ویکی‌پدیا mznwiki https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%AA_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter مدیا شا گپ کارور کارور گپ ویکی‌پدیا ویکی‌پدیا گپ پرونده پرونده گپ مدیاویکی مدیاویکی گپ شابلون شابلون گپ رانما رانما گپ رج رج گپ پورتال پورتال گپ TimedText TimedText talk ماژول ماژول گپ گجت گجت گپ گجت توضیحات گجت توضیحات گپ 0 2161 166075 155771 2022-08-19T21:47:29Z AryanTuranica 30126 wikitext text/x-wiki [[پرونده: Map of Caspian Languages in Iran and Azerbaijan.png|350px|بندانگشتی|چپ|تاتی مردمون ِمناطق ونفش جا میّن هستنه. باقی [[کاسپینی زوونون]] هم این نقشه دله درنه.]] '''تاتی'''یا '''تاتکی''' اتا [[ایرانیج زوون]] نوم هسسه. تاتی ِزوون [[ایرانیج شمالغربی زوون]] رج دله قرار گیرنه و [[کاسپینی زوون]] هسته. وه [[مادی زوون]] باز بـَمونـِس هسه. تاتی گویشون اتا گدر شمال [[ارس]] جا تا [[سمنان]] گسترده بی‌یه ولی اسا ترک‌زوون و فارس‌زوون بـَئیین منطقه باعث بـَهییه که تاتی گویشون جا تینار جزیره‌ئون واری باقی بـَموندن. وشون میون گت‌ترین [[تاکستان]] و [[بوئین‌زهرا]]ی [[قزوین اوستان]] هسّه. تات‌های این منطقه که به تات‌های جنوب شهرت یافته اند، در شهرها و روستاهای زیر زندگی می‌کنند: * الموت روار(رودبار)، شهرستان روار، طالقان، زیتون روار ، قصران روار. *[[تاکستان]] شهرستون و [[اسفرورین]] بخش. *[[بوئین زهرا]]ی ِشهرستون،[[شال]], [[دانسفهان]] شهرون و [[خیارج]], [[خوزنین]], [[خروزان]], [[ابراهیم‌آباد (قزوین)|ابراهیم‌آباد]] و [[سگزآباد]] و … دیاتون. *منطقه [[فشگلدره]] (قزوین اوستان دله) [[زیاران]]، [[صمغ آباد]]، [[طیخور]]، [[توداران]]، [[آقچری]]، [[خوزنان]]، [[جزمه]]، [[آتانک]]، [[قاضی کلایه]]، [[ابراهیم‌آباد]]، [[کهوان]]، [[دارالسرور]]، [[میان‌کوه]] و [[کذلک]]، و [[رزجرد]]، [[رشتقون]]، [[شینقر]]، [[اردبیلک]]، [[اشنستان]]، [[میان‌بر]] و ... دیاتون واری.<ref>رستم نوچه فلاح و عبدالله بهرامی زیارانی، "فشگلدره قزوین"، 1370</ref> *[[خلخال]]، [[جیرنده]]، [[کلور]]، [[طارم]]، [[عنبران]]، [[میناباد]]، [[میرزانق]]، [[کلش]]، [[سروآباد]]، [[پیله‌زیر]]، [[پیله‌رود]]، [[جید]]، [[لرد خلخال|لرد]]، [[شاهرود خلخال|شاهرود]]، [[تولش]]، [[عنبران علیا]]، [[لنکران]] و [[ماسالی|ماسالی آذربایجان جمهوری ]]. *[[مرکزی اوستان]] دله ([[منطقه وفس]]) انی [[وفس]]، [[چهرقان]]، [[گورچان]] و [[فرک]] دیاتون. *[[اشتهارد]] کرج. *[[شمالی خراسان]] بعضی شهرون. == دییه لینکون == *[http://www.iichs.org/archived/maghalat/masaletat.htm تاتی ِزوونون‌] *[http://www.zeziyard.com/Docs/language.htm تات زونون ِشمال قزوین - رزجرد دیات‌] *[http://tadaneh.blogspot.com/2007/04/rudbar-alamout.html رودبار و الموت] *[http://www.gcg-photo.blogfa.com/post-34.aspx ابیانه] *[http://www.fakouhi.com/node/988 تات ِقوم] *[http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2007/11/071105_pm-tuts-kajal.shtml کجل دیات، تاتی ِ زوون ره وارث] {{هندی-ایرانی زوونون}} [[رج:کاسپینی زوونون]] [[رج:ایرانیج زوون]] sd6fcbyyfzvv2hw8u2zdjag127e9iko 0 2168 166078 164928 2022-08-19T22:56:37Z AryanTuranica 30126 /* لهجه‌ئون */ wikitext text/x-wiki [[پرونده:Mazanderani in Nastaliq.png|بندانگشتی]] '''تبری'''، '''توَری'''<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = عمادی | نام = اسدالله | عنوان = مازرونی زوون (توری)، باستان دوران جه تاسا | سال = ۱۳۹۹ | ناشر = نشر شلفین | صفحه = ۳۴}}</ref>، '''تپوری'''<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = هومند | نام = نصرالله | عنوان = پژوهشی در زبان تبری مازندرانی همراه با علائم زبانشناسی و اشعاری از رضا خراتی | سال = ۱۳۶۹ | ناشر = نشر دانش | صفحه = ۵}}</ref>، '''مازرونی'''، '''مازندرونی'''، که مردم گنّه وه ره: '''مازرونی''' یا '''گلکی''' یا '''تاتی''' یا '''کتولی'''، یا غیره اتا [[ايرانیج زوون]] هسته كه [[ایران]] ِ[[مازرون]]، [[سمنون]]، [[گلستون اوستان|گلستون]]، [[البرز]] و [[تهرون]] ِاستانون دله ونجه گپ زنّه. اینتا زوون غربی‌شومال‌ِ‌ دسته تاریخی نظر جه، [[پارتی زوون]] جه ارتباط دارنه.<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/dimli DIMLĪ in Encyclopædia Iranica = Linguistic position of Dimlī. After their migration in the Middle Ages, for almost a millennium the Dimlīs had no direct contact with their closest linguistic relatives. Nevertheless, their language has preserved numerous isoglosses with the dialects of the southern Caspian region, and its place in the Caspian dialect group of Northwest Iranian is clear. The Caspian dialects comprise Ṭālešī, Harzan(d)ī, Gūrānī, Gīlakī, Tabari, and some dialects in Tātī-speaking areas and in the area around Semnān. Historically the Caspian dialects belong to the “Northwest Iranian group of languages” and are related to Parthian (see Windfuhr). The isoglosses are of historical phonetic, morphological, and lexical order], Garnik Asatrian</ref><ref>[http://www.ghandchi.com/iranscope/Anthology/KavehFarrokh/farrokh5.htm in Variations of the language of "Pahalvi" are still spoken among Iranians.The Kurds of Iran as well as many Kurds of Turkey and Iraq speak variations of Pahlavi. Turks cannot understand Kurdish and require interpreters to communicate with Kurds who speak Sorani and/or Kurmanjii (variations of Pahalvi amongst Kurds). The people of northern Iran speak variations of Pahalvi as well - Mazandarani and Gilani for example. Baluchi in southeast Iran also has Pahlavi elements (e.g. Ahsen "Iron" or "Eisen" in English and Ahsan in Pahlavi - "Ahsen" is not "Iron" in Turkish)], By Dr. Kaveh Farrokh</ref> مازرونی اتا [[هندی-ایرانی زوونون|هندی-ایرانی زوون]] هسته که [[ایرانیج زوون]]ون دَسته دله دَره و این زوونون شمال‌غربی رَجه دله جا گیرنه. شمال‌غربی ایرانیج مهم‌ترین زوونون [[کوردی]]، [[گیلکی]]، [[تالشی]]، [[بلوچی]]، [[زازاکی]] و... هستنه که زوون‌شناس‌ون معتقد هستنه که اینان زوون‌ون مازرونی جه خله نزدیکنه. بعضی زوون‌شناسون شمال‌غربی ایرانیج ره چنتا پچیک‌ته گروه جا تقسیم کانّه و مثلاً کوردی گروه دله [[کورمانجی]]، [[سورانی]] و... ره قِرار دِنّه و [[کاسپینی زوونون]] ِگروه دله گیلکی، مازرونی، تالشی، [[سمنانی]] و [[تاتی]] ره جا دِنّه. تبری زوون اتی قدیمی زوون حیساب وانه که [[قمری تقویم]] اولین قرون گادِر تاریخ‌شناسون وه ره بشناسینه و ثبت هاکردنه. این زوون شه وسّه ات‌خله ادبیات داشته و اتی [[رسمی زوون]] بی‌یه که ونه ویشته کتابون تراپرا بیه. قدیمی‌ترین بنویشته‌ونی که این زوون جه باقی دَره، قرن چاروم به بعد شِنه. شواهد نشون دنه که مازرونی زوون قرن ۷ جه به بعد به اتا رسمی زوون تبدیل بوی‌یه و فارسی زوونه جا ره بئی‌ته، قرآنون تافسیر و عربی دینی کتابون ترجمه نشون دنه که بجای اینکه ایرون رسمی زوون جه که فارسی بی‌یه ترجمه بواشه به مازرونی ترجمه بوی‌یه که وه نشون دنه فارسی زوون مازرون و گیلون دله اعتبار نداشته. همچنین بعد از اینکه مازرونی طبرستان دله قت بئی‌ته افر عرفانی و آسنی کتابون مازرون زوون جه بنویشته بوی‌یه بسلاب جاودون نومه که اتا صوفی کتاب و درباره ی فقه تصوف حروفی مازرونی زوون جه توسط فضل الله نعیمی بنویشته بوی‌یه یا نوم نومه کتاب که مجموعه آسنیونی هسته که نعیمی شه خُوئون دله بدی‌یه یا محبت نومه که درباره ی عشق و عرفان هسته محرمنومه کتاب هم دره که توسط سید اسحق استرآبادی بنویشته بئیه. افر تاریخی بنویشته‌ئون که مازرونی زوون جه بنویشته بئیه: ۱.