ta' Changdeokgung inġenerali huwa kkaratterizzat mis-sempliċità u mill-frugalità minħabba l-ideoloġija tal-[[Konfuċju|Konfuċjaniżmu]]. Fost l-istrutturi ta' interess partikolari nsibu: * Id-'''Daħla ta' Donhwamun''' – id-daħla prinċipali tal-palazz. Mibnija fl-1412, id-Daħla ta' Donhwamun hija struttura tal-[[injam]] qisha paviljun fuq żewġ sulari, u hija l-ikbar fost id-daħliet tal-palazz. Id-Daħla ta' Donhwamun ingħatat in-nar u nqerdet matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592 u ġiet irrestawrata fl-1608. * Il-'''Pont ta' Geumcheongyo''' – l-eqdem pont li għadu jeżisti f'Seoul. Inbena fl-1411. * Is-'''Sala ta' Injeongjeon''' (Teżor Nazzjonali) – is-sala tat-tron ta' Changdeokgung. Kienet tintuża għall-affarijiet statali ewlenin, inkluż l-inkurunazzjoni ta' re ġdid u l-akkoljenza ta' mibgħuta barranin. Oriġinarjament inbniet fl-1405 u ġiet rikostruwita fl-1610 wara li ngħatat in-nar matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592, u nbniet mill-ġdid għat-tielet darba fl-1804 wara li nqerdet minħabba nirien. * Is-'''Sala ta' Seonjeongjeon''' – l-uffiċċju għall-uffiċjali tar-renju. Ir-re hawnhekk kien ikollu laqgħat ta' kuljum u seminars mal-ministri biex jirrapporta fuq l-affarijiet tal-istat. * Is-'''Sala ta' Huijeongdang''' – oriġinarjament kienet is-sala tal-kamra tas-sodda ta-re,iżda mbagħad saret il-post tax-xogħol tiegħu wara li Seonjeongjeon tqieset żgħira wisq għat-twettiq tal-affarijiet statali ta' kuljum. Il-Huijeongdang oriġinali nqerdet min-nirien fl-1917. L-istruttura rikostruwita hija kompletament differenti mill-istruttura oriġinali minħabba influwenzi reċenti tal-Punent. Fuq ġewwa tal-binja wieħed jista' jara art tal-injam, twapet, twieqi tal-[[ħġieġ]] u kandelabri. * Is-'''Sala ta' Daejojeon''' – ir-residenza uffiċjali tar-reġina. Inqerdet min-nirien fl-1917, u ġiet rikostruwita b'materjali meħuda minn Gyeongbokgung. Is-Sala ta' Daejojeon kienet tintuża bħala residenza għall-aħħar imperatriċi tad-dinastija Joseon, u b'hekk tagħtina ħjiel dwar l-aħħar snin tad-dinastija Joseon. * Il-'''Paviljun ta' Juhamnu''' (Kyujanggak) – f'din iż-żona kien hemm il-libreriji rjali. L-eżamijiet statali kienu jsiru quddiem il-paviljun f'okkażjonijiet speċjali fil-preżenza tar-re. * Ir-'''Residenza ta' Yeon-gyeongdang''' – mibnija fl-1827, kienet sala tal-udjenzi mmudellata fuq dar tipika tal-litterati. === ''Huwon'' === [[Stampa:Korea-Seoul-Changdeokgung-31.jpg|daqsminuri|255x255px|Il-Paviljun ta' Buyongjeong (qabel ir-restawr tal-2012) u l-għadira ta' Buyeongji fiż-żona tal-''huwon.'']] Wara l-palazz hemm ''huwon'' (후원, 後苑, jiġifieri "ġnien ta' wara") ta' 78 akru (32 ettaru) li oriġinarjament inbena għall-użu tal-familja rjali u n-nisa tal-palazz. Il-ġnien jinkorpora għadira bil-lotus, paviljuni, spazji pajsaġġistiċi bil-ħaxix, siġar u fjuri. Hemm iktar minn 26,000 eżemplar ta' mitt speċi differenti ta' siġar fil-ġnien u wħud mis-siġar wara l-palazz għandhom iktar minn 300 sena. Il-ġnien għall-użu privat tar-re kien jissejjaħ Geumwon (금원, 禁苑, jiġifieri "ġnien ipprojbit") peress li lanqas l-uffiċjali għoljin ma kienx jitħallew jidħlu mingħajr il-permess tar-re. Kien jissejjaħ ukoll Naewon (내원, 內苑, jiġifieri "ġnien intern"). Illum il-ġurnata l-Koreani spiss isejħulu Biwon (비원, 秘院, jiġifieri "ġnien sigriet"), isem li oriġina mill-uffiċċju bl-istess isem fl-aħħar tas-seklu 19. Għalkemm il-ġnien kellu bosta ismijiet oħra, l-iżjed wieħed li kien jintuża matul il-perjodu tad-dinastija Joseon kien "Huwon".<ref>{{Ċita web|url=https://archive.ph/PdVqK|titlu=Tourist sites confront translation troubles-INSIDE Korea JoongAng Dai…|data=2013-06-29|sit=archive.ph|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> F'Settembru 2012, il-paviljun ta' Buyongjeong fil-ġnien reġa' nfetaħ wara proġett ta' restawr li kien dam sena. Il-paviljun ġie rrestawrat abbażi tad-Donggwoldo mill-1820 u ġie ddeżinjat bħala t-Teżor Nazzjonali tal-Korea t'Isfel Nru 249. Varjetà ta' ċerimonji ospitati mir-re seħħew fil-Huwon. Fil-bidu tal-perjodu tad-dinastija Joseon, l-ispezzjonijiet militari li fihom kien jipparteċipa r-re spiss kienu jsiru hawnhekk. Ir-Re Sejo kien jordna lit-truppi jagħmlu parata jew jidhru quddiemu fil-ġnien. Barra minn hekk, kienu jsiru festi, tornej bil-qaws, u logħob tan-nar fil-Huwon. Iż-żona tal-Ongnyucheon (옥류천, 玉流川, jiġifieri "Nixxiegħa tal-Ġada") hija ta' interess partikolari. Fiha kanal tal-ilma b'għamla tal-ittra U li tħaffer fl-1636 biex it-tazzi tal-inbid jitħallew fih fuq wiċċ l-ilma. Fiha wkoll kaskata żgħira u poeżija mnaqqxa fuq il-ħaġra ta' fuqha. Iż-żona fiha wkoll ħames paviljuni żgħar. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Huijeongdang (interior), Changdeokgung - Seoul, Korea.JPG|daqsminuri|Huijeongdang minn ġewwa, Changdeokgung]] Il-Kumpless tal-Palazz ta' Changdeokgung ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1997.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/816/|titlu=Changdeokgung Palace Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO ddikjara li l-kumpless kien "eżempju straordinarju tal-arkitettura tal-palazzi u tad-disinn tal-ġonna tal-Lvant Imbiegħed" u kien eċċezzjonali minħabba li l-binjiet tiegħu huma "integrati u f'armonija mal-ambjent naturali ta' madwarhom" u adattati "għat-topografija bis-siġar indiġeni".<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/archive/repcom97.htm#816|titlu=WH Committee: Report of the 21th Session, Naples 1997|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Films == Partijiet mill-palazz intużaw biex inġibed id-dramm Korean popolari ħafna ''Dae Jang Geum'' fl-ewwel deċennju tas-seklu 21.<ref>{{Ċita web|url=https://program.imbc.com/daejanggum|titlu=대장금(大長今) {{!}} 만나면 좋은 친구 MBC|sit=iMBC|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Avvenimenti == Minn April sa Ottubru 2018, il-Palazz ta' Changdeok ospita ż-żjarat ta' billejl fil-palazz. Dawn iż-żjarat kienu avveniment speċjali fejn il-viżitaturi setgħu jesperjenzaw il-ħajja fil-palazz. Tipikament iż-żjarat kienu jdumu xi sagħtejn u kienu jibdew fid-Daħla ta' Donhwamun, id-daħla prinċipali ta' Changdeokgung, fit-8.00 ta' filgħaxija.