ဝီကီပီးဒီးယား
mywiki
https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%97%E1%80%9F%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%AC
MediaWiki 1.39.0-wmf.25
first-letter
မီဒီယာ
အထူး
ဆွေးနွေးချက်
အသုံးပြုသူ
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်
ဝီကီပီးဒီးယား
ဝီကီပီးဒီးယား ဆွေးနွေးချက်
ဖိုင်
ဖိုင် ဆွေးနွေးချက်
မီဒီယာဝီကီ
မီဒီယာဝီကီ ဆွေးနွေးချက်
တမ်းပလိတ်
တမ်းပလိတ် ဆွေးနွေးချက်
အကူအညီ
အကူအညီ ဆွေးနွေးချက်
ကဏ္ဍ
ကဏ္ဍ ဆွေးနွေးချက်
TimedText
TimedText talk
မော်ဂျူး
မော်ဂျူး ဆွေးနွေးချက်
ကိရိယာငယ်
ကိရိယာငယ် ဆွေးနွေးချက်
ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ်
ကိရိယာငယ် အဓိပ္ပာယ် ဆွေးနွေးချက်
မြန်မာနိုင်ငံ
0
2388
755851
754359
2022-08-21T18:49:00Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{cleanup}}
{{Infobox country
| conventional_long_name = ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော်<br>Republic of the Union of Myanmar
| common_name = မြန်မာနိုင်ငံ
| image_flag = Flag of Myanmar.svg
| flag_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အလံတော်|အလံတော်]]
| image_coat = State seal of Myanmar.svg
| symbol_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတော်အထိမ်းအမှတ်တံဆိပ်|တံဆိပ်တော်]]
| national_anthem = {{unbulleted list |"[[ကမ္ဘာမကျေ]]"}}<div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:U.S. Navy Band - Kaba Ma Kyei.oga|centre]]</div>
| image_map = {{Switcher|[[File:Myanmar (orthographic projection).svg|frameless]]|ကမ္ဘာလုံးပုံပြရန်|[[File:Location Burma (Myanmar) ASEAN.svg|upright=1.15|frameless]]|အာဆီယံမြေပုံပြရန်|default=1}}
| map_caption = {{map caption |location_color=အစိမ်း |region=[[အာဆီယံ]] |region_color= ခဲ့ရင့်ရောင် |legend=Location Burma (Myanmar) ASEAN.svg}}
| image_map2 =
| capital = [[နေပြည်တော်မြို့]]
| coordinates = {{Coord|19|45|N|96|6|E|type:city}}
| largest_city = [[ရန်ကုန်မြို့]]
| official_languages = [[မြန်မာဘာသာစကား|မြန်မာ]]
| regional_languages = {{hlist| |[[ကချင်ဘာသာစကား|ကချင်]] |[[ကယားဘာသာစကား|ကယား]] |[[ကရင်ဘာသာစကား|ကရင်]] |[[ချင်းဘာသာစကား|ချင်း]] |[[မွန်ဘာသာစကား|မွန်]] |[[ရခိုင်ဘာသာစကား|ရခိုင်]] |[[ရှမ်းဘာသာစကား|ရှမ်း]]}}
| languages_type = [[တရားဝင် အရေးအသားစနစ်]]
| languages = [[မြန်မာအက္ခရာ]]
| ethnic_groups = {{unbulleted list
| ၆၈% [[ဗမာလူမျိုး|ဗမာ]]
| ၉% [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]
| ၇% [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]]
| ၄% [[ရခိုင်လူမျိုး|ရခိုင်]]
| ၄% [[မူဆလင်|မွတ်စလင်]]
| ၃% [[တရုတ်လူမျိုး|တရုတ်]]
| ၂% [[မွန်လူမျိုး|မွန်]]
| ၃% အခြား
}}
| ethnic_groups_year = {{lower|0.45em|<ref name="World Factbook" />}}
| religion = [[ထေရဝါဒ]] [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ၈၇.၉%<br /> [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရစ်ယာန်ဘာသာ|ခရစ်ယာန်]] ၆.၂%<br /> [[အစ္စလာမ်ဘာသာ|အစ္စလာမ်]] ၄.၃%<br />[[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု|အခြား]] ၁.၆%<ref>{{cite web |title=The 2014 Myanmar Population and Housing Census- The Union Report: Religion |url=https://myanmar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/UNION_2-C_religion_EN_0.pdf |website=myanmar.unfpa.org |publisher=Department of Population Ministry of Labour, Immigration and Population MYANMAR |access-date=3 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329011235/http://myanmar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/UNION_2-C_religion_EN_0.pdf |archive-date=29 March 2018 |url-status=dead |accessdate=22 March 2020 |archivedate=29 March 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180329011235/http://myanmar.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/UNION_2-C_religion_EN_0.pdf }}</ref>
| demonym = ဗမာ့ / မြန်မာ့ <ref>{{cite web|url=https://www.health.act.gov.au/sites/default/files/ACT%20Health%20Community%20Profile%20-%20Burma%20%282014%29.pdf|title=ACT Health Community Profile, pg. 1|publisher=Multicultural Health Policy Unit|access-date=5 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411161154/http://www.health.act.gov.au/sites/default/files/ACT%20Health%20Community%20Profile%20-%20Burma%20%282014%29.pdf|archive-date=11 April 2015|url-status=dead|accessdate=22 March 2020|archivedate=11 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150411161154/http://www.health.act.gov.au/sites/default/files/ACT%20Health%20Community%20Profile%20-%20Burma%20%282014%29.pdf}}</ref>
| government_type = [[တစ်ပြည်ထောင်နိုင်ငံ|တစ်ပြည်ထောင်]] [[သီးခြားလွှတ်တော်စနစ်|သီးခြားလွှတ်တော်]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]] (''တရားဝင်'') <br />
[[စစ်အာဏာရှင်စနစ်]]လက်အောက်ခံ [[တစ်ပြည်ထောင်နိုင်ငံ|တစ်ပြည်ထောင်]] [[ကြားဖြတ်အစိုးရ]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]] (''လက်တွေ့'')
| leader_title1 = [[နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ ဥက္ကဋ္ဌ]]
| leader_name1 = [[မင်းအောင်လှိုင်]]
| leader_title2 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]]
| leader_name2 = [[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဦးမြင့်ဆွေ]] (ယာယီ)
| leader_title3 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယ သမ္မတ|ဒုသမ္မတ ၁]]
| leader_name3 = [[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဦးမြင့်ဆွေ]]
| leader_title4 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဒုတိယ သမ္မတ|ဒုသမ္မတ ၂]]
| leader_name4 = [[ဟင်နရီဗန်ထီးယူ]]<ref name="2022ndsc">{{cite news|url=https://cincds.gov.mm/node/16370|title=ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် အမျိုးသားကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးကောင်စီအစည်းအဝေး(၁/၂၀၂၂) ကျင်းပ}}</ref>
| legislature = [[ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်]]
| upper_house = [[အမျိုးသားလွှတ်တော်]]
| lower_house = {{nowrap|[[ပြည်သူ့လွှတ်တော်]]}}
| sovereignty_type = [[မြန်မာ့သမိုင်း|တည်ထောင်]]
| established_event1 = [[ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ]]
| established_date1 = ၁၈၀ ဘီစီခန့်
| established_event2 = [[ပုဂံခေတ်]]
| established_date2 = ၂၃ ဒီဇင်ဘာ ၈၄၉
| established_event3 = [[တောင်ငူခေတ်]]
| established_date3 = ၁၆ အောက်တိုဘာ ၁၅၁၀
| established_event4 = [[ကုန်းဘောင်ခေတ်]]
| established_date4 = ၂၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇၅၂
| established_event5 = [[ကိုလိုနီခေတ်]]
| established_date5 = ၁ ဇန်နဝါရီ ၁၈၈၆
| established_event6 = [[လွတ်လပ်ပြီးခေတ်မြန်မာနိုင်ငံ|ဗြိတိသျှထံမှလွတ်လပ်ရေးရခြင်း]]
| established_date6 = ၄ ဇန်နဝါရီ ၁၉၄၈
| established_event7 = [[၁၉၆၂ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|ပထမအကြိမ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း]]
| established_date7 = ၂ မတ် ၁၉၆၂
| established_event8 = [[စကားရပ်များ ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည့် ဥပဒေ|"Burma" မှ "Myanmar" သို့ အမည်ပြောင်းခြင်း]]
| established_date8 = ၁၈ ဇွန် ၁၉၈၉
| established_event9 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတစနစ်]] ပြန်လည်တည်ထောင်ခြင်း
| established_date9 = ၃၀ မတ် ၂၀၁၁
| established_event10 = [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|အာဏာထပ်မံသိမ်းခံရခြင်း]]
| established_date10 = ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁
| area_km2 = ၆၇၆,၅၇၈
| area_rank = ၃၉
| area_sq_mi = ၂၆၁,၂၂၈ <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| percent_water = ၃.၀၆
| population_census = ၅၃,၅၈၂,၈၅၅ (၂၀၁၇)<ref name="worldometers.info">{{cite web|url=http://www.worldometers.info/world-population/myanmar-population/|title=Myanmar Population (2018) – Worldometers|website=worldometers.info}}</ref>
| population_census_year = ၂၀၁၇
| population_census_rank = ၂၅
| population_density_km2 = ၇၆
| population_density_sq_mi = <!--auto calculate--><!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = ၁၂၅
| GDP_PPP = $၃၅၅ ဘီလီယံ<ref name="IMFWEOMM">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=69&pr1.y=15&c=518&s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2019 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=3 January 2020}}</ref>
| GDP_PPP_year = ၂၀၁၉
| GDP_PPP_rank = ၅၁
| GDP_PPP_per_capita = $၆,၇၀၇<ref name="IMFWEOMM"/>
| GDP_PPP_per_capita_rank = ၁၂၈
| GDP_nominal = $၆၆ ဘီလီယံ<ref name="IMFWEOMM"/>
| GDP_nominal_year = ၂၀၁၉
| GDP_nominal_rank = ၇၂
| GDP_nominal_per_capita = $၁,၂၄၅<ref name="IMFWEOMM"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = ၁၅၅
| Gini = ၃၈.၁<!--number only-->
| Gini_year = ၂၀၁၅
| Gini_change = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=MM |title=GINI index (World Bank estimate) |publisher=[[World Bank]] |website=data.worldbank.org |access-date=5 March 2019}}</ref>
| Gini_rank =
| HDI = ၀.၅၈၄<!--number only-->
| HDI_year = ၂၀၁၈<!--Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2019.pdf|title=Human Development Report 2019|publisher=United Nations Development Programme|date=2019|accessdate=9 December 2019}}</ref>
| HDI_rank = ၁၄၅
| currency = [[မြန်မာကျပ်ငွေ]] (K)
| currency_code = MMK
| time_zone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]]
| utc_offset = +06:30
| drives_on = ညာဘက်မောင်း
| calling_code = +95
| iso3166code = MM
| cctld = [[.mm]]
| footnote_a =
| footnote_b =
}}
'''မြန်မာနိုင်ငံ'''၊ ({{lang-en|Myanmar}} သို့မဟုတ် "Burma" (ဘားမား)) တရားဝင်အားဖြင့် '''ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်''' (Republic of the Union of Myanmar) သည် [[အရှေ့တောင်အာရှ]]ရှိ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ [[အရှေ့တောင်အာရှ ကျွန်းဆွယ်ဒေသ]]တွင် အကြီးဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ်အရ လူဦးရေ ၅၄ သန်းခန့်ရှိသည်။<ref name="worldometers.info" /> [[ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်]]၊ [[အိန္ဒိယ]]၊ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]၊ [[လာအို]]၊ [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]၊ [[ကပ္ပလီပင်လယ်]]နှင့် [[ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်]]တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ မြို့တော်မှာ [[နေပြည်တော်]]ဖြစ်ပြီး အကြီးဆုံးမြို့မှာ [[ရန်ကုန်]]ဖြစ်သည်။<ref name="World Factbook">{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/burma/ |work=The World Factbook |title=Burma |date=27 September 2021 |publisher=U.S. Central Intelligence Agency}}</ref>
မြန်မာနိုင်ငံရှိ အစောဆုံးအခြေချမှုများသည် [[ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ]]နှင့် [[မွန်ဘုရင့်နိုင်ငံများ]]၌ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite book | title=Early civilizations of Southeast Asia | url=https://archive.org/details/earlycivilizatio0000orei | publisher=Altamira Press | author=O'Reilly, Dougald JW | year=2007 | location=United Kingdom | isbn=978-0-7591-0279-8}}</ref> အေဒီ ၉ရာစုခန့်တွင် [[မြန်မာလူမျိုး]]တို့သည် [[ဧရာဝတီမြစ်]]အနီး၌ ပုဂံပြည်ကိုတည်ထောင်ခဲ့ကြပြီး [[မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု]]၊ [[မြန်မာဘာသာစကား]]စသည်တို့ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ပထမမြန်မာနိုင်ငံတော် ပုဂံပြည်သည် [[မွန်ဂို-မြန်မာ စစ်|မွန်ဂိုကျူးကျော်စစ်]]ကြောင့် ကျဆုံးခဲ့ရသည်။ ၁၆ ရာစုတွင် ဒုတိယမြန်မာနိုင်ငံတော် [[တောင်ငူခေတ်|တောင်ငူအင်ပါယာ]]ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး အရှေ့တောင်အာရှသမိုင်း၏ အကြီးဆုံးအင်ပါယာအဖြစ် ခေတ္တရပ်တည်နိုင်ခဲ့သည်။<ref name=Lieberman>{{cite book |last=Lieberman |first=Victor B. |title=Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland |publisher=[[Cambridge University Press]] |year=2003 |isbn=978-0-521-80496-7 |ref=Lieberman}}</ref> ၁၉ ရာစုတွင် တတိယမြန်မာနိုင်ငံတော် [[ကုန်းဘောင်ခေတ်|ကုန်းဘောင်အင်ပါယာ]]သည် မျက်မှောက်ခေတ် မြန်မာနိုင်ငံ၏ဒေသများကိုပါမက [[အာသံပြည်နယ်|အာသံ]]နှင့် [[မဏိပူရပြည်နယ်|မဏိပူရ]]ဒေသများကိုပါ အုပ်ချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှအင်ပါယာသည် မြန်မာနိုင်ငံကို [[အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ စစ်ပွဲများ|ကျူးကျော်စစ်များ]]ဆင်နွှဲပြီး သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ [[ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်|ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]အတွင်း၌ မြန်မာနိုင်ငံကို ဂျပန်တို့ကခေတ္တသိမ်းပိုက်ထားခဲ့ပြီး မဟာမိတ်နိုင်ငံတို့က ပြန်လည်သိမ်းယူခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ဗြိတိသျှတို့ထံမှ [[လွတ်လပ်ရေးနေ့ (မြန်မာနိုင်ငံ)|လွတ်လပ်ရေးကိုရရှိ]]ခဲ့သည်။
မြန်မာနိုင်ငံသည် [[အရှေ့အာရှ ထိပ်သီးအစည်းအဝေး]]၊ [[ဘက်မလိုက်လှုပ်ရှားမှု]]၊ [[အာဆီယံ]]၊ [[ဘင်းမ်စတက်]]စသည်တို့၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ [[ဗြိတိသျှအင်ပါယာ]]လက်အောက်သို့ ကျရောက်ခဲ့ဖူးသော်လည်း [[ဓနသဟာယနိုင်ငံများအဖွဲ့|ဓနသဟာယနိုင်ငံများ]]၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံမဟုတ်ပေ။ [[သဘာဝသံယံဇာတ]]ကြွယ်ဝသော နိုင်ငံဖြစ်သည်သာမက [[နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်]]အသုံးချရန်အတွက် အလားအလာကောင်းမွန်သည်။<ref>Vakulchuk, Roman; Kyaw Kyaw Hlaing; Edward Ziwa Naing; Indra Overland; Beni Suryadi and Sanjayan Velautham (2017). [https://www.researchgate.net/publication/317954536 ''Myanmar's Attractiveness for Investment in the Energy Sector. A Comparative International Perspective''.] Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of Strategic and International Studies (MISIS) Report. p. 8.</ref> နိုင်ငံ၏စီးပွားရေးအများစုကို [[တပ်မတော်|မြန်မာစစ်တပ်]]နှင့် ၎င်း၏[[ခရိုနီ]]များကချုပ်ကိုင်ထားသဖြင့် [[စီးပွားရေးမညီမမျှမှု]]များပြားသည်။<ref name=IncomeGap>{{cite news |url=http://www.nationmultimedia.com/aec/Income-gap-worlds-widest-30214106.html |title=Income Gap 'world's widest' |work=The Nation |access-date=15 September 2014 |author=Eleven Media |date=4 September 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140915230853/http://www.nationmultimedia.com/aec/Income-gap-worlds-widest-30214106.html |archive-date=15 September 2014 }}<br />{{cite news | url=https://www.dvb.no/analysis/income-inequality-in-burma/33726 | title=Income inequality in Burma | publisher=Democratic Voice of Burma | access-date=15 September 2014 | author=McCornac, Dennis | date=22 October 2013 | archive-url=https://web.archive.org/web/20140915230920/https://www.dvb.no/analysis/income-inequality-in-burma/33726 | archive-date=15 September 2014 | url-status=dead | df=dmy-all }}</ref>
== ဝေါဟာရဗေဒ ==
{{အဓိက|မြန်မာနိုင်ငံ၏ အမည်များ}}
၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် စစ်အစိုးရက အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် (Burma) ဘားမားကို မြန်မာဟု ပြောင်းလဲရန် [[စကားရပ်များ ပြောင်းလဲသတ်မှတ်သည့် ဥပဒေ|ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်း]]သည် အငြင်းပွားစရာ ဖြစ်ခဲ့သည် {{citation needed|October 2019}}။ ယေဘုယျအားဖြင့် '''မြန်မာ'''သည် ၁၃၅မျိုးသော တိုင်းရင်းသားအားလုံး ကို ကိုယ်စားပြု၍ '''ဗမာ''' သည် ယင်း ၁၃၅ မျိုး အနက်မှ ဗမာလူမျိုးစု ကိုသာ ကိုယ်စားပြုသည်။ ဤအမည်နာမကို လွန်ခဲ့သည့် ၁၂ ရာစုခန့်ကတည်းက သုံးစွဲလာခဲ့ကြသည် {{citation needed|October 2019}}။ ဗမာမှာ လူများစု[[ဗမာ]]မျိုးနွယ်စု၏ ခေါ်ရာတွင် တရားဝင်ခေါ်သော အသုံးဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်လက်အောက်ကျရောက်ခဲ့စဉ်က ဗမာကို အင်္ဂလိပ်အခေါ် ဘားမား (''Burma'') ဟုသုံးခဲ့ကြသည်။ စစ်အစိုးရက 'မြန်မာ'သည် 'ဗမာ'ထက် လူနည်းစုများအား ပိုမိုခြုံငုံမိသည့် အချက်ကို ရောင်ပြန်ဟပ်စေလို၍ ဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်းအရ မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သော အမည်နာမ မရှိခဲ့ချေ။ လက်ရှိအနေ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဗြိတိသျှကိုလိုနီအာဏာပိုင်များမှ ရှေးခေတ်ဗမာပြည်၏ အစိတ်အပိုင်း မည်သည့်အခါကမျှ မဖြစ်ခဲ့ဖူးသော အစွန်အဖျားဒေသ(ဗမာစကားမသုံးသော လူမျိုးများ နေထိုင်ရာဒေသ) များကိုထည့်သွင်းပြီး ဖန်တီးထားသောနယ်မြေဖြစ်သည် {{citation needed|October 2019}}။
အနောက်နိုင်ငံများက စစ်အစိုးရကို လက်မခံသည့်အတွက် [[အင်္ဂလိပ်ဘာသာ]]ဖြင့် နိုင်ငံအမည်အား တရားဝင်ပြောင်းလဲရန် လုပ်ပိုင်ခွင့်မရှိဟု ယူဆကြသည်။<ref name="steinberg">{{cite book |last=Steinberg |first=David I. |date=2002 |title=Burma: The State of Myanmar |url=https://books.google.com/books?id=CSTuWZ0BMmMC |publisher=Georgetown University Press |page=xi |isbn=978-1-58901-285-1}}</ref> ထို့ကြောင့် ၎င်းတို့သည် မြန်မာဘာသာဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံဟု လက်ခံသုံးစွဲသော်လည်း အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ဘားမားဟု ဆက်လက်သုံးစွဲလျက်ရှိသည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် သုံးနှုန်းသည့်အခါ သုံးစွဲသူအလိုက် "ဘားမား"သို့မဟုတ် "မြန်မာ"ကို ရွေးချယ်သုံးစွဲကြပြီး နည်းပညာအားဖြင့် အပြန်အလှန် ဖလှယ်သုံးစွဲနိုင်သော စကားလုံးများ ဖြစ်ကြသည်။
နိုင်ငံပြင်ပ [[သတင်း]]ဌာနကြီးများ ဖြစ်သည့် ဘီဘီစီ (BBC)၊ ဝေါလ်စထရိဂျာနယ် (''Wall Street Journal'') နှင့် ဖိုင်နင်းရှယ်တိုင်မ်း (''Financial Times'') တို့အပြင် အမေရိကန်နှင့် ဂရိတ်ဗြိတိန်အစိုးရများကပါ မြန်မာနိုင်ငံကို ဘားမားဟု ဆက်လက်ခေါ်ဝေါ်လျက်ရှိပြီး စီအင်အင် (CNN)၊ အီကော်နော်မစ် (''[[The Economist]]'')၊ နှင့် နယူးယောက်တိုင်မ်း (''New York Times'') တို့ကမူ မြန်မာဟူသည့် အသုံးအနှုန်းကို တိုင်းပြည်အဖြစ်လည်း ကောင်း၊ ဘားမီစ်ဟူသည့် စကားလုံးကို နာမဝိသေသနအဖြစ်လည်းကောင်း လက်ခံကျင့်သုံးနေပြီဖြစ်သည်။<ref name="statedept">{{cite web |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/35910.htm |title=Background Note: Burma |accessdate = 2006-07-07 |year=2005 |month=August |work=Bureau of East Asian and Pacific Affairs |publisher=U.S. Department of State}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1018965307901#Bur|title=Country Profile: Burma|accessdate=2006-07-07|publisher=Foreign and Commonwealth Office|archiveurl=https://web.archive.org/web/20030731063202/http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket%2FXcelerate%2FShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1018965307901#Bur|archivedate=31 July 2003}}</ref>
ဂရိတ်ဗြိတိန်၊ [[ကနေဒါနိုင်ငံ]]၊ [[ဩစတြေးလျ]]နှင့် [[အမေရိက]][[အစိုးရ]]များသည် ဘားမား (''Burma'') ကို ဆက်လက်အသုံးပြုကြသည်။<ref name="statedept"/><ref>{{cite web |url=http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1018965307901#Bur |title=Country Profile: Burma |accessdate=2006-07-07 |publisher=Foreign and Commonwealth Office |archiveurl=https://web.archive.org/web/20030731063202/http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket%2FXcelerate%2FShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1018965307901#Bur |archivedate=31 July 2003 }}</ref> သို့သော် [[ဥရောပသမဂ္ဂ]]သည် ဘားမား/မြန်မာ (''Burma''/''Myanmar'') နှစ်မျိုးလုံးကို တွဲသုံးသည်။<ref>{{cite web |url=http://ec.europa.eu/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm |title=The EU's relations with Burma / Myanmar |accessdate=2007-01-11 |year=2006 |month=November |work=External relations |publisher=European Union |archivedate=25 July 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060725000750/http://ec.europa.eu/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm }}</ref> [[တရုတ်နိုင်ငံ]]သည် မြန်မာဟု မသုံးဘဲ ၎င်းတို့ထုံးတမ်းအခေါ်အဝေါ်အတိုင်း မြန်တျန့် (缅甸) ဟုသုံးသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံသည် မြန်မာနိုင်ငံအား မြန်မာ (ミャンマー) ဟုခေါ်သော်လည်း မြန်မာလူမျိုးများအား ဘားမိစ် (''Burmese'') (ビルマ人) ဟု ဆက်လက်သုံးစွဲသည်။ [[ပြင်သစ်နိုင်ငံ]]သည် အခြားနိုင်ငံအများစုကဲ့သို့ပင် ယခင်သုံးစွဲနေကျ ဘာသာပြန်ကိုသုံးပြီး မြန်မာပြည်ကို ဗိရ်မနီ (''Birmanie'') ဟုခေါ်ကြသည်။<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/7013943.stm Should it be Burma or Myanmar?], BBC News</ref><ref name=dominion>{{cite web |url=http://www.dominionpaper.ca/accounts/2005/02/16/burma_and_.html |title=Burma and Divestiture |accessdate = 2007-10-01 |year=2005 |month=November |work=External relations |publisher=The Dominion}}</ref>
၂၀၁၅ ခုနှစ် အစိုးရအသစ်တက်လာပြီး နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဒေါ်[[အောင်ဆန်းစုကြည်]]က ပြည်တွင်းအခြေစိုက် နိုင်ငံခြား သံရုံးအသီးသီးမှ သံအမတ်ကြီးများ၊ စစ်သံမှူးများ နှင့် ကောင်စစ်ဝန်များကို နေပြည်တော်တွင် တွေ့ဆုံကာ မြန်မာ ဟုခေါ်ခေါ် ဗမာ ဟုခေါ်ခေါ် အရေးမကြီးကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်။<ref name=scmp>''South China Morning Post'', [http://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/1937886/whats-name-not-much-according-aung-san-suu-kyi-who-tells "What's in a name? Not much, according to Aung San Suu Kyi, who tells diplomats they can use Myanmar or Burma"], Saturday, 23 April 2016</ref>
== သမိုင်း ==
{{main|မြန်မာ့သမိုင်း}}
=== ခေတ်ဦး ===
{{main|ဗမာအကြိုသမိုင်း|ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများ}}
ယနေ့ မြန်မာမှုအဖြစ် ပုံဖော်ပေးခဲ့သည့် ယဉ်ကျေးမှုမှာ နှစ်ပေါင်း အတော်အတန်ကြာမြင့်နေပြီဖြစ်ကြောင်း ဒေသတွင်း တူးဖော်တွေ့ရှိထားသည့် ရှေးဟောင်းပစ္စည်းများက သက်သေထူနိုင်သည်။ [[ရှမ်းပြည်နယ်]] [[ပြဒါးလင်းလိုဏ်ဂူ]]အတွင်းရှိ ဂူနံရံပန်းချီများသည် ရှေးဟောင်းသုတေသီများ တွေ့ရှိထားသည့် ခေတ်ကာလ အစောဆုံး သမိုင်းသက်သေအထောက်အထားများ ဖြစ်သည်။
မွန်လူမျိုးများသည် အောက်ပိုင်းဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းဒေသသို့ အစောဆုံး ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ကြသူများ ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ပညာရှင်များက ယူဆကြပြီး ၎င်းတို့သည် ဘီစီ ၉၀၀ ပြည့်လယ်ခေတ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း၌ ကြီးစိုးလွှမ်းမိုးလာကြသည်။ မွန်လူမျိုးများသည်လည်း အရှေ့တောင်အာရှဒေသတွင် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာကို အစောဆုံး ကိုးကွယ်ယုံကြည်ကြသည့် လူမျိုးဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.albany.edu/~gb661/monhist1.html |author=George Aaron Broadwell |publisher=Dept. of Anthropology; University at Albany, Albany, NY |title=Mon history |accessdate=2006-07-11}}</ref> [[ပျူလူမျိုး]]တို့သည် ဘီစီ ပထမရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် အလယ်ပိုင်း ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းဒေသသို့ ရောက်ရှိလာကြပြီး မြို့ပြ၊ တိုင်းနိုင်ငံများကို ထူထောင်ခဲ့ကြသည်။ အင်အားအတောင့်တင်းဆုံးပျူနိုင်ငံတော်မှာ [[သီရိခေတ္တရာ]]ဖြစ်သည်။ မွန်နှင့် ပျူတိုင်းပြည်တို့သည် အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်နိုင်ငံအကြား ကုန်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ ပျူလူမျိုးများသည် ၆၅၆ ခုနှစ်တွင် သီရိခေတ္တရာကို စွန့်ခွာပြီး မြောက်ဘက်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြသည်။ ပျူတို့တစ်စခန်း ပြန်ထခဲ့ကြသော်လည်း ၈၀၀ ခုအလယ်ပိုင်းတွင် နန်ချောင်နိုင်ငံမှ (လက်ရှိ တရုတ်နိုင်ငံ ယွင်နန်-ယူနန် ပြည်နယ်) သိမ်းပိုက်ခြင်းကိုခံခဲ့ရသည်။
=== ပုဂံခေတ် (၁၀၄၄-၁၂၈၇) ===
{{main|ပုဂံခေတ်}}
[[File:Baganmyo.jpg|thumb|ပုဂံမြို့ဟောင်းရှိ ပုဂံခေတ်မှ စေတီပုထိုးနှင့် ဘုရားကျောင်းများ။]]
[[ဗမာ]] တို့သည် ၇ ရာစုနှစ်ခန့်မှစ၍ ယနေ့တိဗက်ဒေသမှ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက် ဆင်းသက်ခဲ့ကြသည်။ အေဒီ ၈၄၉ ခုနှစ်ခန့်တွင် [[ပုဂံ]]ကို အခြေပြု၍ အင်အားတောင့်တင်းသည့် မင်း[[နေပြည်တော်]]တစ်ခုကို ထူထောင်ခဲ့ကြသည်။ [[အနော်ရထာ]]မင်းတရားကြီး (၁၀၄၄ - ၁၀၇၇) နန်းတက်ခဲ့သည့်ကာလက ဗမာလူမျိုးများ၏ ဩဇာမှာ ယနေ့မြန်မာနိုင်ငံတစ်လွှားသက်ရောက်လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။ ၁၁၀၀-ခုနှစ်တွင်မူ အရှေ့တောင်အာရှတိုက်၏ ဒေသအတော်များများကို ပုဂံမင်းနေပြည်တော်မှ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ယင်းကို အများက [[ပုဂံခေတ်|ပထမမြန်မာအင်ပါယာ]]အဖြစ်လက်ခံကြသည်။ ၁၂၀၀ ခုနှစ်အနှောင်းပိုင်းကာလတွင် [[ကူဗလိုင်ခန်]] ဦးဆောင်သော မွန်ဂိုတို့က ပုဂံနေပြည်တော်အား သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြသည်။
=== ထီးပြိုင်နန်းပြိုင်ခေတ် (၁၂၈၇-၁၅၃၁) ===
သို့သော် ၁၃၆၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာများသည် [[အင်းဝ]]ဒေသတွင် မိမိတို့၏ မင်းနေပြည်တော်ကို တည်ထောင်ခဲ့ကြပြီး မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု၏ ရွှေရောင်လွှမ်းသော ခေတ်တစ်ခုကို ထူထောင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် [[၁၅၂၇]] ခုနှစ်တွင် [[ရှမ်း]]များက အင်းဝကို ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့ကြသည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင် [[မွန်]]တို့သည် [[ပဲခူး]]ကို အခြေပြုပြီးအဓိကကျသော ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးနှင့် ဘာသာရေး ဗဟိုအချက်အချာအဖြစ် ပြန်လည်ရပ်တည်ခဲ့သည်။
=== တောင်ငူခေတ် (၁၅၃၁-၁၇၅၂) ===
{{main|တောင်ငူခေတ်}}
အင်းဝမှ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသော ဗမာများသည် [[၁၅၃၁]] ခုနှစ်တွင် [[တောင်ငူမြို့|တောင်ငူ]]၌ တောင်ငူမင်းနေပြည်တော်ကို [[တပင်ရွှေထီး]]လက်အောက်တွင် ထူထောင်ခဲ့ကြသည်။ သူသည် မြန်မာနိုင်ငံကို စည်းရုံးပြီး ဒုတိယမြန်မာအင်ပါယာကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဥရောပတိုက်သားများ၏ လွှမ်းမိုးမှုကြောင့် တောင်ငူမင်းနေပြည်တော်သည်လည်းကူးသန်း ရောင်းဝယ်ရေး ဗဟိုချက်အချာဖြစ်လာသည်။ [[ဘုရင့်နောင်]] မင်းတရားကြီးသည် [[မဏိပူရ]]၊ [[ဇင်းမယ်]]နှင့် [[အယုဒ္ဓယ|အယုဓျာ]]တို့အား သိမ်းသွင်း၍ နိုင်ငံတော်ကြီးအား ချဲ့ထွင်ခဲ့သည်။
သို့သော်လည်း အတွင်းပုန်ကန်မှုများနှင့် သိမ်းပိုက်နယ်မြေများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် လိုအပ်သော ဘုရင်မြစ်များ ချို့တဲ့မှုကြောင့်တောင်ငူနေပြည်တော်ကျဆုံးခဲ့ရသည်။ ပေါ်တူဂီများအား တိုက်ထုတ်ခဲ့သော [[အနောက်ဘက်လွန်မင်း]]တရားကြီးသည် ၁၆၁၃ ခုနှစ်တွင် မင်းဆက်သစ်တစ်ခုကို အင်းဝတွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။ [[၁၇၅၂]] ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်တို့၏ အကူအညီဖြင့် ထကြွပုန်ကန်သော မွန်တို့ကြောင့်နေပြည်တော်ကျဆုံးခဲ့သည်။
=== ကုန်းဘောင်ခေတ် (၁၇၅၂-၁၈၈၅) ===
{{main|ကုန်းဘောင်ခေတ်}}
[[File:Shwedagon pagoda.jpg|thumb|၁၂၈၅ lithography ပုံတွင် [[အင်္ဂလိပ်]]စစ်သားနှစ်ယောက်သည် [[ရွှေတိဂုံစေတီ]] နားကင်းလှည့်ကြသည်။]]
[[၁၇၅၂]] ခုနှစ်တွင် [[အလောင်းဘုရား]]သည် ကုန်းဘောင်မင်းဆက်ကို ထူထောင်ပြီး [[ကုန်းဘောင်ခေတ်|တတိယမြန်မာအင်ပါယာ]]ကြီးကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၁၇၆၇ ခုနှစ်တွင် [[မြေဒူးမင်း]]တရားကြီးက [[အယုဒ္ဓယ|အယုဓျာ]]နိုင်ငံအား သိမ်းပိုက်အောင်မြင်ခဲ့ပြီး မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုက [[ထိုင်းယဉ်ကျေးမှု]]အပေါ်အတော်လွှမ်းမိုးစေခဲ့သည်။ [[တရုတ်ပြည်]] [[ချင်မင်းဆက်]]သည် မြန်မာတို့၏ ကြီးထွားလာသော အင်အားကို စိုးရိမ်းသဖြင့်မြန်မာကို ၁၇၆၅ ၁၇၆၉ ခုနှစ်ကာလတွင်း [[တရုတ် - မြန်မာ စစ်ပွဲများ]]လေးကြိမ်တိတိသိမ်းပိုက်ရန်ကြိုးစားအားထုတ်ခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ နောက်မင်းဆက်များက အယုဓျာအား စွန့်လွှတ်ခဲ့ရသော်လည်း [[ရခိုင်]]နှင့် [[တနင်္သာရီတိုင်း|တနင်္သာရီ]]တို့ကို ရရှိခဲ့သည်။
[[၁၈၂၄]] ခုနှစ်[[ဘကြီးတော်မင်း]]တရားလက်ထက်တွင် စစ်သူကြီး[[မဟာဗန္ဓုလ]]သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိဗြိတိသျှတို့၏ နယ်မြေနှင့် ထိစပ်နေသော အာသံပြည်နယ်ကို သိမ်းပိုက်ရာမှ စစ်မီးပွားခဲ့သည်။ [[ပထမ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်]]ပွဲကို [[၁၈၂၆]] ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမြင်းခြံမြို့ ရန္တပိုရွာတွင် စာချုပ်ချုပ်၍ ငြိမ်းစေခဲ့ပြီး ကမ်းရိုးတန်းဒေသများဖြစ်သည့်ရခိုင်နှင့် တနင်္သာရီဒေသများကို စွန့်လွှတ်ခဲ့ရသည်။ [[၁၈၅၂]] ခုနှစ်တွင် [[သာယာဝတီမင်း]]တရားကြီးသည် နယ်စပ်ပြဿနာများမှ ပေါ်ပေါက်လာသည့် အခင်းများမှ အင်္ဂလိပ်အရာရှိများအားဖမ်းဆီးခဲ့သည်ကို အကြောင်း ပြုပြီး[[ဒုတိယအင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်]]ပွဲဖန်တီးခဲ့ကြသည်။ ဤတစ်ကြိမ်တွင် အင်္ဂလိပ်တို့သည် ကျန်ရှိနေသေးသည့် ကမ်းရိုးတန်းဒေသများဖြစ်သည့် [[ဧရာဝတီ]]၊ [[ရန်ကုန်]]နှင့် [[ပဲခူး]]တို့အား သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ [[၁၈၈၅]] ခုနှစ်တွင် မြန်မာကောက်တော်များသည် ဘုရင့်အမိန့်တော်အရ တာဝန်ဝတ္တရားများ ဆောင်ရွက်ရာမှ [[ဘုံဘေ-ဘားမားသစ်ကုမ္ပဏီ]]သည် သစ်များကို တရားမဝင်ခုတ်လှဲပြီး အခွန်တိမ်း ရှောင်ရန် ဝှက်ထားသည်ကို စစ်ဆေးတွေ့ရှိခဲ့သည်။ [[သီပေါမင်း]]သည် ကုမ္ပဏီအားဒဏ်ရိုက်အရေးယူခဲ့သည် ကို ဗြိတိသျှတို့ဘက်မှ ကျန်ရှိနေသေးသည့် မြန်မာနိုင်ငံအား သိမ်းပိုက်ရန် အခွင့်အရေးအဖြစ် ယူဆခဲ့ပြီး [[၁၈၈၅]] ခုနှစ်နိုဝင်ဘာတွင် ရက်သတ္တ နှစ်ပတ်တည်းနှင့် [[တတိယ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်]]ပွဲကို ဆင်နွှဲခဲ့လေသည်။ သီပေါမင်းတရားကြီးနှင့် တကွ တော်ဝင်မိသားစုဝင်များအား ဖမ်းဆီးခဲ့ပြီး မဒြစ်သို့ ပြည်နှင် ဒဏ်ပေးခဲ့၍ နောက်ဆုံးတွင် ရတနာဂီရိသို့ ပို့ဆောင်ခဲ့ကြသည်။
=== ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်ရေး (၁၈၈၆-၁၉၄၈) ===
{{main|ကိုလိုနီခေတ်}}
[[File:High Court, Yangon, Myanmar.jpg|thumb|ယနေ့မြန်မာနိုင်ငံတွင်ရန်ကုန်မြို့ရှိ တရားရုံးချုပ်သည် ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်၏ ကြွင်းကျန် အမှတ်အသားများအနက် တစ်ခုဖြစ်သည်။]]
မြန်မာနိုင်ငံသည် [[၁၈၈၅]] ခုနှစ် နိုဝင်ဘာကုန်ပိုင်းတွင် [[ဗြိတိသျှအိန္ဒိယ]]၏ လက်အောက်ခံဒေသတစ်ခုအဖြစ် ကျရောက်သွားခဲ့ပြီး ၁၈၈၆ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၁ရက်နေ့တွင် [[ဝိတိုရိယဘုရင်မ]]ကြီးအား နှစ်သစ်ကူးလက်ဆောင်အဖြစ် ဆက်သခဲ့ကြသည်။ [[၁၉၃၇]] ခုနှစ် ဧပြီ ၁ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် သီးခြားအုပ်ချုပ်နယ်မြေဖြစ်လာပြီး အိန္ဒယနိုင်ငံနှင့် ခွဲခဲ့သည်။ တိုင်းပြည်အတွင်းခွဲရေးတွဲရေး အရေးအခင်းကြောင့် ပေါ်ပေါက်လာသော အက်ကွဲကြောင်းသည် [[လွတ်လပ်ရေး]]ရပြီး နောက်ပိုင်းဆက်ဖြစ်လာသည့် ပြည်တွင်းဆူပူသောင်းကျန်းမှုများ၏ မြစ်ဖျားခံရာအဖြစ် တွေ့ရှိရမည်ဖြစ်သည်။
[[၁၉၄၀]] ခုနှစ်တွင် [[အောင်ဆန်း|ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း]]ဦးဆောင်သည့် [[ရဲဘော်သုံးကျိပ်]]အဖွဲ့ဝင်တို့သည် [[ဗမာ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်]] (ဘီအိုင်အေ) ကို တည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။<ref name="aungsan">{{cite book | first=Gustaaf | last=Houtman | year=1999 | title=Mental Culture in Burmese Crisis Politics: Aung San Suu Kyi and the National League for Democracy | id=ISBN 4-87297-748-3}}</ref><ref name="aungsan"/> ရဲဘော်သုံးကျိပ်သည် [[ဂျပန်နိုင်ငံ]]တွင် စစ်သင်တန်းများတက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။<ref name="aungsan"/>
[[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]ကာလ မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှစစ်မျက်နှာတွင် အရေးပါသည့် အခန်းကမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ စစ်ပွဲ၏ ကနဦးပိုင်း မြန်မာပြည်စစ်ဆင်ရေးတွင် ဂျပန်ဦးဆောင်မှုသည် အောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့ပြီး ဗြိတိသျှများအား မြန်မာပြည်အနှံ့မှ တိုက်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော်မဟာမိတ်များက ပြန်လည်တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။ [[၁၉၄၅]] ခုနှစ် ဇူလိုင်တွင် မဟာမိတ်များက ပြန်လည်သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ မြန်မာတို့သည် နှစ်ဘက်စလုံးမှ ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ မြန်မာများသည် အစပိုင်းတွင် ဂျပန်တို့ဘက်မှ ပါဝင်ခဲ့ကြသော်လည်း မြန်မာအချို့တို့သည် [[၁၉၄၁]]-[[၁၉၄၂]] ခုနှစ်များတွင် အင်္ဂလိပ်တို့ဘက်မှ ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ [[၁၉၄၃]] ခုနှစ်တွင် ချင်းတပ်နှင့် ကချင်တပ်များကို ဗြိတိသျှတို့ ထိန်းချုပ်သည့် နယ်စပ်ဒေသများတွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြသည်။ ဗမာ့သေနတ်ကိုင်တပ်ရင်းများသည် ၁၉၄၃-၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အော့်ဝင်းဂိတ်၏ လက်အောက်၌ ချင်းဒစ်တပ်ဖွဲ့များအဖြစ်ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အမေရိကန်များကန်-ကချင်အထူးတပ်များအားဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး မဟာမိတ်တို့အောက်တွင် ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ အခြားများစွာသော တပ်ဖွဲ့များမှာ ဗြိတိသျှအထူးစစ်ဆင်ရေးအဖွဲ့များ အောက်တွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ ဗမာ့လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်သည် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ရခိုင်အမျိုးသားတပ်မတော်နှင့် အတူဂျပန်တို့ဘက်မှ ပါဝင်၍ ၁၉၄၂-၁၉၄၄ ခုနှစ်များတွင် ပါဝင်တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်တို့အား ပြန်လှန်တွန်းလှန်ခဲ့ကြလေသည်။
၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် ကြားဖြတ်အစိုးရအဖွဲ့၊ မြန်မာနိုင်ငံအမှုဆောင်ကောင်စီအဖွဲ့၏ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၂ ရက်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် ဆာမောင်ကြီး၊ ဗိုလ်မှူးအောင်၊ မြို့မ-ဦးသန်းကြွယ်၊ အခြားတိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များနှင့် အတူ[[ပင်လုံညီလာခံ]] တွင် တက်ရောက်ခဲ့ပြီး၊ စည်းလုံးညီညွတ်ရေးဖော်ဆောင်သည့် စာချုပ်လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၉၄၇ ဇူလိုင်တွင် နိုင်ငံရေးပြိုင်ဘက်များက ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းနှင့်တကွ အစိုးရအဖွဲ့ဝင်အချို့ကို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။<ref name="aungsan"/>
=== ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံ (၁၉၄၈-၁၉၆၂) ===
{{main|လွတ်လပ်ပြီးခေတ်မြန်မာနိုင်ငံ}}
[[File:Myanmar-Yangon-Independence Monument in Mahabandoola park.jpg|thumb|ရန်ကုန်မြို့ရှိ လွတ်လပ်ရေးကျောက်တိုင် ဗြိတိသျှတို့ထံမှ မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရခြင်းကို အောက်မေ့ရန် တည်ထားခြင်းဖြစ်သည်။]]
[[၁၉၄၈]] ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၄ ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ပထမဦးဆုံး သမ္မတ အဖြစ် [[စဝ်ရွှေသိုက်၊ (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|စဝ်ရွှေသိုက်]] နှင့် ပထမဦးဆုံး ဝန်ကြီးချုပ်[[နု၊ ဦး|ဦးနု]] တို့ တာဝန်ယူခဲ့သော လွတ်လပ်သည့် သမ္မတနိုင်ငံဖြစ်သော ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံအဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့လေသည်။ အခြားဗြိတိသျှကိုလိုနီနိုင်ငံများနှင့် မတူညီဘဲဓနသဟာယအဖွဲ့ဝင်အဖြစ်မပါဝင်ခဲ့ချေ။ [[အထက်လွှတ်တော်]]နှင့် [[လူမျိုးစုလွှတ်တော်]]နှစ်ရပ် ပါဝင်သော ပါလီမန်စနစ်ကို ကျင့်သုံးခဲ့သည်။<ref name="1947con">{{cite web |url=http://english.dvb.no/e_docs/511947_con.htm |title=The Constitution of the Union of Burma |accessdate=2006-07-07 |year=1947 |publisher=DVB |archivedate=15 June 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060615072018/http://english.dvb.no/e_docs/511947_con.htm }}</ref>
ယနေ့မြင်တွေ့ရသော မြန်မာနိုင်ငံသည် [[အောက်မြန်မာ]]နိုင်ငံနှင့် [[အထက်မြန်မာ]]နိုင်ငံတို့ ပါဝင်သည့်မြန်မာပြည်မနှင့် ဗြိတိသျှတို့သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် နယ်ခြားဒေသတို့ကို ပူးပေါင်း၍ ဖွဲ့စည်းထားပြီး [[ပင်လုံစာချုပ်]]အရဖြစ်လာသော နယ်မြေအဖြစ်ဇစ်မြစ်လိုက်၍ ရလေသည်။<ref>{{cite book|first=Martin| last=Smith|year=1991| title=Burma -Insurgency and the Politics of Ethnicity|url=https://archive.org/details/burmainsurgencyp0000smit|publisher=Zed Books|location=London and New Jersey|pages=[https://archive.org/details/burmainsurgencyp0000smit/page/42 42]–43}}</ref> [[၁၉၆၁]] ခုနှစ်တွင် ထိုစဉ်က မြန်မာနိုင်ငံ၏ [[ကုလသမဂ္ဂ]] အမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ်အဖြစ်နှင့် ယခင်ဝန်ကြီးပေး ခဲ့ဘူးသည့် [[သန့်၊ ဦး|ဦးသန့်]]သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ်အဖြစ် အရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=6123&z=104|author=Aung Zaw|title=Can Another Asian Fill U Thant’s Shoes??publisher=''The Irrawaddy'' Sep 2006|accessdate=2006-09-12|archivedate=11 October 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011122512/http://irrawaddy.org/article.php?art_id=6123&z=104}}</ref>
=== စစ်အုပ်ချုပ်ရေး (၁၉၆၂-၂၀၁၁) ===
နိုင်ငံကို ၂၆ နှစ်တိုင်တိုင်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် [[နေဝင်း၊ ဦး|နေဝင်း]] ဦးဆောင်သော စစ်အစိုးရက အာဏာသိမ်းယူသည့် ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ဒီမိုကရေစီအုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ရပ်စဲသွားပြီး [[မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ|မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်စနစ်လမ်းစဉ်]]ကို စတင်ခဲ့သည်။<ref name="christinafink">{{cite book | first=Christina | last=Fink | year=2001 | title=Living Silence:Burma under Military Rule | url=https://archive.org/details/livingsilence00chri | id=ISBN 1-85649-926-X}}</ref> ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် [[သန့်၊ ဦး|ဦးသန့်]]၏ ဈာပနအခမ်းအနားမှ စတင်၍ အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြမှုနှင့်အတူ သွေးထွက်သံယိုမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။<ref name="christinafink"/> ၁၉၈၈ ခုနှစ် [[၈၈၈၈ အရေးအခင်း (ရှစ်လေးလုံး)|ရှစ်လေးလုံးအရေးတော်ပုံ]] (၈၈၈၈) တွင် တော်လှန်ရေးတစ်ရပ်၏ ဖြစ်လုဆဲဆဲအခြေအနေသို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့သည်။ တန်ပြန်အနေနှင့် ဗိုလ်ချုပ်[[စောမောင်၊ ဦး|စောမောင်]]မှ အာဏာသိမ်းယူခဲ့သည်။ ၎င်းက နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ (နဝတ) ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ဆန္ဒပြပွဲများ ဖြစ်ပွားပြီး စစ်အုပ်ချုပ်ရေး ဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ ပြည်သူ့ကိုယ်စားလှယ်များအား ရွေးချယ်တင်မြောက်မည့် စီမံချက်များကို ၁၉၈၉ ခုနှစ် မေ ၃၁ တွင် အပြီးသတ် ရေးဆွဲခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.ibiblio.org/obl/docs/pyithu_hluttaw_election_law.htm |title=PYITHU HLUTTAW ELECTION LAW |accessdate=2006-07-11 |date=1989-05-31 |work=State Law and Order Restoration Council |publisher=iBiblio.org}}</ref>
၁၉၉ဝ ခုနှစ် မေတွင် လွတ်လပ်သော ရွေးကောက်တင်မြောက်ပွဲကို နှစ် ၃၀ အတွင်းပထမဦးဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ကျင်းပခဲ့ကြသည်။ [[အောင်ဆန်းစုကြည်|ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]]၏ [[အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်]]ပါတီမှ စုစုပေါင်း အမတ်နေရာ ၄၈၉ အနက် ၄၀၉ နေရာကို အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.ibiblio.org/obl/docs/Elections-02.htm |title=1990 MULTI-PARTY DEMOCRACY GENERAL ELECTIONS |author=Khin Kyaw Han |accessdate=2006-07-11 |date=2003-02-01 |work=National League for Democracy |publisher=iBiblio.org}}</ref>
သို့သော်နဝတအစိုးရမှ ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်များကို ငြင်းပယ်ခဲ့ပြီး ဆင်းပေးရန်ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ နဝတအဖွဲ့သည် အင်္ဂလိပ်အခေါ် ဘားမား (''Burma'') အားမြန်မာ (''Myanmar'') ဟု ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပြောင်းလဲသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်မှစ၍ [[သန်းရွှေ၊ (ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး)|ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးသန်းရွှေ]]က ဦးဆောင်ခဲ့ပြီး တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးရယူခဲ့သည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် နဝတအဖွဲ့သည် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေသစ် ရေးဆွဲရန် ဖော်ထုတ်ခဲ့ပြီး [[အမျိုးသားညီလာခံ]]တစ်ရပ်ကို ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၉ ရက်နေ့တွင် စတင်ခဲ့သည်။<ref name="natcon">{{cite news | url =http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=3564 | title =The National Convention | publisher =The Irrawaddy | date =2004-03-31 | accessdate =2006-07-14 | archivedate =11 October 2007 | archiveurl =https://web.archive.org/web/20071011122457/http://irrawaddy.org/article.php?art_id=3564 }}</ref> ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် နဝတကို [[နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ]] (နအဖ) ဟုပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံအား အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအဖွဲ့မှ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအဖြစ် ဝင်ရောက်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ အမျိုးသားညီလာခံသည် ဆက်လက် ကျင်းပလိုက် ရပ်နားလိုက်ဖြင့် စခန်းသွားခဲ့သည်။ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် အပါအဝင် နိုင်ငံရေးပါတီများစွာတို့မှာ ညီလာခံတွင် ပါဝင်ခြင်းမရှိဘဲ တိုးတက်မှုမှာလည်း မရှိသလောက်ဖြစ်သည်။<ref name="natcon" /> ၂၀၀၆ ခုနှစ် မတ် ၁၇ ရက်တွင် နအဖ စစ်အစိုးရသည် [[မြို့တော်]]ကို [[ပျဉ်းမနားမြို့|ပျဉ်းမနား]]အနီးရှိ ဒေသသို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကာ မင်းတို့၏ တည်နေရာ '[[နေပြည်တော်]]' ဟုတရားဝင်ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4848408.stm |title=Burma’s new capital stages parade |publisher=BBC News|date=2006-03-27 |accessdate=2006-06-24 }}</ref> ၂၀၀၆ ခုနှစ် စက်တင်ဘာတွင် အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် မြန်မာနိုင်ငံအရေးအား [[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ]]အာဂျင်ဒါတွင် ထည့်သွင်းရေးကြိုးပမ်းမှုအောင်မြင်ခဲ့ပြီး လုံခြုံရေး ကောင်စီတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ [[လူ့အခွင့်အရေး]]ချိုးဖောက်မှုများကို မည်သို့အရေးယူဆောင်ရွက်မည်ကို တရားဝင်ဆွေးနွေးရန် လမ်းစပေါ်ပေါက်ပြီဖြစ်သည်။<ref name="UN_S200714">{{UN document |docid=S-2007-14 |type=စာတမ်း |body=လုံခြုံရေးကောင်စီ |year=2007 |document_number=14 |accessdate=2007-09-25| date=12 January 2007}}</ref>
၂ဝဝ၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာတွင် [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားအဖွဲ့ချုပ်]] မှ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဆက်တိုက်ကျူးလွန်ဖောက်ဖျက်နေသည့် စစ်တပ်မှ အဓမ္မလုပ်အား ပေးခိုင်းမှုများအား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးချုပ်တွင် တိုင်တန်းအရေးယူနိုင်ရန် ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{cite news |url=http://in.today.reuters.com/news/newsArticle.aspx?type=worldNews&storyID=2006-11-16T163442Z_01_NOOTR_RTRJONC_0_India-276537-1.xml&archived=False |title=ILO seeks to charge Myanmar junta with atrocities |publisher=Reuters |date=2006-11-16 |accessdate=2006-11-17 }}{{Dead link|date=December 2020 }}</ref>
၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁၃ ရက်နေ့တွင် စစ်အစိုးရက ရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ (၇) ရက်နေ့တွင် ကျင်းပမည်ဟု ကြေညာသည်။
=== မြို့တော်များစာရင်း ===
* [[သရေခေတ္တရာ]] အေဒီ ၃ ရာစု-အေဒီ ၉ ရာစု
* [[ပုဂံ]] ၁ဝ၄၄–၁၂၈၇
* [[စစ်ကိုင်းမြို့]] ၁၃၁၅–၁၃၆၄၊ ၁၇၆ဝ–၁၇၆၄
* [[အင်းဝမြို့]] ၁၃၆၄–၁၇၅ဝ၊ ၁၇၆၄–၁၇၈၁
* [[ပြည်]] ၁၄၈၅–၁၅၄၂၊ ၁၅၄၂–၁၆၀၈
* [[တောင်ငူမြို့]] ၁၄၈၅–၁၆၁၀
* [[ရွှေဘိုမြို့]] ၁၇၅ဝ–၁၇၅၃
* [[ရန်ကုန်မြို့]] ၁၈၆၂–၂ဝဝ၆
* [[အမရပူရမြို့]] ၁၇၈၂–၁၈၂၃၊ ၁၈၄၁–၁၈၅၇
* [[မင်းကွန်းမြို့]] ၁၈၅၇–၁၈၆၁
* [[မန္တလေးမြို့]] ၁၈၆၁–၁၈၈၆
* [[နေပြည်တော်]] ၂ဝဝ၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉ ရက်
== ပထဝီဝင် ==
{{main|မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထဝီဝင်}}
{{Myanmar Administrative Divisions Image Map}}
မြောက်ဘက်တွင် [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[လာအိုနိုင်ငံ]]၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]၊ အနောက်ဘက်တွင် [[ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ]]၊ အနောက်မြောက်အရပ်တွင် [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[ကပ္ပလီပင်လယ်]]နှင့် အနောက်တောင်ဘက်တွင် [[ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်]]တို့ဖြင့် ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံနယ်နိမိတ်၏ သုံးပုံတစ်ပုံ ၁၉၃ဝ ကီလိုမီတာ (၁၁၉၉ မိုင်) မှာ တစ်ဆက်တစ်စပ်တည်းသော [[ကမ်းရိုးတန်း]]အဖြစ် တွေ့ရှိနိုင်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများတွင် မြေဧရိယာအားဖြင့် ဒုတိယအကြီးဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမှတ်စဉ် ၄၀ မြောက် မြေဧရိယာအကြီးဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ခေတ်သစ်ကာလအချိန်များတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကွဲပြားခြားနားသော လူဦးရေမှ ယင်း၏ နိုင်ငံရေး၊ သမိုင်းကြောင်းနှင့် လူသားရင်းမြစ်များအား အဓိကအခန်းကဏ္ဍများမှ ဖော်ဆောင်လျက်ရှိသည်။ [[၁၉၉၂]] ခုနှစ်က အာဏာရယူခဲ့သော ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး [[သန်းရွှေ]] ဦးဆောင်သည့် [[နိုင်ငံတော် အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ]]၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိနေခဲ့သည်။ [[၁၉၄၈]] ခုနှစ်အထိ [[ဗြိတိသျှအင်ပါယာ]] အောက်တွင် ရပ်တည်ခဲ့သော မြန်မာနိုင်ငံသည် ယနေ့အချိန်အထိ လူမျိုးရေးတင်းမာမှုနှင့် အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးစားအားထုတ်မှုများကို ဆက်လက်ရင်ဆိုင်ရလျက်ရှိသည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၏ လွှမ်းမိုးမှု နက်ရှိုင်းစွာခံနေရသည့် နိုင်ငံ၏ ယဉ်ကျေးမှုတွင် ထူးခြားသည့် ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုနှင့် တိုင်းရင်သားဓလေ့များ ရောနှောလျက်ရှိသည်။
=== တည်နေရာ ===
ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်သည် အာရှတိုက် အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင်တည်ရှိပြီး မြောက်လတ္တီတွဒ် ၉ ဒီဂရီ ၃၂ မိနစ်မှ ၂၈ ဒီဂရီ ၃၁ မိနစ်အထိနှင့် အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၂ ဒီဂရီ ၁ဝ မိနစ်မှ ၁ဝ၁ ဒီဂရီ ၁၁ မိနစ်အထိ ကျယ်ဝန်းသည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများအဖြစ် မြောက်ဘက်နှင့် အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်နှင့် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် လာအိုနိုင်ငံနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့နှင့် ဆက်စပ်လျက်ရှိပြီး တောင်ဘက်တွင် ကပ္ပလီပင်လယ်နှင့် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် တည်ရှိသည်။ ရန်ကုန်မြို့တော်ကို အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၆ ဒီဂရီ ၁၃ မိနစ် မျဉ်းကြောင်းနှင့် မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၆ ဒီဂရီ ၄၅ မိနစ်မျဉ်းကြောင်းတို့ ဖြတ်သန်းသွားကြသည်။ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၇ ဒီဂရီ မိနစ် ၃ဝ မျဉ်းကို မြန်မာစံတော်ချိန်မျဉ်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားရာ မြန်မာစံတော်ချိန်သည် ဂရင်းနစ်စံတော်ချိန်ထက် ၆ နာရီ မိနစ် ၃ဝ စောသည်။
=== အကျယ်အဝန်း ===
မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်းမှာ ၂၆၁,၂၂၈ စတုရန်းမိုင် (၆၇၆,၅၇၈ စတုရန်းကီလိုမီတာ) ရှိသည်။ အရှေ့တောင်အာရှတိုက်တွင် ဒုတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး မြေပြင်တဆက်တည်းအကျယ်အဝန်းအရဆိုလျှင် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာတွင် (ဇန်ဘီယာပြီးလျှင်) ၄၀ ခုမြောက် အကြီးဆုံးတိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံရှိ တက္ကဆက်ပြည်နယ်ထက် အနည်းငယ်သေးပြီး အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံထက် အနည်းငယ်ကြီးမားသည်။ အရှေ့နှင့်အနောက် ၅၈၂ မိုင် (၉၃၆ ကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းပြီး တောင်နှင့်မြောက် ၁,၂၇၅ မိုင် (၂,ဝ၅၁ ကီလိုမီတာ) ရှည်လျားသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်နိမိတ်အရှည်သည် မိုင်ပေါင်း ၅,၂ဝဝ ခန့်ရှိပြီး အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့်မိုင်ပေါင်း ၃,၈ဝ၈ မိုင် ဆက်စပ်လျက်ရှိရာတရုတ်မြန်မာ နယ်စပ်မှာ အရှည်လျားဆုံးဖြစ်ပြီး ၂၁၈၅ ကီလိုမီတာ (၁,၃၅၇ မိုင်)၊<ref name="CIA">{{Cite web |title=CIA Factbook |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |accessdate=3 August 2008 |archivedate=6 October 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101006115241/https://cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html }}</ref> မြန်မာ-ထိုင်း ၁,၃၁၄ မိုင်၊ မြန်မာအိန္ဒိယ ၈၅၇ မိုင်၊ မြန်မာ-ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ၁၅၂ မိုင်နှင့် မြန်မာ-လာအို ၁၂၈ မိုင် အသီးသီး ရှိကြသည်။ ရေမိုင်နယ်နိမိတ်မှာ နတ်မြစ်ဝမှ ကော့သောင်းအထိ အလျား ၁,၃၈၅ မိုင်ခန့်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ တောင်ဘက်နှင့် အနောက်တောင်ဘက်တွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်နှင့် ကပ္ပလီပင်လယ်တို့ တည်ရှိကာ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းမှာ ၁၉၃ဝ ကီလိုမီတာ (၁၁၉၉ မိုင်) ရှည်လျားသည်။ ကမ်းရိုးတန်း၏အလျားမှာ နိုင်ငံပတ်ပတ်လည် နယ်နိမိတ်တစ်ခုလုံး၏ သုံးပုံတစ်ပုံရှိသည်။ <ref name="CIA"/>
=== မြေမျက်နှာသွင်ပြင် ===
မြန်မာနိုင်ငံ၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်ကို အကြမ်းအားဖြင့် အနောက်ဘက်တောင်တန်းကြီးများဒေသ၊ အလယ်ပိုင်း မြေနိမ့်မြစ်ဝှမ်း လွင်ပြင်ဒေသ၊ အရှေ့ဘက်ကုန်းမြင့်ဒေသဟူ၍ သုံးပိုင်းပိုင်းခြားနိုင်သည်။ ဟိမဝန္တာတောင်တန်းသည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့်ဆက်စပ်နေပြီး အနောက်ရိုးမတောင်တန်းအဖြစ် တောင်ဘက်သို့
သွယ်တန်းလျက်ရှိသည်။ အနောက်ရိုးမတောင်တန်းဒေသ၏ မြန်မာနိုင်ငံမြောက်စွန်းတွင်ရှိသော [[ခါကာဘိုရာဇီ]]တောင်မှာ ၅၈၈၁ မီတာ (၁၉၂၉၅ ပေ) မြင့်၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite book | editor = Dr. Patrick Hesp et al. | year=2000 | title=Geographica’s World Reference | publisher =Random House Australia | pages =738, 741}}</ref> စာရာမေတိတောင်ထိပ်သည် ၁၂၅၅၃ ပေမြင့်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဟိမဝန္တာတောင်မကြီး၏ မြောက်မှ တောင်သို့ ဖြာဆင်းလာသော တောင်တန်းကြီးသုံးခုရှိရာယင်းတို့မှာ [[ရခိုင်ရိုးမ]]၊ ပဲခူးရိုးမနှင့် ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်တို့ဖြစ်ကြလေသည်။<ref name="myathan">{{cite book | first=Mya | last=Than | year=2005 | title=Myanmar in ASEAN: Regional Co-operation Experience | id=ISBN 981-230-210-7}}</ref> အနောက်ရိုးမတောင်တန်းကြီးသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့ကို တံတိုင်းသဖွယ် ကာဆီးထားလျက်ရှိသည်။ အလယ်ပိုင်းမြစ်ဝှမ်း မြေနိမ့်လွင်ပြင်ဒေသများတွင် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းဒေသသည် အကျယ်ဆုံးဖြစ်၍ ပထမပိုင်းကို မြစ်ဖျားမှ မန္တလေးမြို့အထိ၊ ဒုတိယပိုင်းကို မန္တလေးမှ ပြည်မြို့အထိ၊ တတိယပိုင်းကို ပြည်မြို့မှ မြစ်ဝအထိ ပိုင်းခြားလေ့လာတွေ့ရှိနိုင်သည်။ အလယ်ပိုင်းမြစ်ဝှမ်း မြေနိမ့်လွင်ပြင်ဒေသတွင် စစ်တောင်းမြစ်ဝှမ်းဒေသနှင့် ချင်းတွင်းမြစ်ဝှမ်းဒေသတို့လည်း ပါဝင်သည်။ အလယ်ပိုင်းမြစ်ဝှမ်းမြေနိမ့်ဒေသ၌ ဇီးဖြူတောင်တန်း၊ မင်းဝံတောင်တန်း၊ မှန်ကင်းတောင်တန်းနှင့် ဂန့်ဂေါတောင်တန်းစသည့် တောင်တန်းငယ်များ တည်ရှိသည်။ ထိုဒေသ၌ [[ပဲခူးရိုးမ]]တောင်တန်းသည် မြောက်မှတောင်သို့ တွန့်ခေါက်သွယ်တန်းလျက် ရှိသည်။ အရှေ့ဘက် ကုန်းမြင့်ဒေသမှာ [[ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်]]ဒေသဖြစ်၍ ပျမ်းမျှ ပေပေါင်း ၃ဝဝဝ မှ ၄ဝဝဝ အထိ မြင့်သည်။ ကုန်းပြင်မြင့်ဆိုသော်လည်း ညီညာနေခြင်းမဟုတ်ဘဲ မြင့်မောက်သော တောင်တန်းကြီးများရှိပြီး [[သံလွင်မြစ်]]သည် ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်ဒေသမှ တနင်္သာရီကမ်းမြောင်မြောက်ပိုင်း မြေညီလွင်ပြင်သို့ စီးဆင်းသည်။ ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်၌ မြစ်ဖျားခံသော ရွှေလီ၊ မြစ်ငယ်၊ ဇော်ဂျီနှင့် ပန်းလောင်မြစ်တို့သည် ဧရာဝတီမြစ်ထဲသို့ စီးဝင်ကြသည်။ ဧရာဝတီမြစ်သည် မြန်မာ့ အရှည်ဆုံးမြစ်ဖြစ်ပြီး ၂၁၇ဝ ကီလိုမီတာ (၁၃၄၈ မိုင်) နီးပါးရှည်လျားပြီး [[မုတ္တမပင်လယ်]]ကွေ့အတွင်းသို့ စီးဝင်သွားသည်။ တောင်စဉ်တောင်တန်းကြီးအကြားတွင် မြေဩဇာကောင်းမွန်သော လွင်ပြင်ကျယ်ကြီးများ တည်ရှိလေသည်။<ref name="myathan"/> မြန်မာနိုင်ငံ၏ လူဦးရေအများစုမှာ ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်းနှင့် ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်ကြားတွင် ရှိသည့် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းဒေသတလျှောက် နေထိုင်ကြသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးတိုးတက်မှုနှုန်းနှေးကွေးခြင်းသည် ၎င်း၏ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နှင့် ဂေဟစနစ်တို့အား ထိန်းသိမ်းပေးရာရောက်ခဲ့သည်။<ref name="BRMLIB">{{cite web |url=http://www.burmalibrary.org/reg.burma/archives/199909/msg00690.html |title=Myanmar’s Forest Law and Rules |publisher=BurmaLibrary.org |accessdate=2006-07-15}}</ref> သစ်တောအုပ်ကြီးများ ထူထပ်သိပ်သည်းသည့် အမြဲစိမ်းသစ်တောများနှင့် ကျွန်းတောကြီးများသည် အောက်မြန်မာနိုင်ငံ၏ ၄၉ ရာခိုင်နှုန်း ကျော်သော ဧရိယာကို ဖုံးလွှမ်းလျက်ရှိသည်။ ဤဒေသတွင် အလေ့ကျပေါက်ရောက်သော အပင်များတွင် ကြက်ပေါင်စေးပင်၊ [[ရှားပင်]]၊ [[ပျဉ်းကတိုးပင်]]၊ လမုတော၊ [[အုန်းပင်]]နှင့် [[ကွမ်းသီးပင်]]များ ပါဝင်လေသည်။ မြောက်ဘက်ကုန်းမြင့်ဒေသများတွင် ဝက်သစ်ချပင်၊ ထင်းရှူးပင်၊ [[ဇလပ်ပင်]]မျိုးစုံတို့ပေါက်ရောက်ကြသည်။ ကမ်းရိုးတန်း တစ်လျှောက်တွင်လည်း အပူပိုင်းဒေသသစ်သီးဝလံမျိုးစုံပေါက်ရောက်ကြသည်။<ref name="BRMLIB"/> မိုးနည်းရပ်ဝန်းဒေသတွင်မူ အပင်များမှာ ကြဲပြီးလှီကြသည်။
=== သားရဲတိရစ္ဆာန်များ ===
တောင်တွင်းသားရဲ[[တိရစ္ဆာန်]]များအနက် [[ကျား]]နှင့် [[ကျားသစ်]]တို့သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရတတ်လေ့ရှိသည်။ အထက်မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကြံ့၊ [[ကျွဲ|ကျွဲရိုင်း]]၊ [[တောဝက်]]၊ [[သမင်]]၊ [[ဒရယ်]]နှင့် [[ဆင်]]များကို တွေ့နိုင်ပြီး ဆင်များကို ယဉ်အောင်မွေးယူ၍ သစ်လုပ်ငန်းများတွင် ခိုင်းစေအသုံးချကြသည်။ သေးငယ်သော [[နို့တိုက်သတ္တဝါ]]များမှာလည်း ပေါများလှပြီး မျောက်လွှဲကျော်နှင့် မျောက်များမှအစ ရှူးပျံနှင့် ကြံ့သူတော်များအဆုံး တွေ့မြင်ရသည်။ ငှက်မျိုးစုစုပေါင်း ၈၀၀ ကျော်ခန့်တွင် [[ကြက်တူရွေး]]၊ [[ရစ်]]၊ ဥဒေါင်း၊ [[ကျီး|ကျီးကန်း]]၊ [[ငဟစ်]]နှင့် [[စပါးခင်းငှက်]]များ ပါဝင်သည်။ တွားသွားသတ္တဝါတွင်မူ မိချောင်း၊ တောက်တဲ့၊ မြွေဟောက်၊ စပါးကြီးမြွေနှင့် လိပ်တို့ကို ပါတွေ့ရှိနိုင်သည်။ ရေချိုငါးမျိုးစုပေါင်း ရာနှင့်ချီ၍ တွေ့မြင်ရပြီး လွန်စွာမှ ပေါများကာ အရေးပါသည့် အစာအဟာရ ရင်းမြစ်လည်း ဖြစ်သည်။<ref name="MNET">{{Cite web |title="Flora and Fauna" at Myanmars.net |url=http://www.myanmars.net/myanmar-culture/myanmar-flora-fauna.htm |accessdate=3 August 2008 |archivedate=14 May 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120514182454/http://www.myanmars.net/myanmar-culture/myanmar-flora-fauna.htm }}</ref>
=== ရာသီဥတု ===
မြန်မာနိုင်ငံသည် များသောအားဖြင့် ဥတ္တရယဉ်စွန်းတန်းနှင့် အီကွေတာအကြားတွင် ကျရောက်တည်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် အာရှဒေသ၏ မှတ်သုံရပ်ဝန်းဒေသတွင် ကျရောက်ပြီး ၎င်း၏ ကမ်းရိုးတန်းဒေသများရရှိသော မိုးရေချိန်မှာ နှစ်စဉ် ၅ဝဝဝ မမ (၁၉၇ လက်မ) ရှိသည်။ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသတွင် နှစ်စဉ်မိုးရေချိန်မှာ ၂၅ဝဝ မမ (၉၈ လက်မ) ဖြစ်ပြီး၊ မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော မိုးနည်းရပ်ဝန်းဒေသတွင် နှစ်စဉ်မိုးရေချိန် ၁၀၀၀ မမ (၃၉ လက်မ) ထက်နည်းလေသည်။ မြောက်ဘက်ဒေသများသည် အအေးဆုံးဖြစ်ပြီး ပျမ်းမျှအပူအချိန် ၂၁ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ် (၇၀ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်) ရှိလေသည်။ ကမ်းရိုးတန်းနှင့် မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ဒေသများ၏ ပျမ်းမျှအပူချိန်မှာ ၃၂ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ် (၉ဝ ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက်) ရှိလေသည်။<ref name="myathan"/>
အကြမ်းအားဖြင့် နွေ၊ မိုး၊ ဆောင်း ဟူ၍ သုံးရာသီ ပိုင်းခြားထားသည်။ မတ်လမှ မေလလယ်အထိ နွေဥတု၊ မေလလယ်မှ အောက်တိုဘာလကုန်အထိ မိုးဥတုနှင့် နိုဝင်ဘာလမှ ဖေဖော်ဝါရီလကုန်အထိ ဆောင်းဥတုဟု သတ်မှတ်သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံသည် အပူပိုင်းမုတ်သုံရာသီဥတု ရှိသော်လည်း မြေမျက်နှာပြင်အနေအထား ကွဲပြားခြားနားမှုကြောင့် တစ်နေရာနှင့်တစ်နေရာ ရာသီဥတု ကွဲပြားသွားသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းတွင် တစ်နှစ်လျှင် စုစုပေါင်း မိုးရေချိန်လက်မ ၄ဝ အောက်သာရရှိပြီး ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းနှင့် တနင်္သာရီကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက်တွင် တစ်နှစ်လျှင် မိုးရေချိန် လက်မ ၂ဝဝ ခန့်ရရှိသည်။
နွေဥတုဖြစ်သော မတ်လနှင့်ဧပြီလများတွင် မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းဒေသ၌ ပျမ်းမျှအမြင့်ဆုံး အပူချိန်မှာ ၁၁ဝ ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက် (၄၃ ဒသမ ၃ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်) အထက်ဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းတွင် ၉၇ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက် (၃၆ ဒသမ ၁ ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်) ခန့်နှင့် ရှမ်းကုန်းပြင်မြင့်တွင် ၈၅ မှ ၉၅ ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက် (စင်တီဂရိတ် ၂၉ ဒသမ ၄ နှင့် ၃၅ ဒီဂရီ) အတွင်းရှိသည်။ မြို့များ၏ တည်နေရာနှင့် မြေမျက်နှာပြင် အနိမ့်အမြင့်ကိုလိုက်၍ အပူချိန်ကွာခြားသည်။ အပူချိန်မြင့်လွန်းခြင်း၊ နိမ့်ကျလွန်းခြင်းများ မရှိပေ။ တိုက်ခတ်သော လေကြောင်းနှင့် လေဖိအားအခြေအနေများကြောင့် မိုးရွာသွန်းမှုဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အချို့နှစ်များတွင် မုန်တိုင်းပြင်းထန်စွာ ကျရောက်သဖြင့် ကမ်းရိုးတန်းဒေသများတွင် ရံဖန်ရံခါမုန်တိုင်းဒဏ်ခံရသည်။ မြန်မာ့သမိုင်းတစ်လျှောက် မြန်မာနိုင်ငံတွင်ပေါ်ပေါက်ကြုံတွေ့ခဲ့ရသော သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များတွင် အဆိုးရွား၊ အကြမ်းတမ်းဆုံးသော [[နာဂစ်မုန်တိုင်း|နာဂစ်ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း]]ဒဏ်ကို မြန်မာနိုင်ငံသည် ၂ဝဝ၈ ခုနှစ် မေလ ၂ရက်နေ့၌ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ ရာသီဥတုမှန်ကန်မျှတမှုကို အထောက်အကူပြုစေရန်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းဒေသ စိမ်းလန်းစိုပြည်ရေးလုပ်ငန်းများကို နိုင်ငံတော်က ဦးစားပေး အကောင်အထည်ဖော်လျက်ရှိသည်။
=== တိုင်းဒေသကြီးနှင့်ပြည်နယ်များ ===
{{main|မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ}}
[[File:Burma en.png|thumb|မြန်မာပြည်သည် တိုင်းဒေသကြီး ၇ ခု နှင့် ပြည်နယ် ၇ ခု ရှိသည်။]]
မြန်မာနိုင်ငံသည် ပြည်နယ် ခုနှစ်ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီး ခုနှစ်တိုင်းတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ထားသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2051.html |title=Administrative divisions |accessdate=2006-07-09 |date=2006-06-29 |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency |archivedate=11 September 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070911231857/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2051.html }}</ref> တိုင်းဒေသကြီးများတွင် ဗမာများ အဓိကနေထိုင်ကြပြီး ပြည်နယ်များတွင် မျိုးနွယ်စုတိုင်းရင်သားများ နေထိုင်ကြသည်။ အုပ်ချုပ်ရေးအရမြို့နယ်၊ ရပ်ကွက်နှင့် ကျေးရွာများအဖြစ် ထပ်မံခွဲထားသည်။ အဓိကမြို့ကြီးများ အားခရိုင်နှင့် မြို့နယ်များအဖြစ် ထပ်မံခွဲထားသည်။
*တိုင်းဒေသကြီးများ
** [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]
** [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]
** [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]
** [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]
** [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]
** [[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]
** [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]
*ပြည်နယ်များ
** [[ကချင်ပြည်နယ်]]
** [[ကယားပြည်နယ်]]
** [[ကရင်ပြည်နယ်]]
** [[ချင်းပြည်နယ်]]
** [[မွန်ပြည်နယ်]]
** [[ရခိုင်ပြည်နယ်]]
** [[ရှမ်းပြည်နယ်]]
==== တိုင်းဒေသကြီး၊ ပြည်နယ်၊ ခရိုင်၊ မြို့နယ်စသည်တို့ ခွဲခြားထားပုံ ====
{| class="wikitable" style="text-align:centre"
|-
! စဉ် !! တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်!! ခရိုင် !! မြို့နယ် !! မြို့ !!ရပ်ကွက် !! ကျေးရွာအုပ်စု !! ကျေးရွာ
|-
| ၁ || [[ကချင်ပြည်နယ်]] ||၄|| ၁၈ ||၉ || ၁၄၃||၅၉၇||၂၅၈၃
|-
| ၂ || [[ကယားပြည်နယ်]]||၂ ||၇ || ၁ || ၃၁ || ၇၉|| ၆၂၀
|-
| ၃ || [[ကရင်ပြည်နယ်]] ||၄||၇ ||၆ || ၇၄ || ၃၇၄ || ၂၁၆၁
|-
| ၄ || [[ချင်းပြည်နယ်]] ||၃|| ၉ || ၄|| ၃၇ || ၄၇၁ || ၁၃၅၂
|-
| ၅ || [[မွန်ပြည်နယ်]] || ၂ ||၁၀ ||၂ ||၈၀ || ၃၈၃ || ၁၂၀၀
|-
| ၆ || [[ရခိုင်ပြည်နယ်]] || ၄ || ၁၇ || ၃ || ၁၃၃ || ၁၀၄၀ || ၃၈၆၀
|-
| ၇ || [[ရှမ်းပြည်နယ်]]|| ၁၃ || ၅၅ || ၂၀ || ၄၃၂ || ၁၆၂၉ || ၁၅၃၈၇
|-
|၈ || [[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]] || ၄ || ၂၈ || - ||၂၅၄ || ၁၄၂၃ || ၆၄၅၂
|-
| ၉ || [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]] ||၈ ||၃၇ || ၃ || ၁၈၇ || ၁၇၆၈ || ၆၀၈၇
|-
| ၁၀ || [[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]] || ၃ ||၁၀ || ၆|| ၈၃ || ၂၆၄||၁၂၃၀
|-
| ၁၁ || [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]|| ၅ || ၂၅ || ၁ || ၁၆၃ || ၁၅၄၁ || ၄၇၇၁
|-
| ၁၂ || [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]] ||၈ || ၃၆ || ၂ || ၂၉၇ || ၁၅၉၇ || ၅၄၂၄
|-
| ၁၃ || [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]] || ၄ || ၄၅ || ၁ || ၇၄၂ || ၆၂၀ || ၂၀၈၉
|-
| ၁၄ || [[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]] || ၆ || ၂၆ || ၇ || ၂၃၅ || ၁၉၁၂ || ၁၁၇၀၁
|-
| || '''စုစုပေါင်း''' || '''၁၇''' || '''၃၃၀''' || '''၆၄''' || '''၂၈၉၁''' || '''၁၃၆၉၈''' || '''၆၄၉၁၇'''
|}
<ref>Bi Weekly Eleven Journal Vol3 No 43</ref>
== နိုင်ငံရေးနှင့် အစိုးရ ==
{{main|မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး}}
[[မြန်မာနိုင်ငံဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ (၂၀၀၈)|၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ]]အရ မြန်မာနိုင်ငံသည် [[တစ်ပြည်ထောင်နိုင်ငံ|ပြည်ထောင်စု]] [[သီးခြားလွှတ်တော်စနစ်|သီးခြားလွှတ်တော်]] [[သမ္မတနိုင်ငံ]]ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၁ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် [[တပ်မတော်ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ်]] [[ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး]] [[မင်းအောင်လှိုင်]]သည် [[အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲ၊ ၂၀၂၀|၂၀၂၀ ခုနှစ်ရွေးကောက်ပွဲ]]၌ မဲစာရင်းမသမာမှုများရှိသည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့ရာ[[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|နိုင်ငံတော်အာဏာကို သိမ်းယူ]]ခဲ့သည်။ ဒုတိယသမ္မတ[[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ဦးမြင့်ဆွေ]]ကို ယာယီသမ္မတအဖြစ်ထားရှိခဲ့ပြီး ၂၀၂၁ ဩဂုတ်တွင် မိမိကိုယ်ကို ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web | last=Phillips | first=Kimberley | title=The last thing the Myanmar people need is false hope | website=The Canberra Times | date=20 February 2021 | url=https://www.canberratimes.com.au/story/7133580/the-last-thing-the-myanmar-people-need-is-false-hope/ | access-date=23 February 2021}}</ref> ထိုသို့အာဏာသိမ်း၍ ဖွဲ့စည်းထားသောစစ်အစိုးရကို ဆန့်ကျင်ရန်အတွက် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရွေးကောက်ခံခဲ့ရသော လွှတ်တော်အမတ်များနှင့် တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့များက [[အမျိုးသားညီညွတ်ရေး အစိုးရ|အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ]]ကို စင်ပြိုင်အစိုးရအဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြသည်။ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရတွင် နိုင်ငံတော်သမ္မတ [[ဝင်းမြင့် (နိုင်ငံတော်သမ္မတ)|ဦးဝင်းမြင့်]]၊ ဒုတိယသမ္မတ [[ဒူဝါလရှီးလ]]၊ အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ် [[အောင်ဆန်းစုကြည်]]နှင့် ဝန်ကြီးချုပ် [[မန်းဝင်းခိုင်သန်း]]တို့က ဦးဆောင်လျက်ရှိကြသည်။<ref name="Membership">{{cite news |title=Who's Who in Myanmar's National Unity Government |url=https://www.irrawaddy.com/news/burma/whos-myanmars-national-unity-government.html |access-date=6 June 2021 |work=The Irrawaddy |date=16 April 2021}}</ref>
မြန်မာနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို စစ်ခေါင်းဆောင်များက ရေးဆွဲခဲ့သည့်အလျောက် ဥပဒေပြုလွှတ်တော်နေရာများ၏ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းကိုသာမက အခြားအရေးပါသည့် ဌာနနေရာများကိုလည်း တပ်မတော်ကရယူထားသည်။
=== နိုင်ငံရေးယဉ်ကျေးမှု ===
မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဓိကပါတီကြီးများမှာ [[အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့ချုပ်]]နှင့် [[ရှမ်းအမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]] တို့ဖြစ်ကြသည်။ ယင်းတို့၏လှုပ်ရှားမှုများကိုမူ အစိုးရမှ တင်းကျပ်စွာ ချုပ်ကိုင်ထားသည်။ အခြား တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများအား ကိုယ်စားပြုသော ပါတီငယ်များလည်းရှိသည်။ နိုင်ငံရေး အတိုက်အခံပြုလုပ်ခြင်းကို ခွင့်ပြုခြင်းမရှိသလောက်ဖြစ်ပြီး ပါတီများစွာမှာ တရားမဝင်အသင်း အဖြစ်ကြေညာထားခြင်ခံရသည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.nationalreview.com/comment/comment-mccain061103.asp |title=Crisis in Rangoon |accessdate=2006-07-14 |last=McCain |first=John |authorlink=John McCain |date=2003-05-11 |publisher=National Review Online |archivedate=5 September 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080905005524/http://www.nationalreview.com/comment/comment-mccain061103.asp }}</ref>
[[လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့]] (''Human Rights Watch'') နှင့် [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာရေး အဖွဲ့]] (''Amnesty International'') အပါအဝင် အချို့အဖွဲ့အစည်းများ၏ အဆိုအရ စစ်အစိုးရ၏ [[လူ့အခွင့်အရေး]]မှတ်တမ်းများမှာ လွန်စွာဆိုးဝါးကြောင်းသိရှိရသည်။ <ref>{{cite web |url=http://hrw.org/english/docs/2004/09/01/burma9290.htm |title=Statement to the EU Development Committee |accessdate=2006-07-11 |author=Brad Adams |publisher=Human Rights Watch |archivedate=20 June 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060620074005/http://hrw.org/english/docs/2004/09/01/burma9290.htm }}</ref><ref>{{cite web |url=http://sciencemode.com/2007/09/28/satellite-images-verify-myanmar-forced-relocations-mounting-military-presence/ |title=Satellite Images Verify Myanmar Forced Relocations, Mounting Military Presence |accessdate=2007-10-01 |publisher=ScienceMode |archivedate=26 February 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080226124205/http://sciencemode.com/2007/09/28/satellite-images-verify-myanmar-forced-relocations-mounting-military-presence/ }}</ref> လွတ်လပ်သည့် တရားစီရင်ခွင့်မရှိသည့်အပြင် စစ်အစိုးရအား ဆန့်ကျင်သည့် နိုင်ငံရေးအတိုက်အခံမှန်သမျှအားလည်း ခွင့်မပြုချေ။ [[အင်တာနက်]]အသုံးအပြုမှုမှာလည်း များစွာကန့်သတ်ထားပြီး ပြည်သူများဝင်ရောက်ကြည့်ရှု နိုင်သည့် ဝက်ဘ်စာမျက်နှာများ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးအတိုက်အခံနှင့် ဒီမိုကရေစီအရေး ဝက်ဘ်စာမျက်နှာများအား ပြည်သူတို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်မှုကို ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်ထားသည်။<ref>{{cite news |url=http://www.opennetinitiative.net/studies/burma/ |title=Internet Filtering in Burma in 2005: A Country Study |publisher=OpenNet Initiative |accessdate=4 August 2008 |archivedate=19 November 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081119090055/http://www.opennetinitiative.net/studies/burma/ }}</ref><ref>{{cite news| url=http://www.burmanet.org/news/2006/06/27/mizzima-news-burma-bans-google-and-gmail-mungpi/#more-4642| title=Burma bans Google and gmail| publisher=BurmaNet News| date=2006-06-27| accessdate=2006-06-28| archivedate=6 July 2006| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060706152209/http://www.burmanet.org/news/2006/06/27/mizzima-news-burma-bans-google-and-gmail-mungpi/#more-4642}}</ref> [[အဓမ္မလုပ်အားပေးစေမှု]]၊ လူကုန်ကူးခြင်းနှင့် [[ကလေးအလုပ်သမားကိစ္စ]]များမှာ နေ့စဉ်ဖြစ်ပျက်လျက်ရှိပြီး နိုင်ငံရေးဆန့်ကျင်မှုမှန်သမျှကို ခွင့်မပြုချေ။<ref>{{cite web |url=http://web.amnesty.org/library/index/ENGASA160201998 |title=Myanmar: 10th anniversary of military repression |accessdate=2006-07-14 |date=1998-08-07 |publisher=Amnesty International |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060824024228/http://web.amnesty.org/library/index/ENGASA160201998 |archivedate=24 August 2006 }}</ref>
[[၁၉၈၈]] ခုနှစ်တွင် တပ်မတော်သည် စီးပွားရေးချွတ်ခြုံကျမှုနှင့် နိုင်ငံရေးဖိနှိပ်မှုများအား ဆန္ဒပြသည်ကို ရက်စက်ကြမ်း ကြုတ်စွာ နှိမ်နင်းခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ် ဩဂုတ် ၈ ရက်၊ [[၈၈၈၈ အရေးအခင်း (ရှစ်လေးလုံး)|ရှစ်လေးလုံးအရေး]]တော်ပုံဟု လူသိများသည့်နေ့တွင် ဆန္ဒပြသူပြည်သူများအား ပစ်ခတ်ခဲ့သည်။ သို့သော် ယင်းဆန္ဒပြမှုများက ၁၉၉၀ ပြည့်ရွေးကောက်ပွဲများအား လမ်းပွင့်စေခဲ့သည်။ ရလဒ်များကိုမူ စစ်အစိုးရက အသိအမှတ်မပြုခဲ့ချေ။ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်သည် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် မဲအားလုံး၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် လွှတ်တော်အမတ်နေရာ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်အား နှစ်သုံးဆယ်အတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်ကျင်းပခဲ့သည့် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ် ရွေးချယ်တင်မြောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီစနစ် ပြန်လည်ထွန်းကားရေး ဆောင်ရွက်ချက်များကြောင့် နိုင်ငံတကာ၏ အားပေးထောက်ခံမှုကို ရရှိခဲ့ပြီး ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် [[နိုဘဲလ် ငြိမ်းချမ်းရေးဆု|နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆု]]ကို ဆွတ်ခူးခဲ့သည်။ သူမသည် အကြိမ်ပေါင်းများစွာ နေအိမ်တွင် အကျယ်ချုပ်ကျခံခဲ့ရသည်။ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် [[ကိုဖီအန်နန်]]မှ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးသန်းရွှေထံ တိုက်ရိုက် တောင်းဆိုခြင်းပြုခဲ့သော်လည်း ၂၀၀၆ ခုနှစ် မေ ၂၇ ရက်တွင် စစ်အစိုးရက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်အား အိမ်တွင်းအကျယ်ချုပ်ခြင်းကို နောက်တစ်နှစ်ထပ်မံတိုးလိုက်သည်။ [[၁၉၇၅]]ခုနှစ်နိုင်ငံကာကွယ်ရေးဥပဒေအရ နိုင်ငံတော်၏ တရားဝင်လုပ်ပိုင်ခွင့်ဖြင့် ခွင့်ပြုထားခြင်းကိုကျင့်သုံးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite news |author=''The Irrawaddy'' |url=http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=5797&z=154 |title=Suu Kyi's Detention Extended, Supporters likely to Protest |publisher=''The Irrawaddy'' |date=2006-05-27 |accessdate=2006-05-27 |archivedate=16 January 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090116020020/http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=5797&z=154 }}</ref><ref>{{cite news |author=''The Irrawaddy'' |url=http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=5798&z=154 |title=Opposition Condemns Extension of Suu Kyi's Detention |publisher=''The Irrawaddy'' |date=2006-05-27 |accessdate=2006-05-27 |archivedate=16 January 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090116020024/http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=5798&z=154 }}</ref> စစ်အစိုးရသည် နိုင်ငံတကာ မျက်နှာစာတွင် ဝိုင်းပယ်ခြင်းတိုးမြင့်၍ခံနေရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ လက်ရှိအခြေအနေကို ၂၀၀၆-ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ပထမဆုံးအကြိမ်[[ကုလသမဂ္ဂ]]တွင် အလွတ်သဘောဆွေးနွေးရန်တင်သွင်းခဲ့ကြသည်။ ၂ဝဝ၆-ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် [[ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ|လုံခြုံရေးကောင်စီ]]ဝင် ၁၅ နိုင်ငံအနက် ၁၀ နိုင်ငံတို့က မြန်မာပြည်အရေးကို ကောင်စီ၏ တရားဝင်အဂျင်ဒါတွင် လက်ခံရန်ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite news|author=''The Irrawaddy''|url=http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=6176|title=UN Security Council Puts Burma on Agenda|first=Kim|last=Gamel|publisher=''The Irrawaddy'', 2006-09-16|accessdate=2006-10-11|archivedate=16 January 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090116020029/http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=6176}}</ref> [[အာဆီယံ]]သည်လည်း မြန်မာအစိုးရနှင့် ပတ်သက်၍ များစွာစိတ်အနှောင့်ယှက်ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီကိစ္စကို ကိုင်တွယ်ဆုံးဖြတ်ရန် အာဆီယံနိုင်ငံရေး ပါလီမန်တွင်း ကော်မတီတစ်ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.aseanmp.org/index.php?option=com_content&task=view&id=1&Itemid=10 |title=About Us |accessdate=2006-07-09 | publisher=ASEAN Inter-Parliamentary Myanmar Caucus}}</ref> [[တရုတ်နိုင်ငံ]]ကဲ့သို့သော အဓိကနိုင်ငံကြီးက ထောက်ခံအားပေးနေသ၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် သိသာထင်ရှားသော ပြောင်းလဲမှုဖြစ်ပေါ်ရန် အလားအလာနည်းပါးလျက်ရှိသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.ibiblio.org/obl/docs2/Chinese_MM_Eco.pdf |title=The Political Economy of China-Myanmar Relations: Strategic and Economic Dimensions |accessdate=2006-07-14 |last=Poon |first=Khim Shee |date= |year=2002 | format=PDF |publisher=Ritsumeikan University}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nwc.navy.mil/press/review/2002/spring/art3-sp2.htm|title=Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific|accessdate=2006-07-16|last=Selth|first=Andrew|year=Spring 2002|publisher=Naval War College Review|archivedate=13 December 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061213095403/http://www.nwc.navy.mil/press/Review/2002/spring/art3-sp2.htm}}</ref>
=== နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးနှင့်စစ်ရေးကိစ္စများ ===
{{main|မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒနှင့် ဆက်ဆံရေး}}
[[File:Clinton and Aung San Suu Kyi after having dinner.jpg|right|thumb|220px|အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဟီလာရီကလင်တန်နှင့် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်]]
မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထူးသဖြင့် အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးမှာ တင်းမာလျက်ရှိသော အခြေအနေမှ ယခု ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံ အဖြစ် ဒီမိုကရေစီစနစ်သို့ အသွင်ကူးပြောင်း လာသောအခါ ယခင်ကထက် ဆက်ဆံရေး အဆင်ပြေလာပြီဖြစ်သည်။ [[အမေရိကန်နိုင်ငံ]]သည် မြန်မာနိုင်ငံအား ကျယ်ပြန့်သော ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှုများကို ၁၉၈၈ ခုနှစ်အရေးတော်ပုံအပြီးနှင့် [[၁၉၉၀]] ပြည့်ရွေးကောင်ပွဲများအပြီးတွင် ကျင့်သုံးခဲ့သော်လည်း ယခုအခါ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုများကို ဖြေလျှော့လာနေပြီဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.congress.gov/cgi-bin/bdquery/z?d108:SN01182:@@@L&summ2=m& |title=Burma Freedom and Democracy Act of 2003 |publisher=United States Library of Congress |accessdate=2007-02-04 |date=2003-06-04 |archivedate=25 January 2004 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20040125044621/http://www.congress.gov/cgi-bin/bdquery/z?d108%3ASN01182%3A%40%40%40L&summ2=m& }}</ref> အလားတူပင် [[ဥရောပသမဂ္ဂ]] (အီးယူ) သည်လည်း ပိတ်ဆို့မှုတွင် လက်နက်ရောင်းချခြင်း [[ပိတ်ဆို့မှု]]၊ ကုန်သွယ်မှုဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးပိတ်ဆို့မှုနှင့် အတူလူသားချင်းစာနာ ထောင်ထားမှုကူညီပံ့ပိုးမှုမှ လွဲ၍ အခြားကူညီထောက်ပံ့မှုအားလုံးကို ပိတ်ဆို့ထားရှိခဲ့သော်လည်း ယခုအခါ လက်နက်ရောင်းချခြင်းမှလွဲ၍ အခြားပိတ်ဆို့မှု အများအပြားကို ဖွင့်လှစ်ပေးခဲ့ပြီဖြစ်သည်။<ref name="EU">{{cite web |url=http://ec.europa.eu/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm |title=The EU’s relations with Burma / Myanmar |accessdate=2006-07-13 |publisher=European Union |archivedate=25 July 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060725000750/http://ec.europa.eu/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm }}</ref> အမေရိကန်နှင့် ဥရောပအစိုးရတို့၏ ပိတ်ဆို့မှုများ၊ သပိတ်မှောက်မှုနှင့် မြန်မာဒီမိုကရေစီအရေးလှုပ်ရှားမှုများအား ပံ့ပိုးပေးကြသည့်အဖွဲ့များ၏ တိုက်ရိုက်ဖိအားပေးမှုများကြောင့် အမေရိကန်နှင့် ဥရောပကုမ္ပဏီများ မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ခွာသွားခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ဟာကွက် ပျော့ကွက်များ ကြောင့် အနောက်နိုင်ငံ ကုမ္ပဏီအချို့ ကျန်ရှိသေးလျက်ရှိသည်။ သို့သော် အာရှကုမ္ပဏီများကမူ သဘာဝသယံဇာတထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းများတွင် ရင်းနှီးမြှပ်နှံမူအသစ်များပါ ထပ်ပံတိုးချဲ့ကြပြီး ဆက်လက်၍ လုပ်ငန်းများလုပ်ကိုင်ကြရန် သာမန်အားဖြင့် ဆန္ဒရှိကြဆဲဖြစ်သည်။ ပြင်သစ်ရေနံကုမ္ပဏီတိုတယ်သည် မြန်မာနိုင်ငံအား အားယူမှ ပိတ်ဆို့သည့်ကြားထဲက မြန်မာပြည်နှင့် [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]ကို သွယ်တန်းထားသော ရတနာဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းကို အောင်မြင်စွာ လည်ပတ်စေနိုင်ခဲ့သည်။ တိုတယ်ကုမ္ပဏီသည် ယခုအခါတွင် ဘယ်လ်ဂျီယံနှင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံတရားရုံးများတွင် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရတနာဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းတည်ဆောက်စဉ်အခါက မြန်မာအရပ်သားများအား အဓမ္မအသုံးချခဲ့သည်ကို မသိကျိုးကျွန် ပြုလုပ်ခဲ့မှုများ ကြောင့် အမှုရင်ဆိုင်ရလျက်ရှိသည်။ နားလည်တတ်သူများက ပိုက်လိုင်းတစ်လျှောက်ကျူးလွန်ခဲ့သော လူ့အခွင့်အရေးချိုး ဖောက်မှုများသည် တပ်မတော်မှ လုပ်ငန်းအကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ကူညီပံ့ပိုးခဲ့ပြီး တိုတယ်ကုမ္ပဏီနှင့် ယင်း၏ လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ရာတွင် အမေရိကန်အကျိုးတူလုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ဘက် ချက်ဗရွန်ကုမ္ပဏီတို့၌ တိုက်ရိုက်တာဝန်ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ ချယ်ဗရွန်မှ မဝယ်ယူမီ ရှေ့က ယူနိုကယ်ကုမ္ပဏီသည်လည်း ဒေါ်လာ သန်းနှင့် ချီ၍လျော်ကြေးပေးခဲ့ရပြီး ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|lastname=Horsley |firstname=William |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/3761022.stm |title=Dilemma of dealing with Burma |publisher=BBC News|date=2004-10-20 |accessdate=2004-11-02 }}</ref> အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် ဒဏ်ခတ်အရေးယူမှုများသည် စစ်ခေါင်းဆောင်များနှင့် အရပ်သားများ မည်သူ့အား ထိခိုက်သည် ဆိုသည်မှာ အငြင်းပွားစရာမလိုပဲ ထင်သာမြင်သာရှိလှသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုကြောင့် ယခင်စစ်ခေါင်းဆောင်များမှာ ထိခိုက်မှုမရှိသည့်အပြင် ချမ်းသာမြဲဖြစ်ပြီး၊ ပိတ်ဆို့ အရေးယူမှုကြောင့် မြန်မာပြည်သူလူထုကြီးသာ ဆင်းရဲကျပ်တည်းလျက်ရှိပြီး အလုပ်အကိုင်နှင့် လခကောင်းကောင်းရသော ပြည်ပနိုင်ငံများသို့သာ သွားရောက်အလုပ်လုပ်ကိုင်လျက်ရှိကြသည်။
၂၀၁၀ ခုနှစ် ဒီမိုကရေစီ အရပ်သားအစိုးရတက်လာပြီးနောက်ပိုင်း နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးပိုမိုကောင်းမွန်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ပထမဦးဆုံး အာဆီယံ ဥက္ကဋ္ဌ ရာထူးကို လွှဲယူနိုင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ် မေလနှင့် နိုဝင်ဘာလများတွင် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးပွဲများကို အောင်မြင်စွာ အိမ်ရှင်နိုင်ငံအဖြစ် လက်ခံကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်။
=== စစ်တပ် ===
မြန်မာစစ်တပ်ကို [[တပ်မတော်]]ဟု သိရှိကြပြီး မြန်မာ့ကြည်းတပ်တွင် စစ်သည်အင်အား ၄၉၂,၀၀၀ ကျော်ရှိသည်။<ref name="CIA"/> မြန်မာတပ်မတော်တွင် [[တပ်မတော် (ကြည်း)]]၊ [[တပ်မတော် (ရေ)]]၊ [[တပ်မတော် (လေ)]] တပ်ဖွဲ့များပါဝင်ကြသည်။<ref name="CIA"/>
မြန်မာနိုင်ငံသည် ၎င်း၏ တပ်သားအရေအတွက်အရ ကမ္ဘာ့အဆင့် ၁၂ တွင် ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.commondreams.org/headlines05/0607-03.htm |title=World Military Spending Topped US$1 trillion in 2004 |accessdate=2006-07-19 |last=Starck |first=Peter |date=2005-06-07 |work=Reuters |publisher=Common Dreams NewsCenter |archivedate=20 June 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060620161837/http://www.commondreams.org/headlines05/0607-03.htm }}</ref> စစ်တပ်သည် တိုင်းပြည်တွင် အထူးပင် အရှိန်အဝါကြီးမားသည်။ နိုင်ငံတော်၏ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာန နှင့် နယ်စပ်ရေးရာ ဝန်ကြီးဌာန တို့ကို တပ်မတော် ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ် မှ ခန့်ထားရသည်။ <ref name="Central Intelligence Agency"/> မြန်မာ့စစ်အသုံးစရိတ်မှာ ၂၀၁၂−၂၀၁၃ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်အတွက် ၁၄.၄ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သည်။<ref>[http://articles.janes.com/articles/Janes-Sentinel-Security-Assessment-Southeast-Asia/Defence-budget-Myanmar.html Defense & Security Intelligence & Analysis: IHS Jane's | IHS<!-- Bot generated title -->]</ref>
== စီးပွားရေး ==
{{main|မြန်မာနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး}}
[[File:Silk designs, Mandalay, Myanmar.jpg|thumb|နိုင်ငံခြားခရီးသည်များ ဝယ်ယူနိုင်ရန် မန္တလေးရှိ souvenir ဆိုင်အချို့တွင် တင်ထားသည့် ပိုးဖျင်အင်္ကျီများ]]
မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံများစာရင်းဝင် နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဆယ်စုနှစ်များစွာစီးပွားဆုတ်ယုတ်မှု၊ စီမံခန့်ခွဲမှု မှားယွင်းခြင်းနှင့် စီးပွားရေးအရ၊ နိုင်ငံရေးအရ တားဆီးပိတ်ဆို့မှုဒဏ် ခံနေရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဂျီဒီပီတိုးတက်နှုန်း (GDP) မှာ နှစ်စဉ် ၂.၉ ရာခိုင်းနှုန်းသာရှိသည်။<ref name="CIA"/> မဟာမဲခေါင်မြစ်ဝှမ်း ဒေသခွဲနိုင်ငံများတွင် တိုးတက်မှု အနိမ့်ဆုံးဖြစ်သည်။
[[၁၉၄၈]] ခုနှစ်တွင် ပါလီမန်ဒီမိုကရေစီအစိုးရကို ဖွဲ့စည်းပြီးနောက်ဝန်ကြီးချုပ်[[နု၊ ဦး|ဦးနု]]သည် မြန်မာနိုင်ငံကို သာယာဝပြောသည့် ပြည်တော်သာနိုင်ငံတော်အဖြစ် ထူထောင်ရန် အားထုတ်ခဲ့သည်။ ဦးနု အစိုးရသည် နှစ်နှစ်တာ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးမှုစီမံကိန်းကို ချမှတ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ချေ။ ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်းဦးဆောင်သည့် စစ်အစိုးရက [[၁၉၆၂]] ခုနှစ်တွင် အာဏာသိမ်းယူအပြီးတွင် [[မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်စနစ်]]ကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www2.sjsu.edu/faculty/watkins/burma.htm |title=Political and Economic History of Myanmar (Burma) Economics |accessdate=2006-07-08 |last=Watkins |first=Thayer |publisher=San José State University |archivedate=26 May 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060526144053/http://www2.sjsu.edu/faculty/watkins/burma.htm }}</ref> လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းမှလွဲ၍ စက်မှုလက်မှုကဏ္ဍအားလုံးကို ပြည်သူပိုင်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် အစိုးရသည် စီးပွားရေးချုပ်ကိုင်မှုများကို လျှော့ချခဲ့သည်။ ပုဂ္ဂလိကပိုင် လုပ်ငန်းများအား အတင့်အသင့် တိုးချဲ့ခွင့်၊ နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ခွင့်ပြုခဲ့သောကြောင့် နိုင်ငံအတွက် လိုအပ်နေသည့် နိုင်ငံခြားဝင်ငွေများ ရရှိခဲ့သည်။ <ref>{{cite book | author=Stephen Codrington | year=2005 | title=Planet geography | url=https://archive.org/details/planetgeography0000codr | publisher =Solid Star Press | pages =[https://archive.org/details/planetgeography0000codr/page/559 559] | ID=ISBN 0-9579819-3-7}}</ref> သို့သော်လည်း အမြတ်စွန်းများသော ကျောက်မျက်ရတနာ၊ ရေနံနှင့် သစ်လုပ်ငန်းကိုမူ ဆက်လက်၍ တင်းကျပ်စွာ ထိန်းချုပ်ထားဆဲဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီများမှာ မြန်မာ့သယံဇာတများအားထုတ်လုပ်နိုင်ရန် အစိုးရနှင့် အကျိုးတူဖက်စပ်လုပ်ငန်းများ ထူထောင်ကာဝင်ရောက်နေရာယူကြသည်။
[[File:Blethrow Inle2.JPG|thumb|အင်းလေးကန်ရှိ ရေပေါ်ဈေး။]]
မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် ဖွံ့ဖြိုးမှုအနည်းဆုံးတိုင်းပြည်များစာရင်းတွင် ထည့်သွင်းခြင်းခံခဲ့ရသည်။<ref>{{cite web |date=2005 |url=http://www.un.org/special-rep/ohrlls/ldc/list.htm |title=List of Least Developed Countries |publisher=UN-OHRLLS |archiveurl=https://archive.today/20120530015845/http://www.un.org/special-rep/ohrlls/ldc/list.htm |archivedate=30 May 2012 |accessdate=3 August 2008 }}</ref> ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှစ၍ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးသန်းရွှေ နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲဖြစ်လာပြီး နောက်တွင် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို အားပေးခဲ့သည်။ သို့သော်နှစ်စဉ်ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည် သွားရောက်လည်ပတ်မှုမှာ ဦးရေ ၇၅ဝ,ဝဝဝ ပင် မပြည့်ပါ။ မကြာမီနှစ်များက တရုတ်နှင့်အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့သည် စီးပွားရေးအကျိုးအတွက်ငှာ စစ်အစိုးရနှင့်ဆက်နွယ်မှုများကို အားဖြည့်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသည်။ သို့သော် အမေရိကန်၊ အီးယူနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့က ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် ကုန်သွယ်ရေးပိတ်ပင်မှုများကို ချမှတ်လာကြသည်။ အဓိကနိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှာ တရုတ်၊ စင်ကာပူ၊ တောင်ကိုရီးယား၊ အိန္ဒိယနှင့် ထိုင်းတို့မှဖြစ်သည်။<ref>{{cite news | first =David | last =Fullbrook | url =http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/FK04Ae03.html | title =So long US, hello China, India | publisher =Asia Times | date =2004-11-04 | accessdate =2006-07-14 | archivedate =6 July 2008 | archiveurl =https://web.archive.org/web/20080706173031/http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/FK04Ae03.html }}</ref>
ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် အချမ်းသာဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။။<ref name="steinberg">{{cite book |last=Steinberg |first=David I. |date=2002 |title= Burma: The State of Myanmar|url=https://books.google.com/books?id=CSTuWZ0BMmMC&printsec=frontcover |publisher=Georgetown University Press|page=xi|isbn=1-58901-285-2}}</ref> ထစ်ချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ဆန်တင်ပို့မှု အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့ အုပ်ချုပ်စဉ်အခါက ရေနံကို ဘီအိုစီကုမ္ပဏီမှတစ်ဆင့် တင်ပို့ရောင်းချခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်အနေနှင့် လူအားအရင်းအမြစ်နှင့် သဘာဝသယံဇာတများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကျွန်းသစ် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကို မြန်မာနိုင်ငံမှ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာတတ်မြောက်သည့် လူဦးရေမှာလည်း မြင့်မားလှသည်။<ref name="steinberg"/> ထိုအချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလမ်းကြောင်းသို့ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဦးတည်လျှောက်လှမ်းလျက်ရှိခဲ့သည်ဟု အများက ယုံကြည်လက်ခံခဲ့ကြသည်။
ယနေ့မြန်မာနိုင်ငံသည် အခြေခံ အဆောက်အအုံ လုံလောက်မှု မရှိသေးပေ။ ကုန်စည်များကို ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက်နှင့် ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်မှတစ်ဆင့် ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားကြပြီး နယ်စပ်လမ်းကြောင်းမှပင် တရားမဝင်မူးယစ်ဆေးဝါးများအား ပြည်ပသို့ မှောင်ခိုတင်ပို့ကြသည်။ ရထားသံလမ်းများမှာလည်း ဟောင်းနွမ်း၊ ဆွေးမြေ့လျက်ရှိပြီး ၁၉၉၀ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ချိန်မှစ၍ မွန်းမံပြင်တင်မှု မရှိသလောက်ပင် ဖြစ်သည်။ <ref name="idea">{{cite web |url=http://www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/chap3.pdf |title=Challenges to Democratization in Burma |accessdate=2006-07-12 |year=2001 |month=November |format=PDF |publisher=International IDEA |archivedate=23 July 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060723083624/http://www.idea.int/asia_pacific/burma/upload/chap3.pdf }}</ref> အဝေးပြေးလမ်းမကြီးများမှာလည်း မြို့ကြီးများမှလွဲ၍ သေချာခင်းထားခြင်းမရှိချေ။ ရန်ကုန်အပါအဝင် နိုင်ငံတစ်ဝန်းလုံးတွင် လျှပ်စစ်မီး ပြတ်တောက်လျက်ရှိသည်။ <ref name="idea"/> မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ဘိန်းထုတ်လုပ်မှု ဒုတိယအမြင့်ဆုံး နိုင်ငံဖြစ်ပြီး၊ ကမ္ဘာ့ထုတ်လုပ်မှု၏ ၈ ရာခိုင်နှုန်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံမှဖြစ်ပြီး အမ်ဖက်တမင်း စိတ်ကြွဆေးပြား အပါအဝင်မူးယစ်ဆေးဝါးအဓိက မြစ်ဖျားခံရာလည်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.unodc.org/pdf/myanmar/myanmar_country_profile_2005.pdf |title=Myanmar Country Profile |accessdate=2006-07-09 |year=2005 |month=December |format=PDF |work=Office on Drugs and Crime | pages=5–6 | publisher=United Nations}}</ref> အခြားစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများတွင် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး ထွက်ကုန်ပစ္စည်းများ၊ ယက္ကန်းနှင့် အထည်အလိပ်၊ သစ်ထုတ်လုပ်ရေး၊ ဆောက်လုပ်ရေးပစ္စည်းများ၊ ကျောက်မျက်ရတနာနှင့် သတ္တုတူးဖော်ရေး၊ ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့လုပ်ငန်းများ ပါဝင်သည်။
=== စိုက်ပျိုးရေး ===
အဓိကကျသော စိုက်ပျိုးရေးထွက်ကုန်မှာ ဆန်စပါး ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ စိုက်ပျိုးမြေစုစုပေါင်း၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်တွင် စိုက်ပျိုးသည်။ ဆန်စပါးသည် စုစုပေါင်းသီးနှံထုတ်လုပ်မှု အလေးချိန်အားဖြင့် ၉၇ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိသည်။ ၁၉၆၆ နှင့် ၁၉၉၇ ခုနှစ်အတွင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဆန်စပါးသုတေသနဌာနနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုအရ ခေတ်မီဆန်မျိုးရင်းပေါင်း ၅၂ မျိုးအား ဖြန့်ဖြူးခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ဆန်စပါးထုတ်လုပ်မှုကို ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် တန်ချိန် ၁၄ သန်းနှင့် ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် ခေတ်မီမျိုးစပါးများကို နိုင်ငံ၏ ထက်ဝက်ရှိ လယ်ကွင်းများစီသို့ ဖြန့်ကျက်စိုက်ပျိုးနိုင်ခဲ့ပြီး ရေသွင်းစိုက်ပျိုးမြေ၏ ၉၈ ရာခိုင်နှုန်းထိစိုက်ပျိုးနိုင်ခဲ့သည်။<ref>[http://www.irri.org/media/facts/pdfs/myanmar.pdf Myanmar and IRRI] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050907011925/http://www.irri.org/media/facts/pdfs/myanmar.pdf |date=7 September 2005 }}|21.2 KiB<!-- application/pdf, 21800 bytes -->, Facts About Cooperation, International Rice Research Institute. Retrieved on 2007-09-25.</ref> မြန်မာ့စီးပွားရေးကဏ္ဍတွင် ခေတ်မှီနည်းပညာ ကျွမ်းကျင်သူ ပညာတတ်လုပ်သားအင်အားချို့တဲ့ခြင်းမှာ ကြီးထွားလျက်ရှိသည့် ပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite book | first=Ian | last=Brown | year=2005 | title=A Colonial Economy In Crisis | publisher =Routledge | id=ISBN 0-415-30580-2}}</ref>
== လူမှုပထဝီဝင် ==
=== လူဦးရေပျံ့နှံ့နေထိုင်မှု ===
[[File:Downtownflatsyangon.jpg|thumb|ရန်ကုန်မြို့တွင်း ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းဈေး မျက်နှာချင်းဆိုင်မှ တိုက်ခန်း။ ရန်ကုန်မြို့၏ လူဦးရေအများစုသည် လူနေထူထပ်သည့် တိုက်ခန်းများတွင် နေထိုင်ကြသည်။]]
ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော်အတွင်း တိုင်းရင်းသားလူမျိုးပေါင်း ၁၃၅ မျိုးကျော်နေထိုင်ပြီး အဓိကအားဖြင့် ကချင်၊ ကယား၊ ကရင်၊ ချင်း၊ ဗမာ၊ မွန်၊ ရခိုင်နှင့်ရှမ်းစသည့် မျိုးနွယ်စုများ မှီတင်းနေထိုင်ကြသည်။ ၁၉၉၈-၉၉ခုနှစ်စာရင်းများအရ လူဦးရေ ၄၇ ဒသမ ၂၅ သန်းရှိပြီး လူဦးရေတိုးနှုန်းမှာ ၁ ဒသမ ၈၄ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သည်။ ၁-၁ဝ–၂ဝ၁ဝ ရက်နေ့ရှိ ခန့်မှန်းလူဦးရေမှာ ၅၉ ဒသမ ၇၈ သန်းရှိသည်။ အမျိုးသားဦးရေ ၂၉ ဒသမ ၇၂ သန်းနှင့် အမျိုးသမီးဦးရေ ၃ဝ ဒသမ ဝ၆ သန်းရှိသည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်အကြောင်းအရာ သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၅၁,၄၈၆,၂၅၃ ယောက် ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ လူဦးရေ၏ (၃၉.၈) ရာခိုင်နှုန်းသည် အသက် (၁၅) နှစ်မှ (၃၅) နှစ် အရွယ် လူငယ်များ ဖြစ်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၏ [[လူဦးရေ]]သည် သန်း ၄၀ မှ ၅၅ သန်းခန့်ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.unescap.org/esid/psis/population/popin/profiles/myn.asp |title=POPULATION AND SOCIAL INTEGRATION SECTION (PSIS) |publisher=UN Economic and Social Commission for Asia and the Pacific |accessdate=3 August 2008 |archivedate=13 June 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080613225756/http://www.unescap.org/esid/psis/population/popin/profiles/myn.asp }}</ref> လက်ရှိလူဦးရေစစ်တမ်းမှာ ခန့်မှန်းခြေမျှသာဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် စစ်အစိုးရ၏ ပြည်ထဲရေးနှင့် [[သာသနာရေး ဝန်ကြီးဌာန]]မှ [[၁၉၈၃]] ခုနှစ်တွင် ကောက်ယူခဲ့သည့် မပြီးပြည့်စုံသော စစ်တမ်းပေါ်တွင် အခြေခံထားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.ibiblio.org/obl/docs/Considered_responses-2.pdf | title=Conflict and Displacement in Karenni: The Need for Considered Responses |accessdate=2006-07-13 |year=2000 | month=May | format=PDF |publisher=Burma Ethnic Research Group}}</ref> [[၁၉၃ဝ]] ခုနှစ်မှစ၍ တိကျခိုင်လုံသော ပြည်လုံးကျွတ်စစ်တမ်း ကောက်ယူခဲ့ခြင်း မရှိချေ။ [[ထိုင်းနိုင်ငံ]]တွင် ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံမှဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://web.amnesty.org/library/index/ENGASA390012005 |title=Thailand: The Plight of Burmese Migrant Workers |accessdate=2006-07-13 |date=2006-06-08 |publisher=Amnesty International |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060323221003/http://web.amnesty.org/library/index/ENGASA390012005 |archivedate=23 March 2006 }}</ref> မြန်မာနိုင်ငံ၏ လူဦးရေသိပ်သည်းနှုန်းမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာလျှင် ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်ပြီး [[အရှေ့တောင်အာရှ]]တွင် လူဦးရေထူထပ်မှု အနည်းဆုံးနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ|အိန္ဒိယ]]မြန်မာနယ်စပ်၊ [[ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ|ဘင်္ဂလားဒေရှ်]]မြန်မာနယ်စပ်နှင့် [[ထိုင်းနိုင်ငံ|ထိုင်း]]မြန်မာနယ်စပ်များတစ်လျှောက်တွင် ဒုက္ခသည်စခန်းများရှိနေပြီး ထောင်ပေါင်းများစွာမှာလည်း [[မလေးရှားနိုင်ငံ]]တွင် ရှိလေသည်။ လျှော့လျှော့ပေါ့ပေါ့ တွက်သည်ဆိုဦးတော့၊ တိုင်းတစ်ပါးရောက် မြန်မာဒုက္ခသည်ဦးရေ ၂၉၅,၈ဝဝ ကျော်ရှိနိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းရပြီး အများစုမှာ ကရင်နှင့် ကရင်နီများဖြစ်ကြလေသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/publ/opendoc.pdf?tbl=PUBL&id=449676844 | title=Myanmar Refugees in South East Asia |accessdate=2006-07-13 |year=2006 | month=April | format=PDF |publisher=UNHCR}}</ref>
=== မျိုးနွယ်စုများ ===
{{main|မြန်မာတိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်များ}}
မြန်မာနိုင်ငံရှိ လူမျိုးနွယ်စုများမှာ များစွာကွဲပြားခြားနားကြသည်။ အစိုးရက လူမျိုးပေါင်း ၁၃၅ မျိုးအား တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုထားသော်လည်း လက်တွေ့မှာမူ အနည်းဆုံး ၁၀၈ မျိုးရှိနိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ <ref name="Gordon 2005">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=MM |title=Languages of Myanmar |accessdate=2006-07-14 |last=Gordon |first=Raymond G., Jr. |year=2005 |publisher=SIL International}}</ref> [[ဗမာလူမျိုး]] သည် လူဦးရေ၏ ၆၈ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည်။ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းသည် [[ရှမ်းလူမျိုး]] ဖြစ်ပြီ၊ [[ကရင်လူမျိုး]] သည် ၇ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည်။<ref name="statedept"/> [[ရခိုင်လူမျိုး]] သည် ၄ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည်။ ပင်လယ်ရပ်ခြား [[တရုတ်လူမျိုး]]မှာ ၃ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးရှိသည်။<ref name="statedept"/><ref>{{cite book | author=Mya Than | editor=Leo Suryadinata | year=1997 | title=Ethnic Chinese As Southeast Asians | id=ISBN}}</ref> [[မွန်လူမျိုး]]များမှာ ၂ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည်။<ref name="statedept"/> ကျန်မျိုးနွယ်စုများမှာ [[ကချင်လူမျိုး|ကချင်]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ အိန္ဒိယနွယ်ဖွားနှင့် အခြားသော လူနည်းစု အုပ်စုများဖြစ်ကြသည်။<ref name="statedept"/>
[[File:Karen Padaung Girl Portrait.jpg|thumb|မြန်မာပြည်ရှိ တိုင်းရင်းသားများအနက် လူမျိုးတစ်မျိုးဖြစ်သည့် [[ပဒေါင်လူမျိုး]] မိန်းကလေး။]]
=== ဘာသာစကားများ ===
{{main|မြန်မာဘာသာစကား|မြန်မာအက္ခရာ}}
မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဓိကအားဖြင့် ဘာသာစကားအုပ်စုကြီး လေးမျိုးရှိသည်။<ref name="ethno">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=90150 |title=Language Family Trees: Sino-Tibetan |accessdate=2006-07-09 |last=Gordon |first=Raymond G., Jr. |year=2005 |work=Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition |publisher=SIL International}}</ref> ၎င်းတို့မှာ တရုတ်-တိဗက်၊ ဩစတြိုနီးရှန်း၊ တိုင်းကဒိုင်နှင့် အင်ဒို-ဥရောပတို့ဖြစ်ကြသည်။<ref name="ethnologue_myanmar">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=MM |title=Languages of Myanmar |accessdate=2007-01-13 |last=Gordon |first=Raymond G., Jr. |year=2005 |work=Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition |publisher=SIL International}}</ref> တရုတ်-တိဗက်သည် အကျယ်ပြန့်ဆုံးအသုံးပြုသော ဘာသာစကားဖြစ်သည်။ ယင်းတွင် [[မြန်မာဘာသာစကား|ဗမာ]]၊ [[ကရင်ဘာသာ|ကရင်]]၊ [[ကချင်ဘာသာ|ကချင်]]၊ [[ချင်းဘာသာ|ချင်း]]နှင့် [[တရုတ်ဘာသာ]]များ ပါဝင်သည်။ တိုင်-ကဒိုင်ဘာသာတွင် အဓိကမှာ [[ရှမ်းဘာသာ]]ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အဓိကပြောဆိုသည့် ဩစတြိုနီးရှန်းစကားမှာ [[မွန်ဘာသာ]]ဖြစ်သည်။ အဓိကကျသော အင်ဒို-ဥရောပဘာသာစကားနှစ်မျိုးမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ စာပေသုံး[[ပါဠိဘာသာ]]နှင့် [[အင်္ဂလိပ်ဘာသာ]]တို့ဖြစ်သည်။
[[မြန်မာဘာသာစကား]]သည် [[ဗမာ]]တို့၏ မိခင်ဘာသာစကားနှင့် ရုံးသုံးဘာသာစကားများ ဖြစ်ပြီး တိဗက်နှင့် တရုတ်ဘာသာစကားများနှင့်လည်း နီးစပ်လေသည်။<ref name="Gordon 2005"/><ref name="ethno"/> ဗျည်းအက္ခရာ ရေးသားပုံစနစ်မှာ လခြမ်းပုံနှင့် စက်ဝိုင်းပုံများကို အခြေထားသော မွန်အက္ခရာစနစ်မှ ဆင်းသက်လာသည်။ [[မြန်မာအက္ခရာ]]အရေးအသားတွင် မွန်ပုံစံကို အခြေခံထားပြီး [[မွန်အက္ခရာ]]စနစ်သည် ၇၀၀ ပြည့်နှစ်က တောင်ပိုင်း[[ဗြဟ္မိအက္ခရာ]]စနစ်ပေါ်တွင် အခြေခံထားလေသည်။ ရှေးအကျဆုံးမြန်မာအရေးအသားကို လွန်ခဲ့သည့် နှစ် ၁၀၀၀ ကျော်လောက်က တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဤအရေးအသားစနစ်ကို ထေရဝါဒ[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]၏ ကျမ်းဂံများ ရေးသားရာတွင် သုံးသည်။ [[ပါဠိ]]စာပေရေးသားရာတွင်လည်း အသုံးပြုသည်။ ရှမ်း၊ ကရင်နှင့် ကယားစာပေများ ရေးသားရာတွင်လည်း မြန်မာအက္ခရာများနှင့်အတူ သီးခြားတီထွင်ထားသော ဗျည်းအက္ခရာများ၊ အသံထွက်ပြ သင်္ကေတများကိုလည်း အသုံးပြုထားသည်။<ref>{{cite web |url=http://lwinmoe.friendsofburma.org/doc/myanmar_extension.pdf |title=Proposal for encoding characters for Myanmar minority languages in the UCS |accessdate=2006-07-09 |date=2006-04-02 |format=PDF |publisher=International Organization for Standardization |archivedate=23 July 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060723083627/http://lwinmoe.friendsofburma.org/doc/myanmar_extension.pdf }}</ref> မြန်မာစကားသည် အရိုအသေပြုသုံးနှုန်းခြင်းနှင့် အသက်အရွယ်အလိုက်ပြောဆိုသုံးနှုန်းရခြင်းများပါဝင်သည်။<ref name="Myam-ma"/> မြန်မာလူမှုရေးစနစ်သည် ပညာရေးကိုအလေးပေးသည်။ ကျေးရွာများတွင် [[လောကီပညာ]]များကို [[ဘုန်းကြီးကျောင်း|ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း]]များ၌ သင်ယူကြရသည်။ နိုင်ငံတော်က ဖွင့်လှစ်သည့် အစိုးရ ကျောင်းများက အလယ်တန်းများနှင့် အထက်တန်းပညာများအား တာဝန်ယူသင်ကြားပေးသည်။
=== ပညာရေး ===
{{main|မြန်မာနိုင်ငံ ပညာရေးစနစ်}}
ယူနက်စ်ကို (UNESCO) စာရင်းအင်းဌာန၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံ၏ တရားဝင်[[စာတတ်မြောက်နှုန်း]]မှာ [[၂၀၀၀]] ပြည့်နှစ်က ၈၉.၉ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.uis.unesco.org/TEMPLATE/html/Exceltables/education/Literacy_Regional_April2006.xls |title=Adult (15+) Literacy Rates and Illiterate Population by Region and Gender for |accessdate=2006-07-13 |year=2006 |month=April |format=XLS |publisher=UNESCO Institute of Statistics |archivedate=25 June 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070625071529/http://www.uis.unesco.org/TEMPLATE/html/Exceltables/education/Literacy_Regional_April2006.xls }}</ref> မြန်မာနိုင်ငံသည် သမိုင်းအစဉ်အဆက်ကတည်းက စာတတ်မြောက်နှုန်း မြင့်မားခဲ့သည်။ သို့သော် [[ကုလသမဂ္ဂ]]၏ [[ဖွံ့ဖြိုးမှုအနိမ့်ဆုံးနိုင်ငံစာရင်း]]ဝင်နိုင်ပြီး ကူညီထောက်ပံ့မှုများ ရရှိနိုင်ရန်အတွက် ဆိုရှယ်လစ်ပါတီအစိုးရက [[၁၉၈၇]] ခုနှစ် စာတတ်မြောက်နှုန်းကို ၇၈.၆ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၁၈.၇ ရာခိုင်နှုန်းသို့ လျှော့ချခဲ့သည်။<ref>{{cite book | editor=Robert I Rotberg | year=1998 | title=Burma: Prospects for a Democratic Future }}</ref> သို့သော်အမေရိကန်အစိုးရ၏ နိုင်ငံခြားရေးဌာနကမူ အလုပ်ဖြစ်ရန် စာတတ်မြောက်နှုန်းကို ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းဟု ခန့်မှန်းထားသည်။<ref name="statedept" />
=== ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု ===
မြန်မာနိုင်ငံတွင် ထွန်းကားသော [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]မှာ[[ထေရဝါဒ]] ဗုဒ္ဓဘာသာဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာသည် နိုင်ငံတော်ဘာသာ ဖြစ်သည် {{citation needed|October 2019}}။ စစ်အစိုးရ၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ ၈၉ ရာခိုင်နှုန်းသော လူဦးရေက ကိုးကွယ်ယုံကြည်ကြပြီး အထူးသဖြင့် ဗမာ၊ ရခိုင်၊ ရှမ်း၊ ကရင်၊ မွန်နှင့် တရုတ်လူမျိုးအများစုဖြစ်ကြသည်။ [[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]ကို ၄ ရာခိုင်နှုန်းသော လူဦးရေက ကိုးကွယ်ပြီး အထူးသဖြင့် ကချင်၊ ချင်းနှင့် ကရင်အပြင် သာသနာပြုလုပ်ငန်းများ ထွန်းကားခဲ့သည့် ဒေသအသီးသီးရှိ ဥရောပ-အာရှမျိုးနွယ်စုများဖြစ်သည်။<ref name="CIA"/> မြန်မာနိုင်ငံ၏ ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များအနက် ငါးပုံလေးပုံမှာ ပရိုတက်စတင့်များ (''Protestants'') ဖြစ်ကြပြီး အဓိကအားဖြင့် မြန်မာနှစ်ခြင်းကွန်ဗင်ရှင်းအသင်းဝင် နှစ်ခြင်းခရစ်ယာန်များ ဖြစ်ကြသည်။ ကျန်သူများမှာ ရိုမန်ကက်သလစ်ဘာသာဝင် (''Roman Catholics'') များဖြစ်ကြသည်။
လူဦးရေ၏ ၄ ရာခိုင်နှုန်းမှာ [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]] ကို ကိုးကွယ်ကြပြီး အများစုမှာ ဆူနီများဖြစ်သည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့တွင် အိန္ဒိယတိုင်းရင်းသား၊ အိန္ဒိယ-မြန်မာ၊ ပါရှန်း၊ အာရပ်နှင့် ပန်းသေးများ ပါဝင်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://tbbc.org/resources.html#reports |title=Internal Displacement in Eastern Burma 2006 Survey |accessdate=2207-02-04 |author=Thailand Burma Border Consortium |year=2007 |archivedate=15 May 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070515121040/http://www.tbbc.org/resources.html#reports }}</ref><ref name=priestly>{{cite news |first=Harry |last=Priestly |url=http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=5380 |title=The Outsiders |publisher=The Irrawaddy |date=2006-01-17 |accessdate=2006-07-07 |archivedate=19 January 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120119160146/http://www.irrawaddy.org/article.php?art_id=5380 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://isrc.payap.ac.th/document/papers/paper23.pdf |title=The Encounter of Missionary Christianity and Resurgent Buddhism in Post-colonial Myanmar |accessdate=2006-07-14 |author=Samuel Ngun Ling |year=2003 |format=PDF |publisher=Payap University |archivedate=2 March 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060302235658/http://isrc.payap.ac.th/document/papers/paper23.pdf }}</ref> [[ဟိန္ဒူဘာသာ]]ကို ကိုးကွယ်သူ အနည်းငယ်မျှသာ ရှိသည်။
၁၉၆၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၉ ရက်တွင် ပါလီမန်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာကို [[နိုင်ငံတော်ဘာသာ]] အဖြစ်ကြေညာခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု အပြည့်အဝရှိပြီး ခြားနားသော ဘာသာအယူဝါဒများ လွတ်လပ်စွာရှင်သန်ထွန်းကားနိုင်မှုသည် ရှေးအစဉ်အဆက်ကပင် တည်ရှိခဲ့သော အစဉ်အလာဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဘာသာရေး အဆောက်အအုံများ၊ ဘာသာအယူဂိုဏ်းကွဲများ၊ ဘာသာရေးပွဲလမ်းများ၊ အခမ်းအနားများကို စည်ကားသိုက်မြိုက်စွာ ကျင်းပပြုလုပ်နိုင်ကြသည်။ ဘာသာဝင်အမျိုးအစားအားဖြင့် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာဝင်မှာ လူဦးရေ၏ ၈၉ ဒသမ ၃ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်၍ အများစု ဖြစ်သော်လည်း အခြားဘာသာဝင်များလည်း လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ခွင့်ရှိကြသည်။ ယင်းတို့တွင်ခရစ်ယာန် ဘာသာဝင် ၅ ဒသမ ဝ၆ ရာခိုင်နှုန်း၊ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် ၃ ဒသမ ၈ ရာခိုင်နှုန်း၊ ဟိန္ဒူ ဘာသာကိုးကွယ်သူ ဝ ဒသမ ၅ ရာခိုင်နှုန်း၊ နတ်ကိုးကွယ်သူ ဝ ဒသမ ၂ ရာခိုင်နှုန်း ရှိကြသည်။<ref>နိုင်ငံတော် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု မှတ်တမ်း(၂၀၁၀)</ref>
== ယဉ်ကျေးမှု ==
{{main|မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု}}
[[File:Earpiercingceremony.jpg|thumb|မန္တလေးမြို့၏ [[မဟာမုနိဘုရားကြီး|မဟာမုနိဘုရား]]တွင် တွေ့ရသည့် နားသမင်္ဂလာပွဲ။ ထိုမင်္ဂလာပွဲမှာ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုတွင် မိန်းမငယ် လူလားမြောက်ကြောင်း အသိအမှတ်ပြုသည့် အစဉ်အလာ တရပ်ဖြစ်သည်။]]
မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကွဲပြားခြားနားသည့် ဒေသခံရိုးရာယဉ်ကျေးမှုများစွာ ရှိသော်လည်း အဓိကပင်တိုင်မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ဗမာယဉ်ကျေးမှုသာဖြစ်သည်။ [[ဗမာယဉ်ကျေးမှု|ဗမာ့ယဉ်ကျေးမှု]]သည်လည်း အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံ၏[[ယဉ်ကျေးမှု]]များက လွှမ်းမိုး လေသည်။ ဤသည်ကို ယင်း၏[[ဘာသာစကား]]၊ [[အစားအသောက်]]၊ [[ဂီတ]]၊ [[ပန်တျာ]]နှင့် ပြ[[ဇာတ်]]တို့က သက်သေထူလျက်ရှိသည် {{citation needed|October 2019}}။ [[အနုပညာ]]တွင် အထူးသဖြင့် [[စာပေ]]ကို မြန်မာ့ဟန်ဝင်နေသော ထေရဝါဒ[[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]က လွှမ်းမိုးလျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ မော်ကွန်းတစ်ရပ်အဖြစ် ယူဆထားသော [[ရာမဇာတ်တော်ကြီး]] မှာ [[ရမ္မာရန]] မူရင်းမှ ကူးယူထားခြင်းဖြစ်ပြီး ထိုင်း၊ မွန်၊ အိန္ဒိယမူများ လွှမ်းမိုးခြင်းကို ကောင်းစွာခံထားရသည်။<ref>{{cite web |url=http://www.goldenlandpages.com/hotspots/rama/rama.htm |title=Ramayana in Myanmar’s heart |accessdate=2006-07-13 |date=2003-09-13 |publisher=Goldenland Pages |archivedate=29 October 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061029183721/http://www.goldenlandpages.com/hotspots/rama/rama.htm }}</ref> ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် [[နတ်ကိုးကွယ်မှု]]တို့ ရောထွေးလျက်ရှိပြီး နတ်ကိုးကွယ်မှုတွင် [[၃၇ မင်း]]အနက် တစ်ပါးပါးကို ခမ်းနားကြီးကျယ်စွာ [[ပူဇော်]]ပသကြလေ့ရှိသည်။<ref>{{cite book | first=R.C. | last=Temple| year=1906 | title=The Thirty-seven Nats-A Phase of Spirit-Worship prevailing in Burma| url=https://archive.org/details/dli.granth.99975 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://myanmartravelinformation.com/mti-myanmar-religion/nats.htm|title=The Worshipping of Nats — The Special Festival of Mount Popa|accessdate=3 August 2008|archivedate=23 June 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060623011500/http://myanmartravelinformation.com/mti-myanmar-religion/nats.htm}}</ref>
ရိုးရာဓလေ့ထွန်းကားသော မြန်မာ့ရွာတစ်ရွာတွင် ရွာဦး[[ဘုန်းကြီးကျောင်း]]မှာ ကျေးရွာယဉ်းကျေးမှုဘဝ၏ ဗဟိုချက်ဖြစ်သည်။<ref name="kmc">{{cite book | author=Khin Myo Chit | authorlink=Khin Myo Chit | year=1980 | title=Flowers and Festivals Round the Burmese Year }}</ref> ဘုန်းတော်ကြီးများအား ဘာသာဝင်များက ရိုသေလေးစားပြီး [[ပစ္စည်းလေးပါး]]ကို ထောက်ပံ့ကြသည်။ အရွယ်ရောက်လာသည့်ယောက်ျားကလေးတစ်ယောက်၏ ဘဝတွင် [[ရှင်ပြု]]မင်္ဂလာမှာ အလွန်အရေးပါသည့် အခမ်းအနားတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာမိသားစုတိုင်းမှ ယောက်ျားကလေး မှန်သမျှသည် အသက် ၂၀ မတိုင်မီ [[ကိုရင်]]အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ အသက် ၂၀ ပြည့်လျှင် [[ရဟန်း]]အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း ခံယူကြရသည်။ ရဟန်းအဖြစ် အနည်းဆုံး တစ်ပတ်ခန့်ကြာမြင့်လေ့ရှိတတ်သည်။ မိန်းကလေးများမှာမူ နားထွင်းနားသခြင်း မင်္ဂလာကို ခံယူကြရသည်။<ref name="kmc" /> မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုကို အဓိကမြင်တွေ့ရသည့် နေရာမှာ ကျေးရွာများတွင် နှစ်လုံးပေါက်ကျင်းပလေ့ရှိသည့် ဘုရားပွဲများတွင်ဖြစ်သည်<ref name="Myam-ma">{{cite book | author=Tsaya | year=1886 | title=Myam-ma, the home of the Burman | publisher =Thacker, Spink and Co. | location =Calcutta | pages = 36–37 }}</ref><ref name="sy">{{cite book|author=Shway Yoe|year=1882|title=The Burman — His Life and Notions|publisher=Norton Library 1963|location=New York|pages=211–216,317–319}}</ref> ရွာများတွင် ရွာစောင့်နတ်များရှိကြပြီး မြန်မာ့လူနေမှုဘဝတွင် အယူသည်းခြင်းနှင့် ပိတ်ပင်တားမြစ်ခြင်းများမှာလည်း မနည်းပေ။
[[File:Mahagandhayon Monastic Institution, Amarapura, Myanmar.jpg|thumb|အရမပူရမြို့၏ မဟာဂန္ဓရုံကျောင်းတွင် ကိုရင်များသည် သိပိတ်နှင့် ဆွမ်းခံကြွနေပုံ။]]
[[ဗြိတိသျှ]]ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုအတွင်းသို့ အနောက်တိုင်းဓလေ့များ စတင်ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ မြန်မာ့ပညာရေးစနစ်ကို ဗြိတိသျှ ပုံစံအတိုင်း ပုံတူကူးယူထားသည်။ [[ရန်ကုန်မြို့|ရန်ကုန်]]ကဲ့သို့သော မြို့များတွင် ကိုလိုနီပိုင်[[ဗိသုကာ]]ပုံစံများ လွှမ်းမိုးနေသည်ကိုတွှေ့ရှိရသည်။<ref>{{cite news | first =Steven | last =Martin | url =http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/3578993.stm | title =Burma maintains bygone buildings | publisher =BBC News | date =2004-03-30 | accessdate =2006-07-09 }}</ref> တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများအနက် ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုကို အရှေ့တောင်ဒေသရှိ [[ကရင်လူမျိုး|ကရင်]]များတွင်လည်းကောင်း၊ မြောက်ဘက်အရပ်နှင့် အနောက်မြောက်ဒေသ၌ [[ကချင်လူမျိုး|ကချင်]]နှင့် [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]တိုင်းရင်းသားများတွင်လည်းကောင်း မြင်တွေ့နိုင်သည်။<ref>{{cite book|url=http://www.archive.org/details/TheSilkenEast|title=The Silken East — A Record of Life and Travel in Burma|first=V. C.|last=Scott O'Connor|year=1904|publisher=Kiscadale|location= Scotland 1993|pages=32}}</ref>
=== အစားအစာ ===
{{main|မြန်မာ့ အစားအစာ}}
[[File:Outdoor café, Yangon, Myanmar.jpg|thumb|ရန်ကုန်မြို့ရှိ လမ်းဘေးစားသောက်ဆိုင်]]
မြန်မာ့အစားအစာတွင် [[တရုတ်]]၊ [[အိန္ဒိယ]]၊ [[ထိုင်း]]နှင့် အခြားလူမျိုးစုများ၏ လွှမ်းမိုးမှုကို တွေ့ရှိနိုင်သည်။ [[ဆန်]]မှာ မြန်မာ၏ အဓိကအစားအစာဖြစ်သည်။<ref name="kong">{{cite book | first=Foong Ling | last=Kong | year=2002 | title=Food of Asia | publisher=Tuttle Publishing | id=ISBN}}</ref> [[ခေါက်ဆွဲ]]နှင့် [[ပေါင်မုန့်]]တို့ကိုလည်း စားသောက်သည်။<ref name="kong"/> [[ဗမာလူမျိုး|ဗမာ့]]အစားအစာတွင် မပါမဖြစ်သည်မှာ ငါး၊ ပုစွန်၊ ငါးပိငံပြာရည်နှင့် ဝက်သား၊ ဆိတ်သားများ ဖြစ်သည်။ အမဲသားကိုမူ တချို့က ရှောင်ကြသည်။ ဟင်းချက်ရာတွင် မဆလာနှင့် ငရုတ်သီးတို့ကို အသုံးပြုသည်။<ref>{{cite book |author=Saw Myat Yin |title=Burma |year=1990 |publisher=M. Cavendish |isbn=ISBN}}</ref><ref>{{cite book |author=D. N. Jha |title=The Myth of the Holy Cow |year=2004 |publisher=Verso |isbn=ISBN}}</ref> မြန်မာ့အမျိုးသား အစားအစာဟုကျယ်ပျံ့စွာ ယူဆထားသည့် [[မုန့်ဟင်းခါး]]ချက်ရာတွင် ငါးခူဟင်းရည်တွင် ကုလားပဲမှုန့်၊ ဆန်ကြာဆံနှင့် [[ငံပြာရည်]]များ ရော၍ ချက်ကြသည်။<ref>{{cite news | url =http://planetguru.com/Articles/ArticleDetail.aspx?ArticleId=21273&ChannelId=kitchenscience | title =Get a taste of Myanmar’s national dish | work =Indo-Asian News Service | publisher =PlanetGuru}}</ref> အပူပိုင်း [[အသီး]]အနှံများကို အချိုပွဲအဖြစ် တည်ခင်းသည်။ မြို့ကြီးပြကြီးများတွင် [[ရှမ်း]]စာ၊ တရုတ်စာနှင့် အိန္ဒိယအစားအစာများကိုပါ စုံလင်စွာ ရရှိနိုင်သည်။
=== တေးဂီတ ===
{{main|မြန်မာဂီတ}}
မြန်မာ့တေးဂီတကို ပတ်ဝိုင်း၊ ကြေးဝိုင်း၊ ပတ္တလားနှင့် လေမှုတ်တူရိယာများဖြစ်သည့် နှဲ၊ နှဲကြီး၊ ပလွေ၊ ဝါးလက်ခုပ်နှင့် ကြိုးတတ်တူရိယာများအား ဆိုင်းဝိုင်းခေါ် သံစုံတီးဝိုင်းဖွဲ့၍ တီးခတ်ကြသည်။<ref name="kmc"/><ref name="sy"/> မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုတွင် လှေပုံသဏ္ဌာန် ကိုယ်ထည်တွင် ပိုးကြိုးသွယ်တန်းထားပြီး လည်တိုင်တွင် မှန်စီရွှေချထားသော စောင်းကောက်မှာ နှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းကပင် ရှိခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.usd.edu/smm/GiftShop/Postcards3x5/BurmeseHarp.html |title=Postcard of Saung Gauk (arched harp) |accessdate=2006-07-15 |date=2004-10-18 |work=National Music Museum |publisher=University of South Dakota |archiveurl=https://archive.today/20120806000454/http://orgs.usd.edu/nmm/GiftShop/Postcards3x5/BurmeseHarp.html |archivedate=6 August 2012 }}</ref> ၁၉၅၀ ပြည့်လွန်နှစ်မှစ၍ မြို့ကြီးပြကြီးများတွင် အနောက်တိုင်းတေးဂီတများ စတင်ရေပန်းစားလာသည်။<ref>{{cite news | url =http://www.burmanet.org/news/2005/09/28/agence-france-presse-myanmar-worries-as-rappers-upstage-traditional-xylophones/ | title =Myanmar worries as rappers upstage traditional xylophones | work =Agence France Presse | publisher =BurmaNet News | date =2005-09-28 | accessdate =2006-07-15 | archivedate =12 December 2007 | archiveurl =https://web.archive.org/web/20071212063046/http://www.burmanet.org/news/2005/09/28/agence-france-presse-myanmar-worries-as-rappers-upstage-traditional-xylophones/ }}</ref>
=== ရုပ်ရှင် ===
{{main|မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်း}}
အနောက်နိုင်ငံများ၌ ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်းပေါ်ပေါက်လာပြီးနောက် အနှစ်လေးဆယ်ခန့် အကြာတွင်မှ မြန်မာရုပ်ရှင် လုပ်ငန်းကို စတင်ပျိုးထောင်ခဲ့ရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ပရိသတ်ရှေ့မှောက်တွင် ပထမဆုံးတင်ဆက်သော ဦးထွန်းရှိန်၏ ဈာပနသတင်းကားနှစ်ပိုင်းသည် ပထမမြန်မာရုပ်ရှင် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုရပေမည်။ ပထမဆုံး ဇာတ်လမ်းနှင့်ဇာတ်ကားမှာ ''[[မေတ္တာ နှင့် သူရာ]]''ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားဖြစ်ပြီး ပထမဦးဆုံးသော အသံတိတ် ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားလည်း ဖြစ်သည်။ ပထမဆုံး မြန်မာအသံထွက် ဇာတ်ကားမှာ ''ငွေပေးလို့မရ'' ဖြစ်သည်။ ထိုကားကို ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ပြသခဲ့သည်။
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်းက စစ်ရေးကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဖလင်လိပ်နှင့် ရုပ်ရှင်ကရိယာ ရှားပါးမှု တို့ကြောင့်လည်းကောင်း ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးခြင်း လုံးဝမပြုနိုင်ခဲ့ပေ။ [[၈၈၈၈ အရေးအခင်း (ရှစ်လေးလုံး)|၈၈၈၈ အရေးအခင်း]] ပြီးနောက်တွင် ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်းကို အစိုးရမှ အများဆုံးထိန်းချုပ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုတွင် ပါဝင်ခဲ့သူများအား ရုပ်ရှင်ပါဝင်ရိုက်ကူးမှုကို တားမြစ်ခဲ့သည်။ ရုပ်ရှင်ဆင်ဆာကို တင်းကြပ်ခဲ့သလို ရုပ်ရှင်ထူးချွန်ဆုပေးအပ်ရာတွင်လည်း ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|author=Zaw, Aung|title=Celluloid Disillusions|url=http://www.irrawaddy.org/database/2004/vol12.3/cover.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050213182520/http://www.irrawaddy.org/database/2004/vol12.3/cover.html|archivedate=2005-02-13|journal=Irrawaddy|volume=12|issue=3|date=March 2004}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050213182520/http://www.irrawaddy.org/database/2004/vol12.3/cover.html |date=13 February 2005 }}</ref>
<br />
=== '''နိုင်ငံတကာ အညွှန်းကိန်းများ''' ===
<br />
==== '''စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့် အညွှန်းကိန်း''' ====
ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ၏ ၂၀၂၀ [[စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့်]] [[အညွှန်းကိန်း]]မှာ [[နယ်စည်း မခြား သတင်းထောက်များ အဖွဲ့ (R. S. F)]]၏ ထုတ်ပြန်ချက် အရ [[တိုင်းပြည်|နိုင်ငံ]]ပေါင်း (၁၈၀)အနက်တွင် [[အဆင့်]] (၁၃၉) ရှိသည်။<ref name=":0">Page - 8, 7 Days Daily Newspaper, 26.4.2020</ref> R. S. F ၏ အဆိုရ ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာ နိုင်ငံ၏ [[စာနယ်ဇင်း ကဏ္ဍ]]တွင် [[သတင်း]]များ [[ကိုယ်တိုင် ကန့်သတ်မှု]] (Self - Censorship) ရှိနေသည်ဟု ဆိုသည်။<ref name=":0" />
၂၀၁၃ ခုနှစ် -[[တိုင်းပြည်|နိုင်ငံ]]ပေါင်း (၁၈၀) အနက် [[အဆင့်]] (၁၅၁)<ref name=":0" />
၂၀၁၇ ခုနှစ် - [[တိုင်းပြည်|နိုင်ငံ]]ပေါင်း (၁၈၀) အနက် [[အဆင့်]] (၁၃၁)<ref name=":0" />
၂၀၁၈ ခုနှစ် - [[တိုင်းပြည်|နိုင်ငံ]]ပေါင်း (၁၈၀) အနက် [[အဆင့်]] (၁၃၇)<ref name=":0" />
၂၀၁၉ ခုနှစ် - [[တိုင်းပြည်|နိုင်ငံ]]ပေါင်း (၁၈၀) အနက် [[အဆင့်]] (၁၃၈)<ref name=":0" />
== ရည်ညွှန်းချက်များ ==
{{reflist|3}}
== ပြင်ပလင့်ခ်များ ==
{{Sisterlinks|Myanmar|display=မြန်မာနိုင်ငံ}}
; အစိုးရ
* [http://www.president-office.gov.mm/ နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံး] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210419170149/https://www.president-office.gov.mm/ |date=19 April 2021 }}
* [http://www.ministryofinformation.gov.mm/ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120830012903/http://www.ministryofinformation.gov.mm/ |date=30 August 2012 }}
* [http://www.mofa.gov.mm/ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန]
; အထွေထွေ
* [http://burmese.mizzima.com/ မဇ္ဈိမသတင်း] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080805014458/http://burmese.mizzima.com/ |date=5 August 2008 }}
* [http://www.burmalibrary.org/ အွန်လိုင်းမြန်မာစာကြည့်တိုက်]
* [http://www.mewashingtondc.com/ အမေရိက မြန်မာသံရုံး]
* [http://rangoon.usembassy.gov/ အမေရိကန်သံရုံး၊ မြန်မာနိုင်ငံ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080807135823/http://rangoon.usembassy.gov/ |date=7 August 2008 }}
* [http://www.worldstatesmen.org/Myanmar.htm ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးသမားများ - မြန်မာ]
{{ပထဝီဝင်တည်နေရာ
|Centre = {{MYA}}
|North = {{IND}} {{CHN}}
|Northeast = {{CHN}}
|East = {{LAO}}
|Southeast = {{THA}}
|South = {{THA}}<br>ကပ္ပလီပင်လယ်
|Southwest = ကပ္ပလီပင်လယ်
|West = {{IND}}<br>{{BGD}}<br>[[ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်]]
|Northwest = {{IND}}
}}
{{မြန်မာနိုင်ငံ}}
{{ASEAN}}
{{အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ}}
{{Commonscat|Myanmar}}
{{Coord|22|N|96|E|type:country_region:MM|display=title}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံ]]
[[Category:အာဆီယံအသင်းဝင်နိုင်ငံများ]]
[[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]]
[[Category:အရှေ့တောင်အာရှရှိ နိုင်ငံများ]]
[[Category:ဖွံ့ဖြိုးမှုအနိမ့်ဆုံး နိုင်ငံများ]]
[[Category:သမ္မတနိုင်ငံများ]]
e6skzeilswoyi5p7s7my3quxrmy32i8
မွန်လူမျိုး
0
2641
755870
750755
2022-08-22T03:41:12Z
118.189.220.187
၂
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
|group= မွန်
| native_name = {{lang|mnw|မည် မန် မောန်}}
| native_name_lang = my
|image=20200206 150859 Mon Girls in Mawlamyaing Myanmar anagoria.JPG
|pop= {{circa}} ၂ သန်းကျော်
|region1={{flag|Myanmar}} {{flag|Thailand}}
|pop1={{circa}} ၁.၁ သန်းကျော်{{efn|According to [[CIA Factbook]], the Mon make up 2% of the total population of Myanmar (55 million) or approximately 1.1 million people.}}
|ref1=<ref name="CIA geos">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |publisher=cia.gov |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180117070224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |archivedate=17 January 2018 |accessdate=24 January 2018}}</ref>
|rels=[[ထေရဝါဒ]] [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] [[ဟိန္ဒူဘာသာ]]
|langs=[[မွန်ဘာသာစကား|မွန်]]၊ [[မြန်မာဘာသာစကား|ဗမာ]]၊ [[ထိုင်းဘာသာစကား|ထိုင်း]]
|related=[[ခမာလူမျိုး|ခမာ]] နှင့် အခြား [[ဩစထြိုအေးရှားတစ်]] ဘာသာစကားပြောဆိုသူများ
|image caption=ရိုးရာအဝတ်အစားနှင့်မွန်မိန်းကလေးမော်လမြိုင်သူ}}
'''မွန်လူမျိုး''' ({{lang-mnw|ဂကူမည်(ဂကူမန်)}})သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ [[မြန်မာတိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်များ|တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စု]]ထဲတွင် တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ် မတိုင်ခင်က မွန်တို့ကို တလိုင်းဟု တရုတ်နန်ချောင်တို့က ခေါ်ကြသည်။မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရမှသာ တလိုင်းမှ မွန်လူမျိုးဟုအမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ တစ်ခါက [[ရာဇာဓိရာဇ်]] မင်းနှင့် အခြား ဘုန်းတန်ခိုးအာဏာ ကြီးမားသော မင်းများလည်း မွန်လူမျိုးထဲမှ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးပါသည်။ သမိုင်းထဲတွင် မွန်ဘုရင်မကြီး [[ရှင်စောပု]]သည်လည်း မြန်မာ့သမိုင်းတွင် တစ်ပါးတည်းသော ဘုရင်မကြီးဖြစ်သည်။ ၎င်း၏သားမက်ဖြစ်သည့် ဓမ္မစေတီမင်းသည်လည်း သာသနာတော် သန့်ရှင်းရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သူအဖြစ် သမိုင်းတွင် ထင်ရှားပါသည်။<ref>Professor [[G.H.Luce]] ၏ Old Burma, Early Pagan (1969)</ref>
[[File: Burma23.jpg|thumb|ဦးဖိုးကျား ရေးသော ခေတ်မီ မြန်မာရာဇဝင်အကျဉ်းစာအုပ်မှ.....]]
== နောက်ခံ သမိုင်းကြောင်းနှင့် ပေါ်ပေါက်လာပုံ ==
မွန်-ခမာတို့ အုပ်စုသည် တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်း ယန်စီမြစ်ဝှမ်း (Yangtze Kiang) တွင် စတင်အခြေတည် နေထိုင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ပါမောက္ခ G.H.Luce ၏ ''Old Burma, Early Pagan'' (1969) စာအုပ်တွင် ဤသို့ ဖော်ပြထားသည်။
===[[မွန်-ခမာ]] အုပ်စုဝင် ===
သမိုင်းပါမောက္ခ ဒေါက်တာသန်းထွန်းကလည်း အောက်ပါအတိုင်း မှတ်ချက်ချထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ "မွန်နှင့် ခမာလူမျိုးတို့ကား မွန်ဂိုလွိုက် အနွယ်ဝင်များ ဖြစ်၍ ဝ၊ ပလောင်၊ ရိယန်တို့မှာ မွန်ဂိုလွိုက်အနွယ်များ ဖြစ်သော်လည်း ဝ တို့၌ တောင်ဘက်အမျိုး (Australoid) ရောနှောမည်ဟု သံသယရှိသည်" ဟု ဆိုထားသည်။
မွန်ရာဇဝင်သမိုင်းတစောင်တွင် မွန်လူမျိုးတို့သည် ရှေးပဝေသဏီအခါက မွန်တိဟု အမည်တွင်လျက် ရှမ်း (စောထိုင် သို့မဟုတ် ထိုင်း)ခမာတို့နှင့်အတူကုန်းမြင့်တောင်တန်းကြီး တလျှောက် မြို့ရွာပြုစု နေထိုင်ကြကြောင်း၊ နောင်ကာလရှည်လျားမှ တောင်ဘက်သို့ ရွှေ့ဆင်း၍ အဆိုပါမြစ်ကြီးတို့၏ အဝရှိ အရပ်ဒေသတို့တွင် နေထိုင်ကြသည်" ဟုဆိုသည်
ခမာတို့သည်ယိုးဒယားတို့နှင့်စစ်ဖြစ်သောအခါ ခမာမျိုးနွယ်စုဝင်မွန်တို့သည်လည်း စစ်ရှုံး၍စစ်ပြေးရင်းမြန်မာပြည်အောက်ပိုင်းသို့ချည်းနှင်းဝင်ရောက်နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်လူမျိုးတို့၏ အစဦး မင်းနေပြည်တော်သည် မဂဒူး ဖြစ်ပြီး ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်တို့၏ မင်းနေပြည်တော်မှာ လန်ဖန်း (ယခုထိုင်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း) ဖြစ်သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်တို့မှာ ဆုံးခန်းတိုင် ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ရသော်လည်း [[ခမာ]]တို့မှာမူ ထိုင်းတို့နှင့် သမိုင်းတလျှောက် စစ်ပြုကာ ဆက်လက်နေထိုင်နိုင်ခဲ့ပြီး ယနေ့တွင် [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]]အဖြစ် ရပ်တည်နေနိုင်သေးသည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ မွန်တို့မှာ ပုဂံ အင်အားနည်းချိန်တွင် [[မဂဒူးမင်းဆက်]]ကို ထူထောင်ကာ မုတ္တမကို ဗဟိုပြုကာ ပြန်လည်ဦးမော့ခဲ့သော်လည်း ရှေးမွန်တို့၏ မြင့်မားခြင်းကို ပြန်မရနိုင်တော့ပေ။ နောက်ပိုင်းတွင် ဟံသာဝတီ (ပဲခူး) မှာ မင်းနေပြည်တော် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မွန်လူမျိုးတို့သည် (၉) ရာစုမှ (၁၁) ရာစု၊ (၁၃)ရာစုမှ (၁၆)ရာစုအထိနှင့် (၁၈)ရာစုတွင် နှစ်အပိုင်းအခြား တိုတောင်းသည့် ကာလများအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ <ref>ဦးဘသန်းရေး၏ မြန်မာ့ရာဇဝင်</ref>
=== ရှေးဟောင်းမွန်လူမျိုးများ ===
ရှေးဟောင်း ပျူလူမျိုးများ ထက်နောက်ကျမှ မြန်မာနိုင်ငံ မှ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာကို ရရှိသောလူမျိုး တစ်မျိုးမှာ မွန်ခမာ အနွယ်ဝင် မွန်လူမျိုး ဖြစ်သည်။ အရှေ့အာရှတိုက်ဆိုင်ရာ သမိုင်းပညာရှင်များ ဖြစ်ကြသည့် အိုနယ်လုစ်နှင့် ဟာဘတ် အေစတက်တို့က အာရှတိုက် တောင်ပိုင်းဒေသများသို့ဝင်ရောက်လာသည့် မောင်းဂွတ် အနွယ်ဝင်များဟု ဆိုကြသည် သို့သော် တိဗက် တရုတ်နှင့် ထိုင်း တရုတ် အနွယ်ဝင်များနှင့် မဆိုင်ပဲ ဩစထရို အေရှတစ်အုပ်စုဝင် လူမျိုးနွယ်များ အဖြစ် မွန် ခမာလူမျိုးများအား သတ်မှတ်ကြသည်။
အိန္ဒိယပြည် ဒဏ္ခိဏ ကုန်းမြေတဝိုက်ရှိ မွန်းဒတ်စ် လူမျိုးများ၊ ဘင်္ဂလားနယ်ရှိ ဆန်သာလ် လူမျိုးများ၊ အာသံနယ်ရှိ ခါဆီးလူမျိုးများ၊ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ပလောင်၊ ဝ၊ မွန်လူမျိုးများသည် မူလက လူမျိုးတမျိုးတည်း ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ယူဆကြသည်။ သို့သော် အာရှ တိုက်တောင်ပိုင်းသို့ ဝင်ရောက်လာကြရင်း အိန္ဒိယ၊ မြန်မာ၊ အင်ဒိုချိုင်းနား ကျွန်းဆွယ် ဒေသများသို့ ပြန့်နှံ့သွားကြသည်ဟု သမိုင်း သုတေသီများက ယူဆကြသည်။ မွန်လူမျိုးများ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ ဝင်ရောက် မလာခင်က ၎င်းတို့နှင့် အနွယ်တူ ခမာလူမျိုးများနှင့် အတူ အင်ဒိုချိုင်းနား တဝိုက်တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြကြောင်း သမိုင်းဝင် အထောက်အထားများ တွေ့ရှိရသည်။ ယိုးဒယား (ထိုင်း) များမှာ ၁၃ ရာစု လောက်ကမှ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသည်။
အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ် မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းဒေသတဝိုက်တွင် ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် မြို့ဟောင်းမြို့ပျက်များ၊ ဘာသာ ကိုးကွယ်မှု ဆိုင်ရာ ရှေးဟောင်း ကျောက်စာများကို တွေ့ရှိရသည်။ မွန်ရာဇဝင်ဟောင်းများ၌ မဲနမ်မြစ်ဝှမ်း မြောက်ပိုင်းဒေသကို ယောနကတိုင်း-ဟရိပုဉ္စပြည်နယ်၊ တောင်ပိုင်းဒေသကို အယဇ္ဈယတိုင်း-ဒွါရဝတီပြည်နယ်ဟု ရေးသားဖော်ပြသည် ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် အိန္ဒိယ တောင်ပိုင်း ဒေသများနှင့် ကူးလူးဆက်ဆံခဲ့ကြပြီး ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် အခြား ယဉ်ကျေးမှုများကိုလက်ခံကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်။
၃ ရာစု ဝန်းကျင် လောက်တွင် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် စမ္ပပြည်နယ်နှင့်လည်းကောင်း၊ ၅ ရာစု လောက်တွင် စတင် တည်ထောင် ၍ ၁၃ ရာစုခန့်အထိ အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ်နှင့် အရှေ့အာရှတိုက် တောင်ပိုင်းတွင် ကြီးကျယ် ကောင်းစားခဲ့သည့် ခမာ လူမျိုးများ၏နိုင်ငံတော်ကြီးနှင့် ရှေးဟောင်းမွန်လူမျိုးများသည် ဆက်သွယ်မှုများ ရှိခဲ့ကြသည်။ ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းဒေသ တဝိုက်တွင် နှစ်ကာလများစွာ နေထိုင်ပြီးမှ မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းဒေသ ဖြစ်သည့် တနင်္သာရီ ဘက်သို့ ပြန့်နှံ့ဝင်ရောက်လာကြသည်။ ထို့နောက် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းများနှင့်၊ စစ်တောင်း၊ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်၊ [[ပဲခူး]]ဘက်သို့ ပြန့်နှံ့လာပြီး ၉ ရာစုနှစ်ခန့်တွင် ဥဿာပဲခူးပြည်နှင့် မာလမင်းဆက်ကို ထူထောင်ကြသည်။{{cn}}
ထိုသို့ထူထောင်စဉ် မြန်မာနိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းဘက်ကို အခြေစိုက် ထူထောင်ရန် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ကြသည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ တောင်ပိုင်း ချိုလာမင်းဆက် ဘုရင်များနှင့် တိုက်ခိုက်ကြရသည့် စစ်ပွဲများအကြောင်း မွန်ရာဇဝင်များ၌ ရေးသားထားသည်။ ၁၀ ရာစုခန့်က အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ချိုလာမင်းဆက် ရာဂျန်ဒရာမင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းကို တိုက်ခိုက် သိမ်းပိုက်ထားကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။
ခမာ လူမျိုးတို့၏ ကမ္ဗောဒီးယားနိုင်ငံ တန်ခိုးကြီးမားခဲ့စဉ်က မွန်လူမျိုးတို့၏ မြို့ပြ ပြည်နယ်များကို ယင်းတို့နိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းတခု အဖြစ် ဆက်ဆံခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ [[အနော်ရထာ]] မင်း လက်ထက်တွင် ပျူမြန်မာဥဿပဲခူးအား မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းမှ ဂျွန်း (ဂျွမ်း) စစ်သည်များ လာရောက် တိုက်ခိုက်၍ အနော်ရထာဘုရင်၏ တပ်များက သွားရောက် ကူညီရကြောင်း ရာဇဝင်သမိုင်းများ၏ ရေးသားထားချက်များကိုလည်း ဆက်စပ်လေ့လာကြည့်နိုင်သည်။ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် ထိုင်းနိုင်ငံဒွါရဝတီကို ရောက်ရှိလာပြီး ရာစုနှစ် အနည်းငယ်အတွင်း ပြန့်နှံ့သွားကြသည်။
၁၄ ရာစုခန့်တွင် မွန်လူမျိုးတို့ အပြည်ပြည် အကွဲကွဲ အပြားပြား အမင်းမင်း ဖြစ်နေခြင်းအား စတင်ထူထောင်သည့် ဝါရီရူမင်းဆက် ရာဇာဓိရာဇ်ဘုရင်က ပထမဦးဆုံးအကြိမ် စည်းလုံးသိမ်းသွင်းခဲ့သည်။ မွန်လူမျိုးတို့၏ မြို့ဟောင်းများ စေတီများ ကိုးကွယ်မှု ဆိုင်ရာနှင့် ယဉ်ကျေးမှုများအား လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွင် ဗြဟ္မဏနှင့် မဟာယနများ ထေရဝါဒ ဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် ရောနှော တွေ့ရှိရသည်။ ဗိသုကာ နည်းပညာမှာ ပျူမြန်မာတို့ရဲ့ နည်းပညာကို တုပ၍
ပျူမြန်မာစာပေကို ကူးယူ၍ သုံးစွဲပြီး အက္ခရာ အရေးအသားမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့တောင်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းဒေသသုံး ပလ္လဝ အက္ခရာမျိုးနှင့် ဆင်တူလေသည်။
<ref>ရာဇဓိရာဇ် အရေးတော်ပုံ။ ဗညားဒလ</ref>
<ref>အရှေ့တောင်အာရှ ရာဇဝင်၊ ဟော-၁၉၅၅</ref>
<ref>မြန်မာ ရာဇဝင် (ဟာဗေး ၁၉၂၅)</ref>
<ref>မိတ်ဆိနာ-ခေတ်ဦး ဖုနန်-ဖန်-ပျူ နှင့် ရခိုင် ယိုးဒယားသင်းဂျာနယ်။</ref>
== ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဓလေ့ထုံးစံ ==
မွန်လူမျိုးတို့သည် AD 15ရာစုမှ မဂဒူး ထီးနန်း၊ စာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နေကြသူများဖြစ်သည်။{{cn}} မြန်မာလူမျိူးတို့၏ကနုတ်များဖြင့် ချယ်လှယ် ထားသော ရွှေဟင်္သာ သည် မွန်လူမျိုးများ၏ အထိမ်းအမှတ် အမှတ်အသားတစ်ခုဖြစ်သည်။ မွန်နိုင်ငံ တည်ရှိရာ ဒေသကို ရာမညဒေသ ဟုလည်းခေါ်ဆိုခဲ့ကြသည်။
=== ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု ===
မွန်လူမျိုးအများစုသည် [[ထေရဝါဒ]][[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ကို ကိုးကွယ်ကြသည်။
== စာပေ ==
မွန်လူမျိုး ကို [[မွန်ဘာသာ]]ဖြင့် ဂကူမန် ဟုရေးသားသည်။ မွန်စာပေတွင် [[ဗျည်း]] (၃၅) လုံးရှိပြီး၊ [[သရ]] (၁၂) လုံး ရှိသည်။
မွန်စာပေသည် အေဒီ ၅ ရာစုခန့်တွင် ပေါ်ပေါက်နေပြီ ဖြစ်ကြောင်း စတင်တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ပလ္လဝလူမျိုးတို့၏ ပလ္လဝအက္ခရာကို အခြေခံ၍ မွန်စာကို တီထွင်ခဲ့ကြသည်။ သထုံခေတ်တွင် မွန်စာပေ ကောင်းစွာ ထွန်းကားနေပြီဖြစ်ကြောင်း သုဝဏ္ဏဘူမိ ဝန်းကျင်တွင် တွေ့ရှိရသော မွန်ကျောက်စာများက ဖော်ပြနေသည်။ ယိုးဒယားနိုင်ငံတောင်ပိုင်း ပရပထုံကျောက်စာကိုကြည့်၍ ခရစ်နှစ် ၅ ရာစုခန့်တွင် မွန်တို့ မွန်စာကို ကောင်းစွာရေးတတ် ဖတ်တတ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း သိနိုင်သည်။
မွန်စာပေသမိုင်းကို ဆန်းစစ်မည်ဆိုလျှင် [[ကျောက်စာ]]၊ [[မင်စာ]]၊ [[အုတ်ခွက်စာ]]၊ [[ခေါင်းလောင်းစာ]]၊ [[စဉ့်ကွင်းစာ]]၊ [[အင်္ဂတေစာ]]၊ [[ပုရပိုဒ်စာ]]၊ [[ပေစာ]]၊ [[ပုံနှိပ်စာ]] စသည်ဖြင့် ပုံစံအမျိုးမျိုးတွေ့ရှိနိုင်သည်။ ပိဋကတ်တော်ဆိုင်ရာကျမ်း၊ ရာဇာဝင်ကျမ်း၊ ဆေးကျမ်း၊ ဓာတ်ကျမ်း၊ ဗေဒင်ကျမ်း၊ ပျို့ကဗျာလင်္ကာကျမ်း၊ ပုံဝတ္ထုများ၊ စကားပြေအရေးအသားများ စသည်ဖြင့် စုံလင်လှသည်။
မွန်ဘာသာစကားသည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ကြသော မွန်လူမျိုးတို့အသုံးပြုသည့်အရှေ့တောင်အာရှသုံး ဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်သည်။ မွန်ဘာသာစကားသည် ကမ္ဘောဒီးယား ဘာသာစကားနှင့် ဆင်တူသော်လည်း အရှေ့တောင်အာရှ ဒေသရှိ ဘာသာစကား အများစုကဲ့သို့ အသံအနိမ့်အမြင့် အတက်အကျရှိသော ဘာသာစကားမဟုတ်ပေ။ ယနေ့ မွန်ဘာသာစကားကို လူဦးရေ တစ်သန်းထက်နည်းသောသူများက ပြောဆိုလျက်ရှိကြသည်။ မကြာသေးမီနှစ်များကမွန်ဘာသာစကားအသုံးပြုမှုမှာ အထူးသဖြင့် ငယ်ရွယ်သောမျိုးဆက်အတွင်း လျင်မြန်စွာကျဆင်းလျက်ရှိသည်။ မွန်မျိုးနွယ် အများစုသည် ဗမာဘာသာစကား တစ်မျိုးတည်းကိုသာ ပြောဆိုကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မွန်ဘာသာစကား ပြောဆိုသူအများစုသည် မွန်ပြည်နယ်တွင် နေထိုင်ကြပြီး တနင်္သာရီတိုင်း နှင့် ကရင်ပြည်နယ် တို့တွင်လည်း မွန်စကားကို ပြောဆိုကြသည်။
=== မွန်-မြန်မာ စာပေယဉ်ကျေးမှု ပေါင်းကူး ===
မွန် နှင့် ဗမာတို့၏ ဘာသာစကားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းကူးချိန်သည် မွန်နှင့် မြန်မာတို့ ကျောက်ဆည် နယ်တွင် ဆုံတွေ့၍ အတူတကွ နေထိုင်ခဲ့သောအချိန်မှ စတင်ခဲ့သည်။
ထိုအချိန်အတွင် မွန်တို့သည် မြေပြန့်လွင်ပြင်တွင် လယ်ယာလုပ်ငန်းဖြင့် အေးချမ်းသာယာစွာ နေထိုင်ခဲ့သည်မှာ အနှစ်သုံးထောင်ခန့်ပင် ကြာညောင်းခဲ့ပြီး၍ ယဉ်ကျေးမှုအရာတွင် အလွန်မြင့်မား နေပါသည်။ မွန်တို့၏ အချက်အချာနိုင်ငံဖြစ်သော ဒွါရဝတီနိုင်ငံသည်လည်း တန်ခိုးကြီးမားနေချိန် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မွန်တို့သည် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ ပိဋကတ်တော်များနှင့်တကွ စာပေအရေးအသားများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ထားကြပြီးဖြစ်၍ စိတ်သဘောထား နူးညံ့သိမ်မွေ့နေသူများ ဖြစ်ကြပေသည်။
ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တွင် သမိုင်းပါမောက္ခအဖြစ် ထမ်းဆောင်ယင်း ပြည်ထောင်စုသားများကြားတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာနေထိုင်ကာ [[ကျန်စစ်သား]]မင်း၏ မွန်ကျောက်စာ (၁၂) တိုင်ကို ဖတ်၍ အက်ပီဂရပ်ဖီယာဗားမင်နီကာ ခေါ် မြန်မာကျောက်စာပေါင်းချုပ် စာအုပ်ကို တည်းဖြတ်ပြုစုပေးခဲ့သော အလွန်လေးစားအပ်သည့် ပါမောက္ခချုပ်၏ ယူဆချက်သည်လည်း ဒေါက်တာသန်းထွန်း၏ ယူဆချက်နှင့် ထပ်တူထပ်မျှပင်ဖြစ်သည်။
== အနုပညာ ယဉ်ကျေးမှု ==
မွန်တို့သည် [[ပန်းပဲ]]၊ [[ပန်းထိမ်]]၊ [[ပန်းတဉ်း]]၊ [[ပန်းတော့]]၊ [[ပန်းရန်]]၊ [[ပန်းပု]]၊ [[ပန်းတမော့]]၊ [[ပန်းပွတ်]]၊ [[ပန်းချီ]]၊ [[ပန်းယွန်း]] စသည့် ပန်း ၁၀ မျိုး အတတ်နှင့် အဆောက်အဦးများ တည်ဆောက်ခြင်း၊ အင်္ဂတေရုပ်လုံးများ ထွင်းထုခြင်း စသည့် လက်မှုပညာများကို သထုံခေတ်တွင် ကောင်းစွာ တတ်မြောက်နေပြီဖြစ်သည်။ သထုံဝန်းကျင်တွင် ဂဝံကျောက်ဆစ် လက်ရာများ ကျန်ရစ်နေသည်ကို ယခုတိုင် တွေ့မြင်နိုင်သည်။ [[ကျောက်သင်ပုန်း]]လုပ်ငန်းသည် မွန်တို့၏ လက်မှုပညာတစ်ခု ဖြစ်သည်။
=== တူရိယာ ===
မွန်လူမျိုးတို့၏ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု တူရိယာမှာ [[မိကျောင်း(တူရိယာ)]] ဖြစ်သည်။
==ထင်ရှားသော မွန်လူမျိုးများ==
==ရှၚ်ဗုဒ္ဓဃောသ(ရာမညပုတ္တော ဗုဒ္ဓဃောသော) ပိဋကတ်သုံးပုံ ဘာသာပြန်သူ ==
*[[ရှင်အရဟံ]] - ဗုဒ္ဓသာသနာသန့်ရှင်း ထွန်းလင်းစေသူ
*[[မနုဟာမင်း|မနူဟာမင်း]] (ခေါ်) မကုဋ- သုဝဏ္ဏဘူမိ သထုံမွန်မင်းဆက်၏ ၂၅ဆက်မြောက်မင်း
*[[ရာဇာဓိရာဇ်]] (ခေါ်) ဗညားနွဲ့ - [[ဟံသာဝတီ]]မွန်မင်းဆက်၏ ၉ဆက်မြောက်မင်း၊ [[အင်းဝ-ဟံသာဝတီ အနှစ်လေးဆယ်စစ်]]၏ အထင်ကရစစ်ဘုရင်
*[[အမတ်ဒိန်]] - ရာဇာဓိရာဇ်ဘုရင်၏ အတိုင်ပင်ခံအမတ်ကြီး
* [[ရှင်စောပု]] - မွန်ဘုရင်မကြီး <ref>{{Cite web |title=Kaowao Burmese Version<!-- Bot generated title --> |url=http://www.kaowao.org/b/art08-24.php |accessdate=18 August 2013 |archivedate=22 June 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090622045437/http://www.kaowao.org/b/art08-24.php }}</ref>
* [[ဓမ္မစေတီ|ဓမ္မစေတီမင်း]] (ခေါ်) ရာမာဓိပတိ- ဗုဒ္ဓဘာသာသာသနာတော် အတွက်ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့် ထင်ရှားသော မွန်ဘုရင်
* [[သမိန်ဗရမ်း]] - မွန်သူရဲကောင်း
* အမတ်ကြီး [[ဗညားဒလ (ဝန်ကြီး)|ဗညားဒလ]] - ဒုတိယမြန်မာနိုင်ငံတော်တည်ထောင်သူဘုရင့်နောင်၏ အတိုင်ပင်ခံဝန်ကြီးချုပ်၊ အဂ္ဂမဟာသေနာပတိ
*[[မဟာရဋ္ဌသာရ၊ သျှင်|ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ]] - အင်းဝခေတ်စာဆိုတော်ရဟန်း
*[[:en:Rama_I|ဗုဒ္ဓ ယော့ဖာ စုဠာလောက]] (ရာမ၁) ''-'' ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ၏ [[ချက္ကရီမင်းဆက်]] တည်ထောင်သူဘုရင်<ref>https://www.bbc.com/burmese/in-depth-47977744</ref>
*[[:en:Amarindra|အမရိန္ဒြာ]] - ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ၏ [[ချက္ကရီမင်းဆက်]] တည်ထောင်သူ ရာမ(၁)ဘုရင်၏ [[ထိုင်းနိုင်ငံ၏ မိဖုရားခေါင်များ|မိဖုရားခေါင်]]ကြီး၊ ရာမ(၂)ဘုရင်၏ မယ်တော်
*[[ဗညားဒလ]] - ဒုတိယဟံသာဝတီမင်းဆက်၏ နောက်ဆုံး ဘုရင်
*မိတလထော (ဟံသာဝတီ တိဿရာဇာမင်းမိဖုရား)
*မွန်သူဌေးကြီး(နိုင်အောက်)
*[[မကုဋ]] (ခေါ်) [[:en:Mongkut|မောင်းကွတ်]] - ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ ချက္ကရီမင်းဆက်၏ ၄ဆက်မြောက်မင်း၊ ထိုင်းနိုင်ငံကိုခေတ်မှီအောင်အစပြုခဲ့သူ
*[[မောင်ထော်လေး၊ စစ်ကဲ|မောင်ထော်လေး]] - စစ်ကဲ
*ဦး[[နာအောက်၊ ဦး|နာအောက်]] - ကိုလိုနီခေတ် မီးသင်္ဘောသူဋ္ဌေး
*[[သွင်၊ ဦး ဆာ|ဆာဦးသွင်]] - ကိုလိုနီခေတ် သူဌေးကြီး၊ မြန်မာနိုင်ငံ [[ကုန်သည်များနှင့် စက်မှုလက်မှု လုပ်ငန်းရှင်များအသင်း]]ကို စတင်တည်ထောင်သူ
*[[မောင်ကြီး၊ ဆာ ဂျေအေ|ဆာဂျေအေမောင်ကြီး]] - ကိုလိုနီခေတ် မြန်မာလူမျိုး ပထမဆုံး ဘုရင်ခံ
*[[မြန်မာ့ ပထမဆုံးများ|မြန်မာ့ ပထမဆုံး]] အနောက်တိုင်းဆရာဝန် [[ရှောလူး၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာရှောလူး]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ကာယဗလလေ့ကျင့်သူ ဒေါက်တာ[[ချစ်ထွန်း၊ ဦး (ဝေါ်လတာ)|ဝေါ်လတာချစ်ထွန်း]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ပါရဂူ [[ဘဟန်၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာဘဟန်]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး နိုင်ငံတော်အဓိပတိ [[ဒေါက်တာဘမော်]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အမျိုးသမီး မင်းတိုင်ပင်အမတ် [[နှင်းမြ၊ ဒေါ်|ဒေါ်နှင်းမြ]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အသည်းအစားထိုးကုဆရာဝန်ကြီး [[နော်မန်လှ၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာနော်မန်လှ]]
* ခေတ်စမ်းစာပေကို ဦးဆောင်ခဲ့သူ [[မင်းသုဝဏ်]] ( [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ]] ဦး[[ထင်ကျော်၊ ဦး|ထင်ကျော်]]၏ ဖခင်)
*[[ဇာဂနာ(ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်)|ဇာဂနာ]] - ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်
*[[ထူးအိမ်သင်]] - တေးရေးတေးဆို
*[[မျိုးကျော့မြိုင်]] - တေးရေးတေးဆို၊ မြန်မာ့ ဟစ်ဟော့လောကကို စတင်ခဲ့သူ
*ဗညားနိုင် - အိုင်းရင်းခရော့စ် ([[Iron Cross|Iron Cross)]] တီးဝိုင်းအဖွဲ့ဝင်
*[[မင်းကိုနိုင်]] - ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်
*ဦး[[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|မြင့်ဆွေ]] - ဒုတိယ သမ္မတ
*[[:en:Anand_Panyarachun|အာနန်ပန်ယာချွန်]] - ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်
*[[နန္ဒာလှိုင်]] - မြန်မာရုပ်ရှင်မင်းသမီး
*[[:en:Natapohn_Tameeruks|နက်သာပွန်တီမီရက်]] - ထိုင်းရုပ်ရှင်မင်းသမီး၊ Taew ဟု နိုင်ငံတကာတွင်ကျော်ကြားသူ
*[[အိချောပို]] - သရုပ်ဆောင်၊ မော်ဒယ်
*[[အာဘွိုင်း]] - ဟစ်ဟော့အဆိုတော်
*မိစန္ဒီ - အမျိုးသမီးဟစ်ဟော့အဆိုတော်<ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://www.mmload.com/news/64534 |accessdate=12 November 2020 |archivedate=19 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210419064932/https://www.mmload.com/news/64534 }}</ref>
== မွန်အလံများ ==
({{mnw|အလာံဂကူမန်}})
<gallery>
ဖိုင်:Flag of the Mon people.png|မြန်မာနိုင်ငံရှိမွန်အမျိုးသားအလံ
ဖိုင်:Mon Thai Flag.jpg|ထိုင်းနိုင်ငံရှိမွန်အမျိုးသားအလံ
ဖိုင်:The flag of the Mon people Paphaya Rajasri King.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ အေဒီ၂၄၁-၂၁၈
ဖိုင်:Paphaya Rajasri King.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ
ဖိုင်:Swan-shaped national flag.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ- အေဒီ ၁၁၁၆
ဖိုင်:Flag of Mon State (2018).svg|[[မွန်ပြည်နယ်]]အလံ
</gallery>
== မှတ်စုများ==
{{notelist}}
{{reflist}}
== ကိုးကား ==
<references/>
* ရာမညမိုးစွေ၏ မွန်ဂီတနိဒါန်း
* ဒေါက်တာမင်းတင်မွန်၏ မွန် - မြန်မာ စာပေပေါင်းကူး
{{မြန်မာပြည် လူမျိုးများ}}
[[Category:မွန်လူမျိုးများ]]
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံလူမျိုးများ]]
ssrd3iuc63jpoa7tx8o3tpjdwsjxnfe
755871
755870
2022-08-22T03:41:45Z
118.189.220.187
၂
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
|group= မွန်
| native_name = {{lang|mnw|မည် မန် မောန်}}
| native_name_lang = my
|image=20200206 150859 Mon Girls in Mawlamyaing Myanmar anagoria.JPG
|pop= {{circa}} ၂ သန်းကျော်
|region1={{flag|Myanmar}} {{flag|Thailand}}
|pop1={{circa}} ၂ သန်းကျော်{{efn|According to [[CIA Factbook]], the Mon make up 2% of the total population of Myanmar (55 million) or approximately 1.1 million people.}}
|ref1=<ref name="CIA geos">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |publisher=cia.gov |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180117070224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |archivedate=17 January 2018 |accessdate=24 January 2018}}</ref>
|rels=[[ထေရဝါဒ]] [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] [[ဟိန္ဒူဘာသာ]]
|langs=[[မွန်ဘာသာစကား|မွန်]]၊ [[မြန်မာဘာသာစကား|ဗမာ]]၊ [[ထိုင်းဘာသာစကား|ထိုင်း]]
|related=[[ခမာလူမျိုး|ခမာ]] နှင့် အခြား [[ဩစထြိုအေးရှားတစ်]] ဘာသာစကားပြောဆိုသူများ
|image caption=ရိုးရာအဝတ်အစားနှင့်မွန်မိန်းကလေးမော်လမြိုင်သူ}}
'''မွန်လူမျိုး''' ({{lang-mnw|ဂကူမည်(ဂကူမန်)}})သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ [[မြန်မာတိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်များ|တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စု]]ထဲတွင် တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ် မတိုင်ခင်က မွန်တို့ကို တလိုင်းဟု တရုတ်နန်ချောင်တို့က ခေါ်ကြသည်။မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရမှသာ တလိုင်းမှ မွန်လူမျိုးဟုအမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ တစ်ခါက [[ရာဇာဓိရာဇ်]] မင်းနှင့် အခြား ဘုန်းတန်ခိုးအာဏာ ကြီးမားသော မင်းများလည်း မွန်လူမျိုးထဲမှ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးပါသည်။ သမိုင်းထဲတွင် မွန်ဘုရင်မကြီး [[ရှင်စောပု]]သည်လည်း မြန်မာ့သမိုင်းတွင် တစ်ပါးတည်းသော ဘုရင်မကြီးဖြစ်သည်။ ၎င်း၏သားမက်ဖြစ်သည့် ဓမ္မစေတီမင်းသည်လည်း သာသနာတော် သန့်ရှင်းရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သူအဖြစ် သမိုင်းတွင် ထင်ရှားပါသည်။<ref>Professor [[G.H.Luce]] ၏ Old Burma, Early Pagan (1969)</ref>
[[File: Burma23.jpg|thumb|ဦးဖိုးကျား ရေးသော ခေတ်မီ မြန်မာရာဇဝင်အကျဉ်းစာအုပ်မှ.....]]
== နောက်ခံ သမိုင်းကြောင်းနှင့် ပေါ်ပေါက်လာပုံ ==
မွန်-ခမာတို့ အုပ်စုသည် တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်း ယန်စီမြစ်ဝှမ်း (Yangtze Kiang) တွင် စတင်အခြေတည် နေထိုင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ပါမောက္ခ G.H.Luce ၏ ''Old Burma, Early Pagan'' (1969) စာအုပ်တွင် ဤသို့ ဖော်ပြထားသည်။
===[[မွန်-ခမာ]] အုပ်စုဝင် ===
သမိုင်းပါမောက္ခ ဒေါက်တာသန်းထွန်းကလည်း အောက်ပါအတိုင်း မှတ်ချက်ချထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ "မွန်နှင့် ခမာလူမျိုးတို့ကား မွန်ဂိုလွိုက် အနွယ်ဝင်များ ဖြစ်၍ ဝ၊ ပလောင်၊ ရိယန်တို့မှာ မွန်ဂိုလွိုက်အနွယ်များ ဖြစ်သော်လည်း ဝ တို့၌ တောင်ဘက်အမျိုး (Australoid) ရောနှောမည်ဟု သံသယရှိသည်" ဟု ဆိုထားသည်။
မွန်ရာဇဝင်သမိုင်းတစောင်တွင် မွန်လူမျိုးတို့သည် ရှေးပဝေသဏီအခါက မွန်တိဟု အမည်တွင်လျက် ရှမ်း (စောထိုင် သို့မဟုတ် ထိုင်း)ခမာတို့နှင့်အတူကုန်းမြင့်တောင်တန်းကြီး တလျှောက် မြို့ရွာပြုစု နေထိုင်ကြကြောင်း၊ နောင်ကာလရှည်လျားမှ တောင်ဘက်သို့ ရွှေ့ဆင်း၍ အဆိုပါမြစ်ကြီးတို့၏ အဝရှိ အရပ်ဒေသတို့တွင် နေထိုင်ကြသည်" ဟုဆိုသည်
ခမာတို့သည်ယိုးဒယားတို့နှင့်စစ်ဖြစ်သောအခါ ခမာမျိုးနွယ်စုဝင်မွန်တို့သည်လည်း စစ်ရှုံး၍စစ်ပြေးရင်းမြန်မာပြည်အောက်ပိုင်းသို့ချည်းနှင်းဝင်ရောက်နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်လူမျိုးတို့၏ အစဦး မင်းနေပြည်တော်သည် မဂဒူး ဖြစ်ပြီး ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်တို့၏ မင်းနေပြည်တော်မှာ လန်ဖန်း (ယခုထိုင်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း) ဖြစ်သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်တို့မှာ ဆုံးခန်းတိုင် ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ရသော်လည်း [[ခမာ]]တို့မှာမူ ထိုင်းတို့နှင့် သမိုင်းတလျှောက် စစ်ပြုကာ ဆက်လက်နေထိုင်နိုင်ခဲ့ပြီး ယနေ့တွင် [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]]အဖြစ် ရပ်တည်နေနိုင်သေးသည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ မွန်တို့မှာ ပုဂံ အင်အားနည်းချိန်တွင် [[မဂဒူးမင်းဆက်]]ကို ထူထောင်ကာ မုတ္တမကို ဗဟိုပြုကာ ပြန်လည်ဦးမော့ခဲ့သော်လည်း ရှေးမွန်တို့၏ မြင့်မားခြင်းကို ပြန်မရနိုင်တော့ပေ။ နောက်ပိုင်းတွင် ဟံသာဝတီ (ပဲခူး) မှာ မင်းနေပြည်တော် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မွန်လူမျိုးတို့သည် (၉) ရာစုမှ (၁၁) ရာစု၊ (၁၃)ရာစုမှ (၁၆)ရာစုအထိနှင့် (၁၈)ရာစုတွင် နှစ်အပိုင်းအခြား တိုတောင်းသည့် ကာလများအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ <ref>ဦးဘသန်းရေး၏ မြန်မာ့ရာဇဝင်</ref>
=== ရှေးဟောင်းမွန်လူမျိုးများ ===
ရှေးဟောင်း ပျူလူမျိုးများ ထက်နောက်ကျမှ မြန်မာနိုင်ငံ မှ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာကို ရရှိသောလူမျိုး တစ်မျိုးမှာ မွန်ခမာ အနွယ်ဝင် မွန်လူမျိုး ဖြစ်သည်။ အရှေ့အာရှတိုက်ဆိုင်ရာ သမိုင်းပညာရှင်များ ဖြစ်ကြသည့် အိုနယ်လုစ်နှင့် ဟာဘတ် အေစတက်တို့က အာရှတိုက် တောင်ပိုင်းဒေသများသို့ဝင်ရောက်လာသည့် မောင်းဂွတ် အနွယ်ဝင်များဟု ဆိုကြသည် သို့သော် တိဗက် တရုတ်နှင့် ထိုင်း တရုတ် အနွယ်ဝင်များနှင့် မဆိုင်ပဲ ဩစထရို အေရှတစ်အုပ်စုဝင် လူမျိုးနွယ်များ အဖြစ် မွန် ခမာလူမျိုးများအား သတ်မှတ်ကြသည်။
အိန္ဒိယပြည် ဒဏ္ခိဏ ကုန်းမြေတဝိုက်ရှိ မွန်းဒတ်စ် လူမျိုးများ၊ ဘင်္ဂလားနယ်ရှိ ဆန်သာလ် လူမျိုးများ၊ အာသံနယ်ရှိ ခါဆီးလူမျိုးများ၊ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ပလောင်၊ ဝ၊ မွန်လူမျိုးများသည် မူလက လူမျိုးတမျိုးတည်း ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ယူဆကြသည်။ သို့သော် အာရှ တိုက်တောင်ပိုင်းသို့ ဝင်ရောက်လာကြရင်း အိန္ဒိယ၊ မြန်မာ၊ အင်ဒိုချိုင်းနား ကျွန်းဆွယ် ဒေသများသို့ ပြန့်နှံ့သွားကြသည်ဟု သမိုင်း သုတေသီများက ယူဆကြသည်။ မွန်လူမျိုးများ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ ဝင်ရောက် မလာခင်က ၎င်းတို့နှင့် အနွယ်တူ ခမာလူမျိုးများနှင့် အတူ အင်ဒိုချိုင်းနား တဝိုက်တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြကြောင်း သမိုင်းဝင် အထောက်အထားများ တွေ့ရှိရသည်။ ယိုးဒယား (ထိုင်း) များမှာ ၁၃ ရာစု လောက်ကမှ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသည်။
အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ် မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းဒေသတဝိုက်တွင် ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် မြို့ဟောင်းမြို့ပျက်များ၊ ဘာသာ ကိုးကွယ်မှု ဆိုင်ရာ ရှေးဟောင်း ကျောက်စာများကို တွေ့ရှိရသည်။ မွန်ရာဇဝင်ဟောင်းများ၌ မဲနမ်မြစ်ဝှမ်း မြောက်ပိုင်းဒေသကို ယောနကတိုင်း-ဟရိပုဉ္စပြည်နယ်၊ တောင်ပိုင်းဒေသကို အယဇ္ဈယတိုင်း-ဒွါရဝတီပြည်နယ်ဟု ရေးသားဖော်ပြသည် ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် အိန္ဒိယ တောင်ပိုင်း ဒေသများနှင့် ကူးလူးဆက်ဆံခဲ့ကြပြီး ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် အခြား ယဉ်ကျေးမှုများကိုလက်ခံကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်။
၃ ရာစု ဝန်းကျင် လောက်တွင် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် စမ္ပပြည်နယ်နှင့်လည်းကောင်း၊ ၅ ရာစု လောက်တွင် စတင် တည်ထောင် ၍ ၁၃ ရာစုခန့်အထိ အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ်နှင့် အရှေ့အာရှတိုက် တောင်ပိုင်းတွင် ကြီးကျယ် ကောင်းစားခဲ့သည့် ခမာ လူမျိုးများ၏နိုင်ငံတော်ကြီးနှင့် ရှေးဟောင်းမွန်လူမျိုးများသည် ဆက်သွယ်မှုများ ရှိခဲ့ကြသည်။ ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းဒေသ တဝိုက်တွင် နှစ်ကာလများစွာ နေထိုင်ပြီးမှ မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းဒေသ ဖြစ်သည့် တနင်္သာရီ ဘက်သို့ ပြန့်နှံ့ဝင်ရောက်လာကြသည်။ ထို့နောက် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းများနှင့်၊ စစ်တောင်း၊ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်၊ [[ပဲခူး]]ဘက်သို့ ပြန့်နှံ့လာပြီး ၉ ရာစုနှစ်ခန့်တွင် ဥဿာပဲခူးပြည်နှင့် မာလမင်းဆက်ကို ထူထောင်ကြသည်။{{cn}}
ထိုသို့ထူထောင်စဉ် မြန်မာနိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းဘက်ကို အခြေစိုက် ထူထောင်ရန် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ကြသည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ တောင်ပိုင်း ချိုလာမင်းဆက် ဘုရင်များနှင့် တိုက်ခိုက်ကြရသည့် စစ်ပွဲများအကြောင်း မွန်ရာဇဝင်များ၌ ရေးသားထားသည်။ ၁၀ ရာစုခန့်က အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ချိုလာမင်းဆက် ရာဂျန်ဒရာမင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းကို တိုက်ခိုက် သိမ်းပိုက်ထားကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။
ခမာ လူမျိုးတို့၏ ကမ္ဗောဒီးယားနိုင်ငံ တန်ခိုးကြီးမားခဲ့စဉ်က မွန်လူမျိုးတို့၏ မြို့ပြ ပြည်နယ်များကို ယင်းတို့နိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းတခု အဖြစ် ဆက်ဆံခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ [[အနော်ရထာ]] မင်း လက်ထက်တွင် ပျူမြန်မာဥဿပဲခူးအား မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းမှ ဂျွန်း (ဂျွမ်း) စစ်သည်များ လာရောက် တိုက်ခိုက်၍ အနော်ရထာဘုရင်၏ တပ်များက သွားရောက် ကူညီရကြောင်း ရာဇဝင်သမိုင်းများ၏ ရေးသားထားချက်များကိုလည်း ဆက်စပ်လေ့လာကြည့်နိုင်သည်။ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် ထိုင်းနိုင်ငံဒွါရဝတီကို ရောက်ရှိလာပြီး ရာစုနှစ် အနည်းငယ်အတွင်း ပြန့်နှံ့သွားကြသည်။
၁၄ ရာစုခန့်တွင် မွန်လူမျိုးတို့ အပြည်ပြည် အကွဲကွဲ အပြားပြား အမင်းမင်း ဖြစ်နေခြင်းအား စတင်ထူထောင်သည့် ဝါရီရူမင်းဆက် ရာဇာဓိရာဇ်ဘုရင်က ပထမဦးဆုံးအကြိမ် စည်းလုံးသိမ်းသွင်းခဲ့သည်။ မွန်လူမျိုးတို့၏ မြို့ဟောင်းများ စေတီများ ကိုးကွယ်မှု ဆိုင်ရာနှင့် ယဉ်ကျေးမှုများအား လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွင် ဗြဟ္မဏနှင့် မဟာယနများ ထေရဝါဒ ဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် ရောနှော တွေ့ရှိရသည်။ ဗိသုကာ နည်းပညာမှာ ပျူမြန်မာတို့ရဲ့ နည်းပညာကို တုပ၍
ပျူမြန်မာစာပေကို ကူးယူ၍ သုံးစွဲပြီး အက္ခရာ အရေးအသားမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့တောင်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းဒေသသုံး ပလ္လဝ အက္ခရာမျိုးနှင့် ဆင်တူလေသည်။
<ref>ရာဇဓိရာဇ် အရေးတော်ပုံ။ ဗညားဒလ</ref>
<ref>အရှေ့တောင်အာရှ ရာဇဝင်၊ ဟော-၁၉၅၅</ref>
<ref>မြန်မာ ရာဇဝင် (ဟာဗေး ၁၉၂၅)</ref>
<ref>မိတ်ဆိနာ-ခေတ်ဦး ဖုနန်-ဖန်-ပျူ နှင့် ရခိုင် ယိုးဒယားသင်းဂျာနယ်။</ref>
== ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဓလေ့ထုံးစံ ==
မွန်လူမျိုးတို့သည် AD 15ရာစုမှ မဂဒူး ထီးနန်း၊ စာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နေကြသူများဖြစ်သည်။{{cn}} မြန်မာလူမျိူးတို့၏ကနုတ်များဖြင့် ချယ်လှယ် ထားသော ရွှေဟင်္သာ သည် မွန်လူမျိုးများ၏ အထိမ်းအမှတ် အမှတ်အသားတစ်ခုဖြစ်သည်။ မွန်နိုင်ငံ တည်ရှိရာ ဒေသကို ရာမညဒေသ ဟုလည်းခေါ်ဆိုခဲ့ကြသည်။
=== ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု ===
မွန်လူမျိုးအများစုသည် [[ထေရဝါဒ]][[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ကို ကိုးကွယ်ကြသည်။
== စာပေ ==
မွန်လူမျိုး ကို [[မွန်ဘာသာ]]ဖြင့် ဂကူမန် ဟုရေးသားသည်။ မွန်စာပေတွင် [[ဗျည်း]] (၃၅) လုံးရှိပြီး၊ [[သရ]] (၁၂) လုံး ရှိသည်။
မွန်စာပေသည် အေဒီ ၅ ရာစုခန့်တွင် ပေါ်ပေါက်နေပြီ ဖြစ်ကြောင်း စတင်တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ပလ္လဝလူမျိုးတို့၏ ပလ္လဝအက္ခရာကို အခြေခံ၍ မွန်စာကို တီထွင်ခဲ့ကြသည်။ သထုံခေတ်တွင် မွန်စာပေ ကောင်းစွာ ထွန်းကားနေပြီဖြစ်ကြောင်း သုဝဏ္ဏဘူမိ ဝန်းကျင်တွင် တွေ့ရှိရသော မွန်ကျောက်စာများက ဖော်ပြနေသည်။ ယိုးဒယားနိုင်ငံတောင်ပိုင်း ပရပထုံကျောက်စာကိုကြည့်၍ ခရစ်နှစ် ၅ ရာစုခန့်တွင် မွန်တို့ မွန်စာကို ကောင်းစွာရေးတတ် ဖတ်တတ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း သိနိုင်သည်။
မွန်စာပေသမိုင်းကို ဆန်းစစ်မည်ဆိုလျှင် [[ကျောက်စာ]]၊ [[မင်စာ]]၊ [[အုတ်ခွက်စာ]]၊ [[ခေါင်းလောင်းစာ]]၊ [[စဉ့်ကွင်းစာ]]၊ [[အင်္ဂတေစာ]]၊ [[ပုရပိုဒ်စာ]]၊ [[ပေစာ]]၊ [[ပုံနှိပ်စာ]] စသည်ဖြင့် ပုံစံအမျိုးမျိုးတွေ့ရှိနိုင်သည်။ ပိဋကတ်တော်ဆိုင်ရာကျမ်း၊ ရာဇာဝင်ကျမ်း၊ ဆေးကျမ်း၊ ဓာတ်ကျမ်း၊ ဗေဒင်ကျမ်း၊ ပျို့ကဗျာလင်္ကာကျမ်း၊ ပုံဝတ္ထုများ၊ စကားပြေအရေးအသားများ စသည်ဖြင့် စုံလင်လှသည်။
မွန်ဘာသာစကားသည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ကြသော မွန်လူမျိုးတို့အသုံးပြုသည့်အရှေ့တောင်အာရှသုံး ဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်သည်။ မွန်ဘာသာစကားသည် ကမ္ဘောဒီးယား ဘာသာစကားနှင့် ဆင်တူသော်လည်း အရှေ့တောင်အာရှ ဒေသရှိ ဘာသာစကား အများစုကဲ့သို့ အသံအနိမ့်အမြင့် အတက်အကျရှိသော ဘာသာစကားမဟုတ်ပေ။ ယနေ့ မွန်ဘာသာစကားကို လူဦးရေ တစ်သန်းထက်နည်းသောသူများက ပြောဆိုလျက်ရှိကြသည်။ မကြာသေးမီနှစ်များကမွန်ဘာသာစကားအသုံးပြုမှုမှာ အထူးသဖြင့် ငယ်ရွယ်သောမျိုးဆက်အတွင်း လျင်မြန်စွာကျဆင်းလျက်ရှိသည်။ မွန်မျိုးနွယ် အများစုသည် ဗမာဘာသာစကား တစ်မျိုးတည်းကိုသာ ပြောဆိုကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မွန်ဘာသာစကား ပြောဆိုသူအများစုသည် မွန်ပြည်နယ်တွင် နေထိုင်ကြပြီး တနင်္သာရီတိုင်း နှင့် ကရင်ပြည်နယ် တို့တွင်လည်း မွန်စကားကို ပြောဆိုကြသည်။
=== မွန်-မြန်မာ စာပေယဉ်ကျေးမှု ပေါင်းကူး ===
မွန် နှင့် ဗမာတို့၏ ဘာသာစကားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းကူးချိန်သည် မွန်နှင့် မြန်မာတို့ ကျောက်ဆည် နယ်တွင် ဆုံတွေ့၍ အတူတကွ နေထိုင်ခဲ့သောအချိန်မှ စတင်ခဲ့သည်။
ထိုအချိန်အတွင် မွန်တို့သည် မြေပြန့်လွင်ပြင်တွင် လယ်ယာလုပ်ငန်းဖြင့် အေးချမ်းသာယာစွာ နေထိုင်ခဲ့သည်မှာ အနှစ်သုံးထောင်ခန့်ပင် ကြာညောင်းခဲ့ပြီး၍ ယဉ်ကျေးမှုအရာတွင် အလွန်မြင့်မား နေပါသည်။ မွန်တို့၏ အချက်အချာနိုင်ငံဖြစ်သော ဒွါရဝတီနိုင်ငံသည်လည်း တန်ခိုးကြီးမားနေချိန် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မွန်တို့သည် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ ပိဋကတ်တော်များနှင့်တကွ စာပေအရေးအသားများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ထားကြပြီးဖြစ်၍ စိတ်သဘောထား နူးညံ့သိမ်မွေ့နေသူများ ဖြစ်ကြပေသည်။
ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တွင် သမိုင်းပါမောက္ခအဖြစ် ထမ်းဆောင်ယင်း ပြည်ထောင်စုသားများကြားတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာနေထိုင်ကာ [[ကျန်စစ်သား]]မင်း၏ မွန်ကျောက်စာ (၁၂) တိုင်ကို ဖတ်၍ အက်ပီဂရပ်ဖီယာဗားမင်နီကာ ခေါ် မြန်မာကျောက်စာပေါင်းချုပ် စာအုပ်ကို တည်းဖြတ်ပြုစုပေးခဲ့သော အလွန်လေးစားအပ်သည့် ပါမောက္ခချုပ်၏ ယူဆချက်သည်လည်း ဒေါက်တာသန်းထွန်း၏ ယူဆချက်နှင့် ထပ်တူထပ်မျှပင်ဖြစ်သည်။
== အနုပညာ ယဉ်ကျေးမှု ==
မွန်တို့သည် [[ပန်းပဲ]]၊ [[ပန်းထိမ်]]၊ [[ပန်းတဉ်း]]၊ [[ပန်းတော့]]၊ [[ပန်းရန်]]၊ [[ပန်းပု]]၊ [[ပန်းတမော့]]၊ [[ပန်းပွတ်]]၊ [[ပန်းချီ]]၊ [[ပန်းယွန်း]] စသည့် ပန်း ၁၀ မျိုး အတတ်နှင့် အဆောက်အဦးများ တည်ဆောက်ခြင်း၊ အင်္ဂတေရုပ်လုံးများ ထွင်းထုခြင်း စသည့် လက်မှုပညာများကို သထုံခေတ်တွင် ကောင်းစွာ တတ်မြောက်နေပြီဖြစ်သည်။ သထုံဝန်းကျင်တွင် ဂဝံကျောက်ဆစ် လက်ရာများ ကျန်ရစ်နေသည်ကို ယခုတိုင် တွေ့မြင်နိုင်သည်။ [[ကျောက်သင်ပုန်း]]လုပ်ငန်းသည် မွန်တို့၏ လက်မှုပညာတစ်ခု ဖြစ်သည်။
=== တူရိယာ ===
မွန်လူမျိုးတို့၏ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု တူရိယာမှာ [[မိကျောင်း(တူရိယာ)]] ဖြစ်သည်။
==ထင်ရှားသော မွန်လူမျိုးများ==
==ရှၚ်ဗုဒ္ဓဃောသ(ရာမညပုတ္တော ဗုဒ္ဓဃောသော) ပိဋကတ်သုံးပုံ ဘာသာပြန်သူ ==
*[[ရှင်အရဟံ]] - ဗုဒ္ဓသာသနာသန့်ရှင်း ထွန်းလင်းစေသူ
*[[မနုဟာမင်း|မနူဟာမင်း]] (ခေါ်) မကုဋ- သုဝဏ္ဏဘူမိ သထုံမွန်မင်းဆက်၏ ၂၅ဆက်မြောက်မင်း
*[[ရာဇာဓိရာဇ်]] (ခေါ်) ဗညားနွဲ့ - [[ဟံသာဝတီ]]မွန်မင်းဆက်၏ ၉ဆက်မြောက်မင်း၊ [[အင်းဝ-ဟံသာဝတီ အနှစ်လေးဆယ်စစ်]]၏ အထင်ကရစစ်ဘုရင်
*[[အမတ်ဒိန်]] - ရာဇာဓိရာဇ်ဘုရင်၏ အတိုင်ပင်ခံအမတ်ကြီး
* [[ရှင်စောပု]] - မွန်ဘုရင်မကြီး <ref>{{Cite web |title=Kaowao Burmese Version<!-- Bot generated title --> |url=http://www.kaowao.org/b/art08-24.php |accessdate=18 August 2013 |archivedate=22 June 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090622045437/http://www.kaowao.org/b/art08-24.php }}</ref>
* [[ဓမ္မစေတီ|ဓမ္မစေတီမင်း]] (ခေါ်) ရာမာဓိပတိ- ဗုဒ္ဓဘာသာသာသနာတော် အတွက်ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့် ထင်ရှားသော မွန်ဘုရင်
* [[သမိန်ဗရမ်း]] - မွန်သူရဲကောင်း
* အမတ်ကြီး [[ဗညားဒလ (ဝန်ကြီး)|ဗညားဒလ]] - ဒုတိယမြန်မာနိုင်ငံတော်တည်ထောင်သူဘုရင့်နောင်၏ အတိုင်ပင်ခံဝန်ကြီးချုပ်၊ အဂ္ဂမဟာသေနာပတိ
*[[မဟာရဋ္ဌသာရ၊ သျှင်|ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ]] - အင်းဝခေတ်စာဆိုတော်ရဟန်း
*[[:en:Rama_I|ဗုဒ္ဓ ယော့ဖာ စုဠာလောက]] (ရာမ၁) ''-'' ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ၏ [[ချက္ကရီမင်းဆက်]] တည်ထောင်သူဘုရင်<ref>https://www.bbc.com/burmese/in-depth-47977744</ref>
*[[:en:Amarindra|အမရိန္ဒြာ]] - ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ၏ [[ချက္ကရီမင်းဆက်]] တည်ထောင်သူ ရာမ(၁)ဘုရင်၏ [[ထိုင်းနိုင်ငံ၏ မိဖုရားခေါင်များ|မိဖုရားခေါင်]]ကြီး၊ ရာမ(၂)ဘုရင်၏ မယ်တော်
*[[ဗညားဒလ]] - ဒုတိယဟံသာဝတီမင်းဆက်၏ နောက်ဆုံး ဘုရင်
*မိတလထော (ဟံသာဝတီ တိဿရာဇာမင်းမိဖုရား)
*မွန်သူဌေးကြီး(နိုင်အောက်)
*[[မကုဋ]] (ခေါ်) [[:en:Mongkut|မောင်းကွတ်]] - ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ ချက္ကရီမင်းဆက်၏ ၄ဆက်မြောက်မင်း၊ ထိုင်းနိုင်ငံကိုခေတ်မှီအောင်အစပြုခဲ့သူ
*[[မောင်ထော်လေး၊ စစ်ကဲ|မောင်ထော်လေး]] - စစ်ကဲ
*ဦး[[နာအောက်၊ ဦး|နာအောက်]] - ကိုလိုနီခေတ် မီးသင်္ဘောသူဋ္ဌေး
*[[သွင်၊ ဦး ဆာ|ဆာဦးသွင်]] - ကိုလိုနီခေတ် သူဌေးကြီး၊ မြန်မာနိုင်ငံ [[ကုန်သည်များနှင့် စက်မှုလက်မှု လုပ်ငန်းရှင်များအသင်း]]ကို စတင်တည်ထောင်သူ
*[[မောင်ကြီး၊ ဆာ ဂျေအေ|ဆာဂျေအေမောင်ကြီး]] - ကိုလိုနီခေတ် မြန်မာလူမျိုး ပထမဆုံး ဘုရင်ခံ
*[[မြန်မာ့ ပထမဆုံးများ|မြန်မာ့ ပထမဆုံး]] အနောက်တိုင်းဆရာဝန် [[ရှောလူး၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာရှောလူး]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ကာယဗလလေ့ကျင့်သူ ဒေါက်တာ[[ချစ်ထွန်း၊ ဦး (ဝေါ်လတာ)|ဝေါ်လတာချစ်ထွန်း]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ပါရဂူ [[ဘဟန်၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာဘဟန်]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး နိုင်ငံတော်အဓိပတိ [[ဒေါက်တာဘမော်]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အမျိုးသမီး မင်းတိုင်ပင်အမတ် [[နှင်းမြ၊ ဒေါ်|ဒေါ်နှင်းမြ]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အသည်းအစားထိုးကုဆရာဝန်ကြီး [[နော်မန်လှ၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာနော်မန်လှ]]
* ခေတ်စမ်းစာပေကို ဦးဆောင်ခဲ့သူ [[မင်းသုဝဏ်]] ( [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ]] ဦး[[ထင်ကျော်၊ ဦး|ထင်ကျော်]]၏ ဖခင်)
*[[ဇာဂနာ(ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်)|ဇာဂနာ]] - ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်
*[[ထူးအိမ်သင်]] - တေးရေးတေးဆို
*[[မျိုးကျော့မြိုင်]] - တေးရေးတေးဆို၊ မြန်မာ့ ဟစ်ဟော့လောကကို စတင်ခဲ့သူ
*ဗညားနိုင် - အိုင်းရင်းခရော့စ် ([[Iron Cross|Iron Cross)]] တီးဝိုင်းအဖွဲ့ဝင်
*[[မင်းကိုနိုင်]] - ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်
*ဦး[[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|မြင့်ဆွေ]] - ဒုတိယ သမ္မတ
*[[:en:Anand_Panyarachun|အာနန်ပန်ယာချွန်]] - ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်
*[[နန္ဒာလှိုင်]] - မြန်မာရုပ်ရှင်မင်းသမီး
*[[:en:Natapohn_Tameeruks|နက်သာပွန်တီမီရက်]] - ထိုင်းရုပ်ရှင်မင်းသမီး၊ Taew ဟု နိုင်ငံတကာတွင်ကျော်ကြားသူ
*[[အိချောပို]] - သရုပ်ဆောင်၊ မော်ဒယ်
*[[အာဘွိုင်း]] - ဟစ်ဟော့အဆိုတော်
*မိစန္ဒီ - အမျိုးသမီးဟစ်ဟော့အဆိုတော်<ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://www.mmload.com/news/64534 |accessdate=12 November 2020 |archivedate=19 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210419064932/https://www.mmload.com/news/64534 }}</ref>
== မွန်အလံများ ==
({{mnw|အလာံဂကူမန်}})
<gallery>
ဖိုင်:Flag of the Mon people.png|မြန်မာနိုင်ငံရှိမွန်အမျိုးသားအလံ
ဖိုင်:Mon Thai Flag.jpg|ထိုင်းနိုင်ငံရှိမွန်အမျိုးသားအလံ
ဖိုင်:The flag of the Mon people Paphaya Rajasri King.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ အေဒီ၂၄၁-၂၁၈
ဖိုင်:Paphaya Rajasri King.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ
ဖိုင်:Swan-shaped national flag.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ- အေဒီ ၁၁၁၆
ဖိုင်:Flag of Mon State (2018).svg|[[မွန်ပြည်နယ်]]အလံ
</gallery>
== မှတ်စုများ==
{{notelist}}
{{reflist}}
== ကိုးကား ==
<references/>
* ရာမညမိုးစွေ၏ မွန်ဂီတနိဒါန်း
* ဒေါက်တာမင်းတင်မွန်၏ မွန် - မြန်မာ စာပေပေါင်းကူး
{{မြန်မာပြည် လူမျိုးများ}}
[[Category:မွန်လူမျိုးများ]]
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံလူမျိုးများ]]
1sgzefd79ey53u8mjfr55lnavnblb5a
755875
755871
2022-08-22T04:24:29Z
Ninjastrikers
22896
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox ethnic group
|group= မွန်
| native_name = {{lang|mnw|မည် မန် မောန်}}
| native_name_lang = my
|image=20200206 150859 Mon Girls in Mawlamyaing Myanmar anagoria.JPG
| pop = {{circa}} ၁.၇ သန်း
| region1 = {{flag|Myanmar}}
| pop1 = {{circa}} ၁.၁ သန်း{{efn|According to [[CIA Factbook]], the Mon make up 2% of the total population of Myanmar (55 million) or approximately 1.5 million people.}}
| ref1 = <ref name="CIA geos">{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/burma/ |title=The World Factbook|publisher=CIA.gov |access-date=January 24, 2018}}</ref>
| region2 = {{flag|Thailand}}
| pop2 = ၂၀၀,၀၀၀{{efn|name=burmese|အခြားနိုင်ငံများတွင် နေထိုင်သော မွန်လူမျိုး အရေအတွက် အတိအကျကို မသိရှိရပေ။ သန်းခေါင်စာရင်းတွင် ယင်းတို့အား ဗမာ သို့မဟုတ် အခြား အာရှလူမျိုးများအဖြစ် ရေတွက်လေ့ရှိသည်။}}
| region3 = {{flag|Laos}}
| pop3 = ၁,၀၀၀{{efn|name=burmese|အခြားနိုင်ငံများတွင် နေထိုင်သော မွန်လူမျိုး အရေအတွက် အတိအကျကို မသိရှိရပေ။ သန်းခေါင်စာရင်းတွင် ယင်းတို့အား ဗမာ သို့မဟုတ် အခြား အာရှလူမျိုးများအဖြစ် ရေတွက်လေ့ရှိသည်။}}
|ref1=<ref name="CIA geos">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |publisher=cia.gov |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180117070224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |archivedate=17 January 2018 |accessdate=24 January 2018}}</ref>
|rels=[[ထေရဝါဒ]] [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] [[ဟိန္ဒူဘာသာ]]
|langs=[[မွန်ဘာသာစကား|မွန်]]၊ [[မြန်မာဘာသာစကား|ဗမာ]]၊ [[ထိုင်းဘာသာစကား|ထိုင်း]]
|related=[[ခမာလူမျိုး|ခမာ]] နှင့် အခြား [[ဩစထြိုအေးရှားတစ်]] ဘာသာစကားပြောဆိုသူများ
|image caption=ရိုးရာအဝတ်အစားနှင့်မွန်မိန်းကလေးမော်လမြိုင်သူ}}
'''မွန်လူမျိုး''' ({{lang-mnw|ဂကူမည်(ဂကူမန်)}})သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ [[မြန်မာတိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်များ|တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စု]]ထဲတွင် တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်ရေးခေတ် မတိုင်ခင်က မွန်တို့ကို တလိုင်းဟု တရုတ်နန်ချောင်တို့က ခေါ်ကြသည်။မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရမှသာ တလိုင်းမှ မွန်လူမျိုးဟုအမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ တစ်ခါက [[ရာဇာဓိရာဇ်]] မင်းနှင့် အခြား ဘုန်းတန်ခိုးအာဏာ ကြီးမားသော မင်းများလည်း မွန်လူမျိုးထဲမှ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးပါသည်။ သမိုင်းထဲတွင် မွန်ဘုရင်မကြီး [[ရှင်စောပု]]သည်လည်း မြန်မာ့သမိုင်းတွင် တစ်ပါးတည်းသော ဘုရင်မကြီးဖြစ်သည်။ ၎င်း၏သားမက်ဖြစ်သည့် ဓမ္မစေတီမင်းသည်လည်း သာသနာတော် သန့်ရှင်းရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သူအဖြစ် သမိုင်းတွင် ထင်ရှားပါသည်။<ref>Professor [[G.H.Luce]] ၏ Old Burma, Early Pagan (1969)</ref>
[[File: Burma23.jpg|thumb|ဦးဖိုးကျား ရေးသော ခေတ်မီ မြန်မာရာဇဝင်အကျဉ်းစာအုပ်မှ.....]]