تفسیر قران سورتچی(قرن۷) ۲.مقامات الحریری(قرن۷) ۳.تاریخ تبرستان(قرن۷) ۴.جاودان نامه(قرن۸) ۵.نوم نامه(قرن۸) ۶.محبت نامه(قرن۸) ۷.الکفایه(قرن۹) ۸.الابانه(قرن۹) ۹.تفسیر کتاب الله(قرن۹) ۱۰.تفسیر مغنیسا(قرن۹) ۱۱.دوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۱۲.سوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۱۳.قصیده طنطرانیه(قرن۹) ۱۴.اشعار امیر پازواری(قرن۹) ۱۵.محرم نامه(قرن۹) همچنین افر امی گت گتون نظم و نثر دله : ۱.مرزبان باوندی(قرن۳) ۲.علی پیروزه(قرن۴) ۳.مسته مرد(قرن۴) ۴.کاووس وشمگیر(قرن۵) ۵.قاضی هجیم(قرن۶) ۶.باربد جریر طبری(قرن۶) ۷.گردبازو یزدگرد باوندی(قرن۶) ۸.اسپهبد خورشید ممطیری(قرن۶) ۹.ابراهیم معینی(قرن۶) ۱۰.ابولعمرو(قرن۶) ۱۱.قطب رویانی(قرن۷) ۱۲.امیر علی(قرن۷) ۱۳.کیا افراسیاب چلاوی(قرن۸) ۱۴.کیا داوود چلاوی(قرن۸) ۱۵.حسن کیا چلاوی(قرن۸) ۱۶.ملا فضل الله حروفی استرآبادی(قرن۸) ۱۷.سید عبدالعظیم مرعشی(قرن۹) ۱۸.شیخ العجم امیر پازواری(قرن۹) ۱۹.ابولفضل ابن شهردویر دیلمی(قرن۹) ۲۰.محمد تنجلی (نگارنده تفسیر مغنیسا قرن۹) ۲۱.سید اسحق == زوون یا لهجه بی‌ین == {{Multiple image | direction = vertical | header = گنش‌کرونی که هر زوون ایران دله دارنه،{{سخ}}طبق اونچی لوكلكس دانشنومه گانه<ref>[http://looklex.com/e.o/iran.languages.htm Iran / Languages - LookLex Encyclopaedia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170701014442/http://looklex.com/e.o/iran.languages.htm |date=01 يوليو 2017}}</ref> | align = left | width = 500 | image1 = Languages of Iran, looklex-fa.png | alt1 = | image2 = Languages of Iran, looklex II.png | alt2 = }} این سوال ره خله پرسنّه که مازرونی اتا زوون هسته یا گویش و لهجه. گتِ زوون‌شناسون گویش (انگلیسی جه: ''dialect'') ره اینطی تعریف کانّه که «ات‌چی هسته که زوون (انگلیسی جه: ''language'') و لهجه (انگلیسی جه: ''accent'')ˇ میون دَواشه؛ گویش لهجه‌ی تون هَمِّس‌تر هسته و زوون جه تَنِک‌تر» <ref name:"308">[[تبری متون]]، [[حبیب برجیان]]، نشر: آیینه میراث، ص=308</ref> همینسه اتا ثابت سامون این سه‌تا تعریف میون دَنی‌یه. اسا هر زوونی ره بنشنه چن‌طی بررسی هاکردن که زوون، گویش یا لهجه هسته. اینجه دِطی مازرونی ره بررسی کامبی: ;جامعه‌شناسی جه جامعه‌شناسی دله گانّه که هر کشورˇ دله فقط [[رسمی زوون]]ون ره بَنشنه بائوتن «زوون» و بقیه «گویش یا لهجه» هستنه. همینسه '''[[ایران]]ˇ دله''' فقط ونه «[[فارسی]]» ره بائوتن «زوون»؛ حتا [[عربی زوون]] که خله [[عرب اتحادیه|کشورون]]ˇ دله «زوون» هسته و دِنیا ˇدله فارسی جه معروفته هسته، اینجه «گویش» حیساب وونه.<ref name:"308">[[تبری متون]]، [[حبیب برجیان]]، نشر: آیینه میراث، ص=308</ref> ;زوون‌شناسی جه {{ایران قومیتون}} گویش‌شناسی و زوون‌شناسیˇ دله اِشنِّه که «گفتار» چِطی هسته. این علم ˇدله هِچکی شه ماری‌زوون جه غلط گپ نَزِنده. ونه دله فرق نَکانده که شمه پَلی تلویزون ِاتا گزارش‌کَر دَره گپ زنده یا اتا ذهنی ‎عقب‌دکِت، یعنی مثلاً '''نتوندی''' باوّی «'''دیوار'''» ˇ کلمه، «'''تیفال'''» جه درست‌ته هسته. زوون‌شناسیˇ دله اتا جامع تعریف دَنی‌یه که زوون و گویشˇفرق ره سِراغ هاده. مثلاً «[[سیوندی]]» بتونده هم زوون بائه، هم گویش بائه. «گویش» هسته چون اتا پچوکˇ مَله ˇدله ویشته گپ‌بَزه نَوانه؛ «زوون» هم هسته چون ونه نزدیکی زوونی دَنی‌یه که ونه واری بائه.<ref>[[تبری متون]]، [[حبیب برجیان]]، نشر: آیینه میراث، ص=312</ref> مازرونی ره این روش ˇدله «زوون» دونّه؛ چون وه شه ات‌خله [[#لهجه‌ئون|لهجه]] دارنه که این لهجه‌‌ها همدیگه جا نزدیکنه، مازرونیˇ قدیمی بنویشت و مکتوبات هم دارنه، وه دستور زبان دارنه که بقیه زوونا جه هم فرق کنِّه.<ref>[[تبری متون]]، [[حبیب برجیان]]، نشر: آیینه میراث، ص=313</ref> زوون‌شناسون گانّه که اگه مازرونی، فارسیˇگویش جه هسته، ونه اتا قدیمیˇ زوون جه بَییته بَیی‌بائه. مازرونˇ زوون اتا رج ˇدله دَره که وشون ره گانّه «[[شمال‌غربی ایرانیج]]». زوونونی که این رجˇ دله درنه احتمالاً «پارتی زوون» یا همون «اشکانی پهلوی»ˇ باقی‌بموندست هستنه. اینان زوون جه [[گیلکی|گلکی]]، [[تالشی]]، [[قومس|کومشی]] و [[زازاکی]] خله مازرونی ره موندنّه. این رجˇ دله [[کوردی]] و [[بلوچی]] و... هم دَرنه ولی [[فارسی]] اتا رَج دیگه دله دَره و ونه منشأ احتمالاً چیز دیگه هسته. <ref>[[تبری متون]]، [[حبیب برجیان]]، نشر: آیینه میراث، ص=314</ref> {| class="wikitable" |- ! فارسی !! مازرونی !! [[کوردی]] |- | از || جه/جا || ژی/له |- | زَبَر|| جُر || ژۆر |- | پَز|| پَج|| پێژ |} {| class="wikitable" |- ! فارسی !! مازرونی !! [[پارتی]] |- | زیر || جـِر/جیر || ژێر/بن |} == زوون نوم == تبری مردمون قدیم گدر شه زوونه طبری و مازندرانی گاتنه و اسا مازرونی مردمون وقتی مازرونی ترانه خوندنه گاننه تَبری یا تَوری خومبی.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = عمادی | نام = اسدالله | عنوان = زبان مازندرانی (تبری)، از دوران باستان تا امروز | سال = ۱۳۹۹ | ناشر = نشر شلفین | صفحه = ۳۴}}</ref> تاریخه دله مازرون زوون ره طبری و مازرونی گاتنه. جدول جیر دله نوم مازرونی زوون بیموئه.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی = ذاکری | نام = محمد صالح | ویراستار = گوهر هاکوپیان، پرستو مروستی | عنوان = پژوهش‌های زبانی-ادبی قفقاز و کاسپین، چرا مازندرانی‌ها زبان خود را گیلکی می‌نامند | سال = ۱۳۹۸ | ناشر = مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) | صفحه = ۳۶}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! شماره !! تاریخ نگارش !! نوم زوون مازرونی مردمون !! منبع نوم !! نویسنده |- | ۱ || ۳۷۵ قمری || زبان طبرستان || احسن التقاسیم فی معرفه الاقلیم || عبدالله مقدسی ،۱۳۸۵، ص۳۶۸ |- | ۲ || ۳۷۸ قمری || زبان طبری || تاریخ قم || حسن بن محمد قمی، ۱۳۶۱، ص۲۲۶ |- | ۳ || ۳۸۳ قمری || زبان طبرستان || تاریخنامه طبری || ابوعلی بلعمی، ۱۳۸۰، ص۵۲۶ |- | ۴ || ۴۷۵ قمری || زفان طبری || قابوس نامه || عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر ،۱۳۶۴، ص۹۸ |- | ۵ || ۴۹۵ قمری || زبان کوهی || نوروزنامه || خیام نیشابوری، ۱۳۸۵، ص۸۰ |- | ۶ || ۵۰۰ قمری || زبان طبری || تحفه القرائب || حاسب طبری، ۱۳۹۱، ص۱۶۲ |- | ۷ || ۶۰۷ قمری || زبان طبرستان || مرزبان نامه || سعدالدین وراوینی، ۱۳۷۶، ص۱۰ |- | ۸ || ۶۱۳ قمری || زبان طبری || تاریخ طبرستان || ابن اسفندیار، ۱۳۶۶، ج ۲، ص ۱۱۵ |- | ۹ || ۸۰۵ قمری || زبان طبری || تاریخ رویان || اولیالله آملی، ۱۳۱۳، ص۸۵–۱۱۱ |- | ۱۰ || ۸۱۸ قمری || زبان مازندرانی || جامع الالحان || عبدالقادر مراغی، ۱۳۸۸، ص۳۷۷ |- | ۱۱ || ۸۹۲ قمری || زبان طبری، زبان مازندرانی || تاریخ طبرستان و رویان و مازندران ||ظهیرالدین مرعشی، ۱۳۱۶، ص۱۵-۱۶-۱۹-۲۱-۲۷-۸۶-۸۷-۱۱۹-۲۳۵-۳۴۸-۴۳۹ |- | ۱۲ || ۱۰۲۷ قمری || زبان مازندرانی || سفرنامه پیترو دلاواله || پیترو دلاواله، ۱۳۸۰، ص۶۰۳ |- | ۱۳ || ۱۰۴۴ قمری || زبان مازندرانی، لغت مازندران || تاریخ مازندران || ملاشیخعلی گیلانی، ۱۳۵۲، ص۹۴ |- | ۱۴ || ۱۰۷۵ قمری || زبان مازندرانی || تاریخ خاندان مرعشی مازندران || میرتیمور مرعشی، ۱۳۵۶، ص۱۰–۳۶۴ |- | ۱۵ || ۱۰۷۸ قمری || لغت مازندران، لغت طبرستان || تحفه المونین || حکیم مؤمن تنکابنی، ص۳۷-۳۸-۷۲-۱۶۲-۲۲۵ |- | ۱۶ || ۱۲۶۰ قمری || زبان مازندری، زبان تبری، پهلوی تبرستانی || انجمن آرای ناصری || رضا قلی خان هدایت طبرستانی، ۱۳۳۸، ص۱۰۶-۱۱۷-۱۱۸-۱۵۴-۱۷۶-۲۷۴-۳۲۴-۳۶۰-۳۹۸-۴۱۵-۴۴۹-۵۹۰ |- | ۱۷ || ۱۲۶۰ قمری || لفظ پهلوی، زبان پهلوی || ریاض العارفین || رضا قلی خان هدایت طبرستانی، ص۵۵ |- | ۱۸ || ۱۲۶۴ قمری || مازندرانی || نصاب طبری || امیر تیمور قاجار ساروی، ۱۳۶۱، ص۵ |- | ۱۹ || ۱۸۴۲ میلادی || گویش مازندرانی || ترانه‌های محلی ساکنان کرانه‌های جنوبی دریای خزر || الکساندر خودزکو، ۱۳۵۴، ص۱۶–۲۴ |- | ۲۰ || ۱۲۷۶ قمری || مازندرانی || سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان || میرزا ابراهیم، ۱۳۵۵، ص۱۲۱-۱۳۵-۱۳۹-۱۹۷ |- | ۲۱ || ۱۸۵۹ میلادی || زبان محلی مازندرانی|| سفرنامهٔ شمال || چارلز فرانسیس مکنزی، ۱۳۵۹، ص۶۷ |- | ۲۲ || ۱۸۶۰ میلادی || مازندرانی || سفرنامه ملگونف به سواحل جنوبی دریای خزر || گریگوری ملگونف، ۱۳۶۴، ص۹۲–۴۵ |- | ۲۳ || ۱۲۸۲ قمری || زبان مازندرانی || سفرنامه ناصرالدین شاه || ناصرالدین شاه، ۱۳۴۹، ص۱۳۸-۱۴۰-۱۵۷ |- | ۲۴ || ۱۲۸۳ قمری || زبان مازندرانی || کنزالاسرار مازندرانی || امیر پازواری، ۱۳۴۹، ص۱۷–۱۸ |- | ۲۵ || ۱۲۸۸ قمری || زبان طبری || مجمع الفحصا || رضا قلی خان هدایت طبرستانی، ۱۳۴۰، ص۱۱۰۳ |- | ۲۶ || ۱۲۹۹ قمری || زبان مازندرانی || سفرنامه میرزا محمد مهندس || میرزا محمد مهندس، ۱۳۹۰، ص۴۲۳ |- | ۲۷ || ۱۳۲۴ قمری || زبان مازندرانی || مرات الوقایع مظفری || عبدالحسین خان سپهر، ۱۳۶۸، ص۱۵۳ |- | ۲۸ || ۱۳۳۱ قمری || زبان مازندرانی || سفر مازندران و وقایع مشروطه || غلامحسین افضل الملک، ۱۳۷۳، ص۱۲۹ |- | ۲۹ || ۱۳۴۴ قمری || زبان مازندرانی || مازندران و استرآباد || رابینو، ۱۳۴۳، ص۳۶-۳۹-۱۲۶ |} == رِقِدبوردِن == فارسی و مازرونی هرکومتا اتا رجه‌ ِدله درنه و هچ زوونی ارتباط هدی جه ندارننه. ولی ات‌خله کلمه فارسی ˇدله جه بموئه مازرونی ِدرون که باعث وونه تدریجاً مازرونی رِقِدبدائه بَواشه. این جدول ِدله ات‌سری کلمه که مازرونی ِاسایی زوون و اصیل کلمات ره سِراق دنه ره بنشنه هارشائن:<ref>تبری متون، [[حبیب برجیان]]، نشر: آیینه میراث، ص=316-7</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! اصیل ِمازرونی !! اسایی مازرونی !! فارسی |- | پرزا{{سخ}}Perza || پِسِر{{سخ}}Peser|| پور/پسَر{{سخ}}Pur/Pesar |- | زیله{{سخ}}Zile || دِل{{سخ}}Del || دِل{{سخ}}Del |- | زوما{{سخ}}Zuma || دوماد{{سخ}}Dumad || داماد{{سخ}}Damad |- | بِفره{{سخ}}Befre || ابرو{{سخ}}Abru || ابرو{{سخ}}Abru |- | اَرش{{سخ}}Arŝ || خرس{{سخ}}Xers || خرس{{سخ}}Xers |} == ادبیات == افر تاریخی ˇبنویشته‌ئون که مازرونی ˇزوون جه بنویشته بئیه: ۱.تفسیر قران سورتچی(قرن۷) ۲.مقامات الحریری(قرن۷) ۳.تاریخ تبرستان(قرن۷) ۴.جاودان نامه(قرن۸) ۵.نوم نامه(قرن۸) ۶.محبت نامه(قرن۸) ۷.الکفایه(قرن۹) ۸.الابانه(قرن۹) ۹.تفسیر کتاب الله(قرن۹) ۱۰.تفسیر مغنیسا(قرن۹) ۱۱.دوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۱۲.سوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۱۳.قصیده طنطرانیه(قرن۹) ۱۴.اشعار امیر پازواری(قرن۹) همچنین افر امی گت گتون نظم و نثر دله : ۱.مرزبان باوندی(قرن۳) ۲.علی پیروزه(قرن۴) ۳.مسته مرد(قرن۴) ۴.کاووس وشمگیر(قرن۵) ۵.قاضی هجیم(قرن۶) ۶.باربد جریر طبری(قرن۶) ۷.گردبازو یزدگرد باوندی(قرن۶) ۸.اسپهبد خورشید ممطیری(قرن۶) ۹.ابراهیم معینی(قرن۶) ۱۰.ابولعمرو(قرن۶) ۱۱.قطب رویانی(قرن۷) ۱۲.امیر علی(قرن۷) ۱۳.کیا افراسیاب چلاوی(قرن۸) ۱۴.کیا داوود چلاوی(قرن۸) ۱۵.حسن کیا چلاوی(قرن۸) ۱۶.ملا فضل الله حروفی استرآبادی(قرن۸) ۱۷.سید عبدالعظیم مرعشی(قرن۹) ۱۸.شیخ العجم امیر پازواری(قرن۹) ۱۹.ابولفضل ابن شهردویر دیلمی(قرن۹) ۲۰.محمد تنجلی (نگارنده تفسیر مغنیسا قرن۹) [[مسالک و ممالک]]ˇ کتاب ˇدله اولیه قرن‌های اسلامی ˇگادِر دیلمان و تبرستون ِزوون جه گپ بَزه وانه. ابوعبدالله‌[[مقدسی]] گانه: «[[کومش]] و [[گرگان]]ˇ زوون هِدی جه نزدیک هسته. '''ها''' بکار شونه و گانّه '''هاکن''' و '''هاده''' و اینان قشنگه، و تبرستونˇ زوون هم وشون جه نزدیکه ولی تبرستون ˇدله تندته گپ زنّه».<ref>احسن التّقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص ۳۶۸</ref> اینان جه فقط تومبی بفهمیم که مسلمونا اولیه قرونˇ دله این زوون ره بِشناسینه ولی تومبی بعضی دیگه منابع جه بفهمیم که این زوون جه کتابت هم کاردنه. وقتی [[ساسانیون]]ˇ حکومِت رِقِدبورده، تبرستونˇ دله مَله‌یی حکومتون بَموندِستنه که مازرونی جه نوشتنه و خوندِستنه.<ref>واژه‌نامهٔ طبری، صادق کیا، تهران دانشگائ انتشارات، سال 1327، ص 10</ref> * ''آثار از میان رفته''<ref> کیا، همان، سال 1327</ref> # '''[[مرزبون نومه]]''' که اسپهبد [[مرزبان بن رستم]] قرن چارومˇ دله وه ره بنویشته ولی اسا فقط ونه وَردِگاردسته‌ئون باقی بموندسته و ونه اصل دَنی‌یه. # '''[[نیکی نومه]]''' مرزبان بن رستم اتا شعری ˇدیوان هم داشته که [[ابن اسفندیار]] شه کتاب ˇدله گانه «تبرستون ِنظم ِدستور» بی‌یه. # '''[[باوند نومه]]''' اینتا کتاب شعر جه بی‌یه و میونهٔ قرون پنجم و شیشم بنویشته بی‌یه. # '''[[شکره]]''' که خیام ِ[[نوروزنومه]] ˇدله ونه نوم ره بَوِردنه. * ''دَکلِسته آثار''<ref>متون طبری، حبیب برجیان، فصلنامه آئینه میراث، ضمیمه شماره 15، سال 1388، ص 13</ref> قرون چاروم تا نهم هجری جه فقط بعضی آثاری بموندستنه که خله تَنِک‌تِرو دیگه کتابون ˇمیون دَرنه ([[قابوس نومه]]، [[ابن اسفندیار]] ِ[[تبرستون تاریخ (ابن اسفندیار)|تبرستون ِتاریخ]]، [[اولیاءالله آملی]] ِ[[رویان تاریخ]] و [[ظهیرالدین مرعشی]] ِ[[تبرستون و رویان و مازرون تاریخ]] واری). این آثار ره [[صادق کیا]] و [[داوود منشی زاده]] و [[حبیب برجیان]] بررسی هاکردنه. شیش‌تا دِ بیتی هم [[نظامی گنجوی]]ˇ خطی نسخه‌ئونˇ میون دَیینه که اسا «پاریس ملی کتابخانه» ˇدله دَرنه.<ref>افشار، ۱۳۸۳</ref> و چارتا بیت هم [[عبدالقادر مراغی]] ِ[[جامع الالحان]] دله بموندستنه.<ref>صادقی، ۱۳۷۳</ref> [[شیخ علی گیلانی]] ˇ[[مازرون تاریخ (گیلانی)|تاریخ مازندران]] (قرن یازهم دله)، [[مؤمن تنکابنی]] ِ[[تحفة المؤمنین]] (قرن یازهم)، [[فرهنگ انجمن آرای ناصری]]، [[آنندراج فرهنگ]] و ... دله هم بعضی تَنِک-تِرو بنویشته‌ئون دَرنه. <ref>کیا، ۱۳۲۶؛ عمادی، ۱۳۶۲؛ صمدی، ۱۳۷۲؛ قاسمی، ۱۳۸۳</ref> این جدولˇ دله بتونّی بعضی تَنِک‌تِرو بنویشته‌ئون ره هارشین:<ref> برجیان، همان، ص 51</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! شماره !! اختصار !! گپ‌کَر؛ موضوع !! قایده !! قرن !! منبع !! توضیحات |- | ۱ || پیروجه || [[علی فیروزه]] ِخَوِری || ۱ بیت || ۴ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۱۳۷، ترجمه، ص ۸۷ || بهار؛ کیا، ۱۳۲۷؛ منشی زاده |- | ۲ || مسته || [[مسته‌مرد]] یا دیواره‌وز؛ دِتا قطعه || ۹ بیت || ۴ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۱۳۹، ترجمه، ص ۸۸ || کسروی؛ بهار؛ کیا، ۱۳۲۷؛ ادیب طوسی؛ منشی زاده |- | ۳ || کاووس || [[عنصرالمعالی کیکاووس]]، دِبیتی؛ جنگˇ دله بمردن خَوِری || ۲ بیت || ۵ || کیکاووس، بکوشش نفیسی؛ ترجمه، ص ۸۷ || کیا، ۱۳۲۷؛ ادیب طوسی، منشی زاده، عمادی، ۱۳۵۹ |- | ۴ || خورشید || [[اسپهبد خورشید ممطیر]]، دِبیتی اتا تاریخی حادثه ˇخَوری || ۲ بیت || ۶ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۱۰۸، ترجمه، ص ۶۱؛ اولیاءالله، بکوشش خلیلی، ص ۹۷؛ ظهیرالدین، بکوشش شایان، ص ۴۳ || کسروی؛ کیا، ۱۳۲۷؛ منشی زاده |- | ۵ || باربد || [[باربد جریر طبری]]؛ اتا بیت دِتا یابو خوری|| ۱ بیت || ۶ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۱۱۳، ترجمه، ص ۶۵؛ اولیاءالله، بکوشش ستوده، ص ۱۳۴؛ ظهیرالدین، بکوشش دارن، ص ۶۵ ||بهار؛ کیا، ۱۳۲۷؛ ادیب طوسی |- | ۶ || گرده || [[گرده بازو]]؛ دِبیتی شه غم ˇوسّه|| ۲ بیت || ۶ || ابن اسفندیار، ج ۲، ص ۱۱۵؛ ظهیرالدین، بکوشش شایان، ص ۱۷۷ || کیا، ۱۳۲۷؛ منشی زاده |- | ۷ || ساری || ساری ِشاعرون؛ اتا بیت مُجیر ˇوسّه || ۱ بیت || ۶ || ابن اسفندیار، ج ۲، ص ۹۷ || کیا، ۱۳۲۷؛منشی زاده |- | ۸ || آمله || بعضی ساسانی افسانه‌ئون که آمُله زوون جه بائوته بَیینه|| ۳ عبارت ||؟ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۷۰، ترجمه، ص ۲۴؛ ظهیرالدین، بکوشش دارن، ص ۲۷ || کیا، ۱۳۲۷ |- | ۹ || سام || [[ابواعمرو]]؛ سامˇ اژدهاکاشیˇ خوری|| ۱ بیت || ۶؟ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۸۹، ترجمه، ص ۴۱ || بهار، اقبال، کیا، ۱۳۲۷؛ منشی زاده |- | ۱۰ || معینی || [[ابراهیم معینی]]؛ اتا دِبیتی که ونه ات بیت نیکی‌نومهˇ شِنه || ۲ بیت || ۶؟ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۱۳۷، ترجمه، ص ۸۶ || کیا، ۱۳۲۷؛ منشی زاده |- | ۱۱ || هجیم || [[قاضی هجیم]]؛ اتا ملمع شعر که فارسی و عربی و طبری ونهˇ دله قاطینه؛ حدود ۱۸ مصراع طبری خالص هستنه || ۳۲ بیت || ۶؟ || ابن اسفندیار، ج ۱، ص ۱۳۴، ترجمه، ص ۸۳ || کیا، ۱۳۲۷؛ مؤید |- | ۱۲ || قطب || [[قطب رویانی]]؛ اتا سه‌بندی ترجیع‌بند || ۱۴ بیت || ۷ || ابن اسفندیار، ترجمه، ص ۲۶۰؛ اولیاءالله، بکوشش خلیلی، ص ۱۱۱؛ ظهیرالدین، بکوشش دارن، ص ۸۶ || کسروی؛ کیا، ۱۳۲۷، منشی زاده |- | ۱۳ || امیرعلی || امیر علی؛ مطلع مرثیه ترجیع بند || ۱ بیت || ۷ || اولیاءالله، بکوشش ستوده، ص ۱۶۶ || کیا، ۱۳۲۷ |- | ۱۴ || امیر افراسیاب || [[کیا افراسیاب چلاوی]]؛ دِتا دِ بیتی || ۴ بیت || ۸ || نسخه Supple. Pres. ۱۸۱۷ در کتابخانهٔ ملی پاریس، به نقل از قزوینی در «مسائل پاریسیه»، ص ۱۸۳-۱۸۱ || قزوینی، برجیان |- | ۱۵ || داوود || امیر داوود ِاتا دِبیتی || ۲ بیت || ۸ || نسخه Supple. Pres. ۱۸۱۷ در کتابخانهٔ ملی پاریس، به نقل از قزوینی در «مسائل پاریسیه»، ص ۱۸۳-۱۸۱ || قزوینی، برجیان |- | ۱۶ || حسن || [[حسن کیا]]؛ سه‌تا دِبیتی || ۶ بیت || ۸ || نسخه Supple. Pres. ۱۸۱۷ در کتابخانهٔ ملی پاریس، به نقل از قزوینی در «مسائل پاریسیه»، ص ۱۸۳-۱۸۱ || قزوینی، برجیان |- | ۱۷ || عظیم || [[میر سید عبدالعظیم]]؛ دِتا دِبیتی || ۴ بیت || ۹ || ظهیرالدین، بکوشش شایان، ص ۲۹۳-۲۹۲؛ کنزالاسرار، ج ۲، ص ۷۰ || کیا، ۱۳۲۷، منشی زاده |- | ۱۸ || ظهیر ۱ || طبری عبارات «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» دله || ۵ جمله || ۹ || ظهیرالدین، بکوشش دارن، ص ۲۳۵، ۳۷۶، ۴۱۳، ۴۳۹ || کیا، ۱۳۲۷ |- | ۱۹ || جامع || دِتا دِبیتی || ۴ بیت || ۹ || نسخه‌های خطی «جامع الالحان عبدالقادر مراغی، بنقل از صادقی، ۱۳۷۱ || صادقی، ۱۳۷۱ |- | ۲۰ || شیخ علی || ضرب‌المثلی تیمور ِحمله سَره || ۱ جمله || ۱۱ || ملا شیخ علی، ص ۵۶ || عمادی، ۱۳۶۲ |- | ۲۱ || اسفندیار || کلمات و ترکیبات «تاریخ طبرستان» دله|| || ۷ || ابن اسفندیار، جاهای مختلف || کیا، ۱۳۲۷ |- | ۲۲ || اولیا || کلمات و ترکیبات «تاریخ رویان» دله|| || ۸ || اولیاءالله، جاهای مختلف || |- | ۲۳ || ظهیر ۲ || کلمات و ترکیبات «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» دله|| || ۹ || ظهرالدین، جاهای مختلف || کیا، ۱۳۲۷ |} === عربی جه وَردگاردنی‌ین === اونچی که مازرونی ادبیات ره ایرانی زوونون ِادبیات جه سیوا و بتتر کانده چنتا وردِگاردِستهˇ کتاب ''[[قرآن]]'' و ''[[مقامات حریری]]'' جه هسته. روشی که این وَردِگاردِنی‌ین (= ترجمه) ˇدله استفاده بیّه کلمه-کلمه‌یی هسته که باعث وونه مازرونی زوونˇ قواعد رعایت نَواشِن.<ref> برجیان، همان، ص 14</ref> * '''قرآن ِنسخه، اسکاتلند ˇگت ˇلُژ دله''' اتا قرآن [[اسکاتلند]]ˇ گتˇ لُژ دله کَته که '''اِلون ساتن''' وه ره بررسی هاکرده. وه سال ۱۹۶۳، شه بررسی په بائوته که این کتاب قرون دوازهم هجری یا هیژهم میلادی و گانه که این بنویشته‌ئون نا اسایی گیلکی ره موندِنّه نا مازرونی ره ولی مطمئناً کاسپینی زوونون جه هسته. ۱۷۰۰ کلمه‌یی که متن دله دره جه ۶۰۰ فقره محلی و باقی فارسی هستنه. الول ساتن ِمطالعه صامتها، صرف، نحو و واژه‌ئون ره در بر گیرنه.<ref> Elwell-Sutton, L. P. , "An eighteenth century (?) caspian dialect," Tehran (Univ. series no. 843), 1342/1963, pp. 110-140</ref> * '''مقامات حریری''' ''مقامات الحریری''ˇ وَردِگاردِسته [[تهران]]ˇ ملک ˇکتابخنهˇ دله دره و ۱۸۹ وَلگِ (= برگه) هسته. صادق کیا گانه این کتاب ره اوایل قرن هفتم بنویشتنه ولی فضل‌الله پاکزاد گانه قرن نهم و دهم هجری جه اون وَرته نتونده بائه. * '''قرآن، سورتیجی ِخانواده دله''' اتا وردگاردسته دیگه‌یی قرآن جه دره که سورتیجی ِخاندان وه ره ساری دله دارنه و اینتا ۲۵۰ وَلگِ دانّه. اینتا دله قرآن ِدومین نیمه درنه البته بجز آخرین سوره‎ئون که پچوک-پچوکنه و حدوداً یک-سوم اصلی کتاب ره دربرگیرنه و اینتای ِزوون مقامات حریری ِزوون جه نزدیکه؛ بنابراین ونه قدمت قرون هفتم هجری جه ونه بَرِسه. اتا مثال این نمونه جه یارمی: :«یا ایها النّاس اِتّقوا ربّکُم انّ زلزله السّاعه شییٌ عظیم» ''ای مردمون بترسین شما خیا را کی زمین‌لرز قیومتی جیش وزرک'' * '''دِتا قرآن، مجلس کتابخنه دله''' دِتا خطی نسخه قرآن جه مجلس ِکتابخنه دله دره: اتا شماره ۱۲۲۷۸ جه و ۳۱۸ ولگ جه که ونه نوم ره «تفسیر قرآن با ترجمه طبری جلد اول» و دیگری ره شماره ۱۷۹۸۲ جه ۳۸۸ ولگ جه «تفسیر قرآن از سورهٔ مریم تا آخر با ترجمهٔ فارسی و طبری کهن» ِنوم جه وینّی. [[پرونده:Tapurian Qur'an (Al-Qadr).PNG|190px|بندانگشتی|چپ|[[قدر]] ِسوره ونه مازرونی وردگاردسته جه]] [[پرونده:Tapurian Qur'an (Al-Kusar).PNG|190px|بندانگشتی|راست|[[کوثر]] سوره ونه تبری وردگاردسته جه]] بخشی از طبری ادبیات ره گرگانی ˇگویش تشکیل دنه که کتابونی به سون محبت نامه، نوم نامه، جاودان نامه، محرم نامه، و لغت نومه ای به نوم لغت‌استرآبادی اینتا گویش جه بنویشته بئی‌یه که صادق کیا اینتا متونه سر جه گرگانی واژه نامه ره تهیه هاکرده. *جاودان نامه: '''سَبب چه بی که عیسی واتِی که با شِمِه هر چه واتِن به اشاره واتِن'''(طبری اَمروزی:سبب چه بی‌یه که عیسی باته که با شِما هر چه باتمِه به اشاره باتمه) *نوم نامه: '''واتِی که هَنِه‌ کو تِنˇزمین سِرخ بو'''(طبری اَمروزی:باته که ونِه که تِنِ زمین سِرخ بوئه) ==== قرآن ِزیدی ترجمه ==== اتا قرآن ِدِگاردسته که [[مریم|مریم ِسوره]] تا آخر جه فارسی و طبری ِهمراهی هسته شماره ۱۷۹۸۲ جه مجلس کتابخنه دله دره. '''[[شهاب‌الدین حسینی نجفی مرعشی]]''' ونه جلد ِپشت بنویشته: «اونچی مِن هارشیمه و بفهمستمه اینه: آیات ِحواشی تفسیری دره که ملتقط کشاف جه، بیضاوی، [[ناصر کبیر]] ِتفسیر، ثعلب ِتفسیر، سُدّی ِتفسیر. کسی که تفسیر ره بائوته که بَنویسِن «ملاحاجی پسر فقیه مازندرانی دیلمی» بی‌یه که [[زیدیون]] جه هسته. اونچی مه نظر رسنه تفسیر ره علامه بحاثه شیخ [[مجدالدین مازندرانی]] بنویشته که حدود سال ۷۰۰ بمرده. این نسخه دله مازرونی کلمات و بعضی زیدی اصطلاحات خله زیاده»<ref> برجیان، همان، ص 105</ref> اتا نمونه ونه کوثر ِسوره جه: * «إنّا أعطَیناکَ الکَوثَرَ» '''اما ترا هادائیم یا محمد (ص) وهشتی خونی چشمه''' * «فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانحَر» '''نماج بکن، تی خیا شکر بجار دنی بره، دیم هاقبله کن، قربان بکن''' * «إنَّ شانِئَکَ هوَ الأَبتَرُ» '''که ترا بزا نوم بوسته اونه''' === قرن نوزدهم میلادی گادِر === این آثاری که بالاته بنویشتونه، مازرونی هستنه ولی اَنده این زوون عَوِض بَیی‌یه، معاصر ِمازرویون ره حالی نَوانه و این زوون ِخصوصیات