Huiquipedia nahwiki https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Mēdiatl Nōncuahquīzqui Tēixnāmiquiliztli Tlatequitiltilīlli Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli Huiquipedia Huiquipedia tēixnāmiquiliztli Īxiptli Īxiptli tēixnāmiquiliztli Huiquimedia Huiquimedia tēixnāmiquiliztli Nemachiyōtīlli Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli Tēpalēhuiliztli Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli Neneuhcāyōtl Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli TimedText TimedText talk Módulo Módulo discusión Accesorio Accesorio discusión Accesorio definición Accesorio definición discusión Mexico 0 1120 499476 499472 2022-07-23T15:07:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico | Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos | Tocaitl = Mexico | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg | Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli. | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}​, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}} | Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]] | Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]] | Chanehqueh = 126 014 024 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Mexicatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]] | Matlatzalan = [[.mx]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonatiuh iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]]. In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref> In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]]. Inin tlahtohcayotl huelitic, quipia tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemānahuac in Necēceltīyahtalizyōtl Tlatēcpānaliztli|Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexihco in tachcauh ahciyan [[Latinixachitlān|Latinixachitlan]] ihuan in ic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemānāhuac|Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl ahnozo yeliztli mancan tlein in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlācayōtl īTlatquicāyo|Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in Cemanahuac. Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Taitlālpan|Taitlalpan]] ihuan [[Africa Huitlāmpa|Africa Huitlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref> Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]] Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca. In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah. Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}} ===Occe tlahtolli=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Chollahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom'' * [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro'' * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo'' * [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku'' * [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko'' {{col-2}} * [[Quilihuatlahtolli]]: ''Maay Tay Ñia’k'' * [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico'' * [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko'' * [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México'' * [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo'' {{col-end}} ==Huehcapatlahtoliztli== Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica. === Huehuehcauh tlacayotl === [[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]] Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>. Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah. Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz. In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>. In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]. In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]]. Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]]. Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]]. === Caxtiltecah tlalpololiztli === [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]] Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>. In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl. === Virreiyotl Yancuic España=== [[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]] Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas. Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]]. Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]]. Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]]. [[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexihco ahnozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl. Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]]. Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]]. Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]]. Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI. [[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{USA/nhn}} | Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Mexico | Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}} }} [[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco. Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan. In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km. In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]]. In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in [[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac. In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m). In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl. In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh. In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''. Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atiliztli=== [[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]] Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin. In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui. Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni. Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]]. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan. Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26&nbsp;°C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50&nbsp;°C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6&nbsp;°C ihuan 40&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7&nbsp;°C ihuan 21.1&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m. Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20&nbsp;°C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah. Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26&nbsp;°C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]]. In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco. In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25&nbsp;°C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl. In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm. In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19&nbsp;°C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]] |- |} </div> === Yoliztli === Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli. Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>. Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]]. ===Mexico ixeliuhca=== In Mexico quipia 32 tlahtocayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico''' | align="right" |'''103 088 000''' | align="right" |'''1 959 248''' | align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]''' |- |1. [[Aguascalientes]] | align="right"| 1 051 000 | align="right"| 5 625 | align="center"| [[Altepetl Aguascalientes|Aguascalientes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja California]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 71 546 | align="center"| [[Mexicali]] |- |3. [[Baja California Sur]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 73 943 | align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campeche]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 57 727 | align="center"| [[San Francisco Campeche|Campeche]] |- |5. [[Chiyapan]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 73 681 | align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Chihuahua]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 247 487 | align="center"| [[Altepetl Chihuahua]] |- |7. [[Coahuillan]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 151 445 | align="center"| [[Saltillo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Coliman]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 5 627 | align="center"| [[Altepetl Coliman|Coliman]] |- |9. [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 123 367 | align="center"| [[Victoria de Durango]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guanajuato]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 30 621 | align="center"| [[Pachtitlan]] |- |11. [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 63 618 | align="center"| [[Chilpantzinco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 