== နောက်ခံ သမိုင်းကြောင်းနှင့် ပေါ်ပေါက်လာပုံ ==
မွန်-ခမာတို့ အုပ်စုသည် တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်း ယန်စီမြစ်ဝှမ်း (Yangtze Kiang) တွင် စတင်အခြေတည် နေထိုင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ပါမောက္ခ G.H.Luce ၏ ''Old Burma, Early Pagan'' (1969) စာအုပ်တွင် ဤသို့ ဖော်ပြထားသည်။
===[[မွန်-ခမာ]] အုပ်စုဝင် ===
သမိုင်းပါမောက္ခ ဒေါက်တာသန်းထွန်းကလည်း အောက်ပါအတိုင်း မှတ်ချက်ချထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ "မွန်နှင့် ခမာလူမျိုးတို့ကား မွန်ဂိုလွိုက် အနွယ်ဝင်များ ဖြစ်၍ ဝ၊ ပလောင်၊ ရိယန်တို့မှာ မွန်ဂိုလွိုက်အနွယ်များ ဖြစ်သော်လည်း ဝ တို့၌ တောင်ဘက်အမျိုး (Australoid) ရောနှောမည်ဟု သံသယရှိသည်" ဟု ဆိုထားသည်။
မွန်ရာဇဝင်သမိုင်းတစောင်တွင် မွန်လူမျိုးတို့သည် ရှေးပဝေသဏီအခါက မွန်တိဟု အမည်တွင်လျက် ရှမ်း (စောထိုင် သို့မဟုတ် ထိုင်း)ခမာတို့နှင့်အတူကုန်းမြင့်တောင်တန်းကြီး တလျှောက် မြို့ရွာပြုစု နေထိုင်ကြကြောင်း၊ နောင်ကာလရှည်လျားမှ တောင်ဘက်သို့ ရွှေ့ဆင်း၍ အဆိုပါမြစ်ကြီးတို့၏ အဝရှိ အရပ်ဒေသတို့တွင် နေထိုင်ကြသည်" ဟုဆိုသည်
ခမာတို့သည်ယိုးဒယားတို့နှင့်စစ်ဖြစ်သောအခါ ခမာမျိုးနွယ်စုဝင်မွန်တို့သည်လည်း စစ်ရှုံး၍စစ်ပြေးရင်းမြန်မာပြည်အောက်ပိုင်းသို့ချည်းနှင်းဝင်ရောက်နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်လူမျိုးတို့၏ အစဦး မင်းနေပြည်တော်သည် မဂဒူး ဖြစ်ပြီး ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်တို့၏ မင်းနေပြည်တော်မှာ လန်ဖန်း (ယခုထိုင်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း) ဖြစ်သည်။
ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းရှိ မွန်တို့မှာ ဆုံးခန်းတိုင် ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ရသော်လည်း [[ခမာ]]တို့မှာမူ ထိုင်းတို့နှင့် သမိုင်းတလျှောက် စစ်ပြုကာ ဆက်လက်နေထိုင်နိုင်ခဲ့ပြီး ယနေ့တွင် [[ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ]]အဖြစ် ရပ်တည်နေနိုင်သေးသည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ မွန်တို့မှာ ပုဂံ အင်အားနည်းချိန်တွင် [[မဂဒူးမင်းဆက်]]ကို ထူထောင်ကာ မုတ္တမကို ဗဟိုပြုကာ ပြန်လည်ဦးမော့ခဲ့သော်လည်း ရှေးမွန်တို့၏ မြင့်မားခြင်းကို ပြန်မရနိုင်တော့ပေ။ နောက်ပိုင်းတွင် ဟံသာဝတီ (ပဲခူး) မှာ မင်းနေပြည်တော် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မွန်လူမျိုးတို့သည် (၉) ရာစုမှ (၁၁) ရာစု၊ (၁၃)ရာစုမှ (၁၆)ရာစုအထိနှင့် (၁၈)ရာစုတွင် နှစ်အပိုင်းအခြား တိုတောင်းသည့် ကာလများအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ <ref>ဦးဘသန်းရေး၏ မြန်မာ့ရာဇဝင်</ref>
=== ရှေးဟောင်းမွန်လူမျိုးများ ===
ရှေးဟောင်း ပျူလူမျိုးများ ထက်နောက်ကျမှ မြန်မာနိုင်ငံ မှ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာကို ရရှိသောလူမျိုး တစ်မျိုးမှာ မွန်ခမာ အနွယ်ဝင် မွန်လူမျိုး ဖြစ်သည်။ အရှေ့အာရှတိုက်ဆိုင်ရာ သမိုင်းပညာရှင်များ ဖြစ်ကြသည့် အိုနယ်လုစ်နှင့် ဟာဘတ် အေစတက်တို့က အာရှတိုက် တောင်ပိုင်းဒေသများသို့ဝင်ရောက်လာသည့် မောင်းဂွတ် အနွယ်ဝင်များဟု ဆိုကြသည် သို့သော် တိဗက် တရုတ်နှင့် ထိုင်း တရုတ် အနွယ်ဝင်များနှင့် မဆိုင်ပဲ ဩစထရို အေရှတစ်အုပ်စုဝင် လူမျိုးနွယ်များ အဖြစ် မွန် ခမာလူမျိုးများအား သတ်မှတ်ကြသည်။
အိန္ဒိယပြည် ဒဏ္ခိဏ ကုန်းမြေတဝိုက်ရှိ မွန်းဒတ်စ် လူမျိုးများ၊ ဘင်္ဂလားနယ်ရှိ ဆန်သာလ် လူမျိုးများ၊ အာသံနယ်ရှိ ခါဆီးလူမျိုးများ၊ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ပလောင်၊ ဝ၊ မွန်လူမျိုးများသည် မူလက လူမျိုးတမျိုးတည်း ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ယူဆကြသည်။ သို့သော် အာရှ တိုက်တောင်ပိုင်းသို့ ဝင်ရောက်လာကြရင်း အိန္ဒိယ၊ မြန်မာ၊ အင်ဒိုချိုင်းနား ကျွန်းဆွယ် ဒေသများသို့ ပြန့်နှံ့သွားကြသည်ဟု သမိုင်း သုတေသီများက ယူဆကြသည်။ မွန်လူမျိုးများ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့ ဝင်ရောက် မလာခင်က ၎င်းတို့နှင့် အနွယ်တူ ခမာလူမျိုးများနှင့် အတူ အင်ဒိုချိုင်းနား တဝိုက်တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြကြောင်း သမိုင်းဝင် အထောက်အထားများ တွေ့ရှိရသည်။ ယိုးဒယား (ထိုင်း) များမှာ ၁၃ ရာစု လောက်ကမှ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသည်။
အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ် မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းဒေသတဝိုက်တွင် ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် မြို့ဟောင်းမြို့ပျက်များ၊ ဘာသာ ကိုးကွယ်မှု ဆိုင်ရာ ရှေးဟောင်း ကျောက်စာများကို တွေ့ရှိရသည်။ မွန်ရာဇဝင်ဟောင်းများ၌ မဲနမ်မြစ်ဝှမ်း မြောက်ပိုင်းဒေသကို ယောနကတိုင်း-ဟရိပုဉ္စပြည်နယ်၊ တောင်ပိုင်းဒေသကို အယဇ္ဈယတိုင်း-ဒွါရဝတီပြည်နယ်ဟု ရေးသားဖော်ပြသည် ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် အိန္ဒိယ တောင်ပိုင်း ဒေသများနှင့် ကူးလူးဆက်ဆံခဲ့ကြပြီး ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် အခြား ယဉ်ကျေးမှုများကိုလက်ခံကျင့်သုံးခဲ့ကြသည်။
၃ ရာစု ဝန်းကျင် လောက်တွင် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် စမ္ပပြည်နယ်နှင့်လည်းကောင်း၊ ၅ ရာစု လောက်တွင် စတင် တည်ထောင် ၍ ၁၃ ရာစုခန့်အထိ အင်ဒိုချိုင်းနားကျွန်းဆွယ်နှင့် အရှေ့အာရှတိုက် တောင်ပိုင်းတွင် ကြီးကျယ် ကောင်းစားခဲ့သည့် ခမာ လူမျိုးများ၏နိုင်ငံတော်ကြီးနှင့် ရှေးဟောင်းမွန်လူမျိုးများသည် ဆက်သွယ်မှုများ ရှိခဲ့ကြသည်။ ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းဒေသ တဝိုက်တွင် နှစ်ကာလများစွာ နေထိုင်ပြီးမှ မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းဒေသ ဖြစ်သည့် တနင်္သာရီ ဘက်သို့ ပြန့်နှံ့ဝင်ရောက်လာကြသည်။ ထို့နောက် ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းများနှင့်၊ စစ်တောင်း၊ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်၊ [[ပဲခူး]]ဘက်သို့ ပြန့်နှံ့လာပြီး ၉ ရာစုနှစ်ခန့်တွင် ဥဿာပဲခူးပြည်နှင့် မာလမင်းဆက်ကို ထူထောင်ကြသည်။{{cn}}
ထိုသို့ထူထောင်စဉ် မြန်မာနိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းဘက်ကို အခြေစိုက် ထူထောင်ရန် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ကြသည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ တောင်ပိုင်း ချိုလာမင်းဆက် ဘုရင်များနှင့် တိုက်ခိုက်ကြရသည့် စစ်ပွဲများအကြောင်း မွန်ရာဇဝင်များ၌ ရေးသားထားသည်။ ၁၀ ရာစုခန့်က အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ချိုလာမင်းဆက် ရာဂျန်ဒရာမင်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းကို တိုက်ခိုက် သိမ်းပိုက်ထားကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။
ခမာ လူမျိုးတို့၏ ကမ္ဗောဒီးယားနိုင်ငံ တန်ခိုးကြီးမားခဲ့စဉ်က မွန်လူမျိုးတို့၏ မြို့ပြ ပြည်နယ်များကို ယင်းတို့နိုင်ငံ၏ အစိတ်အပိုင်းတခု အဖြစ် ဆက်ဆံခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ [[အနော်ရထာ]] မင်း လက်ထက်တွင် ပျူမြန်မာဥဿပဲခူးအား မဲနမ်မြစ်ဝှမ်းမှ ဂျွန်း (ဂျွမ်း) စစ်သည်များ လာရောက် တိုက်ခိုက်၍ အနော်ရထာဘုရင်၏ တပ်များက သွားရောက် ကူညီရကြောင်း ရာဇဝင်သမိုင်းများ၏ ရေးသားထားချက်များကိုလည်း ဆက်စပ်လေ့လာကြည့်နိုင်သည်။ရှေးဟောင်း မွန်လူမျိုးများသည် ထိုင်းနိုင်ငံဒွါရဝတီကို ရောက်ရှိလာပြီး ရာစုနှစ် အနည်းငယ်အတွင်း ပြန့်နှံ့သွားကြသည်။
၁၄ ရာစုခန့်တွင် မွန်လူမျိုးတို့ အပြည်ပြည် အကွဲကွဲ အပြားပြား အမင်းမင်း ဖြစ်နေခြင်းအား စတင်ထူထောင်သည့် ဝါရီရူမင်းဆက် ရာဇာဓိရာဇ်ဘုရင်က ပထမဦးဆုံးအကြိမ် စည်းလုံးသိမ်းသွင်းခဲ့သည်။ မွန်လူမျိုးတို့၏ မြို့ဟောင်းများ စေတီများ ကိုးကွယ်မှု ဆိုင်ရာနှင့် ယဉ်ကျေးမှုများအား လေ့လာတွေ့ရှိချက်တွင် ဗြဟ္မဏနှင့် မဟာယနများ ထေရဝါဒ ဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် ရောနှော တွေ့ရှိရသည်။ ဗိသုကာ နည်းပညာမှာ ပျူမြန်မာတို့ရဲ့ နည်းပညာကို တုပ၍
ပျူမြန်မာစာပေကို ကူးယူ၍ သုံးစွဲပြီး အက္ခရာ အရေးအသားမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့တောင်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းဒေသသုံး ပလ္လဝ အက္ခရာမျိုးနှင့် ဆင်တူလေသည်။
<ref>ရာဇဓိရာဇ် အရေးတော်ပုံ။ ဗညားဒလ</ref>
<ref>အရှေ့တောင်အာရှ ရာဇဝင်၊ ဟော-၁၉၅၅</ref>
<ref>မြန်မာ ရာဇဝင် (ဟာဗေး ၁၉၂၅)</ref>
<ref>မိတ်ဆိနာ-ခေတ်ဦး ဖုနန်-ဖန်-ပျူ နှင့် ရခိုင် ယိုးဒယားသင်းဂျာနယ်။</ref>
== ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဓလေ့ထုံးစံ ==
မွန်လူမျိုးတို့သည် AD 15ရာစုမှ မဂဒူး ထီးနန်း၊ စာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နေကြသူများဖြစ်သည်။{{cn}} မြန်မာလူမျိူးတို့၏ကနုတ်များဖြင့် ချယ်လှယ် ထားသော ရွှေဟင်္သာ သည် မွန်လူမျိုးများ၏ အထိမ်းအမှတ် အမှတ်အသားတစ်ခုဖြစ်သည်။ မွန်နိုင်ငံ တည်ရှိရာ ဒေသကို ရာမညဒေသ ဟုလည်းခေါ်ဆိုခဲ့ကြသည်။
=== ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု ===
မွန်လူမျိုးအများစုသည် [[ထေရဝါဒ]][[ဗုဒ္ဓဘာသာ]] ကို ကိုးကွယ်ကြသည်။
== စာပေ ==
မွန်လူမျိုး ကို [[မွန်ဘာသာ]]ဖြင့် ဂကူမန် ဟုရေးသားသည်။ မွန်စာပေတွင် [[ဗျည်း]] (၃၅) လုံးရှိပြီး၊ [[သရ]] (၁၂) လုံး ရှိသည်။
မွန်စာပေသည် အေဒီ ၅ ရာစုခန့်တွင် ပေါ်ပေါက်နေပြီ ဖြစ်ကြောင်း စတင်တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ပလ္လဝလူမျိုးတို့၏ ပလ္လဝအက္ခရာကို အခြေခံ၍ မွန်စာကို တီထွင်ခဲ့ကြသည်။ သထုံခေတ်တွင် မွန်စာပေ ကောင်းစွာ ထွန်းကားနေပြီဖြစ်ကြောင်း သုဝဏ္ဏဘူမိ ဝန်းကျင်တွင် တွေ့ရှိရသော မွန်ကျောက်စာများက ဖော်ပြနေသည်။ ယိုးဒယားနိုင်ငံတောင်ပိုင်း ပရပထုံကျောက်စာကိုကြည့်၍ ခရစ်နှစ် ၅ ရာစုခန့်တွင် မွန်တို့ မွန်စာကို ကောင်းစွာရေးတတ် ဖတ်တတ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း သိနိုင်သည်။
မွန်စာပေသမိုင်းကို ဆန်းစစ်မည်ဆိုလျှင် [[ကျောက်စာ]]၊ [[မင်စာ]]၊ [[အုတ်ခွက်စာ]]၊ [[ခေါင်းလောင်းစာ]]၊ [[စဉ့်ကွင်းစာ]]၊ [[အင်္ဂတေစာ]]၊ [[ပုရပိုဒ်စာ]]၊ [[ပေစာ]]၊ [[ပုံနှိပ်စာ]] စသည်ဖြင့် ပုံစံအမျိုးမျိုးတွေ့ရှိနိုင်သည်။ ပိဋကတ်တော်ဆိုင်ရာကျမ်း၊ ရာဇာဝင်ကျမ်း၊ ဆေးကျမ်း၊ ဓာတ်ကျမ်း၊ ဗေဒင်ကျမ်း၊ ပျို့ကဗျာလင်္ကာကျမ်း၊ ပုံဝတ္ထုများ၊ စကားပြေအရေးအသားများ စသည်ဖြင့် စုံလင်လှသည်။
မွန်ဘာသာစကားသည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ကြသော မွန်လူမျိုးတို့အသုံးပြုသည့်အရှေ့တောင်အာရှသုံး ဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်သည်။ မွန်ဘာသာစကားသည် ကမ္ဘောဒီးယား ဘာသာစကားနှင့် ဆင်တူသော်လည်း အရှေ့တောင်အာရှ ဒေသရှိ ဘာသာစကား အများစုကဲ့သို့ အသံအနိမ့်အမြင့် အတက်အကျရှိသော ဘာသာစကားမဟုတ်ပေ။ ယနေ့ မွန်ဘာသာစကားကို လူဦးရေ တစ်သန်းထက်နည်းသောသူများက ပြောဆိုလျက်ရှိကြသည်။ မကြာသေးမီနှစ်များကမွန်ဘာသာစကားအသုံးပြုမှုမှာ အထူးသဖြင့် ငယ်ရွယ်သောမျိုးဆက်အတွင်း လျင်မြန်စွာကျဆင်းလျက်ရှိသည်။ မွန်မျိုးနွယ် အများစုသည် ဗမာဘာသာစကား တစ်မျိုးတည်းကိုသာ ပြောဆိုကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မွန်ဘာသာစကား ပြောဆိုသူအများစုသည် မွန်ပြည်နယ်တွင် နေထိုင်ကြပြီး တနင်္သာရီတိုင်း နှင့် ကရင်ပြည်နယ် တို့တွင်လည်း မွန်စကားကို ပြောဆိုကြသည်။
=== မွန်-မြန်မာ စာပေယဉ်ကျေးမှု ပေါင်းကူး ===
မွန် နှင့် ဗမာတို့၏ ဘာသာစကားနှင့် ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းကူးချိန်သည် မွန်နှင့် မြန်မာတို့ ကျောက်ဆည် နယ်တွင် ဆုံတွေ့၍ အတူတကွ နေထိုင်ခဲ့သောအချိန်မှ စတင်ခဲ့သည်။
ထိုအချိန်အတွင် မွန်တို့သည် မြေပြန့်လွင်ပြင်တွင် လယ်ယာလုပ်ငန်းဖြင့် အေးချမ်းသာယာစွာ နေထိုင်ခဲ့သည်မှာ အနှစ်သုံးထောင်ခန့်ပင် ကြာညောင်းခဲ့ပြီး၍ ယဉ်ကျေးမှုအရာတွင် အလွန်မြင့်မား နေပါသည်။ မွန်တို့၏ အချက်အချာနိုင်ငံဖြစ်သော ဒွါရဝတီနိုင်ငံသည်လည်း တန်ခိုးကြီးမားနေချိန် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မွန်တို့သည် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ ပိဋကတ်တော်များနှင့်တကွ စာပေအရေးအသားများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ထားကြပြီးဖြစ်၍ စိတ်သဘောထား နူးညံ့သိမ်မွေ့နေသူများ ဖြစ်ကြပေသည်။
ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တွင် သမိုင်းပါမောက္ခအဖြစ် ထမ်းဆောင်ယင်း ပြည်ထောင်စုသားများကြားတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာနေထိုင်ကာ [[ကျန်စစ်သား]]မင်း၏ မွန်ကျောက်စာ (၁၂) တိုင်ကို ဖတ်၍ အက်ပီဂရပ်ဖီယာဗားမင်နီကာ ခေါ် မြန်မာကျောက်စာပေါင်းချုပ် စာအုပ်ကို တည်းဖြတ်ပြုစုပေးခဲ့သော အလွန်လေးစားအပ်သည့် ပါမောက္ခချုပ်၏ ယူဆချက်သည်လည်း ဒေါက်တာသန်းထွန်း၏ ယူဆချက်နှင့် ထပ်တူထပ်မျှပင်ဖြစ်သည်။
== အနုပညာ ယဉ်ကျေးမှု ==
မွန်တို့သည် [[ပန်းပဲ]]၊ [[ပန်းထိမ်]]၊ [[ပန်းတဉ်း]]၊ [[ပန်းတော့]]၊ [[ပန်းရန်]]၊ [[ပန်းပု]]၊ [[ပန်းတမော့]]၊ [[ပန်းပွတ်]]၊ [[ပန်းချီ]]၊ [[ပန်းယွန်း]] စသည့် ပန်း ၁၀ မျိုး အတတ်နှင့် အဆောက်အဦးများ တည်ဆောက်ခြင်း၊ အင်္ဂတေရုပ်လုံးများ ထွင်းထုခြင်း စသည့် လက်မှုပညာများကို သထုံခေတ်တွင် ကောင်းစွာ တတ်မြောက်နေပြီဖြစ်သည်။ သထုံဝန်းကျင်တွင် ဂဝံကျောက်ဆစ် လက်ရာများ ကျန်ရစ်နေသည်ကို ယခုတိုင် တွေ့မြင်နိုင်သည်။ [[ကျောက်သင်ပုန်း]]လုပ်ငန်းသည် မွန်တို့၏ လက်မှုပညာတစ်ခု ဖြစ်သည်။
=== တူရိယာ ===
မွန်လူမျိုးတို့၏ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု တူရိယာမှာ [[မိကျောင်း(တူရိယာ)]] ဖြစ်သည်။
==ထင်ရှားသော မွန်လူမျိုးများ==
==ရှၚ်ဗုဒ္ဓဃောသ(ရာမညပုတ္တော ဗုဒ္ဓဃောသော) ပိဋကတ်သုံးပုံ ဘာသာပြန်သူ ==
*[[ရှင်အရဟံ]] - ဗုဒ္ဓသာသနာသန့်ရှင်း ထွန်းလင်းစေသူ
*[[မနုဟာမင်း|မနူဟာမင်း]] (ခေါ်) မကုဋ- သုဝဏ္ဏဘူမိ သထုံမွန်မင်းဆက်၏ ၂၅ဆက်မြောက်မင်း
*[[ရာဇာဓိရာဇ်]] (ခေါ်) ဗညားနွဲ့ - [[ဟံသာဝတီ]]မွန်မင်းဆက်၏ ၉ဆက်မြောက်မင်း၊ [[အင်းဝ-ဟံသာဝတီ အနှစ်လေးဆယ်စစ်]]၏ အထင်ကရစစ်ဘုရင်
*[[အမတ်ဒိန်]] - ရာဇာဓိရာဇ်ဘုရင်၏ အတိုင်ပင်ခံအမတ်ကြီး
* [[ရှင်စောပု]] - မွန်ဘုရင်မကြီး <ref>{{Cite web |title=Kaowao Burmese Version<!-- Bot generated title --> |url=http://www.kaowao.org/b/art08-24.php |accessdate=18 August 2013 |archivedate=22 June 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090622045437/http://www.kaowao.org/b/art08-24.php }}</ref>
* [[ဓမ္မစေတီ|ဓမ္မစေတီမင်း]] (ခေါ်) ရာမာဓိပတိ- ဗုဒ္ဓဘာသာသာသနာတော် အတွက်ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့် ထင်ရှားသော မွန်ဘုရင်
* [[သမိန်ဗရမ်း]] - မွန်သူရဲကောင်း
* အမတ်ကြီး [[ဗညားဒလ (ဝန်ကြီး)|ဗညားဒလ]] - ဒုတိယမြန်မာနိုင်ငံတော်တည်ထောင်သူဘုရင့်နောင်၏ အတိုင်ပင်ခံဝန်ကြီးချုပ်၊ အဂ္ဂမဟာသေနာပတိ
*[[မဟာရဋ္ဌသာရ၊ သျှင်|ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ]] - အင်းဝခေတ်စာဆိုတော်ရဟန်း
*[[:en:Rama_I|ဗုဒ္ဓ ယော့ဖာ စုဠာလောက]] (ရာမ၁) ''-'' ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ၏ [[ချက္ကရီမင်းဆက်]] တည်ထောင်သူဘုရင်<ref>https://www.bbc.com/burmese/in-depth-47977744</ref>
*[[:en:Amarindra|အမရိန္ဒြာ]] - ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ၏ [[ချက္ကရီမင်းဆက်]] တည်ထောင်သူ ရာမ(၁)ဘုရင်၏ [[ထိုင်းနိုင်ငံ၏ မိဖုရားခေါင်များ|မိဖုရားခေါင်]]ကြီး၊ ရာမ(၂)ဘုရင်၏ မယ်တော်
*[[ဗညားဒလ]] - ဒုတိယဟံသာဝတီမင်းဆက်၏ နောက်ဆုံး ဘုရင်
*မိတလထော (ဟံသာဝတီ တိဿရာဇာမင်းမိဖုရား)
*မွန်သူဌေးကြီး(နိုင်အောက်)
*[[မကုဋ]] (ခေါ်) [[:en:Mongkut|မောင်းကွတ်]] - ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံ ချက္ကရီမင်းဆက်၏ ၄ဆက်မြောက်မင်း၊ ထိုင်းနိုင်ငံကိုခေတ်မှီအောင်အစပြုခဲ့သူ
*[[မောင်ထော်လေး၊ စစ်ကဲ|မောင်ထော်လေး]] - စစ်ကဲ
*ဦး[[နာအောက်၊ ဦး|နာအောက်]] - ကိုလိုနီခေတ် မီးသင်္ဘောသူဋ္ဌေး
*[[သွင်၊ ဦး ဆာ|ဆာဦးသွင်]] - ကိုလိုနီခေတ် သူဌေးကြီး၊ မြန်မာနိုင်ငံ [[ကုန်သည်များနှင့် စက်မှုလက်မှု လုပ်ငန်းရှင်များအသင်း]]ကို စတင်တည်ထောင်သူ
*[[မောင်ကြီး၊ ဆာ ဂျေအေ|ဆာဂျေအေမောင်ကြီး]] - ကိုလိုနီခေတ် မြန်မာလူမျိုး ပထမဆုံး ဘုရင်ခံ
*[[မြန်မာ့ ပထမဆုံးများ|မြန်မာ့ ပထမဆုံး]] အနောက်တိုင်းဆရာဝန် [[ရှောလူး၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာရှောလူး]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ကာယဗလလေ့ကျင့်သူ ဒေါက်တာ[[ချစ်ထွန်း၊ ဦး (ဝေါ်လတာ)|ဝေါ်လတာချစ်ထွန်း]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး ပါရဂူ [[ဘဟန်၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာဘဟန်]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး နိုင်ငံတော်အဓိပတိ [[ဒေါက်တာဘမော်]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အမျိုးသမီး မင်းတိုင်ပင်အမတ် [[နှင်းမြ၊ ဒေါ်|ဒေါ်နှင်းမြ]]
*မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အသည်းအစားထိုးကုဆရာဝန်ကြီး [[နော်မန်လှ၊ ဒေါက်တာ|ဒေါက်တာနော်မန်လှ]]
* ခေတ်စမ်းစာပေကို ဦးဆောင်ခဲ့သူ [[မင်းသုဝဏ်]] ( [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမ္မတ]] ဦး[[ထင်ကျော်၊ ဦး|ထင်ကျော်]]၏ ဖခင်)
*[[ဇာဂနာ(ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်)|ဇာဂနာ]] - ရုပ်ရှင်နှင့် သဘင်ပညာရှင်
*[[ထူးအိမ်သင်]] - တေးရေးတေးဆို
*[[မျိုးကျော့မြိုင်]] - တေးရေးတေးဆို၊ မြန်မာ့ ဟစ်ဟော့လောကကို စတင်ခဲ့သူ
*ဗညားနိုင် - အိုင်းရင်းခရော့စ် ([[Iron Cross|Iron Cross)]] တီးဝိုင်းအဖွဲ့ဝင်
*[[မင်းကိုနိုင်]] - ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်
*ဦး[[မြင့်ဆွေ (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|မြင့်ဆွေ]] - ဒုတိယ သမ္မတ
*[[:en:Anand_Panyarachun|အာနန်ပန်ယာချွန်]] - ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်
*[[နန္ဒာလှိုင်]] - မြန်မာရုပ်ရှင်မင်းသမီး
*[[:en:Natapohn_Tameeruks|နက်သာပွန်တီမီရက်]] - ထိုင်းရုပ်ရှင်မင်းသမီး၊ Taew ဟု နိုင်ငံတကာတွင်ကျော်ကြားသူ
*[[အိချောပို]] - သရုပ်ဆောင်၊ မော်ဒယ်
*[[အာဘွိုင်း]] - ဟစ်ဟော့အဆိုတော်
*မိစန္ဒီ - အမျိုးသမီးဟစ်ဟော့အဆိုတော်<ref>{{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=https://www.mmload.com/news/64534 |accessdate=12 November 2020 |archivedate=19 April 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210419064932/https://www.mmload.com/news/64534 }}</ref>
== မွန်အလံများ ==
({{mnw|အလာံဂကူမန်}})
<gallery>
ဖိုင်:Flag of the Mon people.png|မြန်မာနိုင်ငံရှိမွန်အမျိုးသားအလံ
ဖိုင်:Mon Thai Flag.jpg|ထိုင်းနိုင်ငံရှိမွန်အမျိုးသားအလံ
ဖိုင်:The flag of the Mon people Paphaya Rajasri King.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ အေဒီ၂၄၁-၂၁၈
ဖိုင်:Paphaya Rajasri King.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ
ဖိုင်:Swan-shaped national flag.jpg|မွန်ဘုရင်အလံ- အေဒီ ၁၁၁၆
ဖိုင်:Flag of Mon State (2018).svg|[[မွန်ပြည်နယ်]]အလံ
</gallery>
== မှတ်စုများ==
{{notelist}}
{{reflist}}
== ကိုးကား ==
<references/>
* ရာမညမိုးစွေ၏ မွန်ဂီတနိဒါန်း
* ဒေါက်တာမင်းတင်မွန်၏ မွန် - မြန်မာ စာပေပေါင်းကူး
{{မြန်မာပြည် လူမျိုးများ}}
[[Category:မွန်လူမျိုးများ]]
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံလူမျိုးများ]]
ln53tiido95k5ojo33wr73v8c12gze4
ကချင်ပြည်နယ်
0
2842
755807
750644
2022-08-21T12:19:57Z
Kantabon
45503
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
<!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->
|name = ကချင်ပြည်နယ်
|native_name = <br>{{nobold|Kachin State (or)Wunpawng Mungdaw}}
|settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|ပြည်နယ်]]
|image_skyline =
|image_alt =
|image_caption =
|image_flag = Flag of Kachin State.svg
|flag_alt =
|flag_size = 150px
|nickname =
|motto =
|image_map = Kachin State in Myanmar.svg
|mapsize = 150px
|map_alt =
|map_caption = ကချင်ပြည်နယ်တည်နေရာ
|pushpin_map = <!-- Burma -->
|pushpin_label_position =
|pushpin_map_alt =
|pushpin_map_caption =
|coordinates = {{coord|26|0|N|97|30|E|region:MM_type:adm1st|display=inline,title}}
|coor_pinpoint =
|coordinates_footnotes =
|subdivision_type = [[ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံ]]
|subdivision_name = {{flag|Myanmar}}
|subdivision_type1 = ဒေသ
|subdivision_name1 = မြောက်ပိုင်း
|established_title =
|established_date =
|seat_type = မြို့တော်
|seat = [[မြစ်ကြီးနားမြို့]]
|government_footnotes =
|leader_party =
|leader_title = ဝန်ကြီးချုပ်
|leader_name = ဦး[[ခက်ထိန်နန်]]
| leader_title1 = အစိုးရ
| leader_name1 = [[ကချင်ပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့]]
|leader_title2 = ဥပဒေပြုလွှတ်တော်
|leader_name2 = [[ကချင်ပြည်နယ် လွှတ်တော်]]
|leader_title3 = တရားစီရင်ရေး
|leader_name3 =[[ကချင်ပြည်နယ် တရားလွှတ်တော်]]
|unit_pref = Metric<!-- or US or UK -->
|area_footnotes =
|area_total_km2 = 89041.8
| area_rank = တတိယ
|area_note =
|elevation_footnotes =
|elevation_m =
|population_total = ၁,၆၈၉,၄၄၁
|population_as_of = ၂၁၀၄
|population_footnotes = <ref name="census-2014">{{cite book|title=သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|publisher=လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|location=နေပြည်တော်|date=မေ ၂၀၁၅|series=၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|volume=အတွဲ-၂|pages=၁၇|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref>
|population_density_km2 = auto
| population_rank = ဒဿမမြောက်
|population_demonym =
|population_note =
|demographics_type1 = လူနေမှု
|demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags -->
|demographics1_title1 = လူမျိုးများ
|demographics1_info1 = [[ကချင်လူမျိုး|ကချင်]]၊ [[ဇိုင်ဝါးလူမျိုး|ဇိုင်ဝါး]]၊ [[လီဆူလူမျိုး|လီဆူ]]၊ မြန်မာ-တရုတ်၊ [[နာဂလူမျိုး|နာဂ]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[ဗမာ]]
|demographics1_title2 = ကိုးကွယ်မှု
|demographics1_info2 =[[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]၊[[ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာ]]
|timezone1 = [[မြန်မာစံတော်ချိန်|MST]]
|utc_offset1 = +06:30
}}
'''ကချင်ပြည်နယ်'''သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ [[မြောက်ဘက်]]ဆုံးအပိုင်းတွင် ရှိသည်။ ကချင်ပြည်နယ်၏အရှေ့နှင့် [[မြောက်ဘက်]]တွင် [[တရုတ်နိုင်ငံ]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[ရှမ်းပြည်နယ်]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]နှင့် အနောက်ဘက်တွင် [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]တို့ တည်ရှိသည်။ ကချင်ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ [[မြစ်ကြီးနားမြို့]]ဖြစ်သည်။ အခြားသော အဓိကမြို့မှာ [[ဗန်းမော်မြို့]]၊ [[မိုးညှင်းမြို့]] တို့ဖြစ်သည်။ [[ကချင်လူမျိုး|ကချင်]]၊ [[ချင်းလူမျိုး|ချင်း]]၊ [[မြန်မာလူမျိုး|မြန်မာ]]၊ [[ရှမ်းလူမျိုး|ရှမ်း]]၊ [[နာဂလူမျိုး|နာဂ]] စသည့် တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများ အတူတကွ ပူးပေါင်းနေထိုင်ကြပြီး ပြည်ထောင်စုငယ်တစ်ခုအသွင် တည်ရှိနေသည်။
== သမိုင်းကြောင်း ==
ယခင်ကကျေးရွာ အကြီးအကဲ အဖြစ် ကချင်ဒူဝါတစ်ဦးစီ ရှိသည်။ ၎င်း၏ အိမ်ခေါင်း၌ ကျွဲချိုကဲ့သို့သော သစ်ပြားဖြင့် ပြုလုပ်သည့် အိမ်ချိုတပ်ဆင်ထားသည်။ ကျေးရွာအုပ်စုများနှင့် ဒူဝါ နယ်မြေများကို အုပ်ချုပ်ရန် ပြည်နယ် အစိုးရက တောင်အုပ်များနှင့် တောင်တန်း ဝန်ထောက်များကို ခန့်ထားပေးသည်။ လုံခြုံရေးနှင့် အုပ်ချုပ်မှု ကော်မီတီများကိုပါ ယခုအချိန်တွင် တွဲဘက်ပေးထားသည်။ ထုံးစံအရ ရိုးရာဥပဒေများသာ ရှိသည်။ ချိုးဖောက်ပါက ဝဋ်ကြွေး ပေးဆပ်ခြင်း ပြုရသည်။ `ဖဂါ´ခေါ် လက်ဆောင်အဖြစ် အဖိုးတန်ပစ္စည်း တစ်မျိုးမျိုးကို ကွမ်းဘိုးအဖြစ် ပေးရသည်။ `ဖဂါ´အဖြစ် ကျွဲ၊ မောင်း၊ ငွေ၊ ဖိုခနောက်၊ အဝတ်အထည်၊ ဓား၊ လှံ၊ သန္တာပုတီး၊ သေနတ် စသည်တို့ကို အသုံးပြုသည်။
ကချင်ပြည်နယ်ဟူ၍ဖြစ်လာမည့် ဒေသတွင် ရှေးက ရှမ်းလူမျိုးများနေထိုင်ခဲ့ကြပြီး ဗန်းမော်၊ မိုးကောင်း၊ မိုးညှင်း၊ ပူတာအို စသည့် မြို့များကို ပုဂံခေတ်မတိုင်မီကပင် ရှမ်းစော်ဘွားများက အစဉ်အဆက် အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ မိုးကောင်း၊ မိုးညှင်းမြို့များသည် အင်အားကောင်းပြီး ပြည်မ(အင်းဝ)ကို ထိပါးသည့်အခါထိပါးသည်။ အခြားထွန်းကားခဲ့သောမြို့များမှာ ဗန်းမော်၊ ကာမိုင်း၊ ဝိုင်းမော်စသည့်မြို့များဖြစ်သည်။ ဗန်းမော်သည် တရုတ်နှင့်ကုန်သွယ်သည့် နယ်စပ်မြို့ဖြစ်သည်။ ဘုရင်ခံအဆင့်ထားရှိပြီး ကင်းစခန်းများ၊ ခံတပ်များထားရှိသည်။ [[စော်ဘွား]]အဆက်ဆက်အုပ်စိုးခဲ့ကြပြီး တော်လှန်ပုန်ကန်မှုများကြောင့် [[ဘိုးတော်ဘုရား]]လက်ထက်တွင် စော်ဘွားစနစ်အားဖျက်သိမ်းပြီး မြို့ဝန်များ ထားရှိအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ [[သီပေါမင်း]]လက်ထက်တွင် မိုးကောင်းမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ဖျား၏အဓိကမြို့တော်ဖြစ်ခဲ့ပြီး တော်လှန်ပုန်ကန်မှုများဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
၁၈၂၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ အင်္ဂလိပ် (ဗြိတိသျှ) များ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ ၁၈၈၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၂၉ တွင် သီပေါမင်း နန်းကျပြီးနောက်ပိုင်း အင်္ဂလိပ်နယ်ချဲ့တို့သည် ၁၈၈၅ ဒီဇင်ဘာ ၅ ရက်နေ့၌ ဗန်းမော်ကို ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။၁၈၈၆ခုနှစ်တွင် မြန်မာမင်းတို့လက်ထက်က အုပ်ချုပ်မှုနယ်မြေအပိုင်းအခြားများအား ဖျက်သိမ်းကာ ၁၈၈၆ခုနှစ် ဇွန်လမှစ၍ အထက်မြန်မာနိုင်ငံတစ်ခုလုံးကို ဒီဗီးရှင်း (Division) ခရိုင်ကြီး (၄)ခု၊ ဒိစတြိတ် (District) စီရင်စု (၁၇)စုဖြင့် ခွဲခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ထိုအထဲတွင် မြောက်ပိုင်းခရိုင်ကြီး၏ စီရင်စု (၅)ခု၌ ဗန်းမော်စီရင်စု ပါဝင်ကာ အရေးပိုင်ဟုခေါ်သော ဗြိတိသျှအရာရှိတစ်ဦးမှ အုပ်ချုပ်သည်။<ref name="kch">{{cite web|url=https://www.kachinstate.info/attachments/download/?attach_id=1528|title=ကချင်ပြည်နယ်၏ ဒေသဆိုင်ရာအချက်အလက်များ|publisher=ကချင်ပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့ရုံး|accessdate=|archivedate=9 May 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210509112536/https://www.kachinstate.info/attachments/download/?attach_id=1528}}</ref> အင်္ဂလိပ်အစိုးရမှ ကချင်ပြည်နယ်တောင်ပိုင်းကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် ၁၉၂၀ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဟူးကောင်းချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို သိမ်းပိုက်ကာ ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင် မေခ၊ မလိခ မြစ်ဆုံ တြိဂံဒေသကို သိမ်းယူနိုင်ခဲ့သည်။ ကချင်လူမျိုးတွေ၏ နယ်မြေဒေသတစ်ခုလုံးကို အင်္ဂလိပ်တို့က Kachin Hill Tract Regulation ဥပဒေ ပြဋ္ဌာန်းကာ ပူတာအိုတောင်တန်းနယ်ခြားခရိုင်ဟူ၍ ဖွဲ့စည်းပြီး အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်များ သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းအထိ အမတ်ကြီး ဦးဖိုးစောဦးဆောင်သည့် တော်လှန်ရေးများဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းသို့ ချီတက်သိမ်းပိုက်သည့် အင်္ဂလိပ်တပ်များသည် မိုးကောင်းမြို့တွင်အခြေချရာတွင် ရာသီဥတုပူအိုက်စွတ်စိုသဖြင့် အဖျားအနာထူပြောလှသဖြင့် နေရာသစ်ရှာဖွေရာ ၁၈၉၁ခုနှစ်တွင် ဗန်းမော်စီရင်စုအရေးပိုင်က မြစ်ကြီးနားမြို့ကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။၁၈၉၅တွင် မြစ်ကြီးနားဒေသအား ဗန်းမော်စီရင်စုမှ ခွဲထုတ်၍ မြစ်ကြီးနားစီရင်စုအဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့ကာ အရေးပိုင်အုပ်ချုပ်သည့်မြို့အဖြစ် ထူထောင်ကြသည်။ မန္တလေး-မိုးကောင်းရထားလမ်းအား မြစ်ကြီးနားအထိ တိုးချဲ့ဖောက်လုပ်ခဲ့သဖြင့် မြစ်ကြီးနားမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း၏ ရထားလမ်းဆုံးမြို့ဖြစ်လာသည်။ [[ဒုတိယကမ္ဘာစစ်]]ကာလတွင် မဟာမိတ်များက တရုတ်ချန်ကေချိတ်အစိုးရအားထောက်ပံ့ရန် တရုတ်မြန်မာလမ်းမကြီးဖောက်လုပ်ရာတွင် လီဒိုမှ မြစ်ကြီးနားမြို့ကို ဖြတ်သန်းပြီး တရုတ်နိုင်ငံ [[ကူမင်းမြို့]]အထိဖောက်လုပ်ခဲ့သည်။ မြစ်ကြီးနားမြို့တွင် ကြည်းတပ်၊ လေတပ်များအခြေချရာမှ မြစ်ကြီးနားမြို့သည့်အရေးပါလာသည်။၁၉၁၂တွင် ယခု ပူတာအိုဒေသဖြစ်သော ခန္တီးလုံဒေသအား သိမ်းပိုက်ကာ ၁၉၂၄တွင် လုပ်ခွန်စော်ဘွားမြို့ဖြစ်သော ပူတာအိုမြို့အား အခြေပြုကာ စီရင်စုအသစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
[[ပထမ ကမ္ဘာစစ်]] (၁၉၁၄-၁၉၁၈)ခုနှစ်တွင် အီရတ်စစ်မြေပြင်၌ အင်္ဂလိပ်ဘက်မှ ကချင်စစ်သား ၄၀၀ ကျော် ပါဝင်တိုက်ခိုက် ကူညီခဲ့သည်။ စစ်ပြီးနောက် ၁၉၂၅ ခုနှစ်တွင် ဆရာဦးမရမ် ရိုဘင်နှင့် ဒူဝါဇော်တူးတို့က မြစ်ကြီးနားနှင့် ဗန်းမော်မှ ကချင်ကိုယ်စားလှယ် ၅၅ ဦးကို ဦးဆောင်၍ ဘုရင်ခံ ဆာကုတ်ဘတ္တာလာထံ ကချင်တောင်တန်းဒေသကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ပေးရန် ပထမဦးဆုံးတောင်းခံခဲ့သည်။ သို့သော် ကချင်ခြေလျင်တပ် သုံးတပ်သာ ဖွဲ့စည်းခွင့်ရရှိခဲ့သည်။
ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ် (၁၉၄၂) ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ဂျပန်စစ်တပ်များ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်ကို အင်္ဂလိပ်နှင့် အမေရိကန်စစ်တပ်ပေါင်းကာ ချေမှုန်းတိုက်ခိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုတိုက်ပွဲ၌ ကချင် စစ်တပ်သားများသည် Northern Kachin Levis (N.K.L)၊ V Force၊ [[ချင်းဒစ်|Chindit]] နှင့် American-Kachin Ranger တပ်ဖွဲ့များဖြင့် ပါဝင်ကူညီခဲ့သည်။ ၁၉၄၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ (၃) ရက်နေ့တွင် N.K.L၊ V Force၊ Chindit စစ်တပ်သားများသည် မြစ်ကြီးနားရှိ ဂျပန်တပ်သားများအား အမြစ်ပျက် ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့သည်။ American-Kachin Ranger စစ်တပ်ဖွဲ့သည် တရုတ်ပြည် ယူနန်ပြည်နယ်ထဲထိ ဂျပန်စစ်တပ်အား တိုက်ခိုက် အောင်ပွဲခံခဲ့ကာ ယခု Ying Jiang မှာ အထိမ်းအမှတ် အဖြင့် ကျောက်တိုင် စိုက်ထူထားသည်။
၁၉၄၅ ခုနှစ် မတ်လ (၂၄-၂၆)ရက်နေ့တွင် စိန်လုံကဘာကျေးရွာ၌ ကချင်တောင်တန်း ဒေသတွင် ဂျပန်စစ်တပ်သားများ အကုန်အစင်တိုက်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည့် အထိမ်းအမှတ်အနေဖြင့် Padang Manau (အောင်ပွဲခံမနောပွဲ) ကျင်းပခဲ့ကြသည်။ အောက်မြန်မာပြည်၌ ကချင်စစ်တပ်ပါသည့် အင်္ဂလိပ်စစ်တပ်သားနှင့် Force 136 တို့မှ ကူညီသဖြင့် ၁၉၄၅ ခုနှစ် ဩဂုတ် (၁၄)ရက်နေ့ ဂျပန်ကို မြန်မာနိုင်ငံမှ အပြီးတိုက်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။
စစ်တိုက်ပြီး အောင်ပွဲခံပြန်လာခဲ့ကြသည့် ကချင်စစ်တပ်သားများသည် ကချင်ပြည်သူလူထုနဲ့ အတူ မြစ်ကြီးနား၊ စီတာပူရပ်ကွက်တွင် (၁၄-၁၉)ရက်ကြား ၆ ရက်တိတိ "အောင်ပွဲခံ မနော" (Padang Manau) ပွဲကြီး ကျင်းပခဲ့ကြသည်။ ရန်ကုန်ရှိ အင်္ဂလိပ် ဒုတိယ ဘုရင်ခံ Sir. Dorman Smith လည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထိုပွဲတွင် ကချင်လူမျိုးတို့သည် ဒုတိယအကြိမ် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ပြည်နယ်သတ်မှတ်ပေးရန် ထပ်မံ တောင်းဆိုသည်။ ဘုရင်ခံမှ ပြည်နယ်သတ်မှတ်ပေးရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည့်အပြင် "နင်တို့ဂျိမ်းဖော (ကချင်) တွေက ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ဖို့ ပညာမစုံသေးဘူး။ အဲ့တာကြောင့် ဗမာကို လွတ်လပ်ရေးပေးပြီး၊ နင်တို့ ဂျိမ်းဖော့တွေကို ချန်ထားလိုက်အုံးမယ်။ စိုက်ပျိုးရေးပညာ၊ ကျန်းမာရေးပညာတွေ သိလာအောင် အရင်သင်ပေးမယ်။ နင်တို့ ပညာစုံရင်၊ နင်တို့ နယ်မြေ၊ နင်တို့လက်ထဲ ပြန်အပ်ပေးမယ်။" ဟု ပြောခဲ့သည်။ တတိယအကြိမ်ဖြင့် ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလဆန်း (၂)ရက်နေ့၊ မန်ခိန်ရပ်ကွက်၌ နယ်ခြားဒေသ ဆိုင်ရာ တောင်တန်းမင်းကြီး Mr.H.N.C. Stevenson ထံ ကချင်လွတ်လပ်ရေးတောင်းဆိုခဲ့သည်။ သို့သော် Mr.H.N.C. Stevenson က ငြင်းဆိုလိုက်သည်။
ဖဆပလ (ဖက်ဆစ်ဂျပန်ဆန့်ကျင်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့) ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည့် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် အင်္ဂလန်ရှိ အင်္ဂလိပ်အစိုးရထံ ဗမာပြည်မနဲ့အတူ တောင်တန်းဒေသတွေ လွတ်လပ်ရေး လိုချင်သည်ဟု တောင်းဆိုခဲ့ရာ အစိုးရမှ ပြည်မနဲ့ တောင်တန်းသားတွေ ဘဘောတူ စာချုပ် ချုပ်ပြီးယူခဲ့ဟု ဆို၍ ဗိုလ်ချုပ်ပြန်လာခဲ့သည်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းသည် တိုင်းရင်းသားအားလုံး အင်္ဂလိပ် လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်နိုင်ရန်အတွက် ဗမာ၊ ရှမ်း၊ ကရင်၊ ကယား၊ မွန်၊ ရခိုင်၊ ချင်းနှင့် ကချင် တိုင်းရင်းသားများ လက်ခံသဘောတူမှ လွတ်မြောက်နိုင်မည်ဟု ပြောဆိုကာ တိုင်းရင်းသားများနေထိုင်သည့် တောင်တန်းဒေသတို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ၁၉၄၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ (၂၈)ရက်နေ့တွင် မြစ်ကြီးနားသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး တိုင်းရင်းသားများအား "Federal ပြည်ထောင်စု စနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်သွားမည်"ဟု အမျိုးသား တန်းတူညီမျှရေး ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
၁၉၄၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ(၂၉) ရက်နေ့ မြစ်ကြီးနား၌ ကချင်တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်များစုဝေးကာ ပင်လုံစည်းဝေးသွားရန် ခေါင်းဆောင်ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ မြစ်ကြီးနား မှ ခေါင်းဆောင် (၈) ဦးနှင့် ဗန်းမော်မှ ခေါင်းဆောင် (၄) ဦးသွားရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၉ ရက် နံနက် ၁၁နာရီ အချိန်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ဦးဆောင်ကာ အခြားဗမာခေါင်းဆောင်များနှင့်တူ ကချင်၊ ရှမ်း၊ ချင်းကိုယ်စားလှယ်များများအားလုံး ပင်လုံညီလာခံ စတင်လာခဲ့သည်။ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းက "တောင်တန်းဒေသများ အတွက် နယ်တွင်း အုပ်ချုပ်ရေးတွင် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့် အပြည့်အဝရှိကြောင်း၊ တောင်တန်းဒေသရှိ ပြည်သူတို့သည် ဒီမိုကရေစီ တိုင်းပြည်များတွင် အခြေခံ အခွင့်အရေးနှင့် ရပိုင်ခွင့်များဟု သတ်မှတ်ထားသည့် အခွင့်အရေးများနှင့် ရပိုင်ခွင့်များကို ရရှိခံစားစေရမည်။" ဟု မိန့်ခွန်းပြောဆိုခဲ့သည်။ ယင်း [[ပင်လုံစာချုပ်]] ကိုအခြေခံသည့် ၁၉၄၇ အခြေခံဥပဒေအရ အင်္ဂလိပ်အစိုးရမှ မြန်မာနိုင်ငံအား လွတ်လပ်ရေးပေးခဲ့သည်။
အခြေခံဥပဒေအရ ပုဒ်မ ၁/၆ တွင်ရေးသားသည့်အတိုင်း "မြစ်ကြီးနားနှင့် ဗန်းမော်ခရိုင်များ ဟူ၍ ယခင်က ခေါ်တွင်ခဲ့သော နယ်မြေများကို၊ ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံ အတွင်းတွင် ပြည်ထောင်စု အဖွဲ့ဝင်တစ်ခု အဖြစ်၊ ဖွဲ့စည်းရမည်။ ထိုပြည်ထောင်စု အဖွဲ့ဝင်ကို ဤမှ နောင်အဖို့တွင် ကချင်ပြည်နယ် ဟုခေါ်ဆိုရမည်။" ဟု ရေးဖွဲ့ထားသည့်အတိုင်း မြစ်ကြီးနား အပိုင်း ၁၊ ၂ နှင့် ဗန်းမော် အပိုင်း ၁၊ ၂ တို့အား ပြည်ထောင်စု အဖွဲ့ဝင် အဖြစ် ပေါင်းစည်းလိုက်ကာ ၁၀.၁.၁၉၄၈တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ကချင်ပြည်နယ်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့ကာ ထိုနေ့ကို ကချင်ပြည်နယ်နေ့အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။
ကချင်ပြည်နယ်ဟု ခေါ်ဆိုရာတွင် အင်္ဂလိပ် အစိုးရမှ မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်နှင့် ဗန်းမော်မြို့နယ်တို့ကို သတ်မှတ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၆° နှင့် ၉၈° ၄၇' ကြား၊ မြောက်လတ်တီတွဒ် ၂၃° ၃၇' နှင့် ၂၈° ၃၂' ကြားရှိပြီး ဧရိယာ စတုရန်း ၃၃,၉၀၃ ခန့် ရှိသည်။ နယ်စပ်ဖြစ်သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ တိဘက်ပြည်၊ တရုတ်ပြည်တို့မှ နယ်မြေ သတ်မှတ်ယူကာ ကချင်ပြည်နယ် ဟု သတ်မှတ်လာခဲ့သည်။
၁၉၆၂နောက်ပိုင်းတွင် နယ်ခြားဒေသစနစ်ဖျက်သိမ်းပြီး ၈.၉.၁၉၆၅ ရက်စွဲဖြင့် ထုတ်ပြန်သော ပြည်ထဲရေးဌာန၏ အမိန့်စာတွင် ကချင်ပြည်နယ်ကို မြစ်ကြီးနား၊ ဗန်းမော်၊ ပူတာအို ခရိုင်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းသည်။ န.အ.ဖအစိုးရလက်ထက် ၂၀၀၄ခုနှစ်တွင် မြစ်ကြီးနားခရိုင်မှ မိုးညှင်း၊မိုးကောင်း ဖားကန့်တို့အား ခွဲထုတ်၍ မိုးညှင်းခရိုင်အဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။၂၀၂၀ပြည့်နှစ်အထိတွင် ကချင်ပြည်နယ်၌ ခရိုင်(၄)ခု၊ မြို့နယ် (၁၈)ခုဖြင့် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားရှိသည်။<ref>တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်များနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီအတွင်းရှိ ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ကျေးရွာအုပ်စုနှင့် ကျေးရွာဦးရေ စာရင်းချုပ်(၁၆−၁၀−၂၀၁၉)</ref>
== တည်နေရာနှင့် အကျယ်အဝန်း ==
ကချင်ပြည်နယ်၏အရှေ့နှင့် [[မြောက်ဘက်]]တွင် [[တရုတ်နိုင်ငံ]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[ရှမ်းပြည်နယ်]]၊ [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]နှင့် အနောက်ဘက်တွင် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး၊ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]တို့ တည်ရှိသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၂၃ ၂၇' နှင့် ၂၈ ၂၅' လောင်ဂျီတွဒ် ၉၆ ဝ' နှင့် ၉၈ ၄၄' ကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ကချင်ပြည်နယ်သည် ဧရိယာ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း (၃၄၃၇၉ ဒသမ ၂၂ ) ကျယ်ဝန်းသည်။
== ပထဝီဝင်အနေအထား ==
=== ရာသီဥတု ===
ကချင်ပြည်နယ်သည် ပူနွေးစွတ်စိုသော ရာသီဥတုရှိသည်။ အမြင့်ဆုံးအပူချိန်မှာ ၃၈°Cဖြစ်ပြီး အနိမ့်ဆုံးမှာ ၅.၆°Cဖြစ်သည်။<ref name=kch/>
=== မြေမျက်နှာသွင်ပြင် ===
ကချင်ပြည်နယ်သည် တောင်ကုန်းတောင်တန်းများ ပေါများသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်များဖြစ်သော [[ခါကာဘိုရာဇီ]] (၁၉,၂၉၆ ပေ)နှင့် ဂမ်လန်ရာဇီ (၁၉,၁၄၂ ပေ) စသည့် တောင်ထိပ်များတည်ရှိကာ ဆီးနှင်းရေခဲများ အမြဲဖုံးလွှမ်းလျက်ရှိသည်။ အကျယ်ဆုံးလွင်ပြင်များမှာ ချင်းတွင်းမြစ်ဖျားရှိ တနိုင်းခမြစ်ဝှမ်းမှ [[ဟူးကောင်းတောင်ကြား|ဟူးကောင်းချိုင့်ဝှမ်းဒေသ]]၊ မလိခမြစ်ဝှမ်းရှိ ပူတာအိုလွင်ပြင်၊ မြစ်ကြီးနားနှင့် ဗန်းမော်မြို့ဝန်းကျင်ဒေသများ၊ အင်းတော်ကြီးကန်၊ မိုးကောင်းချောင်း၊ ကောက်ကွေ့ချောင်း ပတ်ဝန်းကျင်ဒေသများဖြစ်ကြသည်။ မြစ်၊ချောင်းများ ပေါများပြီး ဧရာဝတီမြစ်၊ မေခမြစ်၊မလိခမြစ်၊ တာပိန်မြစ်နှင့် ဥရုချောင်းတို့မှာ ထင်ရှားသည်။
== အုပ်ချုပ်ရေး ==
=== မြို့တော် ===
ကချင်ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ [[မြစ်ကြီးနားမြို့]]ဖြစ်သည်။
[[File: kachin state.jpg | right | thumb | ကချင်ပြည်နယ်မြေပုံ]]
=== အုပ်ချုပ်ရေး ===
{{see also|ကချင်ပြည်နယ် အစိုးရအဖွဲ့}}
၂၀၁၁ခုနှစ်မှစတင်၍ ဝန်ကြီးချုပ်အမှူးပြုသော ပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့မှ အုပ်ချုပ်သည်။၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ၊ (၁) ရက် တပ်မတော်၏ အာဏာထိန်းသိမ်းမှုအပြီးတွင် ကချင်ပြည်နယ်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီမှ အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။
=== ဥပဒေပြုရေး ===
{{see also|ကချင်ပြည်နယ်လွှတ်တော်}}
၂၀၁၁ခုနှစ်မှစတင်ကာ ပြည်နယ်လွှတ်တော်ကို ရွေးကောက်ခံကိုယ်စားလှယ်များ၊ တပ်မတော်သားလွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းကာ စတင်ကျင်းပခဲ့သည်။
=== တရားစီရင်ရေး ===
{{see also|ကချင်ပြည်နယ် တရားလွှတ်တော်}}
ကချင်ပြည်နယ် တရားလွှတ်တော်ကို တရားသူကြီးချုပ် (၁)ဦး၊ တရားသူကြီး (၂)ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ပြည်နယ်တရားလွှတ်တော်အောက်တွင် ခရိုင်တရားရုံး (၄)ရုံး၊ မြို့နယ်တရားရုံး (၁၈)ရုံးရှိသည်။
=== ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာများ ===
==== ခရိုင်များ ====
ကချင်ပြည်နယ်တွင် ခရိုင် (၄) ခု ရှိသည်။
[[File:Kachin state districts map 2022.svg|thumb|ကချင်ပြည်နယ်ခရိုင်များ
{{legend|#E31A1C|[[မြစ်ကြီးနားခရိုင်]]}}
{{legend|#0000FF|[[တနိုင်းခရိုင်]]}}
{{legend|#33a02c|[[ချီဖွေခရိုင်]]}}
{{legend|#1f78b4|[[ဗန်းမော်ခရိုင်]]}}
{{legend|#b2df8a|[[မိုးညှင်းခရိုင်]]}}
{{legend|#aca9aa|[[ပူတာအိုခရိုင်]]}}]]
==== ခရိုင်ရှိမြို့နယ်====
{|class=wikitable
![[မြစ်ကြီးနားခရိုင်]]
|[[မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝိုင်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်ဂျန်းယန်မြို့နယ်]]
|-
![[တနိုင်းခရိုင်]]
|[[တနိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ချီဖွေခရိုင်]]
|[[ချီဖွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆော့လော်မြို့နယ်]]
|-
![[ဗန်းမော်ခရိုင်]]
|[[ဗန်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကူမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[မံစီမြို့နယ်]]
|-
![[ပူတာအိုခရိုင်]]
|[[ပူတာအိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မချမ်းဘောမြို့နယ်]]{{•}}[[ခေါင်လန်ဖူးမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်မွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[မိုးညှင်းခရိုင်]]
|[[မိုးညှင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားကန့်မြို့နယ်]]{{•}}
|}
==မြို့များ==
ကချင်ပြည်နယ်တွင် မြို့ (၃၀) ရှိပြီး ပါဝင်သော မြို့များမှာ
{{columns-list|3|
* [[ကန်ပိုက်တီမြို့]]
* [[ကာမိုင်းမြို့]]
* [[ချီဖွေမြို့]]
* [[ခေါင်လန်ဖူးမြို့]]
* [[ဆင်ဘိုမြို့]]
* [[ဆဒုံးမြို့]]
* [[ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့]]
* [[ဆော့လော်မြို့]]
* [[တနိုင်းမြို့]]
* [[ဒေါ့ဖုန်းယန်မြို့]]
* [[နမ္မတီးမြို့]]
* [[နောင်မွန်းမြို့]]
* [[ပန်နန်းဒင်မြို့]]
* [[ပန်ဝါမြို့]]
* [[ပူတာအိုမြို့]]
* [[ဖားကန့်မြို့]]
* [[ဗန်းမော်မြို့]]
* [[မံစီမြို့]]
* [[မချမ်းဘောမြို့]]
* [[မြစ်ကြီးနားမြို့]]
* [[မြို့လှမြို့]]
* [[မိုးကောင်းမြို့]]
* [[မိုးညှင်းမြို့]]
* [[မိုးမောက်မြို့]]
* [[ရွှေကူမြို့]]
* [[ရှင်ဗွေယန်မြို့]]
* [[လွယ်ဂျယ်မြို့]]
* [[ဝိုင်းမော်မြို့]]
* [[ဟိုပင်မြို့]]
* [[အင်ဂျန်းယန်မြို့]] တို့ ဖြစ်သည်။}}
==== ရပ်ကွက် ====
ရပ်ကွက်ပေါင်း (၁၆၀) ရှိပြီး ကျေးရွာအုပ်စု (၅၉၄) နှင့် ကျေးရွာပေါင်း (၂၅၅၃)ရွာ ရှိသည်။ <ref>နေပြည်တော် တိုင်းဒေသကြီး နှင့် ပြည်နယ်များရှိ ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊ မြို့၊ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု၊ ကျေးရွာ ဦးရေ စာရင်းချုပ် (၁၆. ၂. ၂၀၁၆)</ref>
== လူဦးရေ ==
{{Historical populations
|footnote =
|source = ၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း<ref name="census-2014"/>
|၁၉၇၃ | 737,939
|၁၉၈၃ | 904,794
|၂၀၁၄ | 1,689,441
}}
၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်းအရ ကချင်ပြည်နယ်တွင် လူဦးရေ ၁.၆သန်း နေထိုင်ကြသည်။ ကချင်ပြည်နယ်တွင် ကျားဦးရေသည် မဦးရေထက် အနည်းငယ် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာတွင် ၁၉ဦးဖြစ်သည်။ ချင်းပြည်နယ်ပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက် လူဦးရေသိပ်သည်းဆ အနည်းဆုံးဖြစ်သည်။
=== လူမျိုး ===
ကချင်တိုင်းရင်းသားတို့သည် တိဘက်မြန်မာ အုပ်စုဝင်များ ဖြစ်သည်။ ဂျိန်းဖော့၊ အဇီး(ဇိုင်ဝါး)၊ လရှီး(လာချန်)၊ လီဆူ၊ ရဝမ် နှင့် မရူ(လော်ပေါ်) မျိုးနွယ် ၆ မျိုးကို စုပေါင်း၍ ကချင်ဟုခေါ်သည်။ ကချင်ပြည်နယ်တွင် တိုင်းလေ(တိုင်းနေ)၊ တိုင်းလိုင်(ရှမ်းနီ)၊ တိုင်းခမ်းတီ(ခန္တီးရှမ်း)၊ တိုင်းလုံ(ရှမ်းကြီး)နှင့် တိုင်းဆာ(မိုင်းသာရှမ်း) စသောမျိုးနွယ်(၅)မျိုးပါဝင်သော ရှမ်းများနှင့် ချင်း၊ ပလောင်၊ နာဂ၊ [[ဂေါ်ရခါးလူမျိုး|ဂေါ်ရခါး]]တို့ပါ နေထိုင်ကြသည်။
== ပညာရေး ==
* [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ဗန်းမော်)]]
* [[ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(မြစ်ကြီးနား)]]
* [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ဗန်းမော်)]]
* [[နည်းပညာတက္ကသိုလ်(မြစ်ကြီးနား)]]
* [[ဗန်းမော်တက္ကသိုလ်]]
* [[မိုးညှင်းဒီဂရီကောလိပ်]]
* [[မြစ်ကြီးနားပညာရေးကောလိပ်]]
* [[မြစ်ကြီးနားတက္ကသိုလ်]]
* [[အစိုးရနည်းပညာကောလိပ်(မိုးညှင်း)]]
== တွင်းထွက်များ ==
ကချင်ပြည်နယ် ဖားကန့်၊ လုံးခင်း၊ တနိုင်း၊တောမှော်နှင့် ဟောင်ပါးဒေသတို့မှ အဖိုးတန်[[ကျောက်စိမ်း]]များထွက်ရှိသည်။ ေရွှ၊ပယင်းများနှင့်အခြားအဖိုးတန်ကျောက်မျက်ရတနာများလည်းထွက်ရှိသည်။
== စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ ==
* အရှေ့တောင်အာရှ နှင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော[[ခါကာဘိုရာဇီတောင်]]
* [[အင်းတော်ကြီးအိုင်]]နှင့် [[ရွှေမဉ္ဇူဘုရား]]
* [[ခေါင်ဖူးဘုရား]]
* [[မြစ်ဆုံဒေသ]]
* [[ပူတာအိုမြို့]]
* [[ဝါရှောင်ဆည်]]
<ref>D.P.S. MYANMAR GUIDE MAP. 2000.</ref>
[[File:WarShone.jpg|thumb|ဝါရှောင်ဆည်]]
== စာပေ၊ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ရိုးရာဓလေ့ ==
=== ဘာသာစကား ===
ဘာသာစကားမှာ ဂျိန်ဖော့စကား၊ မရူစကား၊ ရဝမ်စကား၊ လီဆူစကား ဟူ၍ စကားကြီး (၄) မျိုးရှိပြီး လရှီစကား နှင့် အဇီးစကားတို့မှာ မရူစကားမှ ခွဲထွက်လာသော စကားများ ဖြစ်သည်။ ဂျိန်ဖော့စကားကို လူသုံးများဆုံး ဖြစ်သည်။ မရူစကားမှာ ဒုတိယအများဆုံး ဖြစ်သည်။
=== ဝတ်စားဆင်ယင်မှု ===
ကချင်တိုင်းရင်းသားများက အမည်းရောင်ဝတ်ပြီး ရဝမ်တိုင်းရင်းသားများက အဖြူရောင် ဝတ်သည်။ လရှီ၊ လီဆူ နှင့် အဇီးတို့က ခေါင်းပေါင်းကို ထူထူထည်းထည်း ပေါင်းထုပ်သဘွယ် ပေါင်းကြ၍ ဂျိန်ဖော့နှင့် မရူတို့က ပါးပါးပေါင်းကြသည်။ မြောက်ပိုင်းနေ တိုင်းရင်းသားများက လုံကွင်းကို တိုတိုဝတ်ကြ၍ တောင်ပိုင်းနေ တိုင်းရင်းသားများက လုံကွင်းကို ရှည်ရှည်ဝတ်ကြသည်။
=== ဘာသာ ကိုးကွယ်မှု ===
ခရစ်ယာန်ဘာသာကိုးကွယ်သူများအဓိက ေနထိုင်ပီးဗုဒ္ဓဘာသာကိုးကွယ်သူများ၊ အစ္စလာမ်ဘာသာ နင့် ဟိန္ဒူဘာသာဝင်တို့အနည်းငယ် ရှိကြသည်။ ဘာသာကိုးကွယ်သူများသည် သက်ဆိုင်ရာဘာသာကို လေးစားသမှု အထူးရှိကြသည်။ ကချင်ပြည်နယ်တွင် ခရစ်ယာန်ဘာသာကိုးကွယ်သူ များပြားသည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာမှာ အဓိကဖြစ်သည်။ ရှေးယခင်ကနတ်ကိုးကွယ်မူများပြားသော်လည်းယခုတွင်မရှိသလောက်နည်းပါးသည်။ ယခင်နတ်ကိုးကွယ်မူ့ပုံစံမှာ နတ်များကြေနပ်မှုရစေရန် အရေးကြီးသဖြင့် ယဇ်ကောင်များဖြင့် နတ်များကို ပူဇော်ပသရသည်။ ရွာအဝင်တွင် ကျေးရွာဆိုင်ရာ နတ်ကွန်းများ တွေ့နိုင်သည်။ နှစ်စဉ် နတ်ပူဇော်ပွဲ ကျင်းပချိန်တွင်သာ မွမ်းမံလေ့ရှိသည်။ အမြဲထိန်းသိမ်း ထားလေ့ရှိသော နတ်ကွန်းမှာ မြေနတ်၏ နတ်ကွန်းဖြစ်သည်။ ယင်းနတ်ကွန်းကို ကျောက်တုံးများဖြင့် ဝိုင်းရံထားခြင်း၊ ဝင်းခတ်ထားခြင်းများ ပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။ အိမ်များတွင် နတ်ကွန်းကို အိမ်ရှေ့၌ထားပြီး နတ်စင်ကို အိမ်ဦးခန်း၌ ထားသည်။ အချို့ကျေးရွာ အိမ်များတွင် ရှေးယခင်ကတည်းက ပူဇော်ခဲ့သော ယဇ်ကောင်များ၏ ခေါင်းခွံများ ဆင့်ကဲ ချိတ်ဆွဲထားသည်ကို တွေ့ရပေမည်။
သို့သော် အနောက်တိုင်းမှခရစ်ယာန်သာသနာပြုသူများ လာရောက်သည့်နောက်မှ အစပြုကာ ခရစ်ယာန်ဘာသာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်သူ များအဖြစ်သို့ေပြာင်းလဲကုန်ကြေလသည်။
=== ရိုးရာ ယဉ်ကျေးမှု ===
လူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ ကျန်းမာရေးသည် နတ်တို့နှင့် သက်ဆိုင်သည်ဟု ယုံကြည်သည်။ မကျန်းမာလျှင် နတ်ဟောဆရာထံ မေးမြန်း၍ သက်ဆိုင်ရာနတ်တို့အား ပူဇော်ပသ ရသည်။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးသူများပင်လျှင် ကြွေးခံ၍ နတ်ကတော့ရသည်။ နတ်ဆရာများသည် ဘာသာရေးတွင်သာမက လူမှုရေးတွင်ပါ အရေးပါသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကြသည်။ အတိတ်နမိတ်ကောက်ခြင်း၊ အဆောင်များထားခြင်းတို့ကို ပြုတတ်၍ စုန်းများရှိပြီး ပြုစားတတ်သော အတတ်ပညာများ ရှိသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ မဒိုင်နတ်ခေါ် ကောင်းကင်နတ်ကို မူတည်၍ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် "[[မနောပွဲ]]"ကျင်းပကြသည်။
==== မနောပွဲ(MaNau Poi) ====
အရေးကြီးသော မနောပွဲ(၅)မျိုး ရှိသည်။
* '''ပဒန်မနော(Padang MaNaw)''' - စစ်အောင်ချိန် အောင်ပွဲခံသည့်ပွဲ။
* '''ဆွတ်မနော(Sut MaNau) - ဓနဥစ္စာ တိုးတက်ချိန်၌ မနာလို ဝန်တိုမှုများရှိ မရှိ၊ ပေးဆပ်ရန်ကြွေး ရှိ မရှိ၊ ရယူရန်ကြွေးရှိ မရှိ၊ စုံစမ်းရင်း ဆွေသစ်မျိုးသစ် မိတ်သင်္ဂဟသစ် ဖွဲ့သောပွဲ။'''
* '''ဂျူမနော(Ju MaNau)''' - မကျန်းမာသည့်အခါ နှင့် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်သော အဖိုးအို၊ အဖွားအိုများ သေဆုံးသောအခါ ကျင်းပသောပွဲ။
* '''ဂွမ်ရမ်မနော( Gumran MaNau)''' - အိမ်သားဖြစ်သူ ညီအစ်ကို တစ်ဦးဦး နယ်မြေသစ် တည်ထောင်နေထိုင်သော အချိန်တွင် မဒိုင်နတ်ကို ဝေချမ်း ပင့်ဆောင်ယူသော အထိမ်းအမှတ်ဖြင့် ကျင်းပသောပွဲ။
* '''ရှဒပ်မနော(Shadip MaNau)''' - နယ်မြေသစ် တည်ထောင်ပြီး မဒိုင်နတ်အား နေရာပြသော အထိမ်းအမှတ်၊ နယ်မြေသစ်ရှိ မကောင်းဆိုးဝါးများကို နှင်ထုတ်သော အထိမ်းအမှတ်ဖြင့် ကျင်းပသောပွဲ။
ယခုအခါတွင်မနောပွဲကိုရိုးရာပွဲအဖြစ်ကျင်းပကြလေသည်။
မနောပွဲအပြင် အိမ်သစ်တက်ပွဲ၊ မင်္ဂလာဆောင်ပွဲ၊ အသုဘပွဲ၊ နတ်ပူဇော်ပွဲ နှင့် ကောက်သစ်စားပွဲ စသော အခြားပွဲလမ်းများလည်း ရှိသေးသည်။
== ဒေသထွက်ကုန်များ ==
နာမည်ကျော် တိုင်းရင်းဆေး ဖြစ်သည့် ရှီးပဒီး သည် ကချင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း တောတောင်များမှ ထွက်ရှိသည်။
== ကိုးကား ==
{{reflist|
<ref>{{cite book|title=မြန်မာပြည်ဖွား ဂေါ်ရခါး|author=မေမြို့ချစ်ဆွေ|date=၂၀၀၀}}</ref>
}}
{{ပထဝီဝင်တည်နေရာ
|Centre = ကချင်ပြည်နယ်
|North = [[တိဘက်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ]]၊ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]
|Northeast =
|East = [[ယူနန်ပြည်နယ်]]၊ [[တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ]]
|Southeast =
|South = [[ရှမ်းပြည်နယ်]]
|Southwest =
|West = [[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]
|Northwest = [[အရူနာချာပြည်နယ်]]၊ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]
}}
<br />
{{ကချင်ပြည်နယ်}}
{{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံပြည်နယ်များ]]
[[Category:ကချင်ပြည်နယ်| ]]
2zdr8syuh9oa1ob8cko9lm48860o4dq
ကမ္ဘာဂြိုဟ်
0
2888
755838
752760
2022-08-21T17:37:30Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{ဆောင်းပါးကောင်း}}
{{Infobox planet
<!---------------------------------------------------------------------------------------
This infobox has been formatted in the same way as those for other Solar System
planets and bodies, so please do not change it without discussion on the talkpage.
---------------------------------------------------------------------------------------->
| bgcolour = #c0c0ff
| name = ကမ္ဘာဂြိုဟ်
| symbol = [[File:Earth symbol (small, bold).svg|24px|🜨]]
| image = [[File:The Earth seen from Apollo 17.jpg|300px|border|alt="[[The Blue Marble]]" photograph of Earth, taken by the [[အပိုလို ၁၇|Apollo 17]] lunar mission. The Arabian peninsula, Africa and Madagascar lie in the upper half of the disc, whereas Antarctica is at the bottom.]]
| caption = "အပြာရောင်ပုလဲလုံး" ဟု အမည်ရသည့် ကမ္ဘာဂြိုဟ်အား ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် [[အပိုလို ၁၇]] မှ ရိုက်ကူးခဲ့သည်။
| alt_names = <!--{{ublist|style=padding-top:0.1em;|li_style=line-height:1.3em; |{{hlist|ကမ္ဘာမြေ|ကမ္ဘာ}} |{{hlist|အပြာရောင်ဂြိုဟ်|အပြာရောင်ပုလဲလုံး|''Terra''|Gaia}} }}-->
| epoch = [[:en:J2000.0|J2000]]<ref group="n" name="epoch" />
| aphelion = {{longitem|{{convert|152100000|km|abbr=on}}<br/>{{smaller|({{val|1.01673|ul=AU}}) }}}}<ref group="n" name="apsis" />
| perihelion = {{longitem|{{convert|147095000|km|abbr=on}}<br/>{{smaller|({{val|0.9832687|u=AU}}) }}}}<ref group="n" name="apsis" />
| semimajor = {{longitem|{{convert|149598023|km|abbr=on}}<br/>{{smaller|({{val|1.000001018|u=AU}}) <ref name="VSOP87"/>}}}}
| eccentricity = {{val|0.0167086}}<ref name="VSOP87"/>
| period = {{longitem|{{val|365.256363004|u=days}} <ref name="IERS"/><br/>{{smaller|({{val|1.00001742096|u=[[:en:Julian year (astronomy)|yr]]}})}}}}
| avg_speed = {{longitem|{{convert|29.78|km/s|abbr=on}}<ref name="earth_fact_sheet"/><br/>{{smaller|({{convert|107200|km/h|abbr=on}})}}}}
| mean_anomaly = {{val|358.617}}°
| inclination = {{ublist|class=nowrap |{{val|7.155}}° to sun's equator; |1.57869°<ref name="Allen294"/> to invariable plane; |0.00005° to J2000 ecliptic}}
| asc_node = {{val|-11.26064}}°<ref name="earth_fact_sheet"/> to J2000 ecliptic
| arg_peri = {{val|114.20783}}°<ref name="earth_fact_sheet"/>
| satellites =
{{unbulleted list
| [[လကမ္ဘာ|သဘာဝဂြိုဟ်တု ၁ ခု]];
| ၁၃၀၅ ဂြိုဟ်တုများ
}}
| allsatellites = yes
| physical_characteristics = yes
| mean_radius = {{convert|6371.0|km|abbr=on}}<ref name=hbcp2000/>
| equatorial_radius = {{convert|6378.1|km|abbr=on}}<ref name=usno/><ref name="WGS-84"/>
| polar_radius = {{convert|6356.8|km|abbr=on}}<ref name=cazenave_ahrens1995/>
| flattening = {{val|0.0033528}}<ref name=iers/><br/>1/298.257222101 (ETRS89)
| circumference =
{{unbulleted list |class=nowrap
| {{convert|40075.017|km|abbr=on}} {{smaller|(equatorial) <ref name="WGS-84">World Geodetic System (''WGS-84''). [http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ Available online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200311023739/http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ |date=11 March 2020 }} from National Geospatial-Intelligence Agency.</ref>}}
| {{convert|40007.86|km|abbr=on}} {{smaller|(meridional) <ref name="WGS-84-2"/><ref name="circ">Earth's circumference is almost exactly 40,000 km because the metre was calibrated on this measurement—more specifically, 1/10-millionth of the distance between the poles and the equator.</ref>}}
}}
| surface_area =
{{unbulleted list |class=nowrap
| {{convert|510065623|km2|mi2|comma=gaps|abbr=on|disp=x| <small>(|)</small>}}<ref name="Pidwirny 2006_8" /><ref name="cia"/><ref group="n" name="surfacecover" />
| {{convert|148940000|km2|mi2|comma=gaps|abbr=on|disp=x| land <small>(|)</small>}}
| {{convert|361132000|km2|mi2|comma=gaps|abbr=on|disp=x| water <small>(|)</small>}}
}}
| volume = [[ကမ္ဘာဒြပ်ထု|{{val|1.08321|e=12|u=km3}}]] ({{val|2.59876|e=11|u=cu mi}})<ref name="earth_fact_sheet"/>
| mass = {{val|5.97237|e=24|u=kg}} ({{val|1.31668|e=25|u=lb}})<br/>{{smaller|({{val|3.0|e=-6|ul=solar mass}})}}
| density = {{convert|5.514|g/cm3|abbr=on}}<ref name="earth_fact_sheet"/>
| surface_grav = {{convert|9.807|m/s2|ft/s2|abbr=on}}<ref name="NIST2008"/><br/>{{smaller|([[ကမ္ဘာ၏ ဒြပ်ဆွဲအား|{{val|1|u=''g''}}]])}}
| moment_of_inertia_factor = 0.3307<ref name="Williams1994"/>
| escape_velocity = {{convert|11.186|km/s|abbr=on}}<ref name="earth_fact_sheet"/>
| sidereal_day = {{longitem|{{val|0.99726968|u=d}}<ref name="Allen296"/><br/>{{smaller|(23h 56m 4.100s)}}}}
| rot_velocity = {{convert|1674.4|km/h|mph|abbr=on}}<ref name="Cox2000"/>
| axial_tilt = 23.4392811°<ref name="IERS"/>
| albedo = {{ublist|class=nowrap |0.367 [[:en:Geometric albedo|geometric]]<ref name="earth_fact_sheet"/> |0.306 [[:en:Bond albedo|Bond]]<ref name="earth_fact_sheet"/>}}
| atmosphere = yes
| temperatures = yes
| temp_name1 = ကယ်လ်ဗင်
| min_temp_1 = ၁၈၄ K<ref name=asu_lowest_temp>{{cite web |url=http://wmo.asu.edu/world-lowest-temperature |title=World: Lowest Temperature |work=WMO Weather and Climate Extremes Archive |publisher=Arizona State University |accessdate=2010-08-07 |archivedate=16 June 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100616025722/http://wmo.asu.edu/world-lowest-temperature }}</ref>
| mean_temp_1 = ၂၈၈ K<ref name=kinver20091210/>
| max_temp_1 = ၃၃၀ K<ref name=asu_highest_temp>{{cite web |url=http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature |title=World: Highest Temperature |work=WMO Weather and Climate Extremes Archive |publisher=Arizona State University |accessdate=2010-08-07 |archivedate=4 January 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130104143844/http://wmo.asu.edu/world-highest-temperature }}</ref>
| temp_name2 = ဆဲလ်စီးယပ်စ်
| min_temp_2 = −၈၉.၂ °C
| mean_temp_2 = ၁၅ °C
| max_temp_2 = ၅၆.၇ °C
| temp_name3 = ဖာရင်ဟိုက်
| min_temp_3 = −၁၂၈.၅ °F
| mean_temp_3 = ၅၉ °F
| max_temp_3 = ၁၃၄ °F
| surface_pressure = {{val|101.325|ul=kPa}} (ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမှတ်)
| atmosphere_composition =
{{unbulleted list |class=nowrap
| ၇၈.၀၈% [[နိုက်ထရိုဂျင်]] (N{{raise|0.3em|{{smallsub|2}}}})<ref name="earth_fact_sheet"/> {{smaller|(dry air)}}
| ၂၀.၉၅% [[အောက်ဆီဂျင်]] (O{{raise|0.3em|{{smallsub|2}}}})
| ~ ၁% [[ရေငွေ့]] {{smaller|(ရာသီဥတုကိုလိုက်၍ အပြောင်းအလဲရှိ)}}
| ၀.၉၃၄၀% [[အာဂွန်]]
| ၀.၀၄၁၃% [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]]<ref name="NOAA">{{cite web |url=https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html |title=Trends in Atmospheric Carbon Dioxide: Recent Global {{chem2|CO2}} Trend |publisher=National Oceanic and Atmospheric Administration |website=Earth System Research Laboratory |date=19 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201004010704/https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html |archive-date=4 October 2020 |url-status=live |accessdate=22 November 2021 |archivedate=26 July 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180726210430/https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/gl_trend.html }}</ref>
| ၀.၀၀၁၈၂% [[နီယွန်]]<ref name="earth_fact_sheet" />
| ၀.၀၀၀၅၂% [[ဟီလီယမ်]]
| ၀.၀၀၀၁၉% [[မီသိန်း]]
| ၀.၀၀၀၁၁% [[ကရစ်ပတွန်]]
| ၀.၀၀၀၀၆% [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]
}}
| note = no
}}
'''ကမ္ဘာဂြိုဟ်''' ({{lang-en|Earth}}) သည် လူသားများ၊ တိရစ္ဆာန်များနှင့် [[အပင်]]များ ရှင်သန်နေထိုင်ရာ [[ဂြိုဟ်]]တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ [[နေ]]မှရေတွက်ပါက တတိယမြောက်ဂြိုဟ်တစ်စင်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာတွင် ဂြိုဟ်ရံလတစ်စင်းသာရှိသည်။ ကမ္ဘာသည် [[နေ]]ကို ၃၆၅.၂၅၆၄ ရက်တွင် တစ်ကြိမ် လှည့်ပတ်နေပြီး ၎င်းကိုပင် တစ်နှစ်ဟုသတ်မှတ်ကြသည်။ ရေဒီယို မက်ထရစ်ရက်စွဲဖြင့် သက်တမ်းဖော်ထုတ်နည်း (Radiometric dating) အရ<ref group="n" name="radiomatric" /> ကမ္ဘာသည် သက်တမ်းအားဖြင့် နှစ်ပေါင်း ၄.၅၄ [[ဘီလီယံ]] အကြာက ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။<ref name="USGS1997">{{cite web |date=1997 |title=Age of the Earth |url=http://pubs.usgs.gov/gip/geotime/age.html |publisher=U.S. Geological Survey |accessdate=2006-01-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051223072700/http://pubs.usgs.gov/gip/geotime/age.html |archivedate=23 December 2005 <!--DASHBot--> |deadurl=no}}</ref><ref>{{cite journal |last=Dalrymple |first=G. Brent |title=The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved |journal=Special Publications, Geological Society of London |date=2001 |volume=190 |issue=1 |pages=205–221 |doi=10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14 |bibcode=2001GSLSP.190..205D}}</ref><ref>{{cite journal |author=Manhesa, Gérard |author2=Allègre, Claude J. |author3=Dupréa, Bernard |author4=Hamelin, Bruno| last-author-amp= yes |title=Lead isotope study of basic-ultrabasic layered complexes: Speculations about the age of the earth and primitive mantle characteristics |url=https://archive.org/details/sim_earth-and-planetary-science-letters_1980-05_47_3/page/370 |journal=Earth and Planetary Science Letters |date=1980 |volume=47 |issue=3 |pages=370–382 |doi=10.1016/0012-821X(80)90024-2 |bibcode=1980E&PSL..47..370M}}</ref> နေသည် ကမ္ဘာအား ထွန်းလင်းရန် [[အလင်း]]ရောင်နှင့် အပူချိန်ကိုပေးသည်။ ၎င်းအပူစွမ်းအင်ကြောင့် ကမ္ဘာကြီး၏ အောက်ဆုံးလေထုလွှာတွင် ရာသီဥတု (နေပူခြင်း၊ လေတိုက်ခြင်း၊ မိုးရွာခြင်း၊ နှင်းကျခြင်း၊ မုန်တိုင်းတိုက်ခြင်း) အခြေအနေများ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ကမ္ဘာတွင် [[ရေ]]ပါဝင်မှု ၇၁% နှင့်<ref>{{cite web |url=http://www.noaa.gov/ocean.html |author=National Oceanic and Atmospheric Administration |title=Ocean |website=NOAA.gov |accessdate=3 May 2013 |archivedate=24 April 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130424102601/http://www.noaa.gov/ocean.html }}</ref> ကုန်းမြေ ၂၉% ခန့်ရှိသည်။ ကမ္ဘာ၏ ဝင်ရိုးစွန်းဒေသများကို ရေခဲများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသည်။ အပူပိုင်းဒေသတွင် ဝင်ရိုးစွန်းဒေသထက် နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်ကို ပိုမိုရရှိပြီး လေထု၊ သမုဒ္ဒရာရေစီးကြောင်းများဖြင့် အပူကို ဖြန့်ဖြူးပေးသည်။ [[မှန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့]]သည် ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်အပူချိန်ကို ထိန်းသိမ်းပေးရန် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လျက်ရှိသည်။ ဒေသတစ်ခု၏ ရာသီဥတုကို ဆုံးဖြတ်ရာ၌ လတ္တီကျုကိုသာမက ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်၊ သမုဒ္ဒရာများနှင့် နီးကပ်မှု အစရှိသည်တို့ကိုပါ အသုံးပြုသည်။ အပူပိုင်း ဆိုင်ကလုန်းများ၊ မိုးကြိုးမုန်တိုင်းများ၊ အပူလှိုင်းဖြတ်ခြင်းစသော ပြင်းထန်သည့်ရာသီဥတုများသည် နေရာဒေသအများစုတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိပြီး သက်ရှိများအပေါ် ကြီးမားစွာ သက်ရောက်သည်။ ကမ္ဘာသည် [[နေအဖွဲ့အစည်း]]အတွင်း [[သက်ရှိ]]များနေထိုင်နိုင်သော တစ်ခုတည်းသော ဂြိုဟ်ဖြစ်သည်။ သက်ရှိမျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၀-၁၄ [[မီလီယံ]]ခန့် နေထိုင်ကြပြီး<ref name="MillerSpoolman2012">{{cite book |last1=Miller |first1=G. |last2=Spoolman |first2=Scott |title=Environmental Science |chapter=Biodiversity and Evolution |url=https://books.google.com/books?id=NYEJAAAAQBAJ&pg=PA62 |date=1 January 2012 |publisher=Cengage Learning |isbn=1-133-70787-4 |page=62 |accessdate=27 December 2014 |archive-date=2 May 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190502055246/https://books.google.com/books?id=NYEJAAAAQBAJ&pg=PA62 |url-status=live }}</ref> လူသားမျိုးနွယ်မှာ အရေအတွက်အားဖြင့် ၇.၆ [[ဘီလီယံ]]ခန့်ဖြစ်သည်။ အနီးရှိ [[ကြာသပတေးဂြိုဟ်]]၏ ပြင်းထန်သော [[ဒြပ်ဆွဲငင်အား]]က ကမ္ဘာကို [[ဥက္ကာပျံ]]များနှင့် တိုက်မိနိုင်ချေမှ အတန်အသင့် အကာအကွယ်ပေးနေသည်ဟု ယူဆထားသည်။ ကမ္ဘာ ဖွဲ့တည်ပြီး ပထမ ဘီလီယံနှစ်များတွင် သက်ရှိဇီဝသည် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ၌ စတင်ရှင်သန်ခဲ့ပြီး [[ကမ္ဘာ့လေထု]]နှင့် ကုန်းမြေများကို အကျိုးသက်ရောက်ခဲ့ကာ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄.၁ ဘီလီယံမှစ၍ သက်ရှိတို့ ရှင်သန်ပေါက်ဖွားခဲ့ဟန် ရှိသည်။<ref name="AP-20151019">{{cite news |last=Borenstein |first=Seth |title=Hints of life on what was thought to be desolate early Earth |url=http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html |date=19 October 2015 |work=Excite |location=Yonkers, NY |publisher=Mindspark Interactive Network |agency=Associated Press |accessdate=20 October 2015 |archivedate=23 October 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151023200248/http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html }}</ref><ref name="PNAS-20151014-pdf">{{cite journal |last1=Bell |first1=Elizabeth A. |last2=Boehnike |first2=Patrick |last3=Harrison |first3=T. Mark |last4=Mao |first4=Wendy L. |display-authors=3 |date=19 October 2015 |title=Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1 billion-year-old zircon |url=http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112.full.pdf |format=PDF |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |location=Washington, D.C. |publisher=National Academy of Sciences |doi=10.1073/pnas.1517557112 |issn=1091-6490 |accessdate=20 October 2015 |pmid=26483481 |pmc=4664351 |volume=112 |issue=47 |pages=14518–21 |bibcode=2015PNAS..11214518B }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151106021508/http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112.full.pdf |date=6 November 2015 }} Early edition, published online before print.</ref> ကမ္ဘာမြေ၏သမိုင်းတွင် [[မျိုးသုဉ်းခြင်း|မျိုးသုဉ်းမှုဖြစ်ရပ်များ]]ကြောင့် သက်ရှိမျိုးစိတ် ၉၉ ရာခိုင်နှုန်း<ref name="Book-Biology">{{cite book |editor1=Kunin, W.E. |editor2=Gaston, Kevin |title=The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare—common differences |url=https://books.google.com/books?id=4LHnCAAAQBAJ&pg=PA110 |date=31 December 1996 |isbn=978-0412633805 |page=110 |accessdate=26 May 2015 |archive-date=4 September 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160904152014/https://books.google.com/books?id=4LHnCAAAQBAJ&pg=PA110 |url-status=live }}</ref> ပျက်စီးပျောက်ကွယ်ခဲ့ဖူးသည်။<ref name="StearnsStearns2000">{{cite book |last=Stearns |first=Beverly Peterson |last2=Stearns |first2=S. C. |last3=Stearns |first3=Stephen C. |title=Watching, from the Edge of Extinction |url=https://books.google.com/books?id=0BHeC-tXIB4C |year=2000 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0-300-08469-6 |page=preface x |accessdate=30 May 2017 |archive-date=28 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211128013934/https://books.google.com/books?id=0BHeC-tXIB4C |url-status=live }}</ref><ref name="NYT-20141108-MJN">{{cite news |last=Novacek |first=Michael J. |title=Prehistory's Brilliant Future |url=https://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html |date=8 November 2014 |work=The New York Times |accessdate=25 December 2014 |archivedate=29 December 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141229225657/http://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html }}</ref> ယနေ့တိုင် တည်ရှိသော ခန့်မှန်းခြေ မျိုးစိတ်များမှာ ကျယ်ပြန့်လှကာ<ref name=science_241_4872_1441/><ref name="MillerSpoolman2012"/><ref name="NSF-2016002">{{cite news |author=Staff |title=Researchers find that Earth may be home to 1 trillion species |url=https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446 |date=2 May 2016 |publisher=National Science Foundation |accessdate=6 May 2016 |archivedate=4 May 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160504111108/https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=138446 }}</ref> မျိုးစိတ်အများစုကို သိပ္ပံနည်းကျ ဖော်ပြထားနိုင်ခြင်း မရှိသေးပေ။<ref name="PLoS-20110823">{{cite journal |last1=Mora |first1=C. |last2=Tittensor |first2=D.P. |last3=Adl |first3=S. |last4=Simpson |first4=A.G. |last5=Worm |first5=B. |title=How many species are there on Earth and in the ocean? |date=23 August 2011 |journal=PLOS Biology |doi=10.1371/journal.pbio.1001127 |pmid=21886479 |pmc=3160336 |volume=9 |issue=8 |pages=e1001127}}</ref> ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူသားများ ၈ ဘီလီယံနီးပါးခန့် နေထိုင်ကြပြီး အသက်ရှင်သန်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ၏ ဇီဝအလွှာ (biosphere) နှင့် သဘာဝရင်းမြစ်များပေါ်တွင် မှီခိုကြရသည်။
==သမိုင်းကြောင်း==
=== ဖွဲ့တည်ခြင်း ===
[[File:Protoplanetary-disk.jpg|thumb|Left|အစောပိုင်းကာလ နေအဖွဲ့အစည်း၏ ဂြိုဟ်ချပ်ပြားအား စိတ်ကူးယဉ်ရေးဆွဲထားပုံ]]
နေအဖွဲ့အစည်းရှိ သက်တမ်းအရင့်ဆုံးပစ္စည်းမှာ လွန်ခဲ့သော ၄.၅၆၇၂±၀.၀၀၀၆ ဘီလီယံနှစ်အကြာက ဖြစ်တည်သည်။<ref name=bowring_housch1995/> သီအိုရီအရ ကမ္ဘာသည် နေပေါက်ဖွားပြီး ယင်း၏အစိတ်အပိုင်းများမှ ဖွဲ့တည်ခြင်းဖြစ်သည်။ သုတေသနတစ်ခုအရ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄.၅၃ ဘီလီယံအကြာက လကမ္ဘာ ဖြစ်တည်ခဲ့ဟုဆိုသည်။<ref>{{Cite journal|last1=Tartèse|first1=Romain|last2=Anand|first2=Mahesh|last3=Gattacceca|first3=Jérôme|last4=Joy|first4=Katherine H.|author-link4=Katherine Joy|last5=Mortimer|first5=James I.|last6=Pernet-Fisher|first6=John F.|last7=Russell|first7=Sara|last8=Snape|first8=Joshua F.|last9=Weiss|first9=Benjamin P.|date=2019|title=Constraining the Evolutionary History of the Moon and the Inner Solar System: A Case for New Returned Lunar Samples|journal=Space Science Reviews|language=en|volume=215|issue=8|page=54|doi=10.1007/s11214-019-0622-x|bibcode=2019SSRv..215...54T|issn=1572-9672|doi-access=free}}</ref> အဆိုပြုချက်တစ်ခုအရမူ အင်္ဂါဂြိုဟ်အရွယ်အစားရှိ ''သီယာ''ဟုခေါ်သည့် ဂြိုဟ်တစ်ခုက ကမ္ဘာမြေအား ဝင်တိုက်ခဲ့သေးသည်ဟုဆိုသည်။ ယင်းဂြိုဟ်သည် ကမ္ဘာ၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းသော အရွယ်အစားရှိသည်ဟုဆိုပြီး ထိတိုက်မှုကြောင့် ယင်း၏အစိတ်အပိုင်းအချို့သည် ကမ္ဘာမြေနှင့် ပေါင်းစပ်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။<ref name=canup_asphaug2001b /><ref>{{cite journal|url=https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1410/1410.3819.pdf|title=On the origin and composition of Theia: Constraints from new models of the Giant Impact|journal=Icarus|last1=Meier|first1=M. M. M.|last2=Reufer|first2=A.|last3=Wieler|first3=R.|date=4 August 2014|volume=242|access-date=25 October 2020|page=5|doi=10.1016/j.icarus.2014.08.003|arxiv=1410.3819|bibcode=2014Icar..242..316M|s2cid=119226112}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201030120856/https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1410/1410.3819.pdf |date=30 October 2020 }}</ref> လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄.၁ ဘီလီယံနှင့် ၃.၈ ဘီလီယံအတွင်း လကမ္ဘာအား ဥက္ကာခဲများစွာ ဝင်တိုက်ခဲ့မှုက လကမ္ဘာ၏ ယနေ့ခေတ် မြေမျက်နှာသွင်ပြင်များကို ထုဆစ်ပုံဖော်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။<ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Astrobiology|url=https://archive.org/details/encyclopediaastr00amil|first1=Philippe|last1= Claeys|first2=Alessandro|last2=Morbidelli|author-link2=Alessandro Morbidelli (astronomer)|editor-first1=Muriel|editor-last1= Gargaud|editor-first2=Prof Ricardo|editor-last2=Amils|editor-first3= José Cernicharo|editor-last3= Quintanilla|editor-first4= Henderson James (Jim) |editor-last4= Cleaves II|editor-first5=William M.|editor-last5=Irvine|editor-first6= Prof Daniele L.|editor-last6= Pinti|editor-first7= Michel|editor-last7= Viso|year= 2011|publisher=Springer Berlin Heidelberg|pages=[https://archive.org/details/encyclopediaastr00amil/page/n953 909]–12|doi=10.1007/978-3-642-11274-4_869|chapter=Late Heavy Bombardment|isbn= 978-3-642-11271-3}}</ref>
===ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ သမိုင်း===
ကမ္ဘာ့လေထုနှင့် သမုဒ္ဒရာများကို မီးတောင်လှုပ်ရှားမှုနှင့် အေးခဲနေသောဓာတ်ငွေ့များ ကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်သို့ ပေါ်ထွက်လာမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။<ref name="watersource" /><ref>{{cite web |url=https://www.lpi.usra.edu/education/timeline/gallery/slide_17.html |title=Earth's Early Atmosphere and Oceans |work=Lunar and Planetary Institute |publisher=Universities Space Research Association |access-date=27 June 2019 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=8 July 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190708180329/https://www.lpi.usra.edu/education/timeline/gallery/slide_17.html }}</ref> ယင်းရင်းမြစ်များမှ ရေငွေ့သည် သမုဒ္ဒရာများသို့ ငွေ့ရည်ဖွဲ့စုဖွဲ့ကြသည်။ [[ကြယ်တံခွန်]]၊ [[ဥက္ကာခဲ]]များမှ ရေနှင့် ရေခဲများသည်လည်း သမုဒ္ဒရာများအတွင်းသို့ စုဝေးခဲ့ကြသည်။ ပင်လယ်များအတွက် လိုအပ်သောရေသည် ကမ္ဘာဖြစ်တည်ကတည်းက တည်ရှိခဲ့ဟန်ရှိသည်။<ref>{{Cite journal|last1=Piani|first1=Laurette|last2=Marrocchi|first2=Yves|last3=Rigaudier|first3=Thomas|last4=Vacher|first4=Lionel G.|last5=Thomassin|first5=Dorian|last6=Marty|first6=Bernard|date=2020|title=Earth's water may have been inherited from material similar to enstatite chondrite meteorites|url=https://science.sciencemag.org/content/369/6507/1110|journal=Science|language=en|volume=369|issue=6507|pages=1110–13|doi=10.1126/science.aba1948|issn=0036-8075|pmid=32855337|bibcode=2020Sci...369.1110P|s2cid=221342529}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200828185943/https://science.sciencemag.org/content/369/6507/1110 |date=28 August 2020 }}</ref> ဤစံနမူနာပုံစံတွင် နေသည် [[နေရောင်ခြည် တောက်ပမှု|လက်ရှိတောက်ပမှု]]၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာရှိသေးသောအချိန်<ref name=asp2002 /> လေထုထဲရှိ [[ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့]]များသည် သမုဒ္ဒရာများကို အေးခဲမသွားစေရန် ထိန်းကျောင်းပေးခဲ့သည်။<ref name=physorg20100304 /> ကမ္ဘာဖွဲ့တည်ပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၃.၅ ဘီလီယံကြာသော် ကမ္ဘာ၏ သံလိုက်စက်ကွင်း ဖြစ်တည်လာခဲ့သည်။ ယင်းသံလိုက်စက်ကွင်းသည် လေထုကို နေလေ (solar wind) မှ နုတ်ယူမသွားစေရန် ကာကွယ်ပေးခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ၏ အပြင်ဘက်ချော်ရည်အလွှာသည် အေးမြလာပြီး ပထမဆုံး အစိုင်အခဲလွှာကို ဖွဲ့တည်လာခဲ့သည်။
===အနာဂတ်===
[[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]] {{CO2}} သည် လေထုထဲတွင် သက်တမ်းရှည်ကြာစွာ တည်ရှိနေနိုင်သောကြောင့် လူသားတို့၏ {{CO2}} ထုတ်လွှတ်မှုသည် နောင်နှစ်ပေါင်း တစ်သိန်းတွင် ဖြစ်ပေါ်လာမည့် ရေခဲခေတ်တစ်ခုကို နှောင့်နှေးစေမည်ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite journal|last1=Ganopolski|first1=A.|last2=Winkelmann|first2=R.|last3=Schellnhuber|first3=H. J.|date=2016|title=Critical insolation – CO<sub>2</sub> relation for diagnosing past and future glacial inception|url=https://www.nature.com/articles/nature16494|journal=Nature|language=en|volume=529|issue=7585|pages=200–03|doi=10.1038/nature16494|pmid=26762457|bibcode=2016Natur.529..200G|s2cid=4466220|issn=1476-4687}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201016221338/https://www.nature.com/articles/nature16494 |date=16 October 2020 }}</ref>
ကမ္ဘာ၏ အနာဂတ်သည် [[နေ]]နှင့် တိုက်ရိုက် သက်ဆိုင်လျက်ရှိသည်။ နောင်နှစ်ပေါင်း ၁.၁ ဘီလီယံတွင် နေ၏ တောက်ပမှုသည် ယခုလက်ရှိထက် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း၊ နှစ်ပေါင်း ၃.၅ ဘီလီယံတွင် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းသို့ တိုးလာမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future"/> ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင် အပူချိန် တိုးပွားလာပြီး အင်အော်ဂဲနစ် ကာဗွန်သံသရာကို အရှိန်တင်စေကာ [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]] စုစည်းမှုစနစ်ကို လျှော့ကျစေမည်ဖြစ်သည်။<ref name="britt2000" /> ယင်းကဲ့သို့ဖြစ်ပါက နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ မှ ၉၀၀ မီလီယံအတွင်း အပင်များအတွက် [[ဖိုတိုဆင်သစ်ဆစ်|အလင်းမှီစု]]နည်းဖြင့် အစာချက်လုပ်ရန် မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။ အပင်များ နည်းပါးလာခြင်းသည် လေထုထဲရှိ [[အောက်ဆီဂျင်]] ပမာဏကို နည်းပါးသွားစေမည်ဖြစ်ကာ တိရိစ္ဆာန်လောက ရှင်သန်ရန် မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။<ref name=ward_brownlee2002/> နောက်ထပ် နှစ်ပေါင်း ၁ ဘီလီယံကြာသော် မြေမျက်နှာပြင်ရှိ ရေအားလုံး ပျောက်ကွယ်သွားပြီး<ref name=carrington/> တစ်ကမ္ဘာလုံး အပူချိန်သည် ၇၀ °C (၁၅၈ °F) သို့ ရောက်ရှိမည်ဖြစ်သည်။<ref name=ward_brownlee2002/> ယင်းအချိန်မှစ၍ နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ မီလီယံခန့်အတွင်း ကမ္ဘာပေါ်တွင် သက်ရှိများ ရှင်သန်နိုင်သေးသည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ အကယ်၍ လေထုမှ [[နိုက်ထရိုဂျင်]]အား ဖယ်ထုတ်လိုက်ပါက<ref name=pnas1_24_9576/> နှစ်ပေါင်း ၂.၃ ဘီလီယံခန့်အတွင်း သက်ရှိများ ရှင်သန်နိုင်ကောင်းရှင်သန်နိုင်သေးသည်။ ထို့သို့မဟုတ်ဘဲ နေ၏အပူချိန်သည် တည်ငြိမ်မည်ဟု ယူဆပါကလည်း နှစ်ပေါင်း ၁ ဘီလီယံအတွင်း ခေတ်သစ်သမုဒ္ဒရာများမှ ၂၇ ရာခိုင်နှုန်းသော ရေထုတို့သည် ကမ္ဘာ့အတွင်းပိုင်းအလွှာသို့ ဆင်းသက်ကုန်မည်ဖြစ်သည်။<ref name=hess5_4_569/>
နေသည် နောင်နှစ်ပေါင်း ၅ ဘီလီယံကြာပါက [[ဧရာမ ကြယ်နီ]]ကြီးအဖြစ်သို့ [[ကြယ်တို့၏ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှု|ဆင့်ကဲပြောင်းလဲ]]သွားမည်ဖြစ်ပြီး ယခုလက်ရှိအရွယ်အစားထက် အဆပေါင်း ၂၅၀ သို့ ရောက်ရှိကာ ၁ [[AU]] (မိုင်ပေါင်း ၉၃ မီလီယံခန့်) ကြီးထွားလာမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future" /><ref name="sun_future_schroder"/> ကမ္ဘာ၏ ကံကြမ္မာသည် မသေချာပေ။ ဧရာမ ကြယ်နီတစ်စင်းအနေဖြင့် နေသည် ယင်း၏ထုထည် ပမာဏ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းအား ဆုံးရှုံးလိုက်ရမည်ဖြစ်ပြီး ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှု (tidal effect) မရှိပါက ကမ္ဘာပတ်လမ်းသည် နေမှ ၁.၇ AU အကွာသို့ ရွေ့သွားမည်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိပါက ကမ္ဘာသည် နေ၏လေထုထဲသို့ တိုးဝင်ကာ အငွေ့ပျံသွားမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future" /> နေ၏တောက်ပမှုသည် ယခုထက် အဆပေါင်း ၅၀၀ ပိုမိုတောက်ပလာမည်ဖြစ်ကာ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိများ အကုန်လုံး မဟုတ်သော်မှ အတော်များများကို လွန်ကဲသောအပူချိန်က ပျက်စီးစေမည်ဖြစ်သည်။<ref name="sun_future" /> ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ပြုလုပ်သော ပုံတူဖန်တီးမှန်းဆမှု (simulation) တစ်ခုက ကမ္ဘာသည် ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှုကြောင့် နေ၏လေထုသို့ ဝင်ရောက်ကာ လောင်ကျွမ်းသွားမည်ဟုဆိုသည်။<ref name="sun_future_schroder" />
==ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိများ==
===ပုံသဏ္ဌာန်===
ကမ္ဘာ၏ပုံသဏ္ဌာန်သည် ထိပ်နှစ်ဘက်ပြား၍ အလယ်တွင် လုံးဝိုင်းသည်။ ကမ္ဘာ၏ လည်ပတ်မှုကြောင့် ဝင်ရိုးစွန်းဒေသများတွင် ပြားချပ်ပြီး [[အီကွေတာ]]တွင် ဖောင်းကားသည်။<ref name=milbert_smith96 /> အီကွေတာရှိ ကမ္ဘာ၏အချင်းသည် ၄၃ ကီလိုမီတာ (၂၇ မိုင်) ရှိပြီး ဝင်ရိုးစွန်း တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ အချင်းထက် ပိုများသည်။<ref name="ngdc2006" />
===ဓာတုပစ္စည်း ပါဝင်မှု===
{| class="wikitable" style="float: right; clear: right; margin-left: 2em;"
|+ ကမ္ဘာ့ကျောက်လွှာ၏ ဓာတုပစ္စည်း ပါဝင်မှု<ref name=brown_mussett1981/><ref name="Rudnick2003">{{cite book |chapter=Composition of the Continental Crust |journal=Treatise on Geochemistry |publisher=Elsevier Science |location=New York |first1=R. L. |last1=Rudnick |first2=S. |last2=Gao |title=Treatise on Geochemistry |editor1-first=H. D. |editor1-last=Holland |editor2-first=K. K. |editor2-last=Turekian |volume=3 |pages=1–64 |year=2003 |doi=10.1016/B0-08-043751-6/03016-4 |isbn=978-0-08-043751-4 |bibcode=2003TrGeo...3....1R}}</ref><ref name="White2014">{{cite book |chapter=Composition of the Oceanic Crust |title=Treatise on Geochemistry |publisher=Elsevier Science |location=New York |first1=W. M. |last1=White |first2=E. M. |last2=Klein |author-link2=Emily Klein |editor1-first=H. D. |editor1-last=Holland |editor2-first=K. K. |editor2-last=Turekian |volume=4 |pages=457–96 |year=2014 |doi=10.1016/B978-0-08-095975-7.00315-6 |isbn=978-0-08-098300-4 |hdl=10161/8301}}</ref>
!rowspan="2"|ဒြပ်ပေါင်း
!rowspan="2"|ဖော်မျူလာ
!colspan="2"|ပါဝင်ပစ္စည်း
|-
!style="font-size: smaller;"|ကုန်းမြေ
!style="font-size: smaller;"|သမုဒ္ဒရာ
|-
|[[ဆီလီကာ]]
|style="text-align: center;"|{{chem2|SiO2}}
|style="text-align: right;"|60.2%
|style="text-align: right;"|48.6%
|-
|[[အလူမီနီယမ် အောက်ဆိုဒ်|အလူမီနာ]]
|style="text-align: center;"|{{chem2|Al2O3}}
|style="text-align: right;"|15.2%
|style="text-align: right;"|16.5%
|-
|[[ကယ်လဆီယမ် အောက်ဆိုဒ်|ထုံး]]
|style="text-align: center;"|CaO
|style="text-align: right;"|5.5%
|style="text-align: right;"|12.3%
|-
|[[မဂ္ဂနက်ဆီယမ် အောက်ဆိုဒ်|မဂ္ဂနီဆီယာ]]
|style="text-align: center;"|MgO
|style="text-align: right;"|3.1%
|style="text-align: right;"|6.8%
|-
|iron(II) oxide
|style="text-align: center;"|FeO
|style="text-align: right;"|3.8%
|style="text-align: right;"|6.2%
|-
|[[ဆိုဒီယမ် အောက်ဆိုဒ်]]
|style="text-align: center;"|{{chem2|Na2O}}
|style="text-align: right;"|3.0%
|style="text-align: right;"|2.6%
|-
|[[ပိုတက်ဆီယမ် အောက်ဆိုဒ်]]
|style="text-align: center;"|{{chem2|K2O}}
|style="text-align: right;"|2.8%
|style="text-align: right;"|0.4%
|-
|iron(III) oxide
|style="text-align: center;"|{{chem2|Fe2O3}}
|style="text-align: right;"|2.5%
|style="text-align: right;"|2.3%
|-
|[[ရေ (မော်လီကျူး)|ရေ]]
|style="text-align: center;"|{{chem2|H2O}}
|style="text-align: right;"|1.4%
|style="text-align: right;"|1.1%
|-
|[[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]]
|style="text-align: center;"|{{chem2|CO2}}
|style="text-align: right;"|1.2%
|style="text-align: right;"|1.4%
|-
|[[တိုက်တေနီယမ် ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]]
|style="text-align: center;"|{{chem2|TiO2}}
|style="text-align: right;"|0.7%
|style="text-align: right;"|1.4%
|-
|phosphorus pentoxide
|style="text-align: center;"|{{chem2|P2O5}}
|style="text-align: right;"|0.2%
|style="text-align: right;"|0.3%
|-
!colspan="2"|စုစုပါင်း
!style="text-align: right;"|99.6%
!style="text-align: right;"|99.9%
|}
ကမ္ဘာ့ထုထည်သည် ၅.၉၇×၁၀<sup>၂၄</sup> ကီလိုဂရမ် နီးပါးခန့်ရှိပြီး အများစုမှာ [[သံ (သတ္တု)|သံ]] (၃၂.၁%)၊ အောက်ဆီဂျင် (၃၀.၁%)၊ [[ဆီလီကွန်]] (၁၅.၁%)၊ [[မဂ္ဂနီစီယမ်]] (၁၃.၉%)၊ ဆာလဖာ (၂.၉%)၊ [[နီကယ်]] (၁.၈%)၊ [[ကယ်လစီယမ်]] (၁.၅%)၊ [[အလူမီနီယမ်]] (၁.၄%) နှင့် ကျန်သော ဒြပ်စင်များ ၁.၂% ပါဝင်သည်။ ပင်မအူတိုင်တွင် သံ ၈၈.၈%၊ နီကယ် ၅.၈%၊ ဆာလဖာ ၄.၅% တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref name=pnas71_12_6973/>
ကျောက်မာလွှာတွင် တွေ့ရသော ကျောက်ခဲအများစုသည် အောက်ဆိုဒ်များ ဖြစ်ကြသည်။ အဓိကအားဖြင့် [[ကလိုရင်း]]၊ [[ဆာလဖာ]]နှင့် [[ဖလိုရင်း]]တို့ဖြစ်ကြသည်။ ကျောက်မာလွှာ၏ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းကိုမူ ဆီလီကာ၊ အလူမီနာ၊ အိုင်းယွန်း အောက်ဆိုဒ်၊ ထုံး၊ မဂ္ဂနီဆီယာ၊ ပိုတက်နှင့် ဆိုဒါတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။<ref name=brown_mussett1981/><ref name=pnas71_12_6973/>
===မျက်နှာပြင်===
[[File:Earth dry elevation.stl|thumb|Left|ရေမပါရှိသော – လက်ရှိကမ္ဘာဂြိုဟ် (သုံးဘက်မြင် စက်ဝိုင်းလုံးပုံစံမြင်ရန် နှိပ်၍ချဲ့ကြည့်ပါ)။]]
ကမ္ဘာ့ မျက်နှာပြင် စုစုပေါင်း ဧရိယာသည် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၉၇ မီလီယံ ရှိသည်။<ref name="Pidwirny 2006_8"/> ယင်း၏ ၇၀.၈ ရာခိုင်နှုန်း<ref name="Pidwirny 2006_8"/> (စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၃၉.၄၃ မီလီယံ) မှာ ပင်လယ်ရေ မျက်နှာပြင်အောက်တွင် တည်ရှိပြီး ပင်လယ်ရေဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html |title=World Factbook |publisher=Cia.gov |accessdate=2 November 2012 |archivedate=5 January 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html }}</ref> ရေဖြင့် ဖုံးလွှမ်းမထားသော လက်ကျန် ၂၉.၂% များမှာ တောင်တန်းများ၊ [[ကန္တာရ]]များနှင့် အခြားသော ကုန်းမြေများဖြစ်သည်။ ကုန်းမြေမျက်နှာပြင်၏ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်မှာ အနိမ့်ဆုံးဖြစ်သော [[ပင်လယ်သေ]]ဒေသ၌ −၄၁၈ မီတာရှိပြီး အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော [[ဧဝရတ်တောင်]]တွင် ၈၈၄၈ မီတာ ရှိသည်။ ကုန်းမြေ၏ ပင်လယ်ရေ မျက်နှာပြင်အမြင့် ပျမ်းမျှအမြင့်မှာ ၇၉၇ မီတာ ရှိသည်။<ref>{{cite web |url=https://ngdc.noaa.gov/mgg/global/etopo1_surface_histogram.html |title=Hypsographic Curve of Earth's Surface from ETOPO1 |first=National Geophysical Data |last=Center |website=ngdc.noaa.gov |accessdate=24 June 2018 |archivedate=15 September 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170915114233/https://ngdc.noaa.gov/mgg/global/etopo1_surface_histogram.html }}</ref> [[အနည်ကျကျောက်]]များသည် ကမ္ဘာ့အပြင်ဘက်ကျောက်လွှာ၏ ၅ ရာခိုင်နှုန်းသာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားသော်လည်း ကမ္ဘာ့တိုက်ကြီးများ၏ မျက်နှာပြင်ကိုမူ အနည်ကျကျောက်များက ၇၅ ရာခိုင်နှုန်း လွှမ်းမိုးထားသည်။<ref name=jessey /> စုစုပေါင်း စိုက်ပျိုးနိုင်သောမြေသည် ကုန်းမြေ၏ ၁၀.၉ ရာခိုင်နှုန်းရှိပြီး ၁.၃ ရာခိုင်နှုန်းသည် အမြဲတမ်း စိုက်ပျိုးမြေများဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite web |title=World Bank arable land |url=http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.ARBL.ZS/countries/1W?display=graph |publisher=World Bank |access-date=19 October 2015 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=2 October 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151002170510/http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.ARBL.ZS/countries/1w?display=graph }}</ref><ref>{{cite web |title=World Bank permanent cropland |url=http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.CROP.ZS/countries?display=graph |publisher=World Bank |access-date=19 October 2015 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=13 July 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150713131245/http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.CROP.ZS/countries?display=graph }}</ref> ကုန်းမြေမျက်နှာပြင်၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းအား [[စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး]]အတွက် အသုံးပြုသည်။ ခန့်မှန်းခြေ သီးနှံပင်စိုက်ပျိုးရေးအတွက် စတုရန်းမိုင် ၆.၄ သန်း၊ မွေးမြူရေးအတွက် စတုရန်းမိုင် ၁၂.၉ သန်း အသီးသီး အသုံးချသည်။<ref name="Hooke2012">{{cite journal |url=https://www.geosociety.org/gsatoday/archive/22/12/pdf/gt1212.pdf |title=Land transformation by humans: A review |journal=GSA Today |first1=Roger LeB. |last1=Hooke |first2=José F. |last2=Martín-Duque |first3=Javier |last3=Pedraza |volume=22 |issue=12 |pages=4–10 |date=December 2012 |doi=10.1130/GSAT151A.1 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180109181247/https://www.geosociety.org/gsatoday/archive/22/12/pdf/gt1212.pdf |date=9 January 2018 }}</ref>
===ရေထု===
ကမ္ဘာမျက်နှာပြင်၌ ရေပေါများခြင်းသည် နေအဖွဲ့အစည်းရှိ အခြားသောဂြိုဟ်များထဲမှ ''ဂြိုဟ်ပြာ'' ဟု ခွဲခြားနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ရေထုတွင် အဓိကအားဖြင့် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာတို့ပါဝင်သည်။ သို့သော် နည်းစနစ်ကျကျဆိုပါက မြစ်၊ ချောင်း၊ အင်း၊ အိုင်၊ ကုန်းတွင်းပိုင်းပင်လယ်နှင့် မြေအောက်ရေတို့ ပါဝင်သည်။ အနက်ဆုံး မြေအောက်ရေ တည်ရှိရာမှာ [[ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ]]အတွင်းရှိ မာရီနာချောက် (Mariana Trench) ၏ ချန်လင်ဂျာဒီး (Challenger Deep) ဖြစ်ပြီး မီတာ ၁၀၉၁၁.၁ (ပေ ၃၅၇၉၉) ရှိသည်။ သမုဒ္ဒရာများ၏ ထုထည်သည် ၁.၃၅×၁၀<sup>၁၈</sup> နီးပါးခန့် သို့မဟုတ် ကမ္ဘာမြေ ထုထည်၏ ၁/၄၄၀၀ ဖြစ်သည်။ သမုဒ္ဒရာများသည် ဧရိယာအားဖြင့် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၃၉.၇ မီလီယံရှိပြီး ပျမ်းမျှအနက်မှာ ၃၆၈၂ မီတာ (၁၂၀၈၀ ပေ) ရှိကာ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်သည် ချောမွေ့နေမည်ဆိုပါက ပျမ်းမျှအနက်သည် ၂.၇ မှ ၂.၈ ကီလိုမီတာ ရှိမည်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/559627/sphere-depth-of-the-ocean |title=sphere depth of the ocean – hydrology |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |accessdate=12 April 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=https://ase.tufts.edu/cosmos/print_chapter.asp?id=4 |title=Third rock from the Sun – restless Earth |work=NASA's Cosmos |accessdate=12 April 2015 |archivedate=6 November 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151106230149/http://ase.tufts.edu/cosmos/print_chapter.asp?id=4 }}</ref> ရေအားလုံး၏ ၉၇.၅ ရာခိုင်နှုန်းသည် ရေငန်များဖြစ်ပြီး ကျန် ၂.၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ရေချိုဖြစ်ကာ<ref>{{Cite book|title=On Water|url=https://www.eib.org/en/publications/eib-big-ideas-on-water|access-date=7 December 2020|website=European Investment Bank|year=2019|doi=10.2867/509830|language=en|author1=European Investment Bank|publisher=European Investment Bank|isbn=9789286143199|archive-date=29 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201129051604/https://www.eib.org/en/publications/eib-big-ideas-on-water|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chart: Globally, 70% of Freshwater is Used for Agriculture|url=https://blogs.worldbank.org/opendata/chart-globally-70-freshwater-used-agriculture|access-date=7 December 2020|website=World Bank Blogs|date=22 March 2017|last1=Khokhar|first1=Tariq|language=en|accessdate=22 November 2021|archivedate=6 December 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201206080843/https://blogs.worldbank.org/opendata/chart-globally-70-freshwater-used-agriculture}}</ref> ရေချို ၆၈.၇ ရာခိုင်နှုန်းသည် ရေခဲလွှာများ၌ တည်ရှိသည်။<ref>{{cite web|last1=Perlman|first1=Howard|date=17 March 2014|title=The World's Water|url=https://water.usgs.gov/edu/earthwherewater.html|access-date=12 April 2015|work=USGS Water-Science School|accessdate=25 June 2018|archivedate=22 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150422113320/http://water.usgs.gov/edu/earthwherewater.html}}</ref> ကမ္ဘာ၏ အအေးဆုံးဒေသများတွင် နှင်းများသည် ပုံစံမပျက် ရေခဲအဖြစ် တည်ရှိကြသည်။ ယင်းနှင်းများ၊ ရေခဲများသည် ကြာလာသော် ရေခဲလွှာများဖြစ်တည်လာကြသည်။ အာတိတ်ဒေသရှိ ရေခဲပင်လယ်သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနီးပါးခန့် ကြီးမားလှသည်။ သို့သော် ရာသီဥတုဖောက်ပြန်ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် လျင်မြန်စွာ ဆုတ်ယုတ်လျက်ရှိသည်။<ref>{{Cite book|last=Hendrix|first=Mark|title=Earth Science: An Introduction|publisher=Cengage|year=2019|isbn=978-0-357-11656-2|location=Boston|page=329}}</ref>
ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာများ၏ ပျမ်းမျှ ရေငန်နှုန်းမှာ ပင်လယ်ရေ ၁ ကီလိုဂရမ်တွင် ၃၅ ဂရမ်နှုန်း ဖြစ်သည်။ ဆားအများစုကို မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်းမှ ထွက်လာသည်။ သမုဒ္ဒရာများသည် လေထုထဲရှိ ဓာတ်ငွေ့များကို ပျော်ဝင်သွားစေသည့် သိုလှောင်ကန်များဖြစ်ကြပြီး ယင်းသည် ပင်လယ်နေသတ္တဝါများ ရှင်သန်ရန် အရေးပါသည်။<ref name=natsci_oxy4 /> ပင်လယ်ရေများသည် ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုများပေါ်တွင် လွှမ်းမိုးမှုရှိပြီး သမုဒ္ဒရာများသည် အပူလှောင်ကန်အဖြစ် ပြုမူပေးသည်။<ref name=michon2006 /> သမုဒ္ဒရာများရှိ အပူချိန်ပြောင်းလဲမှုများသည် [[အယ်လ်နီညို]]ကဲ့သို့ သိသာသော ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref name=sample2005 />
===လေထု===
{{Main|ကမ္ဘာ့လေထု}}
[[File:MODIS Map.jpg|thumb|ကမ္ဘာဂြိုဟ်အား တိမ်ဖုံးလွှမ်းထားသောပုံကို [[နာဆာ]]၏ ဂြိုဟ်တုမှ ရိုက်ကူးထားသည်]]
မြေမျက်နှာပြင်အား သက်ရောက်သော ပျမ်းမျှ ကမ္ဘာ့လေထုဖိအားသည် ကီလိုမီတာ ၈.၅ အမြင့်၌ ၁၀၁.၃၂၅ KPa (၁၄.၆၉၅၉ psi) ဖြစ်သည်။<ref name="Exline2006">{{cite book|last1=Exline|first1=Joseph D.|url=https://www.nasa.gov/pdf/288978main_Meteorology_Guide.pdf|title=Meteorology: An Educator's Resource for Inquiry-Based Learning for Grades 5–9|last2=Levine|first2=Arlene S.|last3=Levine|first3=Joel S.|date=2006|publisher=NASA/Langley Research Center|page=6|id=NP-2006-08-97-LaRC|access-date=23 November 2021|archive-date=28 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180528181043/https://www.nasa.gov/pdf/288978main_Meteorology_Guide.pdf|url-status=live}}</ref> ခြောက်သွေ့သော လေထုတွင် [[နိုက်ထရိုဂျင်]] ၇၈%၊ [[အောက်ဆီဂျင်]] ၂၁%၊ [[ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်]]၊ ရေငွေ့နှင့် အခြားဓာတ်ငွေ့များ ပါဝင်သည်။<ref name="Exline2006" />ရေငွေ့ ပါဝင်မှုသည် ၀.၀၁ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် ၄ ရာခိုင်နှုန်းကြားတွင် ပြောင်းလဲလျက်တည်ရှိသည်။<ref name="Exline2006" /> သို့သော် ပျမ်းမျှမှာ ၁ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်သည်။<ref name="earth_fact_sheet" /> [[ထရိုပိုစဖီးယား အလွှာ|ထရိုပိုစဖီးယားလွှာ]]၏ အမြင့်သည် ဝင်ရိုးစွန်း၌ ၈ ကီလိုမီတာ (၅ မိုင်) နှင့် [[အီကွေတာ]]တွင် ၁၇ ကီလိုမီတာ (၁၁ မိုင်) ဝန်းကျင်ရှိသည်။<ref name=geerts_linacre97 /> ကမ္ဘာ့လေထု၏ ဘိုင်အိုစဖီးယားတွင် [[အိုဇုန်းလွှာ]] တည်ရှိပြီး သက်ရှိများ ရှင်သန်ရန်အတွက် အန္တရာယ်ရှိသော [[ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်]]ကို ကာကွယ်ပေးသည်။<ref name="Harrison 2002" /> လေထုသည် ဥက္ကာခဲများအား မြေမျက်နှာပြင်သို့ မကျရောက်ခင် လောင်ကျွမ်းစေပြီး အပူချိန်ကို ချိန်ညှိပေးသည်။<ref name="atmosphere" /> ဤဖြစ်စဉ်အား ဖန်လုံအိမ် အကျိုးသက်ရောက်မှုဟုခေါ်ကာ မြေပြင်မှ ထုတ်လုပ်သော အပူများကို ဖမ်းယူထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဖန်လုံအိမ် အကျိုးသက်ရောက်မှုကို အဓိကဖြစ်စေသောအရာများမှာ ရေငွေ့၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်၊ [[မီသိန်း]]၊ နိုက်ထရိုက်အောက်ဆိုဒ်နှင့် [[အိုဇုန်း]]တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဤကဲ့သို့ အပူသိုလှောင်သည့်ဖြစ်စဉ် မရှိပါက လက်ရှိအပူချိန် +၁၅ °C (၅၉ °F)<ref name="Pidwirny2006_7" /> နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် −၁၈ °C (၀ °F) သို့ ရောက်ရှိမည်ဖြစ်ပြီး သက်ရှိများ ဖြစ်တည်ခဲ့လိမ့်မည် မဟုတ်ပေ။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် မေလတွင် ကမ္ဘာ့လေထုရှိ ရေခဲ ပုံဆောင်ခဲမှ ရောင်ပြန်ဟပ်သော အလင်းကို မိုင်ပေါင်းများစွာဝေးသော ဂြိုဟ်တုတစ်ခုမှ မြင်ခဲ့ရသည်။<ref name="NYT-20170519">{{cite news |last=St. Fleur |first=Nicholas |title=Spotting Mysterious Twinkles on Earth From a Million Miles Away |url=https://www.nytimes.com/2017/05/19/science/dscovr-satellite-ice-glints-earth-atmosphere.html |date=19 May 2017 |work=The New York Times |accessdate=20 May 2017 |archivedate=20 May 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170520002922/https://www.nytimes.com/2017/05/19/science/dscovr-satellite-ice-glints-earth-atmosphere.html }}</ref><ref name="GRL-201760515">{{cite journal |last1=Marshak |first1=Alexander |last2=Várnai |first2=Tamás |last3=Kostinski |first3=Alexander |title=Terrestrial glint seen from deep space: oriented ice crystals detected from the Lagrangian point |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/2017GL073248/abstract |date=15 May 2017 |journal=Geophysical Research Letters |doi=10.1002/2017GL073248 |accessdate=20 May 2017 |volume=44 |issue=10 |pages=5197–5202 |bibcode=2017GeoRL..44.5197M }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171226014559/http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/2017GL073248/abstract |date=26 December 2017 }}</ref>
===မိုးလေဝသနှင့် ရာသီဥတု===
{{Main|မိုးလေဝသ|ရာသီဥတု}}
ကမ္ဘာ၏လေထုတွင် ပုံသေနယ်နိမိတ်မရှိဘဲ၊ အတွင်းဘက်မှ အပြင်ဘက်သို့ တဖြည်းဖြည်း ပါးလွှာလာပြီး အပြင်ဘက်အာကာသထဲသို့အရောက်တွင် မေးမှိန်သွားသည်။ လေထု၏ လေးပုံသုံးပုံသည် မြေမျက်နှာပြင်မှ ပထမဆုံး ၁၁ ကီလိုမီတာ (၆.၈ မိုင်) အတွင်း၌ ပါဝင်သည်။ အနိမ့်ဆုံးအလွှာကို ထရိုပိုစဖီးယားဟုခေါ်သည်။ နေမှလာသော စွမ်းအင်သည် ဤအလွှာကို အပူပေးပြီး လေကို ပြန့်ကားမှုဖြစ်စေသည်။ ဤသိပ်သည်းမှု နည်းသောလေသည် မြင့်တက်လာပြီး အေးမြ၍ သိပ်သည်းမှုများသောလေဖြင့် အစားထိုးသွားသည်။ ရလဒ်အနေဖြင့် အပူစွမ်းအင် ဖြန့်ဖြူးခြင်းမှတဆင့် လေထုလည်ပတ်မှုကိုဖြစ်စေကာ [[မိုးလေဝသ]]နှင့် [[ရာသီဥတု]]များကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref name=rahmstorf2003 />
{{multiple image
| align = left
| direction = vertical
| width = 150
| image1 = Dorian 2019-08-30 1618Z from ISS.jpg
| caption1 = [[ဟာရီကိန်း ဒိုရီယန်]]ကို ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၃၀ ရက်နေ့တွင် [[နိုင်ငံတကာ အာကာသစခန်း]]မှမြင်ရပုံ
| image2 = Image-Ulmus pumila (Ulmus gobicus) in Gobi Desert.jpg
| caption2 = [[ဂိုဘီသဲကန္တာရ]]ရှိ သစ်ပင်နှင့် တိမ်တိုက်များ
}}
မြေမျက်နှာပြင်သို့ကျရောက်သော [[နေရောင်ခြည်စွမ်းအင်]]သည် လတ္တီကျု့ များလာသည်နှင့်အမျှ လျော့နည်းသွားသည်။ လတ္တီကျု အမြင့်ပိုင်းတွင် [[နေရောင်ခြည်]]သည် မြေမျက်နှာပြင်သို့ ထောင့်အနိမ့်ဖြင့် ရောက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် နေရောင်ခြည်သည် ပိုမိုထူထပ်သော လေထုကို ဖြတ်သန်းရသည်။ ရလဒ်အဖြစ် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်ရှိ ပျမ်းမျှ နှစ်စဉ်အပူချိန်သည် အီကွေတာမှ လတ္တီကျု ၁ ဒီဂရီလျှင် ၀.၄ စင်တီဂရိတ် (၀.၇ ဖာရင်ဟိုက်) နှုန်းဖြင့် လျော့နည်းသွားသည်။<ref name="sadava_heller2006" />
တည်နေရာ၏ ရာသီဥတုများကို သက်ရောက်စေသော အခြားအချက်မှာ သမုဒ္ဒရာများနှင့် နီးကပ်မှုဖြစ်သည်။<ref>{{cite book|last1=Rohli|first1=Robert. V.|title=Climatology|last2=Vega|first2=Anthony J.|publisher=Jones & Bartlett Learning|year=2018|isbn=978-1-284-12656-3|edition=fourth|page=49}}</ref> သမုဒ္ဒရာများနှင့် နီးကပ်သောနေရာများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် အေးမြသောနွေရာသီနှင့် ပူနွေးသောဆောင်းရာသီများ ရှိတတ်ကြသည်။ အကြောင်းမှာ သမုဒ္ဒရာများသည် အပူပမာဏကို ပိုမိုသိုလှောင်နိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ သမုဒ္ဒရာများ၏ အပူဓာတ် သို့မဟုတ် အအေးဓာတ်ကို လေတိုက်ခြင်းဖြင့် ကုန်းမြေသို့ ပို့ဆောင်ပေးသည်။<ref>{{cite book|last1=Rohli|first1=Robert. V.|title=Climatology|last2=Vega|first2=Anthony J.|publisher=Jones & Bartlett Learning|year=2018|isbn=978-1-284-12656-3|edition=fourth|page=32}}</ref>
ရေငွေ့များသည် မြေမျက်နှာပြင်ရှိ အငွေ့ပျံခြင်းမှတဆင့် လေထုထဲသို့ လှည့်လည်ကြသည်။ လေထုအခြေအနေသည် ပူနွေးစိုထိုင်းပါက ရေသည် စုဖွဲ့ကာ မိုးရွာသွန်းခြင်းအဖြစ် မြေပြင်ပေါ်သို့ ပြန်လည်ကျရောက်သည်။<ref name="moran2005" /> ထိုအခါ ရေအများစုသည် အနိမ့်ပိုင်းသို့ မြစ်ချောင်းများမှတဆင့် သမုဒ္ဒရာများ သို့မဟုတ် ရေကန်များသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိသွားသည်။ ဤရေသံသရာသည် မြေပြင်ပေါ်ရှိ သက်ရှိများအတွက် မရှိမဖြစ် အရေးပါသော ယန္တရားဖြစ်သည်။ မိုးရွာသည့်ပုံစံသည် တစ်နှစ်လျှင် မီတာများစွာမှ မီလီမီတာအောက်အထိ ကျယ်ပြန့်စွာ ခြားနားကြသည်။ လေထုလည်ပတ်မှု၊ ပထဝီဝင် သွင်ပြင်များနှင့် အပူချိန်ကွဲပြားခြားနားချက်များသည် ဒေသတစ်ခု၏ ပျမ်းမျှ မိုးရွာသွန်းနှုန်းကို အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်။<ref name="hydrologic_cycle" />
အသုံးများသော [[ကော့(ခ်)ပန်ရာသီဥတုခွဲခြားမှုများ|ကော့ပန် ရာသီဥတုခွဲမှုစနစ်]]တွင် အုပ်စု ၅ ခုပါဝင်ပြီး အပူပိုင်း ရာသီဥတု၊ ခြောက်သွေ့ ရာသီဥတု၊ သမပိုင်း ရာသီဥတု၊ တိုက်ကြီး ရာသီဥတုနှင့် ဝင်ရိုးစွန်း ရာသီဥတုဟူ၍ ဖြစ်ကြသည်။ ယင်းအုပ်စု ၅ ခုကိုလည်း ပိုမိုတိကျသော ရာသီဥတု အမျိုးအစားခွဲများအဖြစ် ထပ်မံခွဲခြားသေးသည်။<ref name="berger2002" /> ကော့ပန် ရာသီဥတုခွဲမှုစနစ်သည် အပူချိန်နှင့် မိုးရွာသွန်းနှုန်းအပေါ် အခြေခံ၍ နယ်မြေဒေသများကို ခွဲခြားပေးသည်။<ref>{{cite book|last1=Rohli|first1=Robert. V.|title=Climatology|last2=Vega|first2=Anthony J.|publisher=Jones & Bartlett Learning|year=2018|isbn=978-1-284-12656-3|edition=fourth|page=159}}</ref> ပူပြင်းသော ကန္တာရများတွင် မျက်နှာပြင် လေအပူချိန်သည် ၅၅ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၁၃၁ ဖာရင်ဟိုက်) အထိ မြင့်တက်နိုင်ပြီး [[အန္တာတိက]]ဒေသတွင် အနုတ် ၈၉ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (−၁၂၈ ဖာရင်ဟိုက်) အထိ ကျဆင်းနိုင်သည်။<ref>{{Cite journal|last1=El Fadli|first1=Khalid I.|last2=Cerveny|first2=Randall S.|last3=Burt|first3=Christopher C.|last4=Eden|first4=Philip|last5=Parker|first5=David|last6=Brunet|first6=Manola|last7=Peterson|first7=Thomas C.|last8=Mordacchini|first8=Gianpaolo|last9=Pelino|first9=Vinicio|last10=Bessemoulin|first10=Pierre|last11=Stella|first11=José Luis|date=2013|title=World Meteorological Organization Assessment of the Purported World Record 58°C Temperature Extreme at El Azizia, Libya (13 September 1922)|journal=Bulletin of the American Meteorological Society|language=en|volume=94|issue=2|pages=199–204|doi=10.1175/BAMS-D-12-00093.1|bibcode=2013BAMS...94..199E|issn=0003-0007|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Turner|first1=John|last2=Anderson|first2=Phil|last3=Lachlan‐Cope|first3=Tom|last4=Colwell|first4=Steve|last5=Phillips|first5=Tony|last6=Kirchgaessner|first6=Amélie|last7=Marshall|first7=Gareth J.|last8=King|first8=John C.|last9=Bracegirdle|first9=Tom|last10=Vaughan|first10=David G.|last11=Lagun|first11=Victor|date=2009|title=Record low surface air temperature at Vostok station, Antarctica|journal=Journal of Geophysical Research: Atmospheres|language=en|volume=114|issue=D24|page=D24102|doi=10.1029/2009JD012104|bibcode=2009JGRD..11424102T|issn=2156-2202|doi-access=free}}</ref>
===အပေါ်ပိုင်း လေထု===
[[ထရိုပိုစဖီးယား အလွှာ]]၏အပေါ်ရှိ လေထုကို [[စထရာတိုစဖီးယား အလွှာ]]၊ မီဆိုစဖီးယား အလွှာနှင့် သာမိုစဖီးယား အလွှာဟူ၍ ပိုင်းခြားထားသည်။<ref name="atmosphere" /> အလွှာတစ်ခုချင်းစီတွင် အမြင့်အလိုက် အပူချိန်ခြားနားမှု ရှိကြသည်။ ယင်း၏အလွန်တွင် အက်ဇိုစဖီးယား (exosphere) သည် ပါးလွာသော မဂ္ဂနတိုစဖီးယား (magnetosphere) အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသွားသည်။ ယင်းနယ်မြေတွင် ဘူမိသံလိုက်စက်ကွင်းများသည် နေလေများဖြင့် အပြန်အလှန်အကျိုးသက်ရောက်ကြသည်။<ref name=sciweek2004 /> စထရာတိုစဖီးယားလွှာအတွင်း [[အိုဇုန်းလွှာ]]တည်ရှိပြီး ကမ္ဘာမြေရှိ သက်ရှိများအတွက် အရေးပါကာ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်၏ အန္တရာယ်မှ ကာကွယ်ပေးသည်။ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်မှ {{Convert|100|km|mi|abbr=on}} အကွာအဝေးကို လေထုနှင့် [[အပြင်ဘက် အာကာသ]]ဟု သတ်မှတ်ထားသည်။<ref name=cordoba2004 />
==ပတ်လမ်းနှင့် လည်ပတ်ခြင်း==
===လည်ပတ်ခြင်း===
[[File:EpicEarth-Globespin(2016May29).gif|thumb|right|ကမ္ဘာလည်ပတ်နေပုံအား [[:en:Deep Space Climate Observatory|DSCOVR EPIC]] မှ ၂၀၁၆ ခုနှစ် မေလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ရိုက်ကူးထားပုံ။]]
ကမ္ဘာသည် နေကို တူရူပြု၍ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တွင် ၂၄ နာရီ (၈၆၄၀၀ စက္ကန့်) လျှင် တစ်ကြိမ်လည်ပတ်ပြီး အခြားဝေးကွာသောကြယ်များကို တူရူပြုပါက ၂၃ နာရီ ၅၆ မိနစ် ၄ စက္ကန့်လျင် တစ်ကြိမ်နှုန်း လည်ပတ်သည်။<ref name="IERS" /><ref group="n" name="Aoki" /> ကမ္ဘာ၏ လည်ပတ်နှုန်းသည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ နှေးကွေးလာသည်။ အတိတ်ကာလများ၏ တစ်ရက်တာသည် ယနေ့ခေတ်ထက် ပိုမိုတိုတောင်းခဲ့သည်။ ယင်းသို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ ကမ္ဘာနှင့် လကမ္ဘာကြားရှိ ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှု (tidal effect) ကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာမြေ၏ လည်ပတ်နှုန်းသည် ၁၉ ရာစုနှစ်နှင့်စာလျှင် ပိုမိုရှည်ကြာပြီး ယခုအခါ ရက်တိုင်း၌ ၀ မှ ၂ မီလီစက္ကန့်ကြား ပြောင်းလဲလျက်ရှိသည်။<ref name=USNO_TSD/><ref>{{cite journal |title=Rapid Service/Prediction of Earth Orientation |journal=IERS Bulletin-A |date=9 April 2015 |volume=28 |issue=15 |url=http://maia.usno.navy.mil/ser7/ser7.dat |accessdate=12 April 2015 |format=.DAT file (displays as plaintext in browser) }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150314182157/http://maia.usno.navy.mil/ser7/ser7.dat |date=14 March 2015 }}</ref>
===ပတ်လမ်း===
[[File:PIA23645-Earth-PaleBlueDot-6Bkm-Voyager1-orig19900214-upd20200212.jpg|thumb|upright|''[[ဗွိုင်ယေဂျာ ၁]]'' အာကာသယာဉ်က မိုင်ပေါင်း ၄ ဘီလီယံ နီးပါးခန့် အကွာအဝေးမှ ရိုက်ကူးထားသော ''[[အပြာဖျော့အစက်]]'' အမည်ရ ကမ္ဘာဂြိုဟ်ဖြစ်သည်၊ [[အလင်းအလျင်]]ဖြင့်ဆိုပါက ၅.၆ နာရီ ခရီးကွာဝေးသည်။<ref name="NASA-20200212">{{cite news |author=Staff |title=Pale Blue Dot Revisited |url=https://photojournal.jpl.nasa.gov/catalog/PIA23645 |date=12 February 2020 |work=[[NASA]] |access-date=12 February 2020 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=12 February 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200212230826/https://photojournal.jpl.nasa.gov/catalog/PIA23645 }}</ref>]]
ကမ္ဘာသည် နေကိုဗဟိုပြု၍ ပျမ်းမျှ ကီလိုမီတာ ၁၅၀ မီလီယံ (၉၃ မီလီယံမိုင်) အကွာအဝေးမှ လှည့်ပတ်လျက်ရှိကာ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တွင် ၁ ပတ် လှည့်ပတ်မိရန် ပျမ်းမျှ ၂၄ နာရီ ကြာမြင့်သည်။ ကမ္ဘာ၏ ပတ်လမ်းအမြန်နှုန်းသည် တစ်စက္ကန့်လျင် ၂၉.၇၈ ကီလိုမီတာ (တစ်နာရီလျင် မိုင်ပေါင်း ၆၆၆၀၀) နှုန်းဖြစ်သည်။ ယင်းအမြန်နှုန်းဖြင့် ကမ္ဘာ၏ အချင်း ၁၂၇၄၂ ကီလိုမီတာ (၇၉၁၈ မိုင်) အား ၇ မိနစ်အတွင်း၊ ၃၈၄၀၀၀ ကီလိုမီတာ (၂၃၉၀၀၀ မိုင်) ကွာဝေးသော လကမ္ဘာသို့ ၃.၅ နာရီတို့ဖြင့် ခရီးပေါက်နိုင်သည်။<ref name="earth_fact_sheet" />
ကမ္ဘာ၏ ဒြပ်ဆွဲငင်အား လွှမ်းမိုးသောနယ်မြေကို ဟေးလ်စဖီးယား (Hill sphere) ဟုခေါ်ပြီး အချင်းဝက်အားဖြင့် ၉၃၀,၀၀၀ မိုင် (၁.၅ မီလီယံ ကီလိုမီတာ) ရှိသည်။<ref name="vazquez_etal2006" /><ref group="n" name="hill_radius" /> ယင်းသည် အခြားပိုမိုဝေးကွာသော နေနှင့် ဂြိုဟ်များ၏ ဒြပ်ဆွဲငင်အားထက် ကမ္ဘာ၏ဒြပ်ဆွဲငင်အားက ပိုမိုအားပြင်းနိုင်သည့် အများဆုံးအကွာအဝေး ဖြစ်သည်။ အရာဝတ္ထုများသည် ဤအချင်းဝက်အတွင်း လည်ပတ်ရမည်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ်ပါက နေ၏ ဒြပ်ဆွဲငင်အားနှင့် သက်ဆိုင်သွားမည်ဖြစ်သည်။<ref name="vazquez_etal2006" />
ကမ္ဘာသည် နေအဖွဲ့အစည်းနှင့်အတူ [[နဂါးငွေ့တန်း ဂလက်ဆီ]]၌ တည်ရှိပြီး ဗဟိုမှ [[အလင်းနှစ်]] ၂၈၀၀ ကွာဝေးသည်။ ယင်းသည် [[အိုရိုင်ယွန် လက်မောင်း]]ရှိ ဂလက်တစ်ပြင်ညီ (galactic plane) ၏ အလင်းနှစ် ၂၀ ခန့်တွင် တည်ရှိသည်။<ref name="nasa20051201" />
==ကမ္ဘာ-ဂြိုဟ်ရံလ စနစ်==
===လကမ္ဘာ===
{{Main|လကမ္ဘာ}}
{| class="wikitable" style="float: right; margin-left: 0.5em;"
|+ ဂုဏ်သတ္တိများ
|-
| colspan=2 | [[File:FullMoon2010.jpg|center|200px|လပြည့်ဝန်းအား [[မြောက်ကမ္ဘာခြမ်း]]မှ မြင်ရပုံ]]
|-
| '''အချင်း''' || {{val|3474.8|u=km|fmt=commas}}
|-
| '''ထုထည်''' || {{val|7.349|e=22|u=kg}}
|-
| '''ဆီမီးမေဂျာ ဝင်ရိုး''' || {{val|384400|u=km|fmt=commas}}
|-
| '''ပတ်လမ်းကာလ''' || {{nowrap|27{{smallsup|d}} 7{{smallsup|h}} 43.7{{smallsup|m}}}}
|}
လကမ္ဘာ၏ မူလဇာတ်မြစ်နှင့်ပတ်သက်၍ လူအများစု လက်ခံထားသော သီအိုရီအရ ''သီယာ''ဟုခေါ်သော [[အင်္ဂါဂြိုဟ်]]အရွယ် ဂြိုဟ်ပေါက်စတစ်စင်းနှင့် အစောပိုင်းကာလ ကမ္ဘာတို့ ထိတိုက်မိရာမှ ပေါက်ဖွားလာသည်ဟုဆိုသည်။<ref name=nature412_708/> ကမ္ဘာတွင် ဂြိုဟ်ရံလတစ်စင်း ရှိပြီး ယင်းသည် ကမ္ဘ့ာအချင်း၏ လေးပုံတစ်ပုံခန့် အရွယ်အစားရှိသည်။ [[ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှား]] ''[[ပလူတို]]''၏ ဂြိုဟ်ရံလတစ်စင်းဖြစ်သော [[ချာရွန် (ဂြိုဟ်ရံလ)|''ချာရွန်'']]သည် မိခင်ဂြိုဟ်၏ အရွယ်အစားနှင့်နှိုင်းယှဉ်ပါက ပိုမိုကြီးမားသော်လည်း<ref>{{cite web|url=https://astronomy.com/news/2019/06/whats-so-special-about-our-moon-anyway|title=What's so special about our Moon, anyway?|work=[[:en:Astronomy (magazine)|Astronomy]]|last1=Klemetti|first1=Erik|date=17 June 2019|access-date=13 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=6 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201106063032/https://astronomy.com/news/2019/06/whats-so-special-about-our-moon-anyway}}</ref><ref>{{cite web|url=https://solarsystem.nasa.gov/moons/pluto-moons/charon/in-depth/#:~:text=At%20half%20the%20size%20of,phenomenon%20called%20mutual%20tidal%20locking.|title=Charon|website=NASA|date=19 December 2019|access-date=13 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=14 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201014164907/https://solarsystem.nasa.gov/moons/pluto-moons/charon/in-depth/#:~:text=At%20half%20the%20size%20of,phenomenon%20called%20mutual%20tidal%20locking.}}</ref> အခြားဂြိုဟ်များ၏ ဂြိုဟ်ရံလများကိုလည်း ကမ္ဘာ၏ လကမ္ဘာကဲ့သို့ပင် "ဂြိုဟ်ရံလများ" ("moons") ဟု ရည်ညွှန်းသည်။<ref>{{cite web|url=https://theconversation.com/curious-kids-why-is-the-moon-called-the-moon-127899|title=Curious Kids: Why is the moon called the moon?|website=The Conversation|last1=Brown|first1=Toby|date=2 December 2019|access-date=13 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=8 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201108044000/https://theconversation.com/curious-kids-why-is-the-moon-called-the-moon-127899}}</ref> လကမ္ဘာသည် မိခင်ဂြိုဟ်၏ အရွယ်အစားဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက နေအဖွဲ့အစည်းတွင် အကြီးဆုံး လတစ်စင်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာနှင့် လကမ္ဘာကြားရှိ [[ဒြပ်ဆွဲအား]]သည် ကမ္ဘာပေါ်၌ ဒီရေများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။<ref>{{Cite journal|last1=Coughenour|first1=Christopher L.|last2=Archer|first2=Allen W.|last3=Lacovara|first3=Kenneth J.|author-link3=Kenneth Lacovara|date=2009|title=Tides, tidalites, and secular changes in the Earth–Moon system|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0012825209001445|journal=Earth-Science Reviews|language=en|volume=97|issue=1|pages=59–79|doi=10.1016/j.earscirev.2009.09.002|bibcode=2009ESRv...97...59C|issn=0012-8252}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121028000947/http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0012825209001445 |date=28 October 2012 }}</ref> လကမ္ဘာပေါ်၌လည်း ဒီရေ အလုံပိတ် (tidal locking) အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ဖြစ်စေပြီး ယင်း၏ လည်ပတ်နှုန်းသည် ကမ္ဘာအား လှည့်ပတ်မှုနှင့် ထပ်တူကျစေသည်။ ရလဒ်အဖြစ် လ၏ မျက်နှာပြင်တစ်ခြမ်းသည် ကမ္ဘာသို့ အမြဲတမ်း မျက်နှာမူလျက်ရှိသည်။<ref>{{Cite news|last=Kelley|first=Peter|date=17 August 2017|title=Tidally locked exoplanets may be more common than previously thought|url=https://www.washington.edu/news/2017/08/14/tidally-locked-exoplanets-may-be-more-common-than-previously-thought/|access-date=8 October 2020|newspaper=Uw News|language=en|accessdate=22 November 2021|archivedate=9 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201009192401/https://www.washington.edu/news/2017/08/14/tidally-locked-exoplanets-may-be-more-common-than-previously-thought/}}</ref> လကမ္ဘာသည် ကမ္ဘာအားလည်ပတ်နေသောကြောင့် လကမ္ဘာ၏ မတူညီသောမျက်နှာပြင်များကို နေရောင်ထိုးသောအခါ လဆန်းခြင်း၊ လကွယ်ခြင်းများကို ဖြစ်စေသည်။<ref>{{Cite web|title=Lunar Phases and Eclipses {{!}} Earth's Moon|url=https://solarsystem.nasa.gov/moons/earths-moon/lunar-phases-and-eclipses|access-date=8 October 2020|website=NASA Solar System Exploration|accessdate=22 November 2021|archivedate=16 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201016180007/https://solarsystem.nasa.gov/moons/earths-moon/lunar-phases-and-eclipses/}}</ref>
ကမ္ဘာနှင့်လတို့ကြား အပြန်အလှန် ဒီရေအကျိုးသက်ရောက်မှုကြောင့် လသည် တစ်နှစ်လျှင် ၁.၅ လက်မခန့် ကမ္ဘာနှင့် ဝေးကွာလျက်ရှိသည်။ လသည် ကမ္ဘာ၏ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တွင် တိမ်းစောင်းလျက် လည်ပတ်သောဖြစ်စဉ်အား တည်ငြိမ်စေသည်။ ကမ္ဘာမှ ကြည့်ပါက လကမ္ဘာကို နေ၏အရွယ်အစားကဲ့သို့ပင် မြင်ရသည်။ ဤကဲ့သို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ နေ၏အချင်းသည် လကမ္ဘာထက် အဆပေါင်း ၄၀၀ ပိုကြီးသော်လည်း အကွာဝေးမှာ အဆပေါင်း ၄၀၀ ပိုမိုဝေးကွာသောကြောင့်ဖြစ်သည်။<ref name=angular /> ယင်းသည် နှစ်စဉ်နှင့် နေအပြည့်ကြတ်ခြင်းကို ကမ္ဘာပေါ်၌ ဖြစ်စေသည်။<ref>{{cite web|url=https://blogs.scientificamerican.com/life-unbounded/the-solar-eclipse-coincidence/|title=The Solar Eclipse Coincidence|work=Scientific American|last1=Sharf|first1=Caleb A.|date=18 May 2012|access-date=13 October 2020|author1-link=Caleb Scharf|accessdate=22 November 2021|archivedate=15 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201015083529/https://blogs.scientificamerican.com/life-unbounded/the-solar-eclipse-coincidence/}}</ref>
လကမ္ဘာသည် ကမ္ဘာ၏ ရာသီဥတုကို ထိန်းကျောင်းခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိများ ဖြစ်ထွန်းမှုကို အထောက်အကူပြုခဲ့ကောင်းပြုခဲ့နိုင်သည်။ [[နိခါတကဗေဒ|ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း]] သက်သေများနှင့် ကွန်ပျူတာဖြင့် ပုံတူဖန်တီးမှန်းဆချက် (computer simulation) များက ကမ္ဘာ၏ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တိမ်းစောင်းမှုသည် လကမ္ဘာနှင့်အပြန်အလှန်ဆက်နွယ်မှုကြောင့် တည်ငြိမ်သည်ဟု ပြသနေသည်။ အချို့သော သီအိုရီအဆိုရှင်များက လကမ္ဘာမရှိပါက ကမ္ဘာ၏ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တိမ်းစောင်းလည်ပတ်မှုသည် အင်္ဂါဂြိဟ်၏ ဂြိုဟ်ရံလ ဖြစ်ရပ်ကဲ့သို့ ကမောက်ကမဖြစ်ကာ မတည်ငြိမ်မှု ဖြစ်သွားနိုင်သည်ဟုဆိုသည်။ သို့သော်လည်း ယင်းအား အပြန်အလှန် ငြင်းခုံနေကြဆဲဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://phys.org/news/2015-01-earth-moon-critical-life.html#:~:text=Lissauer's%20team%20found%20that%20without,day%20angle%20of%2023.5%20degrees.|title=Earth's moon may not be critical to life|work=Phys.org|last1=Cooper|first1=Keith|date=27 January 2015|access-date=26 October 2020|accessdate=22 November 2021|archivedate=30 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201030120857/https://phys.org/news/2015-01-earth-moon-critical-life.html#:~:text=Lissauer's%20team%20found%20that%20without,day%20angle%20of%2023.5%20degrees.}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://web.mit.edu/perron/www/files/Daradich08.pdf|title=Equilibrium rotational stability and figure of Mars|journal=Icarus|last1=Dadarich|first1=Amy|first2=Jerry X.|last2=Mitrovica|author-link2=Jerry X. Mitrovica|first3=Isamu|last3=Matsuyama|first4=J. Taylor|last4=Perron|first5=Michael|last5=Manga|author-link5=Michael Manga|first6=Mark A.|last6=Richards|date=22 November 2007|volume=194|issue=2|pages=463–75|access-date=26 October 2020|doi=10.1016/j.icarus.2007.10.017}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201201094104/http://web.mit.edu/perron/www/files/Daradich08.pdf |date=1 December 2020 }}</ref>
===လူလုပ် ဂြိုဟ်တုများ===
၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဧပြီလတွင် ကမ္ဘာပတ်လမ်းထဲ၌ အလုပ်ဖြစ်နေဆဲ လူလုပ် [[ဂြိုဟ်တု|ဂြိုဟ်တု]]များ ၂,၆၆၆ ခု ရှိသည်။<ref name="ucs" /> ယင်းတို့တွင် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိတော့သည့် ဂြိုဟ်တုများလည်း ပါဝင်ပြီး နောက်ယောင်ခံလိုက်ထားသည် အာကာသ အမှိုက် (Space debris) ၁၆,၀၀၀ ခုကျော် ရှိသည်။<ref group="n" name="space_debris" /> ကမ္ဘာ၏ အကြီးဆုံး လူလုပ် ဂြိုဟ်တုမှာ [[နိုင်ငံတကာ အာကာသ စခန်း]]ဖြစ်သည်။<ref>{{Cite book|last1=Welch|first1=Rosanne|url=https://books.google.com/books?id=aWGHDwAAQBAJ&q=largest+artificial+satellite&pg=RA2-PA126|title=Technical Innovation in American History: An Encyclopedia of Science and Technology [3 volumes]|last2=Lamphier|first2=Peg A.|year=2019|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-094-2|page=126|language=en|access-date=23 November 2021|archive-date=14 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210214004816/https://books.google.com/books?id=aWGHDwAAQBAJ&q=largest+artificial+satellite&pg=RA2-PA126|url-status=live}}</ref>
==ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိ==
{{Main|သက်ရှိ}}
[[File:Mycena interrupta.jpg|thumb|[[မှို|မှိုများ]]သည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိတစ်မျိုးဖြစ်သည်။]]
ဂြိုဟ်တစ်ခု၏ သက်ရှိပုံစံများသည် [[ဂေဟစနစ်]]တွင် နေထိုင်ကြပြီး ယင်း၏ပုံစံအားလုံးကို ဇီဝလွှာ (biosphere) ဟု ခေါ်ဆိုသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/biosphere/|title=Biosphere|first1=Kim|last1=Rutledge|first2=Tara|last2=Ramroop|first3=Diane|last3=Boudreau|first4=Melissa|last4=McDaniel|first5=Santani|last5=Teng|first6=Erin|last6=Sprout|first7=Hilary|last7=Costa|first8=Hilary|last8=Hall|first9=Jeff|last9=Hunt|date=24 June 2011|work=National Geographic|access-date=1 November 2020|accessdate=23 November 2021|archivedate=3 November 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201103222045/https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/biosphere/}}</ref> ဇီဝလွှာကို ဇီဝအစုအဖွဲ့ (biomes) အဖြစ် ပိုင်းခြားပြီး အပင်နှင့် တိရစ္ဆာန်များ နေထိုင်ကြသည်။<ref>{{cite web |url=https://www.bbc.com/bitesize/guides/zmyj6sg/revision/3 |title=Interdependency between animal and plant species |page=3 |work=BBC Bitesize |publisher=[[BBC]] |access-date=28 June 2019 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=27 June 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190627225057/https://www.bbc.com/bitesize/guides/zmyj6sg/revision/3 }}</ref> မြေပြင်ပေါ်တွင် ဇီဝအစုအဖွဲ့များကို အဓိကအားဖြင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့်နှင့် စိုထိုင်းဆတို့ဖြင့် ပိုင်းခြားထားသည်။ ကုန်းနေ ဇီဝအစုအဖွဲ့များသည် အာတိတ် သို့မဟုတ် အာတိတ်စက်ဝိုင်းအတွင်း တည်ရှိကြသည်။ မြင့်မားသောနေရာများ သို့မဟုတ် [[ကန္တာရ|အင်မတန်ခြောက်သွေ့သောဒေသ]]များတွင် အပင်နှင့် တိရစ္ဆာန်များ ကင်းမဲ့ကြသည်။ မျိုးစိတ် မူကွဲသည် စိုထိုင်းသောအနိမ့်ပိုင်းဒေသ အီကွေတာတွင် အများဆုံး ဖြစ်ထွန်းသည်။<ref name="amnat163_2_192" /> ယနေ့ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ခန့်မှန်းခြေ မျိုးစိတ်အရေအတွက်သည် ပြောင်းလဲနေပြီး မျိုးစိတ်အများစုမှာ ဖော်ပြခြင်းမရှိသေးပေ။<ref name="Sweetlove_2011">{{Cite journal |last=Sweetlove |first=L. |date=24 August 2011 |title=Number of species on Earth tagged at 8.7 million |url=https://www.nature.com/news/2011/110823/full/news.2011.498.html |access-date=28 October 2020 |journal=Nature |pages=news.2011.498 |doi=10.1038/news.2011.498 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201109060345/https://www.nature.com/news/2011/110823/full/news.2011.498.html |date=9 November 2020 }}</ref> ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရှင်သန်ကျက်စားခဲ့ဖူးသော မျိုးစိတ်အားလုံး၏ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းကျော်သည် [[မျိုးသုဉ်းခြင်း|မျိုးသုဉ်း]]ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။<ref name="NYT-20141108">{{cite news|last=Novacek|first=Michael J.|date=8 November 2014|title=Prehistory's Brilliant Future|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html|access-date=1 November 2020|accessdate=24 June 2018|archivedate=29 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141229225657/http://www.nytimes.com/2014/11/09/opinion/sunday/prehistorys-brilliant-future.html}}</ref><ref name="Jablonski2004">{{cite journal|last=Jablonski|first=David|author-link1=David Jablonski|year=2004|title=Extinction: past and present|journal=Nature|volume=427|issue=6975|page=589|bibcode=2004Natur.427..589J|doi=10.1038/427589a|pmid=14961099|s2cid=4412106}}</ref>
နေမှ ကမ္ဘာသို့ အကွာအဝေး၊ ဂြိုဟ်ပတ်လမ်းကြောင်း ဗဟိုကျမှု၊ လှည့်ပတ်နှုန်း၊ ဝင်ရိုးပေါ်တွင် တိမ်းစောင်းမှု၊ ပထဝီဝင်ဆိုင်ရာ ရာဇဝင်၊ ရေရှည်တည်တံ့သော လေထုနှင့် [[သံလိုက်စက်ကွင်း]] အစရှိသည့် အားလုံးသော ရာသီဥတုအခြေနေများသည် မြေမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် အကျိုးသက်ရောက်လျက်ရှိသည်။<ref name="dole1970" /> ကမ္ဘာသည် အရည်အဖြစ်တည်ရှိသော ရေကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး ယင်းသည် ရှုပ်ထွေးသော အော်ဂဲနစ် မော်လီကျူးများ ဖြစ်တည်လာစေရန်၊ ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်များအတွက် လိုအပ်သောစွမ်းအင်ကို အလုံအလောက် ထောက်ပံ့ပေးသည်။ အပင်များသည် လေထု၊ မြေဆီလွှာနှင့် ရေမှ အာဟာရဓာတ်ကို ယူသုံးနိုင်ကြသည်။ ယင်းအာဟာရဓာတ်များသည် မတူညီသောမျိုးစိတ်များကြားတွင် သံသရာလည်လျက်ရှိသည်။<ref>{{Cite book|last1=Singh|first1=J. S.|author-link1=Jamuna Sharan Singh|last2=Singh|first2=S. P.|author-link2=S. P. Singh (biochemist)|last3=Gupta|first3=S.R.|url=https://www.worldcat.org/oclc/896866658|title=Ecology environmental science and conservation|publisher=S. Chand & Company|year=2013|isbn=978-93-83746-00-2|edition=First|location=New Delhi|oclc=896866658|access-date=23 November 2021|archive-date=31 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331100347/https://www.worldcat.org/title/ecology-environmental-science-and-conservation/oclc/896866658|url-status=live}}</ref>
ဟာရီကိန်းမုန်တိုင်းများနှင့် [[တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း]]များအပါအဝင် အပူပိုင်း ဆိုင်ကလုန်းများကဲ့သို့ ပြင်းထန်သော မိုးလေဝသအခြေအနေများသည် ကမ္ဘာမြေ၏ မျက်နှာပြင်တိုင်းတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိပြီး ယင်းဒေသရှိ သက်ရှိများအပေါ် ကြီးမားသည့်အကျိုးသက်ရောက်မှု ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်အထိ ယင်းဖြစ်ရပ်များသည် တစ်နှစ်လျှင် ပျမ်းမျှလူပေါင်း ၁၁၈၀၀ ဦးကို သေဆုံးစေခဲ့သည်။<ref>{{cite book|title=Oceans and Human Health|first1=Sharon|last1=Smith|first2=Lora|last2=Fleming|first3=Helena|last3=Solo-Gabriele|first4=William H.|last4=Gerwick|publisher=Elsevier Science|year= 2011|isbn=978-0-08-087782-2|page=212}}</ref> အခြားနေရာများတွင် ငလျင်လှုပ်ခြင်း၊ မြေပြိုခြင်း၊ [[ဆူနာမီ|ဆူနာမီဖြစ်ပေါ်ခြင်း]]၊ မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်း၊ ရေလွှမ်းခြင်း၊ မိုးခေါင်ခြင်း၊ [[တောမီး|တောမီးလောင်ခြင်း]]နှင့် အခြားဘေးအန္တရာယ်များ ကျရောက်ရန် ရှိနေသည်။<ref>{{cite book|title=Natural Disasters|last1=Alexander|first1=David|page=3|year=1993|url=https://books.google.com/books?id=wnt0DwAAQBAJ&q=Natural+Disasters&pg=PT11|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-1-317-93881-1|access-date=23 November 2021|archive-date=31 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331100420/https://books.google.com/books?id=wnt0DwAAQBAJ&q=Natural+Disasters&pg=PT11|url-status=live}}</ref> လူသားတို့၏ ဆောင်ရွက်ချက်များကြောင့် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်များ ပျောက်ဆုံးခြင်း၊ မျိုးစိတ်များ [[မျိုးသုဉ်းခြင်း]]၊ မြေဆီလွှာ ခမ်းခြောက်ခြင်း၊ မြေတိုက်စားခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book|pages=[https://archive.org/details/humanimpactonn00goud/page/52 52], 66, 69, 137, 142, 185, 202, 355, 366|title=The Human Impact on the Natural Environment|url=https://archive.org/details/humanimpactonn00goud|last1=Goudie|first1=Andrew|author-link1=Andrew Goudie (geographer)|year=2000|publisher=MIT Press|isbn=978-0-262-57138-8}}</ref> လူသားတို့၏ အပြုအမူသည် [[ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့]]များကို လေထုထဲသို့ ရောက်စေပြီး [[ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှု]]ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။<ref>{{Cite journal|last1=Cook|first1=John|last2=Oreskes|first2=Naomi|author-link2=Naomi Oreskes|last3=Doran|first3=Peter T.|author-link3=Peter Doran|last4=Anderegg|first4=William R. L.|last5=Verheggen|first5=Bart|last6=Maibach|first6=Edward W.|author-link6=Edward Maibach|last7=Carlton|first7=J. Stuart|last8=Lewandowsky|first8=Stephan|author-link8=Stephan Lewandowsky|last9=Skuce|first9=Andrew G.|last10=Green|first10=Sarah A.|last11=Nuccitelli|first11=Dana|date=2016|title=Consensus on consensus: a synthesis of consensus estimates on human-caused global warming|journal=Environmental Research Letters|language=en|volume=11|issue=4|page=048002|doi=10.1088/1748-9326/11/4/048002|bibcode=2016ERL....11d8002C|issn=1748-9326|doi-access=free}}</ref> ရေခဲလွှာများ အရည်ပျော်ကာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်လာမှု၊ မိုးခေါင်ရေရှားခြင်းနှင့် တောမီးလောင်မှုအန္တရာယ်ရှိလာခြင်းတို့သည် မျိုးစိတ်များကို ပိုမိုအေးမြသောဒေသသို့ ပြောင်းရွေ့နေထိုင်ရန် တွန်းအားပေးမှု ဖြစ်လာစေသည်။<ref name="Global Warming Effects">{{Cite web|date=14 January 2019|title=Global Warming Effects|url=https://www.nationalgeographic.com/environment/global-warming/global-warming-effects/|access-date=16 September 2020|website=National Geographic|language=en|accessdate=23 November 2021|archivedate=2 December 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191202114510/https://www.nationalgeographic.com/environment/global-warming/global-warming-effects/}}</ref>
==လူသား ပထဝီဝင်==
{{World map indicating continents}}
[[ကမ္ဘာ့လူဦးရေ|ကမ္ဘာမြေရှိ လူဦးရေ]]သည် ၂၀၁၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ၇ ဘီလီယံ ကျော်သွားခဲ့ပြီး<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/various-7-billionth-babies-celebrated-worldwide-064439018.html|title=Various '7 billionth' babies celebrated worldwide|date=October 31, 2011|agency=Associated Press|access-date=31 October 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031182613/http://news.yahoo.com/various-7-billionth-babies-celebrated-worldwide-064439018.html|work=Yahoo News|last1=Gomez|first1=Jim|last2=Sullivan|first2=Tim|archive-date=31 October 2011|accessdate=24 November 2021|archivedate=31 October 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111031182613/http://news.yahoo.com/various-7-billionth-babies-celebrated-worldwide-064439018.html}}</ref> ၂၁ ရာစု ဒုတိယထက်ဝက်ခန့်တွင် အမြင့်ဆုံး ၁၀ ဘီလီယံအထိ ရောက်ရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။<ref name=":1">{{Cite news|last=Harvey|first=Fiona|date=15 July 2020|title=World population in 2100 could be 2 billion below UN forecasts, study suggests|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2020/jul/15/world-population-in-2100-could-be-2-billion-below-un-forecasts-study-suggests|access-date=18 September 2020|issn=0261-3077|accessdate=24 November 2021|archivedate=4 September 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200904212947/https://www.theguardian.com/world/2020/jul/15/world-population-in-2100-could-be-2-billion-below-un-forecasts-study-suggests}}</ref> လူဦးရေ တိုးပွားမှု အများဆုံးမှာ [[အာဖရိကတိုက်]]တွင် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။<ref name=":1" /> လူဦးရေ သိပ်သည်းဆသည် ကမ္ဘာတဝှမ်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကွဲပြားကြပြီး အများစုမှာ [[အာရှတိုက်]]တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ၂၀၅၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၆၈ ရာခိုင်နှုန်းသည် ကျေးလက်ဒေသများထက် မြို့ပြတွင် နေထိုင်ကြလိမ့်မည်ဟု မျှော်မှန်းရသည်။<ref name="OWID_urbanization_2019"/> [[မြောက်ကမ္ဘာလုံးခြမ်း]]တွင် ကမ္ဘာ့ကုန်းမြေထုထည်၏ ၆၈ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်သည်။<ref>{{Cite web |url=http://phl.upr.edu/library/notes/distributionoflandmassesofthepaleo-earth |title=Distribution of landmasses of the Paleo-Earth |first1=Abel |last1=Méndez |author-link1=Abel Méndez |date=6 July 2011 |publisher=University of Puerto Rico at Arecibo |access-date=5 January 2019 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=6 January 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190106010959/http://phl.upr.edu/library/notes/distributionoflandmassesofthepaleo-earth }}</ref> ကုန်းမြေထုထည် များပြားသောအချက်ကြောင့်လည်း ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းသော လူသားများသည် မြောက်ကမ္ဘာလုံးခြမ်းတွင် နေထိုင်ကြသည်။<ref>{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/90-of-people-live-in-the-northern-hemisphere-2012-5|title=MAP OF THE DAY: Pretty Much Everyone Lives In The Northern Hemisphere|date=4 May 2012|work=Business Insider|last1=Lutz|first1=Ashley|access-date=5 January 2019|accessdate=24 November 2021|archivedate=19 January 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119181108/http://www.businessinsider.com/90-of-people-live-in-the-northern-hemisphere-2012-5}}</ref>
ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်၏ ၈ ပုံ ၁ ပုံသည် လူသားများနေထိုင်ရန် သင့်လျော်သည်ဟု ခန့်မှန်းချက်တစ်ခုက ဖော်ပြထားသည်။ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်၏ ၄ ပုံ ၃ ပုံကိုမူ သမုဒ္ဒရာများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားပြီး ကုန်းမြေမှာ ၄ ပုံ ၁ ပုံ ဖြစ်သည်။ ယင်းကုန်းမြေဧရိယာ၏ ထက်ဝက်ခန့်သည် ကန္တာရများ (၁၄ ရာခိုင်နှုန်း)၊<ref name="hessd4_439" /> တောင်တန်းများ (၂၇ ရာခိုင်နှုန်း)<ref name="biodiv" /> သို့မဟုတ် နေထိုင်ရန် မသင့်လျော်သော ကုန်းမြေများ ဖြစ်ကြသည်။ နိုင်ငံများက [[အန္တာတိကတိုက်]]၏ အစိတ်အပိုင်းအချို့နှင့် အခြားဧရိယာအချို့မှလွဲ၍ ဂြိုဟ်တခုလုံး၏ ကုန်းမြေကို ပိုင်ဆိုင်သည်ဟု အခိုင်အမာ ပြောဆိုထားကြသည်။<ref>{{cite book|last1=Lloyd|first1=John|author-link1=John Lloyd (producer)|title=The Discretely Plumper Second QI Book of General Ignorance|last2=Mitchinson|first2=John|author-link2=John Mitchinson (researcher)|publisher=Faber & Faber|year=2010|isbn=978-0-571-29072-7|pages=116–117}}</ref> ကမ္ဘာတွင် ဂြိုဟ်တခုလုံးကို အုပ်ချုပ်သောအစိုးရ မည်သည့်အချိန်ကမှ မရှိခဲ့ဖူးသော်လည်း [[ကုလသမဂ္ဂ|ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ]]သည် လက်ရှိတွင် ကမ္ဘာတဝှမ်းကို ဦးဆောင်နေသည့် နိုင်ငံတကာအစိုးရအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite book|last1=Smith|first1=Courtney B.|url=https://www.rienner.com/uploads/47d958f8700e6.pdf|title=Politics and Process at the United Nations: The Global Dance|publisher=Lynne Reiner|year=2006|isbn=978-1-58826-323-0|pages=1–4|access-date=24 November 2021|archive-date=17 October 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201017080431/https://www.rienner.com/uploads/47d958f8700e6.pdf|url-status=live}}</ref>
ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့ ပထမဆုံး ရောက်ရှိသူမှာ [[ယူရီဂါဂါရင်]] ဖြစ်ပြီး ၁၉၆၁ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ပျံသန်းရောက်ရှိခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။<ref name=kuhn2006 /> ၂၀၁၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအထိ လူပေါင်း ၅၅၀ ယောက် အပြင်ဘက် အာကာသသို့ရောက်ရှိပြီး ယင်းတို့ထဲမှ ၁၂ ယောက်သည် လကမ္ဘာပေါ်တွင် လမ်းလျှောက်ခဲ့ကြသည်။<ref name=shayler_vis2005 /><ref>{{Cite news|last=Holmes|first=Oliver|date=19 November 2018|title=Space: how far have we gone – and where are we going?|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/science/2018/nov/19/space-how-far-have-we-gone-and-where-are-we-going|access-date=10 October 2020|issn=0261-3077|accessdate=24 November 2021|archivedate=6 October 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201006041822/https://www.theguardian.com/science/2018/nov/19/space-how-far-have-we-gone-and-where-are-we-going}}</ref> ပုံမှန်အားဖြင့် လူသားများ အာကာသထဲတွင် ရောက်ရှိသည်ဆိုသည်မှာ နိုင်ငံတကာ အာကသ စခန်းတွင်ဖြစ်သည်။ အာကာသစခန်းတွင် နေထိုင်သော လူ ၆ ဦးသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ခြောက်လကြာတိုင်း အလဲအလှယ် ပြုလုပ်ကြသည်။<ref name=nasa_rg_iss2007 /> လူသားများ ကမ္ဘာမြေမှ အဝေးဆုံး ခရီးသွားခဲ့သည့် အကွာအဝေးမှာ ၁၉၇၀ ခုနှစ် [[အပိုလို ၁၃]] ၏ စီမံကိန်းအတွင်းဖြစ်ပြီး ၄၀၀,၁၇၁ ကီလိုမီတာ (၂၄၈,၆၅၅ မိုင်) ခရီးသွားခဲ့သည်။<ref name="Apollo13History" />
{{clear}}
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| background color =
| width =
| caption_align = center
| header_background =
| header_align = center
| header = [[ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှု|ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိ]]
| image1 = Sabaa Nissan Militiaman.jpg
| width1 = 71
| caption1 = [[လူသား|0.2 Mya<br />လူသားများ]]
| image2 = Oxalis-pes-caprae-16c-Zachi-Evenor.jpg
| width2 = 110
| caption2 = [[ပန်း|140 Mya<br />ပန်းများ]]
| image3 = Oryctolagus cuniculus Tasmania 2-mirror.jpg
| width3 = 76
| caption3 = [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|200 Mya<br />နို့တိုက်သတ္တဝါများ]]
| image4 = AlamosaurusDB.jpg
| width4 = 133
| caption4 = [[ဒိုင်နိုဆော|240 Mya<br />ဒိုင်နိုဆောများ]]
| image5 = Clouds over the Atlantic Ocean.jpg
| width5 = 143
| caption5 = [[အောက်ဆီဂျင်|3500 Mya<br />အောက်ဆီဂျင်]]
| image6 = Halobacteria.jpg
| width6 = 107
| caption6 = [[အဏုဇီဝ|4280 Mya<br />အဏုဇီဝသက်ရှိများ]]
| image7 = Water drop 001.jpg
| width7 = 145
| caption7 = [[ရေ|4410 Mya<br />ရေ]]
| image8 = The Earth seen from Apollo 17.jpg
| width8 = 96
| caption8 = [[ကမ္ဘာ၏ သက်တမ်း|4540 Mya<br />ကမ္ဘာ]]
| footer_background =
| footer_align = center
| footer =
}}
{{clear}}
{{multiple image
| align = center
| direction = horizontal
| background color =
| width =
| caption_align = center
| header_background =
| header_align = center
| header = [[စကြဝဠာ|စကြဝဠာရှိ ကမ္ဘာ၏ တည်နေရာ]]
| image1 = The Earth seen from Apollo 17.jpg
| width1 = 88
| caption1 = [[:en:History of Earth|ကမ္ဘာဂြိုဟ်]]
| image2 = Montagem Sistema Solar.jpg
| width2 = 115
| caption2 = [[နေအဖွဲ့အစည်း]]
| image3 = Rho Ophiuchi.jpg
| width3 = 90
| caption3 = [[ဂေါင်း ခါးပတ်]]
| image4 = Milky Way Arms ssc2008-10.svg
| width4 = 98
| caption4 = [[အိုရိုင်ယွန် လက်မောင်း]]
| image5 = Artist's impression of the Milky Way (updated - annotated).jpg
| width5 = 88
| caption5 = [[နဂါးငွေ့တန်း ဂလက်ဆီ|နဂါးငွေ့တန်း]]
| image6 = Local Group and nearest galaxies.jpg
| width6 = 120
| caption6 = [[Local Group]]
| image7 = Local supercluster-ly.jpg
| width7 = 93
| caption7 = [[Virgo Supercluster|Virgo SCl]]
| image8 = Observable universe r2.jpg
| width8 = 90
| caption8 = [[Laniakea Supercluster|Laniakea SCl]]
| image9 = Observable Universe with Measurements 01.png
| width9 = 90
| caption9 = [[လေ့လာနိုင်သော စကြဝဠာ|မိမိတို့ စကြဝဠာ]]
| footer_background =
| footer_align = center
| footer =
}}
== ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန် ==
* [[နေအဖွဲ့အစည်း]]
*[[ကမ္ဘာမြေ သိပ္ပံ]]
==မှတ်စု==
{{reflist |30em |group="n" |refs=
<ref name=radiomatric>ရေဒီယို မက်ထရစ်ရက်စွဲဖြင့် သက်တမ်းဖော်ထုတ်နည်း (Radiometric dating) ဆိုသည်မှာ [[ဓာတုဗေဒ ဒြပ်စင်]]များ၏ [[အိုင်ဆိုတုပ်]]များ [[ရေဒီယိုသတ္တိကြွပြိုကွဲမှု]]ဖြင့် ပြိုကွဲသောအခါ သက်တမ်းဝက် (half life) ဟုခေါ်သည့် သက်တမ်းကိုယ်စီ ရှိကြသည်။ ယင်းသက်တမ်းဝက်တို့ကို့ လေ့လာခြင်းဖြင့် ကျောက်ခဲ၊ ကာဗွန် အစရှိသည်တို့၏ သက်တမ်းကို သိရှိနိုင်သည်။</ref>
<ref name=Aoki>The ultimate source of these figures, uses the term "seconds of UT1" instead of "seconds of mean solar time".—{{cite journal |last1=Aoki |first1=S. |title=The new definition of universal time |url=https://archive.org/details/sim_astronomy-and-astrophysics_1982-01_105_2/page/359 |journal=Astronomy and Astrophysics |year=1982 |volume=105 |issue=2 |pages=359–61 |bibcode=1982A&A...105..359A |last2=Kinoshita |first2=H. |last3=Guinot |first3=B. |last4=Kaplan |first4=G. H. |last5=McCarthy |first5=D. D. |last6=Seidelmann |first6=P. K.}}</ref>
<ref name=apsis>aphelion = ''a'' × (1 + ''e''); perihelion = ''a'' × (1 – ''e''), where ''a'' is the semi-major axis and ''e'' is the eccentricity. The difference between Earth's perihelion and aphelion is 5 million kilometers.—{{cite book|page=[https://archive.org/details/probingnewsolars0000wilk/page/144 144]|title=Probing the New Solar System|url=https://archive.org/details/probingnewsolars0000wilk|last1=Wilkinson|first1=John|year= 2009|publisher=CSIRO Publishing|isbn=978-0-643-09949-4}}</ref>
<ref name=epoch>All astronomical quantities vary, both [[:en:Secular phenomena|secularly]] and [[ကြိမ်နှုန်း|periodically]]. The quantities given are the values at the instant J2000.0 of the secular variation, ignoring all periodic variations.</ref>
<ref name=hill_radius>For Earth, the Hill radius is <math>R_H = a\left ( \frac{m}{3M} \right )^{\frac{1}{3}}</math>, where ''m'' is the mass of Earth, ''a'' is an astronomical unit, and ''M'' is the mass of the Sun. So the radius in AU is about <math>\left ( \frac{1}{3 \cdot 332,946} \right )^{\frac{1}{3}} = 0.01</math>.</ref>
<ref name=surfacecover>Due to natural fluctuations, ambiguities surrounding ice shelves, and mapping conventions for vertical datums, exact values for land and ocean coverage are not meaningful. Based on data from the Vector Map and [http://www.landcover.org/ Global Landcover] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150326085837/http://www.landcover.org/ |date=26 March 2015 }} datasets, extreme values for coverage of lakes and streams are 0.6% and 1.0% of Earth's surface. The ice sheets of Antarctica and Greenland are counted as land, even though much of the rock that supports them lies below sea level.</ref>
<ref name=space_debris>As of 4 January 2018, the United States Strategic Command tracked a total of 18,835 artificial objects, mostly debris. See: {{cite journal |url=https://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/quarterly-news/pdfs/odqnv22i1.pdf |title=Satellite Box Score |journal=Orbital Debris Quarterly News |editor1-first=Phillip |editor1-last=Anz-Meador |editor2-first=Debi |editor2-last=Shoots |volume=22 |issue=1 |page=12 |date=February 2018 |access-date=18 April 2018 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190402034308/https://orbitaldebris.jsc.nasa.gov/quarterly-news/pdfs/odqnv22i1.pdf |date=2 April 2019 }}</ref>
}}
== ကိုးကား ==
{{reflist|3|refs=
<ref name=amnat163_2_192>{{cite journal |last1=Hillebrand |first1=Helmut |title=On the Generality of the Latitudinal Gradient |journal=American Naturalist |year=2004 |volume=163 |issue=2 |pages=192–211 |doi=10.1086/381004 |pmid=14970922 |s2cid=9886026 |url=http://oceanrep.geomar.de/4048/1/Hillebrand_2004_Amer_nat.pdf }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170922001037/http://oceanrep.geomar.de/4048/1/Hillebrand_2004_Amer_nat.pdf |date=22 September 2017 }}</ref>
<ref name=angular>{{cite web |last1=Williams |first1=David R. |date=10 February 2006 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html |title=Planetary Fact Sheets |publisher=NASA |accessdate=28 September 2008 |archivedate=4 March 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304052405/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html }}—See the apparent diameters on the Sun and Moon pages.</ref>
<ref name="Apollo13History">{{cite web |url=https://history.nasa.gov/SP-4029/Apollo_13a_Summary.htm |title=Apollo 13 The Seventh Mission: The Third Lunar Landing Attempt 11 April–17 April 1970 |publisher=NASA |access-date=7 November 2015 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=2 March 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/65r4SXJau?url=https://history.nasa.gov/SP-4029/Apollo_13a_Summary.htm }}</ref>
<ref name=asp2002>{{cite conference |last1=Guinan |first1=E. F. |last2=Ribas |first2=I. |editor=Benjamin Montesinos, Alvaro Gimenez and Edward F. Guinan |title=Our Changing Sun: The Role of Solar Nuclear Evolution and Magnetic Activity on Earth's Atmosphere and Climate |work=ASP Conference Proceedings: The Evolving Sun and its Influence on Planetary Environments |year=2002 |location=San Francisco |isbn=978-1-58381-109-2 |publisher=Astronomical Society of the Pacific |bibcode=2002ASPC..269...85G}}</ref>
<ref name="atmosphere">{{cite web |author=Staff |date=8 October 2003 |url=http://www.nasa.gov/audience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html |title=Earth's Atmosphere |publisher=NASA |access-date=21 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=25 February 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6EhgRBXL0?url=http://www.nasa.gov/audience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html }}</ref>
<ref name=Allen296>{{cite book |title=Allen's Astrophysical Quantities |last1=Allen |first1=Clabon Walter |last2=Cox |first2=Arthur N. |publisher=Springer |date=2000 |isbn=0-387-98746-0 |url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA296 |page=296 |accessdate=2010-08-17}}</ref>
<ref name=geerts_linacre97>{{cite web |last1=Geerts |first1=B. |last2=Linacre |first2=E. |url=http://www-das.uwyo.edu/~geerts/cwx/notes/chap01/tropo.html |title=The height of the tropopause |date=November 1997 |work=Resources in Atmospheric Sciences |publisher=University of Wyoming |access-date=10 August 2006 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=27 April 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200427090700/http://www-das.uwyo.edu/~geerts/cwx/notes/chap01/tropo.html }}</ref>
<ref name=Allen294>{{cite book |title=Allen's Astrophysical Quantities |last1=Allen |first1=Clabon Walter |last2=Cox |first2=Arthur N. |publisher=Springer |date=2000 |isbn=0-387-98746-0 |url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 |page=294 |accessdate=2011-03-13}}</ref>
<ref name=biodiv>{{cite web |author=Staff |url=http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml |title=Themes & Issues |publisher=Secretariat of the Convention on Biological Diversity |access-date=29 March 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070407011249/http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml |archive-date=7 April 2007 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=7 April 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070407011249/http://www.biodiv.org/programmes/default.shtml }}</ref>
<ref name=bowring_housch1995>{{cite journal |last1=Bowring |first1=S. |last2=Housh |first2=T. |title=The Earth's early evolution |year=1995 |doi=10.1126/science.7667634 |journal=Science |volume=269 |pmid=7667634 |issue=5230 |bibcode=1995Sci...269.1535B |pages=1535–40}}</ref>
<ref name=brown_mussett1981>{{cite book |last1=Brown |first1=Geoff C. |last2=Mussett |first2=Alan E. |title=The Inaccessible Earth |edition=2nd |date=1981 |page=166 |publisher=Taylor & Francis |isbn=0-04-550028-2}} Note: After Ronov and Yaroshevsky (1969).</ref>
<ref name="britt2000">{{cite web |first1=Robert |last1=Britt |url=http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html |title=Freeze, Fry or Dry: How Long Has the Earth Got? |date=25 February 2000 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090605231345/http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html |archivedate=5 June 2009}}</ref>
<ref name="berger2002">{{cite web |last1=Berger |first1=Wolfgang H. |author-link1=Wolfgang H. Berger |year=2002 |url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange1/cc1syllabus.shtml |title=The Earth's Climate System |publisher=University of California, San Diego |access-date=24 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=10 March 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6F180Errm?url=http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange1/cc1syllabus.shtml }}</ref>
<ref name=canup_asphaug2001b>{{cite journal |last1=Canup |first1=R. |author-link1=Robin Canup|last2=Asphaug |first2=E. I. |author-link2=Erik Ian Asphaug|s2cid=4413525 |title=Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation |journal=Nature |volume=412 |pages=708–12 |year=2001 |doi=10.1038/35089010 |pmid=11507633 |issue=6848 |bibcode=2001Natur.412..708C}}</ref>
<ref name=carrington>{{cite news |first1=Damian |last1=Carrington |title=Date set for desert Earth |publisher=BBC News |date=21 February 2000 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/specials/washington_2000/649913.stm |accessdate=31 March 2007 |archivedate=10 July 2012 |archiveurl=https://archive.today/20120710142744/http://news.bbc.co.uk/2/hi/sci/tech/specials/washington_2000/649913.stm }}</ref>
<ref name=cazenave_ahrens1995>{{cite book |first1=Anny |last1=Cazenave |authorlink=Anny Cazenave |editor=Ahrens, Thomas J |date=1995 |title=Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants |publisher=American Geophysical Union |location=Washington, DC |isbn=0-87590-851-9|chapter-url=http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061016024803/http://www.agu.org/reference/gephys/5_cazenave.pdf |archivedate=2006-10-16 |accessdate=2008-08-03|chapter-format=PDF |chapter=Geoid, Topography and Distribution of Landforms}}</ref>
<ref name="Cox2000">{{cite book |editor=Arthur N. Cox |title=Allen's Astrophysical Quantities |url=https://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA244 |edition=4th |date=2000 |publisher=AIP Press |location=New York |isbn=0-387-98746-0 |page=244 |accessdate=2010-08-17}}</ref>
<ref name=cordoba2004>{{cite web |first1=S. Sanz Fernández |last1=de Córdoba |date=21 June 2004 |url=http://www.fai.org/astronautics/100km.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20100115223732/http://www.fai.org/astronautics/100km.asp |archive-date=15 January 2010 |title=Presentation of the Karman separation line, used as the boundary separating Aeronautics and Astronautics |publisher=Fédération Aéronautique Internationale |access-date=21 April 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=9 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709114431/http://www.fai.org/astronautics/100km.asp }}</ref>
<ref name=dole1970>{{cite book |first1=Stephen H. |last1=Dole |date=1970 |title=Habitable Planets for Man |edition=2nd |publisher=American Elsevier Publishing Co |url=https://www.rand.org/pubs/reports/R414/ |access-date=11 March 2007 |isbn=978-0-444-00092-7 |archive-date=3 January 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100103083736/http://www.rand.org/pubs/reports/R414/ |url-status=live }}</ref>
<ref name=hydrologic_cycle>{{cite web |author=Various |date=21 July 1997 |url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/hyd/home.rxml |title=The Hydrologic Cycle |publisher=University of Illinois |access-date=24 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=21 March 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6FHAZ1iIh?url=http://ww2010.atmos.uiuc.edu/(Gh)/guides/mtr/hyd/home.rxml }}</ref>
<ref name="Harrison 2002">{{cite book |first1=Roy M. |last1=Harrison |author-link1=Roy M. Harrison |last2=Hester |first2=Ronald E. |date=2002 |title=Causes and Environmental Implications of Increased UV-B Radiation |publisher=Royal Society of Chemistry |isbn=978-0-85404-265-4}}</ref>
<ref name=hessd4_439>{{cite journal |last1=Peel |first1=M. C. |last2=Finlayson |first2=B. L. |last3=McMahon |first3=T. A. |title=Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification |journal=Hydrology and Earth System Sciences Discussions |year=2007 |volume=4 |issue=2 |pages=439–73 |doi=10.5194/hessd-4-439-2007 |bibcode=2007HESSD...4..439P |url=https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00298818/file/hessd-4-439-2007.pdf |doi-access=free }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190731170150/https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00298818/file/hessd-4-439-2007.pdf |date=31 July 2019 }}</ref>
<ref name=hess5_4_569>{{cite journal |last1=Bounama |first1=Christine |year=2001 |last2=Franck |first2=S. |last3=Von Bloh |first3=W. |title=The fate of Earth's ocean |journal=Hydrology and Earth System Sciences |volume=5 |issue=4 |pages=569–75 |publisher=Potsdam Institute for Climate Impact Research |location=Germany |url=http://www.hydrol-earth-syst-sci.net/5/569/2001/hess-5-569-2001.pdf |accessdate=3 July 2009 |doi=10.5194/hess-5-569-2001 |bibcode=2001HESS....5..569B }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190627003933/https://www.hydrol-earth-syst-sci.net/5/569/2001/hess-5-569-2001.pdf |date=27 June 2019 }}</ref>
<ref name=IERS>{{cite web |author=Staff |date=2007-08-07 |url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/models/constants.html |title=Useful Constants |publisher=International Earth Rotation and Reference Systems Service |accessdate=2008-09-23 |archivedate=3 November 2012 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Bto7IZMb?url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/models/constants.html }}</ref>
<ref name="earth_fact_sheet">{{cite web |last1=Williams |first1=David R. |date=2004-09-01 |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html |title=Earth Fact Sheet |publisher=NASA |accessdate=2010-08-09 |archivedate=25 December 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151225024603/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html }}</ref>
<ref name=iers>{{cite conference |author=IERS Working Groups |editor=McCarthy, Dennis D.; Petit, Gérard |title=General Definitions and Numerical Standards |date=2003 |work=IERS Technical Note No. 32 |publisher=U.S. Naval Observatory and Bureau International des Poids et Mesures |url=http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5nDzc2unH?url=http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 |archivedate=1 February 2010 |accessdate=2008-08-03 |url-status=live }}</ref>
<ref name=jessey>{{cite web |last1=Jessey |first1=David |url=http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20070703170212/http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html |archive-date=3 July 2007 |title=Weathering and Sedimentary Rocks |website=California State Polytechnic University, Pomona |access-date=20 March 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=3 July 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070703170212/http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html }}</ref>
<ref name=kinver20091210>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm |title=Global average temperature may hit record level in 2010 |last1=Kinver |first1=Mark |date=December 10, 2009 |work=BBC Online |accessdate=2010-04-22 |archivedate=5 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100805084302/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8406839.stm }}</ref>
<ref name=hbcp2000>{{cite book |author=Various |editor=David R. Lide |date=2000 |title=Handbook of Chemistry and Physics |url=https://archive.org/details/crchandbookofche0000unse_u9i8 |edition=81st |publisher=CRC |isbn=0-8493-0481-4}}</ref>
<ref name=kuhn2006>{{cite book |first1=Betsy |last1=Kuhn |date=2006 |title=The race for space: the United States and the Soviet Union compete for the new frontier |page=34 |publisher=Twenty-First Century Books |isbn=978-0-8225-5984-9}}</ref>
<ref name=milbert_smith96>{{cite web |last1=Milbert |first1=D. G. |last2=Smith |first2=D. A |url=http://www.ngs.noaa.gov/PUBS_LIB/gislis96.html |title=Converting GPS Height into NAVD88 Elevation with the GEOID96 Geoid Height Model |publisher=National Geodetic Survey, NOAA |access-date=7 March 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=4 June 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070604082642/http://www.ngs.noaa.gov/PUBS_LIB/gislis96.html }}</ref>
<ref name=michon2006>{{cite web |last1=Scott |first1=Michon |date=24 April 2006 |url=http://earthobservatory.nasa.gov/Study/HeatBucket/ |title=Earth's Big heat Bucket |publisher=NASA Earth Observatory |access-date=14 March 2007 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=16 September 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080916014057/http://earthobservatory.nasa.gov/Study/HeatBucket/ }}</ref>
<ref name="moran2005">{{cite web |last1=Moran |first1=Joseph M. |year=2005 |url=http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20101213184908/http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html |archive-date=13 December 2010 |title=Weather |work=World Book Online Reference Center |publisher=NASA/World Book, Inc |access-date=17 March 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=13 December 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101213184908/http://www.nasa.gov/worldbook/weather_worldbook.html }}</ref>
<ref name=nasa20051201>{{cite web |author=Astrophysicist team |date=1 December 2005 |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html |title=Earth's location in the Milky Way |publisher=NASA |access-date=11 June 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080701122913/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html |archive-date=1 July 2008 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=1 July 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080701122913/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html }}</ref>
<ref name=nature412_708>{{cite journal |last1=Canup |first1=R. |last2=Asphaug |first2=E. |title=Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation |journal=Nature |volume=412 |pages=708–12 |year=2001 |doi=10.1038/35089010 |pmid=11507633 |issue=6848 |bibcode=2001Natur.412..708C}}</ref>
<ref name=natsci_oxy4>{{cite web |last1=Morris |first1=Ron M |url=http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html |title=Oceanic Processes |publisher=NASA Astrobiology Magazine |access-date=14 March 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090415082741/http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html |archive-date=15 April 2009 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=15 April 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090415082741/http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html }}</ref>
<ref name=nasa_rg_iss2007>{{cite web |date=16 January 2007 |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/station/news/ISS_Reference_Guide.html |title=Reference Guide to the International Space Station |work=NASA |access-date=23 December 2008 |accessdate=24 November 2021 |archivedate=19 January 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090119175052/http://www.nasa.gov/mission_pages/station/news/ISS_Reference_Guide.html }}</ref>
<ref name="NIST2008">{{Cite book |url=http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |title=The international system of units (SI) |publisher=United States Department of Commerce, National Institute of Standards and Technology Special Publication 330 |edition=2008 |page=52 |access-date=2 March 2016 |archive-date=3 June 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603215953/http://physics.nist.gov/Pubs/SP330/sp330.pdf |url-status=live }}</ref>
<ref name=cia>{{cite web |author=Staff |date=2008-07-24 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html |title=World |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=2008-08-05 |archivedate=5 January 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html }}</ref>
<ref name="ngdc2006">{{cite web |last1=Sandwell |first1=D. T. |last2=Smith |first2=Walter H. F. |author-link2=Walter H. F. Smith |date=7 July 2006 |url=http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML |title=Exploring the Ocean Basins with Satellite Altimeter Data |publisher=NOAA/NGDC |access-date=21 April 2007 |archive-url=https://archive.today/20140715142212/http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML |archive-date=15 July 2014 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=26 February 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070226201911/https://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML }}</ref>
<ref name="OWID_urbanization_2019">{{Cite journal |last1=Ritchie |first1=H. |last2=Roser |first2=M. |author-link2=Max Roser |date=2019 |title=What share of people will live in urban areas in the future? |url=https://ourworldindata.org/urbanization#what-share-of-people-will-live-in-urban-areas-in-the-future |access-date=26 October 2020 |journal=Our World in Data }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201029185610/https://ourworldindata.org/urbanization#what-share-of-people-will-live-in-urban-areas-in-the-future |date=29 October 2020 }}</ref>
<ref name=pnas1_24_9576>{{cite journal |last1=Li |first1=King-Fai |last2=Pahlevan |first2=Kaveh |last3=Kirschvink |first3=Joseph L. |last4=Yung |first4=Yuk L. |year=2009 |title=Atmospheric pressure as a natural climate regulator for a terrestrial planet with a biosphere |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=106 |issue=24 |pages=9576–79 |url=http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf |accessdate=19 July 2009 |doi=10.1073/pnas.0809436106 |pmid=19487662 |pmc=2701016 |bibcode=2009PNAS..106.9576L }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090704102832/http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf |date=4 July 2009 }}</ref>
<ref name=pnas71_12_6973>{{cite journal |last1=Morgan |first1=J. W. |last2=Anders |first2=E. |title=Chemical composition of Earth, Venus, and Mercury |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |year=1980 |volume=77 |issue=12 |pages=6973–77 |doi=10.1073/pnas.77.12.6973 |pmid=16592930 |pmc=350422 |bibcode=1980PNAS...77.6973M}}</ref>
<ref name="Pidwirny2006_7">{{cite web |last1=Pidwirny |first1=Michael |year=2006 |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/7h.html |title=Fundamentals of Physical Geography (2nd Edition) |publisher=PhysicalGeography.net |accessdate=19 March 2007 |archivedate=22 August 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/617EhGJ8l?url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/7h.html }}</ref>
<ref name=physorg20100304>{{cite news |author=Staff |title=Oldest measurement of Earth's magnetic field reveals battle between Sun and Earth for our atmosphere |date=4 March 2010 |work=Phys.org |url=http://www.physorg.com/news186922627.html |access-date=27 March 2010 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=27 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427064855/http://www.physorg.com/news186922627.html }}</ref>
<ref name=rahmstorf2003>{{cite web |first1=Stefan |last1=Rahmstorf |author-link=Stefan Rahmstorf |year=2003 |url=http://www.pik-potsdam.de/~stefan/thc_fact_sheet.html |title=The Thermohaline Ocean Circulation |work=Potsdam Institute for Climate Impact Research |access-date=21 April 2007 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=10 March 2013 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6F180jPsW?url=http://www.pik-potsdam.de/~stefan/thc_fact_sheet.html }}</ref>
<ref name=sadava_heller2006>{{cite book |last1=Sadava |first1=David E. |last2=Heller |first2=H. Craig |last3=Orians |first3=Gordon H. |author-link3=Gordon Orians|title=Life, the Science of Biology |publisher=MacMillan |date=2006 |edition=8th |page=[https://archive.org/details/lifescienceofbio00davi/page/1114 1114] |isbn=978-0-7167-7671-0 |url=https://archive.org/details/lifescienceofbio00davi/page/1114}}</ref>
<ref name=sample2005>{{cite web |first1=Sharron |last1=Sample |date=21 June 2005 |url=http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html |title=Sea Surface Temperature |publisher=NASA |access-date=21 April 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130427045816/http://science.nasa.gov/earth-science/oceanography/ |archive-date=27 April 2013 |accessdate=22 November 2021 |archivedate=8 April 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080408000148/http://science.hq.nasa.gov/oceans/physical/SST.html }}</ref>
<ref name=science_241_4872_1441>{{cite journal |last1=May |first1=Robert M. |title=How many species are there on earth? |journal=Science |year=1988 |volume=241 |issue=4872 |pages=1441–49 |bibcode=1988Sci...241.1441M |doi=10.1126/science.241.4872.1441 |pmid=17790039}}</ref>
<ref name=sciweek2004>{{cite web |author=Staff |year=2004 |url=http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20070713053611/http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm |title=Stratosphere and Weather; Discovery of the Stratosphere |work=Science Week |access-date=14 March 2007 |archive-date=13 July 2007 |url-status=dead |accessdate=23 November 2021 |archivedate=13 July 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070713053611/http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm }}</ref>
<ref name="sun_future">{{cite journal |last1=Sackmann |first1=I.-J. |last2=Boothroyd |first2=A. I. |last3=Kraemer |first3=K. E. |title=Our Sun. III. Present and Future |journal=Astrophysical Journal |year=1993 |volume=418 |pages=457–68 |doi=10.1086/173407 |bibcode=1993ApJ...418..457S}}</ref>
<ref name="sun_future_schroder">{{cite journal |first1=K.-P. |last1=Schröder |last2=Connon Smith |first2=Robert |year=2008 |title=Distant future of the Sun and Earth revisited |doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |arxiv=0801.4031 |volume=386 |issue=1 |pages=155–63 |bibcode=2008MNRAS.386..155S}}<br />See also {{cite news |first=Jason |last=Palmer |url=https://www.newscientist.com/article/dn13369 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120415105707/http://www.newscientist.com/article/dn13369 |archivedate=15 April 2012 |title=Hope dims that Earth will survive Sun's death |date=22 February 2008 |work=NewScientist.com news service |accessdate=24 March 2008}}</ref>
<ref name=shayler_vis2005>{{cite book |first1=David |last1=Shayler |first2=Bert |last2=Vis |date=2005 |title=Russia's Cosmonauts: Inside the Yuri Gagarin Training Center |publisher=Birkhäuser |isbn=978-0-387-21894-6}}</ref>
<ref name=ucs>{{cite web |url=https://www.ucsusa.org/nuclear-weapons/space-weapons/satellite-database |title=UCS Satellite Database |work=Nuclear Weapons & Global Security |publisher=Union of Concerned Scientists |date=31 December 2020 |access-date=28 March 2021 |accessdate=23 November 2021 |archivedate=25 January 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160125031401/https://www.ucsusa.org/nuclear-weapons/space-weapons/satellite-database }}</ref>
<ref name=usno>{{cite web |title=Selected Astronomical Constants, 2011 |work=The Astronomical Almanac |url=http://asa.usno.navy.mil/SecK/2011/Astronomical_Constants_2011.txt |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130826043456/http://asa.usno.navy.mil/SecK/2011/Astronomical_Constants_2011.txt |archivedate=2013-08-26 |accessdate=2011-02-25}}</ref>
<ref name=USNO_TSD>{{cite web |title=Leap seconds |publisher=Time Service Department, USNO |url=http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150312003149/http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |accessdate=23 September 2008 |archivedate=12 March 2015}}</ref>
<ref name=VSOP87>{{cite journal |title=Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=282 |issue=2 |pages=663–683 |date=February 1994 |last1=Simon |first1=J.L. |last2=Bretagnon |first2=P. |last3=Chapront |first3=J. |last4=Chapront-Touzé |first4=M. |last5=Francou |first5=G. |last6=Laskar |first6=J. |bibcode=1994A&A...282..663S}}</ref>
<ref name=vazquez_etal2006>{{cite journal |last1=Vázquez |first1=M. |first2=P. Montañés |last2=Rodríguez |last3=Palle |first3=E. |year=2006 |url=http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |title=The Earth as an Object of Astrophysical Interest in the Search for Extrasolar Planets |journal=Lecture Notes and Essays in Astrophysics |volume=2 |page=49 |access-date=21 March 2007 |bibcode=2006LNEA....2...49V |archive-url=https://www.webcitation.org/617ElSxyd?url=http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |archive-date=22 August 2011 |url-status=dead }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110817220342/http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf |date=17 August 2011 }}</ref>
<ref name="watersource">{{cite journal |display-authors=1 |last1=Morbidelli |first1=A. |author-link1=Alessandro Morbidelli (astronomer)|last2=Chambers |first2=J. |last3=Lunine |first3=J. I. |last4=Petit |first4=J. M. |last5=Robert |first5=F. |last6=Valsecchi |first6=G. B. |last7=Cyr |first7=K. E. |title=Source regions and time scales for the delivery of water to Earth |journal=Meteoritics & Planetary Science |year=2000 |volume=35 |issue=6 |pages=1309–20 |bibcode=2000M&PS...35.1309M |doi=10.1111/j.1945-5100.2000.tb01518.x|doi-access=free }}</ref>
<ref name=ward_brownlee2002>{{cite book |last1=Ward |first1=Peter D. |last2=Brownlee |first2=Donald |date=2002 |title=The Life and Death of Planet Earth: How the New Science of Astrobiology Charts the Ultimate Fate of Our World |url=https://archive.org/details/isbn_9780805067811 |publisher=Times Books, Henry Holt and Company |location=New York |isbn=0-8050-6781-7}}</ref>
<ref name="Williams1994">{{cite journal |last1=Williams |first1=James G. |title=Contributions to the Earth's obliquity rate, precession, and nutation |journal=The Astronomical Journal |volume=108 |date=1994 |page=711 |issn=00046256 |doi=10.1086/117108 |bibcode=1994AJ....108..711W}}</ref>
<ref name="Pidwirny 2006_8">{{cite journal |last1=Pidwirny |first1=Michael |date=2006-02-02 |title=Surface area of our planet covered by oceans and continents.(Table 8o-1) |publisher=University of British Columbia, Okanagan |url=http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html |accessdate=2007-11-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061209125035/http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html |date=9 December 2006 }}</ref>
<ref name="WGS-84-2">{{cite web |first1=Sigurd |last1=Humerfelt |date=October 26, 2010 |title=How WGS 84 defines Earth |url=http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html |accessdate=2011-04-29 |archivedate=24 April 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110424104419/http://home.online.no/~sigurdhu/WGS84_Eng.html }}</ref>
}}
{{Footer_SolarSystem}}
[[ကဏ္ဍ:ကမ္ဘာဂြိုဟ်]]
[[ကဏ္ဍ:နေအဖွဲ့အစည်း]]
[[ကဏ္ဍ:သဘာဝ]]
[[ကဏ္ဍ:နေအဖွဲ့အစည်း၏ ဂြိုဟ်များ]]
qk1v2auld39cnr7h333qjbt9b1kml3a
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ
0
3242
755849
752420
2022-08-21T18:30:56Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Coord|13|N|122|E|type:country_region:PH|display=title}}
{{Infobox country
| နိုင်ငံအမည်အပြည့် = ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတနိုင်ငံ
| common_name = ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ
| အမည်_ရင်း = {{native name|fil|Republika ng Pilipinas}}
| ပုံ_အလံ = Flag of the Philippines.svg
| ပုံ_တံဆိပ် = Coat of Arms of the Philippines.svg
| other_symbol = <div style="padding:0.3em;">[[File:Seal of the Philippines.svg|100px|Great Seal of the Philippines]]</div>
| other_symbol_type = [[:en:Great Seal of the Philippines|Great Seal:]]
| နိုင်ငံတော်ဆောင်ပုဒ် = <br/>"{{lang|fil|[[Maka-Diyos, Maka-tao, Makakalikasan at Makabansa]]}}"<ref name=ra8491>{{cite web|title=Republic Act No. 8491 |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1998/02/12/republic-act-no-8491/ |publisher=Republic of the Philippines |access-date=March 8, 2014 }}</ref><br/>"For God, People, Nature and Country"
| နိုင်ငံတော်သီချင်း = ''{{lang|fil|[[Lupang Hinirang]]}}''<br />({{Lang-my|"ရွေးချယ်ထားသောမြေ"}})<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Lupang Hinirang instrumental.ogg]]}}</div>
| ပုံ_နေရာ = {{Switcher|[[File:PHL orthographic.svg|frameless]]|ကမ္ဘာလုံးတွင် ပြန်ရန်|[[File:Location Philippines ASEAN.svg|upright=1.15|frameless]]|အာဆီယံတွင် ပြရန်|default=1}}
| မြို့တော် =[[ မနီလာမြို့]] (''de jure'')<br />{{Coord|14|35|N|120|58|E|type:city}}<br />[[မက်ထရို မနီလာ]]{{efn|name=a|While Manila is designated as the nation's capital, the seat of government is the ''National Capital Region'', commonly known as "Metro Manila", of which the city of Manila is a part.<ref>{{cite web|title=Presidential Decree No. 940, s. 1976 |url=https://www.officialgazette.gov.ph/1976/05/29/presidential-decree-no-940-s-1976/ |publisher=Malacanang |access-date=April 4, 2015 |location=Manila}}</ref><ref>{{cite web |url=https://quezoncity.gov.ph/index.php/about-the-city-government/background |title=Quezon City Local Government – Background |publisher=Quezon City Local Government |access-date=August 25, 2020 |archive-date=August 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200820074250/https://quezoncity.gov.ph/index.php/about-the-city-government/background |url-status=dead |accessdate=26 October 2021 |archivedate=20 August 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200820074250/https://quezoncity.gov.ph/index.php/about-the-city-government/background }}</ref> Many national government institutions aside from Malacañang Palace and some agencies/institutions are located elsewhere in the NCR.}} (''de facto'')
| အကြီးဆုံးမြို့ = ကေဇွန်းစီးတီး ( ကွီဇုံ မြို့ပြ ) <br />{{coord|14|38|N|121|02|E|display=inline}} <!--Although Davao City has the largest land area, the article on largest city says we should refer to the most populous city, which, {{As of|2006|lc=y}}, is Quezon City. See the discussion page for more information. Changing this information without citation would be reverted.-->
|official_languages = {{ublist
| item_style = white-space:nowrap;
| [[:en:Filipino language|ဖိလစ်ပိုင်]]
| [[:en:Philippine English|အင်္ဂလိပ်]]
}}
|regional_languages = {{collapsible list
| title = [[:en:Languages of the Philippines|၁၉ ခု]]
| [[:en:Aklanon language|Aklanon]]
| [[:en:Bikol languages|Bikol]]
| [[:en:Cebuano language|Cebuano]]
| [[:en:Chavacano|Chavacano]]
| [[:en:Hiligaynon language|Hiligaynon]]
| [[:en:Ibanag language|Ibanag]]
| [[:en:Ilocano language|Ilocano]]
| [[:en:Ivatan language|Ivatan]]
| [[:en:Kapampangan language|Kapampangan]]
| [[:en:Karay-a language|Karay-a]]
| [[:en:Maguindanao language|Maguindanaon]]
| [[:en:Maranao language|Maranao]]
| [[:en:Pangasinan language|Pangasinan]]
| [[:en:Sambal language|Sambal]]
| [[:en:Surigaonon language|Surigaonon]]
| [[:en:Tagalog language|Tagalog]]
| [[:en:Tausug language|Tausug]]
| [[:en:Waray language|Waray]]
| [[:en:Yakan language|Yakan]]<ref name="7 mother languages" />
}}
|languages_type = National sign language
|languages = Filipino Sign Language
|languages_sub =yes
|languages2_type = Other recognized languages{{efn|name=b|As per the 1987 Constitution: "Spanish and Arabic shall be promoted on a voluntary and optional basis."}}
|languages2 = {{ublist
| item_style = white-space:nowrap;
| [[စပိန်ဘာသာစကား|စပိန်]]
| [[အာရပ်ဘာသာစကား|အာရပ်]]
<!--Do not remove Spanish and Arabic from the languages list as it is recognized as an optional language in the 1987 Constitution of the Philippines-->
}}
|languages2_sub =yes
| ethnic_groups = {{unbulleted list
| 33.7% [[:en:Visayans|ဗီဆာယန်း]]
| 24.4% [[:en:Tagalog people|တာဂါလော့]]
| 8.4% [[:en:Ilocano people|အီလိုကာနို]]
| 6.8% [[:en:Bicolano people|ဘီကိုလာနို]]
| 26.2% [[:en:Ethnic groups in the Philippines|အခြား]]
}}
| ethnic_groups_year = ၂၀၁၅
| religion = {{ublist |item_style=white-space:nowrap;
|၈၈.၇% [[:en:Christianity in the Philippines|ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]
|—၇၉.၆% [[:en:Catholic Church in the Philippines|ရိုမန်ကက်သလစ်]]
|—၉.၁% အခြား[[:en:List of Christian denominations|ခရစ်ယာန်]]
|၆.၀% [[အစ္စလာမ်ဘာသာ]]
|၅.၃% [[:en:Religion in Philippines|အခြား]] / [[:en:Irreligion in the Philippines|ဘာသာမဲ့]]
}}
| religion_year = ၂၀၁၅
| religion_ref = <ref name=PSA2019>[https://psa.gov.ph/content/philippines-figures-0 "2019 Philippines In Figures" (as of June 2019)], Philippine Statistics Authority.<!-- from the 2015 column of De4mographics table on page 23 --></ref>
| demonym = [[:en:Filipinos|Filipino]]<br />(''masculine and neutral'')<br />Filipina<br />(''feminine'')<br />
[[Pinoy]]<br />(''colloquial masculine and neutral'')<br />Pinay<br />(''colloquial feminine'')<br />
Philippine<br />(''used for certain common nouns'') <!-- "Philippine" is a demonym as it is used to identify natives or residents of a certain or specific place that are derived from the place name Philippines, i.e. Philippine-American War -- refer to Oxford definition of demonym(s). -->
| government_type = [[ပြည်ထောင်စုစနစ်|ပြည်ထောင်စု]] [[သမ္မတစနစ်|သမ္မတ]] [[သမ္မတနိုင်ငံ|ဖွဲ့စည်းပုံ သမ္မတနိုင်ငံ]]
| leader_title1 = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ သမ္မတ|သမ္မတ]]
| leader_name1 = [[ဘွန်ဘွန်မားကို့စ်]]
| leader_title2 = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ဒုတိယသမ္မတ|ဒုသမ္မတ]]
| leader_name2 = [[ဆာရာ ဒူတာတေး]]
| leader_title3 = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ|ဆီးနိတ်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ]]
| leader_name3 = Tito Sotto
| leader_title4 = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ကိုယ်စားလှယ်များလွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ|ကိုယ်စားလှယ်များလွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ]]
| leader_name4 = Lord Allan Velasco
| leader_title5 = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ တရားသူကြီးချုပ်|တရားသူကြီးချုပ်]]
| leader_name5 = Alexander Gesmundo
| legislature = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်|ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်]]
| upper_house = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ဆီးနိတ်လွှတ်တော်|ဆီးနိတ်လွှတ်တော်]]
| lower_house = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ကိုယ်စားလှယ်များလွှတ်တော်|ကိုယ်စားလှယ်များလွှတ်တော်]]
| sovereignty_type = [[:en:Sovereignty of the Philippines|လွတ်လပ်ရေးရရှိခြင်း]]
| sovereignty_note = [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]]မှ
| established_event1 = [[:en:Philippine Declaration of Independence|စပိန်နိုင်ငံမှ လွတ်လပ်ရေးအား ကြေညာခဲ့]]
| established_date1 = ၁၈၉၈ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၂ ရက်
| established_event2 = [[:en:Treaty of Paris (1898)|စပိန်မှ အမေရိကန်သို့ ခွဲဝေပေးခဲ့ရခြင်း]]
| established_date2 = ၁၈၉၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်
| established_event3 = [[:en:Treaty of Manila (1946)|အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထံမှ လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့]]
| established_date3 = ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၄ ရက်
| area_km2 = ၃၀၀,၀၀၀
| area_link = ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ပထဝီဝင်
| area_label = စုစုပေါင်း
| ဧရိယာအဆင့် = ၇၂
| area_sq_mi = {{convert|{{data Philippines|pst2|total area}}|km2|sqmi|0|disp=output number only}} <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| ဧရိယာရေရာခိုင်နှုန်း = ၀.၆၁<ref name="CIAfactbook">{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/philippines/ |publisher=Central Intelligence Agency |title=East & Southeast Asia :: Philippines |website=The World Factbook |location=Washington, DC |date=October 28, 2009 |access-date=November 7, 2009 }}</ref> (inland waters)
| area_label2 = [[ဧရိယာအလိုက် နိုင်ငံနှင့် နယ်မြေဒေသများ စာရင်း|စုစုပေါင်း ကုန်းမြေဧရိယာ]]
| area_data2 = {{convert|298,170|km2|sqmi|abbr=on}}
| population_estimate_year =
| population_estimate =
| population_census = {{increase}} ၁၀၉,၀၃၅,၃၄၃<ref name=pop2020>{{cite web|url= https://psa.gov.ph/content/2020-census-population-and-housing-2020-cph-population-counts-declared-official-president|title=2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President|publisher=Philippine Statistics Authority}}</ref>
| population_census_year = ၂၀၂၀
| population_estimate_rank = ၁၂
| population_density_km2 = ၃၃၆
| population_density_sq_mi = {{Data/popdens|Philippines|comma|areaunit=sqmi}}<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = ၄၇
| GDP_PPP = {{increase}} $၁ ထရီလီယံ<ref name="auto">{{cite news | url = https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April/weo-report?c=566,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2019&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 | title = World Economic Outlook database: April 2021 |newspaper = [[အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့]] |date=April 2021 |access-date=April 6, 2021}}</ref>
| GDP_PPP_year = ၂၀၂၁
| GDP_PPP_rank = ၂၉
| GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $၉,၀၆၁<ref name="auto"/>
| GDP_PPP_per_capita_rank = ၁၁၅
| GDP_nominal = {{increase}} $၄၀၂.၆၃၈ ဘီလီယံ<ref name="auto"/>
| GDP_nominal_year = ၂၀၂၁
| GDP_nominal_rank = ၃၂
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $၃,၆၄၆<ref name="auto"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = ၁၁၈
| Gini = ၄၂.၃ <!--number only-->
| Gini_year = ၂၀၁၈
| Gini_change = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=[[ကမ္ဘာ့ဘဏ်]] |access-date=March 2, 2011}}</ref>
| Gini_rank = ၄၄
| HDI = ၀.၇၁၈ <!--number only-->
| HDI_year = ၂၀၁၉ <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf|title=Human Development Report 2020|publisher=[[ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်]]|date=December 15, 2020|access-date=December 15, 2020}}</ref>
| HDI_rank = ၁၀၇
| ဗဟိုဘဏ် =
| ငွေ = [[ဖိလစ်ပိုင် ပီဆို]] ([[:en:Philippine peso sign|₱]])
| currency_code = PHP
| electricity = [[Mains electricity by country|220 V–60 Hz]]
| time_zone = [[ဖိလစ်ပိုင် စံတော်ချိန်|PST]]
| utc_offset = +08:00
| date_format = {{abbr|mm|month}}/{{abbr|dd|day}}/{{abbr|yyyy|year}}
| drives_on = ညာ{{efn|name=c|Since March 10, 1945<ref>{{cite web|title=Executive Order No. 34, s. 1945|url=https://www.officialgazette.gov.ph/1945/03/10/executive-order-no-34-s-1945/|publisher=Malacanang |access-date=February 9, 2021 |location=Manila }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.brianlucas.ca/roadside/ |title=Which side of the road do they drive on? |author=Lucas, Brian |date=August 2005 |access-date=February 22, 2009 }}</ref>}}
| calling_code = [[ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရှိ တယ်လီဖုန်းနံပါတ်များ|+၆၃]]
| cctld = [[.ph]]
| အထိမ်းအမှတ်များ =
}}
'''ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ''' ({{IPAc-en|audio=En-us-Philippines.ogg|ˈ|f|ɪ|l|ə|p|iː|n|z}})၊ တရားဝင်အမည် '''ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတနိုင်ငံ''' သည် [[အရှေ့တောင်အာရှ]]ရှိ ကျွန်းစုနိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်သည်။ [[ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ]]အနောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိပြီး ကျွန်းပေါင်း ၇,၆၄၁ ခု ပါဝင်ကာ<ref>{{cite news|url=http://cnnphilippines.com/videos/2016/02/20/More-islands-more-fun-in-PH.html|title=More islands, more fun in PH|publisher=''CNN Philippines''|date=February 20, 2016|accessdate=February 20, 2016|archivedate=7 October 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181007074415/http://cnnphilippines.com/videos/2016/02/20/More-islands-more-fun-in-PH.html}}</ref> မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ လူဇွန်း၊ ဗီဆားယပ် နှင့် မင်းဒါးနောင်း ဟူ၍ အဓိက ပထဝီဒေသကြီး သုံးခု အဖြစ် ပိုင်းခြားထားသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ မြို့တော်မှာ မနီလာမြို့ ဖြစ်ပြီး လူဦးရေအများဆုံးမြို့မှာ ကွီဇွန်းစီးတီး ဖြစ်ကာ နှစ်မြို့စလုံးသည် မက်ထရိုမနီလာတွင် ပါဝင်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.mmda.gov.ph/|title=Metro Manila Official Website|website=Metro Manila Development Authority|accessdate=December 17, 2015}}</ref>အနောက်ဘက်တွင် [[တောင်တရုတ်ပင်လယ်]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[ဖိလစ်ပိုင်ပင်လယ်]]နှင့် အနောက်တောင်ဘက်တွင် ဆဲလဘီး ပင်လယ်တို့ဖြင့် ဝန်းရံလျက်ရှိပြီး မြောက်ဘက်တွင် [[ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံ]]၊ အနောက်ဘက်တွင် [[ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ]]၊ အရှေ့ဘက်တွင် [[ပလောင်းနိုင်ငံ]]၊ တောင်ဘက်တွင် [[မလေးရှားနိုင်ငံ]]၊ [[အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ]]တို့ တည်ရှိသည်။
ပစိဖိတ် ချော်ရည်ပူရပ်ဝန်းပေါ်တွင် တည်ရှိခြင်း နှင့် အီကွေတာနှင့် နီးကပ်ခြင်းတို့ကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် ငလျင် နှင့် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း စသော သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်များ မကြာခဏ ဖြစ်ပွားလေ့ ရှိသကဲ့သို့ ပေါများလှသော သဘာဝ အရင်းအမြစ်များ နှင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အများပြားဆုံး ဇီဝမျိုးကွဲများ ရှိရာဒေသလည်း ဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ဧရိယာမှာ ၁၂၀,၀၀၀ စတုရန်းမိုင် (၃၀၀,၀၀၀ စတုရန်း ကီလိုမီတာ)<ref name="psa.gov.ph"/><ref name="worldbank.org"/> ရှိပြီး ဖိလစ်ပိုင် စာရင်းအင်း အာဏာပိုင်အဖွဲ့ နှင့် ကမ္ဘာ့ဘဏ်တို့၏ စာရင်းဇယားများအရ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ အနည်းဆုံး သန်း၁၀၀ မျှ ရှိသည်။<ref name="2015 census" />၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် အာရှတွင် အဋ္ဌမမြောက် လူဦးရေ အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး တကမ္ဘာလုံးတွင် လူဦးရေအများဆုံး အဆင့် ၁၂ ရှိသည်။ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး ၁၀ သန်းခန့် သည် နိုင်ငံခြားတိုင်းပြည်များတွင် နေထိုင်ကြသဖြင့် <ref name="CFO2013">{{cite web|url=http://www.cfo.gov.ph/images/stories/pdf/StockEstimate2013.pdf|title=Stock Estimate of Filipinos Overseas As of December 2013|publisher=Philippine Overseas Employment Administration|accessdate=September 19, 2015|archivedate=7 February 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170207092932/http://www.cfo.gov.ph/images/stories/pdf/StockEstimate2013.pdf}}</ref> ကမ္ဘာပေါ်တွင် နိုင်ငံပြင်ပ နေထိုင်သူ အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်။ ကျွန်းများတလျှောက်တွင် လူမျိုးအစု အများအပြားနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အများအပြားကို တွေ့နိုင်သည်။ သမိုင်းမတင်မီခေတ်က နီဂရီတိုများသည် ကျွန်းများတွင် အစောဆုံး နေထိုင်ခဲ့သူများ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့နောက်တွင် အော်စထရိုနီးရှန်းလူမျိုးများ တစ်သုတ်ပြီး တစ်သုတ် ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ <ref name="Dyen1965">{{cite journal |last=Dyen|first=Isidore|authorlink=Isidore Dyen|title=A Lexicostatistical Classification of the Austronesian Languages|journal=Internationald Journal of American Linguistics, Memoir|year=1965|volume=19|pages=38–46}}</ref>မလေး၊ အိန္ဒိယ၊ အာရပ် နှင့် တရုတ် တိုင်းပြည်များနှင့် ကုန်ဖလှယ်မှုများ ရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် အပြိုင်အဆိုင်ဖြစ်သော ပင်လယ်ဒေသ တိုင်းပြည်များကို ဒါတုများ၊ ရာဂျာများ၊ စူလတန်များ နှင့် လာကန်း များမှ တည်ထောင်ခဲ့ကြသည်။
၁၅၂၁ ခုနှစ်တွင် ပေါ်တူဂီ စူးစမ်းရှာဖွေသူ [[ဖာဒီနန် မဂျဲလန်]]မှ စပိန်သင်္ဘောများကို ဦးဆောင်၍ အရှေ့ဆာမားရှိ ဟိုမွန်ဟွန်ဒေသသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီးနောက် စပိန်တို့၏ ကိုလိုနီပြုမှု စတင်ခဲ့သည်။ ၁၅၄၃ ခုနှစ်တွင် စပိန် စူးစမ်း ရှာဖွေသူ ရိုင်လိုပက်ဇ် ဒီ ဗီလာလိုဘို မှ ကျွန်းစုများအား စပိန်ဘုရင် ဒုတိယမြောက်ဖိလစ်ကို ဂုဏ်ပြုသည့် အနေနှင့် လာ့ အစ်စလာ ဖီလီပီနာ ဟု အမည်ပေးခဲ့သည်။ ၁၅၆၅ ခုနှစ်တွင် မက္ကဆီကိုစီးတီးမှ မစ်ဂူယယ် လိုပက်ဇ် ဒီ လယ်ဂပ်ဇီ ရောက်ရှိလာပြီးနောက် ကျွန်းစုများပေါ်တွင် ပထမဆုံး စပိန်တို့၏ အခြေချနေထိုင်မှုကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.cebucitytour.com/about-cebu/history/ |title= History of Cebu |publisher= Cebu City Tour |accessdate=February 22, 2013}}</ref> ဖိလစ်ပိုင်သည် စပိန်အင်ပိုင်ယာ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု အဖြစ် နှစ်ပေါင်း ၃၀၀ ကျော်မျှ တည်ရှိခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အဓိက ကိုးကွယ်သည့်ဘာသာမှာ ကက်သလစ် ဘာသာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် မနီလာမှာ ပစိဖိတ်ဖြတ်သန်း ကုန်သွယ်မှု အတွက် အနောက်ဘက် အချက်အချာ ဒေသ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး အာရှအား မက္ကဆီကိုနိုင်ငံရှိ အာကာပူလ်ကိုမြို့ နှင့် မနီလာ ဂယ်လီယွန်ဟု ခေါ်သည့် ကမ္ဘာပတ် စပိန် ကုန်သွယ် သင်္ဘောများဖြင့် ဆက်သွယ်ပေးခဲ့သည်။<ref name=Kane>{{cite book|last = Kane|first = Herb Kawainui|authorlink = Herb Kawainui Kane|editor = Bob Dye|chapter = The Manila Galleons|title = Hawaiʻ Chronicles: Island History from the Pages of Honolulu Magazine|volume = I|publisher =University of Hawaii Press|year = 1996|location = Honolulu|pages = 25–32|isbn = 978-0-8248-1829-6}}</ref>
၁၉ ရာစုမှ ၂၀ ရာစုသို့ ပြောင်းလဲလာသော အခါတွင် ဖိလစ်ပိုင်တော်လှန်ရေး ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ထိုမှ တဆင့် ခေတ္တမျှသာ သက်တမ်းရှိသော ပထမဆုံး ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတနိုင်ငံတော်ကို မွေးဖွားပေးခဲ့ကာ ထို့နောက်တွင် သွေးစွန်းသော ဖိလစ်ပိုင်-အမေရိကန် စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။<ref name=Constantino1975 /> ထိုစစ်ပွဲကြောင့် အပါအဝင် နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်ပွားသော ကာလဝမ်းရောဂါကပ်ဘေးကြောင့် စစ်ပွဲတွင် ပါဝင်တိုက်ခိုက်သူ ထောင်ဂဏန်း နှင့် အရပ်သား သောင်းဂဏန်း သေဆုံးခဲ့ရသည်။<ref name=Gates /><ref name=reCasualties>{{citation |url=https://news.google.com/newspapers?nid=1683&dat=20040208&id=gbIaAAAAIBAJ&sjid=GEUEAAAAIBAJ&pg=5222,6070988 |archive-url=https://archive.today/20121208131624/http://news.google.com/newspapers?nid=1683&dat=20040208&id=gbIaAAAAIBAJ&sjid=GEUEAAAAIBAJ&pg=5222,6070988 |dead-url=yes |archive-date=December 8, 2012 |author=Guillermo, Emil |title=A first taste of empire |journal=Milwaukee Journal Sentinel |date=February 8, 2004 |pages=03J}}</ref><ref>{{cite book|last1=Cliff|first1=Andrew|last2=Haggett|first2=Peter|last3=Smallman-Raynor|first3=Matthew|title=Deciphering Global Epidemics: Analytical Approaches to the Disease Records of World Cities, 1888–1912|url=https://books.google.com/books?id=nR4it-IuLpEC|year=1998|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-47266-1|page=[https://books.google.com/books?id=nR4it-IuLpEC&pg=PA21&dq=philippine 21]}}</ref><ref>{{cite book|last=Burdeos|first=Ray L.|title=Filipinos in the U.S. Navy & Coast Guard During the Vietnam War|url=https://books.google.com/books?id=tN__4jLTnd8C|year=2008|publisher=AuthorHouse|isbn=978-1-4343-6141-7|page=[https://books.google.com/books?id=tN__4jLTnd8C&pg=PA14&dq=250,000+1,000,000 14]}}</ref> ဂျပန်တို့ ဝင်ရောက်သိမ်းယူသည့် အချိန်မှလွဲ၍ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ပြီးသည့် အချိန်အထိ ကျွန်းများ၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို ထိန်းချုပ်ထားခဲသည်။ ထို့နောက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်အား လွတ်လပ်သော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှ စ၍ တပေါင်းတစည်းတည်းဖြစ်သော အချုပ်အခြာအာဏာနိုင်ငံသည် ဆူညံပွက်လောရိုက်နေသော ဒီမိုကရေစီစနစ်၏ အတွေ့အကြုံကို မကြာခဏ တွေ့ကြုံခံစားခဲ့ရပြီး အကြမ်းမဖက်သော တော်လှန်ရေးဖြင့် အာဏာရှင်စနစ်ကို တွန်းလှန်ခဲ့ခြင်းလည်း အပါအဝင် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url = http://www.stuartxchange.org/DayFour.html|title = The Original People Power Revolution|accessdate = February 28, 2008|publisher = Quartet| page= 77}}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် ကုလသမဂ္ဂ၊ [[ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့]]၊ အာဆီယံ၊ [[အေးပက်|အာရှ-ပစိဖိတ် စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့]] နှင့် အရှေ့အာရှ ထိပ်သီးနိုင်ငံများ အဖွဲ့တို့ကို စတင်တည်ထောင်ရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သောနိုင်ငံဖြစ်သည်။ ထို့ပြင့် အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်၏ ဌာနချုပ် တည်ရှိရာ နိုင်ငံလည်း ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title = Departments and Offices|url = http://www.adb.org/about/departments-offices#tabs-0-1|website = Asian Development Bank|publisher = Asian Development Bank|accessdate = November 26, 2015|last = admin}}</ref> ဖိလစ်ပိုင်အား ထွန်းသစ်စ ဈေးကွက်နိုင်ငံ နှင့် စက်မှုပြောင်းလဲရေး နိုင်ငံအသစ် အဖြစ် မှတ်ယူကြပြီး <ref name=goldmann11>{{cite web|url=http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20'07-goldmansachs.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110810095039/http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20%2707-goldmansachs.pdf|title=The N-11: More Than an Acronym |publisher=[[The Goldman Sachs Group, Inc.]]|archivedate=August 10, 2011|date=March 28, 2007}}</ref> စိုက်ပျိုးရေးကို အခြေခံသော စီးပွားရေးမှ ဝန်ဆောင်မှုနှင့် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုတို့သို့ ပိုမို အခြေခံသော စီးပွားရေး အဖြစ် ပြောင်းလဲလျက် ရှိသည်။ <ref name=CIAfactbookPhilEcon>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html#Econ CIA World Factbook, Philippines] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150719222229/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |date=July 19, 2015 }}, Retrieved May 15, 2009.</ref> အရှေတောင်အာရှတွင် အရှေ့တီမောနိုင်ငံ နှင့် အတူ ခရစ်ယာန်ဘာသာ အဓိက ကိုးကွယ်ရာ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ အဖြစ် တည်ရှိသည်။
== အမည်ရင်းမြစ် ==
[[File:Philip II portrait by Titian.jpg|thumb|upright|left|စပိန် ဒုတိယမြောက် ဖိလစ် ဘုရင်]]
ဖိလစ်ပိုင်ဟူသော အမည်သည် စပိန် ဒုတိယမြောက် ဖိလစ်ဘုရင်ကို ဂုဏ်ပြု၍ မှည့်ခေါ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ စပိန် စွန့်စားရှာဖွေသူ ရိုင်လိုပက်ဇ် ဒီ ဗီလာလိုဘို က ၎င်း၏ ၁၅၄၂ ခုနှစ် ရှာဖွေရေး ခရီးစဉ်အတွင်း လေးယတ် နှင့် ဆာမားကျွန်းများအား ထိုအချိန်က ဩစတြီးယားမင်းသား ဖြစ်နေသူ ဖိလစ်အား အစွဲပြု၍ ဖဲလီပီးနားဟု အမည်ပေးခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် လာ့ အစ်စလာ့ ဖီလီပီနာ ဟူသော အမည်သည် ကျွန်းစုအတွင်းရှိ ကျွန်းများအားလုံးကို ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုသော အမည်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုအမည်အား ကျယ်ပြန့်စွာ မသုံးနှုန်းမီက အခြားအမည်များ ဖြစ်သော အစ်စလာ့ ဒယ် ပိုနီယန်တေး (အနောက်ဘက်မှ ကျွန်းများ) နှင့် မဂျဲလင်ပေးခဲ့သည့် အမည်ဖြစ်သော ဆန် လာဇာရို စသော အမည်များကို အသုံးပြု၍လည်း စပိန်တို့မှ ထိုကျွန်းများကို ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုခဲ့သည်။{{sfn|Scott|1994 |page=[https://books.google.com/books?id=15KZU-yMuisC&pg=PA6 6]}}<ref name="Spate">{{Cite book |url=http://epress.anu.edu.au/spanish_lake/mobile_devices/ |chapterurl=http://epress.anu.edu.au/spanish_lake/mobile_devices/ch04s05.html |title=The Spanish Lake – The Pacific since Magellan, Volume I |chapter=Chapter 4. Magellan's Successors: Loaysa to Urdaneta. Two failures: Grijalva and Villalobos |last=Spate |first=Oskar H.K. |publisher=Taylor & Francis |year=1979 |page=97 |isbn=978-0-7099-0049-8 |accessdate=January 7, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080916101633/http://epress.anu.edu.au/spanish_lake/mobile_devices/ |archive-date=September 16, 2008 |dead-url=yes }}</ref><ref name="Friis">{{Cite book |url=https://books.google.com/?id=veuwAAAAIAAJ&cd=5&dq=islas+del+poniente+san+lazaro&q=islas+del+poniente#search_anchor |title=The Pacific Basin: A History of Its Geographical Exploration |editor-last=Friis |editor-first=Herman Ralph |publisher=American Geographical Society |year=1967 |page=369 }}</ref><ref name="Galang">{{Cite book |url=https://books.google.com/?id=lt5uAAAAMAAJ&cd=2&dq=islas+del+poniente+san+lazaro&q=islas+del+poniente+#search_anchor |title=Encyclopedia of the Philippines, Volume 15 |editor-link=Zoilo Galang |editor-last=Galang |editor-first=Zoilo M. |publisher=E. Floro |edition=3rd|year=1957|page=46}}</ref><ref name="Cambridge1">{{Cite book |url=https://books.google.com/?id=jtsMLNmMzbkC&printsec=frontcover#v=onepage&q |title=The Cambridge History of Southeast Asia – Volume One, Part Two – From c. 1500 to c. 1800 |last=Tarling |first=Nicholas |publisher=Cambridge University Press |year=1999 |page=[https://books.google.com/books?id=jtsMLNmMzbkC&pg=PA12&dq=#v=onepage&q&f=false 12] |isbn=978-0-521-66370-0 }}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ တရားဝင်အမည်သည် သမိုင်းတလျှောက်တွင် အကြိမ်ကြိမ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ဖိလစ်ပိုင်တော်လှန်ရေး ကာလအတွင်းတွင် တော်လှန်ရေးအစိုးရဖြစ်သော မာလိုလော့စ် ကွန်ဂရက်မှ ရီပတ်ဘလစ်ကာ ဖိလစ်ပီနာ သို့ မဟုတ် ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတနိုင်ငံ ကို ထူထောင်ကြောင်း ကြေညာခဲ့ဖူးသည်။ စပိန်-အမေရိကန်စစ် (၁၈၉၈) မှ ဖိလစ်ပိုင်-အမေရိကန်စစ် (၁၈၉၉-၁၉၀၂) ကို ဖြတ်သန်း၍ ဓနသဟာယနိုင်ငံ ဖြစ်သည့်အချိန် (၁၉၃၅-၁၉၄၆) အထိပင် အမေရိကန် ကိုလိုနီ အာဏာပိုင်များက နိုင်ငံအား ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းများဟု ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုခဲ့ကြပြီး စပိန်အမည်မှ ဘာသာပြန်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name="Constantino1975">{{cite book |last1=Constantino |first1=R |title=The Philippines: a Past Revisited |date=1975 |publisher=Tala Pub. Services |location=Quezon City }}</ref> ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ပြီးသည့် အချိန်တွင် နိုင်ငံ၏ တရားဝင်အမည်သည် ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတနိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့သည်။
{{Clear}}
== သမိုင်း ==
===သမိုင်းမတင်မီခေတ်===
[[File:Tabon Cave 2014 04.JPG|thumb|တာဘွန်းဂူများသည် ဖိလစ်ပိုင်ရှိ ရှေးအကျဆုံး လူတို့၏ ရုပ်ကြွင်းများ (တာဘွန်းလူ)ကို တွေ့ရှိရာ နေရာတစ်ခု ဖြစ်သည်။]]
၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ကာလင်ဂါပြည်နယ် ရိုင်ဇယ်တွင် တွေ့ရှိရသော ကျောက်ခေတ်ကိရိယာများ နှင့် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများကြောင့် ကျွန်းစုများတွင် နေထိုင်ခဲ့သော အစောဆုံး ဟိုမီနင်းလူသားများရှိကြောင်း သက်သေအထောက်အထားကို လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၇၀၉,၀၀၀ အထိ တွန်းပို့ပေးခဲ့သည်။ <ref>{{cite journal |title=Earliest known hominin activity in the Philippines by 709 thousand years ago |first1=T.|last1=Ingicco |first2=G.D.|last2=van den Bergh |first3=C.|last3=Jago-on |first4=J.-J.|last4=Bahain |first5=M.G.|last5=Chacón |first6=N.|last6=Amano |first7=H.|last7=Forestier |first8=C.|last8=King |first9=K.|last9=Manalo |first10=S.|last10=Nomade |first11=A.|last11=Pereira |first12=M.C.|last12=Reyes |first13=A.-M.|last13=Sémah |first14=Q.|last14=Shao |first15=P.|last15=Voinchet |first16=C.|last16=Falguères |first17=P.C.H.|last17=Albers |first18=M.|last18=Lising |first19=G.|last19=Lyras |first20=D.|last20=Yurnaldi |first21=P.|last21=Rochette |first22=A.|last22=Bautista |first23=J.|last23=de Vos |date=May 1, 2018 |journal=Nature |volume=557 |issue=7704 |pages=233–237 |doi=10.1038/s41586-018-0072-8 |pmid=29720661 |bibcode=2018Natur.557..233I}}</ref> သို့သော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းစုများတွင် ယနေ့အထိ တွေ့ရှိရသည့် လူတို့၏ ရုပ်ကြွင်းများကို ယူရေနီယမ် အသုံးပြု တွက်ချက်သည့် နည်းလမ်းဖြင့် စိတ်အချရဆုံး စမ်းသပ်တွေ့ရှိထားသည်မှာ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၆၇,၀၀၀မှ ကာလျောင်းလူ၏ ခြေထောက်အရိုးများပင်ဖြစ်သည်။<ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/philippines/7924538/Archaeologists-unearth-67000-year-old-human-bone-in-Philippines.html |title=Archaeologists unearth 67000-year-old human bone in Philippines |date=August 4, 2010 |accessdate=August 4, 2010 |location=London |work=The Daily Telegraph |first=Barney |last=Henderson}}</ref> ယခင်က ထိုထက်စောစီးစွာ တွေ့ရှိရသည်မှာ ကာဘွန်အသုံးပြု တွက်ချက်သည့် နည်းလမ်းဖြင့် စမ်းသပ်ထားသည့် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၆,၅၀၀ မှ ပလာဝမ်ရှိ တာဘွန်းလူများ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=pd6AAAAAMAAJ&q=tabon+man |title=The Tabon Caves: Archaeological Explorations and Excavations on Palawan |author=Fox, Robert B. |year=1970 |page=44 |accessdate=December 16, 2009 |publisher=National Museum |asin=B001O7GGNI}}</ref>{{sfn|Scott|1984|p=15}} နီဂရီတိုများသည် ကျွန်းစုများတွင် အစောဆုံးနေထိုင်သော လူများဖြစ်သောလည်း ၎င်းတို့၏ ဖိလစ်ပိုင်တွင် ပထမဆုံး အခြေချနေထိုင်မှုကို စိတ်ချရသည့် နည်းလမ်းဖြင့် စမ်းသပ်ထားခြင်း မရှိပေ။{{sfn|Scott|1984|ps=, "Not one roof beam, not one grain of rice, not one pygmy Negrito bone has been recovered. Any theory which describes such details is therefore pure hypothesis and should be honestly presented as such."|p=138}}
ရှေးခေတ် ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများ၏ ဇာစ်မြစ်နှင့် ပတ်သက်၍ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်နေသာ သီအိုရီအချို့ရှိသည်။ အက်ဖ် လန်ဒါ ဂျိုကာနို၏ သီအိုရီ အရ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့၏ ဘိုးဘေးများသည် ဒေသတွင်း၌ပင် ဆင့်ကဲပြောင်းလဲလာခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ဝီလ်ဟမ် ဆိုလ်ဟိမ်း၏ ကျွန်းဇာစ်မြစ်သီအိုရီ အရ <ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=SiOgq0OPT_MC&pg=PA57&lpg= |title=Archaeology and Culture in Southeast Asia: Unraveling the Nusantao |last=Solheim |first=Wilhelm G. |last2=Bulbeck |first2=David |last3=Flavel |first3=Ambika |date=2006 |publisher=UP Press |isbn=978-971-542-508-7 |pages=57–139 |language=en}}</ref> ဘီစီ ၄၈,၀၀၀ မှ ၅,၀၀၀ ခုနှစ် အတွင်း ယခု ပင်လယ်ရေအောက်သို့ မြုပ်နေသာ ဆွန်ဒါလန်း ကုန်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်းမှ တဆင့် ကျွန်းစုများသို့ လူများ တဖြည်းဖြည်း ရောက်ရှိလာခြင်း ဖြစ်ပြီး အများကြီး တစ်ပြိုင်နက်တည်း ပြောင်းရွှေ့လာခြင်းမဟုတ်ဟု ဆွေးနွေးထားသည်။ အော်စထရိုနီးရှန်း ချဲ့ထွင်မှု သီအိုရီ အရ ထိုင်ဝမ်မှ မလာယို-ပိုလီနီးရှန်း လူမျိုးများသည် ဖိလစ်ပိုင်သို့ ဘီစီ ၄,၀၀၀ ခန့်တွင် ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့ပြီး နဂိုမူလလူများနေရာတွင် ဝင်ရောက် အစားထိုး နေထိုင်ကြသည်ဟု ရှင်းပြထားသည်။<ref name=mijares2006>{{cite journal|last=Mijares|first=Armand Salvador B.|year=2006|url=http://ejournal.anu.edu.au/index.php/bippa/article/viewFile/10/9|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140707050814/http://ejournal.anu.edu.au/index.php/bippa/article/viewFile/10/9|archivedate=July 7, 2014|title=The Early Austronesian Migration To Luzon: Perspectives From The Peñablanca Cave Sites|journal=Bulletin of the Indo-Pacific Prehistory Association|issue=26|pages=72–78}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130823055847/http://ejournal.anu.edu.au/index.php/bippa/article/viewFile/10/9 |date=23 August 2013 }} {{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=http://ejournal.anu.edu.au/index.php/bippa/article/viewFile/10/9 |accessdate=10 March 2019 |archivedate=23 August 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823055847/http://ejournal.anu.edu.au/index.php/bippa/article/viewFile/10/9 }}</ref>
ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ သက်သေများအရ အများစု လက်ခံထားသည့် သီအိုရီမှ ထိုင်ဝမ်မှ ပြောင်းရွှေ့လာသည်ဆိုသော သီအိုရီဖြစ်ပြီး ထိုသီအိုရီအရ ယန်စီမြစ်ဝှမ်းရှိ လျံဇူးယဉ်ကျေးမှု အစရှိသော ယဉ်ကျေးမှုလောကများမှ ဆင်းသက်လာသော<ref>{{cite book|last1=Bellwood|first1=Peter|title=The Global Prehistory of Human Migration|date=2014|page=213}}</ref> ထိုင်ဝမ်မှ အော်စထရိုနီးရှန်းများသည် ဘီစီ ၄,၀၀၀ ခန့်တွင် ဖိလစ်ပိုင်သို့ စတင်ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့ပြီး အစောပိုင်းရောက်ရှိနေသူများနေရာတွင် အစားထိုး ဝင်ရောက်ခဲ့သည် ဟု ယူဆထားကြသည်။<ref name=mijares2006 /><ref name="solheim">{{cite book |url=http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080803020434/http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf |archivedate=August 3, 2008 |title=Origins of the Filipinos and Their Languages |last=Solheim |first=Wilhelm G., II. |date=January 2006 |accessdate=August 27, 2009}}</ref> ကျောက်ခေတ်သစ်ကာလအတွင်း ကျောက်စိမ်းယဉ်ကျေးမှု တည်ရှိခဲ့သည်ဟု ယူဆရပြီး ဖိလစ်ပိုင်တွင် ဘီစီ ၂,၀၀၀ ခုနှစ်ခန့်က အထိ ရှေးကျသည့် ကျောက်စိမ်းဖြင့် အနုစိတ်ထွင်းထုထားသော လက်မှုပစ္စည်းများကို သောင်းဂဏန်းမျှ တွေ့ရှိရသည်။{{sfn|Scott|1984|p=17}}<ref>{{cite book|last1=Bellwood|first1=Peter|title=Pathos of Origin|date=2011|pages=31–41}}</ref>
ကျောက်စိမ်းသည် အနီးအနားရှိ ထိုင်ဝမ်မှ ရောက်ရှိလာခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြပြီး အရှေ့တောင်အာရှ၏ ကုန်းမကြီးနှင့် ကျွန်းများတွင်လည်း တွေ့ရှိရသည်။ ထိုလက်မှုပစ္စည်းများကြောင့် သမိုင်းမတင်မီခေတ်က အရှေ့တောင်အာရှ လူ့အဖွဲ့အစည်းများကြားတွင် အကွာအဝေး ရှည်လျားစွာ ဆက်သွယ်မှုရှိသည်ဆိုသော အချက်အတွက် သက်သေဖြစ်သည်။ <ref>{{cite book|last1=Hsiao-Chun|first1=Hung|title=Ancient jades map 3,000 years of prehistoric exchange in Southeast Asia|date=2007}}</ref> ဘီစီ ၁၀၀၀ ခုနှစ်သို့ ရောက်သော အခါတွင် ကျွန်းစုများတွင် နေထိုင်သူများသည် လူမှုအဖွဲ့အစည်း ၄ ခု အဖြစ် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ၎င်းတို့မှာ မုဆိုး-ရှာဖွေစုဆောင်းသူ လူမျိုးစုများ၊ စစ်သူရဲလူမျိုးစုများ၊ တောင်ကုန်းနေ ဓနရှင်အုပ်စိုးသော လူမျိုးစုများ နှင့် ဆိပ်ကမ်းနေ လူမျိုးစုများတို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref>{{cite journal|author = Legarda, Benito, Jr. |journal = Kinaadman (Wisdom) A Journal of the Southern Philippines |title = Cultural Landmarks and their Interactions with Economic Factors in the Second Millennium in the Philippines |volume = 23 |year = 2001 |page = 40}}</ref>
===ကိုလိုနီ မတိုင်မီခေတ်===
[[File:Naturales 4.png|thumb|upright|left|ဘောက်ဆာကုတ်ဒက်စ် ဟု ခေါ်သော မှတ်တမ်းမှ ကာဒါတွမ် သို့မဟုတ် တူမော ဟုခေါ်သော သူကောင်းမျိုးကို ဖော်ပြထားသောပုံ]]
ယခုအချိန်တွင် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ သမိုင်းမတင်မီခေတ်နှင့် အစောပိုင်းသမိုင်းကို ခွဲခြားထားသော အပိုင်းအခြားမှာ အေဒီ ၉၀၀ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၁ ရက် ဖြစ်ပြီး ထိုနေ့မှာ လာဂူးနား ကြေးနီပြားပေါ်တွင် ရေးထိုးထားသော ဂရီဂိုးရီးယန်း ပြက္ခဒိန်နှင့် ညီမျှသော နေ့စွဲ ဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ အစောဆုံး မပျက်မစီးကျန်ရစ်သော မှတ်တမ်းစာ လည်း ဖြစ်သည်။ <ref name=Postma1992>{{cite journal|url=http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/1033/1018|title=The Laguna Copper-Plate Inscription: Text and Commentary|last=Postma|first=Antoon|journal=Philippine Studies|volume=40|issue=2|pages=182–203|date=1992}}</ref> ထိုနေ့မှာ မနုဿဗေဒပညာရှင်တို့မှ ဖိလစ်ပိုင်၏ တိုးတက်လာသော အချိန်အပိုင်းအခြားဟု သတ်မှတ်ထားသည် ၁ရာစု မှ ၁၄ ရာစု ၏ အလယ်ဖြစ်သည်။ တိုးတက်လာသော အချိန်အပိုင်းအခြားမှာ လူအဖွဲ့အစည်း နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပုံစံများ အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊ လူမှုရေးဆိုင်ရာ အဆင့်အတန်းများ ကွဲပြား၍ အထူးပြုအလုပ်များ ပေါ်ပေါက်လာခြင်း နှင့် ဒေသတွင်းနှင့် နိုင်ငံတကာသို့ ကုန်သွယ်မှုများ ပြုလုပ်လာခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။ <ref name="Jocano2001">{{cite book
| last = Jocano
| first = F. Landa
| title = Filipino Prehistory: Rediscovering Precolonial Heritage
| publisher = Punlad Research House, Inc.