ره سِراغ نَدِنه. اولین آثاری که این زوون جه هَنتا دَره و اِما ره وَرائه، قرن نوزدهم میلادی شِنه. این آثار گانّه که دویست سال ِاخیر این زوون ِکُلی مشخصات خله تغییر نَکارده. * '''نصاب''' ''امیر تیمور قاجار ساروی'' که وه ره [[امیر مازندرانی]] گاتِنه، [[محمد شا]]ی [[قاجارون|قاجار]] ِدوره اتا کتاب ره «نصاب» نوم بنویشته. این کتاب دله ۸۵۳ کلمه ره مازرونی و فارسی جه گانه تا مخاطبون این دِتا زوون ره تونِن هِدی سَر جه یاد بَیرِن. این لغات ره [[صادق کیا]] سه‌تا نسخه سَر جه استخراج هاکرده و «طبری واژه‌نومه» (۱۳۲۷) دله بَنویشته. * '''مستشرقون ِبنویشته‌ئون''' آثار دیگه که مازرونی قرن نوزدهم جه دانّه ره بعضی مستشرقون بنویشتنه: [[الکساندر خوجکو]] (۱۸۴۲)، [[ایلیا برزین]] (۱۸۵۳)، [[گریگوری والریانویچ ملگنوف]] (۱۸۶۱٬۶۸)، [[برنهارد دارن]] (۱۸۶۲٬۷۵)، [[ژاک دمورگان]] (۱۹۰۴) این مستشرقون ِرَج دله قِرار گیرنه. بعضی مازرونی وَردِگاردِسته‌ئون هم دَرنه که اینان ره هم مستشرقون بنویشتنه یا وشون توصیه هاکردنه که بنویشته بَوو: # ''طوفان البکاء'' جه <ref>برزین ۱۸۵۳، ج۲، ص ۷۲-۷۹</ref> # ''گلستان سعدی'' جه <ref>دارن ۱۸۶۰٬۶۶، ج۲، ص ۱-۱۲۲</ref> # ''[[شیخ طبرسی جنگ]]'' ِخَوِری <ref>دارن ۱۸۶۵</ref> # ''آمل و بارفروش'' ِاوضاع جه ۱۳۰۷ هجری قمری <ref>مورگان ۱۹۰۴، ص ۲۴۸-۷۶۰</ref> * '''کنزالاسرار''' این کتاب اتا دیوان هسته که ونه دله اتخله دِ بیتی «[[امیر پازواری]]» جه دَره. این کتاب ره «[[برنهارد دارن]]» و «محمد شفیع مازندرانی» سال ۶-۱۸۶۰ میلادی جمع هاکردنه و [[سن پطرزبورگ]] دله [[فارسی]] ِدِگاردِسته جه چاپ هاکردنه.<ref>برجیان، همان، ص 16</ref> == گرامر == [[نیما یوشیج]] ِ[[روجا (کتاب)|روجا]] دله مازرونی گرامر ره «SVO» بنویشتنه. یعنی فاعل، فعل، مفعول. اِسا دیگه خله کمته اونتی گپ بزه وونه، هسا مازرونی گپ بزوئن ره SOV جه اشناسنّه. === ضمیر === زنان و مردان مازرونی جمله دله فرق ندارنه، یعنی «''وه''» که گانّه هم تونده مَردی بوئه، هم تونده زِنا بوئه. مازرونی دله ضمیر سه حالت دارنه: فاعلی، مفعولی و ملکی: {| class="wikitable" |- ! ضمیر !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع |- | فاعلی، ساروی<ref>گویش ساری (مازندرانی)، گیتی شکری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، سال 1374، ص 75</ref> || men || te || ve || emâ || šemâ || vešun |- | مفعولی، ساروی || mere || tere || vere || emâre || šemâre || vešunre |- | ملکی، ساروی || me || te || vene || ame || šeme || vešune |- | فاعلی، کلاردشتی<ref>گویش کلاردشت (رودبارک)، ایران کلباسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، سال 1376، ص 44</ref> || men || to || un/on || amâ || šomâ || ušon |- | مفعولی، کلاردشتی || mene || tere || une/vere || amâre || šomâre || ušone |- | ملکی، کلاردشتی || me || te || une/ve || ame || šeme || ušone |- | فاعلی، شهمیرزادی<ref>راهنمای زبانهای ایرانی، رودریگر اشمیت، انتشارات ققنوس، سال 1388، جلد دوم، ص 504</ref> || mo || to/tu || ü/o || h-ama || šamâ || ošan |- | مفعولی، شهمیرزادی || mor-o || tar-a/ter || ür-a || hamira || šamira || ošanra |- | ملکی، شهمیرزادی || me || to/te || e || hami || šami || ošene |} === شناسه === فارسی دله دِ جور شناسه دارمی: ''بگذشته'' و ''حال''؛ ولی طبری دله سه جور هَسته: ''بگذشته''، ''ساده حال'' و ''التزامی حال''.<ref>اشمیت، همان، ص 503</ref> (این نمونه‌ها شایی/قائمشهری جه هسته) ۱. '''بگذشته''': * بن ماضی ساده: -ba-pet = پخت * بن ماضی استمراری: -pat = می‌پخت {| class="wikitable" |- ! بگذشته !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع |- | شناسه || eme ||i || e || emi || eni || ene |} ۲. '''ساده حال''': * بن مضارع اخباری: -paj = می‌پزد {| class="wikitable" |- ! ساده حال !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع |- | شناسه || embe || eni || ene || embi || enni || enne |} ۳. '''التزامی حال ''': * بن مضارع التزامی: -ba-pej = بپزد {| class="wikitable" |- ! التزامی حال !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع |- | شناسه || em || i || e || im || in || en |} === فعل === بَییتِن ِفعل(baiten = گرفتن) ره شایی/قائمشهری لهجه دله اینتی صرف کانّه. منفی هاکردن وسه این فعل زمون‌های: ساده بگذشته ، کامل بگذشته ، التزامی بگذشته ، التزامی کامل بگذشته و التزامی حال دله n ونه فعل ِابتدا b جایگزین بَوو. زمون‌های: استمراری بگذشته و ساده حال دله na ونه g جایگزین بَوو همینسه زمون‌های: ساده بگذشته و استمراری بگذشته دله نفی اتی هسته. همینجور دِتا زمون» دَر انجام وانه بگذشته و حال منفی ندارنه. {| class="wikitable" |- ! زمون/شخص !! ۱ مفرد !! ۲ مفرد !! ۳ مفرد !! ۱ جمع !! ۲ جمع !! ۳ جمع |- | ساده بگذشته || baiteme || baiti || baite || baitemi || baiteni || baitene |- | کامل بگذشته || bait-bime || bait-bi || bait-bie || bait-bimi || bait-bini || bait-bine |- | التزامی بگذشته || bait-buem || bait-bui || bait-bue || bait-buim || bait-buin || bait-buen |- | کامل ِالتزامی بگذشته || bait-bi-bum || bait-bi-bui || bait-bi-bu || bait-bi-buim || bait-bi-buin || bait-bi-buen |- | استمراری بگذشته || giteme || giti || gite || gitemi || giteni || gitene |- | انجام دَرگَنّه بگذشته || daime-giteme || daii-giti || daie-gite || daimi-gitemi || daini-giteni || daine-gitene |- | ساده/آینده حال || girembe || girni || girne || girembi || girenni || girenne |- | انجام دَرگَنّه انجام || darme-girembe || dari-girni || dare-girne || darmi-girembi || darni-girenni || darne-girenne |- | التزامی حال || bairem || bairi || baire || bairim || bairin || bairen |} === نقلی بگذشته === بعضی محققون گانه مازرونی دله «نَقلی بگذشته» ندارمی و گِنِش‌کَرون ساده بگذشته جه ونه بَدِل استفاده کانّه ولی بعضی دیگه گانّه که نقلی بگذشته این زوون دله دِتا شیوه جه بساته وانه اتجور اولیه و قید تکیه‌ی جا فقط وِنه کومِک بَییتِن.<ref>نقش نحوی تکیهٔ اول در گویش مازندرانی، [[فردوس آقاگل‌زاده]]، مجله گویش شناسی، دوره چارم، شماره اول و دوم، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سال 1386، ص 33</ref> (اینان بابلکنار لهجه جا هستنه) * اگه «اولیه تکیه» «فعلی پیشوند» سَر کَب‌بائه، ساده‌بگذشته اِنه. {| class="wikitable" |- | او آن کار را کرد || vә unta kar-rә '''‘hæ-kәrdә''' |- | بچه خوابید || væčә '''‘ba-xәtә''' |- | ناهار خوردم || čašt '''‘bæ-xәrdәmә''' |- | من چشمم را بستم || mәn šә čәš-(r)ә '''‘dæ-vәssәmә''' |- | دخترم برنج را باد داد (خاکش را جدا کرد) || mә kija/dәtәr dunә-rә '''‘hә-patә''' |} * اگه :اولیه تکیه» «فعل اولین هجا» سَر بِئه، «نقلی بگذشته» وانه. {| class="wikitable" |- | او آن کار را کرده‌است || ve unta kar-(r)ә '''ha-‘kәrdә''' |- | بچه خوابیده‌است (اکنون در خواب است) || væčә '''ba-‘xәtә''' |- | ناها خورده‌ام || čašt '''bæ-‘xәrdәmә''' |- | من چشمم را بسته‌ام || mәn šә čәš-(r)ә '''dæ-‘vәssәmә''' |- | دخترم برنج را باد داده‌است || mә kija/dәtәr dunә-rә '''hә-‘patә''' |} == لهجه‌ئون == [[پرونده: Map of Caspian Languages in Iran and Azerbaijan.png|300px|thumb|left|مازرونی زوون لهجه‌ئون]] [[پرونده:Mazandarani_Language_Map.PNG|thumb|left|مازرونی زوون|500px]] کارشناسون گانّه که مازرونی زوون دِوازده‌تا لهجه