<ref>{{Ċita web|url=https://korean.visitkorea.or.kr/kor/bz15/where/festival/festival.jsp?cid=1291408|titlu=Winter Tour of Changdeok Palace|sit=korean.visitkorea.or.kr|data-aċċess=}}</ref> == Referenzi == b0rw90yp5fjqzrhbzgtte3porbbgu0d 279437 279436 2022-08-20T10:17:22Z Trigcly 17859 added [[Category:Siti ta' Wirt Dinji]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:창덕궁 전경 (2014) (cropped).jpg|daqsminuri|288x288px|Veduta ta' Changdeokgung mill-ajru]] '''Changdeokgung''' (bil-Hangul: 창덕궁, bil-Hanja: 昌德宮; litteralment, "il-Palazz tal-Virtà tal-Prosperità"), magħruf ukoll bħala l-'''Palazz ta'<nowiki/>''' '''Changdeokgung''' jew il-'''Palazz ta'''' '''Changdeok''', huwa stabbilit fi ħdan park kbir fid-Distrett ta' Jongno, f'[[Seoul]], il-[[Korea t'Isfel]]. Huwa wieħed mill-"Ħames Palazzi Grandjużi" li nbnew mir-rejiet tad-[[dinastija Joseon]] (1392-1897).<ref>{{Ċita web|url=http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2012/01/24/2012012400190.html|titlu=The 5 Palaces of Seoul|sit=english.chosun.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Peress li jinsab fil-Lvant tal-Palazz ta' Gyeongbok, Changdeokgung — flimkien ma' Changgyeonggung — ġieli jissejjaħ ukoll il-"Palazz tal-Lvant" (동궐, 東闕, ''Donggwol''). Changdeokgung kien l-iżjed palazz favorit ta' bosta rejiet tad-dinastija Joseon u ppreserva ħafna elementi li jmorru lura għal żmien it-Tliet Renji tal-Korea li ma ġewx inkorporati fil-Palazz ta' Gyeongbokgung li hu iktar kontemporanju. Wieħed minn dawn l-elementi huwa l-fatt li l-binjiet ta' Changdeokgung donnhom saru ħaġa waħda mat-topografija naturali tas-sit minflok ma jimponu ruħhom fuqha. Bħall-Palazzi Grandjużi l-oħra f'Seoul, Changdeokgung ġarrab ħsarat estensivi matul l-okkupazzjoni [[Ġappun|Ġappuniża]] tal-Korea (1910-1945). Attwalment, madwar 30 % biss mill-istrutturi pre-Ġappuniżi tal-Kumpless tal-Palazz tal-Lvant (Changdeokgung flimkien ma' Changgyeonggung) għadhom jeżistu.<ref>{{Ċita web|url=https://www.seoul.co.kr/news/newsView.php?id=20090227022009|titlu=“일제가 궁궐 이렇게 훼손” 설계도면 첫 공개|sit=서울신문|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Storja == [[Stampa:Donggwol-do.jpg|xellug|daqsminuri|296x296px|''Donggwoldo'', il-[[pittura]] tal-pajsaġġ ta' Changdeokgung u Changgyeonggung.]] Changdeokgung kien it-tieni palazz wara Gyeongbokgung li kien ġie stabbilit fl-1395 bħala l-palazz primarju. Qalb it-taqbid għat-tron bejn il-prinċpijiet u l-vassalli, l-awtorità ta' Gyeongbokgung tnawwret. Ir-Re Jeongjong inkurunat mill-Prinċep Jeong-an (Yi Bang-won, li iktar 'il quddiem sar ir-Re Taejong) ċaqlaq il-[[belt kapitali]] lejn [[Gaegyeong]] tad-[[dinastija Goryeo]], mill-ġdid fl-1400 bil-pretest li kellha karatteristiċi [[Ġeografija|ġeografiċi]] superjuri, mentri fil-fatt ried jaħrab it-taqbid għall-poter. Ir-Re Taejong (Yi Bang-won) ftit wara li laħaq fuq it-tron irritorna lejn Hanseong (illum il-ġurnata Seoul) u ordna palazz ġdid imsejjaħ ''Changdeokgung'' minflok Gyeongbokgung peress li kien qatel l-aħwa tar-rispett tiegħu f'Gyeongbokgung u għaliex il-kostruzzjoni ta' dak il-palazz kienet saret minn Jeong Do-jeon, li kien rivali tar-re. Il-kostruzzjoni tal-Palazz ta' Changdeok bdiet fl-1405 u tlestiet fl-1412. Ir-Re Seonjo kabbar l-artijiet tal-palazz b'madwar 500,000 metru kwadru u inkluda ''huwon''. Il-palazz ħa n-nar u nqered matul l-invażjoni Ġappuniża fl-1592 u ġie rikostruwit fl-1609 mir-Re Seonjo u mir-Re Gwanghaegun. Il-palazz reġa' ħa n-nar u nqered mill-ġdid fl-1623 minħabba rewwixta [[politika]] tar-Re Injo kontra Gwanghaegun. Il-palazz ġie attakkat ukoll mill-Manchu [[Qing]] iżda matul l-[[Storja|istorja]] kollha tiegħu ta' rikostruzzjoni u ta' tiswijiet baqa' leali għad-disinn oriġinali tiegħu. Changdeokgung kien is-sit tal-qorti rjali u s-sede tal-gvern sal-1868, meta reġa' nbena Gyeongbokgung. L-aħħar imperatur tal-Korea, Sunjong, għex hemmhekk sa [[Mewt|mewtu]] fl-1926. Partijiet mill-palazz (b'mod partikolari s-sala ta' Nakseon-jae) baqgħu jiffunzjonaw bħala residenza rjali sal-1989, meta kemm il-Prinċipessa Deokhye kif ukoll il-Prinċipessa Eredi Bangja mietu. Residenti oħra wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]] kienu jinkludu lill-Imperatriċi Sunjeong (it-tieni mara ta' Sunjong), il-Prinċep Eredi Yi Un, ibnu Yi Gu u l-mara ta' Yi Gu, [[Julia Mullock]]. Madankollu, ir-residenza fil-palazz fil-perjodu ta' wara l-gwerra kienet tiġi permessa b'mod arbitrarju mill-mexxejja repubblikani, u wara l-liberazzjoni Koreana fl-1945, kien hemm bżonn tar-riżenja ta' [[Rhee Syngman]] qabel ma l-eks membri tal-familja imperjali tħallew jerġgħu jgħixu fil-palazz. Illum il-ġurnata fadal 13-il binja fl-artijiet tal-palazz u 28 paviljun fil-ġonna, li jokkupaw 110 akri (45 ettaru) b'kollox. Iż-żona ġiet iddeżinjata bħala s-Sit Storiku Nru 122. Fost il-binjiet notevoli hemm Donhwamun (li nbniet fl-1412 u ġiet rikostruwita fl-1607, b'qanpiena tar-ram li tiżen tmien tunnellati metriċi), Injeongjeon (is-sala prinċipali), Seongjeongjeon (l-uffiċju awżiljarju fis-sala prinċipali), Huijeongdang (ir-residenza privata tar-re, li iktar 'il quddiem intużat bħala sala tal-konferenzi), Daejojeon (il-kwartieri tal-għajxien) u Nakseon-jae. == Strutturi == [[Stampa:Injung Office, Changdeok Palace.jpg|daqsminuri|253x253px|Injeongjeon, is-sala prinċipali]] Il-palazz inbena bejn il-Quċċata ta' Maebong tal-Għolja Bugaksan fuq wara u x-xmara [[Geumcheon]] fuq quddiem, skont l-influwenza tal-prinċipju "baesanimsu" (배산임수, litteralment "dahrek mal-għolja, wiċċek lejn l-ilma") fit-teorija tal-[[Feng Shui]]. Kuntrarjament għal Gyeongbokgung, fejn il-binjiet prinċipali huma rranġati bir-reqqa skont prinċipju arkitettoniku, madankollu, il-binjiet ta' Changdeokgung għandhom konfigurazzjoni iktar ħielsa mingħajr sistema regolari. Għalkemm l-istruttura tiegħu tidher bħala waħda kaotika mal-ewwel daqqa t'għajn, il-binjiet kollha jinsabu f'armonija mal-ambjent ta' madwarhom. Changdeokgung jikkonsisti minn żona governattiva (치조, 治朝, ''chijo'') iċċentrata fuq Injeongjeon u Seonjeongjeon, iż-żona rjali privata (침전, 寢殿, ''chimjeon'', li tfisser "dar tal-kamra tas-sodda tar-re"), iż-żona ta' Nakseonjae fil-Lvant, u ''huwon'' lil hinn mill-għoljiet tat-Tramuntana. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet uffiċjali maġġuri bħal Injeongjeon, is-sala prinċipali ta' Changdeokgung, Seonjeongjeon, l-uffiċċju tar-re, u bosta mill-uffiċċji tal-gvern (궐내각사, 闕內各司, ''gwollaegaksa'') jinsabu fil-partijiet ta' quddiem tal-palazz, u lil hinn minnhom hemm qorti privata għar-re u għar-reġina. Il-kwartieri tar-re bħal Seonjeongjeon, Huijeongdang u Nakseonjae huma mdawra b'bosta binjiet u qrati f'każ ta' xi attakk minn barra. L-istil arkitettoniku ta' Changdeokgung inġenerali huwa kkaratterizzat mis-sempliċità u mill-frugalità minħabba l-ideoloġija tal-[[Konfuċju|Konfuċjaniżmu]]. Fost l-istrutturi ta' interess partikolari nsibu: * Id-'''Daħla ta' Donhwamun''' – id-daħla prinċipali tal-palazz. Mibnija fl-1412, id-Daħla ta' Donhwamun hija struttura tal-[[injam]] qisha paviljun fuq żewġ sulari, u hija l-ikbar fost id-daħliet tal-palazz. Id-Daħla ta' Donhwamun ingħatat in-nar u nqerdet matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592 u ġiet irrestawrata fl-1608. * Il-'''Pont ta' Geumcheongyo''' – l-eqdem pont li għadu jeżisti f'Seoul. Inbena fl-1411. * Is-'''Sala ta' Injeongjeon''' (Teżor Nazzjonali) – is-sala tat-tron ta' Changdeokgung. Kienet tintuża għall-affarijiet statali ewlenin, inkluż l-inkurunazzjoni ta' re ġdid u l-akkoljenza ta' mibgħuta barranin. Oriġinarjament inbniet fl-1405 u ġiet rikostruwita fl-1610 wara li ngħatat in-nar matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592, u nbniet mill-ġdid għat-tielet darba fl-1804 wara li nqerdet minħabba nirien. * Is-'''Sala ta' Seonjeongjeon''' – l-uffiċċju għall-uffiċjali tar-renju. Ir-re hawnhekk kien ikollu laqgħat ta' kuljum u seminars mal-ministri biex jirrapporta fuq l-affarijiet tal-istat. * Is-'''Sala ta' Huijeongdang''' – oriġinarjament kienet is-sala tal-kamra tas-sodda ta-re,iżda mbagħad saret il-post tax-xogħol tiegħu wara li Seonjeongjeon tqieset żgħira wisq għat-twettiq tal-affarijiet statali ta' kuljum. Il-Huijeongdang oriġinali nqerdet min-nirien fl-1917. L-istruttura rikostruwita hija kompletament differenti mill-istruttura oriġinali minħabba influwenzi reċenti tal-Punent. Fuq ġewwa tal-binja wieħed jista' jara art tal-injam, twapet, twieqi tal-[[ħġieġ]] u kandelabri. * Is-'''Sala ta' Daejojeon''' – ir-residenza uffiċjali tar-reġina. Inqerdet min-nirien fl-1917, u ġiet rikostruwita b'materjali meħuda minn Gyeongbokgung. Is-Sala ta' Daejojeon kienet tintuża bħala residenza għall-aħħar imperatriċi tad-dinastija Joseon, u b'hekk tagħtina ħjiel dwar l-aħħar snin tad-dinastija Joseon. * Il-'''Paviljun ta' Juhamnu''' (Kyujanggak) – f'din iż-żona kien hemm il-libreriji rjali. L-eżamijiet statali kienu jsiru quddiem il-paviljun f'okkażjonijiet speċjali fil-preżenza tar-re. * Ir-'''Residenza ta' Yeon-gyeongdang''' – mibnija fl-1827, kienet sala tal-udjenzi mmudellata fuq dar tipika tal-litterati. === ''Huwon'' === [[Stampa:Korea-Seoul-Changdeokgung-31.jpg|daqsminuri|255x255px|Il-Paviljun ta' Buyongjeong (qabel ir-restawr tal-2012) u l-għadira ta' Buyeongji fiż-żona tal-''huwon.'']] Wara l-palazz hemm ''huwon'' (후원, 後苑, jiġifieri "ġnien ta' wara") ta' 78 akru (32 ettaru) li oriġinarjament inbena għall-użu tal-familja rjali u n-nisa tal-palazz. Il-ġnien jinkorpora għadira bil-lotus, paviljuni, spazji pajsaġġistiċi bil-ħaxix, siġar u fjuri. Hemm iktar minn 26,000 eżemplar ta' mitt speċi differenti ta' siġar fil-ġnien u wħud mis-siġar wara l-palazz għandhom iktar minn 300 sena. Il-ġnien għall-użu privat tar-re kien jissejjaħ Geumwon (금원, 禁苑, jiġifieri "ġnien ipprojbit") peress li lanqas l-uffiċjali għoljin ma kienx jitħallew jidħlu mingħajr il-permess tar-re. Kien jissejjaħ ukoll Naewon (내원, 內苑, jiġifieri "ġnien intern"). Illum il-ġurnata l-Koreani spiss isejħulu Biwon (비원, 秘院, jiġifieri "ġnien sigriet"), isem li oriġina mill-uffiċċju bl-istess isem fl-aħħar tas-seklu 19. Għalkemm il-ġnien kellu bosta ismijiet oħra, l-iżjed wieħed li kien jintuża matul il-perjodu tad-dinastija Joseon kien "Huwon".<ref>{{Ċita web|url=https://archive.ph/PdVqK|titlu=Tourist sites confront translation troubles-INSIDE Korea JoongAng Dai…|data=2013-06-29|sit=archive.ph|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> F'Settembru 2012, il-paviljun ta' Buyongjeong fil-ġnien reġa' nfetaħ wara proġett ta' restawr li kien dam sena. Il-paviljun ġie rrestawrat abbażi tad-Donggwoldo mill-1820 u ġie ddeżinjat bħala t-Teżor Nazzjonali tal-Korea t'Isfel Nru 249. Varjetà ta' ċerimonji ospitati mir-re seħħew fil-Huwon. Fil-bidu tal-perjodu tad-dinastija Joseon, l-ispezzjonijiet militari li fihom kien jipparteċipa r-re spiss kienu jsiru hawnhekk. Ir-Re Sejo kien jordna lit-truppi jagħmlu parata jew jidhru quddiemu fil-ġnien. Barra minn hekk, kienu jsiru festi, tornej bil-qaws, u logħob tan-nar fil-Huwon. Iż-żona tal-Ongnyucheon (옥류천, 玉流川, jiġifieri "Nixxiegħa tal-Ġada") hija ta' interess partikolari. Fiha kanal tal-ilma b'għamla tal-ittra U li tħaffer fl-1636 biex it-tazzi tal-inbid jitħallew fih fuq wiċċ l-ilma. Fiha wkoll kaskata żgħira u poeżija mnaqqxa fuq il-ħaġra ta' fuqha. Iż-żona fiha wkoll ħames paviljuni żgħar. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Huijeongdang (interior), Changdeokgung - Seoul, Korea.JPG|daqsminuri|Huijeongdang minn ġewwa, Changdeokgung]] Il-Kumpless tal-Palazz ta' Changdeokgung ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1997.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/816/|titlu=Changdeokgung Palace Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO ddikjara li l-kumpless kien "eżempju straordinarju tal-arkitettura tal-palazzi u tad-disinn tal-ġonna tal-Lvant Imbiegħed" u kien eċċezzjonali minħabba li l-binjiet tiegħu huma "integrati u f'armonija mal-ambjent naturali ta' madwarhom" u adattati "għat-topografija bis-siġar indiġeni".