| date = 2001
| location = Quezon City
| pages =
| volume =
| edition =
| url =
| doi =
| id =
| isbn = 978-971-622-006-3 }}</ref> ၁၃၀၀ ခုနှစ်များသို့ ရောက်သောအခါတွင် ကမ်းရိုးတန်းရှိ ကျယ်ပြန့်သော မြို့ရွာဒေသများမှာ တိုးတက်နေသော ကုန်သွယ်ရေးဌာနများ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်း အပြောင်းအလဲအတွက် ဗဟိုချက်မ ဖြစ်လာခဲ့ကာ ရှုပ်ထွေးသော ဘဝပုံစံများဆီသို့ လမ်းပြခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။ ထို သွင်ပြင်လက္ခဏာကို ဖိလစ်ပိုင် မနုဿဗေဒပညာရှင် အက်ဖ် လန်ဒါ ဂျိုကာနိုက ဖိလစ်ပိုင် အစောပိုင်းသမိုင်း၏ ဘာရန်ဂစ်အစိတ်အပိုင်းဟု အမည်ပေးခဲ့ပြီး ထိုအချိန်ကာလမှာ ၁၄ ရာစု အစမှ စပိန်ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တို့ ရောက်ရှိလာပြီး ဖိလစ်ပိုင်၏ ကိုလိုနီခေတ်စသည့် အချိန် အထိပင် ဖြစ်သည်။<ref name="Jocano2001" />
အေဒီ ၁ ရာစုတွင် သံကို တွေ့ရှိခဲ့သည်မှ စ၍ ထင်ရှားသော လူမှုရေးနှင့် စီးပွားရေး အပြောင်းအလဲများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး ထို့အတွက်ကြောင့် မြို့ရွာဒေသများ ကြီးမားကျယ်ပြန့်လာခဲ့ကာ အလွှာခွဲခြားခြင်းနှင့် အထူးပြုလုပ်ကိုင်ခြင်း စသော လူမှုဘဝ ပုံစံအသစ်များ ဖြစ်ထွန်းလာခဲ့သည်။<ref name="Jocano2001" />
ဤလူ့အဖွဲ့အစည်းများထဲမှ အချို့ အထူးသဖြင့် မြစ်ကြီးများ၏ မြစ်ဝ သို့မဟုတ် မြစ်ဝအနီးတွင်ရှိသော ကမ်းရိုးတန်းမြို့ရွာဒေသများ<ref name="Junker1999">{{cite book|last1=Junker|first1=L|title=Raiding, Trading, and Feasting the Political Economy of Philippine Chiefdoms|date=1999|publisher=University of Hawaiì Press|location=Honolulu}}</ref>မှာ နောက်ဆုံးတွင် အရှေ့တောင်အာရှ၏ အစောပိုင်း ကုန်သွယ်ရေး အင်အားကြီးနိုင်ငံများနှင့် သိသာသော ပမာဏတစ်ခုမျှ ကုန်သွယ်မှုပြုသည် အထိ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် အိန္ဒိယ ယဉ်ကျေးမှု လွှမ်းမိုးသော မလေးရှားပြည် နှင့် ဂျားဗားပြည် တို့အပြင် တရုတ်ရှိ မင်းဆက်အမျိုးမျိုး<ref name="Junker1999">{{cite book|last1=Junker|first1=L|title=Raiding, Trading, and Feasting the Political Economy of Philippine Chiefdoms|date=1999|publisher=University of Hawaiì Press|location=Honolulu}}</ref> ထိုင်း,<ref name="Miksic2009">{{Cite book |title=Southeast Asian Ceramics: New Light on Old Pottery |last=Miksic |first=John N. |publisher=Editions Didier Millet |year=2009 |isbn=978-981-4260-13-8}}</ref> နှင့် နောက်ပိုင်းတွင် မွတ်စလင် စူလတန်နယ် ဘရူနိုင်း{{sfn|Scott |1994}}တို့ ပါဝင်သည်။ ထို့အပြင် ဗီယက်နမ် <ref name="Miksic2009" /> ဂျပန် <ref name="Sals2005">{{cite book | last = Sals | first = Florent Joseph | author-link = | title = The history of Agoo : 1578–2005 | publisher = Limbagan Printhouse | date = 2005 | location = La Union | pages = 80 | language = English}}</ref> နှင့် အခြားသော အော်စထရိုနီးရှန်း တိုင်းပြည်များ<ref name="autogenerated3">{{cite web|title=Timeline of history|url=http://valoable1.webs.com/timelineofhistory.htm|accessdate=October 9, 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123061819/http://valoable1.webs.com/timelineofhistory.htm|archivedate=November 23, 2009}}</ref> နှင့်လည်း ကုန်သွယ်မှုပြုခဲ့ကြသည်။
ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ တွေ့ရှိချက်များ အရ တရုတ်တို့နှင့် ကုန်သွယ်ခြင်းသည် တန်မင်းဆက် လက်ထက်တွင် စတင်ခဲ့ပြီး ဆောင်မင်းဆက် လက်ထက်တွင် ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာခဲ့သည်။{{sfn|Scott |1994}} အေဒီ ၂ ရာစုသို့ ရောက်သော အခါတွင် ဖိလစ်ပိုင်ရှိ အချို့သော (အကုန်မဟုတ်ပေ) လူ့အဖွဲ့အစည်းများသည် တရုတ်သို့ ကိုယ်စားလှယ်များ စေလွှတ်ပြီး တရုတ်တော်ဝင်နန်းတော်မှ သတ်မှတ်ထားသော အစွယ်အပွား စနစ်တွင် ပါဝင်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ {{sfn|Scott |1994}} ထိုသို့သော အစွယ်အပွားနိုင်ငံများသည် တရုတ်ဗဟိုပြု စနစ်ကို လက်ခံကြရပြီး ထိုစနစ်မှ တရုတ်နှင့် တော်ဝင်နန်းတော်တို့အား ကမ္ဘာ၏ ယဉ်ကျေးမှု ဗဟိုဌာန အဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ဖိလစ်ပိုင်၏ အစောပိုင်း လူ့အဖွဲ့အစည်းများသည် ထိုစနစ်ကို ကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် တရုတ်နှင့် ကုန်သွယ်ရန် လိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းနိုင်ခဲ့သော်လည်း ထိုအခြေအနေသည် စစ်ရေး နိုင်ငံရေး အရ ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်းဟု အဓိပ္ပာယ် အမှန်တကယ် မသက်ရောက်ခဲ့ပေ။
{{sfn|Scott |1994}}<ref name="Junker1999" />
[[File:Rice terraces.png|thumb|လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂,၀၀၀ ကျော်ကပင် အီဖုဂေါင်း/အီဂိုရော့ လူမျိုးများသည် မတ်စောက်သော တောင်ကုန်းဒေသများတွင် လှေကားထစ် စိုက်ပျိုးရေး စနစ်ကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။]]
အစောပိုင်း ဖိလစ်ပိုင်လူ့အဖွဲ့အစည်းများ အင်ဒိုနီးရှား နှင့် မလေးရှားရှိ နိုင်ငံအဆင့် အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဆက်ဆံရေးနှင့် ပတ်သက်၍မူ ဒဏ္ဍာရီများတွင် အစောပိုင်း ဖိလစ်ပိုင် လူ့အဖွဲ့အစည်းများသည် သီရိဝိဇယ အင်ပိုင်ယာနှင့် ဆက်ဆံရေး ရှိကြောင်း ပြောလေ့ရှိသော်လည်း ထိုသို့ ဆက်ဆံရေး ရှိကြောင်းကို သက်သေပြနိုင်မည့် မည်သို့သော ရှေးဟောင်း သုတေသန အထောက်အထားကိုမှ မတွေ့ရှိခဲ့ရပေ။ <ref name="Jocano2001" />သို့သော်လည်း အခြားတစ်ဖက်တွင် မာဂျာပါဟစ် အင်ပိုင်ယာ နှင့် ကုန်သွယ်မှု ပြုခဲ့ကောင်းကိုမူ လုံလောက်သော အထောက်အထား များ တွေ့ရှိရသည်။<ref name="JocanoJr2012">{{Cite book |title=A Question of Origins |last=Jocano |first=Felipe Jr. |date=August 7, 2012 |work=Arnis: Reflections on the History and Development of Filipino Martial Arts |publisher=Tuttle Publishing |isbn=978-1-4629-0742-7 |editor-last=Wiley |editor-first=Mark |language=en}}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်၏ အစောပိုင်း လူ့အဖွဲ့အစည်းများအပေါ်တွင် အိန္ဒိယတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု မည်မျှ အတိုင်းအတာ အထိ ရှိသည် နှင့် မည်သို့ ရှိသည် ဆိုသော အချက်မှာ အရှေ့တောင်အာရှ သမိုင်းပညာရှင်များကြားတွင် အငြင်းပွားစရာ အချို့ ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ <ref name="Jocano2001" /><ref name="Osborne2004">{{cite book | last = Osborne | first = Milton | title = Southeast Asia: An Introductory History | publisher = Allen & Unwin | date = 2004 | location = Australia | pages = | volume = | edition = Ninth | url =https://archive.org/details/southeastasiaint0000osbo_v1c2| doi = | id = | isbn = 978-1-74114-448-2 }}</ref> သို့သော်လည်း လက်ရှိတွင် ပညာရှင် အများ သဘောတူညီမှု ရထားသည်မှာ ထိုစဉ်က အိန္ဒိယနှင့် ဖိလစ်ပိုင်ကြားတွင် တိုက်ရိုက် ကုန်သွယ်မှု အနည်းငယ်မျှသာ ရှိသည် သို့မဟုတ် လုံးဝ မရှိသလောက် ဖြစ်သည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ <ref name="Jocano2001" /><ref name="Osborne2004" /> အိန္ဒိယ၏ ယဉ်ကျေးမှု လက္ခဏာများ ဖြစ်သော စကားလုံး အသုံးအနှုန်း များနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ကိုးကွယ်မှုများ<ref name="JocanoJr2012" />မှာ ၁၀ ရာစုမှ ၁၄ ရာစု အစောပိုင်းအတွင်း စိမ့်ဝင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး အစောပိုင်း ဖိလစ်ပိုင် လူ့အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဟိန္ဒူမာဂျာပါဟစ် အင်ပိုင်ယာတို့ ကြားရှိ ဆက်ဆံရေးမှ တဆင့် ရောက်ရှိလာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ <ref name="Jocano2001" /> ထို့ကြောင့် ဖိလစ်ပိုင် ကျွန်းစုများသည် မဟာအိန္ဒိယ ယဉ်ကျေးမှုဇုံ၏ အပြင်ဘက် အစွန်းတွင် ရှိသော နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။ (အခြားသောနိုင်ငံများမှာ အာဖဂန်နစ္စတန် နှင့် တောင်ဗီယက်နမ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name="Osborne2004" />
ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းစုများ၏ အစောပိုင်းလူ့အဖွဲ့အစည်းများ၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် အဆင့်အတန်း ၃ ခု ခွဲခြားထားသည်။ <ref name="Jocano2001" /><ref name="Junker1999" /> ကွဲပြားသော ယဉ်ကျေးမှုများတွင် ထိုအဆင့်အတန်း ၃ခုကို ကွဲပြားသော အသုံးအနှုန်းများဖြင့် ဖော်ပြလေ့ ရှိသော်လည်း မပြောင်းမလဲ ရှိသည်မှာ အထက်တန်းစာ သူကောင်းမျိုး အဆင့်၊ လွတ်လပ်သော လူ အဆင့် နှင့် အလီပင် သို့ မဟုတ် အိုရီပန်ဟု ခေါ်သော ကြွေးမြီရှိသူ မှီခိုအဆင့်တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name="Jocano2001" /><ref name="Junker1999" /> သူကောင်းမျိုး အဆင့်တွင် ပါဝင်သူများထဲတွင် နိုင်ငံအုပ်ချုပ်ရေး တာဝန်ကိုယူထားသော ဒါတု များ ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့သည် ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်သည့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ အစုအဖွဲ့များ ဖြစ်သော ဘာရန်းဂေး သို့မဟုတ် ဒူလိုဟန်တို့အား ဦးဆောင်ဦးရွက် ပြုကြသည်။ ထိုဘာရန်ဂေးများ ပေါင်းစပ်ကြသည့် အခါတွင် ပိုမိုကြီးပြသော မြို့ရွာဒေသများကို တည်ထောင်ကြသည် သို့မဟုတ် ပထဝီ အနေအထားရ ပိုမို၍ လျော့ရဲသော မဟာမိတ် အဖွဲ့များ,<ref name="Junker1999" /> အဖြစ် နေထိုင်လေ့ ရှိကြလေသည်။<ref name="Junker1999" /> ထိုအစုအဖွဲ့များတွင် အသက်အကြီးဆုံး သို့မဟုတ် လူအလေးစား ခံရဆုံး သူအား ထိပ်ဆုံး ဒါတု အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုကြပြီး လာကန်၊ ဆူလတန်၊ ရာဂျာ သို့မဟုတ် ပိုမို၍ လုပ်သက်ရင့်သော ဒါတု ဟု အမျိုးမျိုး ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။{{sfn|Scott |1994}}<ref name="Jocano2001" /><ref name="Legarda, Benito, Jr. 2001 40">{{Cite journal|author = Legarda, Benito, Jr. |journal = Kinaadman (Wisdom) A Journal of the Southern Philippines |title = Cultural Landmarks and their Interactions with Economic Factors in the Second Millennium in the Philippines |volume = 23 |year = 2001 |page = 40 |ref = harv}}</ref>
====အစောပိုင်း သမိုင်းဝင် ကမ်းရိုးတန်း မြို့ပြနိုင်ငံများနှင့် အစိုးရများ====
[[File:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|အေဒီ ၉၀၀ ခုနှစ်တွင် တွေ့ရသောလာဂူးနား ကြေးပြားစာသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွင် အစောဆုံးတွေ့ရသော သမိုင်းမှတ်တမ်းဖြစ်ပြီး လာဂူးနား၊ လမ်ဘန်းတွင် တွေ့ရှိခဲ့သည်။]]
ထိုမြို့ပြနိုင်ငံနှင့် ပြည်ထောင်များ၏ အစောဆုံးသမိုင်းမှတ်တမ်းမှာ လာဂူးနား ကြေးပြားစာပေါ်တွင် တွေ့ရပြီး ထိုမှတ်တမ်းမှ တာဂါးလော့ နိုင်ငံဖြစ်သော တွန်ဒို (အေဒီ ၉၀၀ မတိုင်မီ မှ အေဒီ ၁၅၈၉) နှင့် တွန်ဒိုအနီးတဝိုက်တွင် တည်ရှိမည်ဟု ယူဆရသော အခြားဒေသ နှစ်ခု သုံးခု တို့ အပြင် မင်ဒါနောင်းရှိ ဒီဝါတာတောင် အနီးမှ ဒေသတစ်ခု နှင့် ဂျားဗားကျွန်းပေါ်မှ မီဒန်ဘုရားကျောင်း အစုအဝေးတို့ ကို သွယ်ဝိုက်ရည်ညွှန်းထားသည်။<ref name="Postma1992" /> ထိုနိုင်ငံများ၏ နိုင်ငံရေး ဆက်သွယ်မှု အတိအကျကို ကြေးပြားစာပေါ်တွင် ဖော်ပြထားသည်မှာ မရှင်းသော်လည်း ထိုကြေးပြားစာသည် ဒေသတွင်းနှင့် ဒေသပြင်ပ နိုင်ငံရေးဆက်သွယ်မှုများ အေဒီ ၉၀၀ မတိုင်မီကပင် ရှိခဲ့ကြောင်းကို ပုံမှန်အားဖြင့် လက်ခံထားသည့် သက်သေ အထောက်အထားပင် ဖြစ်သည်။<ref name="Postma1992" />{{sfn|Scott |1994}}<ref name="Junker1999" /> ၁၅၀၀ ခုနှစ်များတွင် အစောဆုံး ဥရောပသား လူမျိုးခွဲဗေဒပညာရှင်များ ရောက်ရှိလာသည့် အခါတွင် တွန်ဒိုအား "လာကန်း" ဟု ခေါ်သည့် အာဏာစက်ပြင်းသည့် ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးမှ အုပ်ချုပ်လျက် ရှိသည်။{{sfn|Scott|1994}}<ref name="Junker1999" /> ၎င်းသည် အဓိက ကုန်သွယ်ရေးဌာန တစ်ခု ဖြစ်လာပြီး တရုတ်ပြည် မင်မင်းဆက်နှင့် ကုန်သွယ်ရေးအား မနီလာ ရာဂျာပြည်နှင့် အတူ ကျွန်းစု တစ်ခုလုံးရှိ ကုန်ပစ္စည်းများအား {{sfn|Scott |1994}} လက်ဝါးကြီးအုပ် ချုပ်ကိုင်ထားခဲ့သည်။<ref name=Ring>{{cite book|url = https://books.google.com/?id=vWLRxJEU49EC&pg=PA565 |title = International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania |author = Ring, Trudy |author2 = Robert M. Salkin |author3 = Sharon La Boda |last-author-amp = yes |publisher = Taylor & Francis |year = 1996 |pages = 565–569 |isbn = 978-1-884964-04-6 |accessdate = January 7, 2010}}</ref> ထိုကုန်သွယ်ရေးမှာ အလွန်အရေးပါသဖြင့် ယောင်ဂယ်လ်ဘုရင်သည် ကိုချာလောင်း အမည်ရှိသော တရုတ်ဘုရင်ခံအား ကုန်သွယ်ရေးများကို စောင့်ကြည့်နိုင်ရန် ခန့်အပ်ထားခဲ့သည်။<ref>{{cite book|author=Ho Khai Leong|title=Connecting and Distancing: Southeast Asia and China|url=https://books.google.com/books?id=EwnzBiM0LmAC&pg=PA33|year=2009|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|isbn=978-981-230-856-6|page=33}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=VbwogbQ3l8UC&pg=PT84&lpg=PT84&dq=Yung+lo+governor+luzon#v=onepage&q=Yung%20lo%20governor%20luzon&f=false|title=In Our Image|accessdate=August 24, 2015|isbn=978-0-307-77543-6|last1=Karnow|first1=Stanley|year=2010}}</ref>
နောက်ထပ် ဖိလစ်ပိုင်အတွင်းရှိ ဒေသတစ်ခုအား သမိုင်းမှတ်တမ်းတွင် ရည်ညွှန်းထားခဲ့ခြင်းမှာ ဆောင်မင်းဆက်၏ တရားဝင် သမိုင်းစာအုပ် အတွဲ ၁၈၆ တွင် ဖြစ်ပြီး ၎င်းစာအုပ်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ တိုင်းပြည်ဟု ယူဆသော မာအီပြည်ဟု (အေဒီ ၉၇၁ မတိုင်မီ မှ ၁၃၃၉ အကျော်အထိ) ဖော်ပြထားခဲ့သည်။ ဆောင်မင်းဆက်မှ ကုန်သည်များသည် မာအီသို့ နှစ်စဉ် လာရောက်လေ့ ရှိကြပြီး ၎င်းတို့၏ မှတ်တမ်းများတွင် မာအီ၏ ပထဝီဝင်၊ ကုန်သွယ်သည့် ပစ္စည်းများနှင့် အုပ်စိုးသူ၏ ကုန်သွယ်ရေး အပြုအမူများကို ဖော်ပြထားခဲ့ကြသည်။<ref name="KansaiICIS">{{cite journal |last=Zhenping |first=Wang |title=Reading Song-Ming Records on the Pre-colonial History of the Philippines|journal=Journal of East Asian Cultural Interaction Studies| year=2008 |volume=1 |pages=249–260 |issn=1882-7756 |url=http://www.icis.kansai-u.ac.jp/data/journal01-v1/journal01-19-wang.pdf}}</ref> တရုတ်ကုန်သည်များမှ မာအီနိုင်ငံသားများသည် ရိုးသားပြီး ယုံကြည်ရသူများ ဖြစ်သည်ဟု မှတ်တမ်းတင်ထားခဲ့သည်။{{sfn|Scott|1984|p=67}} သို့သော်လည်း ထိုမှတ်တမ်းများတွင် မာအီ၏ တည်နေရာကို ရှင်းလင်းစွာ မဖောပြထားသဖြင့် မာအီ၏ တည်နေရာမှာ အငြင်းပွားဖွယ် ဖြစ်နေပြီး အချို့သော ပညာရှင်များက လာဂွန်းနား ပြည်နယ် ဘေးမြို့ နေရာတွင် တည်ရှိသည်ဟု ယုံကြည်ကြပြီး<ref name="Go2005">{{cite journal | last = Go | first = Bon Juan | title = Ma'I in Chinese Records – Mindoro or Bai? An Examination of a Historical Puzzle | journal = Philippine Studies | volume = 53 | issue= 1 | pages = 119–138 | date = 2005 | url = http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/216/223 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20131021221348/http://www.philippinestudies.net/ojs/index.php/ps/article/download/216/223| archivedate = October 21, 2013 | deadurl = no }}</ref> အခြားသူများက မင်ဒိုရိုကျွန်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။{{sfn|Scott|1984|p={{page needed|date=August 2018}}}}
[[File:Butuan Ivory Seal.jpg|thumb|၁၉၇၀ ဘွမ်တမ်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော ၁၀၀၂ ခုနှစ်မှ ဘွမ်တွမ် ဆင်စွယ်တံဆိပ်]]
[[File:Joangan, or the Spanish-built Joanga.jpg|thumb|left| ၁၇ ရာစုတွင် ဖရန်စစ္စကို အစ်ဂနာရှိ အယ်လ်စီနာ ရေးသားသော ''Historia de las islas e indios de Bisayas'' (1668) မှ ဗီဆာရန်း အမည်ရှိသော ကာရာကောင်းခေါ် ဖော့တပ်စစ်လှေ ကို ပုံဖော်ရေးဆွဲထားပုံ<ref name="alcina">{{cite book|author=Francisco Ignacio Alcina|title =Historia de las islas e indios de Bisayas|year =1668|url =https://trove.nla.gov.au/work/21366897?selectedversion=NBD197673}}</ref>]]
ဆောင်မင်းဆက်၏ တရားဝင် သမိုင်းမှ ထပ်မံရည်ညွှန်းသည်မှာ မင်ဒါနောင်း အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ ဘူတွမ် ရာဂျားနယ်မြေ ({{circa|before ၁၀၀၁–၁၇၅၆}}) ဖြစ်ပြီး ၎င်းမှာ ဖိလစ်ပိုင် ကျွန်းစုများမှ တရုတ်အင်ပိုင်ယာသို့ ၁၀၀၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၇ ရက်တွင် ပထမဆုံး သံတမန်အဖွဲ့စေလွှတ်သော တိုင်းနိုင်ငံ အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ဘူတွမ်သည် ဆရီ ဘာတာ ရှားဂျာ ရာဂျာ ၏ လက်အောက်တွင် ထင်ရှားခဲ့ပြီး <ref name="autogenerated3" /> ထိုသူမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ အုပ်စိုးသူလူတန်းစားမှ ဟိန္ဒူနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ထိုနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတွင်း ရွှေပန်းတိမ် လုပ်ငန်းကြောင့် အင်အားကြီးလာခဲ့ပြီး ချမ်ပါး ယဉ်ကျေးမှုလောက နှင့် သံတမန် အပြိုင်အဆိုင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဘူတွမ်သည် အလွန်ပင် ကြွယ်ဝချမ်းသာခဲ့ပြီး လတ်တလော ဘူတွမ်မှ တူးဖော် ရရှိခဲ့သော ရွှေ ပမာဏသည် ပိုမိုထင်ရှားသော သီရိဝိဇယ နိုင်ငံထက်ပင် ပို၍ များပြားသည်။<ref>{{cite web |url=https://asiasociety.org/new-york/exhibitions/philippine-gold-treasures-forgotten-kingdoms |title=The Kingdom of Butuan |website=Philippine Gold: Treasures of Lost Kingdoms |publisher=Asia Society New York |access-date=2019-03-08 |df=mdy-all}}</ref>
သမိုင်းပညာရှင် အီဖရန် အီဆိုရယ်နာ၏ အယူအဆအရ ဗီဆာယန်း ဓားပြအဖွဲ့များသည် တရုတ်နိုင်ငံတောင်ပိုင်း ဆိပ်ကမ်းမြို့များကို အေဒီ ၁၁၇၄ မှ ၁၁၉၀ အတွင်း လုယက်ခဲ့ကြပြီး အခြား သမိုင်းပညာရှင်များကမူ ထိုဓားပြအဖွဲ့များသည် ဖော်မိုဆာ (ယနေ့ခေတ် ထိုင်ဝမ်) မှ ဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။<ref name=inquirer2013-06-13>[http://newsinfo.inquirer.net/421631/raiding-china.htm Jobers Bersales: ''Raiding China'' at Inquirer.net] Retrieved June 13, 2013</ref> ဗီဆာယန်း ဓားပြအဖွဲ့များတွင် ဒါပီတန် ကယ်ဒါတွမ်ပြည်မှ လူများ ပါဝင်ပြီး ၎င်းနိုင်ငံမှာ လေတီ မှ ဒါတု ဆူမန်ဂါ မှ ဘတ်ဘန်း ဟာမူဆာနွမ်း မင်းသမီးအား တရုတ်အင်ပိုင်ယာ အတွင်းသို့ ထိုးဖောက်တိုက်ခိုက်နိုင်သော ၎င်း၏ စစ်အင်အားကို ပြ၍ နှစ်သက်အောင် ပြုလုပ်ပြီးနောက် တည်ထောင်ထားသော တိုင်းနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ သူတို့သည် သူတို့၏ နယ်မြေအား ချမ်းသာကြွယ်ဝပြီး အင်အားကြီးသော ပင်လယ်ကမ်းစပ် နိုင်ငံတော် အဖြစ် ဖန်တီးခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ၎င်းအား "ဗီဆာယား ၏ ဗင်းနစ်မြို့" ဟု ယူဆခဲ့ကြသည်။ <ref name="auto">[http://www.discoverbohol.com/Features/Dauis-History-Part-1.htm History of the Kingdom of Dapitan]. Retrieved February 3, 2017.</ref>
ဒဏ္ဍာရီများ အရ မတ်ဒ်ဂျာ-အက်စ် ကယ်ဒါတွမ်ပြည် ({{circa|၁၂၀၀–၁၅၆၉}}) အား သီရိဝိဇယနိုင်ငံ ပျက်သုဉ်းခဲ့သည့် ပြည်တွင်းစစ်ပွဲပြီးနောက်တွင် သီရိဝိဇယရှိ မလေးဒါတု များကို သစ္စာခံသူများက ကျူးကျော်သူ ခိုလာမင်းဆက် နှင့် ၎င်း၏ ရုပ်သေး ရာဂျာ မာကာတူနောင်း ကို ဆန့်ကျင်ပြီး ဗီဆာယားကျွန်းများတွင် လက်ကျန်နိုင်ငံကို ထူထောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၎င်းအား တည်ထောင်ခဲ့သော ဒါတု ဖြစ်သူ ပူတီသည် ၎င်း၏ တိုင်းပြည်အသစ် နယ်နိမိတ်အား မူလရင်းနေ လူမျိုးစုဖြစ်သော အာတီတို့၏ လူစွမ်းကောင်း မာရီကူဒို ထံမှ ဝယ်ယူခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name="G. Nye Steiger 1929, p. 121">G. Nye Steiger, H. Otley Beyer, Conrado Benitez, ''A History of the Orient'', Oxford: 1929, Ginn and Company, p. 121.</ref> မတ်ဒ်ဂျာ-အက်စ် အား ပါနေးကျွန်းပေါ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ပါနေးကျွန်းဆိုသော အမည်မှာ ပျက်သုဉ်းသွားခဲ့သော ပန်နိုင်းနိုင်ငံ အား အစွဲပြုမှည့်ခေါ်ထားခြင်း ဖြစ်သလို ပန်နိုင်းနိုင်ငံမှ ဆင်းသက်လာသူတို့ နေထိုင်ရာ ဖြစ်သည်။ ပန်နိုင်းသည် [[ဆူမတြာကျွန်း]]ပေါ်တွင် တည်ရှိသော သီရိဝိဇယနိုင်ငံ၏ လက်အောက်ခံနိုင်ငံဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ အလုပ်အရှုပ်ဆုံး ပင်လယ်ရေကြောင်းသွား လမ်းကြပ်ဖြစ်သည့်<ref>{{cite report |date= November 10, 2014 |url=http://www.eia.gov/countries/analysisbriefs/World_Oil_Transit_Chokepoints/wotc.pdf |section=Strait of Malacca |title=World Oil Transit Chokepoints |dead-url=yes |archive-url=https://web.archive.org/web/20141122053242/http://www.eia.gov/countries/analysisbriefs/World_Oil_Transit_Chokepoints/wotc.pdf |archive-date=2014-11-22 |publisher=U.S. Energy Information Administration}}</ref> [[မလက္ကာရေလက်ကြား]]အား အောင်မြင်စွာ ကာကွယ်နိုင်ခဲ့သော ဟိန္ဒူ-ဗုဒ္ဓဘာသာ တပ် နေထိုင်ရာ နေရာ ဖြစ်ပြီး <ref name="Wonderful">{{cite web|title=The Temples Of Bahal (Portibi): Traces of Vajranaya Buddhism in Sumatra |work=Wonderful Indonesia |url=http://indonesia.travel/en/destination/613/the-temples-of-bahal-portibi |accessdate=22 July 2015}}</ref> မလက္ကာရေလက်ကြားကို ကာကွယ်ရန်သည် ထိုအချိန်က သိသာသော စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်ကာ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လူဦးရေ အများဆုံး နိုင်ငံ သုံးခုဖြစ်သည့် တရုတ်၊ အိန္ဒိယ နှင့် အင်ဒိုနီးရှားတို့က ဝိုင်းရံထားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ပန်နိုင်းလူမျိုးတို့သည် ထိုရေလက်ကြားအား ၇၂၇ နှစ်တိုင် အန္တရာယ် ရန်စွယ်အားလုံးမှ ကာကွယ်ခဲ့ကြသည်။ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာသူ ခိုလာ အင်ပိုင်ယာအား ပုန်ကန်ရာတွင် သစ္စာရှိ စစ်သူရဲများဖြစ်ကြသော မတ်ဒ်ဂျာ-အက်စ် လူမျိုးတို့သည် အနောက်ဘက်မှ ရောက်ရှိလာသော ဟိန္ဒူနှင့် အစ္စလာမ် ကျူးကျော်သူများအား ၎င်းတို့ အခြေစိုက်ရာ ဗီဆားယားကျွန်းများမှ ဆန့်ကျင်မှု ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ <ref name="saleeby 152-153">{{cite book |url=https://archive.org/stream/historysulu00islagoog#page/n58/mode/2up |title=The History of Sulu|author=Najeeb Mitry Saleeby |year=1908 |series=Ethnological Survey for Philippine Islands |publisher=Bureau of Printing, Harvard University |pages=152–153|oclc=3550427|accessdate=20 June 2019|edition=Illustrated |via=Internet Archive}}</ref>
စီဘူး ရာဂျာပြည် <ref>Zhang Xie. (1618) (in Chinese). ''Dong Xi Yang Kao'' [''A Study of the Eastern and Western Oceans''] ''[http://www.lib.kobe-u.ac.jp/directory/sumita/5A-161/volume05.html Volume 5]'' ({{zh|[http://www.lib.kobe-u.ac.jp/directory/sumita/5A-161/ 東西洋考]}}). {{ISBN|7-5325-1593-1}}. MID 00024687. Retrieved December 18, 2009.</ref>({{circa|၁၂၀၀–၁၅၆၅}}) မှာ ဗီဆာယားရှိ မတ်ဒ်ဂျာအက်စ်ပြည်၏ အိမ်နီးချင်း ဖြစ်ပြီး တမီးလ်သွေးပါဝင်သော ရာဂျာတစ်ဦး ဖြစ်သည့်အပြင် ချိုလာမင်းဆက် မျိုးနွယ်စုဝင် ဖြစ်သည့် ရာဂျာမူဒါ ဆရီ လူမေး မှ အုပ်ချုပ်သည်။ ဆရီလူမေးအား ချိုလာ မဟာရာဂျာမှ မတ်ဒ်ဂျာ-အက်စ် အား ကျူးကျော်ရန် စေလွှတ်လိုက်သော်လည်း ပုန်ကန်ခြားနားပြီး ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင် တမီးလ်-မလေး ရာဂျာပြည်ကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ မဟာရာဂျာမှ ဆင်းသက်လာသူဖြစ်သော်လည်း ၎င်းဘာသာ စီဘူး ရာဂျာပြည်ကို ထူထောင်သူအဖြစ် နှိမ့်ချစွာ နေထိုင်ပြီး သူကိုယ်တိုင် ဗီဆာယန်းများနှင့် ပေါင်းသင်းနေခဲ့သည်။ ထိုပြည်သည် ကျွန်းများအတွင်း ရေကြောင်းပို့ဆောင် ဆက်သွယ်ခြင်းဖြင့် ချမ်းသာကြွယ်ဝလာခဲ့သည်။<ref>[http://cebu-online.com/swum/html/exhibits.html Cebu, a Port City in Prehistoric and in Present Times]. Accessed September 5, 2008.</ref> ဘူတွမ် နှင့် စီဘူး ရာဂျာပြည် နှစ်ခုစလုံးသည် မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့ နှစ်ပြည်စလုံးသည် အိန္ဒိယကုန်သည်များမှ ဘော်နီယိုကျွန်း တောင်ပိုင်းတွင် တည်ထောင်ထားသော<ref>[http://www.joshuaproject.net/peopctry.php?rop3=106159&rog3=ID The Tenggarong Kutai] in the Joshua Project</ref> ဟိန္ဒူပြည်ဖြစ်သည့်<ref name=Coedes>{{cite book|last= Coedès|first= George|authorlink= George Coedès|editor= Walter F. Vella|translator= Susan Brown Cowing |title= The Indianized States of Southeast Asia|year= 1968|publisher= University of Hawaii Press|isbn= 978-0-8248-0368-1}}</ref> ကူတိုင်းပြည်နှင့် ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းကို ထိန်းသိမ်းထားခဲ့သည်။
ဂန္ထဝင်ကဗျာရှည်ကြီး တစ်ပုဒ်ဖြစ်သည့် နာဂရာခရက်တီဂါမာ ကဗျာ အရ ဂျာဗားတွင် အခြေစိုက်သော မာဂျာပါဟစ် အင်ပိုင်ယာသည် လူဇုန်ကျွန်းပေါ်ရှိ ဆလူဒေါင် (မနီလာ) နှင့် ဆူလူးကျွန်းစု ရှိ ဆိုလော့ (ဆူလူး) တို့အား ကိုလိုနီနယ် အဖြစ် သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း သူတို့သည် ဗီဆာယားကျွန်းများပေါ်တွင် အခြေတည်နိုင်ခဲ့ခြင်း မရှိဘဲ သီရိဝိဇယမင်း သစ္စာခံများက အဆက်မပြတ် ပြောက်ကျားစစ်ပွဲများ ဖြင့် ၎င်းတို့အား တိုက်ခိုက်နေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးတွင် မနီလာတိုက်ပွဲ (၁၃၆၅) အပြီးတွင် လူဇုန်ကျွန်းသည် လွတ်လပ်ရေး ပြန်လည် ရရှိခဲ့ပြီး ဆူလူးတို့မှလည်း လွတ်လပ်ရေး ပြန်လည်တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ကာ ကလဲ့စားချေသည့် အနေနှင့် မာဂျာပါဟစ်၏ ခရိုင်တစ်ခု ဖြစ်သော ပိုနီ (ဘရူနိုင်း) အား တိုက်ခိုက်ခဲ့ကာ မြို့တော်မှ တပ်များက ၎င်းတို့အား ပြန်လည်မောင်းထုတ်ခဲ့သည့် အချိန် အထိ ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite book |title=History for Brunei Darussalam: Sharing our Past |year=2009 |publisher=Curriculum Development Department, Ministry of Education |isbn=978-99917-2-372-3 |ref={{harvid|History for Brunei Darussalam|2009}}|p=44}}</ref> တွန်ဒိုမှ ပါဆစ်မြစ်၏ တစ်ဖက်ကမ်း လူဇုန်ကျွန်းပေါ်တွင် မနီလာရာဂျာပြည် (c.၁၂၅၈–၁၅၇၁) ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ယခင်က ထိုဒေသရှိ မွတ်ဆလင်တို့ကို အုပ်စိုးခဲ့သော ဘရူနိုင်း ရာဂျာ အာမက် မှ မာဂျာပါဟစ် ရာဂျာ အဗီဂျီကာရ အား ရေကြောင်းတိုက်ပွဲတွင် အောင်နိုင်ခဲ့ပြီးနောက်တွင် ဖြစ်သည်။ အရှေ့တောင်အာရှတွင် အစ္စလာမ်ဘာသာ ဆက်လက်ပျံ့နှံ့လာပြီး မွတ်စလင် ဖြစ်သွားသော ပြည်နယ်များမှ ခွဲထွက်ကာ လွတ်လပ်သော စူလတန်ပြည်များကို သီးခြားတည်ထောင်ကြသဖြင့် နောက်ဆုံးတွင် မာဂျာပါဟစ် အင်ပိုင်ယာ ပျက်သုဉ်းခဲ့ရသည်။ နောက်ဆုံးတွင် အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ ပြောင်းလဲရန် ရင်ဆိုင်နေရသော ဟိန္ဒူ မာဂျာပါဟစ် အကြွင်းအကျန်တို့သည် ဘာလီကျွန်း သို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြသည်။{{sfn|Barski|p=46}} တရုတ်တို့သည် လူဇုန် ဟု အမည်ရသော ပြည်ကိုလည်း ၎င်းတို့မှတ်တမ်းတွင် ဖော်ပြခဲ့ကြသည်။ ၎င်းမှာ မနီလာကို ရည်ညွှန်းသည်ဟု ယူဆရပြီး ၁၅၂၀ ခုနှစ်များမှ ပေါ်တူဂီနှင့် စပိန်တို့၏ မှတ်တမ်းများတွင် လူဆွန် နှင့် မနီလာသည် တစ်ခုတည်း ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားခဲ့ ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ {{sfn|Scott |1994}} သို့သော် အချို့သော သမိုင်းပညာရှင်များက ငြင်းချက်ထုတ်ကြသည်မှာ ထိုသူများ အားလုံးသည် မနီလာသို့ ရောက်ရှိခြင်း မရှိကြဘဲ လူဆွန် ဆိုသည်မှာ မနီလာပင်လယ်အော်ပေါ်ရှိ တာဂါးလော့ နှင့် ကာပမ်ပန်ဂမ်ပြည်များ အားလုံးကို အလွယ်တကူ ညွှန်းဆိုခြင်းသာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ <ref name="Alfonso2016">{{cite book | title=The Nameless Hero: Revisiting the Sources on the First Filipino Leader to Die for Freedom | publisher=Holy Angel University Press | author=Alfonso, Ian Christopher B. | year=2016 | location=Angeles | isbn=978-971-0546-52-7}}</ref> မည်သို့ပင် ဖြစ်စေ ၁၅၀၀ ခုနှစ်များ အစောပိုင်း နှင့် ၁၅၆၀ ခုနှစ်များ အထိ ထို ပင်လယ် ခရီးသွားလူမျိုးများကို ပေါ်တူဂီတို့၏ မလက္ကာမြို့တွင် လူဆိုးရက်စ် ဟု ရည်ညွှန်းခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့သည် အရှေ့တောင်အာရှ တခွင်တွင် ပြည်ပ အသိုင်းအဝန်းများ တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် တောင်ငူမင်းဆက်ခေတ် မြန်မာပြည်၊ မလက္ကာ စူလတန်ပြည် နှင့် အရှေ့တီမောတို့သို့ စွန့်စား ကုန်သွယ်ရန် သွားရောက်ပြီး စစ်ပွဲများတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြကာ <ref>Lucoes warriors aided the Burmese king in his invasion of Siam in 1547 AD. At the same time, Lusung warriors fought alongside the Siamese king and faced the same elephant army of the Burmese king in the defence of the Siamese capital at Ayuthaya, p. 195.</ref>{{efn|1=The former sultan of Malacca decided to retake his city from the Portuguese with a fleet of ships from Lusung in 1525 AD.{{refn|1=Barros, Joao de, Decada terciera de Asia de Ioano de Barros dos feitos que os Portugueses fezarao no descubrimiento dos mares e terras de Oriente [1628], Lisbon, 1777, courtesy of Scott 1994 p.94}} }}<ref name="Pigafetta">{{Cite journal |last = Pigafetta |first = Antonio |author-link = Antonio Pigafetta |title = First voyage round the world |language = English |translator = J.A. Robertson |year = 1969 |place = Manila |publisher = Filipiniana Book Guild |orig-year = 1524}}</ref> ကုန်သည်များ နှင့် ကြေးစားစစ်သား များအဖြစ် ပါဝင်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။<ref name="Pires">{{Cite book |last = Pires |first = Tomé |author-link = Tomé Pires |title = A suma oriental de Tomé Pires e o livro de Francisco Rodriguez: Leitura e notas de Armando Cortesão [1512–1515] |translator = Armando Cortesao |language = Portuguese |place = Cambridge |publisher = Hakluyt Society |year = 1944 }}</ref><ref name="Lach">{{cite book |last = Lach |first = Donald Frederick |title = Asia in the Making of Europe |year = 1994 |publisher = University of Chicago Press |location = Chicago |chapter = Chapter 8: The Philippine Islands |isbn = 978-0-226-46732-0}}</ref><ref name="Reid">{{cite book |last = Reid |first = Anthony |editor = Peter Bellwood |editor2 = James J. Fox |editor3 = Darrell Tryon |editor3-link = Darrell Tryon |title = The Austronesians: Historical and comparative perspectives |year = 1995 |publisher = Department of Anthropology, The Australian National University |location = Canberra |chapter = Continuity and Change in the Austronesian Transition to Islam and Christianity |chapterurl = http://epress.anu.edu.au/austronesians/austronesians/mobile_devices/ch16.html |access-date = 5 July 2019 |archive-date = 2 September 2007 |archive-url = https://web.archive.org/web/20070902152346/http://epress.anu.edu.au/austronesians/austronesians/mobile_devices/ch16.html |url-status = dead }}</ref> ထင်ရှားသော လူဆိုးရက်စ် တစ်ဦးမှာ ပေါ်တူဂီ မလက်ကာပြည်ရှိ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင် သူဌေး နှင့် တီမန်ဂေါင်း (ဘုရင်ခံ နှင့် ဗိုလ်ချုပ်)<ref name="turnbull">{{cite book|last=Turnbull|first=C.M.|title=A History of Singapore: 1819–1975|year=1977|publisher=Oxford University Press|location=Kuala Lumpur|isbn=978-0-19-580354-9}}</ref> ဖြစ်သူ ရယ်ဂျီမို ဒီ ရာဂျာ ဖြစ်သည်။ သူသည် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ၊ မလက်ကာ ရေလက်ကြား၊ တောင်တရုတ်ပင်လယ်<ref>Antony, Robert J. Elusive Pirates, Pervasive Smugglers: Violence and Clandestine Trade in the Greater China Seas. Hong Kong: Hong Kong University Press, 2010. Print, 76.</ref> နှင့် အလယ်ခေတ် ဖိလစ်ပိုင် ပင်လယ်နိုင်ငံများ<ref>Junker, Laura L. Raiding, Trading, and Feasting: The Political Economy of Philippine Chiefdoms. Honolulu: University of Hawaiì Press, 1999.</ref><ref>Wilkinson, R J. An Abridged Malay-English Dictionary (romanised). London: Macmillan and Co, 1948. Print, 291.</ref> တို့အတွင်း ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ပြုလုပ် ထိန်းချုပ်ထားသော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သင်္ဘောအစုအဝေး၏ အကြီးအကဲလည်း ဖြစ်သည်။
သမိုင်းပညာရှင် တစ်ဦးဖြစ်သူ ပေါလ် ကီကိုင်း မာနန်ဆာလာ၏ အဆိုအရ နာမည်ကြီး မင်မင်းဆက် ဗိုလ်ချုပ် ကျန်းဟီ သည် လူဇုန်အား တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး မနီလာအား ဖျက်စီးခဲ့သော်လည်း ဒေသတွင်း မဟာမိတ်တိုင်းပြည်များက ၎င်း၏ စစ်တပ်ကို ပြန်လည် တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သဖြင့် ၎င်း၏ အောင်မြင်မှုသည် ပန်ဂါဆီနန် အထိသာ ရှိနေခဲ့သည်။<ref>[http://sambali.blogspot.com/2005/11/glossary-lues.html Glossary: Luções By Paul Kekai Manansala in the "Quest of the Dragon and Bird Clan."]</ref> လူဇုန်မြောက်ပိုင်းတွင် ကာဘိုလိုအန် (ပန်ဂါဆီနန်) ({{circa|၁၄၀၆–၁၅၇၆}}) သည် ၁၄၀၆ မှ ၁၄၀၁၁ အတွင်း တရုတ်ပြည်သို့ လက်အောက်ခံ တိုင်းပြည်တစ်ခု အဖြစ် အထူးသံတမန်များ စေလွှတ်ခဲ့ပြီး<ref>{{cite web|url=http://www.asj.upd.edu.ph/mediabox/archive/ASJ-21-1983/scott.pdf|title=Filipinos in China in 1500|last=Scott|first=William Henry|website=China Studies Program|page=8|publisher=De la Salle University|year=1989|access-date=April 17, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150724123829/http://www.asj.upd.edu.ph/mediabox/archive/ASJ-21-1983/scott.pdf|archive-date=July 24, 2015|dead-url=yes}}</ref> ဂျပန်နိုင်ငံနှင့်လည်း ကုန်သွယ်မှုများ ပြုခဲ့သည်။ <ref>{{cite book | last = Sals | first = Florent Joseph | author-link = | title = The history of Agoo : 1578–2005 | publisher = Limbagan Printhouse | date = 2005 | location = La Union | page = 80 | language = English}}</ref> မော်ရိုကို စူးစမ်းရှာဖွေသူ အီဘင် ဘာတူတာ၏ အဆိုအရ မွန်ဂိုအင်ပိုင်ယာ ဖွံ့ဖြိုးလာသည့် အချိန်တွင် ပန်ဂါဆီနန်သည် အလွန် အင်အားတောင့်တင်းသော်လည်း ပန်ဂါဆီနန်ရှိ ပြည်သူတို့သည် ထောင်လွှားခြင်း မရှိကြဟု ဆိုသည်။<ref>Ibn Battuta, ''The Travels of Ibn Baṭṭūṭa, A.D. 1325–1354'', vol. 4, trans. H. A. R. Gibb and C. F. Beckingham (London: Hakluyt Society, 1994), pp. 884–5.</ref> ပန်ဂါဆီနန် (ကာဘိုလိုအန်း) မှ စစ်သူရဲ မင်းသမီး အာဒူဂျာသည် နိုင်ငံ နှင့် မဟာမိတ်တို့ကို ခေါင်းဆောင်ပြီး မွန်ဂိုအင်ပိုင်ယာ တစ်ခုလုံး၏ ပြိုင်ဘက်တစ်ဦး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကာဘိုလိုအန်း တို့သည် မင်မင်းဆက်၏ လက်အောက်ခံ ဖြစ်လာသော အခါ မွန်ဂိုတို့ကို ဆန့်ကျင်သော မင်မင်းဆက်နှင့် တစ်သွေးတည်း တစ်သားတည်း ရှိကြောင်း ပြခဲ့သည်။{{sfn|Scott |1994 |p=187}}
[[File:Kris and scabbard.jpg|thumb|upright|right|ခရစ် (သို့ ကာလစ်) ဟု ခေါ်သော ကိုလိုနီခေတ် မတိုင်မီ ဖိလစ်ပိုင် လူမျိုးတို့ အသုံးပြုခဲ့သော မြင့်မြတ်သော ဓား။ ထိုဓားအား ပုံမှန် လက်နက် အဖြစ် ကိုင်ဆောင်လေ့ ရှိကြသည်။<ref>{{cite book |last=Frey |first=Edward |title=The Kris: Mystic Weapon of the Malay World |year=1989 |publisher=Oxford University Press |location=Selangor Darul Ehsan |isbn=978-0-19-588906-2}}</ref>]]
၁၃၀၀ ခုနှစ်များတွင် ဖိလစ်ပိုင် ကျွန်းစုများသို့ အစ္စလာမ်ဘာသာ ရောက်ရှိလာပြီး နောက်ဆုံးတွင် ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သည်။ ၁၃၈၀ တွင် ကာရင်မ် အူလ် မက်ကဒမ် နှင့် ဂျိုဟိုးတွင် မွေးဖွားသော အာရပ်ကုန်သည် ရှာရီဖူးလ်း ဟာရှမ် ဆိုင်ယတ်ဒ် အဘူ ဘာကာ တို့သည် မလက္ကာ မှ ဆူလူးကျွန်းသို့ ရောက်ရှိလာပြီး ဆူလူး ရာဂျာဖြစ်သူ ရာဂျာ ဘာဂွင်ဒါ အလီ အား အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ သွတ်သွင်းပြီး သူ၏ သမီးတော်ကို လက်ဆက်ကာ ဆူလူး စူလတန်ပြည်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ <ref>100 Events That Shaped The Philippines (Adarna Book Services Inc. 1999 Published by National Centennial Commission) Page 72 "The Founding of the Sulu Sultanate"</ref><ref>{{citation |author=Bascar, C.M. |url=http://www.royalsulu.com/history.html |title=Sultanate of Sulu, "The Unconquered Kingdom" |dead-url=yes |archive-url=https://web.archive.org/web/20081201232156/http://www.royalsulu.com/history.html |archive-date=December 1, 2008 |access-date=December 19, 2009 |via=[http://www.royalsulu.com/ The Royal Hashemite Sultanate of Sulu & Sabah Website]}}</ref> ၁၅ ရာစု အကုန်တွင် ဂျိုဟိုးမှ ရှရစ်ဖ် မိုဟာမက် ကာဘန်ဆူဝမ် သည် မင်ဒါနောင်းကျွန်းသို့ အစ္စလာမ်ဘာသာကို မိတ်ဆက်ပေးခဲ့ပြီး မာဂွင်ဒါနောင်း စူလတန်ပြည်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ စူလတန် ပုံစံ ရှိသော အုပ်ချုပ်ရေး သည် လာနောင်း အထိ ချဲ့ထွင်လာခဲ့သည်။ <ref>[http://www.mnlf.net/History/The%20Maguindanao%20Sultanate.htm "The Maguindanao Sultanate"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030126203422/http://www.mnlf.net/History/The%20Maguindanao%20Sultanate.htm |date=26 January 2003 }}, Moro National Liberation Front web site. "The Political and Religious History of the Bangsamoro People, condensed from the book ''Muslims in the Philippines'' by Dr. C.A. Majul." Retrieved January 9, 2008.</ref>
[[File:Iranun lanong warship by Rafael Monleón (1890).jpg|thumb|left|၁၈၉၀ခုနှစ်တွင် ရာဖဲလ် မွန်လီယွန်မှ ၁၈ ရာစုနှောင်းပိုင်း အီရန်နန် လူမျိုးတို့၏ ပင်လယ်ဓားပြတိုက်ရာ နှင့် ကျွန်အဖြစ် ဖမ်းဆီးရာတွင် အသုံးပြုသော လာနောင်း စစ်သင်္ဘောများကို သရုပ်ဖော်ထားပုံ]]
အစ္စလာမ်ဘာသာသည်သည် တောင်ဘက်တွင် မင်ဒါနောင်း အထိ ပျံ့နှံ့ခဲ့ပြီး မြောက်ဘက်တွင် လူဇုန်အထိ ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။<ref>Majul, Muslims, 81–83.</ref> ထိုသို့ အောင်မြင်ရခြင်း အကြောင်းမှာ ပိုနီဟု ယခင်က ခေါ်ဝေါ်သော ဘရူနိုင်း စူလတန်ပြည်သည် မာဂျာပါဟစ် အင်ပိုင်ယာမှ ခွဲထွက်ပြီး အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းကာ မက္ကာမှ အာရပ်စော်ဘွား တစ်ဦးဖြစ်သူ ရှာရစ်ဖ် အလီအား စူလတန် အဖြစ် လာရောက် အုပ်ချုပ်ရန် ဖိတ်ကြားခဲ့ပြီး ထိုစူလတန်မှ ဆင်းသက်သူ စူလတန် ဘိုလ်ကရား သည် ၎င်း အုပ်ချုပ်စဉ် ၁၄၈၅ မှ ၁၅၂၁ အတွင်း လူဇုန်ကျွန်းတွင် မနီလာအား အစ္စလာမ် ကိုလိုနီနယ်မြေ အဖြစ် ထူထောင်ခဲ့သော ကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite encyclopedia|author=Sidhu, Jatswan S. |year=2009 |title=Bolkiah, Sultan (r. 1485–1524) |encyclopedia=Historical Dictionary of Brunei Darussalam |edition=second |location=Lanham, MD |publisher=Scarecrow Press |page=37 |isbn=978-0-8108-7078-9}}</ref> ထို့နောက်တွင် ရာဂျာ ဂန်ဘမ်အား တိုက်ပွဲတွင် အနိုင်ရခဲ့ပြီးနောက် ပုန်ကန်ထကြွသော တွန်ဒိုတို့အား အောင်မြင်ခဲ့ပြီး မွတ်ဆလင် ရာဂျာ ဆာလာလီလာအား နန်းတင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် မွတ်ဆလင် ရာဂျာနိုင်ငံဖြစ်သော မေနီလာ အား ပြန်လည်တည်ထောင်ကာ ဘရူနိုင်း၏ လက်အောက်ခံနိုင်ငံအဖြစ် လူဇုံမှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.history-centre.gov.bn/sultanbrunei.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170109041503/http://www.history-centre.gov.bn/sultanbrunei.htm|archivedate=January 9, 2017|title=Info Sejarah|publisher=The Government of Burnei Darussalam}}</ref><ref name=McAmis>{{harvnb|McAmis|2002|pp=18–24, 53–61}}</ref><ref name="end">{{cite book |last=Munoz |first=Paul Michel |title=Early Kingdoms of the Indonesian Archipelago and the Malay Peninsula |url=https://archive.org/details/earlykingdomsofi0000muno |publisher=Editions Didier Millet |year=2006 |location=Singapore|page=[https://archive.org/details/earlykingdomsofi0000muno/page/171 171] |isbn= 978-981-4155-67-0}}</ref><ref>U.S. Department of State. Bureau of East Asian and Pacific Affairs. (June 2009). [https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2700.htm Background Note: Brunei]. Retrieved December 18, 2009.</ref>စူလတန် ဘိုလ်ကရားသည် အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ အသစ်ကူးပြောင်းထားသော စူလူးကျွန်းမှ စူလူး စူလတန် အာမာ အူလ်-အွမ်ဘရာ၏ သမီးတော် လိုင်လာ မက်ကာနာအား လက်ဆက်ခဲ့ပြီး ဘရူနိုင်း၏ ဩဇာကို လူဇုံကျွန်းနှင့် စူလူးကျွန်းစုတို့အထိ ဖြန့်ကျက်ခဲ့သည်။<ref name="Sidhu">{{Cite encyclopedia|author=Sidhu, Jatswan S. |year=2009 |title=Bolkiah, Sultan (r. 1485–1524) |encyclopedia=Historical Dictionary of Brunei Darussalam |edition=second |location=Lanham, Maryland |publisher=Scarecrow Press |page=37 |isbn=978-0-8108-7078-9}}</ref> ဘရူနိုင်းသည် အလွန်ပင် အင်အားကြီးခဲ့ပြီး ၎င်းသည် ဘော်နီယို အိမ်နီးချင်းဖြစ်သော တောင်ဘက်ရှိ ကူတိုင်းကို အောင်မြင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ကူတိုင်းမှာ ဟိန္ဒူနိုင်ငံဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့ကိုယ်တိုင် ကျူးကျော်လာသော အစ္စလာမ် အင်အားကြီးနိုင်ငံများ ဖြစ်သည့် မာဂွင်ဒါနောင်းကဲ့သို့သော တိုင်းပြည်များနှင့် တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်နေရသည့် ဘူတွမ် နှင့် စီဘူးတို့နှင့် နောက်ဆုံးအနေနှင့် မဟာမိတ်ပြုခဲ့ခြင်းဖြင့် အသက်ဆက်နိုင်ခဲ့သည်။ ဘရူနိုင်းသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ မြောက်ဘက် သုံးပုံတစ်ပုံနှင့် တောင်ပိုင်း သုံးပုံတစ်ပုံကို အောင်မြင်စွာ သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သော်လည်း{{sfn|Saunders|2013|pp=60}}{{sfn|Herbert|Milner|1989|pp=99}}{{sfn|Lea|Milward|2001|pp=16}}{{sfn|Hicks|2007|pp=34}}{{sfn|Church|2012|pp=16}}{{sfn|Eur|2002|pp=203}}{{sfn|Abdul Majid|2007|pp=2}}{{sfn|Welman|2013|pp=8}} စူလတန် ဘိုလ်ကရားမှာ ၎င်းကိုယ်တိုင် မိခင်ဘက်မှ ဗီဆာယန်း သွေးတစ်ဝက်ပါသော်လည်း ဗီဆာယန်းကျွန်းများကို မအောင်မြင်နိုင်ခဲ့ပေ။ ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ ဒဏ္ဍာရီများထဲတွင် ရုပ်ချောပြီး ယောက်ျားပီသကာ သန်မာသော ဂီတအားဖြင့် ဘုရားပေးသည့် ပါရမီရှိပြီး နတ်သားကဲ့သို့ အသံရှိသည့် အပြင် ကိုယ်ခံပညာတော်သဖြင့် ကျော်ကြားသော သီချင်းဆိုသည့် သင်္ဘောကပ္ပတိန် နာခိုဒါ ရာဂမ် ဆိုသူ ရှိပြီး ၎င်းမှာ စူလတန် ဘိုလ်ကရားနှင့် တွဲဖက်မြင်ကြသည်။ စူလတန် ဘိုလ်ကရားမှာ နာခိုဒါ ရာဂမ် ဖြစ်နိုင်သည့် အထောက်အထားများ ရှိပြီး ၎င်းမှာ ဗီဆာယန်းနှင့် ဖိလစ်ပိုင် သွေးတစ်ဝက်ပါသည့် အမျိုးမှ ဆင်းသက်လာသူဖြစ်ပြီး နောက်ပိုင်း စပိန်တို့၏ မှတ်တမ်းများအရ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများ အထူးသဖြင့် ဗီဆာယန်းများသည် သီချင်းဆိုရာတွင် ဝါသနာကြီးကြပြီး အထူးသဖြင့် စစ်သူရဲလူတန်းစားများမှာ ၎င်းတို့၏ သီချင်းဆိုကောင်းမှုကြောင့် ကျော်ကြားသည်ဟု ဆိုသည်။<ref>Cf. William Henry Scott (1903). "Barangay: Sixteenth Century Philippine Culture and Society". (1 January 1994) pp. 109–110.</ref>
ထို့နောက်တွင် မွတ်ဆလင်တို့သည် ဗီဆာယန်းတို့အား စစ်ပွဲများ ဆက်လက်တိုက်ခိုက်ကြပြီး ကျွန်အဖြစ် ဆက်လက်ဖမ်းဆီးခြင်းများ လုပ်ဆောင်ကြသည်။<ref name="macachor">{{cite journal |author=Celestino C. Macachor |year=2011 |title=Searching for Kali in the Indigenous Chronicles of Jovito Abellana |journal=Rapid Journal |volume=10 |issue=2 |url=http://cebueskrima.s5.com/custom3.html |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703210211/http://cebueskrima.s5.com/custom3.html |archivedate=July 3, 2012 |df= }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120703210211/http://cebueskrima.s5.com/custom3.html |date=3 July 2012 }} {{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=http://cebueskrima.s5.com/custom3.html |accessdate=13 July 2019 |archivedate=3 July 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120703210211/http://cebueskrima.s5.com/custom3.html }}</ref>မွတ်ဆလင်တို့၏ စစ်ပွဲများတွင် ပါဝင်သည့် ပါပူအာ-အင်ဒိုနီးရှား၏ အနီးတစ်ဝိုက်တွင် ဗဟိုချက်မအဖြစ် အခြေစိုက်သော မွတ်ဆလင် နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်၍ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင် ရောင်းဝယ်ရေးကို လက်ဝါးကြီးအုပ်ကာ အင်အားကြီးလာသော တာနိတ် စူလတန်ပြည်သည် အန်နီမစ်ဆင် ကိုးကွယ်သည့် မလာယို-ပိုလီနီးရှန်း ဒါပီတန် ကယ်ဒါတွမ်ပြည်အား ဘိုဟိုးတွင် ဆက်လက်ဖျက်စီးခဲ့သည်။<ref name="auto"/> ထို့အတွက်ကြောင့် ဒါပီတန် ပြည်သူတို့ အနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ တိုင်းပြည်ကို မင်ဒါနောင်းမြောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ ထိုနေရာကို သိမ်းပိုက်လိုက်သည့် အတွက် ထိုနေရာတွင် နေထိုင်သူ လာနောင်း စူလတန်ပြည်မှ ပြည်သူများ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ရသည်။ ဟိန္ဒူရာဂျာပြည်များဖြစ်ကြသော ဘူတွမ် နှင့် စီဘူးတို့မှာလည်း မာဂွင်ဒါနောင်း စူလတန်ပြည်မှ ကျွန်အဖြစ် ဖမ်းဆီးရန် သိမ်းပိုက်ခြင်းနှင့် စစ်ပြုခြင်းများကို ကြံ့ကြံ့ခံနေရပြီး <ref name="marivir">Marivir Montebon, Retracing Our Roots – A Journey into Cebu's Pre-Colonial Past, p.15</ref> ၎င်းတို့၏ တောင်ပိုင်းရှိ ဟိန္ဒူမဟာမိတ်ဖြစ်သော ကူတိုင်း ရာဂျာပြည်မှာလည်း ဘော်နီယိုကျွန်းပေါ်တွင် စိုးမိုးနိုင်ရေးအတွက် ဘရူနိုင်း စူလတန်ပြည်နှင့် အပြင်းအထန် ရုန်းကန် တိုက်ခိုက်နေရသည်။ ထိုသို့ ဗီဆာယန်းများအား ကျွန်အဖြစ် ဖမ်းဆီးရန် တိုက်ခိုက်ခြင်းများနှင့် အပြိုင်အဖြစ် စီဘူးရာဂျာ ဟူမာဘွမ် အား မက်ကန် မှ ဒါတု လာပူး-လာပူးမှ ပုန်ကန်ခြားနားခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=de Guzman|first=Maria O.|title=The Filipino Heroes|publisher=National Bookstore, Inc.|year=1967|pages=58|isbn=978-971-08-2987-3}}</ref> ထို့အပြင် တွန်ဒို နိုင်ငံ နှင့် ဘရူနိုင်း၏ လက်အောက်ခံနိုင်ငံဖြစ်သော မေနီလာ အစ္စလာမ်ရာဂျာပြည်တို့ကြားတွင် နယ်နိမိတ် အငြင်းပွားမှုများဖြင့် ကျွက်ကျွက်ဆူနေခဲ့ပြီး မေနီလာကို အုပ်ချုပ်သူ ရာဂျာ မာတန်ဒါမှ တွန်ဒိုအား တိုက်ခိုက်ရာတွင် ဘရူနိုင်းစူလတန်ပြည်ရှိ ၎င်းနှင့် အမျိုးတော်သူများမှ စစ်ကူတောင်းခဲ့သည်။<ref>{{Cite book|title=Relazione del primo viaggio intorno al mondo|last=Pigafetta|first=Antonio|year=1524|isbn=|location=|pages=}}</ref>
ဒါတုများ၊ ရာဂျာများ၊ စူလတန်များနှင့် လာကန်းများအကြား အပြိုင်အဆိုင် ဖြစ်နေမှုကြောင့် စပိန်တို့အတွက် ကိုလိုနီပြုရန် လွယ်ကူခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ကျွန်းများသည် အမြဲတမ်း ဖြစ်နေတတ်သော သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ<ref>{{cite news|last1=Locsin|first1=Joel|title=For improved response? PAGASA to adopt 'super typhoon' category in 2015|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/386166/weather/for-improved-response-pagasa-to-adopt-super-typhoon-category-in-2015|accessdate=November 2, 2014|publisher=GMA News Online|date=November 1, 2014}}</ref> နှင့် နိုင်ငံအချင်းချင်း ပဋိပက္ခများကြောင့် လူဦးရေ ကျဲပါးသည်။<ref>{{cite journal|url = http://www.gutenberg.org/files/38269/38269-h/38269-h.htm#pb139 |title = A History of the Philippines |last = Barrows |first = David |journal = Guttenburg Free Online E-books |year = 2014 |volume = 1 |page = 139 |quote = Fourth.—In considering this Spanish conquest, we must understand that the islands were far more sparsely inhabited than they are to-day. The Bisayan islands, the rich Camarines, the island of Luzon, had, in Legaspi's time, only a small fraction of their present great populations. This population was not only small, but it was also extremely disunited. Not only were the great tribes separated by the differences of language, but, as we have already seen, each tiny community was practically independent, and the power of a dato very limited. There were no great princes, with large forces of fighting retainers whom they could call to arms, such as the Portuguese had encountered among the Malays south in the Moluccas.}}</ref> ထို့အတွက်ကြောင့် လူနည်းသော နယ်မြေများကို အလွယ်တကူပင် အောင်မြင်နိုင်ပြီး ကျွန်းစုအတွင်း နိုင်ငံငယ်များကို စပိန်အင်ပိုင်ယာအတွင်းသို့ အလျင်အမြန် သွတ်သွင်းနိုင်ခဲ့ကာ စပိန်ယဉ်ကျေးမှု သွတ်သွင်းခဲ့ပြီး ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ ကူးပြောင်းစေနိုင်ခဲ့သည်။<ref name=Agoncillo>{{cite book|author=Agoncillo, Teodoro A.|title=History of the Filipino People|url=https://archive.org/details/historyoffilipin00teod|edition=8th|publisher=Garotech Publishing|year=1990|isbn=978-971-8711-06-4|page=[https://archive.org/details/historyoffilipin00teod/page/22 22]}}</ref>
===ကိုလိုနီခေတ်===
သတင်းစာဆရာ အလန်ရော်ဘယ်က " ကိုလိုနီစနစ်မှ ဖိလစ်ပိုင်ကို ဖန်တီးခဲ့ပြီး ၎င်း၏ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုကို ပုံဖော်ပေးခဲ့သည့်အပြင် လူတို့၏ အတွေးအမြင်များကိုလည်း လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။ စပိန်တို့လက်အောက် ၃၃၃ နှစ်နှင့် အမေရိကန်တို့လက်အောက် ဆယ်စုနှစ် ၅ ခုမှ နိုင်ငံကို ခိုင်မာစွာ ပုံသွင်းခဲ့သည်။" ဟူ၍ သူ၏ အယူအဆကို ပြောကြားခဲ့သည်။<ref name="D+C">{{cite news |title=No trust in institutions|url=https://www.dandc.eu/en/article/anti-democratic-legacy-spanish-and-us-colonialism-philippines|author=Alan C. Robles|work=D+C, development and cooperation |date=October 15, 2017 |accessdate=November 23, 2017}}</ref> မနုဿဗေဒပညာရှင် ပရော်စပယ်ရို ကိုဗာမှ သူ၏ လေ့လာတွေ့ရှိချက်ကို ဖော်ပြရာတွင် "ကျွန်ုပ်တို့၏ တွေးခေါ်မှု၊ ယဉ်ကျေးမှု နှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာတို့သည် ကျွန်ုပ်တို့ကိုယ်တိုင် အာရှသားများ ဖြစ်သော်လည်း အနောက်တိုင်းပုံစံ ဖြစ်လာခဲ့သည်" ဟု ဆိုသည်။<ref>quoted in {{cite book|last=Mendoza|first=Susanah Lily L.|title=Between the Homeland and the Diaspora: The Politics of Theorizing Filipino and Filipino American Identities : a Second Look at the Poststructuralism-indigenization Debates|url=https://books.google.com/books?id=cKlw1AlY9OYC|year=2002|publisher=Psychology Press|isbn=978-0-415-93157-1|pages=[https://books.google.com.ph/books?id=cKlw1AlY9OYC&pg=PA50 50–51]}}</ref>
====စပိန် အုပ်စိုးစဉ် ကာလ====
၁၅၂၁တွင် ပေါ်တူဂီ စွန့်စားရှာဖွေသူ [[မဂျဲလင်|ဖာဒီနန် မဂျဲလင်]] ၏ အဖွဲ့သည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး စပိန်အတွက် ကျွန်းများကို သိမ်းယူနိုင်ခဲ့သော်လည်း မဂျဲလင်မှာ မက်တန်ကျွန်းတိုက်ပွဲတွင် သေဆုံးခဲ့သည်။ <ref name="etymology">{{cite book|author1=Zaide, Gregorio F. |author2=Sonia M. Zaide |lastauthoramp=yes |title=Philippine History and Government|url=https://archive.org/details/philippinehistor0000zaid |edition=6th|publisher=All-Nations Publishing Company |year=2004}}</ref> စပိန်စွန့်စားရှာဖွေသူ မစ်ဂူရယ် လိုပက်ဇ် ဒီ လီဂက်ဇ်ပီ သည် ၁၅၆၅ ခုနှစ်တွင် မက္ကဆီကိုမှ ရောက်ရှိလာပြီး စီဘူးတွင် စပိန်တို့၏ ပထမဆုံးအခြေချနေထိုင်မှုကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ပနေးကျွန်းသို့ ပြောင်းရွှေ့အခြေချပြီး ဒေသခံ ဖိလစ်ပိုင် ဗီဆာယန်းများနှင့် မဟာမိတ်ပြုပြီးနောက် စပိန်စစ်သားများနှင့် လက်တင်-အမေရိက တပ်သားသစ်များသည် မက္ကဆီကိုတွင် မွေးဖွားသော စစ်သူရဲကောင်း ယွမ် ဒီ ဆယ်စီဒို <ref>{{cite book|author=Marciano R. De Borja|title=Basques in the Philippines|url=https://books.google.com/books?id=xXpiujH2uOwC|year=2005|publisher=University of Nevada Press|isbn=978-0-87417-590-5|page={{page needed|date=January 2019}}}}{{Dead link|date=August 2021 }}</ref>၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် မွတ်ဆလင်တို့၏ မနီလာကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ယွမ် ဒီ ဆယ်စီဒိုသည် ဘရူနိုင်းတို့ သိမ်းပိုက်ထားသော တွန်ဒိုရှိ မင်းသမီး ကန်ဒါရာပါ အား ချစ်သော သူ၏ အချစ်ကြောင့် စစ်တပ်အား အားအင်တက်ကြွအောင် လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။ သူတို့တွင် ဝမ်းနည်းစရာကောင်းသော လျှို့ဝှက် အချစ်ဇာတ်လမ်း ရှိခဲ့သည်။ မင်းသမီး ကန်ဒါရာပါသည် မက္ကဆီကို သူရဲကောင်းသည် မာကာဘီဘီ ရာဂျာ၏ သမီးတော်အား လက်ထပ်သွားပြီဆိုသော မုသားစကားကို ကြားသော အခါတွင် အသည်းကွဲ၍ သေဆုံးသွားခဲ့ခြင်းဖြင့် သူမ၏ အချစ်စွမ်းအား ကြီးမားခြင်းကို ပြသခဲ့သည်။ <ref name="Ordoñez20120819">{{Cite news |url=http://lifestyle.inquirer.net/6t2474/love-and-power-among-the-conquistadors |title=Love and power among the 'conquistadors' |last=Ordoñez |first=Minyong |date=August 19, 2012 |work=Philippine Daily Inquirer |access-date=September 28, 2017 |language=en}}</ref> ထိုအချစ်ဇာတ်လမ်း ဖြစ်ပေါ်နေချိန်တွင် စပိန်-မက္ကဆီကို-ဖိလစ်ပိုင် မဟာမိတ်တပ်ပေါင်းစုများက အစ္စလာမ် လွှမ်းမိုးသော မနီလာကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့ကာ လွတ်လပ်ရေး ယူပေးခဲ့ပြီး တွန်ဒိုနှင့် ပေါင်းစပ်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် မဟာလီကက်စ်ပုန်ကန်ရန် ကြံစည်မှုကို နှိမ်နင်းခဲ့ပြီး စီစဉ်ခဲ့သူများကို ဂူအမ်ကျွန်းနှင့် ဂွါရယ်ရိုတို့သို့ ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးခဲ့သည်။<ref>{{Citation|url=http://geocities.com/sinupan/magatsalamat.htm |title=Magat Salamat |author=Tomas L. |accessdate=July 14, 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091027123420/http://geocities.com/sinupan/magatsalamat.htm |archivedate=October 27, 2009 |deadurl=unfit}}</ref>စပိန်တို့၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ၎င်းတို့သည် မနီလာအား စပိန်အရှေ့အိန္ဒိယ၏ မြို့တော် အဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>{{Cite journal|url = http://ejournals.ph/index.php?journal=malay&page=article&op=view&path%5B%5D=1006&path%5B%5D=1062 |title = Isang Maikling Kasaysayan ng Pandacan, Maynila 1589–1898 |author = Fernando A. Santiago Jr. |accessdate = July 18, 2008 |journal = Malay |volume = 19 |issue = [http://www.philjol.info/philjol/index.php/MALAY/article/view/80 2] |pages = 70–87 |year = 2006}}</ref>
ယခင်က မနီလာအား အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ဘရူနိုင်း မွတ်ဆလင် သူကောင်းမျိုးတို့အား အတင်းအကြပ် ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ သွတ်သွင်းသဖြင့် ၎င်းတို့က ကလဲ့စားချေသည့် အနေနှင့် ဂျပန်ရှိုးဂန်းများနှင့် ဘရူနိုင်း စူလတန်ပြည်တို့နှင့် ပူးပေါင်း၍ မနီလာကို ပြန်လည်ကျူးကျော်၍ အစ္စလာမ်ဘာသာကို ပြန်လည်တည်ထောင်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။ မနီလာကို ပြန်သိမ်းရန်အတွက် ဘရူနိုင်းတွင် စစ်သင်္ဘောများကို တည်ဆောက်ရန် ကြိုးစားသော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ သို့သော်လည်း ယခင်က ဗုဒ္ဓဘာသာပြည်ဖြစ်ခဲ့ပြီး မွတ်ဆလင် ကိုလိုနီ အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ကာ ကိုယ်ပိုင် ကျောက်တုံးခံတပ်နှင့် အမြောက်များရှိသော အနီးအနားရှိ မင်ဒိုရိုမှာမူ ခရစ်ယာန်နှင့် မွတ်ဆလင် အင်အားကြီးတပ်တို့၏ ပြိုင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် စစ်တလင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားခဲ့ရသည်။ ထိုဒေသတွင် မင်ဒါနောင်းမှ မိုးရို့စ်တို့မှ လတ်တလော ခရစ်ယာန်အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားသူများကို ကျွန်ပြုခြင်း နှင့် ၎င်းတို့အား အစ္စလာမ်သို့ ပြန်လည်ပြောင်းလဲစေခြင်းဖြင့် အစ္စလာမ်ပြည်ဖြစ်အောင် ပြန်လည် လုပ်ဆောင်ကြသော်လည်း မနီလာမှ ခရစ်ယာန်တို့က ဆက်တိုက်ဆိုသလို ဖျက်ဆီးမှုများ ပြုလုပ်ခြင်း နှင့် မွတ်ဆလင်တို့၏ ခံတပ်တည်ဆောက်မှုကို ဖျက်ဆီးခြင်း နှင့် ၎င်းတို့ တွေ့ကြုံရသော မွတ်ဆလင်များကို ခရစ်ယာန်အဖြစ် ပြောင်းလဲစေခြင်းတို့ဖြင့် ဆန့်ကျင်ခဲ့ပြီး အခြေအနေကို ပိုမိုဆိုးရွား သွားစေခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် တစ်ချိန်က ချမ်းသာကြွယ်ဝပြီး လူဦးရေ ထူထပ်သော မင်ဒိုရိုရှိမြို့များကို ဖျက်စီးခဲ့ပြီး ထိုဒေသအား ဆင်းရဲမွဲတေသွားစေခဲ့ကာ စစ်မျက်နှာပြင်အဖြစ် ပြောင်းလဲစေခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.asj.upd.edu.ph/mediabox/archive/Vol12No.1,Apr1974.pdf|title=Culture Contact and Ethnogenesis in Mindoro up to the End of the Spanish Rule|last=Lopez|first=Violeta B.|date=April 1974|website=|publisher=Asian Studies, Volume XII, Number 1|access-date=3 February 2017}}</ref><ref>Majul, op. cit., p. 108.</ref>
စပိန်တို့သည် တရုတ်ဓားပြဗိုလ် လီမာဟောင်း ကိုလည်း အနိုင်ရခဲ့သည်။.<ref>Kurlansky, Mark. (1999). ''The Basque History of the World''. New York: Walker & Company. p. 64. {{ISBN|0-8027-1349-1}}.</ref><ref name="JoaquinPhilBecoming">Joaquin, Nick. (1988). ''Culture and History: Occasional Notes on the Process of Philippine Becoming''. Manila: Solar Publishing.</ref> ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအား အစ္စလာမ်အဖြစ် သွတ်သွင်းခြင်းမှ တန်ပြန်ရန်အတွက် စပိန်တို့သည် ဘရူနိုင်းကို ရည်ရွယ်သော<ref name="McAmis 2002 33">{{Harvnb|McAmis|2002|p=33}}</ref><ref>{{cite web|last1=de Sande|first1=Francisco|title=Letter from Francisco de Sande to Felipe II|url=http://www.filipiniana.net/publication/letter-from-francisco-de-sande-to-felipe-ii/12791881675822|website=Filipiniana.net|accessdate=January 15, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120730162315/http://www.filipiniana.net/publication/letter-from-francisco-de-sande-to-felipe-ii/12791881675822|archivedate=July 30, 2012}}</ref> ကက်စတီလန်စစ်ပွဲကို ဆင်နွှဲခဲ့သည်။ တားနိတ်တို့မှ စပိန်တို့၏ လက်အောက်ခံနိုင်ငံများဖြစ်သော ဒါပီတန်ပြည် နှင့် ဘူတွမ်ပြည်တို့ကို ကျွန်ပြုရန် တိုက်ခိုက်ခြင်းနှင့် ဓားပြတိုက်ခြင်းတို့အား တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် တားနိတ် နှင့် တီဒိုး စူလတန်ပြည်တို့အား လည်း စစ်မက် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။<ref name="RICKLEFSp25">{{cite book|last =Ricklefs |first =M.C. |title =A History of Modern Indonesia Since c |edition =1300, 2nd |publisher =MacMillan |year =1993 |location =London |url = |doi = |isbn = 978-0-333-57689-2 |page =25}}</ref> ဘရူနိုင်းတိုင်းပြည်တွင် တရားဝင်အုပ်ချုပ်သူဖြစ်သော ပန်ဂီရန် ဆယ်ရီ လီလာ အား ၎င်း၏ ညီအစ်ကိုတော်စပ်သူ စူလတန် ဆိုင်ဖူး ရီဂျယ်မှာ မနာလိုသဖြင့် နေရာမှ ဖယ်ရှားခဲ့သဖြင့် ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး ပန်ဂီရန် ဆယ်ရီလီလာမှ ၎င်းနန်းပြန်ရလျှင် စပိန်လက်အောက်ခံပြည်အဖြစ် နေမည်ဟု ကတိပြုခဲ့သဖြင့်လည်း ကက်စတီလန်စစ်ပွဲ သည် တရားဝင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref>{{harvnb|Melo Alip|1964|p=201,317}}</ref> စပိန်တို့သည် မြို့တော်ကို ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး ပန်ဂီရမ် ဆယ်ရီ လီလာအား နန်းပြန်တင်ရန် ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း ကံမကောင်း အကြောင်းမလှသဖြင့် ၎င်းမှာ အဆိပ်ခပ်ခံရသည်ဟု ယူဆရသော အကြောင်းဖြင့် ကွယ်လွန်ခဲ့ရသည်။ စပိန်တပ်များမှာလည်း ဝမ်းရောဂါ ရုတ်တရက်ဖြစ်ပွားသဖြင့် စွန့်ခွာခဲ့ရသည်။ သို့သော်လည်း ဘရူနိုင်းတော်ဝင် မင်းသမီးမှာ စပိန်တို့နှင့်လိုက်သွားခဲ့ပြီး တွန်ဒိုမှ ခရစ်ယာန် တာဂါးလော့ စစ်သူရဲ အာဂတ်စတင်း ဒီ လီဂတ်ဇပီ နှင့် လက်ဆက်ခဲ့သည်။ သူမသည် ကိုရမ်ကျမ်းမှ မွတ်ဆလင် မဟုတ်သော ယောက်ျားနှင့် လက်ထပ်သော မွတ်ဆလင်အမျိုးသမီးများအား ကျောက်တုံးဖြင့် ထုသတ်ရန် ဆိုသော အပြစ်ပေးခြင်းကို ရဲဝံ့စွာ ဆန့်ကျင်ပြခဲ့ပြီး<ref>Kecia Ali, Marriage and Slavery in Early Islam. Cambridge, MA: Harvard University Press</ref> သူတို့ လင်မယားသည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် မိသားစုဘဝတစ်ခု တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ဘရူနိုင်း-ဖိလစ်ပိုင် ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာရခြင်းမှာ ဖိလစ်ပိုင် ဗိသုကာပညာရှင် လီဒရို ဗွီ လော့ဆင်မှ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံး နန်းတော်စံအိမ်ဖြစ်လာမည့် အစ်စတန်းနား နူရူ အီမန် အား ဒီဇိုင်းထုတ်ရာတွင် အကူအညီ ပေးခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Largest residential palace|url=http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-residential-palace|publisher=Guinness World Records|accessdate=30 May 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150530064553/http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-residential-palace|archivedate=30 May 2015}}</ref> ဘရူနိုင်းသည်လည်း ဘော်နီယိုကျွန်းပေါ်တွင်လည်း ရှိပြီး ၎င်းနေရာမှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒုတိယမြောက် ရှေးအကျဆုံး မိုးသစ်တောရှိရာ ဒေသဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ အဏ္ဏဝါ ဇီဝမျိုးကွဲပေါင်းစုံရှိရာ၏ ဗဟိုချက်ဖြစ်သော သန္တာတြိဂံဒေသ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းလည်း ဖြစ်သည်။<ref name=delineating1>Hoeksema BW. 2007.Delineation of the Indo-Malayan Centre of Maximum Marine Biodiversity: The Coral Triangle. In: W. Renema (ed.) Biogeography, Time and Place: Distributions, Barriers and Islands, pp 117–178. Springer, Dordrecht.</ref> စပိန်တို့သည် ၎င်းတို့၏ အရှေ့တောင်အာရှရှိ မွတ်ဆလင်များနှင့် စစ်ပွဲကို ရီကွန်ကွစ်စတာ <ref>Reviving the Reconquista in Southeast Asia: Moros and the Making of the Philippines, 1565–1662 By: Ethan P. Hawkley</ref> ဟု ခေါ်သည့် စပိန်တို့၏ အမိမြေကို အူမာယတ် ကယ်လီဖိတ်ရှိ မွတ်စလင်များမှ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခြင်းအား ပြန်လည် ရယူပြီး ခရစ်ယာန်အဖြစ် ပြန်လည်ပြောင်းလဲသည့် ရာစုနှစ် တစ်ခုကြာ တိုက်ပွဲ၏ အစိတ်အပိုင်း အဖြစ် မှတ်ယူကြသည်။ စပိန်တို့ ဖိလစ်ပိုင်သို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခြင်းသည်လည်း ကမ္ဘာ့ စပိန်-အစ္စလာမ် ပဋိပက္ခ၏ တစိတ်တဒေသဖြစ်ပြီး<ref>Charles A. Truxillo (2012), Jain Publishing Company, "Crusaders in the Far East: The Moro Wars in the Philippines in the Context of the Ibero-Islamic World War".</ref> ထိုပဋိပက္ခတွင် အနီးအနားရှိ အစောင့်အရှောက်ခံနယ်မြေဖြစ်သော အာချေးစူလတန်ပြည်အား ဗဟိုပြု၍ အရှေ့အလယ်ပိုင်းရှိ ယခင် ခရစ်ယာန်မြေများအား လတ်တလော ကျူးကျော်သိမ်းပိုင်ထားသည့် အော်တမန် ကယ်လီဖိတ်အား တိုက်ခိုက်ခြင်းလည်း ပါဝင်သည်။ အာချေးသည် တောင်အာရှတွင် အစ္စလာမ်ဘာသာ ပျံ့နှံ့ရာတွင် သာသနာပြု ဗဟိုဌာနဖြစ်ပြီး အစ္စလာမ်ဘာသာ ဝါးမျိုလာမှုတွင် ၎င်းတို့၏ ဘာသာကို ဆက်လက်စောင့်ထိန်းကြသော အန်နီမစ်များ၊ ဟိန္ဒူများနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာတိုင်းပြည်တို့ကြောင့် ကျယ်ပြန့်လာခဲ့သော ဒေသဖြစ်သည်။ ထိုတိုင်းပြည်များအား အသစ်ရောက်လာသော ခရစ်ယာန်တို့က မဟာမိတ်ဖွဲ့ရန် လိုလားကြသည်။<ref name = "herwig">{{cite book | last =Zahorka | first =Herwig | publisher= Cipta Loka Caraka | title = The Sunda Kingdoms of West Java, From Tarumanagara to Pakuan Pajajaran with Royal Center of Bogor, Over 1000 Years of Propsperity and Glory | year =2007| url =| accessdate = }}</ref> သို့သော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်ရှိ မွတ်ဆလင် စူလတန်များကမူ တစ်မျိုးတွေးကြပြီး ၎င်းတို့အတွက်မူ အစ္စလာမ်ဘာသာအား ထိန်းသိမ်းခြင်း နှင့် ဖြန့်ကျက်ခြင်းသည် ခရစ်ယာန်ကျူးကျော်သူများအား ကာကွယ်ခြင်းသာ ဖြစ်သည်ဟု တွေးကြသည်။<ref>[https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1226/the-stupidity-of-submitting-to-spanish-sovereignty-sultan-kudarat War Speech by Sultan Muhammad Kudarat: "You men of the Lake! Forgetting your ancient liberty, have submitted to the Castilians. Such submission is sheer stupidity. You cannot realise to what your surrender binds you. You are selling yourselves into slavery to toil for the benefit of these foreigners. Look at the regions that have already submitted to them. Note how abject is the misery to which their peoples are now reduced. Behold the condition of the Tagalogs and of the Visayans whose chief men are trampled upon by the meanest Castilian. If you are of no better spirit than these, then you must expect similar treatment. You, like them, will be obliged to row in the galleys. Just as they do, you will have to toil at the shipbuilding and labor without ceasing on other public works. You can see for yourselves that you will experience the harshest treatment while thus employed. Be men. Let me aid you to resist. All the strength of my Sultanate, I promise you, shall be used in your defence! What matters it if the Castilians at first are successful? That means only the loss of a year's harvest. Do you think that too dear a price to pay for liberty?"]</ref> နှစ်ဖက်စလုံးတွင် တစ်ဖက်နှင့် တစ်ဖက်တိုက်ခိုက်ခြင်းအတွက် ကောင်းမွန်မြင့်မြတ်သော အကြောင်းများ ရှိသည်ဟု ယူဆကြသည်။<ref>Steven Shirley, Guided By God: The Legacy of the Catholic Church in Philippine Politics (Singapore: Marshall Cavendish Academic, 2004).</ref> ခရစ်ယာန်ဘက်တွင် လူမျိုးများ အမျိုးစုံပါဝင်ပြီး မက်စတီဇိုလူမျိုးများ နှင့် မူလက်တိုလူမျိုးများ နှင့် ဒေသရင်း အမေရိကန်လူမျိုးများဖြစ်သော အက်ဇ်တက်၊ မာယာ နှင့် အင်ကာတို့ ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့မှာ အမေရိကားတွင် စုဆောင်း၍ ပို့လွှတ်လိုက်ခြင်းဖြစ်ပြီး စပိန်အရာရှိများက ဦးဆောင်ကာ ဒေသခံ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများနှင့် ပူးပေါင်း၍ အရှေ့တောင်အာရှတစ်ခွင်တွင် စစ်ပွဲများ ဆင်နွှဲခဲ့ကြသည်။ မွတ်ဆလင်ဘက်ခြမ်းတွင်လည်း လူမျိုးပေါင်းစုံ ရှိသည်သာဖြစ်သည်။ ဒေသခံ မလေး စစ်သူရဲများသာမက အော့တမန် တို့ကလည်း စစ်တပ်များကို အနီးအနားရှိ အာချေးသို့ စေလွှတ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုစစ်တပ်များတွင် တူရကီ၊ အီဂျစ်၊ ဆွာဟီလီ၊ ဆိုမာလီ၊ ဆင်ဒီ၊ ဂူဂျာရတ်တီ နှင့် မလဘာ လူမျိုးတို့ ပါဝင်သည်။<ref>[https://books.google.com/books?id=jtsMLNmMzbkC&pg=PA39 ''The Cambridge History of Southeast Asia'' by Nicholas Tarling p.39]</ref> ထိုစစ်တပ်များသည် အနီးအနားရှိ ဘရူနိုင်းကဲ့သို့သော စူလတန်ပြည်များသို့လည်း ဖြန့်ကျက်သွားလာကြပြီး ဒေသခံ မူဂျာဟစ်ဒင်များကို ခေတ်ပေါ်အမြောက်များ မည်သို့မည်ပုံ ပြုလုပ်သည် အစရှိသော တိုက်ခိုက်နည်းနှင့် ဗျူဟာ အသစ်များကို သင်ကြားပေးခဲ့သည်။ အော့တမန်တို့၏ ထုတ်လုပ်ရေးနည်းလမ်းများနှင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများမှာ အလွန်ခိုင်မာသည် အစရှိသည့် အော့တမန်တို့၏ မလေးစစ်တပ်အပေါ် လွှမ်းမိုးမှုကို မလေး စူလတန်ပြည်များနှင့် တိုက်ခိုက်သော ခရစ်ယာန်စစ်သားများမှ လေ့လာ တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။<ref>''[https://books.google.com/books?id=neUKEvaYPZYC Cambridge illustrated atlas, warfare: Renaissance to revolution, 1492–1792]'' by Jeremy Black p.[&pg=PA16 16]</ref><ref>''[https://www.earthobservatory.sg/resources/publications/mapping-acehnese-past MAPPING THE ACEHNESE PAST]'' Edited by R. MICHAEL FEENER, PATRICK DALY and ANTHONY REID (Page 65: CHAPTER IV, Ottoman-Aceh relations as documented in Turkish sources by İsmail Hakkı Göksoy)</ref> ထိုအချိန်တွင်ပင် ထိုင်ဝမ်ကျွန်းနှင့် မာလူကူးကျွန်းများတို့တွင် စပိန်တို့၏ ခံတပ်များကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း စပိန်စစ်သားများနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ အသစ်ပြောင်းလဲထားသော တားနိတ်စူလတန်ပြည်၊ မိုလက်ကာ မှ ဒေသခံများသည် ၎င်းတို့ကို ပစ်ထားခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်သို့ ဆုတ်ခွာခဲ့ကြသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော တုန်နည်းပြည်ကို အုပ်စိုးသူ မင်မင်းဆက်၏ သစ္စာခံ ဂျပန်တွင် မွေးဖွားသော ကိုစင်ဂါမှ ကျူးကျော်ရန် ခြိမ်းခြောက်နေသဖြင့် ၎င်းတို့၏ တပ်များကို ပြန်လည်စုစည်းရန်အတွက် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite book |title=The Spanish experience in Taiwan, 1626–1642: the Baroque ending of a Renaissance endeavor |publisher=Hong Kong University Press |author=Borao, José Eugenio |year=2010 |page=199 |isbn=978-962-209-083-5 |jstor=j.ctt1xcrpk}}</ref> သို့သော်လည်း စီစဉ်ထားသည့် ကျူးကျော်မှုမှာ ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းသွားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်အတွင်းတွင် အခြေချနေထိုင်သူများကို ပစိဖိတ်ကျွန်းများဖြစ်သော ပလောကျွန်းနှင့် မာရီယာနာကျွန်းတို့သို့ ပို့လွှတ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://micsem.org/pubs/articles/religion/frames/cathmissionsfr.htm|title=Catholic Missions in the Carolines and Marshall Islands|accessdate=19 July 2019|archivedate=28 November 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171128085201/http://www.micsem.org/pubs/articles/religion/frames/cathmissionsfr.htm}}</ref> ရှာရီယာ ဥပဒေ အရ မွတ်ဆလင် မဟုတ်သောသူများကိုသာ ကျွန်အဖြစ် စေခိုင်းနိုင်သည့်အတွက် အရှေ့တောင်အာရှအား အစ္စလာမ် ဘာသာအဖြစ် ပြောင်းလဲသည့်အချိန်တွင် မွတ်ဆလင်မဟုတ်သော စပိန်ဖိလစ်ပိုင်တို့သည် အနောက်ဘက်ရှိ မွတ်ဆလင်တိုင်းပြည်များအတွက် ကျွန်လုပ်သားအဖြစ် တင်ပို့ရန်အတွက် အရင်းအမြစ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် ကျွန်လုပ်သားများသည် အရှေ့မှ အနောက်တိုင်းသို့ ပို့ဆောင်ခြင်း ခံရသည်။<ref>Junker, “Trade Competition,” 248–255, and Raiding, 339–343.</ref> မြေထဲပင်လယ်ဒေသတွင်လည်း စပိန်တို့သည် ပင်လယ်၏ ခရစ်ယာန်တို့ နေထိုင်သည့် အပိုင်းတွင် မွတ်ဆလင်တို့၏ ကျွန်အဖြစ် ဖမ်းဆီးရန် တိုက်ခိုက်ခြင်းအား ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းနေရသည်။<ref>{{Cite book|title= Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500-1800|url= https://archive.org/details/trent_0116405722392|last= Davis|first= Robert C.|publisher= Palgrave Macmillan|year= 2003|isbn= 978-0-333-71966-4|location= |pages= |quote= |via= }}</ref> ထို့အတွက်ကြောင့် တကမ္ဘာလုံးတွင် အစ္စလာမ်တို့၏ ကျွန်အဖြစ် ဖမ်းဆီးရန်တိုက်ခိုက်ခြင်း တိုးပွားလာသည်နှင့်အမျှ စပိန်တို့အနေနှင့် နေရာအနှံ့ပူးပေါင်းရင်ဆိုင် တွန်းလှန်နေရသည်။<ref name="McAmis 2002 33"/> သို့သော်လည်း တရုတ် သို့မဟုတ် ဂျပန်တို့နှင့် ကုန်သွယ်သည်လောက် အမြတ်မရသည့်အတွက် စပိန်တို့အနေနှင့် မနီလာ၊ မင်ဒိုရို၊ ပလာဝမ် နှင့် ဇမ်ဘူရန်းဂါး တို့မှ အပ မွတ်စလင်တို့၏ ဒေသကို ခရစ်ယာန်အဖြစ် ပြောင်းလဲရန် စိတ်ဝင်စားမှု နည်းပါးလာခဲ့သည်။<ref>AGI AF 18B Antonio de Morga 6 July 1596. These expeditions also aimed to gain control of the trade with China and within the archipelago (Wiliam Henry Scott, Cracks In the Parchment Curtain, Page 47, Year 1978.)</ref>
[[File:Spanish Galleon.jpg|thumb|upright|မနီလာနှင့် အကာပူကိုကို ကုန်သွယ်ရာတွင် သုံးသည့် မနီလာ ဂယ်လီယွန်ဟု ခေါ်သော ကုန်သွယ်သင်္ဘောများ]]
စပိန်တို့၏ အုပ်စိုးမှုကြောင့် ကျွန်းစုများအတွင်း အစိတ်စိတ် အမြွှာမြွှာဖြစ်နေသော နိုင်ငံများကို နိုင်ငံရေးအရ ညီညွတ်အောင် သိသာစွာ ပံ့ပိုးပေးနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၅၆၅ ခုမှ ၁၈၂၁ ခုနှစ်အထိ ဖိလစ်ပိုင်အား မက္ကဆီကိုတွင် အခြေစိုက်သော စပိန်ပြည်သစ်နယ်မြေ၏ အစိတ်အပိုင်း အဖြစ် အုပ်ချုပ်ခဲ့သော်လည်း မက္ကဆီကို လွတ်လပ်ရေး စစ်ပွဲအပြီးတွင် မက်ဒရစ်မှ တိုက်ရိုက် အုပ်ချုပ် စီမံခန့်ခွဲခဲ့သည်။ ယနေ့ အထိ တည်ဆောက်ခဲ့သမျှထဲတွင် အကြီးဆုံး သစ်သားသင်္ဘောများဖြစ်ကြသော မနီလာ ဂယ်လီယွန်ဟု ခေါ်သော သင်္ဘောများကို ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ ဘိုင်ကောလ်ဒေသ နှင့် ကာဗိုက်ဒေသတို့တွင် တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.themua.org/collections/files/original/34a74c76efdb951655b9bde1213812dc.pdf|title=Astilleros: the Spanish shipyards of Sorsogon|website=Mary Jane Louise A. Bolunia|publisher=Archaeology Division, National Museum of the Philippines|accessdate=October 26, 2015}}</ref> မနီလာ ဂယ်လီရွန်သင်္ဘောများသည် မနီလာ နှင့် မက္ကဆီကိုရှိ အကာပူကို တို့ကြား သွားလာရာတွင် များပြားလှစွာသော ရေတပ်သင်္ဘောများ အစောင့်အရှောက်ဖြင့် သွားလေ့ ရှိသည်။<ref>{{cite book |author=Williams, Glyn |year=1999 |title=The Prize of All the Oceans |publisher=Viking |location=New York |isbn=978-0-670-89197-9 |page=4}}</ref> ဂယ်လီလွန် သင်္ဘောများသည် ၁၆ ရာစုမှ ၁၉ ရာစုအတွင်း တစ်နှစ်လျှင် တစ်ကြိမ်သို့မဟုတ် နှစ်ကြိမ်မျှ ရွက်လွှင့်သွားလာလေ့ ရှိသည်။<ref>Schurz, William Lytle. The Manila Galleon, 1939. p. 193.</ref> မနီလာ ဂယ်လီယွန် သင်္ဘောများသည် ၎င်းတို့နှင့် အတူ လက်တင် အမေရိကမှ ဖိလစ်ပိုင်အတွက် ကုန်စည်များ<ref>1996. "Silk for Silver: Manila-Macao Trade in the 17th Century." ''Philippine Studies'' 44, 1:52–68.</ref> settlers<ref>"Forced Migration in the Spanish Pacific World" By Eva Maria Mehl, page 235.</ref> နှင့် စစ်လက်နက် ဖြည့်တင်းခြင်းများ သယ်ယူသွားလေ့ ရှိသည်။ <ref>[http://www.gutenberg.org/files/16086/16086-h/16086-h.htm Letter from Fajardo to Felipe III From Manila, August 15 1620.(From the Spanish Archives of the Indies)]("The infantry does not amount to two hundred men, in three companies. If these men were that number, and Spaniards, it would not be so bad; but, although I have not seen them, because they have not yet arrived here, I am told that they are, as at other times, for the most part boys, mestizos, and mulattoes, with some Indians (Native Americans). There is no little cause for regret in the great sums that reënforcements of such men waste for, and cost, your Majesty. I cannot see what betterment there will be until your Majesty shall provide it, since I do not think, that more can be done in Nueva Spaña, although the viceroy must be endeavoring to do so, as he is ordered.")</ref> မနီလာမှ အကာပူကို သို့ အပြန်တွင် အာရှမှ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရန် ကုန်စည်များ<ref>Fish, Shirley. The Manila-Acapulco Galleons: The Treasure Ships of the Pacific, with an Annotated List of the Transpacific Galleons 1565–1815. Central Milton Keynes, England: Authorhouse 2011.</ref> နှင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မည့်သူများကို <ref>{{cite book|last=Seijas|first=Tatiana|title=Asian Slaves in Colonial Mexico: From Chinos to Indians|url=https://books.google.com/books?id=d-DGAwAAQBAJ|year=2014|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-139-95285-9}}<br />{{cite web |url=https://15minutehistory.org/2016/01/13/episode-76-the-trans-pacific-slave-trade/ |title=Episode 76: The Trans-Pacific Slave Trade |last1=Rose |first1=Christopher |date=January 13, 2016 |website=15 Minute History |publisher=University of Texas at Austin |access-date=January 13, 2016 |accessdate=19 July 2019 |archivedate=19 July 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190719171701/https://15minutehistory.org/2016/01/13/episode-76-the-trans-pacific-slave-trade/ }}</ref> အမေရိကားတိုက်၏ အနောက်ပိုင်းဒေသများသို့ သယ်ဆောင်သွားကြသည်။<ref>{{cite web |url=http://personal.anderson.ucla.edu/eloisa.borah/chronology.pdf |title=Chronology of Filipinos in America Pre-1989 |author=Eloisa Gomez Borah |year=1997 |website=Anderson School of Management |publisher=University of California, Los Angeles |accessdate=February 25, 2012 |archivedate=8 February 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120208123432/http://personal.anderson.ucla.edu/eloisa.borah/chronology.pdf }}</ref>
ကုန်သွယ်မှုမှတဆင့် မက္ကဆီကိုနိုင်ငံ နှင့် ပီရူးနိုင်ငံတို့မှ ပြောင်းများ၊ ခရမ်းချဉ်သီးများ၊ အာလူးများ၊ ငရုတ်ကောင်းမှုန့်များ၊ ချော့ကလက်များ နှင့် နာနတ်သီးများ အစရှိသည့် စားစရာများကို ဖိလစ်ပိုင်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ဖိလစ်ပိုင်တွင် နီဂရိုးကျွန်းများကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အုပ်ချုပ်ရန်အတွက် ပထမဆုံး ကမ္ဘာပတ် ရွက်လွှင့်ရာမှ ကျန်ရစ်သူ ဆီဘက်စတိန်း အယ်လ်ကာနို နှင့် ၎င်း၏ သင်္ဘောသားများ၊ သူတို့၏ မျိုးဆက်များကို အခွင့်အာဏာ အပ်နှင်းခဲ့သည်။ မြို့သစ်များကိုလည်း တည်ထောင်ခဲ့ပြီး<ref name="JoaquinPhilBecoming" /> ကက်သလစ် သာသနာပြုများမှ အနိမ့်ပိုင်းတွင် နေထိုင်သူများကို ခရစ်ယာန်ဘာသာသို့ သွတ်သွင်းခဲ့သည်။ <ref>Russell, S.D. (1999) {{cite news |url = http://www.seasite.niu.edu/crossroads/russell/christianity.htm |title = Christianity in the Philippines |accessdate = April 2, 2013}}</ref> သူတို့သည် ဘာရော့ငလျင် ဗိသုကာ စတိုင်လ် တည်ဆောက်ထားသော စာသင်ကျောင်းများ၊ တက္ကသိုလ် တစ်ခု၊ ဆေးရုံများနှင့် ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများကိုလည်း တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref>[http://www.aenet.org/manila-expo/page16.htm "The City of God: Churches, Convents and Monasteries"]. Discovering Philippines. Retrieved on July 6, 2011.</ref> သူတို့၏ မြို့ရွာများကို ကာကွယ်ရန်အတွက် စပိန်တို့သည် ပရယ်ဆီဒီယိုဟု ခေါ်သော စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ခံတပ်များကို ကျွန်းစုများ အနှံ့ တည်ဆောက်၍ တပ်စွဲခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=http://filipinokastila.tripod.com/fort.html/|title=Fortress of Empire|author=Rene Javellana, S.J. |date=1997}}</ref> စပိန်တို့သည် ၁၈၆၃ ခုနှစ်တွင် အစိုးရကျောင်းများတွင် အခမဲ့ ပညာသင်ကြားခွင့် အမိန့်ထုတ်ခဲ့သည်။ <ref>{{harvnb|Dolan|1991}}, [http://countrystudies.us/philippines/53.htm Education].</ref> ကျွန်စနစ်ကိုလည်း ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ ထိုပေါ်လစီများကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေမှာ အဆမတန် တိုးပွားလာခဲ့သည်။<ref name="Gonzalez93">{{cite web |url=http://www.populstat.info/Asia/philippc.htm |title=The Philippines: historical demographic data of the whole country |accessdate=July 19, 2003 |first=Jan |last=Lahmeyer |year=1996 |archivedate=3 March 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303214300/http://www.populstat.info/Asia/philippc.htm }}</ref><ref>{{cite web |url=http://1898.mforos.com/1026829/7262657-censos-de-cuba-puerto-rico-filipinas-y-espana-estudio-de-su-relacion/ |title=Censos de Cúba, Puerto Rico, Filipinas y España. Estudio de su relación |accessdate=December 12, 2010 |publisher=Voz de Galicia |year=1898 }}</ref>
[[File:Landing Balanguingui.jpg|thumb|left|စပိန်ပန်းချီဆရာ အန်တိုနီယို ဘရူဂါဒါ ရေးဆွဲထားသော စပိန်တို့ စူလူးသို့ စူးစမ်းရှာဖွေ ရောက်ရှိခြင်း ပန်းချီကား]]
စပိန်တို့ အုပ်ချုပ်နေစဉ် ကာလအတွင်း ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအတွင်းမှ ဒေသခံတို့၏ ပုန်ကန်မှုများစွာကို ရင်ဆိုင်နှိမ်နင်းခဲ့ရသည်။ ထို့အပြင် ပြင်ပရှိ တရုတ်နှင့် ဂျပန် ပင်လယ်ဓားပြများ၊ ဒတ်ချ်၊ အင်္ဂလိပ်၊ ပေါ်တူဂီ နှင့် အရှေ့တောင်အာရှမှ မွတ်ဆလင်တို့၏ စစ်ရေး အရ စိန်ခေါ်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံကို ဂျပန်မှ အင်ဒိုနီးရှား အထိ လခြမ်းပုံစံ ဝိုင်းရံတိုက်ခိုက်သည်နှင့် ကြုံရသော်လည်း ထိုသို့ လာရောက်တိုက်ခိုက်သူများကို တိုက်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ စပိန်တို့ အုပ်ချုပ်စဉ်အတွင်း ဖိလစ်ပိုင်ကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် အရင်းအနှီးကြီးမားစွာ ပေးဆပ်ခဲ့ရသည်။ ၁၇ ရာစုအတွင်း အနောက်ဘက်မှ ဒတ်ချ်တို့နှင့် ကာလ ကြာရှည်စွာ စစ်ဖြစ်ပွားခြင်း နှင့် အတူ တောင်ဘက်မှ မွတ်ဆလင်တို့နှင့် ကြိုကြားကြိုကြား ဆိုသကဲ့သို့ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားခြင်း နှင့် မြောက်ဘက်မှ ဂျပန်-တရုတ်တို့၏ ဝိုကိုး ပင်လယ်ဓားပြများကို တိုက်ခိုက်နေရခြင်းတို့ကြောင့် ကိုလိုနီဘဏ္ဍာများမှာ ဒေဝါလီခံရလု နီးနီး ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ <ref>{{Harvnb|Dolan|1991}}, [http://countrystudies.us/philippines/4.htm The Early Spanish Period].</ref> ထို့အပြင် အမြဲလိုလို စစ်ဖြစ်နေရခြင်းကြောင့် မက္ကဆီကို နှင့်<ref>"In Governor Anda y Salazar’s opinion, an important part of the problem of vagrancy was the fact that Mexicans and Spanish disbanded after finishing their military or prison terms "all over the islands, even the most distant, looking for subsistence."" ~CSIC riel 208 leg.14</ref>ပီရူး မှ စေလွှတ်လိုက်ပြီး ဖိလစ်ပိုင်တွင် အခြေစိုက်သော စပိန်စစ်သားများ အများအပြား တပ်ပြေးခြင်းနှင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ ရသည်။ <ref>Garcıa de los Arcos, "Grupos etnicos," ´ 65–66</ref><ref>CSIC ser. Consultas riel 301 leg.8 (1794)</ref> ထို့အတွက်ကြောင့် စစ်သားအဖြစ်နှင့် အသင့်လျှော်ဆုံးနှင့် အသန်မာဆုံး သူများသာ စစ်မှုထမ်းရန် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ထွက်ပြေးခြင်းမှာ ကျွန်းစုများ အနှံ့ စစ်ပွဲများ တိုက်ခိုက်ရန်နှင့် အခြားနေရာများတွင် ခံတပ်များနှင့် အများပြည်သူသုံး အခြေခံအဆောက်အအုံများ ဆောက်လုပ်ရန် စပိန်တို့မှ ငှားရမ်းထားသော ဒေသခံ ဖိလစ်ပိုင် စစ်သူရဲများနှင့် အလုပ်သမားများ ကြားတွင်လည်း ကြုံတွေ့ရသည်။ စစ်ပွဲများ ဆက်တိုက် တိုက်နေရခြင်း၊ လခမရခြင်း၊ နေရာပြောင်းနေရခြင်းနှင့် ငတ်မွတ်ခြင်း စသော အခြေအနေများကို ပြင်းထန်စွာ ရင်ဆိုင်နေရသဖြင့် လက်တင်အမေရိကမှ ပို့လွှတ်လိုက်သော စစ်သားများနှင့် ဒေသအတွင်း ရှာဖွေခန့်အပ်ထားသော စစ်သူရဲများနှင့် အလုပ်သမားများမှာ သေဆုံးခြင်း သို့မဟုတ် ကစဉ့်ကလျား တပ်ပျက်၍ ဥပဒေမရှိသော ကျေးလက်ဒေသရှိ ပုန်ကန်သူ ဒေသခံများ အကြား ခြေသလုံးအိမ်တိုင် အဖြစ်နေထိုင်ကြခြင်း တို့ ဖြစ်ခဲ့ကြပြီး အိန္ဒိယမှ ကျွန်ပြုခံထားရသော ကျွန်များနှင့်<ref>The Diversity and Reach of the Manila Slave Market Page 36</ref> နီဂရီတို့ ခြေသလုံးအိမ်တိုင် လှည့်လည်သွားလာနေကြသူများမှာ ဗလက္ကာယပြုခြင်း သို့မဟုတ် ပြည်တန်ဆာလုပ်ငန်းမှ တဆင့် ,<ref>"The descendants of Mexican mestizos and native Filipinos were numerous but unaccounted for because they were mostly the result of informal liasons." ~Garcia de los Arcos, Forzados, 238</ref> သွေးနှောသွားကြပြီး မြို့များနှင့် မြို့ကြီးများတွင် စပိန်တို့ အပြင်းအထန် ကြိုးစားထိန်းသိမ်း ထားခဲ့ရသော လူမျိုးရေး ခွဲခြားမှုမှာ နောက်တစ်ဆင့် ထပ်မံ ဝေဝါးသွားခဲ့ရသည်။.<ref name="ReferenceC">Tomás de Comyn, general manager of the Compañia Real de Filipinas, in 1810 estimated that out of a total population of 2,515,406, "the European Spaniards, and Spanish creoles and mestizos do not exceed 4,000 persons of both sexes and all ages, and the distinct castes or modifications known in America under the name of mulatto, quarteroons, etc., although found in the Philippine Islands, are generally confounded in the three classes of pure Indians, Chinese mestizos and Chinese." In other words, the Mexicans who had arrived in the previous century had so intermingled with the local population that distinctions of origin had been forgotten by the 19th century. The Mexicans who came with Legázpi and aboard succeeding vessels had blended with the local residents so well that their country of origin had been erased from memory.</ref>ထိုအခြေအနေများကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်ကို အုပ်ချုပ်ရန် အခက်အခဲများ ပိုမို တိုးပွားလာခဲ့ရသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် မနီလာကို အပိုင်စားရသော တော်ဝင်မြို့စားမှ စပိန် ဒုတိယမြောက် ချားလ်ဘုရင်ထံ စာရေးပြီး ထိုကိုလိုနီကို စွန့်လွှတ်ရန် အကြံပေးခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်ကို အခြေစိုက်၍ အရှေ့ဖျားဒေသကို ခရစ်ယာန်အဖြစ်ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားမည်ဆိုသော ဘာသာရေး နှင့် သာသာနာပြုရေးဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်များက ထိုအကြံပေးချက်ကို အောင်မြင်စွာ ဆန့်ကျင်နိုင်ခဲ့သည်။<ref>Blair, E., Robertson, J., & Bourne, E. (1903). The Philippine islands, 1493–1803 : explorations by early navigators, descriptions of the islands and their peoples, their history and records of the Catholic missions, as related in contemporaneous books and manuscripts, showing the political, economic, commercial and religious conditions of those islands from their earliest relations with European nations to the beginning of the nineteenth century. Cleveland, Ohio.</ref>အကျိုးအမြတ်မရသော စစ်ကြောင့် ပျက်စီးနေသော ဖိလစ်ပိုင်ကိုလိုနီမှာ စပိန်ဘုရင်မှ ထောက်ပံ့ပြီး တစ်ခါတစ်ရံ နယူးစပိန် (မက္ကဆီကို) ဘုရင်ခံထံမှ ရရှိသော အခွန်အခများနှင့် အမြတ်အစွန်းများမှ ရရှိသော ထောက်ပံ့ငွေများကြောင့် ဆက်လက်ရှင်သန်ခဲ့ပြီး ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံ ပိုတိုဆီရှိ မီတား ခေါ် အဓ္ဓမ ခိုင်းစေမှု စနစ်ဖြင့် ရာပေါင်းထောင်ပေါင်းများစွာသော အင်ကာလူမျိုးတို့၏ အသက်များကို ရင်း၍ သတ္တုတွင်းများမှ စုဆောင်းတူးဖော် ရရှိခဲ့သော ငွေသားတန်ချိန် ၇၅ တန်ကို နှစ်စဉ် ပို့ပေးခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Cole|first=Jeffrey A.|title=The Potosí mita, 1573–1700 : compulsory Indian labor in the Andes|year=1985|publisher=Stanford University Press|location=Stanford, Calif.|isbn=978-0804712569|pages=20}}</ref> သို့သော်လည်း ပြန်မရနိုင်သော လူ့အသက်များကို ရင်း၍ တူးဖော်ခဲ့ရပြီး အဖိုးတန် သတ္တုများ ဖြစ်သဖြင့် တူးဖော်ရရှိရန် အကန့်အသတ်ရှိသော ငွေသတ္တုများမှာ ကျွန်းစုနေရာ အနှံ့အပြားရှိ ခံတပ်များတွင် တပ်စွဲထားပြီး အစဉ်တစိုက် ကျူးကျော်မှုများကို ရင်ဆိုင်နေရသည့် ငတ်မွတ်နေသော သို့မဟုတ် သေလုမျောပါး ဖြစ်နေသော စပိန်၊ မက္ကဆီကို၊ ပီရူး နှင့် ဖိလစ်ပိုင် စစ်သားများထံသို့ အနည်းငယ်မျှသာ ရောက်ရှိပြီး မနီလာရှိ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ၊ အာရပ်နှင့် မလေးကုန်သည်များမှ စပိန်လူမျိုးများအား ၎င်းတို့၏ အဖိုးတန်သတ္တုများကို ပိုးထည်များ၊ ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များ၊ ပုလဲများ နှင့် အမွှေးနံ့သာများ အစရှိသည်တို့နှင့် လဲလှယ် ရောင်းချခြင်းဖြင့် ကုန်ဆုံး သွားခဲ့သည်။ ထိုကုန်ပစ္စည်းများမှာ စိုက်ပျိုးခြင်း၊ ထုတ်လုပ်ခြင်းဖြင့် ရရှိနိုင်သော်လည်း အမေရိကန်တို့၏ ငွေသတ္တုများမှာမူ တူးဖော်ရာတွင် အကန့်အသတ်ဖြင့်သာ ရနိုင်သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် မနီလာရှိ နှစ် ၂၀၀ သက်တမ်းရှိသော ခံတပ်များမှာ အစောပိုင်း စပိန်ကိုလိုနီနယ်ချဲ့များ တည်ဆောက်ခဲ့သည်အတိုင်းသာ ရှိနေပြီး များစွာ တိုးတက်ပြောင်းလဲမှု မရှိခဲ့ပေ။<ref name=tracy1995p12p55>{{Harvnb|Tracy|1995|pp=12, 55}}</ref> ထို့အတွက်ကြောင့် မနီလာသို့ ဗြိတိသျှတို့ ခဏမျှ သိမ်းယူနိုင်ရန် အခြေအနေ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။
ဗြိတိသျှတို့သည် [[ခုနစ်နှစ်စစ်]] ၏ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် ၁၇၆၂ မှ ၁၇၆၄ အထိ မနီလာကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဗြိတိသျှတို့သည် ၎င်းတို့၏ အောင်မြင်မှုကို မနီလာ အပြင်ဘက်သို့ ဆက်လက်ချဲ့ထွင်နိုင်ခြင်း မရှိသဖြင့် စိတ်ပျက်လက်ပျက် ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ၁၇၆၃ ပါရီစာချုပ်အရ စပိန်တို့ ပြန်လည် အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ <ref name=Agoncillo /><ref name=Halili>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA119 |title=Philippine History |last=Halili |first=Maria Christine N. |publisher=Rex Bookstore |year=2004 |pages=119–120 |isbn=978-971-23-3934-9 }}</ref><ref name=DeBorja>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=xXpiujH2uOwC&pg=PA81 |title=Basques in the Philippines |last=de Borja |first=Marciano R. |publisher=University of Nevada Press |year=2005 |pages=81–83 |isbn=978-0-87417-590-5 }}</ref> စပိန်-မိုရို စစ်ပွဲမှာ နှစ်ရာပေါင်းများစွာ ကြာမြင့်ခဲ့သည်။ ၁၉ ရာစု၏ နောက်ဆုံး တစ်စိတ်တွင် စပိန်တို့သည် မင်ဒါနောင်း၏ အစိတ်အပိုင်းများကို အောင်မြင်သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပြီး ဆူလူး စူလတန်ပြည်မှ မိုရို မွတ်စလင်တို့မှာ စပိန်တို့၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုခဲ့ရသည်။
[[File:Katipuneros.jpg|thumb|ကာတီပူနီရိုဟု သိကြသော ဖိလစ်ပိုင် တော်လှန်ရေးသမားများ၏ ဓာတ်ပုံ]]
၁၉ ရာစုတွင် ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ ဆိပ်ကမ်းများမှာ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေး အတွက် စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင် လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် အပြောင်းအလဲများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ယခင်က အိုင်ဘေးရီးယန်းကျွန်းဆွယ်တွင် မွေးဖွားသော စပိန်များသာ ကြီးစိုးထားသည့် အစိုးရ ရာထူးများကို ချမ်းသာကြွယ်ဝလာကြသော ဖိလစ်ပိုင်တွင် မွေးဖွားသော စပိန်လူမျိုးများ (ခရီရိုလော့စ်) <ref>{{cite journal |url=http://www.gutenberg.org/files/38269/38269-h/38269-h.htm#pb139 |title=A History of the Philippines |last=Barrows |first=David |year=2014 |volume=1 |page=179 |quote=Within the walls, there were some six hundred houses of a private nature, most of them built of stone and tile, and an equal number outside in the suburbs, or ''{{lang|es|arrabales}}'', all occupied by Spaniards (''{{lang|es|todos son vivienda y poblacion de los Españoles}}''). This gives some twelve hundred Spanish families or establishments, exclusive of the religious, who in Manila numbered at least one hundred and fifty, the garrison, at certain times, about four hundred trained Spanish soldiers who had seen service in Holland and the Low Countries, and the official classes.}}</ref> နှင့် ကပြားများ (မက်စတီဇော့စ်) တို့ အပြင် စပိန်အမေရိကန် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများ လျှောက်ထားရယူနိုင်လာကြသည်။ ဖိလစ်ပိုင်တွင် မွေးဖွားသော မာဆယ်လို အက်ဇ်ကာရာဂါ ပါလ်မယ်ရိုသည် ကြယ်သုံးပွင့်အဆင့် ဗိုလ်ချုပ် ရာထူးဖြင့် တော်လှန်ရေးသမားများမှ ဖြုတ်ချခဲ့သော ဘော်ဘွန်း မင်းဆက်အား နန်းပြန်တင်ပေးနိုင်ခဲ့သဖြင့် သူရဲကောင်း တစ်ယောက် ဖြစ်လာခဲ့ပြီး စပိန်-ဖိလစ်ပိုင်တို့ အထွဋ်အထိပ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ သူသည် နောက်ဆုံးတွင် စပိန်အင်ပိုင်ယာ၏ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သူကောင်းမျိုးနွယ်ရာထူးများအတွင် အထူးဂုဏ်ရှိသည်ဟု သတ်မှတ်ခြင်းခံရသော<ref name="Manila, My Manila">{{cite book|author=Joaquin, Nick|title=Manila, My Manila|publisher=Vera-Reyes, Inc.|year=1990|isbn=|pages=|url=}}</ref> အော်ဒါအော့ဖ် ဂိုးလ်ဒင်းဖလိ ၏ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ချီးမြှင့်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ သို့သော်လည်း ကျွန်းများအတွင်း သူပုန်ထရန် နှင့် လွတ်လပ်ရေး အတွက် အကြံအစည်များ စတင်ပျံ့နှံ့လာခဲ့သည်။ လက်တင်အမေရိကသားများ <ref>"Officers in the army of the Philippines were almost totally composed of Americans," observed the Spanish historian José Montero y Vidal. "They received in great disgust the arrival of peninsular officers as reinforcements, partly because they supposed they would be shoved aside in the promotions and partly because of racial antagonisms."</ref> နှင့် ခရီရိုလော့စ်များမှာ စပိန်ဖိလစ်ပိုင် စစ်တပ်အတွင်း အရာရှိများ ဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း လက်တင်အမေရိကန် လွတ်လပ်ရေး စစ်ပွဲများကြောင့် သူတို့၏ သစ္စာရှိမှုကို သံသယဝင်လာခဲ့ပြီး သူတို့၏ နေရာတွင် စပိန်တွင် မွေးဖွားသော အရာရှိများဖြင့် အစားထိုး လာခဲ့သည်။ ထိုစပိန်ဖွား အရာရှိများမှာ သူတို့ တာဝန်ပေးအပ်ခြင်းခံရသည့် ပြည်သူများအပေါ်တွင် အာရုံ စူးစိုက်မှု နည်းပါးပြီး စပိန်သို့ မပြန်မီ ၎င်းတို့ဘာသာ ချမ်းသာကြွယ်ဝစေရန် အတွက်သာ ဆန္ဒရှိကြသည့် ဒေသခံများ၏ အကျိုးထက် စပိန်နိုင်ငံ၏ အကျိုးကိုသာ လိုလားသော ခေါင်းပုံဖြတ်သူများသာ အများစု ဖြစ်ကြသည်။ ခရီရိုလို နှင့် လာတီနိုတို့မှာ သူတို့၏ မြေကို ချစ်သောစိတ်နှင့် သူတို့၏ ပြည်သူများ ဒုက္ခရောက်နေသည်ကို မြင်ရခြင်းကြောင့် အုံကြွလာကြပြီး သူတို့၏ လူမျိုးကြောင့်နှင့် အမိမြေကို မမှိတ်မသုံ သစ္စာရှိမှုကြောင့်တို့သာ ခန့်အပ်ထားခြင်းခံထားရသော ခေါင်းပုံဖြတ်သူ ကျွန်းဆွယ်သားတို့အပေါ် အမုန်းမီးများ ကြီးထွားလာခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်တွင် မွေးဖွားပြီး ပိုမိုချမ်းသာသော စပိန်တွင် အလွန်အောင်မြင်ကျော်ကြားမှု ရခဲ့သော်လည်း ဆင်းရဲသော ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွင်သာ ပြန်လည် အမှုထမ်းခဲ့သော စစ်သား အန်ဒရေ နိုဗာလက် ၏ ပုန်ကန်ထကြွမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၎င်းအား ဒေသခံ စစ်သားများက ထောက်ခံကြသလို ယခင်က ဖိလစ်ပိုင် စပိန်တပ်မတော်တွင် အမှုထမ်းခဲ့သော အရာရှိများဖြစ်ပြီး ယခုအခါ လွတ်လပ်သော နိုင်ငံများဖြစ်သည့် မက္ကဆီကို၊ ကိုလံဘီယာ၊ ဗင်နီဇွဲလား၊ ပီရူး၊ ချီလီ၊ အာဂျင်တီးနား နှင့် ကော့စတာရီကာ နိုင်ငံတို့တွင် နေထိုင်ကြသောသူများကလည်း ထောက်ခံခဲ့သည်။<ref>Garcia de los Arcos has noted that the Regiment of the King, which had absorbed a large percentage of Mexican recruits and deportees between the 1770s and 1811, became the bastion of discontent supporting the Novales mutiny. ~Garcia de los Arcos, “Criollismo y conflictividad en Filipinas a principios del siglo XIX,” in El lejano Oriente espanol: Filipinas ( ˜ Siglo XIX). Actas, ed. Paulino Castaneda ˜ Delgado and Antonio Garcia-Abasolo Gonzalez (Seville: Catedra General Casta ´ nos, ˜
1997), 586.</ref> ထိုပုန်ကန်မှုသည် ရက်စက်စွာ နှိမ်နင်းခံခဲ့ရသော်လည်း ၎င်းသည် ဖိလစ်ပိုင်တော်လှန်ရေး၏ အစဖြစ်သော ကာဗိုက်သူပုန်ထမှုအတွက် အကြို နိမိတ်ပြခဲ့သည်။ <ref name=Agoncillo /><ref name="Cavite Mutiny">Nuguid, Nati. (1972). [http://stuartxchange.com/CaviteMutiny.html "The Cavite Mutiny"]. in Mary R. Tagle. ''12 Events that Have Influenced Philippine History''. [Manila]: National Media Production Center. Retrieved December 20, 2009 from [http://stuartxchange.com/ StuartXchange Website].</ref><ref name="ReferenceB">[[Nick Joaquin|Joaquin, Nick]]. ''A Question of Heroes''.</ref><ref name=RichardsonBonifacio>{{cite web |url=http://kasaysayan-kkk.info/docs.ab.240497.jn.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115200707/http://kasaysayan-kkk.info/docs.ab.240497.jn.htm|archivedate=January 15, 2013|title=Andrés Bonifacio Letter to Julio Nakpil, April 24, 1897 |website=Documents of the Katipunan |author=Richardson, Jim |date=January 2006 |accessdate=December 19, 2009}}</ref>
[[File:Theodora alonzo quintos.jpg|thumb|209x209px|တီယိုဒိုရာ အလွန်ဆို ရီယာလွန်ဒါ]]
အာဇာနည် ကက်သလစ်ရဟန်း ၃ ပါး ဖြစ်သော မာရီယာနို ဂိုမက်ဇ်၊ ယိုဆေး ဘားဂို့စ် နှင့် ဂျာဆင်တို ဇာမိုရာ (ဂွန်ဘာဇာ ဟု စုပေါင်း၍ သိကြသည်။) တို့အား ပုန်ကန်ရန်လှုံ့ဆော်မှုဖြင့် ကိုလိုနီ အာဏာပိုင်များက စွပ်စွဲ ကွပ်မျက်ခဲ့ပြီးနောက် ၁၈၇၂ တွင် တော်လှန်ရေး စိတ်ဓာတ်များ နိုးကြားလာခဲ့ကြသည်။ <ref name="Cavite Mutiny" /><ref name="ReferenceB" /> ထို့အတွက်ကြောင့် စပိန်တွင် မာဆယ်လို အိတ်ချ် ဒယ် ပီလာ၊ ယိုဆေး ရိုင်ဇယ် နှင့် မာရီယာနိုပေါင့်စ် တို့ ဦးဆောင်လှုပ်ရှားသော ဝါဒဖြန့် လှုပ်ရှားမှု ဖြစ်ပေါ်ရန် တွန်းအားပေးခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်တွင် နိုင်ငံရေး အပြောင်းအလဲ ဖြစ်ရန် လှုပ်ရှားခဲ့ကြသည်။ ရိုင်ဇယ်သည် အကြမ်းဖက် တော်လှန်ရေးကို ဆန့်ကျန်ပြီး ငြိမ်းချမ်းစွာ ပြောင်းလဲရေးအတွက် နှိုးဆော်ခဲ့သော်လည်း သူ့အား ၁၈၉၆ ဒီဇင်ဘာ ၃၀ တွင် ပုန်ကန်မှုဖြင့် ကွပ်မျက်ခဲ့သည်။ သူသည် ကျူးဘားတော်လှန်ရေး အတွင်း စပိန်တို့ဘက်မှ ဆရာဝန် အဖြစ် ပါဝင်ကူညီပေးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ စပိန်တို့သည် အကြမ်းဖက်တော်လှန်ရေးအား ဆန့်ကျင်သော သူရဲကောင်းအား သတ်ဖြတ်ပစ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် စိတ်အားထက်သန်သော သစ္စာခံများကို အစွန်းရောက်သူပုန်များ အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးခဲ့သလိုပင် ဖြစ်သည်။<ref name="ReferenceA1">{{cite book |last=Ocampo |first=Ambeth |author-link=Ambeth Ocampo |title=Rizal Without the Overcoat |place=Pasig City |publisher=Anvil Publishing, Inc. |year=1999 |edition=Expanded |isbn=978-971-27-0920-3|title-link=Rizal Without the Overcoat }}</ref> ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအတွက် အတိုက်အခံများနှင့် ကြုံရသဖြင့် စပိန်တို့ထံမှ လွတ်လပ်ရေးကို လက်နက်ကိုင် တိုက်ယူရန် အတွက် အန်ဒရေ ဘိုနီဖာရှိုသည် ၁၈၉၂တွင် စစ်သွေးကြွ မြေအောက်အဖွဲ့ဖြစ်သော ကာတီပူနန်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ <ref name=RichardsonBonifacio />
ဘိုနီဖာရှိုနှင့် ကာတီပူနန်တို့သည် ၁၈၉၆တွင် ဖိလစ်ပိုင်တော်လှန်ရေးကို စတင်ခဲ့သည်။ ကာတီပူနန်၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော ကာဗိုက်နယ်မှ မက်ဂ်ဒါလို အဖွဲ့သည် ဘိုနီဖာရှို၏ တော်လှန်ရေး ခေါင်းဆောင် ရာထူးနေရာကို စိန်ခေါ်ခဲ့ပြီး အယ်မလီယို အာဂွီနယ်လ်ဒိုက ထိုနေရာကို လွှဲပြောင်းရယူခဲ့သည်။ ၁၈၉၈ တွင် ကျူးဘား၌ စပိန်-အမေရိကန် စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ဖိလစ်ပိုင်သို့ ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ အာဂွီနယ်လ်ဒိုသည်ကာဗိုက်နယ် ကာဝစ်မှ ၁၈၉၈ ဇွန်လ ၁၂ ရက်တွင် စပိန်တို့ထံမှ လွတ်လပ်ရေး ကြေညာခဲ့ပြီး ပထမဆုံး ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတနိုင်ငံတော်ကို နောက်တစ်နှစ်တွင် ဘာရာဆိုအင် ဘုရားကျောင်း၌ တည်ထောင်ခဲ့သည်။<ref name=Agoncillo />
====အမေရိကန် အုပ်စိုးစဉ် ကာလ====
[[File:Battle of Paceo.jpg|thumb|ဖိလစ်ပိုင်-အမေရိကန်စစ်ပွဲအတွင်း ပါစီယို တိုက်ပွဲကို ပုံဖော်ထားသော ပန်းချီကား]]
စပိန်-အမေရိကန် စစ်ပွဲတွင် အမေရိကန်တို့ အောင်မြင်ခဲ့သဖြင့် စပိန်တို့သည် ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းများကို ပျူရီတိုရီကို နှင့် ဂူအမ်ကျွန်းတို့နှင့် အတူ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုသို့ လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ရသည်။<ref>{{Cite journal|last1=Halstead|first1=M|title=The Story of the Philippines|journal=Nature|volume=70|issue=1811|pages=248–249|date=1898|bibcode=1904Natur..70..248T|doi=10.1038/070248a0}}</ref>၁၈၉၈ ပါရီ စာချုပ်အရ စပိန်တိုအား အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၂၀ ကို လျော်ကြေး အဖြစ် ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့သည်။<ref>Price, Michael G. (2002). Foreword. In A.B. Feuer, [https://books.google.com/books?id=f-2Qef1JSjsC&printsec=frontcover ''America at War: the Philippines, 1898–1913''] (pp. xiii–xvi). Westport, Connecticut: Greenwood. {{ISBN|0-275-96821-9}}.</ref> အမေရိကန်တို့သည် ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခါစ တိုင်းပြည်သစ် ဖြစ်သည့် ပထမ ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတနိုင်ငံတော်ကို အသိအမှတ်မပြုကြောင်း ပိုမိုထင်ရှားလာသည့် အခါတွင် ဖိလစ်ပိုင်-အမေရိကန်စစ်ပွဲ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ခွဲထွက်သွားသော ကန်တိုနယ် နီဂရိုး သမ္မတနိုင်ငံမှ သမ္မတ အန်နီစီတို လက်ဆန်၏ ဖိတ်ကြားမှုကို ရရှိပြီးနောက် ဗိုလ်မှူးချုပ် ဂျိမ်း အက်ဖ် စမစ်သည် ဘာကိုလော့ သို့ ၁၈၉၉ ခုနှစ် မတ်လ ၄ ရက်တွင် စစ်ရေးဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး အဖြစ် ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။<ref>{{cite book |last=Linn |first=Brian McAllister |title=The Philippine War, 1899–1902 |url=https://books.google.com/books?id=PSJGPgAACAAJ |year=2000 |publisher=University Press of Kansas |isbn=978-0-7006-1225-3|pages=75–76}}</ref> စစ်ပွဲကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်ပြည်သူ ၂၀၀,၀၀၀ အနည်းဆုံး သေဆုံးခဲ့ရပြီး အများအားဖြင့် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းနှင့် ရောဂါဘယတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite book|last=Burdeos|first=Ray L.|title=Filipinos in the U.S. Navy & Coast Guard During the Vietnam War|url=https://books.google.com/books?id=tN__4jLTnd8C|year=2008|publisher=AuthorHouse|isbn=978-1-4343-6141-7|ref=harv|page=14}}</ref>
ပထမ ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတနိုင်ငံတော် စစ်ရှုံးခဲ့ပြီးနောက် ကျွန်းစုများကို အမေရိကန် ကျွန်းစုအစိုးရမှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ <ref name=Gates>{{cite book |author=Gates, John M. |chapterurl=http://www3.wooster.edu/history/jgates/book-ch3.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100805061319/http://www3.wooster.edu/history/jgates/book-ch3.html|archivedate=August 5, 2010|title=The U.S. Army and Irregular Warfare |chapter=The Pacification of the Philippines |date=November 2002 |accessdate=February 20, 2010}}</ref> အမေရိကန်တို့သည် အခြားသော ပုန်ကန်ထကြွသော ပြည်နယ်များကို ဆက်လက်နှိမ်နင်းခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် ဆုတ်ယုတ်လာသော ဆူလူးစူလတန်ပြည် အပါအဝင် ပုန်ကန်ထကြွသော တာဂါးလော့ သမ္မတနိုင်ငံနှင့် မင်ဒါနောင်းရှိ ဇမ်ဘိုယမ်ဂါ သမ္မတနိုင်ငံတို့ ဖြစ်သည်။ <ref name=Bates>{{cite web|url=http://www.philippineupdate.com/Bates.htm|title=The Bates Treaty|first=Madge|last=Kho|publisher=PhilippineUpdate.com|accessdate=December 2, 2007}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.zamboanga.com/history/republic_of_zamboanga.html |title=History of The Republic of Zamboanga (May 1899 – March 1903) |date=July 18, 2009|publisher=Zamboanga.com|location=Zamboanga City, Philippines|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101201023553/http://zamboanga.com/history/republic_of_zamboanga.html |archivedate=December 1, 2010 |dead-url=no |accessdate=August 13, 2010}}</ref> ထိုအချိန်ကာလ အတွင်း ဖိလစ်ပိုင်၏ ယဉ်ကျေးမှု ပြန်လည်ထွန်းကားလာခဲ့ပြီး ရုပ်ရှင်နယ်ပယ် နှင့် စာပေနယ်ပယ်တို့မှာ တိုးတက်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://boxofficemojo.com/intl/philippines/yearly/|title=2014 Philippines Yearly Box Office Results|website=boxofficemojo.com}}</ref><ref name="books.google.com">Armes, Roy. [https://books.google.com/books?id=qFDnqIwdr8EC&printsec=frontcover&dq=intitle:Third+intitle:World+intitle:film+intitle:making+intitle:and+intitle:the+intitle:west&hl=en&ei=tXsrTdbEB4H88AbOltD3AQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false "Third World Film Making and the West"], p.152. University of California Press, 1987. Retrieved on January 9, 2011.</ref><ref>[http://su.diva-portal.org/smash/get/diva2:200615/FULLTEXT01.pdf "The Role of José Nepomuceno in the Philippine Society: What language did his silent film speaks?"]. Stockholm University Publications. Retrieved on January 28, 2014.</ref> ဒန်နီယယ် ဘန်းဟန်မှ မနီလာအား ခေတ်သစ်မြို့တော် တစ်ခု အဖြစ်ပြောင်းလဲပေးမည့် ဗိသုကာ အစီအမံကို ရေးဆွဲခဲ့သည်။<ref>Moore, Charles (1921). [https://books.google.com/books?id=aR7iAAAAMAAJ&pg=PA162 "Daniel H. Burnham: Planner of Cities"]. Houghton Mifflin and Co., Boston and New York.</ref> ၁၉၃၅ တွင် ဖိလစ်ပိုင် အား ဓနသဟာယနိုင်ငံ အဆင့် သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး မန်နျူရယ်ကွီဇုန်မှာ သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သူသည် အမျိုးသား ဘာသာစကားကို သတ်မှတ်ပေးခဲ့ပြီး အမျိုးသမီးများ မဲပေးခွင့်နှင့် မြေယာပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတို့ကို စတင်မိတ်ဆက်ပေးခဲ့သည်။<ref name="ReferenceA2">Molina, Antonio.'' The Philippines: Through the centuries''. Manila: University of Sto. Tomas Cooperative, 1961. Print.</ref><ref name="Manapat, Carlos 2010">Manapat, Carlos, et al.'' Economics, Taxation, and Agrarian Reform''. Quezon City: C&E Pub., 2010.Print.</ref>
====ဂျပန် အုပ်စိုးစဉ် ကာလ====
[[File:Douglas MacArthur lands Leyte1.jpg|thumb|၁၉၄၄ အောက်တိုဘာ ၂၀ လေးတဲ တိုက်ပွဲအတွင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဒေါက်ဂလပ် မက်အာသာ ကမ်းတက်လာစဉ်]]
နောက်ဆယ်စုနှစ်အတွင်း ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ လွတ်လပ်ရေး အရယူမည့် အကြံမှာ ဂျပန်အင်ပိုင်ယာ၏ ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ပျက်စီးခဲ့ရသည်။ ဂျပန်တို့က ယိုဆေး ပီ လော်ရယ် ဦးဆောင်သော ရုပ်သေးအစိုးရဖြင့် ဒုတိယ ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတနိုင်ငံအား ဂျပန်၏ လက်အောက်ခံနိုင်ငံ အဖြစ် ထူထောင်ခဲ့သည်။ စစ်ပွဲကာလအတွင်း ဂျပန်တို့မှ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ဘာတာအန်း သေမင်းတမန် ချီတက်ခြင်း နှင့် မနီလာစစ်ပွဲ အထွဋ်အထိပ် ရောက်ချိန်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော မနီလာ အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုတို့ကဲ့သို့သော စစ်ရာဇဝတ်မှုများကိုလည်း ကျူးလွန်ခဲ့သည်။ <ref>White, Matthew. [http://users.erols.com/mwhite28/battles.htm#Manila "Death Tolls for the Man-made Megadeaths of the 20th Century"]. Retrieved August 1, 2007.</ref> ၁၉၄၄တွင် ကွီဇုန်သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ပြည်ပြေးအဖြစ် တိမ်းရှောင်ရင်း ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီး ဆာဂျီယို အိုစမီနာက ၎င်း၏ နေရာအား ဆက်ခံခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် မဟာမိတ်တပ်များသည် ဖိလစ်ပိုင် ကျွန်းစုအတွင်း ကျွန်းတစ်ခုမှ တစ်ခုသို့ ကူးပြောင်းခြင်း နည်းဗျူဟာကို ကျင့်သုံးခဲ့ပြီး ဂျပန်နေမဝင် အင်ပါယာမှ အောင်နိုင်ထားခဲ့သော နယ်မြေများကို ပြန်လည် ရယူနိုင်ခဲ့သည်။
၁၉၄၂ ခုနှစ် အလယ်ပိုင်းမှ ၁၉၄၄ ခုနှစ် အလယ်ပိုင်း အထိ ဖိလစ်ပိုင် ပြောက်ကျားတော်လှန်မှု<ref name="McAAE">{{cite web |url=https://www.pbs.org/wgbh/amex/macarthur/sfeature/bataan_guerrilla.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170128153210/https://www.pbs.org/wgbh/amex/macarthur/sfeature/bataan_guerrilla.html|archivedate=January 28, 2017 |title=The Guerrilla War |website=[[American Experience]] |publisher=[[Public Broadcasting Service|PBS]] |accessdate=February 24, 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.maranao.com/bangsamoro/0506-japan_invasion.htm |title=The Japanese Invasion |first=Salah |last=Jubair |publisher=Maranao.Com |accessdate=February 23, 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100727232925/http://www.maranao.com/bangsamoro/0506-japan_invasion.htm |archivedate=July 27, 2010 |df= }}</ref> များအား အမေရိကန် ရေတပ် ရေငုပ်သင်္ဘောများနှင့် လေထီးဖြင့် ချပေးခြင်းတို့က ပံ့ပိုးမှု ပေးပြီး အားပေးအားမြှောက်ပြုခဲ့သည်။ ပြောက်ကျားများ အနေနှင့် ဂျပန်စစ်တပ်အား ဖိအားပေးနိုင်ရန် ဖြစ်ပြီး ကျေးလက်ဒေသများ၊ တောအုပ်များနှင့် တောင်ကုန်းများကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် အတွက် ဖြစ်သည်။ ပြောက်ကျားစစ်သည် အလွန်ထိရောက်သဖြင့် ဂျပန်အင်ပိုင်ယာ အနေနှင့် ပြည်နယ် ၄၈ ခု အနက် ၁၂ ခုကိုသာ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite book |first=Dominic J. |last=Caraccilo |title=Surviving Bataan And Beyond: Colonel Irvin Alexander's Odyssey As A Japanese Prisoner Of War |url= https://books.google.com/books?id=aWfqFW_OFmQC |year=2005 |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-3248-2 |page= [https://books.google.com/books?id=aWfqFW_OFmQC&pg=PA287 287]}}</ref> အမေရိကန်တို့ အပေါ် သစ္စာခံထားသော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး အများစု အနေနှင့် ယုံကြည်ထားသည်မှာ ဂျပန်တို့လက်အောက်မှ လွတ်မြောက်လျှင် သူတို့အတွက် လွတ်လပ်ရေး ရမည် ဖြစ်ပြီး ယခင်ကတည်းက ကတိရရှိထားသည့်အတိုင်း လွတ်လပ်သောနိုင်ငံ ထူထောင်နိုင်မည်ဟူ၍ ဖြစ်သည်။
မဟာမိတ်များက ဖိလစ်ပိုင်တို့အား ဂျပန်အင်ပိုင်ယာမှ လွတ်မြောက်အောင် တိုက်ခိုက်ရာတွင် သမိုင်းကြောင်းတလျှောက် စုစုပေါင်း နစ်မြုပ်မှု တန်ချိန် အများဆုံး စစ်ပွဲဖြစ်သော လေးတဲပင်လယ်ကွေ့ စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ <ref name="Woodward1947">{{cite book |title=The Battle for Leyte Gulf |last=Woodward |first=C. Vann |year=1947 |publisher=Macmillan |location=New York |isbn= |pages= |url=}}</ref><ref>"Lieutenant Ramsey's War" by Edwin Price Ramsey and Stephen J. Rivele.Published by Knightsbride publishing Co, Los Angeles, California</ref> မဟာမိတ်တပ်တို့မှ ဂျပန်တို့အား ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် အောင်မြင်နိုင်ခဲ့သည်။ စစ်ပွဲအပြီးတွင် ခန့်မှန်းခြေ အားဖြင့် ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး တစ်သန်းကျော် သေဆုံးမည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။<ref name=Rottman>Rottman, Gordon L. (2002). [https://books.google.com/books?id=ChyilRml0hcC ''World War 2 Pacific Island Guide – A Geo-Military Study'']. Westport, Connecticut: Greenwood Press. p. [https://books.google.com/books?id=ChyilRml0hcC&pg=PA318&dq=#v=onepage&q&f=false 318]. {{ISBN|0-313-31395-4}}.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-Cebu.html|title=Cebu|publisher=encyclopedia.com, citing The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition.|accessdate=July 4, 2010}}</ref><ref>{{cite book|last=Zaide|first=Sonia M.|title=The Philippines: A Unique Nation|publisher=All-Nations Publishing Co.|year=1994|isbn=978-971-642-071-5|page=354}}</ref>
===ကိုလိုနီ ခေတ်လွန် ကာလ===
[[File:Philippine Independence, July 4 1946.jpg|left|thumb|upright| ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်တို့လက်အောက်မှ ဖိလစ်ပိုင် လွတ်လပ်ရေး ကြေညာစဉ်]]
၁၉၄၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၁ ရက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ စတင်တည်ထောင်ရာတွင် ပါဝင်သည့်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/depts/dhl/unms/founders.shtml|title=Founding Member States|publisher=United Nations}}</ref> နောက်တစ်နှစ်ဖြစ်သော ၁၉၄၆ ဇူလိုင် ၄ ရက်တွင် သမ္မတ မန်နျူရယ် ရော့ဆက် လက်ထက်၌ မနီလာစာချုပ်ဖြင့် ဖိလစ်ပိုင်သည် လွတ်လပ်သော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန်တို့မှ တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.un.org/depts/dhl/unms/founders.shtml|title=Founding Member States|publisher=United Nations}}</ref> မကျေမနပ်သော ကွန်မြူနစ် အကြွင်းအကျန်များဖြစ်သည့် ဟူကဘာလာဟပ် <ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/?id=VdIFfPqP29IC&pg=PA118&lpg=PA118&dq=huk+rebellion#PPA119,M |title=No Other Way Out: States and Revolutionary Movements, 1945–1991 |last=Goodwin |first=Jeff |date=June 4, 2001 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-62948-5 |page=119 |language=en}}</ref> တို့သည် ကျေးလက်ဒေသများတွင် လှည့်လည် ကျက်စားနေကြသောလည်း သမ္မတ အယ်လ်ပီဒီယို ကွီရီနိုကို ဆက်ခံသူ ရာမွန် မက်ဆေးဆေးမှ နှိမ်နင်းခဲ့သည်။<ref name="Molina, Antonio 1961">Molina, Antonio. ''The Philippines: Through the Centuries''. Manila: University of Sto. Tomas Cooperative, 1961. Print.</ref><ref>Carlos P. Romulo and Marvin M. Gray, The Magsaysay Story (1956), is a full-length biography</ref>မာဆေးဆေးအား ဆက်ခံသူ ကားလို့စ် ပီ ဂါစီယာမှ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး ပထမဦးစားပေး ပေါ်လစီကို အစပျိုးခဲ့ပြီး<ref>{{cite web |url=http://www.prescarlosgarcia.org/%20prescarlosgarcia.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120426075252/http://www.prescarlosgarcia.org/%20prescarlosgarcia.org|archivedate=April 26, 2012|title=Our Vision and Mission|publisher=prescarlosgarcia.org}}</ref> ထိုပေါ်လစီအား ဒီယော့စ်ဒါဒို မာကာပါဂယ်မှ ဆက်လက် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကာ လွတ်လပ်ရေးနေ့ ကျင်းပခြင်းအား ဇူလိုင် ၄ ရက်နေ့မှ အယ်မလီယို အာဂွီနာဒို ကြေညာသည့် နေ့ဖြစ်သော ဇူလိုင် ၁၂ ရက်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကာ<ref name=bibingka-jun12>{{cite web|url=http://www.bibingka.com/phg/documents/jun12.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/19970713004232/http://www.bibingka.com/phg/documents/jun12.htm |dead-url=yes |archive-date=July 13, 1997 |title=Proclamation No. 28 Declaring June 12 as Philippine Independence Day |last=Macapagal |first=Diosdado |publisher=Philippine History Group of Los Angeles |accessdate=November 11, 2009 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.positivenewsmedia.net/am2/publish/Article_Features_22/President_Diosdado_Macapagal_set_RP_Independence_D_5939.shtml|title=President Diosdado Macapagal set RP Independence Day on June 12|author=Manuel S. Satorre Jr.|publisher=positivenewsmedia.net|accessdate=December 10, 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724020320/http://www.positivenewsmedia.net/am2/publish/Article_Features_22/President_Diosdado_Macapagal_set_RP_Independence_D_5939.shtml|archive-date=July 24, 2011|dead-url=yes|df=mdy-all|archivedate=20 August 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180820074839/http://www.positivenewsmedia.net/am2/publish/Article_Features_22/President_Diosdado_Macapagal_set_RP_Independence_D_5939.shtml}}</ref> မြောက်ဘော်နီယို အရှေ့ပိုင်းအား ဖိလစ်ပိုင်၏ နယ်မြေအဖြစ် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|title=Developing Regional Minorities in Asia|url=http://www.sabrizain.org/malaya/library/connections.pdf|website=Sabri Zain|accessdate=January 15, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120415034823/http://www.sabrizain.org/malaya/library/connections.pdf |archivedate=April 15, 2012}}</ref><ref>{{cite book|last=Weatherbee|first=Donald E.|author2=Ralf Emmers |author3=Mari Pangestu |author4=Leonard C. Sebastian |title=International relations in Southeast Asia|publisher=Rowman & Littlefield|year=2005|pages=68–69|isbn=978-0-7425-2842-0|url=https://books.google.com/books?id=4wqEC4jHl9wC&pg=PA68}}</ref>
၁၉၆၅တွင် မာကာပါဂယ်သည် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဖာဒီနန် မားကို့စ် အား ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ မားကို့စ်၏ သမ္မတ သက်တမ်း အစောပိုင်းတွင်ပင် သူသည် အခြေခံ အဆောက်အအုံ စီမံကိန်း အများအပြားကို စတင်ခဲ့သော်လည်း အကြီးအကျယ် ခြစားခြင်းနှင့် ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာများကို ဒေါ်လာဘီလီယံနှင့် ချီ၍ အလွဲသုံးစားပြုခြင်း တို့အတွက် အစွပ်စွဲခံခဲ့ရသည်။ <ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-21022457 What happened to the Marcos fortune?]. BBC News. January 24, 2013.</ref> သူ၏ သမ္မတ သက်တမ်း ကုန်ဆုံးခါနီး ၁၉၇၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၁ တွင် မားကို့စ်သည် စစ်အုပ်ချုပ်ရေး ကြေညာခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last1=Agoncillo|first1=Teodoro|title=History and Culture, Language, and Literature : Selected Essays of Teodoro A. Agoncillo|date=2003|publisher=University of Santo Tomas Pub. House|location=España Manila}}</ref> သူ၏ ထိုအုပ်ချုပ်ရေး ကာလအတွင်း ဖိနှိပ်ခြင်း၊ ဆင်ဆာဖြတ်ခြင်း ၊ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခြင်းတို့နှင့် ပြည့်နှက်နေသော်လည်း အမေရိကန် တို့က ၎င်းတို့၏ ထောက်ပံ့မှုကို မယိမ်းမယိုင် ဆက်လက်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite book|title=To Islands Far Away: the Story of the Thomasites and Their Journey to the Philippines|date=2001|publisher=US Embassy|location=Manila}}</ref>
၁၉၈၃ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၁ ရက်တွင် မားကို့စ်၏ အဓိက ပြိုင်ဘက်နှင့် အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သော ဘန်နစ်နို အာကွီနို ဂျူနီယာမှာ မနီလာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ် လေယာဉ်ပြေးလမ်းပေါ်တွင် လုပ်ကြံခံခဲ့ရသည်။ မားကို့စ်သည် နောက်ဆုံးတွင် ၁၉၈၆ သမ္မတ ကြားဖြတ် ရွေးကောက်ပွဲကို ကြေညာခဲ့သည်။ <ref name=Chandler /> မားကို့စ်သည် အောင်နိုင်သူ အဖြစ် ကြေညာခဲ့သော်လည်း အများစုမှ ထိုရလဒ်သည် လိမ်လည်မှု ဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ ထို့နောက်တွင် ကာဒီနယ် ဂျိုင်းမီဆင်း မှ ပြည်သူတို့အား ပုန်ကန်ထကြွရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့ပြီး <ref>[https://www.independent.co.uk/news/obituaries/cardinal-jaime-sin-294095.html Stowe, Judy. "Cardinal Jaime Sin: Archbishop of Manila who saw his duty as being 'to put Christ in politics'", (obit), ''The Independent'', June 22, 2005]</ref> တကမ္ဘာလုံးအား အံ့အားသင့်သွားစေသော ပြည်သူ့အာဏာတော်လှန်ရေး အား ဦးဆောင်ခဲ့သည်။<ref name="Gandhi">{{Citation |last=Kumar |first=Ravindra |publication-date=|title=Mahatma Gandhi at the Close of Twentieth Century|location= |publisher=Anmol Publications PVT. LTD. |isbn=978-81-261-1736-9 |page=168 |url=https://books.google.com/?id=lTNpstqGlAMC&pg=PA168&dq=EDSA+Revolution |accessdate= December 2, 2007 |year=2004}}</ref> မားကို့စ်နှင့် သူ၏ အပေါင်းအပါများသည် ဟာဝိုင်ယီ သို့ ထွက်ပြေးခဲ့ကြပြီး ဆန္ဒပြမှုများ၏ လက်နက်ကိုင်များအား စိတ်ဓာတ်ခွန်အားဖြစ်စေခဲ့သော အာကွီနို၏ ကျန်ရစ်သူဇနီး ကိုရာဇမ် အာကွီနို အား သမ္မတ အဖြစ် အသိအမှတ် ပြုခဲ့သည်။ <ref name=Chandler>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=jzUz9lKn6PEC&pg=PA431|title=In Search of Southeast Asia: A Modern History|author1=Chandler, David P. |author2=David Joel Steinberg |lastauthoramp=yes |edition=Revised 2nd|publisher=University of Hawaii Press|year=1987|pages=431–442|isbn=978-0-8248-1110-5}}</ref>
===ယနေ့ခေတ် သမိုင်းကြောင်း===
[[File:Corazon Aquino inauguration.jpg|thumb|လုပ်ကြံခံရသော အတိုက်အခံခေါင်းဆောင် ဘန်နစ်နို အာကွီနို ဂျူနီယာ၏ ကျန်ရစ်သူ ဇနီး ကိုရာဇမ် အာကွီနိုမှ ၁၉၈၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၅ တွင် သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းသစ္စာ ကျိန်ဆိုနေစဉ်]]
ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ ပြန်လည်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ၁၉၈၆ တွင်စတင်သော အစိုးရ၏ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးများမှာ နိုင်ငံတော်၏ ကြွေးမြီများ၊ အစိုးရ၏ ခြစားမှုများ၊ အာဏာသိမ်းရန် ကြံစည်မှုများ၊ ကပ်ဆိုက်မှုများ နှင့် ဆက်လက်တိုက်ခိုက်နေသော ကွန်မြူနစ် သူပုန်များ <ref>{{cite news|url=http://www.philstar.com/headlines/2013/05/06/939112/govt-drafts-new-framework-guide-peace-talks-leftist-rebels|title=Gov't drafts new framework to guide peace talks with leftist rebels|newspaper=The Philippine Star|date=May 6, 2013|accessdate= September 20, 2014}}</ref> နှင့် မိုရိုခွဲထွက်ရေး သမားများနှင့် စစ်တပ်တို့၏ ပဋိပက္ခများကြောင့် <ref>{{cite news |url=http://globalnation.inquirer.net/news/breakingnews/view/20101002-295567/RP-terror-campaign-cost-lives-of-11-US-572-RP-soldiersmilitary |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150222074324/http://globalnation.inquirer.net/news/breakingnews/view/20101002-295567/RP-terror-campaign-cost-lives-of-11-US-572-RP-soldiersmilitary|archivedate=February 22, 2015 |title=RP terror campaign cost lives of 11 US, 572 RP soldiers—military |last=Alipala |first=Julie |date=October 2, 2010 |newspaper=Philippine Daily Inquirer |accessdate=May 1, 2012}}</ref> နှောင့်နှေးခဲ့ရသည်။ ကိုရာဇမ် အာကွီနို အုပ်ချုပ်နေစဉ်ကာလ အတွင်း အမေရိကန် စစ်အခြေစိုက်စခန်း ဆက်လက်ထားရှိရေး စာချုပ်ကို ငြင်းဆိုခဲ့သောကြောင့် အမေရိကန်တပ်များ ဖိလစ်ပိုင်မှ ရုပ်သိမ်းခဲ့ပြီး <ref>{{cite news|last=Shenon|first=Phillip|title=Philippine Senate votes to Reject U.S. Base Renewal|url=https://www.nytimes.com/1991/09/16/world/philippine-senate-votes-to-reject-us-base-renewal.html|accessdate=October 25, 2014|newspaper=The New York Times|date=September 16, 1991}}</ref><ref>{{cite news|last=De Santos|first=Jonathan|title=Philippine Senators remember day when they rejected US bases treaty|url=http://www.sunstar.com.ph/manila/local-news/2011/09/16/senators-remember-day-when-they-rejected-us-bases-treaty-179846|accessdate=October 25, 2014|newspaper=Sun Star Manila|date=September 16, 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141106083655/http://www.sunstar.com.ph/manila/local-news/2011/09/16/senators-remember-day-when-they-rejected-us-bases-treaty-179846|archivedate=November 6, 2014}}</ref> ကလာ့ခ်လေတပ်အခြေစိုက် စခန်းကို ၁၉၉၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် လည်းကောင်း၊ ဆူဘစ်ပင်လယ်အော် အခြေစိုက်စခန်းကို ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင်လည်းကောင်း အစိုးရသို့ တရားဝင် လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|last=Whaley|first=Floyd|title=Shadows of an Old Military Base|url=https://www.nytimes.com/2013/04/27/world/asia/27iht-subic27.html?pagewanted=all|accessdate=February 17, 2014|newspaper=The New York Times|date=April 26, 2013}}</ref><ref>{{cite news|last=Drogin|first=Bob|title=After 89 Years, U.S. Lowers Flag at Clark Air Base|url=http://articles.latimes.com/1991-11-27/news/mn-209_1_clark-air-base|accessdate=March 12, 2011|newspaper=Los Angeles Times|date=November 27, 1991}}</ref>အစိုးရအနေနှင့် ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ပင်နာတူဘို မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှု အပါအဝင် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကိုလည်း ဆက်တိုက် ရင်ဆိုင် ဖြေရှင်းခဲ့ရသည်။ <ref name="Topo">[http://www.lib.utexas.edu/maps/ams/philippines/txu-oclc-6539351-nd51-1-450.jpg "Tarlac map"]. University of Texas in Austin Library. Retrieved on August 2, 2011.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=Hv9GAQAAIAAJ "Report of the Philippine Commission to the President, 1901 Vol. III"], p. 141. Government Printing Office, Washington, 1901.</ref> ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေတွင် သမ္မတစ်ဦးအား သက်တမ်းတစ်ခုသာ ဆောင်ရွက်ခွင့်အား စတင်ထည့်သွင်းလိုက်သဖြင့် အာကွီနိုသည် နောက်တစ်ကြိမ် ထပ်မံ အရွေးမခံတော့ပေ။
၁၉၉၂ ခုနှစ် မေလတွင် ကျင်းပသော ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရသော ဖီဒယ် ဘီ ရားမို့စ်မှ အာကွီနို အား ဆက်ခံခဲ့သည်။ ထိုကာလအတွင်း နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး စွမ်းဆောင်နိုင်မှုမှာ အသင့်အတင့်သာ ရှိပြီး ဂျီဒီပီတိုးတက်မှုနှုန်း ၃.၆%<ref name="theglobaleconomy.com">{{cite web|url=http://www.theglobaleconomy.com/Philippines/Economic_growth/|title=Philippines Economic growth – data, chart|website=TheGlobalEconomy.com}}</ref> မျှသာ ရှိသည်။<ref>{{cite book|last=Pempel|first=T.J.|title=The Politics of the Asian Economic Crisis|url=https://books.google.com/books?id=sTAuUXE_ANsC|year=1999|publisher=Cornell University Press|isbn=978-0-8014-8634-0|page=163}}</ref> မိုရိုအမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်ဦးနှင့် ၁၉၉၆ တွင် <ref name="lastlaugh">{{cite news |first=Edward A.|last=Gargan|title= Last Laugh for the Philippines; Onetime Joke Economy Avoids Much of Asia's Turmoil |url=https://www.nytimes.com/1997/12/11/business/last-laugh-for-philippines-onetime-joke-economy-avoids-much-asia-s-turmoil.html |newspaper=The New York Times |date=December 11, 1997 |accessdate=January 25, 2008}}</ref> ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက် ရရှိခဲ့ပြီး <ref name="lastlaugh">{{cite news |first=Edward A.|last=Gargan|title= Last Laugh for the Philippines; Onetime Joke Economy Avoids Much of Asia's Turmoil |url=https://www.nytimes.com/1997/12/11/business/last-laugh-for-philippines-onetime-joke-economy-avoids-much-asia-s-turmoil.html |newspaper=The New York Times |date=December 11, 1997 |accessdate=January 25, 2008}}</ref> နိုင်ငံရေးအရ တည်ငြိမ်မှုနှင့် စီးပွားရေး တိုးတက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်သော်လည်း ၁၉၉၇ အာရှ ငွေကြေးဂယက် စတင်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းက ၎င်းတို့ကို လွှမ်းမိုး သွားခဲ့သည်။ <ref name=AFC-NA-13>{{cite web |title = Financial Crisis and Global Governance: A Network Analysis |url=http://documents.worldbank.org/curated/en/143071468174883223/pdf/577660NWP0Box353767B01PUBLIC10gcwp067web.pdf|last=Sheng |first=Andrew |date= July 2009|accessdate=June 11, 2012}}</ref><ref name=AFC-NA-14>{{cite web |title = Analyzing Systemic Risk with Financial Networks During a Financial Crash|website = fma.org|author1=Yenilmez, Taylan |author2=Saltoglu, Burak |lastauthoramp=yes |url=http://www.fma.org/JAF2011/Papers/bsty-2010.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140308105228/http://www.fma.org/JAF2011/Papers/bsty-2010.pdf |archivedate=March 8, 2014|dead-url = yes|accessdate=March 8, 2014}}</ref> ရားမို့စ်၏ သမ္မတသက်တမ်းအတွင်း သေဒဏ်ပေးမှုကို ပြန်လည်အသက်သွင်းခဲ့ပြီး ၁၉၉၃ ခုနှစ် အီလင်း ဆာမီယန်တာ နှင့် အလန်ဂိုမက်ဇ်တို့အား သတ်ဖြတ် မုဒိမ်းကျင့်မှု ဖြစ်ပွားအပြီးတွင် ဖြစ်သည်။ ပထမဆုံး သေဒဏ်ပေးခံရသောသူမှာ လီယို အက်ချီဂါရေးဖြစ်ပြီး သူ့အား ၁၉၉၉ တွင် သေဒဏ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |url=http://pcij.org/blog/2006/04/18/a-timeline-of-death-penalty-in-the-philippines |title=A timeline of death penalty in the Philippines |publisher=Philippine Center for Investigated Journalist |date=April 18, 2006 |accessdate=April 18, 2006 |archivedate=17 February 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180217004917/http://pcij.org/blog/2006/04/18/a-timeline-of-death-penalty-in-the-philippines }}</ref>
[[File:Pinatubo91eruption plume.jpg|thumb|left|၁၉၉၁ ပင်နာတူဘို မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှုသည် ၂၁ ရာစု ကမ္ဘာတွင် ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံး မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှု ဖြစ်သည်။]]
ရားမို့စ်အား ဆက်ခံသူမှာ ဂျိုးဆက် အက်စထရာဒါဖြစ်ပြီး ၁၉၉၈ ဇွန်လတွင် စတင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ကာ ၁၉၉၇ ခုနှစ် အာရှ ငွေကြေးဂယက်အတွင်းတွင်ပင် နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးကို -၀.၆% တိုးတက်မှုမှ ၃.၄% တိုးတက်မှု အထိ ပြန်လည်ဆွဲတင်နိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite journal|last1=Maniago|first1=E|title=Communication Variables Favoring Celebrity Candidates in Becoming Politicians: A Case Study of the 1998 and 2004 Elections in the Philippines|journal=Southeast Asian Studies|date=2007|volume=44|issue=4|pages=494–518|hdl=2433/53866}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bsp.gov.ph/publications/speeches.asp?id=195&yr=2000|title=The Philippines: Consolidating Economic Growth|publisher=Bangko Sentral ng Pilipinas|date=March 13, 2000|accessdate=September 20, 2014|archivedate=18 January 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150118082622/http://www.bsp.gov.ph/publications/speeches.asp?id=195&yr=2000}}</ref><ref>{{cite news|url=http://opinion.inquirer.net/inquireropinion/letterstotheeditor/view/20081007-164968/Records-prove-Estradas-achievements|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150721191850/http://opinion.inquirer.net/inquireropinion/letterstotheeditor/view/20081007-164968/Records-prove-Estradas-achievements|archivedate=July 21, 2015|title=Records prove Estrada's achievements |newspaper=Philippine Daily Inquirer|date=October 7, 2008|accessdate=October 25, 2014}}</ref>အစိုးရသည် မိုရိုအစ္စလာမ်လွတ်မြောက်ရေး တပ်ဦး အား ၂၀၀၀ ခုနှစ် မတ်လတွင် စစ်ကြေညာခဲ့ပြီး သူပုန်တို့၏ ဌာနချုပ် အပါအဝင် စခန်းများကို ဝင်ရောက်သိမ်းပိုက် ချေမှုန်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://hdn.org.ph/speech-of-former-president-estrada-on-the-grp-moro-conflict/|title=Speech of Former President Estrada on the GRP-MORO Conflict|publisher=Philippine Human Development Network|date=September 18, 2008|accessdate=September 20, 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://english.peopledaily.com.cn/english/200007/10/eng20000710_45067.html|title=Philippine Military Takes Moro Headquarters|newspaper=People's Daily|date=July 10, 2000|accessdate=September 20, 2014}}</ref> အဘူဆာယက်ဖ် သူပုန်တို့နှင့် ပဋိပက္ခအတွင်းတွင်ပင်<ref name="GMA&others">{{cite news |title=2 US Navy men, 1 Marine killed in Sulu land mine blast |newspaper=GMA News |date=September 29, 2009 |url=http://www.gmanews.tv/story/173383/2-us-navy-men-1-marine-killed-in-sulu-land-mine-blast |accessdate=September 29, 2009 |quote=Two US Navy personnel and one Philippine Marine soldier were killed when a land mine exploded along a road in Indanan, Sulu Tuesday morning, an official said. The American fatalities were members of the US Navy construction brigade, Armed Forces of the Philippines (AFP) spokesman Lt. Col. Romeo Brawner Jr. told GMANews.TV in a telephone interview. He did not disclose the identities of all three casualties.|archiveurl= https://web.archive.org/web/20091002030114/http://www.gmanews.tv/story/173383/2-us-navy-men-1-marine-killed-in-sulu-land-mine-blast|archivedate= October 2, 2009 |deadurl= no}} and<br />{{cite news |title=Pentagon Says Troops Killed in Philippines Hit by Roadside Bomb |last=Pessin |first=Al |newspaper=Voice of America |date=September 29, 2009 |url=http://www.voanews.com/english/news/a-13-2009-09-29-voa12.html |accessdate=January 12, 2011}} and<br />{{cite news |title=Troops killed in Philippines blast |publisher=Al Jazeera |date=September 29, 2009 |url=http://english.aljazeera.net/news/asia-pacific/2009/09/20099298614751808.html |accessdate=September 29, 2009|archiveurl= https://web.archive.org/web/20091003002858/http://english.aljazeera.net/news/asia-pacific/2009/09/20099298614751808.html|archivedate= October 3, 2009 |deadurl= no}} and<br />{{cite news |title=2 US troops killed in Philippines blast |last=Gomez |first=Jim |publisher=CBS News|date=September 29, 2009 |url=http://www.cbsnews.com/stories/2009/09/29/world/main5348332.shtml |accessdate=January 12, 2011|archiveurl= https://web.archive.org/web/20110202201004/http://www.cbsnews.com/stories/2009/09/29/world/main5348332.shtml|archivedate= February 2, 2011 |deadurl= no}}</ref> လာဘ်စားသည်ဟု စွပ်စွဲခံရပြီး နှောင့်နှေးနေသော အစိုးရအား တရားစွဲဆိုမှု အတွင်းတွင်ပင် ၂၀၀၁ အီးအက်စ်ဒီအေ တော်လှန်ရေးဖြင့် ဂျိုးဆက် အက်စထရာဒါ၏ အစိုးရမှာ ဖြုတ်ချခံရပြီး ၎င်း၏ ဒု-သမ္မတဖြစ်သူ ဂလော်ရီယာ မာကာပါဂယ်-အာရိုယို မှ ၂၀၀၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၂၀ ရက်တွင် ၎င်း၏ နေရာကို ဆက်ခံခဲ့သည်။ <ref>{{cite book|author=Dirk J. Barreveld|title=Philippine President Estada Impeached!: How the President of the World's 13th Most Populous Country Stumbles Over His Mistresses, a Chinese Conspiracy and the Garbage of His Capital|url=https://books.google.com/books?id=NfJ48GxXRokC|year=2001|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-18437-8|page=[https://books.google.com/books?id=NfJ48GxXRokC&pg=PA476 476]}}</ref>
အာရိုယို၏ ၉နှစ်တာ အစိုးရ ကာလအတွင်း စီးပွားရေးသည် အလွန်တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ၄%မှ ၇% အထိရှိကာ ၂၀၀၂ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၇ ခုနှစ်အတွင်း ပျမ်းမျှအားဖြင့် ၅.၃၃% တိုးတက်ခဲ့ကာ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် မနီလာ အပေါ့စား မြို့ပတ်ရထား လိုင်း ၂ ကဲ့သို့သော စီးပွားရေး အဆောက်အအုံ ဆိုင်ရာ စီမံကိန်းများကို ပြီးစီးအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ကာ<ref>{{cite news |url=http://www.philstar.com/headlines/2013/07/19/987621/timeline-lrt-mrt-construction |title=Timeline: LRT, MRT construction |newspaper=The Philippine Star |date=July 19, 2013|accessdate=September 21, 2014}}</ref> မဟာ စီးပွားပျက်ကပ်ကြီးအား ရှောင်လွှဲနိုင်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=GpL6jTy1U3AC|title=Diagnosing the Philippine Economy: Toward Inclusive Growth|author1=Dante B. Canlas |author2=Muhammad Ehsan Khan |author3=Juzhong Zhuang |publisher=Anthem Press|year=2011|page=107|isbn=978-0-85728-939-1}}</ref> အခြားအချိန်ကာလများနှင့် နှိုင်းယှဉ်မည်ဆိုပါက ဖိလစ်ပိုင်၏ စီးပွားရေးသည် ၁၉၆၅ မှ ၂၀၀၁ အတွင်း ၃.၆% နှင့် စင်ကာပူတွင် ဒီမိုကရေစီရရှိပြီးသော အချိန်ကာလကိုသာ ထည့်သွင်းရေတွက်မည် ဆိုပါက ၁၉၈၆ မှ ၂၀၀၁ အတွင်း ၃.၅% မျှ တိုးတက်ခဲ့သည်။ သူမ၏ အရှေ့မှ တာဝန်ထမ်းဆောင်များနှင့် နှစ်စဉ်တိုးတက်မှုနှုန်းကို နှိုင်းယှဉ်မည် ဆိုပါက (မားကို့စ်အစိုးရ မှ အက်စထရာဒါ အစိုးရအထိ) ၁.၇% မှ ၁.၈၇% အထိ တိုးတက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ပြည့်နှစ်များမှ စ၍ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် ဆယ်စုနှစ် ၅ စုစာမျှ နောက်ကျကျန်နေသော ဖိလစ်ပိုင်၏ ရွှံ့နွံထဲမှ စီးပွားရေးသည် ရုတ်တရက် တိုးတက်လာခြင်းကြောင့် သူမ၏ အစိုးရ ပြီး နောက်ဆယ်စုနှစ်အတွင်းတွင် ဖိလစ်ပိုင်သည် အာရှ၏ လူမမာနိုင်ငံ အဖြစ်မှ ကျားပေါက်တစ်ကောင်အဖြစ် ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။<ref name="theglobaleconomy.com"/> သို့သော်လည်း ထိုအောင်မြင်မှုများမှ ခြစားမှုများနှင့် ၂၀၀၄ ခုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲခိုးခြင်း နှင့် သက်ဆိုင်သည့် ဟဲလိုဂါစီအရှုပ်တော်ပုံ ကဲ့သို့သော အရှုပ်တော်ပုံများနှင့် အတူ ရှိနေခဲ့သည်။ <ref name="ANC">{{cite web|url=http://www.pacificnewscenter.com/index.php?option=com_content&view=article&id=4500:anc&catid=66:philippines&Itemid=18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090302161753/http://www.pacificnewscenter.com/index.php?option=com_content&view=article&id=4500%3Aanc&catid=66%3Aphilippines&Itemid=18 |dead-url=yes |archive-date=March 2, 2009 |title=Bolante Faces Off with Senators Over Fertilizer Fund Scam |website=ANC |date=November 13, 2008 |accessdate=December 4, 2008 |df= }}</ref><ref name="davis">[http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/GI07Ae02.html "Arroyo claims hollow victory"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190105010942/http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/GI07Ae02.html |date=5 January 2019 }} by Leslie Davis, Asia Times Online, September 27, 2005.</ref><ref>{{cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/nation/08/04/10/corruption-was-glorias-biggest-mistake-survey |title=Corruption was Gloria's biggest mistake: survey |last1=Dizon |first1=David |publisher=ABS-CBN News and Current Affairs |accessdate=April 15, 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/world/2011/nov/18/philippines-asia-pacific |title=Philippines charges Gloria Arroyo with corruption |last1=Press |first1=Associated |date=November 18, 2011 |website=The Guardian |accessdate=April 15, 2012 |quote=Former president is formally accused of electoral fraud after government rushed to court as she tried to leave country}}</ref> ၂၀၀၉ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၂၃ ရက်တွင် သတင်းစာဆရာများနှင့် သာမန်ပြည်သူ ၃၄ ယောက်တို့မှာ မာဂွင်ဒါနောင်းတွင် အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရသည်။ <ref>{{cite news|url=http://newsinfo.inquirer.net/breakingnews/nation/view/20101123-304817/Philippines-mourns-massacre-victims|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150627122428/http://newsinfo.inquirer.net/breakingnews/nation/view/20101123-304817/Philippines-mourns-massacre-victims|archivedate=June 27, 2015|title=Philippines mourns massacre victims |last=Jimenez-Gutierrez|first=Jason|date=November 23, 2010|newspaper=Philippine Daily Inquirer|accessdate=November 23, 2010}}</ref><ref name=maptimeline>{{cite news|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/177821/news/specialreports/the-ampatuan-massacre-a-map-and-timeline|title=The Ampatuan Massacre: a map and timeline|last=Perez|first=Analyn|work=GMA News|publisher=GMANews.TV|date=November 25, 2009}}</ref>
ဘန်နစ်နို အာကွီနို ၃ သည် ၂၀၁၀ ခုနှစ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ၁၅ ယောက်မြောက် သမ္မတ အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ သူ့အနေနှင့် ပထမဆုံး ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းရသည့် အကြီးဆုံး ပြဿနာမှာ မနီလာဓားစာခံအမှု ဖြစ်ပြီး ထိုအမှုကြောင့် မနီလာနှင့် ဟောင်ကောင်ကြား ဆက်ဆံရေးတွင် ကြီးမားသော အဖုအထစ် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ဘန်ဆာမိုရို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ကို ပြဋ္ဌာန်းရန် ပထမအဆင့် အနေနှင့် ၂၀၁၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၅ တွင် ဘန်ဆာမိုရို အခြေခံမူ သဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။<ref>{{cite web |url=http://www.gov.ph/2012/10/15/speech-of-president-aquino-during-the-signing-of-the-gph-milf-framework-agreement-october-15-2012/%20 |title=Speech of President Benigno Aquino III during the signing of the Framework Agreement on the Bangsamoro, October 15, 2012 |work=Official Gazette |accessdate=March 3, 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131228173309/http://www.gov.ph/2012/10/15/speech-of-president-aquino-during-the-signing-of-the-gph-milf-framework-agreement-october-15-2012/ |archivedate=December 28, 2013 |df= }}</ref>သို့သော်လည်း မာဂွင်ဒါနောင်းရှိ မာမာဆာပါနိုတွင် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားရာ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတော် ရဲတပ်ဖွဲ့၏ အထူးစစ်ဆင်ရေးအဖွဲ့မှ ၄၄ ဦး သေဆုံးခဲ့သဖြင့် ဘန်ဆာမိုရို ပဏာမ ဥပဒေကို တရားဝင် ပြဋ္ဌာန်းရန် ကြိုးစားမှုမှာ တစ်ဝက်တစ်ပျက်တွင် ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/nation/01/25/15/govt-milf-report-casualties-rare-clash |title=At least 30 elite cops killed in clash with MILF |publisher=ABS-CBN News |accessdate=January 25, 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.interaksyon.com/article/103759/pnp-saf-casualties-in-encounter-now-50---armm-police-chief|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150207064237/http://www.interaksyon.com/article/103759/pnp-saf-casualties-in-encounter-now-50---armm-police-chief|archivedate=February 7, 2015 |title=PNP-SAF casualties in encounter now 50 – ARMM police chief |publisher=Interaksyon |date=January 26, 2015 |accessdate=January 26, 2015 |author=Arcon, Dennis}}</ref> ဆာဘားကျွန်း နှင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ်တို့တွင် ဖိလစ်ပိုင်တို့ ပိုင်နက်အငြင်းပွားမှုတို့မှာလည်း အရှိန်အဟုန်မြင့်လာခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1529 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150627074930/http://www.pca-cpa.org/showpage.asp?pag_id=1529|archivedate=June 27, 2015|title=The Republic of the Philippines v. The People's Republic of China |publisher=Pca-cpa.org |accessdate=October 24, 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/305570/news/nation/itlos-completes-five-man-tribunal-that-will-hear-phl-case-vs-china |title=ITLOS completes five-man tribunal that will hear PHL case vs. China |first=Michaela |last=Del Cappar |website=GMA News One|date=April 25, 2013 |accessdate=October 24, 2013}}</ref><ref name="SultanObjective">{{cite news |last=Frialde |first=Mike |url=http://www.philstar.com/headlines/2013/02/23/912045/sultanate-sulu-wants-sabah-returned-phl |title=Sultanate of Sulu wants Sabah returned to Phl |date=February 23, 2013 |work=The Philippine Star |accessdate=February 24, 2013}}</ref>
၂၀၁၃ ခုနှစ် မေလ ၁၅ ရက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်သည် ကေ-၁၂ ပရိုဂရမ်ဟု လူသိများကြသော ၂၀၁၃ ခုနှစ် မွမ်းမံထားသည့် အခြေခံပညာရေး ဥပဒေ ကို စတင် အကောင်အထည် ဖော်ခဲ့သည်။ ထိုစနစ်အရ ဖိလစ်ပိုင်၏ ၁၀နှစ်တာ ပညာသင်ကြားသော အခြေခံပညာ မူလတန်း နှင့် အထက်တန်း စနစ်တွင် ၂ နှစ် ထပ်မံပေါင်းထည့်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|url=http://www.rappler.com/nation/29249-aquino-signs-k-12-bill-into-law|title=Aquino signs K–12 bill into law|work=Rappler|date=May 15, 2013|accessdate=September 20, 2014}}</ref> ထို့နောက်တွင် ၂၀၁၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၈ ရက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသို့ ယိုလန်ဒါ တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း (ဟိုင်ယန်တိုင်ဖွန်း မုန်တိုင်း) ဝင်ရောက်တိုက်ခတ်ခဲ့ပြီး ဗီဆာယားဒေသတွင် အကြီးအကျယ် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ <ref>{{cite report|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-25051606|title=Typhoon Haiyan death toll rises over 5,000|publisher=''BBC''|date=November 22, 2013|accessdate=November 22, 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-24891456|title=Tacloban: City at the centre of the storm|date=November 12, 2013|accessdate=September 20, 2014|newspaper=BBC}}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၈ ရက်တွင် အမေရိကန် သမ္မတ [[ဘားရက် အိုဘာမား]] ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသို့ အလည်အပတ် လာရောက်ပြီးနောက် မွမ်းမံထားသော ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး သဘောတူညီချက် ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သဖြင့် အမေရိကန် စစ်တပ်များ နိုင်ငံအတွင်း ပြန်လည် အခြေစိုက်နိုင်ရန် အတွက် လမ်းဖွင့်ပေးခဲ့သည်။ <ref>{{cite news |url=http://www.rappler.com/nation/54387-malacanang-obama-philippines-visit |title=Obama to stay overnight in PH |work=Rappler |date=April 1, 2014 |accessdate=April 1, 2014 |archivedate=8 June 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200608180900/https://www.rappler.com/nation/54387-malacanang-obama-philippines-visit }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/nation/04/27/14/us-ph-reach-new-defense-deal |title=US, PH reach new defense deal |publisher=ABS-CBN News |date=April 27, 2014 |accessdate=April 27, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.abs-cbnnews.com/nation/04/28/14/philippines-us-sign-defence-pact-0 |title=Philippines, US sign defense pact |publisher=ABS-CBN News |website=Agence France-Presse'' |date=April 28, 2014 |accessdate=April 29, 2014}}</ref><ref>{{cite news|last1=Postrado|first1=Leonard|title=EDCA prevails|url=http://www.mb.com.ph/edca-prevails/|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305211340/http://www.mb.com.ph/edca-prevails/|dead-url=yes|archive-date=March 5, 2016|accessdate=January 14, 2016|work=Manila Bulletin|date=January 13, 2016|archivedate=5 March 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305211340/http://www.mb.com.ph/edca-prevails/}}</ref>
[[File:Rodrigo Duterte oath taking 6.30.16.jpg|thumb|left|ရော်ဒရစ်ဂို ဒူတာတေး ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ၁၆ ယောက်မြောက် သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းသစ္စာ ကျိန်ဆိုနေစဉ်]]
ယခင်က ဒါဗောင်းမြို့တော်၏ မြို့တော်ဝန်ဖြစ်သော ရော်ဒရစ်ဂို ဒူတာတေးသည် ပီဒီပီ-လာဘန်း ပါတီမှ တဆင့် ၂၀၁၆ ခုနှစ် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲတွင် အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး မင်ဒါနောင်းဒေသမှ ပထမဆုံး ဖိလစ်ပိုင်၏ သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ <ref name="2016 election">{{cite news|url=http://news.abs-cbn.com/halalan2016/nation/05/27/16/duterte-robredo-win-2016-polls/|title=Duterte, Robredo win 2016 polls|date=May 27, 2016|work=ABS-CBN|accessdate=May 27, 2016}}</ref> ၂၀၁၆ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၁၂ ရက်တွင် အမြဲတမ်းအငြင်းပွားမှုဖြေရှင်းရေးဆိုင်ရာ ခုံရုံးမှ တောင်တရုတ်ပင်လယ်တွင် တရုတ်နှင့် အငြင်းပွားမှု ဖြစ်ပွားသော နယ်မြေအငြင်းပွားမှုတွင် ဖိလစ်ပိုင်အား အသာစီးပေး၍ ဆုံးဖြတ်ချက်ချ ခဲ့သည်။ <ref name="2016 election">{{cite news|url=http://news.abs-cbn.com/halalan2016/nation/05/27/16/duterte-robredo-win-2016-polls/|title=Duterte, Robredo win 2016 polls|date=May 27, 2016|work=ABS-CBN|accessdate=May 27, 2016}}</ref> သမ္မတ အဖြစ် အရွေးချယ် ခံရပြီးနောက်တွင် ဒူတာတေးသည် မဲဆွယ်စဉ်က ပေးခဲ့သည့် ကတိအတိုင်း ၆ လအတွင်း ရာဇဝတ်မှုများ ပပျောက်စေရန် မူးယစ်ဆေးဝါး တိုက်ဖျက်ရေး ကန်ပိန်းကို အရှိန်အဟုန်မြှင့် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/video/2016/06/30/duterte-sworn-in-as-philippines-presiden?videoId=369120035 |title=Duterte sworn in as Philippines president |work=Reuters |date=June 30, 2016 |accessdate=August 24, 2016}}</ref> ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအထိ ဖိလစ်ပိုင် မူးယစ်ဆေးတိုက်ဖျက်မှုတွင် လူသေဆုံးမှုမှာ ၅,၁၇၆ ဦး အထိ ရှိခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|title=Between Duterte and a death squad, a Philippine mayor fights drug-war violence |url=https://www.reuters.com/article/us-philippines-drugs-mayor-idUSKBN16N33I |work=Reuters|date=March 16, 2017}}</ref><ref name=CayetanoWarOnDrugsUPR>{{cite web|url=http://news.abs-cbn.com/news/05/05/17/cayetano-ph-war-on-drugs-exaggerated-by-fake-news|title=Cayetano: PH war on drugs exaggerated by fake news|publisher=ABS-CBN |date=May 5, 2017 |accessdate=May 22, 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=https://news.abs-cbn.com/news/02/28/19/5000-killed-and-170000-arrested-in-war-on-drugs-police|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190329213700/https://news.abs-cbn.com/news/02/28/19/5000-killed-and-170000-arrested-in-war-on-drugs-police|archivedate=2019-03-29|title=5,000 killed and 170,000 arrested in war on drugs: police {{!}} ABS-CBN News|date=2019-03-29|access-date=2019-04-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.manilatimes.net/death-toll-in-duterte-drug-war-up-to-5176-real-numbers-ph/518667/|title=Death toll in Duterte drug war up to 5,176 – Real Numbers PH|date=2019-02-28|website=The Manila Times Online|language=en|access-date=2019-04-16}}</ref>
ဒူတာတေးသည် ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် "တည်ဆောက်စို့ ! တည်ဆောက်စို့ ! တည်ဆောက်စို့ ! " ဟု အမည်ပေးထားသော အစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်ကို အခြေခံအဆောက်အအုံနှင့် ပတ်သက်သော ရွှေရောင်နှစ်သစ်များဆီသို့ လမ်းပြခေါ်ဆောင်သွားရန် ရည်ရွယ်ပြီး ၎င်းမှတဆင့် အလုပ်အကိုင် နှင့် စီးပွားရေး အခွင့်အလမ်းများ ပိုမို ဖန်တီးပေးပြီး ထိုမှတဖန် နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ပြီး ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျှော့ချရေးကို အရှိန်အဟုန်မြင့် ဆောင်ရွက်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.dof.gov.ph/index.php/infra-spending-to-sustain-high-growth-generate-economic-multipliers/ |title=Infra spending to sustain high growth, generate economic multipliers |publisher=Department of Finance |date=August 28, 2017 |accessdate=December 27, 2017}}</ref>ထိုအစီအစဉ်ကို ဆက်လက်ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် ဆောက်လုပ်ရေးကဏ္ဍတွင် အလုပ်သမားပေါင်း ၂ သန်းမျှ ပိုမို လိုအပ်မည် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite news |url=http://bworldonline.com/construction-worker-shortage-2-5m-dti/ |title=Construction worker shortage 'about 2.5M' – DTI |newspaper=BusinessWorld Online |author=Mogato, Anna Gabriela A. |date=October 26, 2017 |accessdate=December 27, 2017 |archivedate=4 August 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190804173421/http://www.bworldonline.com/construction-worker-shortage-2-5m-dti/ }}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.manilatimes.net/2m-workers-needed-build-build-build/364913/ |title=2M more workers needed for 'Build Build Build' |newspaper=The Manila Times |author=Gonzales, Anna Leah E. |date=August 28, 2017 |accessdate=December 27, 2017}}</ref>
တည်ဆောက်စို့ ! တည်ဆောက်စို့ ! တည်ဆောက်စို့ ! အစီအစဉ်တွင် စီမံကိန်း ၇၅ ခု ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် လေကြောင်းပို့ဆောင်ရေးဆိုင်ရာ စီမံကိန်း ၆ ခု၊ ရထားပို့ဆောင်ရေး စီမံကိန်း ၁၂ ခု၊ ရေကြောင်းပို့ဆောင်ရေး စီမံကိန်း ၄ ခုတို့ ပါဝင်သည်။ ထို့အပြင် ရေကြီးမှု ထိန်းသိမ်းနိုင်မည့် အဓိက စီမံကိန်းကြီး ၄ ခု၊ ရေပေးဝေရေးနှင့် ဆည်မြောင်းဆိုင်ရာ စီမံကိန်း ၁၁ ခု၊ ဓာတ်အားပေးရေး စီမံကိန်း ၄ခုနှင့် အခြားသော အများပြည်သူဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံ စီမံကိန်း ၃ခုတို့ ပါဝင်သည်။ <ref>{{cite news|url=https://www.rappler.com/business/191841-infrastructure-spending-2018-subway-dbm |title=Metro Manila Subway leads expected infra buildup in 2018 |work=Rappler |author=Schnabel, Chris |date=December 20, 2017 |accessdate=December 26, 2017}}</ref> နိုင်ငံအနေနှင့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်အထိအများပြည်သူတို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံတို့တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၆၀ ဘီလီယံ မှ ၂၂၀ ဘီလီယံ အထိ သုံးစွဲရန် ရည်ရွယ်ထားသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.adb.org/news/features/making-build-build-build-work-philippines |title=Making "Build, Build, Build" Work in the Philippines |publisher=Asian Development Bank |date=October 30, 2017 |accessdate=December 26, 2017}}</ref>
၂၀၁၇ တွင် ဒူတာတေးသည် အရည်အသွေးမြင့် အဆင့်မြင့်ပညာရေးကို လူတိုင်းသင်ကြားနိုင်မည့် ဥပဒေ ကို လက်မှတ်ရေးထိုးပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ထိုဥပဒေမှ ဖိလစ်ပိုင်ကျောင်းသားတို့အတွက် အများပြည်သူဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ်နှင့် ကောလိပ်တို့တွင် ကျောင်းလခနှင့် အခြားလခများကို ကင်းလွတ်ခွင့် ပေးခဲ့သည့်အပြင် ပုဂ္ဂလိက အဆင့်မြင့်ပညာကျောင်းများတွင် ပညာသင်ကြားနေသော ကျောင်းသားများအတွက် ထောက်ပံ့ပေးမှုများလည်း ပါဝင်သည်။ သူသည် ဥပဒေ အသစ် အခု ၂၀ ကို လက်မှတ်ရေးထိုး ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ၎င်းတို့တွင် လူတိုင်းအတွက် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု ဥပဒေ၊ လူတို့နေထိုင်မှုနှင့် မြို့ပြဖွံ့ဖြိုးရေးဆိုင်ရာ ဌာနကို တည်ထောင်ခြင်း၊ နိုင်ငံတော်ဆိုင်ရာ ကင်ဆာ ထိန်းချုပ်မှု အစီအစဉ်ကို တည်ထောင်ခြင်း နှင့် လက်ကိုင်ဖုန်းသုံးစွဲသူများအတွက် ၎င်းတို့၏ နံပါတ်ကို တသက်လုံး သုံးစွဲနိုင်ရန် ခွင့်ပြုခြင်း တို့ ပါဝင်သည်။ <ref>{{cite news|url=https://news.mb.com.ph/2019/02/19/we-can-keep-our-mobile-numbers-for-life-duterte-signs-19-other-laws/ |title=We can keep our mobile numbers for life; Duterte signs 19 other laws |newspaper=Manila Bulletin |first=Genalyn |last=Kabiling |date=February 19, 2019 |accessdate=February 20, 2019}}</ref>
== နိုင်ငံရေး==
ဖိလစ်ပိုင်သည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော သမ္မတနိုင်ငံဖြစ်ပြီး ဒီမိုကရေစီ အစိုးရ အုပ်ချုပ်ကာ သမ္မတစနစ်ကို ကျင့်သုံးသည်။ <ref name="US State Department">{{cite web|url=https://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_999.html#country |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120103095151/http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_999.html |archivedate=January 3, 2012 |title=Country description |accessdate=January 24, 2012 |date=January 2012 |website=US State Department Website |publisher=US State Department Website |quote=The Philippines is an emerging economy with a democratic system of government. |deadurl=yes |df= }}</ref> နိုင်ငံတော် အစိုးရမှ များစွာ လွတ်လပ်မှုရှိသော မင်ဒါနောင်းရှိ ဘန်ဆာမိုရို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသမှ လွဲ၍ တစ်နိုင်ငံလုံးကို တစ်ပေါင်းတစ်စည်းတည်း ဖြစ်သောနိုင်ငံ အဖြစ် အုပ်ချုပ်သည်။ သမ္မတ ရားမို့စ် လက်ထက်မှစ၍ နိုင်ငံအား ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံ၊ လွှတ်တော်တရပ်တည်း ရှိသော သို့မဟုတ် ပါလီမန်အစိုးရ အုပ်ချုပ်ရေး အဖြစ် ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားခဲ့မှုများ ရှိသည်။ <ref>{{cite journal|url=http://www.inwent.org/ez/articles/077943/index.en.shtml|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081202113453/http://www.inwent.org/ez/articles/077943/index.en.shtml|archivedate=December 2, 2008|title=Civil service reform: Whose service?|author=Robles, Alan C.|journal=D+C|date=July–August 2008|volume=49|pages=285–289|accessdate=November 30, 2008}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081202113453/http://www.inwent.org/ez/articles/077943/index.en.shtml |date=2 December 2008 }} {{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=http://www.inwent.org/ez/articles/077943/index.en.shtml |accessdate=4 August 2019 |archivedate=2 December 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081202113453/http://www.inwent.org/ez/articles/077943/index.en.shtml }}</ref><ref>{{cite news|author=Bigornia, Amante
|title= The 'consultations' on Charter change|url=https://news.google.com/newspapers?id=no8VAAAAIBAJ&sjid=bQsEAAAAIBAJ&pg=4208,1807319&dq= |newspaper=The Manila Standard|date=September 17, 1997|accessdate=December 13, 2009}}</ref>
[[File:Bongbong Marcos at his inauguration with Sara Duterte.jpg|thumb|သမ္မတ [[ဘွန်ဘွန်မားကို့စ်|ဂျူနီယာမားကို့စ်]]နှင့် ဒုတိယသမ္မတ [[ဆာရာ ဒူတာတေး]] တို့အား သမ္မတ၏ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲ၌ တွေ့ရစဉ်]]
သမ္မတသည် နိုင်ငံတော်၏ ခေါင်းဆောင် အဖြစ်နှင့် အစိုးရ၏ ခေါင်းဆောင်အဖြစ် နှစ်ခုစလုံး တစ်ပြိုင်နက်တည်း ဆောင်ရွက်သည့် အပြင် စစ်တပ်၏ စစ်သေနာပတိချုပ်လည်း ဖြစ်သည်။ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲတွင် မဲအများဆုံးသူအား သမ္မတအဖြစ် ၆ နှစ်သက်တမ်း ရွေးချယ်ပြီး သမ္မတ သက်တမ်း ကာလအတွင်း သမ္မတမှ အစိုးရ အဖွဲ့ကို ခန့်အပ်ဖွဲ့စည်းကာ အုပ်ချုပ်သည်။ <ref name="About" /> ဥပဒေပြု လွှတ်တော်နှစ်ရပ်ရှိသော ကွန်ဂရက်တွင် ဆီးနိတ်လွှတ်တော်မှာ အထက်လွှတ်တော် အဖြစ် ဆောင်ရွက်ပြီး လွှတ်တော်အမှတ်များကို ၆ နှစ်သက်တမ်း ဖြင့် ရွေးချယ် တင်မြှောက်သည်။ ကိုယ်စားပြုလွှတ်တော်မှာ အောက်လွှတ်တော် အဖြစ် ဆောင်ရွက်ပြီး အမတ်များကို ၃ နှစ်သက်တမ်းဖြင့် ရွှေးချယ်တင်မြှောက်ကြသည်။ <ref name="About" />
ဆီးနိတ်လွှတ်တော် အမတ်များကို ကန့်သတ်ချက်မရှိ ရွေးချယ်ကြသော်လည်း ကိုယ်စားပြုအမှတ်များကို ဥပဒေပြု ဒေသအလိုက် ကဏ္ဍအလိုက် ကိုယ်စားပြုသူများကို ရွေးချယ်ကြသည်။ တရားစီရင်ရေး အာဏာသည် တရားလွှတ်တော်ချုပ်တွင် ရှိပြီး တရားသူကြီးချုပ်မှာ အကြီးအကဲဖြစ်ကာ လက်ထောက် တရားသူကြီးများ ၁၄ ဦး ရှိသည်။ ၎င်းတို့ အားလုံးအား တရားစီရင်ရေးနှင့် ဘားကောင်စီမှ ရွေးချယ်ပေးပြီး သမ္မတမှ အတည်ပြု ခန့်အပ်သည်။ <ref name="About" />
=== နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေး===
[[File:Donald Trump and Rodrigo Duterte in Manila (6).jpg|thumb|၂၀၁၇ ခုနှစ် ပါဆေးတွင် ပြုလုပ်သော နှစ်နိုင်ငံဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးတွင် သမ္မတ ရော်ဒရစ်ဂို ဒူတာတေး နှင့် အမေရိကန် သမ္မတ [[ဒေါ်နယ်လ် ထရန့်]] တို့ ဆွေးနွေးနေကြစဉ်။]]
[[File:CALABARZONjf0200 20.JPG|thumb|ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ ပါဆေးရှိ နိုင်ငံခြားရေးဌာန ၏ ပင်မရုံး]]
ဖိလစ်ပိုင်၏ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးမှာ အခြားနိုင်ငံများနှင့် ကုန်သွယ်မှု အပြင် နိုင်ငံပြင်ပတွင် နေထိုင်သော ဖိလစ်ပိုင် လူမျိုး ၁၀သန်းတို့၏ ကောင်းမွန်စွာ နေထိုင်နိုင်ရေး တို့အပေါ်တွင် အခြေခံသည်။ <ref name="PhilState">{{cite web |url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2794.htm |publisher=U.S. Department of State. Bureau of East Asian and Pacific Affairs|title=Background Note: Philippines|date=October 2009|accessdate=December 18, 2009}}</ref> ကုလသမဂ္ဂကို တည်ထောင်ရာတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး တက်ကြွလှုပ်ရှားသော အဖွဲ့ဝင် အဖြစ် ရှိနေသော ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် လုံခြုံရေးကောင်စီ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် အကြိမ်ကြိမ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။ ကာလို့စ် ပီ ရိုမြူလိုသည် ယခင်က ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံ၏ ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဖိလစ်ပိုင်သည် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီတွင် တက်ကြွသော အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အဖြစ် ပါဝင်နေပြီး ငြိမ်းချမ်းရေး ထိန်းသိမ်းရေး မစ်ရှင်များတွင်လည်း ပါဝင်ခဲ့ကာ အထူးသဖြင့် အရှေ့တီမော တွင်ဖြစ်သည်။<ref>Permanent Mission of the Republic of the Philippines to the United Nations. [c. 2008]. [http://www.un.int/philippines/about/ About Us]. Retrieved August 13, 2010.</ref><ref>Permanent Mission of the Republic of the Philippines to the United Nations. [c. 2008]. [https://web.archive.org/web/20080123105426/http://www.un.int/philippines/security_council/ The Philippines and the UN Security Council].