دانّه:<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= نصری اشرافی |نام=جهانگیر | پیوند نویسنده = |کتاب=واژه نامه بزرگ تبری |کوشش= حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی |صفحه =صفحه ٣١ جلد اول |ناشر=اندیشه پرداز و خانه سبز |مکان =تهران |سال =١٣٧٧ |شابک=٠-۵-٩١١٣١-٩٦٤}}</ref> * '''کتولی''': کوهستانی مناطق [[شاهوار]] ِشمال، [[کتول]]، پیچک مله، محمود آباد، فاضل آباد و استرآباد ِقدیمی‌مَله‌ئون. * '''کردکویی''': شرقی هزارجریب، شاکوه زیارت، بالاجاده، رادکان، شرقی گز و غربی گز و [[گرگان]] ِزنگی مَله و [[چاردنگه]] و [[گلوگاه]]. * '''اَشرِفی (بهشهری)''': هزارجریب چاردنگه ([[سورت]]ی تا [[کیاسر]]) و جلگه‌یی مََله‌ئون [[گلوگاه]] تا [[شاه کلیه]] و [[قره‌طغان]] تا نکارود ِدرکا. * '''ساروی''': چاردنگه ([[کیاسر]] تا دِدنگه کوهون)، میون دِرود و تجن رود تا [[جویبار]]. * '''سوادکوهی''': [[سوادکوه]] و [[شاهی]] و [[کیاکلا]] تا [[جویبار]] و [[بیشه‌سر]]. * '''بابلی''': چلاو تا [[بندپی]]، [[امامزاده حسن]] و [[آلاشت]] ِغربی‌وَر و جلگله‎ای نواحی میون [[فریدونکنار]]، [[بابلسر]]، [[بهنمیر]]، [[کیاکلا]] تا کوهی روستائون [[کهنه خط]]، [[گنج افروز]] و [[بابل کنار]]. * '''آملی''': [[بندپی]] تا [[چلاو]]، [[لاریجانات]]، [[نمارستاق]] و [[کلارستاق]] [[آمل]] تا [[امامزاده هاشم]] حوالی و جلگه‌ئون [[هراز]]، [[دشت سر]] و [[محمود آباد]] دِ وَر،جاده آمل <nowiki/>[[چمستان]]ِ جلگهئون، آمل و [[نور]] میون. * '''نوری و نوشهری''': [[بیرون بشم]]، [[کجور]]، [[محال ثلاث]] و [[سرخ رود]] تا چالوس ِدرکا. * '''چالوسی و شرقی شهسواری''': [[کلارباستانی]]، بعضی روستائون [[بیرون بشم ولنگا]] سون و جلگه‌ای نواحی [[آب چالوس]] و [[عباس آباد]] و نشتارود میون. * '''مرکزی شهسواری''': [[دوهزار]] و [[سه‌هزاری]] و [[خرم‌آبادی]] و [[گلیجانی]] و [[چالکش]] ([[آب نشتا]] تا [[آب شیرود]]ِ جلگه‌ئون میون) * '''فیروزکوهی''': [[فیروزکوه]]، [[دماوند]] تا [[رودهن]] و [[بومهن]] * '''قصرانی''': [[اوشان]]، [[فشم]]، [[میگون]]، [[لالان]]، [[شمشک]]، [[گاجره]] و [[توچال]] تا [[جاجرود]] ِدرکای غربی‌وَر * '''الیکایی''' : شامل ایل الیکایی [[گرمسار]] روستای [[فروان]] [[آرادان]] جه تا روستای حصاربن [[فیروزکوه]] == مازرونی و دیگه زوونون فرق == [[پرونده:Caspian lang..svg|300px|بندانگشتی|چپ|کاسپینی زوونون ِآمار، این آمار ره جهادسازندگی سال ۱۹۸۶ با حیساب اون گادِر ِدهستون‌ها و شهرستون‌ها هِدا بی‌یه.]] این بخش دله مازرونی و بعضی دیگه زوونون ره جدول دله مقایسه کامبی. اگه خانّی اینطی جدول‌ها جه ویشته دونین و زوون‌های ویشتری ره هارشین، اینجه ره بَوینین: {{چپ‌چین}} * [https://en.wiktionary.org/wiki/Appendix:Indo-Iranian_Swadesh_lists Indo-Iranian Swadesh lists (extended)] {{پایان}} این جدول دله فقط فارسی، کوردی، گیلکی و انگلیسی ره بیاردمی و مازرونی جه مقایسه هاکِردمی. این جدول دله فارسی و مازرونی ِونگ‌نویس‌بَیی عبارتون هم دَرنه که راحت بخوندِستن وسّه دَرنه و اینتا ره بی‌یشتمی که هرکی این زوون‌ها جه آشنا نی‌یه، راحت بائه. {| class="wikitable" ! مازرونی !! مازرونی ِوَنگ‌نویس‌بَیی !! [[گیلکی]] !! [[انگلیسی]] !! [[فارسی]] !! فارسی ِونگ‌نویس‌بَیی !! [[کوردی]] |- | دیم || dim || dim || face || روی/چهره || ruy/čehreh || rû |- | وچه || vače || zäy || baby/kid || کودک/بچه || kudæk/bæčé || minall |- | پییر/پـِر || piyer/per || pier || father || پدر || pedær || bawk |- | شی پییر || ši piyer || mərdə per || father of the husband ||پدرشوهر || pedær šohar || xezûr |- | کیجا || kijâ|| kor/kiĵä/kilka/läku || girl || دختر || doxtær || Keç |- | ریکا || rikâ|| rey/rikä/ri || boy || پسر || pesær || Kur |- | کرگ || kerk || kerk/murgh || hen ||مرغ خانگی || morgh khanegi || Mirîşk |- | گو || guw || gäb || cow || گاو || gāv || ga |- | ملیجه || melije || pitär || ant || مورچه || murčé || Morcela |- | کنگلی/زِزِم/ماز || kangeli/zezem/maz || siftäl=garzak || bee || زنبور || zanbur || Mêşhingiv |- | بامِشی || bâmeši || piča/piche || cat/pussy cat || گربه/پیشی || gorbe/piši || Pisîk |- | میچکا/میشکا || mičkâ || malĵå, čičini || sparrow || گنجشک || gonješk || Çivîka malan |- | زمون/گادِر || zemun/geder || zəmat || time ||زمان || zaman || dem |- | اساره || esâre || roĵä/kiĵi/setarə || star || ستاره || setare || Stêr |- | نسوم/سایه || nesum/sâyne || nesä/saye || shadow || سایه || saye || sî |- | جور || jur || buĵor / jor || up || بالا || bāla || jor |- | گت || gat || pilə=pila || great || بزرگ || bozorg || gewre |- | ونه || vene || vastån || appetite or desire || اشتها/میل || ešteha/meyl || bij |- | بَشِندی‌یِن|| bašendiyen || šondån/fotan || pouring of liquids || ریختن مایعات || rixtan e mayeāt || rêtin |} === گلکی === مازرونی مردمون شه زوون ره گِلِکی یا گیلکی نومنّه ولی دقیقاً میّن نی‌یه که‌تاسا این اسم استفاده وونه. شه ره گِلِک بنومستن مازرونی مردم میون عمومیت دارنه و حتا اونان که [[گلستون اوستان]] یا [[فیروزکوه]] و [[سمنان]] دله درنه هم شه زوون ره گلکی گانّه. <ref>{{کتاب منبع|عنوان= چرا مازندرانی ها زبان خود را «گیلکی» می نامند؟| زوون= فارسی| ناشر= دانشگاه آزاد اسلامی، مجله قفقاز و کاسپین | سال= 1398| نویسنده= محمدصالح ذاکری |لینک=http://caucas.cgie.org.ir/article_241695_cfe732ca208aee1754fc46c55e2e05ca.pdf}}</ref> هیچ‌کامین از کتابونی که خارِ منبع بائن یا معتبر سایتون، هنتا گیلکی و مازرونی ِفرق وسّه تحقیق کاملی بجا نیاردنه. بعضی ادعا کانّه که این دِتا لهجه اتا زوون‌شنه و وشون تفاوت اتنده هم نی‌یه که وشون ره مستقل دونیم ولی این منطقه‌ی گت‌ترون، که فهم‌متقابل ره شه ملاک و معیار گیرنه، گانّه مازرونی و گیلکی سیوا زوون هستنه و اتی مشترک تاریخچه دارنه.<ref>{{کتاب منبع|عنوان=Language contact and multilingualism in Iran| زوون= انگلیسی| ناشر=آکسفوردِ انتشارات| سال= 2018| نویسنده=Shahrzad Mahootian |لینک=https://www-oxfordhandbooks-com.wikipedialibrary.idm.oclc.org/view/10.1093/oxfordhb/9780198736745.001.0001/oxfordhb-9780198736745-e-14?rskey=DFraNS&result=2}}</ref> محمدصالح ذاکری اتا پژوهشی مقاله دله گانه «گلکی» ِکلمه کشاورز، دشت‌نشین و مله‌آدم معنی ره دائه و این گپ ِگواه وسّه چنتی تاریخی و میدانی شواهد هم یارنه.<ref>{{کتاب منبع|عنوان= چرا مازندرانی ها زبان خود را «گیلکی» می نامند؟| زوون= فارسی| ناشر= دانشگاه آزاد اسلامی، مجله قفقاز و کاسپین | سال= 1398| نویسنده= محمدصالح ذاکری |لینک=http://caucas.cgie.org.ir/article_241695_cfe732ca208aee1754fc46c55e2e05ca.pdf}}</ref> === تاتی === مازرونی مردمون شه زوون ره تاتی نومنّه که این نوم ویشتر کوهستون دله استفاده وونه. صادق کیا اشاره کانده که بخشی مازرونی مردمون شه ره تات نومنّه و شه زوونه تاتی نومنّه. نیما یوشیج یتا مازرونی بیه که شه زوونه تاتی بخونسه و مازرونی مردمون ره تات بدونسه. محمدصالح ذاکری گانه مازرونه دله دشتی مردمون ره مازرونی و کوهی مردمون ره کوهی نومنّه.<ref>{{کتاب منبع|عنوان= چرا مازندرانی ها زبان خود را «گیلکی» می نامند؟