<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/archive/repcom97.htm#816|titlu=WH Committee: Report of the 21th Session, Naples 1997|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Films == Partijiet mill-palazz intużaw biex inġibed id-dramm Korean popolari ħafna ''Dae Jang Geum'' fl-ewwel deċennju tas-seklu 21.<ref>{{Ċita web|url=https://program.imbc.com/daejanggum|titlu=대장금(大長今) {{!}} 만나면 좋은 친구 MBC|sit=iMBC|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Avvenimenti == Minn April sa Ottubru 2018, il-Palazz ta' Changdeok ospita ż-żjarat ta' billejl fil-palazz. Dawn iż-żjarat kienu avveniment speċjali fejn il-viżitaturi setgħu jesperjenzaw il-ħajja fil-palazz. Tipikament iż-żjarat kienu jdumu xi sagħtejn u kienu jibdew fid-Daħla ta' Donhwamun, id-daħla prinċipali ta' Changdeokgung, fit-8.00 ta' filgħaxija.<ref>{{Ċita web|url=https://korean.visitkorea.or.kr/kor/bz15/where/festival/festival.jsp?cid=1291408|titlu=Winter Tour of Changdeok Palace|sit=korean.visitkorea.or.kr|data-aċċess=}}</ref> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] ct81sg391vol06shtvec4zoeo96stjs 279438 279437 2022-08-20T10:17:29Z Trigcly 17859 added [[Category:Palazzi]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:창덕궁 전경 (2014) (cropped).jpg|daqsminuri|288x288px|Veduta ta' Changdeokgung mill-ajru]] '''Changdeokgung''' (bil-Hangul: 창덕궁, bil-Hanja: 昌德宮; litteralment, "il-Palazz tal-Virtà tal-Prosperità"), magħruf ukoll bħala l-'''Palazz ta'<nowiki/>''' '''Changdeokgung''' jew il-'''Palazz ta'''' '''Changdeok''', huwa stabbilit fi ħdan park kbir fid-Distrett ta' Jongno, f'[[Seoul]], il-[[Korea t'Isfel]]. Huwa wieħed mill-"Ħames Palazzi Grandjużi" li nbnew mir-rejiet tad-[[dinastija Joseon]] (1392-1897).<ref>{{Ċita web|url=http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2012/01/24/2012012400190.html|titlu=The 5 Palaces of Seoul|sit=english.chosun.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Peress li jinsab fil-Lvant tal-Palazz ta' Gyeongbok, Changdeokgung — flimkien ma' Changgyeonggung — ġieli jissejjaħ ukoll il-"Palazz tal-Lvant" (동궐, 東闕, ''Donggwol''). Changdeokgung kien l-iżjed palazz favorit ta' bosta rejiet tad-dinastija Joseon u ppreserva ħafna elementi li jmorru lura għal żmien it-Tliet Renji tal-Korea li ma ġewx inkorporati fil-Palazz ta' Gyeongbokgung li hu iktar kontemporanju. Wieħed minn dawn l-elementi huwa l-fatt li l-binjiet ta' Changdeokgung donnhom saru ħaġa waħda mat-topografija naturali tas-sit minflok ma jimponu ruħhom fuqha. Bħall-Palazzi Grandjużi l-oħra f'Seoul, Changdeokgung ġarrab ħsarat estensivi matul l-okkupazzjoni [[Ġappun|Ġappuniża]] tal-Korea (1910-1945). Attwalment, madwar 30 % biss mill-istrutturi pre-Ġappuniżi tal-Kumpless tal-Palazz tal-Lvant (Changdeokgung flimkien ma' Changgyeonggung) għadhom jeżistu.<ref>{{Ċita web|url=https://www.seoul.co.kr/news/newsView.php?id=20090227022009|titlu=“일제가 궁궐 이렇게 훼손” 설계도면 첫 공개|sit=서울신문|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Storja == [[Stampa:Donggwol-do.jpg|xellug|daqsminuri|296x296px|''Donggwoldo'', il-[[pittura]] tal-pajsaġġ ta' Changdeokgung u Changgyeonggung.]] Changdeokgung kien it-tieni palazz wara Gyeongbokgung li kien ġie stabbilit fl-1395 bħala l-palazz primarju. Qalb it-taqbid għat-tron bejn il-prinċpijiet u l-vassalli, l-awtorità ta' Gyeongbokgung tnawwret. Ir-Re Jeongjong inkurunat mill-Prinċep Jeong-an (Yi Bang-won, li iktar 'il quddiem sar ir-Re Taejong) ċaqlaq il-[[belt kapitali]] lejn [[Gaegyeong]] tad-[[dinastija Goryeo]], mill-ġdid fl-1400 bil-pretest li kellha karatteristiċi [[Ġeografija|ġeografiċi]] superjuri, mentri fil-fatt ried jaħrab it-taqbid għall-poter. Ir-Re Taejong (Yi Bang-won) ftit wara li laħaq fuq it-tron irritorna lejn Hanseong (illum il-ġurnata Seoul) u ordna palazz ġdid imsejjaħ ''Changdeokgung'' minflok Gyeongbokgung peress li kien qatel l-aħwa tar-rispett tiegħu f'Gyeongbokgung u għaliex il-kostruzzjoni ta' dak il-palazz kienet saret minn Jeong Do-jeon, li kien rivali tar-re. Il-kostruzzjoni tal-Palazz ta' Changdeok bdiet fl-1405 u tlestiet fl-1412. Ir-Re Seonjo kabbar l-artijiet tal-palazz b'madwar 500,000 metru kwadru u inkluda ''huwon''. Il-palazz ħa n-nar u nqered matul l-invażjoni Ġappuniża fl-1592 u ġie rikostruwit fl-1609 mir-Re Seonjo u mir-Re Gwanghaegun. Il-palazz reġa' ħa n-nar u nqered mill-ġdid fl-1623 minħabba rewwixta [[politika]] tar-Re Injo kontra Gwanghaegun. Il-palazz ġie attakkat ukoll mill-Manchu [[Qing]] iżda matul l-[[Storja|istorja]] kollha tiegħu ta' rikostruzzjoni u ta' tiswijiet baqa' leali għad-disinn oriġinali tiegħu. Changdeokgung kien is-sit tal-qorti rjali u s-sede tal-gvern sal-1868, meta reġa' nbena Gyeongbokgung. L-aħħar imperatur tal-Korea, Sunjong, għex hemmhekk sa [[Mewt|mewtu]] fl-1926. Partijiet mill-palazz (b'mod partikolari s-sala ta' Nakseon-jae) baqgħu jiffunzjonaw bħala residenza rjali sal-1989, meta kemm il-Prinċipessa Deokhye kif ukoll il-Prinċipessa Eredi Bangja mietu. Residenti oħra wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]] kienu jinkludu lill-Imperatriċi Sunjeong (it-tieni mara ta' Sunjong), il-Prinċep Eredi Yi Un, ibnu Yi Gu u l-mara ta' Yi Gu, [[Julia Mullock]]. Madankollu, ir-residenza fil-palazz fil-perjodu ta' wara l-gwerra kienet tiġi permessa b'mod arbitrarju mill-mexxejja repubblikani, u wara l-liberazzjoni Koreana fl-1945, kien hemm bżonn tar-riżenja ta' [[Rhee Syngman]] qabel ma l-eks membri tal-familja imperjali tħallew jerġgħu jgħixu fil-palazz. Illum il-ġurnata fadal 13-il binja fl-artijiet tal-palazz u 28 paviljun fil-ġonna, li jokkupaw 110 akri (45 ettaru) b'kollox. Iż-żona ġiet iddeżinjata bħala s-Sit Storiku Nru 122. Fost il-binjiet notevoli hemm Donhwamun (li nbniet fl-1412 u ġiet rikostruwita fl-1607, b'qanpiena tar-ram li tiżen tmien tunnellati metriċi), Injeongjeon (is-sala prinċipali), Seongjeongjeon (l-uffiċju awżiljarju fis-sala prinċipali), Huijeongdang (ir-residenza privata tar-re, li iktar 'il quddiem intużat bħala sala tal-konferenzi), Daejojeon (il-kwartieri tal-għajxien) u Nakseon-jae. == Strutturi == [[Stampa:Injung Office, Changdeok Palace.jpg|daqsminuri|253x253px|Injeongjeon, is-sala prinċipali]] Il-palazz inbena bejn il-Quċċata ta' Maebong tal-Għolja Bugaksan fuq wara u x-xmara [[Geumcheon]] fuq quddiem, skont l-influwenza tal-prinċipju "baesanimsu" (배산임수, litteralment "dahrek mal-għolja, wiċċek lejn l-ilma") fit-teorija tal-[[Feng Shui]]. Kuntrarjament għal Gyeongbokgung, fejn il-binjiet prinċipali huma rranġati bir-reqqa skont prinċipju arkitettoniku, madankollu, il-binjiet ta' Changdeokgung għandhom konfigurazzjoni iktar ħielsa mingħajr sistema regolari. Għalkemm l-istruttura tiegħu tidher bħala waħda kaotika mal-ewwel daqqa t'għajn, il-binjiet kollha jinsabu f'armonija mal-ambjent ta' madwarhom. Changdeokgung jikkonsisti minn żona governattiva (치조, 治朝, ''chijo'') iċċentrata fuq Injeongjeon u Seonjeongjeon, iż-żona rjali privata (침전, 寢殿, ''chimjeon'', li tfisser "dar tal-kamra tas-sodda tar-re"), iż-żona ta' Nakseonjae fil-Lvant, u ''huwon'' lil hinn mill-għoljiet tat-Tramuntana. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet uffiċjali maġġuri bħal Injeongjeon, is-sala prinċipali ta' Changdeokgung, Seonjeongjeon, l-uffiċċju tar-re, u bosta mill-uffiċċji tal-gvern (궐내각사, 闕內各司, ''gwollaegaksa'') jinsabu fil-partijiet ta' quddiem tal-palazz, u lil hinn minnhom hemm qorti privata għar-re u għar-reġina. Il-kwartieri tar-re bħal Seonjeongjeon, Huijeongdang u Nakseonjae huma mdawra b'bosta binjiet u qrati f'każ ta' xi attakk minn barra. L-istil arkitettoniku ta' Changdeokgung inġenerali huwa kkaratterizzat mis-sempliċità u mill-frugalità minħabba l-ideoloġija tal-[[Konfuċju|Konfuċjaniżmu]]. Fost l-istrutturi ta' interess partikolari nsibu: * Id-'''Daħla ta' Donhwamun''' – id-daħla prinċipali tal-palazz. Mibnija fl-1412, id-Daħla ta' Donhwamun hija struttura tal-[[injam]] qisha paviljun fuq żewġ sulari, u hija l-ikbar fost id-daħliet tal-palazz. Id-Daħla ta' Donhwamun ingħatat in-nar u nqerdet matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592 u ġiet irrestawrata fl-1608. * Il-'''Pont ta' Geumcheongyo''' – l-eqdem pont li għadu jeżisti f'Seoul. Inbena fl-1411. * Is-'''Sala ta' Injeongjeon''' (Teżor Nazzjonali) – is-sala tat-tron ta' Changdeokgung. Kienet tintuża għall-affarijiet statali ewlenin, inkluż l-inkurunazzjoni ta' re ġdid u l-akkoljenza ta' mibgħuta barranin. Oriġinarjament inbniet fl-1405 u ġiet rikostruwita fl-1610 wara li ngħatat in-nar matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592, u nbniet mill-ġdid għat-tielet darba fl-1804 wara li nqerdet minħabba nirien. * Is-'''Sala ta' Seonjeongjeon''' – l-uffiċċju għall-uffiċjali tar-renju. Ir-re hawnhekk kien ikollu laqgħat ta' kuljum u seminars mal-ministri biex jirrapporta fuq l-affarijiet tal-istat. * Is-'''Sala ta' Huijeongdang''' – oriġinarjament kienet is-sala tal-kamra tas-sodda ta-re,iżda mbagħad saret il-post tax-xogħol tiegħu wara li Seonjeongjeon tqieset żgħira wisq għat-twettiq tal-affarijiet statali ta' kuljum. Il-Huijeongdang oriġinali nqerdet min-nirien fl-1917. L-istruttura rikostruwita hija kompletament differenti mill-istruttura oriġinali minħabba influwenzi reċenti tal-Punent. Fuq ġewwa tal-binja wieħed jista' jara art tal-injam, twapet, twieqi tal-[[ħġieġ]] u kandelabri. * Is-'''Sala ta' Daejojeon''' – ir-residenza uffiċjali tar-reġina. Inqerdet min-nirien fl-1917, u ġiet rikostruwita b'materjali meħuda minn Gyeongbokgung. Is-Sala ta' Daejojeon kienet tintuża bħala residenza għall-aħħar imperatriċi tad-dinastija Joseon, u b'hekk tagħtina ħjiel dwar l-aħħar snin tad-dinastija Joseon. * Il-'''Paviljun ta' Juhamnu''' (Kyujanggak) – f'din iż-żona kien hemm il-libreriji rjali. L-eżamijiet statali kienu jsiru quddiem il-paviljun f'okkażjonijiet speċjali fil-preżenza tar-re. * Ir-'''Residenza ta' Yeon-gyeongdang''' – mibnija fl-1827, kienet sala tal-udjenzi mmudellata fuq dar tipika tal-litterati. === ''Huwon'' === [[Stampa:Korea-Seoul-Changdeokgung-31.jpg|daqsminuri|255x255px|Il-Paviljun ta' Buyongjeong (qabel ir-restawr tal-2012) u l-għadira ta' Buyeongji fiż-żona tal-''huwon.'']] Wara l-palazz hemm ''huwon'' (후원, 後苑, jiġifieri "ġnien ta' wara") ta' 78 akru (32 ettaru) li oriġinarjament inbena għall-użu tal-familja rjali u n-nisa tal-palazz. Il-ġnien jinkorpora għadira bil-lotus, paviljuni, spazji pajsaġġistiċi bil-ħaxix, siġar u fjuri. Hemm iktar minn 26,000 eżemplar ta' mitt speċi differenti ta' siġar fil-ġnien u wħud mis-siġar wara l-palazz għandhom iktar minn 300 sena. Il-ġnien għall-użu privat tar-re kien jissejjaħ Geumwon (금원, 禁苑, jiġifieri "ġnien ipprojbit") peress li lanqas l-uffiċjali għoljin ma kienx jitħallew jidħlu mingħajr il-permess tar-re. Kien jissejjaħ ukoll Naewon (내원, 內苑, jiġifieri "ġnien intern"). Illum il-ġurnata l-Koreani spiss isejħulu Biwon (비원, 秘院, jiġifieri "ġnien sigriet"), isem li oriġina mill-uffiċċju bl-istess isem fl-aħħar tas-seklu 19. Għalkemm il-ġnien kellu bosta ismijiet oħra, l-iżjed wieħed li kien jintuża matul il-perjodu tad-dinastija Joseon kien "Huwon".<ref>{{Ċita web|url=https://archive.ph/PdVqK|titlu=Tourist sites confront translation troubles-INSIDE Korea JoongAng Dai…|data=2013-06-29|sit=archive.ph|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> F'Settembru 2012, il-paviljun ta' Buyongjeong fil-ġnien reġa' nfetaħ wara proġett ta' restawr li kien dam sena. Il-paviljun ġie rrestawrat abbażi tad-Donggwoldo mill-1820 u ġie ddeżinjat bħala t-Teżor Nazzjonali tal-Korea t'Isfel Nru 249. Varjetà ta' ċerimonji ospitati mir-re seħħew fil-Huwon. Fil-bidu tal-perjodu tad-dinastija Joseon, l-ispezzjonijiet militari li fihom kien jipparteċipa r-re spiss kienu jsiru hawnhekk. Ir-Re Sejo kien jordna lit-truppi jagħmlu parata jew jidhru quddiemu fil-ġnien. Barra minn hekk, kienu jsiru festi, tornej bil-qaws, u logħob tan-nar fil-Huwon. Iż-żona tal-Ongnyucheon (옥류천, 玉流川, jiġifieri "Nixxiegħa tal-Ġada") hija ta' interess partikolari. Fiha kanal tal-ilma b'għamla tal-ittra U li tħaffer fl-1636 biex it-tazzi tal-inbid jitħallew fih fuq wiċċ l-ilma. Fiha wkoll kaskata żgħira u poeżija mnaqqxa fuq il-ħaġra ta' fuqha. Iż-żona fiha wkoll ħames paviljuni żgħar. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Huijeongdang (interior), Changdeokgung - Seoul, Korea.JPG|daqsminuri|Huijeongdang minn ġewwa, Changdeokgung]] Il-Kumpless tal-Palazz ta' Changdeokgung ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1997.