Retrieved January 12, 2008. (archived from [https://web.archive.org/web/20141212074015/http://www.un.int/philippines/security_council/ the original] on January 23, 2008)</ref><ref name="UN_SRES12721999">United Nations Security Council. (October 25, 1999). [http://daccess-ods.un.org/access.nsf/Get?Open&DS=S/RES/1272%20(1999)&Lang=E&Area=UNDOC ''Resolution 1272''] ['''S-RES-1272(1999)''']. Retrieved March 21, 2010.</ref>
ကုလသမဂ္ဂ၏ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်သာ မက ဖိလစ်ပိုင်သည် အရှေ့တောင်အာရှ ဒေသအတွင်းရှိ နိုင်ငံများကြား စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်စေရန်နှင့် ဆက်ဆံရေး ပိုမိုခိုင်မာစေရန် ရှေးရှု ဖွဲ့စည်းထားသော [[အာဆီယံ]] အဖွဲ့၏ စတင်တည်ထောင်သူနိုင်ငံနှင့် တက်ကြွလှုပ်ရှားသော အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ <ref>[[s:Bangkok Declaration|Bangkok Declaration]]. (August 8, 1967). Retrieved December 20, 2009 from Wikisource.</ref> အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးပွဲများကို အကြိမ်ကြိမ် လက်ခံကျင်းပခဲ့ပြီး အဖွဲ့၏ ပေါ်လစီနှင့် ဦးတည်ရာတို့အတွက် အမြဲတမ်း တက်ကြွစွာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်လေ့ ရှိသည်။ <ref name=summit>{{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20071217132852/http://www.summit99.ops.gov.ph/asean_structure.htm |date=December 17, 2007 |title="ASEAN Primer" }}. (1999). ''3{{Smallsup|rd}} ASEAN Informal Summit''. Archived from [http://www.summit99.ops.gov.ph/asean_structure.htm the original] on December 17, 2007. Retrieved December 13, 2009.</ref>
ဖိလစ်ပိုင်သည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးကို အလွန်ဦးစားပေး အလေးထားပြီး တရုတ်နိုင်ငံနှင့် သိသာသော ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite news |title=Senior Chinese legislator visits Philippines to boost ties |publisher=Xinhua {{!}} English.news.cn |url=http://www.xinhuanet.com/english/2018-09/11/c_137460450.htm |work=www.xinhuanet.com |accessdate=5 August 2019 |archivedate=14 June 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210614120802/http://www.xinhuanet.com/english/2018-09/11/c_137460450.htm }}</ref><ref>{{cite news |title=Warship incident shows Sino-Philippine relations have come a long way: China Daily |url=https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/warship-incident-shows-sino-philippine-relations-have-come-a-long-way-china-daily |work=The Straits Times |date=September 5, 2018 |language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=China, ASEAN agree on framework for South China Sea code of conduct|url=https://www.reuters.com/article/us-southchinasea-china-philippines-idUSKCN18E1FS|work=Reuters|date=2017}}</ref><ref>{{cite news|title=China, Philippines confirm twice-yearly bilateral consultation mechanism on South China Sea |publisher= Xinhua {{!}} English.news.cn|url=http://news.xinhuanet.com/english/2017-05/19/c_136299206.htm|work=news.xinhuanet.com}}</ref><ref>{{cite news|title=Progress made on draft of South China Sea code of conduct|url=http://www.philstar.com/headlines/2017/05/19/1701550/progress-made-draft-south-china-sea-code-conduct|work=philstar.com}}</ref><ref>{{cite news|title=Subscribe {{!}} theaustralian|url=http://www.theaustralian.com.au/news/world/xi-duterte-vow-closer-philippineschina-relations-faster-spending/news-story/a1c32f162010e5b2f8bed5acc85fbde2|work=www.theaustralian.com.au}}</ref> အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအား [[စစ်အေးတိုက်ပွဲ]] ကာလအတွင်းနှင့် အကြမ်းဖက်သမားတို့အား တိုက်ခိုက်သော စစ်ပွဲ ကာလအတွင်း ထောက်ခံခဲ့ပြီး တရုတ်နှင့်ရုရှားကို ပစားပေးသဖြင့် အမေရိကန်နှင့် ဆက်ဆံရေး မယုတ်လျော့မီ ကာလအထိ နေတိုးမဟုတ်သော အဓိက မဟာမိတ်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite news |title=Philippine President Duterte announces separation from U.S. |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2016/10/20/official-philippines-and-china-resume-south-china-sea-talks/92450824/ |work=USA TODAY |language=en}}</ref> ထို့ပြင် ဆူဘစ်ပင်လယ်အော် နှင့် ကလာ့ခ် တို့ရှိ အမေရိကန် စစ်တပ် အခြေစိုက်စခန်းများနှင့် ပတ်သက်၍လည်းကောင်း နှင့် လက်ရှိ အမေရိကန်တပ်များ အလည်လာရောက်ခြင်း သဘောတူညီချက်နှင့် ပတ်သက်၍လည်းကောင်း အငြင်းပွားမှုများ မကြာခဏ ပေါ်ပေါက်လာလေ့ ရှိသည်။ <ref name="PhilState" /> နိုင်ငံ၏ တရားဝင် ဖွံဖြိုးတိုးတက်ရေး အထောက်အပံ့များအတွက် အကြီးမားဆုံး အလှူရှင်ဖြစ်သော ဂျပန်နိုင်ငံသည်<ref>{{cite web|url = http://www.mofa.go.jp/policy/oda/data/pdfs/philippines.pdf <!--http://www.mofa.go.jp/POLICY/oda/data/01ap_ea02.html-->|title = Japan's ODA Data by Country – Philippines|author = Ministry of Foreign Affairs of Japan|date = c. 2009|accessdate = June 2, 2010|archivedate = 5 February 2011|archiveurl = https://web.archive.org/web/20110205012151/http://www.mofa.go.jp/policy/oda/data/pdfs/philippines.pdf}}</ref> မိတ်ဆွေနိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်းအရ ဇိမ်မယ်များ၏ ဒုက္ခရောက်ခဲ့မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ တင်းမာမှုများ ရှိသေးသော်လည်း ဒုတိယကမ္ဘာစစ်နှင့် ပတ်သက်သော အမှတ်ရစရာများမှဖြစ်သည့် မုန်းတီးမှု အများစုမှာ ယုတ်လျော့လာခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ <ref name=neighbors>Dolan, Ronald E. (Ed.). (1991). [http://countrystudies.us/philippines/93.htm "Relations with Asian Neighbors"]. [http://countrystudies.us/philippines/ ''Philippines: A Country Study'']. Washington: GPO for the Library of Congress. Retrieved January 5, 2010 from [http://countrystudies.us/ Country Studies US Website].</ref>
အခြားသောနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးမှာ ယေဘုယျအားဖြင့် အပေါင်းလက္ခဏာဆန်သည်။ အနောက် နှင့် ဥရောပနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးမှာ အတူတကွ ယုံကြည်ထားကြသော ဒီမိုကရေစီတန်ဖိုးများကြောင့် လွယ်ကူချောမွေ့ပြီး ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးမှာ စီးပွားရေးနှင့် ပတ်သက်၍ တူညီသော စိုးရိမ်ပူပန်မှုများ ရှိကြသဖြင့် လွယ်ကူသည်။ သမိုင်းကြောင်းအရ ဆက်စပ်မှုနှင့် တူညီသော ယဉ်ကျေးမှုများသည် စပိန်နှင့် ဆက်ဆံရေးတွင် တံတားတစ်စင်းပမာ ဖြစ်စေသည်။ <ref>{{cite news |url=http://globalnation.inquirer.net/111122/ph-spain-bilateral-relations-in-a-nutshell-2 |title=PH-Spain bilateral relations in a nutshell |newspaper=Philippine Daily Inquirer |last=Santos |first=Matikas |date=September 15, 2014 |accessdate=September 23, 2014}}</ref><ref name="poea">{{cite web |url=http://www.poea.gov.ph/stats/Stock%20Estmate%202009.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110626192943/http://www.poea.gov.ph/stats/Stock%20Estmate%202009.pdf |dead-url=yes |archive-date=June 26, 2011 |title=Stock Estimate of Overseas Filipinos As of December 2009 |publisher=Philippine Overseas Employment Administration |accessdate=May 28, 2011 |df= |archivedate=1 May 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150501083845/http://www.poea.gov.ph/stats/Stock%20Estmate%202009.pdf }}</ref><ref>{{cite web |url=http://news.abs-cbn.com/pinoy-migration/07/02/09/filipino-among-elite-force-securing-spains-royal-couple |title=Filipino Among Royal Guards of King of Spain |publisher=ABS CBN News |accessdate=July 2, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110808083455/http://www.abs-cbnnews.com/pinoy-migration/07/02/09/filipino-among-elite-force-securing-spains-royal-couple|archivedate=August 8, 2011}}</ref> အိမ်အကူများအား နှိပ်စက်ခြင်း နှင့် နိုင်ငံရပ်ခြားနေ ဖိလစ်ပိုင် အလုပ်သမားတို့အပေါ် သက်ရောက်သော စစ်ပွဲများ အစရှိသော ပြဿနာများ ရှိသော်လည်း <ref>{{cite news|url=http://qa.filipinoexpats.com/node/940|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090107061353/http://qa.filipinoexpats.com/node/940|archivedate=January 7, 2009|title=OFW rights violation worsens under the Arroyo administration |last=Leonard|first=John|date=July 3, 2008|publisher=Filipino OFWs Qatar|accessdate=January 25, 2009}}</ref><ref name="bulatlat">{{cite news|url=http://bulatlat.com/main/2008/10/25/middle-east-is-%E2%80%98most-distressing-ofw-destination%E2%80%99-migrant-group/|title=Middle East is 'Most Distressing OFW Destination' – Migrant Group|last=Olea|first=Ronalyn|date=October 25, 2008|publisher=Bulatlat News|accessdate=January 25, 2009}}</ref> အရှေ့အလယ်ပိုင်း နိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေးမှာ ကောင်းမွန်ပြီး ထိုဒေသတွင် နေထိုင်သော ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံခြား အလုပ်သမား ၂ သန်းကျော်ကို ဆက်လက် အလုပ်ပေးထားခြင်း မှတဆင့် တွေ့ရှိနိုင်သည်။ <ref name="BM">{{cite news|url=http://businessmirror.com.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=5017:saudi-arabia-will-still-need-rp-medical-professionals-&catid=33:economy&Itemid=60|title=Saudi Arabia will still need RP medical professionals |last=Torres|first=Estrella|date=January 22, 2009|publisher=Business Mirror|accessdate=January 24, 2009}}</ref>
တစ်ချိန်က ကဲ့သို့ ကွန်မြူနစ်ဝါဒသည် ခြိမ်းခြောက်မှု တစ်ခု မဟုတ်တော့သဖြင့် ၁၉၅၀ ခုနှစ်များမှ တင်းမာခဲ့သော ဖိလစ်ပိုင် နှင့် တရုတ်တို့၏ ဆက်ဆံရေးမှာ အလွန် တိုးတက်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ထိုင်ဝမ်နှင့် ပတ်သက်သော ပြဿနာများ၊ စပရက်ထလီ ကျွန်းများနှင့် ပတ်သက်သော ပြဿနာများ၊ တရုတ်တို့၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု ချဲ့ထွင်ရန် ကြိုးစားလာခြင်းနှင့် ပတ်သက်သော စိုးရိမ်မှုများကြောင့် သတိထားဆက်ဆံမှု အတိုင်းအတာ တစ်ခု အထိ ရှိနေသေးသည်။ <ref name=neighbors /> လက်ရှိ နိုင်ငံခြားရေး ပေါ်လစီမှာ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများနှင့် အာရှ-ပစိဖိတ် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် စီးပွားရေး ဆက်ဆံရေးကို အဓိက ထားသည်။ <ref name="PhilState" />
ဖိလစ်ပိုင်သည် အရှေ့အာရှ ထိပ်သီး အဖွဲ့၊ အာရှ-ပစိဖိတ် စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့၊ လက်တင်ယူနီယံ၊ ၂၄နိုင်ငံအဖွဲ့ နှင့် ဘက်မလိုက်လှုပ်ရှားမှုတို့တွင် တက်ကြွလှုပ်ရှားသော အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ <ref name="PhilState" />အစ္စလာမ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဖွဲ့တွင် လေ့လာသူအဆင့် ရရှိရန် ကြိုးပမ်းခြင်းဖြင့် အစ္စလာမ်နိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရေး တိုးမြှင့်ရန်လည်း ကြိုးစားလျက် ရှိသည်။ <ref>[http://www.gmanews.tv/story/162925/DFA-Technicalities-blocking-RP-bid-for-OIC-observer-status "DFA: 'Technicalities' blocking RP bid for OIC observer status"]. (May 26, 2009). ''GMA News''. Retrieved July 10, 2009.</ref><ref>{{Cite news|url=http://globalnation.inquirer.net/news/news/view/20090526-207265/RP-nears-observer-status-in-OIC----DFA|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150404022243/http://globalnation.inquirer.net/news/news/view/20090526-207265/RP-nears-observer-status-in-OIC----DFA|archivedate=April 4, 2015|title=RP nears observer status in OIC – DFA|author=Balana, Cynthia|newspaper=[[The Philippine Daily Inquirer]]|date=May 26, 2009|accessdate=July 10, 2009}}</ref>
===စစ်ရေး===
{{multiple image|perrow = 2|total_width=320
| image1 =NAVSOG at the SEACAT 2018 Exercise 004.jpg
| image2 =BRP Jose Rizal (FF-150).jpg
| image3 =PAF FA-50 011.jpg
| image4 =Soltam M-71 Howitzer - Oblique View @ 2018 Kalayaan Parade.jpg
| footer = ထိပ်ဆုံးမှစ၍ လက်ယာရစ်။ ဖိလစ်ပိုင် အထူးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ ကျည်ဆန်အစစ်များဖြင့် လေ့ကျင့်နေစဉ်၊ ဖိလစ်ပိုင် ရေတပ်၏ ယိုဆေးရိုင်ဇယ် အဆင့် ဖရိုင်းဂိတ်သင်္ဘော။ , ဖိလစ်ပိုင် ကြည်းတပ်၏ ဆိုလ်တမ် အမ်-၇၁ တင့်ကား နှင့် ဖိလစ်ပိုင် လေတပ်၏ [[KAI T-50 Golden Eagle|FA-50PH]]
}}
ဖိလစ်ပိုင် စစ်တပ်သည် နိုင်ငံတော်၏ လုံခြုံရေး အတွက် တာဝန်ရှိသော အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်ပြီး ဖိလစ်ပိုင် လေတပ်၊ ဖိလစ်ပိုင်ကြည်းတပ် နှင့် ဖိလစ်ပိုင် ရေတပ် ( ဖိလစ်ပိုင် မရိန်းတပ် အပါအဝင်) ဟူ၍ တပ် ၃ ခု ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.army.mil.ph/About_the_army/army/history/Ranks_and_Insignias.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120701065232/http://www.army.mil.ph/About_the_army/army/history/Ranks_and_Insignias.html|archivedate=July 1, 2012|title=Shoulder Ranks (Officers)|publisher=The Philippine Army|accessdate=September 23, 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/philippines/rank.htm |title=Philippine Military Rank Insignia |publisher=Globalsecurity.org |accessdate=September 23, 2014}}</ref><ref name="afporg">{{cite web |url=http://www.afp.mil.ph/org3.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080419074817/http://www.afp.mil.ph/org3.html |archivedate=April 19, 2008 |title=AFP Organization |accessdate=February 3, 2008 }}</ref>ဖိလစ်ပိုင် စစ်တပ်သည် အတင်းအကြပ် မဟုတ်ဘဲ စိတ်ဝင်စားသူသာ ပါဝင် တာဝန်ထမ်းဆောင်သည့် တပ်ဖွဲ့ဖြစ်သည်။<ref name=1987constitution>{{cite web|url=http://1987-philippine-constitution.blogspot.com/|title=The Philippine Constitution}}</ref> ပြည်သူတို့၏ လုံခြုံရေးအတွက် ပြည်ထဲရေးနှင့် ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရ ဌာန လက်အောက်မှ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတော် ရဲတပ်ဖွဲ့မှ တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်သည်။<ref>[http://www.lawphil.net/statutes/repacts/ra1990/ra_6975_1990.html "Department of the Interior and Local Government Act of 1990"]. Lawphil.net. Retrieved January 30, 2014.</ref><ref name="RA6975">{{cite web|title=Republic Act No. 6975|url=http://www.lawphil.net/statutes/repacts/ra1990/ra_6975_1990.html|website=The LAWPHiL Project|accessdate=December 31, 2012}}</ref>
ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသဖြစ်သော မွတ်ဆလင်တို့၏ မင်ဒါနောင်းတွင် အကြီးဆုံးသော ခွဲထွက်ရေးအဖွဲ့ဖြစ်သည့် မိုရိုအမျိုးသားလွတ်မြောက်ရေး တပ်ဦးသည် ယခုအခါ အစိုးရနှင့် နိုင်ငံရေးအရ ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။ အခြား ပိုမို၍ စစ်သွေးကြွသော အဖွဲ့အစည်းများဖြစ်သည့် မိုရိုအစ္စလာမ်လွတ်မြောက်ရေး တပ်ဦး၊ ကွန်မြူနစ် ပြည်သူ့တပ်တော်သစ် နှင့် အဘူဆေယပ်ဖ်တို့သည် ယခင်က နိုင်ငံခြားသားများကို ပြန်ပေးဆွဲ၍ ငွေကြေးတောင်းခံမှုများ ပြုလုပ်ကြပြီး အထူးသဖြင့် မင်ဒါနောင်း၏ တောင်ဘက်ပိုင်း ကျွန်းများတွင် ဖြစ်သည်။ {{refn|Hayden Cooper, 2012, Australian Broadcasting Corporation, [http://www.abc.net.au/7.30/content/2012/s3402880.htm Government urged to help kidnapped Australian], Retrieved September 3, 2014, "...Warren Richard Rodwell from Australia being held captive by this group since December 5, 2011...please do whatever to raise the 2 million US dollars they are asking for my release ..."<ref>{{cite news|url=http://www.abc.net.au/7.30/content/2012/s3402880.htm|title=Government urged to help kidnapped Australian|date= January 5, 2012|newspaper=[[Australian Broadcasting Corporation]]}}</ref>}}<ref>Florante S. Solmerin, December 7, 2013, Manila Standard, [http://manilastandardtoday.com/2013/12/07/abu-sayyaf-keeping-17-foreigners-hostage/ Abu Sayyaf keeping 17 foreigners hostage] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141006085118/http://manilastandardtoday.com/2013/12/07/abu-sayyaf-keeping-17-foreigners-hostage/ |date=October 6, 2014 }}, Retrieved September 3, 2014, "...17 foreigners, mostly birdwatchers, were being held hostage by the Abu Sayyaf Group..."</ref><ref>Roel Pareño, The Philippine Star, March 24, 2013, [http://www.philstar.com/headlines/2013/03/24/923345/sayyaf-releases-aussie-hostage Sayyaf releases Aussie hostage], Retrieved September 3, 2014, "...Australian Warren Rodwell emerged early yesterday withered after being held for 15 months by Abu Sayyaf bandits in southern Mindanao..."</ref><ref>Sun Star, April 25, 2014, [https://archive.today/20140903121828/http://www.sunstar.com.ph/breaking-news/2014/04/25/abducted-tourist-hotel-staff-now-sulu-339790 Abducted tourist, hotel staff now in Sulu], Retrieved September 3, 2014, "...Abu Sayyaf bandits have brought a Chinese tourist and a Filipino hotel receptionist to their jungle stronghold in southern Philippines after kidnapping the women from a dive resort in eastern Malaysia ..."</ref> ဖိလစ်ပိုင် အစိုးရ၏ လုံခြုံရေး ဆောင်ရွက်မှု အောင်မြင်သောကြောင့် ၎င်းတို့၏ နေရာ လျော့ပါးသွားခဲ့သည်။ <ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1695576.stm "Guide to the Philippines conflict"]. (August 10, 2007). ''BBC News''. Retrieved December 16, 2009.</ref><ref>World Bank. Conflict Prevention & Reconstruction Unit. (February 2005). ''[http://siteresources.worldbank.org/INTCPR/214578-1111996036679/20482477/WP24_Web.pdf The Mindanao Conflict in the Philippines: Roots, Costs, and Potential Peace Dividend]'' by Salvatore Schiavo-Campo and Mary Judd. Washington, DC: World Bank. (Social Development Paper No. 24). Retrieved December 16, 2009.</ref> ဖိလစ်ပိုင်သည် စစ်အသုံးစရိတ်အတွက် ဂျီဒီပီ၏ ၁.၁ ရာခိုင်နှုန်းသာ အသုံးပြုသဖြင့် ဒေသတွင်း ပျမ်းမျှ သုံးစွဲမှုအောက် လျော့နည်းသည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် မလေးရှားနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ ၁.၅% ၊ တရုတ်မှ ၂.၁%၊ ဗီယက်နမ်မှ ၂.၂% နှင့် တောင်ကိုရီးယားမှ ၂.၆% အသီးသီး သုံးစွဲကြသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.sipri.org/research/armaments/milex/milex_database|title=SIPRI Military Expenditure Database|accessdate=March 27, 2016|publisher=Stockholm International Peace Research Institute 2016, Signalistgatan 9, SE-16972 Solna, Sweden}}</ref><ref>{{cite web|url=http://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS|title=Military expenditure (% of GDP)|accessdate=March 27, 2016|publisher=The World Bank}}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်သည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှစ၍ အမေရိကန်၏ နေတိုးမဟုတ်သော အဓိက မဟာမိတ်ဖြစ်ပြီး ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် နှစ်နိုင်ငံကြား အပြန်အလှန် ကာကွယ်ရေး သဘောတူညီချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ ဖိလစ်ပိုင်သည် စစ်အေးတိုက်ပွဲ ကာလအတွင်း အမေရိကန်၏ ပေါ်လစီများကို ထောက်ခံခဲ့ပြီး [[ကိုရီးယားစစ်ပွဲ]]နှင့် [[ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ]]တို့တွင်လည်း ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်မှ တရုတ် နှင့် ရုရှားတို့နှင့် စစ်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ပိုမိုများပြားလာခဲ့ပြီး ထိုနိုင်ငံနှစ်ခုအား ပိုမိုအလေးပေးသဖြင့် အမေရိကန်နှင့် ဆက်ဆံရေး ယိုယွင်းလာခဲ့ပြီး အမေရိကန်နှင့် စစ်ရေးအရ ပူးပေါင်းခြင်းကို စွန့်လွှတ်ခဲ့ကာ အမေရိကန် ဦးဆောင်သော မည်သည့် စစ်ပွဲတွင်မျှ ပါဝင်မည် မဟုတ်တော့သည်မှာ ပို၍ သေချာလာခဲ့သည်။ <ref>{{cite news |title=PH defends purchase of arms from China, Russia |publisher= The Manila Times Online |url=https://www.manilatimes.net/ph-defends-purchase-arms-china-russia/365306/ |work=www.manilatimes.net}}</ref><ref>{{cite news |title=Philippines free to enter into arms purchase with Russia, Roque says {{!}} Philstar.com |url=https://www.philstar.com/headlines/2018/07/19/1834974/philippines-free-enter-arms-purchase-russia-roque-says |work=philstar.com}}</ref><ref>{{cite news |last1=Gita |first1=Ruth Abbey |title=Duterte eyeing to buy helicopters from China, Russia |url=https://www.sunstar.com.ph/article/418753/ |work=Sunstar |date=February 13, 2018}}</ref><ref>{{cite news |title=Duterte says Philippines no longer to participate in any U.S.-led wars |publisher=Xinhua {{!}} English.news.cn |url=http://www.xinhuanet.com/english/2018-03/22/c_137056998.htm |work=www.xinhuanet.com |accessdate=5 August 2019 |archivedate=6 August 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200806043602/http://www.xinhuanet.com/english/2018-03/22/c_137056998.htm }}</ref>
== ပြည်နယ်များ ==
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအား လူဇွန်း၊ ဗီဆာယားနှင့် မင်ဒါနောင်း ဟူသော ကျွန်းအုပ်စု ၃ ခုဖြင့် ခွဲခြားထားသည်။ ၎င်းတို့ကို ထပ်မံ၍ ဒေသ ၁၇ ခု၊ ခရိုင် ၈၁ခု၊ မြို့တော် ၁၄၅ခု၊ စည်ပင်သာယာနယ်နိမိတ် ၁,၄၈၉ ခု၊ ဘာရန်ဂေး ခေါ် ကျေးရွာသို့ ရပ်ကွက် ၄၂,၀၃၆ ခု ထပ်မံပိုင်းခြားထားသည်။ <ref>{{cite web |url=http://nap.psa.gov.ph/activestats/psgc/SUMWEBPROV-SEPT2016-CODED-HUC-FINAL.pdf |title=Provincial Summary: Number of Provinces, Cities, Municipalities and Barangays, by Region as of September 30, 2016 |publisher=Philippine Statistics Authority |access-date=January 5, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170110151057/http://nap.psa.gov.ph/activestats/psgc/SUMWEBPROV-SEPT2016-CODED-HUC-FINAL.pdf |archive-date=January 10, 2017 |dead-url=yes |accessdate=5 August 2019 |archivedate=10 January 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170110151057/http://nap.psa.gov.ph/activestats/psgc/SUMWEBPROV-SEPT2016-CODED-HUC-FINAL.pdf }}</ref> ထို့အပြင် သမ္မတနိုင်ငံတော် ဥပဒေ အမှတ် ၅၄၄၆ ၏ ပုဒ်မ ၂မှ ထပ်မံ ပြဋ္ဌာန်းထားသည်မှာ ဖိလစ်ပိုင် ကျွန်းစုများ၏ ပတ်လည်ရှိ နယ်နိမိတ်ပင်လယ် သတ်မှတ်ချက်မှာ ဘော်နီယိုကျွန်းပေါ်ရှိ ဆာဘား အရှေ့ပိုင်းကို ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း တောင်းဆိုရာတွင် သက်ရောက်မှု မရှိ ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ <ref name=baselines>{{cite web |author=Ronald Echalas Diaz |url=http://www.chanrobles.com/republicacts/republicactno5446.html |title=Republic Act No. 5446 – An Act to Amend Section One of Republic Act Numbered Thirty Hundred and Forty-Six, Entitled "An Act to Define the Baselines of the Territorial Sea of the Philippines". Republic of the Philippines|publisher=Chan Robles Virtual Law Library |date=September 18, 1968 |accessdate=May 4, 2013}}</ref><ref>{{cite journal |last=Mohamad|first=Kadir|year=2009|title=Malaysia's territorial disputes – two cases at the ICJ : Batu Puteh, Middle Rocks and South Ledge (Malaysia/Singapore), Ligitan and Sipadan [and the Sabah claim] (Malaysia/Indonesia/Philippines)|url=http://www.idfr.gov.my/images/stories/publication/2009/inside_pbp.pdf|publisher=Institute of Diplomacy and Foreign Relations (IDFR) Ministry of Foreign Affairs, Malaysia|quote=Map of British North Borneo, highlighting in yellow color the area covered by the Philippine claim, presented to the Court by the Philippines during the Oral Hearings at the ICJ on 25 June 2001|page=46|accessdate=May 16, 2014}}</ref>
[[File:Labelled map of the Philippines - Provinces and Regions.png|center|825px]]
===အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ဒေသများ===
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွင် ''ဒေသ'' ဆိုသည်မှာ အုပ်ချုပ်ရေးဒေသကို ရည်ညွန်းခြင်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံအတွင်း ခရိုင်များကို စုစည်း၍ အုပ်ချုပ်ရေးအတွက် လွယ်ကူစေရန် ပေါင်းစပ်ထားခြင်းမှာ အဓိက ရည်ရွယ်ချက် ဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်အား ဒေသ ၁၇ ခု ( အုပ်ချုပ်ရေး ဒေသ ၁၆ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ၁ခု) ပိုင်းခြားထားသည်။ အစိုးရ ရုံးအများစုမှာ ခရိုင်တစ်ခုချင်း အလိုက်မရှိဘဲ ဒေသအလိုက် တည်ရှိပြီး များသောအားဖြင့် (အားလုံးမဟုတ်) ဒေသဗဟိုအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော မြို့တော်တွင် တည်ရှိသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေအများဆုံး ဒေသမှာ ကာလာဘာဇွန်ဒေသ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်မြို့တော်ဒေသ သည် လူဦးရေ အထူထပ်ဆုံး ဒေသဖြစ်သည်။
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
|+ ဖိလစ်ပိုင်၏ လူဦးရေအများဆုံး ဒေသ ၁၀ ခု <small>(၂၀၁၅)</small><ref name="PSA-2015-Highlights">{{cite web|title=2015 Population Counts Summary|url=http://psa.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/2015%20population%20counts%20Summary_0.xlsx|website=Philippine Statistics Authority|accessdate=June 10, 2017|date=May 19, 2016}}</ref>
|-
! scope="col" | အဆင့်
! scope="col" | သတ်မှတ်ချက်
! scope="col" | အမည်
! scope="col" | ဧရိယာ
! scope="col" | လူဦးရေ (၂၀၁၅)
! scope="col" | လူဦးရေ %
! scope="col" | လူဦးရေ သိပ်သည်းမှု
|-
| style="text-align:center;" | ၁
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၄
| style="text-align:left;" | ကာလာဘာဇွန်
| {{convert|၁၆,၈၇၃.၃၁|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|14,414,774|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|14,414,774/16,873.31|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၂
| style="text-align:left;" | NCR
| style="text-align:left;" | အမျိုးသားမြို့တော်ဒေသ
| {{convert|619.57|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|12,877,253|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|12,877,253/613.94|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၃
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၃
| style="text-align:left;" | လူဇွန်းအလယ်ပိုင်း
| {{convert|22,014.63|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|11,218,177|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|11,218,177/22,014.63|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၄
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၇
| style="text-align:left;" | ဗီဆာယား အလယ်ပိုင်း
| {{convert|10,102.16|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|6,041,903|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|6,041,903/10,102.16|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၅
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၅
| style="text-align:left;" | ဘိုင်ကော ဒေသ
| {{convert|18,155.82|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|5,796,989|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|5,796,989/18,155.82|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၆
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၁
| style="text-align:left;" | အီလိုကော့စ် ဒေသ
| {{convert|16,873.31|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|5,026,128|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|5,026,128/16,873.31|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၇
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၁၁
| style="text-align:left;" | ဒါဗောင်းဒေသ
| {{convert|20,357.42|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|4,893,318|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|4,893,318/20,357.42|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၈
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၁၀
| style="text-align:left;" | မင်ဒါနောင်းမြောက်ပိုင်း
| {{convert|20,496.02|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|4,689,302|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|4,689,302/20,496.02|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၉
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၁၂
| style="text-align:left;" | SOCCSKSARGEN
| {{convert|22,513.30|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|4,545,276|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|4,545,276/22,513.30|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|-
| style="text-align:center;" | ၁၀
| style="text-align:left;" | ဒေသ ၆
| style="text-align:left;" | ဗီဆာယား အနောက်ပိုင်း
| {{convert|12,828.97|km2|abbr=on}}
| {{number and percent|4,477,247|100,981,437|2|disp=table|pad=yes}}
| {{convert|{{sigfig|4,477,247/12,828.97|2}}|PD/km2|abbr=on}}
|}
== ပထဝီဝင်==
[[File:Relief Map Of The Philippines.png|thumb|left|upright|ဖိလစ်ပိုင်၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင်ပြပုံ]]
ဖိလစ်ပိုင်သည် ကျွန်းပေါင်း ၇,၆၄၁ ကျွန်းပါဝင်သော ကျွန်းစုနိုင်ငံ တစ်ခုဖြစ်ပြီး <ref>{{cite news |last1=Mayuga|first1=Jonathan |title=Namria 'discovers' 400 previously 'unknown' PHL islands using IfSAR |url=http://www.businessmirror.com.ph/namria-discovers-400-previously-unknown-phl-islands-using-ifsar/|accessdate=February 12, 2016 |publisher=BusinessMirror |date=February 10, 2016}}</ref> ကုန်းတွင်းပိုင်း ရေထုအပါအဝင် စုစုပေါင်း ကုန်းမြေဧရိယာမှာ {{convert|၃၀၀,၀၀၀|km2|sqmi|sp=us|0}} ရှိသည်။<ref name="psa.gov.ph"/><ref name="worldbank.org"/>{{convert|၃၆၂၈၉|km|mi|sp=us}} မျှရှည်လျားသော ကမ်းရိုးတန်းရှိသဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပဉ္စမမြောက် ကမ်းရိုးတန်း အရှည်ဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ <ref name=About /><!--says the coastline is 17,500 km--><ref name="CIAfields"><!--says the coastline is 36,289 km and that only Canada, Russia, Indonesia, and Greenland have longer coastlines-->Central Intelligence Agency. (2009). [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2060.html "Field Listing : Coastline"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170716042040/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2060.html |date=16 July 2017 }}. Washington, DC.</ref> နိုင်ငံ၏ အထူး စီးပွားရေးဇုန်မှာ {{convert|၂၂၆၃၈၁၆|km²|sqmi|abbr=on}} မျှ ကျယ်ဝန်းသည်။<ref>[http://www.seaaroundus.org/eez/summaryInfo.aspx?eez=608# Exclusive Economic Zones] – Sea Around Us Project – Fisheries, Ecosystems & Biodiversity – Data and Visualization.</ref> အရှေ့လောင်ဂျီကျု ၁၁၆° ၄၀' မှ ၁၂၆° ၃၄' အတွင်း၊ မြောက်လတ္တီကျု ၄° ၄၀ မှ ၂၁° ၁၀ အတွင်း တည်ရှိပြီး အရှေ့ဘက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်ပင်လယ်၊ အနောက်ဘက်တွင် တောင်တရုတ်ပင်လယ်<ref>[https://web.archive.org/web/20130213111846/http://focustaiwan.tw/ShowNews/WebNews_Detail.aspx?ID=201302090013&Type=aIPL "U.S. report details rich resources in South China Sea."] (archived from [http://focustaiwan.tw/ShowNews/WebNews_Detail.aspx?Type=aIPL&ID=201302090013 the original] on 2013-02-133)</ref> တောင်ဘက်တွင် ဆယ်လယ်ဘက်စ်ပင်လယ် <ref>C.Michael Hogan. 2011. [http://www.eoearth.org/article/Celebes_Sea?topic=49523 "Celebes Sea"]. ''Encyclopedia of Earth''. Eds. P. Saundry & C.J. Cleveland. National Council for Science and the Environment. Washington, DC</ref> တို့နှင့် ထိစပ်နေသည်။ ဘော်နီယိုကျွန်းသည် <ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/edens/borneo/awesome.html|title=An Awesome Island|website=Borneo: Island in the Clouds|publisher=PBS|accessdate=November 11, 2012}}</ref> အနောက်တောင်ဘက် ကီလိုမီတာ ရာဂဏန်းမျှတွင် တည်ရှိပြီး ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံမှာ မြောက်ဘက်တည့်တည့်တွင် တည်ရှိသည်။ တောင်ဘက်နှင့် အနောက်တောင်ဘက်တွင် မာလူကူးကျွန်းများနှင့် ဆူလာဝေစီကျွန်းများ ရှိကြပြီး [[ပလောင်းနိုင်ငံ]]မှာ ကျွန်းများ၏ အရှေ့ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။<ref name="About">{{cite web|date=March 9, 2009 |url=http://www.gov.ph/aboutphil/general.asp |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090309081519/http://www.gov.ph/aboutphil/general.asp |archivedate=March 9, 2009 |title=General Information |accessdate=September 21, 2014 }}. (older version – as it existed in 2009 – during the presidency of [[Gloria Macapagal Arroyo]]), ''[http://www.gov.ph/ The Official Government Portal of the Republic of the Philippines] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930195314/http://www.gov.ph/ |date=September 30, 2007 }}''.</ref>
တောင်ထူထပ်သော ကျွန်းများမှာ အပူပိုင်းမိုးသစ်တောများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေပြီး နဂိုမူလက မီးတောင်များ ဖြစ်ကြသည်။ အမြင့်ဆုံးတောင်မှာ အာပိုတောင် ဖြစ်ပြီး အမြင့်အားဖြင့် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အထက် {{convert|2954|m|ft|sp=us}} မျှ ရှိကာ မင်ဒါနောင်းရှိ ကျွန်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.peaklist.org/WWlists/ultras/philippines.html|title=Philippines Mountain Ultra-Prominence|publisher=peaklist.org|accessdate=June 19, 2009}}</ref><ref>(2011-04-06). [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html "The World Factbook – Philippines"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150719222229/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |date=July 19, 2015 }}. Central Intelligence Agency. Retrieved on March 14, 2011.</ref> ဖိလစ်ပိုင်ချောက် အတွင်းရှိ ဂါလာသီယာ ချောက်နက်မှာ နိုင်ငံ၏ အနက်ရှိုင်းဆုံး အပိုင်းဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် တတိယမြောက် အနက်ရှိုင်းဆုံးနေရာဖြစ်သည်။ ထိုချောက်မှာ ဖိလစ်ပိုင်ပင်လယ်အတွင်း တည်ရှိသည်။ <ref>{{cite book |url=https://www.biodiversitylibrary.org/item/31710 |title=The Galathea Deep Sea Expedition, 1950–1952, described by members of the expedition |last=Bruun |first=Anton Frederick |publisher=Macmillan, New York |year=1956}}</ref>
အရှည်လျားဆုံးမြစ်မှာ လူဇွန်းမြောက်ပိုင်းရှိ ကာဂါယန်မြစ် ဖြစ်သည်။<ref name="eearth">{{cite web|url=http://www.eoearth.org/article/Water_profile_of_Philippines#River_Basins_and_Water_Resources|title=Water profile of Philippines|last=Kundel|first=Jim|date=June 7, 2007|publisher=Encyclopedia of Earth|accessdate=September 30, 2008}}</ref>ကမ်းပေါ်တွင် မနီလာမြို့တော်တည်ရှိသော မနီလာပင်လယ်အော်သည် လာဂူးနားဒီဘေး ခေါ် ဖိလစ်ပိုင်၏ အကြီးဆုံးရေကန်နှင့် ပါဆစ်မြစ်မှ တဆင့် ဆက်စပ်နေသည်။ ဆူဘစ်ပင်လယ်အော်၊ ဒါဗောင်းပင်လယ်ကွေ့ နှင့် မိုရိုပင်လယ်ကွေ့တို့မှာလည်း အရေးပါသော ပင်လယ်အော်များ ဖြစ်သည်။ ဆာမားကျွန်းနှင့် လေတီကျွန်းတို့အား ဆန်ဂျွာနီကိုရေလက်ကြားမှ ပိုင်းခြားထားသော်လည်း ဆန်ဂျွာနီကို တံတားဖြင့် ဆက်သွယ်ထားသည်။<ref>Republic of the Philippines. Department of Tourism. [c. 2008]. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120427094345/http://www.travelmart.net/philippines/leyte-hotels-resorts.html |date=April 27, 2012 |title=Leyte is Famous for... }} (archived from [http://www.travelmart.net/philippines/leyte-hotels-resorts.html the original] on April 27, 2012). Retrieved March 21, 2010 from www.travelmart.net.</ref>
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် ပစိဖိတ်မီးကွင်း၏ အနောက်ဘက် အဝန်းအဝိုင်းပေါ်တွင် တည်ရှိသဖြင့် ငလျင်နှင့် မီးတောင် လှုပ်ရှားမှုများ မကြာခဏ ကြုံတွေ့ရသည်။ အရှေ့ဘက် ဖိလစ်ပိုင် ပင်လယ်အတွင်းရှိ ဘန်ဟမ်ရေအောက်ကုန်းမြင့်သည် ပင်လယ်အောက် တက်တိုးနစ်ကျောက်လွှာများ တစ်ခုအောက်တစ်ခု ထိုးဝင်လေ့ ရှိသည့် နေရာဖြစ်သည်။ <ref name="CLCS submissions">{{cite web |url=https://www.un.org/Depts/los/clcs_new/commission_submissions.htm |title=Submissions, through the Secretary-General of the United Nations, to the Commission on the Limits of the Continental Shelf, pursuant to article 76, paragraph 8, of the United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 December 1982 |publisher=United Nations Commission on the Limits of the Continental Shelf |date=May 28, 2009 |accessdate=May 29, 2009}}</ref> နေ့စဉ် ငလျပ်လှုပ်မှု ၂၀ ခန့် ဖြစ်ပွားသော်လည်း အများစုမှာ ခံစားသိရှိနိုင်လောက်အောင် မပြင်းထန်ပေ။ နောက်ဆုံး ငလျင်အကြီးအကျယ် လှုပ်ခတ်မှုမှာ ၁၉၉၀ ခုနှစ် လူဇွန်း ငလျင်ဖြစ်သည်။<ref>La Putt, Juny P. [c. 2003]. [http://www.cityofpines.com/baguioquake/quake.html ''The 1990 Baguio City Earthquake''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150212175238/http://www.cityofpines.com/baguioquake/quake.html |date=12 February 2015 }}. Retrieved December 20, 2009 from [http://www.cityofpines.com/ The City of Baguio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170918084421/http://www.cityofpines.com/baguioquake/quake.html |date=18 September 2017 }} Website.</ref>
[[File:Mt.Mayon tam3rd.jpg|right|thumb|မာယွန်သည် ဖိလစ်ပိုင်၏ အလှုပ်ရှားဆုံး မီးတောင်ဖြစ်သည်။]]
ဖိလစ်ပိုင်တွင် မီးတောင်ရှင် အများအပြားရှိပြီး မာယွန်မီးတောင်၊ ပင်နာတူဘိုတောင်၊ တာအားမီးတောင်တို့ ပါဝင်သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇွန်လ ပင်နာတူဘို မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှုမှာ ၂၀ ရာစု၏ ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံး ကုန်းမြေပေါ်မှ မီးတောင် ပေါက်ကွဲမှု ဖြစ်သည်။ <ref name = Pinatubo1991>{{cite web|author = Newhall, Chris |author2 = James W. Hendley II |author3 = Peter H. Stauffer |last-author-amp = yes |title = The Cataclysmic 1991 Eruption of Mount Pinatubo, Philippines (U.S. Geological Survey Fact Sheet 113-97) |url = http://pubs.usgs.gov/fs/1997/fs113-97/ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130825233934/http://pubs.usgs.gov/fs/1997/fs113-97/ |archivedate = August 25, 2013 |publisher = U.S. Department of the Interior. U.S. Geological Survey |date = February 28, 2005 |accessdate = April 9, 2007}}</ref> ထူးခြားသော ပထဝီဆိုင်ရာ ဝိသေသအားလုံးမှာ ကြမ်းတမ်းပြီး ပျက်စီးရာပျက်စီးကြောင်းများသာ ဖြစ်ကြသည် မဟုတ်ပါ။ ငြိမ်းချမ်းသော ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အနှောင့်အယှက်တစ်ခုမှာ ပြူရီတို ပရင်စီယာ မြေအောက်မြစ်ဖြစ်ကာ ထိန်းသိမ်းထားသော ဇီဝမျိုးကွဲများ ရှင်သန်ပေါက်ဖွားရာနေရာဖြစ်ပြီး တောင်ကုန်းမှပင်လယ် ဂေဟစနစ် အပြည့်အဝရှိ၍ အာရှ၏ အရေးအကြီးဆုံး သစ်တောတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပေသည်။ <ref>{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/652 |title=Puerto-Princesa Subterranean River National Park |publisher=UNESCO World Heritage Centre|accessdate=May 4, 2013}}</ref>
ကျွန်းများတွင် သဘာဝအားဖြင့် မီးတောင်လှုပ်ရှားမှုများ ရှိသဖြင့် သတ္တုများ ပေါကြွယ်ဝသည်။ ဖိလစ်ပိုင်သည် တောင်အာဖရိကပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက် အများဆုံး ရွှေထွက်ရှိရာ နေရာဖြစ်ပြီး သမ္မာကျမ်းစာထဲတွင် ဖော်ပြထားသော အိုဖီယာဒေသဟုပင် ခေါ်ဝေါ်လေ့ ရှိကြကာ<ref name=CGTF>{{cite book|url=http://bdh-rd.bne.es/viewer.vm?id=0000175741&page=921|last=Compañía General de Tabacos de Filipinas|title=Colección general de documentos relativos a las Islas Filipinas existentes en el Archivo de Indias de Sevilla|volume=Tomo III—Documento 98, 1520–1528|pages=112–138}}</ref> ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကြေးနီအများဆုံး ထွက်ရှိရာ နေရာလည်း ဖြစ်သည်။ <ref name="NYTimesMiners">{{cite news|author = Greenlees, Donald |title = Miners shun mineral wealth of the Philippines |url = https://www.nytimes.com/2008/05/14/business/worldbusiness/14iht-mine.1.12876764.html |newspaper =The New York Times|date = May 14, 2008 |accessdate = December 11, 2009}}</ref>တောင်အမေရိကတွင် မူလ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော ပလာဒီယမ် သတ္တုများမှာလည်း ဖိလစ်ပိုင်တွင် ကမ္ဘာ့အများဆုံး အနေနှင့် ရှိသည်။ <ref>NASA, together with USGS, (United States Geological Survey), released a 3-year study report detailing the 8,450 square kilometer palladium deposits lying below the seas of Visayan, Sibuyan, and Tablas Strait. Source: https://breakingphnews.blogspot.com/2016/05/biggest-palladium-deposits-found-in.html</ref>ရွန်ဘလွန်ကျွန်းတွင်လည်း ကမ္ဘာပေါ်တွင် အရည်အသွေးအကောင်းဆုံး၊ မျိုးကွဲအများဆုံး၊ အမာကျောဆုံးသော စကျင်ကျောက်များရှိပြီး အနည်းဆုံး ၇ ရောင်အထိ ရရှိနိုင်ကာ ၎င်းတို့မှာ အညို၊မီးခိုး၊ သံချေး၊အဖြူ၊အစိမ်း၊ အနက်နှင့် လိမ္မော်ရောင်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref>Marvelous Marble by Manila Standard http://www.manilastandard.net/news/-provinces/138248/marvelous-marble.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190518233451/http://www.manilastandard.net/news/-provinces/138248/marvelous-marble.html |date=18 May 2019 }}</ref> နီကယ်၊ ခရိုမိုက်နှင့် သွပ်များလည်း အများအပြားရှိသည်။ သို့သော်လည်း စီမံခန့်ခွဲမှု ညံ့ဖျင်းခြင်း၊ လူဦးရေ သိပ်သည်းခြင်း၊ ရှေရင်းစွဲနေ လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့အား ခေါင်းပုံဖြတ် အမြတ်ထုတ်ခြင်းမှ ကာကွယ်လိုခြင်းနှင့် အလွန်ပြင်းထန်သော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အသိစိတ်ဓာတ်တို့ကြောင့် ထိုသတ္တုအရင်းအမြစ် အများစုမှာ မထုတ်ယူဖြစ်ပဲ ရှိနေသည်။ <ref name="NYTimesMiners" /> ဖိလစ်ပိုင်သည် ထိုသို့ အဖိုးတန်သော သတ္တုများနှင့် တွင်းထွက်ပစ္စည်းများ အများအပြားရှိခြင်းကြောင့် ကမ္ဘာ့ စီးပွားရေး အင်အားကြီးနိုင်ငံ ဖြစ်လာနိုင်သော်လည်း နိုင်ငံအနေနှင့် ထိုသတ္တုများကို တူးဖော်ရန် ငြင်းဆိုသဖြင့် အလွန်အမင်းဆင်းရဲမွဲတေမှု နှင့် ဒုက္ခရောက်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့နေရသည်။ <ref>{{cite web|url=https://news.mongabay.com/2017/06/the-philippines-a-nation-rich-in-precious-metals-encounters-powerful-opposition-to-mining/|title=The Philippines, a nation rich in precious metals, encounters powerful opposition to mining|publisher=Mongabay|author=Keith Schneider |accessdate=April 25, 2019}}</ref>ထို့အပြင် ထိုအဖိုးတန်သတ္တုများ၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးအနေဖြင့် မြေသားဆိုင်ရာ မတည်ငြိမ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ပြီး မကြာခဏ မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်း၊ ငလျင်လှုပ်ခြင်းနှင့် မြေပြိုကျခြင်းများ ကြောင့် ဘေးဒုက္ခရောက်ရသည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.gfdrr.org/en/philippines|title=Global Facility for Disaster Reduction and Recovery}}</ref>ဘူမိအပူစွမ်းအင်မှာလည်း မီးတောင်လှုပ်ရှားမှုများကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ဖိလစ်ပိုင်အနေနှင့် ထိုစွမ်းအင်ကိုမူ ပိုမို၍ ထိန်းချုပ် အသုံးချနိုင်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံး ဘူမိအပူစွမ်းအင် ထုတ်လုပ်သူဖြစ်ကာ နိုင်ငံလျှပ်စစ်ဓာတ်အား လိုအပ်ချက်၏ ၁၈% အား ဘူမိအပူစွမ်းအင်ဖြင့် ထုတ်လုပ်သည်။ <ref>{{Cite news |url=https://www.nytimes.com/2008/06/29/business/worldbusiness/29iht-energy.1.14068397.html |author=Davies, Ed |author2=Karen Lema |last-author-amp=yes |title=Pricey oil makes geothermal projects more attractive for Indonesia and the Philippines |newspaper=The New York Times|date = June 29, 2008 |accessdate=December 18, 2009}}</ref>
===ဇီဝမျိုးကွဲများ===
[[File:Tarsius syrichta.jpg|thumb|အသေးဆုံး ပရိုင်းမိတ်ထဲတွင် တစ်မျိုးအပါအဝင်ဖြစ်သော ဖိလစ်ပိုင် တာဆီယာ]]
ဖိလစ်ပိုင်၏ မိုးသစ်တောများနှင့် ရှည်လျားသော ကမ်းရိုးတန်းများသည် အမျိုးမျိုး အစားစားသော ငှက်များ၊ အပင်များ၊ သတ္တဝါများ နှင့် ပင်လယ်သတ္တဝါများတို့ အတွက် နေထိုင်ကျက်စားစရာ နေရာဖြစ်စေသည်။ <ref name="etravel">[http://www.etravelpilipinas.com/about_philippines/philippine_natural_resources.htm "Natural Resources and Environment in the Philippines"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090122193623/http://etravelpilipinas.com/about_philippines/philippine_natural_resources.htm |date=22 January 2009 }}. (n.d.). ''eTravel Pilipinas''. Retrieved January 22, 2009.</ref> ဖိလစ်ပိုင်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဇီဝမျိုးကွဲအားဖြင့် အဆမတန်များပြားသော နိုင်ငံ ၁၀ ခုတွင် တစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ <ref name=Chanco>{{cite news|url=http://gbgm-umc.org/asia-pacific/philippines/ecophil.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20010711225954/http://gbgm-umc.org/asia-pacific/philippines/ecophil.html|archivedate=July 11, 2001 |author=Chanco, Boo |title=The Philippines Environment: A Warning |newspaper=The Philippine Star |date=December 7, 1998}} Retrieved February 15, 2010 from gbgm-umc.org.</ref><ref name="AUSGOP">{{Cite book |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070514125559/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |archivedate=May 14, 2007|title=Biodiversity Theme Report: The Meaning, Significance and Implications of Biodiversity (continued)|author = Williams, Jann|author2 = Cassia Read|author3 = Tony Norton|author4 = Steve Dovers|author5 = Mark Burgman|author6 = Wendy Proctor|author7 = Heather Anderson|last-author-amp = yes|publisher=CSIRO on behalf of the Australian Government Department of the Environment and Heritage|year=2001|isbn=978-0-643-06749-3|accessdate=November 6, 2009}}</ref><ref name="Carpenter">{{cite journal|author1=Carpenter, Kent E. |author2=Victor G. Springer |lastauthoramp=yes |title=The center of the center of marine shore fish biodiversity: the Philippine Islands |journal=Environmental Biology of Fishes|date=April 2005|volume=74|issue=2|pages=467–480|doi=10.1007/s10641-004-3154-4}}</ref> ၁,၁၀၀ ခန့်မျှသော ကုန်းနေ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါမျိုးစိတ်များကို ဖိလစ်ပိုင်တွင် တွေ့ရပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် အခြားမည်သည့်နေရာတွင်မျှ မရှိသော နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစိတ် ၁၀၀ နှင့် ငှက်မျိုးစိတ် ၁၇၀ တို့လည်း ပါဝင်သည်။<ref name="lonelyplanet">{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=aaUR07G0yAcC|title=Philippines|author1=Rowthorn, Chris |author2=Greg Bloom |lastauthoramp=yes |edition=9th|publisher=Lonely Planet|year=2006|page=[https://books.google.com/books?id=aaUR07G0yAcC&pg=PA52 52]|isbn=978-1-74104-289-4}}</ref> ဖိလစ်ပိုင်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အသစ်ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု အများဆုံး နိုင်ငံများတွင် ပါဝင်ပြီး လွန်ခဲ့သော ဆယ်နှစ်အတွင်းက နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစိတ်သစ် ၁၆ ခုကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်၏ ဒေသရင်း မျိုးစိတ်မှာ များပြားလာပြီး ပိုမို၍ များပြားလာနိုင်သည့် အခြေအနေရှိသည်။<ref>{{cite web|url=http://www.eoearth.org/article/Biological_diversity_in_the_Philippines |title=Biological diversity in the Philippines |publisher=Eoearth.org |accessdate=May 4, 2013}}</ref> ဒေသရင်း နို့တိုက်သတ္တဝါများတွင် အာရှအုန်းစီဗက်ကြောင်၊ ဒူဂေါင်းရေသတ္တဝါ၊ မိုးတိမ်ကြွက် နှင့် ဘိုဟောဒေသနှင့် ဆက်စပ်နေသော ဖိလစ်ပိုင်တာဆီယာ တို့ ပါဝင်သည်။
ဖိလစ်ပိုင်တွင် အမဲလိုက်နို့တိုက်သတ္တဝါ အကောင်ကြီးများ မရှိသော်လည်း အလွန်ကြီးသော တွားသွားသတ္တဝါများ ဖြစ်ကြသည့် စပါးကြီးမြွေများ၊ မြွေဟောက်များ နှင့် အလွန်ကြီးသော ရေငန်မိကျောင်းများ ရှိသည်။ ဖမ်းဆီးထားသော မိကျောင်းများတွင် အကြီးဆုံးအကောင်မှာ ဒေသခံတို့မှ လိုလောင်း ဟု သိကြပြီး တောင်ဘက်ပိုင်းကျွန်းဖြစ်သော မင်ဒါနောင်းတွင် ဖမ်းဆီးရမိခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web |title="Lolong" holds world record as largest croc in the world |url=http://www.pawb.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=480:lolong-holds-world-record-as-largest-croc-in-the-world&catid=22:news&Itemid=131 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120126140938/http://www.pawb.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=480%3Alolong-holds-world-record-as-largest-croc-in-the-world&catid=22%3Anews&Itemid=131 |dead-url=yes |archive-date=January 26, 2012 |website=Protected Areas and Wildlife Bureau |accessdate=June 23, 2012 |date=November 17, 2011 |df= |archivedate=26 January 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120126140938/http://www.pawb.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=480%3Alolong-holds-world-record-as-largest-croc-in-the-world&catid=22%3Anews&Itemid=131 }}</ref><ref>{{cite web|last=Britton|first=Adam|title=Accurate length measurement for Lolong|url=http://crocodilian.blogspot.com.au/2011/11/accurate-length-measurement-for-lolong.html |website=Croc Blog|accessdate=June 23, 2012|date=November 12, 2011}}</ref> နိုင်ငံတော်ငှက်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော ဖိလစ်ပိုင်လင်းယုန်မှာ လင်းယုန်များထဲတွင် အရှည်လျားဆုံး ခန္ဓာကိုယ်ရှိပြီး ယေဘုယျအားဖြင့် တိုင်းတာမည်ဆိုပါက ၈၆စင်တီမီတာမှ ၁၀၂ စင်တီမီတာအထိ (၂.၈၂ပေမှ ၃,၃၅ ပေ အထိ) ရှည်လျားပြီး ၄.၇ ကီလိုဂရမ် မှ ၈.၀ ကီလိုဂရမ် (၁၀.၄ပေါင် မှ ၁၇.၆ပေါင်) အထိ လေးသည်။ <ref name=RaptorsWorld>{{cite book|year=2001|title=Raptors of the World| publisher= Christopher Helm |location=London|pages=717–19|isbn=978-0-7136-8026-3|author1=Ferguson-Lees, J. |author2=Christie, D. }}</ref><ref>{{IUCN2006|assessor=BirdLife International.|year=2004|id=144490|title=Pithecophaga jefferyi|downloaded=January 7, 2009}}</ref>ဖိလစ်ပိုင် လင်းယုန်သည် အက်ဆီပီထရီဒေး မိသားစုဝင်ဖြစ်ပြီး လူဇွန်း၊ဆာမား၊ လေတီ နှင့် မင်ဒါနောင်းရှိ မိုးသစ်တောများ၏ ဒေသရင်း သတ္တဝါဖြစ်သည်။
[[File:Rafflesia (R. speciosa) in Miagao.jpg|thumb|left|ရပ်ဖဲလ်ရှား စပီဆီအိုဆာ သည် ပနေးကျွန်း၏ ဒေသရင်း တိရစ္ဆာန်ဖြစ်သည်။]]
ဖိလစ်ပိုင်၏ ပင်လယ်ရေပိုင်နက်မှာ {{convert|2200000|km2|sp=us|0}} အထိ ကျယ်ဝန်းသဖြင့် သီးသန့်ဖြစ်ပြီး များစွာကွဲပြားသော အဏ္ဏဝါသတ္တဝါများ ရှိသည့်အပြင် အခြားနိုင်ငံများနှင့် ဝေမျှပိုင်ဆိုင်သော သန္တာတြိဂံ ဒေသ၏ အဓိကအပိုင်းလည်း ဖြစ်သည်။ <ref name=baselines /> သန္တာကျွန်းနှင့် ပင်လယ်ငါးမျိုးစိတ် စုစုပေါင်းမှာ ၅၀၀ နှင့် ၂,၄၀၀ အသီးသီးဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ <ref name="etravel" /><ref name="lonelyplanet" /> မှတ်တမ်းသစ်များ နှင့် <ref>{{cite journal |url= https://www.researchgate.net/publication/236001316|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131016063342/https://www.researchgate.net/publication/236001316_First_Record_of_the_dottyback_Manonichthys_alleni_(Teleostei_Perciformes_Pseudochromidae)_from_the_Philippines?ev=prf_pub|archivedate=October 16, 2013 |author1=Bos, A.R. |author2=Smits, H.M. |lastauthoramp=yes |title= First Record of the dottyback Manonichthys alleni (Teleostei: Perciformes: Pseudochromidae) from the Philippines |journal= Marine Biodiversity Records |year=2013 |volume=6 |issue=e61 |pages= |doi=10.1017/s1755267213000365}}</ref><ref>{{cite journal |url=https://www.researchgate.net/publication/237335102 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140919140031/http://www.researchgate.net/publication/237335102_Seven_new_records_of_fishes_%28Teleostei_Perciformes%29_from_coral_reefs_and_pelagic_habitats_in_Southern_Mindanao_the_Philippines?ev=prf_pub|archivedate=September 19, 2014 |author1=Bos, Arthur R. |author2=Gumanao, Girley S. |lastauthoramp=yes |title= Seven new records of fishes (Teleostei: Perciformes) from coral reefs and pelagic habitats in Southern Mindanao, the Philippines|journal= Marine Biodiversity Records |year=2013 |volume=6 |issue=e95 |pages=1–6 |doi=10.1017/s1755267213000614}}</ref> မျိုးစိတ်သစ်ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုတို့က <ref>{{cite journal |author=Bos, A.R.|author2=Gumanao, G.S. |author3=Salac, F.N. |year=2008 |title=A newly discovered predator of the crown-of-thorns starfish |journal=Coral Reefs |volume=27 |issue= 3|page=581 |doi= 10.1007/s00338-008-0364-9 |url=https://www.researchgate.net/publication/225650880|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150703190342/http://www.researchgate.net/publication/225650880_A_newly_discovered_predator_of_the_crown-of-thorns_starfish |archivedate=July 3, 2015|bibcode=2008CorRe..27..581B}}</ref><ref>{{cite journal |author=Ocaña |author2=J.C. den Hartog |author3=A. Brito |author4=A.R. Bos |year=2010 |title=On Pseudocorynactis species and another related genus from the Indo-Pacific (Anthozoa: Corallimorphidae) |journal=Revista de la Academia Canaria de Ciencias |volume=XXI |issue=3–4 |pages=9–34 |url=https://www.researchgate.net/publication/230851883 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140919140037/http://www.researchgate.net/publication/230851883_On_Pseudocorynactis_species_and_another_related_genus_from_the_Indo-Pacific_%28Anthozoa_Corallimorphidae%29?ev=prf_pub|archivedate=September 19, 2014}}</ref><ref>{{cite journal |author=Bos, A.R. |year=2014 |title=Upeneus nigromarginatus, a new species of goatfish (Perciformes: Mullidae) from the Philippines |journal=Raffles Bulletin of Zoology |volume=62 |issue= |pages=745–753 |url=https://www.researchgate.net/publication/266563180|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150703125644/http://www.researchgate.net/publication/266563180_Upeneus_nigromarginatus_a_new_species_of_goatfish_%28Perciformes_Mullidae%29_from_the_Philippines|archivedate=July 3, 2015}}</ref> ထိုနံပါတ်များကို ဆက်လက် ပေါင်းထည့်နေပြီး ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအတွင်း အဏ္ဏဝါအရင်းအမြစ်များ၏ သီးသန့်ဖြစ်မှုကို မီးမောင်းထိုးပြနေသကဲ့သို့ ရှိသည်။ ဆူလူးပင်လယ်ရှိ တူဘာတာဟာ သန္တာကျောက်တန်းအား ယူနက်စကိုမှ ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ အဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ ဖိလစ်ပိုင်ရေပိုင်နက်အတွင်း ပုလဲ၊ ဂဏန်းနှင့် ရေမှော်မွေးမြူခြင်းများကိုလည်း ဆက်လက်ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။ <ref name="etravel" /><ref name="resources">[http://www.philippine-history.org/about-philippines.htm "About the Philippines"] (October 17, 2009). Retrieved December 20, 2009 from the Philippine History Website.</ref> ရှားပါးသော ကမာမျိုးစိတ်တစ်ခုဖြစ်သည့် ပင့်တာဒါ မက်ဆီမာသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ ဒေသရင်းနေ သတ္တဝါဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ ပုလဲမှာ ရွှေရောင်ရှိသဖြင့် သီးသန့် ဖြစ်နေသည်။ <ref name="gem">{{cite web |url=http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/phil-fast-facts/culture-profile-pearl.php |title=Philippine Fast Facts, National Gem: Philippine Pearl |accessdate=2013-02-20 |website= |publisher=National Commission for Culture and the Arts |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100820011316/http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/culture-profile/phil-fast-facts/culture-profile-pearl.php |archivedate=2010-08-20 |df= }}</ref>ပင့်တာဒါ မက်ဆီမာမှထွက်သော ရွှေရောင်ပုလဲကို နိုင်ငံတော်ကျောက်မျက်ရတနာအဖြစ် မှတ်ယူကြသည်။ <ref>{{cite web | last = Pangilinan, Jr. | first = Leon | title = In Focus: 9 Facts You May Not Know About Philippine National Symbols | url = http://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/9-facts-you-may-not-know-about-philippine-national-symbols/ | date = 3 October 2014 | accessdate = 8 January 2019 | publisher = National Commission for Culture and the Arts | archivedate = 26 November 2016 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20161126154959/http://ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/in-focus/9-facts-you-may-not-know-about-philippine-national-symbols/ }}</ref>
နိုင်ငံအတွင်း အပင်မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၃,၅၀၀ ခန့် ရှိပြီး ၃,၂၀၀ ခန့်မှာ ကျွန်းများတွင်သာ သီးသန့်ရှိသော အပင်များ ဖြစ်သည်။ <ref name="lonelyplanet" /> ဖိလစ်ပိုင်၏ မိုးသစ်တောများတွင် ဒေသရင်းပင် မြောက်များစွာရှိပြီး အလွန်ရှားပါးသော သစ်ခွ နှင့် ရပ်ဖဲရှားပင်များ ပါဝင်သည်။ <ref name="biodiverse">{{cite web|url=http://fpe.ph/biodiversity.html/view/hub-of-life-species-diversity-in-the-philippines|title=Hub of Life: Species Diversity in the Philippines|publisher=Foundation for the Philippine Environment|date=February 18, 2014|accessdate=September 21, 2014|archivedate=16 September 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150916011731/http://fpe.ph/biodiversity.html/view/hub-of-life-species-diversity-in-the-philippines}}</ref><ref>Taguinod, Fioro. (November 20, 2008). [http://www.gmanews.tv/story/134682/Rare-flower-species-found-only-in-northern-Philippines "Rare flower species found only in northern Philippines"]. ''GMA News''. Retrieved December 14, 2009.</ref> တရားမဝင် သစ်ခုတ်မှုကြောင့် သစ်တောပြုန်းတီးခြင်းသည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ဆိုးရွားသည့် ပြဿနာတစ်ခု ဖြစ်သည်။ သစ်တောများမှာ ၁၉၀၀ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင် ကုန်းမြေ ဧရိယာ၏ ၇၀ % မျှ ဖုံးလွှမ်းထားရာမှ ၁၉၉၉ တွင် ၁၈.၃% သာ ကျန်ရှိတော့သည်။ <ref>Peralta, Eleno O. (2005). "[http://www.fao.org/docrep/008/af349e/af349e0n.htm#bm23 21. Forests for poverty alleviation: the response of academic institutions in the Philippines]". In Sim, Appanah, and Hooda (Eds.). ''Proceedings of the workshop on forests for poverty reduction: changing role for research, development and training institutions'' (RAP Publication). Food and Agriculture Organization (FAO). Retrieved December 20, 2009.</ref> မျိုးစိတ်အများစုမှာ မျိုးသုဉ်းရန် စိုးရိမ်ရသော အခြေအနေရှိပြီး သိပ္ပံပညာရှင်များက ဖိလစ်ပိုင်ပါဝင်သော အရှေ့တောင်အာရှသည် ၂၁ ရာစုအကုန်တွင် အလွန်ဆိုးရွားသော ၂၀% မျှရှိသည့် မျိုးသုဉ်းနှုန်းနှင့် ရင်ဆိုင်ရမည်ဟု ဆိုကြသည်။ <ref>Kirby, Alex. (July 23, 2003). [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3090071.stm "SE Asia faces 'catastrophic' extinction rate"]. ''BBC News''. Retrieved December 20, 2009.</ref>အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး အဖွဲ့မှ "ဖိလစ်ပိုင်သည် တကမ္ဘာလုံးနှင့် ဆိုင်သော ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးတွင် ထိပ်တန်းဦးစားပေးစာရင်းတွင် ပါဝင်သည့် မျိုးကွဲများအလွန်းအမင်းများပြားသော စိုးရိမ်ရသော နိုင်ငံအနည်းငယ်ထဲမှ တစ်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ " ဟု ဆိုသည်။<ref name="biodiverse" />
===ရာသီဥတု===
[[File:Haiyan Nov 7 2013 1345Z.png|thumb|upright|ဒေသတွင်း စူပါတိုင်ဖွန်း ယိုလန်ဒါဟု သိကြသော တိုင်ဖွန်း ဟိုင်ယန်မှာ ဖိလစ်ပိုင်ကို ဝင်ရောက်တိုက်ခတ်ခဲ့သော တိုင်ဖွန်းများတွင် အပြင်းထန်ဆုံး တစ်ခုဖြစ်သည်။]]
ဖိလစ်ပိုင်တွင် အပူပိုင်းပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ ရာသီဥတုရှိပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် ပူနွေးပြီး စိုစွန်သည်။ တက်ဂ်-အင်းနစ် သို့ တက်ဂ်-အာရော ဟု ခေါ်သော ပူပြင်းပြီး ခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုမှ မတ်လမှ မေလ အထိ ဖြစ်ပြီး၊ တက်ဂ်-အူလန် ဟုခေါ်သော မိုးရာသီမျာ ဇွန်လမှ နိုဝင်ဘာလ အထိဖြစ်ကာ၊ တက်ဂ်-လာမစ်ဟု ခေါ်သော အေးမြခြောက်သွေ့သော ရာသီဥတုမှာ ဒီဇင်ဘာလမှ ဖေဖော်ဝါရီလ အထိဖြစ်သည်။ အနောက်တောင်မုတ်သုံလေ (မေလ မှအောက်တိုဘာလ အထိ) အား ဟာဘာဂတ်ဟု ခေါ်ပြီး အရှေ့မြောက်အရပ်မှ ခြောက်သွေ့သောလေများ (နိုဝင်ဘာလမှ ဧပြီလအထိ) အား အမီဟန် ဟု ခေါ်သည်။<ref name=climate /> အပူချိန်မျာ ပုံမှန်အားဖြင့် {{convert|21|C|F}} မှ {{convert|32|C|F}} အထိ ရှိသော်လည်း ရာသီဥတုအပေါ်မူတည်၍ ပိုမိုအေးမြခြင်း သို့မဟုတ် ပိုမိုပူပြင်းခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ အအေးဆုံးလမှာ ဇန်နဝါရီလ ဖြစ်ပြီး အပူပြင်းဆုံးလမှာ မေလ ဖြစ်သည်။ <ref name="About" /><ref>Lonely Planet. (n.d.). [http://www.lonelyplanet.com/philippines/weather Philippines: When to go & weather]. Retrieved January 23, 2009.</ref>
နှစ်စဉ်ပျမ်းမျှအပူချိန်မှာ {{convert|26.6|C|F}} ခန့် ဖြစ်သည်။ <ref name=climate>{{cite web|author = Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration |url = http://kidlat.pagasa.dost.gov.ph/cab/cab.htm |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100531021557/http://kidlat.pagasa.dost.gov.ph/cab/cab.htm |archivedate = May 31, 2010 |title = Climate of the Philippines |date = n.d. |accessdate = April 24, 2010}}</ref> အပူချိန်အား ကြည့်မည်ဆိုပါက လတ္တီကျုနှင့် လောင်ဂျီကျုမှာ ထင်ရှားသိသာသော ကွဲပြားမှုကို မဖြစ်ပေါ်စေပေ။ နိုင်ငံ၏ အစွန်ဆုံးပိုင်း အရှေ့အနောက်တောင်မြောက်တွင် ဖြစ်စေကာမူ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် နှင့် ညီမျှသော အမြင့်၏ အပူချိန်မှာ အတူတူပင် ရှိတတ်သည်။ အမြင့်ပေမှာ အပူချိန်ခြားနားမှုအပေါ်တွင် ပို၍ သက်ရောက်မှု ရှိသည်။ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် အမြင့်ပေ{{convert|1500|m|sp=us}} ရှိသော ဘာဂွီယို ဒေသ၏ ပျမ်းမျှ နှစ်စဉ်အပူချိန်မှာ {{convert|18.3|C|F}} ဖြစ်ပြီး ပူပြင်းသော နွေရာသီအတွက် လူကြိုက်များ အပန်းဖြေရာနေရာ တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref name=climate />
တိုင်ဖွန်းခါးပတ်လမ်းကြောင်းပေါ်တွင် တည်ရှိသဖြင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရှိ ကျွန်းအများစုသည် နှစ်စဉ် မိုးအများအပြား ရွာသွန်းခြင်းနှင့် မိုးကြိုးမုန်တိုင်းတိုက်ခတ်ခြင်းတို့ကို ဇူလိုင်လမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ကြုံတွေ့ရလေ့ ရှိပြီး <ref name=cp>Library of Congress – Federal Research Division. (March 2006). [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf ''Country Profile: Philippines'']. Retrieved December 17, 2009.</ref> ဖိလစ်ပိုင် ဒေသအတွင်း နှစ်စဉ် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း ၁၉ ခုခန့် ပုံမှန် ဖြစ်ပွားလေ့ ရှိပြီး ၈ ခု သို့မဟုတ် ၉ ခုမှာ ကုန်းတွင်းပိုင်းသို့ ဝင်ရောက်တိုက်ခတ်လေ့ ရှိသည်။ <ref>{{Cite book|url = http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/80346e/80346E00.htm |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110719181709/http://archive.unu.edu/unupress/unupbooks/80346e/80346E00.htm |archivedate = July 19, 2011 |title = Economics of the Philippine Milkfish Resource System |chapter-url = https://web.archive.org/web/*/http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/80346e/80346E06.htmhtm |chapter = III. The transformation sub-system: cultivation to market size in fishponds |author1 = Chong, Kee-Chai |author2 = Ian R. Smith |author3 = Maura S. Lizarondo |last-author-amp = yes |publisher = The United Nations University |year = 1982 |isbn = 978-92-808-0346-4 |accessdate = May 14, 2009}}</ref><ref name=PagasaWMO>{{cite journal|url = http://www.typhooncommittee.org/41st/docs/TC2_MemberReport2008_PHILIPPINES1.pdf |author = Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA)|title = Member Report to the ESCAP/WMO Typhoon Committee, 41st Session |date = January 2009}}</ref><ref name=digitaltyphoon>[http://agora.ex.nii.ac.jp/digital-typhoon/reference/monthly/ ''Monthly Typhoon Tracking Charts'']. (2010). Retrieved April 24, 2010 from the National Institute of Informatics, Kitamoto Laboratory, Digital Typhoon Website.</ref>နှစ်စဉ်မိုးရေချိန်မှာ အရှေ့ဘက်ကမ်းရိုးတန်း တောင်ကုန်းထူထပ်သော ဒေသများတွင် {{convert|5000|mm|sp=us}} အထိ ရှိတတ်ပြီး ချောင်ကျသော ချိုင့်ဝှမ်းဒေသ အချို့တွင်မူ {{convert|1000|mm|sp=us}} အောက်သာ ရှိသည်။ <ref name=cp /> မိုးရေချိန်အများဆုံး ဖြစ်ပေါ်စေသော အပူပိုင်းဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းမှာ ၁၉၁၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် တိုက်ခတ်ခဲ့ပြီး ထိုဆိုင်ကလုန်းကြောင့် ၂၄ နာရီအတွင်း ဘာဂွီယိုဒေသတွင် မိုးရေချိန် {{convert|1168|mm|sp=us}} အထိ ရွာကျခဲ့သည်။ <ref name="bag" /> ဖိလစ်ပိုင် ဒေသအခေါ်အဝေါ်အားဖြင့် အပူပိုင်း ဆိုင်ကလုန်း မုန်တိုးအား ဘက်ဂ်ယို ဟု ခေါ်သည်။ <ref name="bag">Glossary of Meteorology. [https://web.archive.org/web/20140830090533/https://www.bloomberg.com/news/2014-08-28/philippine-second-quarter-gdp-growth-quickens-beating-estimates.html Baguio.] (archived from [http://amsglossary.allenpress.com/glossary/browse?s=b&p=4 the original] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110806033738/http://amsglossary.allenpress.com/glossary/browse?s=b&p=4 |date=August 6, 2011 }} on August 30, 2014).</ref> သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်များကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်တွင် လူသေဆုံးမှု အများအပြား ရှိတတ်သည်။ သို့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် အစိုးရမှ ကပ်ဘေးဒုက္ခများ နှင့် ပတ်သက်သော စိုးရိမ်ဖွယ်ရာများကို ဆန်းသစ်သော ဥပဒေများ ပြဋ္ဌာန်း၍ လျှော့ချရန်နှင့် စီမံခန့်ခွဲရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။ <ref>{{cite news |title=Changing attitude|url=https://www.dandc.eu/en/article/philippines-paradigm-shift-regard-disaster-preparedness|last=Robles|first=Raissa|work=D+C, development and cooperation |date=June 19, 2018 |accessdate=August 13, 2018}}</ref> ဖိလစ်ပိုင်သည် ကမ္ဘာ့ရာသီဥတု အပြောင်းအလဲနှင့် ပတ်သက်၍ အလွန်အမင်း ထိခိုက်နိုင်သော နိုင်ငံဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရာသီဥတု အပြောင်းအလဲနှင့် ပတ်သက်၍ အထိရှလွယ်ဆုံး နိုင်ငံ ၁၀ ခုတွင် အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ <ref>Overland, Indra et al. (2017) ''[https://www.researchgate.net/publication/320622312 Impact of Climate Change on ASEAN International Affairs: Risk and Opportunity Multiplier]'', Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of International and Strategic Studies (MISIS).</ref>
== စီးပွားရေး ==
[[File:Philippines Export Treemap.png|thumb|upright=1.25|alt=Philippine Export Treemap in 2012.|ဖိလစ်ပိုင်၏ ပို့ကုန်များကို အချိုးကျ ပြထားသောပုံ]]
ဖိလစ်ပိုင်၏ စီးပွားရေးမှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၃၄ခုမြောက် အကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထုတ်ကုန် (nominal) မှာ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၇၁.၈ ဘီလီယံ ခန့် မျှ ရှိသည်။ <ref name=imf03 /> အဓိက ပို့ကုန်များမှာ ဆီမီးကွန်ဒတ်တာများ နှင့် အီလက်ထရွန်းနစ် ပစ္စည်းများ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးဆိုင်ရာ စက်ယန္တရားများ၊ အဝတ်အထည်များ၊ ကြေးနီထုတ်ကုန်များ၊ ရေနံထုတ်ကုန်များ၊ အုန်းဆီ နှင့် သစ်သီးများ ဖြစ်ကြသည်။<ref name=CIAfactbook /> အဓိက ကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံများမှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ဂျပန်၊ တရုတ်၊ စင်ကာပူ၊ တောင်ကိုရီးယား၊ နယ်သာလန်၊ ဟောင်ကောင်၊ ဂျာမနီ၊ ထိုင်ဝမ် နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ တို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name=CIAfactbook /> ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွင် သုံးစွဲသော ငွေကြေးမှာ ဖိလစ်ပိုင် ပီဆို (₱ or PHP) ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|title=Compare currencies in South East Asia|url=http://aroundtheworldinaday.com/philippines_thailand_comparison/thailand_currency_philippines_currency/|website=aroundtheworldinaday.com|accessdate=July 15, 2014|archivedate=19 July 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140719162751/http://aroundtheworldinaday.com/philippines_thailand_comparison/thailand_currency_philippines_currency/}}</ref>
[[File:0123jfCalipahan Sicsican Rice Fields San Pascual Talavera Ecijafvf 04.JPG|thumb|ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများ စပါးစိုက်ပျိုးနေစဉ်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်၌ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လုပ်ငန်းမှ ဖိလစ်ပိုင် အလုပ်သမား၏ ၃၀% ကို အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်း ဖန်တီးပေးထားသည်။။<ref>{{cite web|url=http://data.worldbank.org/indicator/SL.AGR.EMPL.ZS|title=Employment in agriculture (% of total employment)|accessdate=March 3, 2015}}</ref>]]
စက်မှုနိုင်ငံအဖြစ် အသစ်ပြောင်းလဲလာသော နိုင်ငံဖြစ်သဖြင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးမှာ တစ်ချိန်က စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးအပေါ်တွင် အခြေခံသောလုပ်ငန်းမှ ဝန်ဆောင်မှုနှင့် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း အပေါ်တွင် အခြေခံသော လုပ်ငန်းအဖြစ် ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ နိုင်ငံ၏ အလုပ်သမားဦးရေ စုစုပေါင်း ၄၀.၈၁၄ သန်းမှ <ref name=CIAfactbook />စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကဏ္ဍတွင် အလုပ်သမား စုစုပေါင်း၏ ၃၀% ကို အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်း ဖန်တီးပေးထားပြီး ဂျီဒီပီ၏ ၁၄% မျှ ရှိသည်။ စက်မှုကဏ္ဍမှ အလုပ်သမား စုစုပေါင်း ၏ ၁၄% ကို အလုပ်ပေးထားပြီး ဂျီဒီပီ၏ ၃၀% ရှိသည်။ ထို့အတူ ဝန်ဆောင်မှုကဏ္ဍတွင် လုပ်ကိုင်နေသော အလုပ်သမား အင်အားစု ၄၇% မှ ဂျီဒီပီ၏ ၅၆% အား ထောက်ပံ့ပေးထားသည်။ <ref name="nscb2009">{{cite web|url=http://www.nscb.gov.ph/sna/2009/3rdQ2009/2009gnpi3.asp|publisher=Republic of the Philippines. National Statistical Coordination Board|title=Third Quarter 2009 Gross National Product and Gross Domestic Product by Industrial Origin|accessdate=December 11, 2009|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629150040/http://www.nscb.gov.ph/sna/2009/3rdQ2009/2009gnpi3.asp|archivedate=June 29, 2011}}</ref><ref name="quickstat">{{cite web|url=https://www.census.gov.ph/data/quickstat/qs0909tb.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120711125757/http://www.census.gov.ph/data/quickstat/qs0909tb.pdf|archivedate=July 11, 2012|author=Philippine Statistics Authority|title=Quickstat|date=October 2009|accessdate=December 11, 2009}}</ref>
၂၀၁၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၄ စာရင်းအရ အလုပ်လက်မဲ့ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ၆.၀% မျှ ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.marketwatch.com/story/philippines-jobless-rate-eases-to-6-in-october-2014-12-10|title=Philippines jobless rate eases to 6% in October|publisher=MarketWatch|date=December 10, 2014|accessdate=December 14, 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.rttnews.com/2428724/philippine-unemployment-rate-falls-in-october.aspx|title=Philippine Unemployment Rate Falls In October|publisher=RTTNews|date=December 10, 2014|accessdate=December 14, 2014}}</ref> သို့သော်လည်း အခြေခံစားသောက်ကုန်များအတွက် ကုန်ကျစရိတ်နည်းပါးသဖြင့် ၂၀၁၄ နိုဝင်ဘာတွင် ငွေကြေးဖောင်းပွမှုနှုန်းမှာ ၃.၇% သာ ရှိသည်။ <ref>{{cite web|last=Magtulis |first=Prinz P. |url=https://www.bloomberg.com/news/2014-08-28/philippine-second-quarter-gdp-growth-quickens-beating-estimates.html |title=Philippine GDP Growth Beats Estimate in Boost to Aquino Goal |publisher=Bloomberg News |date=August 28, 2014 |accessdate=September 21, 2014}}</ref>၂၀၁၃ အောက်တိုဘာတွင် နိုင်ငံတကာ အရန်ငွေကြေး စုစုပေါင်းမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၈၃.၂၀၁ ဘီလီယံ ရှိသည်။ <ref>Denis Somoso. (September 30, 2013). [http://ph.austronesia.net/?q=Philippine-Gross-International-reserves-GIR-totaled-83.201-Billion-US-Dollars-at-end-of-August-2013 "$83.201 Billion – Philippines GIR now Rank 26th World's highest International Reserves"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131013031726/http://ph.austronesia.net/?q=Philippine-Gross-International-reserves-GIR-totaled-83.201-Billion-US-Dollars-at-end-of-August-2013 |date=October 13, 2013 }}. ''Philippines, ASIA and the Global Economy Site''. Retrieved September 30, 2013.</ref> ချေးငွေ နှင့် ဂျီဒီပီကြား အချိုးမှာ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ၇၈% အထိ စံချိန်တင် ရှိခဲ့ရာမှ<ref>{{cite news|last=Mendoza|first=Ronald U.|url=http://www.rappler.com/thought-leaders/7559-debt-free|title=Debt free?|work=Rappler|date=June 25, 2012|accessdate=December 14, 2014}}</ref> ၂၀၁၄ မတ်လတွင် ၃၈.၁% အထိ ကျဆင်းလာခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|url=http://www.rappler.com/business/economy-watch/69949-debt-govt-ratio|title=Debt-to-gov't ratio hits 38.1% in end-March|work=Rappler|date=September 23, 2014|accessdate=December 14, 2014}}</ref><ref>{{cite news|last=Dela Peña|first=Zinnia B.|url=http://www.philstar.com/business/2014/09/24/1372404/debt-gdp-ratio-continues-improve|title=Debt-to-GDP ratio continues to improve|newspaper=The Philippine Star|date=September 24, 2014|accessdate=December 14, 2014}}</ref>ဖိလစ်ပိုင်သည် ထုတ်ကုန်ထက် သွင်းကုန် ပိုများသော်လည်း <ref name="quickstat" /> နိုင်ငံတကာသို့ ကြွေးမြီပြန်ချပေးသော နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/152897/from-butt-of-jokes-in-1986-philippines-has-risen-to-creditor-nation-says-ex-finance-chief#ixzz2szxJl2Et |title=From butt of jokes in 1986, Philippines has risen to creditor nation, says ex-finance chief |publisher=Newsinfo.inquirer.net |date=February 28, 2012 |accessdate=March 3, 2014}}</ref>
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးစ အချိန်က ဖိလစ်ပိုင်သည် အရှေ့အာရှတွင် ဂျပန်ပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက် အချမ်းသာဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref name="PhilState" /><ref>[http://www.economist.com/world/asia/displaystory.cfm?story_id=E1_RRPJDJ The Filipina sisterhood]. (December 20, 2001). ''The Economist''. Retrieved November 9, 2009.</ref><ref name=ure>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=rujyOiFMl0MC&printsec=frontcover|author=Ure, John|title=Telecommunications Development in Asia|publisher=Hong Kong University Press|year=2008|pages=301–302|isbn=978-962-209-903-6}}</ref> ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် စီးပွားရေး စွမ်းဆောင်မှုကို အခြားသူများမှ ကျော်တက်သွားခဲ့သည်။ အာဏာရှင် သမ္မတ ဖာဒီနန် မားကို့စ် ၏ လက်အောက်တွင် စီးပွားရေးမှာ ရပ်တန့်နေခဲ့ပြီး အစိုးရ၏ စီးပွားရေးကို တလွဲစီမံခန့်ခွဲမှုများနှင့် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref name="PhilState" /><ref name=ure /> နိုင်ငံအနေနှင့် စီးပွားရေး တိုးတက်မှု နှေးကွေးခဲ့ပြီး စီးပွားရေးကျဆင်းသည့် အချိန်များ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင်မှ စီးပွားရေး တံခါးဖွင့်မှု အစီအစဉ်များကြောင့် စီးပွားရေး ပြန်လည် နာလန်ထူလာနိုင်ခဲ့သည်။<ref name="PhilState" /><ref name=ure />
၁၉၉၇ ခုနှစ် အာရှငွေကြေး အကြပ်အတည်းသည် စီးပွားရေးကို များစွာထိခိုက်ခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်ပီဆိုငွေကြေး တန်ဖိုးကျဆင်းမှုကို အချိန်ကြာမြင့်စွာ ကြုံတွေ့ခဲ့ရပြီး စတော့မားကက်အတွင်း တန်ဖိုးကျဆင်းမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ထိုရိုက်ခတ်မှုမှာ အစပိုင်းတွင် အခြားသော အာရှအိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများလောက် မပြင်းထန်ခဲ့ပေ။ အကြောင်းမှာ အစိုးရ၏ ငွေကြေးပေါ်လစီများနှင့် ပတ်သက်၍ ချုပ်ထိန်းလွန်းမှုကြောင့် ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတကာငွေကြေးအဖွဲ့၏ ဆယ်စုနှစ်များစွာ စောင့်ကြည့်မှုနှင့် ငွေကြေးပေါ်လစီကို စီမခံခန့်ခွဲခဲ့မှုများကြောင့် ဖြစ်ပြီး အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများမှာ စီးပွားရေး လျင်မြန်စွာ တိုးတက်ရန် ငွေကြေးအများအပြား သုံးစွဲကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref name="lastlaugh" /> ထိုအချိန်မှစ၍ တိုးတက်မှု များစွာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ စီးပွားရေးမှာ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ဂျီဒီပီတိုးတက်မှု ၆.၄% ရှိပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ၇.၁ % ရှိကာ ဆယ်စုနှစ် ၃ခုအတွင်း အလျှင်အမြန်ဆုံးနှုန်းဖြင့် တိုးတက်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ <ref name=IMF2012>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=36&pr.y=14&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=566&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Philippines|publisher=International Monetary Fund|accessdate=April 20, 2012}}</ref><ref name=fastestGDP>Felix, Rocel. (January 25, 2008). [https://web.archive.org/web/20150222050937/http://business.inquirer.net/money/breakingnews/view/20080125-114787/2007-GDP-seen-growing-at-fastest-rate-in-30-years 2007 GDP seen growing at fastest rate in 30 years]. ''The Philippine Daily Inquirer''. Retrieved May 29, 2010. (archived from [https://web.archive.org/web/20080127233313/http://business.inquirer.net/money/breakingnews/view/20080125-114787/2007-GDP-seen-growing-at-fastest-rate-in-30-years the original] on February 22, 2015)</ref>နှစ်စဉ်ပျမ်းမျှ လူတစ်ဦးချင်း ဂျီဒီပီတိုးတက်မှုနှုန်းမှာ ၁၉၆၆ မှ ၂၀၀၇ ခုနှစ်အထိ ၁.၄၅% မျှသာရှိပြီး အရှေ့အာရှနှင့် ပစိဖိတ်ဒေသ တစ်ခုလုံး ၏ ပျမ်းမျှနှုန်း ၅.၉၆% နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အလွန်နည်းပါးသည်။ လူဦးရေ၏ ၄၅% ၏ နေ့စဉ်ဝင်ငွေမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ ဒေါ်လာ အောက်တွင်သာ ရှိသည်။ <ref name="UN">{{Cite book|publisher=United Nations Development Programme|title=Table G: Human development and index trends, Table I: Human and income poverty|year=2009|isbn=978-0-230-23904-3}}</ref><ref name=Reddel>Reddel, Paul (May 27, 2009). [https://web.archive.org/web/20121114025256/http://www.ppiaf.org/feature-story/infrastructure-and-ppps-philippines ''Infrastructure & Public-Private Partnerships in East Asia and the Philippines''] [PowerPoint slides]. Presentation in Manila to the American Foreign Chambers of Commerce of the Philippines. Retrieved February 13, 2010 from the Public-Private Infrastructure Advisory Facility (PPIAF) Website.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=37&pr.y=3&sy=2005&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=subject&ds=.&br=1&c=566%2C536%2C578%2C548&s=NGDPD%2CNGDPDPC&grp=0&a= |title=Report for Selected Countries and Subjects |publisher=Imf.org |date=September 14, 2006 |accessdate=October 23, 2011}}</ref>
စီးပွားရေးသည် နိုင်ငံခြားတွင်နေထိုင်သော ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသားများ ပြန်လည်ပေးပို့သော ငွေကြေးများအပေါ်တွင် များစွာ မှီခိုနေပြီး နိုင်ငံခြားဝင်ငွေရလမ်းအတွင် နိုင်ငံခြား တိုက်ရိုက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုကို ပင် ကျော်လွန်သည်။ နိုင်ငံခြားမှ ငွေလွှဲမှုမှာ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံဂျီဒီပီ၏ ၁၀.၄% မျှ ရှိခဲ့သဖြင့် အများဆုံးဖြစ်ပြီး ၂၀၁၂ နှင့် ၂၀၁၄ ခုနှစ်တို့တွင် ၈.၆% ရှိသည်။ ဖိလစ်ပိုင်တွင် နိုင်ငံခြားငွေကြေး ငွေလွှဲပို့မှု၏ တန်ဖိုးစုစုပေါင်းမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၈ ဘီလီယံမျှ ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.dawn.com/news/1176411|title=Pakistan's remittances|last=Sherani |first=Sakib |website=dawn.com |accessdate=December 17, 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=http://business.inquirer.net/160057/ofw-remittances-to-increase-by-8-5-in-2014-standard-chartered|title=OFW remittances to increase by 8.5% in 2014—Standard Chartered |newspaper=Philippine Daily Inquirer|date=January 13, 2014|accessdate=September 21, 2014}}</ref> ဒေသတွင်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုမှာ မညီမျှပဲ အစိုးရအနေနှင့် နိုင်ငံ၏ အခြားဒေသများတွင် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုကို ဖြန့်ဝေပေးနိုင်ရန် မြှင့်တင်မှု ခြေလှမ်းများ လှမ်းခဲ့သော်လည်း လူဇွန်းဒေသ အထူးသဖြင့် မက်ထရိုမနီလာသည် စီးပွားရေးတိုးတက်မှု အများဆုံးရှိပြီး ထို့အတွက်ကြောင့် အခြားဒေသများတွင် စီးပွားရေးတိုးတက်နိုင်မှု နည်းပါးသွားခဲ့သည်။ <ref name="econ-manila">{{cite news|url=http://www.rappler.com/thought-leaders/30229-the-state-of-philippine-economic-competitiveness-2013|title=Why PH improves in competitiveness ranking|work=Rappler|date=Aug 22, 2013|accessdate=September 21, 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://cebudailynews.inquirer.net/22630/poverty-and-regional-development-imbalance|title=Poverty and regional development imbalance|newspaper=[[Philippine Daily Inquirer]]|date=March 5, 2014|accessdate=September 21, 2014}}</ref> အဟန့်အတားများရှိသော်လည်း ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများဖြစ်သော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းနှင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်း တဆင့်ယူလုပ်ကိုင်ခြင်း တို့မှာ နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး တိုးတက်မှုအတွက် အကောင်းဆုံး ကဏ္ဍများ ဖြစ်သည်ဟု တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။<ref name="quickstat" /><ref name="atimesbpo">{{cite web|url=http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HE10Ae02.html|author=Llorito, David|title=Help wanted for Philippines outsourcing|publisher=Asia Times|date=May 10, 2006|accessdate=December 11, 2009|archivedate=12 December 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091212150632/http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/HE10Ae02.html}}</ref> ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းမှာ အခြား အနီးအနားနိုင်ငံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အောင်မြင်မှုမရပဲ ကျွန်းစုများ၏ တစ်စစီဖြစ်နေသာ ပထဝီအနေအထားအတွင်း ခရီးသွားလာရန် ခက်ခဲသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း တဆင့်ယူလုပ်ကိုင်ခြင်း လုပ်ငန်း (ဘီပီအို) တွင် ကဏ္ဍခွဲ ၈ ခုရှိပြီး အသိဉာဏ်ပညာဆိုင်ရာ လုပ်ငန်း တဆင့်ယူလုပ်ကိုင်ခြင်း နှင့် ရုံးအနောက်ပိုင်း လုပ်ငန်းများ၊ အန်နီမေးရှင်း၊ ကောလ်စင်တာ လုပ်ငန်း၊ ဆော့ဖ်ဝဲလ်ရေးသားခြင်း လုပ်ငန်း၊ ဂိမ်းရေးသားခြင်းလုပ်ငန်း၊ အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ ဒီဇိုင်းလုပ်ငန်း နှင့် ဆေးပေးဆေးကုခြင်း လုပ်ငန်းတို့ ဖြစ်သည်။ အိုင်တီနှင့် ဆိုင်သော ဘီပီအိုမှာ နိုင်ငံ၏ ဖွံဖြိုးမှုနှင့် တိုးတက်မှုအတွက် အဓိကနေရာမှာ ပါဝင်နေသည်။ <ref>{{Cite book|title = IT-BPO INDUSTRY PROFILE, PROSPECTS, CHALLENGES AND ISSUES FOR GROWTH AND EMPLOYMENT|last = Tullao|year = 2012|isbn = |location = |pages = }}</ref> ဖိလစ်ပိုင်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဓိက ဘီပီအို ဝန်ဆောင်မှုဌာန ဖြစ်လာခဲ့ပြီး အိန္ဒိယ၏ နေရာကို ဖုံးလွှမ်းသွားခဲ့သည်။
ဂိုးလ်မင်းဆက်ရှ် မှ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအား နောင်လာမည့် ၁၁ နိုင်ငံ စာရင်းတွင် ထည့်သွင်းထားခဲ့သော်လည်း <ref>{{cite web|url=http://www.goldmansachs.com/our-thinking/archive/archive-pdfs/brics-book/brics-chap-13.pdf|title=Beyond the Brics: A Look at the 'Next 11' |date=April 2007 |accessdate=September 21, 2014}}</ref><ref>{{cite web |last=Armstrong |first=Aristidi |url=http://economicstudents.com/2013/04/move-over-brics-the-next-eleven-has-emerged/ |title=Move over BRICS, the "Next Eleven" has emerged |publisher=Economics Student Society of Australia |date=April 21, 2013 |accessdate=September 21, 2014 |archivedate=22 May 2016 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160522155127/http://economicstudents.com/2013/04/move-over-brics-the-next-eleven-has-emerged }}</ref> တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယတို့မှာ အဓိက စီးပွားပြိုင်ဖက်များ အဖြစ် ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ <ref>Olchondra, Riza T. (October 2, 2006). [https://web.archive.org/web/20070212043928/http://business.inquirer.net/money/topstories/view_article.php?article_id=24405 As India gets too costly, BPOs turn to Philippines]. ''The Philippine Daily Inquirer''. Retrieved December 16, 2009. (archived from [https://web.archive.org/web/20070212043928/http://business.inquirer.net/money/topstories/view_article.php?article_id=24405 the original] on February 12, 2007)</ref>ဂိုးလ်မင်းဆက်ရှ် မှ ၂၀၅၀ တွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၂၀ ခုမြောက် အကြီးဆုံးသော စီးပွားရေး ဖြစ်လာမည်ဟု ခန့်မှန်းထားခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.businessinsider.com/goldmans-world-gdp-projection-for-2050-2012-11|title=Goldman: Here's What Global GDP Will Look Like In 2050 |website=[[Business Insider]] |date=November 19, 2012 |accessdate=September 21, 2014}}</ref> ဟောင်ကောင်ရှန်ဟိုင်းဘဏ်ကော်ပိုရေးရှင်းမှလည်း ဖိလစ်ပိုင်အား ၂၀၅၀ တွင် ကမ္ဘာ့ ၁၆ ခုမြောက်အကြီးဆုံး၊ အာရှတွင် ၅ ခုမြောက်အကြီးဆုံးနှင့် အရှေ့တောင်အာရှတွင် အကြီးဆုံး ဖြစ်လာမည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ <ref>{{cite web|last=Platt|first=Eric|url=http://www.businessinsider.com/these-economies-will-dominate-the-world-in-2050-2012-1?op=1 |title=These Economies Will Dominate The World In 2050 |website=[[Business Insider]] |date=January 13, 2012 |accessdate=September 21, 2014}}</ref><ref>{{cite news|last=Fajardo |first=Fernando |url=http://newsinfo.inquirer.net/153661/the-philippines-in-2050 |title=The Philippines in 2050 |newspaper=[[Philippine Daily Inquirer]] |date=February 29, 2012 |accessdate=September 21, 2014}}</ref><ref>Kevin Voigt (January 12, 2012). [https://web.archive.org/web/20120208143300/http://business.blogs.cnn.com/2012/01/12/worlds-top-economies-in-2050-will-be World's top economies in 2050 will be... ''CNN''.] (archived from [https://web.archive.org/web/20120115031430/http://business.blogs.cnn.com/2012/01/12/worlds-top-economies-in-2050-will-be the original] on August 14, 2012)</ref> ဖိလစ်ပိုင်သည် ကမ္ဘာ့ဘဏ်၊ နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့၊ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးအဖွဲ့၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ မန်ဒါလူယောင်တွင် ဌာနချုပ်တည်ရှိသော အာရှဖွံ့ဖြိုးရေးဘဏ်၊ ကိုလံဘိုအစီအစဉ်၊ ဂျီ-၇၇၊ ဂျီ-၂၄ နှင့် အခြားအဖွဲ့အစည်းများတွင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အဖြစ်ပါဝင်သည်။ <ref name=CIAfactbook />
===သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး===
[[File:SCTEX from Clark Interchange - panoramio.jpg|thumb|left|တားလက်-ပန်ဂါဆီနန်-လာ ပြည်ထောင်စု အဝေးပြေးလမ်းမကြီး]]
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးနှင့် ဆိုင်သော အခြေခံအဆောက်အအုံ ပိုင်းမှာ ဖွံ့ဖြိုးမှု နောက်ကျသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းများထဲတွင် တောင်ထူထပ်သော မြေမျက်နှာပြင် ရှိခြင်း၊ ကျွန်းများ၏ ပြန့်ကျဲနေသော ပထဝီအနေအထား ရှိခြင်း တို့အပြင် အစိုးရ အစဉ်အဆက်တို့၏ အခြေခံအဆောက်အအုံပေါ်တွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု နည်းပါးခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံ ဂျီဒီပီ၏ ၃% မျှသာ အခြေခံအဆောက်အအုံ တည်ဆောက်ရေးအတွက် သုံးစွဲခဲ့ပြီး အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် ယှဉ်ပါက များစွာနည်းပါးသည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.investphilippines.info/arangkada/wp-content/uploads/2011/06/08.-Part-3-Seven-Big-Winner-Sectors-Reforming-the-Infrastructure-Policy-Environment2.pdf |title=Arangkada Philippines 2010: A Business Perspective – Infrastructure |accessdate=September 21, 2014}}</ref><ref>{{cite news|last=Larano |first=Cris |url=https://blogs.wsj.com/economics/2014/06/03/philippines-bets-on-better-infrastructure/ |title=Philippines Bets on Better Infrastructure |newspaper=The Wall Street Journal |date=June 3, 2014 |accessdate=September 21, 2014}}</ref>ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွင် လမ်းအရှည် စုစုပေါင်း {{convert|216,387|km|mi|sp=us}} ရှိပြီး {{convert|61,093|km|mi|sp=us}} သာလျှင် လမ်းခင်းထားသည်။ <ref name=WBtransport>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |title=The CIA World Factbook – Philippines |accessdate=September 20, 2017 |archivedate=11 January 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100111070218/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html }}</ref>
အဓိကမြို့တော်များနှင့် မြို့များတွင် ဘတ်စ်ကားများ၊ ဂျစ်ပနေးများ၊ တက္ကစီများနှင့် စက်တပ်ထားသော သုံးဘီးဆိုင်ကယ်များ ရှိသည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် မှတ်ပုံတင်ထားသော ယာဉ်စီးရေ ၅.၅၃ သန်းမျှ ရှိပြီး မှတ်ပုံတင်ခြင်းမှာ နှစ်စဉ် ၄.၅၅% မျှ ပျမ်းမျှ တိုးတက်လာသည်။<ref>Republic of the Philippines. Land Transportation Office. [https://web.archive.org/web/20081011115519/http://www.lto.gov.ph/Stats2007/no_of_mv_registered_byMVType_2.htm Number of Motor Vehicles Registered]. (January 29, 2008). Retrieved January 22, 2009.</ref>
ဖိလစ်ပိုင် အရပ်ဖက် လေကြောင်း အာဏာပိုင်အဖွဲ့ မှ လေဆိပ်များကို စီမံခန့်ခွဲပြီး လုံခြုံသော လေကြောင်းခရီးသွားနိုင်ရန် အတွက် ပေါ်လစီများကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်သည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.caap.gov.ph/index.php/downloads/finish/4-regulations-policies/214-repiblic-act-9497 |title=Republic Act No, 9447 |accessdate=September 21, 2014 |publisher=Civil Aviation Authority of the Philippines|deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140716143711/http://caap.gov.ph/index.php/downloads/finish/4-regulations-policies/214-repiblic-act-9497 |archivedate=July 16, 2014 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.caap.gov.ph/index.php/downloads/finish/4-regulations-policies/235-manual-of-standards-for-aerodromes |title=Manual of Standards for Aerodromes |accessdate=September 21, 2014 |publisher=Civil Aviation Authority of the Philippines|deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140809172842/http://caap.gov.ph/index.php/downloads/finish/4-regulations-policies/235-manual-of-standards-for-aerodromes |archivedate=August 9, 2014 }}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် အများပြည်သူဆိုင်ရာ လေဆိပ် ၈၅ ခု ရှိသည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.caap.gov.ph/index.php/contact-us/directory/finish/22-contact/163-caap-airport-directory |archive-url=https://web.archive.org/web/20131222030945/http://www.caap.gov.ph/index.php/contact-us/directory/finish/22-contact/163-caap-airport-directory |dead-url=yes |archive-date=December 22, 2013 |title=Airport Directory |publisher=Civil Aviation Authority of the Philippines |date=July 2014 |accessdate=August 23, 2014 |df= |archivedate=2 July 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140702220413/http://caap.gov.ph/index.php/contact-us/directory/finish/22-contact/163-caap-airport-directory }}</ref> ဂရိတ်တား မနီလာ ဒေသအတွက် [[နနွိုင်း အာကွီနို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်]] နှင့် ကလာ့ခ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်တို့မှ ဝင်ရောက်သွားလာနိုင်စေရန် ဆောင်ရွက်ပေးသည်။ အာရှ၏ ရှေးအကျဆုံး စီးပွားဖြစ် လေကြောင်းလိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး ယခုတိုင် နဂိုရ်မူလအမည်ဖြင့် ပြေးဆွဲနေသော ဖိလစ်ပိုင်လေကြောင်းလိုင်း နှင့် ဦးဆောင်ဦးရွက် ဈေးနှုန်းသင့် လေကြောင်းလိုင်းဖြစ်သော စီဘူး ပစိဖိတ် တို့မှာ ပြည်တွင်းနှင့် ပြည်ပနေရာများသို့ အဓိက ပို့ဆောင်ပေးနေသော အဓိက လေကြောင်းလိုင်းနှစ်ခု ဖြစ်သည်။ <ref name=PAL>{{cite web|url=http://www.philippineairlines.com/about_pal/about_pal.jsp |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303185823/http://www.philippineairlines.com/about_pal/about_pal.jsp |archivedate=March 3, 2016 |title=About PAL |publisher=Philippineairlines.com |accessdate=May 4, 2013}}</ref><ref name=HAviation>State of Hawaii. Department of Transportation. Airports Division. [c. 2005]. "[https://web.archive.org/web/20110517040251/http://hawaii.gov/hawaiiaviation/hawaii-commercial-aviation/philippine-air-lines/ Philippine Air Lines]". ''Hawaii Aviation''. Retrieved January 9, 2010.</ref><ref name=OxfordBG>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=eY-Oq1IGzdMC&pg=PT98|title=The Report: Philippines 2009|publisher=Oxford Business Group|year=2009|page=97|isbn=978-1-902339-12-2}}</ref>
အမြန်လမ်းနှင့် ဟိုင်းဝေးလမ်းမများမှာ အများအားဖြင့် လူဇွန်းကျွန်းပေါ်တွင်သာ တည်ရှိပြီး လူဇွန်း၊ ဆာမား၊ လေတီနှင့် မင်ဒါနောင်းတို့အား ဆက်သွယ်ပေးထားသော ပန်-ဖိလစ်ပိုင် ဟိုင်းဝေး၊<ref>{{cite web|url=http://www.photius.com/countries/philippines/geography/philippines_geography_transportation.html|title=Philippines Transportation |accessdate=August 23, 2014}}</ref><ref>{{cite journal|url=http://asiafoundation.org/resources/pdfs/RoRobookcomplete.pdf|title=Linking the Philippine Islands, Through the highway of the Sea|page=51|accessdate=August 23, 2014}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140922231146/http://asiafoundation.org/resources/pdfs/RoRobookcomplete.pdf |date=22 September 2014 }}</ref> မြောက်လူဇွန်း အမြန်လမ်း၊ တောင်လူဇွန်းအမြန်လမ်း နှင့် ဆူဘစ်-ကလာ့ခ်-တားလက် အမြန်လမ်း တို့ပါဝင်သည်။<ref>[http://www.mntc.com/nlex/ The North Luzon Expressway Project] (NLEX) is for the rehabilitation, expansion, operation and maintenance of the existing {{convert|83.7|km|0|abbr=on}} NLEX that connects Metro Manila to the northern provinces of Bulacan and Pampanga.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.trb.gov.ph/index.php/toll-road-projects/south-luzon-expressway|title=South Luzon Expressway (SLEX)|author=Super User|website=Toll Regulatory Board|accessdate=December 17, 2015}}</ref><ref>[http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/regions/view_article.php?article_id=101211 Arroyo order: Open SCTEx, interchanges on time – INQUIRER.net, Philippine News for Filipinos] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20080222100621/http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/regions/view_article.php?article_id=101211 |date=February 22, 2008 }}</ref>စီဘူးရှိ စီဘူး-ကော်ဒိုဗာ ဆက်သွယ်သော အမြန်လမ်းသည် လူဇွန်း၏ ပြင်ပရှိ ပထမဆုံးသော အမြန်လမ်းဖြစ်ပြီး ၂၀၂၁ တွင် ပြီးစီးမည် ဖြစ်သည်။ <ref name="dw">{{cite web|url=http://www.dw.dk/cebucordova-link/|title=Cebu-Cordova Link|publisher=Dissing+Weitling Architecture|accessdate=11 March 2017|archivedate=21 April 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170421224051/http://www.dw.dk/cebucordova-link}}</ref>
[[File:MRT-2 Train Santolan 1.jpg|thumb|left|ဆန်တိုလန် ဘူတာရုံတွင် တွေ့ရသော မနီလာ အပေါ့စားရထားစနစ် လိုင်းအမှတ် ၂ မှ ရထားတစ်စင်း]]
ရထားပို့ဆောင်ရေးသည် မက်ထရိုမနီလာ၊ လာဂူးနားခရိုင် နှင့် ဘိုင်ကောဒေသ အချို့အပိုင်းတို့တွင်သာ ခရီးသည်များကို ပို့ဆောင်ပေးရာတွင် အသုံးပြုသည်။ ရထားဖြင့် ကုန်စည်ပို့ဆောင်မှု မရှိပေ။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံအတွင်း ရထားလမ်းမှာ ၇၉ ကီလိုမီတာမျှသာ ရှိပြီး ၂၄၄ ကီလိုမီတာအထိ တိုးချဲ့ရန် စီစဉ်ထားသည်။ <ref>{{cite news |url=https://www.bworldonline.com/jica-still-has-900b-yen-to-fund-rail-expansion-in-philippines/ |title=JICA still has 900B yen to fund rail expansion in Philippines |author=Galang, Vincent Mariel P. |newspaper=BusinessWorld |date=June 20, 2019 |access-date=June 21, 2019 }}</ref><ref>{{cite news |url=https://business.inquirer.net/272961/japan-commits-1-3-trillion-yen-to-help-build-railways-in-ph |title=Japan commits 1.3 trillion yen to help build railways in PH |author=De Vera, Ben O. |newspaper=Philippine Daily Inquirer |date=June 21, 2019 |access-date=June 21, 2019 }}</ref> မက်ထရို မနီလာတွင် အမြန်မြို့ပတ်ရထားလမ်း လိုင်း၁၊ လိုင်း၂ နှင့် လိုင်း၃ ဟူသော လိုင်း ၃ လိုင်း ရှိသည်။<ref name="yellow">{{cite web|title=The Line 1 System – The Green Line|url=http://www.lrta.gov.ph/line_1_system.php|website=Light Rail Transit Authority|accessdate=January 15, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152448/http://www.lrta.gov.ph/line_1_system.php|archivedate=July 14, 2014}}</ref><ref name=provision>United Nations Centre for Human Settlements. (1993). [https://books.google.com/books?id=lkH5Twa-OakC&printsec=frontcover ''Provision of Travelway Space for Urban Public Transport in Developing Countries'']. UN–HABITAT. pp. 15, 26–70, 160–179. {{ISBN|92-1-131220-5}}.</ref><ref name="times">{{cite web|title=About Us; Line 3 Stations|url=http://dotcmrt3.gov.ph/about.php?route=7|website=Metro Rail Transit|accessdate=January 15, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130122003116/http://dotcmrt3.gov.ph/about.php?route=7|archivedate=January 22, 2013}}</ref> ပီအင်န်အာ တောင်ပိုင်း ခရီးသည်လိုင်းမှာ ခရီးသည်များအား မက်ထရိုမနီလာမှ လာဂူးနား ခရိုင်သို့ သယ်ယူပို့ဆောင်ပေးသည်။ လက်ရှိဆောက်လုပ်နေဆဲ ရထားလမ်းများမှာ ၄ ကီလိုမီတာ ရှည်လျားသော လိုင်း၂ အရှေ့ဘက်တိုးချဲ့ စီမံကိန်း (၂၀၂၀)၊ ၂၂ ကီလိုမီတာ ရှည်လျားသော လိုင်း ၇ (၂၀၂၀)၊ ၂၅ ကီလိုမီတာ ရှည်လျားသော လိုင်း ၉ (၂၀၂၅) နှင့် ၁၀၉ ကီလိုမီတာ ရှည်လျားသော တောင်-မြောက် ခရီးသည်တင် ရထားလမ်း ဖြစ်ပြီး တောင်မြောက်ရထားလမ်းမှာ အပိုင်း အချို့ပိုင်းခြားထားပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် တစိတ်တပိုင်း ပြေးဆွဲမှု စတင်မည် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.pna.gov.ph/articles/1059627|title=PH, JICA sign loan deal for metro-grade train system|last=Share|last2=Twitter|website=www.pna.gov.ph|language=en|access-date=2019-02-08}}</ref> အခြား ရထားလမ်း အမြောက်အမြားကိုလည်း ဖောက်လုပ်ရန် စီစဉ်နေသည်။
ယခင်က လူဇွန်း၏ အဓိက အစိတ်အပိုင်းများတွင် ရထားဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ရှိခဲ့ပြီး စီဘူးကျွန်း နှင့် နီဂရိုးကျွန်းများတွင်လည်း ရထား ပို့ဆောင်ရေး ဝန်ဆောင်မှု ရှိခဲ့သည်။ ရထားများကို စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးအတွက်လည်း အသုံးပြုကြပြီး အထူးသဖြင့် ဆေးရွက်ကြီးနှင့် သကြားထုတ်လုပ်ရေးများတွင် ဖြစ်သည်။ အချို့သော သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ်များကို ဖော်ဆောင်လျက် ရှိပြီး သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဌာန နှင့် ဖိလစ်ပိုင် တက္ကသိုလ်တို့ ပူးပေါင်း၍ အလိုအလျောက် သွားလာသော သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ်အတွက် အကြို ဖြစ်နိုင်ခြေလေ့လာမှုများ ဆောင်ရွက်လျက် ရှိသည်။ <ref>{{cite web |last=Valmero |first=Anna |title=DoST to develop electric-powered monorail for mass transport |url=http://ph.news.yahoo.com/dost-develop-electric-powered-monorail-mass-transport-100013094.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110722190340/http://ph.news.yahoo.com/dost-develop-electric-powered-monorail-mass-transport-100013094.html |dead-url=yes |archive-date=July 22, 2011 |accessdate=September 23, 2014 |df= |archivedate=24 September 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140924053740/https://ph.news.yahoo.com/dost-develop-electric-powered-monorail-mass-transport-100013094.html }}</ref><ref>{{cite web|title=UPD monorail project begins |url=http://www.upd.edu.ph/~updinfo/jul11/articles/upd_monorail_projects.html |website=July 27, 2011 |author=Regidor, Anna Kristine |publisher=University of the Philippines Diliman |accessdate=September 23, 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140924045106/https://www.upd.edu.ph/~updinfo/jul11/articles/upd_monorail_projects.html |archivedate=September 24, 2014 |df= }}</ref><ref>{{cite news|title=Bigger Automated Guideway Train ready for testing|url=http://www.mb.com.ph/bigger-automated-guideway-train-ready-for-testing/|archive-url=https://web.archive.org/web/20140924041039/http://www.mb.com.ph/bigger-automated-guideway-train-ready-for-testing/|dead-url=yes|archive-date=September 24, 2014|date=February 27, 2014|author=Usman, Edd K.|newspaper=Manila Bulletin|accessdate=September 23, 2014|archivedate=24 September 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140924041039/http://www.mb.com.ph/bigger-automated-guideway-train-ready-for-testing/}}</ref>
[[File:Balatik, a paraw from the Tao Expedition, Philippines.jpg|thumb|ပြန်လည်တည်ဆောက်ထားသော ဗီဆာယန်းလူမျိုးတို့၏ ပါရော ဟု ခေါ်သော ဘန်ကာရွက်လှေတစ်မျိုး]]
ကျွန်းစုများဖြစ်သဖြင့် ကျွန်းအချင်းချင်းသွားလာရန်အတွက် ရေယာဉ်များကို အသုံးပြုရန် လိုအပ်လေ့ ရှိသည်။<ref>[http://business.inquirer.net/203660/ph-firm-takes-on-challenge-to-improve-sea-travel PH firm takes on challenge to improve sea travel.] Published by Philippine Daily Inquirer (Written By: Ira P. Pedrasa)</ref> အစဉ်အလာအားဖြင့် ထိုသို့သွားလာရန် အငယ်စားမှ အလတ်စားအထိ ရှိသော ဘေးတစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် ဖောင်ဖွဲ့တပ်ဆင်ထားသည့် ထရီမာရန်းခေါ် လှေသင်္ဘောများကို သုံးကြပြီး သစ်လုံးထွင်လှေမှ သစ်တုံးဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော လှေ အထိ အမျိုးမျိုးရှိကြသည်။ အမျိုးမျိုး အစားစား ရှိသော်လည်း ၎င်းတို့အားလုံးကို ခြုံငုံ၍ ဘန်ကာ ဟု ခေါ်ကြသည်။ ဘန်ကာ များကို နဂိုရ်မူလက ရွက်တပ်၍ မောင်းနှင်ကြသည်။ ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ စ၍ ရွက်များကို မော်တာတပ် အင်ဂျင်များဖြင့် အစားထိုး အသုံးပြုလာကြသည်။ ထိုသို့ စက်တပ်ထားသော ဘန်ကာများကို ဖိလစ်ပိုင် အင်္ဂလိပ်စကားဖြင့် ပမ့်ဘုတ် ဟု ခေါ်ကြသည်။ အခြားသော ရိုးရာ ဖိလစ်ပိုင် လှေသင်္ဘော အမျိုးအစားများမှာ ပျောက်ကွယ်သွားကြခြင်း သို့မဟုတ် ပျောက်ကွယ်ရန် စိုးရိမ်ရခြင်း ဖြစ်နေကြပြီး တစ်ချိန်က အလွန်ပေါများခဲ့သော ကာစကို တုံကင်းများနှင့် ဂွီလာလို ခေါ် ကုန်တင်သင်္ဘောများ ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ဘန်ကာများမှာ ဖိလစ်ပိုင်တွင် နေရာတကာ တွေ့ရသော ရေယာဉ်များဖြစ်ပြီး ယနေ့ထက်တိုင် တွေ့နေရဆဲဖြစ်ကာ ၎င်းတို့၏ တည်ငြိမ်မှု၊ အရှိန်နှင့် အလွန်တိမ်သော သန္တာကျောက်တန်းများတွင်ပင် သွားလာနိုင်မှုတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web |title=Building a Native Sailboat |url=https://www.taophilippines.com/building-a-native-sailboat/ |website=Tao Philippines |accessdate=19 June 2019 |archivedate=19 June 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190619185554/https://www.taophilippines.com/building-a-native-sailboat/ }}</ref><ref name="Funtecha">{{cite journal |last1=Funtecha |first1=Henry F. |title=The history and culture of boats and boat-building in the Western Visayas |journal=Philippine Quarterly of Culture and Society |date=2000 |volume=28 |issue=2 |pages=111–132 |jstor=29792457 }}</ref><ref name="Isorena">{{cite journal |last1=Isorena |first1=Efren B. |title=The Early Evolution of Boats in Austronesia: Profound Implication on Philippines Prehistory |journal=Malay |date=2013 |volume=25 |issue=2 |pages=36–53 |url=https://www.academia.edu/21363324}}</ref><ref name="aguilar">{{cite book|first1=Glenn D.|last1=Aguilar|editor1-first=Geronimo|editor1-last=Silvestre|editor2-first=Stuart J.|editor2-last=Green|editor3-first=Alan T.|editor3-last=White|editor4-first=Nygiel|editor4-last=Armada|editor5-first=Cesar|editor5-last=Luna|editor6-first=Annabelle|editor6-last=Cruz-Trinidad|editor7-first=Marciano F., III|editor7-last=Carreon |title =In Turbulent Seas: The Status of Philippine Marine Fisheries|chapter =Philippine Fishing Boats|publisher =Department of Agriculture-Bureau of Fisheries and Aquatic Resources, Republic of the Philippines|series =|year =2004|pages=118–121|isbn =9719275340|chapter-url =https://www.researchgate.net/publication/291075189}}</ref><ref>{{cite book |last1=Roxas-Lim |first1=Aurora |title=Tradiitonal Boatbuilding and Philippine Maritime Culture |publisher=Intangible Cultural Heritage in the Asia-Pacific Region, United Nations Organization |url=http://www.ichcap.org/eng/ek/sub3/pdf_file/domain5/091_Traditional_Boatbuilding_and_Philippine_Maritime_Culture.pdf |access-date=6 August 2019 |archive-date=12 December 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191212173603/http://www.ichcap.org/eng/ek/sub3/pdf_file/domain5/091_Traditional_Boatbuilding_and_Philippine_Maritime_Culture.pdf |url-status=dead }}</ref>
အလုပ်အများဆုံးသော ပင်လယ်ဆိပ်ကမ်းမြို့များမှာ မနီလာ၊ ဘာတန်ဂက်စ်၊ ဆူဘစ်၊ စီဘူး၊ အီလိုအီလို၊ ဒါဗောင်း၊ ကာဂါယန် ဒီ အိုရို နှင့် ဇမ်ဘိုရမ်ဂါ တို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name="transpo">[http://www.asianinfo.org/asianinfo/philippines/pro-transportation.htm The Philippine Transportation System]. (August 30, 2008). ''Asian Info''. Retrieved January 22, 2009.</ref>2GO Travel နှင့် ဆူလ်ပီစီယိုလိုင်းတို့မှ မနီလာအား အခြားသော မြို့တော်များနှင့် မြို့များသို့ ခရီးသည်တင်ရေယာဉ်များဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ပေးလျက် ရှိသည်။ {{convert|919|km|mi|adj=on|sp=us}} မျှရှည်လျားသော စထရောင်း ရီပတ်ဘလစ် နော့တီကယ်ဟိုင်းဝေး ခေါ် ဟိုင်းဝေးလမ်းများနှင့် လွန်းပျံယာဉ်များ ဆက်စပ်ထားပြီး မြို့ကြီး ၁၇ မြို့ကို ဆက်သွယ်ပေးထားသော ဆက်စပ်ဟိုင်းဝေးလမ်းမကို ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ <ref>[http://www.macapagal.com/gma/initiatives/roro.php Strong Republic Nautical Highway]. (n.d.). Official Website of President Gloria Macapagal Arroyo. Retrieved January 22, 2009.</ref> ပါဆစ်မြစ် လွန်းပျံ ဝန်ဆောင်မှုမှ မက်ထရိုမနီလာရှိ အဓိက မြစ်ကြီးများတွင် ခရီးသည်တင် ဝန်ဆောင်မှု ပေးလျက် ရှိပြီး ပါဆစ်မြစ်နှင့် မာရီကီနာမြစ်တို့တွင် ဖြစ်ကာ မနီလာ၊ မာကာတီ၊ မန်ဒါလူယောင်း၊ ပါဆစ် နှင့် မာရီကီနာတို့တွင် သင်္ဘောဆိပ်များ ရှိသည်။ <ref>[http://www.gmanetwork.com/news/story/30644/pinoyabroad/gov-t-revives-pasig-river-ferry-service Gov't revives Pasig River ferry service]. (February 14, 2007). ''GMA News''. Retrieved December 18, 2009.</ref><ref>{{cite web|url=http://news.pia.gov.ph/index.php?article=241398338587|title=MMDA to reopen Pasig River ferry system on April 28; offers free ride|publisher=Philippine Information Agency|date=April 25, 2014|accessdate=October 3, 2014|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006072725/http://news.pia.gov.ph/index.php?article=241398338587|archivedate=October 6, 2014}}</ref>
===သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ===
[[File:Rice in the Lab.jpg|thumb|upright|alt=အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စပါးသုတေသန အင်စတီကျု (IRRI) မှ သုတေသနပညာရှင်တစ်ဦး စပါး၏ ဒီအင်န်အေအား ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်အောက်တွင် လေ့လာနေစဉ်။|အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စပါးသုတေသန အင်စတီကျု (IRRI) မှ သုတေသနပညာရှင်တစ်ဦး စပါး၏ ဒီအင်န်အေအား ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်အောက်တွင် လေ့လာနေစဉ်။]]
ဖိလစ်ပိုင်သည် သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာကဏ္ဍတွင် တိုးတက်ရန်အတွက် အားထုတ်မှုများ ပြုလုပ်လျက် ရှိသည်။ သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဌာနသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအတွင်း သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဆိုင်ရာ စီမံကိန်းများ ပြုလုပ်ရာတွင် ပေါင်းစည်းဆက်စပ်ပေးခြင်းအတွက် တာဝန်ရှိသော အုပ်ချုပ်ရေး အေဂျင်စီတစ်ခု ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|title=About DOST; The DOST in Brief|url=http://www.dost.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&catid=58%3Aabout-dost&id=1124&Itemid=82|website=Department of Science and Technology|accessdate=January 15, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130522101423/http://www.dost.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&catid=58%3Aabout-dost&id=1124&Itemid=82|archivedate=May 22, 2013}}</ref> နိုင်ငံအတွင်း အမျိုးမျိုးသော သိပ္ပံပညာရပ်ကဏ္ဍတို့တွက် ပါဝင်ပံ့ပိုးပေးသော လူတစ်ဦးချင်းစီအတွက် ဖိလစ်ပိုင် နိုင်ငံတော်သိပ္ပံပညာရှင်ဆု ကို ရွေးချယ်ပေးအပ်လေ့ ရှိသည်။
ဖိလစ်ပိုင်ရှိ ထင်ရှားသော သိပ္ပံပညာရှင်များတွင် မာရီယာ အိုရိုဆာ အစရှိသော အစားအသောက်ဆိုင်ရာ နည်းပညာရှင်များ ပါဝင်ပြီး သူမမှာ သူမ ဖော်မြူလာထုတ်ထားသည့် အစားအသောက်ကုန်များ ဖြစ်သည့် ကလာမန်စီ နစ်ပ်၊ ဆွိုင်ယာလက် နှင့် ငှက်ပျောသီးခရမ်းချဉ်သီးဆော့စ် တို့အတွက် ကျော်ကြားသည်။ <ref>{{cite news|last=Roces|first=Alejandro R.|title=Maria Ylagan Orosa|url=http://www.philstar.com/opinion/30265/maria-ylagan-orosa|newspaper=[[The Philippine Star]]|date=November 29, 2007|accessdate=October 5, 2014}}</ref> ရာမွန်ဘာဘရာသည် အပင်စိုက်ပညာရှင်ဖြစ်ပြီး သူမှာ သရက်ပင်တွင် ပန်းများ ပိုမိုပွင့်နိုင်ရန် ပြုလုပ်သော နည်းလမ်းအတွက် ထင်ရှားသည်။<ref>{{cite news|url=http://www.rappler.com/science-nature/environment/65970-ramon-barba-national-scientist-profile|title=Dr Ramon Barba: Science 'against all odds'|last=Sabater|first=Madel|date=August 12, 2014|work=Rappler|accessdate=October 5, 2014}}</ref>
ကမ္ဘာ့ ဉာဏပစ္စည်းမူပိုင်ခွင့်အဖွဲ့မှ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသား တီထွင်သူတို့အား အနည်းဆုံး ဆု ၅၁ ခု ချီးမြှင့်ပေးခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့် တီထွင်သူ မက်ဒါလီနာ ဗီလာရက်ဇ်သည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဆိုင်ရာ တီထွင်မှု တစ်ခုဖြစ်သော လိပ်စွမ်းအားသုံး လက်တွန်းဝင်ရိုးစက်ဖြင့် ၁၉၈၆ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ဉာဏပစ္စည်း မူပိုင်ခွင့် အဖွဲ့၏ တစ်နှစ်လုံးအတွက် အကောင်းဆုံး တီထွင်သူ ဆုကို ရခဲ့ပြီး ထိုကိရိယာကို ဖိလစ်ပိုင်၊ အရှေ့တောင်အာရှ နှင့် အာဖရိကတို့တွင် ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြသည်။ <ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=ofmtHlayFXEC&pg=PA38#v=onepage&q&f=false|title=Inventions & Innovations: A Glimpse of the Filipino Legacy|last=Malang|first=Virgilio L.|date=1999|publisher=Goodwill Trading Co., Inc.|isbn=978-971-8822-01-2|location=|pages=38–39|language=en}}</ref>
ဆေးပညာကဏ္ဍတွင်လည်း ထင်ရှားသူများမှာ ကလေးဆေးပညာနှင့် ပတ်သက်၍ လမ်းဖောက်သူတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဆေးပညာလောကတွင် ဆယ်စုနှစ် ၈ ခုစာ ဆေးကုသခဲ့သည့် ကလေးဆရာဝန် ဖီ ဒဲလ် မွန်ဒို မှာ ထင်ရှားသည်။<ref>{{cite web|last=Engel|first=KeriLynn|title=Fe del Mundo, first female student at Harvard Medical School|url=http://www.amazingwomeninhistory.com/fe-del-mundo-first-female-student-at-harvard-medical-school/|publisher=Amazing Wome History|accessdate=October 5, 2014}}</ref> ထို့ပြင် ဖိလစ်ပိုင်ရှိ အဏုမြူသုံး ဆေးပညာကဏ္ဍတွင် ပါဝင်ပံ့ပိုးမှုများ ပေးခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်ရှိ နျူးကလီးယား ဆေးပညာ၏ ဖခင် ဟု အမည်ပေးထားကြသည့် ပေါ်လို ကမ်ပို့စ် တို့မှာ ထင်ရှားသည်။<ref name="mb">{{cite news|last = Sabater|first = Madel R.|title =National Scientist Dr. Paulo Campos passes away at 85 |newspaper = [[Manila Bulletin]]|date =June 5, 2007|url =http://www.mb.com.ph/issues/2007/06/05/MAIN2007060595261.html|accessdate = December 29, 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070914101126/http://www.mb.com.ph/issues/2007/06/05/MAIN2007060595261.html |archivedate = September 14, 2007}}</ref>
သုတေသနအဖွဲ့အစည်းများတွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စပါးသုတေသန အင်စတီကျု ကဲ့သို့သော အဖွဲ့အစည်းများရှိပြီး အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်သော သုတေသနနှင့် လေ့ကျင့်သင်ကြားရေး အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ကာ ၁၉၆၀တွင် တည်ထောင်ခဲ့၍ ဌာနချုပ်မှာ လာဂူးနားရှိ လော့စ်ဘာနော့စ်တွင် တည်ရှိသည်။ <ref>{{cite news |title = IRRI website: About IRRI |url = http://irri.org/about-us/our-organization}}</ref><ref name="IRRImap">{{cite news |title = International Rice Research Institute on Google maps |url = https://maps.google.com/maps/ms?ie=UTF8&hl=en&msa=0&msid=216500419896071727279.00047e4961aea61049e8c&ll=13.410994,82.792969&spn=74.853042,112.675781&source=embed}}</ref> ထိုအဖွဲ့အစည်းမှာ စပါးအမျိုးအစားသစ်များ ထုတ်လုပ်ရေးနှင့် နိုင်ငံအတွင်းရှိ လယ်သမားများ၏ ဘဝကို တိုးတက်စေရန် စပါးစိုက်ပျိုးမှု စီမံခန့်ခွဲခြင်းနည်းလမ်းများကို သုတေသနပြုလျက် ရှိသည်။ <ref>{{cite news|title=An adventure in applied science: A history of the International Rice Research Institute|url=https://books.google.com/books?id=3d-6iv9xQT0C&pg=PR13&lpg=PR13&dq=rockefeller+ford+irri+1960&source=bl&ots=JBOEJEE_A2&sig=ifmdZbpjtxKHm0GvdEIqWPjvBZY&hl=en&sa=X&ei=N8s8T87bAuuNiAeNju3nBA&redir_esc=y#v=onepage&q=rockefeller%20ford%20irri%201960&f=false|accessdate=October 5, 2014}}</ref>
===ဆက်သွယ်ရေး===
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် ၎င်းတို့၏ ပထမဆုံး ဂြိုဟ်တုကို ၁၉၉၆တွင် ဝယ်ယူခဲ့သည်။ <ref>{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?nid=1370&dat=19960725&id=9mUVAAAAIBAJ&sjid=0goEAAAAIBAJ&pg=6158,3894648|title=Mabuhay acquires Indon satellite;sets new orbit|date=July 25, 1996|work=Manila Standard|accessdate=October 5, 2014}}</ref>၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင်၏ ပထမဆုံး အငယ်စား ဂြိုဟ်တုဖြစ်သည့် ဒီဝါတာ-၁ အား အမေရိကန်တို့၏ ဆိုက်ဂနပ် အာကာသယာဉ်ပေါ်တွင် တည်၍ လွှတ်တင်ခဲ့သည်။ <ref name="Diwata-1">{{cite web|url=http://www.philstar.com/headlines/2016/03/24/1566175/us-aircraft-philippiness-first-microsatellite-launched-space|title=US aircraft with Philippines's first microsatellite launched into space|last1=Ronda|first1=Rainier|date=March 24, 2016|publisher=Philstar|accessdate=March 24, 2016}}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်တွင် အလွန်ခေတ်မီသော ဆယ်လူလာဖုန်း ဈေးကွက်ရှိပြီး အသုံးပြုသူ အလွန်များပြားသည်။ စာဖြင့်မက်ဆေ့ပေးပို့ ဆက်သွယ်ခြင်းမှာ လူကြိုက်များသော ဆက်သွယ်ရေး ပုံစံတစ်ခု ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် တစ်နိုင်ငံလုံး၌ တစ်နေ့လျှင် ပျမ်းမျှ မက်ဆေ့ ၁ ဘီလီယံကျော် ပို့လွှတ်ဆက်သွယ်ခဲ့ကြသည်။ မိုဘိုင်းဖုန်း အသုံးပြုသူ ၅ သန်းကျော်မှာ ၎င်းတို့၏ ဖုန်းများကို ပိုက်ဆံအိတ်ယောင် အဖြစ်သုံးစွဲကြပြီး ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများတွင် ဆယ်လူလာကွန်ယက်ပေါ်၌ ငွေကြေးအပေးအယူပြုလုပ်ရာ၌ ခေါင်းဆောင်အဖြစ် တည်ရှိသည်။<ref name="pldt" /><ref>Francisco, Rosemarie. (March 4, 2008). [https://web.archive.org/web/20080308115828/http://technology.inquirer.net/infotech/infotech/view/20080304-122775/Filipinos-sent-1-billion-text-messages-daily-in-2007 Filipinos sent 1 billion text messages daily in 2007]. ''[[The Philippine Daily Inquirer]]''. Reuters. Retrieved December 18, 2009.</ref><ref name="txt">Teves, Oliver. (October 29, 2007). [https://www.usatoday.com/tech/wireless/phones/2007-09-29-philippines-cell-phones_N.htm Cell phones double as electronic wallets in Philippines]. ''USA Today''. Associated Press. Retrieved December 11, 2009.</ref> PLDT ဟု သိကြသော ဖိလစ်ပိုင် ခရီးဝေး တယ်လီဖုန်းကုမ္ပဏီသည် တယ်လီဖုန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ဆောင်မှုတွင် ဦးဆောင်ဦးရွက်အဖြစ် ရှိသည်။ ထို့ပြင် နိုင်ငံအတွင်း အကြီးဆုံး ကုမ္ပဏီတစ်ခုလည်း ဖြစ်သည်။ <ref name="pldt">[https://www.forbes.com/lists/2008/37/biz_asiafab08_PLDT-Philippine-Long-Distance-Telephone_YIW4.html "Asia's Fab 50 Companies: PLDT-Philippine Long Distance Telephone"]. ''Forbes''. September 3, 2008. Retrieved 2009-13-14.</ref><ref>[https://www.forbes.com/lists/2008/18/biz_2000global08_The-Global-2000_Counrty_10.html Special Report: The Global 2000]. (April 2, 2008). ''Forbes''. p.10. Retrieved December 14, 2009.</ref>
နိုင်ငံတော် အဝေးဆက်သွယ်ရေး ကော်မရှင်သည် နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးရှိ တယ်လီဖုန်းဆက်သွယ်ရေး ဝန်ဆောင်မှုများ အတွက် ကြီးကြပ်ရေး၊ ကြားဝင်ဖြေရှင်းပေးရေး နှင့် ထိန်းချုပ်ရေးတို့အတွက် တာဝန်ရှိသော အဖွဲ့အစည်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.ntc.gov.ph/info_lawsrulesregulations_ntcmanuals.php|title=Laws, Rules & Regulations|publisher=National Telecommunications Commission|accessdate=October 5, 2014|archivedate=25 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150425114723/http://www.ntc.gov.ph/info_lawsrulesregulations_ntcmanuals.php}}</ref>အကြမ်းမျဉ်းအားဖြင့် လှိုင်းတို ရေဒီယို စတေရှင် ၃၈၃ ခု၊ အက်ဖ်အမ် ရေဒီယိုစတေရှင် ၆၅၉၊ ရုပ်မြင်သံကြား ဌာန ၂၉၇ ခုနှင့် ကေဘယ်လ်ရုပ်မြင်သံကြားဌာန ၈၇၃ ခုတို့ ရှိကြသည်။ <ref name="ntc">{{cite web|url=http://portal.ntc.gov.ph/wps/portal/!ut/p/.cmd/cs/.ce/7_0_A/.s/7_0_C7R/_s.7_0_A/7_0_C7R |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100628041306/http://portal.ntc.gov.ph/wps/portal/%21ut/p/.cmd/cs/.ce/7_0_A/.s/7_0_C7R/_s.7_0_A/7_0_C7R |archivedate=June 28, 2010 |publisher=Republic of the Philippines. National Telecommunications Commission. |date=c. 2010 |title=Broadcast (AM, FM, TV, CATV) – Number of Broadcast and CATV Stations by Region |accessdate=January 16, 2010 |deadurl=yes |df= }}</ref>၁၉၉၄ ခု မတ်လ ၂၉ ရက်တွင် ဖိလစ်ပိုင် ခရီးဝေး တယ်လီဖုန်းကုမ္ပဏီ၏ ရောက်တာ ဝန်ဆောင်မှုသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်ရှိ စပရင့် ရောက်တာနှင့် ချိတ်ဆက်၍ တစက္ကန့်လျှင် ၆၄ ကီလိုဘစ် အမြန်နှုန်းဖြင့် အင်တာနက်သို့ ပထမဆုံး ဆက်သွယ်ရရှိခဲ့သည်။ <ref>{{cite web|last=Guerrero|first=Alora Uy|url =https://ph.news.yahoo.com/timeline-philippine-internet-20th-anniversary-225454753.html|title=#20PHnet: A timeline of Philippine Internet|publisher=Yahoo|date=March 20, 2014|accessdate=October 5, 2014}}</ref> ဖိလစ်ပိုင်တွင် အင်တာနက်ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ခန့်မှန်းချက်မှာ အလွန်အမင်း ကွာဟပြီး အနိမ်ဆုံး သုံးစွဲသူ ၂.၅ သန်းမှ အများဆုံး သုံးစွဲသူ ၂၄ သန်း အထိ ခန့်မှန်းကြသည်။ <ref name="ntc2">{{cite web|url=http://portal.ntc.gov.ph/wps/portal/!ut/p/.cmd/cs/.ce/7_0_A/.s/7_0_EBH/_s.7_0_A/7_0_EBH |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090125092934/http://portal.ntc.gov.ph/wps/portal/%21ut/p/.cmd/cs/.ce/7_0_A/.s/7_0_EBH/_s.7_0_A/7_0_EBH |archivedate=January 25, 2009 |publisher=Republic of the Philippines. National Telecommunications Commission. |date=c. 2010 |title=Internet Service Providers – Internet Service |accessdate=January 16, 2010 |deadurl=yes |df= }}</ref><ref>Internet World Stats. (2009). [http://www.internetworldstats.com/asia/ph.htm Philippines: Internet Usage Stats and Marketing Report] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727141229/http://www.internetworldstats.com/asia/ph.htm |date=July 27, 2011 }}. Miniwatts Marketing Group. Retrieved January 22, 2009.</ref>လူမှုကွန်ယက် အသုံးပြုခြင်းနှင့် ဗွီဒီယိုကြည့်ခြင်းတို့မှာ အသုံးအများဆုံး အင်တာနက်သုံးစွဲမှု ပုံစံများ ဖြစ်ကြသည်။<ref name=Capital>{{cite web|author=Liao, Jerry|title=The Philippines – Social Networking Capital of the World|url=http://asia.cnet.com/blogs/infochat/post.htm?id=63003580|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080516034328/http://asia.cnet.com/blogs/infochat/post.htm?id=63003580|archivedate=May 16, 2008|publisher=Cnet Asia|date=May 9, 2008|accessdate=November 8, 2009}}</ref>ဖိလစ်ပိုင်၏ လူဦးရေသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ထိပ်ဆုံး အင်တာနက် အသုံးပြုသူများ ဖြစ်သည်။<ref>Kate Lamb,[https://www.theguardian.com/technology/2019/feb/01/world-internet-usage-index-philippines-10-hours-a-day "Philippines tops world internet usage index with an average 10 hours a day"],"The Guardian",1 February 2019</ref>
===ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း===
[[File:Big lagoon entrance, Miniloc island - panoramio.jpg|thumb|ပလာဝယ် အယ်လ်နီဒိုရှိ ထုံးကျောက် တောင်စွန်းများ]]
ခရီးသွားလုပ်ငန်းနှင့် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ဖိလစ်ပိုင်စီးပွားရေး အတွက် အဓိက ပံ့ပိုးပေးသော ကဏ္ဍဖြစ်ပြီး ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင် ဂျီဒီပီ၏ ၇.၁% အား ထောက်ပံ့ပေးကာ<ref>{{cite web |url=http://knoema.com/atlas/Philippines/topics/Tourism/Travel-and-Tourism-Total-Contribution-to-GDP/Total-Contribution-to-GDP-percent-share|title=Philippines – Travel & Tourism Total Contribution to GDP – Travel & Tourism Total Contribution to GDP – % share|accessdate=September 19, 2014}}</ref> စုစုပေါင်း အလုပ်အကိုင် ၁,၂၂၆,၅၀၀ ခု ဖန်တီးပေးပြီး စုစုပေါင်း အလုပ်အကိုင်၏ ၃.၂ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web |url=http://www.gmanetwork.com/news/story/353267/economy/business/travel-and-tourism-to-contribute-p490b-or-3-8-to-2014-phl-output-says-council|title=Travel and tourism to contribute P490B or 3.8% to 2014 PHL output, says council|publisher=GMA News and Current Affairs|date=March 19, 2014|accessdate=September 19, 2014}}</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှ ဇွန်လအထိ နိုင်ငံတကာ ဧည့်သည် ၂,၄၃၃,၄၂၈ ဦး ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ယခင် ၂၀၁၃ ခုနှစ်နှင့် ယှဉ်ပါက ၂.၂၂% ပိုမိုများပြားလာခဲ့သည်။ တောင်ကိုရီးယား၊ တရုတ် နှင့် ဂျပန်တို့မျ လာရောက်သူ ၅၈.၇၈% ရှိပြီး အမေရိကန် များမှာ ၁၉.၂၈% ရှိကာ ဥရောပမှလာရောက်သူမှာ ၁၀.၆၄% ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx|title=International Tourist Arrivals and Receipts for January to June 2014|accessdate=September 19, 2014|archivedate=7 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141007152054/http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx}}</ref> ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းဌာနသည် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း စီမံခန့်ခွဲရေး နှင့် မြှင့်တင်ရေး အတွက် တာဝန်ရှိသည်။
နိုင်ငံ၏ ကြွယ်ဝသော ဇီဝမျိုးကွဲများသည် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများကို ဆွဲဆောင်ရာ တစ်ခုဖြစ်ပြီး ၎င်း၏ ကမ်းခြေများ၊ တောင်ကုန်းများ၊ မိုးသစ်တောများ၊ ကျွန်းများ နှင့် ရေငုပ်ရာနေရာများမှာ လူကြိုက်များ ရေပန်းအစားဆုံး ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ လာရောက်ရာ နေရာများ ဖြစ်သည်။ ကျွန်းစုများအတွင်း ကျွန်းပေါင်း ၇,၅၀၀ မျှ ရှိပြီး ဖိလစ်ပိုင်တွင် ကမ်းခြေများ၊ လှိုဏ်ဂူများ နှင့် အခြား ကျောက်ပုံသဏ္ဍန်များ အမျိုးမျိုး ရှိသည်။ ဘိုရာကေးတွင် မျက်စိကျိန်းလောက်အောင် ဖြူဖွေးသော သဲသောင်ကမ်းခြေများ ရှိပြီး ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် Travel + Leisure မှ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံးကျွန်းအဖြစ် သတ်မှတ်ဖော်ပြခဲ့သည်။ <ref name="mb.com.ph">{{cite news|url=http://www.mb.com.ph/articles/365540/boracay-2012-world-s-best-island||archiveurl=https://web.archive.org/web/20120715024241/http://www.mb.com.ph/articles/365540/boracay-2012-world-s-best-island|archivedate=July 15, 2012|title=Boracay 2012 World's Best Island|date=July 11, 2012}}</ref> အခြားထင်ရှားသော နေရာများမှာ အီဖူဂေါင်းရှိ ဘာနာဝီ ဆန်စပါးခင်းများ၊ အီလိုကော့စ် ဆာ ရှိ ဗီဂန်သမိုင်းဝင်မြို့၊ ဘိုဟိုးရှိ ချော့ကလက်တောင်ကုန်းများ၊ စီဘူးရှိ မဂျဲလင် ဖြတ်သန်းရာနေရာ နှင့် ဗီဆာယားရှိ တူဘာတာဟား သန္တာကျောက်တန်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။
ဖိလစ်ပိုင်သည် နိုင်ငံခြားသားများအတွက် အငြိမ်းစားယူရာတွင် နေထိုင်ရန် အတွက် ကြိုက်နှစ်သက်ကြသော နေရာတစ်ခု ဖြစ်ပြီး တစ်နှစ်လုံး ပူနွေးသော ရာသီဥတုရှိခြင်း၊ ကမ်းခြေများနှင့် လူနေမှုစရိတ် ဈေးပေါခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ <ref>[https://www.wsj.com/articles/best-places-to-retire-abroad-the-philippines-1432827258 Best Place to Retire], Wall Street Journal</ref>
===ရေပေးဝေရေး နှင့် စည်ပင်သာယာရေး===
[[File:Ambuklao Dam captured by Mitchell Yumul.jpeg|thumb|ဘန်းဂွက်၊ ဘိုကော့တွင် ရှိသော အမ်ဘူကလောင်းဆည်]]
ဖိလစ်ပိုင်အစိုးရ၏ အောင်မြင်မှုများထဲတွင် လူအများ ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် ရေအရင်းအမြစ်ကို ရရှိလာနိုင်ခြင်းပါဝင်ပြီး ၂၀၁၀တွင် ၉၂% အထိ ရရှိခဲ့သည်။ မြို့ငယ်များနှင့် အလတ်စားမြို့များတွင် ဘဏ္ဍာရေးအခြေအနေအားဖြင့် ရေရှည်တည်တံ့နိုင်သော ရေပေးရေး ဝန်ဆောင်မှု အဖွဲ့များကို တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံတော် အေဂျင်စီ (ဒေသဆိုင်ရာ ရေသုံးစွဲရေး စီမံခန့်ခွဲမှုအဖွဲ့) မှ ရေရှည်အနေနှင့် ဆက်တိုက် ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။ မနီလာတွင် ရရှိနိုင်မှု တိုးတက်ခြင်း၊ ဝန်ဆောင်မှု အရည်အသွေး နှင့် လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းတို့ကြောင့် ၁၉၉၇ တွင် ဂုဏ်ရည်မြင့်မားသော ရေနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ဆုနှစ်ခု ရရှိခဲ့သည်။<ref name="Asian Development Bank 2007">{{cite journal|author = Asian Development Bank|author2 = Asia-Pacific Water Forum|title = Country Paper Philippines. Asian Water Development Outlook 2007|journal = |volume = |issue = |pages = |year = 2007|url = http://www.adb.org/publications/asian-water-development-outlook-2007|doi = |issn = |isbn = |id = }}, p. 12</ref>
စိန်ခေါ်မှုများထဲတွင် ရေနှင့် မိလ္လာစနစ်အား ရရှိရန် ခက်ခဲခြင်း၊ ရေအရင်းအမြစ်များတွင် ညစ်ညမ်းမှု အလွန်များပြားခြင်း၊ သောက်ရေ၏ အရည်အသွေးမှာ ညံ့ဖျင်းခြင်း နှင့် ဝန်ဆောင်မှု အရည်အသွေး ညံ့ဖျင်းခြင်း၊ နိုင်ငံတော်အဆင့်တွင် အေဂျင်စီအများအပြားကြား အုပ်ချုပ်ရေး အစိတ်အပိုင်းများ အစိတ်စိတ် အမြွှာမြွှာကွဲပြားနေခြင်း၊ ဒေသဆိုင်ရာအဆင့်တွင် ဝန်ဆောင်မှုပေးသူ အသေးစားလေးများ အများအပြားကြားတွင် ဝန်ဆောင်မှုများ အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာကွဲပြားနေခြင်း တို့ဖြစ်သည်။<ref name="Asian Development Bank 2007" />
၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ နှင့် ယူနီဆက်ဖ် တို့၏ ရေပေးဝေရေးနှင့် မိလ္လာအတွက် ပူးပေါင်း စောင့်ကြည့်ရေး အစီအစဉ်မှ အစီရင်ခံသည်မှာ ၇၄% သော လူဦးရေတွင် ရေနှင့် မိလ္လာစနစ်အတွက် ရရှိနိုင်မှု တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ကောင်းမွန်သော တိုးတက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ .<ref name=":0">Joint Monitoring Programme for Water Supply and Sanitation (JMP) (2015). [https://web.archive.org/web/20140418142528/http://www.wssinfo.org/documents/ 25 years Progress on Sanitation and Drinking Water – 2015 Update and MDG Assessment]. UNICEF and World Health Organization Joint Monitoring Programme for Water Supply and Sanitation (JMP), New York, Geneva, p. 68 ({{ISBN|978-92-4-150914-5}})</ref> ရေနှင့်မိလ္လာစနစ်အတွက် ရရှိသုံးစွဲနိုင်မှု တိုးတက်ခြင်းမှာ မြို့ပြနှင့် ကျေးလက်လူဦးရေ အတွက် အတူတူ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။<ref name=":0" />
== လူဦးရေပျံ့နှံ့ နေထိုင်မှု ==
[[File:Philippines Population Density Map.svg|thumb|၂၀၀၉ ခုနှစ် ခရိုင်တစ်ခုချင်းစီတွင် စတုရန်းကီလိုမီတာအလိုက် လူဦးရေ သိပ်သည်းမှု]]
{|class="wikitable" style="float: right; margin-left: 10px"
! colspan="4" style="text-align:center; background:#cfb;"|လူဦးရေ{{UN_Population|ref}}
|-
! style="background:#cfb;"|ခုနှစ်
! style="background:#cfb;"|သန်းပေါင်း
|-
|style="text-align:left;"|၁၉၅၀||style="text-align:right;"|၁၈.၆
|-
|style="text-align:left;"|၂၀၀၀||style="text-align:right;"|၇၈.၀
|-
|style="text-align:left;"|{{UN_Population|Year}} ||style="text-align:right;"|{{#expr:{{formatnum:{{UN_Population|Philippines}}|R}}/1e6 round 1}}
|}
ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေမှာ ၁၉၉၀ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်းတွင် အကြမ်းမျဉ်းအားဖြင့် ၂၈ သန်း တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ထိုအချိန်အတွင်း ၄၅% တိုးတက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name=IEApop2011>[https://web.archive.org/web/20091012151137/http://www.iea.org/co2highlights/co2Highlights.XLS CO2 Emissions from Fuel Combustion] Population 1971–2008 ([http://iea.org/co2highlights/co2highlights.pdf pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120106205757/http://iea.org/co2highlights/co2highlights.pdf |date=January 6, 2012 }} page 86); page 86 of the pdf, IEA (OECD/ World Bank) (original population ref OECD/ World Bank e.g. in IEA Key World Energy Statistics 2010 page 57) (archived from [http://www.iea.org/co2highlights/co2Highlights.XLS the original] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111021013446/http://www.iea.org/co2highlights/co2Highlights.XLS |date=21 October 2011 }}
on October 12, 2009)</ref> ပထမဆုံး ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ လူဦးရေစာရင်း ကောက်ယူမှုကို ၁၈၇၇ တွင် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး စာရင်းရရှိထားသော လူဦးရေမှာ ၅,၅၆၇,၆၈၅ ဦး ဖြစ်သည်။<ref>Republic of the Philippines. National Statistical Coordination Board. [http://www.nscb.gov.ph/secstat/d_popn.asp Population of the Philippines Census Years 1799 to 2007] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120704171010/http://www.nscb.gov.ph/secstat/d_popn.asp |date=July 4, 2012 }}. Retrieved December 11, 2009.</ref>
လူဦးရေ၏ တစ်ဝက်ခန့်သည် လူဇွန်းကျွန်းပေါ်တွင် နေထိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၀ ခုနှစ်အတွင်း လူဦးရေတိုးနှုန်းသည် ၃.၂၁% မျှ ရှိခဲ့ပြီး ၂၀၀၅-၂၀၁၀ ကာလ အတွင်းတွင် ၁.၉၅% သို့ ကျဆင်းသွားခဲ့ပြီး အငြင်းပွားစရာ ကိစ္စတစ်ခု အဖြစ် ဆက်လက်ရှိနေသည်။ <ref name=Officialpop>{{cite web|url = https://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2008/pr0830tx.html |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120910051344/http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2008/pr0830tx.html |archivedate = September 10, 2012 |title = Official population count reveals |author = Philippine Statistics Authority |year = 2008 |accessdate = April 17, 2008}}</ref><ref name=gma>{{cite web|url = http://www.gmanews.tv/100days/story/202186/bishops-threaten-civil-disobedience-over-rh-bill |date = September 29, 2010 |title = Bishops threaten civil disobedience over RH bill |publisher = GMA News |accessdate = October 16, 2010 |deadurl = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110221140718/http://www.gmanews.tv/100days/story/202186/bishops-threaten-civil-disobedience-over-rh-bill |archivedate = February 21, 2011}}</ref> လူဦးရေ၏ မီဒီယံ အသက်အပိုင်းအခြားမှာ ၂၂.၇ နှစ်ဖြစ်ပြီး ၆၀.၉% သော လူဦးရေမှာ ၁၅ နှစ်မှ ၆၄ နှစ်အတွင်းတွင် ရှိသည်။ <ref name=CIAfactbook /> နေထိုင်မှုသက်တမ်းမှာ ၆၉.၄ နှစ် ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီးမှာ ၇၃.၁နှစ် ဖြစ်ကာ အမျိုးသားမှာ ၆၅.၉ နှစ် ဖြစ်သည်။<ref name="worldfactbook1">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2102.html |title=Field Listing :: Life expectancy at birth |publisher=Central Intelligence Agency |location=Washington, DC |accessdate=April 19, 2018 |archivedate=28 May 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140528191952/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2102.html }}</ref> ဆင်းရဲမွဲတေမှုမှာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ၂၅.၂% မှ ၂၀၁၅ တွင် ၂၁.၆% သို့ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်။ <ref name= phpovertyincidence>Republic of the Philippines. National Statistics Office. [http://psa.gov.ph/poverty-press-releases ''Poverty Incidence'']</ref>
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဥပဒေများ ဖြေလျှော့ချပြီးနောက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးမှ မွေးဖွားသော နေထိုင်သူများမှာ သိသာစွာ တိုးပွားလာခဲ့သည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ခန့်မှန်းထားသည်မှာ <ref>Asis, Maruja M.B. (January 2006). "[http://www.migrationinformation.org/Profiles/display.cfm?ID=364 The Philippines' Culture of Migration]". ''Migration Information Source''. Migration Policy Institute. Retrieved December 14, 2009.</ref><ref name="Census2007 offilipinos">{{cite web
|url=http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-context=ip&-reg=ACS_2007_1YR_G00_S0201:038;ACS_2007_1YR_G00_S0201PR:038;ACS_2007_1YR_G00_S0201T:038;ACS_2007_1YR_G00_S0201TPR:038&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2007_1YR_G00_&-tree_id=306&-redoLog=false&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-search_results=16000US3651000&-format=&-_lang=en
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120107055111/http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-context=ip&-reg=ACS_2007_1YR_G00_S0201%3A038%3BACS_2007_1YR_G00_S0201PR%3A038%3BACS_2007_1YR_G00_S0201T%3A038%3BACS_2007_1YR_G00_S0201TPR%3A038&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2007_1YR_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2007_1YR_G00_&-tree_id=306&-redoLog=false&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-search_results=16000US3651000&-format=&-_lang=en
|archivedate=January 7, 2012
|publisher=United States Census Bureau
|title=Selected Population Profile in the United States: Filipino alone or in any combination
|accessdate=February 1, 2009
|deadurl=yes
|df=
}} The U.S. Census Bureau 2007 American Community Survey counted 3,053,179 Filipinos; 2,445,126 native and naturalized citizens, 608,053 of whom were not U.S. citizens.</ref>နိုင်ငံရပ်ခြားတွင် နေထိုင်သော ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး ၁၂ သန်းမျှ ရှိသည်။<ref>[http://www.philstar.com/Article.aspx?articleId=801091&publicationSubCategoryId=63 Global Pinoys to rally at Chinese consulates – The Philippine Star » News » Headlines] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160603143604/http://www.philstar.com/Article.aspx?articleId=801091&publicationSubCategoryId=63 |date=June 3, 2016 }}. The Philippine Star (April 27, 2012). Retrieved on July 4, 2012.</ref>
တရားဝင်လူဦးရေ ရေတွက်မှုအရ ဖိလစ်ပိုင်၏ လူဦးရေသည် ၂၀၁၄ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင် ၂၇ ရက် ညသန်းခေါင်တွင် သန်း ၁၀၀ ပြည့်ခဲ့ပြီး လူဦးရေ သန်း ၁၀၀ ပြည့်သော ၁၂ နိုင်ငံမြောက် နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.rappler.com/nation/64465-100-millionth-filipino-born|title=Philippine population officially hits 100 million|accessdate=7 August 2019|archivedate=7 August 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190807061007/https://www.rappler.com/nation/64465-100-millionth-filipino-born}}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်၏ လူဦးရေသည် ၂၀၁၈ ခုနှစ် တလျှောက်လုံးတွင် တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၃၁ ရက်တွင် ၁၀၇,၁၉၀,၀၈၁ ဦးသို့ ရောက်ရှိလာနိုင်ပြီး လူဦးရေ ကော်မရှင်မှ ၂၀၁၅ ခုနှစ် နောက်ဆုံး လူဦးရေစာရင်း ပေါ်တွင် အခြေခံပြီး ခန့်မှန်းထားခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name="Philippines Estimated 2018 Population">{{cite news|last1=N/A|first1=N/A|title=107 MILLION FILIPINOS BY END-2018|url=http://www.popcom.gov.ph/10-press-releases/578-107-million-filipinos-by-end-2018|accessdate=January 4, 2018|agency=107 MILLION FILIPINOS BY END-2018|publisher=POPCOM|ref=http://www.popcom.gov.ph/10-press-releases/578-107-million-filipinos-by-end-2018|archivedate=9 August 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180809001754/http://www.popcom.gov.ph/10-press-releases/578-107-million-filipinos-by-end-2018}}</ref>
===မြို့ကြီးများ===
မက်ထရို မနီလာ သည် ဖိလစ်ပိုင်ရှိ မက်ထရိုပိုလစ်တန်ဒေသ အဖြစ်သတ်မှတ်ထားသော နေရာ ၃ခုတွင် လူဦးရေ အများဆုံး ဖြစ်ပြီး ၂၀၁၈ ခုနှစ်၌ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဋ္ဌမမြောက် လူဦးရေအများဆုံး မက်ထရိုပိုလစ်တန်ဒေသ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ် လူဦးရေ စာရင်းအရ လူဦးရေ ၁၂,၈၇၇,၂၅၃ ဦး ရှိပြီး တစ်နိုင်ငံလုံး လူဦးရေ၏ ၁၃% မျှ ရှိသည်။ <ref name="phcensus">{{cite web |url=https://psa.gov.ph/content/urban-population-philippines-results-2015-census-population|title=Urban Population in the Philippines (Results of the 2015 Census of Population)|publisher=Philippine Statistics Authority |date=March 21, 2019|accessdate=March 31, 2019}}</ref> ဘူလာကန်း၊ကာဗိုက်၊ လာဂူးနား နှင့် ရိုင်ဇယ် အစရှိသော အနီးအနားခရိုင်များရှိ ဆင်ခြေဖုံးများကိုပါ ထည့်တွက်မည်ဆိုပါက ဂရိတ်တား မနီလာဒေသ၏ လူဦးရေမှာ ၂၄,၆၅၀,၀၀၀ ဦးမျှ ရှိသည်။ <ref name="phcensus" /><ref name="demographia">Demographia. (July 2010). [http://www.demographia.com/db-worldua.pdf ''Demographia World Urban Areas (World Agglomerations) Population & Projections''] (Edition 6.1). Retrieved March 29, 2011.</ref><ref name="demog14th">Urban agglomeration only: {{cite web|title=Demographia World Urban Areas, 14th Annual Edition|url=http://www.demographia.com/db-worldua.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180503021711/http://www.demographia.com/db-worldua.pdf|archivedate=3 May 2018|date=April 2018}}</ref> နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးတွင် မြို့ပြလူနေထိုင်မှုနှုန်းမှာ ၅၁.၂% ရှိသည်။<ref name="phcensus" />
မက်ထရိုမနီလာ၏ စုစုပေါင်းဒေသထုတ်ကုန်မှာ ၂၀၀၉ ခုနှစ် စာရင်းအရ ဖိလစ်ပိုင်ပီဆို ၄၆၈,၄ ဘီလီယံ (၁၉၈၅ ခုနှစ် ဈေးနှုန်းဖြင့်) ရှိပြီး တစ်နိုင်ငံလုံး ဂျီဒီပီ၏ ၃၃% မျှ ရှိသည်။ <ref name=NSCB>Republic of the Philippines. National Statistical Coordination Board. (July 2009). [http://www.nscb.gov.ph/grdp/2008/2008conlev.asp ''2008 Gross Regional Domestic Product – Levels of GRDP''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111114091753/http://www.nscb.gov.ph/grdp/2008/2008conlev.asp |date=November 14, 2011 }}. Retrieved April 4, 2010.</ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် မနီလာသည် တကမ္ဘာလုံး၌ အချမ်းသာဆုံး မြို့ပြစုစည်းမှု အဆင့် ၂၈ ရှိပြီး အရှေ့တောင်အာရှတွင် ဒုတိယ ဖြစ်သည်။ <ref name="pwc">{{cite web|url=https://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562|author=Hawksworth, John|author2=Thomas Hoehn|author3=Anmol Tiwari|last-author-amp=yes |title=Global City GDP Rankings 2008–2025 |website=UK Economic Outlook November 2009 |page=20 |publisher=PricewaterhouseCoopers |accessdate=November 20, 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130531000745/http://www.ukmediacentre.pwc.com/imagelibrary/downloadMedia.ashx?MediaDetailsID=1562|archivedate=May 31, 2013}}</ref>
{{ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရှိ အကြီးဆုံး မြို့ကြီးများ}}
===လူမျိုးများ===
[[File:Peoples of the Philippines en.svg|thumb|ခရိုင်အလိုက် များပြားသော လူမျိုးများ]]
၂၀၀၀ ခုနှစ် လူဦးရေစာရင်းအရ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများ၏ ၂၈.၁% မှာ တာဂါးလော့၊ ၁၃.၁% မှာ စီဘွာနို၊ ၉% မှာ အီလိုကာနို၊ ၇.၆ % မှာ ဗီဆာယန်း {{small|(စီဘွာနို၊ ဟီလီဂိုင်နွန် နှင့် ဝါရေးတို့မပါ)}} ၊ ၇.၅% မှာ ဟီလီဂိုင်နွန်၊ ၆% မှာ ဘိုင်ကော၊ ၃.၄% မှာ ဝါရေး နှင့် ၂၅.၃% မှာ အခြားလူမျိုးများ ဖြစ်ကြပြီး<ref name=CIAfactbook /><ref name=PIF2009>{{Cite book|url = https://www.census.gov.ph/data/publications/pif_2009.pdf |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120711135118/http://www.census.gov.ph/data/publications/pif_2009.pdf |archivedate = July 11, 2012 |title = The Philippines in Figures 2009 |author = Philippine Statistics Authority |year = 2009 |issn = 1655-2539 |accessdate = December 23, 2009}}</ref> ၎င်းတို့ကို ထပ်မံ၍ ပိုမိုကွဲပြားသော လူမျိုးမဟုတ်သည့် အစုများ အနေနှင့် မိုရို၊ ကာပမ်ပါဂန်၊ ပန်ဂါးဆီနန်း၊ အီဗာနက် နှင့် အိုင်ဗာတန် ဟူ၍ ခွဲခြားနိုင်သည်။<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/456399/Philippines Philippines]". (2009). In ''Encyclopædia Britannica''. Retrieved December 18, 2009 from Encyclopædia Britannica Online.</ref> ထို့ပြင် ရှေးရိုးနေ လူမျိုးစုများဖြစ်သည့် အီဂိုရော့၊ လူမက်၊ မိန်းဂျန်း၊ ဘာဂျောင်း နှင့် ပလာဝမ်တို့လည်း ရှိသည်။<ref name="Ethnol" />
ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ဘာသာဗေဒဖြင့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာပါက အော်စထရိုနီးရှန်း နှင့် မလာယိုပိုလီနီးရှန်း စကားပြောသော အာရှလူမျိုးအချို့တွင် ပါဝင်သည်။ <ref name="Ethnol" /> ယုံကြည်ထားကြသည်မှာ လွန်ခဲ့သောနှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာက အော်စထရိုနီးရှန်း စကားပြောသော ထိုင်ဝမ်ရှေးဦးနေလူမျိုးများသည် ဖိလစ်ပိုင်သို့ ထိုင်ဝမ်မှ ပြောင်းရွှေ့လာပြီး ၎င်းတို့နှင့်အတူ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး နှင့် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ ရွက်လွှင့်ခြင်းနှင့် ဆက်စပ်သော ဗဟုသုတများ ပါလာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းများ၌ ရှေးဦးနေထိုင်သော နယ်ဂရီတိုလူမျိုးများနေရာတွင် အစားထိုး ဝင်ရောက်လာကြသည်။<ref name=AJHG>{{cite journal |url=http://hpgl.stanford.edu/publications/AJHG_2001_v68_p432.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511201051/http://hpgl.stanford.edu/publications/AJHG_2001_v68_p432.pdf |archivedate=May 11, 2011 |author=Capelli |title=A Predominantly Indigenous Paternal Heritage for the Austronesian-Speaking Peoples of Insular South Asia and Oceania |journal=American Journal of Human Genetics |volume=68 |issue=2 |pages=432–443 |year=2001 |accessdate=December 18, 2009 |doi=10.1086/318205 |pmid=11170891 |pmc=1235276 |author2=Christian |author3=James F. Wilson |author4=Martin Richards |author5=Michael P.H. Stumpf |author6=Fiona Gratrix |author7=Stephen Oppenheimer |author8=Peter Underhill |last9=Ko |first9=Tsang-Ming }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080219001029/http://hpgl.stanford.edu/publications/AJHG_2001_v68_p432.pdf |date=19 February 2008 }} {{Cite web |title=မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ |url=http://hpgl.stanford.edu/publications/AJHG_2001_v68_p432.pdf |accessdate=7 August 2019 |archivedate=19 February 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080219001029/http://hpgl.stanford.edu/publications/AJHG_2001_v68_p432.pdf }}</ref> နယ်ဂရီတိုလူမျိုးများ ဖြစ်ကြသော အီတာ နှင့် အာတီတို့သည် ကျွန်းများတွင် အစောဆုံးနေထိုင်သူများ ဖြစ်မည်ဟု ယူဆကြသည်။ <ref name=Negritos>Dolan, Ronald E. (Ed.). (1991). [http://countrystudies.us/philippines/35.htm "Ethnicity, Regionalism, and Language"]. [http://countrystudies.us/philippines/ ''Philippines: A Country Study'']. Washington: GPO for the Library of Congress. Retrieved April 8, 2010 from [http://countrystudies.us/ Country Studies US Website].</ref>ထိုလူနည်းစု ရှေးဦးနေထိုင်သူ နယ်ဂရီတိုများမှာ အော်စထရာလွိုက် အနွယ်ဝင်များဖြစ်ကြပြီး ပထမဆုံး လူတို့ အာဖရိကမှ ဩစတြေးလျသို့ ပြောင်းရွှေ့ရာတွင် ကျန်နေရစ်ခဲ့သူများ ဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်ရှေးဦးနေ လူမျိုးများသည် ပါပူအာလူမျိုးများ၊ မီလာနီးရှန်းလူမျိုးများ နှင့် ဩစတြေးလျ ရှေးဦးနေ လူမျိုးများနှင့် အတူ ၎င်းတို့၏ မျိုးရိုးဗီဇထဲတွင် ဒယ်နီဆိုဗန်ခေါ် ရှေးဦးလူတို့၏ ဗီဇများ သိသိသာသာ ပါဝင်နေကြသည်။<ref>https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/272046/extinct-humanoid-species-may-have-lived-in-phl/story/
Extinct humanoid species may have lived in PHL, Published August 31, 2012 3:48pm</ref>
အနောက်နှင့် အရှေ့တို့ လမ်းဖြတ်ရာတွင် ရှိသောကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်သည် တရုတ်၊စပိန်၊ မက္ကဆီကို၊ ပီရူး၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ အိန္ဒိယ၊ တောင်ကိုရီးယားနှင့် ဂျပန်အစရှိသည့် အမျိုးမျိုးကွဲပြားသော နိုင်ငံများမှ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများ၏ အခြေချရာလည်း ဖြစ်သည်။
တရုတ်များမှာ အများအားဖြင့် တရုတ်ပြည် [[ဖူကျန့်ပြည်နယ်]] မှ ၁၈၉၈ နောက်ပိုင်း ရွှေ့ပြောင်းလာကြသူများ ဖြစ်ကြပြီး ၂ သန်းခန့်ရှိကာ ၂၇% မျှသော ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့တွင် တစိတ်တပိုင်း တရုတ်သွေးပါမည်ဟု ယူဆရပြီး<ref>{{cite web|url=http://library.wur.nl/WebQuery/clc/587677 |title=Sangley, Intsik und Sino : die chinesische Haendlerminoritaet in den Philippine}}</ref><ref>{{cite web|url=http://summit.sfu.ca/system/files/iritems1/6689/b1744892x.pdf |title=The ethnic Chinese variable in domestic and foreign policies in Malaysia and Indonesia |accessdate=April 23, 2012}}</ref><ref>{{cite journal| pmc=4757630 | pmid=26781090 | doi=10.1007/s00439-015-1620-z | volume=135 | issue=3 | title=Resolving the ancestry of Austronesian-speaking populations | year=2016 | journal=Hum Genet | pages=309–26 | last1 = Soares | first1 = PA | last2 = Trejaut | first2 = JA | last3 = Rito | first3 = T | last4 = Cavadas | first4 = B | last5 = Hill | first5 = C | last6 = Eng | first6 = KK | last7 = Mormina | first7 = M | last8 = Brandão | first8 = A | last9 = Fraser | first9 = RM | last10 = Wang | first10 = TY | last11 = Loo | first11 = JH | last12 = Snell | first12 = C | last13 = Ko | first13 = TM | last14 = Amorim | first14 = A | last15 = Pala | first15 = M | last16 = Macaulay | first16 = V | last17 = Bulbeck | first17 = D | last18 = Wilson | first18 = JF | last19 = Gusmão | first19 = L | last20 = Pereira | first20 = L | last21 = Oppenheimer | first21 = S | last22 = Lin | first22 = M | last23 = Richards | first23 = MB}} The final component (dark blue in Fig. 3b) has a high frequency in South China (Fig. 2b) and is also seen in Taiwan at ~25–30 %, '''in the Philippines at ~20–30 %''' (except in one location which is almost zero) and across Indonesia/Malaysia at 1–10 %, declining overall from Taiwan within Austronesian-speaking populations.</ref> ကိုလိုနီခေတ် မတိုင်မီနှင့် ကိုလိုနီခေတ် တရုတ်များထံမှ သွေးနှောခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>"[https://web.archive.org/web/20090826194926/http://news.xinhuanet.com/english/2009-08/23/content_11930729.htm Chinese lunar new year might become national holiday in Philippines too]". ''Xinhua News'' (August 23, 2009). (archived from [http://news.xinhuanet.com/english/2009-08/23/content_11930729.htm the original] on August 26, 2009)</ref> အဓိကမြို့များနှင့် မြို့ပြဒေသများတွင် လူမျိုးစုမတူသော လူ အချင်းချင်း လက်ထပ်ကြသည်မှာ ထင်ရှားစွာ ရှိသည်။<ref>[http://www.food-links.com/countries/philippines/philippines.php Filipino Food and Culture] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141231180144/http://www.food-links.com/countries/philippines/philippines.php |date=31 December 2014 }}. Food-links.com. Retrieved on July 4, 2012.
* [http://www.futurescopes.com/indian-dating/2084/indian-dating-and-matchmaking-philippines-indian-matrimonials Indian Dating and Matchmaking in Philippines – Indian Matrimonials] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121017150050/http://futurescopes.com/indian-dating/2084/indian-dating-and-matchmaking-philippines-indian-matrimonials |date=October 17, 2012 }}. Futurescopes.com (January 3, 2011). Retrieved on July 4, 2012.
* [http://www.philippinecountry.com/filipino_foods.html Filipino Foods]. Philippinecountry.com. Retrieved on July 4, 2012.
* [http://newsinfo.inquirer.net/10434/ancient-japanese-pottery-in-boljoon-town Ancient Japanese pottery in Boljoon town |Inquirer News]. Newsinfo.inquirer.net (May 30, 2011). Retrieved on July 4, 2012.
* [http://asiapacificuniverse.com/pkm/tech.htm Philippines History, Culture, Civilization and Technology, Filipino]. Asiapacificuniverse.com. Retrieved on July 4, 2012.</ref>
၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင်၌ မက္ကဆီကန် လူမျိုးများမှ ဆင်းသက်သူ ၁.၇သန်း ရှိသည်။ <ref>[http://forum.mexique-fr.com/index.php Forum du Mexique.]</ref> ထို့ပြင် စပိန်တို့ ဒေသခံတို့နှင့် ရောနှောခဲ့သည် လူဇွန်းရှိ လူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံ အပြင် ဗီဆာယားရှိ ရှေးခေတ်ဒေသများ (မက္ကဆီကန်လူမျိုးတို့ တည်ထောင်ခဲ့သည်။) <ref>{{cite web
| url = http://www.philippine-history.org/spanish-expeditions.htm
| title = Spanish Expeditions to the Philippines
| publisher = PHILIPPINE-HISTORY.ORG
| date = 2005
}}</ref> နှင့် ဇမ်ဘိုရမ်းဂါးစီးတီး (ပီရူးတို့ ကိုလိုနီပြုခဲ့သည်။) <ref>[http://www.zamboanga.com/html/history_1634_moro_attacks.htm "Second Book of the Second Part of the Conquests of the Filipinas Islands, and Chronicle of the Religious of Our Father, St. Augustine"] (Zamboanga City History)
"He (Governor Don Sebastían Hurtado de Corcuera) brought a great reënforcements of soldiers, many of them from [[Peru]], as he made his voyage to [[Acapulco]] from that kingdom."</ref> သို့မဟုတ် ဖိလစ်ပိုင် လူဦးရေ၏ ၁၃.၃၃ % သည် စပိန်သွေး ပါကြပြီး အမေရိကတိုက် စပိန်တို့ထံမှ ဖြစ်သလို <ref>"In 1637 the military force maintained in the islands consisted of one thousand seven hundred and two Spaniards and one hundred and forty Indians." ~''Memorial de D. Juan Grau y Monfalcon, Procurador General de las Islas Filipinas, Docs. Inéditos del Archivo de Indias, vi, p. 425.'' "In 1787 ''the garrison at Manila consisted of one regiment of Mexicans comprising one thousand three hundred men, two artillery companies of eighty men each, three cavalry companies of fifty men each.''" ''La Pérouse, ii, p. 368.''</ref> စပိန်နိုင်ငံမှလည်း ပါဝင်သည်။<ref>Jagor, Fëdor, et al. (1870). [http://www.authorama.com/former-philippines-b-8.html ''The Former Philippines thru Foreign Eyes'']</ref>လတ်တလော မျိုးရိုးဗီဇ လေ့လာမှုများက ထိုသို့ ဥရောပသွေးပါခြင်း <ref>{{cite journal |url=http://www.genetics.org/content/early/2015/06/18/genetics.115.178616.full.pdf+html |publisher= Institute for Human Genetics, University of California San Francisco |title= Self-identified East Asian nationalities correlated with genetic clustering, consistent with extensive endogamy. Individuals of mixed East Asian-European genetic ancestry were easily identified; we also observed a modest amount of European genetic ancestry in individuals self-identified as Filipinos|journal= Genetics Online|year=2015|volume= |page=1}}</ref><ref>[http://www6.appliedbiosystems.com/yfilerdatabase/ With a sample population of 105 Filipinos, the company of ''Applied Biosystems'', analysed the Y-DNA of average Filipinos and it is discovered that about 13.33% of the samples have the Y-DNA Haplotype "R1b", which is most common in Western Europe and had spread to the Philippines via Spanish colonists.]</ref> နှင့် အမေရိကရှိ စပိန်တို့ သွေးပါခြင်း <ref>{{cite web|url=https://genographic.nationalgeographic.com/reference-populations-next-gen/|title=Reference Populations |publisher=Geno 2.0 Next Generation}}</ref> ကို ခိုင်မာကြောင်း ထောက်ခံထားသည်။ ပီရူးနှင့် မက္ကဆီကိုမှ ပြောင်းရွှေ့လာသူတို့ကိုယ်တိုင် လူမျိုးတစ်မျိုးတည်း သွေးစစ်စစ် မဟုတ်ဘဲ သူတို့ကိုယ်တိုင် မက်စတီဇိုများ နှင့် မူလတ်တိုများ နှင့် သွေးနှောပြီး ဖြစ်နေသည်။ <ref name="ReferenceC"/> ထို့ပြင် အမေရိက ရှေးဦးနေ လူမျိုးအချို့လည်း ပါဝင်သည်။ <ref>[https://www.researchgate.net/publication/316871600_Connecting_the_Indies_the_hispano-asian_Pacific_world_in_early_Modern_Global_History "The diversity here is immense such that I could go on forever trying to differentiate lands and peoples. There are Castilians from all provinces. There are Portuguese and Italians; Dutch, Greeks and Canary Islanders, and Mexican Indians. There are slaves from Africa brought by the Spaniards [Through America], and others brought by the Portuguese [Through India]. There is an African Moor with his turban here. There are Javanese from Java, Japanese and Bengalese from Bengal. Among all these people are the Chinese whose numbers here are untold and who outnumber everyone else. From China there are peoples so different from each other, and from provinces as distant, as Italy is from Spain. Finally, of the ''mestizos'', the mixed-race people here, I cannot even write because in Manila there is no limit to combinations of peoples with peoples. This is in the city where all the buzz is." (Remesal, 1629: 680–1)
-Connecting the Indies, the Hispano-Asian Pacific World in early Modern Global History-]</ref>
''အသုံးချဇီဝစနစ်'' (Applied Biosystems) ဟု အမည်ရသော ဒီအင်န်အေ ကုမ္ပဏီမှ ဝိုင်-ဒီအင်န်အေများကို ပေါင်းစပ်တွက်ချက်ထားမှုအရ ဖိလစ်ပိုင်တွင် တောင်အာရှသားတို့၏ ဝိုင်ဒီအင်န်အေ ဖြစ်သော အိတ်ချ်ဝမ်းအေ (H1A) ပါဝင်မှုနှုန်းမှာ ၁% ဖြစ်သည်။ <ref name=appliedbiosystems /> ထို့အတွက်ကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး ၁% တွင် ထင်ရှားသော မိဘဘိုးဘွားမှ ပါဝင်သော အိန္ဒိယသွေးပါဝင်သည် ဟု ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်သည်။ ထို အိန္ဒိယ-ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးများမှာ ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်မီက အနီးအနားတွင် ဟိန္ဒူတိုင်းပြည်များ ဖြစ်ကြသော စီဘူး နှင့် ဘွမ်တမ် ရာဂျာပြည် နှင့် ဘော်နီယိုရှိ ကူတိုင်းပြည်တို့ကို တည်ထောင်ခဲ့ကြသော စွန့်စားသွားလာသူများ ၊<ref>{{cite web | title = The Period of Hindu Kingdoms | publisher = Embassy of Republic of Indonesia at Bangkok, Thailand | year = 2006 | url = http://www.kbri-bangkok.com/about_indonesia/history_02.html | accessdate = October 17, 2006 | deadurl = yes | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061107080534/http://www.kbri-bangkok.com/about_indonesia/history_02.html | archivedate = November 7, 2006 | df = dmy-all }}</ref> ကိုလိုနီခေတ် စီပွိုင်းကုန်သည်များ သို့မဟုတ် ခေတ်သစ်ကုန်သည်များ မှဆင်းသက်သူများ ဖြစ်ကြသည်။<ref name=appliedbiosystems>[http://www6.appliedbiosystems.com/yfilerdatabase/ With a sample population of 105 Filipinos, the company of ''Applied Biosystems'', analysed the Y-DNA of average Filipinos and it is discovered that about 0.95% of the samples have the Y-DNA Haplotype "H1a", which is most common in South Asia and had spread to the Philippines via precolonial Indian missionaries who spread Hinduism and established Indic Rajahnates like Cebu and Butuan.]</ref><!-- The source is hard to interpret due to complicated programming. However there's a visual representation of the data used as a source in Wikipedia, at this page: https://en.m.wikipedia.org/wiki/Filipinos#/media/File%3A105_Filipino_Y-DNA.jpg-->
ဖိလစ်ပိုင်သည် ယခင်က အမေရိကန် ကိုလိုနီဖြစ်ခဲ့ပြီး အမေရိကန် ကိုလိုနီခေတ်ကာလ အတွင်းတွင် ဖိလစ်ပိုင်တွင် မွေးဖွားသော အမေရိကန်လူမျိုး ၈၀၀,၀၀၀ ဦး ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.thebagelboyclub.com/?page_id=37|publisher=The Bagelboy Club of the Philippines|title=History of the Bagelboy Club|website=www.thebagelboyclub.com|accessdate=8 August 2019|archivedate=25 August 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180825002506/http://www.thebagelboyclub.com/?page_id=37}}</ref> ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင်တွင် နေထိုင်သော အမေရိကန်နိုင်ငံသား ၂၂၀,၀၀၀ မှ ၆၀၀,၀၀၀ ဦး အထိ ရှိသည်။ <ref>{{cite news |last=Cooper |first=Matthew |date=November 15, 2013 |title=Why the Philippines Is America's Forgotten Colony |url=http://www.nationaljournal.com/magazine/why-the-philippines-is-america-s-forgotten-colony-20131115 |newspaper=National Journal |access-date=January 28, 2015 |quote=c. At the same time, person-to-person contacts are widespread: Some 600,000 Americans live in the Philippines and there are 3 million Filipino-Americans, many of whom are devoting themselves to typhoon relief.}}</ref> ထို့ပြင် အန်ဂျလိစ်မြို့၊ မနီလာမြို့၊ ကလာ့ခ်မြို့ နှင့် အိုလွန်ဂါပိုမြို့တို့တွင် ပြန့်ကျဲနေထိုင်ကြသော အေမာအာရှ လူမျိုး ၂၅၀,၀၀၀ ခန့် ရှိသည်။ <ref>{{cite press release|url=http://amerasianresearch.org/releases/amerasianresearch-2012-09.pdf|title=200,000–250,000 or More Military Filipino Amerasians Alive Today in Republic of the Philippines according to USA-RP Joint Research Paper Finding|work=Amerasian Research Network, Ltd.|date=November 5, 2012|accessdate=July 11, 2016}}<br />{{cite web|last1=Kutschera|first1=P.C.|last2=Caputi|first2=Marie A.|url=http://amerasianresearch.org/pdf/ICOPHIL-9FINALFilipinoDiaspora-Kutschera-Caputi.pdf|title=The Case for Categorization of Military Filipino Amerasians as Diaspora|publisher=9th International Conference On the Philippines, Michigan State University, E. Lansing, MI|date=October 2012|accessdate=July 11, 2016}}</ref>
အခြားအရေးပါသော ဒေသရင်းနေမဟုတ်သော လူနည်းစုလူမျိုးများတွင် အာရပ်တို့လည်း ပါဝင်ပြီး ၎င်းတို့သည် ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်မီက မွတ်ဆလင် စူလတန်ပြည်များ ဖြစ်ကြသော လာနောင်း၊ မာဂွင်ဒါနောင်း၊ ဆူလူး နှင့် ဘရူနိုင်း ပြည် တို့ကို ထူထောင်ခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင် ဂျပန်လူမျိုးများလည်း ရှိပြီး ၎င်းတို့မှာ ရှိုးဂန်း တိုကုဂါဝါ အီအဲယာဆု၏ ဖိနှိပ်မှုမှာ ထွက်ပြေးလွတ်မြောက်လာကြသော ခရစ်ယာန် (ကိရိရှိတန်) များ ဖြစ်ကြပြီး သူတို့အား ဖိလစ်ပိုင်ရှိ စပိန်အင်ပိုင်ယာမှ နိုင်ငံရေး ခိုလှုံခွင့် ပေးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ လူမျိုးမတူသော မိဘမှ ပေါက်ဖွားလာသူများကို တီဆွိုင်းဟု ခေါ်ကြသည်။ <ref>"[https://web.archive.org/web/20071001215334/http://www.seasite.niu.edu/tagalog/Tagalog_Homepage99/impacts_of_spanish_rule_in_the_p.htm The Impact of Spanish Rule in the Philippines]". (2009). ''Tagalog at NIU''. Retrieved December 19, 2009 from the Northern Illinois University, Center for Southeast Asian Studies, SEAsite Project. (archived from [http://www.seasite.niu.edu/Tagalog/Tagalog_Homepage99/impacts_of_spanish_rule_in_the_p.htm the original] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071001215334/http://www.seasite.niu.edu/tagalog/Tagalog_Homepage99/impacts_of_spanish_rule_in_the_p.htm |date=October 1, 2007 }} on October 1, 2007)</ref><ref>Nicholas Trajano Molnar (2017), University of Missouri Press, "American Mestizos, The Philippines, and the Malleability of Race: 1898–1961"</ref>
===ဘာသာစကား===
{| class="wikitable sortable floatright" style="text-align:right; font-size:90%; background:white;"
|+ style="font-size:100%;" |မိခင်ဘာသာစကား အလိုက်လူဦးရေ (၂၀၁၀)
|-
! scope="col" style="text-align:left;" |ဘာသာစကား
! scope="col" style="text-align:center;" colspan="3" |ပြောဆိုသူ
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|တာဂါးလော့
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:22,512,089|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#404070}}
|၂၂,၅၁၂,၀၈၉
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|စီဘွာနို
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:19,665,453|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#707094}}
|၁၉,၆၆၅,၄၅၃
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|အီလိုကာနို
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:8,074,536|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#AFAFC3}}
|၈,၀၇၄,၃၅၆
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|ဟီလာဂေညွန်
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:7,773,655|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#C3C3D2}}
|၇,၇၇၃,၆၅၅
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|ဝါရေး
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:3,660,645|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#D2D2DE}}
|၃,၆၆၀,၆၄၅
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|{{nowrap|''အခြား ဒေသခံစကားများ/ဒေသသုံး''}}
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:24,027,005|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#000040}}
|၂၄,၀၂၇,၀၀၅
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|{{nowrap|''အခြားနိုင်ငံခြားဘာသာစကားများ/ဒေသသုံး''}}
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:78,862|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#DEDEE6}}
|၇၈,၈၆၂
|-
! scope="row" style="text-align:left; background:initial;"|{{nowrap|''အစီရင်ခံမထားသော ဘာသာစကား''}}
|style="font-weight:bold;" |{{bartable|{{rnd|{{#expr:100 * {{formatnum:6,450|R}} / {{formatnum:92,097,978|R}}}}|2}}|{{thinsp}}%|||background-color:#E6E6EC}}
|၆,၄၅၀
|- class="sortbottom" style="border-top:double gray;"
! scope="col" style="text-align:left;letter-spacing:0.02em;" colspan="3" |စုစုပေါင်း
! scope="col" style="text-align:right;" |၉၂,၀၉၇,၉၇၈
|- class="sortbottom"
|style="font-style:italic;" colspan="4" |ရင်းမြစ်: ဖိလစ်ပိုင် စာရင်းအင်း အာဏာပိုင်အဖွဲ့ ၊{{Sfn|Philippine Statistics Authority|2014|pp=29–34}}
|}
''အက်သနိုလော့'' စာအုပ်အရ ဖိလစ်ပိုင်တွင် ဘာသာစကားပေါင်း ၁၈၆ ခုရှိပြီး ၁၈၂ ခုမှာ ယနေ့တိုင် သုံးစွဲနေဆဲ ဖြစ်ကာ ၄ ခုတွင် ပြောဆိုသူ မရှိတော့ပေ။ ဒေသခံ ဘာသာစကား အများစုမှာ အော်စထရိုနီးရှန်း ဘာသာစကား မိသားစုမှ မလာယို-ပိုလီနီးရှန်း ဘာသာစကား၏ ဖိလစ်ပိုင် ဘာသာခွဲမှ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သည်။<ref name="Ethnol">Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). (2015). There ''[http://www.ethnologue.com/country/PH Ethnologue: Languages of the World]'' (18th ed.). Dallas, Tex.: SIL International. Retrieved April 13, 2015.</ref>စပိန်စကားပေါ်တွင် အခြေခံသော ခရီရိုးခေါ် ဒေသတွင်း ပေါ်ပေါက်လာသော ဘာသာစကားအမျိုးမျိုးကို ကာဗာကာနိုး ဟု ခေါ်သည်။ <ref>Spanish creole: {{Citation |first = Antonio |last = Quilis |title = La lengua española en Filipinas |year = 1996 |page = 54 and 55 |url = http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/01350553135573500088680/209438_0013.pdf |publisher = Cervantes virtual }}</ref> ထို့ပြင် အော်စရိုနီးရှန်း ဘာသာစကား၏ လွှမ်းမိုးမှုတွင် ပါမသွားသော ဖိလစ်ပိုင် နီဂရီတို ဘာသာစကားများလည်း ရှိပြီး ၎င်းတို့တွင် သီးသန့်ဝေါဟာရများ ရှိသည်။<ref>Reid, Lawrence A. 1994. "Possible Non-Austronesian Lexical Elements in Philippine Negrito Languages." In Oceanic Linguistics, Vol. 33, No. 1 (Jun. 1994), pp. 37–72.</ref>
ဖိလစ်ပီနို ဘာသာစကားနှင့် အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကားတို့သည် နိုင်ငံ၏ ရုံးသုံးဘာသာစကားများ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name=OfficialLang /> ဖိလစ်ပီနိုသည် တာဂါးလော့ ဘာသာစကားအား စံနှုန်းပြုထားခြင်းဖြစ်ပြီး မက်ထရို မနီလာ နှင့် အခြားမြို့ပြဒေသများတွင် ပြောဆိုလေ့ ရှိကြသည်။ ဖိလစ်ပီနို နှင့် အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကား နှစ်ခုစလုံးကို အစိုးရ၊ ပညာရေး၊ ပုံနှိပ်ရေး၊ ရုပ်သံလွှင့် မီဒီယာ နှင့် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများတွင် အသုံးပြုကြသည်။ ဖိလစ်ပိုင်၏ သမိုင်းကြောင်းတွင် တကမ္ဘာလုံးရှိ အစိတ်အပိုင်း အသီးသီးမှ ယဉ်ကျေးမှု အမျိုးမျိုးနှင့် ရှုပ်ထွေးစွာ ကူးလူးဆက်ဆံမှုများ ပြုခဲ့သည့် အပြင် ဒေသတွင်း လွှမ်းမိုးမှုများကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အမျိုးမျိုးသော ဒေသသုံးဘာသာစကားများထဲ၌ ဖိလစ်ပီနို ဘာသာစကားတွင် နေ့စဉ်သုံးစကားများတွင် အသုံးပြုသော နိုင်ငံရပ်ခြား ဝေါဟာရ အမြောက်အမြားပါဝင်နေကြသည်။ အကြောင်းမှာ ဖိလစ်ပိုင် ဘာသာစကားတွင် အင်္ဂလိပ်၊ လက်တင်၊ ဂရိ၊ စပိန် <ref>{{cite journal |last1=Lopez |first1=Cecilio |title=The Spanish overlay in Tagalog |journal=Lingua |date=January 1, 1965 |volume=14 |page=477 |doi=10.1016/0024-3841(65)90058-6 |language=en |issn=0024-3841}}</ref> Hebrew, Arabic, Persian, Sanskrit,<ref>{{cite book |last=Haspelmath |first=Martin |title=Loanwords in the World's Languages: A Comparative Handbook |url= |publisher=De Gruyter Mouton |page=724 |isbn=978-3-11-021843-5 |author-link= |year=2009 }}</ref> တမီးလ်၊ မလေး <ref>{{cite news|last=Rainier Alain|first=Ronda|title=Bahasa in schools? DepEd eyes 2nd foreign language|url=http://www.philstar.com/headlines/2013/03/22/922576/bahasa-schools-deped-eyes-2nd-foreign-language|accessdate=June 11, 2013|newspaper=The Philippine Star|date=March 22, 2013}}</ref> တရုတ်၊ <ref>{{cite book |last1=Chan-Yap |first1=Gloria |title=Hokkien Chinese borrowings in Tagalog |date=1980 |publisher=Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University |isbn=978-0-85883-225-1 |page=5 |url=https://books.google.com/?id=lU4HAQAAIAAJ |language=en |quote=The number of loanwords in the domain of cookery is rather large, and they are, by far, the most homogeneous of the loanwords.}}</ref><ref>{{cite book |last1=Joaquin |first1=Nick |title=Culture and history |date=2004 |publisher=Pasig City |isbn=978-971-27-1426-9 |page=42 |language=English}}</ref>ဂျပန်<ref>{{cite book |last=Potet |first=Jean-Paul G. |date=2016 |title=Tagalog Borrowings and Cognates |url=https://books.google.com/?id=jvOjDAAAQBAJ |location=Raleigh, NC |publisher=Lulu Press, Inc. |page=343 |isbn=978-1-326-61579-6 }}</ref>နှင့် နာဟွာတယ် <ref>{{Cite news|url=https://news.mb.com.ph/2017/06/28/mexico-our-older-sister/|title=Mexico, our older sister|work=Manila Bulletin News|access-date=April 13, 2018|language=en-US}}</ref> အစရှိသော ဘာသာစကားမျိုးစုံတို့ မှ စကားလုံးများ ကြွယ်ဝစွာ ပေါင်းစပ်ပါဝင်နေကြသည်။ ထို့ပြင် မြို့အများစု၌ ဒေသခံ မူလ ဘာသာစကားများကိုလည်း ပြောလေ့ ရှိကြသည်။ ဖိလစ်ပိုင် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေမှ စပိန်ဘာသာစကား နှင့် အာရပ်ဘာသာစကားတို့ကို ဝေါဟာရတွင် တိုးမြှင့်သုံးစွဲရန် ဖော်ပြထားပြီး အသုံးပြုရန်မှာ ရွေးချယ်မှုတွင်သာ အခြေခံသည်။<ref name=OfficialLang>{{cite web |author1=Joselito Guianan Chan |author2=Managing Partner |url=http://www.chanrobles.com/article14language.htm |title=1987 Constitution of the Republic of the Philippines, Article XIV, Section 7 |publisher=Chan Robles & Associates Law Firm |accessdate=May 4, 2013 |archivedate=10 November 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071110234327/http://www.chanrobles.com/article14language.htm }}</ref> သို့သော်လည်း ယခင်က ထိုဘာသာစကား နှစ်ခုစလုံးကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုခဲ့ခြင်း မရှိပေ။ ၁၉ ရာစု နှောင်းပိုင်း အထိ နိုင်ငံခြား ဘာသာစကားအဖြစ် နေ့စဉ် သုံးစွဲနေကြသော်လည်း သုံးစွဲမှုမှာ သိသိသာသာ လျော့ကျလာခဲ့သော်လည်း စပိန်စကားမှ ငှားရမ်းသုံးစွဲထားသော စကားလုံး အများစုကိုမူ ဖိလစ်ပိုင် ဒေသခံ ဘာသာစကားများတွင် ထည့်သွင်း သုံးစွဲနေကြဆဲ ဖြစ်ကာ <ref>{{cite web |title=Spanish language in Philippines |url=http://www.spanish-in-the-world.net/Spanish/philippines.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20080128195005/http://www.spanish-in-the-world.net/Spanish/philippines.php |dead-url=yes |archive-date=January 28, 2008 |accessdate=March 1, 2015 |df= |archivedate=18 March 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150318055051/http://www.spanish-in-the-world.net/Spanish/philippines.php }}</ref> အာရပ်ဘာသာစကားမှာမူ မင်ဒါနောင်းရှိ အစ္စလာမ်ကျောင်းများတွင် သုံးစွဲနေကြသည်။ <ref>{{cite web|last1=Rodríguez-Ponga|first1=Rafael|title=New Prospects for the Spanish Language in the Philippines|url=http://www.realinstitutoelcano.org/wps/portal/web/rielcano_en/contenido?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/elcano/elcano_in/zonas_in/spanish+language+culture/ari27-2009#.VPUs_lPF9l8|accessdate=March 1, 2015|archivedate=2 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402171759/http://www.realinstitutoelcano.org/wps/portal/web/rielcano_en/contenido?WCM_GLOBAL_CONTEXT=%2Felcano%2Felcano_in%2Fzonas_in%2Fspanish+language+culture%2Fari27-2009#.VPUs_lPF9l8}}</ref> ဆူမတြာ၊ ဆူလာဝေစီ နှင့် ဖိလစ်ပိုင်တို့တွင် ဒေသခံ ဘာသာစကားများ၏ စာအရေးအသားများသည် အစောပိုင်း ဂူဂျာရာတီ စာအရေးအသားများမှ ဆင်းသက်လာသည် ဆိုသော သီအိုရီတစ်ခုကို ၂၀၁၀ ခုနှစ် ဘာကလေ ဘာသာဗေဒ အဖွဲ့အစည်း၏ အစည်းအဝေးတွင် တင်ပြသွားခဲ့သည်။<ref name="Miller2010">{{cite journal|last1=Miller|first1=Christopher|title=A Gujarati Origin for Scripts of Sumatra, Sulawesi and the Philippines|journal=Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society|volume=36|issue=1|year=2010|page=276|issn=2377-1666|doi=10.3765/bls.v36i1.3917}}</ref>
ဒေသခံ ဘာသာစကား ၁၉မျိုးကို အရန်ရုံးသုံးဘာသာစကားဖြင့် ညွှန်ကြားရေး သင်ကြားရေးတို့တွင် အသုံးပြုကြသည်။ ၎င်းတို့မှာ အက်ကလန်နွန်၊ ဘိုင်ကော၊ စီဘွာနို၊ ကာဗာကာနိုး၊ ဟီလဂိုင်နွန်၊ အီဘာနာ့ခ်၊ အီလိုကာနို၊ အီဗာတန်၊ ကာပန်ပန်ဂန်၊ ကင်းနရေး-အေ၊ မာဂွင်ဒါနောင်း၊ မာရာနောင်း၊ ပန်ဂါစီနန်၊ ဆမ်ဘယ်၊ ဆူရီဂေါင်နွန်၊ တာဂါးလော့၊ တောဆပ်ဂ်၊ ဝါရေး နှင့် ယာကန် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name="7 mother languages">[http://www.gmanetwork.com/news/story/317280/news/nation/deped-adds-7-languages-to-mother-tongue-based-education-for-kinder-to-grade-3 DepEd adds 7 languages to mother tongue-based education for Kinder to Grade 3]. GMA News. July 13, 2013.</ref> အခြားသော ဒေသခံ ဘာသာစကားများ ဖြစ်သော ကျူရိုနွန်၊ အီဖူဂေါင်း၊ အစ်ဘာယတ်၊ ကာလင်ဂါ၊ ကမာယို၊ ကန်းကနေ၊ မတ်စဘတ်တန်းညို၊ ရွမ်ဘလွန်မနွန်၊ မလေး နှင့် အချို့သော ဗီဆာယန်း ဘာသာစကားများမှာ သက်ဆိုင်ရာ ခရိုင်များတွင် အသုံးများကြသည်။<ref name="ethn">{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/country/PH|title=Philippines|publisher=Ethnologue.com |accessdate=May 4, 2013}}</ref>
ကျွန်းများအတွင်း ဒေသခံမဟုတ်သော ဘာသာစကားများကိုလည်း အချို့ကျောင်းများတွင် သင်ကြားကြသည်။ မန်ဒရင်တရုတ်စကားကို ဖိလစ်ပိုင်တရုတ် အသိုင်းအဝိုင်းအတွက် ဖွင့်လှစ်သော တရုတ်ကျောင်းများတွင် အသုံးပြုကြသည်။ မင်ဒါနောင်းရှိ အစ္စလာမ်ကျောင်းများတွင် ယနေ့ခေတ် အာရပ် စံ ဘာသာစကားကို သင်ရိုးအတွင်း ထည့်သွင်း သင်ကြားသည်။ <ref>[http://business.inquirer.net/6899/muslim-education-program-gets-p252-m-funding Muslim education program gets P252-M funding]. ''Philippine Daily Inquirer''. July 13, 2011.</ref>ပြင်သစ်၊ ဂျာမန်၊ ဂျပန်၊ ဟင်ဒီ၊ ကိုရီးယား နှင့် စပိန်ဘာသာစကားတို့ကိုလည်း နိုင်ငံရပ်ခြား ဘာသာစကားကျောင်းများ၏ အကူအညီဖြင့် သင်ကြားကြသည်။<ref>[http://globalnation.inquirer.net/58931/deped-to-continue-teaching-french-in-select-public-schools-in-2013 DepEd to continue teaching French in select public schools in 2013]. ''Philippine Daily Inquirer''. December 6, 2012.</ref> ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ပညာရေး ဌာနမှ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံနှင့် မလေးရှားနိုင်ငံသုံး မလေးဘာသာစကားကို စတင်သင်ကြားခဲ့သည်။ <ref>[http://gulfnews.com/news/world/philippines/philippines-students-to-take-foreign-language-1.1161513 Philippines: Students to take foreign language]. ''Gulf News''. March 22, 2013.</ref>
===ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု===
[[File:St. Agustine Paoay Church 02.jpg|thumb|အီလိုကော့စ် နော်တယ်ရှိ သမိုင်းဝင် ပါဝေးဘုရားကျောင်း။ ၁၉၇၃ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင် အစိုးရမှ နိုင်ငံတော် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အမွေအနှစ် အဖြစ် ကြေညာခဲ့ပြီး ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် ယူနက်စကိုမှ ဘာရော့ဘုရားကျောင်းများ အစုအဝေးအနေနှင့် ၁၉၉၃ တွင် ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်စာရင်းတွင် ထည့်သွင်းခဲ့သည်။]]
ဖိလစ်ပိုင်သည် တရားဝင်အားဖြင့် ဘာသာတရားတစ်ခုကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် ပြဋ္ဌာန်းထားသော နိုင်ငံမဟုတ်သော်လည်း ခရစ်ယာန်ဘာသာသည် အဓိက ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite journal|last = Kalaw |first = Maximo M. |url = http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=philamer;idno=AFJ2233.0001.001 |title = The development of Philippine politics |publisher = Oriental commercial |year = 1927 |page = [http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/pageviewer-idx?c=philamer;cc=philamer;idno=afj2233.0001.001;view=image;seq=451;size=100;page=root 431]}}</ref> အခွင့်အရေး ဥပဒေ၏ ပုဒ်မ ၅ (ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အခန်း ၃ တွင် "''ဘာသာတရားတစ်ခုကို ကို ကိုးကွယ်ရန် သို့မဟုတ် လွတ်လပ်စွာကျင့်သုံးခြင်းကို တားမြစ်ရန် အတွက် ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းမှု မပြုရ။ ဘာသာတရားဆိုင်ရာ ပြမူခြင်းနှင့် ရှိခိုးခြင်းကို မိမိပျော်မွေ့သလို လွတ်လပ်စွာ လုပ်ပိုင်ခွင့် ရှိပြီး ခွဲခြားဆက်ဆံမှု အရေးပေးမှု မပြုရမည့်အပြင် ထာဝရ ခွင့်ပြုရမည်။ နိုင်ငံသားဆိုင်ရာနှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးအတွက် ပြုမူရန် မည်သည့်ဘာသာရေး စမ်းစစ်မှုမှ မပြုလုပ်ရ။''" ဟု ဖော်ပြထားသည်။<ref name=1987constitution />
၂၀၁၀ခုနှစ် လူဦးရေစာရင်း အရ ၈၀.၅၈% သော လူဦးရေသည် ကက်သလစ်ဘာသာကို ကိုးကွယ်ကြသည်။ <ref name="PSA-2015PSY">{{cite journal|title=Table 1.10; Household Population by Religious Affiliation and by Sex; 2010|journal=2015 Philippine Statistical Yearbook|date=October 2015|pages=1–30|url=https://psa.gov.ph/sites/default/files/2015%20PSY%20PDF.pdf|accessdate=August 15, 2016|issn=0118-1564}}</ref> ၃၇% သော သူတို့သည် လူစုလူဝေးဝတ်ပြုပွဲသို့ ပုံမှန်တက်ရောက်လေ့ ရှိကြပြီး ၂၉% မှာ အလွန်ဘာသာရေး ကိုင်းရှိုင်းသည်ဟု သိရှိရသည်။<ref name="newsinfo.inquirer.net">{{cite web|url=http://newsinfo.inquirer.net/463377/filipino-catholic-population-expanding-say-church-officials|title=Filipino Catholic population expanding, say Church officials|website=inquirer.net}}</ref><ref>[http://www.pewforum.org/2012/07/19/asian-americans-a-mosaic-of-faiths-overview/ Asian Americans: A Mosaic of Faiths], Pew Research. July 19, 2012.</ref> ဖိလစ်ပိုင် အင်ဒီပန်းဒန့် ဘုရားကျောင်းသည် လူသိများသော လွတ်လပ်သော ကက်သလစ် ဂိုဏ်းခွဲ တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref name=2006census>{{cite web|url=https://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2003/pr0323tx.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120610051606/http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2003/pr0323tx.html|archivedate=June 10, 2012|title=2000 Census: Additional Three Persons Per Minute|publisher=Philippine Statistics Authority|date=February 18, 2003|accessdate=January 9, 2008}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.seasite.niu.edu/crossroads/russell/christianity.htm|title=Christianity in the Philippines|website=niu.edu}}</ref><ref>[http://www.pewforum.org/2011/12/19/table-christian-population-in-numbers-by-country/ Table: Christian Population in Numbers by Country], Pew Research. December 19, 2011.</ref>
ပရိုတက်စတင့်မှာ လူဦးရေ၏ ၁၀.၈% ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.pewforum.org/2011/12/19/table-christian-population-as-percentages-of-total-population-by-country/|title=Table: Christian Population as Percentages of Total Population by Country|date=December 19, 2011|publisher=Pew Research}}</ref>အများစုမှာ ဧဝံဂေလိ ပရိုတက်စတင့် ဂိုဏ်းခွဲကို ကိုးကွယ်ကြပြီး ၁၉ ရာစုနှင့် ၂၀ရာစုတို့တွင် အမေရိကန် သာသနာပြုများမှ မိတ်ဆက်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကာ ၎င်းတို့သည် မြောက်လူဇွန်းနှင့် မင်ဒါနောင်းတောင်ပိုင်း တို့တွင် အများအပြား စုဝေးနေကြသည်။ <ref>{{Cite news|url=http://www.geocurrents.info/cultural-geography/religion/intriguing-patterns-in-scolbert08s-map-of-religion-in-insular-southeast-asia|title=Intriguing Patterns in Scolbert 08's Map of Religion in Insular Southeast Asia|work=GeoCurrents|access-date=October 10, 2017|language=en-US}}</ref><ref>{{cite web|url=http://philchal.org/dawn/nationalsum.asp|title=Philippine Church National Summary|website=philchal.org|accessdate=8 August 2019|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010144551/http://philchal.org/dawn/nationalsum.asp}}</ref> အစ်ဂလဲရှား နီ ခရစ်စတိုသည် ဖိလစ်ပိုင်ရှိ တစ်ဆူတည်းသောဘုရားဝါဒနှင့် ပြန်လည်ထားသိုရေးဝါဒ ဆိုင်ရာ ထင်ရှားသော ဂိုဏ်းခွဲတစ်ခု ဖြစ်ပြီး လူဇွန်းအလယ်ပိုင်းတွင် ကိုးကွယ်သူများ စုစည်းနေကြသည်။ <ref name='census'>{{Cite book |chapter-url = https://www.census.gov.ph/sites/default/files/2014%20PIF.pdf |archive-url = https://web.archive.org/web/20140728203542/http://www.census.gov.ph/sites/default/files/2014%20PIF.pdf |dead-url = yes |archive-date = July 28, 2014 |page = 27 |publisher = Philippine Statistics Authority |issn = 1655-2539 |title = Philippines in Figures |year = 2014 |accessdate = August 11, 2014 |chapter = Demography |location = Manila}}</ref><ref name=cia-rp>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |title=The World Factbook |website=cia.gov |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150719222229/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |archivedate=July 19, 2015 |df= }}</ref>
အစ္စလာမ်ဘာသာသည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ဒုတိယ အများဆုံး ကိုးကွယ်သော ဘာသာဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်တွင် မွတ်စလင်လူဦးရေသည် စုစုပေါင်း လူဦးရေ၏ ၅.၅၇% ရှိသည်ဟု ၂၀၁၀ ခုနှစ် လူဦးရေစာရင်းတွင် ဖော်ပြထားသည်။ <ref name="PSA-2015PSY" /> ထိုဖော်ပြချက်နှင့် ဆန့်ကျင်လျှင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် မွတ်ဆလင် ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ နိုင်ငံတော် ကော်မရှင်မှ ဖိလစ်ပိုင် လူဦးရေမှ ၁၀,၇၀၀,၀၀၀ ဦး သို့မဟုတ် ၁၁% မှာ မွတ်ဆလင် ဖြစ်သည် ဟု ဖော်ပြထားသည်။<ref name = 2013ReportonInternationalReligiousFreedom >{{cite web | url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2013/eap/222161.htm |title=2013 International Religious Freedom Report |publisher=United States Department of State, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor}}</ref> အချို့သော မွတ်ဆလင် ပညာရှင်များက ငြင်းချက်ထုတ်သည်မှာ ၂၀၀၀ ခုနှစ် လူဦးရေစာရင်းတွင် မွတ်ဆလင်ဦးရေသည် သိသာစွာ လျော့နည်းနေပြီး အကြောင်းမှာ မွတ်ဆလင်အများစု ရှိသော ဒေသတွင် နေထိုင်သူတို့မှာ လုံခြုံရေးအရ စိုးရိမ်ရမှုနှင့် အစိုးရ ဝန်ထမ်းများပေါ်တွင် မကြည်လင်မှု တို့ကြောင့် နိုင်ငံအတွင်း မွတ်ဆလင်လူဦးရေနှင့် ပတ်သက်၍ တိကျသော အချက်အလက်ကို ရရှိရန် ခက်ခဲသည် ဟု ဆိုသည်။<ref name=ReligiousFreedomon2004>{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/religiousfreedom/index.htm?year=2014&dlid=238326|title=International Religious Freedom Report for 2014|publisher=United States Department of State, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor}}</ref><ref name="HOWMANYMUSLIMSHASTHEPHILIPPINES">{{Cite journal|jstor=42632278|title=How Many Muslims Has the Philippines?|journal=Philippine Studies|volume=23|issue=3|pages=375–382|last1=O'Shaughnessy|first1=Thomas J|year=1975}}</ref> မွတ်ဆလင် အများစုသည် မင်ဒါနောင်းနှင့် အနီးအနားရှိ ကျွန်းများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ <ref name=ReligiousFreedom2014>{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/religiousfreedom/index.htm?year=2014&dlid=238326|title=International Religious Freedom Report for 2014|publisher=United States Department of State, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor|quote=Most Muslims are members of various ethnic minority groups. The majority of Muslims reside in Mindanao in the South and nearby islands.}}</ref><ref name="ReferenceA">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/documents/organization/208472.pdf|publisher=US Department of State Bureau of Democracy, Human Rights and Labor|title=Philippines 2012 International Religious Freedom Report}}</ref><ref name="state.gov">{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/religiousfreedom/index.htm#wrapper|title=International Religious Freedom Report for 2013|website=state.gov}}</ref><ref>[http://www.philstar.com/Article.aspx?articleId=472375&publicationSubCategoryId=205 RP closer to becoming observer-state in Organization of Islamic Conference] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160603143753/http://www.philstar.com/Article.aspx?articleId=472375&publicationSubCategoryId=205 |date=June 3, 2016 }}. (May 29, 2009).''The Philippine Star''. Retrieved 2009-07-10, "Eight million Muslim Filipinos, representing 10 percent of the total Philippine population, ...".</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ncmf.gov.ph|title=National Commission on Muslim Filipinos|accessdate=25 December 2021|archivedate=19 November 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161119145842/http://www.ncmf.gov.ph/}}</ref>အများစုမှာ ရှဖီးကျောင်းတော်၏ အောက်မှ ဆွန်နီအစ္စလာမ်ဝါဒကို ကျင့်သုံးကြသည်။ <ref name="irf2010">U.S. Department of State. (2010). ''[https://web.archive.org/web/20101123103513/http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2010/148891.htm Philippines: International Religious Freedom Report 2010]''. Retrieved 2011-05-20, "Islam is the largest minority religion, and Muslims constitute between 5 and 9 percent of the total population."</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=2MyHnPaox9MC&pg=PA144&dq#v=onepage&q&f=false |title=Islamic Connections: Muslim Societies in South and Southeast Asia |author1=R Michael Feener |author2=Terenjit Sevea |page=144 |isbn=978-981-230-923-5 |year=2009 }}</ref>
တရားဝင် စာရင်းဇယား မရှိသဖြင့် ဘာသာမဲ့ ရာခိုင်နှုန်းကို မသိရပေ။ သို့သော်လည်း လူဦးရေ၏ ၂၁% အထိ ရှိနိုင်သည်။ <ref>{{cite web|title=End of Year Survey 2014: Regional & Country Results : Philippines|url=http://www.wingia.com/web/files/richeditor/filemanager/Philippines_Tables_V3_a.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20170309123814/http://www.wingia.com/web/files/richeditor/filemanager/Philippines_Tables_V3_a.pdf|archivedate=9 March 2017|dead-url=yes|at=Table 10|access-date=February 1, 2019|df=mdy-all|accessdate=8 August 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170309123814/http://www.wingia.com/web/files/richeditor/filemanager/Philippines_Tables_V3_a.pdf}}</ref><ref>Dentsu Communication Institute [http://www2.ttcn.ne.jp/~honkawa/9460.html 電通総研・日本リサーチセンター編「世界60カ国価値観データブック] {{ja icon}}</ref> ဖိလစ်ပိုင် ဘုရားမဲ့ဝါဒီများနှင့် ဘုရားမယုံဝါဒီများ အဖွဲ့ (PATAS) သည် အကျိုးအမြတ်မထားသော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု ဖြစ်ပြီး အများပြည်သူတို့အား ဘုရားမဲ့ဝါဒနှင့် ဘုရားမယုံဝါဒတို့နှင့် ပတ်သတ်၍ သိရှိနိုင်ရန် ရည်ရွယ်ကာ လူ့အဖွဲ့အစည်းအား အသိပညာပေးပြီး ဘုရားမဲ့ဝါဒနှင့် ဘုရားမယုံဝါဒတို့နှင့် ပတ်သက်သော ဒဏ္ဍာရီများ နှင့် နားလည်မှုအလွဲများကို ဖယ်ရှားပေးသည်။<ref name="PATAS">{{cite web|url=http://freethinker.co.uk/2011/04/28/the-pope%E2%80%99s-gonna-have-a-cow-catholic-philippines-gains-its-first-atheist-society|title=Agnosticism and Atheism in the Philippines|publisher=The Free Thinker|accessdate=April 28, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110501002039/http://freethinker.co.uk/2011/04/28/the-pope%E2%80%99s-gonna-have-a-cow-catholic-philippines-gains-its-first-atheist-society/|archive-date=May 1, 2011|dead-url=yes|archivedate=1 May 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501002039/http://freethinker.co.uk/2011/04/28/the-pope%E2%80%99s-gonna-have-a-cow-catholic-philippines-gains-its-first-atheist-society/}}</ref>
ဗုဒ္ဓဘာသာကို လက်ခံကျင့်သုံးနေသော လူဦးရေမှာ ၂% ခန့်မျှ ရှိပြီး တရုတ်လူမျိုးမှ ဆင်းလက်လာသော ဖိလစ်ပိုင်များတွင် စုစည်းနေသည်။ <ref name=cia-rp /><ref name="irf2010" /><ref name=pew />
စုစုပေါင်း လူဦးရေ၏ ခန့်မှန်းခြေ ၂% ခန့်မှာ ဖိလစ်ပိုင် ရိုးရာဘာသာတရားများကို ကိုးကွယ်နေကြပြီး ၎င်းတို့သည် ရိုးရာယုံကြည်မှုများကို ကိုးကွယ်နေကြကာ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် အစ္စလာမ်ဘာသာတို့နှင့် ရောနှောနေသည်။ <ref name="cia-rp" /><ref name=pew>[http://www.globalreligiousfutures.org/countries/philippines/religious_demography Pew Research Center's Religion & Public Life Project: Philippines]. Pew Research Center. 2010.</ref>
==ကျန်းမာရေး==
ဖိလစ်ပိုင်တွင် ပုဂ္ဂလိက ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုများ များပြားလာခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ၆၇.၁% သော ကျန်းမာရေး အသုံးစရိတ်သည် ပုဂ္ဂလိက အသုံးစရိတ်မှ ရရှိပြီး ၃၂.၉% မှာ အစိုးရထံမှ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၃ တွင် ကျန်းမာရေး ကဏ္ဍတွင် စုစုပေါင်း အသုံးစရိတ်မှာ ဂျီဒီပီ၏ ၃.၈% မျှ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး အဖွဲ့၏ ရည်မှန်းချက်ဖြစ်သော ၅% အောက်တွင် ရှိသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.gmanetwork.com/news/story/325012/economy/business/phl-spends-less-on-health-care-amid-economic-boom-pids|title=PHL spends less on health care amid economic boom – PIDS|publisher=GMA News and Public Affairs|date=September 4, 2013|accessdate=September 21, 2014}}</ref> ကျန်းမာရေးနှင့် ပတ်သက်သော အသုံးစရိတ်မှာ အစိုးရ အသုံးစရိတ်၏ ၆.၁% ရှိသည်။ လူတစ်ဦးချင်းစီအလိုက် စုစုပေါင်း အသုံးစရိတ်မှာ ပျမ်းမျှငွေလဲနှုန်း ဖြင့် တွက်ချက်မည် ဆိုပါက အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅၂ ဒေါ်လာမျှ ဖြစ်သည်။ <ref name=WHOStats2009>{{Cite book|url=http://www.who.int/entity/whosis/whostat/EN_WHS09_Full.pdf |publisher=World Health Organization |year=2009 |title=World Health Statistics 2009 |location=Geneva |isbn=978-92-4-156381-9 |accessdate=December 23, 2009}}</ref> ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ကျန်းမာရေးအတွက် ဘတ်ဂျက်မှာ ပီဆို ၂၈ ဘီလီယံ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၉၇ မီလီယံဒေါ်လာ) သို့မဟုတ် လူတစ်ဦးလျှင် ၃၁၀ ပီဆို (၇ဒေါ်လာ) မျှ ဖြစ်သည်။ <ref>Philippine News Agency. (December 14, 2009). [https://web.archive.org/web/20100206190029/http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=2002495&Itemid=2 "Senate approves proposed 2010 national budget"]. (archived from [http://www.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=2002495&Itemid=2 the original] on February 6, 2010).</ref>သို့သော်လည်း ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ဘတ်ဂျက်တိုးမြင့်လာခဲ့ပြီး ဒုစရိုက်အခွန်ဥပဒေ ဟု အများသိကြသော လွှတ်တော် ဥပဒေ ၅၇၂၇ ကြောင့် အခွန်ကောက်ခံမှု တိုးမြှင့်လာသောကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://aer.ph/doh-budget-increase-for-2014-biggest-ever-due-to-sin-tax-law/|title=DOH budget increase for 2014 'biggest ever' due to sin tax law|publisher=Action for Economic Reforms|date=January 15, 2014|accessdate=September 21, 2014}}</ref>
ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ဆရာဝန်ပေါင်း ၉၀,၃၇၀ ဦး သို့မဟုတ် လူ ၈၃၃ ဦးလျှင် ဆရာဝန် တစ်ဦးမျှ ရှိပြီး၊ သူနာပြု ၄၈၀,၉၁၀ ဦး၊ သွားဆရာဝန် ၄၃,၂၂၀ ဦး နှင့် လူ ၇၆၉ဦး အတွက် ဆေးရုံ ခုတင် တစ်ခု ရှိသည်။ <ref name=WHOStats2009 /> ကျွမ်းကျင်သော ဆေးကုသသူများကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် ပြဿနာ ရှိသည်။ သူနာပြု ဘွဲ့ရတို့၏ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ နိုင်ငံခြားသို့ သွား၍ အလုပ်လုပ်ကြသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် သူနာပြုများ နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့ရန် အကြီးဆုံး ဆပ်ပလိုင်ယာ ဖြစ်သည်။ <ref>World Health Organization. (April 2006). [http://www.who.int/countryfocus/cooperation_strategy/ccsbrief_phl_en.pdf Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161016053543/http://www.who.int/countryfocus/cooperation_strategy/ccsbrief_phl_en.pdf |date=16 October 2016 }}. ''Country Cooperation Strategy at a Glance''. Retrieved December 23, 2009.</ref>
၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဆေးရုံပေါင်း ၁,၇၀၀ ရှိပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် ၄၀% မှာ အစိုးရက အုပ်ချုပ်လည်ပတ်သော ဆေးရုံများဖြစ်ကာ ၆၀% မှာ ပုဂ္ဂလိက ဆေးရုံများ ဖြစ်သည်။ လူသေဆုံးမှုအတွက် ၂၅% မှာ နှလုံးနှင့်ဆိုင်သော ရောဂါများ ကြောင့်ဖြစ်သည်။ တရားဝင် ခန့်မှန်းချက်အရ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် [[အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ရောဂါပိုး]]ရှိသည်ဟု တင်ပြသူမှာ ၁,၉၆၅ ဦးရှိပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် ၆၃၆ ဦးမှာ [[အေအိုင်ဒီအက်စ်]] ရောဂါ ဖြစ်ပွားကြသည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ် ရောဂါဖြစ်ပွားသူ ၁၂,၀၀၀ မှ<ref name=usaidhealth>United States Agency for International Development. (May 2008). [http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNADM408.pdf ''USAID Country Health Statistical Report – Philippines''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010144551/http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNADM408.pdf |date=10 October 2017 }}. Retrieved April 8, 2010.</ref> ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် ၁၇,၄၅၀ဦးသို့ တိုးတက် များပြားလာပြီး ၅,၉၆၅ ဦးမှာ အန်တီရီထရိုဗိုင်ယယ် ကုသမှု ခံယူနေသော်လည်း<ref>{{cite web|last=Santos|first=Tina G.|url=http://newsinfo.inquirer.net/590915/hiv-cases-rose-43-to-486-in-february-16-aids-deaths-reported-doh|title=HIV cases rose 43% to 486 in February; 16 AIDS deaths reported – DOH|publisher=Philippines Daily Inquirer|date=April 1, 2013|accessdate=September 21, 2014}}</ref> ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုနှုန်း နည်းပြီး လူကြီး လူဦးရေ၏ ၀.၁% အောက်သာလျှင် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ပေါ့ဇတစ် ဖြစ်သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ <ref>{{cite news|last=Mydans|first=Seth|url=https://www.nytimes.com/2003/04/20/world/low-rate-of-aids-virus-in-philippines-is-a-puzzle.html|title=Low Rate Of AIDS Virus In Philippines Is a Puzzle|newspaper=The New York Times|date=April 20, 2003|accessdate=September 21, 2014}}</ref>
==ပညာရေး==
[[File:University of Santo Tomas Main Building - España Boulevard side.jpg|thumb|ဆန်တို တောမတ် တက္ကသိုလ်အား ၁၆၁၁ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီးအာရှတွင် ရှေးအကျဆုံး တက္ကသိုလ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။]]
[[File:UP Diliman Quezon Hall.jpg|right|thumb|ဖိလစ်ပိုင် တက္ကသိုလ်စနစ်၏ အောက်မှာ ဖိလစ်ပိုင်တက္ကသိုလ် ဒီလီမန်။ ဖိလစ်ပိုင်၏ ယနေ့ခေတ် နာမည်ကြီးများ ပညာသင်ကြားခဲ့ရာ တက္ကသိုလ်ဖြစ်သည်။]]
ဖိလစ်ပိုင်တွင် သာမန် စာတတ်မြောက်မှုနှုန်း ၉၅.၆% မျှ ရှိပြီး အမျိုးသား ၉၅.၁% နှင့် အမျိုးသမီး ၉၆.၁% တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ၂၀၀၈တွင် ဖိလစ်ပိုင်၌ အလုပ်လုပ်နိုင်လောက်သော စာတတ်မြောက်မှုနှုန်း ၈၆.၄၅% ရှိပြီး ၈၄.၂% မှာ အမျိုးသားဖြစ်ပြီး ၈၈.၇% မှာ အမျိုးသမီး ဖြစ်သည်။<ref name="NSO Literacy">{{cite web|url=http://web0.psa.gov.ph/sites/default/files/attachments/aodao/article/Gender%20Factsheet%20-%20Literacy%20of%20Men%20and%20Women%20in%20the%20Philippines%20-%20March%202011%20No.11-01.pdf|title=Literacy of Men and Women in the Philippines|publisher=Philippine Statistics Authority|accessdate=September 19, 2014|archivedate=24 September 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140924041802/http://web0.psa.gov.ph/sites/default/files/attachments/aodao/article/Gender%20Factsheet%20-%20Literacy%20of%20Men%20and%20Women%20in%20the%20Philippines%20-%20March%202011%20No.11-01.pdf}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.tesda.gov.ph/uploads/File/LMIR2011/ST-PO%2006-03-2011%20%20(FLEMMS).pdf|title=Highlights of the 2008 Functional Literacy, Education and Mass Media Survey (FLEMMS)|publisher=Technical Education and Skills Development Authority|accessdate=September 19, 2014}}</ref> ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်ဘတ်ဂျက်၏ လျာထားချက်မှ ၁၆.၁၁% ကို ပညာရေးအတွက် အသုံးပြုခဲ့သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.rappler.com/move-ph/issues/budget-watch/68721-recto-government-education-spending-2015|title='Last leg' before K to 12: DepEd gets highest budget|work=Rappler|date=September 19, 2014|accessdate=September 19, 2014}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.mb.com.ph/deped-gets-largest-share-of-proposed-2015-budget/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140823115539/http://www.mb.com.ph/deped-gets-largest-share-of-proposed-2015-budget/ |dead-url=yes |archive-date=August 23, 2014 |title=DepEd gets largest share of proposed 2015 budget |newspaper=[[Manila Bulletin]] |date=July 31, 2014 |accessdate=September 19, 2014 |archivedate=23 August 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140823115539/http://www.mb.com.ph/deped-gets-largest-share-of-proposed-2015-budget/ }}</ref>
ဖိလစ်ပိုင် အဆင့်မြင့် ပညာရေး ကော်မရှင်မှ တက္ကသိုလ် ကောလိပ်ပေါင်း ၂,၁၈၀ ရှိသည်ဟု စာရင်းပြုစုထားပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် ၆၀၇ ခုမှာ အများပြည်သူဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ် ကောလိပ်များ ဖြစ်ကြပြီး ၁,၅၇၃ ခုနှစ်မှာ ပုဂ္ဂလိက ကျောင်းများ ဖြစ်သည်။ <ref name=CHED>Republic of the Philippines. Commission on Higher Education. (August 2010). {{cite web|url=http://202.57.63.198/chedwww/index.php/eng/Information |title=Information on Higher Education System |accessdate=October 3, 2011 |deadurl=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110704102629/http://202.57.63.198/chedwww/index.php/eng/Information |archivedate=July 4, 2011 |df= }}. ''Official Website of the Commission on Higher Education''. Retrieved April 17, 2011.</ref> အတန်းများမှာ ဇွန်လတွင် စ၍ မတ်လတွင် ပြီးဆုံးသည်။ ကောလိပ်နှင့် တက္ကသိုလ်အများစုမှာ ဆမ်မက်စတာပြက္ခဒိန် အတိုင်း သွားကြပြီး ပထမ ဆမ်မက်စတာမှာ ဇွန်လမှ အောက်တိုဘာလ အထိ ဖြစ်ကာ ဒုတိယ ဆမ်မက်စတာမှ နိုဝင်ဘာလ မှ မတ်လ အထိ ဖြစ်သည်။ ပညာသင်ကြားနိုင်သော နိုင်ငံခြား ကျောင်းများလည်း ရှိသည်။ <ref name="About" /> ၂၀၁၃ ခုနှစ် ကေ-၁၂ ပညာရေး အစီအစဉ်အရ<ref>{{cite web|url=http://www.interaksyon.com/article/61826/aquino-signs-k-12-enhanced-basic-education-law|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130614003442/http://www.interaksyon.com/article/61826/aquino-signs-k-12-enhanced-basic-education-law|archivedate=June 14, 2013 |title=Aquino signs K–12 enhanced basic education law|publisher=InterAksyon.com|author=Dexter San Pedro|date=May 15, 2013|accessdate=September 23, 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.deped.gov.ph/cpanel/uploads/issuanceImg/Kto12%20FAQs%20as%20of%20December%202011.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120611201934/http://www.deped.gov.ph/cpanel/uploads/issuanceImg/Kto12%20FAQs%20as%20of%20December%202011.pdf |archivedate=June 11, 2012 |title=K to 12 Basic Education Program Frequently Asked Questions |date=November 25, 2011 |publisher=Department of Education |accessdate=April 28, 2012}}</ref> မူလတန်း ၆ နှစ်၊ ဂျူနီယာ အထက်တန်း ၄ နှစ်နှင့် စီနီယာ အထက်တန်း ၂ နှစ်မှာ မသင်မနေရ ဖြစ်သည်။ <ref>Republic of the Philippines. (Approved: August 11, 2001). [http://www.chanrobles.com/republicactno9155.html ''Republic Act No. 9155 – Governance of Basic Education Act of 2001'']. Retrieved December 11, 2009 from the [http://www.chanrobles.com/ Chan Robles Virtual Law Library].</ref>
ပညာရေးတွင် အစိုးရ၏ အေဂျင်စီအချို့ ပါဝင်ဆောင်ရွက်နေကြသည်။ ပညာရေးဌာနသည် မူလတန်း၊ အထက်တန်း နှင့် သင်ရိုးပြင်ပ ပညာရေးတို့တွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်သည်။ နည်းပညာဆိုင်ရာ ပညာရေးနှင့် ကျွမ်းကျင်မှု မြှင့်တင်ရေး အာဏာပိုင် အဖွဲ့ (TESDA) အထက်တန်းနောက်ပိုင်း အလယ်အလတ်အဆင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ လေ့ကျင်သင်ကြားမှုများနှင့် မြှင့်တင်မှုများတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်သည်။ အဆင့်မြင်ပညာရေး ကော်မရှင် (CHED) က ကောလိပ်များနှင့် ဘွဲ့လွန် ပညာရေး အစီအစဉ်များ နှင့် ဘွဲ့များ ကို ကြီးကြပ်ပြီး အဆင့်မြင်ပညာရေးအတွက် စံနှုန်းကို ကြီးကြပ်ထိန်းချုပ်သည်။ <ref>[http://www.preventionweb.net/organizations/13426 Commission on Higher Education] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190808134111/https://www.preventionweb.net/organizations/13426 |date=8 August 2019 }} The Commission on Higher Education is the governing body covering both public and private higher education institutions as well as degree-granting programs in all tertiary educational institutions in the Philippines. The CHED was established on May 18, 1994 through Republic Act 7722 or the Higher Education Act.</ref>
၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတဝှမ်းလုံးရှိ ဒေသ ၁၆ ခု အထူးသဖြင့် မင်ဒါနောင်းရှိ မွတ်ဆလင် ဒေသများတွင် ပညာရေးဌာန၏ အစီအစဉ်အောက်၌ မာဒရစ်ခေါ် မွတ်ဆလင်ကျောင်းများကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။<ref name="madrasa">{{cite news|url=http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/learning/view/20090720-216304/Mainstreaming-Madrasa |title=Mainstreaming Madrasa |newspaper=The Philippine Daily Inquirer |author=Jerry E. Esplanada |date=July 20, 2009 |accessdate=September 23, 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140724102132/http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/learning/view/20090720-216304/Mainstreaming-Madrasa |archivedate=July 24, 2014}}</ref>အများပြည်သူဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ်များမှာ ဂိုဏ်းဂဏကင်းစင်သော အဖွဲ့အစည်းများ ဖြစ်ပြီး ထပ်မံ၍ နိုင်ငံတော်ဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ် ကောလိပ်များ နှင့် ဒေသဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ်ကောလိပ်များဟူ၍ ခွဲခြားထားသည်။ <ref name=CHED /> ဖိလစ်ပိုင် တက္ကသိုလ် ဆိုသည်မှာ လက်အောက်ခံ တက္ကသိုလ် ၈ ခု ပါဝင်သော နိုင်ငံတော် ဆိုင်ရာ တက္ကသိုလ်စနစ် တစ်ခု ဖြစ်သည်။<ref name="Charter">Republic of the Philippines. (Approved: April 29, 2008). [http://www.chanrobles.com/republicacts/republicactno9500.html ''Republic Act 9500 – An Act to Strengthen the University of the Philippines as the National University'']. Chan Robles Law Library.</ref>
{{clear}}
== ယဉ်ကျေးမှု ==
[[File:Ati-Atihan Festival Participant.jpg|thumb|အာတီ-အာတီဟန်ပွဲတော်တွင် ပါဝင်နေသူတစ်ဦး]]
ဖိလစ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုသည် အရှေ့တိုင်းယဉ်ကျေးမှုနှင့် အနောက်တိုင်း ယဉ်ကျေးမှုတို့ ပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်သည် အခြားအာရှနိုင်ငံများတွင် တွေ့ရသော အစိတ်အပိုင်းများကို မလေးတို့ ထံမှ ဆက်ခံသော အမွေဖြင့် ဖော်ပြလေ့ ရှိသလို<ref>Baringer, Sally E. [c. 2006]. [http://www.everyculture.com/No-Sa/The-Philippines.html "The Philippines"]. In ''Countries and Their Cultures''. Advameg Inc. Retrieved December 20, 2009 from www.everyculture.com.</ref> ယဉ်ကျေးမှဒအတွင်းတွင် စပိန်နှင့် အမေရိကန်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုများကိုလည်း သိသာစွာ ဖော်ပြနေသည်။ ''ဘာရီယို ဖီစတာ'' (ဒိစတြိတ်ပွဲတော်) ဟု ခေါ်သော သူတော်စင်တို့၏ ကောက်သစ်စားပွဲတော်ကို ကျင်းပခြင်းမှာ နေရာအနှံ့တွေ့ရသည်။ ထိုသို့ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအတွင်း ပွဲတော်ကျင်းပေနေသည့်အချိန်မှာ ကောက်သစ်စားခြင်း၊ ဂီတ နှင့် အကတို့ပြုလုပ်ရန် အချိန်ဖြစ်သည်။ အာတီ-အာတီဟန်ပွဲတော်၊ မိုရီယွန်းပွဲတော် နှင့် စီနူလော့ပွဲတော်တို့မှာ လူသိများသော ပွဲတော်များ ဖြစ်သည်။
အချို့သော ရိုးရာများမှာ ပြောင်းလဲလာခြင်းနှင့် ခေတ်ပြောင်းခြင်းကြောင့် တဖြည်းဖြည်း မေ့ပျောက်လာကြခြင်းများ ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ ဘာယာနီဟန် ဖိလစ်ပိုင် အမျိုးသား ရိုးရာ အက ကုမ္ပဏီသည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းလုံးတွင် တွေ့ရသော ရိုးရာ အကအမျိုးမျိုးကို ထိန်းသိမ်းခြင်းကြောင့် ချီးကျူးကြသည်။ သူတို့သည် သူတို့၏ အထူး ဖျော်ဖြေမှုများဖြစ်သော ဖိလစ်ပိုင် အကများဖြစ်သည့် တီနီကလင်း နှင့် ဆင်ကေးလ် အစရှိသော ဝါးညှပ်အကများကြောင့် နာမည်ကြီးသည်။<ref name="lonelyplanet44">{{Cite book|url = https://books.google.com/?id=aaUR07G0yAcC&pg=PA44 |title = Philippines |author1 = Rowthorn, Chris |author2 = Greg Bloom |lastauthoramp = yes |edition = 9th |publisher =Lonely Planet|year = 2006 |page = 44 |isbn = 978-1-74104-289-4}}</ref>
စပိန်တို့၏ အမွေအနှစ်အကြွင်းအကျန် အဖြစ် အမြင်နိုင်ဆုံးမှာ ဖိလစ်ပိုင်တို့ကြားတွင် စပိန်အမည် နှင့် မျိုးရိုးအမည်များ ထည့်သွင်း မှည့်ခေါ်ကြခြင်း ဖြစ်ပြီး သို့သော်လည်း စပိန်အမည်နှင့် မျိုးရိုးအမည်ကို မှည့်ခေါ်သူတိုင်း စပိန်သွေးပါရှိကြသည် မဟုတ်ပေ။ ထိုထူးဆန်းသော အရာမှာ အာရှသားတို့ကြားတွင် တမူထူးခြားနေပြီး စပိန်ဘုရင်ခံချုပ် နာစီဆို ကလာဗယ်ရီရာ ဝိုင် ဇယ်လ်ဒွါ၏ ကိုလိုနီခေတ် အမိန့်ကြောင့် ဖြစ်ပြီး ထိုအမိန့်အရ မျိုးရိုးအမည်များကို စနစ်တကျသုံးစွဲရန်နှင့် စပိန်အမည်များကို အသုံးပြုရန် ပြည်သူများကို ညွှန်ကြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref name=Dumont>{{Cite book|url = https://books.google.com/?id=zMFKs8--FDMC&pg=PA160 |title = Visayan Vignettes: Ethnographic Traces of a Philippine Island |author = Dumont, Jean-Paul |publisher = University of Chicago Press |location = Chicago |year = 1992 |pages = 160–162 |isbn = 978-0-226-16954-5}}</ref> လမ်းများ၊ မြို့များ နှင့် ခရိုင်များ၏ အမည် အများအပြား မှာလည်း စပိန်အမည်များ ဖြစ်ကြသည်။
အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကို နေရာတကာ သုံးစွဲကြခြင်းမှာ ဖိလစ်ပိုင် လူ့အဖွဲ့အစည်းပေါ်တွင် အမေရိကန်တို့၏ ရိုက်ခတ်မှု ဖြစ်သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အမေရိကန် ပေါ့ပ်ယဉ်ကျေးမှု ရေစီး၏ လွှမ်းမိုးမှုကို လက်ခံရန်အတွက် အသင့်ဖြစ်နေခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အမြန်ချက် အစားအသောက်များနှင့် အမေရိကန်ရုပ်ရှင်နှင့် ဂီတတို့အား သွေးသားထဲမှ နှစ်သက်ခြင်း ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အမြန်ချက် စားသောက်ဆိုင်များကို လမ်းအများအပြားပေါ်တွင် တွေ့ရသည်။ အမေရိကန်တို့၏ တကမ္ဘာလုံးတွင် ရှိနေသော အမြန်ချက် စားသောက်ဆိုင်များမှာ ဈေးကွက်အတွင်း ဝင်ရောက်လာကြသော်လည်း ပြည်တွင်း အမြန်ချက်စားသောက်ဆိုင်များ ဖြစ်ကြသော ဂိုးလ်ဒီလော့ခ် နှင့် အထူးသဖြင့် နိုင်ငံအတွင်း ဦးဆောင်နေသော အမြန်စားသောက်ဆိုင် ဂျော်လီဘီး တို့ ထွက်ပေါ်လာပြီး နိုင်ငံခြားပြိုင်ဘက်များကို အောင်မြင်စွာ ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။<ref name=Jollibee>{{cite web|url = http://www.jollibee.com.ph/corporate/phenomenon.htm |archivedate = June 23, 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070623034806/http://www.jollibee.com.ph/corporate/phenomenon.htm |title = The Jollibee Phenomenon |publisher = Jollibee Inc. |accessdate = January 9, 2008}}</ref><ref name=Jollibee2>{{Cite news|url = https://www.nytimes.com/2005/05/30/business/worldbusiness/30iht-burger.html?pagewanted=all |title = Jollibee stings McDonald's in Philippines |author = Conde, Carlos H. |newspaper =The New York Times|date = May 31, 2005 |accessdate = January 5, 2010}}</ref>
===ဗိသုကာပညာ===
[[File:Calle Crisologo, Vigan Ilocos Sur.JPG|thumb|ဗီဂန်ရှိ ကိုလိုနီခေတ်အိမ်များ]]
စပိန်တို့၏ ဗိသုကာပညာသည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် စွဲထင်ကျန်ရစ်ခဲ့ပြီး မြို့များစွာမှာ မြို့လယ် ရင်ပြင် တစ်ခု သို့မဟုတ် "ပလာဇာ မေယာ" ကို ဝိုင်းရံ၍ တည်ဆောက်ကြသည်။ သို့သော်လည်း စပိန်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုခံရသော အဆောက်အဦးပေါင်းများစွာမှာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အတွင်းက ဖြိုဖျက်ခံခဲ့ရသည်။ <ref name=Ring /> အချို့သော ဥပမာများမှာ ယနေ့တိုင် ကျန်ရစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ ဘုရားကျောင်းများ၊ အစိုးရ အဆောက်အဦးများနှင့် တက္ကသိုလ်များတွင် ဖြစ်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်၏ ဘာရော့ခ် ဘုရားကျောင်း ၄ ခုမှာ ယူနက်စကို၏ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ စာရင်းတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး မနီလာရှိ ဆန် အဂတ်စတင်း ဘုရားကျောင်း၊ အီလိုကော့စ် နော်တဲ ရှိ ပဝေးဘုရားကျောင်း ၊ အီလိုကော့စ်ဆား ရှိ ဆန်တာမာရီယာ ဘုရားကျောင်း၊ အီလိုအီလိုရှိ ဆန်တို တောမတ်စ် ဒီ ဗေလာနျူဗာ ဘုရားကျောင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name=Unesco>{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/677/multiple=1&unique_number=801|title=Baroque Churches of the Philippines|website=UNESCO World Heritage Centre|author1=United Nations Educational |author2=Scientific and Cultural Organization |year=2010|accessdate=January 12, 2010}}</ref>အီလိုကော့စ် ဆား ရှိ ဗီဂန်မြို့မှာ ထိန်းသိမ်းထားသော စပိန်စတိုင်လ် အိမ်များ နှင့် အဆောက်အဦးများကြောင့် ထင်ရှားသည်။<ref name="lonelyplanet145">{{Cite book|url = https://books.google.com/?id=aaUR07G0yAcC&pg=PA145 |title = Philippines |author1 = Rowthorn, Chris |author2 = Greg Bloom |lastauthoramp = yes |edition = 9th |publisher =Lonely Planet|year = 2006 |page = 145 |isbn = 978-1-74104-289-4}}</ref>
၁၈၉၈ အမေရိကန်တို့ သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ဗိသုကာ ပုံစံအသစ် မွေးဖွားလာခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အစိုးရ အဆောက်အဦးများနှင့် အာ့တ်ဒီကို စတိုင်လ် ပြဇာတ်ရုံများကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ အမေရိကန်တို့ ရှိနေစဉ်အချိန်တွင် မနီလာမြို့၏ အစိတ်အပိုင်း အချို့အား ဒန်နီယယ် ဘာဟမ်၏ ဗိသုကာ ဒီဇိုင်းနှင့် မာစတာပလန်များကို အသုံးပြု၍ မြို့ပြ အစီအစဉ် ရေးဆွဲခြင်းကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ ဘာဟမ်၏ အစီအစဉ်များထဲတွင် အစိုးရ အဆောက်အဦးများကို ဂရိ နှင့် နီယိုကလပ်စစ်ကယ် ပုံစံ ဗိသုကာပုံစံများဖြင့် တည်ဆောက်ခြင်းလည်း ပါဝင်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://ncca.gov.ph/subcommissions/subcommission-on-the-arts-sca/architecture-and-allied-arts-2/history-of-philippine-architecture/|title=History of Philippine Architecture|publisher=National Commission for Culture and the Arts|access-date=September 8, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170421020700/http://ncca.gov.ph/subcommissions/subcommission-on-the-arts-sca/architecture-and-allied-arts-2/history-of-philippine-architecture/|archive-date=April 21, 2017|dead-url=yes|accessdate=9 August 2019|archivedate=21 April 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170421020700/http://ncca.gov.ph/subcommissions/subcommission-on-the-arts-sca/architecture-and-allied-arts-2/history-of-philippine-architecture/}}</ref> အီလိုအီလိုမြို့တွင် အမေရိကန်တို့ သိမ်းပိုက်ထားစဉ်အချိန်က တည်ဆောက်ခဲ့သော ကိုလိုနီခေတ် အဆောက်အအုံများကို ယနေ့တိုင် တွေ့မြင်နိုင်သေးသည်။ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အဆောက်အဦးများ၊ အိမ်များ နှင့် ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများလည်း အများအပြား ရှိပြီး အထူးသဖြင့် အီလိုအီလိုရှိ ကယ်လီရီးယဲလ် အရပ်တွင် တွေ့မြင်နိုင်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.oocities.org/dost6/iloilo/touristattraction.html|title=The Official Iloilo Province Webpage|website=oocities.org}}</ref>
သို့သော်လည်း နိုင်ငံ၏ အချို့ဒေသများဖြစ်သော ဘာတားနစ် ကဲ့သို့သော ဒေသများတွင် အနည်းငယ်ကွဲပြားပြီး စပိန်ပုံစံ ဗိသုကာ ပညာနှင့် ဖိလစ်ပိုင်ပုံစံ ဗိသုကာများမှာ ကွဲပြားသောနည်းဖြင့် ရောနှောပေါင်းစပ်ကြပြီး ရာသီဥတုကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထုံးကျောက်များနှင့် သန္တာကျောက်များကို အဆောက်အအုံသုံး ပစ္စည်းများ အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ <ref name=nccabatanes>{{cite web|url=http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=4&i=226|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150419094805/http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=4&i=226|archivedate=April 19, 2015|date=April 19, 2015|title=The Batanes Islands|publisher=National Commission for Culture and the Arts|last=Datar|first=Francisco A.}}</ref> အစ်ဒ်ဂျန်း နှင့် အိုင်ဗာတန် ရဲတိုက်များမှာ ဖိလစ်ပိုင်တစ်နိုင်ငံလုံးကို စပိန်တို့ မသိမ်းပိုက်မီ အချိန်က လူတို့၏ အဓိက ခိုလှုံရာ နေရာများ ဖြစ်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite web| url=http://www.filipiknow.net/archaeological-discoveries-in-the-philippines/#more-4493|title=15 Most Intense Archaeological Discoveries in Philippine History|website=FilipiKnow}}</ref>
===ဂီတ===
[[File:Philippine culture harana 0.jpg|alt=|left|thumb|ဟာရာနာ လူပျိုလှည့်ရိုးရာ၊ ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ သိင်္ဂါရရသမြောက်သော ရိုးရာဂီတကို ပေါင်းစပ်ခြင်း]]
ဖိလစ်ပိုင်ဂီတသည် အခြားနိုင်ငံများ၏ ကိုလိုနီပြုမှုအောက်တွင် ကွဲပြားသော လွှမ်းမိုးမှုများကြောင့် လျင်မြန်စွာ ပြောင်းလဲတိုးတက်လာခဲ့သည်။ စပိန်တို့ ကျွန်းများကို မအောင်နိုင်မီ အချိန်က ဂီတအများစုမှာ သဘာဝမှ အမှတ်ရစရာများ သို့မဟုတ် အလွန်အမင်း လွှမ်းမိုးမှုများ ရှိသည်။ လူမျိုးစုဂီတ၏ ဥပမာ အချို့မှာ အီဖူဂေါင်းရှိ တီဘိုလီလူမျိုး နှင့် အမ်ဘိုဟာတိုလူမျိုးတို့၏ ''ကိုယု နို တီဘူလာ'' ဖြစ်သည်။ ထိုအမျိုးအစားသည် မောင်းတီးသော ဂီတနှင့် တွဲဖက်လေ့ ရှိပြီး ထင်ရှားသော တူရိယာတစ်ခုမှာ ကူလင်တန်း ခေါ် ကြေးနောင်ပတ္တလားဖြစ်သည်။
စပိန်ခေတ်အတွင်းတွင် ရွန်ဒဲလျာဂီတ ဟု ခေါ်သော မယ်ဒလင်ကဲ့သို့သော တူရိယာများသုံးသည့် ရိုးရာကြိုးတပ်တူရိယာဝိုင်းမှာ နေရာအနှံ့ရှိသည်။ ဖိလစ်ပိုင်တွင် ရွန်ဒဲလျာ ဆိုသည်မှာ မည်သည့် ကြိုးတပ်တူရိယာကို မဆို ပလက်ထရွမ် သို့မဟုတ် လက်ခတ်ဖြင့် တီးခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ ဖိလစ်ပိုင် တူရိယာများမှာ ဒေသတွင်းရှိသော ဖိလစ်ပိုင်သစ်များကို သုံး၍ ပြုလုပ်ကြပြီး ပလက်ထရွမ် သို့မဟုတ် လက်ခတ်မှာ လိပ်ခွံကို သုံး၍ ပြုလုပ်ကြသည်။ အခြား ရွန်ဒဲလျာတွင် သုံးသော ကြိုးတပ်တူရိယာများမှာ ဖိလစ်ပိုင်တွင်သာ တွေ့ရသော ၁၄ ကြိုးတပ် ဘန်ဒါရီယာခေါ် ကိရိယာ၊ လောက်ဒ်၊ အော်တေဗီနာ၊ ဆယ်နှစ်ကြိုးတပ် ဂစ်တာ၊ အူကူလီလီ၊ ဘာဂျို ဒီ အူးနပ်စ် သို့မဟုတ် ဒယ်ဘယ်ဘေ့စ်၊ ဂစ်တာရွန် မက္ကဆီကာနို နှင့် အခြား ဂစ်တာပေါ်တွင် အခြေခံ၍ ပုံစံထုတ် ပြုလုပ်ထားသော ဖိလစ်ပိုင်ထုတ် တူရိယာများ ဖြစ်သည်။ ဟာရာန လူပျိုလှည့် ဂီတ နှင့် ကွန်ဒီမန် ဂီတတို့မှာ လူပျိုလှည့်ရိုးရာများတွင် သီချင်းဆို တီးမှုတ်ရာ၌ အများအားဖြင့် တီးမှုတ်သီဆိုလေ့ ရှိကြသည်။<ref name=aboutpmusic>{{cite web|url=http://aboutphilippines.ph/filer/toledo-cebu/PHILIPPINE%20MUSIC.pdf|date=June 20, 2015 |title=PHILIPPINE MUSIC|publisher=Balikbayan family-union – AboutPhilippines|author1=Anupol|author2=Cayabyab|author3=Chua|author4=Luarca|author5=Shimamoto|author6=Torio|author7=Yumol}}{{dead link|date=February 2018|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref>
မာဆယ်လို အာဒိုနေ (အော်ဂင်သမား)၊ ဆင်ပလစ်စီယို ဆိုလစ် (အော်ဂင်သမား) ၊ ဒီယဲဂို စီ ပီရက်ဇ် (စန္ဒယားဆရာ)၊ ယိုဆေး ကွန်ဆဲကို (စန္ဒရားဆရာ) နှင့် ဒွန်နာ ဒိုလိုရက်စ် ပါတာနို (တေးရေးဆရာ) တို့မှာ ယနေ့ခေတ်တွင် နာမည်ကျော်သော ဂီတပညာရှင်များ ဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် အမေရိကန်တို့၏ ပေါ့ပ်ယဉ်ကျေးမှုမှာ ဖိလစ်ပိုင်တွင် အလွန်အမင်း နေရာယူထားပြီး စပိန်ခေတ်မှ အမေရိကန်တို့ သိမ်းပိုက်ရာတွင် ပေါ်ပေါက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ ကိုရီးယား ပေါ့ပ်ဂီတနှင့် အတူ ထို ဂီတနှစ်ခုတို့မှာ လတ်တလော မီဒီယာရှိ ဂီတဇာတ်ခုံကို လွှမ်းမိုး နေရာယူထားကြသည်။ <ref>{{cite web|url=https://www.academia.edu/8989687|title=Reason Behind the Rising Popularity of K-Pop in the Philippines|author=Alyssa Kristin Cruz|website=academia.edu}}</ref><ref name=nccamusic>{{cite web|url=http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=1&i=157|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140724223121/http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=1&i=157 |archivedate=July 24, 2014|date=July 25, 2014 |title=Popular Music in the Philippines|last=Baes|first=Jonas|publisher=National Commission for Culture and the Arts}}</ref> သို့သော်လည်း စပိန်လွှမ်းမိုးသော ရိုးရာဂီတမှာ ပြန်လည်ရှင်သန်လာနိုင်ပြီး ဖိလစ်ပိုင် မာဒရစ်ဂယ် ဆင်းဂါး ကဲ့သို့သော သံပြိုင်ဂီတအဖွဲ့များ နိုင်ငံအတွင်း အဝင်အထွက် ပြုနေမှု၏ ကျေးဇူးကြောင့် ဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.rappler.com/move-ph/balikbayan/39564-choirs-filipino-classics|title=Choirs around the world take on Filipino classics|website=Rappler|accessdate=9 August 2019|archivedate=9 August 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190809134546/https://www.rappler.com/move-ph/balikbayan/39564-choirs-filipino-classics}}</ref>
===အက===
[[File:Zamboanga_Restaurant_(10_of_16).jpg|thumb|ဆင်ကေး ခေါ် စပိန်ခေတ်မတိုင်မီက မာရာနောင်း သူကောင်းမျိုးတို့ကို ဖော်ပြနေသော အက]]
[[File:Folklore of the popular heritage of the State of the Philippines 05.jpg|thumb|ကာရီညိုဆာ ခေါ်သော စပိန်ခေတ်က ဖိလစ်ပိုင် ရိုးရာ လူပျိုလှည့်အက]]
ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ ဂီတ ပြောင်းလဲလာသကဲ့သို့ပင် အကသည်လည်း အစဉ်တစိုက် ပြောင်းလဲနေသည်။ ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်မီက ဖိလစ်ပိုင်တွင် အမျိုးမျိုး ကွဲပြားသော လူမျိုးစုတို့မှာ များပြားလှစွာသော လူမျိုးစု အကများ ရှိခဲ့သည်။ ထိုသို့ ဖြစ်ရခြင်းမှာ ဖိလစ်ပိုင်သည် ကျွန်းစုနိုင်ငံဖြစ်သောကြောင့် အမျိုးမျိုးကွဲပြားသော အကများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ လူဇွန်းနှင့် ဗီဆာယားတို့တွင် စပိန်တို့ ရောက်မလာမီ အချိန်အထိ လူမျိုးစုအကများကို ပိုမိုရင်းနှီးကြသည်။ မင်ဒါနောင်းတွင်မူ မွတ်ဆလင်တို့ အတုကို ယူထားသော အကများ ပိုမိုများပြားပြီး စပိန်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုမှာ ဇမ်ဘိုရန်းဂါးတွင် အနည်းငယ်မျှသာ သက်ရောက်မှု ရှိသည်။
ဖိလစ်ပိုင်တွင် နေရာတကာတွေ့ရသော အကများကို လူမှုရေးအခမ်းအနားများဖြစ်ကြသော ရိုးရာပွဲများ၊ ဟာသပွဲများ၊ နေ့စဉ်ဘဝများ နှင့် ပါတီများတွင် တွေ့ရသည်။ စပိန်ခေတ်တွင် အကအများစုမှာ ရွန်ဒဲလျားဂီတဖြင့် တွဲဖက်လေ့ရှိပြီး အများအားဖြင့် ယဉ်ကျေးမှုအတွင်း တဖြည်းဖြည်း ပေါင်းစပ်လာသော ၁၄ကြိုးတပ် ဘန်ဒါရီယားခေါ် ဖိလစ်ပိုင်တို့ တီထွင်ထားသော တူရိယာ သို့မဟုတ် အခြားဒေသတွင်း တီထွင်ထားသော ကြိုးတပ်တူရိယာများကို အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသည်။
ထင်ရှားသော အကတစ်ခုမှာ တီနီကလင်း ဟု ခေါ်ပြီး ရွန်ဒဲလျား ဂီတသမားအဖွဲ့မှာ ဝါးလုံးနှစ်ချောင်း၏ ရိုက်ခတ်သံနှင့်အတူ တီးခေတ်ကြသည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ထိုအက အစတွင် အမျိုးသားများနှင့် အမျိုးသမီးများ "ကျေးလက်နှင့် မြို့ပြသားတို့ ရောစပ်ခြင်း" ဇာတ်ကွက်ကို သရုပ်ဆောင်ကြသည်။ အကသမားများသည် တစ်ဖက်တစ်ချက်မှ ကိုင်ထားပြီး ရိုက်ခတ်နေသော ဝါးလုံးများကြားမှ လှုပ်ရှားကြသည်။ နောက်ဆုံးတွင် ဝါးလုံတစ်စုံ အချင်းချင်း ကန့်လန့်ဖြတ်ခြင်းကို ပြသသည်။ ထိုသို့ ဝါးလုံး အသုံးပြုသော မွတ်ဆလင် ပုံစံအကကို စင်ကေး ဟု ခေါ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.stringsofunity.com/rondalla-history.html|title=Strings of Unity|last=Felix|first=Marcus|website=stringsofunity.com|accessdate=December 17, 2015|archivedate=10 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010145309/http://stringsofunity.com/rondalla-history.html}}</ref>
ကာရီညိုဆာခေါ် စပိန်ဖိလစ်ပိုင် အကမှာ "ဖိလစ်ပိုင်၏ အမျိုးသား အက" ဟု တရားဝင် မဟုတ်သော်လည်း သတ်မှတ်ကြသည်။ ၎င်းမှာ နှစ်ပါးသွားအကဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီးမှာ ယပ်တောင် သို့မဟုတ် လက်ကိုင်ပုဝါကို ကိုင်ထားပြီး ၎င်းမှာ စုံတွဲအနေနှင့် သိင်္ဂါရရသမြောက်သော ဇာတ်ကွက်ကို ကပြရာ၌ အဓိက အခန်းကဏ္ဍမှာ ပါဝင်ခဲ့သည်။
ယနေ့ခေတ် မော်ဒန် နှင့် ပို့စ်မော်ဒန် ကာလတွင် ရှိသော အကများမှာ နူးညံ့သော ဘဲလေး အကမှ လမ်းပေါ်မှ အကစတိုင်လ် ဘရိတ်ဒန့်စ် အထိ အမျိုးမျိုး ရှိသည်။ <ref name=nccadance>{{cite web|url=http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=1&i=117|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140724234241/http://www.ncca.gov.ph/about-culture-and-arts/articles-on-c-n-a/article.php?igm=1&i=117 |archivedate=July 24, 2014|date=July 24, 2014 |title=Philippine Dance in the American Period|publisher=National Commission for Culture and the Arts|first=Basilio Esteban S.|last=Villacruz}}</ref>
===မျက်မြင်အနုပညာ===
[[File:The Bulol.jpg|thumb|left|ဘာနာဝေး အီဖူဂေါင်း စပါးနတ်ကို သစ်သားဖြင့် ထွင်းထုထားပုံ]]
[[File:Spolarium.jpg|thumb|left| ဂျွမ်လူနာ၏ ''စပိုလီရာရီယမ်'' (၁၈၈၄)]]
အိုးလုပ်ငန်းနှင့် ယက်ကန်းလုပ်ငန်းတို့သည် ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ အနုပညာဆိုင်ရာ ဒီဇိုင်းကို ပထမဆုံး ဖော်ပြသော အနုပညာပုံစံများဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတဝှမ်းရှိ ကျောက်ဂူနေထိုင်မှုများမှ သက်သေအဖြစ် ကျန်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ထဲတွင် အများစုမှာ လူပုံစံ လုပ်ထားသော မြေထည်ခရားများဖြစ်ပြီး ဘီစီ ၅ ခုနှစ်မှ အေဒီ ၂၂၅ ခုနှစ်အတွင်းဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ယက္ကန်းလုပ်ငန်းကို အမျိုးသမီးများက အများစု ပြုလုပ်ကြပြီး အဘာကာ၊ နာနတ်သီး၊ ဝါ နှင့် သစ်ခေါက်တို့မှ ရသော အမျှင်များကို သုံး၍ အဝတ်အထည်များ၊ ကော်ဇောများနှင့် ဦးထုပ်များ ပြုလုပ်ကြသည်။ ဆန်ပြောင်းစသော အစေ့များ နှင့် အခြားအစားအသောက်များကို သယ်ယူရန် ခြင်းတောင်းများကို သုံးကြသည်။ <ref name="slideshare1">{{cite web|last=Sotto |first=Trish |url=http://www.slideshare.net/TrishSotto/fa-28-weaving-history |title=Fa 28 weaving history |publisher=Slideshare.net |date= |accessdate=August 1, 2013}}</ref><ref name="nationalmuseum1">{{cite web |url=http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Pots.html |title=Anthropomorphic Pots : Metal Age : Ayub Cave, Saranggani Province |publisher=National Museum of the Philippines |accessdate=February 22, 2015 |archivedate=18 October 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181018050322/http://www.nationalmuseum.gov.ph/nationalmuseumbeta/Collections/Archaeo/Pots.html }}</ref>
အစောပိုင်း ဖိလစ်ပိုင် ပန်းပုရုပ်များတွင် ရှေ့ပိုင်း ဝစ်လစ်စလစ်ပုံ ရှိကြသည်။ အစောဆုံး ပုံစံများထဲမှ တစ်ခုမှာ ''ဘူလိုး'' ဟု ခေါ်ပြီး အီဖူဂေါင်းလူမျိုးတို့မှ လယ်ယာမြေသာယာဝပြောမှု အတွက် သေချာစေရန် သုံးကြခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုပန်းပုရုပ်များ၏ နဂိုမူလ အလုပ်မှာ ၎င်းတို့ကို ဖန်တီးသော လူမျိုးစုများ၏ ပွဲတော်များနှင့် ယုံကြည်မှုများနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ အာရပ်နှင့် ရုရှား သာသနာပြုများမှလည်း ဖန်သားဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အရုပ်များဖြစ်သော အိုကေး ပုံစံ အရုပ်များကို ယူဆောင်လာကြသည်။ ထိုသို့သော ပန်းပုရုပ်များမှာ ဆူလူးအား အစ္စလာမ်ဘာသာ အဖြစ် ပြောင်းလဲရာမှ စတင်ခဲ့သည်။ စပိန်တို့၏ ကိုလိုနီပြုခြင်းသည်လည်း ဖိလစ်ပိုင်တို့ အနေနှင့် ချစ်မြတ်နိုးသော အရာများကို ပန်းပုရုပ် ထုလုပ်ခြင်းအား မတားဆီးခဲ့ပေ။ ထိုအချိန်တွင် နတ်များနှင့် သူတော်စင်များ၏ ပန်းပုရုပ်များကို သုံး၍ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့အား ခရစ်ယာန် တရားစာများကို သင်ကြားပေးခဲ့ကြသည်။ အမေရိကန် ကိုလိုနီကာလ အတွင်းတွင်လည်း ကိုးကွယ်သူများအနေနှင့် ၎င်းတို့ ယုံကြည်မှုကို ပန်းပုထု၍ ဘုရားကျောင်းများကို အလှဆင်ရန် အတွက် တားဆီးခဲ့ခြင်း မရှိပေ။ သို့သော်လည်း ပညာရေး တိုးတက်လာပြီး လူတို့ ချမ်းသာကြွယ်ဝလာကြပြီးနောက် အနုပညာရှင် အများစုသည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အရုပ်များ ထုလုပ်ရာမှ ဘာသာရေးနှင့်မဆိုင်သော ပုံများဘက်သို့ ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့ကြသည်။ <ref name="wiziq1">{{cite web|url=http://www.wiziq.com/tutorial/159187-HISTORY-OF-PHILIPPINE-PAINTING |title=History Of Philippine Painting |publisher=Wiziq.com |date= |accessdate=August 1, 2013}}</ref>
ဒါမီယန် ဒိုမင်ဂိုတို့ကဲ့သို့ အစောပိုင်း ခေတ်သစ်ပန်းချီဆရာတို့၏ ပန်းချီကားများတွင် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဆက်နွယ်မှုများ အများအားဖြင့် ရှိနေသေးသော်လည်း ဂျွမ်လူနာနှင့် ဖဲလစ် ဟီဒယ်လ်ဂိုတို့၏ ပန်းချီကာများသည် နိုင်ငံရေးဘက်သို့ ပြသနေကြသည်။ ပထမဆုံး ဖိလစ်ပိုင် အမျိုးသား ပန်းချီဆရာ ဖာနန်ဒို အေမောဆိုလိုသည် ပို့စ်မော်ဒန် အနုပညာကို အသုံးပြု၍ ပန်းချီကားများကို ဖန်တီးခဲ့ပြီး ၎င်းတို့မှ ဖိလစ်ပိုင်၏ ယဉ်ကျေးမှုများကို ပြသနေကြကာ အခြားသော ပန်းချီဆရာများဖြစ်သော ဖာနန်ဒို ဇိုဘယ် အစရှိသူတို့သည် သရုပ်မှန်ဝါဒ နှင့် အက်စထရပ် နည်းစနစ်များကို သုံးခဲ့ကြသည်။
ယနေ့ခေတ်တွင် အာ့တ်ဒီကော် စတိုင်လ်တွင် ပန်းပုထုခြင်းအား ဗိသုကာ ပညာနှင့်ပေါင်းစပ်၍ ဖန်တီးကြသည်။ ထိုဥပမာများကို နိုင်ငံတဝှမ်းရှိ ပန်းပုရုပ်များတွင် တွေ့မြင်နိုင်ပြီး အထူးသဖြင့် အများပြည်သူဆိုင်ရာ ပန်းခြံများနှင့် ဟင်းလင်းပြင်များတွင် ဖြစ်သည်။ <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=3_ocHJ0_t44C|title=Humanities and the Digital Art|edition=2006|isbn=978-971-23-4628-6|year=2006|pages=[https://books.google.com/?id=3_ocHJ0_t44C&pg=PA31&lpg=PA31&dq=history+philippine+sculptures#v=onepage&q=history%20philippine%20sculptures&f=false 31-32]}}</ref>
===စံနှုန်းတန်ဖိုးများ===
ယေဘုယျအားဖြင့် ဖော်ပြရမည်ဆိုပါက ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့၏ ထင်ရှားသော စံနှုန်းတန်ဖိုးများမှာ လူအချင်းချင်း မှီခိုဆက်နွယ်နေခြင်းစနစ်ဖြစ်ပြီး အထူးသဖြင့် အမျိုးတော်စပ်မှုများ၊ လုပ်ဆောင်ပေးရန်ရှိမှုများ၊ သူငယ်ချင်းဖြစ်မှုများ၊ ဘာသာရေး (အထူးသဖြင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာ) နှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ဆက်နွယ်မှုတို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name=CAPH>[http://countrystudies.us/philippines/41.htm ''Social Values and Organization''], Philippines, Country Studies US. Online version of print book Ronald E. Dolan, ed. ''Philippines: A Country Study''. Washington: GPO for the Library of Congress, 1991.</ref>
ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ တန်ဖိုးများမှာ အများစုသော အပိုင်းများတွင် လူမှုရေးဆိုင်ရာ သင့်မြတ်မှုများကို ထိန်းသိမ်းခြင်း၌ ဗဟိုပြုလျက် ရှိပြီး အဖွဲ့အစည်းအတွင်း အများကလက်ခံရန် ဆန္ဒက တွန်းအားပေးမှု အဖြစ်ရှိနေသည်။<ref name="Phil" /> ထိုတန်ဖိုးများမှ သွေဖည်မသွားစေရန် အဓိက အတားအဆီးမှာ "''ဟီရာ''" ဆိုသော အတားအဆီးဖြစ်ပြီး အကြမ်းအားဖြင့် ဘာသာပြန်မည် ဆိုပါက "ရှက်တတ်မှု" နှင့် "''အာမို ပရိုပီရို ''" ခေါ် "ဂုဏ်သိက္ခာ" တို့ ဖြစ်ကြသည်။<ref name="Phil">{{cite book|author1=Chris Rowthorn|author2=Greg Bloom|title=Philippines|url=https://books.google.com/books?id=aaUR07G0yAcC|year=2006|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74104-289-4}}</ref> လူမှုရေးဆိုင်ရာ လက်ခံနိုင်မှု၊ အစုအဖွဲ့မှ လက်ခံမှု နှင့် အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ပါဝင်နိုင်မှုတို့သည် အဓိက ဂရုစိုက်ကြသော အချက်များ ဖြစ်သည်။ အခြားသူများက မည်သို့မည်ပုံ ထင်မြင်ယူရမည်၊ ပြောဆိုမည်၊ ပြုလုပ်မည် စသည်တို့ကို ဂရုစိုက်ခြင်းသည် ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့ကြား လူမှုရေးဆိုင်ရာ အပြုအမူများကို အပြင်းအထန် လွှမ်းမိုးမှုရှိသည်။<ref name=Didache>Hallig, Jason V. [http://didache.nts.edu/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=277&Itemid ''Communicating Holiness to the Filipinos: Challenges and Needs''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720015814/http://didache.nts.edu/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=277&Itemid |date=July 20, 2011 }}, The Path to a Filipino Theology of Holiness, pp. 2, 10.</ref>
ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့၏ တန်ဖိုးများ၏ အခြားအစိတ်အပိုင်း တစ်ခုမှာ အနာဂတ်အတွက် အကောင်းမြင်မှု၊ လက်ရှိအခြေအနေ နှင့် အဖြစ်အပျက်များပေါ်တွင် အဆိုးမြင်မှု၊ အခြားသူများအပေါ်တွင် စိုးရိမ်ပူပန်မှု နှင့် ဂရုစိုက်မှု၊ သူငယ်ချင်းအပေါင်းအသင်းရှိမှုနှင့် ဖော်ရွေမှု၊ ဧည့်ဝတ်ပြူငှာသော အမူအကျင့်ရှိမှု၊ ဘာသာရေး ကိုင်းရှိုင်းမှု၊ မိမိဘာသာနှင့် အခြားသူများအပေါ် လေးစားမှု၊ အမျိုးသမီးများအား လေးစားမှု၊ ဘုရားသခင်အား ကြောက်ရွံ့မှု၊ လိမ်လည်မှုနှင့် ခိုးယူမှုတို့အား ရွံမုန်းခြင်း တို့ ဖြစ်ကြသည်။ <ref name=CRVP2>{{cite web |last=Talisayon |first=Serafin |url=http://www.crvp.org/book/Series03/III-7/chapter_xiii.htm|title=Filipino Values, Chapter XIII, Teaching Values in the Natural and Physical Sciences in the Philippines |website=crvp.org |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160417164213/http://www.crvp.org/book/Series03/III-7/chapter_xiii.htm|archivedate=April 17, 2016|publisher=The Council for Research in Values and Philosophy (RVP), The Catholic University of America|date=1994}} File dated April 8, 2000. In {{cite book|isbn=978-1-56518-040-6|title=Values in Philippine Culture and Education (Philippine Philosophical Studies, Series III, Volume 7)|editor=Manuel B. Dy Jr. |series=Cultural heritage and contemporary change|date=March 10, 1994|publisher=Council for Research in Values and Philosophy}}</ref>
===ဟင်းလျာများ===
{{multiple image|perrow = 2|total_width=320
| image1 = Lumpia from Lumpia Shack in New York, NY.jpg
| image2 = Chicken adobo.jpg
| image3 = Mushroom sisig.jpg
| image4 = Halo halo1.jpg
| footer = ထိပ်ဆုံးဘယ်ဘက်မှစ၍ လက်ယာရစ် လွန်ပီယာ၊ အာဒိုဘို၊ ဟလိုဟလို၊ စိစစ်
}}
ဖိလစ်ပိုင် ဟင်းလျာများသည် မလာယို-ပိုလီနီးရှန်း မူလအစမှ ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာ အတွင်း တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲလာခဲ့ကာ စပိန်၊ တရုတ်၊ အမေရိကန် နှင့် အခြား အာရှ အစားအသောက်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုများဖြင့် ဒေသတွင်း ရနိုင်သော ဟင်းချက်စရာများ နှင့် ဖိလစ်ပိုင် ဟင်းလျာများဖြင့် ပေါင်းစပ်၍ သီးသန့်ထင်ရှားသော ဖိလစ်ပိုင် ဟင်းလျာများ ဖြစ်အောင် ဖန်တီးလာနိုင်ခဲ့သည်။ ဟင်းလျာများတွင် အလွန်ရိုးရှင်းသော ငါးခြောက်ကြော် နှင့် ထမင်းမှစ၍ စားပွဲများအတွက် ချက်ပြုတ်ကြသော ပါအဲလာ နှင့် ကိုစီဒိုတို့ အထိ ကြီးကျယ်သော ဟင်းလျာများ အမျိုးမျိုး ပါဝင်ကြသည်။ <ref name=Jollibee2 /><ref name=Zialcita />
ထင်ရှားသော ဟင်းလျာများမှာ လေချွန်း၊ အာဒိုဘို၊ ဆီးနီးဂန်း၊ ကာရီ-ကာရဲ၊ တာပါ၊ ပါတာအကြွပ်၊ ပန်ဆစ်၊ လွန်ပီယာ နှင့် ဟလိုဟလို တို့ဖြစ်ကြသည်။ ချက်ပြုတ်ရာတွင် သုံးကြသော ဒေသတွင်း ဟင်းချက်စရာများမှာ ကလာမန်စီ၊ အုန်းသီး၊ ဆာဘား ငှက်ပျောပု၊ သရက်သီး၊ အူဘေး၊ နို့ငါး နှင့် ငံပြာရည်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ ရသာခံမှုမှ အရသာအပြည့်အဝရှိသော အစာများကို နှစ်သက်ကြသော်လည်း ဟင်းလျာများမှာ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများကဲ့သို့ မစပ်ကြပေ။ <ref name=Jollibee2 /><ref name=Zialcita>{{Cite book|url = https://books.google.com/?id=PEy9G-HLokwC&pg=PA281 |title = Authentic Though not Exotic: Essays on Filipino Identity |author = Zialcita, Fernando Nakpil |publisher = Ateneo de Manila University Press |location = Quezon City |year = 2005 |page = 281 |isbn = 978-971-550-479-9}}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်တို့သည် အခြားသော အာရှသားများကဲ့သို့ တူကိုသုံး၍ စားသောက်လေ့ မရှိကြပဲ အနောက်တိုင်း စားသောက်ကိရိယာ တို့ကို အသုံးပြုကြသည်။ ဖြစ်နိုင်ခြေ ရှိသည့် အကြောင်းမှာ ထမင်းသည် အဓိက စားသောက်သည့် အစားအစာဖြစ်ပြီး ဖိလစ်ပိုင်ဟင်းလျာများတွင် လူကြိုက်များကြသည်မှာ စတူး နှင့် အရည်ပါသော ပင်မဟင်းလျာများဖြစ်ကြသောကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ ထမင်းစား စားပွဲတွင် တွေ့ရသော စားသောက်ကိရိယာမှာ ဇွန်းနှင့် ခက်ရင်းဖြစ်ပြီး ခက်ရင်းနှင့် ဓား မဟုတ်ပေ။<ref name="lonelyplanet48">{{Cite book|url = https://books.google.com/?id=aaUR07G0yAcC&pg=PA48&dq=filipino+cuisine&q=filipino%20cuisine |title = Philippines |author1 = Rowthorn, Chris |author2 = Greg Bloom |lastauthoramp = yes |edition = 9th |publisher =Lonely Planet|year = 2006 |page = 48 |isbn = 978-1-74104-289-4}}</ref>
ရိုးရာအရ လက်ဖြင့်စားသော နည်းကို ကမာရန်း ဟုခေါ်ပြီး ညာဘက်လက်ကိုဆေး၍ လက်ဖြင့်စားခြင်း ဖြစ်ကာ <ref>{{cite web|url=http://traveldeepandwide.com/filipino-kamayan-style-the-proper-way-to-eat-with-your-hand/|title=Filipino Eating Etiquette, Kamayan Style: the proper way to eat with your hands|publisher=traveldeepandwide.com}}</ref> ယခင်က မြို့ပြမဖြစ်သေးသောနေရာများအတွင် အမြဲတစေ တွေ့ရလေ့ ရှိသည်။ <ref name="Zibart">{{Cite book|url = https://books.google.com/?id=y6vTun3i4NQC&pg=PA266 |title = The Ethnic Food Lover's Companion: Understanding the Cuisines of the World |author = Zibart, Eve |publisher = Menasha Ridge Press |year = 2001 |page = 277 |isbn = 978-0-89732-372-7}}</ref> သို့သော်လည်း ဖိလစ်ပိုင်အစားအစာများကို အခြားလူမျိုးများသို့ မိတ်ဆက်ပေးကြသော ဖိလစ်ပိုင်စားသောက်ဆိုင်များကြောင့်လည်းကောင်း မြို့ပြသား ဖိလစ်ပိုင်များကြောင့် လည်းကောင်း ကမာရန်း စာသောက်ခြင်းမှာ ရေပန်းစားသည်။ လတ်တလော ဖြစ်နေသော ပုံစံတွင် "ဘူဒယ်ဖိုက်" (ဖိလစ်ပိုင် စစ်တပ်မှ စ၍ နာမည်ပေးပြီး ရေပန်းစားလာခဲ့သည်။) ဟု ခေါ်ပြီး ငှက်ပျောရွက်များကို ခင်း၍ ပန်းကန်ကြီးကဲ့သို့ ခင်းကျင်းပြီး ထိုအပေါ်တွင် ထမင်းနှင့် ဖိလစ်ပိုင်ဟင်းလျာများကို အတူတူခင်းကျင်း၍ ဆွေမျိုးများကြား၊ သူငယ်ချင်းများကြား နှင့် ရပ်ဆွေရပ်မျိုးများကြား ကမာရန်း အစားအသောက်အဖြစ် အတူစားကြခြင်း ဖြစ်သည်။<ref>[https://web.archive.org/web/20141019154051/http://captain-as.com/what-is-boodle-fight/ Captain A's Seafood Grill] In Philippine usage, the boodle fight is a military academy terminology for "eating combat" or "attack the food."</ref>
===စာပေ===
[[File:Jose Rizal full.jpg|thumb|upright|[[ဟိုဇေး ရီဇား]] သည် စာပေလှုပ်ရှားမှုဖြင့် ဖိလစ်ပိုင်တော်လှန်ရေးကို အစပျိုးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။]]
ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ ဒဏ္ဍာရီများသည် ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးတို့၏ ရိုးရာ ပါးစပ်ပြောများမှ တဆင့် အဆင့်ဆက် လက်ဆင့်ကမ်းလာခဲ့ကြသည်။ တိုင်းရင်းသား မျိုးနွယ်စု တစ်ခုချင်းစီတို့၌ သီးသန့်ဖြစ်သော ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင် ပုံပြင်များနှင့် ဒဏ္ဍာရီများ ရှိကြသော်လည်း ဟိန္ဒူနှင့် စပိန်တို့၏ လွှမ်းမိုးမှုများကို အများအပြား တွေ့ရသည်။ ဖိလစ်ပိုင်တို့၏ ဒဏ္ဍာရီ များတွင် သဘာဝလွန် အကောင်ကြီးများအကြောင်း သို့မဟုတ် ၎င်းတို့ပါဝင်သော အကြောင်းများဖြစ်ပြီး အက်ဆဝမ် ခေါ် ဖိလစ်ပိုင်စုန်း၊ မနာနန်ဂယ်ခေါ် လူသားစား သွေးသောက်စုန်း၊ ဒီဝါတာ/အန်ကန်တို့ ခေါ်နတ်များ နှင့် သဘာဝ အကြောင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဖိလစ်ပိုင် ဒဏ္ဍာရီများတွင် ထင်ရှားသော သူများမှာ မာရီယာ မာကီလင်းနတ်သမီး၊ လမ်အမ်းဇာတ်လမ်း၊ ဆရီမာနွတ်ငှက် တို့ဖြစ်ကြသည်။ <ref name=Lopez>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=jGssp-oJrT8C&printsec=frontcover |title=A Handbook of Philippine Folklore |author=Lopez, Mellie Leandicho |publisher=University of the Philippines Press |year=2006 |isbn=978-971-542-514-8}}</ref>
ဖိလစ်ပိုင်စာပေများသည် ဖိလစ်ပိုင်ဘာသာ၊ စပိန်ဘာသာနှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာတို့ဖြင့် ရှိကြသည်။ အထင်ရှားဆုံး စာပေများကို ၁၇ ရာစုနှင့် ၁၉ ရာစုအတွင်း ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။ အဒါနာ သည် ဥပမာ တစ်ခု ဖြစ်ပြီး ၎င်းမှာ ကျော်ကြားသော ဇာတ်လမ်းရှည်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်၍ ဟိုဆေး ဒီလာ ခရပ်ဇ် သို့ ဟူဆန် ဆီဆူးမှာ သူနှင့် နာမည်တူ ပဉ္စလက်ငှက် တစ်ကောင် အကြောင်းရေးဖွဲ့ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.philstar.com/entertainment/2014/06/16/1335290/ibong-adarna-year-2014|title=Ibong Adarna in the year 2014|website=philstar.com}}</ref>''ဖလော်ရန်တေး အက် လောရာ'' ကို ရေးဖွဲ့သော ဖရန်စစ်စကို ဘာလာတပ်စ် အမည်ရသည့် ကဗျာဆရာနှင့် ပြဇာတ်ရေးဆရာမှာ ဖိလစ်ပိုင်စာပေတွင် အများထက် သာလွန်ထူးကဲစွာ ကျော်ကြားသူ တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ [[ဟိုဇေး ရီဇား]] မှ ''နိုလီမီ တန်ဂျီရီ'' (''ငါ့ကိုထိမှာလား'') နှင့် ''အယ်လ် ဖလစ်ဘတ်စတာရစ်စမို'' (''လွှတ်တော်တွင် ဥပဒေကိုပိတ်ဆို့ခြင်း'' သို့မဟုတ် ''လောဘရပ်ဝန်း'') ဆိုသော ဝတ္ထုနှစ်ပုဒ်ကို ရေးခဲ့သည်။ သူ့အား နိုင်ငံတော် သူရဲကောင်းဟု သတ်မှတ်ကြသည်။ <ref>{{cite book|last=Zaide|first=Gregorio and Sonia|title=Jose Rizal: Life, Works, and Writings of a Genius, Writer, Scientist and National Hero|year=1999|publisher=All Nations publishing Co. Inc.|location=Quezon City|isbn=978-971-642-070-8|url=http://www.allnationspublishing.com/articles/6/1/Jose-Rizal-Life-Works-and-Writings-of-a-Genius-Writer-Scientist-and-National-Hero/Page1.html|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130923080018/http://www.allnationspublishing.com/articles/6/1/Jose-Rizal-Life-Works-and-Writings-of-a-Genius-Writer-Scientist-and-National-Hero/Page1.html|archivedate=September 23, 2013}}</ref> စပိန်တို့ အုပ်စိုးမှု၏ မတရားမှုများကို သူ၏ ဖော်ပြချက်နှင့် သေနတ်ဖြင့် ဝိုင်းပစ်သတ် ကွပ်မျက်ခံရခြင်းကြောင့် သေဆုံးရခြင်းတို့သည် အခြား ဖိလစ်ပိုင် တော်လှန်ရေး သမားတို့အား လွတ်လပ်ရေး ရယူရန် အားဖြစ်စေခဲ့သည်။<ref name=Artists>Republic of the Philippines. National Commission for Culture and the Arts. [https://web.archive.org/web/20080605085638/http://www.ncca.gov.ph/about-ncca/org-awards/org-awards-national-artist-list.php The National Artists of the Philippines]. Retrieved December 26, 2009 from the National Commission for Culture and the Arts Website.</ref>အချို့သော ဖိလစ်ပိုင် စာရေးဆရာများ ဖြစ်သည့် အန်န် ဗွီ အမ် ဂွမ်ဇာလတ်၊ အမာဒို ဗွီ ဟာနန်ဒက်ဇ်၊ ဖရန်စစ်စကို အာဆဲလာနာ၊ နစ် ဂျိုရာကွင် ၊ အက်ဖ် ဆီအိုနေးလ် ဟိုဆေး နှင့် အခြားသူ အမြောက်အမြား တို့မှာ ဖိလစ်ပိုင် နိုင်ငံတော် အနုပညာရှင် ဆု ချီးမြှင့်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။
===မီဒီယာ===
ဖိလစ်ပိုင်တို့သည် မီဒီယာများတွင် ဖိလစ်ပိုင်ဘာသာနှင့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာတို့ကို အသုံးပြုကြသည်။ အခြားသော ဖိလစ်ပိုင် ဘာသာစကားများဖြစ်ကြသော ဗီဆာယန်း ဘာသာစကားများကိုလည်း အသုံးပြုကြပြီး အထူးသဖြင့် ရေဒီယိုများတွင် ဖြစ်ကာ ၎င်းတို့အနေနှင့် အလွန်ဝေးလံခေါင်းပါးသော ကျေးလက်များအထိ ရောက်ရှိနိုင်ပြီး ထိုနေရာများသို့ အခြား မီဒီယာများ မရောက်ရှိနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထင်ရှားသော ရုပ်မြင်သံကြား ကွန်ယက်များဖြစ်သည့် အေဘီစီ-စီဘီအင်န်၊ ဂျီအမ်အေ နှင့် ကွန်ယက် ၅ တို့တွင်လည်း ကျယ်ပြန့်သော ရေဒီယို ကွန်ယက် ရှိကြသည်။ <ref name="BBC Pilipinas">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1262783.stm Country profile: The Philippines]. (December 8, 2009). ''BBC News''. Retrieved December 20, 2009.</ref>
ဖျော်ဖြေရေးလုပ်ငန်းမှာ အမြဲတစေလှုပ်ရှားနေပြီး ဖိလစ်ပိုင် စာနယ်ဇင်းများအတွက် နာမည်ကြီးအနုပညာရှင်များနှင့် စိတ်လှုပ်ရှားစရာ နေ့စဉ်အညှီအဟောက်များ မပြီးနိုင် မစီးနိုင် အသေးစိတ် ပံ့ပိုးပေးလျက် ရှိသည်။ ဒရာမာ ဇာတ်လမ်း များနှင့် ဖန်တက်စီ ရှိုးများ ရှိသလို တယ်လီနိုဗယ်လာခေါ် အနောက်တိုင်း ရုပ်သံစီးရီးများ၊ ကိုရီးယားဇာတ်လမ်းတွဲများနှင့် အန်နီးမဲခေါ် ရုပ်ပြကာတွန်းများကိုလည်း နှစ်သက်ကြသည်။ နေ့ခင်းဘက် ရုပ်မြင်သံကြား အစီအစဉ်များတွင် ဂိမ်းရှိုးများ၊ အမျိုးမျိုးသော ရှိုးများ နှင့် တော့ခ်ရှိုးများ ရှိသည်။ <ref name=Ratings>Santiago, Erwin (April 12, 2010). {{cite web|url=http://www.pep.ph/news/25288/AGB-Mega-Manila-TV-Ratings-%28April-7-11%29%3A-Agua-Bendita-pulls-away |title=AGB Mega Manila TV Ratings (April 7–11): ''Agua Bendita'' pulls away |accessdate=June 12, 2017 |deadurl=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110623102641/http://www.pep.ph/news/25288/AGB-Mega-Manila-TV-Ratings-%28April-7-11%29%3A-Agua-Bendita-pulls-away |archivedate=June 23, 2011 |df= }}. Retrieved May 23, 2010 from the Philippine Entertainment Portal Website.</ref> ဖိလစ်ပိုင် ရုပ်ရှင်မှာ သက်တမ်းရှည်ကြာပြီး နိုင်ငံတွင်း ရေပန်းစားသော်လည်း အမေရိကန်၊ အာရှ နှင့် ဥရောပ ရုပ်ရှင်များ၏ ယှဉ်ပြိုင်မှုများ ပို၍ များပြားလာသည်။ နာမည်ကျော် ဒါရိုက်တာနှင့် မင်းသားများတွင် လီနိုဘရော့ကာ နှင့် နိုရာ အော်နာ ကဲ့သို့သော သူများမှာ ''Maynila: Sa mga Kuko ng Liwanag'' (မနီလာ။ အလင်းတန်းရဲ့ လက်သည်းကြားမှာ) နှင့် ''Himala'' (အံဩဘနန်း) အစရှိသော ရုပ်ရှင်များကြောင့် ထင်ရှားသည်။<ref>{{cite news|url=http://entertainment.inquirer.net/52959/restoring-himala|title=Restoring Himala|date=August 5, 2012|newspaper=[[Philippine Daily Inquirer]]|accessdate=October 29, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://ph.omg.yahoo.com/blogs/omgphnewsblog/may-himala-restored-film-proves-real-global-classic-013358351.html |title=May Himala! Restored film proves real global classic |date=August 16, 2012 |publisher=[[Yahoo!]] |accessdate=October 29, 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120820024727/http://ph.omg.yahoo.com/blogs/omgphnewsblog/may-himala-restored-film-proves-real-global-classic-013358351.html |archivedate=August 20, 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pep.ph/guide/indie/10686/restored-version-of-himala-will-premiere-at-the-69th-venice-film-festival|title=Restored version of Himala will premiere at the 69th Venice Film Festival|date=August 13, 2012|publisher=pep.ph|accessdate=September 21, 2014|archivedate=5 December 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205214346/http://www.pep.ph/guide/indie/10686/restored-version-of-himala-will-premiere-at-the-69th-venice-film-festival}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.screendaily.com/news/cannes-classics-2013-line-up/5054402.article?blocktitle=Latest-News&contentID=1846|title=Cannes Classics 2013 line-up unveiled |website=Screen Daily|accessdate=April 30, 2013}}</ref> လတ်တလောနှစ်များတွင် နာမည်ကျော်များမှာ ရုပ်မြင်သံကြားနှင့် ရုပ်ရှင် သို့ လူးလာခေါက်ပြန် ကူးပြောင်းနေကြပြီး ထို့နောက် နိုင်ငံရေးအတွင်း ဝင်ရောက်ကြခြင်းကြောင့် စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်လာသည်။<ref name=Celebrity>[http://www.economist.com/world/asia/displaystory.cfm?story_id=9084791 "The Philippines' celebrity-obsessed elections"]. (April 26, 2007). ''[[The Economist]]''. Retrieved January 15, 2010.</ref>
===ရုပ်ရှင်===
[[File:Brillante Mendoza at the 69th Venice International Film Festival, September 2012.jpg|thumb|upright|ဘရေလန်တီ မန်ဒိုဇာမှာ ကျော်ကြားထင်ရှားသော ဖိလစ်ပိုင် ရုပ်ရှင်ဒါရိုက်တာ တစ်ဦး ဖြစ်သည်။]]
''Salón de Pertierra'' သည် ၁၈၉၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ပထမဆုံး စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သော ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားဖြစ်သည်။ ထိုစဉ်က ရုပ်ရှင်များ အားလုံးမှာ စပိန်ဘာသာစကားဖြင့် ဖြစ်ပြီး ရုပ်ရှင်များ စတင်မိတ်ဆက်စဉ် အချိန်က နိုင်ငံအတွင်း စပိန်ခေတ်၏ နောက်ဆုံးနှစ်များ ဖြစ်သည်။ ပထမဆုံး ရုပ်ရှင် ထုတ်လုပ်သူမှာ အန်တိုနီယို ရားမို့စ် ဖြစ်သည်။ သူသည် ''Panorama de Manila'' (မနီလာမြင်ကွင်းကျယ်) ၊ ''Fiesta de Quiapo'' (ကွီရာပို စားပွဲတော်) ၊ ''Puente de España'' (စပိန်တံတား) ၊ ''Escenas Callejeras'' (လမ်းမြင်ကွင်းများ) စသော ရုပ်ရှင်များကို ရိုက်ကူးစဉ်က လက်လှည့်ကင်မရာကို သုံး၍ ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ ဟိုဆေး နီပိုမူဆီနို ကိုမူ ဖိလစ်ပိုင် ရုပ်ရှင်၏ ဖခင် အဖြစ် တင်စားခေါ်ဝေါ်လေ့ ရှိကြသည်။<ref>[http://su.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2:200615 "The Role of José Nepomuceno in the Philippine Society: What language did his silent film speaks?"]. Stockholm University Publications. Retrieved on January 6, 2011.</ref> ထိုသို့ ခေါ်ဝေါ်ခြင်း ခံရသည်မှာ သူ၏ ရုပ်ရှင်များသည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ပထမဆုံး အနုပညာပုံစံဖြင့် ရိုက်ကူးထုတ်လုပ်သော ရုပ်ရှင်များ ဖြစ်သောကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်။<ref name="books.google.com"/> သူ၏ ပထမဆုံး ဇာတ်ကားဖြစ်သော ''Dalagang Bukid'' (ကျေးလက်အပျိုမ) အမည်ရသော ဇာတ်ကားအား ၁၉၁၉တွင် ရိုက်ကူးထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။
အမေရိကန်ခေတ်တွင် ရုပ်ရှင်ပြသခြင်း ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှ စွန့်ဦးတီထွင် လုပ်ငန်းရှင် ဝေါဂရားမှ ဝေါဂရားရုပ်ရှင်ရုံကို မနီလာရှိ အင်ထရာမူရို့စ်တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် ရုပ်ရှင်ဈေးကွက်ကို အမှန်အကန် စတင်ဖန်တီးနေသော အချိန်ဖြစ်ပြီး အသံတိတ်ရုပ်ရှင်များ စတင်ပေါ်ပေါက်လာချိန် ဖြစ်သည်။ ထိုအသံတိတ် ရုပ်ရှင်များကို ဓာတ်စက်၊ စန္ဒယား၊ ကွားတက်ခေါ် အဆိုတော် ၄ ယောက်တွဲ ဝိုင်း နှင့် လူ ၂၀၀ သံပြိုင်ဆိုအဖွဲ့တို့ဖြင့် တွဲဖက်ပြသကြသည်။ ဂျပန်တို့ သိမ်းပိုက်စဉ် အချိန်က ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးခြင်းကို ရပ်တန့်ထားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၁၉၃၀ ခုနှစ်များမှ ၁၉၄၅ အထိ ဟောလိဝုဒ်ဈေးကွက်အား ဂျပန်ရုပ်ရှင်များဖြင့် အစားထိုးခဲ့သော်လည်း အောင်မြင်မှု နည်းပါးခဲ့သည်။ စစ်ပြီးခေတ် ၁၉၄၀ ခုနှစ်များနှင့် ၁၉၅၀ ခုနှစ်များမှာ ဖိလစ်ပိုင်ရုပ်ရှင်၏ ပထမဆုံး ရွှေရောင်နေ့များဟု ဆိုနိုင်ပြီး လာပူး-လာပူး ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရးမှ ဗီဆာယန်းရုပ်ရှင်များ ပြန်လည် ခေတ်စားလာခဲ့သည်။
၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် ဂျိမ်းစ်ဘွန်း ဇာတ်ကားများ နှင့်အတူ ဆမ်ပါဂွီတာ ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်ရေးမှ အများအားဖြင့် ထုတ်လုပ်သော ဘုမ်ဘာ ခေါ် အပြာကားအနုစား များနှင့် တေးဂီတရုပ်ရှင်များ၏ ခေတ်ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ ရုပ်ရှင်ရွှေခေတ်မှာ ၁၉၇၀ ခုနှစ်များမှ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များ အစောပိုင်း အထိဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်တွင် ရုပ်ရှင်ထုတ်လုပ်သူတို့ အဖြူအမည်းရုပ်ရှင်များ ထုတ်လုပ်ခြင်းကို ရပ်တန့်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်များမှ ၂၀၀၀ ခုနှစ်များ အထိ ဟောလိဝုဒ်ရုပ်ရှင်များက ရုပ်ရှင်ရုံများကို လွှမ်းမိုးထားခဲ့ကြသည်။ <ref name="bleak">[https://web.archive.org/web/20070401080345/http://www.iht.com/articles/2007/02/11/yourmoney/movies12.php A bleak storyline for the Filipino film industry]. Conde, Carlos H. ''International Herald Tribune''. February 11, 2007. (archived from [http://www.iht.com/articles/2007/02/11/yourmoney/movies12.php the original] on April 1, 2007)</ref> ထိုခေတ်၏ အာရုဏ်ဦးအစတွင် ပုံမှန် ဖိလစ်ပိုင်ရုပ်ရှင်လောက၏ သိသာစွာ ကျဆင်းလာခြင်းကို မြင်လာရသည်။<ref name="dying">[http://www.newsflash.org/2004/02/hl/hl103539.htm RP Movie Industry Dying] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090214000957/http://www.newsflash.org/2004/02/hl/hl103539.htm |date=February 14, 2009 }}. Vanzi, Sol Jose. ''Newsflash''. January 15, 2006.</ref> ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင်မူ ဖိလစ်ပိုင် ရုပ်ရှင်ရုံများ၌ ဖိလစ်ပိုင်ရုပ်ရှင်များ ကြည့်ရှုသူများပြားလာခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်များ အလယ်ပိုင်းတွင် သီးသန့်ရုပ်ရှင် စတူဒီယိုများမှ ရိုက်ကူးထုတ်လုပ်သော ရုပ်ရှင်များ၏ ကျယ်ပြန့်သော အောင်မြင်မှုများကို တွေ့ရသည်။<ref name="TadhanaABSCBN20150303">{{cite web|url=http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/03/15/15/tadhana-top-grossing-local-indie-film-all-time|title='Tadhana' is top grossing local indie film of all time|first=ABS-CBN|last=News}}</ref><ref name="TadhanaABSCBN20150220">{{cite web|url=http://www.abs-cbnnews.com/entertainment/02/20/15/angelica-calls-out-fans-tadhana-piracy|title=Angelica calls out fans on 'Tadhana' piracy|first=ABS-CBN|last=News}}</ref>
=== အားကစား ===
[[File:Smart Araneta Coliseum Basketball setup.jpg|thumb|စမတ်အာရာနီတာ ကိုလီဆီယမ် တွင် ကျင်းပသော ဖိလစ်ပိုင်ဘတ်စကက်ဘောအသင်း (PBA) ၏ ကစားပွဲတစ်ခု]]
ဘက်စကက်ဘော၊ လက်ဝှေ့၊ ဘော်လီဘော၊ ဘောလုံး၊ အမေရိကန် ဘောလုံး၊ ရပ်ဘီဘောလုံးကစားနည်း နှစ်မျိုးစလုံး၊ ကြက်တောင်၊ ကရာတေး၊ တိုက်ကွမ်ဒို၊ ဘိလိယက်၊ တန်းပင် ဘိုးလင်း၊ စစ်တုရင် နှင့် စီပါ အစရှိသော အမျိုးမျိုးသော အားကစားတို့သည် ဖိလစ်ပိုင်တွင် ရေပန်းစားသည်။ လမ်းကြမ်းဆိုင်ကယ်စီးခြင်း၊ စက်ဘီးစီးခြင်း နှင့် တောင်တက်ခြင်းတို့မှာလည်း ရေပန်းစားလာနေပြီ ဖြစ်သည်။ ဘက်စကက်ဘောအား အပျော်တမ်းနှင့် ကြေးစား အဆင့် နှစ်ခုစလုံးတွင် ကစားကြပြီး ဖိလစ်ပိုင်၏ ရေပန်းအစားဆုံး ကစားနည်းဟုပင် ဆိုနိုင်သည်။<ref>[http://home.bca-pool.com/displaycommon.cfm?an=1&subarticlenbr=30 "Billiard Congress of America: Hall of Fame Inductees"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140312180648/http://home.bca-pool.com/displaycommon.cfm?an=1&subarticlenbr=30 |date=12 March 2014 }}. (2009). Retrieved December 20, 2009 from the Billiard Congress of America Website.</ref><ref name=kilala>[http://www.seasite.niu.edu/Tagalog/modules_in_Tagalog/mga_kilalang_pilipino.htm Mga Kilalang Pilipino] [Known Filipinos]. (n.d.) (in Filipino). ''Tagalog at NIU''. Retrieved April 25, 2010 from the Northern Illinois University, Center for Southeast Asian Studies, SEAsite Project.</ref> ၂၀၁၀ တွင် မန်နီ ပက်ကီယို အား ၂၀၀၀ ခုနှစ်များအတွက် "ဆယ်စုနှစ်အတွင်း အကောင်းဆုံး သတ်ပုတ်သူအဖြစ်" အမေရိကန်လက်ဝှေ့စာရေးဆရာများအသင်း၊ ကမ္ဘာ့လက်ဝှေ့ကောင်စီ နှင့် ကမ္ဘာ့လက်ဝှေ့အသင်းတို့မှ အမည်ပေး သတ်မှတ်ခဲ့သည်။<ref name="Pacquiao named Fighter of the Decade">{{cite news |title = Pacquiao named fighter of the decade |agency = [[Reuters]] |date = June 5, 2010 |url = https://www.reuters.com/article/idUSTRE6541BX20100605 |first=Alastair |last=Himmer}}</ref> အမျိုးသား ကိုယ်ခံပညာနှင့် အားကစားနည်းများမှာ အားနစ် ဖြစ်ပြီး အချို့ဒေသများတွင် အက်စခရီးမား နှင့် ကာလီ ဟု ခေါ်သည်။<ref>Republic of the Philippines. (Approved: December 11, 2009). [http://www.senate.gov.ph/republic_acts/ra%209850.pdf An Act Declaring Arnis as the National Martial Art and Sport of the Philippines]. Retrieved February 18, 2010 from the Senate of the Philippines Website.</ref>
ဖိလစ်ပိုင်သည် နွေရာသီအိုလံပစ် အားကစားပွဲတွင် ၁၉၂၄ ခုနှစ်မှ စတင်ပါဝင်ခဲ့ပြီး အရှေ့တောင်အာရှတွင် ပထမဆုံး ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင် ဆုတံဆိပ်ရရှိသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ <ref>Republic of the Philippines. (Approved: December 11, 2009). [http://www.senate.gov.ph/republic_acts/ra%209850.pdf An Act Declaring Arnis as the National Martial Art and Sport of the Philippines]. Retrieved February 18, 2010 from the Senate of the Philippines Website.</ref>ထိုအချိန်မှစ၍ နွေရာသီ အိုလံပစ်အားကစားပွဲတိုင်းတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ပြီး ၁၉၈၀ အမေရိကန် ဦးဆောင်၍ နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲကို သပိတ်မှောက်သော အကြိမ် မှလွဲ၍ ဖြစ်သည်။ <ref>Republic of the Philippines. (Approved: December 11, 2009). [http://www.senate.gov.ph/republic_acts/ra%209850.pdf An Act Declaring Arnis as the National Martial Art and Sport of the Philippines]. Retrieved February 18, 2010 from the Senate of the Philippines Website.</ref>ဖိလစ်ပိုင်သည် အပူပိုင်းနိုင်ငံများထဲမှ ပထမဆုံး ဆောင်းရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲကို ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်သော နိုင်ငံဖြစ်ပြီး ပထမဆုံးအဖြစ် ၁၉၇၂ ခုနှစ် အားကစားပွဲတွင် ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book |title=The Official Report of XIth Winter Olympic Games, Sapporo 1972 |publisher=The Organizing Committee for the Sapporo Olympic Winter Games |year=1973 |pages=32, 145, 447 |url=http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1972/orw1972.pdf |accessdate=January 31, 2008 |archive-date=26 February 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080226202605/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1972/orw1972.pdf |url-status=dead }}</ref>
===ကစားခြင်း===
[[File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Speelbord voor mancala spel TMnr 45-318.jpg|thumb|left|ဆွန်ကာသည် ဖိလစ်ပိုင်ရိုးရာ ကစားနည်း ဖြစ်သည်။]]
''လွတ်ဆန် ဘာကာ''၊ ''ပါတင်တယ်ရို''၊ ''ပီကို'' နှင့် ''တွမ်ဘမ် ပရက်ဆို'' အစရှိသော ကလေးကစားနည်းများဖြစ်သည့် ဖိလစ်ပိုင်ရိုးရာ ကစားခြင်းများ ကို ဖိလစ်ပိုင် လူငယ်များအကြား ကစားနေကြဆဲပင် ဖြစ်သည်။ <ref name=Hagonoy>{{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20071106053308/http://www.hagonoy.com/lbcorpus/halbc010.html |date=November 6, 2007 |title=Mga Larong Kinagisnan }} [Games One Grows Up With]. Hagonoy.com. (archived from [http://www.hagonoy.com/lbcorpus/halbc010.html the original] on November 6, 2007)</ref><ref name=Seasite>[https://web.archive.org/web/20140628125706/http://www.seasite.niu.edu/Tagalog/Filipino_Games/mga_larong_pilipino.htm Mga Larong Pilipino] [Philippine Games]. (2009). ''Tagalog at NIU''. Retrieved December 19, 2009 from the Northern Illinois University, Center for Southeast Asian Studies, SEAsite Project. (archived from [http://www.seasite.niu.edu./Tagalog/Filipino_Games/mga_larong_pilipino.htm the original] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070827113637/https://www.seasite.niu.edu/Tagalog/Filipino_Games/mga_larong_pilipino.htm |date=August 27, 2007 }} on June 28, 2014)</ref> ''ဆွန်ကာ'' သည် ဖိလစ်ပိုင်ရိုးရာ ကစားခုံဖြင့် ကစားနည်း ဖြစ်သည်။ ဖဲကစားနည်းများမှာ ပွဲတော်များအတွင်း ရေပန်းစားပြီး ''ပူဆွိုင်'' နှင့် ''တောင်အစ်'' စသည်တို့ကို တရားမဝင် လောင်းကစားခြင်း အနေနှင့် ကစားလေ့ရှိသည်။ မာဂျောင်းကို အချို့သော ဖိလစ်ပိုင် လူ့အဖွဲ့အစည်းများအတွင်း ကစားကြသည်။
ဆာဘောင်း သို့မဟုတ် ကြက်တိုက်ခြင်းသည် အထူးသဖြင့် ဖိလစ်ပိုင် အမျိုးသားများကြားတွင် ရေပန်းစားသော အပန်းဖြေနည်းဖြစ်ပြီး စပိန်တို့ ရောက်မလာမီကပင် ရှိခဲ့သည်။ မဂျဲလင်၏ မှတ်တမ်းရေးသူဖြစ်သော အန်တိုနီယို ပီဂါဖက်တာက တေးတေးတိုင်းပြည်တွင် ထိုသို့ အပျော်အပါး အနေနှင့် ကစားကြခြင်းကို ပထမဆုံး မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ <ref>{{cite book|last=Dundes|first=Alan|title=The Cockfight: A Casebook|url=https://books.google.com/books?id=Wy5VqKSYt8IC|year=1994|publisher=Univ of Wisconsin Press|isbn=978-0-299-14054-0|pages=[https://books.google.com/books?id=Wy5VqKSYt8IC&pg=PA136 136–137]}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.top-destination-choice-the-philippines.com/sabong.html|title=Sabong: An Enduring Hallmark of Philippines History|website=Top Destination Choice The Philippines.com}}</ref>
ယိုယို ကစားစရာမှာ ဖိလစ်ပိုင်တွင် လူကြိုက်များသော ကစားစရာဖြစ်ပြီး ယနေ့ခေတ်ပုံစံအား ပီဒယို ဖလော်ရက်စ် ကုမ္ပဏီမှ စတင် မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ထိုအမည်မှာ ဖိလစ်ပိုင်ရှိ အီလိုကာနိုဘာသာစကားမှ ပေါ်ပေါက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။<ref name=mw>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/yo-yo Yo-yo]. (2010). In Merriam-Webster Online Dictionary. Retrieved January 10, 2010.</ref>
{{clear}}
== ဆက်စပ်ကြည့်ရှုရန် ==
== ရည်ညွှန်းချက်များ ==
{{reflist}}
== မှတ်စု ==
{{Notelist}}
{{ASEAN}}
{{အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ}}
[[Category:ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ]]
[[Category:အာဆီယံအသင်းဝင်နိုင်ငံများ]]
[[Category:အာရှတိုက်ရှိ နိုင်ငံများ]]
[[Category:ကျွန်းနိုင်ငံများ]]
[[Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ]]
[[Category:အရှေ့တောင်အာရှရှိ နိုင်ငံများ]]
166emrnyokihldzy0ylmsztseegflpr
ဆွေးနွေးချက်:မြန်မာနိုင်ငံ
1
4111
755821
755657
2022-08-21T14:02:08Z
8.34.202.66
/* kopaing */ အပိုင်းသစ်
wikitext
text/x-wiki
I cannot read because of font problem. Where can I get font t read this page?