20 856 | align="center"| [[Pachyohcan]] |- |13. [[Xalixco]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 78 630 | align="center"| [[Atemaxac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 22 333 | align="center"| [[Tollohcan]] |- |15. [[Michhuahcan]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 58 667 | align="center"| [[Morelia]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Morelos]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 4 892 | align="center"| [[Cuauhnahuac]] |- |17. [[Nayarit]] | align="right" | 943 000 | align="right" | 27 862 | align="center"| [[Tepic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Yancuic León]] | align="right" | 4 164 000 | align="right" | 64 203 | align="center"| [[Monterrey]] |- |19. [[Huaxyacac]] | align="right" | 3 522 000 | align="right" | 93 343 | align="center"| [[Huaxyacac Juárez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puebla]] | align="right" | 5 391 000 | align="right" | 34 251 | align="center"| [[Cuetlaxcoapan]] |- |21. [[Querétaro]] | align="right" | 1 593 000 | align="right" | 11 658 | align="center"| [[Santiago Tlachco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Quintana Roo]] | align="right" | 1 134 000 | align="right" | 42 535 | align="center"| [[Chetumal]] |- |23. [[San Luis Potosí]] | align="right" | 2 412 000 | align="right" | 61 165 | align="center"| [[Altepetl San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Sinaloa]] | align="right" | 2 610 000 | align="right" | 57 331 | align="center"| [[Colhuahcan]] |- |25. [[Sonora]] | align="right" | 2 384 000 | align="right" | 179 516 | align="center"| [[Pitic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Tabasco]] | align="right" | 2 013 000 | align="right" | 24 747 | align="center"| [[Cualnezcaltepec]] |- |27. [[Tamaulipas]] | align="right" | 3 020 000 | align="right" | 80 148 | align="center"| [[Altepetl Victoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Tlaxcallan]] | align="right" | 1 061 000 | align="right" | 3 997 | align="center"| [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] |- |29. [[Veracruz]] | align="right" | 7 081 000 | align="right" | 71 856 | align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Yucatan]] | align="right" | 1 803 000 | align="right" | 39 671 | align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]] |- |31. [[Zacatecah (tlahtocayotl)|Zacatecah]] | align="right" | 1 357 000 | align="right" | 75 416 | align="center"| [[Altepetl Zacatecah|Zacatecah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Altepetl Mexico]] | align="right" | 8 670 000 | align="right" |1 484 | align="center"| |}</div> == Tequitiliztli == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{USA/nhn}} | 14,5% | {{USA/nhn}} | 17,7% |- | {{CAN/nhn}} | 12,2% | {{CHN/nhn}} | 11,1% |- | {{BRA/nhn}} | 9,7% | {{JPN/nhn}} | 6,2% |- | {{COL/nhn}} | 6,7% | {{KOR/nhn}} | 5,1% |- | {{DEU/nhn}} | 6,0% | {{CAN/nhn}} | 4,9% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]]. ===Tlapixcayotl=== Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah * {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah * {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah * {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah * {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah * {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah * {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah * {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah * {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah * {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} ===Paccayeliztli=== Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''. ===Neltococayotl=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup> |- ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa |- |[[Catolicismo Romano]] |align=right|74.612.373 |- |[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br /> <small>Históricas</small> <br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small> <br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small> <br /><small>Occequintin</small> |align=right|4,408,159<br /> <small>599.875</small> <br /><small>1.373.383</small> <br /><small>69.254</small> <br /><small>2.365.647</small> |- |Bíblicas no evangélicas<br /> <small>[[Adventismo|Adventistas]]</small> <br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small> <br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small> |align=right|1,751,910<br /> <small>488.945</small> <br /><small>205.229</small> <br /><small>1.057.736</small> |- |[[Judaísmo]] |align=right|45.260 |- |[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]] |align=right|2.982.929 |- |[[Islamismo]] |align=right|5,874 |- |No especificada |align=right|732.630 |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small> |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738] |- |} [[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ===Tlahtolli=== {{main|Tlahtolli ipan Mexihco}} In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br /> In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]]. ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin. === Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli === In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh. Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]]. [[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco. ==Tequinemiliztli== Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]]. In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo. === Tonalpohualamoxtli === {| class=wikitable |+ '''Mexico itonalpohual''' |- bgcolor="#efefef" ! Tonalpihualli !! Ilhuitl |- | [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]] |- | [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]] |- | [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]] |- | ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]] |- | ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]] |- | [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]] |- | ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]] |- | [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]] |- | [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]] |- | [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]] |- | [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]] |- | [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]] |} === Tlaixcopinaliztli === {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936. Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''. ===Tlacualiztli=== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]] Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli. Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin. Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin. === Tonalizcayotl === === Tequichihualiztli === Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]]. ==== Tlahcuiloliztli ==== [[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]] Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin. * [[Diego Rivera]] * [[Alejandro Toledo]] * [[David Alfaro Siqueiros]] ==== Tlatzohtzonaliztli ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lucero]] * [[Yuri]] * [[Eugenia León]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lila Downs]] {{col-2}} * [[Juan Gabriel]] * [[Vicente Fernández]] * [[Pedro Infante]] * [[Antonio Aguilar]] * [[Javier Solis]] {{col-end}} ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]] [[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]] [[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]] * 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]] * 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]] * 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]] * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]] * 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]] * 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]] * 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]] * 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]] * 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]] * 