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/816/|titlu=Changdeokgung Palace Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO ddikjara li l-kumpless kien "eżempju straordinarju tal-arkitettura tal-palazzi u tad-disinn tal-ġonna tal-Lvant Imbiegħed" u kien eċċezzjonali minħabba li l-binjiet tiegħu huma "integrati u f'armonija mal-ambjent naturali ta' madwarhom" u adattati "għat-topografija bis-siġar indiġeni".<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/archive/repcom97.htm#816|titlu=WH Committee: Report of the 21th Session, Naples 1997|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Films == Partijiet mill-palazz intużaw biex inġibed id-dramm Korean popolari ħafna ''Dae Jang Geum'' fl-ewwel deċennju tas-seklu 21.<ref>{{Ċita web|url=https://program.imbc.com/daejanggum|titlu=대장금(大長今) {{!}} 만나면 좋은 친구 MBC|sit=iMBC|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Avvenimenti == Minn April sa Ottubru 2018, il-Palazz ta' Changdeok ospita ż-żjarat ta' billejl fil-palazz. Dawn iż-żjarat kienu avveniment speċjali fejn il-viżitaturi setgħu jesperjenzaw il-ħajja fil-palazz. Tipikament iż-żjarat kienu jdumu xi sagħtejn u kienu jibdew fid-Daħla ta' Donhwamun, id-daħla prinċipali ta' Changdeokgung, fit-8.00 ta' filgħaxija.<ref>{{Ċita web|url=https://korean.visitkorea.or.kr/kor/bz15/where/festival/festival.jsp?cid=1291408|titlu=Winter Tour of Changdeok Palace|sit=korean.visitkorea.or.kr|data-aċċess=}}</ref> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Palazzi]] 0lagrf6mq78euvp86maimsdma735zdw 279439 279438 2022-08-20T10:17:36Z Trigcly 17859 added [[Category:Korea t'Isfel]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Stampa:창덕궁 전경 (2014) (cropped).jpg|daqsminuri|288x288px|Veduta ta' Changdeokgung mill-ajru]] '''Changdeokgung''' (bil-Hangul: 창덕궁, bil-Hanja: 昌德宮; litteralment, "il-Palazz tal-Virtà tal-Prosperità"), magħruf ukoll bħala l-'''Palazz ta'<nowiki/>''' '''Changdeokgung''' jew il-'''Palazz ta'''' '''Changdeok''', huwa stabbilit fi ħdan park kbir fid-Distrett ta' Jongno, f'[[Seoul]], il-[[Korea t'Isfel]]. Huwa wieħed mill-"Ħames Palazzi Grandjużi" li nbnew mir-rejiet tad-[[dinastija Joseon]] (1392-1897).<ref>{{Ċita web|url=http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2012/01/24/2012012400190.html|titlu=The 5 Palaces of Seoul|sit=english.chosun.com|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Peress li jinsab fil-Lvant tal-Palazz ta' Gyeongbok, Changdeokgung — flimkien ma' Changgyeonggung — ġieli jissejjaħ ukoll il-"Palazz tal-Lvant" (동궐, 東闕, ''Donggwol''). Changdeokgung kien l-iżjed palazz favorit ta' bosta rejiet tad-dinastija Joseon u ppreserva ħafna elementi li jmorru lura għal żmien it-Tliet Renji tal-Korea li ma ġewx inkorporati fil-Palazz ta' Gyeongbokgung li hu iktar kontemporanju. Wieħed minn dawn l-elementi huwa l-fatt li l-binjiet ta' Changdeokgung donnhom saru ħaġa waħda mat-topografija naturali tas-sit minflok ma jimponu ruħhom fuqha. Bħall-Palazzi Grandjużi l-oħra f'Seoul, Changdeokgung ġarrab ħsarat estensivi matul l-okkupazzjoni [[Ġappun|Ġappuniża]] tal-Korea (1910-1945). Attwalment, madwar 30 % biss mill-istrutturi pre-Ġappuniżi tal-Kumpless tal-Palazz tal-Lvant (Changdeokgung flimkien ma' Changgyeonggung) għadhom jeżistu.<ref>{{Ċita web|url=https://www.seoul.co.kr/news/newsView.php?id=20090227022009|titlu=“일제가 궁궐 이렇게 훼손” 설계도면 첫 공개|sit=서울신문|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Storja == [[Stampa:Donggwol-do.jpg|xellug|daqsminuri|296x296px|''Donggwoldo'', il-[[pittura]] tal-pajsaġġ ta' Changdeokgung u Changgyeonggung.]] Changdeokgung kien it-tieni palazz wara Gyeongbokgung li kien ġie stabbilit fl-1395 bħala l-palazz primarju. Qalb it-taqbid għat-tron bejn il-prinċpijiet u l-vassalli, l-awtorità ta' Gyeongbokgung tnawwret. Ir-Re Jeongjong inkurunat mill-Prinċep Jeong-an (Yi Bang-won, li iktar 'il quddiem sar ir-Re Taejong) ċaqlaq il-[[belt kapitali]] lejn [[Gaegyeong]] tad-[[dinastija Goryeo]], mill-ġdid fl-1400 bil-pretest li kellha karatteristiċi [[Ġeografija|ġeografiċi]] superjuri, mentri fil-fatt ried jaħrab it-taqbid għall-poter. Ir-Re Taejong (Yi Bang-won) ftit wara li laħaq fuq it-tron irritorna lejn Hanseong (illum il-ġurnata Seoul) u ordna palazz ġdid imsejjaħ ''Changdeokgung'' minflok Gyeongbokgung peress li kien qatel l-aħwa tar-rispett tiegħu f'Gyeongbokgung u għaliex il-kostruzzjoni ta' dak il-palazz kienet saret minn Jeong Do-jeon, li kien rivali tar-re. Il-kostruzzjoni tal-Palazz ta' Changdeok bdiet fl-1405 u tlestiet fl-1412. Ir-Re Seonjo kabbar l-artijiet tal-palazz b'madwar 500,000 metru kwadru u inkluda ''huwon''. Il-palazz ħa n-nar u nqered matul l-invażjoni Ġappuniża fl-1592 u ġie rikostruwit fl-1609 mir-Re Seonjo u mir-Re Gwanghaegun. Il-palazz reġa' ħa n-nar u nqered mill-ġdid fl-1623 minħabba rewwixta [[politika]] tar-Re Injo kontra Gwanghaegun. Il-palazz ġie attakkat ukoll mill-Manchu [[Qing]] iżda matul l-[[Storja|istorja]] kollha tiegħu ta' rikostruzzjoni u ta' tiswijiet baqa' leali għad-disinn oriġinali tiegħu. Changdeokgung kien is-sit tal-qorti rjali u s-sede tal-gvern sal-1868, meta reġa' nbena Gyeongbokgung. L-aħħar imperatur tal-Korea, Sunjong, għex hemmhekk sa [[Mewt|mewtu]] fl-1926. Partijiet mill-palazz (b'mod partikolari s-sala ta' Nakseon-jae) baqgħu jiffunzjonaw bħala residenza rjali sal-1989, meta kemm il-Prinċipessa Deokhye kif ukoll il-Prinċipessa Eredi Bangja mietu. Residenti oħra wara t-[[It-Tieni Gwerra Dinjija|Tieni Gwerra Dinjija]] kienu jinkludu lill-Imperatriċi Sunjeong (it-tieni mara ta' Sunjong), il-Prinċep Eredi Yi Un, ibnu Yi Gu u l-mara ta' Yi Gu, [[Julia Mullock]]. Madankollu, ir-residenza fil-palazz fil-perjodu ta' wara l-gwerra kienet tiġi permessa b'mod arbitrarju mill-mexxejja repubblikani, u wara l-liberazzjoni Koreana fl-1945, kien hemm bżonn tar-riżenja ta' [[Rhee Syngman]] qabel ma l-eks membri tal-familja imperjali tħallew jerġgħu jgħixu fil-palazz. Illum il-ġurnata fadal 13-il binja fl-artijiet tal-palazz u 28 paviljun fil-ġonna, li jokkupaw 110 akri (45 ettaru) b'kollox. Iż-żona ġiet iddeżinjata bħala s-Sit Storiku Nru 122. Fost il-binjiet notevoli hemm Donhwamun (li nbniet fl-1412 u ġiet rikostruwita fl-1607, b'qanpiena tar-ram li tiżen tmien tunnellati metriċi), Injeongjeon (is-sala prinċipali), Seongjeongjeon (l-uffiċju awżiljarju fis-sala prinċipali), Huijeongdang (ir-residenza privata tar-re, li iktar 'il quddiem intużat bħala sala tal-konferenzi), Daejojeon (il-kwartieri tal-għajxien) u Nakseon-jae. == Strutturi == [[Stampa:Injung Office, Changdeok Palace.jpg|daqsminuri|253x253px|Injeongjeon, is-sala prinċipali]] Il-palazz inbena bejn il-Quċċata ta' Maebong tal-Għolja Bugaksan fuq wara u x-xmara [[Geumcheon]] fuq quddiem, skont l-influwenza tal-prinċipju "baesanimsu" (배산임수, litteralment "dahrek mal-għolja, wiċċek lejn l-ilma") fit-teorija tal-[[Feng Shui]]. Kuntrarjament għal Gyeongbokgung, fejn il-binjiet prinċipali huma rranġati bir-reqqa skont prinċipju arkitettoniku, madankollu, il-binjiet ta' Changdeokgung għandhom konfigurazzjoni iktar ħielsa mingħajr sistema regolari. Għalkemm l-istruttura tiegħu tidher bħala waħda kaotika mal-ewwel daqqa t'għajn, il-binjiet kollha jinsabu f'armonija mal-ambjent ta' madwarhom. Changdeokgung jikkonsisti minn żona governattiva (치조, 治朝, ''chijo'') iċċentrata fuq Injeongjeon u Seonjeongjeon, iż-żona rjali privata (침전, 寢殿, ''chimjeon'', li tfisser "dar tal-kamra tas-sodda tar-re"), iż-żona ta' Nakseonjae fil-Lvant, u ''huwon'' lil hinn mill-għoljiet tat-Tramuntana. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet uffiċjali maġġuri bħal Injeongjeon, is-sala prinċipali ta' Changdeokgung, Seonjeongjeon, l-uffiċċju tar-re, u bosta mill-uffiċċji tal-gvern (궐내각사, 闕內各司, ''gwollaegaksa'') jinsabu fil-partijiet ta' quddiem tal-palazz, u lil hinn minnhom hemm qorti privata għar-re u għar-reġina. Il-kwartieri tar-re bħal Seonjeongjeon, Huijeongdang u Nakseonjae huma mdawra b'bosta binjiet u qrati f'każ ta' xi attakk minn barra. L-istil arkitettoniku ta' Changdeokgung inġenerali huwa kkaratterizzat mis-sempliċità u mill-frugalità minħabba l-ideoloġija tal-[[Konfuċju|Konfuċjaniżmu]]. Fost l-istrutturi ta' interess partikolari nsibu: * Id-'''Daħla ta' Donhwamun''' – id-daħla prinċipali tal-palazz. Mibnija fl-1412, id-Daħla ta' Donhwamun hija struttura tal-[[injam]] qisha paviljun fuq żewġ sulari, u hija l-ikbar fost id-daħliet tal-palazz. Id-Daħla ta' Donhwamun ingħatat in-nar u nqerdet matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592 u ġiet irrestawrata fl-1608. * Il-'''Pont ta' Geumcheongyo''' – l-eqdem pont li għadu jeżisti f'Seoul. Inbena fl-1411. * Is-'''Sala ta' Injeongjeon''' (Teżor Nazzjonali) – is-sala tat-tron ta' Changdeokgung. Kienet tintuża għall-affarijiet statali ewlenin, inkluż l-inkurunazzjoni ta' re ġdid u l-akkoljenza ta' mibgħuta barranin. Oriġinarjament inbniet fl-1405 u ġiet rikostruwita fl-1610 wara li ngħatat in-nar matul l-invażjoni Ġappuniża tal-1592, u nbniet mill-ġdid għat-tielet darba fl-1804 wara li nqerdet minħabba nirien. * Is-'''Sala ta' Seonjeongjeon''' – l-uffiċċju għall-uffiċjali tar-renju. Ir-re hawnhekk kien ikollu laqgħat ta' kuljum u seminars mal-ministri biex jirrapporta fuq l-affarijiet tal-istat. * Is-'''Sala ta' Huijeongdang''' – oriġinarjament kienet is-sala tal-kamra tas-sodda ta-re,iżda mbagħad saret il-post tax-xogħol tiegħu wara li Seonjeongjeon tqieset żgħira wisq għat-twettiq tal-affarijiet statali ta' kuljum. Il-Huijeongdang oriġinali nqerdet min-nirien fl-1917. L-istruttura rikostruwita hija kompletament differenti mill-istruttura oriġinali minħabba influwenzi reċenti tal-Punent. Fuq ġewwa tal-binja wieħed jista' jara art tal-injam, twapet, twieqi tal-[[ħġieġ]] u kandelabri. * Is-'''Sala ta' Daejojeon''' – ir-residenza uffiċjali tar-reġina. Inqerdet min-nirien fl-1917, u ġiet rikostruwita b'materjali meħuda minn Gyeongbokgung. Is-Sala ta' Daejojeon kienet tintuża bħala residenza għall-aħħar imperatriċi tad-dinastija Joseon, u b'hekk tagħtina ħjiel dwar l-aħħar snin tad-dinastija Joseon. * Il-'''Paviljun ta' Juhamnu''' (Kyujanggak) – f'din iż-żona kien hemm il-libreriji rjali. L-eżamijiet statali kienu jsiru quddiem il-paviljun f'okkażjonijiet speċjali fil-preżenza tar-re. * Ir-'''Residenza ta' Yeon-gyeongdang''' – mibnija fl-1827, kienet sala tal-udjenzi mmudellata fuq dar tipika tal-litterati. === ''Huwon'' === [[Stampa:Korea-Seoul-Changdeokgung-31.jpg|daqsminuri|255x255px|Il-Paviljun ta' Buyongjeong (qabel ir-restawr tal-2012) u l-għadira ta' Buyeongji fiż-żona tal-''huwon.'']] Wara l-palazz hemm ''huwon'' (후원, 後苑, jiġifieri "ġnien ta' wara") ta' 78 akru (32 ettaru) li oriġinarjament inbena għall-użu tal-familja rjali u n-nisa tal-palazz. Il-ġnien jinkorpora għadira bil-lotus, paviljuni, spazji pajsaġġistiċi bil-ħaxix, siġar u fjuri. Hemm iktar minn 26,000 eżemplar ta' mitt speċi differenti ta' siġar fil-ġnien u wħud mis-siġar wara l-palazz għandhom iktar minn 300 sena. Il-ġnien għall-użu privat tar-re kien jissejjaħ Geumwon (금원, 禁苑, jiġifieri "ġnien ipprojbit") peress li lanqas l-uffiċjali għoljin ma kienx jitħallew jidħlu mingħajr il-permess tar-re. Kien jissejjaħ ukoll Naewon (내원, 內苑, jiġifieri "ġnien intern"). Illum il-ġurnata l-Koreani spiss isejħulu Biwon (비원, 秘院, jiġifieri "ġnien sigriet"), isem li oriġina mill-uffiċċju bl-istess isem fl-aħħar tas-seklu 19. Għalkemm il-ġnien kellu bosta ismijiet oħra, l-iżjed wieħed li kien jintuża matul il-perjodu tad-dinastija Joseon kien "Huwon".