:This page is the same as other pages. For font problem, please see [[Wikipedia:Font | here]]. [[User:Okisan|Okisan]] ၁၃:၅၇၊ ၁၅ စက်တင်ဘာ ၂၀၀၈ (UTC) မင်းအောင်လှိုင် ဆိုတဲ့ နာမည်မသုံးပါနဲ့
== Geographical names ==
Can anyone translate to Burmese geographical names listed below? [[User:Aotearoa|Aotearoa]] ၁၁:၂၂၊ ၁၄ ဩဂုတ် ၂၀၀၉ (UTC)
*Lower Burma
*Upper Burma
*Isthmus of Kra
== Full name ==
Hi. I heard that Myanmar also changed its full name other than flag. Please update the Burmese name to all Wikipedia including this article. Is it "ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်" ? --[[User:Octahedron80|Octahedron80]] ၀၈:၅၁၊ ၂၃ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၀ (UTC)
== မြန်မာပြည် အစား မြန်မာနိုင်ငံ ==
မြန်မာနိုင်ငံ(ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်)
အဲလိုခေါင်းစဉ်ပေးရင်ကောင်းမယ်ထင်တယ်. နိုင်ငံစာရင်းများမှာ မြန်မာပြည်ဆိုတော့ နည်းနည်း အစဉ်မကိုက်ဘူးလားလို့)
:အဆိုကို ထောက်ခံပါတယ်၊ အခြားနိုင်ငံတွေကို တရုတ်နိုင်ငံ၊ နော်ဝေနိုင်ငံ စသည်ဖြင့် သုံးနေကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံကိုမှ မြန်မာပြည် လို့သုံးတာက uniform မဖြစ်ပါဘူး။ ကန့်ကွက်သူမရှိရင် ဒီစာမျက်နှာကို '''မြန်မာနိုင်ငံ''' ကို move လုပ်ချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။ [[User:Yarzaryeni|Yarzaryeni]] ([[User talk:Yarzaryeni|ဆွေးနွေး]]) ၀၁:၅၁၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
*'''Support:''' should move to '''မြန်မာနိုင်ငံ'''. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၂:၂၅၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
:: Move မယ်ဆိုရင် မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ထားပေးပါ။ မြန်မာပြည်ဆိုပြီး internal link ချိတ်ထားတာတွေ နီကုန်မှာစိုးလို့။ ခုလို active ဖြစ်တဲ့ မန်ဘာတစ်ယောက် မြန်မာဝီကီမှာ ရှိလာတာ ကျုပ်ဖြင့် အတိုင်းမသိ ဝမ်းမြောက်မိပါတယ်ဗျား။ :D [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၉၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
::: မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံ ကို move လုပ်မှာကို ကျွန်တော်လည်း ထောက်ခံတယ်ဗျို့။ အပေါ်က DrLB ပြောခဲ့သလိုပဲ မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ပေးခဲ့ပါဗျာ။ [[User:MoeZawSoe|MoeZawSoe]] ([[User talk:MoeZawSoe|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၁၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
::::*'''Support:''' မြန်မာနိုင်ငံ လို့ ပြောင်းသင့်ပါတယ်။ ဒါကို အဆိုတင်မလို့ စဉ်းစားနေတာ ကြာပြီ။ နိုင်ငံအမည် အားလုံး တထပ်တည်းကျမှ တမ်းပလိတ်တွေ နဲ့ အလုပ်လုပ်တဲ့အခါ အဆင်ပြေမှာ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၁၃:၃၄၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
:::::ကျနော်လည်း မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံလို့ပြောင်းတာ သဘောကျပါတယ်ဗျ။[[User:NayiMuu|<span style="background:#74DF00"><span style="color:#FFFFFF">'''Nayi'''</span></span><span style="color:#86B404">'''Muu<sup>®</sup>'''</span>]]<sup>[[User talk:NayiMuu|<span style="color:#86B404"> talk</span>]]</sup> ၁၃:၄၁၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
{{Done}} [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၁၊ ၂၄ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
ဗမာပြည်က ဗမာလူမျီုးကိုပဲကိုယ်စားပြုတယ်လို့ထင်ပါတယ် [[User:Kerker kyaw|Kerker kyaw]] ([[User talk:Kerker kyaw|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၃၄၊ ၂၀ ဩဂုတ် ၂၀၁၉ (UTC)
== April 2016 Tagging ==
In this diff [https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA&type=revision&diff=299483&oldid=297876], [[User:Yarzaryeni|Ko Yarzaryeni]] tagged the whole article with {{tlx|မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ်}}. It would be great if you specified potentially unreliable sources rather than tagging the whole article. I agree to {{tlx|cleanup}} tag and that the article needs to update but, in my opinion, most of the citations are good. Thank you. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၃:၀၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
:မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ် ဆိုတာ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းကို ရည်ညွှန်းတာပါ။ ကျန်တာတွေက အဆင်ပြေမှာပါ။ ဒီလိုစာသားတွေကို မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းက ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ :3 <blockquote> လူဝါ၊ သို့မဟုတ် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုး များသည် တရုတ်၊ ဂျပန်၊ မြန်မာ၊ ယိုးဒယား၊ လာအိုစသော အာရှတိုက် အရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံများတွင် အနှံ့အပြား နေထိုင်ကြ၏။ ထို အသားဝါ လူမျိုးများ၌ အလွန်ရှေးကျသော ယဉ်ကျေးမှုများရှိ၍ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆင့်အတန်း အမြင့်ဆုံးသော လူမျိုးတစ်မျိုးဖြစ်လေသည်။ မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးများသည် ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းကပင် ဘာသာစကား၊ အယူဝါဒ၊ အနုပညာ စာပေအစရှိသော ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် အဆင့်အတန်းမြင့်မြင့် နေထိုင်ခဲ့ကြပေသည်။ အခြားလူမျိုးများထံမှတစ်ဆင့် အတုခိုးနည်းယူခြင်း မပြုခဲ့ကြသည်သာမက အခြားလူမျိုးများကသာလျှင် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုကို အတုခိုးနည်းယူခဲ့ကြရပေသည်။</blockquote> Mongoloid နဲ့ Mongolian နဲ့မကွဲသလို ရေးထားတဲ့ဟန်ကလဲ လုံးဝ Bias ကြီး ဖြစ်နေလို့ ညတုန်းက အဲဒီစာသားတွေကို ဘယ်လိုလုပ်ရမှန်း မသိသေးတာနဲ့ Tag ခဲ့လိုက်တာ။ ခုပဲသဘာဝကျအောင်ပြင်ရေးပြီး Tag ပြန်ဖြုတ်လိုက်ပါမယ်။
::Thanks, bro. Please [[:en:Wikipedia:Be bold|be bold]] when updating and help make Wikipedia a better encyclopedia. Please feel free to edit the articles. Myanmar Wikipedia needs contributor like you. Cheers. [[File:Face-grin.svg|25px]][[File:Face-grin.svg|25px]] [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၄:၁၈၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
== The History of Burma =
ဗိုလ်ချုပ်တို့ကို လုပ်ကြံတာ ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံရေးသမားတွေလို့ သုံးနှုန်းတာဟာ အပြည့်အစုံမှန်ကန်မှုမရှိပါ။ တကယ်တော့
နယ်ချဲ့ပယောဂမကင်းတဲ့ လုပကြံမှုလို့မြင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အချိန်တုန်းက မြန်မာပြည်လက်နက်တိုက်တွေဟာ ပြည်တော်ပြန် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တွေရဲ့ လက်အောက်၎င်းမှာပဲ ရှိနေပါသေးတယ်။ စတင်ဂန်း၊ ရင်းဂန်း အလက်တစ်ရာကို လက်မှတ်အတုနဲ့ ထုတ်လို့ရကြေးသာဆိုရင် အစကတည်းက ဗိုလ်ချုပ်တို့ ဂျပန်မသွားဘဲ နယ်ချဲ့လက်နက်တိုက်က လက်နက်တွေကိုပဲ လက်မှတ်အတုနဲ့ အသာလေးထုတ်ပြီး တိုက်လိုက်ရုံပဲ မဟုတ်လား။
စဥ်းစားကြည့်ပါ။
The History of Burma written Burmese are not true at all.They told lies.
[[User:Mmyi442|Mmyi442]] ([[User talk:Mmyi442|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၁၉၊ ၂၆ ဇွန် ၂၀၁၆ (UTC)
== Colonialism ==
ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် အချမ်းသာဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။။[၅၈] ထစ်ချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ဆန်တင်ပို့မှု အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့ အုပ်ချုပ်စဉ်အခါက ရေနံကို ဘီအိုစီကုမ္ပဏီမှတစ်ဆင့် တင်ပို့ရောင်းချခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်အနေနှင့် လူအားအရင်းအမြစ်နှင့် သဘာဝသယံဇာတများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကျွန်းသစ် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကို မြန်မာနိုင်ငံမှ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာတတ်မြောက်သည့် လူဦးရေမှာလည်း မြင့်မားလှသည်။[၅၈] ထိုအချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလမ်းကြောင်းသို့ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဦးတည်လျှောက်လှမ်းလျက်ရှိခဲ့သည်ဟု အများက ယုံကြည်လက်ခံခဲ့ကြသည်။
You guys don't understand colonialism and are repeating White Man's Burden attitude from English Wikipedia. That led to white-worshipping attitudes among Burmese youths. Many asked me "Why freed us from British rule! It was so good! [[အသုံးပြုသူ:SSH remoteserver|SSH remoteserver]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SSH remoteserver|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၄၂၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC)
== အစိုးရ ==
စစ်ပုန်ကန်မှု ဖြစ်ပေါ်နေချိန်မှာ အစိုးရ သတ်မှတ်ခြင်းသည် အများပြည်သူတိ့၏ ငိုကြွေးသံကို ပြက်ရယ်ပြုသည် [[အသုံးပြုသူ:QXQ215|QXQ215]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:QXQ215|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၂၈၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC)
:အစိုးရကို လက်ခံခြင်း လက်မခံခြင်းက တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ယုံကြည်ချက်ပါ။ လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည် လက်ရှိ ကြေညာဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းမှာ အမှန်တကယ်ရှိနေပါတယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားက [[WP:5P2|ဘက်မလိုက်တဲ့အမြင်]]ကို လက်ကိုင်ထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် လက်ရှိဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အတိုင်း ရေးပါတယ်။ [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း]] ဆောင်းပါးမှာ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုချင်းစီကိုလည်း ရနိုင်တဲ့ ခိုင်လုံရင်းမြစ်တွေအပေါ် မူတည်ပြီး ထည့်သွင်းရေးသားထားတဲ့အတွက် ကန့်ကွက်မှု/ထောက်ခံမှု ဖြစ်ရပ်တွေဟာလည်း ပါဝင်ပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၈:၀၇၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC)
လက်ရှိစစ်ကောင်စီ ဆက်စပ် boycott ခေါင်းစဉ် တခု ထည့်ရင် အဆင်ပြေလား
== ၈ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
သို့
ဝီကီဒီယား ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် သမ္မတနေရာတွင်ဦးမြင့်ဆွေ(ယာယီ) သမ္မတလို့သတ်မှတ်ထားတာမှားနေပါတယ် ပီးတော့ ဖွဲ့စည်းပုံ ၄၁၈ (က)အရ ဦးဝင်းမြင့်အာဏာမလွဲခြင်းဖြစ်သည်အတွက်လုံခြုံရေးကောင်စီဆိုတာမဖြစ်သင့်ပါဘူး ဝန်ကြီးဌာန နေရာတွေမှာ ပြောင်းလဲထားသည်မာမှားယွင်းနေပါသည် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန်တောင်းဆိုပါသည် ပြင်ဆင်ရမည့်နေရာတွင် ၂၀၁၅မှ ၂၀၂၀ထိရွေးချယ်ထားသော ဝန်ကြီး
နိုင်ငံတော်သမ္မတ အတိုင်ပင်ခံနေရာတွင် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန် တောင်းဆိုအပ်ပါသည်
== ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အသုံးပြုသူ:Zwal|Zwal]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Zwal|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၁၆၊ ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ (UTC)
:[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၈ မေ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08|2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08]] ၁၇:၃၇၊ ၁၈ မေ ၂၀၂၁ (UTC)
:[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC)
== Aung၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/213.5.70.21|213.5.70.21]] ၂၂:၂၂၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)
:[[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၆:၃၃၊ ၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.127.171|65.18.127.171]] ၁၃:၀၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protectedj3l country|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၅:၃၁၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
J3l/jelli is buy country
by name j3l country/burmese(2020)
Sign
{{Myanmar-geo-stub}}
--[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၆:၁၀၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)sign
min aung hlanig
== ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C|2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C]] ၀၄:၀၆၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
: [[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done for now:''' please establish a [[Wikipedia:Consensus|consensus]] for this alteration '''[[Wikipedia:Edit requests|before]]''' using the {{tlx|edit semi-protected}} template.<!-- Template:ESp --> [[အသုံးပြုသူ:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၁၃၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
== ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.124.212|65.18.124.212]] ၀၈:၅၃၊ ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.230.158.223|49.230.158.223]] ၀၉:၄၃၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/117.55.250.76|117.55.250.76]] ၁၇:၃၃၊ ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၂ မေ ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|တရုတ်နိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.237.22.111|49.237.22.111]] ၀၇:၃၈၊ ၂ မေ ၂၀၂၂ (UTC)
== ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အသုံးပြုသူ:Mr Jonny Bil|Mr Jonny Bil]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Mr Jonny Bil|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၂၅၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC)
[[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၁၄:၂၂၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၄၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC)
== zaw ==
zaw [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၆၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/1.46.157.189|1.46.157.189]] ၀၂:၅၈၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/8.29.105.155|8.29.105.155]] ၁၈:၄၀၊ ၁၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
== kopaing ==
09698065612 [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/8.34.202.66|8.34.202.66]] ၁၄:၀၂၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
0ofclj3z9ylm2ilm8m8hh4szm87ikbz
755880
755821
2022-08-22T04:45:10Z
Ninjastrikers
22896
[[Special:Contributions/8.34.202.66|8.34.202.66]] ([[User talk:8.34.202.66|ဆွေးနွေး]]) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို [[User:Ninjastrikers|Ninjastrikers]] ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည်
wikitext
text/x-wiki
I cannot read because of font problem. Where can I get font t read this page?
:This page is the same as other pages. For font problem, please see [[Wikipedia:Font | here]]. [[User:Okisan|Okisan]] ၁၃:၅၇၊ ၁၅ စက်တင်ဘာ ၂၀၀၈ (UTC) မင်းအောင်လှိုင် ဆိုတဲ့ နာမည်မသုံးပါနဲ့
== Geographical names ==
Can anyone translate to Burmese geographical names listed below? [[User:Aotearoa|Aotearoa]] ၁၁:၂၂၊ ၁၄ ဩဂုတ် ၂၀၀၉ (UTC)
*Lower Burma
*Upper Burma
*Isthmus of Kra
== Full name ==
Hi. I heard that Myanmar also changed its full name other than flag. Please update the Burmese name to all Wikipedia including this article. Is it "ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်" ? --[[User:Octahedron80|Octahedron80]] ၀၈:၅၁၊ ၂၃ အောက်တိုဘာ ၂၀၁၀ (UTC)
== မြန်မာပြည် အစား မြန်မာနိုင်ငံ ==
မြန်မာနိုင်ငံ(ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်)
အဲလိုခေါင်းစဉ်ပေးရင်ကောင်းမယ်ထင်တယ်. နိုင်ငံစာရင်းများမှာ မြန်မာပြည်ဆိုတော့ နည်းနည်း အစဉ်မကိုက်ဘူးလားလို့)
:အဆိုကို ထောက်ခံပါတယ်၊ အခြားနိုင်ငံတွေကို တရုတ်နိုင်ငံ၊ နော်ဝေနိုင်ငံ စသည်ဖြင့် သုံးနေကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံကိုမှ မြန်မာပြည် လို့သုံးတာက uniform မဖြစ်ပါဘူး။ ကန့်ကွက်သူမရှိရင် ဒီစာမျက်နှာကို '''မြန်မာနိုင်ငံ''' ကို move လုပ်ချင်ပါတယ်ခင်ဗျ။ [[User:Yarzaryeni|Yarzaryeni]] ([[User talk:Yarzaryeni|ဆွေးနွေး]]) ၀၁:၅၁၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
*'''Support:''' should move to '''မြန်မာနိုင်ငံ'''. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၂:၂၅၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
:: Move မယ်ဆိုရင် မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ထားပေးပါ။ မြန်မာပြည်ဆိုပြီး internal link ချိတ်ထားတာတွေ နီကုန်မှာစိုးလို့။ ခုလို active ဖြစ်တဲ့ မန်ဘာတစ်ယောက် မြန်မာဝီကီမှာ ရှိလာတာ ကျုပ်ဖြင့် အတိုင်းမသိ ဝမ်းမြောက်မိပါတယ်ဗျား။ :D [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၉၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
::: မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံ ကို move လုပ်မှာကို ကျွန်တော်လည်း ထောက်ခံတယ်ဗျို့။ အပေါ်က DrLB ပြောခဲ့သလိုပဲ မြန်မာပြည်ကို redirect ချန်ပေးခဲ့ပါဗျာ။ [[User:MoeZawSoe|MoeZawSoe]] ([[User talk:MoeZawSoe|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၁၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
::::*'''Support:''' မြန်မာနိုင်ငံ လို့ ပြောင်းသင့်ပါတယ်။ ဒါကို အဆိုတင်မလို့ စဉ်းစားနေတာ ကြာပြီ။ နိုင်ငံအမည် အားလုံး တထပ်တည်းကျမှ တမ်းပလိတ်တွေ နဲ့ အလုပ်လုပ်တဲ့အခါ အဆင်ပြေမှာ။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၁၃:၃၄၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
:::::ကျနော်လည်း မြန်မာပြည်အစား မြန်မာနိုင်ငံလို့ပြောင်းတာ သဘောကျပါတယ်ဗျ။[[User:NayiMuu|<span style="background:#74DF00"><span style="color:#FFFFFF">'''Nayi'''</span></span><span style="color:#86B404">'''Muu<sup>®</sup>'''</span>]]<sup>[[User talk:NayiMuu|<span style="color:#86B404"> talk</span>]]</sup> ၁၃:၄၁၊ ၁၉ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
{{Done}} [[User:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[User talk:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၁၊ ၂၄ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
ဗမာပြည်က ဗမာလူမျီုးကိုပဲကိုယ်စားပြုတယ်လို့ထင်ပါတယ် [[User:Kerker kyaw|Kerker kyaw]] ([[User talk:Kerker kyaw|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၃၄၊ ၂၀ ဩဂုတ် ၂၀၁၉ (UTC)
== April 2016 Tagging ==
In this diff [https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA&type=revision&diff=299483&oldid=297876], [[User:Yarzaryeni|Ko Yarzaryeni]] tagged the whole article with {{tlx|မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ်}}. It would be great if you specified potentially unreliable sources rather than tagging the whole article. I agree to {{tlx|cleanup}} tag and that the article needs to update but, in my opinion, most of the citations are good. Thank you. [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၃:၀၃၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
:မယုံကြည်ရသောရင်းမြစ် ဆိုတာ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းကို ရည်ညွှန်းတာပါ။ ကျန်တာတွေက အဆင်ပြေမှာပါ။ ဒီလိုစာသားတွေကို မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်းက ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ :3 <blockquote> လူဝါ၊ သို့မဟုတ် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုး များသည် တရုတ်၊ ဂျပန်၊ မြန်မာ၊ ယိုးဒယား၊ လာအိုစသော အာရှတိုက် အရှေ့ပိုင်းနိုင်ငံများတွင် အနှံ့အပြား နေထိုင်ကြ၏။ ထို အသားဝါ လူမျိုးများ၌ အလွန်ရှေးကျသော ယဉ်ကျေးမှုများရှိ၍ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆင့်အတန်း အမြင့်ဆုံးသော လူမျိုးတစ်မျိုးဖြစ်လေသည်။ မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးများသည် ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းကပင် ဘာသာစကား၊ အယူဝါဒ၊ အနုပညာ စာပေအစရှိသော ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် အဆင့်အတန်းမြင့်မြင့် နေထိုင်ခဲ့ကြပေသည်။ အခြားလူမျိုးများထံမှတစ်ဆင့် အတုခိုးနည်းယူခြင်း မပြုခဲ့ကြသည်သာမက အခြားလူမျိုးများကသာလျှင် မွန်ဂိုးလီးယန်း လူမျိုးတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုကို အတုခိုးနည်းယူခဲ့ကြရပေသည်။</blockquote> Mongoloid နဲ့ Mongolian နဲ့မကွဲသလို ရေးထားတဲ့ဟန်ကလဲ လုံးဝ Bias ကြီး ဖြစ်နေလို့ ညတုန်းက အဲဒီစာသားတွေကို ဘယ်လိုလုပ်ရမှန်း မသိသေးတာနဲ့ Tag ခဲ့လိုက်တာ။ ခုပဲသဘာဝကျအောင်ပြင်ရေးပြီး Tag ပြန်ဖြုတ်လိုက်ပါမယ်။
::Thanks, bro. Please [[:en:Wikipedia:Be bold|be bold]] when updating and help make Wikipedia a better encyclopedia. Please feel free to edit the articles. Myanmar Wikipedia needs contributor like you. Cheers. [[File:Face-grin.svg|25px]][[File:Face-grin.svg|25px]] [[User:Phyo WP|<span style="color:#a80000; background:#FECB00; text-decoration:inherit">ဖြိုး</span><span style="background:#8B0000"><span style="color:#FECB00">'''WP'''</span></span>]] ([[User talk:Phyo WP|ဆွေးနွေးရန်]]) ၀၄:၁၈၊ ၁၈ ဧပြီ ၂၀၁၆ (UTC)
== The History of Burma =
ဗိုလ်ချုပ်တို့ကို လုပ်ကြံတာ ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံရေးသမားတွေလို့ သုံးနှုန်းတာဟာ အပြည့်အစုံမှန်ကန်မှုမရှိပါ။ တကယ်တော့
နယ်ချဲ့ပယောဂမကင်းတဲ့ လုပကြံမှုလို့မြင်ပါတယ်။ အဲ့ဒီ့အချိန်တုန်းက မြန်မာပြည်လက်နက်တိုက်တွေဟာ ပြည်တော်ပြန် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တွေရဲ့ လက်အောက်၎င်းမှာပဲ ရှိနေပါသေးတယ်။ စတင်ဂန်း၊ ရင်းဂန်း အလက်တစ်ရာကို လက်မှတ်အတုနဲ့ ထုတ်လို့ရကြေးသာဆိုရင် အစကတည်းက ဗိုလ်ချုပ်တို့ ဂျပန်မသွားဘဲ နယ်ချဲ့လက်နက်တိုက်က လက်နက်တွေကိုပဲ လက်မှတ်အတုနဲ့ အသာလေးထုတ်ပြီး တိုက်လိုက်ရုံပဲ မဟုတ်လား။
စဥ်းစားကြည့်ပါ။
The History of Burma written Burmese are not true at all.They told lies.
[[User:Mmyi442|Mmyi442]] ([[User talk:Mmyi442|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၁၉၊ ၂၆ ဇွန် ၂၀၁၆ (UTC)
== Colonialism ==
ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် အချမ်းသာဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။။[၅၈] ထစ်ချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတွင် ဆန်တင်ပို့မှု အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိသျှတို့ အုပ်ချုပ်စဉ်အခါက ရေနံကို ဘီအိုစီကုမ္ပဏီမှတစ်ဆင့် တင်ပို့ရောင်းချခဲ့သည်။ မြန်မာပြည်အနေနှင့် လူအားအရင်းအမြစ်နှင့် သဘာဝသယံဇာတများကိုပါ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကျွန်းသစ် ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကို မြန်မာနိုင်ငံမှ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာတတ်မြောက်သည့် လူဦးရေမှာလည်း မြင့်မားလှသည်။[၅၈] ထိုအချိန်က မြန်မာနိုင်ငံသည် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလမ်းကြောင်းသို့ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ဦးတည်လျှောက်လှမ်းလျက်ရှိခဲ့သည်ဟု အများက ယုံကြည်လက်ခံခဲ့ကြသည်။
You guys don't understand colonialism and are repeating White Man's Burden attitude from English Wikipedia. That led to white-worshipping attitudes among Burmese youths. Many asked me "Why freed us from British rule! It was so good! [[အသုံးပြုသူ:SSH remoteserver|SSH remoteserver]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:SSH remoteserver|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၄၂၊ ၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC)
== အစိုးရ ==
စစ်ပုန်ကန်မှု ဖြစ်ပေါ်နေချိန်မှာ အစိုးရ သတ်မှတ်ခြင်းသည် အများပြည်သူတိ့၏ ငိုကြွေးသံကို ပြက်ရယ်ပြုသည် [[အသုံးပြုသူ:QXQ215|QXQ215]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:QXQ215|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၂၈၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC)
:အစိုးရကို လက်ခံခြင်း လက်မခံခြင်းက တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ ယုံကြည်ချက်ပါ။ လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာသည် လက်ရှိ ကြေညာဖွဲ့စည်းထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းမှာ အမှန်တကယ်ရှိနေပါတယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားက [[WP:5P2|ဘက်မလိုက်တဲ့အမြင်]]ကို လက်ကိုင်ထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် လက်ရှိဖြစ်ပျက်နေတဲ့ အတိုင်း ရေးပါတယ်။ [[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း]] ဆောင်းပါးမှာ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုချင်းစီကိုလည်း ရနိုင်တဲ့ ခိုင်လုံရင်းမြစ်တွေအပေါ် မူတည်ပြီး ထည့်သွင်းရေးသားထားတဲ့အတွက် ကန့်ကွက်မှု/ထောက်ခံမှု ဖြစ်ရပ်တွေဟာလည်း ပါဝင်ပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။ [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၈:၀၇၊ ၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ (UTC)
လက်ရှိစစ်ကောင်စီ ဆက်စပ် boycott ခေါင်းစဉ် တခု ထည့်ရင် အဆင်ပြေလား
== ၈ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
သို့
ဝီကီဒီယား ပြည်ထောင်စုသမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် သမ္မတနေရာတွင်ဦးမြင့်ဆွေ(ယာယီ) သမ္မတလို့သတ်မှတ်ထားတာမှားနေပါတယ် ပီးတော့ ဖွဲ့စည်းပုံ ၄၁၈ (က)အရ ဦးဝင်းမြင့်အာဏာမလွဲခြင်းဖြစ်သည်အတွက်လုံခြုံရေးကောင်စီဆိုတာမဖြစ်သင့်ပါဘူး ဝန်ကြီးဌာန နေရာတွေမှာ ပြောင်းလဲထားသည်မာမှားယွင်းနေပါသည် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန်တောင်းဆိုပါသည် ပြင်ဆင်ရမည့်နေရာတွင် ၂၀၁၅မှ ၂၀၂၀ထိရွေးချယ်ထားသော ဝန်ကြီး
နိုင်ငံတော်သမ္မတ အတိုင်ပင်ခံနေရာတွင် ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပေးပါရန် တောင်းဆိုအပ်ပါသည်
== ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အသုံးပြုသူ:Zwal|Zwal]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Zwal|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၁၆၊ ၁၆ ဧပြီ ၂၀၂၁ (UTC)
:[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၈ မေ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08|2001:D08:1B84:9361:71CE:4104:775E:CF08]] ၁၇:၃၇၊ ၁၈ မေ ၂၀၂၁ (UTC)
:[[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:'''<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၇:၃၈၊ ၁၉ မေ ၂၀၂၁ (UTC)
== Aung၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/213.5.70.21|213.5.70.21]] ၂၂:၂၂၊ ၈ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)
:[[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၀၆:၃၃၊ ၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.127.171|65.18.127.171]] ၁၃:၀၂၊ ၁၀ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protectedj3l country|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၅:၃၁၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
J3l/jelli is buy country
by name j3l country/burmese(2020)
Sign
{{Myanmar-geo-stub}}
--[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA|2400:AC40:607:D9B7:F0DE:9166:DFA9:7ECA]] ၁၆:၁၀၊ ၁၃ စက်တင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)sign
min aung hlanig
== ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C|2401:4900:12C9:2733:2042:BF99:1DE:FF4C]] ၀၄:၀၆၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
: [[File:Red information icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done for now:''' please establish a [[Wikipedia:Consensus|consensus]] for this alteration '''[[Wikipedia:Edit requests|before]]''' using the {{tlx|edit semi-protected}} template.<!-- Template:ESp --> [[အသုံးပြုသူ:Dr Lotus Black|Dr Lotus Black]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Dr Lotus Black|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၁၃၊ ၁၉ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
== ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/65.18.124.212|65.18.124.212]] ၀၈:၅၃၊ ၂၆ နိုဝင်ဘာ ၂၀၂၁ (UTC)
== ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.230.158.223|49.230.158.223]] ၀၉:၄၃၊ ၁၁ မတ် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/117.55.250.76|117.55.250.76]] ၁၇:၃၃၊ ၁၂ မတ် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၂ မေ ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|တရုတ်နိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/49.237.22.111|49.237.22.111]] ၀၇:၃၈၊ ၂ မေ ၂၀၂၂ (UTC)
== ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=yes}}
[[အသုံးပြုသူ:Mr Jonny Bil|Mr Jonny Bil]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Mr Jonny Bil|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၂၅၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC)
[[File:Red question icon with gradient background.svg|20px|link=|alt=]] '''Not done:''' it's not clear what changes you want to be made. Please mention the specific changes in a "change X to Y" format and provide a [[Wikipedia:Reliable sources|reliable source]] if appropriate.<!-- Template:ESp --> [[User:Ninjastrikers|<span style="font-variant:small-caps;color:blue;font-family:century gothic;">Ninja<span style="color:red">✮</span>Strikers</span>]] <sup><span style="color:Red;font-size:85%;">«[[User talk:Ninjastrikers|☎]]»</span></sup> ၁၄:၂၂၊ ၇ ဇွန် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၄၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC)
== zaw ==
zaw [[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB|2001:44C8:4483:76B7:1:1:7B16:9DCB]] ၁၉:၃၆၊ ၁၃ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/1.46.157.189|1.46.157.189]] ၀၂:၅၈၊ ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|မြန်မာနိုင်ငံ|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/8.29.105.155|8.29.105.155]] ၁၈:၄၀၊ ၁၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
99bzdj6pahcx1raf5mn0y7s4c34fxsk
ဗုဒ္ဓ
0
4601
755846
752645
2022-08-21T18:03:02Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
[[File:Buddha in Sarnath Museum (Dhammajak Mutra).jpg|right|thumb|အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဆားနပ်မြို့ (မိဂဒါဝုန်) မှ ဓမ္မစကြာမုဒြာဟန်ဖြင့် ထိုင်တော်မူ ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော် တစ်ဆူ (အေဒီ ၄၇၅ ဝန်းကျင်)၊ ယခု ဆားနပ်ပြတိုက်၊ [[အိန္ဒိယနိုင်ငံ]]။]]
[[File:Gandhara Buddha (tnm).jpeg|thumb|ဂရိဟန်လက်ရာဖြင့် ထုလုပ်ထားသော ဗုဒ္ဓရပ်တော်မူဆင်းတု၊ ဂန္ဓာရတိုင်း (ယခု ပါကစ္စတန်)၊ ၁-၂ ရာစု]]
ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် '''ဗုဒ္ဓ''' (သို့) '''ဗုဒ္ဓတ္တ''' (ဗုဒ္ဓ၏အဖြစ်) ဆိုသည်မှာ သစ္စာလေးပါးကို ကိုယ်တိုင်အသိဉာဏ်ဖြင့် သိရှိသောကြောင့် ဉာဏ်အလင်းပွင့်သူ (the Awakened){{sfn|Buswell|2004|p=71}}၊ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော် (ဗောဓိဉာဏ်)ကို ပိုင်ဆိုင်သူ၊ လမ်းညွှန်ပြသပေးသည့် ဆရာမရှိဘဲ ကိုယ်တိုင်အားထုတ်မှုဖြင့်သာ ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ရောက်ရှိသူ၊ နိဗ္ဗာန်သို့ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး အကျင့်တရားဖြင့် ရောက်ရှိသောသူဟု ယေဘုယျအနက်ရရှိသည်။ ဗုဒ္ဓဟူသည့်စကားလုံးသည် ကိုယ်ပိုင်နာမ် (အမည်)မဟုတ်ဘဲ အာလုပ်ပုဒ်အရခေါ်ဆိုသည့် အများဆိုင်နာမ်ဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘာတလွှား၌ ဗုဒ္ဓဟုဆိုလိုက်လျှင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို စတင်တည်ထောင်သော [[ဂေါတမဗုဒ္ဓ]]ကိုသာ အများအားဖြင့် ရည်ညွှန်းလေ့ရှိသည်။ ဗုဒ္ဓ ({{lang-sa|buddhatva}}; {{lang-pi|buddhatta}} or {{lang|pi|buddhabhāva|italic=no}}) သည် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအဖို့ '''ဘုရား''' (Buddhahood - ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား) ဖြစ်၍ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ (sammāsambuddha - ခပ်သိမ်းသောတရားတို့ကို ကိုယ်တိုင်သိတော်မူသောဘုရား) ဟူ၍လည်း ခေါ်ဝေါ်သုံးနှုန်းကြသည်။
ဗုဒ္ဓဆိုသည့် စကားလုံးကို ဂေါတမဗုဒ္ဓမတိုင်မီ ပွင့်တော်မူခဲ့သော ဘုရားရှင်များအားလုံးအတွက် ရည်ညွှန်းသုံးစွဲကြသည်။ မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာတွင် ကောင်းကင်ဘုံမှ ဗုဒ္ဓငါးပါးကို ရည်ညွှန်းခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိပြီး အနာဂတ်တွင် ပွင့်မည့် "မေတ္တယျ" အမည်တွင်သည့် ဗောဓိသတ္တဘုရားလောင်းကိုလည်း ညွှန်းဆိုကြသည်။
ထေရဝါဒနှင့် မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာများ၏ ပန်းတိုင်မှာ တူညီမှုမရှိကြချေ။ ထေရဝါဒသည် ဗုဒ္ဓ၏အဆုံးအမ ဓမ္မတရားကို လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် အရဟတ္တဆိုက်ရောက်၍<ref name="gethin1998p224" /> နိဗ္ဗာန်သို့ ဝင်ရန်ဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင်ကား မဟာယာန၏ နောက်ဆုံးပန်းတိုင်မှာ ဗုဒ္ဓအဖြစ်ရောက်ရှိရေးဖြစ်ပြီး ထိုသို့ရောက်ရှိမှ သတ္တဝါအားလုံးကို ဒုက္ခ၏ လွတ်မြောက်ရာကို လမ်းညွှန်ပြသနိုင်ပေသည်ဟု ခံယူကြသည်။<ref name="gethin1998p224">{{cite book|last1=Gethin|first1=Rupert|title=The foundations of Buddhism|date=1998|publisher=Oxford University Press|location=Oxford [England]|isbn=0-19-289223-1|pages=[https://archive.org/details/foundationsofbud00rupe/page/224 224–234]|edition=1. publ. paperback|url=https://archive.org/details/foundationsofbud00rupe/page/224}}</ref>
==အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်များ==
ဗုဒ္ဓ (သို့) ဘုရားဖြစ်ခြင်း ဆိုသည်မှာ ဒုက္ခ၏ လွတ်မြောက်ရာလမ်းကို တွေ့ရှိ၍ ဉာဏ်အလင်းပွင့်ခြင်း (ဗောဓိဉာဏ်ရရှိခြင်း) ဖြစ်သည်။<ref>{{cite book|last1=Gethin|first1=Rupert|title=The foundations of Buddhism|date=1998|publisher=Oxford University Press|location=Oxford [England]|isbn=0-19-289223-1|page=[https://archive.org/details/foundationsofbud00rupe/page/32 32]|edition=1. publ. paperback|url=https://archive.org/details/foundationsofbud00rupe/page/32}}</ref>
သိစရာဟူသမျှကို သိရှိပြီးဖြစ်၍ နောက်ထပ်သိရန်မလိုအပ်တော့သည့် အခြေအနေလည်းဖြစ်၏ ။<ref>{{cite book|author1=Damien Keown |author2=Charles S. Prebish |title=Encyclopedia of Buddhism |url=https://books.google.com/books?id=NFpcAgAAQBAJ |year=2013|publisher=Routledge |isbn=978-1-136-98588-1|page=90}}</ref><ref>{{cite book|author=Rinpoche Karma-raṅ-byuṅ-kun-khyab-phrin-las|title=The Dharma: That Illuminates All Beings Impartially Like the Light of the Sun and Moon|url=https://books.google.com/books?id=N4wVW91BLAYC |year=1986|publisher=State University of New York Press|isbn=978-0-88706-156-1|pages=32–33}}; Quote: "There are various ways of examining the Complete Path. For example, we can speak of Five Paths constituting its different levels: the Path of Accumulation, the Path of Application, the Path of Seeing, the Path of Meditation and the Path of No More Learning, or Buddhahood."</ref><ref>{{cite book|author1=Robert E. Buswell|author2=Robert M. Gimello|title=Paths to liberation: the Mārga and its transformations in Buddhist thought|url=https://books.google.com/books?id=hu0oIf0n87IC |year=1990|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-1253-9|page=204}}</ref>
ဗုဒ္ဓတ္တ (သို့) ဗုဒ္ဓဘာဝ တစ်နည်း ဗုဒ္ဓအဖြစ် သို့ရောက်ရှိခြင်း (Buddhahood) နှင့်ပတ်သက်၍ နည်းလမ်းများမြောင်အပေါ် ကျယ်ပြန့်လှသော အမြင်၊ အယူအဆအမျိုးမျိုးလည်းရှိကြရာ ဂေါတမဗုဒ္ဓ၏ အဆုံးအမကို လက်ခံကြသည့် ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်းကွဲများ အလေးပေးကျင့်သုံးကြသည့် အပေါ်၌ မူတည်ကြလေသည်။ တနည်းအားဖြင့် လက်ခံကြသည့် ကျမ်းစာများအပေါ်၌ တည်မှီကြ၏ ။ မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာသည် ဗောဓိသတ္တ (ဘုရားအလောင်း) ကို အလေးပေးလက်ခံကြသည်။
တစ်ဖက်တွင် ထေရဝါဒသာသနာ၌ ဗုဒ္ဓသည် ဆရာမကူ မိမိကိုယ်တိုင် အားထုတ်မှု၊ အသိဉာဏ်ဖြင့် အလင်းပွင့်သောသူ၊ သိစရာမှန်သမျှကို မဖောက်မပြန်သိရှိ၍ သစ္စာတရား၊ မဂ္ဂင်ရှစ်တန် အကျင့်မှန်တို့ကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်သူ၊ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့ကို ထိုအခြင်းအရာများ သင်ကြားပြသ လမ်းညွှန်သူဖြစ်၍ "သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ" မည်သည်။ အခြားဗုဒ္ဓတစ်မျိုးကို ပစ္စေကဗုဒ္ဓဟု ခေါ်တွင်၍ ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့်ပင် နိဗ္ဗာန်ရရှိသော်လည်း အခြားသူများကိုကား သင်ကြားပြသ လမ်းညွှန်ရန် မစွမ်းသာချေ။<ref name="Snelling, John 1987 Page 81">Snelling, John (1987), ''The Buddhist handbook. A Complete Guide to Buddhist Teaching and Practice''. London: Century Paperbacks. p. 81</ref> အခြားအသုံးနှုန်းတစ်ခုလည်းရှိသေး၏ ။ သာဝကဗုဒ္ဓဆိုသော အသုံးဖြစ်ကာ တစ်ယောက်သောသူသည် "သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ"၏ အဆုံးအမ ဓမ္မတရားကို လိုက်နာကျင့်သုံး၍ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ ရဟန္တအဖြစ်ရောက်ရှိပါက ထိုဘဝသည် နောက်ဆုံးဘဝဖြစ်ပြီး နိဗ္ဗာန်သို့ဆိုက်ရောက်သည်။<ref name="autogenerated1">''Udana Commentary''. Translation Peter Masefield, volume I, 1994. Pali Text Society. p. 94.</ref>
မဟာယာန၏ တထာဂတဂါဘ နှင့် ဗုဒ္ဓသဘာဝ ကျမ်းစာများ၌ ဗုဒ္ဓမျိုးစေ့(ဗုဒ္ဓဉာဏ်)သည် လူတိုင်း၌ ကိန်းအောင်းနေ၍ လောကီကာမဂုဏ်များကို စွန့်လွှတ်စရာမလိုဘဲ ဗုဒ္ဓဖြစ်ကြောင်းအကျင့်များမှတစ်ဆင့် ထိုဗုဒ္ဓမျိုးစေ့ ခေါ် အသိဉာဏ်ပညာသည် ထိုသူ၏ လက်ရှိဘဝ၌ ပေါ်ပေါက်လာသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များအဖို့ ဂေါတမဗုဒ္ဓသည် တစ်ဦးတည်းသော ဗုဒ္ဓမဟုတ်၊ ပါဠိကျမ်းစာများတွင် ပွင့်ထွန်းတော်မူခဲ့သည့် ရှေးရှေးဗုဒ္ဓဘုရားများကိုလည်း ကိုယ်စားပြုရည်ညွှန်းသည်။ မဟာယာနကျမ်းစာများ၌လည်း ကောင်းကင်ဘုံမှ ဗုဒ္ဓဘုရားများရှိကြကာ ဥပမာ အမိတာဘာ (သို့) ဝေရောစန တို့ဖြစ်ကြသည်။
==ဗုဒ္ဓသဘာဝ==
ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်းအသီးသီး၌ ဗုဒ္ဓနှင့်ပတ်သက်သော ဉာဏ်တော်၊ ဂုဏ်တော်၊ ပါရမီ စသည်များကို အမျိုးမျိုးဘာသာပြန်အနက်ဖွင့်ကြသည်။
===ဉာဏ်တော်များ===
[[File:Korea-Gyeongju-Silla Art and Science Museum-Seokguram model-01.jpg|thumb|250px|ကိုးရီးယားနိုင်ငံ၊ ဆိုးကုရမ်ဂူကျောင်းတော်မှ ထိုင်တော်မူဗုဒ္ဓဆင်းတု]]
ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်များအားလုံး၌ ဗုဒ္ဓသည် ဗောဓိဉာဏ်ရသူ (ဉာဏ်အလင်းပွင့်သူ)၊ လိုချင်တက်မက်မှု [[တဏှာ]]၊ မသိမှု [[အဝိဇ္ဇာ]]၊ [[ဒေါသ]] စသော အဆိပ်သုံးပါးကင်းစင်သည်ဟူ၍ လက်ခံထားကြ၏ ။{{efn|ထေရဝါဒတွင် ဤသုံးပါးတွဲကို သုံးလေ့မရှိပေ။ ဤ၌ အဆိပ်သုံးပါးဆိုသည်မှာ အကုသလမူလများဖြစ်သည့် လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟ ဤသုံးပါးကိုသာ ဆိုလိုသည်။<ref>အကုသလမူလသုတ္တန်ကို ဖတ်ရန်။</ref>}} ဗုဒ္ဓဆိုသည်မှာ ကံလက်သမား၏ တည်ဆောက်ခြင်း မခံရတော့ပေ၊ သံသရာမှ ကင်းလွတ်ပြီဖြစ်သည်။
ဂိုဏ်အများစုကလက်ခံထားသည်မှာ ဗုဒ္ဓသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ် (သိစရာမှန်သမျှသိရှိခြင်း) ကိုရရှိသည်။ သို့သော် အချို့သောအစောပိုင်းကျမ်းစာများ၌ ဤသည်ကို ငြင်းပယ်ကြသည်လည်းရှိ၏ ။<ref>[[A. K. Warder]], ''Indian Buddhism.'' Third edition published by Motilal Banarsidass Publ., 2000, pp. 132–133.</ref><ref>{{cite book|last=Kalupahana|first=David|author-link=David Kalupahana|title=A History of Buddhist Philosophy: Continuities and Discontinuities|url=https://books.google.com/books?id=SlDArya3YvcC&pg=PA43|year=1992|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-1402-1|page=43}}</ref> ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာတွင်မူ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကို ခြွင်းချက်မရှိလက်ခံကာ ပုဗ္ဗနိဝသာနုဿတိဉာဏ်၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်၊ အာသဝက္ခယဉာဏ်များကို အဆင့်ဆင့်ရရှိခြင်း၊ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါး၊ အသာဓာရဏဉာဏ် ခြောက်ပါး၊ ဗုဒ္ဓဉာဏ်တော် ဆယ့်လေးပါး၊ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ် လေးပါးတို့ရရှိပြီး သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကို ပိုင်ဆိုင်ရရှိခဲ့သောကြောင့် ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ ဆိုက်ရောက်သည်။<ref>{{cite book |title= နိုင်ငံတော် သာသန မဟာဗုဒ္ဓဝင် (ဒုတိယတွဲ)၊ ဒုတိယအကြိမ်။ |author= [[မင်းကွန်းတိပိဋကဆရာတော်|တိပိဋကဆရာတော် ဦးဝိစိတ္တဿရာဘိဝံသ]]|year= ၁၉၉၇|publisher=သာသနာရေးဦးစီးဌာန|page=၃၂၄-၃၄၂}}</ref>
===ဂုဏ်တော်များ===
{{main|ဘုရားဂုဏ်တော်}}
ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်အချို့သည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်များအပေါ် အာရုံပြု၍ တရားထိုင်ခြင်း၊ နုပဿတိပွများခြင်းများရှိကြရာ ဘုရားဂုဏ်တော်များကို ပါဠိကျမ်းစာ၊ မဟာယာနကျမ်းစာများ၌ ဖော်ပြထားကြပြီး ထိုဂုဏ်တော်များကို ရွတ်ဆိုပူဇော်ခြင်းများလည်းရှိသည်။<ref>{{cite web |title=In Theravada Buddhism's canonical Buddhavamsa[6] the Ten Perfections (dasa pāramiyo) are (original terms in Pali): |url=https://forums.nexopia.com/blogs/in-theravada-buddhisms-canonical-buddhavamsa-6-the-ten-perfections-dasa-p%C4%81ramiyo-are-original-terms-in-pali.3489786/}}</ref> ဗုဒ္ဓ၏ ဂုဏ်တော်အပေါင်းသည် ရေတွက်မရသည့်တိုင် များပြားလှသော်လည်း ထေရဝါဒကျမ်းစာတွင် အတိုချုပ်မှတ်သားနိုင်ရန် ဂုဏ်တော်ကိုးပါးဟု ဖော်ပြထားကြသည်။<ref>{{cite book |title= ရတနာသုံးပါးဂုဏ်တော်နှင့် ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်ကိုးပါးအကျိုး |publisher=သာသနာရေးဦးစီးဌာန|year= ၁၉၈၇ |page=၄၂-၄၃}}</ref> ၎င်းတို့မှာ :
*အရဟံ
*သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ
*ဝိဇ္ဇာစရဏ သမ္ပန္နော
*သုဂတော
*လောကဝိဒူ
*အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ
*သတ္ထာဒေဝ မနုဿာနံ
*ဗုဒ္ဓေါ
*ဘဂဝါ တို့ဖြစ်ကြသည်။
မဟာယာနဂိုဏ်းအချို့တွင်မူ '''တထာဂတ''' (လာသောကောင်းခြင်းအရှင်) ကို အမှတ်တစ်နေရာထား၍ ရေတွက်ထားသဖြင့် တစ်ပါးပိုမိုပါရှိသည်။<ref>Japanese-English Buddhist Dictionary (Daitō shuppansha) 147a/163</ref> ထို့အပြင် ဆယ်ခုမြောက် '''ဘဂဝါ''' နေရာတွင် '''ဗုဒ္ဓ လောကနာထ''' (သို့) '''ဗုဒ္ဓ ဘဂဝါ''' ဟု ရေးသားကြသည်များလည်း ရှိသည်။<ref>[http://www.tientai.net/teachings/dharma/buddha/10titles.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120530200825/http://www.tientai.net/teachings/dharma/buddha/10titles.htm |date=30 May 2012 }}, also see [[Thomas Cleary]] and [[J. C. Cleary]] ''The Blue Cliff Record'', p. 553.</ref>
===ပါရမီ===
{{main|ပါရမီ}}
ပါရမီသည် မြင့်မြတ်သူတို့၏ လုပ်ငန်း<ref name="shwe">{{cite book |title= လောကသားတို့၏ အနှိုင်းမဲ့ကျေးဇူးရှင် (ကိုယ်ကျင့်ဗုဒ္ဓဝင်) |author= [[ဦးရွှေအောင်|ဦးရွှေအောင် (မဟာဝိဇ္ဇာ)]]|year= ၂၀၀၃|publisher=ရာပြည့်စာအုပ်တိုက်}}</ref> (သို့) အထပ်ထပ်ဆည်းပူးထားသော အလေ့အကျင့်<ref>Burmese Orthography, Myanmar Language Commission, 1993.</ref> ဟူ၍ အနက်ရရှိသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာအရ ပါရမီဆိုသည်မှာ မြင့်မြတ်သူတို့သာ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ကြသော လုပ်ငန်းများကို ဆိုလိုသည်။ ထိုပါရမီများကို ဖြည့်သော (သို့) လုပ်ဆောင်သောသူအများ၌ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသည် စံပြုထိုက်သည်။
ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့မရောက်မီ ရှေးကာလဘဝတစ်ခုက ဗျာဒိတ်ရသည်မှစ၍ နောက်ဆုံးဘဝဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ၏ မဟာပရိနိဗ္ဗာန်စံသည်အထိ ဆောင်ရွက်ချက်များ ပါဝင်လေသည်။ ဒါန၊ သီလ မှအစပြုပြီး ဥပေက္ခာအထိ ဆယ်ခုသော လုပ်ငန်းတာဝန်များဖြစ်ကြသည်။ ပါရမီတစ်ပါးကို နောက်ထပ်သုံးမျိုး ပြန်ခွဲနိုင်သည်။ မူလ ပါရမီ (ရိုးရိုး)၊ ဥပပါရမီ (ရိုးရိုးထက် ပိုသော)၊ ပရမတ္ထပါရမီ (မြတ်သော၊ အမြတ်ဆုံးသော) ဟူ၍ တစ်ပါးကို သုံးခုထပ်မံခွဲခြားသောကြောင့် ပါရမီဆယ်ပါး၊ အကျယ်အနေဖြင့် သုံးဆယ်ဖြစ်သည်။<ref name="Maha">{{cite book |title= နိုင်ငံတော် သာသန မဟာဗုဒ္ဓဝင် (ပထမတွဲ၊ ပထမပိုင်း)။ |author= [[မင်းကွန်းတိပိဋကဆရာတော်|တိပိဋကဆရာတော် ဦးဝိစိတ္တဿရာဘိဝံသ]]|year= ၁၉၉၇|publisher=သာသနာရေးဦးစီးဌာန}}</ref> ပါရမီများကို ယေဘုယျအားဖြင့် ဘုရားလောင်းကျင့်စဉ် ဟုခေါ်ဆိုကြ၍ အောက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။
ထေရဝါဒပိဋကတ်များ၌ ပါရမီများကို အမျိုးအမည်အားဖြင့် ဆယ်မျိုးသတ်မှတ်သည်။ ၎င်းတို့မှာ :
# ဒါန ပါရမီ= ပေးကမ်းစွန့်ကြဲလှူဒါန်းမှု (သို့) စွန့်လွှတ်ခြင်း။
# သီလ ပါရမီ= ကိုယ်ကျင့်တရားကောင်းခြင်း။
# နိက္ခမ ပါရမီ= တပ်မက်မှုကင်းခြင်း။
# ပညာ ပါရမီ= အမှန်တိုင်းသိခြင်း
# ဝီရိယ ပါရမီ= ဇွဲလုံ့လကြီးခြင်း။
# ခန္တီ ပါရမီ= သည်းခံခွင့်လွှတ်ခြင်း။
# သစ္စာ ပါရမီ= မှန်ကန်ခြင်း။
# အဓိဋ္ဌာန ပါရမီ= ခိုင်မာသော ဆုံးဖြတ်ချက်ရှိခြင်း။
# မေတ္တာ ပါရမီ= သူတပါးအကျိုးစီးပွားကို လိုလားခြင်း။ မေတ္တာထားခြင်း။
# ဥပေက္ခာ ပါရမီ= ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်း၊ ဆင်းရဲ ချမ်းသာကို ဂရုမထားဘဲ သင့်တင့်စွာ ဆင်ခြင်ခြင်း၊
သမ္မာသမ္ဗောဓိသတ္တဖြစ်သော ဘုရားလောင်းများတွင် ပါရမီဖြည့်စဉ်၌ ပညာဓိက၊ သဒ္ဒါဓိက၊ ဝိရိယာဓိက ဟူ၍ သုံးမျိုးကွဲပြားနိုင်သော်လည်း သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဖြစ်သည့်အခါ အားလုံးသောဂုဏ်ရည်၊ အခြင်းအရာများသည် တူညီကြ၍ မည်သူသည် မည်သူ့ထက်သာသည်ဟု မရှိတော့ပေ။<ref name="Maha"/>
===ဗုဒ္ဓအပေါ် ရှုမြင်ချက်===
သမိုင်းခေတ်အဆက်ဆက်၌ ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်းအသီးသီးတို့သည် ဗုဒ္ဓနှင့်ပတ်သက်၍ အမျိုးမျိုးသော ခံယူမှု၊ ယူဆမှု၊ သတ်မှတ်မှုများ ရှိကြသည်။ ထို့အပြင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို လေ့လာကြသော ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် မဟုတ်သော ရဟန်းပညာရှင်၊ လူပညာရှင်တို့ကလည်း အမျိုးမျိုးသော ယူဆချက်၊ ဖော်ပြချက်များကို ပေးထား၏ ။ ထိုယူဆချက်များမှ ဗုဒ္ဓကို သာမန်လူသား (သို့) မဟာလူသား (သို့) နတ်ဒေဝါ (သို့) အနန္တတန်ခိုးရှင် စသဖြင့် ဖော်ပြထားမှုများကို ဤအပိုင်းတွင် အနည်းငယ်ဖော်ပြထားသည်။
====ထေရဝါဒ ကျမ်းစာများ====
ပါဠိကျမ်းစာများ၌ ''သတ္ထာဒေဝ မနုဿာနံ'' ဟူသော ဂုဏ်အရည်အသွေးတစ်ခု ပါရှိရာ အနက်မှာ လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအားလုံးတို့၏ ဆရာဖြစ်၍ နိဗ္ဗာချမ်းသာကို ရရှိပြီးဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင် အခြား နတ် လူ ဗြဟ္မာများသည် နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာ သန္တိသုခကို မခံစားရ၊ လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟများရှိဆဲဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓသည် လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာများထက် မြင့်မြတ်သည်ဟု ဖော်ပြသည်။
မဇ္ဈိမနိကာယ်လာ ''မဓုပိဏ္ဍိကသုတ်''တွင် ဗုဒ္ဓသည် အမြိုက်နိဗ္ဗာန်ကို ပေးတော်မူတတ်၏ (အမတဒါယက)၊ '''တရားအရှင်''' (ဓမ္မသာမိ) ဖြစ်တော်မူ၏ ဟူ၍ ဖော်ပြထားပြီး<ref>[http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.018.than.html Majhima Nikaya 18 Madhupindika Sutta: The Ball of Honey]</ref> သံယုတ္တနိကာယ်လာ "အနုရာဓသုတ်"တွင်<ref>[http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn44/sn44.002.than.html Sutta Nikaya 44.2 Anuradha Sutta: To Anuradha]</ref> ဗုဒ္ဓကို ဤသို့ဖော်ပြရေးသားထားသည်။
{{quote|ငါ့သျှင်တို့ ထိုမြတ်သော ယောက်ျားဖြစ်သော အလွန်မြတ်သော ယောက်ျားဖြစ်သော အမြတ်ဆုံးသို့ရောက်သော ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်...''}} ဟုပါရှိသည်။
တဖန် သံယုတ္တနိကာယ်လာ "ဝက္ကလိသုတ်"<ref>[http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/sn/sn22/sn22.087x.wlsh.html Sutta Nikaya 22.87 Vakkali Sutta: Vakkali]</ref>တွင် အရှင်ဝက္ကလိမထေရ် အနာရောဂါနိပ်စက်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့ချင်မိသောကြောင့် အခြားရဟန်းများကို ပင့်ခိုင်းရာ မြတ်စွာဘုရားကြွရောက်လာ၍ {{quote|ဝက္ကလိ တရားကိုမြင်သော သူသည် ငါဘုရားကိုမြင်သည် မည်၏၊ ငါဘုရားကို မြင်သောသူသည် တရားကိုမြင်သည် မည်၏။ ဝက္ကလိ မှန်၏၊ တရားကိုမြင်လျှင် ငါ့ကိုမြင်၏၊ ငါ့ကိုမြင်လျှင် တရားကိုမြင်၏။}} ဟုဆိုကာ ဗုဒ္ဓသည် မိမိကိုယ်ကို ဓမ္မ ဟူ၍ ခိုင်းနှိုင်းဖော်ပြထားသည်လည်းရှိ၏ ။ ဒီဃနိကာယ်လာ "အဂ္ဂညသုတ်"တွင် ဝါသေဋ္ဌသာမဏေကို ယခုကဲ့သို့ မိန့်ဖူးသည်။ "''ဓမ္မကာယ ဗြဟ္မကာယ ဓမ္မဘူတ ဗြဟ္မဘူတဟူသော ဤအမည်သည် ငါ၏အမည် ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။''"{{efn|ဤနေရာ၌ ဓမ္မကာယသည် တရားအပေါင်းရှိသောသူ၊ ဗြဟ္မကာယသည် ဘုရား၊ ဓမ္မဘူတသည် ဗောဓိပက္ခိယတရားသဖွယ်ဖြစ်ခြင်း။ ဗြဟ္မဘူတသည် အလွန်တရာမြင့်မြတ်ခြင်း ဟူသော အနက်အသီးသီးဖြစ်သည်။}} စသဖြင့် အထက်ပါ ကျမ်းစာအသီးသီးတို့တွင် ဗုဒ္ဓသည် မည်သူမျှမတတ်နိုင်သော အမြိုက်နိဗ္ဗာန်ကို ပေးသူ၊ တရားတို့၏ အရှင်၊ အမြတ်တကာ အမြတ်ဆုံးသောသူ၊ ဗုဒ္ဓသည် ဓမ္မ (ခိုင်းနှိုင်းမှု)၊ ဓမ္မကာယ ဟူသော အလုံးစုံသောတရားများ ပေါင်းစုသူဟူ၍ ဗုဒ္ဓ၏မြင့်မြတ်ခြင်းသဘောကို ထိုသို့ဖော်ပြထားသည်။
====ပညာရှင်အချို့၏ ဖော်ပြချက်====
မြန်မာနိုင်ငံမှ ထင်ရှားခဲ့သော ကမ္ဘာ့ဗုဒ္ဓသာသနာပြု ဆရာတော် [[သေဋ္ဌိလ|ဦးသေဋ္ဌိလ]]က ဆောင်းပါးတစ်ခုတွင် "ဗုဒ္ဓသည် ဗောဓိဉာဏ်ကို ရရှိသူဖြစ်၍ ဗောဓိဉာဏ်ဆိုသည်မှာ လူသားများ၏ လုပ်နည်းလုပ်ဟန်သက်သက်ဖြင့် ရရှိနိုင်ပေသော အသိဉာဏ်နှင့် ကိုယ်ကျင့်တရားပြီး ပြည့်စုံမှုဆိုသည့် အကောင်းဆုံး စံပြအခြေအနေကို ခေါ်ဆိုသည်။ ဗုဒ္ဓဟူသော ဝေါဟာရသည် တိုက်ရိုက်အားဖြင့် ဉာဏ်အလင်းရသူ၊ သိသူဖြစ်၏ ။ ... ယခုပွင့်ခဲ့သော ဂေါတမဗုဒ္ဓသည် လူသားတစ်ဦးအနေဖြင့်သာ ဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ရောက်ခဲ့၍ မည်သူမဆို သူ၏ လမ်းကြောင်းကို လျှောက်လှမ်းပါက သူကဲ့သို့ပင် ဖြစ်နိုင်သည်ဟု သင်ကြားပြသခဲ့သည်။"<ref>{{cite web|title=The Meaning of Buddhism, Fundamental principles of the Theravada doctrine (1958)|author=[[သေဋ္ဌိလ|Bhikkhu U Thittila]]|url=https://amp.theatlantic.com/amp/article/306832/|work=The Atlantic}}</ref>
သာဝတ္ထိ ဓမ္မိကရဟန်းတော်က "ဗုဒ္ဓ၏ မဟာပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် ရာစုနှစ်များစွာကြာသောအခါ ရာဇဝင်၊ ဒဏ္ဍာရီများက ဗုဒ္ဓသည် လူတစ်ဦးဆိုသည်ကို မှေးမှိန်ဖုံးဖိစေကာ နတ်ဘုရားတစ်ပါးအဖြစ် အသွင်ပေါ်စေသည်။ အမှန်စင်စစ်အားဖြင့် ဗုဒ္ဓသည် သာမန်လူသားတစ်ဦးမဟုတ်၊ ပြီးပြည့်စုံသော မဟာပုရိသ၊ မဟာလူသားတစ်ဦးဖြစ်သည်။ ထိုသို့သော မဟာလူသားသည်လည်း သာမန်သူများနှင့် မထူးခြား သမားရိုးကျမွေးဖွားလာ၍ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖြင့်လည်း သာမန်သာဖြစ်သည် ဟုရေးသားဖူးသည်။<ref>{{cite book|last=Dhammika|first=Shravasti|title=The Buddha and His Disciples|publisher=Buddhist Publication Society|year=2005|page=16|isbn=978-9552402807}}</ref> သံဃရက္ခိတ ဆိုသော Dennis Philip Edward Lingwood က ယခုကဲ့သို့ ရေးသားထား၏ ။ "ပထမဆုံး ကျုပ်တို့တွေနားလည်ရမှာက ဗုဒ္ဓသည် လူသားဖြစ်သည်ဆိုတာပါပဲ။ ဒါကအရေးကြီးပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း သာမန်နဲ့မတူ ထူးခြားတဲ့လူသား၊ ကျုပ်တို့ သိသလောက် အားလုံးထဲမှာ အမြင့်ဆုံးအဆင့်ရှိတဲ့သူမျိုးပေါ့။"<ref>{{cite book|author=Sangharakshita|author-link=Sangharakshita|title=A Guide to the Buddhist Path|url=https://archive.org/details/guidetobuddhistp0000sang_m6d5|publisher=Windhorse Publications|year=1996|page=[https://archive.org/details/guidetobuddhistp0000sang_m6d5/page/45 45]|isbn=978-1899579044}}</ref>
ပီတာဟာဗီး၏ ဗုဒ္ဓဘာသာမိတ်ဆက်စာအုပ်၌ ဗုဒ္ဓကို လူသား (သို့) နတ်ဒေဝါတစ်ပါး၊ မည်သည်ဖြစ်သည်ကို မေးမြန်းရာ ဗုဒ္ဓက သူသည် လူ (သို့) နတ် ဖြစ်စေရန် ဖန်တီးမည့် အမြစ်တွယ်ကပ်နေသော မသိစိတ်ဉာဉ်များကို ဖယ်ရှားထားပြီဖြစ်၍ ဗုဒ္ဓဟုသာ ခေါ်ဆိုသင့်ကြောင်း၊ မဟာပထဝီမြေကြီး၌ ရှင်သန်ကြီးပြင်းခဲ့သော်လည်း ယခုအခါ၌ ထိုမဟာမြေကြီး၏ အလွန်တွင် တည်ရှိပြီဖြစ်သည်။ ကြာသည် ရေမှ ပေါက်ဖွားသော်လည်း ရေမျက်နှာပြင်၏ အထက်၊ မြေနှင့်မထိတွေ့ဘဲ ငွားငွားစွင့်စွင့် ပွင်းလန်းနေသကဲ့သို့ဖြစ်လေသည်ဟု ပြန်လည်မိန့်ကြားထားကြောင်းကို ဖော်ပြထားသည်။<ref>Peter Harvey, ''An Introduction to Buddhism: Teachings, History, and Practices.'' Cambridge University Press, 1990, p. 28</ref>
အန်ဒရူး စကစ်လ်တန်က ဗုဒ္ဓဘာသာ အယူအဆများ၌ ဗုဒ္ဓကို သမိုင်းတစ်လျှောက် မည်သည့်အခါမျှ သာမန်လူသားတစ်ဦးဟု သတ်မှတ်ယူဆခဲ့ခြင်းမရှိပါဟု ရေးသားထားသည်လည်းရှိ၏ ။<ref>Skilton, Andrew. ''A Concise History of Buddhism.'' 2004. pp. 64–65</ref>
{{quote|အရေးကြီးတာကို အလေးပေးပြောရမယ်ဆိုရင် ခေတ်သစ်ထေရဝါဒအဆုံးအမတွင် ဗုဒ္ဓသည် လူသားတစ်ဦးဟု ဆိုကြသော်လည်း ဗုဒ္ဓကို သာမန်လူသားတစ်ဦးအဖြစ် မည်သည့်အခါကမျှ မယူဆခဲ့ချေ။ ဆိုလိုသည်မှာ ဗုဒ္ဓတွင် လက္ခဏကြီး (၃၂) ပါး၊ လက္ခဏာငယ် (၈၀) ရှိ၍ မဟာပုရိဿ (မဟာလူသား) ဟု ဖော်ပြလေ့ရှိကြသည်။ ဗုဒ္ဓကိုယ်တော်တိုင် ၎င်းသည် လူတစ်ဦး၊ နတ်တစ်ပါးဖြစ်သည်ကို ငြင်းဆန်ထားကာ [[မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ်]]တွင် ဗုဒ္ဓသည် မိမိဆန္ဒအလျောက် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရန် အလိုရှိအပ်သောကြောင့်သာ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသည်။ အကယ်၍ တောင်းဆိုလာပါက ပရိနိဗ္ဗာန်မစံဘဲ ကပ်ကမ္ဘာများစွာ နေတော်မူနိုင်သေးသည်ဟူသောအချက်ပါရှိသည်။{{efn|အန်ဒရူး စကစ်လ်တန် ဖော်ပြထားသော နောက်ဆုံးအချက်များသည် မူရင်း"မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ်" တွင်မပါဝင်၊ နှောင်းပိုင်းကာလမှ ဖြည့်စွက်ထားသည်ဟု အချို့ကယူဆကြသည်ဟု ပါဠိစာပေသမိုင်းတွင် တင်ပြထားသည်။ ဤ၌ ၎င်းယူဆသည်မှာ ကပ္ပကို မြင်၍ ကမ္ဘာပေါင်းများစွာဟု ယူဆလိုက်သော်လည်း ထေရဝါဒအစဉ်အဆက်၌မူ ဤနေရာကို အနက်ယူကြပုံမှာ [[ဗုဒ္ဓဃောသ|ရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ]]၊ မဟာဓမ္မပါလမှ အစရှိ၍ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာဆရာများက '''အာယုကပ်''' (ထိုခေတ်သည် နှစ်တစ်ရာဖြစ်သောကြောင့် အာယုကပ်သည် နှစ်တစ်ရာကို ဆိုလိုသည်။) ဟု တညီတည်းလက်ခံကြပြီး ဘုရားရှင် အလိုရှိက နေနိုင်သည်မှာ နှစ်တစ်ရာ (သို့) နှစ်တစ်ရာထက်ပို၍ ဟုသာဖြစ်သည်။<ref>{{cite book |title= နိုင်ငံတော် သာသန မဟာဗုဒ္ဓဝင် (ပဉ္စမတွဲ၊ ဒုတိယအကြိမ်)။ |author= [[မင်းကွန်းတိပိဋကဆရာတော်|တိပိဋကဆရာတော် ဦးဝိစိတ္တဿရာဘိဝံသ]]|year= ၁၉၈၁|publisher=သာသနာရေးဦးစီးဌာန|pages=၃၁၈-၃၂၀}}</ref> }}}}
[[ရွှေအောင်|ဦးရွှေအောင်]]ပြုစုသော "ဗုဒ္ဓ (သို့) လောကသားတို့၏ အနှိုင်းမဲ့ကျေးဇူးရှင်"စာအုပ်တွင် ဗုဒ္ဓသည် လူသားမိခင်တစ်ဦးမှ မွေးဖွားလာသည်ဖြစ်၍ သာမန်အားဖြင့် လူပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုနိုင်သော်လည်း လေးသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း အဆုံးမရှိသော ပါရမီတော်များကို ဖြည့်ကျင့်ခဲ့မှုကြောင့် ရိုးရိုးလူသားမဟုတ်၊ အနှိုင်းမဲ့ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တစ်ဦးဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ဆက်လက်ရေးသားထားသည်မှာ 'လူ' ဟုဆိုပါက မှန်သည်။ သို့သော် လူတို့၏ မကိုဋ်ဖြစ်သည်။ 'နတ်'၊ 'ဗြဟ္မာ' ဟု ဆိုလျှင် မှန်သည်။ သို့သော် 'နတ်'၊ 'ဗြဟ္မာ'တို့၏ မကိုဋ် ဖြစ်သည်။ အခြားသက်ရှိတစ်မျိုးဟု ဆိုလျှင်လည်း မှန်ကာ ထိုသက်ရှိတစ်မျိုး၏ မကိုဋ်ဖြစ်ပေသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ဗုဒ္ဓသည် လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ၊ သတ္တဝါအားလုံးနှင့် ပါရမီဖြည့်စဉ်ကာလများ၌ သံသရာတစ်လျှောက် ဆက်စပ်နေသောကြောင့် (သို့) ထို လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ၊ သတ္တဝါများဖြစ်ခဲ့ဖူးသောကြောင့် ထိုထိုသဘောများကို ကိုယ်တိုင်ကြုံခဲ့ခြင်းရှိသောကြောင့် ဖြစ်၏ ။<ref name="shwe"/>
[[နာရဒ မဟာထေရ်]]က ''"ဗုဒ္ဓသည် လူသားတစ်ဦးဖြစ်၍ လူသားကဲ့သို့ မွေးဖွား၊ နေထိုင်၊ ဘဝအဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ လူသားဖြစ်သော်လည်း အလွန်ထူးခြားသော လူသား (အစ္ဆရိယ မနုဿ) ဖြစ်သည်။ နတ်ဘုရားတစ်ဆူဟု မမိန့်ခဲ့၊ ၎င်းသည် ထိုသို့ မသေနိုင်သော နတ်ဘုရားတစ်ဆူဖြစ်ကြောင်း အယူအဆအမှားများကိုလည်း ရှင်းလင်းပြသသည်။ နတ်ဘုရားသဘောသဘာမရှိသည့် နတ်ဘုရားကဲ့သို့ တူညီသော ဆရာဟူသည် ဤလောက၌ မရှိပါ"'' ဟူ၍ ဗုဒ္ဓဘာသာအနှစ်ချုပ်စာအုပ် (Buddhism in a Nutshell) တွင် ဆိုထားသည်။<ref name="Thera2017">{{cite book|author=Narada Thera|title=Buddhism in a Nutshell|url=https://books.google.com/books?id=fNTHDwAAQBAJ|date=1 September 2017|publisher=Pariyatti Publishing|isbn=978-1-68172-064-7}}</ref>
====မဟာသံဃိကဂိုဏ်း၏ သတ်မှတ်ချက်====
အစောပိုင်းပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်းခွဲများအနက် မဟာသံဃိကဂိုဏ်းတွင် ဗုဒ္ဓ(များ)သည် စွမ်းအားတန်ခိုးရှိသည့် သဘာဝများကို ပိုင်ဆိုင်သည်ဟု သတ်မှတ်ကြကာ မဟာသံဃိကဂိုဏ်းဝင်များက ဗုဒ္ဓများ၊ ဗောဓိသတ္တများသည် အလွန်တရာ သာလွန်မြင့်မြတ်ခြင်း၊ အစွမ်းတန်ခိုးသတ္တိများ ရှိကြောင်း၊ ရဟန္တာဆိုသည်မှာ အမှားပြုနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်းတို့ကို တင်ပြကြသည်။<ref name="autogenerated1b">Baruah, Bibhuti. ''Buddhist Sects and Sectarianism.'' က2008. p. 48.</ref> မဟာသံဃိက၏ အခွဲများဖြစ်သော ဧကဗျောဟာရိကဂိုဏ်း၊ လောကုတ္တရာဝါဒဂိုဏ်း၊ ကုက္ကုဋိကဂိုဏ်းတို့ရှိ "သမယဗေဒေါပရစနစကြာ"ကျမ်းစာ၌ ဆိုထားသော အချက် ၄၈ ချက်တွင် အချက်၂၀ သည် ဗုဒ္ဓများ၊ ဗောဓိသတ်များ၏ အစွမ်းတန်ခိုးသတ္တိများကို ဖော်ပြထားသည်။<ref>Sree Padma. Barber, Anthony W. ''Buddhism in the Krishna River Valley of Andhra.'' 2008. p. 56.</ref> ဗုဒ္ဓဘာသာ ဒဿနလေ့လာမှုဆိုင်ရာ ပါမောက္ခ ယောင် ကျိဟွာက ယခုလိုရေးသားထားသည်။
{{quote|၎င်းတို့၏ ရှုထောင့်တွင် ဗုဒ္ဓဆိုသည်မှာ အောက်ပါ သဘာဝလွန်စွမ်းအားများကို ပိုင်ဆိုင်ထားကြသည်။ "လောကုတ္တရ" ခေါ် လောကထက် မြတ်ခြင်း၊ ကိလေသာမြူ မဲ့ခြင်း၊ ဓမ္မစကြာကို လည်စေခြင်း (တရားဟောခြင်း)၊ မုက္ခပါဌ်တစ်ခုတည်းဖြင့် တရားအားလုံးကို အသေးစိတ်ပြောနိုင်ခြင်း၊ ဟောပြောသည့်အတိုင်း မှန်ကန်ခြင်း၊ ဗုဒ္ဓ၏ ရူပခန္ဓာသည် အတိုင်းအဆမဲ့ခြင်း၊ တန်ခိုးတော်အန္တရှိခြင်း၊ ဘဝသက်တမ်း ကာလမဲ့ခြင်း၊ သတ္တဝါတို့ကို ဟောပြော ခြေချွတ်၊ သဒ္ဒါယုံကြည်မှု နိုးကြားစေရာတို့တွင် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုမရှိခြင်း၊ အိပ်စက်မှု၊ အိပ်မက်မက်မှု မရှိခြင်း၊ မေးခွန်းတစ်ခုကို ဖြေကြားရာတွင် ရပ်ဆိုင်းမှုသဘောမရှိခြင်း၊ ကာလတိုင်း၌ သမာဓိ ခိုင်မြဲခြင်း တို့ဖြစ်၏။}}
မဟာသံဃိကဂိုဏ်းလာ ကျမ်းတစ်ခု၌ "တထာဂတတို့၏ စွမ်းအားသည် အတိုင်းအဆမဲ့၍ ဗုဒ္ဓ၏ဘဝ(သက်တမ်း) သည်လည်း အနန္တဖြစ်၏" ဟုဖော်ပြထားသည်။<ref>Tanaka, Kenneth. ''The Dawn of Chinese Pure Land Buddhist Doctrine.'' 1990. p. 8</ref> ကွမ်းရှင်း ဆိုသူကလည်း ဗုဒ္ဓ၏ အဓိကအရည်အသွေးနှစ်ခုကို မဟာသံဃိကတရားများတွင် တွေ့နိုင်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ဗုဒ္ဓစစ်စစ်သည် ဉာဏ်အလင်းပွင့်သောသူ၊ အနန္တတန်ခိုးရှင်ဖြစ်ကာ အဝတာပုံစံများဖြင့် သတ္တဝါတို့ကို ကျွမ်းကျင်လိမ္မာစွာဖြင့် ခြေချွတ်တော်မူသည် ဟုပြောဆိုသည်။<ref>Guang Xing. ''The Concept of the Buddha: Its Evolution from Early Buddhism to the Trikaya Theory.'' 2004. p. 53</ref> မဟာသံဃိကဂိုဏ်းအယူအဆတွင် လက်ရှိပွင့်ထွန်းခဲ့သည့် ဂေါတမဗုဒ္ဓသည် ဤသို့ အသွင်ပြောင်းဖန်ဆင်းထားသော ရုပ်ခန္ဓာများ (နိမ္မိတကာယ) ထဲကတစ်ဆူ ဟူ၍ယူဆကြကာ ဗုဒ္ဓစင်စစ်သည် ဓမ္မကာယ (တရားအားလုံးပေါင်းစုထားသူ) နှင့် ညီမျှသည်ဟု ဆိုကြပေသည်။<ref>Sree Padma. Barber, Anthony W. ''Buddhism in the Krishna River Valley of Andhra.'' 2008. pp. 59–60</ref>
==ပွင့်တော်မူခဲ့သော ဗုဒ္ဓများ==
[[File:022 Stupas and Bodhi Trees representing the Seven Buddhas (33772342726).jpg|thumb|[[ဆန်ချီ]]စေတီတော်ရှိ ဘုရားခုနစ်ဆူ၊ (အမည်အားဖြင့် [[ဝိပဿီဘုရား]]၊ [[သိခီဘုရား]]၊ [[ဝေဿဘူဘုရား]]၊ [[ကကုသန်ဘုရား]]၊ [[ကောဏဂုံဘုရား]]၊ [[ကဿပဘုရား]]၊ [[ဂေါတမဘုရား]] တို့ဖြစ်ကြသည်။) ဘီစီတစ်ရာစု၊ ညာအစွန်းရှိဘုရားသည် ဂေါတမဗုဒ္ဓဖြစ်၏ ။<ref name="Marshall 46">John Marshall, A Guide to Sanchi, 1918 [https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.459148 p.46ff] (Public Domain text)</ref>]]
[[File:Ascetic_Sumedha_and_Dipankara_Buddha.jpg|thumb|သုမေဓာရသေ့သည် [[ဒီပင်္ကရာဘုရား]]ထံတွင် "နိယတ ဝိဝရဏ" ဗျာဒိတ်ခံယူ၍ လေးသင်္ချေနှင့်ဘကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်၍ ကျင်လည်ခဲ့ပြီူနောက် ဂေါတမဗုဒ္ဓအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။]]
===ဘုရားခုနစ်ဆူ===
အနောက်တိုင်းပညာရှင်တို့သည် ပါဠိကျမ်းစာများကို အစောပိုင်းကျမ်းစာနှင့် နှောင်းပိုင်းကျမ်းစာဟူ၍ ခွဲခြားရာတွင် ပထမမှ စတုတ္ထနိကာယ်အထိ ကျမ်းစာအများစုကို အစောပိုင်းကျမ်းစာများအဖြစ်ယူဆကြ၍ ပဉ္စမမြောက်နိကာယ်မှ ကျမ်းအများစု (သို့) အချို့ကို နှောင်းပိုင်ဟူ၍ သတ်မှတ်ကြသည်။ ထို့ကြောင့် အစောပိုင်း နိကာယ်လေးခုတွင် ဗုဒ္ဓခုနစ်ဆူ (သတ္တတထာဂတ-Sattatathāgata)ကိုသာ ဖော်ပြထားသည်။
ထိုဗုဒ္ဓခုနစ်ဆူမှာ :
# [[ဝိပဿီဘုရား]]
# [[သိခီဘုရား]]
# [[ဝေဿဘူဘုရား]]
# [[ကကုသန်ဘုရား]]
# [[ကောဏဂုံဘုရား]]
# [[ကဿပဘုရား]]
# [[ဂေါတမဘုရား]] တို့ဖြစ်ကြသည်။
အထူးသဖြင့် ဤဗုဒ္ဓခုနစ်ဆူကို [[ဝိနည်းပိဋကတ်]]၊ [[ပါရာဇိကဏ်]]အပိုင်း<ref>ဝိနည်းပိဋကတ်၊ ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော် မြန်မာပြန်၊ ဝေရဉ္ဇရာမြို့၌ ဒုဗ္ဘိက္ခဘေး ဆိုက်ရောက်ခြင်း</ref>တွင် ပါရှိပြီး [[သုတ္တန်ပိဋကတ်]]၊ [[ဒီဃနိကာယ်]]လာ [[သုတ်မဟာဝါ]] (မဟာဝဂ်)မှ [[မဟာပဒါနသုတ်]]<ref>မဟာဝဂ်ပါဠိတော် မြန်မာပြန်၊ သာသနာရေးဦးစီးဌာန၊ ၁၉၉၂</ref>၊ [[ပါထိကဝဂ်]]မှ [[အာဋာနာဋိယသုတ်]]၊ [[ခုဒ္ဒကနိကာယ်]]၏ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်မှ "သတ္တဗောဓိသတ္တဝါရ"အပိုင်း<ref>ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော် မြန်မာပြန်၊ ပဋိသမ္ဘိဒကထာ၊ သာသနာရေးဦးစီးဌာန၊ ၁၉၅၉</ref>တို့တွင် ဖော်ပြထားသည်။ ဒီဃနိကာယ်လာ စက္ကဝတ္တိသုတ်တွင် ဤဘုရားခုနစ်ဆူပြီးနောက် မေတ္တယျမြတ်စွာဘုရားပွင့်မည်ဟု ပြဆိုထားသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.26.0.than.html|title=Cakkavatti Sutta: The Wheel-turning Emperor|website=Access To Insight}}</ref>
ထေရဝါဒ၏ နောက်ဆုံးနိကာယ်ဖြစ်သော ခုဒ္ဒကနိကာယ်၏ [[ဗုဒ္ဓဝံသ]]ကျမ်း၌ နှစ်ကျိပ်လေးဆူသော ရှေးရှေးဗုဒ္ဓများကို ဖော်ပြထားသည်။ အထက်၌ဖော်ပြခဲ့သော ဘုရားခုနစ်ဆူအပြင် ပို၍စောသော ဘုရားနှစ်ဆယ့်တစ်ဆူကို ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။ အနောက်တိုင်းဖက်က ယူဆသည်မှာ ဗုဒ္ဓဝံသကျမ်းသည် ဘီစီ ၁-၂ ရာစုကြားက ပြုစုသောကျမ်းဖြစ်သည်။<ref>A textual and Historical Analysis of the Khuddaka Nikaya – Oliver Abeynayake Ph. D. , Colombo, First Edition – 1984, p. 113.</ref><ref>Horner, IB, ed. (1975). The minor anthologies of the Pali canon. Volume III: Buddhavaṁsa (Chronicle of Buddhas) and Cariyāpiṭaka (Basket of Conduct). London: Pali Text Society. {{ISBN|0-86013-072-X}}.</ref> ထေရဝါဒအယူအဆ၌ ကမ္ဘာတစ်ခုတွင် အများဆုံးပွင့်ထွန်းနိုင်သော ဗုဒ္ဓအရေအတွက်မှာ ငါးပါးသည်အများဆုံးဖြစ်၍ ''ဘဒ္ဒကပ္ပ'' (ဘဒ္ဒကမ္ဘာ) ဟုအမည်တွင်ကာ ဗုဒ္ဓတစ်ဆူမျှမပွင့်သော ကမ္ဘာအမျိုးအစားလည်းရှိကာ ''သုညကပ္ပ'' (သုညကမ္ဘာ) ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓတစ်ဆူပွင့်သည့်ကမ္ဘာကို ''သာရကပ္ပ'' (သာရကမ္ဘာ)၊ နှစ်ဆူပွင့်လျှင် ''မဏ္ဍကပ္ပ'' (မဏ္ဍကမ္ဘာ)၊ သုံးဆူပွင့်ပါက ''ဝရကပ္ပ'' (ဝရကမ္ဘာ)၊ လေးဆူပွင့်ထွန်းသည်ဆိုလျှင် ''သာရမဏ္ဍကပ္ပ'' (သာရမဏ္ဍကမ္ဘာ) ဟူ၍ အသီးသီးခေါ်ဆိုသည်။ (ဗုဒ္ဓဝံသကျမ်း)
လက်ရှိကမ္ဘာတွင် ဗုဒ္ဓလေးဆူပွင့်ထွန်းခဲ့ပြီးဖြစ်၍ လက်ရှိသာသနာမှာ ဂေါတမဗုဒ္ဓဘုရား၏ သာသနာဖြစ်ပြီး နောင်ပွင့်ရန် တစ်ဆူကျန်ရာ အရိမေတ္တေယျဗုဒ္ဓဘုရားသည် ငါးဆူမြောက်ဖြစ်မည်။ ထို့ကြောင့် ဘုရားငါးဆူပွင့်သော ဤကမ္ဘာကို ဘဒ္ဒကမ္ဘာဟု အမည်ရကာ အနက်မှာ ကောင်းမွန်တင့်တယ်သော၊ ကောင်းခြင်းမင်္ဂလာရှိသော ကမ္ဘာ ဖြစ်၏ ။<ref>ပါဠိ-မြန်မာ အဘိဓာန်၊ ဟုတ်စိန်</ref>
သက္ကတနှင့် မြောက်ပိုင်းဗုဒ္ဓဘာသာအချို့၏ အယူအဆများ၌ ဘဒ္ဒကမ္ဘာတွင် ဗုဒ္ဓ ၁,၀၀၀ အထိ ပွင့်ထွန်းကာ ဂေါတမဗုဒ္ဓ၊ မေတ္တေယျဗုဒ္ဓတို့သည် စတုတ္ထ၊ ပဉ္စမမြောက် ဘုရားများဖြစ်ဖြစ်ကြသည်ဟု ဆိုသည်။{{sfn|Silk|2019|p=110-111}}
[[File:Budhasa Konaakamanasa.jpg|thumb|အာသောကမင်း၏ နိဂလိဆာဂါရှိ ကျောက်စာတွင် ဗြဟ္မီအက္ခရာဖြင့် [[ကောဏဂုံဘုရား]] စာသား၊ ဘီစီ ၂၅၀]]
[[File:Buddha Sakyamuni on the Rummindei pillar of Ashoka.jpg|thumb|လုမ္ဗိနီရှိ အာသောကမင်းကျောက်စာမှ ဗြဟ္မီဘာသာဖြင့် "ဗုဒ္ဓေ" နှင့် "သကျမုနိ" စကားလုံးများ။]]
ကောဏဂုံ (ကောဏာဂမဏ) ဘုရားကို ယနေ့ခေတ် [[နီပေါနိုင်ငံ]]၊ နိဂလဆာဂါ (ရွာ)တွင် [[အာသောက]]မင်း၏ ၃ ရာစုနှစ်က ထွင်းခဲ့သော ကျောက်စာတွင် ဖော်ပြထားမှုရှိသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ထိုနေရာ၌ ယင်းကျောက်စာကို တွေ့နိုင်သည်။ ဗြဟ္မီအက္ခရာဖြင့် ရေးသားထားကာ ကျောက်စာသည် ပြိုလဲနေ၍ တစ်စိတ်တစ်ဒေသသည် မြေအောက်၌ဖြစ်၏ ။ အာသောကမင်းသည် ဘီစီ ၂၄၉ ၌ ထိုနေရာသို့ လှည့်လည်လာကာ ထိုနေရာသို့ သူရောက်ရှိကြောင်း၊ ကောဏဂုံဘုရားကို ရည်မှန်း၍ ထူပါရုံတစ်ဆူ တည်/ချဲ့ထွင် ခြင်း၊ ကျောက်စာ ရေးထိုး စိုက်ထူခဲ့ခြင်းတို့ကို မှတ်တမ်းတင်ထားလေသည်။<ref>Basanta Bidari - 2004 Kapilavastu: the world of Siddhartha - Page 87</ref><ref>{{cite book |title=Inscriptions of Asoka. New Edition by E. Hultzsch |date=1925 |page=165 |url=https://archive.org/stream/InscriptionsOfAsoka.NewEditionByE.Hultzsch/HultzschCorpusAsokaSearchable#page/n339 |language=sa}}</ref>
တရုတ်ခရီးသွားရဟန်းတော် ရွှမ်ကျန်း၏ ဖော်ပြချက်တွင် ကောဏဂုံဘုရား၏ ဓာတ်တော်များကို နိဂလစာဂါရွာတွင် ထူပါရုံတည်၍ ဌာပနာထားသည်။ ထိုနေရာသည် ယနေ့ခေတ် နီပေါတောင်ပိုင်း၊ ကပ္ပိလဝတ် ခရိုင်တွင် တည်ရှိသည်။<ref>{{cite book|title=Relics of the Buddha|author=John S. Strong|year=2007|page=130|isbn=978-0691117645|url=https://books.google.com/books?id=_KLAxmR8PZAC}}</ref>
"သကျမုနိ" ဟုလည်း ခေါ်ဆိုသော ဂေါတမဗုဒ္ဓကို နီပေါနိုင်ငံ လုမ္ဗနီရှိ အာသောကျောက်စာတိုင်တွင် ရေးသားထားသည်။ ဗြဟ္မီအက္ခရာသုံးစွဲထား၍ မောရိယမင်းဆက် ဧကရာဇ် အာသောကမင်းသည် ဘီစီ ၃ ရာစုက ဤနေရာသို့ ရောက်ရှိလာကာ ဂေါတမဗုဒ္ဓ၏ ဖွားမြင်ရာနေရာဟု ဖော်ပြထားလေ၏ ။<ref>Paranavitana, S. (Apr. - Jun., 1962). Rummindei Pillar Inscription of Asoka, Journal of the American Oriental Society, 82 (2), 163-167</ref>{{refn|group=note|name="translations"|Several alternative translations have been published.<ref>{{Citation |last = Weise |first = Kai |title = The Sacred Garden of Lumbini – Perceptions of Buddha's Birthplace |date = 2013|pages= 47–48|publisher = UNESCO |location= Paris |archive-date = 2014-08-30 |url = http://unesdoc.unesco.org/images/0022/002239/223986E.pdf |archive-url = https://web.archive.org/web/20140830011700/http://unesdoc.unesco.org/images/0022/002239/223986E.pdf |display-authors = etal}}</ref><ref>Hultzsch, E. /1925). [https://archive.org/details/InscriptionsOfAsoka.NewEditionByE.Hultzsch Inscriptions of Asoka]. Oxford: Clarendon Press, pp. 164-165</ref>}}
{{quote|ဒေဝါနံပီယ၊ ပီယဒဿီဘုရင်မင်းမြတ်သည် ရာဇဘိသေကခံယူအပြီး နှစ်နှစ်ဆယ်၌ ဤအရပ်ဒေသသို့ ရောက်ရှိတော်မူ၍ သကျမုနိဗုဒ္ဓဖွားမြင်ရာ ဤအရပ်ကို ရိုသေခယပူဇော်သည်။ ကျောက်တိုင်၏ ထိပ်ဖျားတွင် မြင်းရုပ်ကိုထွင်းထုစေ၍ ကျောက်တိုင်စိုက်ထူစေသည်။ ဘုရားရှင်သည် ဤအရပ်ဒေသတွင် ပွင့်ထွန်းခဲ့သည်ကို ဖော်ပြရန်ဖြစ်၏ ။ လုမ္ဗိနီရွာကို အခွန်ကင်းလွတ်စေ၍ (သီးနံ)ထုတ်လုပ်မှု၏ အဋ္ဌမမြောက်ဝေစုကိုသာ ပေးစေသည်။|လုမ္ဗိနီ အမိန့်ပြန်တမ်း၊ အာသောကကျောက်စာများထဲက တစ်ခု။ <ref>Hultzsch, E. (1925). [https://archive.org/stream/InscriptionsOfAsoka.NewEditionByE.Hultzsch/HultzschCorpusAsokaSearchable#page/n337/mode/2up Inscriptions of Asoka]. Oxford: Clarendon Press, pp. 164-165</ref>|title=|source=}}
=== နှစ်ကျိပ်ကိုးဆူသော ဘုရားများ ===
[[File:28Buddhas-01.JPG|thumb|မြန်မာနိုင်ငံ၊ [[ရန်ကုန်မြို့]]ရှိ [[ဆူးလေစေတီတော်]]တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့၏ ရှေးဗုဒ္ဓဘုရားများကို ရှိခိုးနေခြင်း]]
ထေရဝါဒအလိုအရ ရေတွက်၍မရသော ကပ်ကမ္ဘာ အသင်္ချေအနန္တတို့တွင် ရေတွက်မရသော ဗုဒ္ဓအဆူဆူ ပွင့်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|title=Part 3 - Bodhisatta-kicca (duties of a Bodhisatta), The Great Chronicle of Buddhas|url=https://www.wisdomlib.org/buddhism/book/the-great-chronicle-of-buddhas/d/doc364352.html|work=Wisdom Library|quote=in the Buddhāpadāna of the Apadāna,[3] a future Buddha aspires mentally to Buddhahood in the presence of innumerable Buddhas throughout incalculable aeons}}</ref>သို့သော် အမည်သတ်မှတ်ဖော်ပြထားသော ဗုဒ္ဓအရေအတွက်မှာ နှစ်ကျိပ်ကိုးဆူဖြစ်သည်။ ထေရဝါဒကိုးကွယ်ယုံကြည်သော မြန်မာ၊ ထိုင်း၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ သီရိလင်္ကာတို့တွင် ဤနှစ်ကျိပ်ကိုးဆူသော ဗုဒ္ဓများကို ပူဇော်ကြ၍ ပွဲတော်ရာသီကာလများ၌ ဘုရားပွဲများကျင်းပကြသည်။ [[ဗုဒ္ဓဝင်|ဗုဒ္ဓဝံသ (သို့) ဗုဒ္ဓဝင်]]တွင် သီးသန့်အနေဖြင့် နှစ်ကျိပ်လေးဆူသော ဘုရားများနှင့် ဂေါတမဗုဒ္ဓဝင်ကို ဖော်ပြထားသည်။{{efn|ဒီပင်္ကရာဘုရားအကြောင်းကို ဗုဒ္ဓဝံသကျမ်းတွင် အကျယ်ဖော်ပြထားမှုမရှိဘဲ သုမေဓကထာတွင် အကျဉ်းချုပ်၊ ဗုဒ္ဓဝင်အဋ္ဌကထာတွင် အကျယ်ဖော်ပြထားသည်။ (မဟာဗုဒ္ဓဝင်၊ မင်းကွန်းတိပိဋကဆရာတော်)}} ထို့ကြောင့် (၂၅) ဆူဖြစ်၍ ဒီပင်္ကရာဘုရား၏ ရှေ့တွင် ဘုရားသုံးဆူရှိကာ [[နှစ်ကျိပ်ရှစ်ဆူ]]ဖြစ်လာပြီး အရိမေတ္တယျဘုရားကို ထည့်သွင်းလျှင် နှစ်ကျိပါကိုးဆူဖြစ်သည်။<ref name=Morris1882>{{cite book|editor-last=Morris|editor-first=R|editor-link=Richard Morris (philology)|title=The Buddhavamsa|chapter=XXVII: List of the Buddhas|pages=[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.283044/page/n85 66]–7|publisher=Pali Text Society|location=London|year=1882|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.283044}}</ref> (ဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း)
ထိုဗုဒ္ဓများမှ ပထမဆုံးသုံးဆူသည် တဏှင်္ကရာဘုရား၊ မေဓင်္ကရာဘုရား၊ သရဏင်္ကရာဘုရား တို့ဖြစ်ကြကာ စတုတ္ထမြောက်ဗုဒ္ဓသည် ဂေါတမဘုရားအလောင်းတော် သုမေဓာရသေ့ကို "နိယတ ဝိဝရဏ" ဗျာဒိတ်ပေးသော ဒီပင်္ကရာဘုရားဖြစ်၏။<ref name=Huntington>{{cite web|title=Life of the Buddha: Dīpankara's Prediction of Enlightenment|publisher=The Huntington Archive - The Ohio State University|url=http://huntingtonarchive.osu.edu/studypages/internal/dl/SouthAsia/Buddhist/pgs/u5/DL0208m.htm|access-date=2012-09-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20140808032753/http://huntingtonarchive.osu.edu/studypages/internal/dl/SouthAsia/Buddhist/pgs/u5/DL0208m.htm|archive-date=2014-08-08|url-status=dead|accessdate=26 August 2021|archivedate=8 August 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140808032753/http://huntingtonarchive.osu.edu/studypages/internal/dl/SouthAsia/Buddhist/pgs/u5/DL0208m.htm}}</ref> များစွာသော ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များသည် ၂၉ ကိုးဆူမြောက်ပွင့်မည့် အရိမေတ္တယျဘုရားကိုလည်း မျှော်မှန်း၍ ပူဇော်ကြလေသည်။ အရိမေတ္တယျဘုရား ပွင့်ထွန်းမည့် ဗျာဒိတ်အကြောင်းအရာများကို ထေရဝါဒ၊ မဟာယာန၊ ဝဇီရာယာန စသော ဂိုဏ်များရှိ ကျမ်းစာများတွင် တွေ့ရှိနိုင်ကာ ဇမ္ဗူဒီပကျွန်း (ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း; အိန္ဒိယ) တွင် ပွင့်မည်ဟု လက်ခံထားကြသည်။
အောက်ပါဇယားတွင် (၂၉) ဆူသော ဗုဒ္ဓများ၏ အချက်အလက်အချို့ကို ဖော်ပြထား၍ ဗုဒ္ဓအများစု၏ အချက်အလက်များကို [[မင်းကွန်းတိပိဋကဆရာတော်]]ပြုစုသော [[မဟာဗုဒ္ဓဝင်]]ကျမ်းမှ ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။
{| class="wikitable sortable"
|-
!
! ပါဋ္ဌိအမည်
! သင်္သကရိုက်အမည် (လက်တင်အက္ခရာ)
! ဖွားမြင်ရာဒေသ
! မိဘ
! ဗောဓိပင်
! ဂေါတမဘုရားလောင်းအမည်
|-
| 1
|[[တဏှင်္ကရာဘုရား]]
|Tṛṣṇaṃkara
|ပုပ္ဖဝတီ
|သုနန္ဒမင်း နှင့် သုနန္ဒာမိဖုရား
|တောင်မရိုးပင်
| -
|-
| 2
|[[မေဓင်္ကရာဘုရား]]
|Medhaṃkara
|ယဃရ
|သုဒေဝမင်း နှင့် ယသောဓရာ
|ပေါက်ပင်
| -
|-
| 3
|[[သရဏင်္ကရာဘုရား]]
|Śaraṇaṃkara
|ဝိပုလ
|သုမင်္ဂလမင်း နှင့် ယသဝတီ
|သခွတ်ပင်
|
|-
| 4
|[[ဒီပင်္ကရာဘုရား]]
|Dīpaṃkara
|ရမ္မာဝတီ
|သုဒေဝမင်း နှင့် သုမေဓာမိဖုရား
|ညောင်ကြတ်
|သုမေဓာ (သူဌေးသာ၊ ရသေ့)
|-
| 5
|[[ကောဏ္ဍညဘုရား]]
|Kauṇḍinya
|ရမ္မာဝတီ
|သုနန္ဒမင်း နှင့် သုဇာတာမိဖုရား
|သာလကလျာဏီ
|ဝိဇိတာဝီ (စကြဝတေးမင်း)
|-
| 6
|[[မင်္ဂလဘုရား]]
|Maṃgala<ref name=BealChIII/>
|ဥတ္တရ
|ဥတ္တရမင်း နှင့် ဥတ္တရမိဖုရား
|ကံ့ကော်ပင်
|သုရုစိ (ပုဏ္ဏား)
|-
| 7
|[[သုမနဘုရား]]
|Sumanas<ref name=BealChIII/>
|မေခလ
|သုဒတ္တမင်း နှင့် သိရိမာမိဖုရား
|ကံ့ကော်ပင်
|အတုလ (နဂါးမင်း)
|-
| 8
|[[ရေဝတဘုရား]]
|Raivata
|သုဓညဝတီ
|ဝိပုလမင်း နှင့် ဝိပုလာမိဖုရား
|ကံ့ကော်ပင်
|အတိဒေဝ (ပုဏ္ဏား)
|-
| 9
|[[သောဘိတဘုရား]]
|Śobhita
|သုဓမ္မ
|သုဓမ္မမင်း နှင့် သုဓမ္မမိဖုရား
|ကံ့ကော်ပင်
|သုဇာတ (ပုဏ္ဏား)
|-
| 10
|[[အနောမဒဿီဘုရား]]
|Anavamadarśin
|စန္ဒဝတီ
|ယသဝါမင်း နှင့် ယသောဓရာမိဖုရား
|ထောက်ကြံ့ပင်
|နတ်ဘီလူး သေနာပတိ
|-
| 11
|[[ပဒုမဘုရား]]
|Padma
|စမ္ပကမြို့
|အသမမင်း နှင့် အသမမိဖုရား
|ကြောင်လျှာပင်
|ခြင်္သေ့မင်း
|-
| 12
|[[နာရဒဘုရား]]
|Nārada
|ဓညဝတီမြို့
|သုဒေဝမင်း နှင့် အနောမာမိဖုရား
|ကြောင်လျှာကြီးပင်
|ရသေ့
|-
| 13
|[[ပဒုမုတ္တရဘုရား]]
|Padmottara
|ဟံသာဝတီ
|အာနန္ဒမင်း နှင့် သုဇာတာမိဖုရား
|ထင်းရှူးပင်
|ဇဋိလ (သူဌေးသား)
|-
| 14
|[[သုမေဓာဘုရား]]
|Sumed
|သုဒဿနမြို့
|သုဒတ္တမင်း နှင့် သုဒတ္တမိဖုရား
|မအူကြီးပင် (သို့) ကျည်းပင်
|ဥတ္တရ (သူဌေး)
|-
| 15
|[[သုဇာတာဘုရား]]
|Sujāta
|သုမင်္ဂလ
|ဥဂ္ဂတမင်း နှင့် ပဘာဝတီ
|ကြခတ်ဝါးပင်
|စကြာမင်း
|-
| 16
|[[ပီယဒဿီဘုရား]]
|Priyadarśin
|သုဓညဝတီ
|သုဒတ္တမင်း နှင့် စန္ဒာဒေဝီ
|ရေခံတက်ပင်
|ကဿပ (ပုဏ္ဏား)
|-
| 17
|[[အတ္ထဒဿီဘုရား]]
|Arthadarśin
|သောဘဏ
|သာဂရမင်း နှင့် သုဒဿနာမိဖုရား
|စကားပင်
|သုသီမ (ရသေ့)
|-
| 18
|[[ဓမ္မဒဿီဘုရား]]
|Dharmadarśi
|သရဏ
|သရဏမင်း နှင့် သုနန္ဒာမိဖုရား
|မျက်နှာပန်းပင်
|သိကြားမင်း
|-
| 19
|[[သိဒ္ဓတ္ထဘုရား]]
|Siddhārtha
|ဝေဘာရ
|ဥဒနေမင်း နှင့် သုဖဿာမိဖုရား
|မဟာလှေကားပင်ရင်း
|မင်္ဂလ (ပုဏ္ဏား)
|-
| 20
|[[တိဿဘုရား]]
|Tiṣya
|ခေမက
|ဇနသန္ဓမင်း နှင့် ပဒုမာမိဖုရား
|ပိတောက်
|သုဇာတမင်း
|-
| 21
|[[ဖုဿဘုရား]]
|Puṣ
|ကာသိက
|ဇယသေနမင်း နှင့် သိရိမာမိဖုရား
|ရှိရှားပင်
|ဝိဇိတာဝီမင်း
|-
| 22
|[[ဝိပဿီဘုရား]]
|Vipaśyi
|ဗန္ဓုမတီ
|ဗန္ဓမမင်း နှင့် ဗန္ဓုမတီမိဖုရား
|သခွတ်ပင်
|အတုလ (နဂါးမင်း)
|-
| 23
|[[သိခီဘုရား]]
|Śikhi
|အရုဏဝတီ
|အရုဏမင်း နှင့် ပဘာဝတီမိဖုရား
|သရက်ဖြူပင်
|အရိန္ဒမမင်း
|-
| 24
|[[ဝေဿဘူဘုရား]]
|Viśvabh
|အနောမ
|သုပ္ပတီတမင်း နှင့် ယသဝတီမိဖုရား
|အင်ကြင်းပင်
|သုဒဿနမင်း
|-
| 25
|[[ကကုသန်ဘုရား]]
|Krakucchanda
|ခေမဝတီ
|အဂ္ဂိဒတ္တပုဏ္ဏား နှင့် ဝိသာခါ(ဇနီး)
|ကုက္ကိုပင်
|ခေမမင်း
|-
| 26
|[[ကောဏဂုံဘုရား]]
|Kanakamuni<ref name=Barua2008/>
|သောဘဝတီ
|ယညဒတ္တပုဏ္ဏား နှင့် ဥတ္တရာကပ(ဇနီး)
|ရေသဖန်းပင်
|ပဗ္ဗတမင်း
|-
| 27
|[[ကဿပဘုရား]]
|Kāśyapa
|ဗာရာဏသီ
|ဗြဟ္မဒတ္တပုဏ္ဏား နှင့် ဓနဝတီ
|ပညောင်ပင်
|ဇောတိပါလ (လုလင်)
|-
| 28
|[[ဂေါတမဗုဒ္ဓ|သကျမုနိ ဂေါတမဘုရား]]
|Sakyamuni Buddha
|[[လုမ္ဗိနီ]]
|[[သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး|သုဒ္ဓေါဒနမင်း]] နှင့် [[မယ်တော်မာယာ|မာယာဒေဝီမိဖုရား]]
|ညောင်ဗုဒ္ဓဟေပင်
|လက်ရှိ ဂေါတမဗုဒ္ဓ
|-
|29
|[[အရိမေတ္တေယျဘုရား]]
|Maitreya<ref>{{cite web|url=https://www.accesstoinsight.org/tipitaka/dn/dn.26.0.than.html|title=Cakkavatti Sutta: The Wheel-turning Emperor|website=www.accesstoinsight.org}}</ref>
|ကေတုမတီပြည်မှ
|သုဗြဟ္မာပုဏ္ဏား နှင့် ဗြဟ္မဝတီ(ဇနီး)
|ကံ့ကော်ပင်
|
|-
|}
=== မဟာယာန၏ ဗုဒ္ဓများ ===
[[File:Kamakura_Budda_Daibutsu_front_1885.jpg|thumb|ဂျပန်နိုင်ငံ၊ ကမာကူရမြို့ရှိ ''[[ကမာကူရ ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်]]''၊ ၁၃ ရာစုက တည်ထားခဲ့သည်။]]
[[မဟာယာန]]ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များသည် ထေရဝါဒတွင်လည်းကောင်း အခြားရှေးဦးကျသော ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်းများတွင်လည်းကောင်း မတွေ့ရသော များပြားသည့် ဗုဒ္ဓဘုရားများကို ကိုးကွယ်ပူဇော်ကြသည်။ ထိုဘုရားများကို အခြားဘံာများ၌ သက်ရှိထင်ရှားရှိနေကြသည်ဟုလည်း ယူဆကြရာ "သန့်စင်သောဘုံ" (သို့) "ဗုဒ္ဓဘုံ" (သို့) "သုခဝတီဘုံ"ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ ထိုဘုရားများသည် ကမ္ဘာမြေမှ မဟုတ်သောကြောင့်၊ တစ်နည်း ကောင်းကင်ဘုံတွင် တည်ရှိသောကြောင့် "ကောင်ကင်ဘုံဘုရားများ" ဟု သမုတ်ကြ၏ ။ အချို့သော မဟာယာန၏ အဓိကဘုရားများမှာ:
*အက္ခောဘ (Akshobhya)
*[[အမိတာဘ]] (ဘာ) (Amitābha)
*အမောဃသိဒ္ဓိ (Amoghasiddhi)
* ဘေသဇ္ဇ ဇယဂုရု (သို့) ဝေသဇျဂုရု (Bhaiṣajyaguru)
* ရတနသမ္ဘဝ (Ratnasambhava)
* ဝေရောစန (သို့) မဟာဝိရောစဏ (Vairocana)
*ပရဘူတရတန (Prabhūtaratna)
*သမန္တဘဒြ (Samantabhadra)<ref>The Noble Mahāyāna Sūtra “The Teaching of Akṣayamati” ''Āryākṣayamatinirdeśanāmamahāyānasūtra.'' Toh 175 Degé Kangyur, vol. 60 (mdo sde, ma), folios 79.a–174.b. Translated by Jens Braarvig and David Welsh, University of Oslo under the patronage and supervision of 84000: Translating the Words of the Buddha. First published 2020. Current version v 1.0.9 (2021). https://read.84000.co/translation/toh175.html</ref>
*လောကီဇဗာရာ-ရာဇ (Lokeśvararāja)
=== တန္တရဗုဒ္ဓဘာသာ၏ ဗုဒ္ဓများ ===
[[File:Vajrayogini_from_Thangka.jpg|right|thumb|တိဘက်ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် အမျိုးသမီးဗုဒ္ဓဖြစ်သော ဝဇီရာယောဂီနီ၏ ပန်းချီ]]
ဝဇီရာယာနဟုခေါ်တွင်သော တန္တရဗုဒ္ဓဘာသာ၌ ဝဇီရာယာနအတွင်း၌သာရှိသော ဗုဒ္ဓများအပြင် မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာရှိ ဗုဒ္ဓဘုရားအချို့ကိုလည်း တွေ့ရှိရသည်။ "တထာဂတငါးပါး" ဟုခေါ်ဆိုကြသော မူလဗုဒ္ဓငါးဆူမှာ : ဝေရောစန၊ အက္ခောဘ၊ ရတနသမ္ဘဝ၊ အမိတာဘ၊ အမောဃသိဒ္ဓိ တို့ဖြစ်ကြရာ တစ်ဆူစီ၌ မတူညီသော မိဖုရား၊ အရပ်မျက်နှာ၊ ခန္ဓာအစု (သို့ အရည်အသွေး)၊ စိတ်ခံစားချက်၊ အခြေခံအခြင်းအရာ၊ အရောင်အသွေး၊ အမှတ်သညာ၊ တောင်(အမှီပြု၊ ညွှန်းဆိုရာ) တို့ အသီးသီးရှိကြသည်။<ref>Nathaniel DeWitt Garson; Penetrating the Secret Essence Tantra: Context and Philosophy in the Mahayoga System of rNying-ma Tantra, page 43</ref>
တန္တရဗုဒ္ဓဘာသာတွင် အမျိုးသမီးဗုဒ္ဓအချို့လည်း ထူးထူးခြားခြား ရှိကြရာ တိဘက်ဗုဒ္ဓဘာသာ၌ "တာရာ" (Tara) သည် အထင်ရှားဆုံး ဖြစ်၍ ပုံအဆင်းသဏ္ဌာန်၊ အရောင်အသွေးများစွာဖြင့် ဖြစ်၏ ။
တန္တရဗုဒ္ဓဘာသာများတွင် အလွန်ကြမ်းတမ်း ကြမ်းကြုတ်သော နတ်ဒေဝါများလည်း ရှိကြပြီး ဤသည်မှာ ဗုဒ္ဓများ၏ တန္တရအသွင်ပုံစံများလည်း ဖြစ်ကြပေသည်။ ၎င်းတို့သည် အလွန်ကြမ်းတမ်းသော (တိဘက်: ထရိုဝိုး၊ သင်္သကရိုက်: ခရိုဓ) ဗုဒ္ဓပုံစံများ (သို့) တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းသာ ကြမ်းတမ်းသောဗုဒ္ဓပုံစံများ ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့နောက် အမျိုးသမီးဗုဒ္ဓများနှင့် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပူးတွဲနေခြင်း (သို့) ထီးတည်းသူရဲကောင်း" ပုံစံများလည်း ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည်။ '''ဟာရုက'''များ (Heruka; တိုက်ရိုက်အနက်-သွေးသောက်သူ) သည် အမျိုးသားပုံစံဖြင့် ဉာဏ်အလင်းရရှိကာ သတ္တဝါများကို ကယ်တင်ရန်အလို့ငှာ ကြမ်းတမ်းသောအသွင်ကို ယူထားသည်။ ထိုဟာရုကများ၌ ယာမန်တာက (Yamantaka)၊ စကြာသမ္ဗာရာ (Cakrasamvara)၊ ဟေဝဇီရာ (Hevajra)၊ မဟာကာလ (Mahākāla) နှင့် ဝဇီရာကိလာယ (Vajrakilaya) တို့ပါဝင်လေသည်။ '''ဒါကီနီ'''များ (Dakini; ကောင်းကင်သို့ကြွလှမ်းသူ) သည် ဟရုကများ၏ အမျိုးသမီးကြင်ဖော်များဖြစ်ကြကာ ရံခါတွင် ဟာရုကနှင့် တွဲ၍လည်းကောင်း တစ်ဦးတည်းအဖြစ်လည်းကောင်း ပုံဖော်တင်ဆက်ကြ၏ ။ အလွှမ်းမိုးဆုံး၊ အဖျက်အမှောက်အပြုဆုံး ဒါကီနီများတွင် ဝဇီရာယောဂိနီ (Vajrayogini)၊ ဝဇီရာဝရာဟီ (Vajravārāhī)၊ နေယိရတ်မယာ (Nairatmya)၊ ကုရုကုလာ (Kurukullā) တို့ဖြစ်လေသည်။
ဗုဒ္ဓဘာသာဒဏ္ဍာရီသည် ဟိန္ဒူဘာသာဒဏ္ဍာရီနှင့် အချို့အပိုင်းများတွင် အတူတူဖြစ်ရာ အက္ခောဘ(ဗုဒ္ဓ) သည် ဟိန္ဒူဘာသာရှိ ရှိဝ (ရှီဗား) ၏ ကြမ်းတမ်းသော ပုံပန်းသဏ္ဌာန်နှင့် ဆင်တူရိုးမှား ရှိနေပြီး ဤပုံစံဖြင့် အက္ခောဘကို ဟာရုက၊ ဟေဝဇီရာ၊ သမ္ဗာရ အမည်များဖြင့် သိရှိကြသည်။ ဂျပန်ရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် ဤအဆင်းသဏ္ဌာန်ကို ဖူဒို (Fudō) အနေဖြင့် သိရှိကြပြန်သည်။ အိန္ဒိယနတ်တစ်ပါးဖြစ်သော ကြောက်စရာကောင်းသည့် နွားသိုးဦးခေါင်းဖြင့် ဘေရာဝ (Bhairava) ကို တန္တရဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များက ဝဇီရာဘေရာဝ အဖြစ် မွေးစားယူထားကြသည်။ ယာမန်တက (သေမင်း; ပါဠိ-ယမ) ဟုခေါ်သော (သိမ်မွေ့သော မန်ဇုရှရီ (Manjushri) ၏ ကြမ်းတမ်းသောအသွင်) ဖြစ်သော ဝဇီရာဘာယိရာဝသည် တစ်ပိုင်းဗုဒ္ဓအဆင့်နှင့် ညီသည်။
ထို့နောက် အဓိ ဗုဒ္ဓများမှာ ဝဇီရာဓရ (Vajradhara)၊ သမ္မန္တဘာဒြ (Samantabhadra) နှင့် ဝေရောစနတို့ဖြစ်ကြပြီး ထိုမူလဗုဒ္ဓများသည် မဟာယာန၏ "ဓမ္မကာယ" သဘောတရားနှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်။ အချို့သော သမိုင်း၌တည်ရှိခဲ့သည့် ပုဂ္ဂိုလ်များကိုလည်း ဗုဒ္ဓအဖြစ် ရှုမြင်ကြရာ အတွေးခေါ်ဆရာ နာဂါဇုန (Nagarjuna)၊ တိဘက်မှ ပဒ္မာသမ္ဘာဝ (Padmasambhava)၊ စုန်းခါးပ (Tsongkhapa) တို့ဖြစ်ကြသည်။
==ဗုဒ္ဓကို အနုပညာလက်ရာများ၌ ဖော်ကျူးမှုများ==
[[File:ShwedagonIMG 7662.JPG|thumb|[[ရွှေတိဂုံစေတီတော်]]ရှိ ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်များ]]
ဗုဒ္ဓဘုရားများကို ပန်းချီ၊ ပန်းပုလက်ရာများဖြင့် ဖော်ကျူးတင်ဆက်ကြရာ၌ :
*ထိုင်တော်မူ
*လျောင်းတော်မူ
*ရပ်တော်မူ
*ဒုက္ကရစရိယာမူ အနေအထားများဖြင့် များသောအားဖြင့် တင်ဆက်ဖော်ပြလေ့ရှိကြသည်။
ထို့အပြင် မဟာယာနတွင် အထက်ပါလေးခုအပြင် ဟိုတေး (သို့) ဗုဒိုင် (သို့) ဤ၌အသိများသည်မှာ အန်ကုန်းကိုယ်တော် ပုံစံ (ဤရုပ်တု/ပုံသည် အလယ်ခေတ် တရုတ်ရစန်းတော်တစ်ပါးဖြစ်ဖွယ်ရှိပြီး မေတ္တယျဗုဒ္ဓနှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်။ တိတိကျကျဆိုရလျှင် ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်မဟုတ်ပေ) လာအိုနိုင်ငံ၌ အတွေ့ရများသည့် ရုပ်ပွားတော်သည် မိုးကိုခေါ်နေသည့် ပုံစံဖြစ်၏ ။
===အမှတ်သညာများ===
ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော် တင်ဆက်ဖော်ပြချက်များ၌ အမှတ်အသား/လက္ခဏာများစွာ ပါဝင်သည်။ သို့သော် အရပ်ဒေသပေါ်မူတည်၍ ကွဲပြားမှုရှိကြသည်။
*ဦးခေါင်းတော်ထက်တွင် မို့မောက်နေသည့် အပိုင်း (ဆံထုံး၊ မကိုဋ် ...)
*ရှည်လျားနားရွက်တော်ရှိခြင်း
စသည်တို့အပြင် ဒေသ၊ အရပ်၊ ဂိုဏ်းကွဲမှုများအပေါ်မူတည်၍ ထုလုပ်၊ ရေးဆွဲသည့် ပုံစံသည်အမျိုးမျိုးဖြစ်နိုင်သည်။ ပါဠိကျမ်းစာများ၌ [[လက္ခဏာတော်ကြီးငယ်|လက္ခဏာကြီး (၃၂)၊ လက္ခဏာငယ် (၈၀)]] ဟူ၍ ဖော်ပြထားသည်။
===မုဒြာဟန်များ===
{{main|မုဒြာ}}
လက်ဟန်အနေအထားကို [[သင်္သကရိုက်]]ဖြင့် [[မုဒြာ]]၊ [[ပါဠိ]]ဖြင့် မုဒ္ဒါ ဟုခေါ်ဆိုသည်။ ဤရုပ်ပွားတော်များကို ထုဆစ်ရာ၌ အရပ်ဒေသပေါ်တွင် မူတည်၍ အမျိုးမျိုး ပုံဖော်ကြလေသည်။ ဝရဇိန်လက်နက်နှင့်အတူ ထုလုပ်သော မုဒြာသည် ဂျပန်၊ ကိုရီးယားတို့တွင် ခေတ်စားကြသော်လည်း အိန္ဒိယတွင်မူ တွေ့ရခဲသည်။ အကြမ်းအားဖြင့် မုဒြားန် ခြောက်မျိုးရှိကာ ၎င်းတို့မှာ သမာဓိမုဒြာ၊ ဘူမိဖဿမုဒြာ၊ ဓမ္မစကြာမုဒြာ၊ အဘယမုဒြာ၊ ဝိတက္ကမုဒြာ၊ ဝရဒမုဒြာ တို့ဖြစ်ကြသည်။
==မှတ်စု==
{{Notelist}}
{{reflist|group=note}}
==ကိုးကား==
{{Reflist|refs=
<ref name=Barua2008>{{cite book|last=Barua|first=A|title=Dīgha-Nikāya: romanize Pāli text with English translation|edition=1st|volume=2|page=6|publisher=New Bharatiya Book Corporation|location=Delhi, India|year=2008|isbn=978-81-8315-096-5}}</ref>
<ref name=BealChIII>[[#refBeal1875|Beal (1875)]], Beal S, ''Chapter III: Exciting to religious sentiment'', pp. 10-17</ref>
}}
[[Category:ဗုဒ္ဓဘာသာ]]
9zn5ejtyenjfhrafjwgn9zo6fh11vju
လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန
0
6112
755843
755513
2022-08-21T17:48:23Z
Zawzawaungthwin
100038
ဦးစီးဌာနအသစ် တိုးချဲ့ခြင်းနှင့် ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အသစ်အမည်များအား ဖြည့်စွက်ခဲ့သည်
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Government agency
|agency_name = လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန<br>Ministry of Immigration and Population
| nativename =
| nativename_a =
| nativename_r =
|seal =
|seal_width =
|seal_caption =
|formed = <!--{{start date and years ago|}}-->
|preceding1 =
|agency_type = ဝန်ကြီးဌာန
|jurisdiction = {{flag|မြန်မာနိုင်ငံ}}
|headquarters = ရုံးအမှတ် (၄၈)၊[[နေပြည်တော်]]
|coordinates =
|employees =
|budget =
|minister1_name =ဦးမြင့်ကြိုင်
| minister1_pfo =
| deputyminister1_name =
| deputyminister1_pfo =
| deputyminister2_pfo = <!-- up to |deputyminister7_name= -->
|child1_agency =
|child2_agency =
|child3_agency =
|child4_agency =
|website = {{url|www.mip.gov.mm}}
}}
မြန်မာနိုင်ငံရှိ [[ဝန်ကြီးဌာနများ]]တွင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပတ်သက်၍ '''လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန'''ထားရှိခဲ့ပြီး ၂၀၁၆ ခုနှစ် သမ္မတ [[ဦးထင်ကျော်]] လက်ထက်တွင် [[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]]အဖြစ် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။၂၀၂၁ခုနှစ် ဩဂုတ် လ ၁ရက်နေ့တွင်လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန အဖြစ်<ref>https://www.moi.gov.mm/announcements/15823</ref> ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://burma.irrawaddy.com/news/2021/08/01/244744.html|title=စစ်ကောင်စီ အာဏာသိမ်းပြီး ၆ လပြည့်တွင် အိမ်စောင့်အစိုးရအဖြစ် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်း}}</ref>
==သမိုင်းကြောင်း==
၁၉၅၀ပြည့်နှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄ရက်နေ့တွင် သန်းခေါင်စာရင်းမင်းကြီးရုံးကို စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။၁၉၅၅ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၁ရက်နေ့တွင် ထိုရုံးကို [[အမျိုးသားစီမံကိန်းနှင့် စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ဝန်ကြီးဌာန|အမျိုးသားစီမံကိန်းဝန်ကြီးဌာန]]လက်အောက်တွင် စာရင်းအင်းနှင့် စီးပွားရေးဌာနနှင့် ပေါင်း၍ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။၁၉၅၇ခုနှစ် ဇွန်လ ၁ရက်နေ့တွင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် အမျိုးသားမှတ်ပုံတင်ရေးဦးစီးဌာန အမည်ဖြင့် ဝန်ကြီးဌာနအသစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ၁၉၅၈ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၃၁ရက်နေ့တွင် သန်းခေါင်စာရင်းမင်းကြီးရုံးအား ထိုဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့ဖွဲ့စည်းခဲ့ကာ သန်းခေါင်စာရင်းဌာနဖြစ်လာသည်။[[မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်|ဆိုရှယ်လစ်ခေတ်]]တွင် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်သစ် စတင်ရာ ၁၉၇၂ခုနှစ် မတ်လ ၁၅ရက်နေ့တွင် [[ပြည်ထဲရေး ဝန်ကြီးဌာန|ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန]]၊ ဒီမိုကရေစီဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် အမျိုးသားမှတ်ပုံတင်ရေးဝန်ကြီးဌာန၊ [[သာသနာရေး ဝန်ကြီးဌာန|သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာန]]တို့အား ပေါင်းစည်း၍ ပြည်ထဲရေးနှင့် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနဟူ၍ ဖွဲ့စည်းခဲ့ရာ ၎င်းဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်တွင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာနဟူ၍ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထိုဌာနလက်အောက်တွင် လူဝင်မှုနှင့် နိုင်ငံသားဌာနခွဲ၊ အမျိုးသားမှတ်ပုံတင်ဌာနခွဲ၊ သန်းခေါင်စာရင်း စစ်တမ်းနှင့် ကွန်ပျူတာဌာနခွဲ၊ ပြည်သူ့ဝန်ထမ်းမှတ်တမ်းဌာနခွဲနှင့် စီမံရေးရာဌာနခွဲများ ပါဝင်သည်။[[နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့|နဝတအစိုးရ]]လက်ထက် ၁၉၉၂ခုနှစ် မတ်လ ၂၀ရက်နေ့တွင် ပြည်ထဲရေးနှင့် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနအား ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန နှင့်သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနဟူ၍ ဝန်ကြီးဌာန ၂ခု ပြန်လည် ခွဲထုတ်ခဲ့ရာ လဝကဌာနသည် ပြည်ထဲရေးအောက် ပါဝင်ခဲ့သည်။
၁၉၉၅ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၅ရက်တွင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာနအား ခွဲထုတ်ပြီး ဝန်ကြီးဌာနအဖြစ် ပြန်လည် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်တွင် လူဝင်မှု ကြီးကြပ်ရေးနှင့် အမျိုးသားမှတ်ပုံတင်ရေးဦးစီးဌာန တစ်ခုပါဝင်သည်။၁၉၉၈ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁၂ရက်နေ့တွင် လူဝင်မှု ကြီးကြပ်ရေးနှင့် အမျိုးသားမှတ်ပုံတင်ရေးဦးစီးဌာနလက်အောက်ရှိ သန်းခေါင် စာရင်းစစ်တမ်းနှင့် ကွန်ပျူတာဌာနခွဲကို ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာနအဖြစ် တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်းခဲ့ရာ ဦးစီးဌာန (၂)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အမျိုးသားမှတ်ပုံတင်နှင့် နိုင်ငံသားဦးစီးဌာနကိုပါ တိုးချဲ့ဖွဲ့စည်းရာ ဦးစီးဌာန (၃)ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref name="bgh">{{cite web|url=https://www.dop.gov.mm/en/historical-data|title=Background History of Department of Population}}</ref>၂၀၁၆ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် သမ္မတ [[ဦးသိန်းစိန်]]က လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဝန်ကြီးဌာနကို ဦးစီးဌာနတစ်ခုအနေဖြင့် ထားရှိကာ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်သို့ ပြန်လည်ထားရှိရန် [[ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်|ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်]]သို့ သဝဏ်လွှာ ပေးပို့ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/burmese/burma/2016/01/160126_immigration_dept_under_home|title=လဝက ဌာနကို ပြည်ထဲရေးအောက် ထားဖို့ သမ္မတ သဝဏ်လွှာပို့}}</ref>သို့ရာတွင် မပြောင်းဖြစ်ခဲ့ပေ။
၂၀၁၆ခုနှစ် မတ်လတွင် [[ဦးထင်ကျော်အစိုးရ|အစိုးရအဖွဲ့အသစ်]] တက်လာရာ ဝန်ကြီးဌာနများ လျှော့ချရေးအတွက်<ref>{{cite web|url=https://burmese.voanews.com/a/myanmar-president-hluttaw-/3247086.html|title=ဝန်ကြီးဌာနလျှော့ချရေး လွှတ်တော်အတည်ပြု}}</ref> [[အလုပ်သမား၊ အလုပ်အကိုင်နှင့် လူမှုဖူလုံရေး ဝန်ကြီးဌာန|အလုပ်သမား၊ အလုပ်အကိုင်နှင့် လူမှုဖူလုံရေးဝန်ကြီးဌာန]]နှင့် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဝန်ကြီးဌာနတို့ကို [[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဝန်ကြီးဌာန]]အဖြစ် ပေါင်းစည်း ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ထိုဝန်ကြီးဌာနလက်အောက်တွင် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးမှ ဦးစီးဌာန (၃)ခုအပါအဝင် ဦးစီးဌာန (၆)ခု၊ အဖွဲ့ (၁)ဖွဲ့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
[[၂၀၂၁ မြန်မာနိုင်ငံစစ်အာဏာသိမ်းခံရခြင်း|၂၀၂၁ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှု]]ဖြစ်ပွားပြီးနောက် ၆လပြည့်သည့်နေ့တွင် [[အိမ်စောင့်အစိုးရ (၂၀၂၁)|အိမ်စောင့်အစိုးရ]]ဟူ၍ ပြောင်း၍ ဖွဲ့စည်းရာ အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာနအား အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနနှင့် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အားဝန်ကြီးဌာနဟူ၍ ပြန်လည် ခွဲထုတ်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ယင်းအပြင် အီလက်ထရောနစ်မှတ်ပုံတင်စနစ်ဦးစီးဌာန တစ်ခုကိုပါ အသစ်တိုးချဲ့ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
==ဝန်ကြီးများ (၂၀၁၁ - ၂၀၂၁)==
*[[ခင်ရီ|ဦးခင်ရီ]] (၃၀ မတ် ၂၀၁၁ - ၁၂ ဩဂုတ် ၂၀၁၅)
*ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး [[ကိုကို (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး)|ကိုကို]] (၁၄ ဩဂုတ် ၂၀၁၅ - ၃၀ မတ် ၂၀၁၆)
*ဦး[[သိန်းဆွေ]] (၃၀ မတ် ၂၀၁၆ - ၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁) {{small|([[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီး]])}}
*ဦးမြင့်ကြိုင် (၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၁ - ၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁) {{small|([[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီး]])}}
*[[ခင်ရီ|ဦးခင်ရီ]] (၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ - ၁၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၂)
*ဦးမြင့်ကြိုင် (၁၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ - လက်ရှိ)
==ဖွဲ့စည်းပုံ==
လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန၏ လက်အောက်ရှိ ဦးစီးဌာနများမှာ
#အမျိုးသား မှတ်ပုံတင်ရေးနှင့်နိုင်ငံသား ဦးစီးဌာန<ref>https://news-eleven.com/article/231499</ref>
# ပြည်သူ့အင်အား ဦးစီးဌာန
# အီလက်ထရောနစ်မှတ်ပုံတင်စနစ်ဦးစီးဌာန<ref>https://news-eleven.com/article/230281</ref> တို့ ဖြစ်သည်။
== ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာန ==
ပြည်သူ့အင်အားဦးစီးဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်မှာ ဦးဝင်းဇော်အောင်<ref>http://www.mip.gov.mm/2351-2/</ref> ဖြစ်သည်။
== အမျိုးသား မှတ်ပုံတင်ရေးနှင့်နိုင်ငံသား ဦးစီးဌာန ==
အမျိုးသား မှတ်ပုံတင်ရေးနှင့်နိုင်ငံသားဦးစီးဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်မှာ ဦးထိန်ဝင်း ဖြစ်သည်။
== အီလက်ထရောနစ်မှတ်ပုံတင်စနစ်ဦးစီးဌာန ==
အီလက်ထရောနစ်မှတ်ပုံတင်စနစ်ဦးစီးဌာန၏ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်မှာ ဦးမင်းဟိန်း ဖြစ်သည်။<ref>http://www.mip.gov.mm/category/သ%E2%80%8Bတင်း/</ref>
==ကိုးကား==
{{reflist}}
{{မြန်မာနိုင်ငံ}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးဌာနများ]]
4hxbojx9ow21939byi7ra6ltauas8md
ရန်ကုန် အနောက်ပိုင်း တက္ကသိုလ်
0
8780
755877
701100
2022-08-22T04:30:02Z
202.165.81.204
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox တက္ကသိုလ်
|တက္ကသိုလ်အမည်(မြန်မာအက္ခရာ) = ရန်ကုန် အနောက်ပိုင်း တက္ကသိုလ်
|တက္ကသိုလ်အမည်(အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ) = West Yangon University (WYU)
|ဒေသအခေါ်အမည် = အနောက်ပိုင်းတက္ကသိုလ်
|တံဆိပ် =
|တံဆိပ်စာသား =
|ဆောင်ပုဒ်(မြန်မာအက္ခရာ) = ပညာဖွံ့ဖြိုး ပြည့်အကျိုး
|ဆောင်ပုဒ်(အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ) = To develop the knowledge for benefit of the country
|တည်ထောင်ခုနှစ် = ၂၇၊ ဇွန်၊ ၂၀၀၂
|ပါမောက္ခချုပ် = ပါမောက္ခ ဒေါက်တာခင်သီတာ
|ဒုတိယပါမောက္ခချုပ် = ဒေါက်တာ သက်ထွန်းအောင်၊ <br />ဒေါက်တာ ဥမ္မာကျော်
|ဝန်ထမ်း =
|ဆရာ =
|ဘွဲ့ကြိုကျောင်းသား =၂၂၄၄၈ဦး (၂၀၀၂-၂၀၁၉)
|ဘွဲ့လွန်ကျောင်းသား =၇၂၈ဦး (၂၀၀၂-၂၀၁၉)
|တည်နေရာ = [[ထန်းတပင် မြို့နယ်|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]
|အကျယ်အဝန်း = ၂၄၁.၇၄ ဧက
|ပိုင်ဆိုင်မှု =အစိုးရပိုင်
|ရန်ပုံငွေ =
|အဖွဲ့အစည်း = [[ပညာရေး ဝန်ကြီးဌာန]]
|သတင်းစာ =
|အထိမ်းအမှတ်အရောင် =
|အထိမ်းအမှတ်သတ္တဝါ =
|အားကစားအမည် =
|အားကစားအသင်း =
|ကွန်ယက် =
}}
[[File:WYU.jpg|thumb|ရန်ကုန် အနောက်ပိုင်း တက္ကသိုလ်]]
'''ရန်ကုန်အနောက်ပိုင်းတက္ကသိုလ်''' ({{lang-en|University of West Yangon}}) သည် [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]၏ အနောက်ဘက်၊ လှိုင်မြစ်အနောက်ဘက်ကမ်း [[ထန်းတပင် မြို့နယ်|ထန်းတပင်မြို့နယ်]] တွင် တည်ရှိသည်။
== သမိုင်းကြောင်း ==
ရန်ကုန်အနောက်ပိုင်းတက္ကသိုလ်ကို ၈၈၈၈ လူထုဆန္ဒပြပွဲပေါ်ပေါက်ပြီးနောက် [[ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်]] အားပိတ်လိုက်ပြီးနောက် ၁၄ နှစ်အကြာ ၂၀၀၂ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၇ ရက်နေ့တွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။
== ကျောင်းအုပ်ကြီးများ ==
လက်ရှိရန်ကုန်အနောက်ပိုင်းတက္ကသိုလ်၏ ပါမောက္ခချုပ်မှာ ဒေါက်တာ တင်မောင်ထွန်း ဖြစ်ပြီး၊ ဒုတိယပါမောက္ခချုပ်မှာ ဒေါက်တာ စိုးစိုးအေး(သင်ကြားရေး) နှင့်ဒေါက်တာ အေးအေးခိုင်(စီမံ) ဖြစ်သည်။
== ဌာနများ ==
အဓိကအားဖြင့် သင်ကြားရေး ဌာန နှင့်စီမံရေး ဌာန ဟူ၍ (၂)ပိုင်း ရှိသည်။
==== သင်ကြားရေး ဌာနများ ====
သင်ကြားရေးဌာန (၁၄) ခုရှိပြီး ယင်းတို့မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။
# မြန်မာစာ ဌာန
# အင်္ဂလိပ်စာ ဌာန
# ပထဝီ ဌာန
# သမိုင်း ဌာန
# သင်္ချာ ဌာန
# သတ္တဗေဒ ဌာန
# ရုက္ခဗေဒ ဌာန
# ကုန်ထုတ်ဓာတုဗေဒ ဌာန
# ဘူမိဗေဒ ဌာန
# ဒဿနိက ဌာန
# အရှေ့တိုင်းပညာ ဌာန
# ဓာတုဗေဒ ဌာန
# ရူပဗေဒ ဌာန
# ဥပဒေ ဌာန
==== စီမံရေး ဌာနများ ====
စီမံရေးဌာန(၁၂)ခု ရှိသည်။ စီမံရေးဌာနများမှာ-
* စီမံရေးရာ ဌာန၊
* ကျောင်းသားရေးရာ ဌာန၊
* အ ဝေးသင် ဌာနခွဲ၊
* ဘဏ္ဍရေး ဌာန၊
* စာမေးပွဲ နှင့် ဘွဲ့နှင်း၊
* စာကြည့်တိုက်၊
* တက္ကသိုလ်စီမံခန့်ခွဲရေးကော်မတီ
* ဗုဒ္ဓဘာသာ အသင်း၊
* အနုပညာ အသင်း၊
* ICT ကြီးကြပ်ရေး ကော်မတီ၊
* ကြက်ခြေနီ အသင်း၊
* နယ်မြေဌာန၊ တို့ဖြစ်သည်။
== သင်ကြားနိုင်သောဘာသာရပ်များ နှင့် ပေးအပ်သောဘွဲ့များ ==
ရန်ကုန်အနောက်ပိုင်းတက္ကသိုလ်တွင်အဓိအားဖြင့် ဝိဇ္ဇာနှင့် သိပ္ပံ အထူးပြုဘာသာရပ်များ သင်ယူနိုင်သည်။
{| class="wikitable"
|-
!width="25"|'''စဉ်'''
!width="300"|'''ဘာသာရပ်'''
!width="50"|'''အပ်နှင်းသောဘွဲ့'''
!width="50"|'''မှတ်ချက်'"
|-
|၁
| [[မြန်မာစာ]] (Burmese)
| BA,BA(Hons:),MA
|
|-
|၂
| [[အင်္ဂလိပ်ဘာသာ|အင်္ဂလိပ်စာ]] (English)
| BA,BA(Hons:),MA
|
|-
|၃
| [[ပထဝီဝင်]] (Geography)
| BA,BA(Hons:),MA
|
|-
|၄
| [[သမိုင်း]] (History)
| BA,BA(Hons:),MA
|
|-
| ၅
|[[ဒဿနိကဗေဒ]] (Philosophy)
| BA,BA(Hons:),MA
|
|-
| ၆
| [[ရသပညာ]] (Creative Writing)
| BA
|-
|၇
|[[အရှေ့တိုင်းပညာ]] (ပါဠိ) (Oriental Studies)
|BA,BA(Hons:),MA
|
|-
|၈
| [[ဘူမိဗေဒ]] (Geology)
| BSc- BSc (Hons;) - MSc
|
|-
|၉
|[[ရုက္ခဗေဒ]] (Botany)
| BSc- BSc (Hons;) - MSc
|
|-
|၁၀
|[[ဓာတုဗေဒ]] (Chemistry)
| BSc- BSc (Hons;) - MSc
| ပညာချွန်ဆုလျှောက်နိုင်
|-
|၁၁
| [[သင်္ချာ]] (Mathematics)
| BSc- BSc (Hons;) - MSc
| ပညာချွန်ဆုလျှောက်နိုင်
|-
|၁၂
| [[ရူပဗေဒ]] (Physics)
| BSc- BSc (Hons;) - MSc
| ပညာချွန်ဆုလျှောက်နိုင်
|-
|၁၃
| [[သတ္တဗေဒ]] (Zoology)
| BSc,- BSc (Hons;) - MSc
|
|-
|၁၄
| ကုန်ထုတ်ဓာတုဗေဒ (Industrial Chemistry)
| - BSc,
- BSc (Hons;) - MSc
| ပညာချွန်ဆုလျှောက်နိုင်။
လက်တွေ့ကွင်းဆင်းခြင်း (Field trip)များ ရှိသည်။
|}
== အဝေးသင်ဌာနခွဲ ==
ရန်ကုန်အနောက်ပိုင်းတက္ကသိုလ်တွင် အဝေးသင်ဌာနခွဲကိုလည်းဖွင့်လှစ်ထားသည်။
==ကိုးကား==
<references/>
== ပြင်ပလင့်ခ်များ ==
* {{Official website|http://www.wyu.edu.mm/}}
{{မြန်မာနိုင်ငံရှိတက္ကသိုလ်များ}}
[[Category:ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးအတွင်းရှိ တက္ကသိုလ်များ]]
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ တက္ကသိုလ်နှင့်ကောလိပ်များ]]
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပံတက္ကသိုလ်နှင့်ကောလိပ်များ]]
buz24xpg4ms8keghiuivlpvdh83eukr
ဝဥပင်
0
10889
755900
718160
2022-08-22T11:24:16Z
Dr Lotus Black
31011
wikitext
text/x-wiki
{{speciesbox
|name = Konjac<br />''Amorphophallus konjac''
|image = Amorphophallus konjac CBM.png
|image_caption =
|genus = Amorphophallus
|species = konjac
|authority = [[:en:Karl Koch (botanist)|K. Koch]]
|synonyms_ref = <ref>{{ThePlantList|id=kew-8190|taxon=Amorphophallus konjac|authority=K.Koch|access-date=8 January 2016}}</ref>
|synonyms = * ''Amorphophallus mairei'' H.Lév.
* ''Amorphophallus nanus'' {{au|H.Li & C.L.Long}}
* ''Amorphophallus rivierei'' {{au|Durand ex Carrière}}
* ''Brachyspatha konjac'' {{au|(K.Koch) K.Koch}}
* ''Conophallus konjak'' {{au|Schott}}
* ''Hydrosme rivierei'' {{au|(Durand ex Carrière) Engl.}}
* ''Proteinophallus rivierei'' {{au|(Durand ex Carrière) Hook.f.}}
* ''Tapeinophallus rivierei'' {{au|(Durand ex Carrière) Baill.}}
}}
[[File:Konnyaku.jpg|thumb|left|ဝဥယို]]
ပုံသဏ္ဌာန် : အပင်----မျိုးစိပ်ပေါင်း ၂၀ ရှိသည့် အနက် A.conjak မျိုး နှင့် A.campanulatus မျိုးစိတ် နှစ်မျိုး သည် အာနိသင် အကောင်း ဆုံး ဖြစ်သဖြင့် နိုင်ငံခြား မှ ဝယ်ယူ လိုသော မျိုးဖြစ်သည်။ ဥရှိသော အပင်မျိုး ဖြစ်ပြီး အမြင့် ၂ ပေ မှ ၄ ပေ ခန့် ရှိသည်။ မိုးရွာ သည်နှင့် တစ်ပြိုင် နက် အစို့များ ထွက်လာသည်။
အရွက်---ရွက်လွှဲ ထွက်သည်။ ရွက်ပြား ကျယ်ပြန့် သည်။ အလျား ၁-၃ ပေထိ ရှိသည်။ ရွက်ညှာတံ မှာ ချောမွတ်၍ စိမ်း မှိုင်းသော အရောင်ရှိပြီး အစက်အပြောက် များပါရှိ သည်။ လက်ဝါးရွက်ပေါင်း ဖြစ်ပြီး ရွက်ထိပ် ချွန်သည်။ ရွက်မြွှာ ၃ မှ ၅ မြွှာ ထိ ရှိသည်။ ၄-၅ နှစ်သား ကျော်လျှင် ပွင့်တံ ထွက်လာ သည်။
အပွင့်--မြေပေါ်သို့ ဥမှနေပြီး ၁-၂ ပေခန့် အထိ ရှိသော ရိုးတံ ထွက်လာ သည်။ ၎င်း ရိုးတံပေါ် တွင် အစက်အပြောက် များရှိသည်။ ပွင့်ကာရွက် အုပ်သည် အလွန်ကြီးမား ပြီး ကတော့ သို့မဟုတ် ခေါင်းလောင်း ပုံသဏ္ဌာန် ရှိသည်။ ၎င်း ပွင့်ကာရွက် အုပ်၏ အကျယ်မှာ ၁၁/၂ -၂ ပေ နီးပါး အထိ ရှိတတ်ပြီး အလျား ၁၅ လက်မခန့် ရှည်၍ အနား များ မှာ ပိန်းပင် ကဲ့သို့ ညီညာ ခြင်း မရှိဘဲ လှိုင်းထကာ တွန့်နေသည်။ ပွင့်ကာရွက် အုပ် တစ်ခုလုံး ၏ အနား တစ်ဝိုက် တွင် နီညိုရောင် ဖြစ်ပြီး အောက်ဘက်တွင် အဖြူစက်များ နှော သော မီးခိုးရောင် ဖြစ်လာကာ ကတော့ ပုံသဏ္ဌာန် အတွင်းထဲ၌ ခရမ်းရင့်ရောင် ဖြစ်သွား သည်။ အလွန် ပြင်းထန်သော အနံ့ ရှိသည်။ အပွင့်ကလေး များသည် အလွန်သေးငယ် ပြီး ၁၀-၁၂ လက်မ အရှည် ရှိသော ပွင့်ခိုင် ရိုးတံပေါ် တွင် စီတန်းလျက် ပွင့်ကြသည်။
အသီး --ပွင့်ခိုင် ရိုးတံပေါ်တွင် စီတန်း ပြွတ်သိပ်ပြီး သီးသည်။ ပြောင်းဖူး နှင့်သဏ္ဌာန် တူသည်။ နုစဉ်တွင် အစိမ်းရောင် ဖြစ်ပြီး အသီးများ နှင့်သဏ္ဌာန် တူသည်။ နုစဉ်တွင် အစိမ်းရောင် ဖြစ်ပြီး အသီးများ ရင့်မှည့်လာသော အခါ လိမ္မော်နီရောင် သို့ ပြောင်းသွားသည်။
မှတ်ချက်
၁ ။ Conjak မျိုး၏ အခြားသော ၀ဥများ နှင့် ခြားနား ချက် မှာ Conjak မျိုးသည်-
(က) ရိုးတံစိမ်းသည်။
(ခ) ဥ၏ အရောင် မှာ ပန်းရောင် အနုဖြစ်သည်။
(ဂ) အစေ့အိမ် များ ပိုမိုများပြား စွာ ပါဝင်သည်။
(ဃ) အရွက်တွင် ၀ဥပုံကဲ့သို့ မျိုးပွားရန် ဥငယ် ကလေးများ (ဂလင်း) ရှိသည်။
၂ ။ Campanulatus မျိုး၏ အခြားသော ၀ဥများ နှင့် ခြားနားချက် မှာ-
(က) ရိုးတံသည် ချောမွတ် ၍ အဖြူကွက် ကလေးများ အနည်းငယ် ပါသည်။
(ခ) ဥ၏ အရောင်မှာ အဝါနုရောင် ဖြစ်သည်။
(ဂ) အစေ့ အိမ်များ ပိုမို များပြားစွာ သည်။
(ဃ) အရွက်တွင် Conjak ကဲ့သို့ မျိုးပွား ရန် ဥ ငယ်ကလေး များ မပါချေ။ သို့ရာတွင် ကြီးရင့် လာသော ၀ဥများတွင် ဥမှ သားတက်များ ထွက်ပေါ်လေ့ ရှိသည်။
အသုံးပြုနိုင်သည့်
အစိတ်အပိုင်းများ : ဥ
မြန်မာနိုင်ငံတွင်
တွေ့နိုင်သောနေရာများ : ၁ ။ Conjak မျိုးသည် အေးမြသော ရာသီဥတု ရှိ တောင်ပေါ် ဒေသ များ ၌ သာ လျှင် ပေါက်သည်။
၂ ။ Campanulatus မျိုးသည် မျှတသော ရာသီ ဥတု ရှိသည့် တောင်ပေါ် ဒေသများ ၌ သာလျှင် ပေါက်ရောက်သည်။
သဘာ၀ အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ အစေ့ မှ လည်းကောင်း ၊ ဥမှ ဖြာထွက်သည့် အမြစ်များ မှ ဖြစ်ပေါ် လာသည့် ဥကလေး များမှ သော်လည်းကောင်း မျိုးပြန့်ပွားသည်။
အသုံးဝင်ပုံ : ၀ဥအား အမျိုးသမီး များ ဗိုက်ရွှဲခြင်း၊ဆီးအိမ်ကြီး ခြင်း ကို ကာကွယ်ရန် လည်းကောင်း ၊ လူ့ခန္ဓာတွင် လိုအပ် သည်ထက်ပို ၍ အဆီများ အစိုင်အခဲ ဖြစ်ခြင်း ကို ဟန့်တား ရန် လည်းကောင်း သုံးသည်။ <ref>http://arogyamonline.com/commodity/materials/?raw=58{{Dead link|date=January 2021 }}</ref>
မြန်မာနိုင်ငံ၊ [[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]အတွင်း တောတောင်များထဲတွင် သဘာဝ အလျောက် ပေါက်ရောက်နေသော (ဒေသအခေါ် ပိန်းဥ)ကို ဝဥ ဟုခေါ်သည်။ ယခုအခါ ထိုဝဥများအား အခြောက်ပြုလုပ်ကာ ပြည်ပသို့ တင်ပို့မှု တွင်ကျယ်စွာ ရှိလာသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဝဥများကို စိုက်ပျိုးလာကြသည်။ ဝဥတစ်ပိဿာကို ကျပ် ၁၅ဝ ဈေးမှ ကျပ် ၂၅ဝ အထိကျပ်ရှိသည်။
ဝဥများကို ဇူလိုင်လမှ အောက်တိုဘာလအတွင်း တူးဖော်ရရှိကာ အဆိုပါ အချိန်များမှာ ဝဥ ပြုလုပ်သော ရာသီများ ဖြစ်ကြောင်း၊ အဆိုပါ လများမှာ မိုးကောင်းသော အချိန်များဖြစ်ကာ ဒေသခံများက ဝဥများကို တောတောင်များမှ တူးဖော်ယူလာပြီး ဒိုင်များတွင် လာရောက် ရောင်းချလေ့ရှိသည်။
ဝဥခြောက်များကို ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် တရုတ်နိုင်ငံများသို့ တင်ပို့ရောင်းချ ပေးရပြီး ဝဥခြောက်များကို အစားသောက်များ ပြုလုပ်ကာ စားသောက်ပေးခြင်းဖြင့် အသက်ရှည်ကြောင်း သိရသည်။ ဂျပန်သို့ တင်ပို့သော ဝဥခြောက်များကို နေလှန်းခြင်းနည်းဖြင့် အခြောက်ပြုလုပ် တင်ပို့ပေးသော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့ပေးသော ဝဥခြောက်များမှာမူ ဖိုများတွင် မီးငွေ့ငွေ့ဖြင့် အခြောက်ပြုလုပ်ကာ တင်ပို့ပေးကြောင်း သိရသည်။ နေလှန်းနည်းမှာ အရောင်အဆင်းမလှဘဲ ဖိုများတွင် မီးတင်၍ အခြောက်ပြုလုပ်သော နည်းမှာ အရောင်အသွေး လှပကြောင်း သိရသည်။ <ref>[http://news-eleven.com/index.php?option=com_content&view=article&id=4686:2010-09-05-19-40-31&catid=45:2009-11-10-07-45-41&Itemid=113 Home - Eleven Media Group<!-- Bot generated title -->]</ref>
[[File:ဝဥပင်.jpeg|thumb|left|ဤအယဉ်ပင်မျိုးကိုနိုင်ခြားမှမဝယ်ပါ]]
== ကိုးကား ==
<references/>
[[Category:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ]]
[[Category:အမြစ် ဟင်းသီးဟင်းရွက်ပင်များ]]
oj96vk1iikzlddmvf0yu855z5xb5vus
755901
755900
2022-08-22T11:26:11Z
Dr Lotus Black
31011
wikitext
text/x-wiki
{{speciesbox
|name = Konjac<br />''Amorphophallus konjac''
|image = Amorphophallus konjac CBM.png
|image_caption =
|genus = Amorphophallus
|species = konjac
|authority = [[:en:Karl Koch (botanist)|K. Koch]]
|synonyms_ref = <ref>{{ThePlantList|id=kew-8190|taxon=Amorphophallus konjac|authority=K.Koch|access-date=8 January 2016}}</ref>
|synonyms = * ''Amorphophallus mairei'' H.Lév.