| زوون= فارسی| ناشر= دانشگاه آزاد اسلامی، مجله قفقاز و کاسپین | سال= 1398| نویسنده= محمدصالح ذاکری |لینک=http://caucas.cgie.org.ir/article_241695_cfe732ca208aee1754fc46c55e2e05ca.pdf}}</ref> == ویشته بخوندین == * [[مازرونی ادبیات]] * [[مازرونی مردمون]] * [[تبرستون]] == بوریم چرخ‌هاییتن == * [http://tabarestan.ir/ فرهنگ لغت مازندرانی] * [http://www.babol-bax.ir/post/2003/دستور-زبان-مازندرانی-یا-تبری-یا-طبری.html دستور زبان] == بن‌بنویشت == {{بن‌بنویشت|۲}} {{هندی-ایرانی زوونون}} {{تبری زوون لهجه‌ئون و گنشون}} [[رج:مازرون]] [[رج:ایرانیج زوون]] [[رج:مازرونی زوون]] 6gw7uqj45h2za79lg0nycgg55dlg69x 0 3582 166074 156340 2022-08-19T20:31:47Z 185.240.64.73 wikitext text/x-wiki {{coord|30|2|N|31|13|E|type:country|display=title}} {{جعبه اطلاعات کشور| نام اصلی = جمهوریة مصر العربیة | نام فارسی رسمی = مصر ِعربی جمهوری | نام عادی = مصر | تصویر پرچم = Flag of Egypt.svg|right|100px| تصویر نشان ملی = Coat of arms of Egypt (Official).svg|center|100px | شعار ملی = زندگی، سلامت، رفاه| سرود ملی = مه وطن، مه وطن، مه وطن!| نقشه = Location_Egypt_AU_Africa.svg|thumb|200px | نقشه۲ = Location Egypt AW.png|thumb|200px | پایتخت = شهر [[قاهره]] |latd=30|latm=2|latNS=N|longd=31|longm=13|longEW=E| بزرگ‌ترین شهر = [[قاهره]] | زبان رسمی = [[عربی]] | نوع حکومت = [[جمهوری]] | نوع حاکمان = [[مصر رئیس‌جمهورون فهرست|رئیس‌جمهور]]{{سخ}}[[نخست‌وزیر]] | نام حاکمان = [[عبدالفتاح سیسی]]{{سخ}}[[ابراهیم محلب]] | نحوه تشکیل = استقلال از بریتانیا | موارد منجر به تشکیل = | تاریخ تشکیل = ۲۸ فوریه ۱۹۲۲| مساحت = ۱٬۰۰۲٬۴۵۰ | رتبه مساحت = ۳۰ام | درصد آبها = ۰٫۶۳۲ | سال براورد جمعیت = ٢٠۱۱ میلادی| جمعیت = ۸۴٬۵۰۰٬۰۰۰ <ref>{{وب منبع | لینک= http://www.bbc.co.uk/persian/world/2011/01/110130_l11_egypt_profile.shtml | عنوان = نمایه سیاسی مصر | تاریخ = ۳ فوریه ۲۰۱۱ | ناشر = بی‌بی‌سی | زوون= فارسی }}</ref>| رتبه جمعیت = ۱۶ | تراکم جمعیت = ۲٬۷۵۵ | رتبه تراکم جمعیت = ۳۸ | سال تولید ناخالص داخلی = ۲۰۱۱ | تولید ناخالص داخلی = ۵۰۸ میلیارد | رتبه تولید ناخالص داخلی = | سرانه تولید ناخالص داخلی = ۶٬۳۶۱ | رتبه سرانه تولید ناخالص داخلی = | سال شاخص توسعه انسانی = ۲۰۱۰ | شاخص توسعه انسانی = ۰٫۶۲۰ | رتبه شاخص توسعه انسانی = ۱۰۱ | وضع شاخص توسعه انسانی = متوسط | واحد پول = [[پوند]] (EGP)^۱ | کد واحد پول = NOK | منطقه زمانی = CET | منطقه زمانی تابستانی = CEST | utc = +2 | dst = +3 | کد بین‌المللی خودرو = S | دامنه اینترنتی = [[.eg]] | پیش‌شماره تلفنی = ٢٠ | }} '''مصر''' (جمهورية مصر العربية) اتا کشوری هسته که [[آفریقا]]ی ِشمال‌شرقی وَر دَره و ونه شرقی گوشه [[سینا جزیره‌مونا]] دره که [[آسیا]] دلوئه. مصر [[مدیترانه]]‌ی ِجنوبی وَر و [[سرخ دریا]]ی غرب قرار دانه و [[لیبی]]، [[سودان]] و [[ایسرائیل]] و [[فلسطین]] جه هم‌سامون هسته. مصر قدیمی‌ترین تمدن‌ها جه بی‌یه و باستونی مصر ِآثار هَنتا این کشور دله دَره و [[توریست]] جذب کانده. مصر ِاقتصادی منابع خله متنوع هستنه، پولی که توریسم، [[کشاورزی]]، [[صنعت]] و خدمات دَریارنه تقریباً نزدیکنه. مصر سیاست و فرهنگ سَره مهمترین عربی کشور هسته. [[الازهر دانشگا]]، که مهمترین [[اسلام]]ی دانشگا هسته، این کشور دله دَره. [[احمد حسن زویل]] و [[نجیب محفوظ]] دِتا مصری هستنه که [[نوبل جایزه]] جه بَرِسینه. [[پطرس غالی]]، [[محمد البرادعی]]، [[عمرو موسی]] و… هم معروفترین افرادی بینه که این کشور جه بتونِستنه بین‌المللی سازمان‌ها دله رییس بَوون. == جوغرافی == [[پرونده:Egypt 2010 population density1.png|130px|بندانگشتی|راست| جمعیت ِانبسی (=تراکم جمعیت) نقشه]] مصر [[خاورمیونه]] و آفریقای ِپرجمعیت‌ترین کشورون جه هسته و اکثراً ونه مردمون، که بیش از ۸۰ میلیون نفر هستنه، [[نیل]] پَلی زندگی کانّه. این کشور ِدیگه جائون ویشته [[بیابون]]ی هستنه و مردمون قدیم تاسا فقط نیل ِپِشت و په‌یی زندگی کانّه. نصف مصریون شهرنشین هستنه که ویشته [[قاهره]] و [[اسکندریه]] دله دَرنه. مصر آخرین کشوری هسته که نیل ونجه گذرنه و همینسه اونجه که نیل شه ئو ره شَنِنده [[مدیترانه]] دله، اتا دِلتا بوجود بموئه که [[کشاورزی]] اونجه خله رونق دانّه و خله اون ات‌شَر بِنه حاصلخیزه. [[سوئز کانال]] که [[آسیا]] و [[آفریقا]] ره سیوا کانده، مصر دله دَره. این کانال [[سینا جزیره‌مونا]] ره مصر ِاصلی قِسمِت جه سیوا کانده. == سیاست == مصر دله سال ۱۹۵۲ میلادی، [[مصر ۱۹۵۲ انقلاب|اتا کودتا په]]، [[ملک فاروق]] (آخرین شاه) ره کنار بزونه و اتا [[جمهوری]] بساتنه ولی تا سال ۲۰۱۱، که [[عربی بهار]] شکل بَییته، تموم رییس‌جمهورون این کشور دله نظامی بینه. عربی بهار ِسَره انقلابیون بتونِستنه [[حسنی مبارک]] ره ریاست جه کنار بَزنِن و [[محمد مرسی]]، [[اخوان المسلمون]] ِجنبش جه، اولین رأی‌گیری دله روز هیودَه ژوئن ۲۰۱۲ رییس‌جمهور بَیی‌یه. وه هَنتا یک‌سال این مقوم دله دَنی‌بی‌یه که اتا جدید [[کودتا]] پیش بیاردنه و سوم ژوئیه ۲۰۱۳ وه ره دِمبِدانه زندون دله. اتا نظامی، [[عبدالفتاح السیسی]] نوم، این اتفاقات ِپه شه جا ره محکم هاکرده و اتا رأی‌گیری سَره رییس‌جمهور بیّه. == مردمون == مصر ِمردم اغلب [[عربی|عرب]] هستنه و اکثراً [[اسلام]] ِپه‌روو هستنه ولی اتی [[قبطیون|قبطی]] هم دَرنه که [[مسیحیت]] ِدین ره باور دارنه. این کشور دله هَنتا قبیله‌یی زندگی وجود دانّه. فی‌المثل دِتا تیره «طواره» و «تیاهه» دله شه اتخله قبیله وجود دانّه. این کشور دله زنان ِاوضاع خله نخاش هسته چون جامعه مردسالارنه، اتی که [[زنان ناقص هاکردن]] ِویشترین آمار مصر ِشِنه و نود درصد مصری کیجائون ناقص‌سازی وانّه. <ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2012/06/120613_l13_egypt_women_vid.shtml بی‌بی‌سی]</ref> == تقسیمات == === شهرون === {| style="border:1px solid black; text-align:right" bgcolor=#99ccff |+ تعداد شهرهایی که هر استان دله درنه |- ! bgcolor=#99ccff style="text-align:center" colspan="6"| استان‌ها |- ! bgcolor=#99ccff width=“40%”| استان ! bgcolor=#99ccff width=“10%”| شهرون ! bgcolor=#99ccff width=“40%”| استان ! bgcolor=#99ccff width=“10%”| شهرون |- |[[اسکندریه]] || '''۲۳''' || | [[جنوبی سینا]] || '''۶''' |- |[[اسماعیلیه]] ||'''۷''' ||| [[شمالی سینا]] ||'''۶''' |- |[[اسوان]] || '''۲۳''' ||| [[شرقیه]] ||'''۱۹''' |- |[[اسیوط]] || '''۱۰''' ||| [[غربیه]] ||'''۱۲''' |- |[[بحر الاحمر]] || '''۶''' ||| [[فیوم]] ||'''۵''' |- | [[بحیره|بُحیره]] || '''۱۷''' ||| [[قاهره]] ||'''۳۰''' |- |[[بنی سویف]] || '''۲۵''' ||| [[قلیوبیه]] ||'''۸''' |- |[[پورت‌سعید]] ||'''۱۹''' ||| [[قنا (مصر)|قنا]] ||'''۱۲''' |- |[[جیزه]] || '''۱۲''' ||| [[کفر الشیخ]] ||'''۱۰''' |- |[[دقهلیه]] ||'''۱۸''' ||| [[مطروح]] ||'''۳۰''' |- | [[دمیاط]] || '''۴''' |||[[منوفیه]] ||'''۲۲''' |- | [[سوهاج]] || |'''۱۱''' || |[[منیا]] ||'''۱۰''' |- |[[سویس]] || '''۴''' |||[[وادی الجدید]] ||'''۷۰''' |} === استان‌ها === [[File:Egypt, administrative divisions - Nmbrs - colored.svg|thumb|350px|نقشه ره هارشین]] مصر دله بیست و هفت استان دَره که ویشته شمالی و شرقی قسمتون په دَرنه یا اینکه [[نیل]] ِپَلی هستنه. {{columns-list|3| # [[مطروح]] # [[اسکندریه]] # [[بحیره]] # [[کفر الشیخ]] # [[دقهلیه]] # [[دمیاط]] # [[پورت سعید]] # [[شمالی سینا]] # [[غربیه]] # [[منوفیه]] # [[قلیوبیه]] # [[الشرقیه]] # [[اسماعیلیه]] # [[جیزه]] # [[فیوم]] # [[قاهره]] # [[سوئز]] # [[جنوبی سینا]] # [[بنی سویف]] # [[منیا]] # [[وادی الجدید]] # [[اسیوط]] # [[بحر الاحمر]] # [[سوهاج]] # [[قنا (مصر)|قنا]] # [[الاقصر]] # [[اسوان]] }} == وابسته جستارون == * [[مصر شهرون فهرست]] == پانویس == {{تلمبار|Egypt}} {{پانویس|۲}} == منابع == * از جمله: اطلس کامل گیتاشناسی؛ لغتنامه دهخدا؛ تاریخ جنگ جهانی دوم ج ۲ (در دانشنامه رشد). * {{یادکرد ویکی|عنوان =''Egipto''|پیوند =http://es.wikipedia.org/wiki/Egipto|زبان =اسپانیایی|بازیابی =مارس ۲۰۱۱}} {{جی ۱۵}} {{خاورمیونه}} {{آسیا کشورون}} {{آفریقا اتحادیه}} {{عرب اتحادیه}} [[رج:مصر| ]] [[رج:آسیایی کشورون]] [[رج:آفریقایی کشورون]] [[رج:عرب اتحادیه]] [[رده:عربی‌زوون کشورون]] [[رده:عرب کشورون]] [[رده:آفریقا اتحادیه]] [[رده:اسلامی کشورون]] [[رج:فرانسه قدیمی مستعمرات]] [[رج:بریتانیا قدیمی مستعمرات]] [[رج:فرانسوی‌زوون کشورون]] [[رج:جی پونزه]] jrbjrc6nonbys6eih5qs4ffnnvx5e9p 0 28350 166073 156128 2022-08-19T17:28:16Z 151.232.25.177 ب توچه چیرو تعغیر دادم wikitext text/x-wiki {{جعبه اطلاعات بازیکن فوتبال |نام بازیکن= توماس مولر مهدی زاده |تصویر=FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs. Germany 2012-09-11 - Thomas Müller 01.JPG |نام کامل= توماس مولر مهدی زاده نژاد |زادروز= [[۱۳ سپتامبر]] [[۱۹۸۹ (میلادی)|۱۹۸۹]] (۲۴ سال) |شهر تولد= [[وایلهایم]]، [[اوبربایرن]] |کشور تولد= <nowiki>[فیری فابر]]</nowiki> |تاریخ مرگ=پس فردا |شهر مرگ=گله دار |کشور مرگ=افغانستان |قد= ۱۸۶ سانتی‌متر |نام مستعار=توماس سکلو |پست= [[هافبک]]-[[مهاجم]] |باشگاه کنونی= [[بایرن یخ]] |شماره پیراهن= زیاد |سال‌های نوجوانی= ۲۰۰۰-{{سخ}}۲۰۰۷-۲۰۰۰ |باشگاه‌های جوانان= ت اس فا پِل (TSV Pähl){{سخ}}[[بایرن مونیخ]] (ب) |باشگاه جوانان=.امید گلدار |سال‌های=۱۹۹۳-۲۰۰۷{{سخ}}۲۰۰۸-''تاسا'' |باشگاه‌های= بایرن مونیخ (ب){{سخ}}[[بایرن مونیخ]] |تعداد گل = 58865865865555۵ (۱۶){{سخ}}۱۳۴ (۴۵) |سال‌های بازی ملی= ۲۰۰۴-۲۰۰۵ ۲۰۰۷ ۲۰۰۸ ۲۰۰۹-۲۰۱۰ ۲۰۱۰-تاسا |تیم ملی= آلمان زیر ۱۶ سال آلمان زیر ۱۹ سال آلمان زیر ۲۰ سال آلمان زیر ۲۱ سال آلمان بزرگسالان |گل‌های زدهٔ ملی = ۶ (۴) ۱ (۰) ۱ (۱) ۶ (۱) ۴۱ (۱۳) |سال‌های مربیگری=فردا دیروز |تیم‌های مربیگری =حسام گلدار الهلی مصر }} '''توماس مولر''' {{آلمانی جه|Thomas Müller}} (بزائه [[۱۳ سپتامبر]] [[۱۹۸۹ (میلادی)|۱۹۸۹]] ویلهایم، [[بایرن]] دله) [[آلمان]]ی [[فوتوال]]یست هسته. وه [[بایرن مونیخ]] و آلمان ِتیم ملی وسّه بازی کانده. == افتخارات == [[پرونده:Thomas Müller, Germany national football team (05).jpg|200px|بندانگشتی|چپ]] === باشگائی === * '''[[بایرن مونیخ]] جه''' ** بوندسلیگا(10) : 2009-10 ، 2012-13 ، 2013-14 ، 2014-15 ، 2015-16 ، 2016-17 ، 2017-18 ، 2018-19 ، 2019-20 ، 2020-21 : جام حذفی آلمان(6): 2009–10 ، 2012–13 ، 2013–14 ، 2015–16 ، 2018–19 ، 2019–20 سوپرجام آلمان(6): 2010 ، 2012 ، 2016 ، 2017 2018 ، 2020 لیگ قهرمانان یوفا : (2)**2012–13 ، 2019–20 سوپرجام یوفا : (2)**2013 ، 2020 جام جهانی باشگاه های فیفا : (2)**2013 ، 2020 === ملی === * جام جهانی ۲۰۱۰: سوم جهان * جام جهانی ۲۰۱۴: قهرمان * اروپا ملتون جام ۲۰۱۲: نیمه نهایی == منابع == {{ویکی‌انبار-رده|Thomas Müller}} guiqm02she2f94w9tvmtv5ypcvuj2u0 0 28872 166077 165175 2022-08-19T21:49:07Z AryanTuranica 30126 wikitext text/x-wiki [[پرونده: Map of Caspian Languages in Iran and Azerbaijan.png|300px|بندانگشتی|چپ|[[کاسپینی زوونون]]. سمنانی زوون ره صورتی رنگ جه سِراق دِنه.]] '''سمنانی زوون''' یا '''کومسی زوون''' اتا [[ایرانیج زوونون]] هسته که [[کاسپینی زوون]] گروه دله قرار دارنه<ref>منبع: اُرانسکی، یوسیف م.، زبان‌های ایرانی، ترجمه دکتر علی اشرف صادقی، تهران، انتشارات سخن ۱۳۷۸.</ref>. وه ره ات‌تی انتقالی زوون [[ایران مرکزی زوونون]] و زبان [[طبری]] میون دونّه.<ref>[http://www.britannica.com/eb/topic-534211/Semnani-language بریتانیکا دانشنومه]</ref> [[ناصر خسرو]] گاته که سمنانی‌ها فارسی ره «[[دیلمی|دیلمی لهجه]]» جه گپ زنّه<ref>[[کلیفورد ادموند باسورث|BOSWORTH,C.E]]. , encyclopedia of islam,۲ed ed,vol 9,"SIMNAN",LEIDEN,BRILL,1997,pp ۶۱۳-۶۱۴</ref> [[گیتی شکری]] و [[بهروز محمودی‌بختیاری]] گانّه، سمنانی زوون [[تاتی]] و [[تالشی]] جه نزدیکی دانّه.<ref>شکری، گیتی، دانشنامه جهان اسلام، جلد ۶، [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3003 مدخل "تات"]</ref><ref>محمودی‌بختیاری، بهروز، [[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]، جلد ۱۴، مدخل "تاتی"</ref> ==سمنون ناحیه‌ی گویشون== چندین گویش سمنون پلی رواج دارننه که شامل [[سرخه‌ای گویش|سرخه‌ای]]، [[لاسگردی گویش|لاسگردی]]، [[افتری گویش|افتری]]، [[سنگسری گویش|سنگسری]] و [[بیابونکی گویش|بیابونکی]] می‌باشد.<ref name="اشمیت">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=اشمیت|نام=رودیگر|عنوان= راهنمای زبان‌های ایرانی|کوشش =حسن رضایی باغ‌بیدی|ترجمه= آرمان بختیاری|دیگران=عسکر بهرامی، نگین صالحی|جلد=دوم|سال=١٣٨٣|ناشر=ققنوس|مکان=تهران|شابک=٦-٣٩٠-٣١١-٩٦٤|صفحه = ٥١١-٥٠٩}}</ref> {| class="wikitable" |- ! شخصی ضمیرون !! مفرد:١ !! ٢ !! ٣ !! جمع:١ !! ٢ !! ٣ |- | [[سرخه‌ای گویش|سرخه‌ای]] فاعلی || ā || tā || ū || ham || huž || žin |- | غیر فاعلی || mun || tā || žu || ham || huž || žin |- | [[لاسگردی گویش|لاسگردی]] فاعلی || a || to || žo || ham || hōž || žon |- | غیر فاعلی || am, mo || to,ta || žo || ham || hōž || oya |- | [[سنگسری گویش|سنگسری]] فاعلی || a || tö || nā مؤنث / nö مذکر || ham || xā || anun |- | غیر فاعلی || ma || ta || nī مؤنث / ne مذکر || ham || xā || anun |- | [[بیابونکی گویش|بیابونکی]] فاعلی || a || tu || un || hamā || šamā || un(a)hā |- | غیر فاعلی || mu || ta || žu || hamā || šamā || žun |- | [[افتری گویش|افتری]] فاعلی || a || tu || u || hēm || hūy || yūn |- | غیر فاعلی || mu(n) || ta || || || || |} == بن بنویشتون == {{بن بنویشت}} {{ایرانیج زوونون}} [[رج:کاسپینی زوونون]] [[رج:ایرانیج زوونون]] puxdrgf7wxhadlos4et664kzntimfb1 0 31904 166076 155773 2022-08-19T21:48:20Z AryanTuranica 30126 wikitext text/x-wiki [[پرونده: Map of Caspian Languages in Iran and Azerbaijan.png|300px|thumb|left|کاسپینی زوونون ِتقریبی نواحی.]] '''کاسپینی یا کاسپی زوونون''' یا '''شمالی زوون‌ئون''' ات‌سری زوون هستنه که [[ایرانیج زوونون|ایرانیج رجه]] شامل وونّه. این سری زوون‌ها ره اکثراً [[ایران]] ِشمالی‌وَر و [[آذربایجون]] ِجنوبی‌وَر گپ زنّه و شامل سه گروه اصلی [[گیلکی]]، [[مازرونی]] (تبری/گلکی) و [[تالشی]] وانه و بعضی زوون‌های دیگه [[سمنانی]]، [[سنگسری]]، [[دیلمی]]، [[گالشی]] و [[تاتی]] واری هم درنه که این رج دله قرار گیرنه. اینان هیچ‌کامین هچ‌کاجه [[رسمی زوون]] نینه.<ref>ایران کلباسی، گویش کلاردشت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۶ ص. شانزده</ref>.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= Dalby|نام= Andrew |کتاب=Dictionary of Languages: The Definitive Reference to More Than 400 Languages | پیوند= http://books.google.com/books?id=yKSeVLghcfQC&lpg=PA226&dq=semnani%20dialect%20caspian&pg=PA226#v=onepage&q&f=false |صفحه = 226 |ناشر= Columbia University Press|سال=2004}}</ref> <ref>ایران کلباسی، گویش کلاردشت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۶ ص. بیست و دو</ref> == ویشته بخوندین == * [[زازاکی]] == پانویس == {{پانویس}} {{ایرانیج زوونون}} [[رج:ایرانیج زوون]] ol9p8fwusnivodky57s68feja4htsts