<ref>{{Ċita web|url=https://archive.ph/PdVqK|titlu=Tourist sites confront translation troubles-INSIDE Korea JoongAng Dai…|data=2013-06-29|sit=archive.ph|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> F'Settembru 2012, il-paviljun ta' Buyongjeong fil-ġnien reġa' nfetaħ wara proġett ta' restawr li kien dam sena. Il-paviljun ġie rrestawrat abbażi tad-Donggwoldo mill-1820 u ġie ddeżinjat bħala t-Teżor Nazzjonali tal-Korea t'Isfel Nru 249. Varjetà ta' ċerimonji ospitati mir-re seħħew fil-Huwon. Fil-bidu tal-perjodu tad-dinastija Joseon, l-ispezzjonijiet militari li fihom kien jipparteċipa r-re spiss kienu jsiru hawnhekk. Ir-Re Sejo kien jordna lit-truppi jagħmlu parata jew jidhru quddiemu fil-ġnien. Barra minn hekk, kienu jsiru festi, tornej bil-qaws, u logħob tan-nar fil-Huwon. Iż-żona tal-Ongnyucheon (옥류천, 玉流川, jiġifieri "Nixxiegħa tal-Ġada") hija ta' interess partikolari. Fiha kanal tal-ilma b'għamla tal-ittra U li tħaffer fl-1636 biex it-tazzi tal-inbid jitħallew fih fuq wiċċ l-ilma. Fiha wkoll kaskata żgħira u poeżija mnaqqxa fuq il-ħaġra ta' fuqha. Iż-żona fiha wkoll ħames paviljuni żgħar. == Sit ta' Wirt Dinji == [[Stampa:Huijeongdang (interior), Changdeokgung - Seoul, Korea.JPG|daqsminuri|Huijeongdang minn ġewwa, Changdeokgung]] Il-Kumpless tal-Palazz ta' Changdeokgung ġie ddeżinjat bħala [[Sit ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1997.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/816/|titlu=Changdeokgung Palace Complex|kunjom=Centre|isem=UNESCO World Heritage|sit=UNESCO World Heritage Centre|lingwa=en|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO ddikjara li l-kumpless kien "eżempju straordinarju tal-arkitettura tal-palazzi u tad-disinn tal-ġonna tal-Lvant Imbiegħed" u kien eċċezzjonali minħabba li l-binjiet tiegħu huma "integrati u f'armonija mal-ambjent naturali ta' madwarhom" u adattati "għat-topografija bis-siġar indiġeni".<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/archive/repcom97.htm#816|titlu=WH Committee: Report of the 21th Session, Naples 1997|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".<ref name=":0" /> == Films == Partijiet mill-palazz intużaw biex inġibed id-dramm Korean popolari ħafna ''Dae Jang Geum'' fl-ewwel deċennju tas-seklu 21.<ref>{{Ċita web|url=https://program.imbc.com/daejanggum|titlu=대장금(大長今) {{!}} 만나면 좋은 친구 MBC|sit=iMBC|lingwa=ko|data-aċċess=2022-08-20}}</ref> == Avvenimenti == Minn April sa Ottubru 2018, il-Palazz ta' Changdeok ospita ż-żjarat ta' billejl fil-palazz. Dawn iż-żjarat kienu avveniment speċjali fejn il-viżitaturi setgħu jesperjenzaw il-ħajja fil-palazz. Tipikament iż-żjarat kienu jdumu xi sagħtejn u kienu jibdew fid-Daħla ta' Donhwamun, id-daħla prinċipali ta' Changdeokgung, fit-8.00 ta' filgħaxija.<ref>{{Ċita web|url=https://korean.visitkorea.or.kr/kor/bz15/where/festival/festival.jsp?cid=1291408|titlu=Winter Tour of Changdeok Palace|sit=korean.visitkorea.or.kr|data-aċċess=}}</ref> == Referenzi == [[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji]] [[Kategorija:Palazzi]] [[Kategorija:Korea t'Isfel]] 5et8za1gf063g5patmi58th7lkgvk3c 0 28862 279442 2022-08-20T11:53:45Z Chrisportelli 355 Paġna ġdida: {{stub|sport}} {{Infobox tim nazzjonali tal-futbol | isem = Stati Uniti | pajjiż = Stati Uniti | psewdonimu = ''The Stars and Stripes'', ''The Yanks'' | assoċjazzjoni = [[Federazzjoni tal-Futbol tal-Istati Uniti|United States Soccer Federation]] (USSF) | konfederazzjoni = [[CONCACAF]] | kowċ = [[Gregg Berhalter]] | kaptan = | rekord_preżenzi = [[Cobi Jones]] (164) | rekord_gowls = Clint Dempse... wikitext text/x-wiki {{stub|sport}} {{Infobox tim nazzjonali tal-futbol | isem = Stati Uniti | pajjiż = Stati Uniti | psewdonimu = ''The Stars and Stripes'', ''The Yanks'' | assoċjazzjoni = [[Federazzjoni tal-Futbol tal-Istati Uniti|United States Soccer Federation]] (USSF) | konfederazzjoni = [[CONCACAF]] | kowċ = [[Gregg Berhalter]] | kaptan = | rekord_preżenzi = [[Cobi Jones]] (164) | rekord_gowls = [[Clint Dempsey]]<br />[[Landon Donovan]] (57) | stadju = | kodiċi_FIFA = USA | pożizzjoni_FIFA = 14 | data_pożizzjoni_FIFA = Ġunju 2022 | pożizzjoni_massima_FIFA = 4 | data_pożizzjoni_massima_FIFA = April 2006 | pożizzjoni_minima_FIFA = 35 | data_pożizzjoni_minima_FIFA = Lulju 2012 | l-ewwel_logħba = {{fb|Żvezja}} 2–3 Stati Uniti {{flagicon|Stati Uniti}}<br />([[Stokkolma]], [[Żvezja]]; 20 ta' Awwissu 1916) | l-ikbar_rebħa = {{flagicon|Stati Uniti}} Stati Uniti 8–0 {{fb-lemin|Barbados}}<br />([[Carson (California)|Carson]], [[Stati Uniti]]; 15 ta' Ġunju 2008) | l-ikbar_telfa = {{fb|Norveġja}} 11–0 Stati Uniti {{flagicon|Stati Uniti}}<br />([[Oslo]], [[Norveġja]]; 6 ta' Awwissu 1948) | pattern_la1 = _usa20H | pattern_b1 = _usa20H | pattern_ra1 = _usa20H | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _usa20H | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000080 | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _usa21a | pattern_b2 = _usa21a | pattern_ra2 = _usa21a | pattern_sh2 = _usa20A | pattern_so2 = _usa21al | leftarm2 = 000040 | body2 = 000040 | rightarm2 = 000040 | shorts2 = 000040 | socks2 = 000040 }} It-'''tim nazzjonali tal-futbol tal-Istati Uniti''' jirrappreżenta lill-[[Stati Uniti|Istati Uniti]] fil-kompetizzjonijiet internazzjonali tal-[[futbol]]. It-tim huwa mmexxi mill-[[Federazzjoni tal-Futbol tal-Istati Uniti|Federazzjoni Amerikana]] u huwa membru tal-[[FIFA]] u l-[[CONCACAF]]. It-tim ipparteċipa fi ħdax-il [[Tazza tad-Dinja tal-Futbol|Tazza tad-Dinja]], inkluż l-ewwel edizzjoni tal-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1930|1930]] fejn waslu sas-semifinali. Wara l-edizzjoni tal-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1950|1950]], l-Istati Uniti ma reġgħux ikkwalifikaw sal-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1990|1990]]. L-edizzjoni tal-[[Tazza tad-Dinja tal-Futbol 1994|1994]] ġiet ospitata mill-Istati Uniti għall-ewwel darba, f'kompetizzjoni li rathom jinqalgħu barra fir-rawnd tal-aħħar sittax mir-rebbieħa eventawali tal-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Brażil|Brażil]]. Minbarra kompetizzjonijiet internazzjonali, l-Istati Uniti tikkompeti wkoll f'kampjonati kontinentali fosthom il-[[CONCACAF Gold Cup]], il-[[CONCACAF Nations League]] u l-[[Copa América]]. L-Amerikani rebħu seba' edizzjonijiet tal-Gold Cup u l-edizzjoni inawgurali tan-Nations League. == Ħoloq esterni == {{commonscat}} * {{Sit uffiċjali}} 0cg9kwx12xaxyo9dyjo9qgnv449kyla 0 28863 279443 2022-08-20T11:55:06Z Chrisportelli 355 Paġna rindirizzata lejn [[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Istati Uniti]] wikitext text/x-wiki #RINDIRIZZA [[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Istati Uniti]] 82okeacyqi9viw4j0u6e1w65e2lg3sx