* ''Amorphophallus nanus'' {{au|H.Li & C.L.Long}}
* ''Amorphophallus rivierei'' {{au|Durand ex Carrière}}
* ''Brachyspatha konjac'' {{au|(K.Koch) K.Koch}}
* ''Conophallus konjak'' {{au|Schott}}
* ''Hydrosme rivierei'' {{au|(Durand ex Carrière) Engl.}}
* ''Proteinophallus rivierei'' {{au|(Durand ex Carrière) Hook.f.}}
* ''Tapeinophallus rivierei'' {{au|(Durand ex Carrière) Baill.}}
}}
အပင်မျိုးစိပ်ပေါင်း ၂၀ ရှိသည့် အနက် A.conjak မျိုး နှင့် A.campanulatus မျိုးစိတ် နှစ်မျိုး သည် အာနိသင် အကောင်း ဆုံး ဖြစ်သဖြင့် နိုင်ငံခြား မှ ဝယ်ယူ လိုသော မျိုးဖြစ်သည်။ ဥရှိသော အပင်မျိုး ဖြစ်ပြီး အမြင့် ၂ ပေ မှ ၄ ပေ ခန့် ရှိသည်။ မိုးရွာ သည်နှင့် တစ်ပြိုင် နက် အစို့များ ထွက်လာသည်။
အရွက်---ရွက်လွှဲ ထွက်သည်။ ရွက်ပြား ကျယ်ပြန့် သည်။ အလျား ၁-၃ ပေထိ ရှိသည်။ ရွက်ညှာတံ မှာ ချောမွတ်၍ စိမ်း မှိုင်းသော အရောင်ရှိပြီး အစက်အပြောက် များပါရှိ သည်။ လက်ဝါးရွက်ပေါင်း ဖြစ်ပြီး ရွက်ထိပ် ချွန်သည်။ ရွက်မြွှာ ၃ မှ ၅ မြွှာ ထိ ရှိသည်။ ၄-၅ နှစ်သား ကျော်လျှင် ပွင့်တံ ထွက်လာ သည်။
အပွင့်--မြေပေါ်သို့ ဥမှနေပြီး ၁-၂ ပေခန့် အထိ ရှိသော ရိုးတံ ထွက်လာ သည်။ ၎င်း ရိုးတံပေါ် တွင် အစက်အပြောက် များရှိသည်။ ပွင့်ကာရွက် အုပ်သည် အလွန်ကြီးမား ပြီး ကတော့ သို့မဟုတ် ခေါင်းလောင်း ပုံသဏ္ဌာန် ရှိသည်။ ၎င်း ပွင့်ကာရွက် အုပ်၏ အကျယ်မှာ ၁၁/၂ -၂ ပေ နီးပါး အထိ ရှိတတ်ပြီး အလျား ၁၅ လက်မခန့် ရှည်၍ အနား များ မှာ ပိန်းပင် ကဲ့သို့ ညီညာ ခြင်း မရှိဘဲ လှိုင်းထကာ တွန့်နေသည်။ ပွင့်ကာရွက် အုပ် တစ်ခုလုံး ၏ အနား တစ်ဝိုက် တွင် နီညိုရောင် ဖြစ်ပြီး အောက်ဘက်တွင် အဖြူစက်များ နှော သော မီးခိုးရောင် ဖြစ်လာကာ ကတော့ ပုံသဏ္ဌာန် အတွင်းထဲ၌ ခရမ်းရင့်ရောင် ဖြစ်သွား သည်။ အလွန် ပြင်းထန်သော အနံ့ ရှိသည်။ အပွင့်ကလေး များသည် အလွန်သေးငယ် ပြီး ၁၀-၁၂ လက်မ အရှည် ရှိသော ပွင့်ခိုင် ရိုးတံပေါ် တွင် စီတန်းလျက် ပွင့်ကြသည်။
အသီး --ပွင့်ခိုင် ရိုးတံပေါ်တွင် စီတန်း ပြွတ်သိပ်ပြီး သီးသည်။ ပြောင်းဖူး နှင့်သဏ္ဌာန် တူသည်။ နုစဉ်တွင် အစိမ်းရောင် ဖြစ်ပြီး အသီးများ နှင့်သဏ္ဌာန် တူသည်။ နုစဉ်တွင် အစိမ်းရောင် ဖြစ်ပြီး အသီးများ ရင့်မှည့်လာသော အခါ လိမ္မော်နီရောင် သို့ ပြောင်းသွားသည်။
မှတ်ချက်
၁ ။ Conjak မျိုး၏ အခြားသော ၀ဥများ နှင့် ခြားနား ချက် မှာ Conjak မျိုးသည်-
(က) ရိုးတံစိမ်းသည်။
(ခ) ဥ၏ အရောင် မှာ ပန်းရောင် အနုဖြစ်သည်။
(ဂ) အစေ့အိမ် များ ပိုမိုများပြား စွာ ပါဝင်သည်။
(ဃ) အရွက်တွင် ၀ဥပုံကဲ့သို့ မျိုးပွားရန် ဥငယ် ကလေးများ (ဂလင်း) ရှိသည်။
၂ ။ Campanulatus မျိုး၏ အခြားသော ၀ဥများ နှင့် ခြားနားချက် မှာ-
(က) ရိုးတံသည် ချောမွတ် ၍ အဖြူကွက် ကလေးများ အနည်းငယ် ပါသည်။
(ခ) ဥ၏ အရောင်မှာ အဝါနုရောင် ဖြစ်သည်။
(ဂ) အစေ့ အိမ်များ ပိုမို များပြားစွာ သည်။
(ဃ) အရွက်တွင် Conjak ကဲ့သို့ မျိုးပွား ရန် ဥ ငယ်ကလေး များ မပါချေ။ သို့ရာတွင် ကြီးရင့် လာသော ၀ဥများတွင် ဥမှ သားတက်များ ထွက်ပေါ်လေ့ ရှိသည်။
အသုံးပြုနိုင်သည့်
အစိတ်အပိုင်းများ : ဥ
မြန်မာနိုင်ငံတွင်
တွေ့နိုင်သောနေရာများ : ၁ ။ Conjak မျိုးသည် အေးမြသော ရာသီဥတု ရှိ တောင်ပေါ် ဒေသ များ ၌ သာ လျှင် ပေါက်သည်။
၂ ။ Campanulatus မျိုးသည် မျှတသော ရာသီ ဥတု ရှိသည့် တောင်ပေါ် ဒေသများ ၌ သာလျှင် ပေါက်ရောက်သည်။
သဘာ၀ အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ အစေ့ မှ လည်းကောင်း ၊ ဥမှ ဖြာထွက်သည့် အမြစ်များ မှ ဖြစ်ပေါ် လာသည့် ဥကလေး များမှ သော်လည်းကောင်း မျိုးပြန့်ပွားသည်။
အသုံးဝင်ပုံ : ၀ဥအား အမျိုးသမီး များ ဗိုက်ရွှဲခြင်း၊ဆီးအိမ်ကြီး ခြင်း ကို ကာကွယ်ရန် လည်းကောင်း ၊ လူ့ခန္ဓာတွင် လိုအပ် သည်ထက်ပို ၍ အဆီများ အစိုင်အခဲ ဖြစ်ခြင်း ကို ဟန့်တား ရန် လည်းကောင်း သုံးသည်။
မြန်မာနိုင်ငံ၊ [[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]အတွင်း တောတောင်များထဲတွင် သဘာဝ အလျောက် ပေါက်ရောက်နေသော (ဒေသအခေါ် ပိန်းဥ)ကို ဝဥ ဟုခေါ်သည်။ ယခုအခါ ထိုဝဥများအား အခြောက်ပြုလုပ်ကာ ပြည်ပသို့ တင်ပို့မှု တွင်ကျယ်စွာ ရှိလာသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဝဥများကို စိုက်ပျိုးလာကြသည်။ ဝဥတစ်ပိဿာကို ကျပ် ၁၅ဝ ဈေးမှ ကျပ် ၂၅ဝ အထိကျပ်ရှိသည်။
ဝဥများကို ဇူလိုင်လမှ အောက်တိုဘာလအတွင်း တူးဖော်ရရှိကာ အဆိုပါ အချိန်များမှာ ဝဥ ပြုလုပ်သော ရာသီများ ဖြစ်ကြောင်း၊ အဆိုပါ လများမှာ မိုးကောင်းသော အချိန်များဖြစ်ကာ ဒေသခံများက ဝဥများကို တောတောင်များမှ တူးဖော်ယူလာပြီး ဒိုင်များတွင် လာရောက် ရောင်းချလေ့ရှိသည်။
[[File:Konnyaku.jpg|thumb|left|ဝဥယို]]
ဝဥခြောက်များကို ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် တရုတ်နိုင်ငံများသို့ တင်ပို့ရောင်းချ ပေးရပြီး ဝဥခြောက်များကို အစားသောက်များ ပြုလုပ်ကာ စားသောက်ပေးခြင်းဖြင့် အသက်ရှည်ကြောင်း သိရသည်။ ဂျပန်သို့ တင်ပို့သော ဝဥခြောက်များကို နေလှန်းခြင်းနည်းဖြင့် အခြောက်ပြုလုပ် တင်ပို့ပေးသော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့ပေးသော ဝဥခြောက်များမှာမူ ဖိုများတွင် မီးငွေ့ငွေ့ဖြင့် အခြောက်ပြုလုပ်ကာ တင်ပို့ပေးကြောင်း သိရသည်။ နေလှန်းနည်းမှာ အရောင်အဆင်းမလှဘဲ ဖိုများတွင် မီးတင်၍ အခြောက်ပြုလုပ်သော နည်းမှာ အရောင်အသွေး လှပကြောင်း သိရသည်။ <ref>[http://news-eleven.com/index.php?option=com_content&view=article&id=4686:2010-09-05-19-40-31&catid=45:2009-11-10-07-45-41&Itemid=113 Home - Eleven Media Group<!-- Bot generated title -->]</ref>
[[File:ဝဥပင်.jpeg|thumb|left|ဤအယဉ်ပင်မျိုးကိုနိုင်ခြားမှမဝယ်ပါ]]
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[Category:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ]]
[[Category:အမြစ် ဟင်းသီးဟင်းရွက်ပင်များ]]
ob2labjextc3vgyycrkjain1u2svczz
ကျောက်တန်းမြို့
0
13073
755854
754037
2022-08-21T20:23:25Z
103.176.224.39
/* ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox မြို့
|official_name = ကျောက်တန်းမြို့
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ
|pushpin_map_caption = ကျောက်တန်းမြို့ တည်နေရာ၊ မြန်မာ။
|pushpin_mapsize = 300
|subdivision_type = နိုင်ငံ
|subdivision_name = {{flag|Myanmar}}
|subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ တိုင်းဒေသကြီးများ|တိုင်းဒေသကြီး]]
|subdivision_name1 = [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး|ရန်ကုန်]]
|subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်]]
|subdivision_name2 = [[ရန်ကုန်တောင်ပိုင်းခရိုင်]]
|subdivision_type3 = [[မြန်မာနိုင်ငံ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်]]
|subdivision_name3 = [[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]
|coordinates_display = inline, title
|latNS = N
|latd = 16
|latm = 38
|lats = 17
|longEW = E
|longd = 96
|longm = 19
|longs = 22
|postal_code_type =
|population_as_of = ၂၀၁၄
|population_total = ၄၂,၇၇၈<ref name="census-2014">{{cite book|title=သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|publisher=လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|location=နေပြည်တော်|date=မေ ၂၀၁၅|series=၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|volume=အတွဲ-၂|pages=၆၁|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref>
}}
'''ကျောက်တန်းမြို့'''သည် မြန်မာနိုင်ငံ အောက်ပိုင်း၊ [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]၊ ရန်ကုန်တောင်ပိုင်းခရိုင်၊ [[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]၏ ရုံးစိုက်ရာမြို့ဖြစ်၍ [[မှော်ဝန်းချောင်း]]ကမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ သံလျင်ကျိုက်ခေါက် ကုန်းတန်းကြီး၏ တစ်ဖက်စွန်းတွင် တည်ရှိ၍ ပင်လယ်ပြင်နှင့် ၁၂ မိုင်ခန့် ကွာဝေးသည်။
မှော်ဝန်းမြစ်ထဲတွင် တန်း၍နေသော ကျောက်တန်းကြီးကို အစွဲပြု၍ ကျောက်တန်းမြို့ဟု ခေါ်သည်။ ရှေးအခါက ကျောက်တန်းမြို့သည်၊ ကျောက်တန်း၊ သံလျင်၊ ခရမ်း၊ [[သုံးခွမြို့နယ်]]တို့၏ နယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာ မြို့ဖြစ်ခဲ့၍ သံလျင်သင်္ဘောဆိပ်အထိ ကျေးရွာပေါင်း ၉ဝ ကျော် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် [[သံလျင်မြို့]] [[ဘီအိုစီကုမ္ပဏီ]]၏ ဆန္ဒအရ သံလျင်မြို့ကို နယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ လုပ်လိုက်သည်။ လွတ်လပ်ရေး ရပြီးနောက်၊ ကျောက်တန်းမြို့နယ်မှာ တောင်နှင့် မြောက် မိုင် ၂ဝ၊ အရှေ့နှင့် အနောက် ၃၇ မိုင် ကျယ်ဝန်း၍ စိုက်ပျိုးသော မြေဧက ၁၂၈၅ဝဝ နှင့် မြေလွတ်ဧက ၁၀၀၀ဝ ခန့် ပါဝင်သည်။ ကျေးရွာပေါင်း ၆၄ ရွာ ပါဝင်၍ သူကြီးပိုင် ၅၃ ပိုင် ရှိသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ကျောက်တန်းမြို့ရှိ လူဦးရေမှာ ၃၇၉၄ ဖြစ်၏။
ကျောက်တန်းမြို့ပေါ်တွင် မြို့ပိုင်ရုံး၊ တရားမနှင့် ရာဘက်ရာဇဝတ် တရားသူကြီးရုံး၊ ရဲဌာန၊ စာပို့တိုက်၊ ဆေးရုံ၊ ဈေးရုံးများနှင့်၊ မူလတန်းကျောင်း ၃ ကျောင်း၊ အထက်တန်း ကျောင်း ၂ ကျောင်း၊ ရဟန်းတော် ကျောင်း ၂၁ ကျောင်း ရှိသည်။ မြို့၏အကျယ်အဝန်းမှာ တစ်မိုင်ပတ်လည်ခန့် ရှိသည်။ မြို့နယ်ရှိ လူဦးရေ ရာခိုင်နှုန်း ၉ဝ ကျော်မှာ လယ်ယာလုပ်ငန်း ကို အမှီပြု၍ အသက်မွေးကြသည်။
ကျောက်တန်းမြို့သည် [[ဂဝံကျောက်]]မြေပေါ်တွင် တည်ရှိ၍ မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ ဆင်ခြေလျှော နိမ့်ဆင်းသွား သည်။ ကျောက်တန်းမြို့မှာ တည်စက မှော်ဝန်းမြစ်ကမ်းတွင် ကပ်လျက်ရှိ၍ ထိုနေရာကို ယခုတိုင် ရွာဟောင်းဟု ခေါ်တွင် နေသေးသည်။
ကျောက်တန်းမြို့တွင် ထင်ရှားသောအဆောက်အုံများမှာ မြတ်စွာဘုရား၏ ဓာတ်တော်မွေတော်များကို ဌာပနာသွင်း၍ တည်ထားသော [[ကျိုက်မှော်ဝန်းစေတီတော်|ကျိုက်မှော်ဝန်းရေလယ်စေတီတော်]] နှင့် တစ်ဖက်ကမ်းရှိ ကျိုက်ပြာသာဒ်တနော်စေတီတော်၊ ကျိုက်ပြာသာဒ်တနွံစေတီတော်၊ ကျိုက်ပါဒစေတီတော်၊ ပါဒကြီးငါးထပ်ဘုရားများ ဖြစ်၏။ ပါဒကြီးစံပြကျေးရွာအနီး သန်လျင်-ကျောက်တန်း ကားလမ်းမကြီး၏ လက်ယာဘက်တွင် ပါဒနေပြည်တော် ထွန်းကားတည်ရှိစဉ်အချိန်က တည်ဆောက်ခဲ့သည့် အုတ်မြို့ရိုးဟောင်းကြီး တည်ရှိဆဲဖြစ်သည်။
မှော်ဝန်းမြစ်ထဲရှိ ကျောက်တန်းများကို ဒိုင်းနမိုက်ဖြင့် ဖောက်ခွဲ၍ သင်္ဘောများ ခုတ်မောင်းနိုင်ရန် ရေကြောင်း ပြုပြင်ထားသည်။ ကျောက်တန်းမြို့၏ ရာသီဥတုမှာ သာယာ၍ ပင်လယ်လေညှင်း ရသည်။ သံလျင်မြို့မှ ကုန်းလမ်းရေလမ်း နှစ်သွယ်ဖြင့် သွားလာနိုင်သည်။ ကျောက်တန်းမြို့တွင် ရေကောင်းရေသန့် ရရှိသည်။ ရန်ကုန်မှလူများသည် ကျောက်တန်းမြို့သို့ အလည်အပတ်သွားလေ့ ရှိကြသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁)အပိုင်း(ခ)</ref>
== ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ==
* ပြည်တော်သာ ဦးထွန်းရီ ၊ သမိုင်းသုတေသီ၊ ပါဒကြီးကျေးရွာ၊ ကျောက်တန်းမြို့
* ကဝိဓဇ ဆရာကြီးဦးကျော်၊
* ဒေါက်တာ [[သန်းငြိမ်း၊ ဒေါက်တာ|သန်းငြိမ်း]] (၅ ဩဂုတ် ၁၉၃၆ – ၂၁ မေ ၂၀၁၄)၊ [[အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အင်အားစု]] ပါတီ တည်ထောင်သူ။
* နှစ်ဘက်လှ ဦးကျော်လွင်
* ဦးကျော်မြင့်လွင်၊ အမျိုးသားစာပေဆုမျာရှင်
* မောင်ခိုင်မာ၊ ကဗျာဆရာ
* မင်္ဂလွန်း တင်အောင်၊ စာရေးဆရာ
* သန်းဝင်းရှိန်၊ စာရေးဆရာ
* မှော်ဝန်း ကြည်မြတ်၊ စာရေးဆရာ
* မှော်ဝန်း ဝင်းမြတ်၊ သတင်းထောက်၊ စာရေးဆရာ
* ရွှေဆင်သန်းသန်း၊ ယုဝတီကလောင်ရှင်
* [[မောင်နီမှိုင်း(ကျောက်တန်း)]]၊ စာပေဗိမာန်စာပေဆု၊ [[ပခုက္ကူ ဦးအုံးဖေ စာပေဆု]]၊ စိမ်းလန်းရွှေပြည်စာပေဆုများရ ကဗျာဆရာ၊ စာရေးဆရာ
* တင်မင်းထွန်း(နိုင်ငံ့လက်ရွေးစင်ဘောလုံးသမားဟောင်း)
*
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
{{ရန်ကုန်တိုင်း}}
{{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
[[Category:ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]
prmnjcik72hdojjxeqt8ahh45jgnt3j
755855
755854
2022-08-21T20:29:09Z
103.176.224.39
/* ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ */
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox မြို့
|official_name = ကျောက်တန်းမြို့
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ
|pushpin_map_caption = ကျောက်တန်းမြို့ တည်နေရာ၊ မြန်မာ။
|pushpin_mapsize = 300
|subdivision_type = နိုင်ငံ
|subdivision_name = {{flag|Myanmar}}
|subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ တိုင်းဒေသကြီးများ|တိုင်းဒေသကြီး]]
|subdivision_name1 = [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး|ရန်ကုန်]]
|subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်]]
|subdivision_name2 = [[ရန်ကုန်တောင်ပိုင်းခရိုင်]]
|subdivision_type3 = [[မြန်မာနိုင်ငံ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်]]
|subdivision_name3 = [[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]
|coordinates_display = inline, title
|latNS = N
|latd = 16
|latm = 38
|lats = 17
|longEW = E
|longd = 96
|longm = 19
|longs = 22
|postal_code_type =
|population_as_of = ၂၀၁၄
|population_total = ၄၂,၇၇၈<ref name="census-2014">{{cite book|title=သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|publisher=လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|location=နေပြည်တော်|date=မေ ၂၀၁၅|series=၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|volume=အတွဲ-၂|pages=၆၁|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref>
}}
'''ကျောက်တန်းမြို့'''သည် မြန်မာနိုင်ငံ အောက်ပိုင်း၊ [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]၊ ရန်ကုန်တောင်ပိုင်းခရိုင်၊ [[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]၏ ရုံးစိုက်ရာမြို့ဖြစ်၍ [[မှော်ဝန်းချောင်း]]ကမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ သံလျင်ကျိုက်ခေါက် ကုန်းတန်းကြီး၏ တစ်ဖက်စွန်းတွင် တည်ရှိ၍ ပင်လယ်ပြင်နှင့် ၁၂ မိုင်ခန့် ကွာဝေးသည်။
မှော်ဝန်းမြစ်ထဲတွင် တန်း၍နေသော ကျောက်တန်းကြီးကို အစွဲပြု၍ ကျောက်တန်းမြို့ဟု ခေါ်သည်။ ရှေးအခါက ကျောက်တန်းမြို့သည်၊ ကျောက်တန်း၊ သံလျင်၊ ခရမ်း၊ [[သုံးခွမြို့နယ်]]တို့၏ နယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာ မြို့ဖြစ်ခဲ့၍ သံလျင်သင်္ဘောဆိပ်အထိ ကျေးရွာပေါင်း ၉ဝ ကျော် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် [[သံလျင်မြို့]] [[ဘီအိုစီကုမ္ပဏီ]]၏ ဆန္ဒအရ သံလျင်မြို့ကို နယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ လုပ်လိုက်သည်။ လွတ်လပ်ရေး ရပြီးနောက်၊ ကျောက်တန်းမြို့နယ်မှာ တောင်နှင့် မြောက် မိုင် ၂ဝ၊ အရှေ့နှင့် အနောက် ၃၇ မိုင် ကျယ်ဝန်း၍ စိုက်ပျိုးသော မြေဧက ၁၂၈၅ဝဝ နှင့် မြေလွတ်ဧက ၁၀၀၀ဝ ခန့် ပါဝင်သည်။ ကျေးရွာပေါင်း ၆၄ ရွာ ပါဝင်၍ သူကြီးပိုင် ၅၃ ပိုင် ရှိသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ကျောက်တန်းမြို့ရှိ လူဦးရေမှာ ၃၇၉၄ ဖြစ်၏။
ကျောက်တန်းမြို့ပေါ်တွင် မြို့ပိုင်ရုံး၊ တရားမနှင့် ရာဘက်ရာဇဝတ် တရားသူကြီးရုံး၊ ရဲဌာန၊ စာပို့တိုက်၊ ဆေးရုံ၊ ဈေးရုံးများနှင့်၊ မူလတန်းကျောင်း ၃ ကျောင်း၊ အထက်တန်း ကျောင်း ၂ ကျောင်း၊ ရဟန်းတော် ကျောင်း ၂၁ ကျောင်း ရှိသည်။ မြို့၏အကျယ်အဝန်းမှာ တစ်မိုင်ပတ်လည်ခန့် ရှိသည်။ မြို့နယ်ရှိ လူဦးရေ ရာခိုင်နှုန်း ၉ဝ ကျော်မှာ လယ်ယာလုပ်ငန်း ကို အမှီပြု၍ အသက်မွေးကြသည်။
ကျောက်တန်းမြို့သည် [[ဂဝံကျောက်]]မြေပေါ်တွင် တည်ရှိ၍ မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ ဆင်ခြေလျှော နိမ့်ဆင်းသွား သည်။ ကျောက်တန်းမြို့မှာ တည်စက မှော်ဝန်းမြစ်ကမ်းတွင် ကပ်လျက်ရှိ၍ ထိုနေရာကို ယခုတိုင် ရွာဟောင်းဟု ခေါ်တွင် နေသေးသည်။
ကျောက်တန်းမြို့တွင် ထင်ရှားသောအဆောက်အုံများမှာ မြတ်စွာဘုရား၏ ဓာတ်တော်မွေတော်များကို ဌာပနာသွင်း၍ တည်ထားသော [[ကျိုက်မှော်ဝန်းစေတီတော်|ကျိုက်မှော်ဝန်းရေလယ်စေတီတော်]] နှင့် တစ်ဖက်ကမ်းရှိ ကျိုက်ပြာသာဒ်တနော်စေတီတော်၊ ကျိုက်ပြာသာဒ်တနွံစေတီတော်၊ ကျိုက်ပါဒစေတီတော်၊ ပါဒကြီးငါးထပ်ဘုရားများ ဖြစ်၏။ ပါဒကြီးစံပြကျေးရွာအနီး သန်လျင်-ကျောက်တန်း ကားလမ်းမကြီး၏ လက်ယာဘက်တွင် ပါဒနေပြည်တော် ထွန်းကားတည်ရှိစဉ်အချိန်က တည်ဆောက်ခဲ့သည့် အုတ်မြို့ရိုးဟောင်းကြီး တည်ရှိဆဲဖြစ်သည်။
မှော်ဝန်းမြစ်ထဲရှိ ကျောက်တန်းများကို ဒိုင်းနမိုက်ဖြင့် ဖောက်ခွဲ၍ သင်္ဘောများ ခုတ်မောင်းနိုင်ရန် ရေကြောင်း ပြုပြင်ထားသည်။ ကျောက်တန်းမြို့၏ ရာသီဥတုမှာ သာယာ၍ ပင်လယ်လေညှင်း ရသည်။ သံလျင်မြို့မှ ကုန်းလမ်းရေလမ်း နှစ်သွယ်ဖြင့် သွားလာနိုင်သည်။ ကျောက်တန်းမြို့တွင် ရေကောင်းရေသန့် ရရှိသည်။ ရန်ကုန်မှလူများသည် ကျောက်တန်းမြို့သို့ အလည်အပတ်သွားလေ့ ရှိကြသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁)အပိုင်း(ခ)</ref>
== ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ==
* ပြည်တော်သာ ဦးထွန်းရီ ၊ သမိုင်းသုတေသီ၊ ပါဒကြီးကျေးရွာ၊ ကျောက်တန်းမြို့(မသိ)
* ကဝိဓဇ ဆရာကြီးဦးကျော်၊ (မသိ)
* ဒေါက်တာ [[သန်းငြိမ်း၊ ဒေါက်တာ|သန်းငြိမ်း]] (၅ ဩဂုတ် ၁၉၃၆ – ၂၁ မေ ၂၀၁၄)၊ [[အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အင်အားစု]] ပါတီ တည်ထောင်သူ။
* နှစ်ဘက်လှ ဦးကျော်လွင်(မသိ)
* ဦးကျော်မြင့်လွင်၊ အမျိုးသားစာပေဆုမျာရှင်
* မောင်ခိုင်မာ၊ ကဗျာဆရာ
* မင်္ဂလွန်း တင်အောင်၊ စာရေးဆရာ(မသိ)
* သန်းဝင်းရှိန်၊ စာရေးဆရာ(မသိ)
* မှော်ဝန်း ကြည်မြတ်၊ စာရေးဆရာ(မသိ)
* မှော်ဝန်း ဝင်းမြတ်၊ သတင်းထောက်၊ စာရေးဆရာ(မသိ)
* ရွှေဆင်သန်းသန်း၊ ယုဝတီကလောင်ရှင်(မသိ)
* [[မောင်နီမှိုင်း(ကျောက်တန်း)]]၊ စာပေဗိမာန်စာပေဆု၊ [[ပခုက္ကူ ဦးအုံးဖေ စာပေဆု]]၊ စိမ်းလန်းရွှေပြည်စာပေဆုများရ ကဗျာဆရာ၊ စာရေးဆရာ
* တင်မင်းထွန်း(နိုင်ငံ့လက်ရွေးစင်ဘောလုံးသမားဟောင်း)
* ဝါဝါခိုင်(နိုင်ငံ့လက်ရွေးစင်ဘောလုံးသမား ဟောင်း)
*
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
{{ရန်ကုန်တိုင်း}}
{{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
[[Category:ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]
t9dfdtpc6gn2kqeyggnrfy7kpql79fz
755876
755855
2022-08-22T04:24:49Z
Ninjastrikers
22896
[[Special:Contributions/103.176.224.39|103.176.224.39]] ([[User talk:103.176.224.39|ဆွေးနွေး]]) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို [[User:Ninjastrikers|Ninjastrikers]] ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည်
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox မြို့
|official_name = ကျောက်တန်းမြို့
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ
|pushpin_map_caption = ကျောက်တန်းမြို့ တည်နေရာ၊ မြန်မာ။
|pushpin_mapsize = 300
|subdivision_type = နိုင်ငံ
|subdivision_name = {{flag|Myanmar}}
|subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ တိုင်းဒေသကြီးများ|တိုင်းဒေသကြီး]]
|subdivision_name1 = [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး|ရန်ကုန်]]
|subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်]]
|subdivision_name2 = [[ရန်ကုန်တောင်ပိုင်းခရိုင်]]
|subdivision_type3 = [[မြန်မာနိုင်ငံ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်]]
|subdivision_name3 = [[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]
|coordinates_display = inline, title
|latNS = N
|latd = 16
|latm = 38
|lats = 17
|longEW = E
|longd = 96
|longm = 19
|longs = 22
|postal_code_type =
|population_as_of = ၂၀၁၄
|population_total = ၄၂,၇၇၈<ref name="census-2014">{{cite book|title=သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|publisher=လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|location=နေပြည်တော်|date=မေ ၂၀၁၅|series=၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|volume=အတွဲ-၂|pages=၆၁|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref>
}}
'''ကျောက်တန်းမြို့'''သည် မြန်မာနိုင်ငံ အောက်ပိုင်း၊ [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]၊ ရန်ကုန်တောင်ပိုင်းခရိုင်၊ [[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]၏ ရုံးစိုက်ရာမြို့ဖြစ်၍ [[မှော်ဝန်းချောင်း]]ကမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ သံလျင်ကျိုက်ခေါက် ကုန်းတန်းကြီး၏ တစ်ဖက်စွန်းတွင် တည်ရှိ၍ ပင်လယ်ပြင်နှင့် ၁၂ မိုင်ခန့် ကွာဝေးသည်။
မှော်ဝန်းမြစ်ထဲတွင် တန်း၍နေသော ကျောက်တန်းကြီးကို အစွဲပြု၍ ကျောက်တန်းမြို့ဟု ခေါ်သည်။ ရှေးအခါက ကျောက်တန်းမြို့သည်၊ ကျောက်တန်း၊ သံလျင်၊ ခရမ်း၊ [[သုံးခွမြို့နယ်]]တို့၏ နယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာ မြို့ဖြစ်ခဲ့၍ သံလျင်သင်္ဘောဆိပ်အထိ ကျေးရွာပေါင်း ၉ဝ ကျော် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် [[သံလျင်မြို့]] [[ဘီအိုစီကုမ္ပဏီ]]၏ ဆန္ဒအရ သံလျင်မြို့ကို နယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ လုပ်လိုက်သည်။ လွတ်လပ်ရေး ရပြီးနောက်၊ ကျောက်တန်းမြို့နယ်မှာ တောင်နှင့် မြောက် မိုင် ၂ဝ၊ အရှေ့နှင့် အနောက် ၃၇ မိုင် ကျယ်ဝန်း၍ စိုက်ပျိုးသော မြေဧက ၁၂၈၅ဝဝ နှင့် မြေလွတ်ဧက ၁၀၀၀ဝ ခန့် ပါဝင်သည်။ ကျေးရွာပေါင်း ၆၄ ရွာ ပါဝင်၍ သူကြီးပိုင် ၅၃ ပိုင် ရှိသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ကျောက်တန်းမြို့ရှိ လူဦးရေမှာ ၃၇၉၄ ဖြစ်၏။
ကျောက်တန်းမြို့ပေါ်တွင် မြို့ပိုင်ရုံး၊ တရားမနှင့် ရာဘက်ရာဇဝတ် တရားသူကြီးရုံး၊ ရဲဌာန၊ စာပို့တိုက်၊ ဆေးရုံ၊ ဈေးရုံးများနှင့်၊ မူလတန်းကျောင်း ၃ ကျောင်း၊ အထက်တန်း ကျောင်း ၂ ကျောင်း၊ ရဟန်းတော် ကျောင်း ၂၁ ကျောင်း ရှိသည်။ မြို့၏အကျယ်အဝန်းမှာ တစ်မိုင်ပတ်လည်ခန့် ရှိသည်။ မြို့နယ်ရှိ လူဦးရေ ရာခိုင်နှုန်း ၉ဝ ကျော်မှာ လယ်ယာလုပ်ငန်း ကို အမှီပြု၍ အသက်မွေးကြသည်။
ကျောက်တန်းမြို့သည် [[ဂဝံကျောက်]]မြေပေါ်တွင် တည်ရှိ၍ မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ ဆင်ခြေလျှော နိမ့်ဆင်းသွား သည်။ ကျောက်တန်းမြို့မှာ တည်စက မှော်ဝန်းမြစ်ကမ်းတွင် ကပ်လျက်ရှိ၍ ထိုနေရာကို ယခုတိုင် ရွာဟောင်းဟု ခေါ်တွင် နေသေးသည်။
ကျောက်တန်းမြို့တွင် ထင်ရှားသောအဆောက်အုံများမှာ မြတ်စွာဘုရား၏ ဓာတ်တော်မွေတော်များကို ဌာပနာသွင်း၍ တည်ထားသော [[ကျိုက်မှော်ဝန်းစေတီတော်|ကျိုက်မှော်ဝန်းရေလယ်စေတီတော်]] နှင့် တစ်ဖက်ကမ်းရှိ ကျိုက်ပြာသာဒ်တနော်စေတီတော်၊ ကျိုက်ပြာသာဒ်တနွံစေတီတော်၊ ကျိုက်ပါဒစေတီတော်၊ ပါဒကြီးငါးထပ်ဘုရားများ ဖြစ်၏။ ပါဒကြီးစံပြကျေးရွာအနီး သန်လျင်-ကျောက်တန်း ကားလမ်းမကြီး၏ လက်ယာဘက်တွင် ပါဒနေပြည်တော် ထွန်းကားတည်ရှိစဉ်အချိန်က တည်ဆောက်ခဲ့သည့် အုတ်မြို့ရိုးဟောင်းကြီး တည်ရှိဆဲဖြစ်သည်။
မှော်ဝန်းမြစ်ထဲရှိ ကျောက်တန်းများကို ဒိုင်းနမိုက်ဖြင့် ဖောက်ခွဲ၍ သင်္ဘောများ ခုတ်မောင်းနိုင်ရန် ရေကြောင်း ပြုပြင်ထားသည်။ ကျောက်တန်းမြို့၏ ရာသီဥတုမှာ သာယာ၍ ပင်လယ်လေညှင်း ရသည်။ သံလျင်မြို့မှ ကုန်းလမ်းရေလမ်း နှစ်သွယ်ဖြင့် သွားလာနိုင်သည်။ ကျောက်တန်းမြို့တွင် ရေကောင်းရေသန့် ရရှိသည်။ ရန်ကုန်မှလူများသည် ကျောက်တန်းမြို့သို့ အလည်အပတ်သွားလေ့ ရှိကြသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁)အပိုင်း(ခ)</ref>
== ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ==
* ပြည်တော်သာ ဦးထွန်းရီ ၊ သမိုင်းသုတေသီ၊ ပါဒကြီးကျေးရွာ၊ ကျောက်တန်းမြို့
* ကဝိဓဇ ဆရာကြီးဦးကျော်၊
* ဒေါက်တာ [[သန်းငြိမ်း၊ ဒေါက်တာ|သန်းငြိမ်း]] (၅ ဩဂုတ် ၁၉၃၆ – ၂၁ မေ ၂၀၁၄)၊ [[အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ အင်အားစု]] ပါတီ တည်ထောင်သူ။
* နှစ်ဘက်လှ ဦးကျော်လွင်
* ဦးကျော်မြင့်လွင်၊ အမျိုးသားစာပေဆုမျာရှင်
* မောင်ခိုင်မာ၊ ကဗျာဆရာ
* မင်္ဂလွန်း တင်အောင်၊ စာရေးဆရာ
* သန်းဝင်းရှိန်၊ စာရေးဆရာ
* မှော်ဝန်း ကြည်မြတ်၊ စာရေးဆရာ
* မှော်ဝန်း ဝင်းမြတ်၊ သတင်းထောက်၊ စာရေးဆရာ
* ရွှေဆင်သန်းသန်း၊ ယုဝတီကလောင်ရှင်
* [[မောင်နီမှိုင်း(ကျောက်တန်း)]]၊ စာပေဗိမာန်စာပေဆု၊ [[ပခုက္ကူ ဦးအုံးဖေ စာပေဆု]]၊ စိမ်းလန်းရွှေပြည်စာပေဆုများရ ကဗျာဆရာ၊ စာရေးဆရာ
* ဇေယျာလင်း
* အဆု
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
{{ရန်ကုန်တိုင်း}}
{{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
[[Category:ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]
ekbtooo30l6l7565prkdflz2pmtsyr9
သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး
0
13892
755888
718002
2022-08-22T08:30:57Z
Gerd Eichmann
44259
gallery added
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox religious building
| name = <br>ရှစ်သောင်းဘုရား <br>ဆင်းတုတော်ပေါင်း ရှစ်သောင်း
| native_name =
| image = ShiteThaungTemple.jpg
| image_size = 300px
| alt =
| caption =
| map_type = Burma
| map_size =
| map_alt =
| map_caption = Location within Burma
| location =
| coordinates = {{coord|20|35|51|N|93|11|35|E|}}
| religious_affiliation = [[ထေရဝါဒ]] [[ဗုဒ္ဓဘာသာ]]
| deity =
| country = [[မြန်မာနိုင်ငံ]]
| functional_status =
| website =
| founded_by = [[မင်းဗာကြီး]]
| year_completed = {{start date and years ago|1535}}
}}
'''သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး''' (ရခိုင်အခေါ် သျှိုက်သောင်းဘုရား) သည် အတွင်းတွင် ဘုရားဆင်းတုတော်ပေါင်း ရှစ်သောင်းရှိသောကြောင့် "ရှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး" ဟုလည်းအမည်တွင်သည်။ [[မြောက်ဦးခေတ်]] တွင်တည်ထားခဲ့ပြီး ၂၀ရာစုတွင် ငလျင်ဒဏ် အနည်းငယ်ထိခိုက်ခံရသော်လည်း ယခုထက်ထိ ကောင်းမွန်စွာထိန်းသိမ်းထားဆဲဖြစ်သည်။
==မြောက်ဦးမြို့မှ ရှေးဘုရားကြီး==
မုခ်သုံးဖက်ပိတ်၍ တောင်ခြေဘက် မုခ်တစ်ခုသာ ဖွင့်ကာ ဝင်္ကပါသဖွယ် တည်ထားသဖြင့် ဘုရားပုထိုး အဖြစ်ထက် ရန်သူဘေးမှ ခိုအောင်းရန် ခံတပ်အဖြစ် တည်သည်ဟု ယူဆရသော စေတီကြီး ဖြစ်သည်။ ထိုဘုရားကြီးတွင် ဟိန္ဒူဗိသုကာနှင့် အနုပညာ လက်ရာများကို တွေ့နိုင်သည်။
==ရှစ်သောင်းဘုရား==
[[File:Shitthaung002.jpg|thumb|400px|left|သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး]]
[[ရခိုင်ပြည်နယ်]]၏မြို့တော်ဟောင်း တစ်မြို့ဖြစ်သော မြို့ဟောင်း ခေါ် [[မြောက်ဦးမြို့]]၏ မြောက်ဘက်တစ်မိုင်ခန့်အကွာ အရှေ့ရိုးမတောင်ကြီး၏ အနောက်ဘက် တောင်စောင်းရှိ ဘိုးခေါင်တောင် တွင် ရှစ်သောင်းဘုရား တည်ရှိသည်။ ယင်းစေတီတော်ကြီးကို ရန်အောင်ဇေယျ သိမ်တော်ကြီးဟုလည်း သမုတ်သေးသည်။
ထိုစေတီတော်ကြီး၏ ဂူတွင်းဂူပဝယ် တည်ထားလျက်ရှိသည့် ရှစ်သောင်းသောရုပ်တုတော်တို့ကို အစွဲပြု၍ ရှစ်သောင်း ဘုရားဟု ခေါ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ ရန်အောင်ဇေယျသိမ်တော်ကြီး ဟု တွင်ခြင်းမှာ ရခိုင်ဘုရင်က ကုလားပြည်ကို အောင်တော်မူသည့် အထိမ်းအမှတ်နှင့် တည်တော်မူခြင်းကြောင့်ဟု ဆိုကြသည်။
ရှစ်သောင်းဘုရားကို မြောက်ဦးမင်းဆက် ၁၂ ဆက်မြောက် မင်းပင်ကြီးခေါ် [[မင်းဗာကြီး]] (မြန်မာ ၈၉၃-၉၁၅) ဘုရင်သည် သက္ကရာဇ် ၈၉၇ ခုနှစ် ကဆုန်လဆန်း ၅ ရက်နေ့တွင် ပန်းရန်ကျော်များကို ဆင့်ခေါ်တော်မူ၍ ထိုနှစ် တန်ဆောင်မုန်းလပြည့် စနေနေ့တွင် စတင် တည်တော်မူသည်။ ဦးစွာပထမ ဘိုးခေါင်တောင် တော်ကြီးကို မြေတလင်းညီစွာ ညှိတော်မူ၍ ရှစ်သောင်းသော ဓာတ်တော်မွေတော်နှင့်တကွ ဉာဏ်တော် နှစ်တောင်နှင့် တစ်မိုက်စီရှိသော ရွှေဆင်းတု ၁ဝ၈ ဆူ၊ ငွေဆင်းတု ၁ဝ၈ ဆူ၊ ရတနာကိုးပါးဖြင့် သွန်းအပ်သော ဆင်းတုတော် ၁ဝ၈ ဆူတို့ကို တစ်ခန်းကျစီ ကိန်းဝပ်စေတော်မူပြီးမှ ရှစ်သောင်းလေးထောင်သော ရတနာမျိုးတို့ဖြင့် သွန်းအပ်သော ရုပ်ပွားငယ်တို့ကိုလည်း ထည့်တော်မူသည်။ ထိုနောက် ဌာပနာခန်းကို ကျောက်ပြားတို့ဖြင့် ပိတ်ပြီးသော် အခန်းပြင်၌ ကောင်းမှုတော်စေတီကြီးအား ၁ဝ၁ ပါးသောလူမျိုးတို့ ပူဇော်ဟန် ရုပ်လုံးပြု၍ ရံလျက်ထားသည်။ ထိုမျှမက မြောက်ဦးမြို့တော်ကြီးဝယ် အစဉ်အဆက် စိုးစံခဲ့သော ဘေးလောင်းတော် ဘိုးလောင်းတော် မင်းများမှအစ ဘုရားဒါယကာ မင်းပင်အထိ မင်း ၁၂ ဆက်တို့၏ ပုံတော်ကို ရွှေသားပကတိ ထုလုပ်ပြီးလျှင် မှူးမတ်စုံလင်စွာ ခြံရံလျက် စေတီတော်ကြီးအား ပူဇော်ဟန်ထည့်၍ အပြင်ဌာပနာခန်း တထပ်ကို ကျောက်ပြားပိတ်ကာ မြေဖို့သည်။ အပေါ်ယံ မြေကို အထူးထူးသော ရတနာတို့ဖြင့် ဖြန့်၍ ညီညွတ်အောင် ပြုပြီးနောက် အချိန်ကောင်း အခါတော်ကျသည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် မြစိမ်း ကျောက်ညိုတို့ဖြင့် ဖိနပ်တော်ခင်းသည်။
ထိုနောက် နောင်ပွင့်တော်မူလတ္တံ့သော ရှင်တော်ဘုရားတို့အား ရည်စူး၍ ကျောက်ညိုဖြင့် ထုသော ဘုရားဆူရေ နှစ်သောင်း၊ ရတနာ ခုနစ်ပါးဖြင့် ထုလုပ်သော ဆင်းတုတော် ခြောက်သောင်း ပေါင်းရှစ်သောင်းသော ဆင်းတုတော်တို့ကို မုခ်ဝ မုခ်ပျံတို့၌ တည်ထားလေသည်။ စေတီတော်မြတ်ကြီးကိုလည်း ငါးထပ်သော မုခ်ပတ်တို့ဖြင့် ပတ်လည်ဝိုင်းပြီးလျှင် ကျောက်ညို ဘုရားကိုယ်တော်မြတ်တို့ကို စီတန်း တည်တော်မူသည်။ ထိုနောက်မှ တစ်ဖန် စေတီတော်မြစ်ကြီး၏ ရှေ့တော်တွင် ကျောက်အုတ်တံတိုင်းတို့ဖြင့် ပတ်လည် ရံအပ်သော မဟာရံအတွင်းဝယ် ကြီးစွာသော သိမ်တော်မြတ်ကြီး၊ စေတီတော်ငယ်တို့ရှိသည်။ စေတီတော်ကြီးအတွင်း ဒုတိယအထပ်တော်၌ မဏ္ဍိုင်ငါးခုတို့ကို ဗဟိုပြု၍ ရှင်တော်ဘုရား နုစဉ်အခါက ကျင်လည်ခဲ့ရသော ဘဝတို့ကို ရုပ်လုံးထုထားသည်။ ဟင်္သာကိုးကြိမ် ဖြစ်သည်ကို ပြသည့်အနေနှင့် ဟင်္သာကိုးကောင်ကို ထုလုပ်ထား၍ ကြိုးကြာဘဝ ၁၆ ကြိမ် ဖြစ်သည်ကို ပြသည့်အနေနှင့် ကြိုးကြာရုပ် ၁၆ ကောင် ထုလုပ်ထားလေသည်။ ယင်းဖြစ်တော်ပေါင်းအရုပ်များကို ဒုတိယအထပ် လက်ယာဘက် အောက်ဆုံးတန်းမှ စ၍ တွေ့နိုင်သည်။ ထိုရုပ်တုများနောက် နာယတံ၊ ဗိဿနိုး စသော ဟိန္ဒူနတ်ရုပ်တို့ကိုလည်းကောင်း၊ နိပါတ်တော်လာ ဇာတ်ရုပ်တို့ကိုလာ်းကောင်း အထောင်အသောင်းမက ထုလုပ်ထားလေသည်။ ငါးထပ်သောလိုဏ်ဂူအတွင်း၌လည်း နောင်ပွင့်လတ္တံသော ဘုရားရှင်တို့အား ရည်မှန်း၍ ရုပ်တုတော်ပေါင်း ရှစ်သောင်းတို့ကို ထုလုပ်ပြီးလျှင် ဝင်္ကပါ သဏ္ဌာန်ကဲ့သို့ ခရုပတ်စီတန်းလျက် နေရာမဆန့်အောင် တည်ထားသည်။
ရှစ်သောင်းဘုရားသည် အနောက်၊ တောင်၊ မြောက်၊ သုံးဖက်လုံးတွင် မဟာရံ တံတိုင်းများ ပိတ်လျက် ရှိ၍ အရှေ့ဘက်ရှိ တောင်ခြေရင်းမှသာ ဘုရားသို့ဝင်ရန် မုခ်ပေါက်ရှိသည်။ ထိုအရှေ့ဘက် ဝင်ပေါက်သို့လည်း ဘုရား၏တောင်ဘက် ပေ ၂ဝဝဝ ခန့်အကွာ တောင်ခြေရင်းရှိ မုခ်ဦးမှ ဝင်၍တောင်ခြေရင်းတစ်လျှောက် ဖောက်လုပ်ထားသော စောင်းတန်းအတိုင်း သွားမှရောက်သည်။
ရှစ်ပေကျယ်သည့် မုခ်ဦးမှ ၃၅ ပေခန့်တက်သော် မြေပြင်မှ ၁၆ ပေ မြင့်သော ပထမပစ္စယံသို့ ရောက်သည်။ ပထမ ပစ္စယံအရောက် ထိပ်ဝတွင် လက်ဝဲဘက်၌ အလျားနှစ်ပေခွဲ၊ အနံနှစ်ပေခွဲ၊ အမြင့်ခုနစ်ပေ ကျော်ရှိ ကျောက်စာတိုင်တစ်တိုင်ရှိသည်။ ကျောက်စာတိုင်၏ မျက်နှာသုံးဖက်၌ နာဂရီဘာသာဖြင့် ကမ္ပည်းရေးထိုးထားသည်ကို တွေ့ရ၍ ကျန်တဖက်ရှိ စာတို့မှာမူ ပျက်နေလေသည်။ ကျောက်စာတိုင်နှင့်ယှဉ်လျက် ပစ္စယံ၏ လက်ယာဘက်ဝတွင် အမြင့်ကိုးပေနီးပါးရှိ၍ ထိပ်တွင် တမော့ရုပ်ကြွ ထွင်းထားသော ရှစ်မြှောင့်ကျောက်တိုင် တစ်တိုင်ရှိသည်။ လက်ဝဲဘက် ကျောက်စာတိုင်၏ လက်ဝဲဘက်အနီး၌မူ ကြာပန်းပုံ ဓမ္မစကြာပုံ ရုပ်ကြွထွင်းထားသော ၁၂ ပေကျယ်သောကျောက်ပြားတစ်ပြား လဲကျနေသည်ကို တွေ့ရ၏။ ပထမပစ္စယံတစ်ခုလုံးသည် ယခင်က ကျောက်တုံးတို့ဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော စေတီပေါင်းများစွာ တည်ရှိခဲ့ဟန် တူသည်။ ယခုမူ ပုံ၌ (န)အမှတ်အသား ပြထားသော စေတီဝိုင်းတစ်ဆူနှင့် (်) အမှတ်အသား ပြထားသော ရှစ်မြှောင့်စေတီတစ်ဆူမှအပ ပစ္စယံတစ်ခုလုံး အုတ်ကျိုး အုတ်ပဲ့တို့ဖြင့် လွှမ်းလျက်ရှိသည်။ ပထမ ပစ္စယံမှ တစ်ဆင့်တက်သော် ပေ ၃ဝ အမြင့်တွင် တောင်မှမြောက် ပေ ၆ဝ၊ အရှေ့မှ အနောက် ပေ ၂ဝ မှ ၃ဝ အထိကျယ်သော ပစ္စယံ တစ်ထပ်သို့ ရောက်သည်။ ယင်းပစ္စယံ အရှေ့ဘက်သည် တောင်စောင်းဖြစ်၍ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက်တို့တွင် ၁၂ ပေခန့်မြင့်သော မဟာရံတံတိုင်းဖြင့် ကာထားသည်။ ယင်းပစ္စယံ၌ အထူးအထွေ တည်ဆောက်ထားခြင်း ရှိဟန်မတူချေ။ ဒုတိယပစ္စယံမှ တောင်စောင်းတစ်လျှောက် မြောက်ဘက် သွားမူ မုခ်ပေါက်တစ်ခုတွေ့ရပေမည်။ ယင်းမုခ်ပေါက်အတိုင်းတက်မူ မြေပြင်မှ ပေ ၆ဝ မြင့်သော ဘုရားကြီးတည်ရာ ပစ္စယံသို့ ရောက်သည်။ ထိုပစ္စယံသည် တောင်မှမြောက်ပေ ၁၄ဝ ရှည်၍ အရှေ့အနောက် ၂၂၅ ပေရှည်သော မဟာရံတံတိုင်းကြီး သုံးဖက်ဖြင့် ကာရံထားသည်။ တောင်နှင့်မြောက် တံတိုင်းကြီးတွင် အခန်းပေ ၂ဝ ကျယ်၍ ဉာဏ်တော်ခုနစ်ပေမြင့်သော စေတီငယ်များ တစ်ခုနှင့် တစ်ခု အကွာအဝေးညီစွာ တည်ထားသည်။ စေတီငယ်များကြားတွင် သုံးပေခွဲကျော်မြင့်၍ သုံးပေနီးပါးကျယ်သော ကျောက်ပြားများ စိုက်ထားလေသည်။ ကျောက်ပြား နှစ်ဖက်မျက်နှာတွင် ပန်းတမော့ ရုပ်ကြွများ ထွင်းထားလေသည်။ ဘုရားကြီးဘက်လှည့်နေသော မျက်နှာတွင် မြတ်စွာဘုရားသခင်၏ပုံတော် အမျိုးမျိုးကို ထွင်းထုထား၍ အပြင်ဘက် မျက်နှာတွင် နဂါး၊ ဂဠုန်၊ ကုမ္ဘဏ်၊ ရက္ခိုက်၊ ဘီလူး၊ မြွေစသော ပုံများ ထွင်းထုထားလေသည်။ စေတီတည်ရာ ထိုပထမပစ္စယံဝယ် ဘေးလောင်းတော် ဘိုးလောင်းတော်တို့၏ အရိုးစုကို သင့်တင့်လျောက်ပတ်စွာ ဂူတော်သွင်း၍ တည်ထားခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုသို့ တည်ထားခဲ့သော သင်္ချိုင်းရာတို့တွင် မင်းပင်ကြီးလွန်ပြီးနောက် တည်ထားသော မင်းပင်ကြီးအရိုးအိုး သင်္ချိုင်းတော်တစ်ခုသာ တွေ့မြင်ရတော့သည်။ ဘုရားကြီးတည်ရာ ပထမပစ္စယံကို တောင်စောင်းအတိုင်း လျှောက်သွားမူ ဘုရားကြီး၏ ဂန္ဓကုဋီတိုက်သို့ဝင်ရာ တစ်ခုတည်းသော မုခ်ဝကို လက်ဝဲဘက်၌ တွေ့ရပေမည်။ ယင်းမုခ်ဝအတိုင်း တည့်တည့် ဝင်သွားပါက အရှေ့နှင့်အနောက် ပေ ၄ဝ၊ တောင်နှင့်မြောက် ပေ ၇ဝ ကျယ်သော ရင်ပြင်ကို တွေ့ရပေမည်။ ထိုရင်ပြင်မှ လက်ဝဲဘက် စင်္ကြန်လမ်းအတိုင်း ဝင်သော ဘုရားကြီး၏ပတ်လည် နံရံများ၌ ဂူများ ရှိသည်။ အရှေ့ဘက်နံရံ၌ တစ်ဖက် နှစ်ဂူစီ ရှိ၍ တောင်၊ မြောက်၊ အနောက်နံရံတို့၌ ဂူရှစ်ခုစီ ရှိသည်။ ယင်းဂူများ အတွင်းတွင် ဘုရားရုပ်ပွားနှစ်ဆူသည် ကျောချင်းကပ်၍ သီတင်းသုံးနေရာ စင်္ကြန်ဘက်မှ တစ်ဆူကို ဖူးရ၍ ဘုရားကြီး၏ ပထမပစ္စယံဘက်မှ တစ်ဖက်အဆူကို ဖူးတွေ့နိုင်သည်။ ဗဟို ဂန္ဓကုဋီတိုက်တွင်း၌မူ ဉာဏ်တော်ရှစ်ပေခန့်မြင့်သော ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်တစ်ဆူ ရှိသည်။ ဂန္ဓကုဋီတိုက်သည် ပေ ၃ဝ မြင့်၍ အမိုးထောင့် လေးထောင့်တွင် စေတီလေးဆူရှိသည်။ အလယ်ကောင်တွင် ခေါင်း လောင်းပုံ ထီး စသည်တို့ပါသော ဉာဏ်တော် ပေ ၆ဝ မြင့်သည့် စေတီတော်ကြီးထီးထီး တည်လျက်ရှိသည်။ ဤသို့ ခမ်းနားဆန်းပြားလှစွာ တည်ထားသော စေတီတော်ကြီး၏ အနောက်တောင်တောင့်တွင် မင်းပင်ကြီး၏ ဥပုသ်တော်ဆောင်ကို တစ်ဆက်တည်း လုပ်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ စေတီတော်၏ မြောက်ထောင့်၌မူ မယ်တော်ကို အကြောင်းပြု၍ တည်ထားအပ်သော မယ်တော်သိမ်ခေါ် ဂူတော်ကြီး တစ်ဆူ လည်း ရှိသည်။ စေတီတော်ကြီး၏လက်ရာမှ ဟိန္ဒူဗိသုကာနှင့် အနုပညာလက်ရာများဖြစ်သည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသန ပညာရပ်တွင် ကျွမ်းကျင်သောနိုင်ငံခြားသား ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးများ၏ယူဆချက်အရမူ စေတီတော်ကြီးကို ဘုရားပုထိုး အဖြစ်ထက် ရခိုင်ဘုရင်များ ရန်သူဘေးမှ ခိုအောင်းရန် ခံတပ်အဖြစ် တည်ထားဟန်တူသည်ဟု ဆိုသည်၊ စေတီတော်ကြီးအား သုံးဖက်မှ ပိတ်၍ အရှေ့ဘက် တောင်ခြေဖက်မှသာ မုခ်ပေါက်တစ်ခုတည်း ဖွင့်ကာ ဝင်္ကပါသဖွယ်တည်ဆောက်ထားခြင်းသည်ပင် ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အဆိုကို ထောက်ခံလျက် ရှိလေသည်။ စေတီတော်ကြီးသည် ၁၇၈၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာတို့၏ ဗုန်းဆံတစ်ကြိမ် မှန်၍ ၁၈၂၅ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်ဗုန်းဆံ တစ်ကြိမ်မှန်ခဲ့သဖြင့် အတော်ပင်ပျက်စီးယိုယွင်းလျက် ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် စေတီတော်၏ အနောက်ဘက်ခြမ်းသည် ပျက်စီး ယိုယွင်းခဲ့ရာ စေတီတော်အား မြေပြင်မှ ကြည့်မူ အုတ်ပုံ ကျောက်ပုံကြီးနှင့်မခြား တွေ့မြင်ရလေသည်။ ရှစ်သောင်းဘုရား၏ မြောက်ဘက်အထွက်မုခ်မှ အရှေ့ မြောက်ဘက် ၈၆ ပေအကွာတွင် အံတော်ဘုရား တည်ရှိ၍ အနောက်မြောက်ဘက် ပေ ၃ဝဝ အကွာတွင် [[ထုက္ကံသိမ် ပုထိုးတော်ကြီး|ထုက္ကံသိမ်ဘုရား]] တည်ရှိသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၁)</ref>
== ဓါတ်ပုံပြခန် ==
<br><gallery class=center caption="သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီ">
Shite Thaung-Mrauk U-02-gje.jpg
Shite Thaung-Mrauk U-04-kleine Stupas-gje.jpg
Shite Thaung-Mrauk U-10-Halle-gje.jpg
Shite Thaung-Mrauk U-12-Halle-Buddhas-gje.jpg
Shite Thaung-Mrauk U-26-Umgang-Buddhas-gje.jpg
Shite Thaung-Mrauk U-22-Umgang-Buddha-gje.jpg
Shite Thaung-Mrauk U-30-Umgang-Ecke-Skulpturen-gje.jpg
Shite Thaung-Mrauk U-36-Umgang-Tierfiguren-gje.jpg
</gallery>
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
== ပြင်ပလင့်ခ်များ ==
*{{commons category-inline|Shite-thaung Temple|သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး}}
[[Category:ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ စေတီပုထိုးများ]]
{{မြန်မာနိုင်ငံရှိ စေတီပုထိုးများ}}
jtwgvvizyxyn2i07tugmz34bivuirhz
ချောက်မြို့
0
14041
755797
560164
2022-08-21T12:02:55Z
Kantabon
45503
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
|name = ချောက်မြို့
|native_name =
|other_name =
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ
|pushpin_map_caption = မြို့တည်နေရာပြ မြန်မာနိုင်ငံမြေပုံ
|seat = [[ချောက်မြို့]]
|seat_type = မြို့နယ်ရုံးစိုက်ရာမြို့
|settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
|image_skyline =
|image_map =
|map_caption = ချောက်မြို့တည်နေရာပြမြေပုံ
|subdivision_type = [[ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံအမည်]]
|subdivision_name = {{အလံ|မြန်မာနိုင်ငံ}}
|subdivision_type1 = [[တိုင်းဒေသကြီး]]
|subdivision_name1 = {{flag|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး}}
|subdivision_type2 = [[ခရိုင်]]
|subdivision_name2 = [[ချောက်ခရိုင်|ချောက်]]
|subdivision_type3 = [[လတ္တီကျု]]
|subdivision_name3 = (၂၀)ဒီဂရီ၊ (၅၃)မိနစ်
|subdivision_type4 = [[လောင်ဂျီကျု]]
|subdivision_name4 = (၉၄)ဒီဂရီ၊ (၄၉)မိနစ်
|area_total_km2 =
|population =
|population_as_of =
|population_density_km2 = auto
|coordinates_display =
|coordinates_region = MM
|latNS = N
|latd = 20
|latm = 53
|lats =
|longEW = E
|longd = 94
|longm = 49
|longs = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]]
|utc_offset = + ၆ နာရီ ၃၀ မိနစ်
|website =
}}
'''ချောက်မြို့'''သည် [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]တွင် ပါဝင်၍ မြို့ပိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ ဖြစ်သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]၏ အရှေ့ဘက်ကမ်းတွင် တည်ရှိပြီး ရေနံချောင်းမြို့နှင့် မြစ်လမ်းအတိုင်း (၄၂) မိုင်ဝေး၍ ကုန်းလမ်းမှ (၅၁)မိုင်ဝေးသည်။ တောင်ဘက် ၅ မိုင်ကွာတွင် [[စလေမြို့]]ရှိ၍ မြောက်ဘက် (၂၁) မိုင်ခန့်အကွာတွင် စေတီပုထိုးများ ပေါများသော [[ပုဂံ]]မြို့ဟောင်း တည်ပြီး အနောက်တောင်ဘက်မိုင်၃၀ခန်အကွာတွင်ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ရှိသည်။ ရေနံထွက်ရာ မြို့ဖြစ်၍ လည်းကောင်း၊ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ကောင်းမွန်သဖြင့် လည်းကောင်း၊ မြန်မာနိင်ငံအလယ်ပိုင်းတွင် စည်ကားသောမြို့တစ်မြို့အဖြစ် တည်ရှိနေပေသည်။
ချောက်မြို့နေရာတွင် ရှေးယခင်က ချောက်ကြီး မြောင်းကြီးများနှင့် ချုံနွယ်ပိတ်ပေါင်းများ ပြည့်နှက်ပိတ်ဖုံးလျက် ရှိသည်။ ထိုစဉ်က ချောက်မြို့၏မြောက်ဘက် ၅ မိုင်ခန့် အကွာတွင်ရှိသော စဉ့်ကူမြို့ကိုသာ လူသိများခဲ့လေသည်။ ခရစ် ၁၈၉၇ ခုနှစ်ခန့်က စဉ့်ကူနယ်မြေ တဝိုက်တွင် ရေနံတူးဖော်ရရှိနိုင်ကြောင်းနှင့် ဘူမိဗေဒပညာရှင် တစ်ဦးဖြစ်သူ မစ္စတာဂျီ၊ အီ၊ ဂရိုင်းက ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့သည်။
သို့ရာတွင် ၁၉ဝ၂ ခုနှစ်သို့ရောက်သောအခါမှ ရေနံကို စတင်တူးဖော် လုပ်ကိုင်နိုင်သည်။ ချောက်မြို့ နေရာ၌လည်း ရေနံတွေ့ရှိလာသည်။ ပထမ၌ ထိုဒေသတွင် ရေနံမြေ လုပ်သားများ စတင်နေထိုင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက်မှ တဖြည်းဖြည်း ဖွံ့ဖြိုးစည်ကားလာခဲ့ရာ ယခုအခါ ချောက်မြို့ဟုထင်ရှားနေလေပြီ။ ချောက်ကြီး လျှိုကြီးများ ရှိသည်ကို အစွဲပြု၍ ချောက်မြို့ဟု ခေါ်ကြောင်းနှင့် ပြောစမှတ်ပြုကြသည်။ ချောက်မြို့၏ စည်ပင်သာယာရေးကို ဆောင်ရွက်ရန် ချောက်မြို့ကော်မတီအဖွဲ့ကို ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်း ခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် မြူနီစီပယ်အဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
ချောက်မြို့အကျယ်အဝန်းမှာ တောင်နှင့်မြောက် အလျား ၃၁/၂ မိုင်ခန့်ရှိ၍ အရှေ့အနောက် ၂ မိုင်ခန့် ရှိသည်။ မြို့၏မြောက်ဘက်များတွင် ရေနံတွင်းများ၊ အလုပ်သမား ရပ်ကွက်များ၊ ရေနံထုတ်စက်ချက်ရုံအလုပ်ရုံနှင့် ဝင်းကြီးများ ရှိသည်။
မြို့၏တောင်ဘက်အစွန်ဆုံးတွင် သာမန်အရပ်သားများ နေထိုင်ရာရပ်ကွက် တည်ရှိပြန်သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၂၄၃၄၄ ယောက်ခန့် ရှိသည်။
မြို့နေလူများစုမှာ ရေနံလုပ်ငန်းပေါ်တွင် အမှီပြု၍နေထိုင်ကြသဖြင့် ချောက်မြို့မှာ အလုပ်သမားမြို့တစ်မြို့ ဖြစ်ပေသည်။
(၁၉၄၂ ခုနှစ်က ချောက်မြို့တွင် ခေတ်မီစံနစ်ဖြင့် တူးဖော်သော ရေနံတွင်းပေါင်း ၈၄၆ တွင်းမျှ ရှိရာ တနေ့လျှင် ပျမ်းမျှခြင်း ရေနံဂါလံပေါင်း ၄၁၀၀၀ ကျော်မျှ ထွက်၏) ရေနံရိုင်းများကို ပို့ဆောင်ရန်အတွက် ချောက်မြို့မှ ရေနံချောင်းမြို့ကို ဖြတ်၍ ရန်ကုန်မြို့တဘက်ကမ်းရှိ သံလျင်မြို့ထိ ပိုက်လိုင်းသွယ်တန်းထားသည်။
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ထိုပိုက်လိုင်းကို ဗြိတိသျှ၏ မြေလှန်စံနစ်အရ ဖျက်ဆီးပစ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုပိုက်လိုင်းသည် ၂၇၅ မိုင် ရှည်လျား၏။ ပိုက်၏အချင်းမှာ ၁ဝ လက်မ ဖြစ်
သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီး ဖြစ်ပွားသည့်အခါမှစ၍ ယနေ့တိုင် ထိုပိုက်လိုင်းကို ပြန်၍ အသုံးမချရသေးချေ။ ချောက်မြို့တွင် ခေတ်မီစံနစ်ဖြင့် တူးဖော်ထားသော ရေနံတွင်းအများကို ရန်သူများ ဝင်ရောက်သိမ်းပိုက်သောအခါ မသုံးနိုင်အောင် ဖျက်ဆီးပစ်လိုက်လေသည်။
ချောက်မြို့၌ ရေနံချက်ရုံတစ်ခု ဆောက်လုပ်ခဲ့ရာ ၁၉၅၃ ခုနှစ်ဦးတွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ယခုအခါ ရေနံဓာတ်ဆီနှင့် ရေနံထွက်ပစ္စည်းများကို ချက်လုပ်လျက်ရှိသည်။ ချောက်မြို့အနီးအပါး တောလက်ကျေးရွာများတွင် ယာနှင့်ကိုင်းများကို လုပ်ကိုင်ကြသည်။ မြေပဲအမြောက်အမြား စိုက်ပျိုး၍ ပဲဆီမှာ ချောက်မြို့၏ထွက်ကုန်တစ်ရပ် ဖြစ်သည်။
မော်တော်ကားလမ်းဖြင့် ချောက်မြို့မှ တောင်ဘက် ရေနံ
ချောင်း မကွေးမြို့များသို့၎င်း၊ မြောက်ဘက် ပုဂံညောင်ဦး
မြင်းခြံမြို့များသို့၎င်း ဧရာဝတီမြစ်အနောက်တောင်ဘက်တွင်ဆင်ဖြူကျွန်းမြို့ မင်းဘူမြို့များသို့ ကားလမ်ဖြင့်ရောက်နိုင်သည်။ အရှေ့ဘက် ၂၅ မိုင်
ကွာဝေးသော ကျောက်ပန်းတောင်း မြို့မှတစ်ဆင့် မိတ္ထီလာနှင့်
တောင်ကြီးမြို့များသို့လည်း ပေါက်ရောက်နိုင်သည်။ ဧရာဝတီ
ဆိပ်ကမ်းမြို့များသို့ သွားလာနိုင်သည်။ ချောက်မြို့၏ အနောက်
မြောက်ဘက် ဧရာဝတီမြစ်တစ်ဖက်ကမ်းရှိ လမ်းရွာ၌ လေယာဉ်
ပျံကွင်း ရှိသည်။ ချောက်မြို့နှင့် ရန်ကုန်မြို့သို့ လေကြောင်းဖြင့်
ဆက်သွယ်လျက် ရှိသည်။
ချောက်မြို့ပေါ်တွင် ကြေးနန်းရုံး၊ စာတိုက်၊ ဆေးရုံနှင့်
အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းများ ရှိသည်။ ရွှေသူဌေးကုန်းအရပ်၌
ရှိသော အလယ်တန်းကျောင်းတကျောင်းမှာ ဘီအိုစီကုမ္ပဏီက
တည်ထောင်ပေးသောကျောင်း ဖြစ်သဖြင့် ဘီအိုစီကျောင်းဟု
ထင်ရှားသည်။ ယခုအခါ အစိုးရ အထက်တန်း ကျောင်း အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိပြီးဖြစ်သည်။
မြန်မာ့သမိုင်းတွင် ထင်ရှားသော ၁၃၀ဝပြည့် အရေးတော်ပုံ ရေနံမြေသပိတ် စတင်ခဲ့သော မြို့ဖြစ်ပြီး အလုပ်သမားခေါင်းဆောင် သခင်ဘိုးလှကြီးမှာ ထင်ရှားသည်။ ၎င်း အမည်ဖြင့် မြို့၏တောင်ဘက်စွန်းတွင် အစိုးရ စက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ ဖွင့်လှစ်ထားသည်။
မြို့၏မြောက်ဘက်အစွန်တွင် ရွှေဘုံတောင်စေတီ
နှင့် ရွှေဘုံတောင် တောရကျောင်း ရှိလေသည်။ မြို့တောင်ဘက်
၂ မိုင်ခန့်တွင် ခြင်တောင်မစေတီ ရှိခဲ့ရာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်
အတွင်းက ဗုံးထိမှန်၍ ပျက်စီးသွားခဲ့သည်။ မြို့ထိပ်အရှေ့ဘက်
တွင် ဧစေတီဘုရား တည်ရှိသည်။ ဧစေတီ ဘုရားပွဲတော်ကို
တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့၌ ကျင်းပလေ့ရှိရာ အထူးစည်ကား
လှသည်။
[https://www.facebook.com/profile.php?id=100010929306539]<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၂)</ref>
== ကိုးကား ==
<references/>
<br />
{{မကွေးတိုင်း}}
{{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}}
<br />
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
[[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ]]
<br />
[[Category:မကွေးခရိုင်]]
1776w1yrnaan0a5do3uqv28yhhv5hi6
စလေမြို့
0
16014
755799
733759
2022-08-21T12:04:20Z
Kantabon
45503
wikitext
text/x-wiki
[[File:Sale Yokesone Kyaung.jpg|thumb|စလေရုပ်စုံကျောင်း]]
'''စလေမြို့'''သည် [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချောက်ခရိုင်]]၊ [[ချောက်မြို့နယ်]]တွင် ပါဝင်သည်။ [[မကွေးမြို့]]၏ အထက် [[ဧရာဝတီမြစ်]] အရှေ့ဘက်ကမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိသည်။ [[ချောက်မြို့]]၏ တောင်ဘက် (၅)မိုင်ခန့်သာ ဝေးသည်။ [[ညောင်ဦးမြို့]]မှ တောင်ဘက် ၃၄ မိုင်ကွာသည်။ ပြည်တွင်းသင်္ဘောဆိပ်မြို့ကလေး ဖြစ်သည်။
မြန်မာပြည်တွင် ပဒေသရာဇ်ခေတ် ထွန်းကားစဉ်အခါကတည်းက စလေမြို့သည် မြို့ငယ်အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။ [[ပုဂံခေတ်]] [[စလေမင်းခွေး]]ကို အကြောင်းပြု၍၎င်း၊
ကုန်းဘောင်ခေတ်နှောင်းတွင် မြန်မာစာပေလောက၌ ထင်ရှားကျော်ကြားသော [[စလေဦးပုည]]၏ မွေးဖွားရာအရပ်အဖြစ်၎င်း။ အစေ့မရှိသော စလေဆီးသီးကြောင့်၎င်း လူသိများခဲ့ရသော မြို့တစ်မြို့ ဖြစ်သည်။ စလေမြို့တွင် ဦးပုည၏ ကျောင်းနှင့် ဦးပုည၏ စာကြည့်တိုက်ထားရာ အုတ်ကျောင်းများ ရှိသည်။ ဦးပုည၏ကျောင်းမှာ မီးလောင်ထားသော်လည်း စာကြည့်တိုက်အုတ်ကျောင်းမှာ ယခုတိုင် တည်ရှိသေးသည်။
စလေမြို့သည် ဗြိတိသျှအစိုးရလက်ထက်က မြို့ပိုင်ရုံးစိုက်
သည့်မြို့ ဖြစ်၍ စလေမြို့နယ်သည် ပုဂံနယ်၊ မြင်းခြံခရိုင်တွင် ပါရှိခဲ့၏။ ယခုအခါမူ စလေမြို့၌ မြို့ပိုင်ရုံး မစိုက်တော့ဘဲ မြောက်ဘက် ၅ မိုင်ကွာ ချောက်မြို့၌ ရုံးစိုက်သဖြင့် စလေမြို့သည် ချောက်မြို့နယ်တွင် အပါအဝင် ဖြစ်နေ၏။ ယခင် စလေမြို့နယ်အဖြစ် တည်စဉ်က လူဦးရေမှာ ၁၉၄၁ ခု သန်းခေါင်စာရင်းအရ ၈၉၅၇၄ ယောက်ဖြစ်၏။ စလေမြို့တွင် အစိုးရဆေးရုံ၊ ရဲဌာနာ၊ ဈေး၊ စာတိုက်နှင့် ကြေးနန်း အဆောက်အအုံများ ရှိသည်။ [[စလေ ဓာတ်မြေဩဇာစက်ရုံ]]လည်း တည်ရှိလေသည်။
စလေရုပ်စုံကျောင်း၊ ရှင်ပင်မဟာလာဘမံဘုရား ၊ ရှင်ပင်စာကြိုဘုရား ၊ မဟာသေခဲလှဘုရား နှင့် ရခိုင်မဟာမုနိဘုရားများ ထင်ရှားသည်။ ရှင်ပင်စာကြို ဘုရားပွဲကို သီတင်းကျွတ် လပြည့်နေ့တွင် စည်ကားသိုက်မြိုက်စွာ ကျင်းပသည်။
စလေမြို့တဝိုက်၌ မိုးပါးရှားသဖြင့် အစားအစာ ခေါင်းပါးသည့်ဘေးနှင့် တစ်ခါတစ်ရံ တွေ့ရတတ်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုဒေသမှ အချို့သူများသည် ရေနံချောင်း၊ ရေနံမြေသို့၎င်း မြန်မာနိုင်ငံ အောက်ပိုင်းသို့၎င်း သွားရောက်လည်ပတ် အလုပ်လုပ်ကိုင်တတ်ကြသည်။ စလေမြို့အနီးရှိ ဒေသများမှာ မြေဩဇာညံ့ဖျင်းသော်လည်း ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းအားဖြင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ရှိသဖြင့် စီးပွားရေးမှာ မဆိုးရွားလှချေ။ စလေမြို့ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ပြောင်းနှင့် ပဲကို အဓိက စိုက်ပျိုးကြသည်။ စလေမြို့၏ အဓိက လုပ်ငန်းများမှာ ယွန်းထည်၊ တိုက်သွင်းထည်များနှင့် ခေါင်းအုံး၊ မွေ့ရာများကို အစာသွတ်ခြင်း ဖြစ်၏။ <ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၃)</ref>
ဒေသထွက်ကုန်အဖြစ် အစေ့မပါသော စလေဆီးသီးမှာ နာမည်ကြီးသည်။
== ကိုးကား ==
{{reflist}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
0poxlwxsjofnkvy0nj23rbcir491biz
ရေနံချောင်းမြို့
0
18407
755796
729778
2022-08-21T12:01:51Z
Kantabon
45503
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
|name = ရေနံချောင်းမြို့
|native_name =
|other_name =
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မြန်မာနိုင်ငံ
|pushpin_map_caption = မြို့တည်နေရာပြ မြန်မာနိုင်ငံမြေပုံ
|seat = [[ရေနံချောင်းမြို့]]
|seat_type = မြို့နယ်ရုံးစိုက်ရာမြို့
|settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
|image_skyline = Yenangyaung.jpg
|image_caption = ရေနံချောင်းမြို့ဝင်ဆိုင်းဘုတ်
|image_map =
|map_caption = ရေနံချောင်းမြို့တည်နေရာပြမြေပုံ
|subdivision_type = [[ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများစာရင်း|နိုင်ငံအမည်]]
|subdivision_name = {{အလံ|မြန်မာနိုင်ငံ}}
|subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေဒေသများ|တိုင်းဒေသကြီး]]
|subdivision_name1 = {{flag|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး}}
|subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်]]
|subdivision_name2 = [[ချောက်ခရိုင်|ချောက်]]
|subdivision_type3 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်]]
|subdivision_name3 = [[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]]
|subdivision_type4 = [[လတ္တီကျု]]
|subdivision_name4 = (၂၀)ဒီဂရီ၊ (၂၇)မိနစ်
|subdivision_type5 = [[လောင်ဂျီကျု]]
|subdivision_name5 = (၉၄)ဒီဂရီ၊ (၅၂)မိနစ်
|area_total_km2 =
|population =
|population_as_of =
|population_density_km2 = auto
|coordinates_display =
|coordinates_region = MM
|latNS = N
|latd = 20
|latm = 27
|lats =
|longEW = E
|longd = 94
|longm = 52
|longs = |timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]]
|utc_offset = + ၆ နာရီ ၃၀ မိနစ်
|website =
}}
'''ရေနံချောင်းမြို့''' သည်[[မြန်မာနိုင်ငံ]]၊ [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချောက်ခရိုင်]]၊ [[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]]၏ ရုံးစိုက်မြို့ ဖြစ်သည့်အပြင် ကိုလိုနီခေတ်နှင့်လွတ်လပ်ရေးခေတ်ဦးပိုင်း၌ မကွေးတိုင်းမင်းကြီးနှင့် မကွေးခရိုင်ဝန်တို့ရုံးစိုက်ရာမြို့လည်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ [[ဧရာဝတီမြစ်]]အရှေ့ဘက်ကမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိ၍ [[မကွေးမြို့]]အထက် ၂၉ မိုင်ခန့် ကွာဝေးသည်။ ရန်ကုန်မြို့မှ ၃၆၃ မိုင်ကွာဝေးသည်။ ရှေးအခါက ဆိပ်သာကွန်းထောက်မြို့၊ ထိုမှတစ်ဖန် ရေနံ့သာမြို့ဟု တွင်ခဲ့၍ ထိုနောက်တွင် ရေနံချောင်းမြို့ဟု ခေါ်တွင်သည်ဟု ဆိုလေသည်။ ရေနံချောင်းမြို့ပေါ်ရှိ လူဦးရေမှာ ၂၀၁၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ၄၅,၁၂၀ ဦး<ref name="census-2014">{{cite book|title=သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|publisher=လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန|location=နေပြည်တော်|date=မေ ၂၀၁၅|series=၂၀၁၄ ခုနှစ် လူဦးရေနှင့် အိမ်ထောင်စု သန်းခေါင်စာရင်း အစီရင်ခံစာ|volume=အတွဲ-၂|pages=၅၆|url=https://drive.google.com/file/d/0B067GBtstE5TeUlIVjRjSjVzWlk/view}}</ref> ဖြစ်သည်။ မြို့နယ်[[အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးဦးစီးဌာန]]၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် မြို့ပြနေလူဦးရေမှာ (၄၉၉၃၈)ဦးထိ ရှိလာခဲ့ပြီး [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]အတွင်း စတုတ္ထမြောက်အကြီးဆုံးမြို့ ဖြစ်လာသည်။
==သမိုင်းကြောင်း==
ရေနံချောင်းမြို့နယ်သည် ရာဇဝင်ကျောက်စာသမိုင်းအရမဇ္ဈိမဒေသပါဋလိပုတ်မင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံ သရေခေတ္တရာပြည် ဒွတ္တပေါမင်းလက်ထက်က ရေနံချောင်းမြို့ကို ဆိပ်သာကွန်းထောက်မြို့ဟု ခေါ်တွင်ခဲ့ပြီး ပုဂံပြည် အနော်ရထာမင်း လက်ထက်တွင် ရေနံ့သာမြို့ဟု ခေါ်တွင်ခဲ့သည်။ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ (၂၇.၈.၁၉၇၃)ရက်စွဲပါ စာအမှတ်၊ ၂/ ၁၄၂ /အထဥဖြင့် ရေနံချောင်းမြို့ဟု ဖွဲ့စည်းထားရှိခဲ့သည်။ မြန်မာဘုရင်များလက်ထက်ကပင် ရေနံချောင်းမင်းကြီးအဖြစ် အမတ်ကြီးများမှ အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ကိုလိုနီခေတ်တွင် ရေနံထုတ်လုပ်မှုအကြီးအကျယ်ထွန်းကားလာရာ အိန္ဒိယနှင့်မြန်မာနိုင်ငံတဝှမ်းမှ အလုပ်သမားများ၊ငွေရှင်ဓနရှင်တွင်းရိုးတွင်းစားများနှင့်အထူးစည်ကားလာပြီး မင်းဘူးပြည်နယ်မင်းကြီး(နောင်အခါ-မကွေးတိုင်းမင်းကြီး)တို့ရုံးစိုက်ရာ တိုင်းမြို့တော်ဖြစ်လာခဲ့ရာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရန်ကုန်မြို့ပြီးလျှင် ဒုတိယအကြီးဆုံးနှင့်အစည်ကားဆုံး မြို့ဖြစ်လာခဲ့သည်။
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တွင်ရေနံတွင်းများဖျက်ဆီးခံရမှုများကြောင့် စစပြီးခေတ်တွင်ရေနံအထွက်နှုန်းလျော့ကျလာခဲသော်လည်းလွတ်လပ်ရေးခေတ်တိုင်အောင် မြို့ကြီးအဖြစ်စည်ကားလျက်ရှိပြီး မကွေးတိုင်းမင်းကြီးနှင့်မကွေးခရိုင်ဝန်တို့ရုံးစိုက်ခဲ့ရာမှ ၁၉၇၄ခုနှစ်တွင် ရေနံချောင်းစီရင်စုအတွင်းရှိမကွေးမြို့သို့ တိုင်းရုံးနှင့်ခရိုင်ရုံးများပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် စည်ကားမှုများတဖြေးဖြေးလျော့နည်းကျဆင်းလာခဲ့ရာ ၂၀၁၄သန်းခေါင်စာရင်းကောက်ယူချိန်တွင် တိုင်းအတွင်းတွင်ပင် စတုတ္ထမြောက်အကြီးဆုံးမြို့အနေအထားသို့ရောက်ရှိသွားပြီး စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးမှုအားနည်းသော မြို့ဖြစ်လာခဲ့သည်။
==မြို့ဖွဲ့စည်းပုံ==
ရေနံချောင်းမြို့ကို ရပ်ကွက် (၁၄) ရပ်ကွက်ဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသည်။၎င်းတို့မှာ
*သစ်တပွေရပ်ကွက်
*ညောင်လှရပ်ကွက်
*အိုးဘိုရပ်ကွက်
*ရွာသစ်ရပ်ကွက်
*ဆုံတိုက်ရပ်ကွက်
*ရွှေကြာငုံရပ်ကွက်
*မြို့မတောင်ရပ်ကွက်
*မြို့မမြောက်ရပ်ကွက်
*မြေနီခင်တောင်ရပ်ကွက်
*မြေနီခင်မြောက်ရပ်ကွက်
*ဘိုကုန်းရပ်ကွက်
*သူဌေးကုန်းရပ်ကွက်
*ဘေးမဲ့ရပ်ကွက်
*တွင်းကုန်းရပ်ကွက် တို့ဖြစ်ကြသည်။
မြို့မဈေးကြီးနှင့်ရတနာဈေးတို့မှာ မြို့၏အလယ်ဗဟိုတွင် တည်ရှိသည်။ မြို့၏မြောက်ဘက်ပိုင်းတွင် ရေနံချောင်း စက်မှုဇုန် ရှိသည်။
==ပညာရေး==
ရေနံချောင်းမြို့ပေါ်တွင် အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်း (၅) ကျောင်းရှိသည်။ ၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သော အမှတ်(၁)အခြေခံပညာအထက်တန်းကျောင်းမှာ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင် နှစ် (၁၀၀) ပြည့်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။
==တက္ကသိုလ်၊ကောလိပ်များ==
*[[ရေနံချောင်းတက္ကသိုလ်]]
*[[အစိုးရစက်မှုလက်မှုသိပ္ပံ(ရေနံချောင်း)]]
==ရေနံချောင်းရေနံမြေ==
ရေနံချောင်းမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံ၌ ရေနံ အများဆုံးထွက်သော မြို့ဖြစ်၍ ရေနံလုပ်ငန်းများ ရှိသောကြောင့် စည်းကားသောမြို့တစ်မြို့ ဖြစ်သည်။ ရေနံတွင်းများကို မြို့နှင့် သုံးမိုင်ခန့်ဝေးသော တွင်းကုန်းနှင့် ဘေးမဲ့အရပ်တို့တွင် အများဆုံးတွေ့ရသည်။ နိုင်ငံတော်အစိုးရက ရေနံချောင်း ရေနံမြေဟု စတုရန်းမိုင် ၈ဝ ခန့်ရှိသော မြေကွက်ကို သတ်မှတ်ထားသော်လည်း ရေနံမြေအစစ်မှာ စတုရန်းမိုင် သုံးမိုင်ခန့်သာ ရှိသည်။ ရေနံအများဆုံးထွက်သော ဧရိယာမှာကား ၁ ၁/၄ စတုရန်းမိုင်ခန့်သာ ရှိလေသည်။ ရေနံလုပ်ငန်းကို ကာလရှည်ကြာစွာ [[ဘီအိုစီ|ဘီအိုစီကုမ္ပဏီ]] အမှူးပြုသော နိုင်ငံခြားအရင်းရှင် ကုမ္ပဏီကြီးများက လက်ဝါးကြီးအုပ်ကာ လုပ်ကိုင်လာခဲ့ရာ ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံအစိုးရနှင့် ဘီအိုစီကုမ္ပဏီတို့ ဖက်စပ်လုပ်ငန်းကြီးတစ်ရပ်အဖြစ် လုပ်ကိုင်လာခဲ့သည်။ သို့သော် ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ တော်လှန်ရေးအစိုးရသည် ရေနံလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီများ၏ ပိုင်ဆိုင်ခွင့်အရပ်ရပ်ကို တရားနည်းလမ်းအရ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းကာ ဝယ်ယူခဲ့သဖြင့် ထိုကုမ္ပဏီများသည် ၁၉၆၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှ အစပြု၍ မြန်မာတိုင်းရင်း သားများလက်သို့ လုံးလုံးလျားလျား ပြန်လည်ရောက်ခဲ့လေသည်။
ရေနံများကို ယခင်က ရေနံချောင်းမှ ရန်ကုန်တစ်ဖက်ကမ်းရှိ [[သန်လျင်မြို့]]သို့ ဓာတ်ဆီချက်လုပ်ရန် ပိုက်လုံးကြီးများ ဖြင့် ပို့ပေးခဲ့လေသည်။ သို့သော် ယခုအခါ တွဲသမ္ဗန်ကြီးများ တွင် ထည့်၍ တွန်းသင်္ဘောများဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရလေသည်။ ရေနံချောင်းမြို့သည် သင်္ဘောဆိပ်ကမ်းမြို့ ဖြစ်သည့် အပြင် မကွေး၊ ချောက်မြို့များနှင့်လည်း မော်တော်ကားလမ်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားလေသည်။
==ထင်ရှားသောနေရာများ==
[[File:Phuu Sar Kon,Yenangyaung.jpg|thumb|ဖူးစာကုန်း]]
ရေနံချောင်းမြို့ပေါ်တွင် ထင်ရှားသော ဘုရားစေတီများမှာ စနေနံဘုရား၊ ရွှေဘုံသာစေတီ၊ ရတနာမဉ္ဇူစေတီတော်၊ ဇေယျမှန်ကူမဟာဗောဓိစေတီတော်(လေးထပ်ကြီးဘုရား) နှင့် [[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]] (ပင်းဘုရား)တို့ ဖြစ်လေသည်။ [[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]]မှာ ထင်ရှားသည်။ ထို့အပြင် ဖူးစာကုန်းခေါ် အများပြည်သူအပန်းဖြေရာနှင့် ရှုခင်းကြည့်စရာ ကမ်းပါးတစ်ခုလဲ ရှိသည်။
===စနေနံစေတီတော်===
ဂေါတမဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီးနောက် ရှင်မဟာကဿပမထရ်မြတ်နှင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည့်ရှင်ဘုရင်အဇာတသတ်မင်းတို့သည် ဘုရားရှင်၏ ကြွင်းကျန်ရစ်သောသရီရဓာတ်မွေတော်တို့ကိုပြန်လည်စုပေါင်း၍ အထူးထူးသော ပူဇော်သက္ကာရတို့ဖြင့် ကျောက်ဂူတွင်ဌာပနာတော်မူခဲ့သည်။ သာသနာ့ဒါယကာ ပါတလိပုတ်ပြည့်ရှင် သီရိဓမ္မာအသောကမင်းကြီးသည် ဓာတ်တော်မွေတော်ဌာပနာတိုက်၏ စက်ယန္တရားတို့ကိုဖယ်ရှား၍ ဓာတ်မွေတော်တို့ကို ပင့်ဆောင်စေပြီးလျှင် ကိုးတိုင်းကိုးဌာနသို့ သာသနာပြုအဖွဲ့များလွှတ်၍ ရှစ်သောင်းလေးထောင်သောစေတီတော်တို့ကိုတည်ထားကိုးကွယ်ခဲ့သည်။ ဤရှစ်သောင်းလေးထောင်သောစေတီတော်တို့တွင်တစ်ဆူအပါအဝင်ဖြစ်သော စနေနံစေတီတော်ကို သာသနာနှစ် (၂၁၈)နှစ်တွင် ဆိပ်သာကွန်းထောက်မြို့/ရေနံသာမြို့/ရေနံချောင်းမြို့ သုံးမည်ရ ရွှေမြို့တော်၏ အာဝဋဂီရိတောင်တော်တွင်တည်ထားခဲ့သည်။ သရီရဓာတ်မွေတော်လက်တစ်ဆုပ်ဖြင့် ဌာပနာ၍ တည်သောကြောင့် မူလဘွဲ့မည်"ရွှေမုဋ္ဌော"ဟုတွင်ခဲ့သည်။ ဆိပ်သာကွန်းထောက်မြို့အနီး ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းတွင် ရေလမ်းခရီးဖြင့် သွားလာသူများထင်ရှားစွာဖူးမြင်ရသောကြောင့် `ရွှေမုဋ္ဌော´မှာ `ရွှေမြင်တင်´ဟုသတ်မှတ်ခေါ်ကြပြန်ပါသည်။ စေတီတော်သည် ရှေ့အခါကာလက ဆိပ်သာကွန်းထောက်မြို့၏ အရှေ့တောင်ဘက်တွင်တည်ရှိသည်။ ဧရာဝတီမြစ်ရေတိုက်စားမှုကြောင့် မြို့တည်နေရာ အရှေ့ဘက်သို့တဖြည်းဖြည်းပြောင်းရွှေ့လာခဲ့သဖြင့် စေတီတော်တည်ရာသည် မြို့၏အနောက်တောင် စနေဒေါင့်အရပ်သို့ရောက်ရှိသွားသဖြင့် “စနေနံစေတီ”ဟုခေါ်တွင်ကြပြန်သည်။
===[[ပင်းစက္ကလံပစေတီတော်]]===
အနော်ရထာမင်းကြီးနန်းစံ (၉) နှစ်မြောက်သောအခါရဟန္တာရှင်အရဟံအမည်ရှိသော အရိယာသူမြတ်ကြွရောက်တော်မူလာ၍ ကိုးကွယ်သဖြင့် သာသနာတော်၌များစွာ ကြည်ညိုသောကြောင့် သိန်ခိုကျွန်းနှင့် တရုတ်ပြည်မှစွယ်တော်ဓာတ်တော်တို့ကို ပင့်ဆောင်ကိုးကွယ်ရလေသည်။ သက္ကရာဇ် (၄၁၆) ခုနှစ်တွင် အနော်ရထာမင်းကြီးသည်စစ်သူကြီး ကျန်စစ်သား၊ ငထွေရူး၊ ငလုံးလက်ဖယ်၊ ညောင်ဦးဖီးတို့နှင့်တကွ စစ်သည်တော်အပေါင်း စုဆောင်းချီတက်တော်မူပြီးလျှင် သထုံပြည်ကို တိုက်ခိုက်ဖြိုဖျက်တော်မူရာ အောင်မြင်တော်မူ၍ သထုံဘုရင်ကိုး ကွယ်သော မွေတော်၊ ဓာတ်တော်နှင့် ပိဋကတ်သုံးပုံ အစုံ (၃ဝ)နှင့် အရိယာသံဃာတော်မြတ်များပါ ပင့်ဆောင်တော်မူခဲ့သဖြင့် သက္ကရာဇ်(၄၁၉)ခုနှစ်တွင် ဆန်တက်လာရာ ရေနံချောင်းမြို့ အထက်ခရီးတာ (၂၀၀၀) ခန့်အကွာ ပင်းချောင်းတွင် ဖောင်တော် ဆိုက်သောကြောင့် ဖောင်တော်ဦး၌ပါသော ဓာတ်တော် မွေတော်အပေါင်းတို့သည် နဂုတ္တမတောင်ထိပ်၌ကိန်းဝပ် တော်မူလိုသောအခြင်းအရာနှင့် တန်ခိုးပြာဋိဟာပြတော်မူသည်ကို အနော်ရထာမင်းကြီး မြင်တော်မူလျှင် ထိုနဂုတ္တမတောင်မြတ်ကို အထက်မှအတောင် (၂၀)တိုင်အောက်သို့ ဌာပနာတိုက်တူးလုပ်စေ၍ ဆန်းကျယ်လှစွာသော ရွှေအုတ်၊ ငွေအုတ်၊ ရတနာအုတ်တို့ကို စီခင်းပြီးလျှင် ရတနာ (၇)ပါးတို့ဖြင့် စီခြယ်အပ်သော ရွှေကြုတ်၌ ဓာတ်တော်မွေတော်တို့ကို ထည့်သွင်းဌာပနာတော်မူပြီးလျှင် ဓာတ်တော်ကြုတ်၏ပတ်လည် အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ ပဉ္စလောဟာ ရတနာအပေါင်းတို့ဖြင့် သွန်းလုပ်အပ်သော ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာထက် ပွင့်တော်မူပြီးသော ဘုရားလေးဆူတို့၏ ရုပ်ပွားတော် (၄) ဆူကိုထား၍ အစဉ်အတိုင်းတည်တော်မူပြီးလျှင် မြေပေါ်သို့ လေးတောင်အမြင့်မှ ဌာပနာ တိုက်ပြု၍ ဓာတ်မွေတော်ရုပ်ပွားတော်(၄)ဆူကို အောက်ဌာပနာတိုက်နည်းတူ ဌာပနာတော်မူ၍ မုခ်လေးမျက်နှာ အမြင့်သံတောင် (၃၀) ကျော်ရှိသော စေတီတော်ကိုတည်တော်မူသည်။ ထိုအခါ ပင်းချောင်းတောင်ဘက်၌ရှိသော မြေသည်အုတ်လုပ်ရန်မကောင်း တာရှည်မခံ၊ ပင်းချောင်းမြောက်ဘက်၌ရှိသော ကမ္ဘာမြေညက်ကို စမ်းသပ်၍ အုတ်လုပ်စေရာ တာရှည်ခိုင်ခန့်သော အုတ်တို့ကိုရသဖြင့် ၎င်းအရပ်၌ စစ်သူကြီးကျန်စစ်သားကို ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ်စေ၍ ၎င်းအရပ်မှ အုတ်တို့ကို စစ်သည် ဗိုလ်ပါအပေါင်းတို့အားလက်ဆင့်ကမ်း၍ သယ်ယူ စေရာဝယ် ပင်းချောင်းရေ ဖျက်ဆီးသောကြောင့် စစ်သည်တော်တို့ ငြိုငြင်ဆင်းရဲ ပင်ပန်းကြသည်ကို အနော်ရထာမင်းကြီး သိတော်မူလေလျှင်ငါသို့သော သာသနာပြုမင်းစေတီတော်တည်သည်ကို ဤချောင်းရေ နှောင့်ယှက်ရသလောဟု ခမည်းတော် ကွမ်းဆော်မင်းကြီးအား သိကြားမင်း အပ်နှင်းသော စကြာလှံတော်ဖြင့် ချောင်းရေကို ပြတော်မူရာ ရေနံချောင်းမြို့ အရှေ့ခရီးတာ(၈၀၀၀) ခန့်ကွာသော ယခုရေဆုံးဟုခေါ်သော အရပ်တိုင်အောင် ချောင်းရေ ဆုတ်နစ်၍ သဲပြင်အတိဖြစ်လေရာ စစ်သည်တော်တို့သည် လွယ်လင့်တကူ သယ်လုပ်ဆောင်ကြရသဖြင့် စေတီတော်ကြီးအပြီးသို့ရောက်တော်မူသည်။ စကြာလှံတော်ပြ၍ ပင်းချောင်းရဆုတ်နစ်သည်ကိုအကြောင်းပြုပြီးလျှင် ပင်းစကြာလှံပြစေတီတော်ဟု သမုတ်တော်မူရာမှ ကာလရွှေ့လျောလာသောအခါ ပင်းစက္ကလံပစေတီတော် ဟုပြောင်းလဲခေါ်တွင်ခဲ့ကြသည်။
===[[တိပိဋကတ်စုံကျောက်စာရုံတော်ကြီး]]===
ကျောက်စာရုံတော်ကြီးကို ရေနံချောင်းမြို့၊ မြို့မမြောက်ဒိုင်နယ် ပုဏ္ဏားကုန်းရပ်ကွက်အတွင်းရှိ မြေဧက (၁.၆၈၉)ဧကရှိသော ရတနာဂီရိတောင်တော်ဦးနေရာတွင်သက္ကရာဇ် ၁၂၇၀ ပြည့်နှစ်၊ ခရစ်နှစ် ၁၉၀၈-ခုတွင်စတင်၍ တောင်တော်၏အထက်ဆုံးနေရာတွင် ဝိနည်းပိဋကတ်တစ်တိုက်၊ ဒုတိယတောင်တော်အလယ်တွင် အဘိဓမ္မာပိဋကတ်တိုက် နှစ်တိုက်နှင့် အောက်ဆုံးတောင်ခြေရင်းတွင် သုတ္တန်ပိဋကတ်တိုက် နှစ်တိုက် စုစုပေါင်း ပိဋကတ်တိုက် ငါးတိုက်တိတိ အထက်၊ အလယ်၊ အောက် အစဉ်အတိုင်း တောင်တော်ကြီးတွင် ထည်ဝါဝင့်ကြွားစွာ တည်ထားပူဇော်ခဲ့သည်။
တည်ထားပုံမှာ စေတီပုံ(ဝါ)တြိဂံပုံ၊ အပေါ်ဆုံးနေရာ၌ ဝိနည်းပိဋကတ်တော်တိုက်အား ကျောက်အချပ်ရေ ၁၁၄-ချပ်ဖြင့် တည်ထားပူဇော်ထားပြီး အလယ်တွင် အဘိဓမ္မာ ပိဋကတ်တိုက်တော်နှစ်တိုက်အား လက်ဝဲ၊လက်ယာယှဉ်၍တည်ထားပူဇော်ပြီး လက်ဝဲတိုက်၌ ပိဋကတ်ကျောက်စာချပ်ရေ ၁၀၁-ချပ်၊ လက်ယာတိုက်၌ ပိဋကတ်ကျောက်ချပ်ရေ ၁၁၂-ချပ်တည်ထားပူဇော်ပြီး တောင်ခြေ၌ သုတ္တန်ပဋိကတ်နှစ်တိုက် အားလည်း လက်ဝဲ၊ လက်ယာယှဉ်၍ တည်ထားပူဇော်ထားပြီး လက်ဝဲဘက်၌ ပိဋကတ်ကျောက်စာ(၆၀)ချပ်
၊လက်ယာဘက်၌ ပိဋကတ်ကျောက်စာ(၆၄)ချပ်၊ စုစုပေါင်း ပိဋကတ်တိုက် ငါးတိုက်တွင် သုတ်ဝိနည်း၊ အဘိဓမ္မာပိဋကတ်ကျောက်ချပ်ရေ စုစုပေါင်း ၄၅၁-ချပ်အားပိဋကတ်သုံးပုံ ကျောက်ထက်အက္ခရာရေးထွင်းပူဇော်ခဲ့သည်။ ဓမ္မဒါနကုသိုလ်ပြု အလှူဒါယကာ တွင်းရိုးတွင်းစားသူဌေးကြီး ဦးသာကံ၊အလှူဒါယိကာမ ပါရမီဖက် ဒေါ်ခင်သင်(ခ)ဒေါ်ခင်လေးတို့ မိသားစုမှ ထိုခေတ် ငွေဒင်္ဂါးငါးတင်အကုန်အကျခံ၍ လှူဒါန်းခဲ့ကြောင်း မှတ်သားသိရှိခဲ့ရသည်။
ပထမဆုံး ဝိနည်းပိဋကတ်တိုက် ဘိက္ခုပါမောက် ပါဠိတော်ကျောက်ချပ်အား ၁၂၇၄-ခု၊တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော်(၁၄)ရက် ရေးကူးပြီးသည်ဟုပါရှိပြီး သုတ္တန်ပိဋကတ်တိုက် အရှေ့ဘက်တိုက်ပါဠိကျောက်စာ ဒဿကင်္ဂုတ္တရကျောက်စာကို ၁၂၈၇-ခုနှစ် ရေးထိုးပြီးသည်ဟု တွေ့ရသည်။
ရေနံချောင်းမြို့ ပိဋကတ်သုံးပုံ ဓမ္မစေတီကျောက်စာတော်များ တည်ထားကိုးကွယ်မှုသည် တည်ဆောက်ရေးလုပ်ငန်းများ စတင်သည့် ခုနှစ်မှစ၍ရေတွက်သော် ဆောက်လုပ်ရေးသက်တမ်းသည် ၁၇နှစ်ကြာပြီး ယခုအခါ သက်တမ်းအားဖြင့် နှစ် ၁၀၀ ကျော်ပြီ ဖြစ်သည်။
== ကိုးကား ==
{{Reflist|
<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၁)</ref>
}}
{{မကွေးတိုင်း}}
{{မြန်မာတိုင်းနှင့် ပြည်နယ်များ}}
[[Category:ရေနံချောင်းမြို့]]
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ]]
[[Category:မကွေးခရိုင်]]
r84elhhr2555vz5jgc91uf917y18sd7
ပုံရိပ်သခြင်း
0
20913
755837
743630
2022-08-21T17:31:36Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
<div align=justify>
[[လျှပ်စစ်အင်ဂျင်နီယာပညာ]]ရပ်နှင့် [[ကွန်ပျူတာသိပ္ပံပညာ]]ရပ်များတွင် '''ပုံရိပ်သခြင်း''' (image processing) ဟူသည်မှာ [[အသွင်း]] (input) အနေဖြင့် [[ဓာတ်ပုံ]] သို့မဟုတ် [[ဗွီဒီယိုဖရိမ်]] (video frame) တစ်ခုခုကို ထည့်သွင်းပေးပြီးနောက် [[အထုတ်]] (output) အနေဖြင့် [[ပုံရိပ်]] (image) သို့မဟုတ် ပုံရိပ်နှင့်စပ်ဆိုင်သော [[ဂုဏ်ရည်ပြကိန်း]] သို့မဟုတ် [[တိုင်းတာကိန်း]] (parameter) များကို ထုတ်လုပ်ရယူသော [[ဆစ်ဂနယ်သခြင်း]] (signal processing) အတတ်ပညာတစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ပုံရိပ်သခြင်း အများစုမှာ [[အသွင်းပုံရိပ်]] (input image) အဖြစ် ယင်းပုံရိပ်၏ [[အချက်ပြလှိုင်း]] (signal) ဖြစ်သော [[တူးဒီဆစ်ဂနယ်]] (two-dimensional signal) ကို မူတည်ထား၍ [[ဆစ်ဂနယ်သခြင်း]] နည်းလမ်းများဖြင့် မိမိအလိုရှိရာ သို့မဟုတ် အသုံးတည့်မည့် ပုံအသွင်တစ်ခုခုကို ရရှိလာအောင် ပြုပြင်ဖန်တီးခြင်း ဖြစ်သည်။
<br />
ပုံရိပ်သခြင်း ဟု ပြောဆိုလျှင် သာမန်အားဖြင့် [[ဒစ်ဂျစ်တယ်ပုံရိပ်သခြင်း]] (digital image processing) ဟု နားလည်ထားရမည်ဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပုံရိပ်သခြင်းသည် အများအားဖြင့် ဒစ်ဂျစ်တယ်ပုံရိပ်များကိုသာ ပြုပြင်လေ့ရှိသောကြောင့်တည်း။ သို့သော်လည်း တစ်ခါတရံတွင် [[အလင်းအင်ဂျင်နီယာ]] (Optical engineering) ပညာရပ်နှင့် [[အင်နာလော့ပုံရိပ်သခြင်း]] (analog image processing) များကိုလည်း ရည်ညွှန်းလေ့ရှိသည်။ ယခုဆောင်းပါးတွင် ဖွင့်ဆိုထားသော ပုံရိပ်သခြင်း ပညာရပ်တွင် ပုံရိပ်များကို ပုံရိပ်သခြင်း နည်းလမ်းများစွာ ရှိသည့်အနက် နည်းလမ်းတစ်ခုခုဖြင့် ပြုပြင်ခြင်းကိုသာ ရည်ညွှန်းပြီး [[ပုံရိပ်ဖမ်းယူခြင်း]] (image acquisition) ကိုမူ [[ပုံရိပ်သိပ္ပံပညာ]] (Imaging science or Imaging) တွင်သာ ထည့်သွင်း သတ်မှတ်ခေါ်ဝေါ် သုံးနှုန်းသည်။
</div>
== လေ့လာရန်စာအုပ်အညွှန်း ==
အကယ်၍ ပုံရိပ်သဖြင်း အတတ်ပညာကို လေ့လာလိုက်စား လိုပါက အောက်ပါ စာအုပ်များကို ဖတ်ရှုလေ့လာနိုင်သည်။
* {{cite book
|author = Tinku Acharya and Ajoy K. Ray
|title = Image Processing - Principles and Applications
|year = 2005
|url = http://books.google.co.in/books?id=smBw4-xvfrIC&lpg=PP1&dq=image%20processing%20ajoy%20ray&pg=PP1#v=onepage&q=&f=false
|publisher = Wiley InterScience
}}
* {{cite book
|author = Wilhelm Burger and Mark J. Burge
|title = Digital Image Processing: An Algorithmic Approach Using Java
|publisher = [[Springer Science+Business Media|Springer]]
|year = 2007
|url = http://www.imagingbook.com/
|isbn = 1846283795 and ISBN 3540309403
|access-date = 17 November 2011
|archive-date = 17 May 2014
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140517114947/http://imagingbook.com/
|url-status = dead
}}
* {{cite book
|author=R. Fisher, K Dawson-Howe, A. Fitzgibbon, C. Robertson, E. Trucco
|title=Dictionary of Computer Vision and Image Processing
|publisher=John Wiley
|year=2005
|isbn=0-470-01526-8
}}
* {{cite book
|author=Bernd Jähne
|title=Digital Image Processing
|publisher=Springer
|year=2002
|isbn=3-540-67754-2
}}
* {{cite book
|author=Tim Morris
|title=Computer Vision and Image Processing
|url=https://archive.org/details/computervisionim0000morr
|publisher=Palgrave Macmillan
|year=2004
|isbn=0-333-99451-5
}}
* {{cite book
|author=Milan Sonka, Vaclav Hlavac and Roger Boyle
|title=Image Processing, Analysis, and Machine Vision
|url=https://archive.org/details/imageprocessinga0000sonk_w7j8
|publisher=PWS Publishing
|year=1999
|isbn=0-534-95393-X
}}
==ပြင်ပလင့်ခ်များ==
<!-- Put links about DIGITAL image processing in its own article. -->
*[http://www.csee.wvu.edu/~xinl/reproducible_research.html Reproducible Research in Image Processing] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111123142619/http://www.csee.wvu.edu/~xinl/reproducible_research.html |date=23 November 2011 }}
* [http://www.archive.org/details/Lectures_on_Image_Processing Lectures on Image Processing], by Alan Peters. Vanderbilt University. Updated 15 September 2011.
* [http://www.hindawi.com/journals/ivp/ EURASIP Journal on Image and Video Processing] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111108141524/http://www.hindawi.com/journals/ivp/ |date=8 November 2011 }} — Open Access journal on Image Processing
* [http://www.ipol.im/ Image processing algorithms, implementations and demonstrations]
* [http://www.computervisiononline.com/ Computer Vision Online] A good source for source codes, software packages, datasets, etc. related to image processing
* [http://spl.utko.feec.vutbr.cz/en/image-processing-extension-for-rapidminer-5 Rapidminer Image Processing Extension]{{Dead link|date=December 2020 }} - tool for image processing and image mining
* [http://population.shinoe.org Population]{{Dead link|date=December 2020 }} open-source image processing library in C++
* [http://iprg.co.in IPRG] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181118172545/http://www.iprg.co.in/ |date=18 November 2018 }} Open group related to image processing research resources
* [http://union-d.ru/projects/imagetools Image Tools] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111117063437/http://union-d.ru/projects/imagetools |date=17 November 2011 }} .NET/MONO Batch image processing tool
[[Category:ပုံရိပ်သခြင်း| *]]
5gc738y6sme0lkfq7or9ley0bckqsxp
ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်
0
23511
755866
749510
2022-08-22T02:02:29Z
8.29.105.181
wikitext
text/x-wiki
{{infobox war faction
|name = ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်
|native_name =
|native_name_lang =
|war = [[မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ]]
|image = [[File:Kachin Independence Army flag.svg|200px]]
|caption = ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်၏ အလံတော်
|active= {{Start date|df=yes|1961}}–လက်ရှိ
|leaders = ဒုဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဆွမ်လွတ် ဂွမ်မော်
|ideology = [[ကချင်လူမျိုး|ကချင်အမျိုးသားရေး]]<br>[[ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုစနစ်]]
|partof = [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်]]
|headquarters = [[လိုင်ဇာမြို့]]၊ [[ကချင်ပြည်နယ်]]
|area = [[ကချင်ပြည်နယ်]]၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]<br>[[ယူနန်ပြည်နယ်]]၊ [[တရုတ်နိုင်ငံ]]<br>အိန္ဒိယ အရှေ့မြောက်ပိုင်း
|strength =၁၀,၀၀၀–၁၂,၀၀၀<ref name="MMkio">{{cite web|title=Kachin Independence Organization (KIO) {{!}} Myanmar Peace Monitor|url=http://mmpeacemonitor.org/stakeholders/stakeholders-overview/155-kio|website=mmpeacemonitor.org|publisher=Myanmar Peace Monitor|access-date=12 March 2018|language=en-gb|archive-url=https://web.archive.org/web/20180312204620/http://mmpeacemonitor.org/stakeholders/stakeholders-overview/155-kio|archive-date=12 March 2018|url-status=dead}}</ref>
|allies =
| allies = '''[[မြန်မာပြည်မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့]]'''<ref>{{cite news|last1=Lynn|first1=Kyaw Ye|title=Curfew imposed after clashes near Myanmar-China border|url=http://aa.com.tr/en/asia-pacific/curfew-imposed-after-clashes-near-myanmar-china-border/689281|access-date=21 November 2016|agency=Anadolu Agency}}</ref>
* {{flagicon image|Infobox AA.png}} [[ရက္ခိုင့်တပ်တော်]]
* {{flagicon image|Flag of the Myanmar National Democratic Alliance Army.svg}} [[မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော်]]
* {{flagicon image|Flag of the Ta'ang National Liberation Army.svg}} [[တအောင်း အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်]]
'''Other allies'''
*{{flagicon image|Karen National Liberation Army flag.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်]]
*{{flagicon image|Chin National Army Flag.svg}} [[ချင်းအမျိုးသားတပ်မတော်]]
*{{flagicon image|SSA-S.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-တောင်ပိုင်း]]
*{{flagicon image|Fighting Peacock Flag.png}} [[မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာကျောင်းသားများဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး|မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားများ ဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး]]
*{{flagicon image|Zomi Revolutionary Army Flag.png}} [[ဇိုမီးတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]]
*{{flagicon image|Communist Party of Burma flag (1946-1969).png}} [[ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]
*{{flagicon image|Flag of PDF Myanmar.svg}} [[ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်]]<ref>{{cite news |title=Dozens of regime soldiers reportedly killed in clashes with PDFs in eastern Sagaing|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/dozens-of-regime-soldiers-reportedly-killed-in-clashes-with-pdfs-in-eastern-sagaing |work=Myanmar Now |date=29 June 2021}}</ref>
|opponents = *{{armed forces|MYA}}
|battles =
[[မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ]]
|website=
}}
'''ကချင်လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်''' ({{lang-en|Kachin Independence Army}}; [[ကချင်ဘာသာစကား|ကချင်]]: ''ShangLawt Hpyen''; အတိုကောက် '''KIA''')သည် [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့၊ တပ်မတော်]](KIO)အဖွဲ့၏ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၁-ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ၁၉၉၄-ခုနှစ်တွင် အစိုးရနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် ချုပ်ဆို၍ နှစ်ဘက် အပစ်အခတ် ရပ်စဲခဲ့သည်။
အပစ်ရပ်ပြီးနောက်ပိုင်း ကချင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ်ရှိ KIA ထိန်းချုပ် ဒေသများတွင် စစ်ရေးပဋိပက္ခတချို့ ဖြစ်ပွားခဲ့သော်လည်း ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်ကို ၁၇ နှစ်ကြာ ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၁-ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၉ ရက်နေ့မှ စတင်၍ တိုက်ပွဲများ ပြန်လည် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေးလည်း ပျက်ပြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ စစ်ဦးစီးချုပ်မှာ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး [[ဂမ်ရှောင်]] ဖြစ်သည်။
ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (KIA) ကို ၁၉၆၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၅ရက်တွင် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်း တွင် စတည်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ဌာနချုပ်ကို ထိုင်းနိုင်ငံ ချင်းမိုင်း တွင်ထားရှိခဲ့သည်။ ပထမဆုံး KIA စစ်ဦးစီးချုပ်မှာ လထော်ဇော်ဆိုင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၀ အစောပိုင်း ကာလများ၌ KIAသည် ဗကပ၊ မဆလ များနှင့်ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ရသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဗကပနှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ပြီး တရုတ်ပြည် ကွန်မြူနစ်ထံမှ လက်နက်အကူအညီ ရယူကာ တပ်မတော်အား တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၄တွင် စစ်အစိုးရနှင့် အပစ်ခတ်ရပ်စဲပြီးနောက် ဒေသတွင်း ဖွံဖြိုးရေးများ၊ မူယစ်ဆေးဝါး တိုက်ဖျက်ရေး စစ်ဆင်ဆင်ရေးများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်တွင် အစိုးရ၏ လက်နက်ကိုင်များ နယ်ခြါးစောင့်တပ် (BGF) အဖြစ် အသွင်ပြောင်းခြင်းတွင် သဘောတူညီမှု မရခဲ့ပေ။ ထိုစဉ်မှ စစ်ရေး တင်းမာမှုများ ရှိခဲ့ကြပြီး ၂၀၁၁တွင် ၁၇နှစ်ကြာ အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေး မှာ ပျက်သုန်းခဲ့ပြီး ပြည်တွင်းစစ်များ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်မှာ ယနေ့တိုင် ဖြစ်သည်။
==၂၀၂၁-ယခုလက်ရှိအခြေအနေ==
၂၀၂၁ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလစစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှစပြီးအာဏာသိမ်းစစ်တပ်နှင့် [[KIA]] တို့တစ်ကျော့ပြန်စစ်ပွဲအကြိမ်၁၀၀ထက်မနည်းဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ကချင်ပြည်နယ် ဒေါ့ဖုန်းယမြို့နယ်ခွဲရှိ အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီ တပ်ဖွဲ့ဝင်များ တပ်စွဲထားသည့် အလောဘွမ်ဗျူဟာကုန်းတပ်စခန်းကို KIA တပ်မဟာ (၅) လက်အောက်ခံ တပ်ရင်းများက မတ်လ ၂၅ ရက် မနက် ၅ နာရီလောက် တိုက်ခိုက်သိမ်းယူခဲ့သည်။စစ်ကောင်စီသည်KIAသိမ်းထားသောအလောဘွမ်စခန်းကိုပြန်လည်သိမ်းရန်အတွက်အင်အားအလွန်အကျွံသုံးကာတိုက်ခိုက်ခြင်း၊လေကြောင်စစ်ဆင်ခြင်း၊လက်နက်ကြီများနှင့်ထိုးစစ်ဆင်ခဲ့သည်။သို့သော်ယခုတိုင်kiaကထိန်းချုပ်ထားစဲဖြစ်၏။ကချင်ပြည်နယ်တွင်ရှိသောမြို့နယ်များရှိစစ်စခန်းများအားkiaမှသိမ်းပိုက်ခဲ့၏။
===NUGအစိုးရနှင့်ဆက်ဆံရေး===
==၂၀၁၅-၂၀၂၀ခူနှစ်အတွင်းအခြေအနေ==
[[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]]NLDအစိုးရလက်ထက်(၂၀၁၅-၂၀၂၀)ခုနစ်အတွင်းစစ်တပ်နှင့်kia တို့ထိတွေ့တိုက်ပွဲတစ်ပွဲမျှပင်မဖြစ်ပွားခဲပေ။စစ်တပ်သည်ထိုကာလအတွင်းKIA တပ်နှင်တိုက်ပွဲအနည်းငယ်ခန့်သာဖြစ်ပွားခဲသည်။၂၀၁၈မှ၂၀၂၀အောက်တိုဘာလလယ်ခန့်အထိရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင်[[ရက္ခိုင့်တပ်မတော်]]AA၊[[အာရကန်ရိုဟင်ဂျာကယ်တင်ရေးတပ်မတော်]]ARSA၊တပ်များနှင့်စစ်တပ်တို့အပြင်းပြင်းအထန်ထန်တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားခဲသည်။
== တပ်ဖွဲ့ခွဲများ ==
KIA သည် တပ်မဟာ ၁၀ခုဖြင့် လှုပ်ရှားနေသော လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ဖြစ်သည်။ တပ်မဟာ တစ်ခုတွင် စစ်သည်အင်အား ၁၂၀၀ အထက် ၁၈၀၀ အောက်ဖြစ်ပြီး တပ်ရင်းအင်အားမှာ ၂၅၀ အထက် ၄၀၀ အောက်ဖြစ်သည်။
===တပ်မဟာများ===
* တပ်မဟာ ၁ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ပူတာအို
* အမှတ် ၂ တပ်မဟာ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှ တနိုင်းဒေသ
* အမှတ် ၃ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ဗန်မော်ခရိုင်
* အမှတ်၄ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ရှမ်မြောက် အနောက်ဘက်
* အမှတ် ၅ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ဝိုင်းမော် အနီးနှင့် ဌာနချုပ်အနီး
* အမှတ် ၆ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ မြောက် ရှမ်းမြောက်
* အမှတ် ၇ တပ်မဟာ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ပန်ဝါ ဖြစ်
* အမှတ် ၈ တပ်မဟာ၏လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ မိုးကောင်း မိုးညင်း
* အမှတ် ၉ တပ်မဟာ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ဖားကန့်
* အမှတ် ၁၀ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ရှေ့ ရှမ်းမြောက်
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:မြန်မာလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ]]
5snbbaoqokaa7xxepwx8lqslou0cn8b
755867
755866
2022-08-22T02:03:43Z
8.29.105.181
wikitext
text/x-wiki
{{infobox war faction
|name = ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်
|native_name =
|native_name_lang =
|war = [[မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ]]
|image = [[File:Kachin Independence Army flag.svg|200px]]
|caption = ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်၏ အလံတော်
|active= {{Start date|df=yes|1961}}–လက်ရှိ
|leaders = ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဂမ်ရှောင်
|ideology = [[ကချင်လူမျိုး|ကချင်အမျိုးသားရေး]]<br>[[ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုစနစ်]]
|partof = [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်]]
|headquarters = [[လိုင်ဇာမြို့]]၊ [[ကချင်ပြည်နယ်]]
|area = [[ကချင်ပြည်နယ်]]၊ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]<br>[[ယူနန်ပြည်နယ်]]၊ [[တရုတ်နိုင်ငံ]]<br>အိန္ဒိယ အရှေ့မြောက်ပိုင်း
|strength =၁၀,၀၀၀–၁၂,၀၀၀<ref name="MMkio">{{cite web|title=Kachin Independence Organization (KIO) {{!}} Myanmar Peace Monitor|url=http://mmpeacemonitor.org/stakeholders/stakeholders-overview/155-kio|website=mmpeacemonitor.org|publisher=Myanmar Peace Monitor|access-date=12 March 2018|language=en-gb|archive-url=https://web.archive.org/web/20180312204620/http://mmpeacemonitor.org/stakeholders/stakeholders-overview/155-kio|archive-date=12 March 2018|url-status=dead}}</ref>
|allies =
| allies = '''[[မြန်မာပြည်မြောက်ပိုင်း မဟာမိတ်တပ်ဖွဲ့]]'''<ref>{{cite news|last1=Lynn|first1=Kyaw Ye|title=Curfew imposed after clashes near Myanmar-China border|url=http://aa.com.tr/en/asia-pacific/curfew-imposed-after-clashes-near-myanmar-china-border/689281|access-date=21 November 2016|agency=Anadolu Agency}}</ref>
* {{flagicon image|Infobox AA.png}} [[ရက္ခိုင့်တပ်တော်]]
* {{flagicon image|Flag of the Myanmar National Democratic Alliance Army.svg}} [[မြန်မာအမျိုးသား ဒီမိုကရက်တစ် မဟာမိတ်တပ်မတော်]]
* {{flagicon image|Flag of the Ta'ang National Liberation Army.svg}} [[တအောင်း အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်]]
'''Other allies'''
*{{flagicon image|Karen National Liberation Army flag.svg}} [[ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်]]
*{{flagicon image|Chin National Army Flag.svg}} [[ချင်းအမျိုးသားတပ်မတော်]]
*{{flagicon image|SSA-S.svg}} [[ရှမ်းပြည်တပ်မတော်-တောင်ပိုင်း]]
*{{flagicon image|Fighting Peacock Flag.png}} [[မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာကျောင်းသားများဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး|မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားများ ဒီမိုကရက်တစ်တပ်ဦး]]
*{{flagicon image|Zomi Revolutionary Army Flag.png}} [[ဇိုမီးတော်လှန်ရေးတပ်မတော်]]
*{{flagicon image|Communist Party of Burma flag (1946-1969).png}} [[ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ်ပါတီ]]
*{{flagicon image|Flag of PDF Myanmar.svg}} [[ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်မတော်]]<ref>{{cite news |title=Dozens of regime soldiers reportedly killed in clashes with PDFs in eastern Sagaing|url=https://www.myanmar-now.org/en/news/dozens-of-regime-soldiers-reportedly-killed-in-clashes-with-pdfs-in-eastern-sagaing |work=Myanmar Now |date=29 June 2021}}</ref>
|opponents = *{{armed forces|MYA}}
|battles =
[[မြန်မာ့ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများ]]
|website=
}}
'''ကချင်လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်''' ({{lang-en|Kachin Independence Army}}; [[ကချင်ဘာသာစကား|ကချင်]]: ''ShangLawt Hpyen''; အတိုကောက် '''KIA''')သည် [[ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့၊ တပ်မတော်]](KIO)အဖွဲ့၏ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၁-ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ၁၉၉၄-ခုနှစ်တွင် အစိုးရနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးစာချုပ် ချုပ်ဆို၍ နှစ်ဘက် အပစ်အခတ် ရပ်စဲခဲ့သည်။
အပစ်ရပ်ပြီးနောက်ပိုင်း ကချင်ပြည်နယ်၊ ရှမ်းပြည်နယ်ရှိ KIA ထိန်းချုပ် ဒေသများတွင် စစ်ရေးပဋိပက္ခတချို့ ဖြစ်ပွားခဲ့သော်လည်း ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်ကို ၁၇ နှစ်ကြာ ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၁-ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၉ ရက်နေ့မှ စတင်၍ တိုက်ပွဲများ ပြန်လည် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေးလည်း ပျက်ပြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ စစ်ဦးစီးချုပ်မှာ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး [[ဂမ်ရှောင်]] ဖြစ်သည်။
ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (KIA) ကို ၁၉၆၁ ဖေဖော်ဝါရီ ၅ရက်တွင် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်း တွင် စတည်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ဌာနချုပ်ကို ထိုင်းနိုင်ငံ ချင်းမိုင်း တွင်ထားရှိခဲ့သည်။ ပထမဆုံး KIA စစ်ဦးစီးချုပ်မှာ လထော်ဇော်ဆိုင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၀ အစောပိုင်း ကာလများ၌ KIAသည် ဗကပ၊ မဆလ များနှင့်ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ရသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဗကပနှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ပြီး တရုတ်ပြည် ကွန်မြူနစ်ထံမှ လက်နက်အကူအညီ ရယူကာ တပ်မတော်အား တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၄တွင် စစ်အစိုးရနှင့် အပစ်ခတ်ရပ်စဲပြီးနောက် ဒေသတွင်း ဖွံဖြိုးရေးများ၊ မူယစ်ဆေးဝါး တိုက်ဖျက်ရေး စစ်ဆင်ဆင်ရေးများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်တွင် အစိုးရ၏ လက်နက်ကိုင်များ နယ်ခြါးစောင့်တပ် (BGF) အဖြစ် အသွင်ပြောင်းခြင်းတွင် သဘောတူညီမှု မရခဲ့ပေ။ ထိုစဉ်မှ စစ်ရေး တင်းမာမှုများ ရှိခဲ့ကြပြီး ၂၀၁၁တွင် ၁၇နှစ်ကြာ အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေး မှာ ပျက်သုန်းခဲ့ပြီး ပြည်တွင်းစစ်များ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်မှာ ယနေ့တိုင် ဖြစ်သည်။
==၂၀၂၁-ယခုလက်ရှိအခြေအနေ==
၂၀၂၁ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလစစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှစပြီးအာဏာသိမ်းစစ်တပ်နှင့် [[KIA]] တို့တစ်ကျော့ပြန်စစ်ပွဲအကြိမ်၁၀၀ထက်မနည်းဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ကချင်ပြည်နယ် ဒေါ့ဖုန်းယမြို့နယ်ခွဲရှိ အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီ တပ်ဖွဲ့ဝင်များ တပ်စွဲထားသည့် အလောဘွမ်ဗျူဟာကုန်းတပ်စခန်းကို KIA တပ်မဟာ (၅) လက်အောက်ခံ တပ်ရင်းများက မတ်လ ၂၅ ရက် မနက် ၅ နာရီလောက် တိုက်ခိုက်သိမ်းယူခဲ့သည်။စစ်ကောင်စီသည်KIAသိမ်းထားသောအလောဘွမ်စခန်းကိုပြန်လည်သိမ်းရန်အတွက်အင်အားအလွန်အကျွံသုံးကာတိုက်ခိုက်ခြင်း၊လေကြောင်စစ်ဆင်ခြင်း၊လက်နက်ကြီများနှင့်ထိုးစစ်ဆင်ခဲ့သည်။သို့သော်ယခုတိုင်kiaကထိန်းချုပ်ထားစဲဖြစ်၏။ကချင်ပြည်နယ်တွင်ရှိသောမြို့နယ်များရှိစစ်စခန်းများအားkiaမှသိမ်းပိုက်ခဲ့၏။
===NUGအစိုးရနှင့်ဆက်ဆံရေး===
==၂၀၁၅-၂၀၂၀ခူနှစ်အတွင်းအခြေအနေ==
[[အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်]]NLDအစိုးရလက်ထက်(၂၀၁၅-၂၀၂၀)ခုနစ်အတွင်းစစ်တပ်နှင့်kia တို့ထိတွေ့တိုက်ပွဲတစ်ပွဲမျှပင်မဖြစ်ပွားခဲပေ။စစ်တပ်သည်ထိုကာလအတွင်းKIA တပ်နှင်တိုက်ပွဲအနည်းငယ်ခန့်သာဖြစ်ပွားခဲသည်။၂၀၁၈မှ၂၀၂၀အောက်တိုဘာလလယ်ခန့်အထိရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင်[[ရက္ခိုင့်တပ်မတော်]]AA၊[[အာရကန်ရိုဟင်ဂျာကယ်တင်ရေးတပ်မတော်]]ARSA၊တပ်များနှင့်စစ်တပ်တို့အပြင်းပြင်းအထန်ထန်တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားခဲသည်။
== တပ်ဖွဲ့ခွဲများ ==
KIA သည် တပ်မဟာ ၁၀ခုဖြင့် လှုပ်ရှားနေသော လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ဖြစ်သည်။ တပ်မဟာ တစ်ခုတွင် စစ်သည်အင်အား ၁၂၀၀ အထက် ၁၈၀၀ အောက်ဖြစ်ပြီး တပ်ရင်းအင်အားမှာ ၂၅၀ အထက် ၄၀၀ အောက်ဖြစ်သည်။
===တပ်မဟာများ===
* တပ်မဟာ ၁ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ပူတာအို
* အမှတ် ၂ တပ်မဟာ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှ တနိုင်းဒေသ
* အမှတ် ၃ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ဗန်မော်ခရိုင်
* အမှတ်၄ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ရှမ်မြောက် အနောက်ဘက်
* အမှတ် ၅ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ဝိုင်းမော် အနီးနှင့် ဌာနချုပ်အနီး
* အမှတ် ၆ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ မြောက် ရှမ်းမြောက်
* အမှတ် ၇ တပ်မဟာ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ပန်ဝါ ဖြစ်
* အမှတ် ၈ တပ်မဟာ၏လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ မိုးကောင်း မိုးညင်း
* အမှတ် ၉ တပ်မဟာ ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ဖားကန့်
* အမှတ် ၁၀ တပ်မဟာ၏ လှုပ်ရှားနယ်မြေမှာ ရှေ့ ရှမ်းမြောက်
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:မြန်မာလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ]]
lvax1nef2gqw7clqhxl2az5i416l1uw
ခွန်သာဒွန်း
0
23753
755868
747886
2022-08-22T02:30:21Z
Aung kaung
11971
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox person
|name = ခွန်သာဒွန်း
| image = ခွန်သာဒွန်း.jpg
| birth_date = {{birth date|၁၉၄၃|၁၀|၆}}
|birth_name =
|birth_place = ဖာမွန်းရွာ၊ [[တောင်ကြီးမြို့နယ်]]
|death_date = {{death date and age|၁၉၇၈|၁၁|၁၄|၁၉၄၃|၁၀|၆}}
|death_place = ဆီဆိုင်မြို့
|death_cause = လုပ်ကြံခံရခြင်း
|occupation = အဆိုတော်၊ နိုင်ငံရေးသမား
|ethnicity = ပအိုဝ်း
|education = တိ.မွေး.ကု တိရစ္ဆာန်ဆရာဝန်ဘွဲ့
|parent = [[ဗိုလ်ဟိန်မောင်]]နှင့် နန်းလွဉ်း
|spouse = နန်းစန်းကြည်
|children = ၃
}}
'''ခွန်သာဒွန်း''' (၆ အောက်တိုဘာ ၁၉၄၃–၁၄ နိုဝင်ဘာ ၁၉၇၈) သည် မြန်မာနိုင်ငံသား ပအိုဝ်းလူမျိုး အဆိုတော်နှင့် တိမွေးကု ဆရာဝန်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ပအိုဝ်း ခေတ်ပေါ် တေးသီချင်းများကို ပထမဆုံး သီဆိုမွေးထုတ်ခဲ့သူလည်း ဖြစ်သည်။<ref>ပအိုဝ်းမျိုးချစ်လူငယ်အဖွဲ့မှ စီစဉ်ထုတ်ဝေသော "လိုꩻယွဲးအာႏရဲင်ꩻလိတ်စောင်ႏ"စာစောင် ပညာရေးဆောင်းပါးကဏ္ဍ စာမျက်နှာ(၆၃-၆၆)၊ ရေးသားသူ-ရုဲင်းဖက်ပအိုဝ်ႏပေႏ ခမ်းသထွုံႏပေႏ</ref>
== အစောပိုင်းဘဝနှင့် ပညာရေး ==
ခွန်သာဒွန်းသည် ကောဇာသက္ကရာဇ် ၁၃၀၆ ခု သီတင်းကျွတ်လာဆန်း (၈)ရက်နေ့ (၁၉၄၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၆ ရက်) တွင် [[တောင်ကြီးမြို့နယ်]] [[ဖာမွန်း (အရှေ့)ရွာ၊ တောင်ကြီးမြို့နယ်|ဖာမွန်းကျေးရွာ]]နေ [[ဗိုလ်ဟိန်မောင်]] (ပအမဖ ဥက္ကဋ္ဌ)နှင့် နန်းလွဉ်း တို့၏ ဖွားမြင်သည့် သားသမီး (၇)ဦးအနက် ဒုတိယ အကြီးဆုံးသော သားဖြစ်သည်။<ref name="pno">{{cite web |last1=onational |first1=Pa |title=ပအိုဝ်းအနုပညာဖခင် ဂန္ထဝင်ဂီတစာဆို ခွန်သာဒွန်း ကျဆုံးခြင်းအနှစ်(၄၀)ပြည့် အောက်မေ့သတိရပွဲ အခမ်းအနား ပြုလုပ်နိုင်ရန် အကြိုဆွေးနွေးပွဲ ကျင်းပပြုလုပ် |url=https://www.pa-onational.org/2018/11/blog-post_64.html |website=Pa-O National Organization |access-date=၁၁ အောက်တိုဘာ ၂၀၂၁ |date=၅ နိုဝင်ဘာ ၂၀၁၈}}</ref> ခွန်သာဒွန်းသည် အသက် (၇)နှစ်အရွယ်တွင် [[ကလောမြို့ ]]ဂျိန်းစ်ဝတ် နှစ်ခြင်းခရစ်ယာန်ကျောင်း၌ စတင်ပညာသင်ကြားပြီး ပဉ္စမတန်းပညာကို သင်ယူစဉ် ဖခင်ဖြစ်သူ ဗိုလ်ဟိန်မောင်မှာ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ န၀မတန်း ပညာသင်နှစ်တွင် စာမေးပွဲကျရှုံးသဖြင့် "ကျနော်ဟာ အများထမင်းကို စားတယ်ဆိုတော့ အများရဲ့ ထမင်းကျေးဇူးကို ပြန်ဆပ်မည်ဟု" ဆိုကာ ကျောင်းထွက်ရန် သန္နိဋ္ဌာန်ချပြီး တောင်ကြီးမြို့နယ်၊ [[နားဗောင်ရွာ]]တွင် ကျောင်းဆရာလုပ်ရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ကျောင်းထွက်မည်ဟု သူ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို သူ့အဖိုး ဖြားထွဉ်က သဘောမတူသဖြင့် ပညာကို ဆက်လက်သင်ကြားစေခဲ့သည်။ အသက် (၁၈)နှစ်အရွယ်တွင် တောင်ကြီးမြို့ အထက်တန်းကျောင်း အမှတ် (၂)တွင် ပညာဆက်လက်သင်ကြားခဲ့သည်။ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၉၆၆ တွင် [[ဆေးတက္ကသိုလ် (၂) ရန်ကုန်]]တွင် တက်ရောက်ပညာသင်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၇၂ တွင် ဆေးတက္ကသိုလ်မှ တိ.မွေး.ကု တိရစ္ဆာန်ဆရာဝန်ဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။
== အနုပညာလုပ်ငန်းများ ==
၁၉၇၁-၇၂ တွင် ဆေးတက္ကသိုလ်ပညာသင်ယူစဉ် တက္ကသိုလ်များရန်ကုန်တွင် ပအိုဝ်းကျောင်းသူကျောင်းသားများ ထုတ်ဝေသည့် ပထမအကြိမ် ပအိုဝ်းစာပေမဂ္ဂဇင်းတွင် အယ်ဒီတာ (ပအိုဝ်းစာ) တာဝန်ကို ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် တက္ကသိုလ်များရန်ကုန်တွင် ကျောင်းသားသစ် မောင်မယ်သစ်လွင်ကြိုဆိုပွဲ ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် အဓိကဦးဆောင်သူတဦးလည်းဖြစ်သည်။ ပအိုဝ်းတေးဂီတ အဖွဲ့(၂)ဖွဲ့ဖြစ်သည့် "မျိုခွန်ခွို" နှင့် "ကောဝ်းတုဲင်မွံ" တို့ကို တည်ထောင်ပေးခဲ့သူလည်း ဖြစ်သည်။ ခွန်သာဒွန်း ပထမဆုံး ရေးသား သီဆိုသည့် သီချင်းမှာ "နောင်ရွီး" ဖြစ်ပြီး သီချင်း၏ အနှစ်သာရက ပအိုဝ်းတော်လှန်ရေးကို ဖော်ထုတ်ပေးသည့် သီချင်းဖြစ်သည်။ ယနေ့ထိတိုင် မရိုးနိုင်သေးသည့် သူ၏သီချင်းသည် "တီးရီးရီး ရျော့" ဖြစ်သည်။ ထိုသီချင်းသည် ပအိုဝ်းနေ့ထူးနေ့မြတ်နှင့် ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် လူငယ်မောင်မယ်မက သက်ကြီးရွယ်အိုပါ အမြဲလိုလို သီဆိုဖျော်ဖြေကြသည်ကို တွေ့ရသည်။ ခွန်သာဒွန်း ပါဝင် သီဆိုထားခဲ့သည့် သီချင်းခွေ စုစုပေါင်း(၄)ခွေရှိသည်။
== လုပ်ငန်းခွင် ==
တက္ကသိုလ်တွင် ဘွဲ့ရပြီးနောက် ၁၉၇၂ တွင် မွေးရပ်ဇာတိကို ပြန်လာပြီး တောင်ကြီးမြို့နယ် လုံးဟီးရွာတွင် စေတနာဝန်ထမ်းဖြင့် ကလေးများကို ပညာသင်ကြားပေးပြီး ကျောင်းဆရာ တစ်နှစ် လုပ်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်တွင် ခွန်သာဒွန်းသည် တောင်ကြီးမြို့၊ ကျောင်းကြီးစုရပ်နေ ဆရာစံတူနှင့် နန်းဗဲတို့၏ သမီး နန်းစန်းကြည်နှင့် အိမ်ထောင်ပြုခဲ့သည်။ ၁၉၇၃ တွင် [[ပင်းတယမြို့နယ်]]ဦးစီးမှူးမှ တိရစ္ဆာန်မွေးမြူရေး တာဝန်ကို (၄)နှစ်ကြာထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ထိုနောက် ၁၉၇၆ တွင် [[ဘန်းယဉ်နယ်|ဘန်းယဉ်]]၏ တောင်ဘက် နမ်းဟူ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဌာနဦးစီးမှူးတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ တွင် ဆီဆိုင်မြို့၌ နေထိုင်စဉ် မြို့နယ် လုပ်ငန်း စစ်ဆေးရေးအဖွဲ့ဝင်နှင့် ပအို၀်းစာပေယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့ဝင်လည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
== ကွယ်လွန်ခြင်း ==
၁၉၇၈ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ (၁၄)ရက်နေ့ ည (၇)နာရီအချိန်တွင် အသက်(၃၄)နှစ်အရွယ် ခွန်သာဒွန်းသည် ဆီဆိုင်မြို့ရှိ ၎င်းနေအိမ်၌ ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီ ဩဇာလွမ်းမိုးထားသည့် ရလလဖ အဖွဲ့၏ ရဲဘော်တစ်ယောက်က ဝင်ရောက် ပစ်သတ်ခြင်းကို ခံခဲ့ရပြီး ကွယ်လွန်အနိစ္စရောက်ခဲ့ရသည်။<ref name="pno"/> ၎င်း၏ ဇနီးနှင့်အတူ သားသမီးများဖြစ်သော ခွန်သိန်း၊ ခွန်ဗညား နှင့် နန်းသာသာထွေး တို့ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
{{DEFAULTSORT:သာဒွန်း၊ ခွန်}}
[[Category:မြန်မာ အမျိုးသား အဆိုတော်များ]]
[[Category:မြန်မာ တေးရေးဆရာများ]]
[[Category:ပအိုဝ်းလူမျိုး]]
[[ကဏ္ဍ:၁၉၄၃ မွေးဖွားသူများ]]
[[ကဏ္ဍ:၁၉၇၈ ကွယ်လွန်သူများ]]
0rh1rf7vso290uqzr12zbhu1xlq1vjj
ပြေတီဦး
0
24222
755869
736389
2022-08-22T03:33:50Z
129.126.238.51
ဗမာ
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox person
| name = ပြေတီဦး
| image =
| caption =
| birth_name =
| birth_date = {{birth date and age|df=yes|1978|11|30}}
| birth_place = ချောင်းကောင်းရွာ၊ [[ပြည်မြို့နယ်]]၊ [[ပဲခူးတိုင်း]]
| nationality = မြန်မာ-ဗမာ
| occupation = သရုပ်ဆောင်
| years_active = ၁၉၉၉–လက်ရှိ
| height = 170cm
| weight = {{convert|146|lb|kg}}
| alma_mater = [[ပြည်နည်းပညာတက္ကသိုလ်]]
| children = ပြေသုဒြာ ၊ ပြေဒီရ
| parents = ဦးတင်မောင်ဦး၊ ဒေါ်တီတီ
| awards = [[မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆု|အမျိုးသားဇာတ်ဆောင်ဆု]] (၂၀၁၀၊ ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၃၊ ၂၀၁၄)
| signature = Pyay Ti Oo Signature.JPG
| settlement_type = သရုပ်ဆောင်
| spouse = [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
}}
'''ပြေတီဦး''' သည် [[မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆု]]ရ ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင် တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ပြေတီဦးကို ၁၉၇၈ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ (၃၀)ရက်နေ့တွင် အဖ ဦးတင်မောင်ဦးနှင့် အမိ ဒေါ်တီတီတို့မှ [[ရန်ကုန်မြို့]]တွင် မွေးဖွားသည်။ [[ပြေတီဦးပညာရေးဖောင်ဒေးရှင်း]]၏ ဥက္ကဋ္ဌလည်း ဖြစ်သည့်အပြင် [[အနုပညာပျိုးခင်း]]၏ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ ပြေတီဦးသည် ဗမာအမျိုးသား ဖြစ်၍ ရန်ကုန် ဇာတိဖြစ်သည်။ မြန်မာစာ မြန်မာစကား အစီအစဉ်မှ မွေးထုတ်ပေးလိုက်သော သရုပ်ဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ပြေတီဦးသည် ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ရိုက်ကူးသော ကျွန်တော်နှင့် နတ်သမီးများ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားဖြင့် အောင်မြင်ကျော်ကြားလာခဲ့သူ ဖြစ်သည်။
== အစောပိုင်း ဘဝ ==
ပြေတီဦးကို ၁၉၇၈ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၃၀ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်မြို့ ၌ အဖ ဦးတင်မောင်ဦး၊ အမိ ဒေါ်တီတီ တို့မှ မွေးဖွားခဲ့သည်။ မွေးချင်း သုံးယောက်အနက် အလတ်ဖြစ်သည်။ ပြေတီဦး၏ အဖေမှာ အစိုးရဝန်ထမ်းဖြစ်နေသောကြောင့် ပြေတီဦး ၃နှစ်သား အရွယ်တွင် [[မွန်ပြည်နယ်]]၊ [[ကျိုက်ထိုမြို့]] အနီးရှိ မုပ္ပလင်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားကြသည်။ ပြေတီဦး ခုနစ်နှစ်ခန့်တွင် [[ဟင်္သာတမြို့|ဟင်္သာတမြို့နယ်]]၊ [[ဧရာဝတီတိုင်း]]သို့ပြောင်းရွေ့သွားသည်။ ထိုမြို့တွင် ချင်းကုန်းဘော်ဒါဆောင်၌ နေခဲ့သေးသည်။ ပြေတီဦးသည် ပထမတန်း မှ စတုတ္ထတန်းအထိ ပထမဆု ရခဲ့သည်။ ဟင်္သာတတွင် ပြေတီဦးသည် ကျောင်းစာထက် အားကစားဘက်ကို ပိုသန်လာပြီး စားပွဲတင် တင်းနစ်၊ ကြက်တောင်ရိုက်ခြင်းတို့ဖြင့် ဆုများရရှိခဲ့သည်။ ပြေတီဦး အဋ္ဌမတန်းတွင် [[ရမည်းသင်းမြို့]] သို့ပြောင်းရွေ့သွားပြန်သည်။ ဒသမတန်းနှစ်တွင် ပြေတီဦး၏ မိသားစုသည် ပြေတီဦး၏ မွေးရပ်မြေဖြစ်သော [[ရန်ကုန်မြို့]]သို့ ပြန်လည်ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့သည်။ ပြေတီဦးသည် [[ရန်ကုန်နည်းပညာတက္ကသိုလ်]]မှ အင်ဂျင်နီယာ ဘွဲ့ရခဲ့သည်။
== အနုပညာ လမ်းကြောင်း ==
ပြေတီဦးသည် လက်ရှိတွင် ဇာတ်ကားပေါင်း ရာကျော်နှင့် ကြော်ငြာပေါင်း မရေတွက်နိုင်အောင် ရိုက်ကူပြီးဖြစ်သည်။ ပြေတီဦးသည် ကျောင်းသား ဘဝမှ စ၍ အနုပညာလောက အတွင်းသို့ဝင်ခဲ့သည်။ သူသည် ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် မြန်မာ့အသံနှင့် ရုပ်မြင်သံကြားမှ ထုတ်လွှင့်သော မြန်မာစာ မြန်မာစကား ပညာပေး အစီအစဉ် တွင် စတင် သရုပ်ဆောင်ခွင့်ရခဲ့သည်။ သူ၏ ပထမဆုံးဇာတ်ကားမှာ ဇာတ်ပို့ အဖြစ်သာ သရုပ်ဆောင်ခဲ့ရတဲ့ ဒါရိုက်တာမောင်ပြည့်ဝ ရိုက်ကူးသည့်‘ရင်ရိပ်စွန့် လိပ်ပြာ’ ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၉ခုနှစ်မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ် အတွင်း ပြေတီဦး ခေါင်းဆောင်မင်းသားအဖြစ် ရိုက်ခဲ့ရသော ကားမှာ မရှိသလောက်ရှားခဲ့သည်။ ဒုတိယမင်းသား သို့မဟုတ် ဇာတ်ပို့ နေရာမှ ရိုက်ကူးရသည်က များ၏။ ၂၀၀၈ခုနှစ်တွင်မှ စိန်ဌေးဗီဒီယိုက ခေါင်းဆောင်မင်းသား တင်ရိုက်ရာမှ နာမည်ရလာသူဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ခုနှစ်အတွင်းတွင် ''ချစ်တော့ချစ်တယ် အလိုမလိုက်ဘူး'' အမည်ရှိ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားကြီး တစ်ကားသာ ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ သူ၏ ၂၀၀၉ ခုနှစ် အတွင်းထုတ်လုပ်ခဲ့သော ဇာတ်ကားများ အနက် အအောင်မြင်ဆုံးသော ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများမှာ ''ချစ်ပန်းဝါဝါ''၊ ''ချိုလိမ်''၊ ''ရင်ဘတ်ချင်း အငြိ'' နှင့် ''ကျွန်မ ပုခုံးပေါ်မှာ လိပ်ပြာလေးတွေ နားခဲ့ဖူးတယ်'' တို့ဖြစ်ကြသည်။ ပြေတီဦးသည် ၂၀၀၉ ခုနှစ်အတွင်း ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားကြီး ခြောက်ခု နှင့် များစွာသော တီဗွီ ကြော်ငြာများတွင် ပါဝင် သရုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ပြေတီဦးသည် ၂၀၀၉ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၃၀ရက်နေ့တွင် သူ၏ ၃၁ နှစ်ပြည့်မွေးနေ့ပွဲကို ကန်တော်ကြီး မျှော်စင်ကျွန်းတွင် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ဝင်ကြေး အခမဲ့ သတ်မှတ်ပေးခဲ့ရာ သူ၏ ပရိသတ် ထောင်ကျော် လာရောက် ကြည့်ရှုခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ပါဝင်သရုပ်ဆောင်ခဲ့သော ရုပ်ရှင်ကားကြီး ၆ကားမှာ မြန်မာ့ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆုပေးပွဲအတွက် ရွေးချယ်သော စံကာတင် ၁၅ကား၌ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထိုကားများမှာ ''[[အာဒမ်ရယ် ဧဝရယ် ဒသရယ်|အာဒမ်ရယ် ဧဝရယ် ဒဿရယ်]]''၊ ''အမေ့ကျေးဇူးဆပ်ဖူးခြင်တယ်''၊ ''ကျောက်သင်ပုန်းတွေမိုးထားတဲ့အိမ်''၊ ''ရင်ဘတ်ကြီးနဲ့ ချစ်လိုက်မယ်''၊ ''နတ်ဖက်တဲ့စုံတွဲများ''၊ ''ဆွေတစ်ရာ မောင်တစ်ကျိပ်''တို့ဖြစ်သည်။၂၀၁၂ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၇ရက်နေ့ တွင် နေပြည်တော်မြို့၌ ကျင်းပသော ၂၀၁၀ပြည့်နှစ် အတွက် အကယ်ဒမီပေးပွဲတွင် ပြေတီဦးသည် အကောင်းဆုံး အမျိုးသားဇာတ်ဆောင်ဆုကို ရခဲ့သည်။ ပြေတီဦးသည် သူ၏ ပထမဆုံးသော ထိုအကယ်ဒမီဆုကို ''အာဒမ်ရယ် ဧဝရယ် ဒဿရယ်'' ဇာတ်ကားမှ ဒဿ ဇာတ်ကောင် ဖြင့် ရရှိခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂ခုနှစ်အတွက် ''[[နင်စေရင်]]'' ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကား၊ ''တိုက်ဆိုင်မှု ရှိလျှင်'' ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကား နှင့် ''မေခင်ကညာပျို''တို့ ရိုက်ကူးပြီးဖြစ်သည်။
== အနုပညာ ပြင်ပ ဘဝ==
ပြေတီဦးသည် [[ဗုဒ္ဓဘာသာ|ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်]] တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ပြေတီဦးသည် အရပ် ၅ပေ ၉လက်မ (၁.၇၅မီတာ) ရှိပြီး အလေးချိန် ၁၄၆ပေါင် (၆၆ကီလို) ရှိသည်။ ပြေတီဦးသည် ငယ်စဉ်ကတည်းက ဝါသနာပါခဲ့သော တင်းနစ်ကစားခြင်းကို အားလပ်ချိန်တွင် ကစားလေ့ရှိသည်။ ပရဟိတလုပ်ငန်း အများအပြားကို ဦးဆောင်လုပ်ဆောင်သူတစ်ဦးဖြစ်သည်။ အနုပညာသားထဲတွင် ပထမဆုံး ပညာရေးဖောင်ဒေးရှင်းထောင်ခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ပြေတီဦးသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၁ရက်နေ့တွင် မြန်မာ ရုပ်ရှင်မင်းသမီး [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]] နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။ သူတို့၏ မင်္ဂလာ ဧည့်ခံပွဲ အခမ်းအနားကို MRTV-4 ၌ တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှင့် ပြသခဲ့သည်။ ပြေတီဦးတို့ ဇနီးမောင်နှံသည် သူတို့ သမီးဦး ပြေသုဒြာကို ၂၀၁၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၄ရက်နေ့တွင် ဝိတိုရိယ အထွေထွေရောဂါကု ဆေးရုံကြီး (ရန်ကုန်)၌ မွေးဖွားခဲ့သည်။
== လူမှုအဖွဲ့အစည်းများတွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှု==
===ပြေတီဦးပညာရေးဖောင်ဒေးရှင်း===
{{main|ပြေတီဦးပညာရေးဖောင်ဒေးရှင်း}}
၂၀၁၀ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၃၀ ရက်နေ့ (ပြေတီဦးမွေးနေ့) တွင် [[ပြေတီဦးပညာရေးဖောင်ဒေးရှင်း]]ကို ရည်ရွယ်ချက် (၇)ရပ်ဖြင့် စတင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လူမျိုးမရွေး၊ ဘာသာမရွေး မည်သည့်ဆေးကျောင်းသားကိုမဆို ဉာဏ်ပညာထူးချွန်သူများအတွက် အလှူဒါနအဖြစ် ထောက်ပံ့လှူဒါန်းရန် ဟူသည့် ရည်ရွယ်ချက်တစ်ရပ် ပါဝင်သည်။ ပြေတီဦးသည် [[ပြေတီဦးပညာရေးဖောင်ဒေးရှင်း]] ကို သိန်း ၁၀၀ ကျပ်ဖြင့် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ပြေတီဦးလက်ထပ်ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌမှာ ဇနီးသည် [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်|အကယ်ဒမီ အိန္ဒြာကျော်ဇင်]] ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၀-၂၀၁၁ ပညာသင်နှစ်တွင် ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူ (၁၈)ဦးအတွက် ပညာသင်ဆုအဖြစ် ငွေကျပ် (၈၄)သိန်း ထောက်ပံ့ခဲ့ပြီး အလှူရှင်များက ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူ (၂၇)ဦးအတွက် ပညာသင်ဆု အဖြစ် ငွေကျပ် (၁၆၂)သိန်း ထောက်ပံ့ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ပညာသင်ဆုရရှိသူ ကျောင်းသားကျောင်းသူများသည် တစ်လလျှင် ၅၀၀၀၀ ကျပ်ခန့် ရရှိမည် ဖြစ်သည်။ <ref name =''Pyay Ti Oo Foundation''> ပြေတီဦး ဖောင်ဒေးရှင်း [http://www.pyaytioofoundation.org/content/%E1%80%85%E1%80%8A%E1%80%B9%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%B8%E1%80%81%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%B9 ပြေတီဦးဖောင်ဒေးရှင်း] </ref> ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၄ရက်နေ့တွင် ပြေတီဦး နှင့် အခြားသရုပ်ဆောင်များ စုပေါင်း၍ သုဝဏ္ဏ မိုးလုံလေလုံ အားကစားကွင်း၌ ပြေတီဦးဖောင်ဒေးရှင်း ရန်ပုံငွေ ပဒေသာပြပွဲများ အဖြစ် လွဲခဲတယ်နော်ပြဇာတ်၊ မုဒိတာလွင်ပြင် အငြိမ့်တို့ အပြင် သရုပ်ဆောင်များ အဆိုအစီအစဉ်ကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အနုပညာရှင်များသည် ၎င်းကို ဗွီဒီယို နှစ်ခု ထုတ်လုပ်ဖြန့်ချိခဲ့ပြီး အနုပညာကြေးများကို ဖောင်ဒေးရှင်းအတွက် လှူဒါန်းခဲ့သည်။ ပြေတီဦးသည် အကယ်ဒမီ ပေးပွဲတွင် ဆုရရှိသောအခါ ရွှေစင်ရုပ်မှ ကြယ်စင်၏ တန်ဖိုးအတိုင်းကို ဖောင်ဒေးရှင်း အတွက် ထည့်ဝင်လှူဒါန်းခဲ့သည်။
===အနုပညာပျိုးခင်း===
{{main|အနုပညာပျိုးခင်း}}
တစ်ခြောက်လုံးဆုံသည့်နေ့ဖြစ်သော နိုဝင်ဘာလ ၁၁ရက်နေ့၊ ၂၀၁၁ခုနှစ်တွင် အကယ်ဒမီပြေတီဦး အပါအဝင် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လောက၏ ထိပ်တန်း ခြောက်ယောက်( [[လူမင်း|အကယ်ဒမီ လူမင်း]]၊ အကယ်ဒမီ ပြေတီဦး၊ [[နေတိုး (ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်)|အကယ်ဒမီ နေတိုး]]၊ အကယ်ဒမီ ခန့်စည်သူ၊ မြင့်မြတ်၊ ဒါရိုက်တာ ဝိုင်း) သည် မြန်မာ့ အနုပညာ အကျိုးကို မျှော်မှန်း၍ အနုပညာပျိုးခင်း ကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး မင်းသမီး အသစ် ၃ဦးကို ပရိသတ်နှင့် မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။
===အခြား===
ပြေတီဦးသည် အခြား လှူဒါန်းမှုများစွာကိုလည်းလုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ထဲတွင် စက်ဆန်းမီးလောင်မှုတွင် လှူဒါန်းမှု၊ ဘီအီးဒီ ပညာရေးဖောင်ဒေးရှင်းအတွက် လှူဒါန်းမှု၊ ရခိုင်ပြည်နယ်မှ ဒုက္ခသည် ရခိုင်လူမျိုးများအား တွေ့ဆုံအားပေးမှု စသည်တို့ ပါဝင်သည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်အတွက် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်ထူးချွန်ဆုချီးမြင့်သည့်အခမ်းအနားတွင် အမျိုးသားဇာတ်ဆောင်ဆု ရရှိခဲ့သည်။
==ရိုက်ကူးခဲ့သော ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ ==
{| class="wikitable sortable"
|+ ဇာတ်ကားစာရင်း
|-
! ခုနှစ်
! ဇာတ်ကားအမည်
! တွဲဖက်သရုပ်ဆောင်များ
|-
| ၂၀၀၀
| ''ရန်ကြွေး''
|
|-
| ၂၀၀၅
| ''မျှော်လင့်ခြင်းများစွာ''
| [[ဒွေး]]၊ နိုင်းနိုင်း၊ [[မင်းမော်ကွန်း]]၊ ဖိုးကျော်၊ ပန်းဖြူ၊ နဝရတ်၊ စိုးမြတ်နန္ဒာ
|-
| ၂၀၀၆
| ''ညကျောင်း''
| [[ဖြိုးငွေစိုး]]၊ချစ်စနိုးဦး
|-
| ၂၀၀၇
| ''ည၏ ကမ္ပည်း''
| ထွန်းအိန္ဒြာဗိုလ်၊ ချောရတနာ၊ [[ဝိုင်းစုခိုင်သိန်း]]
|-
| ၂၀၀၈
| ''လက်ဝဲဘက် ရင်ဘတ်ဆီကဂီတ''
| [[ခိုင်သင်းကြည်]]၊ ချစ်စနိုးဦး
|-
| ၂၀၀၈
| ''ကြယ်ကလေးရဲ့နှင်တံ''
| နန္ဒာလှိုင်၊ နဝရတ်
|-
| ၂၀၀၈
| ''အချစ်ကိုယ်ရံတော်''
| ခိုင်နှင်းဝေ
|-
| ၂၀၀၈
| ''ရင်ခုန်သံကို မညာကြေးနော်''
| စိုးမြတ်နန္ဒာ၊ [[ဝိုင်းစုခိုင်သိန်း]]
|-
| ၂၀၀၈
| ''လွဲမှားခြင်း၏ ရလဒ်''
| [[ခိုင်သင်းကြည်]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''ချစ်ချစ်လီဆက်ချစ်''
| ''[[လွင်မိုး]]၊ကျော်ကျော်ဗို၊ထွန်းအိန္ဒြာဗိုလ်၊မယ်လိုဒီ''
|-
| ၂၀၀၉
| ''မာန၏နောက်ကွယ်''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''ကြာဖြူ''
| [[သက်မွန်မြင့်]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''ချစ်ပန်းဝါဝါ'
| စိုးမြတ်သူဇာ
|-
| ၂၀၀၉
| ''ချိုလိမ်''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''ရင်ဘတ်ချင်း အငြိ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''Lady First''
| [[ဝိုင်းစုခိုင်သိန်း]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''ကျွန်မ ပုခုံးပေါ်မှာ လိပ်ပြာလေးတွေ နားခဲ့ဖူးတယ်''
| [[သက်မွန်မြင့်]]၊ မေကဗျာ
|-
| ၂၀၀၉
| ''လေလှိုင်းချစ်သူ''
| [[သက်မွန်မြင့်]]၊ တင့်တင့်ထွန်း
|-
| ၂၀၀၉
| ''Luck & Love''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''မာန၏နောက်ကွယ်''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၀၉
| ''ရိုးရာ''
| [[ရန်အောင်]]၊ [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ချင်ဖတ်''
| [[သက်မွန်မြင့်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ရေရုပ်ရေးချယ်သူ''
| ပိုင်ဇေရဲထွန်း၊ မေကဗျာ
|-
| ၂၀၁၀
| ''ပန်းသွန်ကဗျာ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]၊ ဆန်းထွဋ်
|-
| ၂၀၁၀
| ''အဖြူရောင်လွင်ပြင်များ''
| ကျော်ဇောဟိန်း၊ လင်းဇာနည်ဇော်
|-
| ၂၀၁၀
| ''လက်ဝဲဘက်ရင်ဘက်ဆီကဂီတ''
| [[ခိုင်သင်းကြည်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ချစ်ဖူးတယ် မလွယ်ဘူး ရူးနိုင်တယ်''
| တင့်တင့်ထွန်း၊ [[ဝိုင်းစုခိုင်သိန်း]]၊ ချောရတနာ၊ စိုးမြတ်နန္ဒာ၊ ခင်လေးနွယ်
|-
| ၂၀၁၀
| ''ဗိုက်ဗိုက်ဗိုက်''
| ကျော်ရဲအောင်၊ စိုးမြတ်သူဇာ၊ နဝရတ်
|-
| ၂၀၁၀
| ''ကျားကို တုတ်တဲ့ပျား''
| စိုးမြတ်နန္ဒာ
|-
| ၂၀၁၀
| ''သဲကိုးဖြာအချစ်''
| ရဲအောင်၊ စိုးမြတ်သူဇာ
|-
| ၂၀၁၀
| ''ချစ်မှချစ် အကြီးကြီးချစ်''
| ရဲအောင်၊ [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]၊ [[ဝိုင်းစုခိုင်သိန်း]]၊ ချောရတနာ
|-
| ၂၀၁၀
| ''တိမ်လွင့်သွားသောကောင်းကင်''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ပျားရည်ရောင် လမင်း''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ချုပ်ဆေး''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''လေပြည်တေးသွား စက္ကူငှက်လေးများ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ချစ်သူရဲ့ ချစ်သူ''
| [[သက်မွန်မြင့်]]၊ [[နန်းဆုရတီစိုး]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''နှင်းဒဏ္ဏာရီ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''အပျိုလေးရဲ့ကောင်းဘွိုင်''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''မချစ်ပဲ မနေနိုင်ဘူး''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''နှစ်ကျပ်ကွက်နင်းတဲ့ ယောက်ဖ''
| [[ရန်အောင်]]၊ [[သက်မွန်မြင့်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''အဆင့်မြင့်ချစ်စကား''
| [[သက်မွန်မြင့်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''၁၅၀၀ကျော်တယ်''
| [[သက်မွန်မြင့်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ရင်ခုန်သံ''
| [[ဖွေးဖွေး]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''မဟေသီရဲ့ ဂျလေဘီ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ဘတ်ကီးဖူးစာ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''၃+၄=အချစ်''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''ဝတ်မှုန်ဝိုင်၏အပြင်းစားရသ''
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''အပြင်းစားဥယျာဉ်မှူး''
| စိုးမြတ်သူဇာ
|-
| ၂၀၁၀
| ''ဘလောင်းဘလဲ''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''မှော်ပန်းသီး''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၀
| ''မိန်းမယူမယ်ဆိုရင် စဉ်းစားဖို့လိုမယ်''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ရွှေလင်ပန်းနဲ့ပန်းကမ်းသူ''
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ဂျူးလီးယက်တစ်ရေးနိုး''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ချစ်သူသိစေ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ဒါကြည့်ပြီးမှ ဖွကြပါ''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ယုံကြည်ချင်းနှင်းဆီ''
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ရင်တွင်း အရှုပ်တော်ပုံ''
| [[ဖွေးဖွေး]]၊ မိုးယုစံ
|-
| ၂၀၁၁
| ''ကကြိုးဆုံတဲ့ သတို့သား''
| မိုးဟေကို
|-
| ၂၀၁၁
| ''ချောကလက် အချစ်''
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''နင့်''
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ဒီကောင်မလေးအတွက်''
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''နတ်သမီးဖော်တဲ့အဆိပ်''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ပထမဆုံးချစ်တာနင်''
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''လက်မထပ်မီသုံးနာရီ''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၁
| ''ကျွန်တော့်ယောက္ခမ နှင့် သူ၏ ဗိုင်းရပ်စ်များ''
| စိုးမြတ်သူဇာ၊ စိုးမြတ်နန္ဒာ၊ စိုးပြည့်သဇင်၊ စန္ဒီမြင့်လွင်၊ ဝေလျှံ
|-
| ၂၀၁၂
| ''အချစ် ရောဂါ''
| [[မိုးဟေကို]]
|-
| ၂၀၁၂
| ''အချစ်၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးသည် အမုန်းဖြစ်၏။''
| စိုးမြတ်သူဇာ၊ သဉ္ဇာဝင့်ကျော်
|-
| ၂၀၁၂
| ''ချစ်ရင်ဖက်ထား''
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၂
| နှလုံးသားမှာ အထာရှိတယ်
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]၊ နဝရတ်
|-
|}
===ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားကြီးများ===
{| class="wikitable sortable"
|+ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားစာရင်း
|-
! ခုနှစ်
! ရုပ်ရှင်အမည်
! ဒါရိုက်တာ
! တွဲဖက်သရုပ်ဆောင်များ
|-
|-
| ၂၀၀၈
| ''ချစ်တော့ချစ်တယ် အလိုမလိုက်ဖူး''
| မိုက်တီး
| [[လွင်မိုး]]၊[[ရာဇာနေဝင်း]]၊ခန့်စည်သူ၊[[ခိုင်သင်းကြည်]]၊မေကဗျာ၊လင်းဇာနည်ဇော်
|-
| ၂၀၀၉
| ''ရှော့ရှိတဲ့အချစ်များ''
| ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး)
| ခန့်စည်သူ၊ [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]၊ [[မိုးဟေကို]]၊ စိုးမြတ်သူဇာ
|-
| ၂၀၁၀
| ''ဆွေတစ်ရာ မောင်တစ်ကျိပ်''
| မီးပွား
| ခန့်စည်သူ၊ [[ခိုင်သင်းကြည်]]၊ ခိုင်နှင်းဝေ
|-
| ၂၀၁၀
| ''ရင်ဘတ်ကြီးနဲ့ ချစ်လိုက်မယ်''
| ဝါဝါဝင်းရွှေ
| [[မိုးဟေကို]]၊ ညွန့်ဝင်း၊ [[ရန်အောင်]]၊ ဝါဝါဝင်းရွှေ၊ သားထူး
|-
| ၂၀၁၀
| ''အမေ့ကျေးဇူးဆပ်ဖူးချင်တယ်''
| ခင်စောမျိုး
| [[သက်မွန်မြင့်]]၊ နေအောင်၊ မေသန်းနု၊ ဝါဝါအောင်
|-
| ၂၀၁၀
| ''နတ်ဖတ်တဲ့ စုံတွဲများ''
| ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး)
| [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]၊ [[သက်မွန်မြင့်]] ၊ နန္ဒ
|-
| ၂၀၁၀
| ''ကျောက်သင်ပုန်းတွေမိုးထားတဲ့အိမ်''
| ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး)
| ကျော်ရဲအောင်၊ [[သက်မွန်မြင့်]]၊ စိုးမြတ်သူဇာ
|-
| ၂၀၁၁
| ''အာဒမ်ရယ် ဧဝရယ် ဒဿရယ်''
| ဝိုင်း (Own Creator)
| [[စိုင်းစိုင်းခမ်းလှိုင်]]၊ [[သက်မွန်မြင့်]]
|-
| ၂၀၁၂
| ''မေခင်ကညာ''
| ကိုဇော် (အာရုဏ်ဦး)
| [[ရန်အောင်]]၊ ရဲအောင်၊ ခန့်စည်သူ၊ ကျော်ကျော်ဗို၊ စိုးမြတ်သူဇာ၊ [[အိန္ဒြာကျော်ဇင်]]၊ သဉ္ဇာဝင့်ကျော်၊ [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|-
| ၂၀၁၂
| ''နင်စေရင်''
| ဝိုင်း (Own Creator)
| [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]၊ [[မင်းဦး]]
|-
| ၂၀၁၂
| ''တိုက်ဆိုင်မှုရှိလျှင်''
| မောင်မျိုးမင်း(ရင်တွင်းဖြစ်)
| မိုးဟေကို၊ လိုင်လာခန်း
|-
| ၂၀၁၂
| ''Made In Heart''
| ဝိုင်း (Own Creator)
| [[မိုးဟေကို]]၊ [[ဝတ်မှုန်ရွှေရည်]]
|}
==ထူးချွန်ဆုရရှိမှုနှင့် ဆန်ကာတင်စာရင်းဝင်မှုများ==
{| class="wikitable"
|+
!ခုနှစ်
!ဆုအမည်
!ဆုအမျိုးအစား
!ဇာတ်ကား
!မှတ်ချက်
|-
|၂၀၁၀
| rowspan="5" |[[မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆု|မြန်မာ့ရုပ်ရှင်ထူးချွန်ဆု]]
| rowspan="5" |အမျိုးသားဇာတ်ဆောင်ဆု
|''[[အာဒမ်ရယ် ဧဝရယ် ဒသရယ်|အာဒမ်ရယ် ... ဧဝရယ် ... ဒဿရယ်]]''
|{{won}}
|-
|၂၀၁၂
|''လက်ပံ''
|{{won}}
|-
|၂၀၁၃
|''နင် ... စေရင်''
|{{won}}
|-
|၂၀၁၄
|''နှလုံးသားဖြင့် ပြုလုပ်သည်''
|{{won}}
|-
|၂၀၁၇
|''ရင်ဘတ်ထဲကဓား''
|{{nominated}}
|}
==ကိုးကား==
{{reflist}}
[[Category:မြန်မာ အမျိုးသား ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ]]
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာ့ ရုပ်ရှင် ထူးချွန်ဆုရှင်များ]]
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ]]
{{Lifetime|၁၉၇၈| |}}
o8skxx0bjgnwz3r3tp85keuobr20gbs
အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန
0
47950
755881
706869
2022-08-22T05:13:17Z
Zawzawaungthwin
100038
ဝန်ကြီးအပြောင်းအလဲအား ဖြည့်စွက်ခဲ့သည်
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox government agency
|agency_name = အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန
|nativename =
|nativename_r =
|seal =
|seal_width =
|seal_caption =
|picture =
|picture_width =
|picture_caption =
|formed =
|preceding1 =
|preceding2 =
<!-- (etc.) -->
|dissolved =
|superseding =
|jurisdiction = {{flag|မြန်မာနိုင်ငံ}}
|headquarters = ရုံးအမှတ် (၅၁)၊ [[နေပြည်တော်]]
|latd= 19.838351|latm= |lats= |latNS=
|longd= 96.1203718|longm= |longs= |longEW=
|region_code =
|coordinates =
|employees =
|budget =
|minister1_name = ဒေါက်တာပွင့်ဆန်း
|minister2_name =
<!-- (etc.) -->
|deputyminister1_name =
|deputyminister2_name =
<!-- (etc.) -->
|chief1_name =
|chief1_position =
|chief2_name =
|chief2_position =
<!-- (etc.) -->
|agency_type =
|parent_department =
|parent_agency =
|child1_agency =
<!-- (etc.) -->
|keydocument1 =
<!-- (etc.) -->
|website = {{URL|www.mol.gov.mm}}
|footnotes =
|map =
|map_width =
|map_caption =
}}
မြန်မာနိုင်ငံရှိ [[ဝန်ကြီးဌာနများ]]တွင် အလုပ်သမားနှင့် ပတ်သက်၍ အလုပ်သမား ဝန်ကြီးဌာန ထားရှိသည်။၂၀၁၆ ခုနှစ် သမ္မတ [[ဦးထင်ကျော်]] လက်ထက်တွင် [[လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]]နှင့် ပူးပေါင်းကာ [[အလုပ်သမား၊ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာန]]အဖြစ် ပြောင်းလဲဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ပွားသည့် ၆လပြည့်တွင် အိမ်စောင့်အစိုးရအဖြစ် ပြောင်း၍ ဖွဲ့စည်းရာ ဤ ဝန်ကြီးဌာနကို အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနနှင့် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့အင်အား ဝန်ကြီးဌာနဟူ၍ ဝန်ကြီးဌာန (၂)ခု ပြန်လည် ခွဲထုတ်ခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://burma.irrawaddy.com/news/2021/08/01/244744.html|title=စစ်ကောင်စီ အာဏာသိမ်းပြီး ၆ လပြည့်တွင် အိမ်စောင့်အစိုးရအဖြစ် ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်း}}</ref>
==ဖွဲ့စည်းပုံ==
အလုပ်သမား ဝန်ကြီးဌာန၏ လက်အောက်ရှိ ဦးစီးဌာနများမှာ
# [[အလုပ်သမားညွှန်ကြားရေးဦးစီးဌာန]]
# [[အလုပ်ရုံနှင့် အလုပ်သမား ဥပဒေစစ်ဆေးရေး ဦးစီးဌာန]]
# [[လူမှုဖူလုံရေးအဖွဲ့]]
# [[အလုပ်သမားရေးရာ ဆက်ဆံရေးဦးစီးဌာန]]
# [[ဗဟိုပြည်တွင်း ကုန်တင်/ချ ကြီးကြပ်မှုကော်မတီ]]
# [[ဗဟိုဝါဏိဇ္ဇ ပဋိပက္ခကော်မတီရုံး]] တို့ဖြစ်သည်။
[[File:MOL-chart1 Page 1.jpg|thumb|အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန၏ဖွဲ့စည်းပုံ]]
==ရည်မှန်းချက်တာဝန်များ==
*လုပ်ငန်းခွင်အေးချမ်းသာယာရေး
*အလုပ်အကိုင်နေရာချထားရေး(ပြည်တွင်း/ပြည်ပ)
*လုပ်သားများလုပ်ငန်းခွင်ကျွမ်းကျင်မှုလေ့ကျင့်ရေး
*အလုပ်သမားရေးရာ သုတေသနနှင့်စာရင်းဇယားများစုဆောင်းပြုစုရေး
*အလုပ်သမားဥပဒေပါအကျိုးခံစားခွင့်များ အတွက် စည်းကြပ်ဆောင်ရွက်ရေး
*လုပ်ငန်းခွင်ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး
*လူမှုဖူလုံးရေးစီမံကိန်း အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ရေး
*ပြည်တွင်းကုန်စည်စီးဆင်းမှုသွက်လက်မြန်ဆန်ရေးအတွက် ကြီးကြပ်ဆောင်ရွက်ရေး
*အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နှင့် ဒေသဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာကိစ္စရပ်များ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး
==ဦးတည်ချက်များ==
# အလုပ်သမားရပိုင်ခွင့်များ ဆောင်ကြဉ်းပေးရေး
# လူမှုအခွင့်အရေးများ ဆောင်ကြဉ်းပေးရေး
# ကုန်ထုတ်စွမ်းအား တိုးတက်ရေး
# အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားရေးရာကိစ္စရပ်များဆောင်ရွက်ရေး
မြန်မာနိုင်ငံသည် ရှေးအခါကလယ်ယာ စိုက်ပျိုးရေးကိုသာ အဓိက
ထား၍ လုပ်ကိုင်လာခဲ့ကြသည့်အလျောက် ယခုခေတ် ခေါ်ဝေါ်နေ
ကြသည့် အလုပ်သမား လူတန်းစားဟူ၍ အတိအကျ မရှိသေးပဲ
များသောအားဖြင့် လယ်သမားများသာ ရှိခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင်
ဗြိတိသျှများ မြန်မာနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက် အုပ်စိုးလာခဲ့သည့်နောက်တွင်
လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးသာမက နိုင်ငံခြားသားများ တည်ထောင်သော
စက်မှုလက်မှုလုပ်ငန်းများလည်း ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပေသည်။
ထိုအချိန်မှစ၍ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးသာမက စက်မှုလက်မှု
လုပ်ငန်းများကိုလည်း တိုးတက်လုပ်ကိုင် လာခဲ့ကြသည်။ သို့
ဖြစ်ရကား လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကို အဓိကလုပ်ကိုင်လျက် ရှိကြ
သောသူများကို ''တောင်သူလယ်သမား'' များဟူ၍လည်း
ကောင်း၊ စက်မှုလက်မှု လုပ်ငန်းများကို လုပ်ကိုင်နေကြသူများ
ကို ''အလုပ်သမား''များဟူ၍လည်းကောင်း သီးခြား ခေါ်ဆိုလာ
ကြလေသည်။
[[File:MOLES.svg|100px|thumb|အလုပ်သမား၊ အလုပ်အကိုင်နှင့် လူမှုဖူလုံရေး ဝန်ကြီးဌာန၏ အမှတ်တံဆိပ်]]
မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဓနအင်အားသည် လယ်သမားများနည်းတူ
အလုပ်သမားထု အင်အားပေါ်တွင်လည်း အခြေတည်သည် ဖြစ်
ရကား အလုပ်သမားလူတန်းစားတို့၏ စီးပွားရေး၊ ပညာရေး၊
ဖူလုံရေးများကို နိုင်ငံအစိုးရက တာဝန်ခံဆောင်ရွက်သင့်သော်
လည်း ထိုစဉ်က နိုင်ငံခြားဓနရှင် အစိုးရအနေဖြင့် ထိရောက်စွာ
မဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ပေ။ အလုပ်သမားများအတွက် အကျိုးပြု
နိုင်သော ''၁၉၁၁ ခုနှစ် အိန္ဒိယစက်ရုံဥပဒေ'' တစ်ခုကိုသာ
ထိုစဉ်အခါက ပြဋ္ဌာန်းခဲ့လေသည်။ ထိုအက်ဥပဒေအရ မြန်မာ
နိုင်ငံစက်ရုံများကို အလုပ်သမားများ၏ အကျိုးအတွက် စစ်
ဆေးရေးအရာရှိတစ်ဦးကို ၁၉၁၂ ခုနှစ်လောက်တွင် ခန့်ထား၍
အကောင်အထည် စတင်ဖော်ခဲ့လေသည်။ နယ်ရှိ ခရိုင်ရာဇဝတ်
တရားသူကြီး အသီးသီးတို့သည် ရာထူးအလိုက် ယင်းတို့၏
ခရိုင်များအတွက် စစ်ဆေးရေးအရာရှိအဖြစ် တာဝန်ယူ ဆောင်
ရွက်ရသည်။ ထိုနောက် နှစ်အနည်းငယ်အတွင်းတွင် ထိုဥပဒေ
ပိုမို အကျိုးသက်ရောက်စေရန်အတွက် ရန်ကုန်မြို့တွင် စစ်ဆေး
ရေးအရာရှိချုပ်တစ်ဦးကို ထပ်မံခန့်ထားကာ နယ်မြို့ကြီးများ
အချို့တွင်လည်း စစ်ဆေးရေးအရာရှိများကို ခန့်ထားဆောင်ရွက်
စေခဲ့သည်။ ထိုအက်ဥပဒေ၏ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်မှာ စက်ရုံ
များရှိ အလုပ်သမားများ၏ ကျန်းမာရေးကို အထူးဂရုစိုက်
ကာကွယ် ဆောင်ရွက်ပေးရေးပင် ဖြစ်သည်။
၁၉၁၁ ခုနှစ် အိန္ဒိယစက်ရုံဥပဒေသည် အလုပ်သမားများ
အတွက် ထိရောက်မှု မရှိသောကြောင့် ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ် နောက်
ပိုင်းတွင် ရေနံမြေ အလုပ်သမားအင်အားစုဟူ၍ စတင် ပေါ်
ပေါက်ခဲ့သည်။ ထိုအလုပ်သမား အင်အားစု၏ စတင်လှုပ်ရှားမှု
ကြောင့် နိုင်ငံအစိုးရအနေနှင့် အလုပ်သမားအရေးကို လျစ်လျူရှု
မထားနိုင်သည့် အတွက် ၁၉၂၅ ခုနှစ်တွင် အလုပ်သမားစာရင်း
စစ်တမ်း ဌာနခွဲတစ်ခု ဖွင့်လှစ်၍ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အရာရှိ
တစ်ဦးအား ခန့်ထားကာ စစ်တမ်းဌာနခွဲကို ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ်
ဆောင်ရွက်စေခဲ့သည်။ သို့သော် လုပ်ငန်းများ တဖြည်းဖြည်း
များပြားလာသောကြောင့် စုံစမ်းရေးအရာရှိအစား စာရင်းစစ်
တမ်း ညွှန်ကြားရေးဝန်နှင့် အလုပ်သမားမင်းကြီးရုံးဟူ၍ ပေါ်
ပေါက်လာသည်။ ထိုရုံး၏ လုပ်ငန်းနှင့် တာဝန်ဝတ်တရား
များမှာ အရေးကြီးသော လူသုံးကုန်ပစ္စည်းနှုန်းများ ကောက်ယူ
ခြင်း၊ အလုပ်သမား လူတန်းစားတို့၏ စားဝတ်နေရေး အသုံး
စရိတ်၊ ဆနှုန်းစာရင်းပြုလုပ်၍ အပတ်စဉ် ကြေညာခြင်း၊
၁၉၂၃ ခုနှစ် အလုပ်သမားလျော်ကြေး အက်ဥပဒေ၊ ၁၉၂၆
ခုနှစ် ဝါဏိဇ္ဇပဋိပက္ခ အက်ဥပဒေများအရ စီမံအုပ်ချုပ်ရသည်။
ယင်းညွှန်ကြားရေးဝန်နှင့် အလုပ်သမားမင်းကြီးရုံးသည် ၁၉၃၁
ခုနှစ်တွင် ပြည်ထဲရေးဌာန လက်အောက်ခံဖြစ်ခဲ့၍ ဒုတိယ
ကမ္ဘာစစ် ဖြစ်ပေါ်စတွင် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးနှင့် စက်မှု
လက်မှုဌာန လက်အောက်ခံ ဖြစ်ခဲ့သည်။
ယင်းသို့ ထိုနှစ်ဌာန လက်အောက်ခံအဖြစ် အလုပ်သမား
များအတွက် ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သော်လည်း များစွာသော အလုပ်
သမားတို့၏ အကျိုးအတွက် ထိရောက်မှု မရှိခဲ့ချေ။ ထိုကြောင့်
အလုပ်သမားများ ထပ်မံ စည်းလုံး၍ ဓနရှင်များ၏ အင်အားကို
တွန်းလှန်ခဲ့ရင်း ၁၉၄၁ ခုနှစ်၌ မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အလုပ်
သမားများ အစည်းအရုံးကြီးကို တည်ထောင်နိုင်ခဲ့လေသည်။
အစည်းအရုံးဝင်များသည် အလုပ်သမားရေးရာများ ကောင်းမွန်
လာအောင် ဆောင်ရွက်ကြသည့်ပြင် မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေး
ကြိုးပမ်းမှုတွင်လည်း အဓိကနေရာမှ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့လေ
သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံကို ဂျပန်တို့
သိမ်းပိုက်ထားချိန်၌ အလုပ်သမားရေးရာ ကိစ္စရပ်များကို
ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး၊ အလုပ်သမားနှင့် စက်မှုလက်မှုဝန်ကြီး
ဌာနမှ တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထိုနောက် ပူးပေါင်း
ဆောင်ရွက်ရေးနှင့် အထွေထွေ ဝန်ကြီးဌာနမှ တစ်ဖန် တာဝန်
ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြန်သည်။ ဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့် အလုပ်သမား
ရေးရာ ကိစ္စအရပ်ရပ်နှင့် ရန်သူပိုင်ပစ္စည်းများ ထိန်းသိမ်း
ကြီးကြပ်ခြင်း၊ ဂျပန်များနှင့် မြန်မာများ လက်တွဲ ပူးပေါင်း
ဆောင်ရွက်ရေးတို့အပြင် ယိုးဒယား- မြန်မာ မီးရထား လမ်း
ဖောက်လုပ်ရေးအတွက် လိုအပ်သော ဝန်ထမ်းအဖွဲ့အင်အား ရရှိ
စေရန်တို့အတွက် မူချမှတ်ပေးရလေသည်။
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးဆုံး၍ မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးကို ရရှိအောင်
မနားမနေ ကြိုးပမ်းနေချိန်တွင် အလုပ်သမား လူတန်းစားများ
သည်လည်း တပ်ဦးမှနေ၍ ပါဝင် ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။
ထိုကြောင့် ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဇွန်လ ၆ ရက်နေ့က ရန်ကုန်မြို့
[[ပြည်လမ်း]] ဆိုရန်တိုဗီလာ အဆောက်အအုံ (ယခုစာပေဗိမာန်)၌
ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ကိုယ်တိုင် ကြီးမှူးကျင်းပသည့် စီးပွား
တိုးတက်ရေးနှင့် နှစ်နှစ်စီမံကိန်းတွင် အလုပ်သမားရေးရာများ
နှင့်တကွ အလုပ်လက်မဲ့ ပပျောက်ရေးပြဿနာစသည်များကို
ထည့်သွင်းဆွေးနွေး အတည်ပြုခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင် ပြည်ထောင်
စု မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံ အခြေခံဥပဒေ၌လည်း
အလုပ်သမားရေးရာများကို ကာကွယ် စောင့်ရှောက် သတ်မှတ်
ထားသည်။
လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် အလုပ်သမားရေးရာ ကိစ္စရပ်များ
ကို လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့လုပ်ငန်းဌာနမှ
ဆက်လက် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁ဝ
ရက်နေ့တွင် လမ်းပန်း ဆက်သွယ်ရေးနှင့် ပြည်သူ့လုပ်ငန်း
ဝန်ကြီးဌာနကို ''ပြည်သူ့လုပ်ငန်းနှင့် အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန''
နှင့် ''သယ်ယူ ပို့ဆောင်ရေးနှင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီး
ဌာန''ဟူ၍ ဝန်ကြီးဌာန နှစ်ခုအဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်တွင် အလုပ်
သမားရေးရာ ကိစ္စရပ်များကို ပြည်သူ့လုပ်ငန်းနှင့် အလုပ်သမား
ဝန်ကြီးဌာနက တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၅ဝ ပြည့်
နှစ် ဇန္နဝါရီလ ၂ ရက်နေ့မှစ၍ အလုပ်သမားရေးရာ ကိစ္စရပ်
များကို လုပ်ငန်းရပ်ချင်း နီးစပ်သည့် ဝန်ကြီးဌာနအမျိုးမျိုးနှင့်
ပူးပေါင်း၍ ဆောင်ရွက်လာခဲ့ရာ ၁၉၅၅ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁
ရက်နေ့တွင်မှ အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနဟူ၍ ဖြစ်ပေါ်လာလေ
သည်။ ယင်းသို့ ဖြစ်ပေါ်လာသော်လည်း သီးခြားဝန်ကြီးနှင့်
အတွင်းဝင်တို့ မရှိပဲ ကုန်သွယ်မှု တိုးတက်ရေးဝန်ကြီးနှင့် ထို
ဌာနအတွင်းဝန်တို့၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် တည်ရှိခဲ့ရလေ
သည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၂ ရက်နေ့မှစ၍ သီးခြား
အလုပ်သမားဝန်ကြီးတစ်ဦးနှင့် အတွင်းဝန်တို့အား ခန့်ထားခဲ့
လေသည်။ ထိုနောက် အလုပ်သမားဝန်ကြီးတစ်ဦးအနေဖြင့်
အလုပ်သမားရေးရာ ကိစ္စအရပ်ရပ်တို့ကို လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်
ခဲ့ရာ ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်း ဦးဆောင်သည့် အိမ်စောင့်အစိုးရ
လက်ထက် ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ဝန်ကြီးဦးရေကို လျှော့ချခန့်ထား
တာဝန်ယူစေသည့်အတွက် လုပ်ငန်းရပ်ချင်း နီးစပ်သည့်ဝန်ကြီး
ဌာနများကို ပူးပေါင်းရာ၌ အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနကို အခြား
ဝန်ကြီးဌာနများနှင့် ပူးတွဲလုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက်စေခဲ့ပြန်သည်။
ပထစ အစိုးရ တက်လာသောအချိန် ၁၉၆ဝ ပြည့်နှစ်၌ လည်း
အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနကို သတ္တုတွင်းနှင့်စက်မှုလက်မှုဝန်ကြီး
ဌာနများနှင့်ပေါင်း၍ လုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ တော်လှန်
ရေးအစိုးရလက်ထက်တွင် လက်ဦး၌ အလုပ်သမားဝန်ကြီး
ဌာနကို နိုင်ငံခြားရေးဌာန၊ ပြည်သူ့လုပ်ငန်းဌာနနှင့် ပြန်လည်
ထူထောင်ရေးဌာနတို့နှင့် ပူးပေါင်းကာ နိုင်ငံခြားရေးဌာန
တာဝန်ခံက တာဝန်ယူ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သော်လည်း
နောင်အခါ အလုပ်သမားဌာနကို ဌာနတာဝန်ခံတစ်ဦးက
သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ယခုအခါ အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာနဟု
သီးခြားထားရှိကာ အလုပ်သမား ဝန်ကြီးဌာန လုပ်သားရေးရာ
ကိစ္စရပ်များကို လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။
အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်ရှိ ဌာနများမှာ -
# အလုပ်သမား ညွန်ကြားရေးဝန်ရုံး (၁၉၄၆ ခုနှစ်)
# အလုပ်ရုံနှင့် အလုပ်သမား ဥပဒေစစ်ဆေးရေးဌာန (၁၉၅၁ခုနှစ်)
# ပြည်ထောင်စု အာမခံစနစ်အဖွဲ့(၁၉၅၁ ခုနှစ်)
# ဆိပ်ကမ်း အလုပ်သမားဘုတ်အဖွဲ့ (၁၉၅၂ ခုနှစ်)
# ပင်လယ်ကူးသဘေ‡ာ ကုန်တင်ကုန်ချအဖွဲ့ (၁၉၅၅ ခုနှစ်)
# လူမှုဖူလုံရေးအဖွဲ့ (၁၉၅၅ ခုနှစ်)
# ရေနံချောင်း ရေနံမြေ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအဖွဲ့ (၁၉၅၅ ခုနှစ်)
# သင်္ဘောသားများ၏ အလုပ်အကိုင် ကြီးကြပ်အုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့ (၁၉၅၆ ခုနှစ်)တို့ ဖြစ်ကြသည်။
ထိုဌာန များအပြင် ဌာနခွဲများလည်းရှိသေးရာ ထိုဌာနခွဲများ၏ များစွာသော
လုပ်ငန်းရပ်များအနက် အချို့သော လုပ်ငန်းများမှာ -
# အလုပ်သမားရေရာနှင့် သက်ဆိုင်သည့် အက်ဥပဒေများပြဋ္ဌာန်းခြင်း၊
# အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာ အဖွဲ့ချုပ်ကြီးနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ကိစ္စရပ်များ၊
# ကိုလံဘိုစီမံကိန်းနှင့် ကုလသမဂ္ဂကျွမ်းကျင်မှု အကူအညီ ပေးရေး အစီအစဉ်များအရ နိုင်ငံခြားတိုင်း နိုင်ငံများသို့ အလုပ်သမားရေးရာကို လေ့လာဆည်းပူးရန် ပညာတော်သင်များစေလွှတ်ခြင်း ကိစ္စရပ်များ၊
# ၁၉၄၉ ခုနှစ် အနည်းဆုံး အခကြေးငွေ အက်ဥပဒေနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ကိစ္စရပ်များ၊
# အလုပ်သမား ဆက်သွယ်ရေးဌာနများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ကိစ္စရပ်များ
# အလုပ်သမား စောင့်ရှောက်ရေးဌာနများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ကိစ္စရပ်များ စသည်တို့ ဖြစ်ကြသည်။
အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန လက်အောက်ရှိ အလုပ်သမား
ညွှန်ကြားရေးဝန်ရုံး၊ စက်ရုံအလုပ်ရုံနှင့် အလုပ်သမားဥပဒေ
စစ်ဆေးရေးမင်းကြီးရုံး၊ လူမှုဖူလုံရေးအဖွဲ့၊ ပင်လယ်ကူး သင်္ဘော
ကြီး ကုန်တင်ကုန်ချအဖွဲ့၊ ဆိပ်ကမ်း အလုပ်သမားဘုတ်အဖွဲ့
စသည်တို့မှာ လုပ်ငန်းရပ်ချင်း ဆက်စပ်လျက် ရှိကြသော်လည်း
ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု ရှိသင့်သလောက် မရှိခဲ့သဖြင့် လုပ်ငန်း
တွင်ကျယ်မှု အောင်မြင်မှု မရရှိခဲ့ကြရုံမက အချို့ ကိစ္စများတွင်
တစ်ရုံးနှင့်တစ်ရုံး လုပ်ငန်းအရ သဘောကွဲလွဲမှုများ ရှိခဲ့ကြ
သည်။ ထိုသို့ သဘောကွဲလွဲမှုများ ပပျောက်၍ လုပ်ငန်း
တွင်ကျယ်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်စေခြင်း အလို့ငှါ ''အလုပ်သမား
ရေးရာ ညွှန်ကြားရေး ဝန်ချုပ်ရုံး''ဟူ၍ ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီးလျှင်
''အလုပ်သမားရေးရာ ညွှန်ကြားရေးဝန်ချုပ်''တစ်ဦးကိုလည်း
ခန့်ထားခဲ့လေသည်။ သို့ဖြင့် အလုပ်သမားများအတွက် အကျိုး
တင်းပြည့်ကျပ်ပြည့် ခံစားနိုင်အောင် အလုပ်သမားရေးရာ
ကိစ္စအဝဝကို တိကျပြတ်သားစွာ လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်လျက်
ရှိလေသည်။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref>
==အဓိကတာဝန်ကြီး(၄)ရပ်==
#အလုပ်သမားရပိုင်ခွင့်များ ဆောင်ကြဉ်းပေးရေး၊
#လူမှုအခွင့်အရေးများ ဆောင်ကြဉ်းပေးရေး၊
#ကုန်ထုတ်စွမ်းအား တိုးတက်ရေး၊
#အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားရေးရာကိစ္စရပ်များဆောင်ရွက်ရေး၊
==ဝန်ကြီးများ==
{{Main|အလုပ်သမားဝန်ကြီးဌာန တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည့် ဝန်ကြီးနှင့်ဒုတိယဝန်ကြီးများ}}
{{မြန်မာနိုင်ငံ}}
== ကိုးကား ==
{{reflist}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးဌာနများ]]
6owj2h4tpqkv9kplezq25muk4oi73xf
တေလာ ဆွစ်ဖ်
0
48044
755822
712961
2022-08-21T14:06:37Z
2400:AC40:B05:FB54:19EA:E72E:2F0:78D4
အငွေ့အသက္
wikitext
text/x-wiki
{{cleanup|date=၂၇ ဒီဇင်ဘာ ၂၀၁၈}}
{{Infobox လူ
| အမည် = တေလာဆွစ်ဖ်
| ပုံ = Taylor Swift 2 - 2019 by Glenn Francis (cropped).jpg
| caption = Taylor Swift
| အမည်ရင်း = တေလာ အယ်(လ်)လီဆန် ဆွစ်(ဖ်) (Taylor Alison Swift)
| မွေးရက် = {{Birth date and age|1989|12|13}}
| နိုင်ငံသား = {{အလံ|အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု}}
| လူမျိုး = အမေရိကန်
| လုပ်ငန်း = အဆိုတော်/တေးရေး/သရုပ်ဆောင်
| မွေးဖွားရာ = Reading, Pennsylvania ၊ [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]
| ဂီတအမျိုးအစား = Country, Country Pop, Pop, Pop Rock, Alternative Pop
| တီးခတ်သော ဂီတတူရိယာများ = acoustic guitar, electric guitar, ဘင်ဂျို, ဟာဝိုင်ယန် ဂီတာ, စန္ဒရား နှင့် စုစုပေါင်း တူရိယာ ၁၆ မျိုး
| အနုပညာလှုပ်ရှားမှုကာလ = ၂၀၀၄ ခုနှစ်မှ ယနေ့အထိ
| ကုမ္ပဏီ = Big Machine Label Group (UMG), Republic Record (UMG), Taylor Swift Production
| အရပ် = ၅'၁၁"
| သွေးအုပ်စု = အိုသွေး
| မိဘ = Scott Kingsley Swift နှင့် Andrea Gardner
| ဝက်ဘ်ဆိုက် = [http://www.taylorswift.com/ TaylorSwift.com]
|Boyfriend=Joseph Matthew "Joe Alwyn"|Spouses=|Sibling=|Siblings=|မွေးချင်း=Austin Swift}}
'''တေလာဆွစ်ဖ်''' ({{lang-en|Taylor Alison Swift}}) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံသား တေးရေး၊တေးဆို တစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူမသည်ငယ်စဉ်က ''Wyomissing, Pennsylvania'' တွင်နေထိုင်ခဲ့ပြီး အသက် ဆယ့်လေးနှစ်အရွယ်တွင် [[Country music|ကျေးလက်ဂီတ]] လောကသို့ဝင်ရောက်ရန် ''Tennesseeပြည်နယ် Nashvilleမြို့'' သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ''Big Machine''ကုမ္ပဏီ နှင့် စာချုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး ''Sony/ATV'' တေးသံသွင်းနှင့်စာချုပ်ချုပ်သော အငယ်ဆုံးသီချင်းရေးသူဖြစ်လာခဲ့သည်။ Swiftသည် သူ၏ ပွဲဦးထွက် Taylor Swift အမည်ရှိအယ်လ်ဘမ်ဖြင့်ပင် အထူးအောင်မြင်ခဲ့သည်။ ထိုအယ်လ်ဘမ်မှတတိယမြောက်ထွက်ရှိသော single ဖြစ်သည့် ''Our Song'' အမည်ရှိသီချင်းဖြင့် ကျေးလက်သီချင်းစာရင်းတွင် ပထမချိတ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၈ခုနှစ်၏အကောင်းဆုံး လက်သစ်အဆိုတော်ဆုကိုသိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။
သူမ၏ ဒုတိယအယ်လ်ဘမ် Fearless သည် ၂၀၀၈ခုနှစ်တွင် ထွက်ရှိခဲ့သည်။ သူ၏ Pop ဂီတအငွေ့အသက္များရောနှောထားသော ''Love Story'' နှင့် ''You Belong With Me'' သီချင်းများ၏ အောင်မြင်မှုနှင့်အတူ ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်သည်လည်း ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွက် U.S တွင်ရောင်းအားအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုအယ်လ်ဘမ်သည် ၂၀၁၀ခုနှစ် ၅၂ကြိမ်မြောက် ''Grammy'' ဆုပေးပွဲတွင် အမြင့်ဆုံးဆုဖြစ်သော တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးတေးအယ်လ်ဘမ်ဆု (''Album of the Year)'' ကိုရရှိခဲ့သည်။ ထိုဆုကိုရရှိချိန်တွင် တေလာသည် အသက်၂၀သာရှိသေးပြီး တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးတေးအယ်လ်ဘမ်ဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးနှင့်ရရှိသူ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်သည် ''Grammy'' ဆုပေးပွဲတွင် အကောင်းဆုံးကျေးလက်တေးဂီတအယ်လ်ဘမ်ဆု နှင့် ''White Horse'' သီချင်းက ဆုနှစ်ဆုထပ်မံရရှိခဲ့ကာ စုစုပေါင်းဆုလေးဆုရရှိခဲ့သည်။ တတိယအယ်လ်ဘမ်ဖြစ်သော ''Speak Now'' အယ်လ်ဘမ်သည်လည်း စတင်ရောင်းချသည့်ရက်သတ္တပတ်အတွင်းမှာပင် အချပ်ရေ ၁ သန်းကျော် ရောင်းချနိုင်ခဲ့သည်။ ယင်းအယ်လ်ဘမ်ရှိ ''Mean ''သီချင်းဖြင့် ''Grammy'' ဆု နှစ်ခုထပ်မံရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် သူမ၏ စတုတ္ထမြောက် အယ်လ်ဘမ်ဖြစ်သော Red အယ်လ်ဘမ် ထွက်ရှိခဲ့သည်။ ယင်း အယ်လ်ဘမ်မှာ စတင်ရောင်းချသည့် တစ်ပတ်အတွင်း ချပ်ရေ ၁.၂ သန်းကို စံချိန်တင်ရောင်းချနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုအယ်လ်ဘမ်ရှိ ''We Are Never Getting Back Together'' နှင့် ''I Knew You Were Trouble ''တို့မှာ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် အထူးအောင်မြင်ခဲ့သည်။
''Taylor Swift'' က သူမ၏သီချင်းများတွင် ကိုယ်တွေ့အကြောင်းအရာများကို ထည့်သွင်းရေးသားလေ့ရှိသည်။ သူ့အား ''Nashville ''တေးရေးသူများအစည်းအရုံးနှင့် ''the'' ''Songwriters Hall of Fame'' တို့ကလည်း ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။ ''Swift'' သည် ''Grammy''ဆု ဆယ်ဆု၊ ''Billboard'' တေးဂီတဆု နှစ်ဆယ့်သုံးဆု(Most Awarded female artist)၊အမေရီကန် တေးဂီတဆု နှစ်ဆယ့်ကိုးဆု(Most Awarded artist) ကျေးလက်တေးဂီတ အဖွဲ့အစည်းမှချီးမြှင့်သောဆု တစ်ဆယ့်တစ်ခု နှင့် ကျေးလက်တေးဂီတ အကယ်ဒမီဆု ခြောက်ဆုတို့ကို လက်ခံရရှိထားသူဖြစ်သည်။AMA(American Music Award)တွင်လည်းဆယ်စုနှစ်အတွင်းအအောင်မြင်ဆုံးအဆိုတော်(Artist of the decade)ဘွဲ့ကိုလက်ခံထားသူဖြစ်သည်၊ Billboard (Greatest Artist of All Time List)တွင်လည်; No.5၌ ဂန္ဓဝင်အဆိုတော်ကြီးများနဲ့အတူပါဝင်ဖော်ပြခြင်း ခံထားရသူလည်းဖြစ်သည်။
ယနေ့အချိန်အထိ အယ်လ်ဘမ်အချပ်ရေ ၂၆သန်းကျော် ရောင်းထွက်ခဲ့ခြင်းကလည်း သူမအား သီချင်းခွေဝယ်လိုအားကောင်းသော အဆိုတော်များထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်စေခဲ့သည်။ Swift သည် တေးဂီတနယ်ပယ်တွင်သာမက ရုပ်ရှင်နယ်ပယ်မှာပါ မင်းသမီးတစ်ဦးအနေဖြင့်ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူမသည် ၂၀၁၀ခုနှစ်က ရိုက်ကူးသော ဟာသရုပ်ရှင်တစ်ခုဖြစ်သည့် ''Valentine's Day'' ရုပ်ရှင်တွင် ''Felicia Miller'' အဖြစ်လည်းကောင်း ၂၀၁၂ခုနှစ်တွင်ဖြန့်ချိသော ''The Lorax ''ဟူသည့် ကာတွန်းရုပ်ရှင်တွင် အသံသရုပ်ဆောင်အဖြစ်လည်းကောင်းပါဝင်ခဲ့သည်။ Swiftသည် လူမှုရေးလုပ်ငန်းများဖြစ်သော အနုပညာကျောင်း၊ ကလေးသူငယ်များ စာအရေးအဖတ်တတ်မြောက်ရေး၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များမှ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး၊ ''LGBT anti-discrimination ''(လိင်တူချစ်သူများအား ခွဲခြားဆက်ဆံမှု ပပျောက်ရေး)နှင့် ကျန်းမာရေးချို့တဲ့သော ကလေးသူငယ်များအတွက် အကျိုးပြုအဖွဲ့အစည်းများတွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။
Taylor သည် အမေရိကန်ရှိ Major Music Awards ပွဲများတွင် အဓိက ဆုများကို နှစ်ကြိမ်ကြိမ်တိုင်တိုင် ဆွတ်ခူးနိုင်သော တစ်ဦးတည်းသော Artist တစ်ယောက်ဖြစ်သည်။
2019 ခုနှစ် Forbes Magazine အဆိုအရ Taylor တွင် စုစုပေါင်းကြွယ်ဝချမ်းသာမှုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ 380 သန်းကျော်ဟုရှိသည်ဟုသိရှိရသည်။ သူမသည်
==ဘဝဇာတ်ကြောင်းနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း==
===ငယ်ဘဝ===
Taylor Alison Swift အား ၁၉၈၉ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၃တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူ၏ဖခင်ဖြစ်သူ Mr.Scott Kingsleyသည် Merrill Lynch ဘဏ်တွင် ဘဏ္ဍာရေးအကြံပေးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး Pennsylvania ဇာတိဖြစ်သည်။ မိခင်ဖြစ်သူ Andrea (ငယ်အမည် Finlay) သည် ယခင်က အရောင်းမြှင့်တင်ရေး အရာရှိတစ်ဦးဖြစ်ပြီး လက်ရှိတွင်ယင်းအလုပ်မှအနားယူထားပြီးဖြစ်သည်။ Texasပြည်နယ်တွင်အခြေချမနေထိုင်မီ Andrea ၏ဖခင်သည် [[အရှေ့တောင်အာရှ]]တွင် [[အင်ဂျင်နီယာ]]တစ်ဦးအဖြစ် အလုပ်လုပ်ကိုင်ခဲ့ရာ သူမအသက်ဆယ်နှစ်အထိ [[စင်ကာပူ]]တွင်နေထိုင်ခဲ့ရသည်။ Swift တွင် Noth Dame တက္ကသိုလ်တွင်တက်ရောက်နေသော Austin Swift ဟူသည့်မောင်တစ်ဦးလည်းရှိသည်။ သူတို့နှစ်ယောက်စလုံး Presbyterian faith နှင့် bible ကျောင်းတို့တွင်တက်ရောက် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ Swift သည် သူ၏ငယ်ဘဝကို Curium မြို့နယ်အနီးရှိ (၁၁)ဧက ကျယ်သောခရစ်စမတ်သစ်ပင်ခြံတွင် ကုန်လွန်စေခဲ့သည်။ သူသည် မူကြိုနှင့်မူလတန်းကို Alvernia Montessori ကျောင်းတွင်တက်ရောက်ခဲ့ပြီး Wundcroft ကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ သူ ကိုးနှစ်ပြည့်သောအခါ မိသားစုနှင့် Wyomissing, Pennsylvania သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ရာ West Reading မူလတန်းကျောင်းတွင် လည်းကောင်း Wyomissing Area Junior/Senior အထက်တန်းကျောင်းတွင်လည်းကောင်း အတန်းပညာ သင်ယူခဲ့သည်။ နွေရာသီ အားလပ်ရက်များတွင် New Jersy၊ Stone ဆိပ်ကမ်းရှိ မိသားစုပိုင် ကမ်းခြေအိမ်ကလေးတွင် အပန်းဖြေလေ့ရှိသည်။ ( ထိုနေရာသည် သူ၏ ငယ်ဘဝ အမှတ်တရ အများစုဖြစ်ခဲ့ကြောင်း နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည်ပြောပြခဲ့သည်။ )
မိသားစုပိုင် မြင်းများလည်းရှိသေးသဖြင့် သူ၏မြင်းစီးခြင်း ဝါသနာပါခြင်းမှာ သံသယဖြစ်ဖွယ်မရှိခြေ။ သူကိုးလသား အရွယ်တည်းက မိခင်နှင့် မြင်းစီးသင်ခဲ့ပြီး နောင်တွင် မြင်းစီးပြိုင်ပွဲများပင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သေးသည်။ အသက်ကိုးနှစ်အရွယ်သို့ ရောက်လာသော Swift လေးသည် တေးဂီတဆိုင်ရာပြဇာတ်များကို စိတ်ဝင်စားလာသည်။ ထိုဝါသနာအရ Berks Youth Theatre Academy ထုတ်လုပ်ရေးတွင် အကြိမ်ကြိမ် ပါဝင်တင်ဆက်ခဲ့ပြီး Broadway ကာ အသံနှင့် သရုပ်ဆောင်ခြင်းဆိုင်ရာ လေ့ကျင့်မှုများလည်း ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ Swift သည် စနေ၊ တနင်္ဂနွေရက်များတွင် မြို့နယ်ပွဲတော်များ၊ ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲများ၊ ကာရာအိုကေပြိုင်ပွဲများ၊ ပန်းဥယျာဉ်အသင်း၊ ကင်းထောက်အသင်းနှင့် အားကစားပွဲများတွင် အချိန်ဖြုန်းလေ့ရှိသည်။ ရှုံးနိမ့်မှုများစွာနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသော အသက်ဆယ့်တစ်နှစ်အရွယ် Swift လေးသည် တစ်နေ့တွင် မြို့နယ်ပြိုင်ပွဲတစ်ခု၌ LeAnn Rime ၏ 'Big Deal'သီချင်းဖြင့်အနိုင်ရခဲ့ပြီး Strauss townပြဇာတ်ရုံတွင် Charlie Daniels အဖြစ်အဖွင့်ပိုင်းတွင် ပါဝင်တင်ဆက်ရန် အခွင့်အရေးရခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ထိုအခွင့်အရေးက Swift အား အလယ်တန်းကျောင်းမှ သာမန်ကျောင်းသူများနှင့် သီးခြားကဲ့သို့ဖြစ်စေခဲ့သည်။
Faith Hill အကြောင်းရိုက်ထားသည့် Behind The Music ဇာတ်လမ်းကို ကြည့်ရှုပြီး Swift သည် သူ၏အနုပညာ လမ်းကြောင်းအတွက် Nashville, Tennesse သို့ပြောင်းရွှေရမည်ဟု ယုံကြည်လာသည်။ ထို့ကြောင့် တစ်ခုသော နွေဦးရာသီတွင် မိခင်နှင့်အတူ ယင်းမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့သည်။ တစ်နေ့သ၌ အသက်ဆယ့်နှစ်နှစ် ရောက်နေပြီဖြစ်သော Swift အား ကွန်ပျူတာပြင်သမားတစ်ဦးက ဂစ်တာကော့ဒ် သုံးခုသင်ပေးခဲ့သည်။ ထိုကော့ဒ်သုံးခုဖြင့် သူမ၏ပထမဆုံးသီချင်းဖြစ်သော Lucky You ကို ရေးဖွဲ့ခဲ့သည်။ Swift နှင့် သူ၏မိဘနှစ်ပါးတို့သည် ၂၀၀၃ခုနှစ်မှစတင်ကာ နယူးယောက်မြို့အခြေစိုက် ဂီတမန်နေဂျာ Dan Dymtrow ဆိုသူနှင့် စတင်အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ Taylor သည် Dan ၏အကူအညီပေးမှုအရ Abercrombie & Fitch ကုမ္ပဏီ၏ Rising Stars Campaign အတွက် ခေတ္တမျှ မော်ဒယ်လ်လုပ်ခဲ့သေးသည်။ Dan ၏အကူအညီဖြင့်ပင် Maybelline ကုမ္ပဏီ၏ စုပေါင်းအယ်လ်ဘမ်တွင်လည်း သူ၏ကိုယ်တိုင်ရေးသီချင်းတစ်ပုဒ်ပါဝင်ခဲ့ပြီး တေးသံသွင်းကုမ္ပဏီကြီး အမြောက်အမြားနှင့်လည်း တေးသီချင်းထုတ်ခွင့်ရရေး သွားရောက်တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ RCA တေးသံသွင်းမှပြုလုပ်သော Showcase ပွဲတွင်ကိုယ်တိုင်ရေးသီချင်းများကို ဖျော်ဖြေပြီးနောက် RCA နှင့်အနုပညာရှင်မြေတောင်မြှောက်ပေးရေးအစီအစဉ်တစ်ခုကို သဘောတူညီမှုရရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက်ပိုင်းတွင် တေလာသည် သူ၏မိခင်နှင့်အတူ Nashville ကို မကြာခဏဆိုသလို ခရီးသွားခဲ့ရပေသည်။
တေလာ အသက်၁၄နှစ် ရောက်သောအခါ တေလာ၏အဖေက တေလာ Countryဂီတလောကတွင် တိုးပေါက်လာအောင် သူအလုပ်လုပ်သော Merrill Lynch ကုမ္ပဏီ၏ Nashville ရုံးခွဲသို့ ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ သူတို့၏မိသားစုသည် Hendersonville ရှိ ရေကန်ကို မျက်နှာမူထားသောအိမ်သို့ ပြောင်းရွေ့နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ တေလာသည် အစက အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းတွင် တက်ရောက်ခဲ့သည်။ သို့သော် ဂီတအလုပ်ကို အဆင်ပြေပြေလုပ်နိုင်ရန် အစိုးကျောင်းတက်ပြီးနှစ်နှစ်အကြာတွင် အိမ်၌နေ၍စာသင်ခွင့်ပေးသော Aaron Academy အထက်တန်းကျောင်းသို့ ပြောင်းရွေ့တက်ရောက်ခဲ့သည်။ တေလာသည် ထိုကျောင်းတွင်တက်ရင်း အထက်တန်းအောင်ခဲ့သည်။ တေလာသည် သတ်မှတ်စာသင်နှစ်ထက်တစ်နှစ်စောကာ အထက်တန်းအောင်ခဲ့သော်လည်း ဘာသာတိုင်းတွင် အမှတ်ကောင်းခဲ့သည်။
'''၂၀၀၄ မှ ၂၀၀၈ အထိ၊ ဂီတသက်တမ်းအစနှင့် ''Taylor Swift'' အယ်လ်ဘမ်'''
Nashville မြို့တွင် တေလာသည် Troy Verges၊ Brett Beavers၊ Brett James၊ Mac McAnally နှင့် The Warren Brothers ကဲ့သို့သော အတွေ့အကြုံရှိ တေးရေးကျွမ်းကျင်သူများနှင့် တွဲ၍အလုပ်လုပ်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် တေလာသည် တေးရေးဆရာမ Liz Rose နှင့် အမြဲလိုလို တွဲ၍အလုပ်လုပ်ခဲ့သည်။ Liz နှင့် တေလာတို့သည် အပတ်စဉ် အင်္ဂါနေ့ မွန်းလွဲပိုင်း တေလာကျောင်းဆင်းတိုင်းလိုလိုတွင်တွေ့ဆုံကြပြီး နှစ်နာရီခန့် သီချင်းရေးလေ့ကျင့်ခဲ့ကြသည်။ Liz က တေလာ၏အကြောင်းကို "ဒီသီချင်းရေးလေ့ကျင့်တဲ့အချိန်တွေဟာ ကျွန်မလုပ်ဖူးသမျှတွေထဲမှာ အလွယ်ဆုံးပါပဲ။ သဘောအရဆို ကျွန်မက သူ့ရဲ့တည်းဖြတ်သူသက်သက်ပါ။ သူက သူဒီနေ့ကျောင်းမှာဘာတွေဖြစ်ခဲ့တယ် ဆိုတာကိုသီချင်းရေးတယ်။ သူက သူဘာပြောချင်သလဲဆိုတာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းရေးပြနိုင်တယ်။ သူသီချင်းရေးရင် hook အပိုဒ်တွေက အမြဲတမ်းထူးခြားနေတာပဲ" ဟုပြေခဲ့သည်။ တေလာသည် Sony/ATV Tree နှင့်စာချုပ်ချုပ်ခဲ့သော်လည်း သူ့အသက် ဆယ့်လေးနှစ်တွင် လမ်းခွဲခဲ့သည်။ နောင်ပိုင်းတွင် သူက "အဲဒီတုန်းက ကျွန်မဟာ ကျွန်မအချိန်တွေကို ဆုံးရှုံးနေခဲ့တယ်။ ကျွန်မဘဝရဲ့အဲဒီနှစ်တွေကို အယ်လ်ဘမ်တချပ်ပေါ်မှာသိမ်းထားချင်ခဲ့တယ်" ဟုပြောခဲ့သည်။
၂၀၀၅ခုနှစ်တွင် တေလာသည် Nashville မြို့ရှိ Bluebird Cafe ၌ပြုလုပ်သော Showcase ပွဲတွင် Big Machine အမည်ရှိ ကိုယ်ပိုင်တေးသံသွင်းကုမ္ပဏီကို တည်ထောင်ရန်ပြင်ဆင်နေသော Dreamworks Records ၏ အမှုဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သူ Scott Borchetta ၏အာရုံကို ဖမ်းစားနိုင်ခဲ့သည်။ တေလာသည် Big Machine ကုမ္ပဏီနှင့် အစောဆုံးစာချုပ်ချုပ်ခဲ့သူများတွင် တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ တေလာ၏အဖေသည် ဒေါ်လာ ၁၂၀၀၀၀ ခန့်တန်ဖိုးရှိသော Big Machine ၏ ရှယ်ယာ၃ရာခိုင်နှုန်းကိုဝယ်ယူခဲ့သည်။ တေလာသည် Big Machine နှင့် စာချုပ်ချုပ်ပြီးများမကြာမီမှာပင် သူ့နာမည်ကိုအစွဲပြု၍မှည့်ထားသော ''တေလာဆွစ်ဖ်'' အယ်လ်ဘမ်ကို စတင်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ သူသည် သူနှင့်ထူးခြားသောအဆက်အသွယ်ရှိသည်ဟုခံစားမိသော တေးဂီတထုတ်လုပ်သူ Nathan Chapman ကို သူ့အတွက်ငှားပေးရန် Big Machine ကို တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ တေလာသည် အယ်လ်ဘမ်ထဲမှသီချင်းသုံးပုဒ်ကို တစ်ဦးတည်းရေးသားခဲ့ပြီး ကျန်ရှစ်ပုဒ်ကို Liz Rose၊ Robert Ellis Orrall၊ Brian Maher နှင့် Angelo Petraglia ကဲ့သို့သောတေးရေးများနှင့် ပူးပေါင်းရေးသားခဲ့သည်။ ''တေလာဆွစ်ဖ်'' ကို ၂၀၀၆ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၄ရက်နေ့တွင် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ The New York Times ဂျာနယ်ကြီး၏ဝေဖန်ရေးဆရာ Jon Caramanica က "ဒီအယ်လ်ဘမ်ဟာ တေလာရဲ့ခိုင်မာပြီးကြင်နာစရာကောင်းတဲ့အသံနဲ့ သီဆိုထားတဲ့ အံ့ဩစရာကောင်းပြီး အပြစ်ရှာစရာမရှိတဲ့ Pop အငွေ့အသက်တွေနဲ့ Country ဂန္ထဝင်လက်ရာလေးပါ" ဟုချီးကျူးခဲ့သည်။ ''တေလာဆွစ်ဖ်'' သည် ၂၀၁၆ခုနှစ် ဩဂုတ်လအရောက်တွင် အချပ်ရေပေါင်း ၇.၇သန်း ရောင်းချပြီးဖြစ်သည်။
တေလာသည် ၂၀၀၆ခုနှစ်၏ အချိန်အတော်များများကို ရေဒီယိုနှင့်တီဗွီတွင် ဖျော်ဖြေရင်း ''တေလာဆွစ်ဖ်'' ကိုအရောင်းမြှင့်တင်နေခဲ့သည်။ ''တေလာဆွစ်ဖ်'' အယ်လ်ဘမ်မှ Tim McGraw၊ Teardrops on My Guitar၊ Our Song၊ Picture to Burn နှင့် Should'vd Said No ဟူ၍ Singleသီချင်း၅ပုဒ်ထွက်ရှိခဲ့ပြီး Our Song နှင့် Should've Said No တို့သည် Billboard Hot Country Songs ဇယားတွင် နံပါတ်တစ်နေရာကိုရရှိခဲ့သည်။ အခြား Singleသီချင်းများသည်လည်း အတော်အတန်အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် Our Song သီချင်းကို တစ်ကိုယ်တည်းရေးထားကာ ကိုယ်တိုင်ဆိုထားသောကြောင့် Billboard Hot Country Songs ဇယားတွင် နံပါတ်တစ်ရဖူးသမျှလူများတွင် အသက်အငယ်ဆုံး သီချင်းကို ကိုယ်တိုင်ရေး ကိုယ်တိုင်ဆိုသူဖြစ်လာခဲ့သည်။ Teardrops on My Guitar သီချင်းသည် Billboard Hot 100 တွင် နံပါတ်၁၃ထိချိတ်ခဲ့ပြီး Hitသီချင်းတစ်ပုဒ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တေလာသည် ''Sounds of the Season: The Taylor Swift Holiday Collection'' အမည်ရှိ ခရစ္စမတ်အယ်လ်ဘမ်ကို ၂၀၀၇ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ နှင့် ''Beautiful Eyes'' အမည်ရှိ မီနီအယ်လ်ဘမ်ကို ၂၀၀၈ခုနှစ် ဂျူလိုင်လ တို့တွင် အသီးသီးဖြန့်ချိခဲ့သည်။ တေလာသည် အခြားနာမည်ကြီးအဆိုတော်များ၏ နယ်လှည့်ပွဲများတွင် အဖွင့်အဖြစ်သီဆိုပေးခြင်းဖြင့် သူ၏ပွဲဦးထွက်အယ်လ်ဘမ်ကို အရောင်းမြှင့်တင်ခဲ့သည်။
တေလာသည် သူ၏ပွဲဦးထွက်အယ်လ်ဘမ်ဖြင့်ပင် ဆုအမြောက်အမြားရရှိခဲ့သည်။ သူသည် ၂၀၀၇ခုနှစ်တွင် Nashville Songwriters Association ၏ Songwriter/Artist of the Year ဆုကိုရရှိကာ ထိုဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးရရှိသူဖြစ်လာသည်။ တေလာသည် Country Music Association ၏ Horizon Award for Best New Artist ဆု၊ the Association of Country Music မှချီးမြှင့်သော Top New Female Vocalist ဆု နှင့် American Music Awards ၏ Favourite Country Female Artist ဆုတို့ကိုလည်းရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် ၂၀၀၈ခုနှစ် အကြိမ် ၅၀ မြောက်[[ဂရမ်မီဆု]]ပေးပွဲတွင်လည်း အကောင်းဆုံးမျက်နှာသစ်အဆိုတော်ဆု (Best New Artist) အတွက် ဆန်ကာတင်စာရင်းဝင်ခဲ့သော်လည်း Amy Winehouse ကိုရှုံး၍ ဆန်ကာတင်နှင့်သာ ကျေနပ်ခဲ့ရသည်။ သူသည် ၂၀၀၈ခုနှစ် ဂျူလိုင်လတွင် Joe Jonas နှင့် စတင်ချစ်ကြိုက်ခဲ့ပြီး ၃လအကြာတွင် လမ်းခွဲခဲ့သည်။
'''၂၀၀၈ မှ ၂၀၁၀ အထိ၊ ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်နှင့် သရုပ်ဆောင်လုပ်ခြင်း'''
တေလာသည် သူ၏ဒုတိယမြောက်အယ်လ်ဘမ် ''Fearless'' ကို ၂၀၀၈ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ရက်နေ့တွင် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ အယ်လ်ဘမ်၏ ပထမဆုံး Singleသီချင်း Love Story ကို ၂၀၀၈ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ဖြန့်ချိခဲ့ပြီး Billboard Hot 100 တွင် နံပါတ်လေးနေရာအထိ ချိတ်ခဲ့သည်။ နောက်ထပ် Single သီချင်းလေးပုဒ်ဖြစ်သည့် White Horse၊ You Belong with Me၊ Fifteen နှင့် Fearless တို့ကို ၂၀၀၈ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွင်းဖြန့်ချိခဲ့သည်။ အယ်လ်ဘမ်၏ Billboard Hot 100 ဇယားတွင် အမြင့်ဆုံးချိတ်ခဲ့သောသီချင်းမှာ You Belong with Me ဖြစ်ပြီး နံပါတ်နှစ်အထိချိတ်ခဲ့သည်။ ''Fearless'' သည် စတင်ဖြန့်ချိသည့် ရက်သတ္တပတ်တွင်ပင် Billboard 200 ဇယားတွင် နံပါတ်တစ်နေရာကိုရရှိခဲ့ပြီး ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွင်း အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ရောင်းအားအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တေလာသည် အယ်လ်ဘမ်ကို အရောင်းမြှင့်တင်ရန်အတွက် သူ၏ပထမဆုံးသော Fearless နယ်လှည့်ဖျော်ဖြေရေးခရီးထွက်ခဲ့ပြီး ဒေါ်လာ ၆၃သန်း အထိရရှိခဲ့သည်။ နယ်လှည့်ခရီး၏ ရှိုးပွဲများကိုရိုက်ကူးထားသော ''Taylor Swift: Journey to Fearless'' အခွေကို တီဗွီတွင်လွှင့်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် DVD နှင့် Blu-ray အခွေအဖြစ် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ တေလာသည် Country အဆိုတော် Keith Urban ၏ Escape Together နယ်လှည့်ဖျော်ဖြေရေးခရီးစဉ်အတွက် အကူအနုပညာရှင်အဖြစ် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
၂၀၀၉ခုနှစ် MTV Video Music Award ဆုပေးပွဲတွင် တေလာ၏ You Belong with Me သီချင်း၏ တေးဂီတဗွီဒီယိုက အကောင်းဆုံးအမျိုးသမီးဗွီဒီယိုဆု (Best Female Video) ကိုရရှိခဲ့သည်။ တေလာက ဆုကိုလက်ခံပြီးနောက် ကျေးဇူးတင်စကားပြောနေစဉ် ရပ်ပ်ပါ Kanye West သည် စင်ပေါ်သို့ပြေးတက်လာပြီး တေလာ၏ကျေးဇူးတင်စကားကို နှောင့်ယှက်ခဲ့သည်။ ထိုအဖြစ်အပျက်သည် အငြင်းပွားဖွယ်ရာနှင့် မီဒီယာ၏ မကြာခဏအာရုံစိုက်ခံရသော သတင်းတစ်ပုဒ် ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ထိုကိစ္စနှင့်ပက်သက်ပြီး Internet Meme အမြောက်အမြားလည်း ထွက်ရှိလာခဲ့သည်။ MTV ၏ James Montgomery က ထိုအဖြစ်အပျက်နှင့် မီဒီယာ၏အာရုံစိုက်ခံရမှုတို့ကြောင့် တေလာကို ရိုးသားသောပုံရိပ်ရှိသော နာမည်ကြီးအဆိုတော်တစ်ဦး ဖြစ်လာစေခဲ့သည်ဟု ပြောဆိုခဲ့သည်။
''Fearless'' သည် တေလာကို ဆုပေါင်းမြောက်များစွာကိုရရှိစေခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် တေလာသည် ဂရမ်မီဆုလေးဆုရရှိခဲ့သည်။ ''Fearless'' က တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ်ဆုနှင့် အကောင်းဆုံးကျေးလက်တေးဂီတအယ်လ်ဘမ်ဆုတို့ကို ရရှိခဲ့ပြီး White Horse သီချင်းက အကောင်းဆုံးကျေးလက်တေးဂီတသီချင်းနှင့် အကောင်းဆုံးအမျိုးသမီးကျေးလက်တေးဂီတအဆိုတော်ဆုတို့ကို ရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် ဂရမ်မီဆု၏အမြင့်ဆုံးဆုဖြစ်သော တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ်ဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးနှင့် ရရှိသူဖြစ်လာသည်။ ဂရမ်မီဆုချီးမြှင့်ပွဲတွင် တေလာသည် Stevie Nicks နှင့်တွဲကာ You Belong with Me နှင့် Rhiannon သီချင်းတို့ကိုဖျော်ဖြေခဲ့သည်။ ထိုဖျော်ဖြေမှု၌ သီဆိုခဲ့သော သူ၏အသံကို မီဒီယာများက အနုတ်သဘောဆောင် ဝေဖန်ခဲ့ကြပြီး အပြစ်တင်ခံခဲ့ရသည်။ တေလာသည် Country Music Association မှချီးမြှင့်သော Entertainer of the Year ဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးနှင့်ရရှိသူ ဖြစ်လာသည်။ ''Fearless'' သည် Country Music Association ၏ Album of the Year ဆုကိုရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်ဖြင့်ပင် American Music Award ၏ Artist of the Year နှင့် Favourite Country Album ဆု၊ Billboard ၏ ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွက် Artist of the Year ဆုတို့ကိုလည်း ရရှိခဲ့သည်။
တေလာသည် John Mayer ၏ စတုတ္ထမြောက်အယ်လ်ဘမ် Batte Studies (၂၀၀၉) မှ Singleတစ်ပုဒ်ဖြစ်သည့် Half of My Heart သီချင်းအတွက် နောက်ခံအသံကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။ တေလာသည် Kellie Pickler နှင့် Best Days of Your Life သီချင်းကို ပူးပေါင်းရေးသားခဲ့ပြီး နှစ်ဦးတွဲ၍ သီဆိုခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် တေလာသည် Hannah Montana: The Movie ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကား၏ ဇာတ်ဝင်သီချင်းအဖြစ် You'll Always Find Your Way Back Home နှင့် Crazier သီချင်းနှစ်ပုဒ်ကို အခြားတေးရေးများနှင့် ပူးပေါင်းရေးသားခဲ့သည်။ သူသည် Boys Like Girls အဖွဲ့နှင့်လည်း Two Is Better Than One သီချင်းကို ပူးတွဲသီဆိုခဲ့သည်။ တေလာသည် Valentine's Day ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားအတွက်လည်း Today Was a Fairytale အမည်ရှိ ဇာတ်ဝင်တေးတစ်ပုဒ်ကို ရေးသားသီဆိုခဲ့သည်။ Today Was a Fairytale သည် တေလာ၏ Canadian Hot 100 တွင် ပထမဦးဆုံး နံပါတ်တစ်ရသော သီချင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။
တေလာသည် သူ၏ပထမဆုံးသော သရုပ်ဆောင်ခြင်းကို ၂၀၀၉ခုနှစ်၏ CSI: Crime Scene Investigation ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲတွင် ဂျစ်ကန်ကန်ဆယ်ကျော်သက်တစ်ဦးအဖြစ်သရုပ်ဆောင်ပြီး စတင်ခဲ့သည်။ တေလာသည် ၂၀၀၉ခုနှစ် အကုန်ပိုင်းတွင် Saturday Night Live အစီအစဉ်တွင် အစီအစဉ်တင်ဆက်သူအဖြစ်ရော ဧည့်သည်အဆိုတော်အဖြစ်ရော ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ Entertainment Weekly မဂ္ဂဇင်းက တေလာ့ကို "ဒီနှစ်အစီအစဉ်ရဲ့ အကောင်းဆုံးအစီအစဉ်တင်ဆက်သူပါပဲ။ သူဟာ အခက်အခဲတွေအတွက် အမြဲအဆင်သင့်ဖြစ်နေတယ်။ ရယ်စရာလည်းကောင်းတယ်။ ပြီးတော့ တခြားသရုပ်ဆောင်တွေကိုလည်း အကောင်းဆုံးသရုပ်ဆောင်နိုင်အောင် ကူညီပေးတယ်" ဟု ချီးကျူးခဲ့သည်။ တေလာသည် ၂၀၀၉ခုနှစ်အောက်တိုဘာလအတွင်း သူ၏ပထမဆုံးရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားဖြစ်သော Valentine's Dayကို ရိုက်ကူးနေစဉ် တွဲဖက်သရုပ်ဆောင် Taylor Lautner နှင့် ချစ်ကြိုက်ခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုနှစ်အကုန်ပိုင်းတွင် နှစ်ဦးသား လမ်းခွဲခဲ့ကြသည်။ ၂၀၁၀ခုနှစ် အကုန်ပိုင်းလောက်တွင် တေလာသည် ရုပ်ရှင်မင်းသား Jake Gyllenhaal နှင့် ခဏတာ တွဲခဲ့သည်။
[[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် အမျိုးသမီး အဆိုတော်များ]]
{{Lifetime|၁၉၈၉| |}}
d80kq9cfx2vmj1ar67igoayvu1tljsy
755879
755822
2022-08-22T04:44:51Z
Ninjastrikers
22896
[[Special:Contributions/2400:AC40:B05:FB54:19EA:E72E:2F0:78D4|2400:AC40:B05:FB54:19EA:E72E:2F0:78D4]] ([[User talk:2400:AC40:B05:FB54:19EA:E72E:2F0:78D4|ဆွေးနွေး]]) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို [[User:Thar Htwe Zan|Thar Htwe Zan]] ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည်
wikitext
text/x-wiki
{{cleanup|date=၂၇ ဒီဇင်ဘာ ၂၀၁၈}}
{{Infobox လူ
| အမည် = တေလာဆွစ်ဖ်
| ပုံ = Taylor Swift 2 - 2019 by Glenn Francis (cropped).jpg
| caption = Taylor Swift
| အမည်ရင်း = တေလာ အယ်(လ်)လီဆန် ဆွစ်(ဖ်) (Taylor Alison Swift)
| မွေးရက် = {{Birth date and age|1989|12|13}}
| နိုင်ငံသား = {{အလံ|အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု}}
| လူမျိုး = အမေရိကန်
| လုပ်ငန်း = အဆိုတော်/တေးရေး/သရုပ်ဆောင်
| မွေးဖွားရာ = Reading, Pennsylvania ၊ [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]
| ဂီတအမျိုးအစား = Country, Country Pop, Pop, Pop Rock, Alternative Pop
| တီးခတ်သော ဂီတတူရိယာများ = acoustic guitar, electric guitar, ဘင်ဂျို, ဟာဝိုင်ယန် ဂီတာ, စန္ဒရား နှင့် စုစုပေါင်း တူရိယာ ၁၆ မျိုး
| အနုပညာလှုပ်ရှားမှုကာလ = ၂၀၀၄ ခုနှစ်မှ ယနေ့အထိ
| ကုမ္ပဏီ = Big Machine Label Group (UMG), Republic Record (UMG), Taylor Swift Production
| အရပ် = ၅'၁၁"
| သွေးအုပ်စု = အိုသွေး
| မိဘ = Scott Kingsley Swift နှင့် Andrea Gardner
| ဝက်ဘ်ဆိုက် = [http://www.taylorswift.com/ TaylorSwift.com]
|Boyfriend=Joseph Matthew "Joe Alwyn"|Spouses=|Sibling=|Siblings=|မွေးချင်း=Austin Swift}}
'''တေလာဆွစ်ဖ်''' ({{lang-en|Taylor Alison Swift}}) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံသား တေးရေး၊တေးဆို တစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူမသည်ငယ်စဉ်က ''Wyomissing, Pennsylvania'' တွင်နေထိုင်ခဲ့ပြီး အသက် ဆယ့်လေးနှစ်အရွယ်တွင် [[Country music|ကျေးလက်ဂီတ]] လောကသို့ဝင်ရောက်ရန် ''Tennesseeပြည်နယ် Nashvilleမြို့'' သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ''Big Machine''ကုမ္ပဏီ နှင့် စာချုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး ''Sony/ATV'' တေးသံသွင်းနှင့်စာချုပ်ချုပ်သော အငယ်ဆုံးသီချင်းရေးသူဖြစ်လာခဲ့သည်။ Swiftသည် သူ၏ ပွဲဦးထွက် Taylor Swift အမည်ရှိအယ်လ်ဘမ်ဖြင့်ပင် အထူးအောင်မြင်ခဲ့သည်။ ထိုအယ်လ်ဘမ်မှတတိယမြောက်ထွက်ရှိသော single ဖြစ်သည့် ''Our Song'' အမည်ရှိသီချင်းဖြင့် ကျေးလက်သီချင်းစာရင်းတွင် ပထမချိတ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၈ခုနှစ်၏အကောင်းဆုံး လက်သစ်အဆိုတော်ဆုကိုသိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။
သူမ၏ ဒုတိယအယ်လ်ဘမ် Fearless သည် ၂၀၀၈ခုနှစ်တွင် ထွက်ရှိခဲ့သည်။ သူ၏ Pop ဂီတအငွေ့အသက်များရောနှောထားသော ''Love Story'' နှင့် ''You Belong With Me'' သီချင်းများ၏ အောင်မြင်မှုနှင့်အတူ ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်သည်လည်း ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွက် U.S တွင်ရောင်းအားအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုအယ်လ်ဘမ်သည် ၂၀၁၀ခုနှစ် ၅၂ကြိမ်မြောက် ''Grammy'' ဆုပေးပွဲတွင် အမြင့်ဆုံးဆုဖြစ်သော တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးတေးအယ်လ်ဘမ်ဆု (''Album of the Year)'' ကိုရရှိခဲ့သည်။ ထိုဆုကိုရရှိချိန်တွင် တေလာသည် အသက်၂၀သာရှိသေးပြီး တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးတေးအယ်လ်ဘမ်ဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးနှင့်ရရှိသူ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်သည် ''Grammy'' ဆုပေးပွဲတွင် အကောင်းဆုံးကျေးလက်တေးဂီတအယ်လ်ဘမ်ဆု နှင့် ''White Horse'' သီချင်းက ဆုနှစ်ဆုထပ်မံရရှိခဲ့ကာ စုစုပေါင်းဆုလေးဆုရရှိခဲ့သည်။ တတိယအယ်လ်ဘမ်ဖြစ်သော ''Speak Now'' အယ်လ်ဘမ်သည်လည်း စတင်ရောင်းချသည့်ရက်သတ္တပတ်အတွင်းမှာပင် အချပ်ရေ ၁ သန်းကျော် ရောင်းချနိုင်ခဲ့သည်။ ယင်းအယ်လ်ဘမ်ရှိ ''Mean ''သီချင်းဖြင့် ''Grammy'' ဆု နှစ်ခုထပ်မံရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် သူမ၏ စတုတ္ထမြောက် အယ်လ်ဘမ်ဖြစ်သော Red အယ်လ်ဘမ် ထွက်ရှိခဲ့သည်။ ယင်း အယ်လ်ဘမ်မှာ စတင်ရောင်းချသည့် တစ်ပတ်အတွင်း ချပ်ရေ ၁.၂ သန်းကို စံချိန်တင်ရောင်းချနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုအယ်လ်ဘမ်ရှိ ''We Are Never Getting Back Together'' နှင့် ''I Knew You Were Trouble ''တို့မှာ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် အထူးအောင်မြင်ခဲ့သည်။
''Taylor Swift'' က သူမ၏သီချင်းများတွင် ကိုယ်တွေ့အကြောင်းအရာများကို ထည့်သွင်းရေးသားလေ့ရှိသည်။ သူ့အား ''Nashville ''တေးရေးသူများအစည်းအရုံးနှင့် ''the'' ''Songwriters Hall of Fame'' တို့ကလည်း ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။ ''Swift'' သည် ''Grammy''ဆု ဆယ်ဆု၊ ''Billboard'' တေးဂီတဆု နှစ်ဆယ့်သုံးဆု(Most Awarded female artist)၊အမေရီကန် တေးဂီတဆု နှစ်ဆယ့်ကိုးဆု(Most Awarded artist) ကျေးလက်တေးဂီတ အဖွဲ့အစည်းမှချီးမြှင့်သောဆု တစ်ဆယ့်တစ်ခု နှင့် ကျေးလက်တေးဂီတ အကယ်ဒမီဆု ခြောက်ဆုတို့ကို လက်ခံရရှိထားသူဖြစ်သည်။AMA(American Music Award)တွင်လည်းဆယ်စုနှစ်အတွင်းအအောင်မြင်ဆုံးအဆိုတော်(Artist of the decade)ဘွဲ့ကိုလက်ခံထားသူဖြစ်သည်၊ Billboard (Greatest Artist of All Time List)တွင်လည်; No.5၌ ဂန္ဓဝင်အဆိုတော်ကြီးများနဲ့အတူပါဝင်ဖော်ပြခြင်း ခံထားရသူလည်းဖြစ်သည်။
ယနေ့အချိန်အထိ အယ်လ်ဘမ်အချပ်ရေ ၂၆သန်းကျော် ရောင်းထွက်ခဲ့ခြင်းကလည်း သူမအား သီချင်းခွေဝယ်လိုအားကောင်းသော အဆိုတော်များထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်စေခဲ့သည်။ Swift သည် တေးဂီတနယ်ပယ်တွင်သာမက ရုပ်ရှင်နယ်ပယ်မှာပါ မင်းသမီးတစ်ဦးအနေဖြင့်ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူမသည် ၂၀၁၀ခုနှစ်က ရိုက်ကူးသော ဟာသရုပ်ရှင်တစ်ခုဖြစ်သည့် ''Valentine's Day'' ရုပ်ရှင်တွင် ''Felicia Miller'' အဖြစ်လည်းကောင်း ၂၀၁၂ခုနှစ်တွင်ဖြန့်ချိသော ''The Lorax ''ဟူသည့် ကာတွန်းရုပ်ရှင်တွင် အသံသရုပ်ဆောင်အဖြစ်လည်းကောင်းပါဝင်ခဲ့သည်။ Swiftသည် လူမှုရေးလုပ်ငန်းများဖြစ်သော အနုပညာကျောင်း၊ ကလေးသူငယ်များ စာအရေးအဖတ်တတ်မြောက်ရေး၊ သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များမှ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး၊ ''LGBT anti-discrimination ''(လိင်တူချစ်သူများအား ခွဲခြားဆက်ဆံမှု ပပျောက်ရေး)နှင့် ကျန်းမာရေးချို့တဲ့သော ကလေးသူငယ်များအတွက် အကျိုးပြုအဖွဲ့အစည်းများတွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။
Taylor သည် အမေရိကန်ရှိ Major Music Awards ပွဲများတွင် အဓိက ဆုများကို နှစ်ကြိမ်ကြိမ်တိုင်တိုင် ဆွတ်ခူးနိုင်သော တစ်ဦးတည်းသော Artist တစ်ယောက်ဖြစ်သည်။
2019 ခုနှစ် Forbes Magazine အဆိုအရ Taylor တွင် စုစုပေါင်းကြွယ်ဝချမ်းသာမှုပေါင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ 380 သန်းကျော်ဟုရှိသည်ဟုသိရှိရသည်။ သူမသည်
==ဘဝဇာတ်ကြောင်းနှင့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း==
===ငယ်ဘဝ===
Taylor Alison Swift အား ၁၉၈၉ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၃တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူ၏ဖခင်ဖြစ်သူ Mr.Scott Kingsleyသည် Merrill Lynch ဘဏ်တွင် ဘဏ္ဍာရေးအကြံပေးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး Pennsylvania ဇာတိဖြစ်သည်။ မိခင်ဖြစ်သူ Andrea (ငယ်အမည် Finlay) သည် ယခင်က အရောင်းမြှင့်တင်ရေး အရာရှိတစ်ဦးဖြစ်ပြီး လက်ရှိတွင်ယင်းအလုပ်မှအနားယူထားပြီးဖြစ်သည်။ Texasပြည်နယ်တွင်အခြေချမနေထိုင်မီ Andrea ၏ဖခင်သည် [[အရှေ့တောင်အာရှ]]တွင် [[အင်ဂျင်နီယာ]]တစ်ဦးအဖြစ် အလုပ်လုပ်ကိုင်ခဲ့ရာ သူမအသက်ဆယ်နှစ်အထိ [[စင်ကာပူ]]တွင်နေထိုင်ခဲ့ရသည်။ Swift တွင် Noth Dame တက္ကသိုလ်တွင်တက်ရောက်နေသော Austin Swift ဟူသည့်မောင်တစ်ဦးလည်းရှိသည်။ သူတို့နှစ်ယောက်စလုံး Presbyterian faith နှင့် bible ကျောင်းတို့တွင်တက်ရောက် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ Swift သည် သူ၏ငယ်ဘဝကို Curium မြို့နယ်အနီးရှိ (၁၁)ဧက ကျယ်သောခရစ်စမတ်သစ်ပင်ခြံတွင် ကုန်လွန်စေခဲ့သည်။ သူသည် မူကြိုနှင့်မူလတန်းကို Alvernia Montessori ကျောင်းတွင်တက်ရောက်ခဲ့ပြီး Wundcroft ကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ သူ ကိုးနှစ်ပြည့်သောအခါ မိသားစုနှင့် Wyomissing, Pennsylvania သို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ရာ West Reading မူလတန်းကျောင်းတွင် လည်းကောင်း Wyomissing Area Junior/Senior အထက်တန်းကျောင်းတွင်လည်းကောင်း အတန်းပညာ သင်ယူခဲ့သည်။ နွေရာသီ အားလပ်ရက်များတွင် New Jersy၊ Stone ဆိပ်ကမ်းရှိ မိသားစုပိုင် ကမ်းခြေအိမ်ကလေးတွင် အပန်းဖြေလေ့ရှိသည်။ ( ထိုနေရာသည် သူ၏ ငယ်ဘဝ အမှတ်တရ အများစုဖြစ်ခဲ့ကြောင်း နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည်ပြောပြခဲ့သည်။ )
မိသားစုပိုင် မြင်းများလည်းရှိသေးသဖြင့် သူ၏မြင်းစီးခြင်း ဝါသနာပါခြင်းမှာ သံသယဖြစ်ဖွယ်မရှိခြေ။ သူကိုးလသား အရွယ်တည်းက မိခင်နှင့် မြင်းစီးသင်ခဲ့ပြီး နောင်တွင် မြင်းစီးပြိုင်ပွဲများပင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့သေးသည်။ အသက်ကိုးနှစ်အရွယ်သို့ ရောက်လာသော Swift လေးသည် တေးဂီတဆိုင်ရာပြဇာတ်များကို စိတ်ဝင်စားလာသည်။ ထိုဝါသနာအရ Berks Youth Theatre Academy ထုတ်လုပ်ရေးတွင် အကြိမ်ကြိမ် ပါဝင်တင်ဆက်ခဲ့ပြီး Broadway ကာ အသံနှင့် သရုပ်ဆောင်ခြင်းဆိုင်ရာ လေ့ကျင့်မှုများလည်း ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ Swift သည် စနေ၊ တနင်္ဂနွေရက်များတွင် မြို့နယ်ပွဲတော်များ၊ ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲများ၊ ကာရာအိုကေပြိုင်ပွဲများ၊ ပန်းဥယျာဉ်အသင်း၊ ကင်းထောက်အသင်းနှင့် အားကစားပွဲများတွင် အချိန်ဖြုန်းလေ့ရှိသည်။ ရှုံးနိမ့်မှုများစွာနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသော အသက်ဆယ့်တစ်နှစ်အရွယ် Swift လေးသည် တစ်နေ့တွင် မြို့နယ်ပြိုင်ပွဲတစ်ခု၌ LeAnn Rime ၏ 'Big Deal'သီချင်းဖြင့်အနိုင်ရခဲ့ပြီး Strauss townပြဇာတ်ရုံတွင် Charlie Daniels အဖြစ်အဖွင့်ပိုင်းတွင် ပါဝင်တင်ဆက်ရန် အခွင့်အရေးရခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ထိုအခွင့်အရေးက Swift အား အလယ်တန်းကျောင်းမှ သာမန်ကျောင်းသူများနှင့် သီးခြားကဲ့သို့ဖြစ်စေခဲ့သည်။
Faith Hill အကြောင်းရိုက်ထားသည့် Behind The Music ဇာတ်လမ်းကို ကြည့်ရှုပြီး Swift သည် သူ၏အနုပညာ လမ်းကြောင်းအတွက် Nashville, Tennesse သို့ပြောင်းရွှေရမည်ဟု ယုံကြည်လာသည်။ ထို့ကြောင့် တစ်ခုသော နွေဦးရာသီတွင် မိခင်နှင့်အတူ ယင်းမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့သည်။ တစ်နေ့သ၌ အသက်ဆယ့်နှစ်နှစ် ရောက်နေပြီဖြစ်သော Swift အား ကွန်ပျူတာပြင်သမားတစ်ဦးက ဂစ်တာကော့ဒ် သုံးခုသင်ပေးခဲ့သည်။ ထိုကော့ဒ်သုံးခုဖြင့် သူမ၏ပထမဆုံးသီချင်းဖြစ်သော Lucky You ကို ရေးဖွဲ့ခဲ့သည်။ Swift နှင့် သူ၏မိဘနှစ်ပါးတို့သည် ၂၀၀၃ခုနှစ်မှစတင်ကာ နယူးယောက်မြို့အခြေစိုက် ဂီတမန်နေဂျာ Dan Dymtrow ဆိုသူနှင့် စတင်အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ Taylor သည် Dan ၏အကူအညီပေးမှုအရ Abercrombie & Fitch ကုမ္ပဏီ၏ Rising Stars Campaign အတွက် ခေတ္တမျှ မော်ဒယ်လ်လုပ်ခဲ့သေးသည်။ Dan ၏အကူအညီဖြင့်ပင် Maybelline ကုမ္ပဏီ၏ စုပေါင်းအယ်လ်ဘမ်တွင်လည်း သူ၏ကိုယ်တိုင်ရေးသီချင်းတစ်ပုဒ်ပါဝင်ခဲ့ပြီး တေးသံသွင်းကုမ္ပဏီကြီး အမြောက်အမြားနှင့်လည်း တေးသီချင်းထုတ်ခွင့်ရရေး သွားရောက်တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ RCA တေးသံသွင်းမှပြုလုပ်သော Showcase ပွဲတွင်ကိုယ်တိုင်ရေးသီချင်းများကို ဖျော်ဖြေပြီးနောက် RCA နှင့်အနုပညာရှင်မြေတောင်မြှောက်ပေးရေးအစီအစဉ်တစ်ခုကို သဘောတူညီမှုရရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက်ပိုင်းတွင် တေလာသည် သူ၏မိခင်နှင့်အတူ Nashville ကို မကြာခဏဆိုသလို ခရီးသွားခဲ့ရပေသည်။
တေလာ အသက်၁၄နှစ် ရောက်သောအခါ တေလာ၏အဖေက တေလာ Countryဂီတလောကတွင် တိုးပေါက်လာအောင် သူအလုပ်လုပ်သော Merrill Lynch ကုမ္ပဏီ၏ Nashville ရုံးခွဲသို့ ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ သူတို့၏မိသားစုသည် Hendersonville ရှိ ရေကန်ကို မျက်နှာမူထားသောအိမ်သို့ ပြောင်းရွေ့နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ တေလာသည် အစက အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းတွင် တက်ရောက်ခဲ့သည်။ သို့သော် ဂီတအလုပ်ကို အဆင်ပြေပြေလုပ်နိုင်ရန် အစိုးကျောင်းတက်ပြီးနှစ်နှစ်အကြာတွင် အိမ်၌နေ၍စာသင်ခွင့်ပေးသော Aaron Academy အထက်တန်းကျောင်းသို့ ပြောင်းရွေ့တက်ရောက်ခဲ့သည်။ တေလာသည် ထိုကျောင်းတွင်တက်ရင်း အထက်တန်းအောင်ခဲ့သည်။ တေလာသည် သတ်မှတ်စာသင်နှစ်ထက်တစ်နှစ်စောကာ အထက်တန်းအောင်ခဲ့သော်လည်း ဘာသာတိုင်းတွင် အမှတ်ကောင်းခဲ့သည်။
'''၂၀၀၄ မှ ၂၀၀၈ အထိ၊ ဂီတသက်တမ်းအစနှင့် ''Taylor Swift'' အယ်လ်ဘမ်'''
Nashville မြို့တွင် တေလာသည် Troy Verges၊ Brett Beavers၊ Brett James၊ Mac McAnally နှင့် The Warren Brothers ကဲ့သို့သော အတွေ့အကြုံရှိ တေးရေးကျွမ်းကျင်သူများနှင့် တွဲ၍အလုပ်လုပ်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် တေလာသည် တေးရေးဆရာမ Liz Rose နှင့် အမြဲလိုလို တွဲ၍အလုပ်လုပ်ခဲ့သည်။ Liz နှင့် တေလာတို့သည် အပတ်စဉ် အင်္ဂါနေ့ မွန်းလွဲပိုင်း တေလာကျောင်းဆင်းတိုင်းလိုလိုတွင်တွေ့ဆုံကြပြီး နှစ်နာရီခန့် သီချင်းရေးလေ့ကျင့်ခဲ့ကြသည်။ Liz က တေလာ၏အကြောင်းကို "ဒီသီချင်းရေးလေ့ကျင့်တဲ့အချိန်တွေဟာ ကျွန်မလုပ်ဖူးသမျှတွေထဲမှာ အလွယ်ဆုံးပါပဲ။ သဘောအရဆို ကျွန်မက သူ့ရဲ့တည်းဖြတ်သူသက်သက်ပါ။ သူက သူဒီနေ့ကျောင်းမှာဘာတွေဖြစ်ခဲ့တယ် ဆိုတာကိုသီချင်းရေးတယ်။ သူက သူဘာပြောချင်သလဲဆိုတာကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းရေးပြနိုင်တယ်။ သူသီချင်းရေးရင် hook အပိုဒ်တွေက အမြဲတမ်းထူးခြားနေတာပဲ" ဟုပြေခဲ့သည်။ တေလာသည် Sony/ATV Tree နှင့်စာချုပ်ချုပ်ခဲ့သော်လည်း သူ့အသက် ဆယ့်လေးနှစ်တွင် လမ်းခွဲခဲ့သည်။ နောင်ပိုင်းတွင် သူက "အဲဒီတုန်းက ကျွန်မဟာ ကျွန်မအချိန်တွေကို ဆုံးရှုံးနေခဲ့တယ်။ ကျွန်မဘဝရဲ့အဲဒီနှစ်တွေကို အယ်လ်ဘမ်တချပ်ပေါ်မှာသိမ်းထားချင်ခဲ့တယ်" ဟုပြောခဲ့သည်။
၂၀၀၅ခုနှစ်တွင် တေလာသည် Nashville မြို့ရှိ Bluebird Cafe ၌ပြုလုပ်သော Showcase ပွဲတွင် Big Machine အမည်ရှိ ကိုယ်ပိုင်တေးသံသွင်းကုမ္ပဏီကို တည်ထောင်ရန်ပြင်ဆင်နေသော Dreamworks Records ၏ အမှုဆောင်တစ်ဦးဖြစ်သူ Scott Borchetta ၏အာရုံကို ဖမ်းစားနိုင်ခဲ့သည်။ တေလာသည် Big Machine ကုမ္ပဏီနှင့် အစောဆုံးစာချုပ်ချုပ်ခဲ့သူများတွင် တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ တေလာ၏အဖေသည် ဒေါ်လာ ၁၂၀၀၀၀ ခန့်တန်ဖိုးရှိသော Big Machine ၏ ရှယ်ယာ၃ရာခိုင်နှုန်းကိုဝယ်ယူခဲ့သည်။ တေလာသည် Big Machine နှင့် စာချုပ်ချုပ်ပြီးများမကြာမီမှာပင် သူ့နာမည်ကိုအစွဲပြု၍မှည့်ထားသော ''တေလာဆွစ်ဖ်'' အယ်လ်ဘမ်ကို စတင်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ သူသည် သူနှင့်ထူးခြားသောအဆက်အသွယ်ရှိသည်ဟုခံစားမိသော တေးဂီတထုတ်လုပ်သူ Nathan Chapman ကို သူ့အတွက်ငှားပေးရန် Big Machine ကို တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ တေလာသည် အယ်လ်ဘမ်ထဲမှသီချင်းသုံးပုဒ်ကို တစ်ဦးတည်းရေးသားခဲ့ပြီး ကျန်ရှစ်ပုဒ်ကို Liz Rose၊ Robert Ellis Orrall၊ Brian Maher နှင့် Angelo Petraglia ကဲ့သို့သောတေးရေးများနှင့် ပူးပေါင်းရေးသားခဲ့သည်။ ''တေလာဆွစ်ဖ်'' ကို ၂၀၀၆ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၄ရက်နေ့တွင် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ The New York Times ဂျာနယ်ကြီး၏ဝေဖန်ရေးဆရာ Jon Caramanica က "ဒီအယ်လ်ဘမ်ဟာ တေလာရဲ့ခိုင်မာပြီးကြင်နာစရာကောင်းတဲ့အသံနဲ့ သီဆိုထားတဲ့ အံ့ဩစရာကောင်းပြီး အပြစ်ရှာစရာမရှိတဲ့ Pop အငွေ့အသက်တွေနဲ့ Country ဂန္ထဝင်လက်ရာလေးပါ" ဟုချီးကျူးခဲ့သည်။ ''တေလာဆွစ်ဖ်'' သည် ၂၀၁၆ခုနှစ် ဩဂုတ်လအရောက်တွင် အချပ်ရေပေါင်း ၇.၇သန်း ရောင်းချပြီးဖြစ်သည်။
တေလာသည် ၂၀၀၆ခုနှစ်၏ အချိန်အတော်များများကို ရေဒီယိုနှင့်တီဗွီတွင် ဖျော်ဖြေရင်း ''တေလာဆွစ်ဖ်'' ကိုအရောင်းမြှင့်တင်နေခဲ့သည်။ ''တေလာဆွစ်ဖ်'' အယ်လ်ဘမ်မှ Tim McGraw၊ Teardrops on My Guitar၊ Our Song၊ Picture to Burn နှင့် Should'vd Said No ဟူ၍ Singleသီချင်း၅ပုဒ်ထွက်ရှိခဲ့ပြီး Our Song နှင့် Should've Said No တို့သည် Billboard Hot Country Songs ဇယားတွင် နံပါတ်တစ်နေရာကိုရရှိခဲ့သည်။ အခြား Singleသီချင်းများသည်လည်း အတော်အတန်အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် Our Song သီချင်းကို တစ်ကိုယ်တည်းရေးထားကာ ကိုယ်တိုင်ဆိုထားသောကြောင့် Billboard Hot Country Songs ဇယားတွင် နံပါတ်တစ်ရဖူးသမျှလူများတွင် အသက်အငယ်ဆုံး သီချင်းကို ကိုယ်တိုင်ရေး ကိုယ်တိုင်ဆိုသူဖြစ်လာခဲ့သည်။ Teardrops on My Guitar သီချင်းသည် Billboard Hot 100 တွင် နံပါတ်၁၃ထိချိတ်ခဲ့ပြီး Hitသီချင်းတစ်ပုဒ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တေလာသည် ''Sounds of the Season: The Taylor Swift Holiday Collection'' အမည်ရှိ ခရစ္စမတ်အယ်လ်ဘမ်ကို ၂၀၀၇ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ နှင့် ''Beautiful Eyes'' အမည်ရှိ မီနီအယ်လ်ဘမ်ကို ၂၀၀၈ခုနှစ် ဂျူလိုင်လ တို့တွင် အသီးသီးဖြန့်ချိခဲ့သည်။ တေလာသည် အခြားနာမည်ကြီးအဆိုတော်များ၏ နယ်လှည့်ပွဲများတွင် အဖွင့်အဖြစ်သီဆိုပေးခြင်းဖြင့် သူ၏ပွဲဦးထွက်အယ်လ်ဘမ်ကို အရောင်းမြှင့်တင်ခဲ့သည်။
တေလာသည် သူ၏ပွဲဦးထွက်အယ်လ်ဘမ်ဖြင့်ပင် ဆုအမြောက်အမြားရရှိခဲ့သည်။ သူသည် ၂၀၀၇ခုနှစ်တွင် Nashville Songwriters Association ၏ Songwriter/Artist of the Year ဆုကိုရရှိကာ ထိုဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးရရှိသူဖြစ်လာသည်။ တေလာသည် Country Music Association ၏ Horizon Award for Best New Artist ဆု၊ the Association of Country Music မှချီးမြှင့်သော Top New Female Vocalist ဆု နှင့် American Music Awards ၏ Favourite Country Female Artist ဆုတို့ကိုလည်းရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် ၂၀၀၈ခုနှစ် အကြိမ် ၅၀ မြောက်[[ဂရမ်မီဆု]]ပေးပွဲတွင်လည်း အကောင်းဆုံးမျက်နှာသစ်အဆိုတော်ဆု (Best New Artist) အတွက် ဆန်ကာတင်စာရင်းဝင်ခဲ့သော်လည်း Amy Winehouse ကိုရှုံး၍ ဆန်ကာတင်နှင့်သာ ကျေနပ်ခဲ့ရသည်။ သူသည် ၂၀၀၈ခုနှစ် ဂျူလိုင်လတွင် Joe Jonas နှင့် စတင်ချစ်ကြိုက်ခဲ့ပြီး ၃လအကြာတွင် လမ်းခွဲခဲ့သည်။
'''၂၀၀၈ မှ ၂၀၁၀ အထိ၊ ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်နှင့် သရုပ်ဆောင်လုပ်ခြင်း'''
တေလာသည် သူ၏ဒုတိယမြောက်အယ်လ်ဘမ် ''Fearless'' ကို ၂၀၀၈ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ရက်နေ့တွင် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ အယ်လ်ဘမ်၏ ပထမဆုံး Singleသီချင်း Love Story ကို ၂၀၀၈ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ဖြန့်ချိခဲ့ပြီး Billboard Hot 100 တွင် နံပါတ်လေးနေရာအထိ ချိတ်ခဲ့သည်။ နောက်ထပ် Single သီချင်းလေးပုဒ်ဖြစ်သည့် White Horse၊ You Belong with Me၊ Fifteen နှင့် Fearless တို့ကို ၂၀၀၈ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွင်းဖြန့်ချိခဲ့သည်။ အယ်လ်ဘမ်၏ Billboard Hot 100 ဇယားတွင် အမြင့်ဆုံးချိတ်ခဲ့သောသီချင်းမှာ You Belong with Me ဖြစ်ပြီး နံပါတ်နှစ်အထိချိတ်ခဲ့သည်။ ''Fearless'' သည် စတင်ဖြန့်ချိသည့် ရက်သတ္တပတ်တွင်ပင် Billboard 200 ဇယားတွင် နံပါတ်တစ်နေရာကိုရရှိခဲ့ပြီး ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွင်း အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ရောင်းအားအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တေလာသည် အယ်လ်ဘမ်ကို အရောင်းမြှင့်တင်ရန်အတွက် သူ၏ပထမဆုံးသော Fearless နယ်လှည့်ဖျော်ဖြေရေးခရီးထွက်ခဲ့ပြီး ဒေါ်လာ ၆၃သန်း အထိရရှိခဲ့သည်။ နယ်လှည့်ခရီး၏ ရှိုးပွဲများကိုရိုက်ကူးထားသော ''Taylor Swift: Journey to Fearless'' အခွေကို တီဗွီတွင်လွှင့်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် DVD နှင့် Blu-ray အခွေအဖြစ် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ တေလာသည် Country အဆိုတော် Keith Urban ၏ Escape Together နယ်လှည့်ဖျော်ဖြေရေးခရီးစဉ်အတွက် အကူအနုပညာရှင်အဖြစ် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။
၂၀၀၉ခုနှစ် MTV Video Music Award ဆုပေးပွဲတွင် တေလာ၏ You Belong with Me သီချင်း၏ တေးဂီတဗွီဒီယိုက အကောင်းဆုံးအမျိုးသမီးဗွီဒီယိုဆု (Best Female Video) ကိုရရှိခဲ့သည်။ တေလာက ဆုကိုလက်ခံပြီးနောက် ကျေးဇူးတင်စကားပြောနေစဉ် ရပ်ပ်ပါ Kanye West သည် စင်ပေါ်သို့ပြေးတက်လာပြီး တေလာ၏ကျေးဇူးတင်စကားကို နှောင့်ယှက်ခဲ့သည်။ ထိုအဖြစ်အပျက်သည် အငြင်းပွားဖွယ်ရာနှင့် မီဒီယာ၏ မကြာခဏအာရုံစိုက်ခံရသော သတင်းတစ်ပုဒ် ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ထိုကိစ္စနှင့်ပက်သက်ပြီး Internet Meme အမြောက်အမြားလည်း ထွက်ရှိလာခဲ့သည်။ MTV ၏ James Montgomery က ထိုအဖြစ်အပျက်နှင့် မီဒီယာ၏အာရုံစိုက်ခံရမှုတို့ကြောင့် တေလာကို ရိုးသားသောပုံရိပ်ရှိသော နာမည်ကြီးအဆိုတော်တစ်ဦး ဖြစ်လာစေခဲ့သည်ဟု ပြောဆိုခဲ့သည်။
''Fearless'' သည် တေလာကို ဆုပေါင်းမြောက်များစွာကိုရရှိစေခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ခုနှစ်တွင် တေလာသည် ဂရမ်မီဆုလေးဆုရရှိခဲ့သည်။ ''Fearless'' က တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ်ဆုနှင့် အကောင်းဆုံးကျေးလက်တေးဂီတအယ်လ်ဘမ်ဆုတို့ကို ရရှိခဲ့ပြီး White Horse သီချင်းက အကောင်းဆုံးကျေးလက်တေးဂီတသီချင်းနှင့် အကောင်းဆုံးအမျိုးသမီးကျေးလက်တေးဂီတအဆိုတော်ဆုတို့ကို ရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် ဂရမ်မီဆု၏အမြင့်ဆုံးဆုဖြစ်သော တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးအယ်လ်ဘမ်ဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးနှင့် ရရှိသူဖြစ်လာသည်။ ဂရမ်မီဆုချီးမြှင့်ပွဲတွင် တေလာသည် Stevie Nicks နှင့်တွဲကာ You Belong with Me နှင့် Rhiannon သီချင်းတို့ကိုဖျော်ဖြေခဲ့သည်။ ထိုဖျော်ဖြေမှု၌ သီဆိုခဲ့သော သူ၏အသံကို မီဒီယာများက အနုတ်သဘောဆောင် ဝေဖန်ခဲ့ကြပြီး အပြစ်တင်ခံခဲ့ရသည်။ တေလာသည် Country Music Association မှချီးမြှင့်သော Entertainer of the Year ဆုကို အသက်အငယ်ဆုံးနှင့်ရရှိသူ ဖြစ်လာသည်။ ''Fearless'' သည် Country Music Association ၏ Album of the Year ဆုကိုရရှိခဲ့သည်။ တေလာသည် ''Fearless'' အယ်လ်ဘမ်ဖြင့်ပင် American Music Award ၏ Artist of the Year နှင့် Favourite Country Album ဆု၊ Billboard ၏ ၂၀၀၉ခုနှစ်အတွက် Artist of the Year ဆုတို့ကိုလည်း ရရှိခဲ့သည်။
တေလာသည် John Mayer ၏ စတုတ္ထမြောက်အယ်လ်ဘမ် Batte Studies (၂၀၀၉) မှ Singleတစ်ပုဒ်ဖြစ်သည့် Half of My Heart သီချင်းအတွက် နောက်ခံအသံကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။ တေလာသည် Kellie Pickler နှင့် Best Days of Your Life သီချင်းကို ပူးပေါင်းရေးသားခဲ့ပြီး နှစ်ဦးတွဲ၍ သီဆိုခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် တေလာသည် Hannah Montana: The Movie ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကား၏ ဇာတ်ဝင်သီချင်းအဖြစ် You'll Always Find Your Way Back Home နှင့် Crazier သီချင်းနှစ်ပုဒ်ကို အခြားတေးရေးများနှင့် ပူးပေါင်းရေးသားခဲ့သည်။ သူသည် Boys Like Girls အဖွဲ့နှင့်လည်း Two Is Better Than One သီချင်းကို ပူးတွဲသီဆိုခဲ့သည်။ တေလာသည် Valentine's Day ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားအတွက်လည်း Today Was a Fairytale အမည်ရှိ ဇာတ်ဝင်တေးတစ်ပုဒ်ကို ရေးသားသီဆိုခဲ့သည်။ Today Was a Fairytale သည် တေလာ၏ Canadian Hot 100 တွင် ပထမဦးဆုံး နံပါတ်တစ်ရသော သီချင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။
တေလာသည် သူ၏ပထမဆုံးသော သရုပ်ဆောင်ခြင်းကို ၂၀၀၉ခုနှစ်၏ CSI: Crime Scene Investigation ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲတွင် ဂျစ်ကန်ကန်ဆယ်ကျော်သက်တစ်ဦးအဖြစ်သရုပ်ဆောင်ပြီး စတင်ခဲ့သည်။ တေလာသည် ၂၀၀၉ခုနှစ် အကုန်ပိုင်းတွင် Saturday Night Live အစီအစဉ်တွင် အစီအစဉ်တင်ဆက်သူအဖြစ်ရော ဧည့်သည်အဆိုတော်အဖြစ်ရော ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ Entertainment Weekly မဂ္ဂဇင်းက တေလာ့ကို "ဒီနှစ်အစီအစဉ်ရဲ့ အကောင်းဆုံးအစီအစဉ်တင်ဆက်သူပါပဲ။ သူဟာ အခက်အခဲတွေအတွက် အမြဲအဆင်သင့်ဖြစ်နေတယ်။ ရယ်စရာလည်းကောင်းတယ်။ ပြီးတော့ တခြားသရုပ်ဆောင်တွေကိုလည်း အကောင်းဆုံးသရုပ်ဆောင်နိုင်အောင် ကူညီပေးတယ်" ဟု ချီးကျူးခဲ့သည်။ တေလာသည် ၂၀၀၉ခုနှစ်အောက်တိုဘာလအတွင်း သူ၏ပထမဆုံးရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားဖြစ်သော Valentine's Dayကို ရိုက်ကူးနေစဉ် တွဲဖက်သရုပ်ဆောင် Taylor Lautner နှင့် ချစ်ကြိုက်ခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုနှစ်အကုန်ပိုင်းတွင် နှစ်ဦးသား လမ်းခွဲခဲ့ကြသည်။ ၂၀၁၀ခုနှစ် အကုန်ပိုင်းလောက်တွင် တေလာသည် ရုပ်ရှင်မင်းသား Jake Gyllenhaal နှင့် ခဏတာ တွဲခဲ့သည်။
[[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် အမျိုးသမီး အဆိုတော်များ]]
{{Lifetime|၁၉၈၉| |}}
b08qtmlidm7fhcimxlajj8w5wuyu8tw
မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ
0
57039
755802
741974
2022-08-21T12:11:27Z
Kantabon
45503
/* မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း */
wikitext
text/x-wiki
{{မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်မြေအပိုင်းအခြားများ}}
'''မြို့နယ်''' အဆင့်သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ နယ်မြေအုပ်ချုပ်ရေးတွင် တတိယအဆင့်ဖြစ်ပြီး [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်အဆင့်]]အောက်တွင် ရှိသည်။ မြန်မာ သတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲရေးအဖွဲ့ (MIMU) ၏ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ စာရင်းအရ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]တွင် မြို့နယ်ပေါင်း ၃၃၀ ခု ရှိသည်။<ref name="mimu">{{cite web|url=https://documents.themimu.info/downloads/QHhootk/Country%20Map_Tsp_State_Region%20and%20Township%20Map_MIMU546v16_20Dec2021_A3.pdf|title=Myanmar States/Regions and Townships|work=မြန်မာသတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်|accessdate=၂၇ ဧပြီ ၂၀၂၂}}</ref>
[[File:Myanmar townships Map.svg|thumb|မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ]]
==ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးအလိုက် မြို့နယ်များ==
===မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း===
====[[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[မကွေးခရိုင်]]
| [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]]
|-
![[ချောက်ခရိုင်]]
| [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သရက်ခရိုင်]]
| [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]
|-
![[အောင်လံခရိုင်]]
|[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းဘူးခရိုင်]]
| [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[ပခုက္ကူခရိုင်]]
| [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]]
|-
![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]
| [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]]
|}
====[[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်====
{|class=wikitable
![[မဟာအောင်မြေခရိုင်]]
|[[မဟာအောင်မြေမြို့နယ်]] {{•}}[[ချမ်းအေးသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ချမ်းမြသာစည်မြို့နယ်]]{{•}} [[ပြည်ကြီးတံခွန်မြို့နယ်]]
|-
![[အောင်မြေသာစံခရိုင်]]
|[[အောင်မြေသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ပုသိမ်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[အမရပူရခရိုင်]]
|[[အမရပူရမြို့နယ်]]
|-
![[ပြင်ဦးလွင်ခရိုင်]]
|[[ပြင်ဦးလွင်မြို့နယ်]]
|-
![[သပိတ်ကျင်းခရိုင်]]
|[[သပိတ်ကျင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကူးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကုတ်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဆည်ခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြစ်သားမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[တံတားဦးခရိုင်]]
|[[တံတားဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ငါန်းဇွန်မြို့နယ်]]
|-
![[မိတ္ထီလာခရိုင်]]
|[[မလှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိတ္ထီလာမြို့နယ်]]{{•}}[[သာစည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝမ်းတွင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မြင်းခြံခရိုင်]]
|[[မြင်းခြံမြို့နယ်]]{{•}}[[နွားထိုးကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်သာမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်ဦးခရိုင်]]
|[[ညောင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရမည်းသင်းခရိုင်]]
|[[ပျော်ဘွယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမည်းသင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]]====
{|class=wikitable
!ဥတ္တရခရိုင်
|[[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်]]
|-
!ဇေယျာသီရိခရိုင်
|[[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]]
|-
!လယ်ဝေးခရိုင်
|[[လယ်ဝေးမြို့နယ်]] {{•}} [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်]]
|-
![[ပျဉ်းမနားခရိုင်]]
|[[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်]] {{•}} [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း===
====[[ကယားပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[လွိုင်ကော်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒီမောဆိုးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖရူးဆိုးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရှားတောမြို့နယ်]]
|-
![[ဘော်လခဲခရိုင်]]
|[[ဘော်လခဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားဆောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မယ်စဲ့မြို့နယ်]]
|}
====[[ရှမ်းပြည်နယ်]]====
=====ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျိုင်းတုံခရိုင်]]
|[[ကျိုင်းတုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းခတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းလားမြို့နယ်]]
|-
![[မိုင်းဆတ်ခရိုင်]]
|[[မိုင်းဆတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းတုံမြို့နယ်]]
|-
![[တာချီလိတ်ခရိုင်]]
|[[တာချီလိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းဖြတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယောင်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျောက်မဲခရိုင်]]
|[[ကျောက်မဲမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်ချိုမြို့နယ်]]{{•}}[[သီပေါမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ္မတူမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ဆန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မန်တုံမြို့နယ်]]
|-
![[လားရှိုးခရိုင်]]
|[[ကွမ်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[လားရှိုးမြို့နယ်]]{{•}}[[သိန္နီမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ယန်းမြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[လောက်ကိုင်ခရိုင်]]
|[[ကုန်းကြမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လောက်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[ဟိုပန်ခရိုင်]]
|[[ပန်ဝိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းမောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပန်မြို့နယ်]]
|-
![[မူဆယ်ခရိုင်]]
|[[မူဆယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ခမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွတ်ခိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[မိုးမိတ်ခရိုင်]]
|[[မိုးမိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မဘိမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[မက်မန်းခရိုင်]]
|[[ပန်ဆန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မက်မန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[နားဖန်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[လင်းခေးခရိုင်]]
|[[လင်းခေးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးနဲမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မောက်မယ်မြို့နယ်]]
|-
![[လွိုင်လင်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်လင်မြို့နယ်]]{{•}}[[လဲချားမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်စန်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကွန်ဟိန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျေးသီးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းကိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရှူးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ကြီးခရိုင်]]
|[[တောင်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်ရွှေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပုံးမြို့နယ်]]
{{•}}[[ဆီဆိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကလောမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်းတယမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွာငံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရပ်စောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖယ်ခုံမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း===
====[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ပုသိမ်ခရိုင်]]
|[[ပုသိမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကန်ကြီးထောင့်မြို့နယ်]]{{•}}[[သာပေါင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ငပုတောမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျုံပျော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေကြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောင်းကုန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဟင်္သာတခရိုင်]]
|[[ဟင်္သာတမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇလွန်မြို့နယ်]]{{•}}[[လေးမျက်နှာမြို့နယ်]]{{•}}[[မြန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြံခင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[အင်္ဂပူမြို့နယ်]]
|-
![[မြောင်းမြခရိုင်]]
|[[မြောင်းမြမြို့နယ်]]{{•}}[[အိမ်မဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝါးခယ်မမြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[မအူပင်ခရိုင်]]
|[[မအူပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတနော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်တုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဓနုဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[ဖျာပုံခရိုင်]]
|[[ဖျာပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘိုကလေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်လတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒေးဒရဲမြို့နယ်]]
|-
![[လပွတ္တာခရိုင်]]
|[[လပွတ္တာမြို့နယ်]]{{•}}[[မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်]]
|}
====[[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]====
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပဲခူးခရိုင်]]
|[[ပဲခူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကဝမြို့နယ်]]{{•}}[[သနပ်ပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒိုက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်လေးပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကျင်မြို့နယ်]]{{•}} [[ကျောက်တံခါးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ငူခရိုင်]]
|[[တောင်ငူမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်တွင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ်၊ တောင်ငူခရိုင်|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေတာရှည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖြူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ကြီးမြို့နယ်]]
|}
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီးအနောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပြည်ခရိုင်]]
|[[ပြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်ခေါင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[သဲကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေတောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်းတည်မြို့နယ်]]
|-
![[သာယာဝတီခရိုင်]]
|[[သာယာဝတီမြို့နယ်]]{{•}}[[လက်ပံတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းလှမြို့နယ်၊ သာယာဝတီခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးညိုမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်ဖိုမြို့နယ်]]{{•}} [[ကြို့ပင်ကောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ဇီးကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[နတ်တလင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
!အနောက်ပိုင်းခရိုင်
|[[အလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဗဟန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တံတားမြို့နယ်]]{{•}}[[ကြည့်မြင်တိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[လမ်းမတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[လသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[စမ်းချောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကမာရွတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မရမ်းကုန်းမြို့နယ်]]
|-
!အရှေ့ပိုင်းခရိုင်
|[[ဗိုလ်တထောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်ဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်အရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဇွန်တောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်တောင်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]{{•}}[[သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒေါပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မြို့နယ်]]{{•}}[[တာမွေမြို့နယ်]]{{•}}[[သာကေတမြို့နယ်]]{{•}}[[ရန်ကင်းမြို့နယ်]]
|-
!မြောက်ပိုင်းခရိုင်
|[[လှိုင်သာယာအရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအနောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[အင်းစိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မင်္ဂလာဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေပြည်သာမြို့နယ်]]{{•}}[[လှည်းကူးမြို့နယ်]]{{•}}[[မှော်ဘီမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ် (ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး)|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[တိုက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
!တောင်ပိုင်းခရိုင်
|[[ဒလမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ကြီးခနောင်တိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ကိုကိုးကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့မှူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ခရမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွမ်းခြံကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[သန်လျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သုံးခွမြို့နယ်]]{{•}}[[တွံတေးမြို့နယ်]]
|-
|}
===မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း===
====[[ကချင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မြစ်ကြီးနားခရိုင်]]
|[[မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝိုင်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်ဂျန်းယန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တနိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ချီဖွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆော့လော်မြို့နယ်]]
|-
![[ဗန်းမော်ခရိုင်]]
|[[ဗန်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကူမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[မံစီမြို့နယ်]]
|-
![[ပူတာအိုခရိုင်]]
|[[ပူတာအိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မချမ်းဘောမြို့နယ်]]{{•}}[[ခေါင်လန်ဖူးမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်မွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[မိုးညှင်းခရိုင်]]
|[[မိုးညှင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားကန့်မြို့နယ်]]{{•}}
|}
====[[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ခန္တီးခရိုင်]]
|[[ခန္တီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟုမ္မလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လဟယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လေရှီးမြို့နယ်]]{{•}}[[နန်းယွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကလေးခရိုင်]]
|[[ကလေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကလေးဝမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကသာခရိုင်]]
|[[ဗန်းမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်းတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးချိုင့်မြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[ကောလင်းခရိုင်]]
|[[ကောလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လယ်ဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝန်းသိုမြို့နယ်]]
|-
![[ကန့်ဘလူခရိုင်]]
|[[ကန့်ဘလူမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျွန်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဦးမြို့နယ်]]
|-
![[မော်လိုက်ခရိုင်]]
|[[မော်လိုက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖောင်းပြင်မြို့နယ်]]
|-
![[မုံရွာခရိုင်]]
|[[အရာတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဘုတလင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[မုံရွာမြို့နယ်]]
|-
![[စစ်ကိုင်းခရိုင်]]
|[[မြောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြင်းမူမြို့နယ်]]{{•}}[[စစ်ကိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရွှေဘိုခရိုင်]]
|[[ခင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေဘိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝက်လက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒီပဲယင်းမြို့နယ်]]
|-
![[တမူးခရိုင်]]
|[[တမူးမြို့နယ်]]
|-
![[ယင်းမာပင်ခရိုင်]]
|[[ယင်းမာပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကနီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်]]
|-
|}
===မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း===
====[[ကရင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[ဘားအံခရိုင်]]
|[[ဘားအံမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်းဘွဲ့မြို့နယ်]]{{•}}[[သံတောင်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[မြဝတီခရိုင်]]
|[[မြဝတီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့ကရိတ်ခရိုင်]]
|[[ကော့ကရိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[ဖာပွန်ခရိုင်]]
|[[ဖာပွန်မြို့နယ်]]
|}
====[[မွန်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မော်လမြိုင်ခရိုင်]]
|[[မော်လမြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်မရောမြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဆုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မုဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေးမြို့နယ်]]
|-
![[သထုံခရိုင်]]
|[[သထုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်ထိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘီးလင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ထားဝယ်ခရိုင်]]
|[[ထားဝယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လောင်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သရက်ချောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြိတ်ခရိုင်]]
|[[ကျွန်းစုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလောမြို့နယ်]]{{•}}[[တနင်္သာရီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့သောင်းခရိုင်]]
|[[ဘုတ်ပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့သောင်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ပိုင်း===
====[[ချင်းပြည်နယ်]]====
{| class="wikitable"
![[ဟားခါးခရိုင်]]
|[[ဟားခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်တလန်မြို့နယ်]]
|-
![[ဖလမ်းခရိုင်]]
|[[ဖလမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တီးတိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တွန်းဇံမြို့နယ်]]
|-
![[မတူပီခရိုင်]]
|[[မတူပီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပလက်ဝမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းတပ်ခရိုင်]]
|[[မင်းတပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကန်ပက်လက်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရခိုင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[စစ်တွေခရိုင်]]
|[[စစ်တွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ရသေ့တောင်မြို့နယ်]]
|-
![[မောင်တောခရိုင်]]
|[[မောင်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[မာန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမ်းဗြဲမြို့နယ်]]{{•}}[[အမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[သံတွဲခရိုင်]]
|[[သံတွဲမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ကုတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဂွမြို့နယ်]]
|-
![[မြောက်ဦးခရိုင်]]
|[[မြောက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တော်မြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းပြားမြို့နယ်]]{{•}}[[မြေပုံမြို့နယ်]]
|}
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ| ]]
sf9p7b9a8v30x3nfo733ksu1cthd1pl
755804
755802
2022-08-21T12:13:40Z
Kantabon
45503
/* ကယားပြည်နယ် */
wikitext
text/x-wiki
{{မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်မြေအပိုင်းအခြားများ}}
'''မြို့နယ်''' အဆင့်သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ နယ်မြေအုပ်ချုပ်ရေးတွင် တတိယအဆင့်ဖြစ်ပြီး [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်အဆင့်]]အောက်တွင် ရှိသည်။ မြန်မာ သတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲရေးအဖွဲ့ (MIMU) ၏ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ စာရင်းအရ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]တွင် မြို့နယ်ပေါင်း ၃၃၀ ခု ရှိသည်။<ref name="mimu">{{cite web|url=https://documents.themimu.info/downloads/QHhootk/Country%20Map_Tsp_State_Region%20and%20Township%20Map_MIMU546v16_20Dec2021_A3.pdf|title=Myanmar States/Regions and Townships|work=မြန်မာသတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်|accessdate=၂၇ ဧပြီ ၂၀၂၂}}</ref>
[[File:Myanmar townships Map.svg|thumb|မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ]]
==ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးအလိုက် မြို့နယ်များ==
===မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း===
====[[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[မကွေးခရိုင်]]
| [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]]
|-
![[ချောက်ခရိုင်]]
| [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သရက်ခရိုင်]]
| [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]
|-
![[အောင်လံခရိုင်]]
|[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းဘူးခရိုင်]]
| [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[ပခုက္ကူခရိုင်]]
| [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]]
|-
![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]
| [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]]
|}
====[[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်====
{|class=wikitable
![[မဟာအောင်မြေခရိုင်]]
|[[မဟာအောင်မြေမြို့နယ်]] {{•}}[[ချမ်းအေးသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ချမ်းမြသာစည်မြို့နယ်]]{{•}} [[ပြည်ကြီးတံခွန်မြို့နယ်]]
|-
![[အောင်မြေသာစံခရိုင်]]
|[[အောင်မြေသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ပုသိမ်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[အမရပူရခရိုင်]]
|[[အမရပူရမြို့နယ်]]
|-
![[ပြင်ဦးလွင်ခရိုင်]]
|[[ပြင်ဦးလွင်မြို့နယ်]]
|-
![[သပိတ်ကျင်းခရိုင်]]
|[[သပိတ်ကျင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကူးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကုတ်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဆည်ခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြစ်သားမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[တံတားဦးခရိုင်]]
|[[တံတားဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ငါန်းဇွန်မြို့နယ်]]
|-
![[မိတ္ထီလာခရိုင်]]
|[[မလှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိတ္ထီလာမြို့နယ်]]{{•}}[[သာစည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝမ်းတွင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မြင်းခြံခရိုင်]]
|[[မြင်းခြံမြို့နယ်]]{{•}}[[နွားထိုးကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်သာမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်ဦးခရိုင်]]
|[[ညောင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရမည်းသင်းခရိုင်]]
|[[ပျော်ဘွယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမည်းသင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]]====
{|class=wikitable
!ဥတ္တရခရိုင်
|[[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်]]
|-
!ဇေယျာသီရိခရိုင်
|[[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]]
|-
!လယ်ဝေးခရိုင်
|[[လယ်ဝေးမြို့နယ်]] {{•}} [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်]]
|-
![[ပျဉ်းမနားခရိုင်]]
|[[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်]] {{•}} [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း===
====[[ကယားပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[လွိုင်ကော်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]] {{•}} [[ရှားတောမြို့နယ်]]
|-
![[ဒီးမော့ဆိုခရိုင်]]
|[[ဒီးမော့ဆိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖရူးဆိုးမြို့နယ်]]
|-
![[ဘောလခဲခရိုင်]]
|[[ဘောလခဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားဆောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မယ်စဲ့ခရိုင်]]
|[[မယ်စဲ့မြို့နယ်]]
|}
====[[ရှမ်းပြည်နယ်]]====
=====ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျိုင်းတုံခရိုင်]]
|[[ကျိုင်းတုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းခတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းလားမြို့နယ်]]
|-
![[မိုင်းဆတ်ခရိုင်]]
|[[မိုင်းဆတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းတုံမြို့နယ်]]
|-
![[တာချီလိတ်ခရိုင်]]
|[[တာချီလိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းဖြတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယောင်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျောက်မဲခရိုင်]]
|[[ကျောက်မဲမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်ချိုမြို့နယ်]]{{•}}[[သီပေါမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ္မတူမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ဆန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မန်တုံမြို့နယ်]]
|-
![[လားရှိုးခရိုင်]]
|[[ကွမ်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[လားရှိုးမြို့နယ်]]{{•}}[[သိန္နီမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ယန်းမြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[လောက်ကိုင်ခရိုင်]]
|[[ကုန်းကြမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လောက်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[ဟိုပန်ခရိုင်]]
|[[ပန်ဝိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းမောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပန်မြို့နယ်]]
|-
![[မူဆယ်ခရိုင်]]
|[[မူဆယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ခမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွတ်ခိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[မိုးမိတ်ခရိုင်]]
|[[မိုးမိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မဘိမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[မက်မန်းခရိုင်]]
|[[ပန်ဆန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မက်မန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[နားဖန်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[လင်းခေးခရိုင်]]
|[[လင်းခေးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးနဲမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မောက်မယ်မြို့နယ်]]
|-
![[လွိုင်လင်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်လင်မြို့နယ်]]{{•}}[[လဲချားမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်စန်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကွန်ဟိန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျေးသီးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းကိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရှူးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ကြီးခရိုင်]]
|[[တောင်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်ရွှေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပုံးမြို့နယ်]]
{{•}}[[ဆီဆိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကလောမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်းတယမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွာငံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရပ်စောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖယ်ခုံမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း===
====[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ပုသိမ်ခရိုင်]]
|[[ပုသိမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကန်ကြီးထောင့်မြို့နယ်]]{{•}}[[သာပေါင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ငပုတောမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျုံပျော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေကြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောင်းကုန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဟင်္သာတခရိုင်]]
|[[ဟင်္သာတမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇလွန်မြို့နယ်]]{{•}}[[လေးမျက်နှာမြို့နယ်]]{{•}}[[မြန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြံခင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[အင်္ဂပူမြို့နယ်]]
|-
![[မြောင်းမြခရိုင်]]
|[[မြောင်းမြမြို့နယ်]]{{•}}[[အိမ်မဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝါးခယ်မမြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[မအူပင်ခရိုင်]]
|[[မအူပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတနော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်တုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဓနုဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[ဖျာပုံခရိုင်]]
|[[ဖျာပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘိုကလေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်လတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒေးဒရဲမြို့နယ်]]
|-
![[လပွတ္တာခရိုင်]]
|[[လပွတ္တာမြို့နယ်]]{{•}}[[မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်]]
|}
====[[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]====
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပဲခူးခရိုင်]]
|[[ပဲခူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကဝမြို့နယ်]]{{•}}[[သနပ်ပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒိုက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်လေးပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကျင်မြို့နယ်]]{{•}} [[ကျောက်တံခါးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ငူခရိုင်]]
|[[တောင်ငူမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်တွင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ်၊ တောင်ငူခရိုင်|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေတာရှည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖြူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ကြီးမြို့နယ်]]
|}
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီးအနောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပြည်ခရိုင်]]
|[[ပြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်ခေါင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[သဲကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေတောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်းတည်မြို့နယ်]]
|-
![[သာယာဝတီခရိုင်]]
|[[သာယာဝတီမြို့နယ်]]{{•}}[[လက်ပံတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းလှမြို့နယ်၊ သာယာဝတီခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးညိုမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်ဖိုမြို့နယ်]]{{•}} [[ကြို့ပင်ကောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ဇီးကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[နတ်တလင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
!အနောက်ပိုင်းခရိုင်
|[[အလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဗဟန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တံတားမြို့နယ်]]{{•}}[[ကြည့်မြင်တိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[လမ်းမတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[လသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[စမ်းချောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကမာရွတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မရမ်းကုန်းမြို့နယ်]]
|-
!အရှေ့ပိုင်းခရိုင်
|[[ဗိုလ်တထောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်ဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်အရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဇွန်တောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်တောင်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]{{•}}[[သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒေါပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မြို့နယ်]]{{•}}[[တာမွေမြို့နယ်]]{{•}}[[သာကေတမြို့နယ်]]{{•}}[[ရန်ကင်းမြို့နယ်]]
|-
!မြောက်ပိုင်းခရိုင်
|[[လှိုင်သာယာအရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအနောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[အင်းစိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မင်္ဂလာဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေပြည်သာမြို့နယ်]]{{•}}[[လှည်းကူးမြို့နယ်]]{{•}}[[မှော်ဘီမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ် (ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး)|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[တိုက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
!တောင်ပိုင်းခရိုင်
|[[ဒလမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ကြီးခနောင်တိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ကိုကိုးကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့မှူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ခရမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွမ်းခြံကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[သန်လျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သုံးခွမြို့နယ်]]{{•}}[[တွံတေးမြို့နယ်]]
|-
|}
===မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း===
====[[ကချင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မြစ်ကြီးနားခရိုင်]]
|[[မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝိုင်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်ဂျန်းယန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တနိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ချီဖွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆော့လော်မြို့နယ်]]
|-
![[ဗန်းမော်ခရိုင်]]
|[[ဗန်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကူမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[မံစီမြို့နယ်]]
|-
![[ပူတာအိုခရိုင်]]
|[[ပူတာအိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မချမ်းဘောမြို့နယ်]]{{•}}[[ခေါင်လန်ဖူးမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်မွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[မိုးညှင်းခရိုင်]]
|[[မိုးညှင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားကန့်မြို့နယ်]]{{•}}
|}
====[[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ခန္တီးခရိုင်]]
|[[ခန္တီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟုမ္မလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လဟယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လေရှီးမြို့နယ်]]{{•}}[[နန်းယွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကလေးခရိုင်]]
|[[ကလေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကလေးဝမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကသာခရိုင်]]
|[[ဗန်းမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်းတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးချိုင့်မြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[ကောလင်းခရိုင်]]
|[[ကောလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လယ်ဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝန်းသိုမြို့နယ်]]
|-
![[ကန့်ဘလူခရိုင်]]
|[[ကန့်ဘလူမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျွန်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဦးမြို့နယ်]]
|-
![[မော်လိုက်ခရိုင်]]
|[[မော်လိုက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖောင်းပြင်မြို့နယ်]]
|-
![[မုံရွာခရိုင်]]
|[[အရာတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဘုတလင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[မုံရွာမြို့နယ်]]
|-
![[စစ်ကိုင်းခရိုင်]]
|[[မြောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြင်းမူမြို့နယ်]]{{•}}[[စစ်ကိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရွှေဘိုခရိုင်]]
|[[ခင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေဘိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝက်လက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒီပဲယင်းမြို့နယ်]]
|-
![[တမူးခရိုင်]]
|[[တမူးမြို့နယ်]]
|-
![[ယင်းမာပင်ခရိုင်]]
|[[ယင်းမာပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကနီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်]]
|-
|}
===မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း===
====[[ကရင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[ဘားအံခရိုင်]]
|[[ဘားအံမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်းဘွဲ့မြို့နယ်]]{{•}}[[သံတောင်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[မြဝတီခရိုင်]]
|[[မြဝတီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့ကရိတ်ခရိုင်]]
|[[ကော့ကရိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[ဖာပွန်ခရိုင်]]
|[[ဖာပွန်မြို့နယ်]]
|}
====[[မွန်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မော်လမြိုင်ခရိုင်]]
|[[မော်လမြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်မရောမြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဆုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မုဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေးမြို့နယ်]]
|-
![[သထုံခရိုင်]]
|[[သထုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်ထိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘီးလင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ထားဝယ်ခရိုင်]]
|[[ထားဝယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လောင်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သရက်ချောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြိတ်ခရိုင်]]
|[[ကျွန်းစုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလောမြို့နယ်]]{{•}}[[တနင်္သာရီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့သောင်းခရိုင်]]
|[[ဘုတ်ပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့သောင်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ပိုင်း===
====[[ချင်းပြည်နယ်]]====
{| class="wikitable"
![[ဟားခါးခရိုင်]]
|[[ဟားခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်တလန်မြို့နယ်]]
|-
![[ဖလမ်းခရိုင်]]
|[[ဖလမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တီးတိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တွန်းဇံမြို့နယ်]]
|-
![[မတူပီခရိုင်]]
|[[မတူပီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပလက်ဝမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းတပ်ခရိုင်]]
|[[မင်းတပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကန်ပက်လက်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရခိုင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[စစ်တွေခရိုင်]]
|[[စစ်တွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ရသေ့တောင်မြို့နယ်]]
|-
![[မောင်တောခရိုင်]]
|[[မောင်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[မာန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမ်းဗြဲမြို့နယ်]]{{•}}[[အမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[သံတွဲခရိုင်]]
|[[သံတွဲမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ကုတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဂွမြို့နယ်]]
|-
![[မြောက်ဦးခရိုင်]]
|[[မြောက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တော်မြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းပြားမြို့နယ်]]{{•}}[[မြေပုံမြို့နယ်]]
|}
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ| ]]
2i17r87pp0t30rhcrvg4oi92aj4baln
755806
755804
2022-08-21T12:18:25Z
Kantabon
45503
/* မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း */
wikitext
text/x-wiki
{{မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်မြေအပိုင်းအခြားများ}}
'''မြို့နယ်''' အဆင့်သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ နယ်မြေအုပ်ချုပ်ရေးတွင် တတိယအဆင့်ဖြစ်ပြီး [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်အဆင့်]]အောက်တွင် ရှိသည်။ မြန်မာ သတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲရေးအဖွဲ့ (MIMU) ၏ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ စာရင်းအရ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]တွင် မြို့နယ်ပေါင်း ၃၃၀ ခု ရှိသည်။<ref name="mimu">{{cite web|url=https://documents.themimu.info/downloads/QHhootk/Country%20Map_Tsp_State_Region%20and%20Township%20Map_MIMU546v16_20Dec2021_A3.pdf|title=Myanmar States/Regions and Townships|work=မြန်မာသတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်|accessdate=၂၇ ဧပြီ ၂၀၂၂}}</ref>
[[File:Myanmar townships Map.svg|thumb|မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ]]
==ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးအလိုက် မြို့နယ်များ==
===မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း===
====[[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[မကွေးခရိုင်]]
| [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]]
|-
![[ချောက်ခရိုင်]]
| [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သရက်ခရိုင်]]
| [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]
|-
![[အောင်လံခရိုင်]]
|[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းဘူးခရိုင်]]
| [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[ပခုက္ကူခရိုင်]]
| [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]]
|-
![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]
| [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]]
|}
====[[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်====
{|class=wikitable
![[မဟာအောင်မြေခရိုင်]]
|[[မဟာအောင်မြေမြို့နယ်]] {{•}}[[ချမ်းအေးသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ချမ်းမြသာစည်မြို့နယ်]]{{•}} [[ပြည်ကြီးတံခွန်မြို့နယ်]]
|-
![[အောင်မြေသာစံခရိုင်]]
|[[အောင်မြေသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ပုသိမ်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[အမရပူရခရိုင်]]
|[[အမရပူရမြို့နယ်]]
|-
![[ပြင်ဦးလွင်ခရိုင်]]
|[[ပြင်ဦးလွင်မြို့နယ်]]
|-
![[သပိတ်ကျင်းခရိုင်]]
|[[သပိတ်ကျင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကူးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကုတ်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဆည်ခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြစ်သားမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[တံတားဦးခရိုင်]]
|[[တံတားဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ငါန်းဇွန်မြို့နယ်]]
|-
![[မိတ္ထီလာခရိုင်]]
|[[မလှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိတ္ထီလာမြို့နယ်]]{{•}}[[သာစည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝမ်းတွင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မြင်းခြံခရိုင်]]
|[[မြင်းခြံမြို့နယ်]]{{•}}[[နွားထိုးကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်သာမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်ဦးခရိုင်]]
|[[ညောင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရမည်းသင်းခရိုင်]]
|[[ပျော်ဘွယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမည်းသင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]]====
{|class=wikitable
!ဥတ္တရခရိုင်
|[[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်]]
|-
!ဇေယျာသီရိခရိုင်
|[[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]]
|-
!လယ်ဝေးခရိုင်
|[[လယ်ဝေးမြို့နယ်]] {{•}} [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်]]
|-
![[ပျဉ်းမနားခရိုင်]]
|[[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်]] {{•}} [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း===
====[[ကယားပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[လွိုင်ကော်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]] {{•}} [[ရှားတောမြို့နယ်]]
|-
![[ဒီးမော့ဆိုခရိုင်]]
|[[ဒီးမော့ဆိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖရူးဆိုးမြို့နယ်]]
|-
![[ဘောလခဲခရိုင်]]
|[[ဘောလခဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားဆောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မယ်စဲ့ခရိုင်]]
|[[မယ်စဲ့မြို့နယ်]]
|}
====[[ရှမ်းပြည်နယ်]]====
=====ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျိုင်းတုံခရိုင်]]
|[[ကျိုင်းတုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းခတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းလားမြို့နယ်]]
|-
![[မိုင်းဆတ်ခရိုင်]]
|[[မိုင်းဆတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းတုံမြို့နယ်]]
|-
![[တာချီလိတ်ခရိုင်]]
|[[တာချီလိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းဖြတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယောင်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျောက်မဲခရိုင်]]
|[[ကျောက်မဲမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်ချိုမြို့နယ်]]{{•}}[[သီပေါမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ္မတူမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ဆန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မန်တုံမြို့နယ်]]
|-
![[လားရှိုးခရိုင်]]
|[[ကွမ်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[လားရှိုးမြို့နယ်]]{{•}}[[သိန္နီမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ယန်းမြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[လောက်ကိုင်ခရိုင်]]
|[[ကုန်းကြမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လောက်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[ဟိုပန်ခရိုင်]]
|[[ပန်ဝိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းမောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပန်မြို့နယ်]]
|-
![[မူဆယ်ခရိုင်]]
|[[မူဆယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ခမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွတ်ခိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[မိုးမိတ်ခရိုင်]]
|[[မိုးမိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မဘိမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[မက်မန်းခရိုင်]]
|[[ပန်ဆန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မက်မန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[နားဖန်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[လင်းခေးခရိုင်]]
|[[လင်းခေးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးနဲမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မောက်မယ်မြို့နယ်]]
|-
![[လွိုင်လင်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်လင်မြို့နယ်]]{{•}}[[လဲချားမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်စန်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကွန်ဟိန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျေးသီးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းကိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရှူးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ကြီးခရိုင်]]
|[[တောင်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်ရွှေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပုံးမြို့နယ်]]
{{•}}[[ဆီဆိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကလောမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်းတယမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွာငံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရပ်စောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖယ်ခုံမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း===
====[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]====
==== ခရိုင်ရှိမြို့နယ် ====
{|class=wikitable
![[ပုသိမ်ခရိုင်]]
|[[ပုသိမ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ကန်ကြီးထောင့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ငပုတောမြို့နယ်]]{{•}}[[သာပေါင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကျုံပျော်ခရိုင်]]
|[[ကျုံပျော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ရေကြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောင်းကုန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဟင်္သာတခရိုင်]]
|[[ဟင်္သာတမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇလွန်မြို့နယ်]]{{•}} [[လေးမျက်နှာမြို့နယ်]]
|-
![[မြန်အောင်ခရိုင်]]
|[[မြန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြံခင်းမြို့နယ်]]{{•}} [[အင်္ဂပူမြို့နယ်]]
|-
![[မအူပင်ခရိုင်]]
|[[မအူပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတနော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ညောင်တုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဓနုဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြောင်းမြခရိုင်]]
|[[မြောင်းမြမြို့နယ်]]{{•}}[[အိမ်မဲမြို့နယ်]]{{•}} [[ဝါးခယ်မမြို့နယ်]]
|-
![[ဖျာပုံခရိုင်]]
|[[ဖျာပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘိုကလေးမြို့နယ်]]{{•}} [[ကျိုက်လတ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ဒေးဒရဲမြို့နယ်]]
|-
![[လပွတ္တာခရိုင်]]
|[[လပွတ္တာမြို့နယ်]]{{•}}[[မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်]]
|}
====[[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]====
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပဲခူးခရိုင်]]
|[[ပဲခူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကဝမြို့နယ်]]{{•}}[[သနပ်ပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝေါမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်လေးပင်ခရိုင်]]
|[[ညောင်လေးပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒိုက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တံခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ငူခရိုင်]]
|[[တောင်ငူမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်တွင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ်၊ တောင်ငူခရိုင်|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေတာရှည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖြူးမြို့နယ်]]{{•}}{{•}}
|}
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီးအနောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပြည်ခရိုင်]]
|[[ပြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်ခေါင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေတောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သာယာဝတီခရိုင်]]
|[[သာယာဝတီမြို့နယ်]]{{•}}[[လက်ပံတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းလှမြို့နယ်၊ သာယာဝတီခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးညိုမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်ဖိုမြို့နယ်]]{{•}} [[ကြို့ပင်ကောက်မြို့နယ်]]
|-
![[နတ်တလင်းခရိုင်]]
|[[နတ်တလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇီးကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[သဲကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်းတည်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[တိုက်ကြီးခရိုင်]]
|[[တိုက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[လှည်းကူးခရိုင်]]
|[[လှည်းကူးမြို့နယ်]]
|-
![[မှော်ဘီခရိုင်]]
|[[မှော်ဘီမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ် (ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး)|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]
|-
![[မင်္ဂလာဒုံခရိုင်]]
|[[မင်္ဂလာဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေပြည်သာမြို့နယ်]]
|-
![[အင်းစိန်ခရိုင်]]
|[[အင်းစိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအနောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သန်လျင်ခရိုင်]]
|[[သန်လျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သုံးခွမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ခရမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကိုကိုးကျွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[တွံတေးခရိုင်]]
|[[တွံတေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွမ်းခြံကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့မှူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ကြီးခနောင်တိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒလမြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်တံတားခရိုင်]]
|[[ကျောက်တံတားမြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လမ်းမတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[လသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့နယ်]]
|-
![[အလုံခရိုင်]]
|[[အလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ကြည့်မြင်တိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[စမ်းချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မရမ်းကုန်းခရိုင်]]
|[[မရမ်းကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]
|-
![[သင်္ဃန်းကျွန်းခရိုင်]]
|[[သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]{{•}}[[တာမွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ရန်ကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဗိုလ်တထောင်ခရိုင်]]
|[[ဗိုလ်တထောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒေါပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဇွန်တောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သာကေတမြို့နယ်]]
|-
![[ဒဂုံမြို့သစ်ခရိုင်]]
|[[ဒဂုံမြို့သစ်ဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်တောင်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်အရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကမာရွတ်ခရိုင်]]
|[[ကမာရွတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဗဟန်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း===
====[[ကချင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မြစ်ကြီးနားခရိုင်]]
|[[မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝိုင်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်ဂျန်းယန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တနိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ချီဖွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆော့လော်မြို့နယ်]]
|-
![[ဗန်းမော်ခရိုင်]]
|[[ဗန်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကူမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[မံစီမြို့နယ်]]
|-
![[ပူတာအိုခရိုင်]]
|[[ပူတာအိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မချမ်းဘောမြို့နယ်]]{{•}}[[ခေါင်လန်ဖူးမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်မွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[မိုးညှင်းခရိုင်]]
|[[မိုးညှင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားကန့်မြို့နယ်]]{{•}}
|}
====[[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ခန္တီးခရိုင်]]
|[[ခန္တီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟုမ္မလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လဟယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လေရှီးမြို့နယ်]]{{•}}[[နန်းယွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကလေးခရိုင်]]
|[[ကလေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကလေးဝမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကသာခရိုင်]]
|[[ဗန်းမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်းတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးချိုင့်မြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[ကောလင်းခရိုင်]]
|[[ကောလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လယ်ဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝန်းသိုမြို့နယ်]]
|-
![[ကန့်ဘလူခရိုင်]]
|[[ကန့်ဘလူမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျွန်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဦးမြို့နယ်]]
|-
![[မော်လိုက်ခရိုင်]]
|[[မော်လိုက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖောင်းပြင်မြို့နယ်]]
|-
![[မုံရွာခရိုင်]]
|[[အရာတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဘုတလင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[မုံရွာမြို့နယ်]]
|-
![[စစ်ကိုင်းခရိုင်]]
|[[မြောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြင်းမူမြို့နယ်]]{{•}}[[စစ်ကိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရွှေဘိုခရိုင်]]
|[[ခင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေဘိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝက်လက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒီပဲယင်းမြို့နယ်]]
|-
![[တမူးခရိုင်]]
|[[တမူးမြို့နယ်]]
|-
![[ယင်းမာပင်ခရိုင်]]
|[[ယင်းမာပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကနီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်]]
|-
|}
===မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း===
====[[ကရင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[ဘားအံခရိုင်]]
|[[ဘားအံမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်းဘွဲ့မြို့နယ်]]{{•}}[[သံတောင်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[မြဝတီခရိုင်]]
|[[မြဝတီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့ကရိတ်ခရိုင်]]
|[[ကော့ကရိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[ဖာပွန်ခရိုင်]]
|[[ဖာပွန်မြို့နယ်]]
|}
====[[မွန်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မော်လမြိုင်ခရိုင်]]
|[[မော်လမြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်မရောမြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဆုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မုဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေးမြို့နယ်]]
|-
![[သထုံခရိုင်]]
|[[သထုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်ထိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘီးလင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ထားဝယ်ခရိုင်]]
|[[ထားဝယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လောင်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သရက်ချောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြိတ်ခရိုင်]]
|[[ကျွန်းစုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလောမြို့နယ်]]{{•}}[[တနင်္သာရီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့သောင်းခရိုင်]]
|[[ဘုတ်ပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့သောင်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ပိုင်း===
====[[ချင်းပြည်နယ်]]====
{| class="wikitable"
![[ဟားခါးခရိုင်]]
|[[ဟားခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်တလန်မြို့နယ်]]
|-
![[ဖလမ်းခရိုင်]]
|[[ဖလမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တီးတိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တွန်းဇံမြို့နယ်]]
|-
![[မတူပီခရိုင်]]
|[[မတူပီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပလက်ဝမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းတပ်ခရိုင်]]
|[[မင်းတပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကန်ပက်လက်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရခိုင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[စစ်တွေခရိုင်]]
|[[စစ်တွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ရသေ့တောင်မြို့နယ်]]
|-
![[မောင်တောခရိုင်]]
|[[မောင်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[မာန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမ်းဗြဲမြို့နယ်]]{{•}}[[အမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[သံတွဲခရိုင်]]
|[[သံတွဲမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ကုတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဂွမြို့နယ်]]
|-
![[မြောက်ဦးခရိုင်]]
|[[မြောက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တော်မြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းပြားမြို့နယ်]]{{•}}[[မြေပုံမြို့နယ်]]
|}
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ| ]]
5rb8lcvqfwnr4bvt2k97drtsp57io2v
755808
755806
2022-08-21T12:20:28Z
Kantabon
45503
/* မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း */
wikitext
text/x-wiki
{{မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်မြေအပိုင်းအခြားများ}}
'''မြို့နယ်''' အဆင့်သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ နယ်မြေအုပ်ချုပ်ရေးတွင် တတိယအဆင့်ဖြစ်ပြီး [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်အဆင့်]]အောက်တွင် ရှိသည်။ မြန်မာ သတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲရေးအဖွဲ့ (MIMU) ၏ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ စာရင်းအရ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]တွင် မြို့နယ်ပေါင်း ၃၃၀ ခု ရှိသည်။<ref name="mimu">{{cite web|url=https://documents.themimu.info/downloads/QHhootk/Country%20Map_Tsp_State_Region%20and%20Township%20Map_MIMU546v16_20Dec2021_A3.pdf|title=Myanmar States/Regions and Townships|work=မြန်မာသတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်|accessdate=၂၇ ဧပြီ ၂၀၂၂}}</ref>
[[File:Myanmar townships Map.svg|thumb|မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ]]
==ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးအလိုက် မြို့နယ်များ==
===မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း===
====[[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[မကွေးခရိုင်]]
| [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]]
|-
![[ချောက်ခရိုင်]]
| [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သရက်ခရိုင်]]
| [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]
|-
![[အောင်လံခရိုင်]]
|[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းဘူးခရိုင်]]
| [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[ပခုက္ကူခရိုင်]]
| [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]]
|-
![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]
| [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]]
|}
====[[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်====
{|class=wikitable
![[မဟာအောင်မြေခရိုင်]]
|[[မဟာအောင်မြေမြို့နယ်]] {{•}}[[ချမ်းအေးသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ချမ်းမြသာစည်မြို့နယ်]]{{•}} [[ပြည်ကြီးတံခွန်မြို့နယ်]]
|-
![[အောင်မြေသာစံခရိုင်]]
|[[အောင်မြေသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ပုသိမ်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[အမရပူရခရိုင်]]
|[[အမရပူရမြို့နယ်]]
|-
![[ပြင်ဦးလွင်ခရိုင်]]
|[[ပြင်ဦးလွင်မြို့နယ်]]
|-
![[သပိတ်ကျင်းခရိုင်]]
|[[သပိတ်ကျင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကူးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကုတ်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဆည်ခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြစ်သားမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[တံတားဦးခရိုင်]]
|[[တံတားဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ငါန်းဇွန်မြို့နယ်]]
|-
![[မိတ္ထီလာခရိုင်]]
|[[မလှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိတ္ထီလာမြို့နယ်]]{{•}}[[သာစည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝမ်းတွင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မြင်းခြံခရိုင်]]
|[[မြင်းခြံမြို့နယ်]]{{•}}[[နွားထိုးကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်သာမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်ဦးခရိုင်]]
|[[ညောင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရမည်းသင်းခရိုင်]]
|[[ပျော်ဘွယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမည်းသင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]]====
{|class=wikitable
!ဥတ္တရခရိုင်
|[[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်]]
|-
!ဇေယျာသီရိခရိုင်
|[[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]]
|-
!လယ်ဝေးခရိုင်
|[[လယ်ဝေးမြို့နယ်]] {{•}} [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်]]
|-
![[ပျဉ်းမနားခရိုင်]]
|[[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်]] {{•}} [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း===
====[[ကယားပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[လွိုင်ကော်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]] {{•}} [[ရှားတောမြို့နယ်]]
|-
![[ဒီးမော့ဆိုခရိုင်]]
|[[ဒီးမော့ဆိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖရူးဆိုးမြို့နယ်]]
|-
![[ဘောလခဲခရိုင်]]
|[[ဘောလခဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားဆောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မယ်စဲ့ခရိုင်]]
|[[မယ်စဲ့မြို့နယ်]]
|}
====[[ရှမ်းပြည်နယ်]]====
=====ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျိုင်းတုံခရိုင်]]
|[[ကျိုင်းတုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းခတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းလားမြို့နယ်]]
|-
![[မိုင်းဆတ်ခရိုင်]]
|[[မိုင်းဆတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းတုံမြို့နယ်]]
|-
![[တာချီလိတ်ခရိုင်]]
|[[တာချီလိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းဖြတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယောင်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျောက်မဲခရိုင်]]
|[[ကျောက်မဲမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်ချိုမြို့နယ်]]{{•}}[[သီပေါမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ္မတူမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ဆန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မန်တုံမြို့နယ်]]
|-
![[လားရှိုးခရိုင်]]
|[[ကွမ်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[လားရှိုးမြို့နယ်]]{{•}}[[သိန္နီမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ယန်းမြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[လောက်ကိုင်ခရိုင်]]
|[[ကုန်းကြမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လောက်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[ဟိုပန်ခရိုင်]]
|[[ပန်ဝိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းမောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပန်မြို့နယ်]]
|-
![[မူဆယ်ခရိုင်]]
|[[မူဆယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ခမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွတ်ခိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[မိုးမိတ်ခရိုင်]]
|[[မိုးမိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မဘိမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[မက်မန်းခရိုင်]]
|[[ပန်ဆန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မက်မန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[နားဖန်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[လင်းခေးခရိုင်]]
|[[လင်းခေးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးနဲမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မောက်မယ်မြို့နယ်]]
|-
![[လွိုင်လင်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်လင်မြို့နယ်]]{{•}}[[လဲချားမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်စန်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကွန်ဟိန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျေးသီးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းကိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရှူးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ကြီးခရိုင်]]
|[[တောင်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်ရွှေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပုံးမြို့နယ်]]
{{•}}[[ဆီဆိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကလောမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်းတယမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွာငံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရပ်စောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖယ်ခုံမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း===
====[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]====
==== ခရိုင်ရှိမြို့နယ် ====
{|class=wikitable
![[ပုသိမ်ခရိုင်]]
|[[ပုသိမ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ကန်ကြီးထောင့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ငပုတောမြို့နယ်]]{{•}}[[သာပေါင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကျုံပျော်ခရိုင်]]
|[[ကျုံပျော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ရေကြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောင်းကုန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဟင်္သာတခရိုင်]]
|[[ဟင်္သာတမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇလွန်မြို့နယ်]]{{•}} [[လေးမျက်နှာမြို့နယ်]]
|-
![[မြန်အောင်ခရိုင်]]
|[[မြန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြံခင်းမြို့နယ်]]{{•}} [[အင်္ဂပူမြို့နယ်]]
|-
![[မအူပင်ခရိုင်]]
|[[မအူပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတနော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ညောင်တုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဓနုဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြောင်းမြခရိုင်]]
|[[မြောင်းမြမြို့နယ်]]{{•}}[[အိမ်မဲမြို့နယ်]]{{•}} [[ဝါးခယ်မမြို့နယ်]]
|-
![[ဖျာပုံခရိုင်]]
|[[ဖျာပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘိုကလေးမြို့နယ်]]{{•}} [[ကျိုက်လတ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ဒေးဒရဲမြို့နယ်]]
|-
![[လပွတ္တာခရိုင်]]
|[[လပွတ္တာမြို့နယ်]]{{•}}[[မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်]]
|}
====[[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]====
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပဲခူးခရိုင်]]
|[[ပဲခူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကဝမြို့နယ်]]{{•}}[[သနပ်ပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝေါမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်လေးပင်ခရိုင်]]
|[[ညောင်လေးပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒိုက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တံခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ငူခရိုင်]]
|[[တောင်ငူမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်တွင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ်၊ တောင်ငူခရိုင်|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေတာရှည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖြူးမြို့နယ်]]{{•}}{{•}}
|}
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီးအနောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပြည်ခရိုင်]]
|[[ပြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်ခေါင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေတောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သာယာဝတီခရိုင်]]
|[[သာယာဝတီမြို့နယ်]]{{•}}[[လက်ပံတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းလှမြို့နယ်၊ သာယာဝတီခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးညိုမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်ဖိုမြို့နယ်]]{{•}} [[ကြို့ပင်ကောက်မြို့နယ်]]
|-
![[နတ်တလင်းခရိုင်]]
|[[နတ်တလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇီးကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[သဲကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်းတည်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[တိုက်ကြီးခရိုင်]]
|[[တိုက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[လှည်းကူးခရိုင်]]
|[[လှည်းကူးမြို့နယ်]]
|-
![[မှော်ဘီခရိုင်]]
|[[မှော်ဘီမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ် (ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး)|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]
|-
![[မင်္ဂလာဒုံခရိုင်]]
|[[မင်္ဂလာဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေပြည်သာမြို့နယ်]]
|-
![[အင်းစိန်ခရိုင်]]
|[[အင်းစိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအနောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သန်လျင်ခရိုင်]]
|[[သန်လျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သုံးခွမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ခရမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကိုကိုးကျွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[တွံတေးခရိုင်]]
|[[တွံတေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွမ်းခြံကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့မှူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ကြီးခနောင်တိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒလမြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်တံတားခရိုင်]]
|[[ကျောက်တံတားမြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လမ်းမတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[လသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့နယ်]]
|-
![[အလုံခရိုင်]]
|[[အလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ကြည့်မြင်တိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[စမ်းချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မရမ်းကုန်းခရိုင်]]
|[[မရမ်းကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]
|-
![[သင်္ဃန်းကျွန်းခရိုင်]]
|[[သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]{{•}}[[တာမွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ရန်ကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဗိုလ်တထောင်ခရိုင်]]
|[[ဗိုလ်တထောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒေါပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဇွန်တောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သာကေတမြို့နယ်]]
|-
![[ဒဂုံမြို့သစ်ခရိုင်]]
|[[ဒဂုံမြို့သစ်ဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်တောင်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်အရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကမာရွတ်ခရိုင်]]
|[[ကမာရွတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဗဟန်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း===
====[[ကချင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မြစ်ကြီးနားခရိုင်]]
|[[မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝိုင်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်ဂျန်းယန်မြို့နယ်]]
|-
![[တနိုင်းခရိုင်]]
|[[တနိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ချီဖွေခရိုင်]]
|[[ချီဖွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆော့လော်မြို့နယ်]]
|-
![[ဗန်းမော်ခရိုင်]]
|[[ဗန်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကူမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[မံစီမြို့နယ်]]
|-
![[ပူတာအိုခရိုင်]]
|[[ပူတာအိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မချမ်းဘောမြို့နယ်]]{{•}}[[ခေါင်လန်ဖူးမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်မွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[မိုးညှင်းခရိုင်]]
|[[မိုးညှင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားကန့်မြို့နယ်]]
|}
====[[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ခန္တီးခရိုင်]]
|[[ခန္တီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟုမ္မလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လဟယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လေရှီးမြို့နယ်]]{{•}}[[နန်းယွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကလေးခရိုင်]]
|[[ကလေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကလေးဝမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကသာခရိုင်]]
|[[ဗန်းမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်းတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးချိုင့်မြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[ကောလင်းခရိုင်]]
|[[ကောလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လယ်ဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝန်းသိုမြို့နယ်]]
|-
![[ကန့်ဘလူခရိုင်]]
|[[ကန့်ဘလူမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျွန်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဦးမြို့နယ်]]
|-
![[မော်လိုက်ခရိုင်]]
|[[မော်လိုက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖောင်းပြင်မြို့နယ်]]
|-
![[မုံရွာခရိုင်]]
|[[အရာတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဘုတလင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[မုံရွာမြို့နယ်]]
|-
![[စစ်ကိုင်းခရိုင်]]
|[[မြောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြင်းမူမြို့နယ်]]{{•}}[[စစ်ကိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရွှေဘိုခရိုင်]]
|[[ခင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေဘိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝက်လက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒီပဲယင်းမြို့နယ်]]
|-
![[တမူးခရိုင်]]
|[[တမူးမြို့နယ်]]
|-
![[ယင်းမာပင်ခရိုင်]]
|[[ယင်းမာပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကနီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်]]
|-
|}
===မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း===
====[[ကရင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[ဘားအံခရိုင်]]
|[[ဘားအံမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်းဘွဲ့မြို့နယ်]]{{•}}[[သံတောင်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[မြဝတီခရိုင်]]
|[[မြဝတီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့ကရိတ်ခရိုင်]]
|[[ကော့ကရိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[ဖာပွန်ခရိုင်]]
|[[ဖာပွန်မြို့နယ်]]
|}
====[[မွန်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မော်လမြိုင်ခရိုင်]]
|[[မော်လမြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်မရောမြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဆုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မုဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေးမြို့နယ်]]
|-
![[သထုံခရိုင်]]
|[[သထုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်ထိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘီးလင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ထားဝယ်ခရိုင်]]
|[[ထားဝယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လောင်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သရက်ချောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြိတ်ခရိုင်]]
|[[ကျွန်းစုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလောမြို့နယ်]]{{•}}[[တနင်္သာရီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့သောင်းခရိုင်]]
|[[ဘုတ်ပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့သောင်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ပိုင်း===
====[[ချင်းပြည်နယ်]]====
{| class="wikitable"
![[ဟားခါးခရိုင်]]
|[[ဟားခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်တလန်မြို့နယ်]]
|-
![[ဖလမ်းခရိုင်]]
|[[ဖလမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တီးတိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တွန်းဇံမြို့နယ်]]
|-
![[မတူပီခရိုင်]]
|[[မတူပီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပလက်ဝမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းတပ်ခရိုင်]]
|[[မင်းတပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကန်ပက်လက်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရခိုင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[စစ်တွေခရိုင်]]
|[[စစ်တွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ရသေ့တောင်မြို့နယ်]]
|-
![[မောင်တောခရိုင်]]
|[[မောင်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[မာန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမ်းဗြဲမြို့နယ်]]{{•}}[[အမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[သံတွဲခရိုင်]]
|[[သံတွဲမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ကုတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဂွမြို့နယ်]]
|-
![[မြောက်ဦးခရိုင်]]
|[[မြောက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တော်မြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းပြားမြို့နယ်]]{{•}}[[မြေပုံမြို့နယ်]]
|}
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ| ]]
eoh6r1krtfze6k8zdhceubys3tze88b
755809
755808
2022-08-21T12:22:35Z
Kantabon
45503
/* မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း */
wikitext
text/x-wiki
{{မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်မြေအပိုင်းအခြားများ}}
'''မြို့နယ်''' အဆင့်သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]၏ နယ်မြေအုပ်ချုပ်ရေးတွင် တတိယအဆင့်ဖြစ်ပြီး [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်အဆင့်]]အောက်တွင် ရှိသည်။ မြန်မာ သတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲရေးအဖွဲ့ (MIMU) ၏ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ စာရင်းအရ [[မြန်မာနိုင်ငံ]]တွင် မြို့နယ်ပေါင်း ၃၃၀ ခု ရှိသည်။<ref name="mimu">{{cite web|url=https://documents.themimu.info/downloads/QHhootk/Country%20Map_Tsp_State_Region%20and%20Township%20Map_MIMU546v16_20Dec2021_A3.pdf|title=Myanmar States/Regions and Townships|work=မြန်မာသတင်းအချက်အလက် စီမံခန့်ခွဲမှုယူနစ်|accessdate=၂၇ ဧပြီ ၂၀၂၂}}</ref>
[[File:Myanmar townships Map.svg|thumb|မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ]]
==ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးအလိုက် မြို့နယ်များ==
===မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း===
====[[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[မကွေးခရိုင်]]
| [[မကွေးမြို့နယ်]] {{•}}[[တောင်တွင်းကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မြို့သစ်မြို့နယ်]]{{•}} [[နတ်မောက်မြို့နယ်]]
|-
![[ချောက်ခရိုင်]]
| [[ချောက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ရေနံချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သရက်ခရိုင်]]
| [[သရက်မြို့နယ်]] {{•}}[[ကံမမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းတုန်းမြို့နယ်]]{{•}} [[မင်းလှမြို့နယ်၊ သရက်ခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]
|-
![[အောင်လံခရိုင်]]
|[[အောင်လံမြို့နယ်]] {{•}}[[ဆင်ပေါင်ဝဲမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းဘူးခရိုင်]]
| [[မင်းဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ပွင့်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[စလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ငဖဲမြို့နယ်]]{{•}}[[စေတုတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[ပခုက္ကူခရိုင်]]
| [[ပခုက္ကူမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေစကြိုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်မြို့နယ်]]
|-
![[ဂန့်ဂေါခရိုင်]]
| [[ဂန့်ဂေါမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆောမြို့နယ်]]
|}
====[[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]====
====ခရိုင်ရှိမြို့နယ်====
{|class=wikitable
![[မဟာအောင်မြေခရိုင်]]
|[[မဟာအောင်မြေမြို့နယ်]] {{•}}[[ချမ်းအေးသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ချမ်းမြသာစည်မြို့နယ်]]{{•}} [[ပြည်ကြီးတံခွန်မြို့နယ်]]
|-
![[အောင်မြေသာစံခရိုင်]]
|[[အောင်မြေသာစံမြို့နယ်]]{{•}} [[ပုသိမ်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}} [[မတ္တရာမြို့နယ်]]
|-
![[အမရပူရခရိုင်]]
|[[အမရပူရမြို့နယ်]]
|-
![[ပြင်ဦးလွင်ခရိုင်]]
|[[ပြင်ဦးလွင်မြို့နယ်]]
|-
![[သပိတ်ကျင်းခရိုင်]]
|[[သပိတ်ကျင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကူးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကုတ်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဆည်ခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြစ်သားမြို့နယ်]]{{•}}[[စဉ့်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[တံတားဦးခရိုင်]]
|[[တံတားဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ငါန်းဇွန်မြို့နယ်]]
|-
![[မိတ္ထီလာခရိုင်]]
|[[မလှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိတ္ထီလာမြို့နယ်]]{{•}}[[သာစည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝမ်းတွင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မြင်းခြံခရိုင်]]
|[[မြင်းခြံမြို့နယ်]]{{•}}[[နွားထိုးကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်သာမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်ဦးခရိုင်]]
|[[ညောင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရမည်းသင်းခရိုင်]]
|[[ပျော်ဘွယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမည်းသင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[နေပြည်တော် ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ]]====
{|class=wikitable
!ဥတ္တရခရိုင်
|[[ဥတ္တရသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[တပ်ကုန်းမြို့နယ်]]
|-
!ဇေယျာသီရိခရိုင်
|[[ဇေယျာသီရိမြို့နယ်]] {{•}} [[ပုဗ္ဗသီရိမြို့နယ်]]
|-
!လယ်ဝေးခရိုင်
|[[လယ်ဝေးမြို့နယ်]] {{•}} [[ဒက္ခိဏသီရိမြို့နယ်]]
|-
![[ပျဉ်းမနားခရိုင်]]
|[[ပျဉ်းမနားမြို့နယ်]] {{•}} [[ဇမ္ဗူသီရိမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း===
====[[ကယားပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[လွိုင်ကော်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်ကော်မြို့နယ်]] {{•}} [[ရှားတောမြို့နယ်]]
|-
![[ဒီးမော့ဆိုခရိုင်]]
|[[ဒီးမော့ဆိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖရူးဆိုးမြို့နယ်]]
|-
![[ဘောလခဲခရိုင်]]
|[[ဘောလခဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားဆောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မယ်စဲ့ခရိုင်]]
|[[မယ်စဲ့မြို့နယ်]]
|}
====[[ရှမ်းပြည်နယ်]]====
=====ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျိုင်းတုံခရိုင်]]
|[[ကျိုင်းတုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းခတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပြင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းလားမြို့နယ်]]
|-
![[မိုင်းဆတ်ခရိုင်]]
|[[မိုင်းဆတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းတုံမြို့နယ်]]
|-
![[တာချီလိတ်ခရိုင်]]
|[[တာချီလိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းဖြတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းယောင်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ကျောက်မဲခရိုင်]]
|[[ကျောက်မဲမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်ချိုမြို့နယ်]]{{•}}[[သီပေါမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ္မတူမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ဆန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မန်တုံမြို့နယ်]]
|-
![[လားရှိုးခရိုင်]]
|[[ကွမ်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[လားရှိုးမြို့နယ်]]{{•}}[[သိန္နီမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ယန်းမြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[လောက်ကိုင်ခရိုင်]]
|[[ကုန်းကြမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လောက်ကိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[ဟိုပန်ခရိုင်]]
|[[ပန်ဝိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းမောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပန်မြို့နယ်]]
|-
![[မူဆယ်ခရိုင်]]
|[[မူဆယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်ခမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွတ်ခိုင်မြို့နယ်]]
|-
![[မိုးမိတ်ခရိုင်]]
|[[မိုးမိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မဘိမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[မက်မန်းခရိုင်]]
|[[ပန်ဆန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မက်မန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[နားဖန်းမြို့နယ်]]
|}
=====ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[လင်းခေးခရိုင်]]
|[[လင်းခေးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးနဲမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းပန်မြို့နယ်]]{{•}}[[မောက်မယ်မြို့နယ်]]
|-
![[လွိုင်လင်ခရိုင်]]
|[[လွိုင်လင်မြို့နယ်]]{{•}}[[လဲချားမြို့နယ်]]{{•}}[[နမ့်စန်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကွန်ဟိန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျေးသီးမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းကိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မိုင်းရှူးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ကြီးခရိုင်]]
|[[တောင်ကြီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ညောင်ရွှေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟိုပုံးမြို့နယ်]]
{{•}}[[ဆီဆိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကလောမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်းတယမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွာငံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရပ်စောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖယ်ခုံမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း===
====[[ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး]]====
==== ခရိုင်ရှိမြို့နယ် ====
{|class=wikitable
![[ပုသိမ်ခရိုင်]]
|[[ပုသိမ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ကန်ကြီးထောင့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ငပုတောမြို့နယ်]]{{•}}[[သာပေါင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကျုံပျော်ခရိုင်]]
|[[ကျုံပျော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ရေကြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောင်းကုန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဟင်္သာတခရိုင်]]
|[[ဟင်္သာတမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇလွန်မြို့နယ်]]{{•}} [[လေးမျက်နှာမြို့နယ်]]
|-
![[မြန်အောင်ခရိုင်]]
|[[မြန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကြံခင်းမြို့နယ်]]{{•}} [[အင်္ဂပူမြို့နယ်]]
|-
![[မအူပင်ခရိုင်]]
|[[မအူပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတနော်မြို့နယ်]]{{•}} [[ညောင်တုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဓနုဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြောင်းမြခရိုင်]]
|[[မြောင်းမြမြို့နယ်]]{{•}}[[အိမ်မဲမြို့နယ်]]{{•}} [[ဝါးခယ်မမြို့နယ်]]
|-
![[ဖျာပုံခရိုင်]]
|[[ဖျာပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘိုကလေးမြို့နယ်]]{{•}} [[ကျိုက်လတ်မြို့နယ်]]{{•}} [[ဒေးဒရဲမြို့နယ်]]
|-
![[လပွတ္တာခရိုင်]]
|[[လပွတ္တာမြို့နယ်]]{{•}}[[မော်လမြိုင်ကျွန်းမြို့နယ်]]
|}
====[[ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး]]====
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး အရှေ့ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပဲခူးခရိုင်]]
|[[ပဲခူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကဝမြို့နယ်]]{{•}}[[သနပ်ပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဝေါမြို့နယ်]]
|-
![[ညောင်လေးပင်ခရိုင်]]
|[[ညောင်လေးပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒိုက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တံခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[တောင်ငူခရိုင်]]
|[[တောင်ငူမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်တွင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ်၊ တောင်ငူခရိုင်|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေတာရှည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖြူးမြို့နယ်]]{{•}}{{•}}
|}
=====ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီးအနောက်ပိုင်း=====
{|class=wikitable
![[ပြည်ခရိုင်]]
|[[ပြည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်ခေါင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေတောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းတောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သာယာဝတီခရိုင်]]
|[[သာယာဝတီမြို့နယ်]]{{•}}[[လက်ပံတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းလှမြို့နယ်၊ သာယာဝတီခရိုင်|မင်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးညိုမြို့နယ်]]{{•}}[[အုတ်ဖိုမြို့နယ်]]{{•}} [[ကြို့ပင်ကောက်မြို့နယ်]]
|-
![[နတ်တလင်းခရိုင်]]
|[[နတ်တလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဇီးကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[သဲကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်းတည်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[တိုက်ကြီးခရိုင်]]
|[[တိုက်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[လှည်းကူးခရိုင်]]
|[[လှည်းကူးမြို့နယ်]]
|-
![[မှော်ဘီခရိုင်]]
|[[မှော်ဘီမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်းတပင်မြို့နယ် (ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး)|ထန်းတပင်မြို့နယ်]]
|-
![[မင်္ဂလာဒုံခရိုင်]]
|[[မင်္ဂလာဒုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေပြည်သာမြို့နယ်]]
|-
![[အင်းစိန်ခရိုင်]]
|[[အင်းစိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်သာယာအနောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[သန်လျင်ခရိုင်]]
|[[သန်လျင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သုံးခွမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ခရမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကိုကိုးကျွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[တွံတေးခရိုင်]]
|[[တွံတေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကွမ်းခြံကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ကော့မှူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆိပ်ကြီးခနောင်တိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒလမြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်တံတားခရိုင်]]
|[[ကျောက်တံတားမြို့နယ်]]{{•}}[[ပန်းဘဲတန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လမ်းမတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[လသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့နယ်]]
|-
![[အလုံခရိုင်]]
|[[အလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ကြည့်မြင်တိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[စမ်းချောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[မရမ်းကုန်းခရိုင်]]
|[[မရမ်းကုန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]
|-
![[သင်္ဃန်းကျွန်းခရိုင်]]
|[[သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ဥက္ကလာပမြို့နယ်]]{{•}}[[တာမွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ရန်ကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဗိုလ်တထောင်ခရိုင်]]
|[[ဗိုလ်တထောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒေါပုံမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်္ဂလာတောင်ညွန့်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဇွန်တောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[သာကေတမြို့နယ်]]
|-
![[ဒဂုံမြို့သစ်ခရိုင်]]
|[[ဒဂုံမြို့သစ်ဆိပ်ကမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်တောင်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဒဂုံမြို့သစ်အရှေ့ပိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကမာရွတ်ခရိုင်]]
|[[ကမာရွတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဗဟန်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း===
====[[ကချင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မြစ်ကြီးနားခရိုင်]]
|[[မြစ်ကြီးနားမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝိုင်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်ဂျန်းယန်မြို့နယ်]]
|-
![[တနိုင်းခရိုင်]]
|[[တနိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ချီဖွေခရိုင်]]
|[[ချီဖွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆော့လော်မြို့နယ်]]
|-
![[ဗန်းမော်ခရိုင်]]
|[[ဗန်းမော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေကူမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[မံစီမြို့နယ်]]
|-
![[ပူတာအိုခရိုင်]]
|[[ပူတာအိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆွမ်ပရာဘွမ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မချမ်းဘောမြို့နယ်]]{{•}}[[ခေါင်လန်ဖူးမြို့နယ်]]{{•}}[[နောင်မွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[မိုးညှင်းခရိုင်]]
|[[မိုးညှင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[မိုးကောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ဖားကန့်မြို့နယ်]]
|}
====[[စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ခန္တီးခရိုင်]]
|[[ခန္တီးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဟုမ္မလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[လဟယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လေရှီးမြို့နယ်]]{{•}}[[နန်းယွန်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကလေးခရိုင်]]
|[[ကလေးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကလေးဝမြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းကင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ကသာခရိုင်]]
|[[ဗန်းမောက်မြို့နယ်]]{{•}}[[အင်းတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကသာမြို့နယ်]]{{•}}[[ထီးချိုင့်မြို့နယ်]]{{•}}
|-
![[ကောလင်းခရိုင်]]
|[[ကောလင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပင်လယ်ဘူးမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝန်းသိုမြို့နယ်]]
|-
![[ကန့်ဘလူခရိုင်]]
|[[ကန့်ဘလူမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျွန်းလှမြို့နယ်]]{{•}}[[တန့်ဆည်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဦးမြို့နယ်]]
|-
![[မော်လိုက်ခရိုင်]]
|[[မော်လိုက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဖောင်းပြင်မြို့နယ်]]
|-
![[မုံရွာခရိုင်]]
|[[အရာတော်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဘုတလင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[မုံရွာမြို့နယ်]]
|-
![[စစ်ကိုင်းခရိုင်]]
|[[မြောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[မြင်းမူမြို့နယ်]]{{•}}[[စစ်ကိုင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ရွှေဘိုခရိုင်]]
|[[ခင်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ရွှေဘိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဝက်လက်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဒီပဲယင်းမြို့နယ်]]
|-
![[တမူးခရိုင်]]
|[[တမူးမြို့နယ်]]
|-
![[ယင်းမာပင်ခရိုင်]]
|[[ယင်းမာပင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကနီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလဲမြို့နယ်]]{{•}}[[ဆားလင်းကြီးမြို့နယ်]]
|-
|}
===မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်း===
====[[ကရင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[ဘားအံခရိုင်]]
|[[ဘားအံမြို့နယ်]]{{•}}[[လှိုင်းဘွဲ့မြို့နယ်]]
|-
![[မြဝတီခရိုင်]]
|[[မြဝတီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့ကရိတ်ခရိုင်]]
|[[ကော့ကရိတ်မြို့နယ်]]
|-
!ကြာအင်းဆိပ်ကြီးခရိုင်
|[[ကြာအင်းဆိပ်ကြီးမြို့နယ်]]
|-
![[ဖာပွန်ခရိုင်]]
|[[ဖာပွန်မြို့နယ်]]
|-
!သံတောင်ကြီးခရိုင်
|[[သံတောင်ကြီးမြို့နယ်]]
|}
====[[မွန်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[မော်လမြိုင်ခရိုင်]]
|[[မော်လမြိုင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကျိုက်မရောမြို့နယ်]]{{•}}[[ချောင်းဆုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သံဖြူဇရပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[မုဒုံမြို့နယ်]]
|-
![[ရေးခရိုင်]]
|[[ရေးမြို့နယ်]]
|-
![[သထုံခရိုင်]]
|[[သထုံမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါင်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျိုက်ထိုခရိုင်]]
|[[ကျိုက်ထိုမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘီးလင်းမြို့နယ်]]
|}
====[[တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး]]====
{|class=wikitable
![[ထားဝယ်ခရိုင်]]
|[[ထားဝယ်မြို့နယ်]]{{•}}[[လောင်းလုံမြို့နယ်]]{{•}}[[သရက်ချောင်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ရေဖြူမြို့နယ်]]
|-
![[မြိတ်ခရိုင်]]
|[[ကျွန်းစုမြို့နယ်]]{{•}}[[မြိတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ပုလောမြို့နယ်]]{{•}}[[တနင်္သာရီမြို့နယ်]]
|-
![[ကော့သောင်းခရိုင်]]
|[[ကော့သောင်းမြို့နယ်]]
|-
![[ဘုတ်ပြင်းခရိုင်]]
|[[ဘုတ်ပြင်းမြို့နယ်]]
|}
===မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ပိုင်း===
====[[ချင်းပြည်နယ်]]====
{| class="wikitable"
![[ဟားခါးခရိုင်]]
|[[ဟားခါးမြို့နယ်]]{{•}}[[ထန်တလန်မြို့နယ်]]
|-
![[ဖလမ်းခရိုင်]]
|[[ဖလမ်းမြို့နယ်]]{{•}}[[တီးတိန်မြို့နယ်]]{{•}}[[တွန်းဇံမြို့နယ်]]
|-
![[မတူပီခရိုင်]]
|[[မတူပီမြို့နယ်]]{{•}}[[ပလက်ဝမြို့နယ်]]
|-
![[မင်းတပ်ခရိုင်]]
|[[မင်းတပ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ကန်ပက်လက်မြို့နယ်]]
|}
====[[ရခိုင်ပြည်နယ်]]====
{|class=wikitable
![[စစ်တွေခရိုင်]]
|[[စစ်တွေမြို့နယ်]]{{•}}[[ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်]]{{•}}[[ပေါက်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ရသေ့တောင်မြို့နယ်]]
|-
![[မောင်တောခရိုင်]]
|[[မောင်တောမြို့နယ်]]{{•}}[[ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်]]
|-
![[ကျောက်ဖြူခရိုင်]]
|[[ကျောက်ဖြူမြို့နယ်]]{{•}}[[မာန်အောင်မြို့နယ်]]{{•}}[[ရမ်းဗြဲမြို့နယ်]]{{•}}[[အမ်းမြို့နယ်]]
|-
![[သံတွဲခရိုင်]]
|[[သံတွဲမြို့နယ်]]{{•}}[[တောင်ကုတ်မြို့နယ်]]{{•}}[[ဂွမြို့နယ်]]
|-
![[မြောက်ဦးခရိုင်]]
|[[မြောက်ဦးမြို့နယ်]]{{•}}[[ကျောက်တော်မြို့နယ်]]{{•}}[[မင်းပြားမြို့နယ်]]{{•}}[[မြေပုံမြို့နယ်]]
|}
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ| ]]
ocxgl6x3ed9ivvr05rx6jjn2nlsobni
ရေနံချောင်းမြို့နယ်
0
57045
755795
650480
2022-08-21T12:00:41Z
Kantabon
45503
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
|official_name = ရေနံချောင်းမြို့နယ်
|native_name =
|settlement_type = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့နယ်များ|မြို့နယ်]]
|image_skyline =
|image_map = Yenangyaung tsp in Magway district.svg
|map_caption = မကွေးခရိုင်အတွင်းတည်နေရာ
|subdivision_type = နိုင်ငံ
|subdivision_name = {{flag|မြန်မာနိုင်ငံ}}
|subdivision_type1 = [[မြန်မာနိုင်ငံတိုင်းဒေသကြီးများ|တိုင်းဒေသကြီး]]
|subdivision_name1 = {{flag|မကွေးတိုင်းဒေသကြီး}}
|subdivision_type2 = [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ ခရိုင်များ|ခရိုင်]]
|subdivision_name2 = [[ချောက်ခရိုင်]]
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 =
|population = ၄၀,၈၈၅
|population_as_of =
|population_density_km2 = auto
|latNS = N
|latd =
|latm =
|lats =
|longEW = E
|longd =
|longm =
|longs =
|elevation_ft =
|elevation_m =
|timezone = [[မြန်မာစံတော်ချိန်]]
|utc_offset = +6:30
|website =
}}
'''ရေနံချောင်းမြို့နယ်''' သည် မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်း [[မကွေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ချောက်ခရိုင်]]တွင်းရှိ မြို့နယ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ မြို့နယ်ရုံးစိုက်ရာမြို့မှာ [[ရေနံချောင်းမြို့]]ဖြစ်သည်။
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
{{မကွေးတိုင်း}}
{{ရေနံချောင်းမြို့နယ်}}
[[Category:မကွေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ]]
[[Category:မကွေးခရိုင်]]
{{Magway-geo-stub}}
fbh9fje8a1nxake6azq52p8dfu4ls0i
မိဿ နက္ခတ်တာရာ
0
67106
755847
735282
2022-08-21T18:08:01Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Sky|03|00|00|+|20|00|00|10}}
{{Infobox constellation
| name = Aries
| abbreviation = Ari{{sfn|Russell|1922|p=469}}
| genitive = Arietis
| pronounce = {{IPAc-en|ˈ|ɛər|iː|z}}, formally {{IPAc-en|ˈ|ɛər|ɪ|.|iː|z}}; genitive {{IPAc-en|ə|ˈ|r|aɪ|.|ɨ|t|ɨ|s}}
| symbolism = the Domestic sheep
| RA = {{RA|01|46|37.3761}}–{{RA|03|29|42.4003}}<ref name=boundary>{{Cite journal | title=Aries, constellation boundary | work=The Constellations | publisher=International Astronomical Union |url=http://www.iau.org/public/constellations/#ari | accessdate=14 February 2014 }}</ref>
| dec= {{dec|31.2213154}}–{{dec|10.3632069}}<ref name=boundary/>
| family = [[ရာသီခွင်]]
| areatotal = ၄၄၁{{sfn|Thompson|Thompson|2007|pp=90–91}}
| arearank = ၃၉
| numbermainstars = ၄, ၉
| numberbfstars = ၆၇
| numberstarsplanets = ၆
| numberbrightstars = ၂
| numbernearbystars = ၂
| brighteststarname = Hamal
| starmagnitude = ၂.၀၁
| neareststarname = Teegarden's Star (SO 0253+1652){{sfn|RECONS, ''The 100 Nearest Star Systems''}}
| stardistancely = ၁၂.၅၈
| stardistancepc = ၃.၈၆
| numbermessierobjects = ၀
| meteorshowers =
{{plainlist |
* May Arietids
* Autumn Arietids
* Delta Arietids
* Epsilon Arietids
* Daytime-Arietids
* Aries-Triangulids
}}
| bordering =
{{plainlist |
* [[ပါဆီးယပ် (ကြယ်စုတန်း)|ပါဆီးယပ်]]
* [[ထရိုင်ဂူလယ် (ကြယ်စုတန်း)|ထရိုင်ဂူလယ်]]
* [[မိန် နက္ခတာရာ]]
* [[စီတပ် (ကြယ်စုတန်း)|စီတပ်]]
* [[တောင်းရပ် (ကြယ်စုတန်း)|တောင်းရပ်]]{{sfn|Thompson|Thompson|2007|pp=90–91}}
}}
| latmax = [[မြောက်ဝင်ရိုးစွန်း|၉၀]]
| latmin = [[60th parallel south|၆၀]]
| month = ဒီဇင်ဘာ
| notes =
}}
'''မဿိ နက္ခတာရာ''' သည် ၁၂ လ [[ရာသီခွင်]]၏ [[ကြယ်စုတန်း]] တစ်ခုဖြစ်သည်။ ယင်းသည် အနောက်ဘက်တွင် [[မိန် နက္ခတာရာ]] နှင့် အရှေ့ဘက်တွင် [[တောင်းရပ် (ကြယ်စုတန်း)|တောင်းရပ်]] ကြယ်စုတန်းတို့ကြား တည်ရှိသည်။ နက္ခတ္တဆိုင်ရာ သင်္ကေတမှာ [[File:Aries.svg|20px]] (Unicode ♈) ဖြစ်ပြီး ၂ ရာစု နက္ခတ္တပညာရှင် [[တော်လမီ]]၏ ၄၈ ခု ကြယ်စုတန်းစာရင်းမှ တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ခေတ်သစ် ကြယ်စုတန်းများ ၈၈ စာရင်းတွင်လည်း ပါဝင်သည်။ အလယ်အလတ်တန်းစား ကြယ်စုတန်းဖြစ်ကာ အဆင့်အားဖြင့် ၃၉ ခုမြောက်ဖြစ်သည်။ မဿိ နက္ခတာရာသည် မှေးမှိန်သော ကြယ်စုတန်းဖြစ်ပြီး တောက်ပသောကြယ်များ ၄ စင်းပါဝင်သည်။ ယင်းတို့မှာ [[Hamal]] (Alpha Arietis)၊ [[Sheratan]] (Beta Arietis)၊ [[Mesarthim]] (Gamma Arietis) နှင့် [[41 Arietis]] တို့ဖြစ်ကြသည်။
== ကိုးကား ==
{{reflist
| colwidth = 20em
| refs =
}}
'''Bibliography'''
{{refbegin|30em}}
* {{cite book
| last = Bakich
| first = Michael E.
| year = 1995
| title = The Cambridge Guide to the Constellations
| url = https://archive.org/details/cambridgeguideto00baki
| publisher = Cambridge University Press
| isbn = 978-0-521-44921-2
| ref = harv
}}
* {{cite journal
| last1 = Belokurov
| first1 = V.
| last2 = Walker
| first2 = M. G.
| last3 = Evans
| first3 = N. W.
| last4 = Gilmore
| first4 = G.
| last5 = Irwin
| first5 = M. J.
| last6 = Mateo
| first6 = M.
| last7 = Mayer
| first7 = L.
| last8 = Olszewski
| first8 = E.
| last9 = Bechtold
| first9 = J.
| last10 = Pickering
| first10 = T.
|date=August 2009
| title = The discovery of Segue 2: a prototype of the population of satellites of satellites
| journal = Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
| volume = 397
| issue = 4
| pages = 1748–1755
| doi = 10.1111/j.1365-2966.2009.15106.x
| ref = {{sfnRef|Belokurov et al.|2009}}
|arxiv = 0903.0818 |bibcode = 2009MNRAS.397.1748B }}
* {{cite book
| last = Bratton
| first = Mark
| year = 2011
| title = The Complete Guide to the Herschel Objects: Sir William Herschel's Star Clusters, Nebulae, and Galaxies
| publisher = Cambridge University Press
| isbn = 978-0-521-76892-4
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Burnham, Jr.
| first = Robert
| year = 1978
| title = Burnham's Celestial Handbook
| edition = 2nd
| publisher = Dover Publications
| isbn = 978-0-486-24063-3
| ref = harv
}}
* {{cite journal
| last = Davis
| first= George A., Jr.
| year = 1944
| title = The Pronunciations, Derivations, and Meanings of a Selected List of Star Names
| journal = Popular Science
| volume = 52
| page = 8
| bibcode = 1944PA.....52....8D
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Evans
| first = James
| year = 1998
| title = The History and Practice of Ancient Astronomy
| url = https://archive.org/details/historypracticeo0000evan
| publisher = Oxford University Press
| isbn = 978-0-19-509539-5
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Good
| first = Gerry A.
| year = 2003
| title = Observing Variable Stars
| publisher = Springer
| isbn = 978-1-85233-498-7
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Jenniskens
| first = Peter
| year = 2006
| title = Meteor Showers and Their Parent Comets
| publisher = Cambridge University Press
| isbn = 978-0-521-85349-1
| ref = harv
}}
* {{cite journal
| last = Langbroek
| first = Marco
| date = 20 August 2003
| title = The November–December delta-Arietids and asteroid 1990 HA: On the trail of meteoroid stream with meteorite-sized members
| journal = WGN, Journal of the International Meteor Organization
| volume = 31
| issue = 6
| pages = 177–182
| bibcode = 2003JIMO...31..177L
| ref = harv
}}
* {{cite book
| first = David H.
| last = Levy
| title = David Levy's Guide to Observing Meteor Showers
| year = 2007
| publisher = Cambridge University Press
| isbn = 978-0-521-69691-3
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Makemson
| first = Maud Worcester
| year = 1941
| publisher = Yale University Press
| title = The Morning Star Rises: an account of Polynesian astronomy
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last1 = Moore
| first1 = Patrick
| last2 = Tirion
| first2 = Wil
| year = 1997
| title = Cambridge Guide to Stars and Planets
| url = https://archive.org/details/cambridgeguideto00moor
| edition = 2nd
| publisher = Cambridge University Press
| isbn = 978-0-521-58582-8
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Moore
| first = Patrick
| year = 2000
| title = The Data Book of Astronomy
| url = https://archive.org/details/databookofastron0000moor
| publisher = Institute of Physics Publishing
| isbn = 978-0-7503-0620-1
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Olcott
| first = William Tyler
| year = 2004
| title = Star Lore: Myths, Legends, and Facts
| url = https://archive.org/details/starloremythsleg0000olco
| publisher = Courier Dover Publications
| isbn = 978-0-486-43581-7
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Pasachoff
| first = Jay M.
| year = 2000
| title = A Field Guide to the Stars and Planets
| edition = 4th
| publisher = Houghton Mifflin
| isbn = 978-0-395-93431-9
| ref = harv
}} <!-- Rey is not used...
* {{cite book | first = H. A. | last = Rey | title = The Stars—A New Way To See Them | publisher = Houghton Mifflin | year = 1997 | isbn = 978-0-395-24830-0 | ref = harv }} -->
* {{cite book
| last = Ridpath
| first = Ian
| year = 2001
| title = Stars and Planets Guide
| publisher = Princeton University Press
| isbn = 978-0-691-08913-3
| ref = harv
}}
* {{cite journal
| last = Rogers
| first = John H.
| year = 1998
| title = Origins of the Ancient Constellations: I. The Mesopotamian Traditions
| journal = Journal of the British Astronomical Association
| volume = 108
| issue = 1
| pages = 9–28
| bibcode = 1998JBAA..108....9R
| ref = {{sfnRef|Rogers, ''Mesopotamian Traditions''|1998}}
}}
* {{cite journal
| last = Rogers
| first = John H.
| year = 1998
| title = Origins of the Ancient Constellations: II. The Mediterranean Traditions
| journal = Journal of the British Astronomical Association
| volume = 108
| issue = 2
| pages = 79–89
| bibcode = 1998JBAA..108...79R
| ref = {{sfnRef|Rogers, ''Mediterranean Traditions''|1998}}
}}
* {{cite journal
| last = Russell
| first = Henry Norris
|date=October 1922
| title = The New International Symbols for the Constellations
| url = https://archive.org/details/sim_popular-astronomy_1922-10_30_8/page/469
| journal = Popular Astronomy
| volume = 30
| page = 469
| bibcode = 1922PA.....30..469R
| ref = harv
}}
* {{cite journal
| last = Savage-Smith
| first = Emilie
| year = 1985
| title = Islamicate Celestial Globes: Their History, Construction, and Use
| url = https://archive.org/details/islamicatecelest0000sava
| publisher = Smithsonian Institution Press
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Staal
| first = Julius D. W.
| year = 1988
| title = The New Patterns in the Sky: Myths and Legends of the Stars
| url = https://archive.org/details/newpatternsinsky0000staa
| publisher = The McDonald and Woodward Publishing Company
| isbn = 978-0-939923-04-5
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last1 = Thompson
| first1 = Robert Bruce
| last2 = Thompson
| first2 = Barbara Fritchman
| title = Illustrated Guide to Astronomical Wonders
| year = 2007
| publisher = O'Reilly Media
| isbn = 978-0-596-52685-6
| ref = harv
}}
* {{cite book
| last = Winterburn
| first = Emily
| year = 2008
| title = The Stargazer's Guide: How to Read Our Night Sky
| publisher = Harper Collins
| isbn = 978-0-06-178969-4
| ref = harv
}}
* {{cite journal
| last1 = Wright
| first1 = J. T.
| last2 = Fischer
| first2 = D. A.
| last3 = Ford
| first3 = Eric B.
| last4 = Veras
| first4 = D.
| last5 = Wang
| first5 = J.
| last6 = Henry
| first6 = G. W.
| last7 = Marcy
| first7 = G. W.
| last8 = Howard
| first8 = A. W.
| last9 = Johnson
| first9 = John Asher
| year = 2009
| title = A Third Giant Planet Orbiting HIP 14810
| journal = The Astrophysical Journal Letters
| volume = 699
| issue = 2
| pages = L97–L101
| url = http://iopscience.iop.org/1538-4357/699/2/L97/fulltext/
| arxiv = 0906.0567
| bibcode = 2009ApJ...699L..97W
| doi = 10.1088/0004-637X/699/2/L97
| ref = {{sfnRef|Wright et al.|2009}}
}}
{{refend}}
'''အွန်လိုင်း ရစ်းမြစ်များ'''
{{refbegin|2}}
* {{cite web
| title = Aries Constellation Boundary
| work = The Constellations
| publisher = International Astronomical Union
| url = http://www.iau.org/static/public/constellations/txt/ari.txt
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|IAU, ''The Constellations'', Aries}}
}}
* {{cite web
| title = Notes for star HD 12661
| work = Extrasolar Planets Encyclopaedia
| url = http://exoplanet.eu/star.php?st=HD+12661
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20120505100541/http://exoplanet.eu/star.php?st=HD+12661
| archivedate = 2012-05-05
| accessdate = 12 June 2012
| ref = {{sfnRef|''ExoPlanet'' HD 12661}}
}}
* {{cite web
| title = Notes for star HD 20367
| work = Extrasolar Planets Encyclopaedia
| url = http://exoplanet.eu/star.php?st=HD+20367
| accessdate = 12 June 2012
| ref = {{sfnRef|''ExoPlanet'' HD 20367}}
}}
* {{cite web
| last = Jopek
| first = T.J.
| date = 3 March 2012
| title = Daytime Arietids
| publisher = International Astronomical Union
| work = Meteor Data Center
| url = http://www.ta3.sk/IAUC22DB/MDC2007/Roje/pojedynczy_obiekt.php?kodstrumienia=171&colecimy=0
| accessdate = 24 May 2012
| ref = {{sfnRef|Jopek, "Daytime Arietids"}}
}}
* {{cite web
| last = Jopek
| first = T.J.
| date = 3 March 2012
| title = List of All Meteor Showers
| publisher = International Astronomical Union
| work = Meteor Data Center
| url = http://www.ta3.sk/IAUC22DB/MDC2007/Roje/roje_lista.php?corobic_roje=0&sort_roje=0
| accessdate = 24 May 2012
| ref = {{sfnRef|Jopek, "Meteor List"}}
}}
* {{cite web
| last = Lunsford
| first = Robert
| date = 16 January 2012
| title = 2012 Meteor Shower List
| publisher = American Meteor Society
| url = http://www.amsmeteors.org/2012/01/2012-meteor-shower-list/
| accessdate = 20 June 2012
| ref = {{sfnRef|Lunsford, Showers}}
}}
* {{cite web
| title = June's Invisible Meteors
| date = 6 June 2000
| publisher = NASA
| url = http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2000/ast06jun_1m/
| accessdate = 24 May 2012
| ref = {{sfnRef|NASA, "June's Invisible Meteors"}}
}}
* {{cite web
| title = The 100 Nearest Star Systems
| publisher = Research Consortium on Nearby Stars
| date = 1 January 2012
| url = http://www.chara.gsu.edu/RECONS/TOP100.posted.htm
| archiveurl = https://web.archive.org/web/20120513202710/http://www.chara.gsu.edu/RECONS/TOP100.posted.htm
| archivedate = 2012-05-13
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|RECONS, ''The 100 Nearest Star Systems''}}
}}
* {{cite web
| last = Ridpath
| first = Ian
| title = Popular Names of Stars
| url = http://www.ianridpath.com/starnames.htm
| accessdate = 26 May 2012
| ref = {{sfnRef|Ridpath, ''Popular Names of Stars''}}
}}
* {{cite web
| last = Ridpath
| first = Ian
| year = 1988
| title = Aries: The Ram
| work = Star Tales
| url = http://www.ianridpath.com/startales/aries.htm
| accessdate = 24 May 2012
| ref = {{sfnRef|Ridpath, ''Star Tales'' Aries: The Ram}}
}}
* {{cite web
| last = Ridpath
| first = Ian
| year = 1988
| title = Musca Borealis
| work = Star Tales
| url = http://www.ianridpath.com/startales/muscaborealis.htm
| accessdate = 10 July 2012
| ref = {{sfnRef|Ridpath, ''Star Tales'' Musca Borealis}}
}}
''[[SIMBAD]]''
* {{cite web
| title = Alpha Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = [[SIMBAD]]
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=alpha+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Alpha Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = Beta Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=beta+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Beta Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = Gamma Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=gamma+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Gamma Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = Lambda Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=lambda+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Lambda Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = Pi Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=pi+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Pi Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = Delta Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=delta+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Delta Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = Zeta Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=zeta+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Zeta Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = 14 Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=14+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD 14 Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = 39 Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=39+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD 39 Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = 35 Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=35+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD 35 Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = 41 Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=41+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD 41 Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = 53 Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=53+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD 53 Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = R Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=R+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD R Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = T Arietis
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=T+arietis&NbIdent=1&Radius=2&Radius.unit=arcmin&submit=submit+id
| accessdate = 25 May 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD T Arietis}}
}}
* {{cite web
| title = Arp 276
| publisher = Centre de données astronomiques de Strasbourg
| work = SIMBAD
| url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-basic?Ident=Arp+276
| accessdate = 12 June 2012
| ref = {{sfnRef|SIMBAD Arp 276}}
}}
{{refend}}
== ပြင်ပလင့် ==
{{Commons|Aries|Aries (constellation)}}
* [http://www.allthesky.com/constellations/aries/ The Deep Photographic Guide to the Constellations: Aries]
* [http://www.ianridpath.com/startales/aries.htm Star Tales – Aries]
* [http://www.constellation-guide.com/constellation-list/aries-constellation/ Aries Constellation at Constellation Guide]
* [http://warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=9&cat_2=71&cat_3=32&cat_4=41&cat_5=42 Warburg Institute Iconographic Database (over 300 medieval and early modern images of Aries)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160324073148/http://warburg.sas.ac.uk/vpc/VPC_search/subcats.php?cat_1=9&cat_2=71&cat_3=32&cat_4=41&cat_5=42 |date=24 March 2016 }}
{{ကြယ်စုတန်းများ}}
[[ကဏ္ဍ:မိဿ နက္ခတ်တာရာ| ]]
[[ကဏ္ဍ:ကြယ်စုတန်းများ]]
t1h5tycgubz2sxonvz553th3npucbge
နမ်ဂျူးဟွတ်
0
69605
755805
623840
2022-08-21T12:16:30Z
Idnasas
105017
Text edition
နမ်ဂျူဟွတ် မှ နမ်ဂျူဟျော့ သို့
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox person|agent=[[YG Entertainment]] <small>(acting)</small> <br/> [[K-Plus|YGK-Plus]] <small>(modeling)</small>|birth_date={{birth date and age|1994|2|22}}|birth_place=[[ဘူဆန်မြို့]]၊ [[တောင်ကိုရီးယား]]|caption=In September 2015|height=188 cm|image=Nam Joo-hyuk in 2015.jpg|module={{Infobox Korean name|child=yes|color=transparent | hangul = 남주혁 | | rr = Nam Ju-hyeok | mr = Nam Chu-hyŏk }}|name=Nam Joo-hyuk|occupation=[[Model (person)|Model]], [[actor]]}}'''နမ်ဂျူဟျော့''' (၂၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၉၄ မွေး) သည် တောင်ကိုရီးယားမော်ဒယ်နှင့် သရုပ်ဆောင်တဦးဖြစ်ပြီး၊ Who Are You: School 2015 (၂၀၁၅)နှင့် အလေးမယ်ကင်ဘို့ဂျူ(၂၀၁၆)၌ သရုပ်ဆောင်သည်။
== ကိုယ်ရေးရာဇဝင် ==
* အရပ် ၁၈၈ စင်တီ
== အနုပညာခရီး ==
၂၀၁၃ ၌ နမ်သည် SONGZIO Homme နွေရာသီ ၂၀၁၄ အသုတ်၌ မော်ဒယ်အဖြစ်နှင့် ပွဲဦးစထွက်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၄ ၌ အက်ဒုံ ဂီတသမား၏ တေးဗီဒီယို၌ ပါလာခဲ့ပြီး၊ သရုပ်ဆောင်ပိုင်း၌မူ tvN ဇာတ်လမ်းတွဲ (ရေသူမရူး)The Idle Mermaid (၂၀၁၄)၌ ဇာတ်ရံအဖြစ် ပွဲဦးထွက်လာသည်။{{Citation needed|date=January 2017}}{{Citation needed|date=January 2017}}
၂၀၁၅ ၌ နမ်သည် အထက်တန်းကျောင်း ဇာတ်လမ်းတွဲ Who Are You: School 2015 ၌ [[ယုစန်ဂျေ]]နှင့် အတူ ပါသည်။<ref>{{cite web|first=Jeong-hwa|last=Lee|script-title=ko:남주혁, 푸른 여름을 닮은 '200%' 소년이 궁금해(인터뷰)|url=http://tenasia.hankyung.com/archives/262037|website=TenAsia|language=Korean|accessdate=2015-02-02|date=30 May 2014}}</ref><ref>{{cite web|last1=Kim|first1=Min-ji|title=Nam Joo Hyuk Confirmed as Male Lead of ''School 2015''|url=http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/90426/exclusive-nam-joo-hyuk-confirmed-as-male-lead-of-school-2015|website=enewsWorld|accessdate=2015-04-06|date=31 March 2015|archivedate=3 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150403121941/http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/90426/exclusive-nam-joo-hyuk-confirmed-as-male-lead-of-school-2015}}</ref> သူ့ဇာတ်ရုပ်ကြောင့် လေးကြိမ်မြောက် အေပန် ကြယ်ပွင့်ဆုပေးပွဲ၌ အကောင်းဆုံးမျက်နှာသစ်သရုပ်ဆောင်ဆုကို ရရှိစေခဲ့သည်။{{Citation needed|date=January 2017}}
ဆက်လက်ကာ ၂၀၁၆ ၌ Cheese in the Trap(ထောင်ချောက်ထဲဒိန်ခဲ)နှင့် Moon Lovers: Scarlet Heart Ryeo(လချစ်သူများ)၌ ဇာတ်ရံပါခဲ့သည်။ ၂၆ ဇွန်၌ ပထမဆုံး ထုတ်လွှင့်သော '''တနေ့သုံးနပ်''' ဟင်းချက်အစီအစဉ်၌ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာသည်။<ref>{{Cite web|url=http://www.soompi.com/2016/06/07/nam-joo-hyuk-joins-cha-seung-won-and-son-ho-jun-in-variety-show-three-meals-a-day/|title=Nam Joo Hyuk Joins Cha Seung Won And Son Ho Jun In Variety Show "Three Meals A Day"|author=June 7, 2016|date=2016-06-07|publisher=Soompi|accessdate=2016-12-14}}</ref> ထို့နောက် ''အလေးမယ်ကင်ဘို့ဂျူး'' လူငယ်ဇာတ်လမ်းတွဲ၌လည်း ခေါင်းဆောင်မင်းသားအဖြစ် သရုပ်ဆောင်ထားသည်။
== ဖလင်ထုတ်လုပ်ရေး ==
=== ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ ===
{| class="wikitable" style="width: 600px; margin-bottom: 10px;"
! width="10" |နှစ်
!ခေါင်းစဉ်
! ဇာတ်ရုပ်
! ကွန်ရက်
|-
| 2014
| ''The Idle Mermaid''
| Park Dae-Bak
| align="center" |tvN
|-
| rowspan="2" |2015
| ''Who Are You: School 2015''
| Han Yi-An
| align="center" |KBS2
|-
| ''Glamorous Temptation''
| Jin Hyung-Woo (young)
| align="center" |MBC
|-
| rowspan="3" |2016
| ''Cheese in the Trap''
| Kwon Eun-Taek
| align="center" |tvN
|-
| ''Moon Lovers: Scarlet Heart Ryeo''
| Baek-ah
| align="center" |SBS
|-
| ''Weightlifting Fairy Kim Bok-joo''
|Jung Joon-hyung
| align="center" |MBC
|}
=== စုံစိရှိုးများ ===
{| class="wikitable" style="width: 600px; margin-bottom: 10px;"
! width="10" |Year
! Title
! Network
! Notes
|-
| rowspan="2" |2014
| ''Nam TV''
| ICON TV/[[ယူကျု(ဘ်)|YouTube]]
| Cast member
|-
| ''Saturday Night Live Korea''
| tvN
| Guest, episode 90
|-
| 2014-2015
| ''Off to School''
| jTBC
| Cast member<ref>{{Cite web|url=http://koreajoongangdaily.joins.com/news/article/article.aspx?aid=2994803|title=''Off to School'' is on a roll|date=15 September 2014|accessdate=2015-02-02}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/89866/nam-joo-hyuk-to-leave-im-going-to-school|title=Nam Joo Hyuk to Leave ''I'm Going to School''|date=24 March 2015|accessdate=2015-04-06|archivedate=7 April 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150407002612/http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/89866/nam-joo-hyuk-to-leave-im-going-to-school}}</ref>
|-
| 2015
| ''Running Man''
| SBS
| Guest, episode 230<ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/84453/seo-kang-jun-seo-ha-jun-hong-jong-hyun-choi-tae-joon-and-nam-joo-hyuk-film-running-man|title=Seo Kang Jun, Seo Ha Jun, Hong Jong Hyun, Choi Tae Joon and Nam Joo Hyuk Film ''Running Man''|date=5 January 2015|accessdate=2015-02-03|archivedate=3 February 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150203140715/http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/84453/seo-kang-jun-seo-ha-jun-hong-jong-hyun-choi-tae-joon-and-nam-joo-hyuk-film-running-man}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/85455/nam-joo-hyuk-answers-yes-to-dating-question-without-thinking-on-running-man|title=Nam Joo Hyuk Answers Yes to Dating Question Without Thinking on ''Running Man''|date=19 January 2015|accessdate=2015-04-06|archivedate=16 June 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150616125630/http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/85455/nam-joo-hyuk-answers-yes-to-dating-question-without-thinking-on-running-man}}</ref>
|-
| rowspan="3" |2016
| ''Celebrity Bromance''
| MBig TV
| Cast member, Season 4 with Ji Soo
|-
| ''Three Meals a Day: Gochang Village''
| rowspan="2" | tvN
| Cast Member with Cha Seung-won, Yoo Hae-jin and Son Ho-joon
|-
|''My Ear's Candy''
|with Ji Soo, Shin Jae-ha and Kim Yoo-han
|}
=== တေးဗီဒီယိုသရုပ်ဆောင်ခြင်း ===
{| class="wikitable" style="width: 600px; margin-bottom: 10px;"
! width="10" |Year
! Song Title
! Artist
|-
| rowspan="2" |2014
| "200%"
| rowspan="2" |<center> Akdong Musician</center>
|-
| "Give Love"
|-
| 2015
| "Chocolate"
| <center> Kangnam feat. San E</center>
|}
{| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;"
! Year
! Award
! Category
! Nominated work
! Result
!Ref.
|-
| rowspan="5" |2015
| [//en.wikipedia.org/wiki/8th_Korea_Drama_Awards 8th] [//en.wikipedia.org/wiki/Korea_Drama_Awards Korea Drama Awards]
| rowspan="3" | Best New Actor
| rowspan="5" |<center>''[//en.wikipedia.org/wiki/Who_Are_You:_School_2015 Who Are You: School 2015]''</center>
| {{nom}}
|-
| [//en.wikipedia.org/wiki/4th_APAN_Star_Awards 4th] [//en.wikipedia.org/wiki/APAN_Star_Awards APAN Star Awards]
| {{won}}
|-
| rowspan="3" |[//en.wikipedia.org/wiki/2015_KBS_Drama_Awards 29th] [//en.wikipedia.org/wiki/KBS_Drama_Awards KBS Drama Awards]
| {{nom}}
|-
| Popularity Award, Actor
| {{won}}
|-
| Best Couple Award <small>with [//en.wikipedia.org/wiki/Kim_So-hyun Kim So-hyun]</small>
| {{nom}}
|-
| rowspan="2" |2016
| rowspan="2" |[//en.wikipedia.org/wiki/2016_MBC_Drama_Awards 36th] [//en.wikipedia.org/wiki/MBC_Drama_Awards MBC Drama Awards]
|Excellence Award, Actor in a Miniseries
| rowspan="2" |''[//en.wikipedia.org/wiki/Weightlifting_Fairy_Kim_Bok-joo Weightlifting Fairy Kim Bok-joo]''
|{{nom}}
|-
|Best New Actor
|{{won}}
|}
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[Category:၁၉၉၄ မွေးဖွားသူများ]]
[[Category:သက်ရှိထင်ရှားပုဂ္ဂိုလ်များ]]
[[Category:တောင်ကိုရီးယား ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ]]
9pqldjd2nz60hy7uu9pa6joerlvpteu
မဟာဝိဇယစေတီ
0
76458
755850
703122
2022-08-21T18:38:03Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox religious building
| name = မဟာဝိဇယစေတီ
| native_name =
| image = Maha Wizaya Pagoda.JPG
| image_size =
| alt =
| caption =
| map_type = Burma
| map_size =
| map_alt =
| map_caption =
| location = [[ဒဂုံမြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်မြို့]]
| coordinates = {{coord|16.794871|96.152176|display=inline,title}}
| religious_affiliation = [[ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ]]
| deity =
| country = [[မြန်မာနိုင်ငံ]]
| functional_status =
| website =
| founded_by = [[ဦးနေဝင်း]]
| year_completed = {{start date and years ago|1980}}
}}
{{Designation list|right|designation1=Yangon}}
'''မဟာဝိဇယစေတီတော်'''သည် [[ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ဒဂုံမြို့နယ်]]၊ ရွှေတိဂုံဘုရားလမ်း၊ ဓမ္မရက္ခိတကုန်းတော်ပေါ်တွင် တည်ရှိသော စေတီတစ်ဆူ ဖြစ်သည်။ [[ရွှေတိဂုံစေတီတော်]]၏ တောင်ဘက်မုဒ်အနီး တည်ရှိသည်။
==သမိုင်းကြောင်း==
မဟာ=ကြီးမားသော၊ ဝိဇယ=ထူးကဲစွာ အောင်မြင်ခြင်း ဟူသည့် အနက်အဓိပ္ပာယ်ကိုဆောင်သော မဟာဝိဇယစေတီတော်ကို [[နိုင်ငံတော် သံဃမဟာနာယကအဖွဲ့]] ဖွဲ့စည်းရေးအတွက် ပထမအကြိမ် ကျင်းပသော ဂိုဏ်းပေါင်းစုံ သံဃအစည်းအဝေးပွဲကြီးအောင်မြင်သည့် အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် တည်ထားကိုးကွယ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite web|url=http://www.myanmars.net/myanmar-travel/myanmar-yangon/mahawizaya-pagoda.htm|title=Maha Wizaya Pagoda|work=Myanmars.net|accessdate=10 March 2012|archivedate=27 March 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100327180832/http://www.myanmars.net/myanmar-travel/myanmar-yangon/mahawizaya-pagoda.htm}}</ref> မဟာဝိဇယစေတီကို ၁၉၈၀ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၇ ရက်နေ့တွင် စတင်တည်ထားခဲ့ပြီး ၁၉၈၆ ခုနှစ် မတ်လ ၄ ရက်နေ့တွင် ပြီးစီးခဲ့ကာ ဉာဏ်တော်အမြင့် ၁၃၄ ပေ၊ ထီးတော်အမြင့် ၂၂ ပေ၊ စိန်ဖူးတော်အမြင့် ၁၃ ပေ၊ စုစုပေါင်း ဉာဏ်တော်အမြင့် ၁၆၉ ပေ၊ အောက်ခြေအချင်း ၁၆၅ ပေ ၈ လက်မရှိသော လိုဏ်ဂူပါစေတီပုံစံမျိုးဖြစ်သည်။
အာရုံခံလိုဏ်ဂူ၏ အလယ်တွင် စကျင်ကျောက်ဖြူ၊ အပရာဇိတပလ္လင်တော်ပေါ်၌ နီပေါနိုင်ငံဘုရင် ဗီရေန္ဒြဗီရဝိကရရှဟ်ဒေဝနှင့် မိဖုရားကြီး ဣဿွရယလက္ချမိဒေဝီရှဟ်တို့၏ ဓမ္မလက်ဆောင်ပဏ္ဏာတော် နာဂစီဝရာပဋပဋိမာဆင်းတုတော်နှင့် ပဉ္စဓာတုဝါဟန စေတီတော်တို့သည် ကိန်းဝပ်စံပယ်လျက်ရှိသည်။ ဘုရားထီးတော်ကို ထိုစဉ်နိုင်ငံအကြီးအကဲဖြစ်သူ မဆလပါတီဥက္ကဋ္ဌ [[ဦးနေဝင်း]]မှ လှူဒါန်းခဲ့သည်။<ref>{{cite book|last=Keown|first=Damien|title=A dictionary of Buddhism|url=https://archive.org/details/dictionaryofbudd0000keow|publisher=Oxford University Press|date=10 June 2003|pages=[https://archive.org/details/dictionaryofbudd0000keow/page/167 167]|isbn=9780198605607}}</ref>
ရှစ်မြောင်ပုံ အပရာဇိတပလ္လင်တော် ဘေးပတ်လည်တွင် အရပ်ရှစ်မျက်နှာအလိုက် စကျင်ကျောက်ဖြူပလ္လင်တော် ရှစ်ခန်းနှင့် မုဒြာကွဲပြားသော ရုပ်ပွားတော်ရှစ်ဆူတို့ကို ၄၅ တန်အလေးချိန်ရှိ စကျင်ကျောက်တုံးကြီး ၁ တုံးကိုပင် ထွင်းဖောက်ထုလုပ်ထားသည်။ စေတီတော်ကြီး၏ ထူးခြားမှုမှာ တစ်နှစ်လျှင်တစ်ကြိမ် မြန်မာနှစ်ဆန်းတစ်ရက်နေ့တိုင်း တနင်္လာဂြိုဟ်တိုင်မှ နေအလင်းရောင်သည် အပရာဇိတပလ္လင်တော်ထိပ်ပိုင်း အရှေ့ဘက်မုခ်ပေါက်ငယ်တွင် သီတင်းသုံးစံပယ်တော်မူသော နာဂစီဝရပဋပဋိမာ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတော်ကို ပူဇော်လေ့ရှိသည်။
==ကိုးကား==
{{reflist}}
{{မြန်မာနိုင်ငံရှိ စေတီပုထိုးများ}}
[[Category:ရန်ကုန်မြို့ရှိ စေတီပုထိုးများ]]
[[Category:ရန်ကုန်မြို့ရှိ ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ် အဆောက်အအုံများ]]
njsitr4d8q7g1m6ur47ammb1ujl4t1a
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Etažy
3
79491
755894
377275
2022-08-22T10:48:28Z
Vladimir Solovjev
25454
[[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Kitikov]] စာမျက်နှာကို [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Etažy]] သို့ Vladimir Solovjevက ရွှေ့ခဲ့သည်: အသုံးပြုသူ "[[Special:CentralAuth/Kitikov|Kitikov]]" ကို "[[Special:CentralAuth/Etažy|Etažy]]" သို့ အမည်ပြောင်းလဲစဉ် စာမျက်နှာအား အလိုအလျောက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်း
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Kitikov ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် ကျူတိုရီရယ်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[WP:TUTOR|ကျူတိုရီရယ်]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [http://www.myanmarlanguage.org/installing_myanmar_unicode ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [http://www.myanmarlanguage.org/unicode/input-methods-unicode ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px||link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, like 'Interwikis' and updating images from Commons, etc. So don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[User:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[User talk:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၈:၁၆၊ ၂၉ ဇူလိုင် ၂၀၁၇ (UTC)
mg29n8cffemxe54ogdhpzw8ha10uucj
ဖလင်း ချတ်
0
97055
755865
749461
2022-08-22T00:23:24Z
Chan Sung-Min
102525
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox anthem
|title = ဖလေင်္ဂ ဇာတိ ထာယ
|english_title = Phleng chāt Thai
|image = Document of an adoption of current Thai national anthem, page 2.jpg
|image_size =
|caption = ထိုင်းအစိုးရမှ ၁၉၃၉ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ရက်နေ့ တွင် တရားဝင် သတ်မှတ်ထားသော ထိုင်းအမျိုးသားနိုင်ငံတော် သီချင်း စာသားအား မြင်တွေ့ရစဉ်
|prefix = အမျိုးသား
|country = ထိုင်းနိုင်ငံ
|author = Luang Saranupraphan
|lyrics_date = ၁၉၃၉
|composer = Phra Chenduriyang
|music_date = ၁၉၃၉
|adopted = ၁၉၃၉ (with current lyrics)
|until =
|sound = Thai National Anthem - US Navy Band.ogg
|sound_title = "ထိုင်းအမျိုးသားနိုင်ငံတော်သီချင်း" (တီးလုံး)
}}
'''ဖလင်း ချတ်'''({{lang-th|เพลงชาติไทย}}; ဖေလငဇာတိထာယျ၊ {{lang-en|Phleng chāt Thai}}; '''ထိုင်းဇာတိသီချင်း''')သည် ၁၉၃၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ရက်နေ့တွင် တရားဝင် အတည်ပြုထားသော ထိုင်းနိုင်ငံတော် သီချင်း ဖြစ်သည်။ ဂီတသံစဉ် အား Phra Chenduriyang (Peter Veit) မှ သီကုံးပြီး သီချင်းစာသား အား Luang Saranupraphan မှ ရေးသားခဲ့သည်။
{{translated page|en|Thai National Anthem}}
==နောက်ခံသမိုင်းကြောင်း==
===၁၉၃၂ ခုနှစ် မတိုင်မီကာလ နိုင်ငံတော်သီချင်း===
* ၁၉၃၂ ခုနှစ် မတိုင်မီကာလ တွင် [[:en:Sansoen Phra Barami|Sansoen Phra Barami]] အား နိုင်ငံတော်သီချင်းအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့သည်။
===၁၉၃၂ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းကာလ နိုင်ငံတော်သီချင်း===
[[File:Phleng Chat Siam sheet music (cover page) 1933.jpg|thumb|250px|right|ဖလင်းချတ် သယာမ် နိုင်ငံတော်သီချင်းစာရွက် မျက်နှာဖုံးအား ၁၉၃၃ခုနှစ်၌ တွေ့မြင်ရစဉ်]]
* ၁၉၃၂ ခုနှစ် တော်လှန်ရေး ပြီးဆုံးပြီးနောက်ပိုင်း ရက်အနည်းငယ်အတွင်း နိုင်ငံတော်သီချင်းအား ရေးသားသီကုံးခဲ့ပြီး အဆိုပါ ထိုင်း နိုင်ငံတော်သီချင်းအား ၁၉၃၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ တွင် ပထမဆုံးအကြိမ် အဖြစ် ထုတ်လွှင့်ခဲ့သည်။ မူရင်း သီချင်းစာသားအား [[:en:Khun Wichitmatra|Khun Wichitmatra]] (ခုဏ် ဝိချိဒ်မတြ) မှ ရေးသားခဲ့သည်။
===ဖလေင် ဇာတ် ရှမ်း (ထိုင်း) (Khun Wichitmatra ၏သီချင်းစာသား ၁၉၃၂-၁၉၃၄)===
:แผ่นดินสยามนามประเทืองว่าเมืองทอง
:ไทยเข้าครองตั้งประเทศเขตต์แดนสง่า
:สืบเผ่าไทยดึกดำบรรพ์โบราณลงมา
:รวมรักษาสามัคคีทวีไทย
::บางสมัยศัตรูจู่โจมตี
::ไทยพลีชีพร่วมรวมรุกไล่
::เข้าลุยเลือดหมายมุ่งผดุงผะไท
::สยามสมัยบุราณรอดตลอดมา
:อันดินสยามคือว่าเนื้อของเชื้อไทย
:น้ำรินไหลคือว่าเลือดของเชื้อข้า
:เอกราษฎร์คือเจดีย์ที่เราบูชา
:เราจะสามัคคีร่วมมีใจ
::รักษาชาติประเทศเอกราชจงดี
::ใครย่ำยีเราจะไม่ละให้
::เอาเลือดล้างให้สิ้นแผ่นดินของไทย
::สถาปนาสยามให้เทอดไทยไชโย
=== ပထမအကြိမ် နိုင်ငံတော်သီချင်း ပြိုင်ပွဲ (၁၉၃၄)===
၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် ထိုင်းအစိုးရသည် တရားဝင်နိုင်ငံတော်သီချင်း အတွက် ဂီတသံစဉ် နှင့် သီချင်းစာသား များ အပါအဝင် ပြိုင်ပွဲကျင်းပခဲ့သည်။ Jangwang Tua Patayakosol မှ ထိုင်းရိုးရာ တီးလုံးပုံစံ ဖြင့် Phleng Maha Nimit အား ရေးသားသီကုံးခဲ့သော် လည်း Phra Jenduriyang ၏ ဂီတသံစဉ် မှ ရွေးချယ်ခြင်းခံရသည်။
===ဒုတိယအကြိမ် နိုင်ငံတော်သီချင်း ပြိုင်ပွဲ===
ပထမအကြိမ်ပြိုင်ပွဲ ပြီးနောက် Phra Jenduriyang ၏ ဂီတသံစဉ် အတွက် သီချင်းစာသားအတွက် ဒုတိယအကြိမ် ပြိုင်ပွဲတစ်ရပ်ကျင်းပခဲ့သည်။ အဆိုပါပြိုင်ပွဲ အတွက် Khun Wichitmatra ၏ သီချင်းစာသားမှ အနိုင်ရခဲ့သည်။ <ref>[http://www.tujournal.com/02PrintEdition/27-1/27-1%20ssj%20national%20anthem.pdf ความเป็นมาของเพลงชาติไทยปัจจุบัน] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080409014504/http://www.tujournal.com/02PrintEdition/27-1/27-1%20ssj%20national%20anthem.pdf |date=2008-04-09 }} by Somsak Jiamthirasakul (TU Journal, Vol. 27, No. 1, December 2004) {{th icon}}
</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20071011204036/http://www.banfun.com/thai/thai-anthem.html History of Thai National anthem from Banfun.com] {{th icon}}</ref>
[[File:Phleng Chat Siam 1934-1939 (Vocal by Miss Pratum) - Rabbit Gramophone record HA 6003.ogg|thumb| Khun Wichitmatra ၏သီချင်းစာသားနှင့် Chan Khamvilai ၏သီချင်းစာသားများပါဝင်သော နိုင်ငံတော်သီချင်း အား Miss Pratum မှသီဆိုထားသော ထိုင်းအမျိုးသားနိုင်ငံတော်သီချင်း]]
===ဖလေင် ဇာတ် ရှမ်း(ထိုင်း) (Chan Khamvilai ၏သီချင်းစာသား ၁၉၃၄-၁၉၃၉)===
:เหล่าเราทั้งหลายขอน้อมกายถวายชีวิต
:รักษาสิทธิ์อิสสระณแดนสยาม
:ที่พ่อแม่สู้ยอมม้วยด้วยพยายาม
:ปราบเสี้ยนหนามให้พินาศสืบชาติมา
:
::แม้ถึงภัยไทยด้อยจนย่อยยับ<ref group="note">ตามที่ปรากฏ[http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2477/D/1553.PDF ประกาศเพลงชาติลงวันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2477] ซึ่งตีพิมพ์ในราชกิจนุเบกษาเล่ม 51 ตอน 0 ง วันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2477 ได้พิมพ์ข้อความในวรรคนี้เป็น "แม้ถึงไทยไทยด้อยจนย่อยยับ" ซึ่งผิดจากลายมือต้นฉบับของฉันท์ ขำวิไล ซึ่งเขียนไว้ว่า "แม้ถึงภัยไทยด้อยจนย่อยยับ" ทำให้อ่านไม่ได้ความหมาย ในบทความนี้จึงถือเอาความตามลายมือของฉันท์ ขำไว้ไลแทนฉบับที่ประกาศในราชกิจจานุเบกษา (ดู สมศักดิ์ เจียมธีรสกุล. '''ความเป็นมาของเพลงชาติไทยปัจจุบัน'''. หน้า 45 - 46</ref>
::ยังกู้กลับคงคืนได้ชื่นหน้า
::ควรแก่นามงามสุดอยุธยา
::นั้นมิใช่ว่าจะขัดสนหมดคนดี
:เหล่าเราทั้งหลายเลือดและเนื้อเชื้อชาติไทย
:มิให้ใครเข้าเหยียบย่ำขยำขยี้
:ประคับประคองป้องสิทธิ์อิสสระเสรี
:เมื่อภัยมีช่วยกันจนวันตาย
::จะสิ้นชีพไว้ชื่อให้ลือลั่น
::ว่าไทยมั่นรักชาติไม่ขาดสาย
::มีไมตรีดียิ่งทั้งหญิงทั้งชาย
::สยามมิวายผู้มุ่งหมายเชิดชัยไชโย
==လက်ရှိနိုင်ငံတော်သီချင်း==
နိုင်ငံတော်၏ အမည်နာမအား သယာမ်(ရှမ်း) မှ ထိုင်း(ထာယ်) သို့ ပြောင်းလဲခဲ့ သည့် ၁၉၃၉ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်သီချင်း စာသားအသစ် ဖန်တီးရန်အတွက် အစိုးရမှ ပြိုင်ပွဲတစ်ရပ် ကျင်းပခဲ့ပြီး Luang Saranupraphan ရေးသားသော သီချင်းစာသား အား ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ် [[ဆွန်ဂရမ် လွန်ပီးဗူ]] မှ နိုင်ငံတော်သီချင်းအား နေ့စဉ် နံနက် (၈:၀၀) နာရီ နှင့် ညနေ (၆:၀၀) နာရီ အချိန်များတွင် ထုတ်လွှင့်ရန် နှင့် ပြည်သူများ အနေဖြင့် မတ်တပ်ရပ် အလေးပြုကြရန် အမိန့် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ယနေ့အချိန်အခါတွင် အများပြည်သူနှင့် သက်ဆိုင်သော နေရာများ (ဥပမာ ကျောင်း ၊ အစိုးရအဆောက်အဦးများ) တွင် နံနက်ပိုင်း နှင့် ညနေပိုင်းများတွင် နိုင်ငံတော်အလံတင် အခမ်းအနား များ ကျင်းပပြုလုပ်လေ့ရှိကြပြီး ထိုင်း ရုပ်မြင်သံကြား လိုင်းများ နှင့် ရေဒီယို လိုင်း များတွင် ထိုင်းနိုင်ငံတော်သီချင်းအား တစ်နေ့လျှင် နှစ်ကြိမ် ထုတ်လွှင့်လျက်ရှိသည်။
[[File:Standing for Thai National Anthem, Mo chit Bus Terminal, Bangkok, Thailand.OGG|thumb|250px|ထိုင်းပြည်သူများ ထိုင်းနိုင်ငံတော်သီချင်းအား မတ်တပ်ရပ်အလေးပြုနေသည်အား မြင်တွေ့ရစဉ်]]
==သီချင်းစာသား==
{|class="wikitable" cellpadding="1"
|-
![[ထိုင်းဘာသာစကား|ထိုင်းဘာသာ]]!![[Romanization of Thai|ရောမအက္ခရာ]]<ref>https://www.loc.gov/catdir/cpso/romanization/thai.pdf The transliteration system used here is a slightly modified version of ALA-LC (which itself is based on RTGS 1939); the differences being that č and ‘ are absent in the transliteration provided below.</ref>!![[Help:IPA/Thai and Lao|IPA]] transcription!![[အင်္ဂလိပ်ဘာသာ]]
|-
|<poem>ประเทศไทยรวมเลือดเนื้อชาติเชื้อไทย
เป็นประชารัฐ ไผทของไทยทุกส่วน
อยู่ดำรงคงไว้ได้ทั้งมวล
ด้วยไทยล้วนหมาย รักสามัคคี
ไทยนี้รักสงบ แต่ถึงรบไม่ขลาด
เอกราชจะไม่ให้ใครข่มขี่
สละเลือดทุกหยาดเป็นชาติพลี
เถลิงประเทศชาติไทยทวี มีชัย ชโย</poem>
|<poem>Prathēt Thai rūam lư̄at nư̄a chāt chư̄a Thai
Pen prachā rat, phaThai khǭng Thai thuk sūan
Yū damrong khǭng wai dāi thang mūan
Dūai Thai lūan māi, rak samakkhī
Thai nī rak sangop, tǣ thư̄ng rop mai khlāt
Ēkkarāt cha mai hai khrai khom khī
Sala lư̄at thuk yāt pen chāt phalī
Thalœ̄ng prathēt chāt Thai thawī, mī chai, chayō!</poem>
|<poem>[pràtʰêːt̚ tʰaj ruːə̯m lɯ̂ːə̯t̚ nɯ́ːə̯ tɕʰâːt̚ tʰɕɯ́ːə̯ tʰaj]
[pen prà.tɕʰaː rát̚ | pʰà.tʰaj kʰɔ̌ŋ tʰaj tʰúk̚ sùːə̯n]
[jùː dam.roŋ kʰɔ̌ŋ wáj dâːj tʰáŋ muːə̯n]
[dûːə̯j tʰaj lúːə̯n mǎːj | rák̚ sǎ.mák̚.kʰiː]
[tʰaj níː rák̚ sà.ŋòp̚ | tɛ̀ː tʰɯ̌ŋ róp̚ mâj kʰlàːt̚]
[ʔèːk̚.kà.râːt̚ tɕàʔ mâj hâj kʰraj kʰòm kʰîː]
[sà.làʔ lɯ̂ːə̯t̚ tʰúk̚ jàːt̚ pen tɕʰâːt̚ pʰá.liː]
[tʰà.lɤːŋ prà.tʰêːt̚ tɕʰâːt̚ tʰaj tʰá.wiː | miː tɕaj | tɕá.joː ‖]</poem>
|<poem>Thailand unites the flesh and blood of Thais.
The land of Thailand belongs to the Thais.
Long has been our independence, wish sovereignty allowed to maintain it,
Because Thais have been united forever.
The Thais are peaceful and loving, but are not cowards in war.
Our sovereignty will never be threatened,
We will sacrifice every drop of our blood for our nation.
We are ready to die for freedom, security, and prosperity!</poem>
|}
==မှတ်စု==
{{reflist|group=note}}
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[Category:နိုင်ငံတော်သီချင်းများ]]
[[Category:ထိုင်းသီချင်းများ]]
[[Category:ထိုင်း ယဉ်ကျေးမှု]]
[[Category:ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ]]
g8kn8jiu1q0680nxlc2lgyh6bxmfs2v
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Retired User 21082022
3
111256
755823
467820
2022-08-21T14:30:18Z
Rachmat04
30908
[[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Nicholas Michael Halim]] မှ [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Retired User 21082022]] သို့ စာမျက်နှာကို ပြန်ညွှန်းချန်မထားဘဲ Rachmat04 က ရွှေ့ခဲ့သည်: အသုံးပြုသူ "[[Special:CentralAuth/Nicholas Michael Halim|Nicholas Michael Halim]]" ကို "[[Special:CentralAuth/Retired User 21082022|Retired User 21082022]]" သို့ အမည်ပြောင်းလဲစဉ် စာမျက်နှာအား အလိုအလျောက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်း
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Nicholas Michael Halim ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် ကျူတိုရီရယ်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[WP:TUTOR|ကျူတိုရီရယ်]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [http://unicode.today/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [http://unicode.today/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, like 'Interwikis' and updating images from Commons, etc. So don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[User:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[User talk:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၁၇၊ ၂၈ ဇူလိုင် ၂၀၁၉ (UTC)
3pgyquc6qd30a2sgv3ckk96vach9tym
အားကောင်းစွာ အချင်းချင်းသက်ရောက်မှု
0
116002
755844
650585
2022-08-21T17:53:21Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Translation incomplete}}
[[File:Helium atom QM.svg|thumb|The nucleus of a helium atom. The two [[ပရိုတွန်|proton]]s have the same [[:en:Electric charge|charge]], but still stay together due to the residual nuclear force]]
'''အားကောင်းစွာ အချင်းချင်းသက်ရောက်မှု''' ဆိုသည်မှာ [[အမှုန်ရူပဗေဒ]]တွင် '''နယူးကလိယားအားပြင်း''' အတွက် တာဝန်ရှိသောယန္တရားဖြစ်ပြီး [[လျှပ်စစ်သံလိုက်ပညာ|လျှပ်စစ်သံလိုက်]]၊ [[အားနည်းစွာ အချင်းချင်းသက်ရောက်မှု]]နှင့် [[ဒြပ်ဆွဲငင်အား]]တို့နှင့်အတူ အခြေခံ အချင်းချင်းသက်ရောက်မှုများ ၄ ခုထဲမှ တစ်ခုအပါဝင်ဖြစ်သည်။ ၁၀<sup>−၁၅</sup> မီတာ အတိုင်းအတာ၌ အားပြင်း (strong force) သည် လျှပ်စစ်သံလိုက်ထက် အဆပေါင်း ၁၃၇ နီးပါးခန့်၊ အားနည်းစွာ အချင်းချင်းသက်ရောက်မှုထက် အဆပေါင်း တစ်သိန်း၊ ဒြပ်ဆွဲငင်အားထက် အဆပေါင်း ၁၀<sup>၃၈</sup> ပိုမိုများပြားသည်။<ref>Relative strength of interaction varies with distance. See for instance Matt Strassler's essay, [http://profmattstrassler.com/articles-and-posts/particle-physics-basics/the-known-forces-of-nature/the-strength-of-the-known-forces/ "The strength of the known forces"].</ref> နယူးကလိယားအားပြင်းသည် သာမန်ဒြပ်ဝတ္ထုနီးပါးတိုင်းကို စွဲမြဲစေသည်။ အကြောင်းမှာ ယင်းသည် [[ပရိုတွန်]]၊ [[နယူထရွန်]]ကဲ့သို့သောအမှုန်များကို [[ကွာ့]] (quark) မှ [[ဟဒရွန်]] (hadron) သို့ ဖြစ်စေသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် အားပြင်းသည် နယူထရွန်နှင့် ပရိုတွန်များကို အက်တော့မစ် နယူးကလိယပ်များအဖြစ်သို့ ပေါင်းစပ်ခိုင်မြဲစေသည်။ အားပြင်းသော အချင်းချင်းသက်ရောက်မှုကို ကြားခံအားနှစ်ခုဖြင့် အတိုင်းအတာနှစ်ခုထိ လေ့လာနိုင်သည်။ ပိုကြီးသောအတိုင်းအတာတွင် (၁ မှ ၃ ဖန်တိုမီတာ) [[အက်တမ်]]တစ်ခု၏ ဝတ်ဆံ နယူးကလိယပ်ကို ခိုင်မြဲစေသည့် ပရိုတွန်နှင့် နယူထရွန်အား မီဆွန် (meson) ဟုခေါ်သည့်အားက သယ်ဆောင်သည်။ ပိုသေးငယ်သောအတိုင်းအတာ၌ (၀.၈ ဖန်တိုမီတာ) ပရိုတွန်၊ နယူထရွန်နှင့် အခြားဟဒရွန်အမှုန်များကို ခိုင်မြဲစေသည့် ကွာ့ခ်အား [[ဂလူယွန်]] (gluon) က သယ်ဆောင်ပေးသည်။<ref>[http://webhome.phy.duke.edu/~kolena/modern/forces.html#005 The four forces: the strong interaction Duke University Astrophysics Dept website]</ref> ယင်းအား တခါတရံတွင် အရောင်အား (colour force) ဟုလည်း သိထားသည်။
<!---
In the latter context, it is often known as the '''color force'''. The strong force inherently has such a high strength that hadrons bound by the strong force can [[Mass–energy equivalence|produce new massive particles]]. Thus, if hadrons are struck by high-energy particles, they give rise to new hadrons instead of emitting freely moving radiation ([[gluon]]s). This property of the strong force is called [[color confinement]], and it prevents the free "emission" of the strong force: instead, in practice, [[Jet (particle physics)|jets]] of massive particles are produced.
In the context of atomic nuclei, the same strong interaction force (that binds quarks within a [[nucleon]]) also binds protons and neutrons together to form a nucleus. In this capacity it is called the [[nuclear force]] (or ''residual strong force''). So the residuum from the strong interaction within protons and neutrons also binds nuclei together.<ref>[http://webhome.phy.duke.edu/~kolena/modern/forces.html#005 The four forces: the strong interaction Duke University Astrophysics Dept website]</ref> As such, the residual strong interaction obeys a quite different distance-dependent behavior between nucleons, from when it is acting to bind quarks within nucleons. Differences in the [[binding energy]] of the nuclear force between different nuclei power [[nuclear fusion]] and [[nuclear fission]]. Nuclear fusion accounts for most energy production in the [[Sun]] and other [[star]]s. Nuclear fission allows for decay of radioactive elements and [[isotope]]s, although it is often mediated by the [[weak interaction]]. Artificially, the energy associated with the nuclear force is partially released in [[nuclear power]] and [[nuclear weapons]], both in [[uranium]] or [[plutonium]]-based fission weapons and in fusion weapons like the [[hydrogen bomb]].<ref>on Binding energy: see [http://www.furryelephant.com/content/radioactivity/binding-energy-mass-defect/ Binding Energy, Mass Defect], Furry Elephant physics educational site, retr 2012-07-01</ref><ref>on Binding energy: see [https://web.archive.org/web/20121218195010/https://netfiles.uiuc.edu/mragheb/www/NPRE%20402%20ME%20405%20Nuclear%20Power%20Engineering/Nuclear%20Processes%20The%20Strong%20Force.pdf Chapter 4 Nuclear Processes, The Strong Force], M. Ragheb 1/27/2012, University of Illinois</ref>
The strong interaction is mediated by the exchange of massless particles called [[gluon]]s that act between quarks, [[antiparticle|antiquarks]], and other gluons. Gluons are thought to interact with quarks and other gluons by way of a type of charge called [[color charge]]. Color charge is analogous to electromagnetic charge, but it comes in three types (±red, ±green, ±blue) rather than one, which results in a different type of force, with different rules of behavior. These rules are detailed in the theory of [[quantum chromodynamics]] (QCD), which is the theory of quark-gluon interactions.
==History==
Before the 1970s, physicists were uncertain as to how the atomic nucleus was bound together. It was known that the nucleus was composed of [[proton]]s and [[neutron]]s and that protons possessed positive [[electric charge]], while neutrons were electrically neutral. By the understanding of physics at that time, positive charges would repel one another and the positively charged protons should cause the nucleus to fly apart. However, this was never observed. New physics was needed to explain this phenomenon.
A stronger attractive force was postulated to explain how the atomic nucleus was bound despite the protons' mutual [[electromagnetic repulsion]]. This hypothesized force was called the ''strong force'', which was believed to be a fundamental force that acted on [[nucleons|the protons and neutrons that make up the nucleus]].
It was later discovered that protons and neutrons were not fundamental particles, but were made up of constituent particles called [[quark]]s. The strong attraction between nucleons was the side-effect of a more fundamental force that bound the quarks together into protons and neutrons. The theory of [[quantum chromodynamics]] explains that quarks carry what is called a [[color charge]], although it has no relation to visible color.<ref>{{cite book
|last=Feynman |first=R.P. |authorlink=Richard Feynman
|year=1985
|title=QED: The Strange Theory of Light and Matter
|publisher=Princeton University Press
|isbn=978-0-691-08388-9
|page=[https://archive.org/details/qedstrangetheory00feyn_202/page/n140 136]
|quote=The idiot physicists, unable to come up with any wonderful Greek words anymore, call this type of polarization by the unfortunate name of 'color', which has nothing to do with color in the normal sense.
|title-link=QED: The Strange Theory of Light and Matter }}</ref> Quarks with unlike color charge attract one another as a result of the '''strong interaction''', and the particle that mediated this was called the [[gluon]].
==Behavior of the strong force==
[[File:Gluon coupling.svg|thumb|right|400px|The fundamental couplings of the strong interaction, from left to right: gluon radiation, gluon splitting and gluon self-coupling.]]
The word ''strong'' is used since the strong interaction is the "strongest" of the four fundamental forces. At a distance of 1 [[femtometer]] (1 [[femtometer|fm]] = 10<sup>−15</sup> meters) or less, its strength is around 137 times that of the [[electromagnetic force]], some 10<sup>6</sup> times as great as that of the [[weak force]], and about 10<sup>38</sup> times that of [[gravitation]].
The strong force is described by [[quantum chromodynamics]] (QCD), a part of the [[standard model]] of particle physics. Mathematically, QCD is a [[Non-abelian gauge theory|non-Abelian]] [[gauge theory]] based on a local (gauge) [[symmetry group]] called [[SU(3)]].
The force carrier particle of the strong interaction is the gluon, a massless [[boson]]. Unlike the [[photon]] in electromagnetism, which is neutral, the gluon carries a color charge. Quarks and gluons are the only fundamental particles that carry non-vanishing color charge, and hence they participate in strong interactions only with each other. The strong force is the expression of the gluon interaction with other quark and gluon particles.
All quarks and gluons in QCD interact with each other through the strong force. The strength of interaction is parametrized by the strong [[coupling constant]]. This strength is modified by the gauge color charge of the particle, a [[Group theory|group theoretical]] property.
The strong force acts between quarks. Unlike all other forces (electromagnetic, weak, and gravitational), the strong force does not diminish in strength with increasing distance between pairs of quarks. After a limiting distance (about the size of a [[hadron]]) has been reached, it remains at a strength of about 10,000 [[newton (unit)|newtons (N)]], no matter how much farther the distance between the quarks.<ref>Fritzsch, op. cite, p. 164. The author states that the force between differently colored quarks remains constant at any distance after they travel only a tiny distance from each other, and is equal to that need to raise one ton, which is 1000 kg × 9.8 m/s² = ~10,000 N.</ref> As the separation between the quarks grows, the energy added to the pair creates new pairs of matching quarks between the original two; hence it is impossible to create separate quarks. The explanation is that the amount of work done against a force of 10,000 newtons is enough to create particle-antiparticle pairs within a very short distance of that interaction. The very energy added to the system required to pull two quarks apart would create a pair of new quarks that will pair up with the original ones. In QCD, this phenomenon is called [[color confinement]]; as a result only hadrons, not individual free quarks, can be observed. The failure of all experiments that have searched for [[free quark]]s is considered to be evidence of this phenomenon.
The elementary quark and gluon particles involved in a high energy collision are not directly observable. The interaction produces jets of newly created hadrons that are observable. Those hadrons are created, as a manifestation of mass-energy equivalence, when sufficient energy is deposited into a quark-quark bond, as when a quark in one proton is struck by a very fast quark of another impacting proton during a [[particle accelerator]] experiment. However, [[quark–gluon plasma]]s have been observed.<ref>{{Cite news|url=http://physics.about.com/od/physicsqtot/fl/Quark-Gluon-Plasma.htm|title=Quark-gluon plasma is the most primordial state of matter.|newspaper=About.com Education|access-date=2017-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170118030724/http://physics.about.com/od/physicsqtot/fl/Quark-Gluon-Plasma.htm|archive-date=2017-01-18|url-status=dead|df=}}</ref>
==Residual strong force==
{{main|Nuclear force}}
It is not the case that every quark in the universe attracts every other quark in the above distance independent manner. Color confinement implies that the strong force acts without distance-diminishment only between pairs of quarks, and that in collections of bound quarks ([[hadron]]s), the net color-charge of the quarks essentially [[Cancelling out|cancels out]], resulting in a limit of the action of the forces. Collections of quarks (hadrons) therefore appear nearly without color-charge, and the strong force is therefore nearly absent between those hadrons. However, the cancellation is not quite perfect, and a residual force (described below)remains. This residual force ''does'' diminish rapidly with distance, and is thus very short-range (effectively a few femtometers). It manifests as a force between the "colorless" hadrons, and is sometimes known as the '''strong nuclear force''' or simply [[nuclear force]].
[[File:Nuclear Force anim smaller.gif|thumb|350px|An animation of the [[nuclear force]] (or residual strong force) interaction between a proton and a neutron. The small colored double circles are gluons, which can be seen binding the proton and neutron together. These gluons also hold the quark/antiquark combination called the [[pion]] together, and thus help transmit a residual part of the strong force even between colorless hadrons. Anticolors are shown as per [[:File:Quark Anticolors.svg|this diagram]]. For a larger version, [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Nuclear_Force_anim.gif click here] ]]
The nuclear force acts between [[hadron]]s, known as [[meson]]s and [[baryon]]s. This "residual strong force", acting indirectly, transmits gluons that form part of the virtual [[pion|''π'']] and [[rho meson|''ρ'']] [[meson]]s, which, in turn, transmit the force between nucleons that holds the nucleus (beyond [[hydrogen-1|protium]]) together.
The residual strong force is thus a minor residuum of the strong force that binds quarks together into protons and neutrons. This same force is much weaker ''between'' neutrons and protons, because it is mostly neutralized ''within'' them, in the same way that electromagnetic forces between neutral atoms ([[van der Waals force]]s) are much weaker than the electromagnetic forces that hold electrons in association with the nucleus, forming the atoms.<ref>{{cite book
|last=Fritzsch |first=H.
|year=1983
|title=Quarks: The Stuff of Matter
|url=https://archive.org/details/quarksstuffofmat00frit |publisher=Basic Books
|isbn=978-0-465-06781-7
|pages=[https://archive.org/details/quarksstuffofmat00frit/page/167 167]–168
}}</ref>
Unlike the strong force itself, the residual strong force, ''does'' diminish in strength, and it in fact diminishes rapidly with distance. The decrease is approximately as a negative exponential power of distance, though there is no simple expression known for this; see [[Yukawa potential]]. The rapid decrease with distance of the attractive residual force and the less-rapid decrease of the repulsive electromagnetic force acting between protons within a nucleus, causes the instability of larger atomic nuclei, such as all those with [[atomic number]]s larger than 82 (the element [[lead]]).
Although the nuclear force is weaker than strong interaction itself, it is still highly energetic: transitions produce [[gamma ray]]s. The mass of nuclei is significantly different from the masses of the individual nucleons. This [[mass defect]] is due to the potential energy associated with the nuclear force. Differences between mass defects power [[nuclear fusion]] and [[nuclear fission]].
== Unification ==
The so-called [[Grand Unified Theory|Grand Unified Theories]] (GUT) aim to describe the strong interaction and the electroweak interaction as aspects of a single force, similarly to how the electromagnetic and [[weak interaction]]s were unified by the [[Electroweak interaction|Glashow–Weinberg–Salam model into the electroweak interaction]]. The strong interaction has a property called [[asymptotic freedom]], wherein the strength of the strong force diminishes at higher energies (or temperatures). The theorized energy where its strength becomes equal to the electroweak interaction is the [[grand unification energy]]. However, no [[Grand Unified Theory]] has yet been successfully formulated to describe this process, and Grand Unification remains an [[List of unsolved problems in physics|unsolved problem in physics]].
If GUT is correct, after the [[Big Bang]] and during the [[electroweak epoch]] of the universe, the [[electroweak interaction|electroweak force]] separated from the strong force. Accordingly, a [[grand unification epoch]] is hypothesized to have existed prior to this.
-->
==ကိုးကား==
{{reflist}}
==ထပ်မံဖတ်ရန်==
* {{cite web
|last=Christman |first=J.R.
|year=2001
|title=MISN-0-280: ''The Strong Interaction''
|url=http://www.physnet.org/modules/pdf_modules/m280.pdf
|website=[http://www.physnet.org Project PHYSNET]
}}
* {{cite book
|author=Griffiths |first=David |authorlink=David Griffiths (physicist)
|year=1987
|title=Introduction to Elementary Particles
|url=https://archive.org/details/introductiontoel0000grif_o7r4 |publisher=John Wiley & Sons
|isbn=978-0-471-60386-3
}}
* {{Cite book
|last1=Halzen |first1=F.
|authorlink1 = Francis Halzen
|last2=Martin |first2=A.D.
|authorlink2 = Alan Martin (physicist)
|year=1984
|title=Quarks and Leptons: An Introductory Course in Modern Particle Physics
|publisher=John Wiley & Sons
|isbn=978-0-471-88741-6
}}
* {{cite book
|last=Kane |first=G.L. |authorlink=Gordon L. Kane
|year=1987
|title=Modern Elementary Particle Physics
|publisher=Perseus Books
|isbn=978-0-201-11749-3
}}
* {{cite book
|last=Morris |first=R.
|year=2003
|title=The Last Sorcerers: The Path from Alchemy to the Periodic Table
|url=https://archive.org/details/lastsorcererspat0000morr |publisher=Joseph Henry Press
|isbn=978-0-309-50593-2
}}
[[Category:အမှုန်ရူပဗေဒ]]
[[Category:နျူကလီးယားရူပဗေဒ]]
t19enm0ds3bbgni0c60to6yfnu522o8
ဟမ်မူရာဘီ
0
130518
755852
729594
2022-08-21T18:54:41Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox person
| name =ဟမ်မူရာဘီ<br>{{script|Xsux|𒄩𒄠𒈬𒊏𒁉}}
| image =F0182 Louvre Code Hammourabi Bas-relief Sb8 rwk.jpg
| caption = မတ်တပ်အနေအထားဖြင့် ဟန်မူရာဘီသည် ရှမတ်ရှ်နတ်ဘုရား ((သို့) မာဒုနတ်ဘုရား) ထံမှ တော်ဝင်အဆောင်အယောင်ရယူနေဟန်၊ ဟန်မူရာဘီသည် ဘုရားစာရွတ်ဆိုသည့် လက္ခဏာအဖြစ် ပါးစပ်နေရာ၌ လက်ကို ထားထားသည်။<ref>{{citation |title=Ancient Iraq |first=Georges |last=Roux |author-link=Georges Roux |chapter=The Time of Confusion |page=266 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=klZX8B_RzzYC&pg=PA266 |publisher=[[Penguin Books]] |isbn=9780141938257|date=27 August 1992 }}</ref>(''ဟမ်မူရာဘီ စည်းမျဉ်းဥပဒေ'' ကျောက်ပြား၏ အပေါ်ပိုင်းမှ ရုပ်ကြွအနေအထား) stela
| birth_date = ဘီစီ ၁၈၁၀ခန့်
| birth_place = [[ဘေဘီလုံအင်ပါယာ|ဘာဘီလုံ]]
| death_date = ဘီစီ ၁၇၅၀ခန့် (အလယ်ခေတ်နန်းစဉ်ရာဇဝင်) <small>(ယနေ့ခေတ် [[အီရတ်နိုင်ငံ|အီရတ်]])</small><br>(aged c. 60)
| death_place = ဘာဘီလုံ
| death_cause =
| known = ''ဟမ်မူရာဘီ စည်းမျဉ်းဥပဒေ''
| title = ဘာဘီလုံ ဘုရင်
| term = ၄၂ နှစ်; ၁၇၉၂ခန့်မှ ၁၇၅၀ခန့်ထိ
| predecessor = ဆင်း-မူဘာလစ်
| successor = ဆမ်းဆူ အစ်လူးနာ
| children = ဆမ်းဆူ အစ်လူးနာ
}}
'''ဟမ်မူရာဘီ {{lang-en|Hammurabi}}'''{{efn|{{IPAc-en|ˌ|h|æ|m|ʊ|ˈ|r|ɑː|b|i}} (အသံထွက်-ဟမ်မွတ်ရားဘီ) ; Akkadian language: {{script|Xsux|𒄩𒄠𒈬𒊏𒁉}} ''Ḫa-am-mu-ra-bi'', from the Amorite language ''ʻAmmurāpi'' ("the kinsman is a healer"), itself from ''ʻAmmu'' ("paternal kinsman") and ''Rāpi'' ("healer").}} ({{circa|1810|1750 BC}}) သည် အဲမရိုက်မျိုးနွယ်စု(Amorite)မှ ပထမဘာဘီလုံမင်းဆက်၏ ဆဌမမြောက်ဘုရင်တစ်ဦးဖြစ်သည်။<ref>{{Cite web | url=https://www.britannica.com/biography/Hammurabi |title = Hammurabi | Biography, Code, Importance, & Facts}}</ref> (အလယ်ခေတ်နန်းစဉ်ရာဇဝင်အရ) ဘီစီ ၁၇၉၂မှ ၁၇၅၀ အထိ စိုးစံခဲ့သည်။ ကျန်းမာရေးချူခြာသောကြောင့် နန်းစွန့်ခဲ့သော ခမည်းတော် ''ဆင်း-မူဘာလစ်'' (Sin-Muballit) ၏ အရိုက်အရာကိုဆက်ခံခဲ့သည်။ ၎င်းစိုးစံစဉ်အတွင်း အီးလန်(Elam) တိုင်းပြည်နှင့် ''လာစာ၊ အက်ရှ်နားနာ၊ မာရီ'' မြို့ပြနိုင်ငံများကို အောင်နိုင်ခဲ့သည်။[[အဆီးရီးယန်း လူမျိုး|အဆီးရီးယား]] (Assyria) ဘုရင် ''အစ်မေး ဒါဂန် (၁)'' ကို ဖယ်ရှားနိုင်ခဲ့ပြီး ယင်းဘုရင်၏ သားဖြစ်သူ ''မက်အရှကာ'' ကို ပဏာဆက်သစေခဲ့ကာ ဘာဘီလုံအုပ်ချုပ်မှုအောက်ရှိ မက်ဆိုပိုတေးမီးယာတစ်ခွင်လုံးနီးပါးအားစုစည်းနိုင်ခဲ့သည်။<ref>{{cite book |first=Roger B. |last=Beck |first2=Linda |last2=Black |first3=Larry S. |last3=Krieger |first4=Phillip C. |last4=Naylor |first5=Dahia Ibo |last5=Shabaka |title=World History: Patterns of Interaction |url=https://archive.org/details/mcdougallittellw00beck |url-access=registration |publisher=[[McDougal Littell]] |year=1999 |location=Evanston, IL |isbn=978-0-395-87274-1 |oclc=39762695}}</ref>
ဟမ်မူရာဘီကို '''ဟမ်မူရာဘီ စည်းမျဉ်းဥပဒေ''' (Code of Hammurabi){{efn|ကိုဓဥပဒေဟု code(ကို့ဒ်)အားမှားယွင်းစွာ အသံဖလှယ်၍ ရှေးယခင်က သုံးစွဲကြသည်။ Code of Hammurabi သည် သမားရိုးကျ code ဟူသည့် စကားလုံးဖြစ်၍ အသံဖလှယ်စရာမလိုပါ။}}အားထုတ်ပြန် ပြဋ္ဌာန်းခြင်းကြောင့် လူသိအများဆုံးဖြစ်၏။ ဘာဘီလုံ၏ တရားစောင့်နတ်မင်းဖြစ်သော ''ရှမတ်ရှ်'' (Shamash) ထံမှ ရရှိသည်ဟု ၎င်းကဆိုသည်။ ပို၍ရှေးကျသည့် ''အာနမ်မူးဥပဒေစည်းမျဉ်း''ကဲ့သို့သော "ဆူးမားဥပဒေစည်းမျဉ်းများ" နှင့် မတူဘဲ ဟမ်မူရာဘီဥပဒေသည် အပြစ်ကျူးလွန်သူကို ခန္ဓာကိုယ်အား အပြစ်ပေးခြင်းအပေါ်၌ ကြီးမားစွာအလေးထားကိုင်တွယ်သည့် ပထမဆုံး ဥပဒေစည်းမျဉ်းများဖြစ်သည်။ ယခင် အာနမ်မူးဥပဒေစည်းမျဉ်းများက ခံရသူကို နစ်နာကြေးပေးခြင်း၌ အလေးထားသည်။ ပြစ်မှုတိုင်းအတွက် သက်ဆိုင်ရာ(သီးသန့်) ပြစ်ဒဏ်များကို ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ အပြစ်မရှိဟုမှတ်ယူခြင်း (presumption of innocence) ကိုတည်ထောင်ခဲ့သော ပထမဆုံး စည်းမျဉ်းများထဲက တစ်ခုဖြစ်၏။ ခေတ်ပေါ်စံနှုန်းများအရ ထိုပြစ်ဒဏ်များသည် အလွန်အမင်းပြင်းထန်သော်လည်း ထိုစည်းမျဉ်းများသည် အပြစ်ပြုခံရသူ (သို့) တရားလိုကို (အပြစ်နှင့်)တူညီသောပြစ်ဒဏ်ခတ်ခြင်းပုံစံဖြင့် လုပ်ဆောင်ရန် ခွင့်ပြုခြင်းကို ကန့်သတ်ရန်ရည်ရွယ်သည်။ ဟမ်မူရာဘီ စည်းမျဉ်းဥပဒေနှင့် ဟီဘရူးသမ္မာကျမ်းစာမှ [[မိုးဇက်|မိုးဇစ်]]၏ တိုးရကျမ်း(Torah)တို့တွင် တူညီသောပါဝင်မှုများစွာရှိသည်။
ဟမ်မူရာဘီကို ၎င်းအသက်ရှိစဉ်က နတ်ဘုရားတစ်ပါးအဖြစ် ရှုမြင်ကြသော်လည်း ၎င်းသေဆုံးပြီးနောက် ကြီးကျယ်သော စစ်ဘုရင်တစ်ပါးအဖြစ်လေးစားရိုသေကြသည်။ ဟမ်မူရာဘီသည် ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးကို ဘာဘီလုံ၏ နတ်ဘုရား ''မားဒ ''(Marduk)အား အတင်းအကျပ် ကိုးကွယ်စေခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်း၌ ၎င်း၏စစ်ရေးဆိုင်ရာအောင်မြင်မှုများကို အဆင့်နှိမ့်၍သတ်မှတ်ခံရသည်။ စံပြဥပဒေပြုသူအဖြစ် ဟမ်မူရာဘီ၏အခန်းကဏ္ဍသည် ၎င်းအမွေအနှစ်၏ အခြေခံမူလကျသော လက္ခဏာသွင်ပြင်တစ်ရပ်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်း မက်ဆိုပိုတေးမီးယားကသူများအဖို့ ဟမ်မူရာဘီ၏အုပ်ချုပ်မှုသည် အလွန်ဝေးကွာသည့်အတိတ်က အဖြစ်အပျက်များအားလုံးအတွက် ကိုးကားညွှန်းဆိုရသည့် ဥပဒေစံတစ်ခု(frame of reference ) ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းတည်ထောင်ခဲ့သော အင်ပါယာကြီးပျက်သုဉ်းခဲ့ပြီးသည့်နောက်၌ပင် ၎င်းကို စံပြအုပ်ချုပ်စိုးစံသူအဖြစ် လေးစားကြဆဲဖြစ်၏။ အိန္ဒိယနှင့် မြေထဲပင်လယ်ကြားရှိဒေသ(Near East)မှ ဘုရင်များက ၎င်းကို ဘိုးဘေးအဖြစ်သတ်မှတ်ခံယူကြလေသည်။ ဟမ်မူရာဘီကို ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များက (၁၉)ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် ပြန်လည်ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့၍ ထိုအချိန်မှစတင်ကာ ဥပဒေဆိုင်ရာ သမိုင်းနယ်ပယ်၌ အရေးပါသောပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်လာခဲ့သည်။
== အုပ်ချုပ်မင်းလုပ်ခြင်း နှင့် စစ်အောင်နိုင်ခြင်းများ ==
[[File:Hammurabi's Babylonia 1.svg|thumb|left|ဟမ်မူရာဘီနန်းတက်ခြင်း {{circa|1792 BC}} နှင့် အနိစ္စရောက်ခြင်း {{circa|1750 BC}} နှစ်များ၌ ဘာဘီလုံပိုင်နက်နယ်မြေပြ မြေပုံ။]]
ဟမ်မူရာဘီသည် ဘာဘီလုံမြို့ပြနိုင်ငံ၏ ပထမဘာဘီလုံခေတ်တွင် ပေါ်ထွန်းခဲ့သော အဲမရိုက်မျိုးနွယ်ဘုရင်တစ်ပါးဖြစ်သည်။ ဖခင်ဖြစ်သူ ဆင်း-မူဘာလစ်၏ အရိုက်အရာကိုဆက်ခံခဲ့သည်နှစ်မှာ ဘီစီ ၁၇၉၂ခုခန့်ဖြစ်၏။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|p=1}}</ref> ဘာဘီလုံသည် မက်ဆိုပိုတေးမီးယား အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်းလွင်ပြင်တစ်လျှောက်၌ရှိသော အဓိကအားဖြင့် အဲမရိုက်လူမျိုးအများ အပြားမင်းလုပ်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် မြို့ပြနိုင်ငံများထဲက တစ်နိုင်ငံဖြစ်၍ မြေဩဇာဖြစ်ထွန်းသော နယ်ပယ်များကို အုပ်စိုးရန်အလို့ငှာ တစ်ဖွဲ့နှင့် တစ်ဖွဲ့ စစ်ဆင်နွှဲခဲ့ကြသည်။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop |2005|pp=1–2}}</ref> မက်ဆိုပိုတေးမီးယား၌ဒေသကြီးတွင် ယဉ်ကျေးမှုများစွာ အတူယှဉ်တွဲတည်ရှိခဲ့သော်လည်း ဘာဘီလုံယဉ်ကျေးမှုမှာ ဟမ်မူရာဘီလက်ထက်တွင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတစ်ခွင်၌ရှိသော စာတတ်ပေတတ်သူများကြား ထင်ရှားအရေးပါခဲ့သည်။<ref name="VM3">{{harvnb|Van De Mieroop|2005|p=3}}</ref> ဟမ်မူရာဘီမတိုင်ခင်ဘုရင်များသည် ဘီစီ ၁၈၉၄၌ မြို့ပြနိုင်ငံငယ်တစ်ခုကိုတည်ထောင်၍ မြို့ပြင်ပတ်ဝန်းကျင်နယ်ပယ်ဒေသလေးများကို ထိန်းချုပ်စိုးမိုးနိုင်ခဲ့ကြသည်။ ဘာဘီလုံသည် တည်ထောင်ပြီးအချိန်မှစကာ ပို၍ရှေးကျ၊ ပို၍ကြီးမားပြီး အင်အားပိုကြီးသည့် အီးလန်၊ အဆီးရီးယား၊ အစ်ဇင်(Isin)၊ အက်ရှ်နန်းနာ(Eshnunna)နှင့် လားစာ မြို့ပြနိုင်ငံများ၏ လောင်းရိပ်အောက်၌ နှစ်တစ်ရာကျော်ခန့်ကြာကြာ တည်ရှိခဲ့ရသည်။ သို့သော်လည်း ဘာဘီလုံ၏ လွှမ်းမိုးမှုအောက် မက်ဆိုပိုတေးမီးယား အလယ်ပိုင်းဒေသတောင်ပိုင်း၏ နယ်မြေအသေးတစ်ခုကို စုစည်းမှုစတင်ခဲ့သည်မှာ ဖခင်ဖြစ်သူ ဆင်း-မူဘာလစ်ဖြစ်သည်။ မူဘာလစ်အုပ်ချုပ်မှုကာလမတိုင်ခင်လောက်တွင် အနိုင်ရထားပြီးသောနိုင်ငံများမှာ ဘော်စစ်ပါ(Borsippa၊ ကစ်ရှ်(Kish)၊ စစ်ပါ(Sippar)စသော မြို့ပြနိုင်ငံများဖြစ်၏။<ref name="VM3" />
ထို့ကြောင့် ရှုပ်ထွေးလှသည့် ပထဝီနိုင်ငံရေးအခြေအနေကြား၌ တိုင်းပြည်ငယ်တစ်ခု၏ ဘုရင်အဖြစ် နန်းတက်ခဲ့သည်။ အင်အားကြီးမားလှသော အက်ရှ်နန်းနာနိုင်ငံသည် တိုက်ဂရစ်မြစ်ညာပိုင်းကို စိုးမိုးထားပြီး လားစာနိုင်ငံက မြစ်ဝကျွန်းပေါ်ကို လွှမ်းမိုးထားသည်။ မက်ဆိုပိုတေးမီးယား၏ အရှေ့ဘက်အရပ်တွင် အင်အားမသေးလှသော အီးလန်တိုင်းပြည်ရှိ၍ မကြာခဏဆိုမက်ဆိုပိုတေးမီးယားတောင်ပိုင်းရှိ မြို့ပြနိုင်ငံငယ်များကို ကျူးကျော်ကာ အတင်းအဓမ္မ ပဏ္ဏာဆက်သစေခဲ့သည်။ မြောက်ပိုင်းမက်ဆိုပိုတေးမီးယားတွင် အဆီးရီးယားဘုရင် ရှမ်းရှီ-အာဒက် (၁) သည် အာရှအနောက်ကျွန်းဆွယ်ဒေသ(Asia Minor) က ရာစုနှစ်များစွာကြာမြင့်ပြီဖြစ်သော အဆီးရီးယားသိမ်းပိုက်နယ်မြေများကို အမွေဆက်ခံရရှိခဲ့ကာ ၎င်း၏ပိုင်နက်ကို လစ်ဗန့်ဒေသနှင့် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားအလယ်ပိုင်းထိ ချဲ့ထွင်ခဲ့သည်။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|pp=3–4}}</ref> သို့ရာတွင် ၎င်းအသေစောခြင်းသည် အင်ပါယာနိုင်ငံကြီးကို အတိုင်းအတာတစ်ခုထိ အပိုင်းပိုင်းဖြစ်သွားစေခဲ့၏။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|p=16}}</ref>
ဟမ်မူရာဘီအုပ်ချုပ်မှုကာလ အစောပိုင်းနှစ်များ၏ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းရှိမှုကြောင့် ၎င်း၏ အာဏာကိုအသုံးချပြီး ဘုရားကျောင်းများချဲ့ထွင်ခြင်း၊ ကာကွယ်ရေးအမှုအတွက် မြို့ရိုးများကို မြှင့်ခြင်းအပါအဝင် ပြည်သူလုထုနှင့် သက်ဆိုင်သည့်အလုပ်များစွာကို စီမံဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။<ref>{{harvnb|Arnold|2005|p=43}}</ref> ဇားရပ်တောင်တန်းများ(Zagros Mountains)ကိုဖြတ်လျှက်တည်ရှိသော အရေးပါသည့် ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းများတည်ရှိရာ အင်အားကြီးမားသည့် အီးလန်နိုင်ငံသည် ဘီစီ ၁၈၀၁ ဝန်းကျင်တွင် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားလွင်ပြင်ကို ကျူးကျော်ခဲ့၏။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|pp=15–16}}</ref> ထိုလွင်ပြင်ရှိ နိုင်ငံများကြားက မဟာမိတ်များနှင့်အတူ အက်ရှ်နန်းနာနိုင်ငံတော်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊ လွင်ပြင်၏အစိတ်အပိုင်းများကို ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် ၎င်းအုပ်ချုပ်မှုအောက်သို့ သွတ်သွင်းခြင်းစသည်တို့ကိုပြုလုပ်ခဲ့သည်။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|p=17}}</ref>
{{multiple image
| align = right
| direction = horizontal
| header =
| total_width = 400
<!-- Image 1 -->
| image1 = Votive monument to Hammurabi BM 22454 n01.jpg
| alt1 =
| caption1 = ဘီစီ ၁၇၉၂-၁၇၅၀ဝန်းကျင်ခန့်က [[အီရတ်နိုင်ငံ]] ဆစ်ပါးရ်မှ ထုံးကျောက်စာ။ ဟမ်မူရာဘီဘုရင် ညာလက်အား မြှောက်ထားကာ ဝတ်ပြုနေဟန်။ ယခု ဗြိတိသျှပြတိုက်တွင် တည်ရှိ၏။
<!-- Image 2 -->
| image2 = Royal portrait - Hamurabi - King of Babylon -1900 before JC -.JPG
| alt2 =
| caption2 = ဟမ်မူရာဘီ ဦးခေါင်းဟု သိရှိကြသော ကိုယ်တစ်ပိုင်းရုပ်လုံးပုံ။ ဤရုပ်တုအား ယခုတွင် ဟမ်မူရာဘီထက် နှစ်ရာစုအနည်းငယ်စောသည်ဟု ယူဆကြ၏။<ref>{{cite web|last=Claire|first=Iselin|url=http://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/royal-head-known-head-hammurabi|title=Royal head, known as the "Head of Hammurabi"|publisher=[[Musée du Louvre]]|ref=harv}}</ref> (''[[Louvre]]'')
}}
အီးလန်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ အနေအထားကို ခိုင်မာလာစေရန် ဟမ်မူရာဘီ၏ ဘာဘီလုံနိုင်ငံနှင့် လားစာနိုင်ငံကြားစစ်ပွဲစရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။<ref name="VM18">{{harvnb|Van De Mieroop|2005|p=18}}</ref> ဤသို့ မာယာလှည့်စားခြင်းကို သိမြင်သောအခါ ဟမ်မူရာဘီနှင့် လားစာနိုင်ငံတို့က မဟာမိတ်ဖွဲ့၍ အီးလန်သားများကို ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် လားစာက စစ်ရေးပိုင်း၌ များစွာအထောက်အကူမပြုခဲ့ပေ။<ref name="VM18" /> လားစာနိုင်ငံ၏ စစ်ရေးထောက်ပံ့ကူညီခြင်း မရသည်ကို ဒေါသထွက်ခဲ့သဖြင့် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားတောင်ပိုင်းလွင်ပြင်အောက်ပိုင်းတစ်ခုလုံးကို ဘီစီ ၁၇၆၄ခန့်၌ တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။<ref name="VM31">{{harvnb|Van De Mieroop|2005|p=31}}</ref>
တောင်ဘက်အရပ်စစ်ပွဲကြီးတွင် မြောက်အရပ်က ယမ်ဟတ်၊ မာရီကဲ့သို့သော မဟာမိတ်မြို့ပြနိုင်ငံများက ဟမ်မူရာဘီကို ကူညီကြသဖြင့် မြောက်ဘက်ဒေသ စစ်သည်များကင်းမဲ့ခြင်းသည် မတည်ငြိမ်မှုများကို ဖြစ်စေခဲ့၏။<ref name="VM31" /> ဤသို့နယ်မြေဆက်လက်ချဲ့ထွင်ရင်း ဟမ်မူရာဘီသည် ၎င်း၏အာရုံကို မြောက်အရပ်သို့ပြောင်းခဲ့ရာ မြောက်ပိုင်း ဆူပူအုံကြွမှုကိုဖြိုခွင်းကာ မကြာမီ အက်ရှ်နန်းနာကို ချေမှုန်းခဲ့သည်။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|pp=40–41}}</ref> နောက်ပိုင်း၌ ကျန်ရှိနေသေးသော မြောက်ဘက်ရှိ မြို့ပြနိုင်ငံများကိုလည်း အောင်နိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော် မာရီမြိုပြနိုင်ငံအားသိမ်းပိုက်မှုသည် စစ်ရေးစစ်ရာတိုက်ပွဲများမရှိဘဲ အညံ့ခံခြင်းဖြစ်နိုင်၏။<ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|pp=54–55}}</ref><ref>{{harvnb|Van De Mieroop|2005|pp= 64–65}}</ref><ref name="Ar45">{{harvnb|Arnold|2005|p=45}}</ref>
ဟမ်မူရာဘီသည် အဆီးရီးယားဘုရင် အစ်ရှ်မေး ဒါဂန် (၁) နှင့် လွန်စွာကြာရှည်ခဲ့သောစစ်ဆင်နွှဲ၍ မက်ဆိုပိုတေးမီးယားကို ထိန်းချုပ်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့၏။ ဘုရင်နှစ်ပါးလုံးမှာ အပေါ်ပိုင်းဒေသများကို ရရှိရန်အလို့ငှာ မြို့ပြနိုင်ငံငယ်များနှင့် မိတ်ဖက်ပြုထားကြသည်။ အစ်ရှ်မေးဘုရင်ကို နန်းဆင်းစေနိုင်ခဲ့ကာ အဆုံး၌ ဟမ်မူရာဘီအောင်မြင်သည်။ အဆီးရီးယားဘုရင်သစ် ''မာ့-အက်ရှ်ကာရ်'' အား လက်ဆောင်ပဏ္ဏာဆက်သစေခဲ့သည်။
နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း၌ပင် ဟမ်မူရာဘီသည် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားတစ်ခွင်လုံးကို စုစည်းညီညွတ်စေပြီး ၎င်း၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်၌ သွတ်သွင်းနိုင်ခဲ့လေသည်။<ref name="Ar45" /> အဆီးရီးယားတိုင်ပြည်ကား ရှင်သန်တည်ရှိနိုင်သော်လည်းဘဲ ဟမ်မူရာဘီလက်ထက်တွင် ပဏ္ဏာဆက်နိုင်ငံဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ထိုဒေသကြီးရှိ အဓိကမြိုပြနိုင်ငံများအနက် လက်ဗ်ဗန့်နယ်မြေ (Levant) အနောက်ဘက်က အလက်ပို၊ ကတ်နာ နှစ်နိုင်ငံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်နိုင်ခွင့်ကို ထိန်းထားနိုင်ခဲ့ကြသည်။<ref name="Ar45" /> သို့ရာတွင် ''ဒီယာဘက်ကာရ်''မြို့ပြနိုင်ငံကဲ့သို့ မြောက်ဘက်အတော်ဝေးသောနေရာ၌ ဟမ်မူရာဘီ၏ ကျောက်စာတစ်ချပ်ကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထိုကျောက်စာ၌ အဲမရိုက်တို့ဘုရင်ဘွဲ့အမည်ခံယူထားသည်။<ref>{{cite book |title=The Empire of the Amorites |last=Clay |first=Albert Tobias |author-link=Albert Tobias Clay |publisher=[[Yale University Press]] |year=1919 |page=[https://archive.org/details/empireofamorites00clayuoft/page/97 97] |url=https://archive.org/details/empireofamorites00clayuoft}}</ref>
ဟမ်မူရာဘီစိုးစံမှုကာလမှစ၍ နောင်ဆက်ခံသောမင်းများထိသက်တမ်းရှိသော ရွှံ့စေးစာချပ်များစွာနှင့် ဟမ်မူရာဘီ၏ ကိုယ်ပိုင်စာ (၅၅)စောင်ကိုလည်းရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။<ref>{{harvnb|Breasted|2003|p=129}}</ref> ထိုစာများ၌ ရေကြီးရေလျှံမှုကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းခြင်း၊ မှားယွင်းနေသောပြက္ခဒိန်ကို ပြင်စေခြင်းမှစ၍ ဘာဘီလုံ၏ များပြားလှသော ကျွဲနွားစသည့် တီစ္ဆာန်များကို ထိန်းကျောင်းကိုင်တွယ်ပုံအထိ အင်ပါယာနိုင်ငံအားနေ့စဉ်အုပ်ချုပ်ပုံများကို တစွန်းတစဖော်ပြထားသည်။<ref>{{harvnb|Breasted|2003|pp=129–130}}</ref> ဘီစီ ၁၇၅၀ခန့်တွင် ကွယ်လွန်၍ သားဖြစ်သူ ဆမ်းဆူ-အစ်လူးနာက ဆက်ခံသည်။ သားဖြစ်သူလက်ထက်၌ ဘာဘီလုံအင်ပါယာသည် လျင်မြန်စွာ စတင်ပြိုကွဲခဲ့၏။<ref>{{harvnb|Arnold|2005|p=42}}</ref>
== ဥပဒေစည်းမျဉ်းများ ==
[[File:P1050763 Louvre code Hammurabi face rwk.JPG|thumb|upright=1|ဟမ်မူရာဘီ စည်းမျဉ်းဥပဒေကျောက်ချပ်၊ ပါရီမြို့၊ လူးဗရာပြတိုက်။]]
[[File:Law code of Hammurabi, a smaller version of the original law code stele. Terracotta tablet, from Nippur, Iraq, c. 1790 BCE. Ancient Orient Museum, Istanbul.jpg|thumb|မူရင်း ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေကျောက်ချပ်၏ ပုံစံငယ်မူ။ ဘီစီ ၁၇၉၀ခန့် အီရတ် နိပူရာမှ အုတ်ချပ်စာ၊ အစ္စတန်ဘူးလ်မြို့၊ အရှေ့တိုင်းရှေးဟောင်းပြတိုက်။]]
ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေသည် ယခုတိုင်ရှင်သန်လျက် ရှိသော စည်းမျဉ်းဥပဒေများ၏ အစောဆုံးပုံစံမဟုတ်ပါ။<ref name="Davies2003">{{cite book|title=Codes of Hammurabi and Moses|author=Davies, W. W.|publisher=Kessinger Publishing|date=January 2003|isbn=978-0-7661-3124-8|oclc=227972329}}</ref> အာနန်းမူ၊ အက်ရှ်နန်းနာနှင့် လစ်ပစ်-အစ်ရှ်တာ စည်းမျဉ်းဥပဒေများက ပိုရှေးကျသည်။<ref name="Davies2003"/> မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေသည် ရှေးယခင် စည်းမျဉ်းဥပဒေများနှင့် သိသိသာသာကွဲပြား၍ အခြေခံအားဖြင့် ပို၍ဩဇာညောင်းခဲ့လေသည်။<ref name="Breasted2003"/><ref name="Bertman2003"/><ref name="Davies2003"/>
''ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေ'' ကို ကျောက်ချပ်တစ်ခု၌ ထွင်းထား၍ ပြည်သူအများကြည့်ရှုနိုင်သည့်နေရာတွင် ခင်းကျင်းပြသခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုခေတ်က စာဖတ်နိုင်သူ မရှိသလောက်ဟု ယူဆနိုင်ဖွယ်ရှိသည်။ ထိုကျောက်စာချပ်ကို အီးလန်နိုင်ငံသားများက ခိုးယူ၍ ၎င်းတို့နေပြည်တော် ဆူးစာ သို့ရွှေ့ခဲ့ရာ ထိုကျောက်ချပ်ကို ၁၉၀၁ခုနှစ် အီရန်တွင် ပြန်လည်ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး ယခုတွင် ပါရီမြို့ လူးဗရာပြတိုက်၌ ပြသထား၏။
''ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေ'' တွင် စည်းမျဉ်းပေါင်း (၂၈၂)ခုပါဝင်၍ စာရေးတော်များက ကျောက်ချပ် (၁၂)ချပ်တွင် ထွင်းထုထားသည်။ ထိုခေတ်မတိုင်မီ ကျောက်စာဥပဒေများနှင့် မတူဘဲ ဘာဘီလုံတွင် နေ့စဉ်ပြောဆိုစကားဖြစ်သော ''အာကေးဒီးယန်း''ဘာသာဖြင့် ရေးထိုးထားကာ မြို့အတွင်းရှိ မည်သည့်စာတတ်သူမဆို ဖတ်ရှုနိုင်သည်။<ref name="Breasted2003">{{harvnb|Breasted|2003|p=141}}</ref> အစောပိုင်း ဆူးမားဥပဒေစည်မျဉ်းများသည် ခံရသူ(တရားခံ) အားနစ်နာကြေးပေးရာ၌ အလေးထားဆောင်ရွက်သော်လည်း<ref name="Bertman2003">{{cite book|last1=Bertman|first1=Stephen|title=Handbook to Life in Ancient Mesopotamia|date=2003|publisher=Oxford University Press|location=Oxford, England|isbn=978-019-518364-1|page=71|url=https://books.google.com/?id=1C4NKp4zgIQC&pg=PA71&dq=adultery+in+ancient+Sumer#v=onepage&q=adultery%20in%20ancient%20Sumer&f=false|ref=harv}}</ref> ''ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေ''သည် အပြစ်ကျူးလွန်သူ၏ ကိုယ်ကာယအား အပြစ်ပေးခြင်းကို အလေးထားသည်။<ref name="Bertman2003"/> ''ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေ''ကမူ ခံရသူက ရန်လိုပြန်လည်လက်စားချေလုပ်ဆောင်မှုအားခွင့်ပြုခြင်းကို ကန့်သတ်ချက်ထားရှိသော ပထမဆုံး စည်းမျဉ်းဥပဒေများထဲက တစ်ခုဖြစ်သည်။<ref name="Bertman2003"/>
စည်းမျဉ်းဥပဒေတည်ဆောက်ပုံမှာ တိကျသည်။ ပြစ်မှုတစ်ခုတိုင်းအတွက် ဆိုင်ရာပြစ်ဒဏ်ရှိ၏။ ပြစ်ဒဏ်များကို ယနေ့ခေတ်စံနှုန်းများနှင့် တိုင်းတာလျှင် အလွန်ပြင်းထန်၏။ များစွာသော ပြစ်ဒဏ်များသည် သေဒဏ်၊ ရုပ်ပျက်ဆင်းပျက်ဖြစ်အောင် ဒဏ်ခတ်မှု တစ်နည်းဆိုရသော် "''မျက်လုံးတစ်လုံးအတွက် မျက်လုံးတစ်လုံး''"၊ "''သွားတစ်ချောင်းအတွက် သွားတစ်ချောင်း''" ဆိုသည့် ''တန်ပြန်တူညီသောလက်စားခြေခြင်းအယူအဆ'' ပြစ်ဒဏ်ခတ်ခြင်းမျိုးများဖြစ်၏။<ref>{{Cite journal |jstor = 3153895|title = The Code of Hammurabi|url = https://archive.org/details/sim_american-journal-of-theology_1904-07_8_3/page/601|journal = The American Journal of Theology|volume = 8|issue = 3|pages = 601–609|last1 = Prince|first1 = J. Dyneley|year = 1904|doi = 10.1086/478479}}</ref><ref name="Bertman2003"/> အပြစ်မရှိဟု မှတ်ယူခြင်း(ယူဆခြင်း) စိတ်ကူး၏ ရှေးအကျဆုံးဥပမေယျများထဲက တစ်ခုလည်းဖြစ်၍ စွပ်စွဲသူနှင့် စွပ်စွဲခံများ၌ သက်သေထောက်ပံ့ချပြခွင့်ရှိသည်။<ref>''Victimology: Theories and Applications'', Ann Wolbert Burgess, Albert R. Roberts, Cheryl Regehr, Jones & Bartlett Learning, 2009, p. 103</ref> သို့ရာ၌ ပြဋ္ဌာန်းထားသော ပြစ်ဒဏ်ကို ပြောင်းလဲလျှော့ပေါ့ပေးသော အခြေအနေများအား ထောက်ပံ့ပေးထားခြင်းကားမရှိပေ။
ကျောက်ချပ်ပြားအပေါ်ပိုင်းတွင် ပြထားသည်မှာ ဟမ်မူရာဘီသည် ဘာဘီလုံတရားစောင့်နတ်ဘုရား ''ရှမတ်ရှ်'' ထံပါးမှ ဥပဒေများရယူနေဟန်ပုံဖြစ်၏။<ref>{{cite book|last1=Kleiner|first1=Fred S.|title=Gardner's Art through the Ages: The Western Perspective|date=2010|publisher=Wadsworth Cengage Learning|location=Boston, Massachusetts|isbn=978-0-495-57360-9|volume=1|page=29|edition=Thirteenth|url=https://books.google.com/?id=mBrvazPDFoYC&pg=PT61&dq=Hammurabi+code+Shamash#v=onepage&q=Hammurabi%20code%20Shamash&f=false|ref=harv}}</ref> ပြီးလျှင် ထိုကျောက်စာ နိဒါန်း၌ ဟမ်မူရာဘီကို ''ရှမတ်ရှ်''ကရွေးချယ်၍ ထိုဥပဒေများကို လူအများထံယူဆောင်ရန်ဟု ဆိုသည်။<ref>{{cite book|last1=Smith|first1=J. M. Powis|title=The Origin and History of Hebrew Law|date=2005|publisher=The Lawbook Exchange, Ltd.|location=Clark, New Jersey|isbn=978-1-58477-489-1|page=13|url=https://books.google.com/?id=NNgR7RjfSs0C&pg=PA12&dq=Hammurabi+code+Shamash#v=onepage&q=Hammurabi%20code%20Shamash&f=false|ref=harv}}</ref>
သမ္မာကျမ်းလာ "ဂျူးလူမျိုးများအစုလိုက် (အီဂျစ်ပြည်)မှထွက်ခွာခြင်း စာအုပ်"တွင် ဆိုင်းနိုင်းတောင်ထိပ်{{efn|ဆိုင်းနိုင်း (သို့) ဆီးနီး (သို့) ဆိုင်းနစ်ယိုင်း ဟုလည်း အသံထွက်နိုင်သည်။<ref>Oxford English Dictionary</ref>}} တွင် "ယားဝေး"{{efn| Yahwehသည် သမ္မာကျမ်းတွင် ဟီဘရူးဘုရားသခင် အမည်နာမပုံစံဖြစ်၍ Yahveh - ယားဗေးဟုလည်းခေါ်ဝေါ်နိုင်သည်။ Jehovah (အင်္ဂလိပ်အသံထွက် - ဂျစ်ဟိုးဗာ) သည် သမ္မာကျမ်းဘာသာပြန်မူများ၌ အသုံးပြုသည့် ဝေါဟာရဖြစ်၏။ ယခင်မြန်မာနိုင်ငံ၌ စကားလုံးအသံဖလှယ်ရာတွင် ဤစကားလုံးအား ယေဟောဝါ (သို့) ယေဟိုးဝါ ဟုသုံးကြသည်။ အလယ်ခေတ် လက်တင်စာပေ၌ lehouah- လက်ဟိုးဝါဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။<ref>Oxford English Dictionary</ref>}} ဘုရားသခင်က မိုးဇစ်အား စည်းမျဉ်းဥပဒေကျမ်း (Covenant Code)အားပေးခြင်းနှင့် ဤကျောက်ချပ်ပါ ပြောစကားတို့၏ တူညီဆင်တူမှုများ၊ ထိုကျမ်းနှစ်ခု၏ ဥပဒေစည်းမျဉ်းတူညီမှုများက ညွှန်းဆိုပြသသည်မှာ ထိုနှစ်ကျမ်း၏ ဆစ်မစ်တစ်(Semitic){{efn|ဂျူး၊ အာရပ်စသည့် အက်ဖရို-အေးရှဘာသာစကား <ref>Oxford English Dictionary</ref>}} ဘာသာစကားနောက်ခံမှ တူညီသော ဘိုးဘေးတစ်ဦး (ရှေ့ပြေးတစ်ဦး)ရှိသည်ဟုပင်ဖြစ်သည်။<ref name="Douglas">{{cite book|last1=Douglas|first1=J. D.|last2=Tenney|first2=Merrill C.|date=2011|title=Zondervan Illustrated Bible Dictionary|url=https://archive.org/details/zondervanillustr0000unse_l4e2|location=Grand Rapids, Michigan|publisher=Zondervan|isbn=978-0310229834|page=[https://archive.org/details/zondervanillustr0000unse_l4e2/page/1323 1323]|ref=harv}}</ref><ref name="Barton_406">[[George Aaron Barton|Barton, G.A]]: ''Archaeology and the Bible''. University of Michigan Library, 2009, p.406.</ref><ref name="Unger">Unger, M.F.: ''Archaeology and the Old Testament''. Grand Rapids: Zondervan Publishing Co., 1954, p.156, 157</ref><ref name="Free">Free, J.P.: ''Archaeology and Biblical History''. Wheaton: Scripture Press, 1950, 1969, p. 121</ref> မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ၎င်းမတိုင်ခင် ဥပဒေစည်းမျဉ်းများပါသည့် အပိုင်းအစများကို ရှာဖွေတွေ့ရှိကြပြီးဖြစ်၍ မိုးဇစ်၏ ဥပဒေများကို ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေက တိုက်ရိုက်စေ့ဆော်သည့်ကိစ္စကား ဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရာမရှိပါ။<ref name="Douglas"/><ref name="Barton_406"/><ref name="Unger"/><ref name="Free"/>{{efn|Barton, a former professor of Semitic languages at the University of Pennsylvania, stated that while there are similarities between the two texts, a study of the entirety of both laws "convinces the student that the laws of the Old Testament are in no essential way dependent upon the Babylonian laws." He states that "such resemblances" arose from "a similarity of antecedents and of general intellectual outlook" between the two cultures, but that "the striking differences show that there was no direct borrowing."<ref name="Barton_406"/>}} ပညာရှင်တစ်ချို့က ဤအချက်နှင့်ပတ်သက်၍ ငြင်းခုံကြသည်။ ဒေးဗစ် ပီ ရိုက်(David P. Wright)က ဂျူးဘာသာစည်းမျဉ်းဥပဒေသည် ဟမ်မူရာဘီ၏ ဥပဒေများအပေါ် ''တိုက်ရိုက်၊ မူလအရင်းခံဖြင့်၊ နှံ့နှံ့စပ်စပ်'' အခြေခံပါသည်ဟုဆိုသည်။<ref>{{cite book|last=Wright|first=David P.|title=Inventing God's Law: How the Covenant Code of the Bible Used and Revised the Laws of Hammurabi|url=https://archive.org/details/inventinggodslaw00wrig|location=Oxford, England|publisher=Oxford University Press|date=2009|pages=[https://archive.org/details/inventinggodslaw00wrig/page/n17 3] and passim|ref=harv}}</ref> ၂၀၁၀၌ ဟီးဘရူးတက္ကသိုလ်မှ ရှေးဟောင်းသုတေသနအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့သည် ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေမှ တိုက်ရိုက်ဆင်းသက်လာသော ဥပဒေများပါရှိသည့် ထိုရှေးခေတ်၏ သတ်ပုံစာရေးနည်း ကျောက်ပြားကို [[အစ္စရေးနိုင်ငံ]] ဟတ်ဇော(Hazor) ရှေးဟောင်းနယ်မြေတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထိုကျောက်ပြားသည် ဘီစီ ၁၇-၁၈ရာစုနှစ်များကဖြစ်၏။<ref>{{cite news|title=Tablet Discovered by Hebrew U Matches Code of Hammurabi|url=http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/138788|agency=[[Arutz Sheva]]|publisher=HolyLand Holdings, Ltd.|location=[[Beit El]]|date=26 June 2010|ref=harv}}</ref>
==ကျန်ရစ်သော အမွေအနှစ်==
ဟမ်မူရာဘီကို ခရစ်တော်မမွေးခင် ဒုတိယမြောက်ထောင်စုနှစ် အတွင်းပေါ်ထွန်းခဲ့သော ဘုရင်များထက် သာလွန်သည်ဟု ဂုဏ်ပြုကြသည်။{{sfn|Van De Mieroop|2005|page=128}} ၎င်းအုပ်ချုပ်စဉ်အတွင်း နတ်ဘုရားတစ်ပါးဖြစ်သည်ဟု ကြေညာခြင်းခံရသည့် ဂုဏ်အင်ကိုလည်းပိုင်ဆိုင်ထားသည်။{{sfn|Van De Mieroop|2005|page=127}} ဟမ်မူရာဘီ၏ စစ်ရေးအောင်နိုင်ခြင်းများကို နိုင်ငံအားလုံးသို့ ယဉ်ကျေးမှုပျံ့နှံ့စေသည့် မြင့်မြတ်သောတာဝန်၏ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် ယူဆလာခဲ့ကြသည်။{{sfn|Van De Mieroop|2005|page=126}}
နောက်ပိုင်းအထိမ်းအမှတ်အနေဖြင့် ဟမ်မူရာဘီအခန်းကဏ္ဍကို အခြားအောင်မြင်မှုများထက် ကြီးကျယ်သောဥပဒေပြုသမားအဖြစ်ပို၍ အလေးထားသတ်မှတ်ကျသည်။ ၎င်းသေဆုံးပြီးနောက်ပိုင်းရာစုနှစ်များစွာကြာကြာ ၎င်း၏ ဥပဒေများကို စာရေးတော်များက စာရေးသားခြင်းအလေ့အကျင့်အဖြစ် ကူးယူရေးသားကြသည်။ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကိုလည်း ဆူးမားဘာသာသို့ပြန်ဆိုခဲ့ကြသည်။{{sfn|Van De Mieroop|2005|page=129}}
ဟမ်မူရာဘီသက်တမ်းတွင် ဘာဘီလုံမြို့သည် ရှေးကရှိဖူးသော နစ်ပူအာရ်မြို့(Nippur) ဆီမှ အမြင့်မြတ်ဆုံးသောမြို့တော် ဂုဏ်ပုဒ်ကို လုယူနိုင်ခဲ့သည်။<ref name="Schneider">{{citation|last=Schneider|first=Tammi J.|title=An Introduction to Ancient Mesopotamian Religion|publisher=William B. Eerdman's Publishing Company|location=Grand Rapids, Michigan|date=2011|isbn=978-0-8028-2959-7|url=https://books.google.com/?id=2HfU9gv0fXYC&pg=PA58&lpg=PA58&dq=Iconography+of+Enlil#v=onepage&q=Iconography%20of%20Enlil&f=false|pages=58–59|ref=harv}}</ref> ၁၁၅၈ဘီစီတွင် အီးလန်မိုက်ဘုရင်တစ်ပါးက ဘာဘီလုံကိုကျူးကျော်သိမ်းပိုက်၍ အထိမ်းအမှတ်ကျောက်တုံး၊ ကျောက်ချပ်စသည်တို့ကို သယ်ဆောင်သွားသောအခါ ထိုကျောက်ချပ်များမှ ကျောက်စာများကို ဖယ်ရှား၍ ကျောက်စာအသစ်များထွင်းထုစေခဲ့သည်။{{sfn|Van De Mieroop|2005|page=129}}
[[File:Hammurabi bas-relief in the U.S. House of Representatives chamber.jpg|thumb|upright|[[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]] အောက်လွှတ်တော်ခန်းမဆောင်တွင် ဟမ်မူရာဘီရုပ်ကြွပုံ။ ]]
၁၉ရာစုနှောင်းပိုင်း၌ ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေသည် သမ္မာကျမ်းစာနှင့် ဘာဘီလုံ၏ စာများအကြားဆက်သွယ်မှု အပေါ် ဂျာမနီ၌ "ဘေဘယ်လ် (ဘာဘီလုံ) နှင့် ဘိုင်ဘယ်(သမ္မာကျမ်းစာ)"ဆိုသည့် ခံစားချက်များစွာနှင့် အငြင်းပွားပြောဆိုမှု၏ အဓိကအပိုင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။{{sfn|Ziolkowski|2012|page=25}} ၁၉၀၂ ဂျာမန်လူမျိုး အဆီးရီးယားပညာရှင် ဖရီးဒရစ် ဒဲလ်လစ်ချ် (Friedrich Delitzsch)သည် ဟောပြောပို့ချမှုတစ်ခု၌ ဓမ္မကျမ်းဟောင်း၌ မိုးဇစ်၏ ဥပဒေများသည် ဟမ်မူရာဘီစည်းမျဉ်းဥပဒေမှ တိုက်ရိုက်ယူထားခြင်းဖြစ်ကြောင်း ငြင်းခုံပြောဆိုသွားသည်။{{sfn|Ziolkowski|2012|pages=23–25}} ဒဲလ်လစ်ချ်၏ ပို့ချချက်သည် အလွန်အငြင်းပွားဖွယ်ဖြစ်ခဲ့၍ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ်များမှ တုံ့ပြန်ဝေဖန်မှုများစွာရရှိခဲ့သည်။ (၂၀)ရာစုအစော၌ သမ္မာကျမ်းစာ၏ ပထမကျမ်း the Book of Genesis 14:1 တွင် ဟမ်မူရာဘီသည် Shinar ၏ ဘုရင် အမ်ရဖဲလ် (Amraphel)ဖြစ်သည်ဟု ပညာရှင်များစွာက ယုံကြည်ကြသည်။ <ref>{{cite web|url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/1440-amraphel|title=AMRAPHEL - JewishEncyclopedia.com|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2014&version=NIV|title=Bible Gateway passage: Genesis 14 - New International Version|publisher=}}</ref> ဤအမြင်အား ယခု၌ လက်မခံဘဲ ပယ်ချကြ၍<ref>{{cite book|last=North|first=Robert|editor1-last=Metzger|editor1-first=Bruce M.|editor2-last=Coogan|editor2-first=Michael D.|date=1993|title=The Oxford Companion to the Bible|location=Oxford|publisher=Oxford University Press|page=[https://archive.org/details/isbn_9780195046458/page/5 5]|chapter=Abraham|isbn=978-0-19-504645-8|ref=harv|url=https://archive.org/details/isbn_9780195046458/page/5}}</ref><ref name="Granerød2010">{{cite book|last=Granerød|first=Gard|title=Abraham and Melchizedek: Scribal Activity of Second Temple Times in Genesis 14 and Psalm 110|url=https://books.google.com/books?id=m5mlvNPexSEC&pg=PA114|date=26 March 2010|location=Berlin, Germany|publisher=Walter de Gruyter|isbn=978-3-11-022346-0|page=120|ref=harv}}</ref> အမ်ရဖဲလ်၏ တည်ရှိမှုကို သမ္မာကျမ်းပြင်ပ မည်သည့်အရေးအသားတွင်မှ သက်သေမပြနိုင်ခြင်းမရိပေ။<ref name="Granerød2010"/>
ဥပဒေပြုသူတစ်ဦးအဖြစ် ဟမ်မူရာဘီ၏ ဂုဏ်သတင်းကြောင့် ၎င်း၏သရုပ်ဖော်ပုံကို [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]]၏ အချို့သော အစိုးရအဆောက်အအုံများ၌ တွေ့နိုင်သည်။ အမေရိကန် အောက်လွှတ်တော်ခန်းမဆောင်တွင် စကျင်ကျောက်ချပ်ရုပ်လုံးကြွ မှုန်းချယ်ထွင်းထုထားသော ဥပဒေပြုသူ (၂၃)ဦးအနက် တစ်ဦးမှာ ဟမ်မူရာဘီဖြစ်၏။<ref>{{cite web|accessdate=19 May 2008|url=http://www.aoc.gov/cc/art/lawgivers/hammurabi.cfm|title=Hammurabi|publisher=[[Architect of the Capitol]]}}</ref> အဒေါ့လ်ဖ် ဝိန်းမန်း (Adolph Weinman)၏ friezeပုံ{{efn|အမိုးနားရှိ နံရံ၌ ထွင်းထု၊ ခြယ်သလေ့ရှိသည်။ မြန်မာပြည် ဘုရားကျောင်းကန်အဆောက်အဦးများတွင် ဘုရားပုံ၊ ကနုတ်ပန်းပုံ၊ ဇာတ်တော်လာအခန်းများပုံကို ခေါင်မိုးနားကပ်လျှက် နံရံပေါ်တွင် ရုပ်ကြွအဖြစ် ထွင်းထုလေ့ရှိ၏။}} ၌ သမိုင်းတစ်လျှောက် အကြီးကျယ်ဆုံး ဥပဒေပြုသူများကို ပုံဖော်ထားရာ ဟမ်မူရာဘီလည်းပါဝင်သည်။ ထိုပုံဖော်ထားမှုကို အမေရိကန် တရားရုံးချုပ်အဆောက်အဦး၏ တောင်ဘက်နံရံ၌ရှိသည်။ <ref>{{cite web|accessdate=19 May 2008 |url=https://www.supremecourt.gov/about/north&southwalls.pdf |title=Courtroom Friezes |publisher=[[Supreme Court of the United States]] |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100601113942/https://www.supremecourt.gov/about/north%26southwalls.pdf |archivedate=1 June 2010 |df= }}</ref><ref>{{cite news|last1=Biskupic|first1=Joan|title=Lawgivers: From Two Friezes, Great Figures of Legal History Gaze Upon the Supreme Court Bench|url=https://www.washingtonpost.com/archive/1998/03/11/lawgivers-from-two-friezes-great-figures-of-legal-history-gaze-upon-the-supreme-court-bench/b9372b89-5b94-4fa2-81d9-300ee24913db/|accessdate=28 November 2017|agency=The Washington Post|publisher=WP Company LLC|date=11 March 1998|ref=harv}}</ref> [[ဆဒမ် ဟူစိန်]]လက်ထက်က အီရတ်တပ်မတော်၏ ပထမဆုံးဟမ်မူရာဘီ သံချပ်ကာတပ်ကို [[အီရတ်နိုင်ငံ|ခေတ်သစ်အီရတ်]]နှင့် အာရပ်ခေတ်မတိုင်မီ မက်ဆိုပိုတေးမီးယား ယဉ်ကျေးမှု ဆက်စပ်ခြင်းကို အလေးပေးရန်ကြိုးပမ်းမှုတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ထိုတပ်အား ဟမ်မူရာဘီကို အစွဲပြု၍ နာမည်ပေးထားသည်။
==မှတ်စု==
{{notelist}}
==ကိုးကားအညွှန်းများ==
{{Reflist|24em}}
==ကိုးကားရင်းမြစ်စာအုပ်များ==
{{refbegin}}
* {{cite book |last=Arnold |first=Bill T. |year=2005 |title=Who Were the Babylonians? |publisher=[[Brill Publishers]] |isbn=978-90-04-13071-5 |oclc=225281611 |ref=harv}}
* {{cite book |last=Breasted |first=James Henry |year=2003 |title=Ancient Time or a History of the Early World, Part 1 |publisher=Kessinger Publishing |isbn=978-0-7661-4946-5 |oclc=69651827 |ref=harv}}
* {{cite book |last=DeBlois |first=Lukas |year=1997 |title=An Introduction to the Ancient World |publisher=[[Routledge]] |isbn=978-0-415-12773-8 |oclc=231710353 |ref=harv}}
* {{cite book |last=Van De Mieroop |first=Marc |year=2005 |title=King Hammurabi of Babylon: A Biography |publisher=[[Blackwell Publishing]] |isbn=978-1-4051-2660-1 |oclc=255676990 |ref=harv |url=https://archive.org/details/kinghammurabiofb00marc }}
* {{citation|last=Ziolkowski|first=Theodore|date=2012|title=Gilgamesh among Us: Modern Encounters with the Ancient Epic|url=https://books.google.com/?id=snz_Wle6zvgC&pg=PA28&dq=Gilgamesh+epic+controversy#v=onepage&q=Gilgamesh%20epic%20controversy&f=false|location=Ithaca, New York and London, England|publisher=Cornell University Press|isbn=978-0-8014-5035-8|ref=harv}}
{{refend}}
[[category: ကမ္ဘာ့သမိုင်း]]
[[Category:နိုင်ငံတကာ ဘုရင်များ]]
5vb0ip85jsqli3m76q0qfzdoi2piyed
ရားနတ်ဘုရား
0
132298
755891
622601
2022-08-22T09:08:28Z
178.120.2.189
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox deity
| type = Egyptian
| name = ရားနတ်ဘုရား
| image = Re-Horakhty.svg
| alt =
| caption = နေနတ်ဘုရား 'ရား'၏ ပုံစံများစွာမှတစ်ခုတွင် ၎င်း၌ သိမ်းငှက်ခေါင်းပါရှိပြီး အတွင်း၌မြွေဟောက်ပါရှိသော နေဝန်းအဝိုင်းတစ်ခုသည် ဦးခေါင်းထက်တွင် တည်ရှိ၏။
| hiro = <hiero>r:a-N5:Z1-C2</hiero><br />or<br /><hiero>N5:Z1-C2</hiero><br />or<br /><hiero>C2-N5</hiero>
| cult_center = ဟီးလစ်ယော့ပေါလစ်မြို့
| symbol = နေဝန်းအဝိုင်းပုံ
| parents = မရှိ {{small|(ဖော်ပြချက်အများစုအရ)}}<br>Khnum နှင့် Neith {{small|(အခြားရင်းမြစ်များအရ)}}
| siblings = [[အဲပပ်နတ်ဘုရား|အဲပပ်]] Sobek နှင့် Serket {{small|(Khnum နှင့် Neith တို၏သားအဖြစ်)}}
| consort = ဟဲသော, Sekhmet ၊ Bastet နှင့် ရံခါတွင် Satet
| offspring = Shu ၊ Tefnut ၊ ဟဲသော၊ Sekhmet ၊ Bastet ၊ Satet ၊ Anhur ၊ Ma'at
}}
'''ရားနတ်ဘုရား (အီဂျစ်ဘာသာစကား Ra)'''{{efn|ရံဖန်ရံခါတွင် Re ဟုစာလုံးပေါင်း၍ 'ရေး' အသံထွက်သည်။}} သည်[[အီဂျစ်ဒဏ္ဍာရီ]]လာ နတ်ဘုရားတစ်ပါးဖြစ်၍ နေကိုအစိုးရသည်။ ဘီစီမတိုင်မီနှစ် (၂၄၀၀-၂၅၀၀)ခုနှစ်များက ပဉ္စမမြောက်မင်းဆက်ခေတ်တွင် အီဂျစ်ရိုးရာဘာသာ၏ အရေးပါဆုံးသော နတ်ဘုရားများအနက် တစ်ပါးဖြစ်လာခဲ့သည်။ ရား သည်ဖန်တီးထားသမျှသော လောကအားလုံး (ကောင်ကင်၊ ကမ္ဘာမြေ၊ မြေအောက်ကမ္ဘာ) ကိုအစိုးရသည်ဟုလည်းယုံကြည်ခဲ့ကြ၏။<ref name="autogenerated1">The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, George Hart {{ISBN|0-415-34495-6}}</ref>
ရားကို သရုပ်ဖော်ရာတွင် သိမ်းငှက် (falcon) အဖြစ်ဖော်ကျူး၍ မိုးကောင်းကင်နတ်ဘုရား [[ဟိုးရပ်စ်နတ်ဘုရား|ဟိုးရပ်စ်]]နှင့်အတူ ထူးခြားသောလက္ခဏာများကို မျှဝေပိုင်ဆိုင်သည်။ ရံခါ၌ ထိုနတ်ဘုရားနှစ်ပါးသည် 'ရား-ဟိုရာတီ'(Ra-Horakhty) အဖြစ်ပေါင်းစပ်ကြသည်။ ခေတ်သစ် ဘုရင့်နိုင်ငံခေတ်တွင် အေမွန်နတ်ဘုရား (Amun) ထင်ရှားလာခဲ့သည့်အခါ အေမွန်ကို ရားနှင့် ပေါင်းစပ်၍ 'အေမွန်-ရား' ဟုအမည်တွင်သည်။
ရား၏ အမှတ်သညာပြယုတ်တစ်ခုဖြစ်သော နီးဗစ်နွားသိုး(Mnevis) ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုသည် [[ရှေးဟောင်းအီဂျစ်]]၏ ဟီးလစ်ယော့ပေါလစ်မြို့၌ အဓိကပုံစံဖြစ်လာခဲ့၍ မြို့မြောက်ဘက်တွင် ယစ်ပူဇော်သော နွား(သိုး)များအတွက် မြှုပ်နှံရာမြေတစ်ခုရှိခဲ့သည်။
သက်ရှိအားလုံးကို 'ရား'မှဖန်တီးခဲ့ကြသည်ဟု ယုံကြည်ကြ၍ အချို့ဖော်ပြမှုများတွင် လူသားများသည် ရား၏မျက်ရည်နှင့် ချွးမှဖြစ်လာသည်ဟု ရေးသားကြသည်။ အီဂျစ်လူမျိုးများသာ် ၎င်းတို့ကိုယ်၎င်းတို့ 'ရား၏နွားများ' (Cattle of Ra) အဖြစ်ခေါ်ဆိုကြသည်။ ''ကောင်းကင်နွားကြီးစာအုပ်'' (Book of the Heavenly Cow) ဒဏ္ဍာရီ၌ လူသားများသည် ရားကိုပုန်ကန်ဆန့်ကျင်ကြရာ ရားသည် နတ်ဘုရားမအဖြစ် ၎င်း၏မျက်လုံးကို စေလွှတ်ကာ လူသားများကို အပြစ်ပေးခဲ့သည်။
==မှတ်စု==
{{notelist}}
==ကိုးကား==
{{reflist}}
{{stub}}
[[Category:အီဂျစ်နတ်ဘုရားများ]]
0yrwmensuai6i3qe80vihyfia19q918
သွား၊ ခွေး သွား (တီဗွီဇာတ်လမ်းတွဲ)
0
215785
755828
755710
2022-08-21T15:31:08Z
177.73.98.170
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox television
| name = သွား၊ ခွေး သွား
| num_episodes = ၁၈ (၃၅ အပိုင်းများ)
| last_aired = ပစ္စုပ္ပန်
| first_aired = {{Start date|2021|1|26}}
| audio_format = [[စတီရီယို]]
| picture_format = [[HDTV]] [[၁၀၈၀ပီ]]
| network = [[နက်ဖလစ်]]
| company = {{Plainlist|
* DreamWorks Animation Television
* WildBrain Studios
}}
| runtime = ၂၄ မိနစ် (အပြည့်)<br>၁၂ မိနစ် (အပိုင်းများ)
| editor = {{Plainlist|
* ကံ မက်ကင်ဇီ
* ဂျီနာ ပက်ချီကို
* ရိုင်ယန် ဗာလိတ်
}}
| producer = မော်ဂနာ ဒူကီ
| executive_producer = {{Plainlist|
* အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်
* လင်း ကက်စတင်း သံချပ်လာ
* ခရစ် အန်ဂျီလီလီ
* ဂျော့ရှ် ရှယ်ဘာ
* စတက်ဖနီ ဘက်စ်
* အမာရ် နာဆာဘာဒီ
}}
| num_seasons = ၂
| image = Go Dog Go poster.jpg
| language = အင်္ဂလိပ်
| country = {{Plainlist|
* {{USA}}
* {{CAN}}
}}
| composer = ပေါလု ဘာကလေ
| endtheme =
| opentheme = ပေါလု ဘာကလေ၊ ရီနို ဆဲလ်မာဆာ နှင့် ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ ၏ "Go, Dog. Go!"
| theme_music_composer = ပေါလု ဘာကလေ
| voices = {{Plainlist|
* မီချီလာ လူစီ
* ကယ်လမ် ရှိုနီကာ
}}
| director = {{Plainlist|
* အင်ဒရူး ဒန်ကန်
* ကီရန် ရှန်ဟာရာ
}}
| writer =
| developer = [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]]
| website = https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!
| genre = ကလေးတွေရဲ့ အန်နီမေးရှင်း<ref>{{cite web | url=https://www.commonsensemedia.org/tv-reviews/go-dog-go | title=Go, Dog. Go! TV Review | work=Common Sense Media | accessdate=ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃၊ ၂၀၂၂| language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>
| based_on = {{Based on|''[[သွား၊ ခွေး သွား (စာအုပ်)|သွား၊ ခွေး သွား]]''|[[ပီ. ဒီ. အီစမန်]]}}
| color = #c7a600
| color text = orange
| original name = {{lang|en|Go, Dog. Go!}}
}}
'''''သွား၊ ခွေး သွား'''''<ref name="preschool">{{cite web|url=https://media.netflix.com/en/press-releases/netflix-to-launch-diverse-slate-of-original-preschool-series-from-award-winning-kids-programming-creators|title=NETFLIX TO LAUNCH DIVERSE SLATE OF ORIGINAL PRESCHOOL SERIES FROM AWARD-WINNING KIDS PROGRAMMING CREATORS|work=[[Netflix Media Center]]|accessdate=July 23, 2019|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> ({{Lang-en|Go, Dog. Go!}}) ၎င်းသည် [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]] မှ [[နက်ဖလစ်]] အတွက်တီထွင်ခဲ့သော [[ပီ. ဒီ. အီစမန်]] အမည်ဖြင့် ၁၉၆၁ ခုနှစ်ကလေးများစာအုပ်အမည်ကို အခြေခံ၍ [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ]] [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]ကွန်ပျူတာကာတွန်းရုပ်သံလွှင့်စီးရီးဖြစ်သည်။
DreamWorks Animation Television နှင့် WildBrain Studios တို့မှ ပူးပေါင်းထုတ်လုပ်သည့်၊ စီးရီးကို ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် ပြသခဲ့သည်။<ref name="AniMag" /> ဒုတိယရာသီကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref name=":0" />
== အကျဉ်းချုပ် ==
''သွား၊ ခွေး သွား'' ခြောက်နှစ်သား တက်ဂ် ဘာကာ (Tag Barker) သည် ပေါစတန် (Pawston) မြို့၌သူမ၏အပျော်ခရီးများကိုသွားရင်းခွေးများနှင့်သွားလာနေစဉ်ပျော်စရာကောင်းသောခွေးများဖြစ်သည်။ တက်ဂ် သည်ကျွမ်းကျင်သောစက်ပြင်ဆရာတစ် ဦး ဖြစ်ပြီးမည်သည့်အရာကိုမဆိုနှစ်သက်သည်။ သူမ၏လိမ္မာမှုနှင့်တီထွင်ဖန်တီးနိုင်မှုတို့ကြောင့် တက်ဂ် သည်သူမ၏အကောင်းဆုံးသူငယ်ချင်း စကော့ ပုလုတ် (Scooch Pooch) နှင့်အတူသူမအားမည်သည့်အစီအစဉ်မဆိုသွားနိုင်သည်။
== ဇာတ်ကောင်များ ==
=== အဓိကဇာတ်ကောင်များ ===
* '''တက်ဂ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Tag Barker}}) ([[မီချီလာ လူစီ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag">{{cite web|url=https://www.animationmagazine.net/streaming/trailer-dreamworks-go-dog-go-speeds-to-netflix-jan-26/|title=Trailer: DreamWorks' 'Go, Dog, Go!' Speeds to Netflix Jan. 26|date=January 6, 2021|last=Milligan|first=Mercedes|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=January 6, 2021|work=Animation Magazine}}</ref> လိမ္မော်ရောင်[[ခွေး]]တစ်ကောင်သည် ပြပွဲ၏ အဓိကဇာတ်ဆောင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် အရာများကို တီထွင် ပြုပြင်ရန် နှစ်သက်သည်။ သူမသည် အလွန်အလုပ်များသော ခွေးတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး သူငယ်ချင်းများစွာရှိသည်။
* '''စကော့ ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Scooch Pooch}}) (ကယ်လမ် ရှိုနီကာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> [[တယ်ရီယာ]]နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးငယ်လေးတစ်ကောင်။ သူက တက်ဂ်ရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။ သူက [[ကြက်]]ကြိုက်တယ်။ သူ့မှာ အစိမ်းရောင် [[ထွန်စက်]]ရှိတယ်။
* '''မာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Ma Barker}}) ([[ကေတီ ဂရစ်ဖင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> လာဗင်ဒါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် စိမ်းပြာရောင် လေယာဉ်မှူး[[ဦးထုပ်]]နှင့် လည်ပင်းတွင် စိမ်းပြာရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် Blimp ကားမောင်းရန်အလုပ်လုပ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါ၏အိမ်ထောင်ဖက်ဖြစ်သည်။
* '''ပေါ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Paw Barker}}) (မာတင် ရိုအာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အနီရောင်[[ဦးထုပ်]]၊ အနက်ရောင်မျက်မှန်နှင့် အစိမ်းရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် Ding Dong Doorbell စတိုးဆိုင်ကို ပိုင်ဆိုင်ပြီး လည်ပတ်နေသည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ဖခင်ဖြစ်သည်။ သူက မာရဲ့ခင်ပွန်းပါ။ သူက [[ဂီတ]]နဲ့ အကကို ကြိုက်တယ်။
* '''ချက်ဒါ ဘီစကွတ်''' ({{Lang-en|Cheddar Biscuit}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဖြူရောင် အစက်ပြောက်များ ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လူရွှင်တော်ဖြစ်ပြီး လူအများအတွက် ဖျော်ဖြေခြင်းကို နှစ်သက်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ် ကို အလွန်ထောက်ခံသော်လည်း သူမနှင့် မကြာခဏ အပြိုင်အဆိုင်ဖြစ်တတ်သည်။ ဂီလ်ဘာ သည် သူမနှင့်အတူ မကြာခဏဆိုသလို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်သည်။
* '''စပိုက် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Spike Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ စပိုက် သည် Race Cadets မှထွက်ခဲ့ပြီး Space Cadets တွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူက အရမ်း အားကစား လုပ်ပြီး အားကစားကို ကြိုက်တယ်။
* '''ဂီလ်ဘာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Gilber Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ်<ref name="AniMag" />; [[ဂျိမ်း ကတ်မေးလ်]] (ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ ဗားရှင်း<ref>{{cite web|url=https://www.kirkhamgrammar.co.uk/news/2021-01-04-old-kirkhamian-james-cast-as-a-leading-voice-in-new-netflix-series|title=James Cast As A Leading Voice In New Netflix Series|date=4 January 2021|accessdate=4 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref><ref>{{cite web|url=https://entertainingmovie.com/go-dog-go-review-2021-tv-show-series-season-cast-crew-online.html|title=Go, Dog, Go Review 2021 Tv Show Series Season Cast Crew Online|publisher=Entertaining Movies|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>) မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့လည်ပင်းမှာ အပြာရောင်စစ်တုရင်[[လည်စည်း]]ကို ဝတ်ထားတယ်။ သူသည် ဘာကာများ၏အကြံအစည်ဖြစ်ပြီး တက်ဂ် ၏လွတ်လပ်မှုဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ် နှင့် ဖျော်ဖြေသည့်အခါတိုင်း ချက်ဒါ ဘီစကွတ် နှင့်တွဲလုပ်လေ့ရှိသည်။ ဂီလ်ဘာ သည် တက်ဂ်၏ အစ်ကိုများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ဂရင်းမာ မာဂျီ ဘာကာ''' ({{lang-en|Grandma Marge Barker}}) (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲနှင့် ခရမ်းရောင်[[မျက်မှန်]]ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ဘာကာ မိသားစု၏မျိုးရိုးဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖွားဖြစ်သည်။ မာဂျီ နှင့် မော့တ် နှစ်ဦးစလုံးသည် ပေါစတန် တွင် ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်ထားသည်။
* '''ဂရင်းပေါ မော့တ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Grandpaw Mort Barker}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဝါနုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အစိမ်းရောင်[[ဦးထုပ်]]နှင့် အညိုရောင်ကော်လာကို ဝတ်ထားသည်။ သူသည် မာဂျီ နှင့်အတူ ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖိုးဖြစ်သည်။
* '''ယီပီ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Yip Barker}}) သူ့ပါးစပ်ထဲတွင် တင်းနစ်ဘောလုံး binky ရှိသည့် ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ဂီလ်ဘာ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။
* '''ဆာဂျင့် ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Sgt Pooch}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) တယ်ရီယာနှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် စကော့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါစတန် တွင်ရဲအရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သည်။
=== အခြားဇာတ်ကောင်များ ===
* '''လေဒီ လီဒီယာ''' ({{Lang-en|Lady Lydia}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင် [[Poodle]] တစ်ကောင်။ သူမသည် မြို့ထဲတွင် ခွေးဦးထုပ်အများဆုံးဆောင်းထားသောကြောင့် ပေါစတန် တွင် ကျော်ကြားသည်။
* '''မြို့တော်ဝန် စနီဖင်တန်''' ({{Lang-en|Mayor Sniffington}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ပေါစတန် ၏[[မြို့တော်ဝန်]]ဖြစ်သည်။
* '''ဂျရယ်လ်''' ({{Lang-en|Gerald}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အပြာရောင်မေးလ် ခွေးဦးထုပ်နှင့် အပြာရောင်၊ အဖြူရောင်နှင့် အနီရောင် အစင်းကြောင်း ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားပြီး စာပို့တံဆိပ်တုံး ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဂျရယ်လ် သည် ပေါစတန်၏ မကြာသေးမီက ရောက်လာသူများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး စာပို့သည့်မြို့၌ အလုပ်လုပ်ပါသည်။
* '''မက်ဖီးလ်''' ({{Lang-en|Muttfield}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်အစင်းပါသော အနက်ရောင်ဦးထုပ်နှင့် အနီရောင်လည်စည်းကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ပေါစတန်ရှိ နာမည်ကျော် မှော်ဆရာတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''Manhole Dog''' ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အဝါနုရောင်ရှိသောခွေးတစ်ကောင်။ သူ့နာမည်အရ Manhole Dog သည် ပေါစတန် တစ်ဝှမ်းလုံးရှိ အပေါက်များထဲမှ ချောင်းကြည့်လေ့ရှိပြီး ခေါင်းပေါ်တွင် အပေါက်အဖုံးကိုလည်း ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် "Tail-kwondo" ဟုလူသိများသောအနုပညာဆရာ Master Wag သည်လျှို့ဝှက်စွာ ဖြစ်သည်။
* '''ဆမ် ဝှစ်ပက်''' ({{Lang-en|Sam Whippet}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) [[Greyhound]] နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ဝှစ်ပက် သည် ပေါစတန် မှ နာမည်ကြီးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲသင်တန်းတွင် ရှုံးပွဲမရှိ ဆက်တိုက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ တက်ဂ် က သူ့ကို အထင်ကြီးစေတယ်။
* '''ဖရန့်''' ({{Lang-en|Frank}}) (ဒါဝိဒ် ဘာနီ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက [[မျက်မှန်]]တပ်တယ်။ ဖရန့် သည် တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်သောအဆုံးသတ်များအတွက် အမြဲကြံစည်နေပြီး သူနှင့် ပဲ ကြားရှိ နှစ်ယောက်၏ ဦးနှောက်ဖြစ်သည်။
* '''ပဲ''' ({{Lang-en|Beans}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ သည် ရိုင်းစိုင်းသော်လည်း ကြင်နာတတ်ပြီး ဖရန့်၏ အစီအစဉ်များအတွက် ကြွက်သားအဖြစ် မကြာခဏ လုပ်ဆောင်သည်။
* '''ဖာချာ''' ({{Lang-en|Fetcher}}) (ဒေဗင် မက်ခ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့တွင် အဖြူရောင် အမြစ်ပါသော ponytail ဆံပင်ရှိသည်။ သူသည် တက်ဂ်တစ်ခုအတွက် အဖြူရောင်ပင်လယ်ခွံပါသော လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဖာချာ သည် သူနှစ်သက်သော ဘောလုံးကို လိုက်ဖမ်းပြီးနောက် ခွေးကလေး ငယ်စဉ်ကတည်းက Ball Island တွင် သောင်တင်နေခဲ့သည်။
* '''ဘာကာပီလာများ''' (The Barkapellas) ခွေးသုံးကောင် သီချင်းဆိုသည်။ မျှဝေရတာ နှစ်သက်ကြတယ်။
** '''တန်နာ''' ({{Lang-en|Tenor}}) (ပေါလု ဘာကလေ မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်သောလိမ္မော်ရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
** '''ဘေ့စ်''' ({{Lang-en|Bass}}) (ရီနို ဆဲလ်မာဆာ မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးလေးတစ်ကောင်။
** '''အယ်လ်တို''' ({{Lang-en|Alto}}) (ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ မှ အသံသွင်းသည်) အလတ်စား စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Wagnes''' (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်) ပေါစတန် ရှိ Big Bowl Diner တွင် အလုပ်လုပ်သော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''လီယို ဟိုစတီ''' ({{Lang-en|Leo Howlstead}}) (ဂျွန် စတော့ကာ မှ အသံသွင်းသည်) မီးခိုးရောင်ခွေးအိုကြီးတစ်ကောင်။ လီယို သည် Senior Center တွင်နေထိုင်ပြီး အတန်းဗိုလ်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ဖူးပြီး ၎င်း၏လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်အများစုနှင့်မတူဘဲ စီနီယာများသည် အလွန်တက်ကြွသည်။ သူက [[ကမ်းခြေ]]နှင့်မိုးပျံခုန်ခြင်းကို ကြိုက်တယ်။
* '''ကယ်လီ ကော်ဂျီ''' ({{Lang-en|Kelly Korgi}}) (စတက်စီ ကေး မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ကယ်လီ သည် ပေါစတန်၏နိုင်ငံသားများကြားတွင်ကျော်ကြားသောအဆိုတော်နှင့်ပေါ့ပ်စတားတစ်ဦးဖြစ်ပြီးသူမ၏ဂီတကိုအလွန်စိတ်လှုပ်ရှားစွာလက်ခံရရှိခဲ့သည်။
* '''Coach Chewman''' (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် စိမ်းပြာရောင်နှင့် အဖြူရောင် Pawston Get Sox ဦးထုပ်ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Catch Morely''' (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် အသင်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး ကြယ်ပွင့်နှစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူမသည် နံပါတ် ၂၃ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Flip Chasely''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၂၁ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူဟာ ပွဲတစ်ပွဲ မှာ အများဆုံး ရယူ နိုင် တဲ့ အသင်း ရဲ့ မှတ်တမ်း ကို ပိုင်ဆိုင် ထား ပါတယ်။
* '''ဒေါ်နီ စလစ်ပါစ်''' ({{Lang-en|Donny Slippers}}) (ဂျေမီ ဝပ်ဆင် မှ အသံသွင်းသည်) နီညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၉၉ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဘာကာပီလာများ၏သူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''ဂါဘီ ဘေ့ဖ်''' ({{Lang-en|Gabe Roof}}) (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၄ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူက ရေကူးရတာ ကြိုက်တယ်။
* '''Early Ed''' (ရော့ဘ် တင်ကလာ မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေး။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက အားကစားကွင်းကို အရင်ရောက်ဖူးသူ Get Sox ရဲ့ ပရိတ်သတ်ပါ။
* '''Waggs Martinez''' ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင် [[လေယာဉ်]]ပေါ်တွင် မောင်းနှင်နေသည်။ သူမသည် နံပါတ် ၀၀ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Bowser''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) လူခေါ်ခေါင်းလောင်းစတိုးဆိုင်မှာ လှည့်ကြည့်နေတဲ့ အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အပြေးဗိုလ်လောင်း''' ({{Lang-en|Race Cadets}})
** '''Wind Swiftly''' (အေဗာ ပရက်စတန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ယုံကြည်စိတ်ချစွာမောင်းနှင်သူဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲအကယ်ဒမီတွင်ပါဝင်ခဲ့သော ပြိုင်ပွဲအဖွဲ့အသစ်များကို ကူညီလိုပါသည်။ သူမသည် လိမ္မာပါးနပ်သော ယာဉ်မောင်းတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ စကားကို သင်ယူခြင်းနှင့် နားထောင်ခြင်းမှ မည်သို့မောင်းနှင်ရမည်ကို သင်ယူခဲ့သည်။
** '''Tread Lightly''' အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
** '''ဒေါက်''' ({{Lang-en|Doug}}) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် မိုက်မဲပြီး သော့များ ပျောက်ဆုံးကာ ပြိုကျတတ်သည်။
* '''ငရုတ်သီး''' ({{Lang-en|Chili}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ၏ဝမ်းကွဲ။
* '''စန်ဒရာ ပေါ့စ်''' ({{Lang-en|Sandra Paws}}) (ဒင်း ဒီဂရူဂျာတာ မှ အသံသွင်းသည်) [[ခရစ္စမတ်ဘိုးဘိုးကြီး]] မှုတ်သွင်းထားသော ကြီးမား၍ အေးခဲနေသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ခွေးကြီး''' ({{Lang-en|Big Dog}}) ကြီးမားပြီး အရပ်ရှည်သော အဖြူရောင်နှင့် မီးခိုးရောင် ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် ကားကို မောင်းနှင်နေသည့် ခွေးပုံသဏ္ဌာန် ရွှေရောင်တံဆိပ်ဖြင့် အပြာရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက ခွေးငယ်လေးရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။[[ဖိုင်:Big dog and small dog cake 4.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
* '''ခွေးငယ်လေး''' ({{Lang-en|Little Dog}}) (ဟက်တီ ကရက်တန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ကော်လာကို ရွှေရောင်စိန်ဖြင့် ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ခွေးကြီး၏ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''Beefsteak''' ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) သန်မာသော ပန်းရောင် [[ချီဟွာဟွာ (ခွေး)|ချီဟွာဟွာ]]တစ်ကောင်။ သူမသည် Ruff and Tumble Gym တွင် လေ့ကျင့်ရေးနည်းပြတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ခေါင်းဆောင်ခွေး''' ({{Lang-en|Leader Dog}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟမ်ဘိုနီယို''' ({{Lang-en|Hambonio}}) ဆံပင်ညှပ်သောအနီရောင်ခွေးသည် ပြိုင်ပွဲတိုင်းတွင် ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ဆံပင်ကို ဖြတ်တောက်သည်။
* '''Cam Snapshot''' ဓာတ်ပုံရိုက်ရတာကြိုက်တဲ့ ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Onlooker Dog''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီ''' ({{Lang-en|Franny}}) အညိုရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အမေ''' ({{Lang-en|Franny's Mom}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အဖေ''' ({{Lang-en|Franny's Dad}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟက်တီ''' ({{Lang-en|Hattie}}) (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်)
* '''ကစ် ဝီဆာတန်''' ({{Lang-en|Kit Whiserton}}) (ဇာရီနာ ရိုချ မှ အသံသွင်းသည်)
* '''Yellow''' ([[ဒယ်နီ စမစ်]] မှ အသံသွင်းသည်)
* '''တေလီ''' ({{Lang-en|Taylee}}) (Manvi Thapar မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Waggles''' ပန်းရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဘိုးဝါဇိုး နှင့် ဝါဘိုးဇိုး''' ({{Lang-en|Bowowzo & Wowbowzo}}) ခရမ်းရောင် လူပြက်ခွေးနှစ်ကောင်။
* '''ဘိုအင်ဂိုး''' ({{Lang-en|Boingos}}) စိမ်းပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဆော့ပီ''' ({{Lang-en|Soppy}}) အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Struggles''' အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အမြောက်သုံးအမွှာ''' ({{Lang-en|The Cannon Triplets}}) အဝါရောင် လူပြက်ခွေးသုံးကောင်။
* '''ဂျယ်ရီ''' ({{Lang-en|Jerry}}) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဆမ် ဝှစ်ပက် ကို Race Academy တွင်ကူညီသည်။
* '''ဘားနဒ် ရော်ဘာ''' ({{Lang-en|Bernard Rubber}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဘားနဒ် သည် Wind Swiftly အတွက် အလွန်အသုံးဝင်သောခွေးဖြစ်သည်။
* '''ထရပ်ကားမောင်းသူ''' ({{Lang-en|Truck Driver}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်ရှည် အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် သူ့အလုပ်ကို နှစ်သက်သည်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဘရူတေ့စ်''' ({{Lang-en|Brutus}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အဝါရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ကယ်လီ ကော်ဂျီ၏[[ကိုယ်ရံတော်]]ဖြစ်ပြီး သူ၏အလုပ်တွင် အလွန်ကောင်းမွန်သည်။
== အပိုင်းများ ==
{{Series overview|allreleased=y|released=y|color1=#2243B6|episodes1=၉|start1={{Start date|2021|1|26}}<ref name="AniMag" />|color2=#E952FF|episodes2=၉|start2={{Start date|2021|12|7}}<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.awn.com/news/season-2-go-dog-go-debuts-netflix-december-7|title=Season 2 of ‘Go, Dog. Go!’ Debuts on Netflix December 7|date=November 11, 2021|work=Animation World Network|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=November 11, 2021}}</ref>}}
=== ရာသီ ၁ ===
# Welcome to Pawston / Ruff Day on the Job
# Dark Park Bark Lark / The Fast and the Curious
# Old Dog, New Tricks / Snoozie-Hullabaloozie
# Show Dog, Show / Keys to Victory
# Pupcakes / Stink or Swim
# A Ball for All
# Ding Dong Day / Grand Sam[[ဖိုင်:Go Dog Go snapshot-156.jpg|thumb|325x325px|တက်ဂ် နှင့်ပေါ]]
# Clucky Day / Take Me Out to the Fetch Game
# Dog the Right Thing
=== ရာသီ ၂ ===
# Snow Dog, Snow[[ဖိုင်:Giant dog little dog christmas.png|thumb|325x325px|ခရစ္စမတ်သစ်ပင်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]][[ဖိုင်:Big dog small dog christmas 5.jpg|thumb|325x325px|ခရစ်စမတ်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
# All Paws on Deck / Bonestand and Deliver[[ဖိုင်:Giant dog small dog 3-1.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့ ကစားနေကြသည်]]
# Catch Me If You Sam / Toy Driver
# Frank and Beans with Chili / Little Hound on the Prairie
# Chaser and Chewer / Recipe for Adventure
# Raiders of the Lost Bark / Slow Dog Slow
# Board Silly / Sing for the Fences[[ဖိုင်:Giant dog anthem 3.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့သည် သီချင်းဆိုနေကြသည်]]
# Fast Frank's Fixit / Tail-kwondo
# Happy Birthday Pawston[[ဖိုင်:Giant dog cake 24.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီး၊ ခွေးငယ်လေးနှင့် ကိတ်မုန့်]]
== ထုတ်လုပ်ရေး ==
စီးရီးသည် ၂-၆ နှစ်အရွယ်ကလေးများကိုပစ်မှတ်ထားသည့် Netflix Original Preschool ရှိုး ၇ ခု၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးကြေငြာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last1=Patrick|first1=Hipes|title=Netflix Boosts Preschool Slate With Seven New Series|url=https://deadline.com/2019/07/netflix-new-preschool-series-dreamworks-dragons-rescue-riders-2019-2020-slate-1202650368/|publisher=Deadline|wo=Deadline|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> မူလက ၂၀၂၀ နှောင်းပိုင်းတွင် ထွက်ရှိရန် စီစဉ်ထားသော်လည်း နောက်နှစ် ဇန်နဝါရီလအထိ ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သည်။ ပထမရာသီတွင် အပိုင်း ကိုးပိုင်း ပါဝင်ပြီး တစ်ခုစီသည် ၂၄ မိနစ် ကြာမြင့်သည်။<ref name="preschool" />
== ဂီတ ==
မူရင်းသီချင်းကို ပေါလု ဘာကလေက ရေးစပ်ထားပါတယ်။<ref>{{Cite web|title=Paul Buckley – Recent Work – Evolution Music Partners|url=https://evolutionmusicpartners.com/paul-buckley-recent-work/|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=2022-08-15}}</ref>
== ဆုများ ==
{|class="wikitable"
|+
!ခုနှစ်က
!ဆု
!ကဏ္ဍ
!ရရှိသူ
!ရလဒ်
!ကိုးကား
|-
|၂၀၂၁
|[[လီယိုဆုများ]]
| အကောင်းဆုံး လမ်းညွှန်ချက် အန်နီမေးရှင်းစီးရီး
| အင်ဒရူး ဒန်ကန် နှင့်ကီရန် ရှန်ဟာရာ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>{{cite web|url=https://www.leoawards.com/past_nominees_and_winners/nominees_and_winners_by_name_2021.php#Animation_Series-Direction|title=2021 Nominees & Winners by Name|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=16 February 2022}}</ref>
|-
| rowspan="3"|၂၀၂၂
| rowspan="2"|ACTRA Award
| rowspan="2"|ထူးချွန်သောစွမ်းဆောင်ရည် – ကျား၊မ လိုက်လျောညီထွေမရှိသော သို့မဟုတ် အမျိုးသားအသံ
| ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် အဖြစ် ဆမ် ဝှစ်ပက် {{small|"Dog The Right Thing"}}
| {{won}}
| rowspan="2" style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web|url=https://www.newswire.ca/news-releases/actra-toronto-announces-20th-actra-awards-in-toronto-on-camera-and-voice-nominees-895968311.html|title=ACTRA Toronto Announces 20th ACTRA Awards in Toronto On-camera and Voice Nominees|date=January 27, 2022|accessdate=February 16, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.newswire.ca/news-releases/winners-the-20th-actra-awards-in-toronto-865650095.html|title=WINNERS: THE 20th ACTRA AWARDS IN TORONTO|date=March 6, 2022|accessdate=March 6, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref>
|-
| အာနန် ရာဂျရမ် အဖြစ် ပဲ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
|-
| Canadian Screen Awards
| အကောင်းဆုံး အန်နီမေးရှင်းအစီအစဉ် သို့မဟုတ် စီးရီးများ
| သွား၊ ခွေး သွား
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>Brent Furdyk, [https://etcanada.com/news/867531/2022-canadian-screen-awards-nominees-announced/ "2022 Canadian Screen Award Nominees Announced, ‘Sort Of’ & ‘Scarborough’ Lead The Pack"]. ''[[ET Canada]]'', February 15, 2022. {{En}}</ref>
|}
== ကိုးကား ==
<references />
== ပြင်ပလင့်ခ် ==
* {{Official website|https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!}}
*{{Netflix title|id=81047300}}
*{{IMDb title|10687202}}
*{{Rotten Tomatoes TV|go_dog_go}}
*{{FilmAffinity|678802}}
*{{TheTVDB|395175}}
[[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
[[ကဏ္ဍ:အင်္ဂလိပ်ဘာသာ တီဗွီဇာတ်လမ်းတွဲ အစီစဉ်]]
[[ကဏ္ဍ:ကာတွန်းရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
jspeyvrwxdqx25abm3zg1q2tpefkdrx
755835
755828
2022-08-21T17:09:32Z
177.73.98.170
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox television
| name = သွား၊ ခွေး သွား
| num_episodes = ၁၈ (၃၅ အပိုင်းများ)
| last_aired = ပစ္စုပ္ပန်
| first_aired = {{Start date|2021|1|26}}
| audio_format = [[စတီရီယို]]
| picture_format = [[HDTV]] [[၁၀၈၀ပီ]]
| network = [[နက်ဖလစ်]]
| company = {{Plainlist|
* DreamWorks Animation Television
* WildBrain Studios
}}
| runtime = ၂၄ မိနစ် (အပြည့်)<br>၁၂ မိနစ် (အပိုင်းများ)
| editor = {{Plainlist|
* ကံ မက်ကင်ဇီ
* ဂျီနာ ပက်ချီကို
* ရိုင်ယန် ဗာလိတ်
}}
| producer = မော်ဂနာ ဒူကီ
| executive_producer = {{Plainlist|
* အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်
* လင်း ကက်စတင်း သံချပ်လာ
* ခရစ် အန်ဂျီလီလီ
* ဂျော့ရှ် ရှယ်ဘာ
* စတက်ဖနီ ဘက်စ်
* အမာရ် နာဆာဘာဒီ
}}
| num_seasons = ၂
| image = Go Dog Go poster.jpg
| language = အင်္ဂလိပ်
| country = {{Plainlist|
* {{USA}}
* {{CAN}}
}}
| composer = ပေါလု ဘာကလေ
| endtheme =
| opentheme = ပေါလု ဘာကလေ၊ ရီနို ဆဲလ်မာဆာ နှင့် ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ ၏ "Go, Dog. Go!"
| theme_music_composer = ပေါလု ဘာကလေ
| voices = {{Plainlist|
* မီချီလာ လူစီ
* ကယ်လမ် ရှိုနီကာ
}}
| director = {{Plainlist|
* အင်ဒရူး ဒန်ကန်
* ကီရန် ရှန်ဟာရာ
}}
| writer =
| developer = [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]]
| website = https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!
| genre = ကလေးတွေရဲ့ အန်နီမေးရှင်း<ref>{{cite web | url=https://www.commonsensemedia.org/tv-reviews/go-dog-go | title=Go, Dog. Go! TV Review | work=Common Sense Media | accessdate=ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃၊ ၂၀၂၂| language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>
| based_on = {{Based on|''[[သွား၊ ခွေး သွား (စာအုပ်)|သွား၊ ခွေး သွား]]''|[[ပီ. ဒီ. အီစမန်]]}}
| color = #c7a600
| color text = orange
| original name = {{lang|en|Go, Dog. Go!}}
}}
'''''သွား၊ ခွေး သွား'''''<ref name="preschool">{{cite web|url=https://media.netflix.com/en/press-releases/netflix-to-launch-diverse-slate-of-original-preschool-series-from-award-winning-kids-programming-creators|title=NETFLIX TO LAUNCH DIVERSE SLATE OF ORIGINAL PRESCHOOL SERIES FROM AWARD-WINNING KIDS PROGRAMMING CREATORS|work=[[Netflix Media Center]]|accessdate=July 23, 2019|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> ({{Lang-en|Go, Dog. Go!}}) ၎င်းသည် [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]] မှ [[နက်ဖလစ်]] အတွက်တီထွင်ခဲ့သော [[ပီ. ဒီ. အီစမန်]] အမည်ဖြင့် ၁၉၆၁ ခုနှစ်ကလေးများစာအုပ်အမည်ကို အခြေခံ၍ [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ]] [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]ကွန်ပျူတာကာတွန်းရုပ်သံလွှင့်စီးရီးဖြစ်သည်။
DreamWorks Animation Television နှင့် WildBrain Studios တို့မှ ပူးပေါင်းထုတ်လုပ်သည့်၊ စီးရီးကို ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် ပြသခဲ့သည်။<ref name="AniMag" /> ဒုတိယရာသီကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref name=":0" />
== အကျဉ်းချုပ် ==
''သွား၊ ခွေး သွား'' ခြောက်နှစ်သား တက်ဂ် ဘာကာ (Tag Barker) သည် ပေါစတန် (Pawston) မြို့၌သူမ၏အပျော်ခရီးများကိုသွားရင်းခွေးများနှင့်သွားလာနေစဉ်ပျော်စရာကောင်းသောခွေးများဖြစ်သည်။ တက်ဂ် သည်ကျွမ်းကျင်သောစက်ပြင်ဆရာတစ် ဦး ဖြစ်ပြီးမည်သည့်အရာကိုမဆိုနှစ်သက်သည်။ သူမ၏လိမ္မာမှုနှင့်တီထွင်ဖန်တီးနိုင်မှုတို့ကြောင့် တက်ဂ် သည်သူမ၏အကောင်းဆုံးသူငယ်ချင်း စကော့ ပုလုတ် (Scooch Pooch) နှင့်အတူသူမအားမည်သည့်အစီအစဉ်မဆိုသွားနိုင်သည်။
== ဇာတ်ကောင်များ ==
=== အဓိကဇာတ်ကောင်များ ===
* '''တက်ဂ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Tag Barker}}) ([[မီချီလာ လူစီ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag">{{cite web|url=https://www.animationmagazine.net/streaming/trailer-dreamworks-go-dog-go-speeds-to-netflix-jan-26/|title=Trailer: DreamWorks' 'Go, Dog, Go!' Speeds to Netflix Jan. 26|date=January 6, 2021|last=Milligan|first=Mercedes|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=January 6, 2021|work=Animation Magazine}}</ref> လိမ္မော်ရောင်[[ခွေး]]တစ်ကောင်သည် ပြပွဲ၏ အဓိကဇာတ်ဆောင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် အရာများကို တီထွင် ပြုပြင်ရန် နှစ်သက်သည်။ သူမသည် အလွန်အလုပ်များသော ခွေးတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး သူငယ်ချင်းများစွာရှိသည်။
* '''စကော့ ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Scooch Pooch}}) (ကယ်လမ် ရှိုနီကာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> [[တယ်ရီယာ]]နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးငယ်လေးတစ်ကောင်။ သူသည် လည်ပင်းတွင် အနီရောင် bandanna ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူ၏ ညာဘက်နားရွက်သည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူက တက်ဂ်ရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။ သူက [[ကြက်]]ကြိုက်တယ်။ သူ့မှာ အစိမ်းရောင် [[ထွန်စက်]]ရှိတယ်။
* '''မာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Ma Barker}}) ([[ကေတီ ဂရစ်ဖင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> လာဗင်ဒါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် စိမ်းပြာရောင် လေယာဉ်မှူး[[ဦးထုပ်]]နှင့် လည်ပင်းတွင် စိမ်းပြာရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် အဝါရောင်[[လေသင်္ဘော]] ကားမောင်းရန်အလုပ်လုပ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါ၏အိမ်ထောင်ဖက်ဖြစ်သည်။
* '''ပေါ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Paw Barker}}) (မာတင် ရိုအာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အနီရောင်[[ဦးထုပ်]]၊ အနက်ရောင်မျက်မှန်နှင့် အစိမ်းရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် Ding Dong Doorbell စတိုးဆိုင်ကို ပိုင်ဆိုင်ပြီး လည်ပတ်နေသည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ဖခင်ဖြစ်သည်။ သူက မာရဲ့ခင်ပွန်းပါ။ သူက [[ဂီတ]]နဲ့ အကကို ကြိုက်တယ်။
* '''ချက်ဒါ ဘီစကွတ်''' ({{Lang-en|Cheddar Biscuit}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဖြူရောင် အစက်ပြောက်များ ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လူရွှင်တော်ဖြစ်ပြီး လူအများအတွက် ဖျော်ဖြေခြင်းကို နှစ်သက်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ် ကို အလွန်ထောက်ခံသော်လည်း သူမနှင့် မကြာခဏ အပြိုင်အဆိုင်ဖြစ်တတ်သည်။ ဂီလ်ဘာ သည် သူမနှင့်အတူ မကြာခဏဆိုသလို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်သည်။
* '''စပိုက် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Spike Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ စပိုက် သည် Race Cadets မှထွက်ခဲ့ပြီး Space Cadets တွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူက အရမ်း အားကစား လုပ်ပြီး အားကစားကို ကြိုက်တယ်။
* '''ဂီလ်ဘာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Gilber Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ်<ref name="AniMag" />; [[ဂျိမ်း ကတ်မေးလ်]] (ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ ဗားရှင်း<ref>{{cite web|url=https://www.kirkhamgrammar.co.uk/news/2021-01-04-old-kirkhamian-james-cast-as-a-leading-voice-in-new-netflix-series|title=James Cast As A Leading Voice In New Netflix Series|date=4 January 2021|accessdate=4 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref><ref>{{cite web|url=https://entertainingmovie.com/go-dog-go-review-2021-tv-show-series-season-cast-crew-online.html|title=Go, Dog, Go Review 2021 Tv Show Series Season Cast Crew Online|publisher=Entertaining Movies|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>) မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့လည်ပင်းမှာ အပြာရောင်စစ်တုရင်[[လည်စည်း]]ကို ဝတ်ထားတယ်။ သူသည် ဘာကာများ၏အကြံအစည်ဖြစ်ပြီး တက်ဂ် ၏လွတ်လပ်မှုဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ် နှင့် ဖျော်ဖြေသည့်အခါတိုင်း ချက်ဒါ ဘီစကွတ် နှင့်တွဲလုပ်လေ့ရှိသည်။ ဂီလ်ဘာ သည် တက်ဂ်၏ အစ်ကိုများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ဂရင်းမာ မာဂျီ ဘာကာ''' ({{lang-en|Grandma Marge Barker}}) (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲနှင့် ခရမ်းရောင်[[မျက်မှန်]]ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ဘာကာ မိသားစု၏မျိုးရိုးဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖွားဖြစ်သည်။ မာဂျီ နှင့် မော့တ် နှစ်ဦးစလုံးသည် ပေါစတန် တွင် ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်ထားသည်။
* '''ဂရင်းပေါ မော့တ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Grandpaw Mort Barker}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဝါနုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အစိမ်းရောင်[[ဦးထုပ်]]နှင့် အညိုရောင်ကော်လာကို ဝတ်ထားသည်။ သူသည် မာဂျီ နှင့်အတူ ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖိုးဖြစ်သည်။
* '''ယီပီ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Yip Barker}}) သူ့ပါးစပ်ထဲတွင် တင်းနစ်ဘောလုံး binky ရှိသည့် ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ဂီလ်ဘာ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။
* '''ဆာဂျင့် ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Sgt Pooch}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) တယ်ရီယာနှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမရဲ့ ကော်လာက အနက်ရောင်ဖြစ်ပြီး သူမရဲ့ ယူနီဖောင်းက အပြာရောင် ရဲဦးထုပ်ပါ။ သူမ၏ ဘယ်ဘက်နားသည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူမသည် စကော့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါစတန် တွင်ရဲအရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သည်။
=== အခြားဇာတ်ကောင်များ ===
* '''လေဒီ လီဒီယာ''' ({{Lang-en|Lady Lydia}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင် [[Poodle]] တစ်ကောင်။ သူမသည် မြို့ထဲတွင် ခွေးဦးထုပ်အများဆုံးဆောင်းထားသောကြောင့် ပေါစတန် တွင် ကျော်ကြားသည်။
* '''မြို့တော်ဝန် စနီဖင်တန်''' ({{Lang-en|Mayor Sniffington}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ပေါစတန် ၏[[မြို့တော်ဝန်]]ဖြစ်သည်။
* '''ဂျရယ်လ်''' ({{Lang-en|Gerald}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အပြာရောင်မေးလ် ခွေးဦးထုပ်နှင့် အပြာရောင်၊ အဖြူရောင်နှင့် အနီရောင် အစင်းကြောင်း ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားပြီး စာပို့တံဆိပ်တုံး ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဂျရယ်လ် သည် ပေါစတန်၏ မကြာသေးမီက ရောက်လာသူများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး စာပို့သည့်မြို့၌ အလုပ်လုပ်ပါသည်။
* '''မက်ဖီးလ်''' ({{Lang-en|Muttfield}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်အစင်းပါသော အနက်ရောင်ဦးထုပ်နှင့် အနီရောင်လည်စည်းကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ပေါစတန်ရှိ နာမည်ကျော် မှော်ဆရာတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''Manhole Dog''' ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အဝါနုရောင်ရှိသောခွေးတစ်ကောင်။ သူ့နာမည်အရ Manhole Dog သည် ပေါစတန် တစ်ဝှမ်းလုံးရှိ အပေါက်များထဲမှ ချောင်းကြည့်လေ့ရှိပြီး ခေါင်းပေါ်တွင် အပေါက်အဖုံးကိုလည်း ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် "Tail-kwondo" ဟုလူသိများသောအနုပညာဆရာ Master Wag သည်လျှို့ဝှက်စွာ ဖြစ်သည်။
* '''ဆမ် ဝှစ်ပက်''' ({{Lang-en|Sam Whippet}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) [[Greyhound]] နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ဝှစ်ပက် သည် ပေါစတန် မှ နာမည်ကြီးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲသင်တန်းတွင် ရှုံးပွဲမရှိ ဆက်တိုက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ တက်ဂ် က သူ့ကို အထင်ကြီးစေတယ်။
* '''ဖရန့်''' ({{Lang-en|Frank}}) (ဒါဝိဒ် ဘာနီ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက [[မျက်မှန်]]တပ်တယ်။ ဖရန့် သည် တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်သောအဆုံးသတ်များအတွက် အမြဲကြံစည်နေပြီး သူနှင့် ပဲ ကြားရှိ နှစ်ယောက်၏ ဦးနှောက်ဖြစ်သည်။
* '''ပဲ''' ({{Lang-en|Beans}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ သည် ရိုင်းစိုင်းသော်လည်း ကြင်နာတတ်ပြီး ဖရန့်၏ အစီအစဉ်များအတွက် ကြွက်သားအဖြစ် မကြာခဏ လုပ်ဆောင်သည်။
* '''ဖာချာ''' ({{Lang-en|Fetcher}}) (ဒေဗင် မက်ခ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့တွင် အဖြူရောင် အမြစ်ပါသော ponytail ဆံပင်ရှိသည်။ သူသည် တက်ဂ်တစ်ခုအတွက် အဖြူရောင်ပင်လယ်ခွံပါသော လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဖာချာ သည် သူနှစ်သက်သော ဘောလုံးကို လိုက်ဖမ်းပြီးနောက် ခွေးကလေး ငယ်စဉ်ကတည်းက Ball Island တွင် သောင်တင်နေခဲ့သည်။
* '''ဘာကာပီလာများ''' (The Barkapellas) ခွေးသုံးကောင် သီချင်းဆိုသည်။ မျှဝေရတာ နှစ်သက်ကြတယ်။
** '''တန်နာ''' ({{Lang-en|Tenor}}) (ပေါလု ဘာကလေ မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်သောလိမ္မော်ရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
** '''ဘေ့စ်''' ({{Lang-en|Bass}}) (ရီနို ဆဲလ်မာဆာ မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးလေးတစ်ကောင်။
** '''အယ်လ်တို''' ({{Lang-en|Alto}}) (ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ မှ အသံသွင်းသည်) အလတ်စား စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Wagnes''' (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်) ပေါစတန် ရှိ Big Bowl Diner တွင် အလုပ်လုပ်သော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''လီယို ဟိုစတီ''' ({{Lang-en|Leo Howlstead}}) (ဂျွန် စတော့ကာ မှ အသံသွင်းသည်) မီးခိုးရောင်ခွေးအိုကြီးတစ်ကောင်။ လီယို သည် Senior Center တွင်နေထိုင်ပြီး အတန်းဗိုလ်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ဖူးပြီး ၎င်း၏လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်အများစုနှင့်မတူဘဲ စီနီယာများသည် အလွန်တက်ကြွသည်။ သူက [[ကမ်းခြေ]]နှင့်မိုးပျံခုန်ခြင်းကို ကြိုက်တယ်။
* '''ကယ်လီ ကော်ဂျီ''' ({{Lang-en|Kelly Korgi}}) (စတက်စီ ကေး မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ကယ်လီ သည် ပေါစတန်၏နိုင်ငံသားများကြားတွင်ကျော်ကြားသောအဆိုတော်နှင့်ပေါ့ပ်စတားတစ်ဦးဖြစ်ပြီးသူမ၏ဂီတကိုအလွန်စိတ်လှုပ်ရှားစွာလက်ခံရရှိခဲ့သည်။
* '''Coach Chewman''' (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် စိမ်းပြာရောင်နှင့် အဖြူရောင် Pawston Get Sox ဦးထုပ်ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Catch Morely''' (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် အသင်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး ကြယ်ပွင့်နှစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူမသည် နံပါတ် ၂၃ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Flip Chasely''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၂၁ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူဟာ ပွဲတစ်ပွဲ မှာ အများဆုံး ရယူ နိုင် တဲ့ အသင်း ရဲ့ မှတ်တမ်း ကို ပိုင်ဆိုင် ထား ပါတယ်။
* '''ဒေါ်နီ စလစ်ပါစ်''' ({{Lang-en|Donny Slippers}}) (ဂျေမီ ဝပ်ဆင် မှ အသံသွင်းသည်) နီညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၉၉ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဘာကာပီလာများ၏သူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''ဂါဘီ ဘေ့ဖ်''' ({{Lang-en|Gabe Roof}}) (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၄ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူက ရေကူးရတာ ကြိုက်တယ်။
* '''Early Ed''' (ရော့ဘ် တင်ကလာ မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေး။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက အားကစားကွင်းကို အရင်ရောက်ဖူးသူ Get Sox ရဲ့ ပရိတ်သတ်ပါ။
* '''Waggs Martinez''' ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင် [[လေယာဉ်]]ပေါ်တွင် မောင်းနှင်နေသည်။ သူမသည် နံပါတ် ၀၀ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Bowser''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) လူခေါ်ခေါင်းလောင်းစတိုးဆိုင်မှာ လှည့်ကြည့်နေတဲ့ အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အပြေးဗိုလ်လောင်း''' ({{Lang-en|Race Cadets}})
** '''Wind Swiftly''' (အေဗာ ပရက်စတန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ယုံကြည်စိတ်ချစွာမောင်းနှင်သူဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲအကယ်ဒမီတွင်ပါဝင်ခဲ့သော ပြိုင်ပွဲအဖွဲ့အသစ်များကို ကူညီလိုပါသည်။ သူမသည် လိမ္မာပါးနပ်သော ယာဉ်မောင်းတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ စကားကို သင်ယူခြင်းနှင့် နားထောင်ခြင်းမှ မည်သို့မောင်းနှင်ရမည်ကို သင်ယူခဲ့သည်။
** '''Tread Lightly''' အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
** '''ဒေါက်''' ({{Lang-en|Doug}}) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် မိုက်မဲပြီး သော့များ ပျောက်ဆုံးကာ ပြိုကျတတ်သည်။
* '''ငရုတ်သီး''' ({{Lang-en|Chili}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ၏ဝမ်းကွဲ။
* '''စန်ဒရာ ပေါ့စ်''' ({{Lang-en|Sandra Paws}}) (ဒင်း ဒီဂရူဂျာတာ မှ အသံသွင်းသည်) [[ခရစ္စမတ်ဘိုးဘိုးကြီး]] မှုတ်သွင်းထားသော ကြီးမား၍ အေးခဲနေသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ခွေးကြီး''' ({{Lang-en|Big Dog}}) ကြီးမားပြီး အရပ်ရှည်သော အဖြူရောင်နှင့် မီးခိုးရောင် ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် ကားကို မောင်းနှင်နေသည့် ခွေးပုံသဏ္ဌာန် ရွှေရောင်တံဆိပ်ဖြင့် အပြာရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက ခွေးငယ်လေးရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။[[ဖိုင်:Big dog and small dog cake 4.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
* '''ခွေးငယ်လေး''' ({{Lang-en|Little Dog}}) (ဟက်တီ ကရက်တန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ကော်လာကို ရွှေရောင်စိန်ဖြင့် ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ခွေးကြီး၏ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''Beefsteak''' ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) သန်မာသော ပန်းရောင် [[ချီဟွာဟွာ (ခွေး)|ချီဟွာဟွာ]]တစ်ကောင်။ သူမသည် Ruff and Tumble Gym တွင် လေ့ကျင့်ရေးနည်းပြတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ခေါင်းဆောင်ခွေး''' ({{Lang-en|Leader Dog}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟမ်ဘိုနီယို''' ({{Lang-en|Hambonio}}) ဆံပင်ညှပ်သောအနီရောင်ခွေးသည် ပြိုင်ပွဲတိုင်းတွင် ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ဆံပင်ကို ဖြတ်တောက်သည်။
* '''Cam Snapshot''' ဓာတ်ပုံရိုက်ရတာကြိုက်တဲ့ ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Onlooker Dog''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီ''' ({{Lang-en|Franny}}) အညိုရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အမေ''' ({{Lang-en|Franny's Mom}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အဖေ''' ({{Lang-en|Franny's Dad}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟက်တီ''' ({{Lang-en|Hattie}}) (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်)
* '''ကစ် ဝီဆာတန်''' ({{Lang-en|Kit Whiserton}}) (ဇာရီနာ ရိုချ မှ အသံသွင်းသည်)
* '''Yellow''' ([[ဒယ်နီ စမစ်]] မှ အသံသွင်းသည်)
* '''တေလီ''' ({{Lang-en|Taylee}}) (Manvi Thapar မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Waggles''' ပန်းရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဘိုးဝါဇိုး နှင့် ဝါဘိုးဇိုး''' ({{Lang-en|Bowowzo & Wowbowzo}}) ခရမ်းရောင် လူပြက်ခွေးနှစ်ကောင်။
* '''ဘိုအင်ဂိုး''' ({{Lang-en|Boingos}}) စိမ်းပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဆော့ပီ''' ({{Lang-en|Soppy}}) အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Struggles''' အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အမြောက်သုံးအမွှာ''' ({{Lang-en|The Cannon Triplets}}) အဝါရောင် လူပြက်ခွေးသုံးကောင်။
* '''ဂျယ်ရီ''' ({{Lang-en|Jerry}}) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဆမ် ဝှစ်ပက် ကို Race Academy တွင်ကူညီသည်။
* '''ဘားနဒ် ရော်ဘာ''' ({{Lang-en|Bernard Rubber}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဘားနဒ် သည် Wind Swiftly အတွက် အလွန်အသုံးဝင်သောခွေးဖြစ်သည်။
* '''ထရပ်ကားမောင်းသူ''' ({{Lang-en|Truck Driver}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်ရှည် အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် သူ့အလုပ်ကို နှစ်သက်သည်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဘရူတေ့စ်''' ({{Lang-en|Brutus}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အဝါရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ကယ်လီ ကော်ဂျီ၏[[ကိုယ်ရံတော်]]ဖြစ်ပြီး သူ၏အလုပ်တွင် အလွန်ကောင်းမွန်သည်။
== အပိုင်းများ ==
{{Series overview|allreleased=y|released=y|color1=#2243B6|episodes1=၉|start1={{Start date|2021|1|26}}<ref name="AniMag" />|color2=#E952FF|episodes2=၉|start2={{Start date|2021|12|7}}<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.awn.com/news/season-2-go-dog-go-debuts-netflix-december-7|title=Season 2 of ‘Go, Dog. Go!’ Debuts on Netflix December 7|date=November 11, 2021|work=Animation World Network|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=November 11, 2021}}</ref>}}
=== ရာသီ ၁ ===
# Welcome to Pawston / Ruff Day on the Job
# Dark Park Bark Lark / The Fast and the Curious
# Old Dog, New Tricks / Snoozie-Hullabaloozie
# Show Dog, Show / Keys to Victory
# Pupcakes / Stink or Swim
# A Ball for All
# Ding Dong Day / Grand Sam[[ဖိုင်:Go Dog Go snapshot-156.jpg|thumb|325x325px|တက်ဂ် နှင့်ပေါ]]
# Clucky Day / Take Me Out to the Fetch Game
# Dog the Right Thing
=== ရာသီ ၂ ===
# Snow Dog, Snow[[ဖိုင်:Giant dog little dog christmas.png|thumb|325x325px|ခရစ္စမတ်သစ်ပင်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]][[ဖိုင်:Big dog small dog christmas 5.jpg|thumb|325x325px|ခရစ်စမတ်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
# All Paws on Deck / Bonestand and Deliver[[ဖိုင်:Giant dog small dog 3-1.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့ ကစားနေကြသည်]]
# Catch Me If You Sam / Toy Driver
# Frank and Beans with Chili / Little Hound on the Prairie
# Chaser and Chewer / Recipe for Adventure
# Raiders of the Lost Bark / Slow Dog Slow
# Board Silly / Sing for the Fences[[ဖိုင်:Giant dog anthem 3.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့သည် သီချင်းဆိုနေကြသည်]]
# Fast Frank's Fixit / Tail-kwondo
# Happy Birthday Pawston[[ဖိုင်:Giant dog cake 24.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီး၊ ခွေးငယ်လေးနှင့် ကိတ်မုန့်]]
== ထုတ်လုပ်ရေး ==
စီးရီးသည် ၂-၆ နှစ်အရွယ်ကလေးများကိုပစ်မှတ်ထားသည့် Netflix Original Preschool ရှိုး ၇ ခု၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးကြေငြာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last1=Patrick|first1=Hipes|title=Netflix Boosts Preschool Slate With Seven New Series|url=https://deadline.com/2019/07/netflix-new-preschool-series-dreamworks-dragons-rescue-riders-2019-2020-slate-1202650368/|publisher=Deadline|wo=Deadline|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> မူလက ၂၀၂၀ နှောင်းပိုင်းတွင် ထွက်ရှိရန် စီစဉ်ထားသော်လည်း နောက်နှစ် ဇန်နဝါရီလအထိ ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သည်။ ပထမရာသီတွင် အပိုင်း ကိုးပိုင်း ပါဝင်ပြီး တစ်ခုစီသည် ၂၄ မိနစ် ကြာမြင့်သည်။<ref name="preschool" />
== ဂီတ ==
မူရင်းသီချင်းကို ပေါလု ဘာကလေက ရေးစပ်ထားပါတယ်။<ref>{{Cite web|title=Paul Buckley – Recent Work – Evolution Music Partners|url=https://evolutionmusicpartners.com/paul-buckley-recent-work/|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=2022-08-15}}</ref>
== ဆုများ ==
{|class="wikitable"
|+
!ခုနှစ်က
!ဆု
!ကဏ္ဍ
!ရရှိသူ
!ရလဒ်
!ကိုးကား
|-
|၂၀၂၁
|[[လီယိုဆုများ]]
| အကောင်းဆုံး လမ်းညွှန်ချက် အန်နီမေးရှင်းစီးရီး
| အင်ဒရူး ဒန်ကန် နှင့်ကီရန် ရှန်ဟာရာ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>{{cite web|url=https://www.leoawards.com/past_nominees_and_winners/nominees_and_winners_by_name_2021.php#Animation_Series-Direction|title=2021 Nominees & Winners by Name|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=16 February 2022}}</ref>
|-
| rowspan="3"|၂၀၂၂
| rowspan="2"|ACTRA Award
| rowspan="2"|ထူးချွန်သောစွမ်းဆောင်ရည် – ကျား၊မ လိုက်လျောညီထွေမရှိသော သို့မဟုတ် အမျိုးသားအသံ
| ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် အဖြစ် ဆမ် ဝှစ်ပက် {{small|"Dog The Right Thing"}}
| {{won}}
| rowspan="2" style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web|url=https://www.newswire.ca/news-releases/actra-toronto-announces-20th-actra-awards-in-toronto-on-camera-and-voice-nominees-895968311.html|title=ACTRA Toronto Announces 20th ACTRA Awards in Toronto On-camera and Voice Nominees|date=January 27, 2022|accessdate=February 16, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.newswire.ca/news-releases/winners-the-20th-actra-awards-in-toronto-865650095.html|title=WINNERS: THE 20th ACTRA AWARDS IN TORONTO|date=March 6, 2022|accessdate=March 6, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref>
|-
| အာနန် ရာဂျရမ် အဖြစ် ပဲ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
|-
| Canadian Screen Awards
| အကောင်းဆုံး အန်နီမေးရှင်းအစီအစဉ် သို့မဟုတ် စီးရီးများ
| သွား၊ ခွေး သွား
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>Brent Furdyk, [https://etcanada.com/news/867531/2022-canadian-screen-awards-nominees-announced/ "2022 Canadian Screen Award Nominees Announced, ‘Sort Of’ & ‘Scarborough’ Lead The Pack"]. ''[[ET Canada]]'', February 15, 2022. {{En}}</ref>
|}
== ကိုးကား ==
<references />
== ပြင်ပလင့်ခ် ==
* {{Official website|https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!}}
*{{Netflix title|id=81047300}}
*{{IMDb title|10687202}}
*{{Rotten Tomatoes TV|go_dog_go}}
*{{FilmAffinity|678802}}
*{{TheTVDB|395175}}
[[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
[[ကဏ္ဍ:အင်္ဂလိပ်ဘာသာ တီဗွီဇာတ်လမ်းတွဲ အစီစဉ်]]
[[ကဏ္ဍ:ကာတွန်းရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
9kw3gsky9a0khcvfycagxyjoyqohmpt
755848
755835
2022-08-21T18:28:35Z
177.73.98.170
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox television
| name = သွား၊ ခွေး သွား
| num_episodes = ၁၈ (၃၅ အပိုင်းများ)
| last_aired = ပစ္စုပ္ပန်
| first_aired = {{Start date|2021|1|26}}
| audio_format = [[စတီရီယို]]
| picture_format = [[HDTV]] [[၁၀၈၀ပီ]]
| network = [[နက်ဖလစ်]]
| company = {{Plainlist|
* DreamWorks Animation Television
* WildBrain Studios
}}
| runtime = ၂၄ မိနစ် (အပြည့်)<br>၁၂ မိနစ် (အပိုင်းများ)
| editor = {{Plainlist|
* ကံ မက်ကင်ဇီ
* ဂျီနာ ပက်ချီကို
* ရိုင်ယန် ဗာလိတ်
}}
| producer = မော်ဂနာ ဒူကီ
| executive_producer = {{Plainlist|
* အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်
* လင်း ကက်စတင်း သံချပ်လာ
* ခရစ် အန်ဂျီလီလီ
* ဂျော့ရှ် ရှယ်ဘာ
* စတက်ဖနီ ဘက်စ်
* အမာရ် နာဆာဘာဒီ
}}
| num_seasons = ၂
| image = Go Dog Go poster.jpg
| language = အင်္ဂလိပ်
| country = {{Plainlist|
* {{USA}}
* {{CAN}}
}}
| composer = ပေါလု ဘာကလေ
| endtheme =
| opentheme = ပေါလု ဘာကလေ၊ ရီနို ဆဲလ်မာဆာ နှင့် ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ ၏ "Go, Dog. Go!"
| theme_music_composer = ပေါလု ဘာကလေ
| voices = {{Plainlist|
* မီချီလာ လူစီ
* ကယ်လမ် ရှိုနီကာ
}}
| director = {{Plainlist|
* အင်ဒရူး ဒန်ကန်
* ကီရန် ရှန်ဟာရာ
}}
| writer =
| developer = [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]]
| website = https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!
| genre = ကလေးတွေရဲ့ အန်နီမေးရှင်း<ref>{{cite web | url=https://www.commonsensemedia.org/tv-reviews/go-dog-go | title=Go, Dog. Go! TV Review | work=Common Sense Media | accessdate=ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃၊ ၂၀၂၂| language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>
| based_on = {{Based on|''[[သွား၊ ခွေး သွား (စာအုပ်)|သွား၊ ခွေး သွား]]''|[[ပီ. ဒီ. အီစမန်]]}}
| color = #c7a600
| color text = orange
| original name = {{lang|en|Go, Dog. Go!}}
}}
'''''သွား၊ ခွေး သွား'''''<ref name="preschool">{{cite web|url=https://media.netflix.com/en/press-releases/netflix-to-launch-diverse-slate-of-original-preschool-series-from-award-winning-kids-programming-creators|title=NETFLIX TO LAUNCH DIVERSE SLATE OF ORIGINAL PRESCHOOL SERIES FROM AWARD-WINNING KIDS PROGRAMMING CREATORS|work=[[Netflix Media Center]]|accessdate=July 23, 2019|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> ({{Lang-en|Go, Dog. Go!}}) ၎င်းသည် [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]] မှ [[နက်ဖလစ်]] အတွက်တီထွင်ခဲ့သော [[ပီ. ဒီ. အီစမန်]] အမည်ဖြင့် ၁၉၆၁ ခုနှစ်ကလေးများစာအုပ်အမည်ကို အခြေခံ၍ [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ]] [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]ကွန်ပျူတာကာတွန်းရုပ်သံလွှင့်စီးရီးဖြစ်သည်။
DreamWorks Animation Television နှင့် WildBrain Studios တို့မှ ပူးပေါင်းထုတ်လုပ်သည့်၊ စီးရီးကို ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် ပြသခဲ့သည်။<ref name="AniMag" /> ဒုတိယရာသီကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref name=":0" />
== အကျဉ်းချုပ် ==
''သွား၊ ခွေး သွား'' ခြောက်နှစ်သား တက်ဂ် ဘာကာ (Tag Barker) သည် ပေါစတန် (Pawston) မြို့၌သူမ၏အပျော်ခရီးများကိုသွားရင်းခွေးများနှင့်သွားလာနေစဉ်ပျော်စရာကောင်းသောခွေးများဖြစ်သည်။ တက်ဂ် သည်ကျွမ်းကျင်သောစက်ပြင်ဆရာတစ် ဦး ဖြစ်ပြီးမည်သည့်အရာကိုမဆိုနှစ်သက်သည်။ သူမ၏လိမ္မာမှုနှင့်တီထွင်ဖန်တီးနိုင်မှုတို့ကြောင့် တက်ဂ် သည်သူမ၏အကောင်းဆုံးသူငယ်ချင်း စကော့ ပုလုတ် (Scooch Pooch) နှင့်အတူသူမအားမည်သည့်အစီအစဉ်မဆိုသွားနိုင်သည်။
== ဇာတ်ကောင်များ ==
=== အဓိကဇာတ်ကောင်များ ===
* '''တက်ဂ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Tag Barker}}) ([[မီချီလာ လူစီ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag">{{cite web|url=https://www.animationmagazine.net/streaming/trailer-dreamworks-go-dog-go-speeds-to-netflix-jan-26/|title=Trailer: DreamWorks' 'Go, Dog, Go!' Speeds to Netflix Jan. 26|date=January 6, 2021|last=Milligan|first=Mercedes|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=January 6, 2021|work=Animation Magazine}}</ref> လိမ္မော်ရောင်[[ခွေး]]တစ်ကောင်သည် ပြပွဲ၏ အဓိကဇာတ်ဆောင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် အရိုးပေါ်တွင် ချိတ်ထားသော အလံကဲ့သို့ တံဆိပ်ပုံစံ ခရမ်းရောင်ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် အရာများကို တီထွင် ပြုပြင်ရန် နှစ်သက်သည်။ သူမသည် အလွန်အလုပ်များသော ခွေးတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး သူငယ်ချင်းများစွာရှိသည်။
* '''စကော့ ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Scooch Pooch}}) (ကယ်လမ် ရှိုနီကာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> [[တယ်ရီယာ]]နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးငယ်လေးတစ်ကောင်။ သူသည် လည်ပင်းတွင် အနီရောင် bandanna ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူ၏ ညာဘက်နားရွက်သည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူက တက်ဂ်ရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။ သူက [[ကြက်]]ကြိုက်တယ်။ သူ့မှာ အစိမ်းရောင် [[ထွန်စက်]]ရှိတယ်။ "Catch Me If You Sam" ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် သူသည် ရဟတ်ယာဉ်ငယ်ဖြင့် သူမကို လိုက်သွားခဲ့သည်။
* '''မာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Ma Barker}}) ([[ကေတီ ဂရစ်ဖင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> လာဗင်ဒါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် စိမ်းပြာရောင် လေယာဉ်မှူး[[ဦးထုပ်]]နှင့် လည်ပင်းတွင် စိမ်းပြာရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် အဝါရောင်[[လေသင်္ဘော]] ကားမောင်းရန်အလုပ်လုပ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါ၏အိမ်ထောင်ဖက်ဖြစ်သည်။
* '''ပေါ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Paw Barker}}) (မာတင် ရိုအာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အနီရောင်[[ဦးထုပ်]]၊ အနက်ရောင်မျက်မှန်နှင့် အစိမ်းရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် Ding Dong Doorbell စတိုးဆိုင်ကို ပိုင်ဆိုင်ပြီး လည်ပတ်နေသည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ဖခင်ဖြစ်သည်။ သူက မာရဲ့ခင်ပွန်းပါ။ သူက [[ဂီတ]]နဲ့ အကကို ကြိုက်တယ်။ "Ding Dong Day" ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် သူသည် စနီဖာ (Sniffer) ဟုခေါ်သော သားမွေးသတ္တုတီးဝိုင်း၏ ဦးဆောင်အဆိုတော်ဖြစ်ခဲ့ဖူးသည်။
* '''ချက်ဒါ ဘီစကွတ်''' ({{Lang-en|Cheddar Biscuit}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဖြူရောင် အစက်ပြောက်များ ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လူရွှင်တော်ဖြစ်ပြီး လူအများအတွက် ဖျော်ဖြေခြင်းကို နှစ်သက်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ် ကို အလွန်ထောက်ခံသော်လည်း သူမနှင့် မကြာခဏ အပြိုင်အဆိုင်ဖြစ်တတ်သည်။ ဂီလ်ဘာ သည် သူမနှင့်အတူ မကြာခဏဆိုသလို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်သည်။
* '''စပိုက် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Spike Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ စပိုက် သည် Race Cadets မှထွက်ခဲ့ပြီး Space Cadets တွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူက အရမ်း အားကစား လုပ်ပြီး အားကစားကို ကြိုက်တယ်။
* '''ဂီလ်ဘာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Gilber Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ်<ref name="AniMag" />; [[ဂျိမ်း ကတ်မေးလ်]] (ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ ဗားရှင်း<ref>{{cite web|url=https://www.kirkhamgrammar.co.uk/news/2021-01-04-old-kirkhamian-james-cast-as-a-leading-voice-in-new-netflix-series|title=James Cast As A Leading Voice In New Netflix Series|date=4 January 2021|accessdate=4 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref><ref>{{cite web|url=https://entertainingmovie.com/go-dog-go-review-2021-tv-show-series-season-cast-crew-online.html|title=Go, Dog, Go Review 2021 Tv Show Series Season Cast Crew Online|publisher=Entertaining Movies|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>) မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့လည်ပင်းမှာ အပြာရောင်စစ်တုရင်[[လည်စည်း]]ကို ဝတ်ထားတယ်။ သူသည် ဘာကာများ၏အကြံအစည်ဖြစ်ပြီး တက်ဂ် ၏လွတ်လပ်မှုဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ် နှင့် ဖျော်ဖြေသည့်အခါတိုင်း ချက်ဒါ ဘီစကွတ် နှင့်တွဲလုပ်လေ့ရှိသည်။ ဂီလ်ဘာ သည် တက်ဂ်၏ အစ်ကိုများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ဂရင်းမာ မာဂျီ ဘာကာ''' ({{lang-en|Grandma Marge Barker}}) (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲနှင့် ခရမ်းရောင်[[မျက်မှန်]]ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ဘာကာ မိသားစု၏မျိုးရိုးဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖွားဖြစ်သည်။ မာဂျီ နှင့် မော့တ် နှစ်ဦးစလုံးသည် ပေါစတန် တွင် ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်ထားသည်။
* '''ဂရင်းပေါ မော့တ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Grandpaw Mort Barker}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဝါနုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အစိမ်းရောင်[[ဦးထုပ်]]နှင့် အညိုရောင်ကော်လာကို ဝတ်ထားသည်။ သူသည် မာဂျီ နှင့်အတူ ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖိုးဖြစ်သည်။
* '''ယီပီ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Yip Barker}}) သူ့ပါးစပ်ထဲတွင် တင်းနစ်ဘောလုံး binky ရှိသည့် ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ဂီလ်ဘာ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။
* '''ဆာဂျင့် ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Sgt Pooch}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) တယ်ရီယာနှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမရဲ့ ကော်လာက အနက်ရောင်ဖြစ်ပြီး သူမရဲ့ ယူနီဖောင်းက အပြာရောင် ရဲဦးထုပ်ပါ။ သူမ၏ ဘယ်ဘက်နားသည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူမသည် စကော့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါစတန် တွင်ရဲအရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သည်။
=== အခြားဇာတ်ကောင်များ ===
* '''လေဒီ လီဒီယာ''' ({{Lang-en|Lady Lydia}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင် [[Poodle]] တစ်ကောင်။ သူမသည် မြို့ထဲတွင် ခွေးဦးထုပ်အများဆုံးဆောင်းထားသောကြောင့် ပေါစတန် တွင် ကျော်ကြားသည်။
* '''မြို့တော်ဝန် စနီဖင်တန်''' ({{Lang-en|Mayor Sniffington}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ပေါစတန် ၏[[မြို့တော်ဝန်]]ဖြစ်သည်။
* '''ဂျရယ်လ်''' ({{Lang-en|Gerald}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အပြာရောင်မေးလ် ခွေးဦးထုပ်နှင့် အပြာရောင်၊ အဖြူရောင်နှင့် အနီရောင် အစင်းကြောင်း ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားပြီး စာပို့တံဆိပ်တုံး ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဂျရယ်လ် သည် ပေါစတန်၏ မကြာသေးမီက ရောက်လာသူများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး စာပို့သည့်မြို့၌ အလုပ်လုပ်ပါသည်။
* '''မက်ဖီးလ်''' ({{Lang-en|Muttfield}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်အစင်းပါသော အနက်ရောင်ဦးထုပ်နှင့် အနီရောင်လည်စည်းကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ပေါစတန်ရှိ နာမည်ကျော် မှော်ဆရာတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''Manhole Dog''' ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အဝါနုရောင်ရှိသောခွေးတစ်ကောင်။ သူ့နာမည်အရ Manhole Dog သည် ပေါစတန် တစ်ဝှမ်းလုံးရှိ အပေါက်များထဲမှ ချောင်းကြည့်လေ့ရှိပြီး ခေါင်းပေါ်တွင် အပေါက်အဖုံးကိုလည်း ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် "Tail-kwondo" ဟုလူသိများသောအနုပညာဆရာ ဆရာကြီး ဝဂ် (Master Wag) သည်လျှို့ဝှက်စွာ ဖြစ်သည်။
* '''ဆမ် ဝှစ်ပက်''' ({{Lang-en|Sam Whippet}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) [[Greyhound]] နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ဝှစ်ပက် သည် ပေါစတန် မှ နာမည်ကြီးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲသင်တန်းတွင် ရှုံးပွဲမရှိ ဆက်တိုက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ တက်ဂ် က သူ့ကို အထင်ကြီးစေတယ်။
* '''ဖရန့်''' ({{Lang-en|Frank}}) (ဒါဝိဒ် ဘာနီ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက [[မျက်မှန်]]တပ်တယ်။ ဖရန့် သည် တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်သောအဆုံးသတ်များအတွက် အမြဲကြံစည်နေပြီး သူနှင့် ပဲ ကြားရှိ နှစ်ယောက်၏ ဦးနှောက်ဖြစ်သည်။
* '''ပဲ''' ({{Lang-en|Beans}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ သည် ရိုင်းစိုင်းသော်လည်း ကြင်နာတတ်ပြီး ဖရန့်၏ အစီအစဉ်များအတွက် ကြွက်သားအဖြစ် မကြာခဏ လုပ်ဆောင်သည်။
* '''ဖာချာ''' ({{Lang-en|Fetcher}}) (ဒေဗင် မက်ခ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့တွင် အဖြူရောင် အမြစ်ပါသော ponytail ဆံပင်ရှိသည်။ သူသည် တက်ဂ်တစ်ခုအတွက် အဖြူရောင်ပင်လယ်ခွံပါသော လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဖာချာ သည် သူနှစ်သက်သော ဘောလုံးကို လိုက်ဖမ်းပြီးနောက် ခွေးကလေး ငယ်စဉ်ကတည်းက Ball Island တွင် သောင်တင်နေခဲ့သည်။
* '''ဘာကာပီလာများ''' (The Barkapellas) ခွေးသုံးကောင် သီချင်းဆိုသည်။ မျှဝေရတာ နှစ်သက်ကြတယ်။
** '''တန်နာ''' ({{Lang-en|Tenor}}) (ပေါလု ဘာကလေ မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်သောလိမ္မော်ရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
** '''ဘေ့စ်''' ({{Lang-en|Bass}}) (ရီနို ဆဲလ်မာဆာ မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးလေးတစ်ကောင်။
** '''အယ်တို''' ({{Lang-en|Alto}}) (ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ မှ အသံသွင်းသည်) အလတ်စား စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Wagnes''' (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်) ပေါစတန် ရှိ Big Bowl Diner တွင် အလုပ်လုပ်သော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''လီယို ဟိုစတီ''' ({{Lang-en|Leo Howlstead}}) (ဂျွန် စတော့ကာ မှ အသံသွင်းသည်) မီးခိုးရောင်ခွေးအိုကြီးတစ်ကောင်။ လီယို သည် စီနီယာ စင်တာ (Senior Center) တွင်နေထိုင်ပြီး အတန်းဗိုလ်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ဖူးပြီး ၎င်း၏လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်အများစုနှင့်မတူဘဲ စီနီယာများသည် အလွန်တက်ကြွသည်။ သူက [[ကမ်းခြေ]]နှင့်မိုးပျံခုန်ခြင်းကို ကြိုက်တယ်။
* '''ကယ်လီ ကော်ဂျီ''' ({{Lang-en|Kelly Korgi}}) (စတက်စီ ကေး မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ကယ်လီ သည် ပေါစတန်၏နိုင်ငံသားများကြားတွင်ကျော်ကြားသောအဆိုတော်နှင့်ပေါ့ပ်စတားတစ်ဦးဖြစ်ပြီးသူမ၏ဂီတကိုအလွန်စိတ်လှုပ်ရှားစွာလက်ခံရရှိခဲ့သည်။
* '''Coach Chewman''' (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် စိမ်းပြာရောင်နှင့် အဖြူရောင် Pawston Get Sox ဦးထုပ်ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Catch Morely''' (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် အသင်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး ကြယ်ပွင့်နှစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူမသည် နံပါတ် ၂၃ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Flip Chasely''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၂၁ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူဟာ ပွဲတစ်ပွဲ မှာ အများဆုံး ရယူ နိုင် တဲ့ အသင်း ရဲ့ မှတ်တမ်း ကို ပိုင်ဆိုင် ထား ပါတယ်။
* '''ဒေါ်နီ စလစ်ပါစ်''' ({{Lang-en|Donny Slippers}}) (ဂျေမီ ဝပ်ဆင် မှ အသံသွင်းသည်) နီညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၉၉ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဘာကာပီလာများ၏သူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''ဂါဘီ ဘေ့ဖ်''' ({{Lang-en|Gabe Roof}}) (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၄ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူက ရေကူးရတာ ကြိုက်တယ်။
* '''Early Ed''' (ရော့ဘ် တင်ကလာ မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေး။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက အားကစားကွင်းကို အရင်ရောက်ဖူးသူ Get Sox ရဲ့ ပရိတ်သတ်ပါ။
* '''Waggs Martinez''' ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင် [[လေယာဉ်]]ပေါ်တွင် မောင်းနှင်နေသည်။ သူမသည် နံပါတ် ၀၀ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Bowser''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) လူခေါ်ခေါင်းလောင်းစတိုးဆိုင်မှာ လှည့်ကြည့်နေတဲ့ အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အပြေးဗိုလ်လောင်း''' ({{Lang-en|Race Cadets}})
** '''Wind Swiftly''' (အေဗာ ပရက်စတန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ယုံကြည်စိတ်ချစွာမောင်းနှင်သူဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲအကယ်ဒမီတွင်ပါဝင်ခဲ့သော ပြိုင်ပွဲအဖွဲ့အသစ်များကို ကူညီလိုပါသည်။ သူမသည် လိမ္မာပါးနပ်သော ယာဉ်မောင်းတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ စကားကို သင်ယူခြင်းနှင့် နားထောင်ခြင်းမှ မည်သို့မောင်းနှင်ရမည်ကို သင်ယူခဲ့သည်။
** '''Tread Lightly''' အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
** '''ဒေါက်''' ({{Lang-en|Doug}}) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် မိုက်မဲပြီး သော့များ ပျောက်ဆုံးကာ ပြိုကျတတ်သည်။
* '''ငရုတ်သီး''' ({{Lang-en|Chili}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ၏ဝမ်းကွဲ။
* '''စန်ဒရာ ပေါ့စ်''' ({{Lang-en|Sandra Paws}}) (ဒင်း ဒီဂရူဂျာတာ မှ အသံသွင်းသည်) [[ခရစ္စမတ်ဘိုးဘိုးကြီး]] မှုတ်သွင်းထားသော ကြီးမား၍ အေးခဲနေသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ခွေးကြီး''' ({{Lang-en|Big Dog}}) ကြီးမားပြီး အရပ်ရှည်သော အဖြူရောင်နှင့် မီးခိုးရောင် ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် ကားကို မောင်းနှင်နေသည့် ခွေးပုံသဏ္ဌာန် ရွှေရောင်တံဆိပ်ဖြင့် အပြာရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက ခွေးငယ်လေးရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။[[ဖိုင်:Big dog and small dog cake 4.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
* '''ခွေးငယ်လေး''' ({{Lang-en|Little Dog}}) (ဟက်တီ ကရက်တန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ကော်လာကို ရွှေရောင်စိန်ဖြင့် ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ခွေးကြီး၏ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''Beefsteak''' ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) သန်မာသော ပန်းရောင် [[ချီဟွာဟွာ (ခွေး)|ချီဟွာဟွာ]]တစ်ကောင်။ သူမသည် Ruff and Tumble Gym တွင် လေ့ကျင့်ရေးနည်းပြတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ခေါင်းဆောင်ခွေး''' ({{Lang-en|Leader Dog}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟမ်ဘိုနီယို''' ({{Lang-en|Hambonio}}) ဆံပင်ညှပ်သောအနီရောင်ခွေးသည် ပြိုင်ပွဲတိုင်းတွင် ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ဆံပင်ကို ဖြတ်တောက်သည်။
* '''Cam Snapshot''' ဓာတ်ပုံရိုက်ရတာကြိုက်တဲ့ ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Onlooker Dog''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီ''' ({{Lang-en|Franny}}) အညိုရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အမေ''' ({{Lang-en|Franny's Mom}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အဖေ''' ({{Lang-en|Franny's Dad}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟက်တီ''' ({{Lang-en|Hattie}}) (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်)
* '''ကစ် ဝီဆာတန်''' ({{Lang-en|Kit Whiserton}}) (ဇာရီနာ ရိုချ မှ အသံသွင်းသည်)
* '''Yellow''' ([[ဒယ်နီ စမစ်]] မှ အသံသွင်းသည်)
* '''တေလီ''' ({{Lang-en|Taylee}}) (Manvi Thapar မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Waggles''' ပန်းရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဘိုးဝါဇိုး နှင့် ဝါဘိုးဇိုး''' ({{Lang-en|Bowowzo & Wowbowzo}}) ခရမ်းရောင် လူပြက်ခွေးနှစ်ကောင်။
* '''ဘိုအင်ဂိုး''' ({{Lang-en|Boingos}}) စိမ်းပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဆော့ပီ''' ({{Lang-en|Soppy}}) အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Struggles''' အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အမြောက်သုံးအမွှာ''' ({{Lang-en|The Cannon Triplets}}) အဝါရောင် လူပြက်ခွေးသုံးကောင်။
* '''ဂျယ်ရီ''' ({{Lang-en|Jerry}}) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဆမ် ဝှစ်ပက် ကို Race Academy တွင်ကူညီသည်။
* '''ဘားနဒ် ရော်ဘာ''' ({{Lang-en|Bernard Rubber}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဘားနဒ် သည် Wind Swiftly အတွက် အလွန်အသုံးဝင်သောခွေးဖြစ်သည်။ သူသည် သူ၏ [[ရဟတ်ယာဉ်]]ငယ်ဖြင့် သူမနောက်သို့ လိုက်သွားသည်။
* '''ထရပ်ကားမောင်းသူ''' ({{Lang-en|Truck Driver}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်ရှည် အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် သူ့အလုပ်ကို နှစ်သက်သည်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဘရူတေ့စ်''' ({{Lang-en|Brutus}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အဝါရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ကယ်လီ ကော်ဂျီ၏[[ကိုယ်ရံတော်]]ဖြစ်ပြီး သူ၏အလုပ်တွင် အလွန်ကောင်းမွန်သည်။
== အပိုင်းများ ==
{{Series overview|allreleased=y|released=y|color1=#2243B6|episodes1=၉|start1={{Start date|2021|1|26}}<ref name="AniMag" />|color2=#E952FF|episodes2=၉|start2={{Start date|2021|12|7}}<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.awn.com/news/season-2-go-dog-go-debuts-netflix-december-7|title=Season 2 of ‘Go, Dog. Go!’ Debuts on Netflix December 7|date=November 11, 2021|work=Animation World Network|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=November 11, 2021}}</ref>}}
=== ရာသီ ၁ ===
# Welcome to Pawston / Ruff Day on the Job
# Dark Park Bark Lark / The Fast and the Curious
# Old Dog, New Tricks / Snoozie-Hullabaloozie
# Show Dog, Show / Keys to Victory
# Pupcakes / Stink or Swim
# A Ball for All
# Ding Dong Day / Grand Sam[[ဖိုင်:Go Dog Go snapshot-156.jpg|thumb|325x325px|တက်ဂ် နှင့်ပေါ]]
# Clucky Day / Take Me Out to the Fetch Game
# Dog the Right Thing
=== ရာသီ ၂ ===
# Snow Dog, Snow[[ဖိုင်:Giant dog little dog christmas.png|thumb|325x325px|ခရစ္စမတ်သစ်ပင်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]][[ဖိုင်:Big dog small dog christmas 5.jpg|thumb|325x325px|ခရစ်စမတ်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
# All Paws on Deck / Bonestand and Deliver[[ဖိုင်:Giant dog small dog 3-1.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့ ကစားနေကြသည်]]
# Catch Me If You Sam / Toy Driver
# Frank and Beans with Chili / Little Hound on the Prairie
# Chaser and Chewer / Recipe for Adventure
# Raiders of the Lost Bark / Slow Dog Slow
# Board Silly / Sing for the Fences[[ဖိုင်:Giant dog anthem 3.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့သည် သီချင်းဆိုနေကြသည်]]
# Fast Frank's Fixit / Tail-kwondo
# Happy Birthday Pawston[[ဖိုင်:Giant dog cake 24.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီး၊ ခွေးငယ်လေးနှင့် ကိတ်မုန့်]]
== ထုတ်လုပ်ရေး ==
စီးရီးသည် ၂-၆ နှစ်အရွယ်ကလေးများကိုပစ်မှတ်ထားသည့် Netflix Original Preschool ရှိုး ၇ ခု၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးကြေငြာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last1=Patrick|first1=Hipes|title=Netflix Boosts Preschool Slate With Seven New Series|url=https://deadline.com/2019/07/netflix-new-preschool-series-dreamworks-dragons-rescue-riders-2019-2020-slate-1202650368/|publisher=Deadline|wo=Deadline|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> မူလက ၂၀၂၀ နှောင်းပိုင်းတွင် ထွက်ရှိရန် စီစဉ်ထားသော်လည်း နောက်နှစ် ဇန်နဝါရီလအထိ ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သည်။ ပထမရာသီတွင် အပိုင်း ကိုးပိုင်း ပါဝင်ပြီး တစ်ခုစီသည် ၂၄ မိနစ် ကြာမြင့်သည်။<ref name="preschool" />
== ဂီတ ==
မူရင်းသီချင်းကို ပေါလု ဘာကလေက ရေးစပ်ထားပါတယ်။<ref>{{Cite web|title=Paul Buckley – Recent Work – Evolution Music Partners|url=https://evolutionmusicpartners.com/paul-buckley-recent-work/|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=2022-08-15}}</ref>
== ဆုများ ==
{|class="wikitable"
|+
!ခုနှစ်က
!ဆု
!ကဏ္ဍ
!ရရှိသူ
!ရလဒ်
!ကိုးကား
|-
|၂၀၂၁
|[[လီယိုဆုများ]]
| အကောင်းဆုံး လမ်းညွှန်ချက် အန်နီမေးရှင်းစီးရီး
| အင်ဒရူး ဒန်ကန် နှင့်ကီရန် ရှန်ဟာရာ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>{{cite web|url=https://www.leoawards.com/past_nominees_and_winners/nominees_and_winners_by_name_2021.php#Animation_Series-Direction|title=2021 Nominees & Winners by Name|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=16 February 2022}}</ref>
|-
| rowspan="3"|၂၀၂၂
| rowspan="2"|ACTRA Award
| rowspan="2"|ထူးချွန်သောစွမ်းဆောင်ရည် – ကျား၊မ လိုက်လျောညီထွေမရှိသော သို့မဟုတ် အမျိုးသားအသံ
| ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် အဖြစ် ဆမ် ဝှစ်ပက် {{small|"Dog The Right Thing"}}
| {{won}}
| rowspan="2" style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web|url=https://www.newswire.ca/news-releases/actra-toronto-announces-20th-actra-awards-in-toronto-on-camera-and-voice-nominees-895968311.html|title=ACTRA Toronto Announces 20th ACTRA Awards in Toronto On-camera and Voice Nominees|date=January 27, 2022|accessdate=February 16, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.newswire.ca/news-releases/winners-the-20th-actra-awards-in-toronto-865650095.html|title=WINNERS: THE 20th ACTRA AWARDS IN TORONTO|date=March 6, 2022|accessdate=March 6, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref>
|-
| အာနန် ရာဂျရမ် အဖြစ် ပဲ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
|-
| Canadian Screen Awards
| အကောင်းဆုံး အန်နီမေးရှင်းအစီအစဉ် သို့မဟုတ် စီးရီးများ
| သွား၊ ခွေး သွား
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>Brent Furdyk, [https://etcanada.com/news/867531/2022-canadian-screen-awards-nominees-announced/ "2022 Canadian Screen Award Nominees Announced, ‘Sort Of’ & ‘Scarborough’ Lead The Pack"]. ''[[ET Canada]]'', February 15, 2022. {{En}}</ref>
|}
== ကိုးကား ==
<references />
== ပြင်ပလင့်ခ် ==
* {{Official website|https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!}}
*{{Netflix title|id=81047300}}
*{{IMDb title|10687202}}
*{{Rotten Tomatoes TV|go_dog_go}}
*{{FilmAffinity|678802}}
*{{TheTVDB|395175}}
[[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
[[ကဏ္ဍ:အင်္ဂလိပ်ဘာသာ တီဗွီဇာတ်လမ်းတွဲ အစီစဉ်]]
[[ကဏ္ဍ:ကာတွန်းရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
f78gczrpn6snku27xutrzba3twvfobf
755859
755848
2022-08-21T21:31:23Z
177.73.98.170
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox television
| name = သွား၊ ခွေး သွား
| num_episodes = ၁၈ (၃၅ အပိုင်းများ)
| last_aired = ပစ္စုပ္ပန်
| first_aired = {{Start date|2021|1|26}}
| audio_format = [[စတီရီယို]]
| picture_format = [[HDTV]] [[၁၀၈၀ပီ]]
| network = [[နက်ဖလစ်]]
| company = {{Plainlist|
* DreamWorks Animation Television
* WildBrain Studios
}}
| runtime = ၂၄ မိနစ် (အပြည့်)<br>၁၂ မိနစ် (အပိုင်းများ)
| editor = {{Plainlist|
* ကံ မက်ကင်ဇီ
* ဂျီနာ ပက်ချီကို
* ရိုင်ယန် ဗာလိတ်
}}
| producer = မော်ဂနာ ဒူကီ
| executive_producer = {{Plainlist|
* အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်
* လင်း ကက်စတင်း သံချပ်လာ
* ခရစ် အန်ဂျီလီလီ
* ဂျော့ရှ် ရှယ်ဘာ
* စတက်ဖနီ ဘက်စ်
* အမာရ် နာဆာဘာဒီ
}}
| num_seasons = ၂
| image = Go Dog Go poster.jpg
| language = အင်္ဂလိပ်
| country = {{Plainlist|
* {{USA}}
* {{CAN}}
}}
| composer = ပေါလု ဘာကလေ
| endtheme =
| opentheme = ပေါလု ဘာကလေ၊ ရီနို ဆဲလ်မာဆာ နှင့် ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ ၏ "Go, Dog. Go!"
| theme_music_composer = ပေါလု ဘာကလေ
| voices = {{Plainlist|
* မီချီလာ လူစီ
* ကယ်လမ် ရှိုနီကာ
}}
| director = {{Plainlist|
* အင်ဒရူး ဒန်ကန်
* ကီရန် ရှန်ဟာရာ
}}
| writer =
| developer = [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]]
| website = https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!
| genre = ကလေးတွေရဲ့ အန်နီမေးရှင်း<ref name=":1" />
| based_on = {{Based on|''[[သွား၊ ခွေး သွား (စာအုပ်)|သွား၊ ခွေး သွား]]''|[[ပီ. ဒီ. အီစမန်]]}}
| color = #c7a600
| color text = orange
| original name = {{lang|en|Go, Dog. Go!}}
}}
'''''သွား၊ ခွေး သွား'''''<ref name="preschool">{{cite web|url=https://media.netflix.com/en/press-releases/netflix-to-launch-diverse-slate-of-original-preschool-series-from-award-winning-kids-programming-creators|title=NETFLIX TO LAUNCH DIVERSE SLATE OF ORIGINAL PRESCHOOL SERIES FROM AWARD-WINNING KIDS PROGRAMMING CREATORS|work=[[Netflix Media Center]]|accessdate=July 23, 2019|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> ({{Lang-en|Go, Dog. Go!}}) ၎င်းသည် [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]] မှ [[နက်ဖလစ်]] အတွက်တီထွင်ခဲ့သော [[ပီ. ဒီ. အီစမန်]] အမည်ဖြင့် ၁၉၆၁ ခုနှစ်ကလေးများစာအုပ်အမည်ကို အခြေခံ၍ [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ]] [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]ကွန်ပျူတာကာတွန်းရုပ်သံလွှင့်စီးရီးဖြစ်သည်။
DreamWorks Animation Television နှင့် WildBrain Studios တို့မှ ပူးပေါင်းထုတ်လုပ်သည့်၊ စီးရီးကို ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် ပြသခဲ့သည်။<ref name="AniMag" /> ဒုတိယရာသီကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref name=":0" />
== အကျဉ်းချုပ် ==
''သွား၊ ခွေး သွား'' ခြောက်နှစ်သား တက်ဂ် ဘာကာ (Tag Barker) သည် ပေါစတန် (Pawston) မြို့၌သူမ၏အပျော်ခရီးများကိုသွားရင်းခွေးများနှင့်သွားလာနေစဉ်ပျော်စရာကောင်းသောခွေးများဖြစ်သည်။ တက်ဂ် သည်ကျွမ်းကျင်သောစက်ပြင်ဆရာတစ် ဦး ဖြစ်ပြီးမည်သည့်အရာကိုမဆိုနှစ်သက်သည်။ သူမ၏လိမ္မာမှုနှင့်တီထွင်ဖန်တီးနိုင်မှုတို့ကြောင့် တက်ဂ် သည်သူမ၏အကောင်းဆုံးသူငယ်ချင်း စကော့ ပုလုတ် (Scooch Pooch) နှင့်အတူသူမအားမည်သည့်အစီအစဉ်မဆိုသွားနိုင်သည်။
== ဇာတ်ကောင်များ ==
=== အဓိကဇာတ်ကောင်များ ===
* '''တက်ဂ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Tag Barker}}) ([[မီချီလာ လူစီ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag">{{cite web|url=https://www.animationmagazine.net/streaming/trailer-dreamworks-go-dog-go-speeds-to-netflix-jan-26/|title=Trailer: DreamWorks' 'Go, Dog, Go!' Speeds to Netflix Jan. 26|date=January 6, 2021|last=Milligan|first=Mercedes|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=January 6, 2021|work=Animation Magazine}}</ref> လိမ္မော်ရောင်[[ခွေး]]တစ်ကောင်သည် ပြပွဲ၏ အဓိကဇာတ်ဆောင်ဖြစ်သည်။ သူမအသက်က ၆ နှစ်ပါ။<ref name=":02">{{Cite web|last=AJG|date=2022-02-04|title=Go, Dog. Go! Characters: Heights and Ages|url=https://endlessawesome.com/2022/02/04/go-dog-go-characters-heights-and-ages/|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=May 21, 2022|work=Endless Awesome}}</ref> သူမသည် အရိုးပေါ်တွင် ချိတ်ထားသော အလံကဲ့သို့ တံဆိပ်ပုံစံ ခရမ်းရောင်ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် အရာများကို တီထွင် ပြုပြင်ရန် နှစ်သက်သည်။ သူမသည် အလွန်အလုပ်များသော ခွေးတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး သူငယ်ချင်းများစွာရှိသည်။
* '''စကော့ ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Scooch Pooch}}) (ကယ်လမ် ရှိုနီကာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> [[တယ်ရီယာ]]နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးငယ်လေးတစ်ကောင်။ သူအသက်က ၆ နှစ်ပါ။<ref name=":02" /> သူသည် လည်ပင်းတွင် အနီရောင် bandanna ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူ၏ ညာဘက်နားရွက်သည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူက တက်ဂ်ရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။ သူက [[ကြက်]]ကြိုက်တယ်။ သူ့မှာ အစိမ်းရောင် [[ထွန်စက်]]ရှိတယ်။ "Catch Me If You Sam" ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် သူသည် ရဟတ်ယာဉ်ငယ်ဖြင့် သူမကို လိုက်သွားခဲ့သည်။
* '''မာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Ma Barker}}) ([[ကေတီ ဂရစ်ဖင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> လာဗင်ဒါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် စိမ်းပြာရောင် လေယာဉ်မှူး[[ဦးထုပ်]]နှင့် လည်ပင်းတွင် စိမ်းပြာရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် အဝါရောင်[[လေသင်္ဘော]] ကားမောင်းရန်အလုပ်လုပ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါ၏အိမ်ထောင်ဖက်ဖြစ်သည်။
* '''ပေါ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Paw Barker}}) (မာတင် ရိုအာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အနီရောင်[[ဦးထုပ်]]၊ အနက်ရောင်မျက်မှန်နှင့် အစိမ်းရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် Ding Dong Doorbell စတိုးဆိုင်ကို ပိုင်ဆိုင်ပြီး လည်ပတ်နေသည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ဖခင်ဖြစ်သည်။ သူက မာရဲ့ခင်ပွန်းပါ။ သူက [[ဂီတ]]နဲ့ အကကို ကြိုက်တယ်။ "Ding Dong Day" ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် သူသည် စနီဖာ (Sniffer) ဟုခေါ်သော သားမွေးသတ္တုတီးဝိုင်း၏ ဦးဆောင်အဆိုတော်ဖြစ်ခဲ့ဖူးသည်။
* '''ချက်ဒါ ဘီစကွတ်''' ({{Lang-en|Cheddar Biscuit}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဖြူရောင် အစက်ပြောက်များ ခွေးတစ်ကောင်။ သူမအသက်က ၇ နှစ်ပါ။<ref name=":02" /> သူမသည် လူရွှင်တော်ဖြစ်ပြီး လူအများအတွက် ဖျော်ဖြေခြင်းကို နှစ်သက်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ် ကို အလွန်ထောက်ခံသော်လည်း သူမနှင့် မကြာခဏ အပြိုင်အဆိုင်ဖြစ်တတ်သည်။ ဂီလ်ဘာ သည် သူမနှင့်အတူ မကြာခဏဆိုသလို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်သည်။
* '''စပိုက် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Spike Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ စပိုက် သည် Race Cadets မှထွက်ခဲ့ပြီး Space Cadets တွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူက အရမ်း အားကစား လုပ်ပြီး အားကစားကို ကြိုက်တယ်။
* '''ဂီလ်ဘာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Gilber Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ်<ref name="AniMag" />; [[ဂျိမ်း ကတ်မေးလ်]] (ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ ဗားရှင်း<ref>{{cite web|url=https://www.kirkhamgrammar.co.uk/news/2021-01-04-old-kirkhamian-james-cast-as-a-leading-voice-in-new-netflix-series|title=James Cast As A Leading Voice In New Netflix Series|date=4 January 2021|accessdate=4 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref><ref>{{cite web|url=https://entertainingmovie.com/go-dog-go-review-2021-tv-show-series-season-cast-crew-online.html|title=Go, Dog, Go Review 2021 Tv Show Series Season Cast Crew Online|publisher=Entertaining Movies|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>) မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့လည်ပင်းမှာ အပြာရောင်စစ်တုရင်[[လည်စည်း]]ကို ဝတ်ထားတယ်။ သူသည် ဘာကာများ၏အကြံအစည်ဖြစ်ပြီး တက်ဂ် ၏လွတ်လပ်မှုဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ် နှင့် ဖျော်ဖြေသည့်အခါတိုင်း ချက်ဒါ ဘီစကွတ် နှင့်တွဲလုပ်လေ့ရှိသည်။ ဂီလ်ဘာ သည် တက်ဂ်၏ အစ်ကိုများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။<ref name=":02" />
* '''ဂရင်းမာ မာဂျီ ဘာကာ''' ({{lang-en|Grandma Marge Barker}}) (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲနှင့် ခရမ်းရောင်[[မျက်မှန်]]ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ဘာကာ မိသားစု၏မျိုးရိုးဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖွားဖြစ်သည်။ မာဂျီ နှင့် မော့တ် နှစ်ဦးစလုံးသည် ပေါစတန် တွင် ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်ထားသည်။
* '''ဂရင်းပေါ မော့တ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Grandpaw Mort Barker}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဝါနုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အစိမ်းရောင်[[ဦးထုပ်]]နှင့် အညိုရောင်ကော်လာကို ဝတ်ထားသည်။ သူသည် မာဂျီ နှင့်အတူ ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖိုးဖြစ်သည်။
* '''ယီပီ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Yip Barker}}) သူ့ပါးစပ်ထဲတွင် တင်းနစ်ဘောလုံး binky ရှိသည့် ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ဂီလ်ဘာ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။
* '''ဆာဂျင့် ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Sgt Pooch}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) တယ်ရီယာနှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမရဲ့ ကော်လာက အနက်ရောင်ဖြစ်ပြီး သူမရဲ့ ယူနီဖောင်းက အပြာရောင် ရဲဦးထုပ်ပါ။ သူမ၏ ဘယ်ဘက်နားသည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူမသည် စကော့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါစတန် တွင်ရဲအရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သည်။
=== အခြားဇာတ်ကောင်များ ===
* '''လေဒီ လီဒီယာ''' ({{Lang-en|Lady Lydia}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင် [[Poodle]] တစ်ကောင်။ သူမသည် မြို့ထဲတွင် ခွေးဦးထုပ်အများဆုံးဆောင်းထားသောကြောင့် ပေါစတန် တွင် ကျော်ကြားသည်။
* '''မြို့တော်ဝန် စနီဖင်တန်''' ({{Lang-en|Mayor Sniffington}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ပေါစတန် ၏[[မြို့တော်ဝန်]]ဖြစ်သည်။
* '''ဂျရယ်လ်''' ({{Lang-en|Gerald}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အပြာရောင်မေးလ် ခွေးဦးထုပ်နှင့် အပြာရောင်၊ အဖြူရောင်နှင့် အနီရောင် အစင်းကြောင်း ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားပြီး စာပို့တံဆိပ်တုံး ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဂျရယ်လ် သည် ပေါစတန်၏ မကြာသေးမီက ရောက်လာသူများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး စာပို့သည့်မြို့၌ အလုပ်လုပ်ပါသည်။
* '''မက်ဖီးလ်''' ({{Lang-en|Muttfield}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်အစင်းပါသော အနက်ရောင်ဦးထုပ်နှင့် အနီရောင်လည်စည်းကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ပေါစတန်ရှိ နာမည်ကျော် မှော်ဆရာတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''Manhole Dog''' ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အဝါနုရောင်ရှိသောခွေးတစ်ကောင်။ သူ့နာမည်အရ Manhole Dog သည် ပေါစတန် တစ်ဝှမ်းလုံးရှိ အပေါက်များထဲမှ ချောင်းကြည့်လေ့ရှိပြီး ခေါင်းပေါ်တွင် အပေါက်အဖုံးကိုလည်း ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် "Tail-kwondo" ဟုလူသိများသောအနုပညာဆရာ ဆရာကြီး ဝဂ် (Master Wag) သည်လျှို့ဝှက်စွာ ဖြစ်သည်။
* '''ဆမ် ဝှစ်ပက်''' ({{Lang-en|Sam Whippet}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) [[Greyhound]] နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ဝှစ်ပက် သည် ပေါစတန် မှ နာမည်ကြီးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲသင်တန်းတွင် ရှုံးပွဲမရှိ ဆက်တိုက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ တက်ဂ် က သူ့ကို အထင်ကြီးစေတယ်။
* '''ဖရန့်''' ({{Lang-en|Frank}}) (ဒါဝိဒ် ဘာနီ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက [[မျက်မှန်]]တပ်တယ်။ ဖရန့် သည် တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်သောအဆုံးသတ်များအတွက် အမြဲကြံစည်နေပြီး သူနှင့် ပဲ ကြားရှိ နှစ်ယောက်၏ ဦးနှောက်ဖြစ်သည်။
* '''ပဲ''' ({{Lang-en|Beans}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ သည် ရိုင်းစိုင်းသော်လည်း ကြင်နာတတ်ပြီး ဖရန့်၏ အစီအစဉ်များအတွက် ကြွက်သားအဖြစ် မကြာခဏ လုပ်ဆောင်သည်။
* '''ဖာချာ''' ({{Lang-en|Fetcher}}) (ဒေဗင် မက်ခ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့တွင် အဖြူရောင် အမြစ်ပါသော ponytail ဆံပင်ရှိသည်။ သူသည် တက်ဂ်တစ်ခုအတွက် အဖြူရောင်ပင်လယ်ခွံပါသော လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဖာချာ သည် သူနှစ်သက်သော ဘောလုံးကို လိုက်ဖမ်းပြီးနောက် ခွေးကလေး ငယ်စဉ်ကတည်းက Ball Island တွင် သောင်တင်နေခဲ့သည်။
* '''ဘာကာပီလာများ''' (The Barkapellas) ခွေးသုံးကောင် သီချင်းဆိုသည်။ မျှဝေရတာ နှစ်သက်ကြတယ်။
** '''တန်နာ''' ({{Lang-en|Tenor}}) (ပေါလု ဘာကလေ မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်သောလိမ္မော်ရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
** '''ဘေ့စ်''' ({{Lang-en|Bass}}) (ရီနို ဆဲလ်မာဆာ မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးလေးတစ်ကောင်။
** '''အယ်တို''' ({{Lang-en|Alto}}) (ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ မှ အသံသွင်းသည်) အလတ်စား စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Wagnes''' (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်) ပေါစတန် ရှိ Big Bowl Diner တွင် အလုပ်လုပ်သော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''လီယို ဟိုစတီ''' ({{Lang-en|Leo Howlstead}}) (ဂျွန် စတော့ကာ မှ အသံသွင်းသည်) မီးခိုးရောင်ခွေးအိုကြီးတစ်ကောင်။ လီယို သည် စီနီယာ စင်တာ (Senior Center) တွင်နေထိုင်ပြီး အတန်းဗိုလ်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ဖူးပြီး ၎င်း၏လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်အများစုနှင့်မတူဘဲ စီနီယာများသည် အလွန်တက်ကြွသည်။ သူက [[ကမ်းခြေ]]နှင့်မိုးပျံခုန်ခြင်းကို ကြိုက်တယ်။
* '''ကယ်လီ ကော်ဂျီ''' ({{Lang-en|Kelly Korgi}}) (စတက်စီ ကေး မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ကယ်လီ သည် ပေါစတန်၏နိုင်ငံသားများကြားတွင်ကျော်ကြားသောအဆိုတော်နှင့်ပေါ့ပ်စတားတစ်ဦးဖြစ်ပြီးသူမ၏ဂီတကိုအလွန်စိတ်လှုပ်ရှားစွာလက်ခံရရှိခဲ့သည်။
* '''Coach Chewman''' (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် စိမ်းပြာရောင်နှင့် အဖြူရောင် Pawston Get Sox ဦးထုပ်ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Catch Morely''' (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် အသင်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး ကြယ်ပွင့်နှစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူမသည် နံပါတ် ၂၃ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Flip Chasely''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၂၁ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူဟာ ပွဲတစ်ပွဲ မှာ အများဆုံး ရယူ နိုင် တဲ့ အသင်း ရဲ့ မှတ်တမ်း ကို ပိုင်ဆိုင် ထား ပါတယ်။
* '''ဒေါ်နီ စလစ်ပါစ်''' ({{Lang-en|Donny Slippers}}) (ဂျေမီ ဝပ်ဆင် မှ အသံသွင်းသည်) နီညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၉၉ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဘာကာပီလာများ၏သူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''ဂါဘီ ဘေ့ဖ်''' ({{Lang-en|Gabe Roof}}) (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၄ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူက ရေကူးရတာ ကြိုက်တယ်။
* '''Early Ed''' (ရော့ဘ် တင်ကလာ မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေး။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက အားကစားကွင်းကို အရင်ရောက်ဖူးသူ Get Sox ရဲ့ ပရိတ်သတ်ပါ။
* '''Waggs Martinez''' ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင် [[လေယာဉ်]]ပေါ်တွင် မောင်းနှင်နေသည်။ သူမသည် နံပါတ် ၀၀ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Bowser''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) လူခေါ်ခေါင်းလောင်းစတိုးဆိုင်မှာ လှည့်ကြည့်နေတဲ့ အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အပြေးဗိုလ်လောင်း''' ({{Lang-en|Race Cadets}})
** '''Wind Swiftly''' (အေဗာ ပရက်စတန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ယုံကြည်စိတ်ချစွာမောင်းနှင်သူဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲအကယ်ဒမီတွင်ပါဝင်ခဲ့သော ပြိုင်ပွဲအဖွဲ့အသစ်များကို ကူညီလိုပါသည်။ သူမသည် လိမ္မာပါးနပ်သော ယာဉ်မောင်းတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ စကားကို သင်ယူခြင်းနှင့် နားထောင်ခြင်းမှ မည်သို့မောင်းနှင်ရမည်ကို သင်ယူခဲ့သည်။
** '''Tread Lightly''' အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
** '''ဒေါက်''' ({{Lang-en|Doug}}) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် မိုက်မဲပြီး သော့များ ပျောက်ဆုံးကာ ပြိုကျတတ်သည်။
* '''ငရုတ်သီး''' ({{Lang-en|Chili}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ၏ဝမ်းကွဲ။
* '''စန်ဒရာ ပေါ့စ်''' ({{Lang-en|Sandra Paws}}) (ဒင်း ဒီဂရူဂျာတာ မှ အသံသွင်းသည်) [[ခရစ္စမတ်ဘိုးဘိုးကြီး]] မှုတ်သွင်းထားသော ကြီးမား၍ အေးခဲနေသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ခွေးကြီး''' ({{Lang-en|Big Dog}}) ကြီးမားပြီး အရပ်ရှည်သော အဖြူရောင်နှင့် မီးခိုးရောင် ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် ကားကို မောင်းနှင်နေသည့် ခွေးပုံသဏ္ဌာန် ရွှေရောင်တံဆိပ်ဖြင့် အပြာရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက ခွေးငယ်လေးရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။[[ဖိုင်:Big dog and small dog cake 4.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
* '''ခွေးငယ်လေး''' ({{Lang-en|Little Dog}}) (ဟက်တီ ကရက်တန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ကော်လာကို ရွှေရောင်စိန်ဖြင့် ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ခွေးကြီး၏ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''Beefsteak''' ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) သန်မာသော ပန်းရောင် [[ချီဟွာဟွာ (ခွေး)|ချီဟွာဟွာ]]တစ်ကောင်။ သူမသည် Ruff and Tumble Gym တွင် လေ့ကျင့်ရေးနည်းပြတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ခေါင်းဆောင်ခွေး''' ({{Lang-en|Leader Dog}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟမ်ဘိုနီယို''' ({{Lang-en|Hambonio}}) ဆံပင်ညှပ်သောအနီရောင်ခွေးသည် ပြိုင်ပွဲတိုင်းတွင် ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ဆံပင်ကို ဖြတ်တောက်သည်။
* '''Cam Snapshot''' ဓာတ်ပုံရိုက်ရတာကြိုက်တဲ့ ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Onlooker Dog''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီ''' ({{Lang-en|Franny}}) အညိုရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အမေ''' ({{Lang-en|Franny's Mom}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အဖေ''' ({{Lang-en|Franny's Dad}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟက်တီ''' ({{Lang-en|Hattie}}) (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်)
* '''ကစ် ဝီဆာတန်''' ({{Lang-en|Kit Whiserton}}) (ဇာရီနာ ရိုချ မှ အသံသွင်းသည်)
* '''Yellow''' ([[ဒယ်နီ စမစ်]] မှ အသံသွင်းသည်)
* '''တေလီ''' ({{Lang-en|Taylee}}) (Manvi Thapar မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Waggles''' ပန်းရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဘိုးဝါဇိုး နှင့် ဝါဘိုးဇိုး''' ({{Lang-en|Bowowzo & Wowbowzo}}) ခရမ်းရောင် လူပြက်ခွေးနှစ်ကောင်။
* '''ဘိုအင်ဂိုး''' ({{Lang-en|Boingos}}) စိမ်းပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ဆော့ပီ''' ({{Lang-en|Soppy}}) အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Struggles''' အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အမြောက်သုံးအမွှာ''' ({{Lang-en|The Cannon Triplets}}) အဝါရောင် လူပြက်ခွေးသုံးကောင်။
* '''ဂျယ်ရီ''' ({{Lang-en|Jerry}}) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဆမ် ဝှစ်ပက် ကို Race Academy တွင်ကူညီသည်။
* '''ဘားနဒ် ရော်ဘာ''' ({{Lang-en|Bernard Rubber}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဘားနဒ် သည် Wind Swiftly အတွက် အလွန်အသုံးဝင်သောခွေးဖြစ်သည်။ သူသည် သူ၏ [[ရဟတ်ယာဉ်]]ငယ်ဖြင့် သူမနောက်သို့ လိုက်သွားသည်။
* '''ထရပ်ကားမောင်းသူ''' ({{Lang-en|Truck Driver}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်ရှည် အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် သူ့အလုပ်ကို နှစ်သက်သည်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဘရူတေ့စ်''' ({{Lang-en|Brutus}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အဝါရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ကယ်လီ ကော်ဂျီ၏[[ကိုယ်ရံတော်]]ဖြစ်ပြီး သူ၏အလုပ်တွင် အလွန်ကောင်းမွန်သည်။
== အပိုင်းများ ==
{{Series overview|allreleased=y|released=y|color1=#2243B6|episodes1=၉|start1={{Start date|2021|1|26}}<ref name="AniMag" />|color2=#E952FF|episodes2=၉|start2={{Start date|2021|12|7}}<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.awn.com/news/season-2-go-dog-go-debuts-netflix-december-7|title=Season 2 of ‘Go, Dog. Go!’ Debuts on Netflix December 7|date=November 11, 2021|work=Animation World Network|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=November 11, 2021}}</ref>}}
=== ရာသီ ၁ ===
# Welcome to Pawston / Ruff Day on the Job
# Dark Park Bark Lark / The Fast and the Curious
# Old Dog, New Tricks / Snoozie-Hullabaloozie
# Show Dog, Show / Keys to Victory
# Pupcakes / Stink or Swim
# A Ball for All
# Ding Dong Day / Grand Sam[[ဖိုင်:Go Dog Go snapshot-156.jpg|thumb|325x325px|တက်ဂ် နှင့်ပေါ]]
# Clucky Day / Take Me Out to the Fetch Game
# Dog the Right Thing
=== ရာသီ ၂ ===
# Snow Dog, Snow[[ဖိုင်:Giant dog little dog christmas.png|thumb|325x325px|ခရစ္စမတ်သစ်ပင်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]][[ဖိုင်:Big dog small dog christmas 5.jpg|thumb|325x325px|ခရစ်စမတ်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
# All Paws on Deck / Bonestand and Deliver[[ဖိုင်:Giant dog small dog 3-1.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့ ကစားနေကြသည်]]
# Catch Me If You Sam / Toy Driver
# Frank and Beans with Chili / Little Hound on the Prairie
# Chaser and Chewer / Recipe for Adventure
# Raiders of the Lost Bark / Slow Dog Slow
# Board Silly / Sing for the Fences[[ဖိုင်:Giant dog anthem 3.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့သည် သီချင်းဆိုနေကြသည်]]
# Fast Frank's Fixit / Tail-kwondo
# Happy Birthday Pawston[[ဖိုင်:Giant dog cake 24.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီး၊ ခွေးငယ်လေးနှင့် ကိတ်မုန့်]]
== ထုတ်လုပ်ရေး ==
စီးရီးသည် ၂-၆ နှစ်အရွယ်ကလေးများကိုပစ်မှတ်ထားသည့် Netflix Original Preschool ရှိုး ၇ ခု၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးကြေငြာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last1=Patrick|first1=Hipes|title=Netflix Boosts Preschool Slate With Seven New Series|url=https://deadline.com/2019/07/netflix-new-preschool-series-dreamworks-dragons-rescue-riders-2019-2020-slate-1202650368/|publisher=Deadline|wo=Deadline|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> မူလက ၂၀၂၀ နှောင်းပိုင်းတွင် ထွက်ရှိရန် စီစဉ်ထားသော်လည်း နောက်နှစ် ဇန်နဝါရီလအထိ ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သည်။ ပထမရာသီတွင် အပိုင်း ကိုးပိုင်း ပါဝင်ပြီး တစ်ခုစီသည် ၂၄ မိနစ် ကြာမြင့်သည်။<ref name="preschool" />
ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် အလုပ်လုပ်နေသော ဝန်ထမ်းအချို့တွင် ဇာတ်ကောင်များ၊ သစ်ပင်များနှင့် ယာဉ်များကို ဒီဇိုင်းထုတ်သူ ကန် တာနာ ပါဝင်သည်။<ref>Ken Turner. [https://www.artstation.com/artwork/9mdylq "ArtStation - GDG S11 - visual development"]။ ''ArtStation'' (အင်္ဂလိပ်)။ August 21, 2022 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။</ref>
== ဂီတ ==
မူရင်းသီချင်းကို ပေါလု ဘာကလေက ရေးစပ်ထားပါတယ်။<ref>{{Cite web|title=Paul Buckley – Recent Work – Evolution Music Partners|url=https://evolutionmusicpartners.com/paul-buckley-recent-work/|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=2022-08-15}}</ref>
== ဧည့်ခံတယ် ==
Common Sense Media တွင်၊ ကြယ် ၅ ပွင့်မှ ၄ စီးရီးကို ပေးသည်။<ref name=":1">{{cite web|url=https://www.commonsensemedia.org/tv-reviews/go-dog-go|title=Go, Dog. Go! TV Review|work=Common Sense Media|accessdate=ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃၊ ၂၀၂၂|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>
== ဆုများ ==
{|class="wikitable"
|+
!ခုနှစ်က
!ဆု
!ကဏ္ဍ
!ရရှိသူ
!ရလဒ်
!ကိုးကား
|-
|၂၀၂၁
|[[လီယိုဆုများ]]
| အကောင်းဆုံး လမ်းညွှန်ချက် အန်နီမေးရှင်းစီးရီး
| အင်ဒရူး ဒန်ကန် နှင့်ကီရန် ရှန်ဟာရာ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>{{cite web|url=https://www.leoawards.com/past_nominees_and_winners/nominees_and_winners_by_name_2021.php#Animation_Series-Direction|title=2021 Nominees & Winners by Name|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=16 February 2022}}</ref>
|-
| rowspan="3"|၂၀၂၂
| rowspan="2"|ACTRA Award
| rowspan="2"|ထူးချွန်သောစွမ်းဆောင်ရည် – ကျား၊မ လိုက်လျောညီထွေမရှိသော သို့မဟုတ် အမျိုးသားအသံ
| ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် အဖြစ် ဆမ် ဝှစ်ပက် {{small|"Dog The Right Thing"}}
| {{won}}
| rowspan="2" style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web|url=https://www.newswire.ca/news-releases/actra-toronto-announces-20th-actra-awards-in-toronto-on-camera-and-voice-nominees-895968311.html|title=ACTRA Toronto Announces 20th ACTRA Awards in Toronto On-camera and Voice Nominees|date=January 27, 2022|accessdate=February 16, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.newswire.ca/news-releases/winners-the-20th-actra-awards-in-toronto-865650095.html|title=WINNERS: THE 20th ACTRA AWARDS IN TORONTO|date=March 6, 2022|accessdate=March 6, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref>
|-
| အာနန် ရာဂျရမ် အဖြစ် ပဲ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
|-
| Canadian Screen Awards
| အကောင်းဆုံး အန်နီမေးရှင်းအစီအစဉ် သို့မဟုတ် စီးရီးများ
| သွား၊ ခွေး သွား
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>Brent Furdyk, [https://etcanada.com/news/867531/2022-canadian-screen-awards-nominees-announced/ "2022 Canadian Screen Award Nominees Announced, ‘Sort Of’ & ‘Scarborough’ Lead The Pack"]. ''[[ET Canada]]'', February 15, 2022. {{En}}</ref>
|}
== ကိုးကား ==
<references />
== ပြင်ပလင့်ခ် ==
{{Commons category}}
* {{Official website|https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!}}
*{{Netflix title|id=81047300}}
*{{IMDb title|10687202}}
*{{Rotten Tomatoes TV|go_dog_go}}
*{{FilmAffinity|678802}}
*{{TheTVDB|395175}}
[[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
[[ကဏ္ဍ:အင်္ဂလိပ်ဘာသာ တီဗွီဇာတ်လမ်းတွဲ အစီစဉ်]]
[[ကဏ္ဍ:ကာတွန်းရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
f9yizlwnyfdbkxkwuo07g8s7qrl24y1
755860
755859
2022-08-21T23:19:53Z
177.73.98.170
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox television
| name = သွား၊ ခွေး သွား
| num_episodes = ၁၈ (၃၅ အပိုင်းများ)
| last_aired = ပစ္စုပ္ပန်
| first_aired = {{Start date|2021|1|26}}
| audio_format = [[စတီရီယို]]
| picture_format = [[HDTV]] [[၁၀၈၀ပီ]]
| network = [[နက်ဖလစ်]]
| company = {{Plainlist|
* DreamWorks Animation Television
* WildBrain Studios
}}
| runtime = ၂၄ မိနစ် (အပြည့်)<br>၁၂ မိနစ် (အပိုင်းများ)
| editor = {{Plainlist|
* ကံ မက်ကင်ဇီ
* ဂျီနာ ပက်ချီကို
* ရိုင်ယန် ဗာလိတ်
}}
| producer = မော်ဂနာ ဒူကီ
| executive_producer = {{Plainlist|
* အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်
* လင်း ကက်စတင်း သံချပ်လာ
* ခရစ် အန်ဂျီလီလီ
* ဂျော့ရှ် ရှယ်ဘာ
* စတက်ဖနီ ဘက်စ်
* အမာရ် နာဆာဘာဒီ
}}
| num_seasons = ၂
| image = Go Dog Go poster.jpg
| language = အင်္ဂလိပ်
| country = {{Plainlist|
* {{USA}}
* {{CAN}}
}}
| composer = ပေါလု ဘာကလေ
| endtheme =
| opentheme = ပေါလု ဘာကလေ၊ ရီနို ဆဲလ်မာဆာ နှင့် ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ ၏ "Go, Dog. Go!"
| theme_music_composer = ပေါလု ဘာကလေ
| voices = {{Plainlist|
* မီချီလာ လူစီ
* ကယ်လမ် ရှိုနီကာ
}}
| director = {{Plainlist|
* အင်ဒရူး ဒန်ကန်
* ကီရန် ရှန်ဟာရာ
}}
| writer =
| developer = [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]]
| website = https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!
| genre = ကလေးတွေရဲ့ အန်နီမေးရှင်း<ref name=":1" />
| based_on = {{Based on|''[[သွား၊ ခွေး သွား (စာအုပ်)|သွား၊ ခွေး သွား]]''|[[ပီ. ဒီ. အီစမန်]]}}
| color = #c7a600
| color text = orange
| original name = {{lang|en|Go, Dog. Go!}}
}}
'''''သွား၊ ခွေး သွား'''''<ref name="preschool">{{cite web|url=https://media.netflix.com/en/press-releases/netflix-to-launch-diverse-slate-of-original-preschool-series-from-award-winning-kids-programming-creators|title=NETFLIX TO LAUNCH DIVERSE SLATE OF ORIGINAL PRESCHOOL SERIES FROM AWARD-WINNING KIDS PROGRAMMING CREATORS|work=[[Netflix Media Center]]|accessdate=July 23, 2019|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> ({{Lang-en|Go, Dog. Go!}}) ၎င်းသည် [[အာဒံ ပဲလ်ဇ်မန်]] မှ [[နက်ဖလစ်]] အတွက်တီထွင်ခဲ့သော [[ပီ. ဒီ. အီစမန်]] အမည်ဖြင့် ၁၉၆၁ ခုနှစ်ကလေးများစာအုပ်အမည်ကို အခြေခံ၍ [[ကနေဒါနိုင်ငံ|ကနေဒါ]] [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန်]]ကွန်ပျူတာကာတွန်းရုပ်သံလွှင့်စီးရီးဖြစ်သည်။
DreamWorks Animation Television နှင့် WildBrain Studios တို့မှ ပူးပေါင်းထုတ်လုပ်သည့်၊ စီးရီးကို ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၂၀၂၁ တွင် ပြသခဲ့သည်။<ref name="AniMag" /> ဒုတိယရာသီကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။<ref name=":0" />
== အကျဉ်းချုပ် ==
''သွား၊ ခွေး သွား'' ခြောက်နှစ်သား တက်ဂ် ဘာကာ (Tag Barker) သည် ပေါစတန် (Pawston) မြို့၌သူမ၏အပျော်ခရီးများကိုသွားရင်းခွေးများနှင့်သွားလာနေစဉ်ပျော်စရာကောင်းသောခွေးများဖြစ်သည်။ တက်ဂ် သည်ကျွမ်းကျင်သောစက်ပြင်ဆရာတစ် ဦး ဖြစ်ပြီးမည်သည့်အရာကိုမဆိုနှစ်သက်သည်။ သူမ၏လိမ္မာမှုနှင့်တီထွင်ဖန်တီးနိုင်မှုတို့ကြောင့် တက်ဂ် သည်သူမ၏အကောင်းဆုံးသူငယ်ချင်း စကော့ ပုလုတ် (Scooch Pooch) နှင့်အတူသူမအားမည်သည့်အစီအစဉ်မဆိုသွားနိုင်သည်။
== ဇာတ်ကောင်များ ==
=== အဓိကဇာတ်ကောင်များ ===
* '''တက်ဂ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Tag Barker}}) ([[မီချီလာ လူစီ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag">{{cite web|url=https://www.animationmagazine.net/streaming/trailer-dreamworks-go-dog-go-speeds-to-netflix-jan-26/|title=Trailer: DreamWorks' 'Go, Dog, Go!' Speeds to Netflix Jan. 26|date=January 6, 2021|last=Milligan|first=Mercedes|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=January 6, 2021|work=Animation Magazine}}</ref> လိမ္မော်ရောင်[[ခွေး]]တစ်ကောင်သည် ပြပွဲ၏ အဓိကဇာတ်ဆောင်ဖြစ်သည်။ သူမအသက်က ၆ နှစ်ပါ။<ref name=":02">{{Cite web|last=AJG|date=2022-02-04|title=Go, Dog. Go! Characters: Heights and Ages|url=https://endlessawesome.com/2022/02/04/go-dog-go-characters-heights-and-ages/|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=May 21, 2022|work=Endless Awesome}}</ref> သူမသည် အရိုးပေါ်တွင် ချိတ်ထားသော အလံကဲ့သို့ တံဆိပ်ပုံစံ ခရမ်းရောင်ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် အရာများကို တီထွင် ပြုပြင်ရန် နှစ်သက်သည်။ သူမသည် အလွန်အလုပ်များသော ခွေးတစ်ကောင်ဖြစ်ပြီး သူငယ်ချင်းများစွာရှိသည်။
* '''စကော့ ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Scooch Pooch}}) (ကယ်လမ် ရှိုနီကာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> [[တယ်ရီယာ]]နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးငယ်လေးတစ်ကောင်။ သူအသက်က ၆ နှစ်ပါ။<ref name=":02" /> သူသည် လည်ပင်းတွင် အနီရောင် bandanna ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူ၏ ညာဘက်နားရွက်သည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူက တက်ဂ်ရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။ သူက [[ကြက်]]ကြိုက်တယ်။ သူ့မှာ အစိမ်းရောင် [[ထွန်စက်]]ရှိတယ်။ "Catch Me If You Sam" ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် သူသည် ရဟတ်ယာဉ်ငယ်ဖြင့် သူမကို လိုက်သွားခဲ့သည်။
* '''မာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Ma Barker}}) ([[ကေတီ ဂရစ်ဖင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> လာဗင်ဒါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် စိမ်းပြာရောင် လေယာဉ်မှူး[[ဦးထုပ်]]နှင့် လည်ပင်းတွင် စိမ်းပြာရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် အဝါရောင်[[လေသင်္ဘော]] ကားမောင်းရန်အလုပ်လုပ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါ၏အိမ်ထောင်ဖက်ဖြစ်သည်။
* '''ပေါ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Paw Barker}}) (မာတင် ရိုအာ မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အနီရောင်[[ဦးထုပ်]]၊ အနက်ရောင်မျက်မှန်နှင့် အစိမ်းရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် Ding Dong Doorbell စတိုးဆိုင်ကို ပိုင်ဆိုင်ပြီး လည်ပတ်နေသည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ဖခင်ဖြစ်သည်။ သူက မာရဲ့ခင်ပွန်းပါ။ သူက [[ဂီတ]]နဲ့ အကကို ကြိုက်တယ်။ "Ding Dong Day" ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် သူသည် စနီဖာ (Sniffer) ဟုခေါ်သော သားမွေးသတ္တုတီးဝိုင်း၏ ဦးဆောင်အဆိုတော်ဖြစ်ခဲ့ဖူးသည်။
* '''ချက်ဒါ ဘီစကွတ်''' ({{Lang-en|Cheddar Biscuit}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဖြူရောင် အစက်ပြောက်များ ခွေးတစ်ကောင်။ သူမအသက်က ၇ နှစ်ပါ။<ref name=":02" /> သူမသည် လူရွှင်တော်ဖြစ်ပြီး လူအများအတွက် ဖျော်ဖြေခြင်းကို နှစ်သက်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီမဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ် ကို အလွန်ထောက်ခံသော်လည်း သူမနှင့် မကြာခဏ အပြိုင်အဆိုင်ဖြစ်တတ်သည်။ ဂီလ်ဘာ သည် သူမနှင့်အတူ မကြာခဏဆိုသလို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်သည်။
* '''စပိုက် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Spike Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ စပိုက် သည် Race Cadets မှထွက်ခဲ့ပြီး Space Cadets တွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူက အရမ်း အားကစား လုပ်ပြီး အားကစားကို ကြိုက်တယ်။
* '''ဂီလ်ဘာ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Gilber Barker}}) (လိုင်ယွန် စမစ်<ref name="AniMag" />; [[ဂျိမ်း ကတ်မေးလ်]] (ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနိုင်ငံ ဗားရှင်း<ref>{{cite web|url=https://www.kirkhamgrammar.co.uk/news/2021-01-04-old-kirkhamian-james-cast-as-a-leading-voice-in-new-netflix-series|title=James Cast As A Leading Voice In New Netflix Series|date=4 January 2021|accessdate=4 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref><ref>{{cite web|url=https://entertainingmovie.com/go-dog-go-review-2021-tv-show-series-season-cast-crew-online.html|title=Go, Dog, Go Review 2021 Tv Show Series Season Cast Crew Online|publisher=Entertaining Movies|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>) မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့လည်ပင်းမှာ အပြာရောင်စစ်တုရင်[[လည်စည်း]]ကို ဝတ်ထားတယ်။ သူသည် ဘာကာများ၏အကြံအစည်ဖြစ်ပြီး တက်ဂ် ၏လွတ်လပ်မှုဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ် နှင့် ဖျော်ဖြေသည့်အခါတိုင်း ချက်ဒါ ဘီစကွတ် နှင့်တွဲလုပ်လေ့ရှိသည်။ ဂီလ်ဘာ သည် တက်ဂ်၏ အစ်ကိုများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။<ref name=":02" />
* '''ဂရင်းမာ မာဂျီ ဘာကာ''' ({{lang-en|Grandma Marge Barker}}) (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲနှင့် ခရမ်းရောင်[[မျက်မှန်]]ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ဘာကာ မိသားစု၏မျိုးရိုးဖြစ်သည်။ သူမသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖွားဖြစ်သည်။ မာဂျီ နှင့် မော့တ် နှစ်ဦးစလုံးသည် ပေါစတန် တွင် ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်ထားသည်။
* '''ဂရင်းပေါ မော့တ် ဘာကာ''' ({{Lang-en|Grandpaw Mort Barker}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်)<ref name="AniMag" /> အဝါနုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက အစိမ်းရောင်[[ဦးထုပ်]]နှင့် အညိုရောင်ကော်လာကို ဝတ်ထားသည်။ သူသည် မာဂျီ နှင့်အတူ ပြုပြင်ရေးဆိုင်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်သည်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ ဂီလ်ဘာ၊ စပိုက် နှင့် ယီပီ ဘာကာ တို့၏အဖိုးဖြစ်သည်။
* '''ယီပီ ဘာကာ''' ({{Lang-en|Yip Barker}}) သူ့ပါးစပ်ထဲတွင် တင်းနစ်ဘောလုံး binky ရှိသည့် ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် တက်ဂ်၊ ချက်ဒါ ဘီစကွတ်၊ စပိုက် နှင့် ဂီလ်ဘာ ဘာကာ တို့၏ညီဖြစ်သည်။
* '''ဆာဂျင့် ပုလုတ်''' ({{Lang-en|Sgt Pooch}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) တယ်ရီယာနှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမရဲ့ ကော်လာက အနက်ရောင်ဖြစ်ပြီး သူမရဲ့ ယူနီဖောင်းက အပြာရောင် ရဲဦးထုပ်ပါ။ သူမ၏ ဘယ်ဘက်နားသည် များသောအားဖြင့် အောက်ဘက်သို့ ခေါက်ထားလေ့ရှိသည်။ သူမသည် စကော့၏မိခင်ဖြစ်သည်။ သူမသည် ပေါစတန် တွင်ရဲအရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သည်။
=== အခြားဇာတ်ကောင်များ ===
* '''လေဒီ လီဒီယာ''' ({{Lang-en|Lady Lydia}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင်[[ပူးဒယ်လ်]]တစ်ကောင်။ သူမသည် မြို့ထဲတွင် ခွေးဦးထုပ်အများဆုံးဆောင်းထားသောကြောင့် ပေါစတန် တွင် ကျော်ကြားသည်။
* '''မြို့တော်ဝန် စနီဖင်တန်''' ({{Lang-en|Mayor Sniffington}}) ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ပုလဲလည်ဆွဲကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ပေါစတန် ၏[[မြို့တော်ဝန်]]ဖြစ်သည်။
* '''ဂျရယ်လ်''' ({{Lang-en|Gerald}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အပြာရောင်မေးလ် ခွေးဦးထုပ်နှင့် အပြာရောင်၊ အဖြူရောင်နှင့် အနီရောင် အစင်းကြောင်း ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားပြီး စာပို့တံဆိပ်တုံး ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဂျရယ်လ် သည် ပေါစတန်၏ မကြာသေးမီက ရောက်လာသူများထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်ပြီး စာပို့သည့်မြို့၌ အလုပ်လုပ်ပါသည်။
* '''မက်ဖီးလ်''' ({{Lang-en|Muttfield}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်အစင်းပါသော အနက်ရောင်ဦးထုပ်နှင့် အနီရောင်လည်စည်းကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ပေါစတန်ရှိ နာမည်ကျော် မှော်ဆရာတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''Manhole Dog''' ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အဝါနုရောင်ရှိသောခွေးတစ်ကောင်။ သူ့နာမည်အရ Manhole Dog သည် ပေါစတန် တစ်ဝှမ်းလုံးရှိ အပေါက်များထဲမှ ချောင်းကြည့်လေ့ရှိပြီး ခေါင်းပေါ်တွင် အပေါက်အဖုံးကိုလည်း ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် "Tail-kwondo" ဟုလူသိများသောအနုပညာဆရာ ဆရာကြီး ဝဂ် (Master Wag) သည်လျှို့ဝှက်စွာ ဖြစ်သည်။
* '''ဆမ် ဝှစ်ပက်''' ({{Lang-en|Sam Whippet}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) [[Greyhound]] နှင့်တူသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ဝှစ်ပက် သည် ပေါစတန် မှ နာမည်ကြီးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲသင်တန်းတွင် ရှုံးပွဲမရှိ ဆက်တိုက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ တက်ဂ် က သူ့ကို အထင်ကြီးစေတယ်။
* '''ဖရန့်''' ({{Lang-en|Frank}}) (ဒါဝိဒ် ဘာနီ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူက [[မျက်မှန်]]တပ်တယ်။ ဖရန့် သည် တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်သောအဆုံးသတ်များအတွက် အမြဲကြံစည်နေပြီး သူနှင့် ပဲ ကြားရှိ နှစ်ယောက်၏ ဦးနှောက်ဖြစ်သည်။
* '''ပဲ''' ({{Lang-en|Beans}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ သည် ရိုင်းစိုင်းသော်လည်း ကြင်နာတတ်ပြီး ဖရန့်၏ အစီအစဉ်များအတွက် ကြွက်သားအဖြစ် မကြာခဏ လုပ်ဆောင်သည်။
* '''ဖာချာ''' ({{Lang-en|Fetcher}}) (ဒေဗင် မက်ခ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့တွင် အဖြူရောင် အမြစ်ပါသော ponytail ဆံပင်ရှိသည်။ သူသည် တက်ဂ်တစ်ခုအတွက် အဖြူရောင်ပင်လယ်ခွံပါသော လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဖာချာ သည် သူနှစ်သက်သော ဘောလုံးကို လိုက်ဖမ်းပြီးနောက် ခွေးကလေး ငယ်စဉ်ကတည်းက Ball Island တွင် သောင်တင်နေခဲ့သည်။
* '''ဘာကာပီလာများ''' (The Barkapellas) ခွေးသုံးကောင် သီချင်းဆိုသည်။ မျှဝေရတာ နှစ်သက်ကြတယ်။
** '''တန်နာ''' ({{Lang-en|Tenor}}) (ပေါလု ဘာကလေ မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်သောလိမ္မော်ရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
** '''ဘေ့စ်''' ({{Lang-en|Bass}}) (ရီနို ဆဲလ်မာဆာ မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးလေးတစ်ကောင်။
** '''အယ်တို''' ({{Lang-en|Alto}}) (ဇို ဒီ'အန်ဒရီယာ မှ အသံသွင်းသည်) အလတ်စား စိမ်းပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''Wagnes''' (ဂျူဒီ မာရှန့် မှ အသံသွင်းသည်) ပေါစတန် ရှိ Big Bowl Diner တွင် အလုပ်လုပ်သော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''လီယို ဟိုစတီ''' ({{Lang-en|Leo Howlstead}}) (ဂျွန် စတော့ကာ မှ အသံသွင်းသည်) မီးခိုးရောင်ခွေးအိုကြီးတစ်ကောင်။ လီယို သည် စီနီယာ စင်တာ (Senior Center) တွင်နေထိုင်ပြီး အတန်းဗိုလ်တစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ဖူးပြီး ၎င်း၏လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်အများစုနှင့်မတူဘဲ စီနီယာများသည် အလွန်တက်ကြွသည်။ သူက [[ကမ်းခြေ]]နှင့်မိုးပျံခုန်ခြင်းကို ကြိုက်တယ်။
* '''ကယ်လီ ကော်ဂျီ''' ({{Lang-en|Kelly Korgi}}) (စတက်စီ ကေး မှ အသံသွင်းသည်) ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ကယ်လီ သည် ပေါစတန်၏နိုင်ငံသားများကြားတွင်ကျော်ကြားသောအဆိုတော်နှင့်ပေါ့ပ်စတားတစ်ဦးဖြစ်ပြီးသူမ၏ဂီတကိုအလွန်စိတ်လှုပ်ရှားစွာလက်ခံရရှိခဲ့သည်။
* '''Coach Chewman''' (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် စိမ်းပြာရောင်နှင့် အဖြူရောင် Pawston Get Sox ဦးထုပ်ကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Catch Morely''' (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် အသင်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး ကြယ်ပွင့်နှစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူမသည် နံပါတ် ၂၃ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Flip Chasely''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၂၁ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူဟာ ပွဲတစ်ပွဲ မှာ အများဆုံး ရယူ နိုင် တဲ့ အသင်း ရဲ့ မှတ်တမ်း ကို ပိုင်ဆိုင် ထား ပါတယ်။
* '''ဒေါ်နီ စလစ်ပါစ်''' ({{Lang-en|Donny Slippers}}) (ဂျေမီ ဝပ်ဆင် မှ အသံသွင်းသည်) နီညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၉၉ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဘာကာပီလာများ၏သူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''ဂါဘီ ဘေ့ဖ်''' ({{Lang-en|Gabe Roof}}) (ဖီး လ်ဝီလျံ မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် နံပါတ် ၄ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။ သူက ရေကူးရတာ ကြိုက်တယ်။
* '''Early Ed''' (ရော့ဘ် တင်ကလာ မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေး။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက အားကစားကွင်းကို အရင်ရောက်ဖူးသူ Get Sox ရဲ့ ပရိတ်သတ်ပါ။
* '''Waggs Martinez''' ([[လင်ဒါ ဘောလန်တင်း]] မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင် [[လေယာဉ်]]ပေါ်တွင် မောင်းနှင်နေသည်။ သူမသည် နံပါတ် ၀၀ ကဲ့သို့ တက်ဂ် တံဆိပ်ပါသော ကော်လာကို ၀တ်ဆင်ထားသည်။
* '''Bowser''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) လူခေါ်ခေါင်းလောင်းစတိုးဆိုင်မှာ လှည့်ကြည့်နေတဲ့ အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''အပြေးဗိုလ်လောင်း''' ({{Lang-en|Race Cadets}})
** '''Wind Swiftly''' (အေဗာ ပရက်စတန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် ယုံကြည်စိတ်ချစွာမောင်းနှင်သူဖြစ်ပြီး ပြိုင်ပွဲအကယ်ဒမီတွင်ပါဝင်ခဲ့သော ပြိုင်ပွဲအဖွဲ့အသစ်များကို ကူညီလိုပါသည်။ သူမသည် လိမ္မာပါးနပ်သော ယာဉ်မောင်းတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ စကားကို သင်ယူခြင်းနှင့် နားထောင်ခြင်းမှ မည်သို့မောင်းနှင်ရမည်ကို သင်ယူခဲ့သည်။
** '''Tread Lightly''' အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
** '''ဒေါက်''' ({{Lang-en|Doug}}) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် မိုက်မဲပြီး သော့များ ပျောက်ဆုံးကာ ပြိုကျတတ်သည်။
* '''ငရုတ်သီး''' ({{Lang-en|Chili}}) (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အနီရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ ပဲ၏ဝမ်းကွဲ။
* '''စန်ဒရာ ပေါ့စ်''' ({{Lang-en|Sandra Paws}}) (ဒင်း ဒီဂရူဂျာတာ မှ အသံသွင်းသည်) [[ခရစ္စမတ်ဘိုးဘိုးကြီး]] မှုတ်သွင်းထားသော ကြီးမား၍ အေးခဲနေသော အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။
* '''ခွေးကြီး''' ({{Lang-en|Big Dog}}) ကြီးမားပြီး အရပ်ရှည်သော အဖြူရောင်နှင့် မီးခိုးရောင် ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် ကားကို မောင်းနှင်နေသည့် ခွေးပုံသဏ္ဌာန် ရွှေရောင်တံဆိပ်ဖြင့် အပြာရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူက ခွေးငယ်လေးရဲ့ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းပါ။[[ဖိုင်:Big dog and small dog cake 4.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
* '''ခွေးငယ်လေး''' ({{Lang-en|Little Dog}}) (ဟက်တီ ကရက်တန် မှ အသံသွင်းသည်) ခရမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ကော်လာကို ရွှေရောင်စိန်ဖြင့် ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူမသည် ခွေးကြီး၏ အချစ်ဆုံးသူငယ်ချင်းဖြစ်သည်။
* '''Beefsteak''' ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) သန်မာသော ပန်းရောင် [[ချီဟွာဟွာ (ခွေး)|ချီဟွာဟွာ]]တစ်ကောင်။ သူမသည် Ruff and Tumble Gym တွင် လေ့ကျင့်ရေးနည်းပြတစ်ဦးဖြစ်သည်။
* '''ခေါင်းဆောင်ခွေး''' ({{Lang-en|Leader Dog}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အနီရောင်ပဝါကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟမ်ဘိုနီယို''' ({{Lang-en|Hambonio}}) ဆံပင်ညှပ်သောအနီရောင်ခွေးသည် ပြိုင်ပွဲတိုင်းတွင် ဆမ် ဝှစ်ပက်၏ဆံပင်ကို ဖြတ်တောက်သည်။
* '''Cam Snapshot''' ဓာတ်ပုံရိုက်ရတာကြိုက်တဲ့ ပန်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Onlooker Dog''' (အာနန် ရာဂျရမ် မှ အသံသွင်းသည်) အဝါရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီ''' ({{Lang-en|Franny}}) အညိုရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် အစိမ်းရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အမေ''' ({{Lang-en|Franny's Mom}}) ([[တာ့ဂျာ အစ်စင်]] မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဖရန်နီရဲ့အဖေ''' ({{Lang-en|Franny's Dad}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဟက်တီ''' ({{Lang-en|Hattie}}) (ဂျူလီ လီမီယပ်စ် မှ အသံသွင်းသည်)
* '''ကစ် ဝီဆာတန်''' ({{Lang-en|Kit Whiserton}}) (ဇာရီနာ ရိုချ မှ အသံသွင်းသည်)
* '''Yellow''' ([[ဒယ်နီ စမစ်]] မှ အသံသွင်းသည်)
* '''တေလီ''' ({{Lang-en|Taylee}}) (Manvi Thapar မှ အသံသွင်းသည်) အစိမ်းရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူမသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''Waggles''' ပန်းရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့မှာ အနီရောင်နှာခေါင်းနှင့် အဝါရောင်ရယ်စရာဦးထုပ်ရှိသည်။
* '''ဘိုးဝါဇိုး နှင့် ဝါဘိုးဇိုး''' ({{Lang-en|Bowowzo & Wowbowzo}}) ခရမ်းရောင် လူပြက်ခွေးနှစ်ကောင်။ သူတို့မှာ အနီရောင်နှာခေါင်းတွေ ရှိတယ်။
* '''ဘိုအင်ဂိုး''' ({{Lang-en|Boingos}}) စိမ်းပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့မှာ အနီရောင်နှာခေါင်းရှိသည်။
* '''ဆော့ပီ''' ({{Lang-en|Soppy}}) အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။ သူမတွင် အနီရောင်နှာခေါင်းရှိသည်။
* '''Struggles''' အပြာရောင် လူပြက်ခွေးတစ်ကောင်။ သူ့မှာ အနီရောင်နှာခေါင်းရှိသည်။
* '''အမြောက်သုံးအမွှာ''' ({{Lang-en|The Cannon Triplets}}) အဝါရောင် လူပြက်ခွေးသုံးကောင်။ သူတို့မှာ အနီရောင်နှာခေါင်းတွေ ရှိတယ်။
* '''ဂျယ်ရီ''' ({{Lang-en|Jerry}}) အညိုရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ဆမ် ဝှစ်ပက် ကို Race Academy တွင်ကူညီသည်။
* '''ဘားနဒ် ရော်ဘာ''' ({{Lang-en|Bernard Rubber}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) စိမ်းပြာရောင်ခွေးကလေးတစ်ကောင်။ သူသည် အနီရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ ဘားနဒ် သည် Wind Swiftly အတွက် အလွန်အသုံးဝင်သောခွေးဖြစ်သည်။ သူသည် သူ၏ [[ရဟတ်ယာဉ်]]ငယ်ဖြင့် သူမနောက်သို့ လိုက်သွားသည်။
* '''ထရပ်ကားမောင်းသူ''' ({{Lang-en|Truck Driver}}) (ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် မှ အသံသွင်းသည်) အရပ်ရှည်ရှည် အစိမ်းရောင်ခွေးတစ်ကောင်သည် သူ့အလုပ်ကို နှစ်သက်သည်။ သူသည် လိမ္မော်ရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။
* '''ဘရူတေ့စ်''' ({{Lang-en|Brutus}}) ([[ပက်ထရစ် မက်ကင်နာ]] မှ အသံသွင်းသည်) အပြာရောင်ခွေးတစ်ကောင်။ သူသည် အဝါရောင်ကော်လာကို ဝတ်ဆင်ထားသည်။ သူသည် ကယ်လီ ကော်ဂျီ၏[[ကိုယ်ရံတော်]]ဖြစ်ပြီး သူ၏အလုပ်တွင် အလွန်ကောင်းမွန်သည်။
=== ကစားစရာများ ===
* '''Cluckles''' အစိမ်းရောင်[[ကြက်]]ကစားစရာတစ်ကောင်။
* '''Pinkie Bear''' ပန်းရောင်[[ဝက်ဝံ]]ကစားစရာတစ်ကောင်။
* '''Repeaty the Raccoon''' ခရမ်းရောင်[[ရက်ကွန်းဝံ]]ကစားစရာတစ်ကောင်။
== အပိုင်းများ ==
{{Series overview|allreleased=y|released=y|color1=#2243B6|episodes1=၉|start1={{Start date|2021|1|26}}<ref name="AniMag" />|color2=#E952FF|episodes2=၉|start2={{Start date|2021|12|7}}<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.awn.com/news/season-2-go-dog-go-debuts-netflix-december-7|title=Season 2 of ‘Go, Dog. Go!’ Debuts on Netflix December 7|date=November 11, 2021|work=Animation World Network|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=November 11, 2021}}</ref>}}
=== ရာသီ ၁ ===
# Welcome to Pawston / Ruff Day on the Job
# Dark Park Bark Lark / The Fast and the Curious
# Old Dog, New Tricks / Snoozie-Hullabaloozie
# Show Dog, Show / Keys to Victory
# Pupcakes / Stink or Swim
# A Ball for All
# Ding Dong Day / Grand Sam[[ဖိုင်:Go Dog Go snapshot-156.jpg|thumb|325x325px|တက်ဂ် နှင့်ပေါ]]
# Clucky Day / Take Me Out to the Fetch Game
# Dog the Right Thing
=== ရာသီ ၂ ===
# Snow Dog, Snow[[ဖိုင်:Giant dog little dog christmas.png|thumb|325x325px|ခရစ္စမတ်သစ်ပင်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]][[ဖိုင်:Big dog small dog christmas 5.jpg|thumb|325x325px|ခရစ်စမတ်မှာ ခွေးကြီးနဲ့ ခွေးငယ်လေး]]
# All Paws on Deck / Bonestand and Deliver[[ဖိုင်:Giant dog small dog 3-1.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့ ကစားနေကြသည်]]
# Catch Me If You Sam / Toy Driver
# Frank and Beans with Chili / Little Hound on the Prairie
# Chaser and Chewer / Recipe for Adventure
# Raiders of the Lost Bark / Slow Dog Slow
# Board Silly / Sing for the Fences[[ဖိုင်:Giant dog anthem 3.jpg|thumb|325x325px|ခွေးကြီးနှင့် ခွေးငယ်လေးတို့သည် သီချင်းဆိုနေကြသည်]]
# Fast Frank's Fixit / Tail-kwondo
# Happy Birthday Pawston[[ဖိုင်:Giant dog cake 24.png|thumb|325x325px|ခွေးကြီး၊ ခွေးငယ်လေးနှင့် ကိတ်မုန့်]]
== ထုတ်လုပ်ရေး ==
စီးရီးသည် ၂-၆ နှစ်အရွယ်ကလေးများကိုပစ်မှတ်ထားသည့် Netflix Original Preschool ရှိုး ၇ ခု၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံးကြေငြာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|last1=Patrick|first1=Hipes|title=Netflix Boosts Preschool Slate With Seven New Series|url=https://deadline.com/2019/07/netflix-new-preschool-series-dreamworks-dragons-rescue-riders-2019-2020-slate-1202650368/|publisher=Deadline|wo=Deadline|accessdate=26 January 2021|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref> မူလက ၂၀၂၀ နှောင်းပိုင်းတွင် ထွက်ရှိရန် စီစဉ်ထားသော်လည်း နောက်နှစ် ဇန်နဝါရီလအထိ ရွှေ့ဆိုင်းခဲ့သည်။ ပထမရာသီတွင် အပိုင်း ကိုးပိုင်း ပါဝင်ပြီး တစ်ခုစီသည် ၂၄ မိနစ် ကြာမြင့်သည်။<ref name="preschool" />
ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် အလုပ်လုပ်နေသော ဝန်ထမ်းအချို့တွင် ဇာတ်ကောင်များ၊ သစ်ပင်များနှင့် ယာဉ်များကို ဒီဇိုင်းထုတ်သူ ကန် တာနာ ပါဝင်သည်။<ref>Ken Turner. [https://www.artstation.com/artwork/9mdylq "ArtStation - GDG S11 - visual development"]။ ''ArtStation'' (အင်္ဂလိပ်)။ August 21, 2022 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။</ref>
== ဂီတ ==
မူရင်းသီချင်းကို ပေါလု ဘာကလေက ရေးစပ်ထားပါတယ်။<ref>{{Cite web|title=Paul Buckley – Recent Work – Evolution Music Partners|url=https://evolutionmusicpartners.com/paul-buckley-recent-work/|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=2022-08-15}}</ref>
== ဧည့်ခံတယ် ==
Common Sense Media တွင်၊ ကြယ် ၅ ပွင့်မှ ၄ စီးရီးကို ပေးသည်။<ref name=":1">{{cite web|url=https://www.commonsensemedia.org/tv-reviews/go-dog-go|title=Go, Dog. Go! TV Review|work=Common Sense Media|accessdate=ဖေဖော်ဝါရီ ၁၃၊ ၂၀၂၂|language=အင်္ဂလိပ်}}</ref>
== ဆုများ ==
{|class="wikitable"
|+
!ခုနှစ်က
!ဆု
!ကဏ္ဍ
!ရရှိသူ
!ရလဒ်
!ကိုးကား
|-
|၂၀၂၁
|[[လီယိုဆုများ]]
| အကောင်းဆုံး လမ်းညွှန်ချက် အန်နီမေးရှင်းစီးရီး
| အင်ဒရူး ဒန်ကန် နှင့်ကီရန် ရှန်ဟာရာ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>{{cite web|url=https://www.leoawards.com/past_nominees_and_winners/nominees_and_winners_by_name_2021.php#Animation_Series-Direction|title=2021 Nominees & Winners by Name|language=အင်္ဂလိပ်|accessdate=16 February 2022}}</ref>
|-
| rowspan="3"|၂၀၂၂
| rowspan="2"|ACTRA Award
| rowspan="2"|ထူးချွန်သောစွမ်းဆောင်ရည် – ကျား၊မ လိုက်လျောညီထွေမရှိသော သို့မဟုတ် အမျိုးသားအသံ
| ဂျော့ရွား ဂရေဟမ် အဖြစ် ဆမ် ဝှစ်ပက် {{small|"Dog The Right Thing"}}
| {{won}}
| rowspan="2" style="text-align:center;"|<ref>{{Cite web|url=https://www.newswire.ca/news-releases/actra-toronto-announces-20th-actra-awards-in-toronto-on-camera-and-voice-nominees-895968311.html|title=ACTRA Toronto Announces 20th ACTRA Awards in Toronto On-camera and Voice Nominees|date=January 27, 2022|accessdate=February 16, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.newswire.ca/news-releases/winners-the-20th-actra-awards-in-toronto-865650095.html|title=WINNERS: THE 20th ACTRA AWARDS IN TORONTO|date=March 6, 2022|accessdate=March 6, 2022|language=အင်္ဂလိပ်|work=Newswire}}</ref>
|-
| အာနန် ရာဂျရမ် အဖြစ် ပဲ {{small|"Clucky Day / Take Me Out To The Fetch Game"}}
| {{nom}}
|-
| Canadian Screen Awards
| အကောင်းဆုံး အန်နီမေးရှင်းအစီအစဉ် သို့မဟုတ် စီးရီးများ
| သွား၊ ခွေး သွား
| {{nom}}
| style="text-align:center;"|<ref>Brent Furdyk, [https://etcanada.com/news/867531/2022-canadian-screen-awards-nominees-announced/ "2022 Canadian Screen Award Nominees Announced, ‘Sort Of’ & ‘Scarborough’ Lead The Pack"]. ''[[ET Canada]]'', February 15, 2022. {{En}}</ref>
|}
== ကိုးကား ==
<references />
== ပြင်ပလင့်ခ် ==
{{Commons category|Go, Dog. Go! (TV series)|သွား၊ ခွေး သွား}}
* {{Official website|https://www.dreamworks.com/shows/go,-dog.-go!}}
*{{Netflix title|id=81047300}}
*{{IMDb title|10687202}}
*{{Rotten Tomatoes TV|go_dog_go}}
*{{FilmAffinity|678802}}
*{{TheTVDB|395175}}
[[ကဏ္ဍ:အမေရိကန် ရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
[[ကဏ္ဍ:အင်္ဂလိပ်ဘာသာ တီဗွီဇာတ်လမ်းတွဲ အစီစဉ်]]
[[ကဏ္ဍ:ကာတွန်းရုပ်သံဇာတ်လမ်းတွဲများ]]
ntvzjww75grrffvtq53izsiuqvym75n
ပန်းပွင့်သော အပင်
0
216706
755896
702197
2022-08-22T11:06:11Z
Dr Lotus Black
31011
wikitext
text/x-wiki
{{Automatic taxobox
| name = Flowering plant
| fossil_range = Late [[Valanginian]] – [[Holocene|present]], {{fossilrange|134|0}}
| image = Flower poster 2.jpg
| image_caption = ကွဲပြားသည့် ပန်းပွင့်သောအပင်များ
| taxon = Angiosperms
| authority =
| subdivision_ranks = Groups (APG IV){{sfn|APG|2016}}
| subdivision = [[Basal angiosperms]]
* [[Amborellales]]
* [[Nymphaeales]]
* [[Austrobaileyales]]
[[Core angiosperms]]
*Clades
** [[magnoliids]]
** [[monocots]]
** [[eudicots]]
*မျိုးစဉ်များ
** [[Chloranthales]]
** [[Ceratophyllales]]
| synonyms = *Anthophyta <small>Cronquist</small>{{sfn|Cronquist|1960}}
* Angiospermae <small>[[:en:John Lindley|Lindl.]]</small>
* Magnoliophyta <small>[[:en:Arthur J. Cronquist|Cronquist]], [[Takht.]] & [[W.Zimm.]]</small><ref>{{Cite web | vauthors = Reveal JL |date=2011 |orig-year=or later |title=Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – M |url=http://www.plantsystematics.org/reveal/pbio/fam/allspgfileM.html |access-date=28 August 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130827073817/http://www.plantsystematics.org/reveal/pbio/fam/allspgfileM.html |archive-date=27 August 2013 |url-status=dead }}</ref>
* Magnolicae <small>Takht.</small>{{sfn|Takhtajan|1964}}
}}
'''ပန်းပွင့်သော အပင်များ''' ('''Angiosperms''') သို့မဟုတ် '''Angiospermae''' ({{IPAc-en|ˌ|æ|n|dʒ|i|oʊ|ˈ|s|p|ɜːr|m|iː}}),<ref name="Lindley">{{cite book | vauthors = Lindley J | year=1830 | url=https://www.biodiversitylibrary.org/item/31944#page/21/mode/1up| title=Introduction to the Natural System of Botany | location=London | publisher= Longman, Rees, Orme, Brown, and Green | pages=xxxvi | no-pp=true }}</ref><ref name="Cantino">{{cite journal | vauthors = Cantino PD, Doyle JA, Graham SW, Judd WS, Olmstead RG, Soltis DE, Soltis PS, Donoghue MJ | author-link6=Douglas E. Soltis |author-link7 = Pamela S. Soltis | year=2007 | title= Towards a phylogenetic nomenclature of ''Tracheophyta'' | journal=Taxon | volume=56 | issue=3 | pages= E1–E44 | doi=10.2307/25065865|jstor=25065865 }}</ref> သည် ကုန်းမြေတွင် ပေါက်ရောက်သောအပင်များ (Embryophyte) ဖြစ်ကြပြီး မျိုးစဉ် (order) ၆၄ ခု၊ မျိုးရင်း (Family) ၄၁၆ ခု၊ မျိုးစု (Genus) ၁၃၀၀၀ နှင့် မျိုးစိတ် (species) ၃၀၀၀၀၀၀ ရှိသော အပင်များဖြစ်ကြသည်။<ref name="Christenhusz-Byng2016">{{cite journal | vauthors = Christenhusz MJ, Byng JW | year = 2016 | title = The number of known plants species in the world and its annual increase | journal = Phytotaxa | volume = 261 | pages = 201–217 | url = http://biotaxa.org/Phytotaxa/article/download/phytotaxa.261.3.1/20598 | doi = 10.11646/phytotaxa.261.3.1 | issue = 3 | doi-access = free }}</ref> ပန်းပွင့်သောအပင်များသည် အစေ့ထုတ်အပင်များ (Spermatophyte) ဖြစ်ကြသည်။<ref>{{cite journal | vauthors = De La Torre AR, Li Z, Van de Peer Y, Ingvarsson PK | title = Contrasting Rates of Molecular Evolution and Patterns of Selection among Gymnosperms and Flowering Plants | journal = Molecular Biology and Evolution | volume = 34 | issue = 6 | pages = 1363–1377 | date = June 2017 | pmid = 28333233 | pmc = 5435085 | doi = 10.1093/molbev/msx069 | url = }}</ref>
ပန်းပွင့်သောအပင်များသည် အစေ့ထုတ်အပင်တမျိုးဖြစ်သော gymnosperm မှ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၃၀၀ မီလီယံအကြာက ဆင်းသက်လာခဲ့ကြသည်။ အစောဆုံး ပန်းပွင့်သောအပင်၏ ဝတ်မှုန်မှာ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၁၃၄ မီလီယံအကြာက ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်ဟု မှတ်တမ်းတွေ့ရသည်။ ယင်းတို့သည် လွန်ခဲ့သောနှစ်သန်းပေါင်း ၁၂၀ အကြာတွင် ပျံ့နှံ့ပေါက်ရောက်ခဲ့ကြပြီး ကိုနီဖာပင် (Conifer) များကို အစားထိုးကာ လွန်ခဲ့သောနှစ်သန်းပေါင်း ၆၀ မှ ၁၀၀ ကြား၌ လွှမ်းမိုးသောအပင်များအဖြစ် ပေါက်ရောက်ခဲ့သည်။
==ကိုးကား==
{{Reflist}}
[[ကဏ္ဍ:ပန်းပွင့်သော အပင်များ]]
[[ကဏ္ဍ:အပင်များ]]
{{Plant-stub}}
4qj5k0gurnb3eoe11g6e38km17aq6ib
ရစ်မျိုးရင်းဝင်ငှက်များ
0
218650
755842
712707
2022-08-21T17:46:26Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Automatic Taxobox|fossil_range=[[:en:Oligocene|Oligocene ခေတ်]]-လက်ရှိခေတ်၊ {{fossilrange|30|0|earliest=32.5}}|image=Phasianidae.png|image_caption=<small>
'''ရစ်မျိုးရင်းဝင် ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲမှု''' <br>
(ပ)တန်း - ([[တောင်ခါငှက်များ]])။ ။ [[အမောက်ပါတောင်ခါ]]၊ [[:en:red-billed partridge|red-billed partridge]]၊ [[တောင်ခါနီ]]။<br>
(ဒု)တန်း - ([[ဒေါင်းနှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ|ဒေါင်းမျိုးတူငှက်များ]])။ ။ [[တောကြက်]], [[အိန္ဒိယဒေါင်း]], [[:en:harlequin quail|harlequin quail]];<br>
(တ)တန်း - ([[ရစ်ငှက်|ရစ်ငှက်များ]])။ ။ [[ရစ်ငှက်]], [[ကြက်ဆင်]], [[:en:western capercaillie|western capercaillie]].
</small>|taxon=Phasianidae|authority=[[:en:Thomas Horsfield|Horsfield]], 1821|type_species=''[[ရစ်လည်စိမ်း]]''|type_species_authority=[[ကားလ် လင်းနီးယပ်|လင်းနီးယပ်]]၊ [[:en:10th edition of Systema Naturae|၁၇၅၈]]|subdivision_ranks=[[မျိုးရင်း]]ခွဲများ|subdivision=[[တောင်ခါငှက်များ]] (Rollulinae)<br />
[[ဒေါင်းနှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ|ဒေါင်းနှင့်မျိုးတူများ]] (Pavoninae)<br />
[[ရစ်ငှက်]] (Phasianinae)}}
[[Category:Articles with 'species' microformats]]
[[Category:Articles with 'species' microformats]]
'''ရစ်မျိုးရင်းဝင်ငှက်များ''' ('''''Phasianidae''''') သည် ရစ်များ၊ ခါများ၊ တောကြက်များ၊ အိမ်မွေးကြက်များ၊ ကြက်ဆင်များ၊ ငုံး(ကမ္ဘာဟောင်း)၊ နှင့် ဒေါင်းများ ပါဝင်သော မြေပြင်ပေါ်တွင်နေထိုင်သည့် အလေးချိန်စီးသော ၎င်းငှက်များကို ကိုယ်စားပြုသည့် မျိုးရင်းအဆင့်ရှိ အမည်နာမဖြစ်သည်။ ဤမျိုးရင်း တွင် ငှက်တိုက်၊ ကြက်တိုက်ခြင်းမျိုးတွင် လူကြိုက်များသော ငှက်မျိုး အများအပြားပါဝင်သည်။<ref name="McGowan19942">{{Cite book|isbn=84-87334-15-6|editor1-first=J.|location=Barcelona, Spain|publisher=Lynx Edicions|editor3-first=J.|editor3-last=Sargatal|editor2-first=A.|editor2-last=Elliot|editor1-last=del Hoyo|year=1994|first1=P. J. K.|last1=McGowan|pages=[https://archive.org/details/handbookofbirdso0001unse/page/434 434–479]|volume=2|series=Handbook of the Birds of the World|chapter=Family Phasianidae (Pheasants and Partridges)|title=New World Vultures to Guineafowl|url=https://archive.org/details/handbookofbirdso0001unse/page/434}}</ref>
မျိုးရင်းဝင် ငှက်မျိုးစုအရေအတွက်သည် များပြားလှပြီး ယခင်က မျိုးရင်းအဆင့် အုပ်စုနှစ်ခုအဖြစ် ရစ်၊ ဒေါင်းနှင့် ကြက်များပါဝင်သော [[ရစ်ငှက်]] (''Phasianinae'') နှင့် ခါနှင့် ငုံး(ကမ္ဘာဟောင်း)များပါဝင်သော (''Perdicinae'') ဟူ၍ အုပ်စုခွဲနှစ်ခုခွဲခဲ့သည်။ သို့သော် ဤခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှုသည် မကြာသေးမီက သိပ္ပံနည်းကျဆန်းစစ်မှု အထောက်အထားများတွင် မျိုးရိုးဗီဇတူများ အကုန် မပါဝင်သော မူမမှန်သည့် မျိုးတူစုဖွဲ့မှု (Paraphyletic) သာ ဖြစ်နေသည်ကိုတွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။
ထိုကြောင့် ယင်းဆန်းစစ်မှုရလဒ်အရ ရစ်မျိုးရင်း အောက်တွင် မျိုးရင်းခွဲ (ခေါ်) မျိုးရင်းသေး (Subfamily) များအဖြစ်
# '''''[[တောင်ခါငှက်များ|တောင်ခါနှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ]]''''' ''('''Rollulinae''')''၊
# [[ရစ်ငှက်|'''''ရစ်နှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ''''']] ''('''Phasianinae''')၊''
# [[ဒေါင်းနှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ|'''''ဒေါင်းနှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ''''']] ''('''Pavoninae''')''
ဟူ၍ ခွဲထုတ်ထားသည်။<ref name=":0">အင်္ဂလိပ်ဝီကီပီးဒီးယား၏ [[:en:List of Galliformes#Family Phasianidae Horsfield, 1821|List of Galliformes]] စာရင်း ဆောင်းပါးမှ ''"'''Family Phasianidae Horsfield, 1821'''"'' စာပိုဒ်အား ကောက်နှုတ်ထားသည်။ (၂၈-၁၀-၂၀၂၁)</ref>
== ယခင် သတ်မှတ်မှု ==
၁၉၉၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းကာလများအထိ မျိုးရင်း၏ အောက်တွင် မျိုးရင်းခွဲနှစ်ခုအဖြစ်- [[ရစ်ငှက်|ရစ်ငှက်များ]]အပါအဝင် တောကြက်များ(အိမ်ကြက် အပါအဝင်)၊ [[ဒေါင်း|ဒေါင်းများ]]ကို စုဖွဲ့၍ မျိုးရင်းခွဲ ''<nowiki/>'Phasianinae''' <ref name="Johnsgard1986">
{{Cite book|title=The Pheasants of the World|url=https://archive.org/details/pheasantsofworld0000john|year=1986|last1=Johnsgard|first1=P. A.|publisher=Oxford University Press|location=Oxford, UK}}
</ref> နှင့် ခါငှက်များ၊ ငုံး(ကမ္ဘာဟောင်း) များကို စုဖွဲ့၍ မျိုးရင်းခွဲ ''<nowiki/>'Perdicinae'<nowiki/>'' ဟူ၍ ခွဲခြားသတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ယင်းခွဲခြမ်းမှုသည် မှားယွင်းနေကာ ဒေါင်း၊ ကြက်များသည် ရစ်ငှက်များထက် ခါ နှင့် ငုံး(ကမ္ဘာဟောင်း) များနှင့် ပိုမိုအမျိုးရိုးနီးစပ်သည်ကို လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့သည်ဟု သိရသည်။ <ref name="Johnsgard1988">
{{Cite book|title=The Quails, Partridges, and Francolins of the World|year=1988|last1=Johnsgard|first1=P. A.|publisher=Oxford University Press|location=Oxford, UK}}
</ref> <ref name="Kimball1999">
{{Cite journal|title=A molecular phylogeny of the pheasants and partridges suggests that these lineages are not monophyletic|year=1999}}
</ref> <ref name="Kimball2014">
{{Cite journal|title=Does more sequence data improve estimates of galliform phylogeny? Analyses of a rapid radiation using a complete data matrix|year=2014}}
</ref>
== လက်ရှိသတ်မှတ်မှု ==
အောက်ပါအတိုင်း မျိုးရင်းခွဲ (၃) ခုဖြင့် ခွဲခြားထားသည်<ref name=":0" /> -
* '''မျိုးရင်းခွဲ''' ။ '''[[တောင်ခါငှက်များ|Rollulinae]]''' ('''တောင်ခါငှက်များ''')
** မျိုးစု။ ''Xenoperdix'' <small>Dinesen et al. 1994</small> (forest partridges)
** မျိုးစု။ ''[[တောင်ခါနီ|Caloperdix]]'' <small>Blyth 1861</small> (တောင်ခါနီ)
** မျိုးစု။ ''[[အမောက်ပါတောင်ခါ|Rollulus]]'' <small>Bonnaterre 1791</small> ([[အမောက်ပါတောင်ခါ]])
** မျိုးစု။ ''Melanoperdix'' <small>Jerdon 1864</small> (black partridge)
** မျိုးစု။ ''Arborophila'' <small>Hodgson 1837</small> (hill partridges)
* '''မျိုးရင်းခွဲ''' ။ '''[[ရစ်ငှက်|Phasianinae]]''' ('''ရစ်နှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ''')
** မျိုးနွယ်စု။ [[နှင်းခါ|'''''Lerwini''''']] - ''(''နှင်းခါငှက်'')''
*** မျိုးစု။ ''[[နှင်းခါ|Lerwa]]'' <small>-</small> ''(''နှင်းခါငှက်'')'' <small>(မျိုးနွယ်စုအောက်တွင် မျိုးစု ၁ ခုသာရှိသည်။)</small>
** မျိုးနွယ်စု။ [[ရစ်နီ|'''''Ithaginini''''']] ''-'' ''(''ရစ်နီ'')''
*** မျိုးစု။ ''[[ရစ်နီ|Ithaginis]]'' - (ရစ်နီ) <small>(မျိုးနွယ်စုအောက်တွင် မျိုးစု ၁ ခုသာရှိသည်။)</small>
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Lophophorini'''''
*** မျိုးစု။ ''[[ဇာမဏီပါးပြာ|Tragopan]]'' - (ဇာမဏီ)
*** မျိုးစု။ ''Tetraophasis'' - (မိုးနဲရစ်)
*** မျိုးစု။ ''[[မိုနဲ|Lophophorus]]'' - (မိုနဲ ၊ အမောက်ရှည်မိုနဲ)
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Pucrasiini'''''
*** မျိုးစု။ ''Pucrasia'' - (koklass pheasant)
** မျိုးနွယ်စု။ '''Meleagridini'''
*** မျိုးစု။ ''[[ကြက်ဆင်|Meleagris]]'' <small>-</small> (ကြက်ဆင်)
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Tetraonini'''''
*** မျိုးစု။ ''Bonasa'' <small>Stephens 1819</small> (ruffed grouse)
*** မျိုးစု။ ''Tetrastes'' <small>Keyserling & Blasius 1840</small> (hazel grouse)
*** မျိုးစု။ ''Centrocercus'' <small>Swainson 1832</small> (sage-grouse)
*** မျိုးစု။ ''Dendragapus'' <small>Elliot 1864</small> (blue grouse)
*** မျိုးစု။ ''Tympanuchus'' <small>Gloger 1841</small> (prairie-chickens and sharp-tailed grouse)
*** မျိုးစု။ ''Lagopus'' <small>Brisson 1760</small> (ptarmigans)
*** မျိုးစု။ ''Falcipennis'' <small>Elliot 1864</small> (Siberian grouse)
*** မျိုးစု။ ''Canachites'' <small>Stejneger, 1885</small> (spruce grouse)
*** မျိုးစု။ ''Tetrao'' <small>Linnaeus 1758</small> (capercaillies)
*** မျိုးစု။ ''Lyrurus'' <small>Swainson 1832</small> (black grouse)
** မျိုးနွယ်စု။ '''''[[တောင်ခါနှုတ်သီးရှည်|Rhizotherini]]'''''
*** မျိုးစု။ ''[[တောင်ခါနှုတ်သီးရှည်|Rhizothera]]'' - ''(နှုတ်သီးရှည် တောင်ခါ)''
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Phasianini''''' - (ရစ်မျိုး)
*** မျိုးစု။ ''Perdix'' - (true partridges)
*** မျိုးစု။ ''[[ရစ်မြီးရှည်|Syrmaticus]]'' <small>-</small> (ရစ်မြီးရှည်)
*** မျိုးစု။ ''Chrysolophus'' - (ruffed pheasants)
*** မျိုးစု။ ''[[ရစ်ငှက်|Phasianus]]'' -(ရစ်ငှက်)
*** မျိုးစု။ ''Catreus'' <small>-</small> (cheer pheasant)
*** မျိုးစု။ ''Crossoptilon'' <small>-</small> (eared pheasants)
*** မျိုးစု။ ''[[မြန်မာငွေရောင်ရစ်|Lophura]]'' <small>-</small> (မြန်မာငွေရောင်ရစ်)
*'''မျိုးရင်းခွဲ''' ။ '''[[ဒေါင်းနှင့် မျိုးရိုးတူ ငှက်များ|Pavoninae]]''' - (ဒေါင်း/တောကြက်/ငုံး)
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Pavonini''''' - ''(ဒေါင်းမျိုးနွယ်)''
*** မျိုးစု။ ''Rheinardia'' <small>-</small> (crested arguses)
*** မျိုးစု။ ''[[မင်းဒေါင်း|Argusianus]]'' <small>-</small> (မင်းဒေါင်း)
*** မျိုးစု။ ''Afropavo'' - (African peafowl)
*** မျိုးစု။ ''[[ဒေါင်း|Pavo]]'' - (ဥဒေါင်း၊ အိန္ဒိယဒေါင်း)
*** မျိုးစု။ ''[[တောင်ခါလည်ပြောက်|Tropicoperdix]]'' - (တောင်ခါလည်ပြောက်)
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Polyplectronini''''' ''(ဒေါင်းမင်းမျိုးနွယ်စု)''
*** မျိုးစု။ ''Haematortyx'' <small>Sharpe 1879</small> (crimson-headed partridge)
*** မျိုးစု။ ''Galloperdix'' <small>Blyth 1845</small> (Indian spurfowls)
*** မျိုးစု။ ''[[ဒေါင်းမင်း|Polyplectron]]'' <small>Temminck 1807</small> (ဒေါင်းမင်း)
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Gallini''''' ''(ကြက်မျိုးနွယ်စု)''
*** မျိုးစု။ ''Bambusicola'' <small>Gould 1863</small> (bamboo partridges)
*** မျိုးစု။ ''[[တောကြက်|Gallus]]'' <small>Brisson 1760</small> (တောကြက်၊ [[ကြက်|အိမ်ကြက်]])
*** မျိုးစု။ ''Peliperdix'' <small>Bonaparte 1856</small> (Latham's francolin)
*** မျိုးစု။ ''Ortygornis'' <small>Reichenbach, 1852</small>
*** မျိုးစု။ ''Francolinus'' <small>Stephens 1819</small>
*** မျိုးစု။ ''Campocolinus'' <small>Crowe ''et al'' 2020</small>
*** မျိုးစု။ ''Scleroptila'' <small>Blyth 1852</small>
** မျိုးနွယ်စု။ '''''Coturnicini''''' ''(ငုံးမျိုးနွယ်စု)''
*** မျိုးစု။ ''Tetraogallus'' <small>Gray 1832</small> (snowcocks)
*** မျိုးစု။ ''Ammoperdix'' <small>Gould 1851</small> (see-see and sand partridges)
*** မျိုးစု။ ''Synoicus'' <small>Bosc 1792</small>
*** မျိုးစု။ ''Margaroperdix'' <small>Reichenbach 1853</small>
*** မျိုးစု။ ''Coturnix'' <small>Garsault 1764</small> (typical Old World quails)
*** မျိုးစု။ ''Alectoris'' <small>Kaup 1829</small> (rock partridges)
*** မျိုးစု။ ''Perdicula'' <small>Hodgson 1837</small> (bush-quails)
*** မျိုးစု။ ''Ophrysia'' <small>Bonaparte 1856</small> (Himalayan quail)
*** မျိုးစု။ ''Pternistis'' <small>Wagler 1832</small> (partridge-francolins; African spurfowls)
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[ကဏ္ဍ:အာရှတိုက်တွင် တွေ့ရှိရသော ငှက်များ]]
[[ကဏ္ဍ:ငှက်မျိုးရင်းများ]]
[[ကဏ္ဍ:ရစ်ငှက်မျိုးရင်းများ| ]]
2asnykvtyz78tg0ek44p2b4tet9b2vj
မြန်မာဈေး
0
225202
755861
736997
2022-08-21T23:30:50Z
Mehediabedin
96774
wikitext
text/x-wiki
'''မြန်မာဈေး'''သည် [[ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ]] [[ကော့ဘဇားမြို့]]တွင် တည်ရှိသော ဈေးတစ်ခုဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=https://www.jugantor.com/country-news/498695/%E0%A6%95%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%87-%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2-%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B0-%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%87-%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%87-%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%93|title=কক্সবাজারে তিল ধারণের ঠাঁই নেই|date=16 December 2021|newspaper=Jugantor|lang=bn}}</ref> အလှကုန်များမှ ဓားများ၊ လုံချည်၊ အခွံများ၊ ချောကလက်များ၊ အလှဆင်ပစ္စည်းများ စသည်တို့ကို မြန်မာဈေးတွင် စျေးနှုန်းချိုသာစွာဖြင့် ရနိုင်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ကုန်ပစ္စည်းမျိုးစုံ ရရှိနိုင်ခြင်းကြောင့် မြန်မာဈေးဟု အမည်တွင်သည်။<ref>{{cite news|url=https://www.thedailystar.net/coxs-bazar-to-do-list-48534|title=COX'S BAZAR to-do list|first=Osama|last=Rahman|date=4 November 2014|newspaper=The Daily Star|lang=en}}</ref> မြန်မာနိုင်ငံမှ ချဉ်ပေါင်းမျိုးစုံကို မြန်မာဈေးတွင် ရရှိနိုင်သည်။<ref name=rbd>{{cite web|url=https://www.risingbd.com/feature/news/288705|title=বার্মিজ মার্কেটে আচারের রাজ্য|date=9 February 2019|website=Rising BD|lang=bn}}</ref> မြန်မာ့ရိုးရာဈေးသည် ကော့ဘဇားရှိ တက်ပါရာ တွင် တည်ရှိသည်။ ဤဈေးတွင် ဆိုင်ခန်းပေါင်း ၃၀၆ ဆိုင်ရှိသည်။<ref>{{cite news|url=https://www.prothomalo.com/bangladesh/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9C-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B0-%E0%A7%A8%E0%A7%AA%E0%A7%AE-%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8-%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7|title=বার্মিজ মার্কেটের ২৪৮ দোকান বন্ধ|date=30 January 2015|newspaper=Prothom Alo|lang=bn}}</ref> ကော့ဘဇားအပြင် ပတ္တင်္ဂါ နှင့် ဘန်ဒါဘန် တို့တွင်လည်း မြန်မာဈေးများရှိသည်။<ref>{{cite web|url=https://www.ntvbd.com/bangladesh/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0-%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80-%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9C-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%9F-%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A7%9C%E0%A7%87-%E0%A6%9B%E0%A6%BE%E0%A6%87-788157|title=বান্দরবানের পূরবী বার্মিজ মার্কেট পুড়ে ছাই|first=Alauddin|last=Shahriar|date=21 August 2020|website=NTV Online|lang=bn}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.ittefaq.com.bd/77121/%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE-%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%88%E0%A6%95%E0%A6%A4%E0%A7%87-%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%BE-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%95-%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A6%BE|title=পতেঙ্গা সমুদ্রসৈকতে রমরমা মাদক ব্যবসা|date=3 August 2019|newspaper=Daily Ittefaq|lang=bn}}</ref>
မြန်မာ့ဈေးကို ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် မြန်မာအမျိုးသမီးတစ်ဦးမှ တည်ထောင်ခဲ့သည်။ သူမသည် ဒေသတွင်းရခိုင်လက်မှုပစ္စည်း၊ အိတ်များ၊ လုံချည်၊ အိပ်ယာခင်းများ၊ ဆေးပြင်းလိပ်စသည်ဖြင့် ဆိုင်ငယ်တစ်ဆိုင်ကို တဲပါရာမြို့ရှိ မြန်မာမူလတန်းကျောင်းနှင့် ကပ်လျက် အိမ်ငယ်တစ်ခုတွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ပြည်တွင်းပြည်ပ ခရီးသွားဧည့်သည်များသည် ၎င်းဈေးရှိ အရာများကို ကြည့်ရှုရန် ကော့ဘဇား သို့ လာခဲ့ကြသည်။ ခရီးသွားများ၏ လိုအပ်ချက်ကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားကာ သူမသည် ၎င်း၏အိမ်ရှေ့တွင် 'အာနန် ကော့ဘဇား အိမ်တွင်းလုပ်ငန်း' ဟုခေါ်သော ဆိုင်တစ်ဆိုင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ရခိုင်စတိုး၊ စတိုးစသည်ဖြင့် အမည်အမျိုးမျိုး ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ တဖြည်းဖြည်းဖြင့် ဆိုင်ငယ်လေးမှ စျေးကြီးတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။<ref>{{cite web|url=https://teenagersbd.com/burmese-market-to-make-your-beach-trip-more-exciting/|title=Make your beach trip more exciting with Burmese market|first=Susan|last=Waresi|date=26 April 2020|website=Teenagers BD|lang=en}}</ref>
== ကိုးကား ==
<references />
[[ကဏ္ဍ:ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရှိ ဈေးများ]]
1cxp2w0r7b0w1usqxbo2v7b99k04c6t
ဆွေးနွေးချက်:ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန
1
229257
755834
755750
2022-08-21T16:58:59Z
Ninjastrikers
22896
[[Special:Contributions/2400:AC40:D6F:3A42:7897:11AA:18AD:591E|2400:AC40:D6F:3A42:7897:11AA:18AD:591E]] ([[User talk:2400:AC40:D6F:3A42:7897:11AA:18AD:591E|ဆွေးနွေး]]) ၏ ပြင်ဆင်မှုများကို [[User:202.191.104.82|202.191.104.82]] ၏ နောက်ဆုံးတည်းဖြတ်မူသို့ နောက်ပြန် ပြန်ပြင်ခဲ့သည်
wikitext
text/x-wiki
[{ရာထူး၃၀တွေတရာဥပဒေအရအရေးယူပါကိုယ်ပိုင်အမှတ်ရှိ့တဲ့မည်သူမဆိုတတ်ထည်းထ့်ထားပါကျုံဗိုျေဇေယအမှတ်၁၃ကိုလထောက်ဗိုလ်ကိုကွက်ကဲမူးအြဖ့်ရာယီခံအပ်ထာျေြွေပန်ဆုခိုင်းြပီးနေရာြူပန်ချထားပါဗိုလ်ငွေကိုဖန်းထားပါအမိ့်ထု့်ြပန်ပါအသက်နှ့်သက်မှတ်တဲ့ရေအချင်းယခင်အတိုင်းဆောင်ရွက်ပါ⚖️⚓⚓⚓⚓⚔️🗡️🛡️🗝️🔑🇲🇲}][{[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/37.111.13.0|37.111.13.0]] ၁၅:၂၀၊ ၄ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC)}][([[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/37.111.13.0|37.111.13.0]] ၁၅:၂၀၊ ၄ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC))][[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/37.111.13.0|37.111.13.0]] ၁၅:၂၀၊ ၄ ဇူလိုင် ၂၀၂၂ (UTC)
== ၁၅ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ တွင် Semi-protected ပြင်ဆင်ခွင့် တောင်းဆိုမှု ==
{{edit semi-protected|ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန|answered=no}}
[[အထူး:ဆောင်ရွက်ချက်များ/202.191.104.82|202.191.104.82]] ၁၂:၂၅၊ ၁၅ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
0l3q0jqprdh7v13n0051nxpmxu6elmb
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ သမ္မတ
0
230464
755836
753936
2022-08-21T17:27:53Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox official post|post=သမ္မတ|body=အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|insignia=Seal Of The President Of The United States Of America.svg|insigniasize=100|insigniacaption=[[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သမ္မတ၏ တံဆိပ်|သမ္မတတံဆိပ်]]|flag=Flag of the President of the United States of America.svg|flagsize=125|flagborder=yes|flagcaption=[[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သမ္မတ၏ အလံတော်|သမ္မတ အလံတော်]]|image=Joe Biden presidential portrait.jpg|incumbent=[[ဂျိုး ဘိုင်ဒင်]]|incumbentsince=၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၂၁|department={{plainlist|
* [[Executive branch of the U.S. government]]
* [[Executive Office of the President]]
}}|style={{plainlist|
* မစ္စတာ သမ္မတ<ref>{{Cite news |url=https://www.nytimes.com/1891/08/02/archives/how-to-address-the-president-he-is-not-your-excellency-or-your.html |work=The Washington Star |title=How To Address The President; He Is Not Your Excellency Or Your Honor, But Mr. President |date=August 2, 1891 |via=The New York Times}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.usgs.gov/usgs-manual/handbook/hb/431-2-h/chap4.html |title=USGS Correspondence Handbook—Chapter 4 |date=July 18, 2007 |publisher=Usgs.gov |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120926000950/http://www.usgs.gov/usgs-manual/handbook/hb/431-2-h/chap4.html |archive-date=September 26, 2012 |access-date=November 15, 2012}}</ref><br />(အလွတ်သဘော)
* ဂုဏ်ပြုအပ်သော<ref>{{Cite web |url=http://www.ita.doc.gov/ita_sec/Address%20and%20Salutation.htm |title=Models of Address and Salutation |publisher=Ita.doc.gov |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100720073107/http://www.ita.doc.gov/ita_sec/Address%20and%20Salutation.htm |archive-date=July 20, 2010 |access-date=September 4, 2010}}</ref><br />(တရားဝင်)
}}|type={{plainlist|
* [[နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ]]
* [[အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲ]]
}}|abbreviation=|member_of={{plainlist|
* [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အစိုးရအဖွဲ့|အစိုးရအဖွဲ့]]
* [[United States Domestic Policy Council|Domestic Policy Council]]
* [[National Economic Council (United States)|National Economic Council]]
* [[ကုလသမဂ္ဂ အမျိုးသား လုံခြုံရေးကောင်စီ|အမျိုးသား လုံခြုံရေးကောင်စီ]]
}}|residence=[[အိမ်ဖြူတော်]]|seat=[[ဝါရှင်တန်ဒီစီမြို့]]|appointer=[[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲကောလိပ်|ရွေးကောက်ပွဲကောလိပ်]] သို့မဟုတ် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ဒုတိယသမ္မတ|ဒုသမ္မတ]]ရာထူးမှ ဆက်ခံသည်။|termlength=၄ နှစ်၊ တစ်ကြိမ်သက်တမ်းတိုးနိုင်|constituting_instrument=[[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ]]|formation={{date and age|1789|3|4|p=1|br=1}}<ref name="formation">"The conventions of nine states having adopted the Constitution, Congress, in September or October, 1788, passed a resolution in conformity with the opinions expressed by the Convention and appointed the first Wednesday in March of the ensuing year as the day, and the then seat of Congress as the place, 'for commencing proceedings under the Constitution.'<br><br> "Both governments could not be understood to exist at the same time. The new government did not commence until the old government expired. It is apparent that the government did not commence on the Constitution's being ratified by the ninth state, for these ratifications were to be reported to Congress, whose continuing existence was recognized by the Convention, and who were requested to continue to exercise their powers for the purpose of bringing the new government into operation. In fact, Congress did continue to act as a government until it dissolved on the first of November by the successive disappearance of its members. It existed potentially until 2 March, the day preceding that on which the members of the new Congress were directed to assemble." {{ussc|name=Owings v. Speed|link=supreme.justia.com|volume=18|page=420|pin=422|year=1820|reporter=Wheat|reporter-volume=5}}</ref><ref>{{Cite book |last=Maier |first=Pauline |title=Ratification: The People Debate the Constitution, 1787–1788 |url=https://archive.org/details/ratificationpeop0000maie |date=2010 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0-684-86854-7 |location=New York, New York |page=[https://archive.org/details/ratificationpeop0000maie/page/433 433] |author-link=Pauline Maier}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://constitutioncenter.org/blog/march-4-a-forgotten-huge-day-in-american-politics/ |title=March 4: A forgotten huge day in American history |date=March 4, 2013 |publisher=[[National Constitution Center]] |location=Philadelphia |access-date=July 29, 2018}}</ref>|first=[[ဂျော့ချ် ဝါရှင်တန်]]<ref>{{Cite web |url=https://www.mountvernon.org/library/digitalhistory/digital-encyclopedia/article/presidential-election-of-1789/ |title=Presidential Election of 1789 |website=Digital Encyclopedia |publisher=Mount Vernon Ladies' Association, George Washington's Mount Vernon |location=Mount Vernon, Virginia |access-date=July 29, 2018}}</ref>|salary={{wikidata|property|references|Q11696|P3618}}|website={{URL|https://www.whitehouse.gov/}}}}
'''အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ သမ္မတ'''သည် [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု|အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု]]၏ [[နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲ]]နှင့် [[အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲ]] ဖြစ်သည်။ သမ္မတသည် ဖက်ဒရယ်အစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်ရေးမဏ္ဍိုင် ကို ညွှန်ကြားပြီး [[အမေရိကန်တပ်မတော်]]၏ စစ်ဦးစီးချုပ်လည်း ဖြစ်သည် ။
1789 တွင် ရုံးစတင်တည်ထောင်ချိန်မှစ၍ သမ္မတရာထူးအာဏာသည် သိသိသာသာကြီးထွားလာခဲ့သည်။ <ref>{{Cite journal|first=Henry Jones|date=1908|title=The Influence of State Politics in Expanding Federal Power|pages=53–63}}</ref> သမ္မတ၏အာဏာသည် အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ တုံ့ဆိုင်းသွားသော်လည်း၊ သမ္မတရာထူးသည် [[ဖရန်ကလင် ဒီလာနို ရုစဗဲ့|Franklin D. Roosevelt]] ၏သမ္မတသက်တမ်းအတွင်း သိသိသာသာ ချဲ့ထွင်မှုနှင့်အတူ 20 ရာစုအစပိုင်းမှစတင်ကာ အမေရိကန်နိုင်ငံရေးဘဝတွင် ပိုမိုအားကောင်းသည့်အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ခေတ်ပြိုင်ကာလတွင် သမ္မတသည် တစ်ခုတည်းသောကျန်ရှိနေသည့် ကမ္ဘာ့ စူပါပါဝါ ၏ ခေါင်းဆောင်အဖြစ် ကမ္ဘာ့ဩဇာအကြီးဆုံး နိုင်ငံရေးပုဂ္ဂိုလ်များထဲမှ တစ်ဦးအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရသည်။ <ref>{{Cite magazine|url=https://time.com/4657665/steve-bannon-donald-trump/|title=Is Steve Bannon the Second Most Powerful Man in the World?|date=February 2, 2017}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/jan/03/uselections2008.world|title=Who should be the world's most powerful person?|date=January 3, 2008|location=London}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/meacham-history-power-83117|title=Meacham: The History of Power|first=Jon|date=December 20, 2008|archivedate=September 4, 2010}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/newsweek-50-barack-obama-83041|title=The Newsweek 50: Barack Obama|first=Fareed|date=December 20, 2008|archivedate=September 4, 2010}}</ref> အမည်ခံ GDP ဖြင့် အကြီးဆုံး စီးပွားရေး ရှိသော နိုင်ငံ ၏ ခေါင်းဆောင် အနေဖြင့် သမ္မတ သည် ပြည်တွင်း နှင့် နိုင်ငံတကာ တွင် အရေးပါသော ခိုင်မာသော နှင့် ပျော့ပျောင်းသော ပါဝါ ကို ပိုင်ဆိုင် သည် .
ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံ ဥပဒေ အပိုဒ် ၂ သည် ပြည်ထောင်စု အစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်ရေး မဏ္ဍိုင်ကို ဖွဲ့စည်းပြီး အုပ်ချုပ်ရေး အာဏာကို သမ္မတထံ အပ်နှင်းထားသည်။ ပါဝါတွင် ဖက်ဒရယ်ဥပဒေအား ကွပ်မျက်ခြင်းနှင့် ပြဋ္ဌာန်းခြင်းနှင့် ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင်များ၊ သံတမန်ရေးရာ၊ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းနှင့် တရားရေးအရာရှိများကို ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။ သံတမန်များ ခန့်အပ်ခြင်းနှင့် လက်ခံခြင်း နှင့် နိုင်ငံခြား အာဏာများနှင့် သဘောတူညီချက်များ ချုပ်ဆိုရန် သမ္မတအား ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့် ကွန်ဂရက်မှ အတည်ပြုပြဋ္ဌာန်းခဲ့သော နောက်ဆက်တွဲဥပဒေများပေါ်တွင် အခြေခံ၍ ခေတ်သစ်သမ္မတရာထူးတွင် အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် အဓိကတာဝန်ရှိသည်။ [[အနုမြူနိုင်ငံကြီးများ|ဒုတိယအကြီးဆုံးနျူကလီးယားလက်နက်ပိုင်ဆိုင်]] သည့် ကမ္ဘာ့ ဈေးအကြီးဆုံးစစ်တပ်ကို ညွှန်ကြားရန်တာဝန်လည်း ပါဝင်သည်။
သမ္မတသည် ပြည်ထောင်စုဥပဒေပြုရေးနှင့် ပြည်တွင်းမူဝါဒချမှတ်ရာတွင်လည်း ဦးဆောင်အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်း မှုစနစ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် အပိုဒ် ၁၊ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေပုဒ်မ ၇ သည် သမ္မတအား လက်မှတ်ရေးထိုးရန် သို့မဟုတ် ဗီတိုအာဏာ ဖြင့် ပြည်ထောင်စုဥပဒေပြုပိုင်ခွင့်ကို ပေးထားသည်။ ခေတ်သစ်သမ္မတများကို ၎င်းတို့၏နိုင်ငံရေးပါတီများ၏ ခေါင်းဆောင်များအဖြစ် ရှုမြင်လေ့ရှိသောကြောင့် မူဝါဒချမှတ်ခြင်းသည် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ဖြင့် သိသိသာသာပုံဖော်လာကာ သမ္မတများသည် ၎င်းတို့၏မူဝါဒဦးစားပေးမှုများကို မြှင့်တင်ရာတွင် တက်ကြွသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကာ သမ္မတအပေါ် မှီခိုလေ့ရှိသော ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်အဖွဲ့ဝင်များ ၊ . <ref>{{Cite journal|first=J. P.|year=1988|title=The President's Legislative Agenda|pages=22–35|url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0002716288499001002}}</ref> မကြာသေးမီဆယ်စုနှစ်များအတွင်း သမ္မတများသည် ပြည်တွင်းမူဝါဒကိုပုံဖော်ရန်အတွက် အုပ်ချုပ်ရေးအမိန့်များ ၊ အေဂျင်စီစည်းမျဉ်းများနှင့် တရားရေးဆိုင်ရာခန့်အပ်မှုများကို တိုးမြှင့်အသုံးပြုလာခဲ့သည်။
[[ဂျိုး ဘိုင်ဒင်|ဂျိုးဘိုင်ဒင်]] သည် ဇန်နဝါရီ ၂၀ ရက်၊ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် [[ဂျိုး ဘိုင်ဒင်၏ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုပွဲ|သမ္မတအဖြစ် ကျမ်းသစ္စာဆို]]ခဲ့ပြီး [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု]]၏ ၄၆ ဦးမြောက် လက်ရှိသမ္မတဖြစ်သည်။
==ကိုးကား==
mebqpetsb8a7b2ydwiq5odn2ih4gn56
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ဒုတိယသမ္မတ
0
230465
755845
753584
2022-08-21T17:57:20Z
InternetArchiveBot
61272
Adding 1 book for [[ဝီကီပီးဒီးယား:စိစစ်အတည်ပြုခံနိုင်မှု]] (20220821)) #IABot (v2.0.9) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]]
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox official post
| post = ဒုတိယသမ္မတ
| body = အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု
| insignia = US Vice President Seal.svg
| insigniasize = 120
| insigniacaption = [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဒုတိယသမ္မတ၏ တံဆိပ်|ဒုတိယသမ္မတ တံဆိပ်]]
| flag = Flag of the Vice President of the United States.svg
| flagsize = 130
| flagborder = yes
| flagcaption = [[အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဒုတိယသမ္မတ၏ အလံတော်|ဒုတိယသမ္မတ အလံတော်]]
| image = Kamala Harris Vice Presidential Portrait.jpg
| incumbent = [[ကားမလာ ဟဲရစ်|ကာမလာ ဟဲရစ်]]
| incumbentsince = ဇန်နဝါရီ ၂၀၊ ၂၀၂၁
| department = {{ubl|[[United States Senate]]|[[Executive branch of the U.S. government]]|[[Office of the Vice President of the United States|Office of the Vice President]]}}
| style = {{ubl|[[Mr. President (title)|Madam Vice President]]<br>(informal)|[[The Honourable#United States|The Honorable]]<br>(formal)|[[Mr. President (title)|Madam President]]<br>(within the Senate)|[[Excellency|Her Excellency]]<br>(diplomatic)}}
| unofficial_names = VPOTUS,<ref>{{cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/VPOTUS|title=VPOTUS|work=[[Merriam-Webster]]|accessdate=February 10, 2021|archive-date=January 25, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125113323/https://www.merriam-webster.com/dictionary/VPOTUS|url-status=live}}</ref> VP, Veep<ref>{{Cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/veep |title=Veep |work=Merriam-Webster |access-date=February 14, 2021 |archive-date=October 14, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201014174159/https://www.merriam-webster.com/dictionary/veep |url-status=live }}</ref>
| member_of = {{ubl|[[Cabinet of the United States|Cabinet]]|[[United States National Security Council|National Security Council]]|[[National Space Council]]|[[National Economic Council (United States)|National Economic Council]]}}
| status = {{ubl|Second highest executive branch officer|[[President of the Senate]]}}
| residence = [[Number One Observatory Circle]]
| seat = [[Washington, D.C.]]
| appointer = [[Electoral College (United States)|Electoral College]], or, if vacant, [[President of the United States|President]] via [[Twenty-fifth Amendment to the United States Constitution#Section 2: Vice presidential vacancy|congressional confirmation]]
| termlength = Four years, no term limit
| constituting_instrument = [[Constitution of the United States]]
| formation = {{start date and age|1789|3|4|p=1|br=1}}<ref name="formation">"The conventions of nine states having adopted the Constitution, Congress, in September or October, 1788, passed a resolution in conformity with the opinions expressed by the Convention and appointed the first Wednesday in March of the ensuing year as the day, and the then seat of Congress as the place, 'for commencing proceedings under the Constitution.'<p> "Both governments could not be understood to exist at the same time. The new government did not commence until the old government expired. It is apparent that the government did not commence on the Constitution's being ratified by the ninth state, for these ratifications were to be reported to Congress, whose continuing existence was recognized by the Convention, and who were requested to continue to exercise their powers for the purpose of bringing the new government into operation. In fact, Congress did continue to act as a government until it dissolved on the first of November by the successive disappearance of its members. It existed potentially until 2 March, the day preceding that on which the members of the new Congress were directed to assemble." {{ussc|name=Owings v. Speed|link=supreme.justia.com|volume=18|page=420|pin=422|year=1820|reporter=Wheat|reporter-volume=5}}</ref><ref>{{cite book| last=Maier|first=Pauline | author-link=Pauline Maier| title=Ratification: The People Debate the Constitution, 1787–1788| url=https://archive.org/details/ratificationpeop0000maie|date=2010|publisher=Simon & Schuster|location=New York | isbn=978-0-684-86854-7| page=[https://archive.org/details/ratificationpeop0000maie/page/433 433]}}</ref><ref>{{cite web|title=March 4: A forgotten huge day in American history|date=March 4, 2013|url=https://constitutioncenter.org/blog/march-4-a-forgotten-huge-day-in-american-politics/|publisher=[[National Constitution Center]]|location=Philadelphia|access-date=July 24, 2018|archive-date=February 24, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180224184927/https://constitutioncenter.org/blog/march-4-a-forgotten-huge-day-in-american-politics|url-status=live}}</ref>
| first = [[John Adams]]<ref>{{cite book| last=Smith| first=Page| author-link=Page Smith| title=John Adams|volume=Two 1784–1826| date=1962| publisher=Doubleday| location=Garden City, New York| page=744}}</ref>
| succession = [[United States presidential line of succession|First]]<ref name=XXVHeritage>{{cite web|title=Essays on Amendment XXV: Presidential Succession|work=The Heritage Guide to the Constitution|last=Feerick|first=John|url=https://www.heritage.org/constitution/#!/amendments/25/essays/187/presidential-succession|publisher=The Heritage Foundation|access-date=July 3, 2018|archive-date=August 22, 2020|archive-url=https://archive.today/20200822232208/https://www.heritage.org/constitution/%23!/amendments/8/essays/161/cruel-and-unusual-punishment#!/amendments/25/essays/187/presidential-succession|url-status=live}}</ref>
| salary = $235,100 annually
| website = {{url|https://www.whitehouse.gov/administration/vice-president-harris/|www.whitehouse.gov}}
}}
fpke1caoas4ibt2slkkncjdgana7cl9
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:CatOnMars
3
230569
755857
753830
2022-08-21T20:49:51Z
Vincent Vega
97344
[[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:方的1P]] စာမျက်နှာကို [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:CatOnMars]] သို့ Vincent Vegaက ရွှေ့ခဲ့သည်: အသုံးပြုသူ "[[Special:CentralAuth/方的1P|方的1P]]" ကို "[[Special:CentralAuth/CatOnMars|CatOnMars]]" သို့ အမည်ပြောင်းလဲစဉ် စာမျက်နှာအား အလိုအလျောက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်း
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် 方的1P ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၂၂၊ ၉ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
ilf9pawcg7vy4kbj7ozj05f2961mc97
ထယ်ဂျွံမူယောလ်မင်း
0
230590
755811
753878
2022-08-21T12:32:20Z
Hoke Kim
100194
wikitext
text/x-wiki
ထယ်ဂျွံမူယောလ်မင်း({{lang-ko|태종무열왕; 太宗武烈王}})(၆၀၄ ~ ၆၆၁)၊ (မွေးအမည်: ဂင်ချုန်းချူ; {{lang-ko|김춘추}}) [[သုံးပြည်ထောင်ခေတ် (ကိုရီးယား)|ကိုရီးယားသုံးပြည်ထောင်]]ထဲမှ ပြည်ထောင်တစ်ခု ဖြစ်သည့် [[ရှီလာ]]၏ ၂၉ယောက်မြောက် ဘုရင်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ကိုရီးယား သုံးပြည်ထောင်ပေါင်းစည်းရေးကို ဦးဆောင်သူအဖြစ် ချီးကျူးခြင်း ခံရသည်။
{{Infobox royalty
|name = ထယ်ဂျွံမူယောလ်မင်<br/>太宗武烈王<br/>태종무열왕
|succession = [[ရှီလာ]]၏ ဘုရင်
|reign = ၆၅၄ ~ ၆၆၁
|coronation = ၆၄၇
|predecessor = ဂျင်ဒေါ့က်ဘုရင်မ
|successor = [[မုန်မူမင်း]]
|father = ဂင်ယွံဆူ
|mother = ချောန်မျောင်းမင်းသမီး
|death_date = ၆၆၁
|death_place = [[ရှီလာ]]
|burial_place = ယောင်းဂယောင်း ဘုရားကျောင်း၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]
|posthumous name= မူယောလ်မင်း (武烈王, 무열왕)
|temple name = ထယ်ဂျွံ (太宗, 태종)
}}
ner5147upoe7tif7jv5grscsvx0ra89
755812
755811
2022-08-21T12:32:34Z
Hoke Kim
100194
wikitext
text/x-wiki
ထယ်ဂျွံမူယောလ်မင်း({{lang-ko|태종무열왕; 太宗武烈王}})(၆၀၄ ~ ၆၆၁)၊ (မွေးအမည်: ဂင်ချုန်းချူ; {{lang-ko|김춘추}}) [[သုံးပြည်ထောင်ခေတ် (ကိုရီးယား)|ကိုရီးယားသုံးပြည်ထောင်]]ထဲမှ ပြည်ထောင်တစ်ခု ဖြစ်သည့် [[ရှီလာ]]၏ ၂၉ယောက်မြောက် ဘုရင်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ကိုရီးယား သုံးပြည်ထောင်ပေါင်းစည်းရေးကို ဦးဆောင်သူအဖြစ် ချီးကျူးခြင်း ခံရသည်။
{{Infobox royalty
|name = ထယ်ဂျွံမူယောလ်မင်း<br/>太宗武烈王<br/>태종무열왕
|succession = [[ရှီလာ]]၏ ဘုရင်
|reign = ၆၅၄ ~ ၆၆၁
|coronation = ၆၄၇
|predecessor = ဂျင်ဒေါ့က်ဘုရင်မ
|successor = [[မုန်မူမင်း]]
|father = ဂင်ယွံဆူ
|mother = ချောန်မျောင်းမင်းသမီး
|death_date = ၆၆၁
|death_place = [[ရှီလာ]]
|burial_place = ယောင်းဂယောင်း ဘုရားကျောင်း၊ [[ဂယောင်းဂျူမြို့]]
|posthumous name= မူယောလ်မင်း (武烈王, 무열왕)
|temple name = ထယ်ဂျွံ (太宗, 태종)
}}
fm727fmpeh9s59dnc71bf7kn8qfdm1t
ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီးရှိတံတားများ
0
231190
755833
755752
2022-08-21T16:58:48Z
Ninjastrikers
22896
စာမျက်နှာကို [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ တံတားများ#ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည်
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ_တံတားများ#ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး]]
53lhpos52ac306846h3ox09otfqjiym
ဗေသနိမြို့သား လာဇရု
0
231209
755801
755793
2022-08-21T12:05:54Z
Jokomarel
101196
wikitext
text/x-wiki
'''ဗေသနိမြို့သား လာဇရု''' (သို့) '''ဖြောင့်မတ်သော လာဇရု'''သည် [[ယေရှုခရစ်တော်]]၏ [[ရှင်ယောဟန်ခရစ်ဝင်|ရှင်ယောဟန်ခရစ်ဝင်ကျမ်း]]၌ ထင်ရှားသောနိမိတ်လက္ခဏာတစ်ခု၏ အစမ်းသပ်ခံဖြစ်သည်။ ယေရှုသည် အသေခံပြီးလေးရက်အကြာတွင် သူ့ကို အသက်ပြန်ရှင်စေခဲ့သည်။ Eastern Orthodox နှင့် [[ကက်သလစ် အသင်းတော်]]ဓလေ့ထုံးတမ်းများသည် သူ့ဘဝ၏နောက်ပိုင်းအဖြစ်အပျက်များကို အမျိုးမျိုးသောမှတ်တမ်းများကို ပေးသည်။
{{ကဏ္ဍ:ဓမ္မသစ်ကျမ်းရှိ ပုဂ္ဂိုလ်များ}}
[[ကဏ္ဍ:ဓမ္မသစ်ကျမ်းရှိ ပုဂ္ဂိုလ်များ]]
c9zw0bww7gki8wxldsm6ezm7ust42ix
ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် မာရ်နတ်
0
231210
755798
2022-08-21T12:03:54Z
Jokomarel
101196
"[[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]တွင်၊ '''မာရ်နတ်'''သည် [[ဆိုးယုတ်ခြင်း]]၏ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေး၊ [[အပြစ်တရား]]၏ ဖန်တီးသူဖြစ်ပြီး ဖန်ဆင်းရှင်သခင်|ဘုရား..." အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည်
wikitext
text/x-wiki
[[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]တွင်၊ '''မာရ်နတ်'''သည် [[ဆိုးယုတ်ခြင်း]]၏ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေး၊ [[အပြစ်တရား]]၏ ဖန်တီးသူဖြစ်ပြီး [[ဖန်ဆင်းရှင်သခင်|ဘုရားသခင်]]နှင့် တန်းတူဖြစ်လာစေရန် ကြိုးပမ်းသောကြောင့် ဘုရားသခင်ကို ပုန်ကန်သူလည်းဖြစ်သည်။ ဘုရားသခင်သည် ရုပ်ဝတ္ထုလောကကို မဖန်ဆင်းမီကပင်၊ မာရ်နတ်သည် ဘုရားသခင်အား အဆက်မပြတ်ဆန့်ကျင်နေခဲ့သည်။ [[ဧဒင်ဥယျာဉ်]]ရှိ မြွေ၊ [[လူစီဖာ]]၊ [[စာတန်]]၊ ခရစ်ဝင်ကျမ်းများ၏ ဖြားယောင်းသွေးဆောင်သူ၊ [[လေဝိသန်]]နှင့် [[ဗျာဒိတ်ကျမ်း]]ရှိ နဂါးဟူ၍ မာရ်နတ်ကို [[သမ္မာကျမ်းစာ]]တွင် ဖော်ပြထားပါသည်။
အစောပိုင်းပညာရှင်များက မာရ်နတ်၏အခန်းကဏ္ဍကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ Origen နှင့် Pseudo-Dionysius ကဲ့သို့သော neoplatonic cosmology မှ လွှမ်းမိုးထားသော ပညာရှင်များက နတ်ဘုရားနှင့် အလှမ်းဝေးဆုံး အရာဖြစ်သည့် ချို့တဲ့မှုနှင့် ကင်းမဲ့မှုကို ကိုယ်စားပြုသည့် မာရ်နတ်ကို ပုံဖော်ထားသည်။ Augustine of Hippo ၏အဆိုအရ မာရ်နတ်၏နယ်ပယ်သည် အချည်းနှီးမဟုတ်၊ ဘုရားသခင်ကိုဆန့်ကျင်သည့် ယုတ်ညံ့သောနယ်မြေဖြစ်သည်။ မာရ်နတ်၏ အလယ်ခေတ်စံနှုန်းကို ဂရီဂေါရီမဟာက ဖန်တီးခဲ့သည်။ ဘုရားသခင်၏ ပထမဆုံးဖန်ဆင်းခြင်းအဖြစ် မာရ်နတ်ကို ခရစ်ယာန်ကောင်းကင်တမန်များ၏ အထက်တန်းအဆင့်သို့ ပေါင်းစည်းကာ ဝေးဝေး၊ ငရဲ၏နက်နဲရာထဲသို့ ကျသွားပြီး နတ်ဆိုးများ၏ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။
အစောပိုင်း ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကာလကတည်းက၊ မာရ်နတ်သည် ကောင်းမြတ်ခြင်းကင်းမဲ့ရုံသာမက ဘုရားသခင်၊ သူ၏နှုတ်ကပတ်တော်နှင့် သူ၏ဖန်ဆင်းခြင်းတို့ကို ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော အသိစိတ်ရှိမှုတို့လည်း ပိုမိုအားကောင်းသည့်အရာအဖြစ် စိတ်ကူးကြည့်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ အချို့သော ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားများက နတ်ဆိုးအား လူသား၏ အပြစ်ပြုလိုသောစိတ်ဆန္ဒအတွက် နိမိတ်ပုံအဖြစ် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခဲ့ကြပြီး မာရ်နတ်၏ အရေးပါမှုကို အဆင့်နှိမ့်ချခဲ့သည်။ မာရ်နတ်သည် ခေတ်သစ်ခေတ်တွင် ပညာရှင်အများစုအတွက် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခြင်းမရှိသော်လည်း၊ သူသည် ခေတ်ပြိုင်ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် ပို၍အရေးကြီးလာပြန်သည်။
သမိုင်းခေတ်အမျိုးမျိုးတွင်၊ Cathars နှင့် Bogomiles ကဲ့သို့သော လူအချို့အပြင် Marcion နှင့် Valentinus ကဲ့သို့သော ဓမ္မပညာရှင်အချို့သည် ကမ္ဘာကိုဖန်တီးရာတွင် မာရ်နတ်ပါဝင်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ ယနေ့ခေတ် ဤအမြင်များသည် ခေတ်ရေစီးကြောင်း ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏ အစိတ်အပိုင်းမဟုတ်ပေ။
{{ကဏ္ဍ:ဓမ္မသစ်ကျမ်းရှိ ပုဂ္ဂိုလ်များ}}
irz7ovdtsyd0dm8briucjd0tqykxlve
755800
755798
2022-08-21T12:05:31Z
Jokomarel
101196
wikitext
text/x-wiki
[[ခရစ်ယာန်ဘာသာ]]တွင်၊ '''မာရ်နတ်'''သည် [[ဆိုးယုတ်ခြင်း]]၏ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွေး၊ [[အပြစ်တရား]]၏ ဖန်တီးသူဖြစ်ပြီး [[ဖန်ဆင်းရှင်သခင်|ဘုရားသခင်]]နှင့် တန်းတူဖြစ်လာစေရန် ကြိုးပမ်းသောကြောင့် ဘုရားသခင်ကို ပုန်ကန်သူလည်းဖြစ်သည်။ ဘုရားသခင်သည် ရုပ်ဝတ္ထုလောကကို မဖန်ဆင်းမီကပင်၊ မာရ်နတ်သည် ဘုရားသခင်အား အဆက်မပြတ်ဆန့်ကျင်နေခဲ့သည်။ [[ဧဒင်ဥယျာဉ်]]ရှိ မြွေ၊ [[လူစီဖာ]]၊ [[စာတန်]]၊ ခရစ်ဝင်ကျမ်းများ၏ ဖြားယောင်းသွေးဆောင်သူ၊ [[လေဝိသန်]]နှင့် [[ဗျာဒိတ်ကျမ်း]]ရှိ နဂါးဟူ၍ မာရ်နတ်ကို [[သမ္မာကျမ်းစာ]]တွင် ဖော်ပြထားပါသည်။
အစောပိုင်းပညာရှင်များက မာရ်နတ်၏အခန်းကဏ္ဍကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ Origen နှင့် Pseudo-Dionysius ကဲ့သို့သော neoplatonic cosmology မှ လွှမ်းမိုးထားသော ပညာရှင်များက နတ်ဘုရားနှင့် အလှမ်းဝေးဆုံး အရာဖြစ်သည့် ချို့တဲ့မှုနှင့် ကင်းမဲ့မှုကို ကိုယ်စားပြုသည့် မာရ်နတ်ကို ပုံဖော်ထားသည်။ Augustine of Hippo ၏အဆိုအရ မာရ်နတ်၏နယ်ပယ်သည် အချည်းနှီးမဟုတ်၊ ဘုရားသခင်ကိုဆန့်ကျင်သည့် ယုတ်ညံ့သောနယ်မြေဖြစ်သည်။ မာရ်နတ်၏ အလယ်ခေတ်စံနှုန်းကို ဂရီဂေါရီမဟာက ဖန်တီးခဲ့သည်။ ဘုရားသခင်၏ ပထမဆုံးဖန်ဆင်းခြင်းအဖြစ် မာရ်နတ်ကို ခရစ်ယာန်ကောင်းကင်တမန်များ၏ အထက်တန်းအဆင့်သို့ ပေါင်းစည်းကာ ဝေးဝေး၊ ငရဲ၏နက်နဲရာထဲသို့ ကျသွားပြီး နတ်ဆိုးများ၏ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။
အစောပိုင်း ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကာလကတည်းက၊ မာရ်နတ်သည် ကောင်းမြတ်ခြင်းကင်းမဲ့ရုံသာမက ဘုရားသခင်၊ သူ၏နှုတ်ကပတ်တော်နှင့် သူ၏ဖန်ဆင်းခြင်းတို့ကို ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော အသိစိတ်ရှိမှုတို့လည်း ပိုမိုအားကောင်းသည့်အရာအဖြစ် စိတ်ကူးကြည့်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ အချို့သော ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးသမားများက နတ်ဆိုးအား လူသား၏ အပြစ်ပြုလိုသောစိတ်ဆန္ဒအတွက် နိမိတ်ပုံအဖြစ် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခဲ့ကြပြီး မာရ်နတ်၏ အရေးပါမှုကို အဆင့်နှိမ့်ချခဲ့သည်။ မာရ်နတ်သည် ခေတ်သစ်ခေတ်တွင် ပညာရှင်အများစုအတွက် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခြင်းမရှိသော်လည်း၊ သူသည် ခေတ်ပြိုင်ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် ပို၍အရေးကြီးလာပြန်သည်။
သမိုင်းခေတ်အမျိုးမျိုးတွင်၊ Cathars နှင့် Bogomiles ကဲ့သို့သော လူအချို့အပြင် Marcion နှင့် Valentinus ကဲ့သို့သော ဓမ္မပညာရှင်အချို့သည် ကမ္ဘာကိုဖန်တီးရာတွင် မာရ်နတ်ပါဝင်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ ယနေ့ခေတ် ဤအမြင်များသည် ခေတ်ရေစီးကြောင်း ခရစ်ယာန်ဘာသာ၏ အစိတ်အပိုင်းမဟုတ်ပေ။
{{ကဏ္ဍ:ဓမ္မသစ်ကျမ်းရှိ ပုဂ္ဂိုလ်များ}}
[[ကဏ္ဍ:ဓမ္မသစ်ကျမ်းရှိ ပုဂ္ဂိုလ်များ]]
1qvy4e0wf15hqnq9i9ejagmclc8g98r
အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့
0
231211
755803
2022-08-21T12:12:04Z
Albert Poliakoff
55831
"[[:en:Special:Redirect/revision/1102283054|Patriotic Association of Myanmar]]" စာမျက်နှာကို ဘာသာပြန်ရင်း ဖန်တီးခဲ့သည်
wikitext
text/x-wiki
အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ (မဘသ) သည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒီ ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့အသည်းဖြစ်သည်။
{| class="infobox vcard"
|+ class="infobox-title fn org" id="5" |Patriotic Association of Myanmar
| colspan="2" class="infobox-subheader" |<span title="Burmese-language text"><span lang="my">အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့</span></span><br /><br /><span title="Burmese-language text"><span lang="my">သာသနဝံသပါလ</span></span>
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |Abbreviation
| class="infobox-data nickname" |PAM (Ma Ba Tha)
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |Successor
| class="infobox-data" |[[Dhamma Vaṃsānurakkhita Association of Myanmar]]
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |Formation
| class="infobox-data note" |15 January 2014<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">2014-01-15</span>)</span>
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |Dissolved
| class="infobox-data" |July 2017<span class="noprint">; 5 years ago</span><span style="display:none"> (<span class="dtend">2017-07</span>)</span>
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |Purpose
| class="infobox-data" |[[Theravada Buddhism]], [[Religious nationalism|Buddhist nationalism]]<br /><br />''Factions:''<br /><br />[[Ultranationalism]]<br /><br />[[Islamophobia|Anti-Islam]]<br /><br />[[Far-right politics]]
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |Headquarters
| class="infobox-data" |[[Insein Township]], [[Yangon Region]], [[Myanmar]]
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |<div style="display:inline-block; line-height:1.2em; padding:.1em 0;">Chairman</div>
| class="infobox-data" |Ywama Sayadaw Ashin Tilokabhivamsa
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="padding-right:0.6em;" |<div style="display:inline-block; line-height:1.2em; padding:.1em 0;">Vice Chairman</div>
| class="infobox-data" |[[Ashin Wirathu]]
|}
[[Category:Infoboxes without native name language parameter]]
== ကိုးကား ==
{{Reflist|2}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ အဖွဲ့အစည်းများ]]
0d9if1ift4h9t1v8wmtxl90pr60tds5
755810
755803
2022-08-21T12:28:59Z
Albert Poliakoff
55831
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox organization
| name = Patriotic Association of Myanmar
| native_name = အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့<br />သာသနဝံသပါလ
| named_after =
| image =
| image_size =
| alt =
| caption =
| map =
| map_size =
| map_alt =
| map_caption =
| map2 =
| map2_size =
| map2_alt =
| map2_caption =
| abbreviation = PAM<br>မဘသ
| motto =
| predecessor =
| merged =
| successor = [[ဓမ္မဝံသာနုရက္ခိတ အသင်းအဖွဲ့]]<ref>{{cite news|url=https://www.rfa.org/burmese/news/mabatha-05232017081656.html|title=မဘသ အဖွဲ့ဖျက်သိမ်းဖို့ သံဃမဟာနာယကအဖွဲ့ကြေညာ|date=၂၃ မေ ၂၀၁၇|work= [[လွတ်လပ်တဲ့ အာရှအသံ|RFA]]}}</ref>
| formation = {{start date|2014|01|15|df=y}}
| founder =
| founding_location =
| dissolved = ဇူလိုင် ၂၀၁၇
| merger =
| type =
| tax_id =
| registration_id =
| status =
| purpose = [[ဗုဒ္ဓအမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစ္စလာမ် ဆန့်ကျင်ရေး]]
| headquarters = [[အင်းစိန်မြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်တိုင်း ဒေသကြီး]]၊ [[မြန်မာ]]
| location =
| coords = <!-- {{coord|LAT|LON|display=inline,title}} -->
| region =
| membership =
| membership_year =
| leader_title = ဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name = ရွာမဆရာတော် အရှင်တိလောကဘိဝံသ
| leader_title2 = ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name2 = [[ဝီရသူ (မစိုးရိမ်)|ဝီရသူ]]
| leader_title3 =
| leader_name3 =
| leader_title4 =
| leader_name4 =
| board_of_directors =
| key_people =
| main_organ =
| parent_organisation =
| subsidiaries =
| secessions =
| affiliations =
| staff =
| staff_year =
| volunteers =
| volunteers_year =
| slogan =
| mission =
| website =
| remarks =
| formerly =
| footnotes =
}}
'''အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့''' (မဘသ) ({{lang-en|Patriotic Association of Myanmar}}) သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]ရှိ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒီ]] ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.eastasiaforum.org/2015/03/12/buddhist-nationalism-threatens-myanmars-democratic-transition/|title=Buddhist nationalism threatens Myanmar's democratic transition|last=Nilsen|first=Marte|date=12 March 2015|work=East Asia Forum|accessdate=13 June 2015}}</ref> အချို့မဘသအဖွဲ့ဝင်များသည် [[၉၆၉ လှုပ်ရှားမှု]]နှင့် နှီးနွှယ်မှုရှိကြသည်။<ref name="walton">{{cite book|last=Walton|first=Matthew J.|author2=Hayward, Susan|title=Contesting Buddhist narratives : democratization, nationalism, and communal violence in Myanmar |publisher=East-West Center|location=Honolulu|date=2014|hdl=10125/35836|isbn=9780866382526}}</ref>
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ အဖွဲ့အစည်းများ]]
24lhmulajsy7bc83hx3hpwoh2knk5n1
755813
755810
2022-08-21T12:32:53Z
Albert Poliakoff
55831
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox organization
| name = Patriotic Association of Myanmar
| native_name = အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့<br />သာသနဝံသပါလ
| named_after =
| image =
| image_size =
| alt =
| caption =
| map =
| map_size =
| map_alt =
| map_caption =
| map2 =
| map2_size =
| map2_alt =
| map2_caption =
| abbreviation = PAM<br>မဘသ
| motto =
| predecessor =
| merged =
| successor = [[ဓမ္မဝံသာနုရက္ခိတ အသင်းအဖွဲ့]]<ref>{{cite news|url=https://www.rfa.org/burmese/news/mabatha-05232017081656.html|title=မဘသ အဖွဲ့ဖျက်သိမ်းဖို့ သံဃမဟာနာယကအဖွဲ့ကြေညာ|date=၂၃ မေ ၂၀၁၇|work= [[လွတ်လပ်တဲ့ အာရှအသံ|RFA]]}}</ref>
| formation = {{start date|2014|01|15|df=y}}
| founder =
| founding_location =
| dissolved = ၁၇ ဇူလိုင် ၂၀၁၇ (အမည်ပြောင်း)
| merger =
| type =
| tax_id =
| registration_id =
| status =
| purpose = [[ဗုဒ္ဓအမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစ္စလာမ် ဆန့်ကျင်ရေး]]
| headquarters = [[အင်းစိန်မြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်တိုင်း ဒေသကြီး]]၊ [[မြန်မာ]]
| location =
| coords = <!-- {{coord|LAT|LON|display=inline,title}} -->
| region =
| membership =
| membership_year =
| leader_title = ဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name = ရွာမဆရာတော် အရှင်တိလောကဘိဝံသ
| leader_title2 = ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name2 = [[ဝီရသူ (မစိုးရိမ်)|ဝီရသူ]]
| leader_title3 =
| leader_name3 =
| leader_title4 =
| leader_name4 =
| board_of_directors =
| key_people =
| main_organ =
| parent_organisation =
| subsidiaries =
| secessions =
| affiliations =
| staff =
| staff_year =
| volunteers =
| volunteers_year =
| slogan =
| mission =
| website =
| remarks =
| formerly =
| footnotes =
}}
'''အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့''' (မဘသ) ({{lang-en|Patriotic Association of Myanmar}}) သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]ရှိ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒီ]] ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.eastasiaforum.org/2015/03/12/buddhist-nationalism-threatens-myanmars-democratic-transition/|title=Buddhist nationalism threatens Myanmar's democratic transition|last=Nilsen|first=Marte|date=12 March 2015|work=East Asia Forum|accessdate=13 June 2015}}</ref> အချို့မဘသအဖွဲ့ဝင်များသည် [[၉၆၉ လှုပ်ရှားမှု]]နှင့် နှီးနွှယ်မှုရှိကြသည်။<ref name="walton">{{cite book|last=Walton|first=Matthew J.|author2=Hayward, Susan|title=Contesting Buddhist narratives : democratization, nationalism, and communal violence in Myanmar |publisher=East-West Center|location=Honolulu|date=2014|hdl=10125/35836|isbn=9780866382526}}</ref>
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ အဖွဲ့အစည်းများ]]
oxkvlaqzdib6dat3p2anneoemiwi9l7
755814
755813
2022-08-21T12:37:23Z
Albert Poliakoff
55831
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox organization
| name = Patriotic Association of Myanmar
| native_name = အမျိုးဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့<br />သာသနဝံသပါလ
| named_after =
| image =
| image_size =
| alt =
| caption =
| map =
| map_size =
| map_alt =
| map_caption =
| map2 =
| map2_size =
| map2_alt =
| map2_caption =
| abbreviation = PAM<br>မဘသ
| motto =
| predecessor =
| merged =
| successor = [[ဓမ္မဝံသာနုရက္ခိတ အသင်းအဖွဲ့]]<ref>{{cite news|url=https://www.rfa.org/burmese/news/mabatha-05232017081656.html|title=မဘသ အဖွဲ့ဖျက်သိမ်းဖို့ သံဃမဟာနာယကအဖွဲ့ကြေညာ|date=၂၃ မေ ၂၀၁၇|work= [[လွတ်လပ်တဲ့ အာရှအသံ|RFA]]}}</ref>
| formation = {{start date|2014|01|15|df=y}}
| founder =
| founding_location =
| dissolved = ၁၇ ဇူလိုင် ၂၀၁၇ (အမည်ပြောင်း)
| merger =
| type =
| tax_id =
| registration_id =
| status =
| purpose = [[ဗုဒ္ဓအမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစ္စလာမ် ဆန့်ကျင်ရေး]]
| headquarters = [[အင်းစိန်မြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်တိုင်း ဒေသကြီး]]၊ [[မြန်မာ]]
| location =
| coords = <!-- {{coord|LAT|LON|display=inline,title}} -->
| region =
| membership =
| membership_year =
| leader_title = ဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name = ရွာမဆရာတော် အရှင်တိလောကဘိဝံသ
| leader_title2 = ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name2 = [[ဝီရသူ (မစိုးရိမ်)|ဝီရသူ]]
| leader_title3 =
| leader_name3 =
| leader_title4 =
| leader_name4 =
| board_of_directors =
| key_people =
| main_organ =
| parent_organisation =
| subsidiaries =
| secessions =
| affiliations =
| staff =
| staff_year =
| volunteers =
| volunteers_year =
| slogan =
| mission =
| website =
| remarks =
| formerly =
| footnotes =
}}
'''အမျိုး ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့''' (မဘသ) ({{lang-en|Patriotic Association of Myanmar}}) သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]ရှိ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒီ]] ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.eastasiaforum.org/2015/03/12/buddhist-nationalism-threatens-myanmars-democratic-transition/|title=Buddhist nationalism threatens Myanmar's democratic transition|last=Nilsen|first=Marte|date=12 March 2015|work=East Asia Forum|accessdate=13 June 2015}}</ref> အချို့မဘသအဖွဲ့ဝင်များသည် [[၉၆၉ လှုပ်ရှားမှု]]နှင့် နှီးနွှယ်မှုရှိကြသည်။<ref name="walton">{{cite book|last=Walton|first=Matthew J.|author2=Hayward, Susan|title=Contesting Buddhist narratives : democratization, nationalism, and communal violence in Myanmar |publisher=East-West Center|location=Honolulu|date=2014|hdl=10125/35836|isbn=9780866382526}}</ref>
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ အဖွဲ့အစည်းများ]]
c8zf6zuf57kp04ggygurr27p1eqky9h
755817
755814
2022-08-21T12:40:41Z
Albert Poliakoff
55831
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox organization
| name = Patriotic Association of Myanmar
| native_name = အမျိုးဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့<br />သာသနဝံသပါလ
| named_after =
| image =
| image_size =
| alt =
| caption =
| map =
| map_size =
| map_alt =
| map_caption =
| map2 =
| map2_size =
| map2_alt =
| map2_caption =
| abbreviation = PAM<br>မဘသ
| motto =
| predecessor =
| merged =
| successor = [[ဓမ္မဝံသာနုရက္ခိတ အသင်းအဖွဲ့]]<ref>{{cite news|url=https://www.rfa.org/burmese/news/mabatha-05232017081656.html|title=မဘသ အဖွဲ့ဖျက်သိမ်းဖို့ သံဃမဟာနာယကအဖွဲ့ကြေညာ|date=၂၃ မေ ၂၀၁၇|work= [[လွတ်လပ်တဲ့ အာရှအသံ|RFA]]}}</ref>
| formation = {{start date|2014|01|15|df=y}}
| founder =
| founding_location =
| dissolved = ၁၇ ဇူလိုင် ၂၀၁၇ (အမည်ပြောင်း)
| merger =
| type =
| tax_id =
| registration_id =
| status =
| purpose = [[ဗုဒ္ဓအမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစ္စလာမ် ဆန့်ကျင်ရေး]]
| headquarters = [[အင်းစိန်မြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်တိုင်း]]၊ [[မြန်မာ]]
| location =
| coords = <!-- {{coord|LAT|LON|display=inline,title}} -->
| region =
| membership =
| membership_year =
| leader_title = ဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name = ရွာမဆရာတော် အရှင်တိလောကဘိဝံသ
| leader_title2 = ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name2 = [[ဝီရသူ (မစိုးရိမ်)|ဝီရသူ]]
| leader_title3 =
| leader_name3 =
| leader_title4 =
| leader_name4 =
| board_of_directors =
| key_people =
| main_organ =
| parent_organisation =
| subsidiaries =
| secessions =
| affiliations =
| staff =
| staff_year =
| volunteers =
| volunteers_year =
| slogan =
| mission =
| website =
| remarks =
| formerly =
| footnotes =
}}
'''အမျိုး ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့''' (မဘသ) ({{lang-en|Patriotic Association of Myanmar}}) သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]ရှိ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒီ]] ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.eastasiaforum.org/2015/03/12/buddhist-nationalism-threatens-myanmars-democratic-transition/|title=Buddhist nationalism threatens Myanmar's democratic transition|last=Nilsen|first=Marte|date=12 March 2015|work=East Asia Forum|accessdate=13 June 2015}}</ref> အချို့မဘသအဖွဲ့ဝင်များသည် [[၉၆၉ လှုပ်ရှားမှု]]နှင့် နှီးနွှယ်မှုရှိကြသည်။<ref name="walton">{{cite book|last=Walton|first=Matthew J.|author2=Hayward, Susan|title=Contesting Buddhist narratives : democratization, nationalism, and communal violence in Myanmar |publisher=East-West Center|location=Honolulu|date=2014|hdl=10125/35836|isbn=9780866382526}}</ref> ၂၀၁၇ တွင် အဖွဲ့ကိုဖျက်သိမ်းရန်ဖိအားများကြောင့် '''ဗုဒ္ဓဓမ္မပရဟိတ ဖောင်ဒေးရှင်း'''ဟု အမည်ပြောင်းခဲ့သည်။
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ အဖွဲ့အစည်းများ]]
1ts4swcsiixgr4vp1rewtmsnsqonopa
755864
755817
2022-08-22T00:20:09Z
Albert Poliakoff
55831
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox organization
| name = Patriotic Association of Myanmar
| native_name = အမျိုးဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့<br />သာသနဝံသပါလ
| named_after =
| image =
| image_size =
| alt =
| caption =
| map =
| map_size =
| map_alt =
| map_caption =
| map2 =
| map2_size =
| map2_alt =
| map2_caption =
| abbreviation = PAM<br>မဘသ
| motto =
| predecessor =
| merged =
| successor = [[ဓမ္မဝံသာနုရက္ခိတ အသင်းအဖွဲ့]]<ref>{{cite news|url=https://www.rfa.org/burmese/news/mabatha-05232017081656.html|title=မဘသ အဖွဲ့ဖျက်သိမ်းဖို့ သံဃမဟာနာယကအဖွဲ့ကြေညာ|date=၂၃ မေ ၂၀၁၇|work= [[လွတ်လပ်တဲ့ အာရှအသံ|RFA]]}}</ref>
| formation = {{start date|2014|01|15|df=y}}
| founder =
| founding_location =
| dissolved = ၁၇ ဇူလိုင် ၂၀၁၇ (အမည်ပြောင်း)
| merger =
| type =
| tax_id =
| registration_id =
| status =
| purpose = [[ဗုဒ္ဓအမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒ]]၊ [[အစ္စလာမ် ဆန့်ကျင်ရေး]]
| headquarters = [[အင်းစိန်မြို့နယ်]]၊ [[ရန်ကုန်တိုင်း]]၊ [[မြန်မာ]]
| location =
| coords = <!-- {{coord|LAT|LON|display=inline,title}} -->
| region =
| membership =
| membership_year =
| leader_title = ဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name = ရွာမဆရာတော် အရှင်တိလောကဘိဝံသ
| leader_title2 = ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ
| leader_name2 = [[ဝီရသူ (မစိုးရိမ်)|ဝီရသူ]]
| leader_title3 =
| leader_name3 =
| leader_title4 =
| leader_name4 =
| board_of_directors =
| key_people =
| main_organ =
| parent_organisation =
| subsidiaries =
| secessions =
| affiliations =
| staff =
| staff_year =
| volunteers =
| volunteers_year =
| slogan =
| mission =
| website =
| remarks =
| formerly =
| footnotes =
}}
'''အမျိုး ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့''' (မဘသ) ({{lang-en|Patriotic Association of Myanmar}}၊ {{lang-pi|သာသနဝံသပါလ}}) သည် [[မြန်မာနိုင်ငံ]]ရှိ [[အစွန်းရောက်အမျိုးသားရေးဝါဒီ]] ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။<ref>{{cite news|url=http://www.eastasiaforum.org/2015/03/12/buddhist-nationalism-threatens-myanmars-democratic-transition/|title=Buddhist nationalism threatens Myanmar's democratic transition|last=Nilsen|first=Marte|date=12 March 2015|work=East Asia Forum|accessdate=13 June 2015}}</ref> အချို့မဘသအဖွဲ့ဝင်များသည် [[၉၆၉ လှုပ်ရှားမှု]]နှင့် နှီးနွှယ်မှုရှိကြသည်။<ref name="walton">{{cite book|last=Walton|first=Matthew J.|author2=Hayward, Susan|title=Contesting Buddhist narratives : democratization, nationalism, and communal violence in Myanmar |publisher=East-West Center|location=Honolulu|date=2014|hdl=10125/35836|isbn=9780866382526}}</ref> ၂၀၁၇ တွင် အဖွဲ့ကိုဖျက်သိမ်းရန်ဖိအားများကြောင့် '''ဗုဒ္ဓဓမ္မပရဟိတ ဖောင်ဒေးရှင်း'''ဟု အမည်ပြောင်းခဲ့သည်။
== ကိုးကား ==
{{Reflist}}
[[ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ အဖွဲ့အစည်းများ]]
87sb9wldvdpue13nt8jr2sswjba9b1b
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Chan Myat kyi
3
231212
755815
2022-08-21T12:38:58Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Chan Myat kyi ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၈၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
damlbvka3hcd7dn0snfl9dywk0vnqxa
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Idnasas
3
231213
755816
2022-08-21T12:39:08Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Idnasas ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၂:၃၉၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
hw45vp3gpd17ishzw9g69w3dlcba1u9
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Eain Chan Myae
3
231215
755819
2022-08-21T13:39:17Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Eain Chan Myae ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၃၉၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
65gpqc05lh6uta2zl46il7k45yxnbmr
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Thaw Zin111
3
231216
755820
2022-08-21T13:39:27Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Thaw Zin111 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၃:၃၉၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
1pvkmp2zb52egwcctjo8pnr6zxqo6yh
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:နာဲရတ်
3
231217
755824
2022-08-21T14:39:36Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် နာဲရတ် ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၉၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
7fdqm6h69i4q6fjhgdexdfo8mi9vesg
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Djjsnbvcdyjias
3
231218
755825
2022-08-21T14:39:46Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Djjsnbvcdyjias ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၉၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
e8bqln597afpdx91vej1bykj7lbiaun
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Thurapanei
3
231219
755826
2022-08-21T14:39:56Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Thurapanei ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၃၉၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
nvr0aoa05827w460r6bx2r7sa7myi4t
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Tun Kyaw Oo20031023
3
231220
755827
2022-08-21T14:40:06Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Tun Kyaw Oo20031023 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၄:၄၀၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
jwz6sjarxchpyl5es2z5sikv2kdvtek
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Лев Левинский
3
231221
755829
2022-08-21T15:40:14Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Лев Левинский ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၄၀၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
pd3kuzdx81knu7nami7enrap61caqtj
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ThihaPhyo69285
3
231222
755830
2022-08-21T15:40:24Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် ThihaPhyo69285 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၄၀၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
5n2i0mnhlscoaik7pvuczke8co1o6e4
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Madd damon
3
231223
755831
2022-08-21T15:40:34Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Madd damon ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၅:၄၀၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
nzj2w12u0czjoyb78ej37f8j9hm8nqe
မဘသ
0
231224
755832
2022-08-21T16:57:25Z
Ninjastrikers
22896
စာမျက်နှာကို [[အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည်
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[အမျိုးသား ဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့]]
6n4c3ac6fqpozf7nc4qyoyvmnfsy1ai
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Zomilai
3
231225
755839
2022-08-21T17:40:52Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Zomilai ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၇:၄၀၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
gfgd30utefnv7gkhtf9q6vucnbb8xki
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Kyaw Sann Lwin 1991
3
231226
755840
2022-08-21T17:41:02Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Kyaw Sann Lwin 1991 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၇:၄၁၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
k5ny2qousju0580m412to04dda8xofh
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:LecteurDeLAube
3
231227
755841
2022-08-21T17:41:12Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် LecteurDeLAube ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၇:၄၁၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
8eduxq1hdhhxczgb2iks8oc989c6hbi
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:HsoTai
3
231228
755853
2022-08-21T19:41:31Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် HsoTai ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၉:၄၁၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
pjib168dtemhd49kt3nzkiyzdimmwoh
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:ぽぽか
3
231229
755856
2022-08-21T20:41:43Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် ぽぽか ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၀:၄၁၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
rpddofcvuk8iicskdbgezv5msraq2mq
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:方的1P
3
231230
755858
2022-08-21T20:49:52Z
Vincent Vega
97344
[[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:方的1P]] စာမျက်နှာကို [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:CatOnMars]] သို့ Vincent Vegaက ရွှေ့ခဲ့သည်: အသုံးပြုသူ "[[Special:CentralAuth/方的1P|方的1P]]" ကို "[[Special:CentralAuth/CatOnMars|CatOnMars]]" သို့ အမည်ပြောင်းလဲစဉ် စာမျက်နှာအား အလိုအလျောက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်း
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:CatOnMars]]
pkd6pb5y4jikfr7h66tizdxj65xzere
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Edwtie
3
231231
755862
2022-08-21T23:42:10Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Edwtie ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၃:၄၂၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
33ww1wu9r4gsgvcjyqbjy5luvlh51yr
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Ryanlo713
3
231232
755863
2022-08-21T23:42:20Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ryanlo713 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၂၃:၄၂၊ ၂၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
qt16eww1n3x3w67j96a3ii3sjnx8f6y
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Lookwiki22
3
231233
755872
2022-08-22T03:42:55Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Lookwiki22 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၄၂၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
lhm610za2mrwkd6pqxamsu2rznr0iwx
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Yip Yu Tone Naxos
3
231234
755873
2022-08-22T03:43:05Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Yip Yu Tone Naxos ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၄၃၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
4a1ztmrze8pg3m7sisvfha6dt3koy54
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Ohmbay Nh
3
231235
755874
2022-08-22T03:43:15Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ohmbay Nh ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၃:၄၃၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
4ieb6qrz5eh62564q4v8zk19o810h0q
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:U Myint Thu Naing
3
231236
755878
2022-08-22T04:43:24Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် U Myint Thu Naing ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၄:၄၃၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
2papq7ax9wy95zy9guq96gapudlspb4
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:WILLIAM MYANMAR
3
231237
755882
2022-08-22T05:43:33Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် WILLIAM MYANMAR ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၄၃၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
3fdm7emi8hg2amc2rq42hnnkdv1fifc
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Jake Taylor8813
3
231238
755883
2022-08-22T05:43:43Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Jake Taylor8813 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၅:၄၃၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
oaqh7tz37z6opjflclwqupm7iava82s
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Ttswhgx
3
231239
755884
2022-08-22T06:43:53Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Ttswhgx ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၆:၄၃၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
oo8adi8pfuqdbvprev2uq2kbva0yy9b
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:TunAung7244
3
231240
755885
2022-08-22T07:44:02Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် TunAung7244 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၄၄၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
orqefoanx8mqzz5d7nsufcmx78uzalu
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:U thura aung 00000
3
231241
755886
2022-08-22T07:44:12Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် U thura aung 00000 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၄၄၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
ahi1ah8etbt4r28mhoo07shdxxsbrnf
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Himawari in wonderland
3
231242
755887
2022-08-22T07:44:22Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Himawari in wonderland ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၇:၄၄၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
8kg0jidyjkx26u29glq9xt8oj3dm0sx
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Myo Thet Hein
3
231243
755889
2022-08-22T08:44:31Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Myo Thet Hein ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၄၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
eomvcof9masycq2knpexnn4a69b3qsc
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Louisingram
3
231244
755890
2022-08-22T08:44:41Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Louisingram ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၈:၄၄၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
90osbiroy05rswfutrlsan9osa8or0v
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Nilarwintun
3
231245
755892
2022-08-22T09:44:50Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Nilarwintun ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၀၉:၄၄၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
99m5te6b7o4849gs3vcjwthqhsqsp98
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:WhiteWolf64
3
231246
755893
2022-08-22T10:45:00Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် WhiteWolf64 ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၀:၄၅၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
ddmnvequ8rkzbh0bc0g2cy8aw3os25u
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Kitikov
3
231247
755895
2022-08-22T10:48:29Z
Vladimir Solovjev
25454
[[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Kitikov]] စာမျက်နှာကို [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Etažy]] သို့ Vladimir Solovjevက ရွှေ့ခဲ့သည်: အသုံးပြုသူ "[[Special:CentralAuth/Kitikov|Kitikov]]" ကို "[[Special:CentralAuth/Etažy|Etažy]]" သို့ အမည်ပြောင်းလဲစဉ် စာမျက်နှာအား အလိုအလျောက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်း
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Etažy]]
77i4vjq4d803qx00bxu7f3xqb5j03ft
တမ်းပလိတ်:Taxonomy/Amorphophallus
10
231248
755897
2022-08-22T11:18:27Z
Dr Lotus Black
31011
"{{Don't edit this line {{{machine code|}}} |rank=genus |link=Amorphophallus |parent=Thomsonieae |refs=<!--Shown on this page only; don't include <ref> tags --> }}" အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည်
wikitext
text/x-wiki
{{Don't edit this line {{{machine code|}}}
|rank=genus
|link=Amorphophallus
|parent=Thomsonieae
|refs=<!--Shown on this page only; don't include <ref> tags -->
}}
4a4by64jabexrv9pmjrv890jej6prj5
တမ်းပလိတ်:Taxonomy/Thomsonieae
10
231249
755898
2022-08-22T11:20:58Z
Dr Lotus Black
31011
"{{Don't edit this line {{{machine code|}}} |rank=tribus |link=Thomsonieae |parent=Aroideae |refs=<!--Shown on this page only; don't include <ref> tags --> }}" အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည်
wikitext
text/x-wiki
{{Don't edit this line {{{machine code|}}}
|rank=tribus
|link=Thomsonieae
|parent=Aroideae
|refs=<!--Shown on this page only; don't include <ref> tags -->
}}
1j23jjhpkr9ul8t0lqe6af9eincuoj5
တမ်းပလိတ်:Taxonomy/Aroideae
10
231250
755899
2022-08-22T11:22:34Z
Dr Lotus Black
31011
"{{Don't edit this line {{{machine code|}}} |rank=subfamilia |link=Aroideae |parent=Araceae |refs= }}" အစချီသော စာလုံးတို့နှင့် စာမျက်နှာကို ဖန်တီးလိုက်သည်
wikitext
text/x-wiki
{{Don't edit this line {{{machine code|}}}
|rank=subfamilia
|link=Aroideae
|parent=Araceae
|refs=
}}
qjnrq08g0z9ccn5iod11q6ydo3hu4ae
အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Maxjpeters
3
231251
755902
2022-08-22T11:45:09Z
Welcome-Bot
40494
ကြိုဆိုပါသည်!
wikitext
text/x-wiki
== ဝီကီပီးဒီးယားမှ နွေးထွေးစွာ ကြိုဆိုပါတယ် Maxjpeters ! ==
{| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;"
| style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" |
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအဆင့် မိတ်ဆက်'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီကီပီးဒီးယား]]ရဲ့ '''[[Wikipedia:Five pillars|လမ်းစဉ်ငါးရပ်]]'''ကို ဦးစွာဖတ်ကြည့်ဖို့ အကြံပြုပါတယ်။ အကောင့်ကို မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်ပြီးတဲ့နောက် '''[[အကူအညီ:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်ခြင်း]]''' နှင့် '''[[WP:FAQ|မေးလေ့ရှိသော မေးခွန်းများ]]''' က သင့်ကို အများကြီး အကူအညီပေးပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တွေက ဝီကီပီးဒီးယားမှာ တည်းဖြတ်နည်းနဲ့ ရေးသားဟန်တွေ၊ အခြား သိသင့်တာတွေကို ပြောပြပေးသွားပါလိမ့်မယ်။ ဝီကီပီးဒီးယားမှာ ပါဝင်ဖို့ သင့်မှာ နည်းပညာဆိုင်ရာတွေ တတ်ကျွမ်းနေဖို့ မလိုပါဘူး။ ပါဝင်ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ ''[[WP:BOLD|သတ္တိရှိပါ]]''။ ပြီးတော့ တခြားသူတွေအပေါ်မှာ ''ရိုးရိုးသားသား ပြုမူဆက်ဆံပါ''။ ဒီနေရာဟာ ''[[w:wiki|ဝီကီ]]'' ဖြစ်ပြီး အလွန့်အလွန် လွယ်ကူပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''အကူအညီရယူခြင်း'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
* အကူအညီလိုရင် ဝီကီပီးဒီးယား [[Wikipedia:လက်ဖက်ရည်ဆိုင်|လက်ဖက်ရည်ဆိုင်]]မှာ ဒါမှမဟုတ် [[ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်|Facebook]] ထဲက [http://www.facebook.com/groups/my.wikipedia မြန်မာဝီကီအဖွဲ့ရဲ့စာမျက်နှာ] မှာ ဝင်ရောက်မေးမြန်း ဆွေးနွေးနိုင်ပါတယ်။
* ဝီကီကို ဘယ်လိုစသုံးရမယ် ဆိုတာကိုတော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|တည်းဖြတ်နည်း]] စာမျက်နှာမှာ ကြည့်ပါ။
* တည်းဖြတ်ခြင်းအကြောင်း နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ်လေ့လာချင်တယ် ဆိုရင်တော့ [[Wikipedia:ဆောင်းပါးများကို တည်းဖြတ်ခြင်း|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* မေးမြန်းစရာတွေ ရှိတယ်ဆိုရင် [[WP:Q|ဒီနေရာမှာ]] မေးမြန်းနိုင်ပါတယ်။
* သင့်အနေနဲ့ [[WP:Administrators|စီမံခန့်ခွဲသူ]]တစ်ဦးဦးကိုလည်း သူတို့ရဲ့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာကနေတဆင့် ဆက်သွယ်နိုင်ပါတယ်။
* ယူနီကုဒ်ဖောင့် သွင်းဖို့ အခက်အခဲရှိရင် [https://unicodetoday.org/fonts/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
* ဘာကီးဘုတ် သုံးရမလဲ မသိရင် [https://unicodetoday.org/keyboards/ ဒီမှာ] ကြည့်ပါ။
</div>
| style="padding:0 0.5em;" |
| style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" |
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''မှတ်သားဖွယ်ရာများ'''</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;">
* စမ်းသပ်ကြည့်ချင်တယ်ဆိုရင် [[Wikipedia:Sandbox|ဒီစာမျက်နှာ]]ကို သုံးပြီး စာမျက်နှာတည်းဖြတ်မှုကို စမ်းသပ်နိုင်ပါတယ်။
* ဆောင်းပါးသစ်တစ်ပုဒ် စတင်ရေးသားချင်တယ်ဆိုရင် [[WP:YFA|သင်၏ ပထမဆုံးဆောင်းပါး]] စာမျက်နှာကို ဖတ်ကြည့်ပါ။
* ဆောင်းပါးသစ်အတွက် အမည်ပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေရင် [[Wikipedia:ဆောင်းပါးခေါင်းစဉ်များ|ဒီစာမျက်နှာကို]] ဖတ်ကြည့်ပါ။
* [[Help:ပုံတင်နည်းလမ်းညွှန်]] မှာ ပုံတင်နည်း၊ ထည့်သွင်းအသုံးပြုနည်းတွေ ရှင်းပြထားပါတယ်။
* [[Wikipedia:ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ|ပုံအသုံးပြုခြင်း မူဝါဒ]] က မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှာ ဘယ်လိုပုံတွေ တင်သင့် မတင်သင့်ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။
* ကျေးဇူးပြုပြီးတော့ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွေမှာ ~~~~ ရိုက်ထည့်ပြီး သင့်အမည်ကို လက်မှတ်ထိုးပေးပါ။
* သင့်အကောင့်အတွက် [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
* [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်း]]မှာ စာလုံးပေါင်း၊ သတ်ပုံသတ်ညွှန်းများ စစ်နိုင်ပါတယ်။
</div>
<div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div>
<div style="padding:0.4em 1em 0.3em;">
[[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားမှ လှိုက်လှဲစွာ ကြိုဆိုပါတယ်။ မိတ်ဆွေ စိတ်ပါဝင်စားရာ ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်၍ ဆောင်းပါး ရေးသားနိုင်ပါတယ်။]] Welcome to '''Myanmar Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီကီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Burmese. However, even experienced Wikipedians who don't know any Burmese have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you.
</div>
|}<!-- Template:Welcome --> --[[အသုံးပြုသူ:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[အသုံးပြုသူ ဆွေးနွေးချက်:Welcome-Bot|ဆွေးနွေး]]) ၁၁:၄၅၊ ၂၂ ဩဂုတ် ၂၀၂၂ (UTC)
f44ztc2c40jryt2aj3c6u41fduitx3r