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]] <gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;"> File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]] File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]'' File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]'' File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]'' File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]'' File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]'' File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]'' File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]] File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]'' File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]] File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]'' File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]'' File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]'' File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]'' File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]'' File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]'' File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]'' File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]'' File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]'' File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]'' File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]'' File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]'' File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]'' File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]'' File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]'' File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]'' File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]'' File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]'' File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]'' File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]'' File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]'' File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]'' File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]'' File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]'' File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]'' File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]'' </gallery> ==Momotlaliztli== Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina. Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Mexihco}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] {{Sample:Interwikis/Mexko}} r268tdnfiip07tkrpdfj250ozey1q9j 499477 499476 2022-07-23T15:11:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico | Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos | Tocaitl = Mexico | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg | Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli. | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}​, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}} | Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]] | Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]] | Chanehqueh = 126 014 024 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Mexicatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]] | Matlatzalan = [[.mx]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonatiuh iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]]. In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref> In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]]. Inin tlahtohcayotl huelitic, quipia tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemānahuac in Necēceltīyahtalizyōtl Tlatēcpānaliztli|Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexihco in tachcauh ahciyan [[Latinixachitlān|Latinixachitlan]] ihuan in ic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl ahnozo yeliztli mancan tlein in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlācayōtl īTlatquicāyo|Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in Cemanahuac. Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref> Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]] Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca. In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah. Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}} ===Occe tlahtolli=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Chollahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom'' * [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro'' * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo'' * [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku'' * [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko'' {{col-2}} * [[Quilihuatlahtolli]]: ''Maay Tay Ñia’k'' * [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico'' * [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko'' * [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México'' * [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo'' {{col-end}} ==Huehcapatlahtoliztli== Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica. === Huehuehcauh tlacayotl === [[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]] Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>. Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah. Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz. In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>. In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]. In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]]. Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]]. Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]]. === Caxtiltecah tlalpololiztli === [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]] Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>. In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl. === Virreiyotl Yancuic España=== [[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]] Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas. Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]]. Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]]. Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]]. [[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexihco ahnozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl. Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]]. Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]]. Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]]. Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI. [[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{USA/nhn}} | Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Mexico | Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}} }} [[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco. Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan. In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km. In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]]. In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in [[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac. In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m). In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl. In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh. In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''. Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atiliztli=== [[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]] Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin. In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui. Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni. Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]]. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan. Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26&nbsp;°C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50&nbsp;°C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6&nbsp;°C ihuan 40&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7&nbsp;°C ihuan 21.1&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m. Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20&nbsp;°C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah. Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26&nbsp;°C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]]. In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco. In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25&nbsp;°C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl. In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm. In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19&nbsp;°C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]] |- |} </div> === Yoliztli === Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli. Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>. Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]]. ===Mexico ixeliuhca=== In Mexico quipia 32 tlahtocayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico''' | align="right" |'''103 088 000''' | align="right" |'''1 959 248''' | align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]''' |- |1. [[Aguascalientes]] | align="right"| 1 051 000 | align="right"| 5 625 | align="center"| [[Altepetl Aguascalientes|Aguascalientes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja California]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 71 546 | align="center"| [[Mexicali]] |- |3. [[Baja California Sur]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 73 943 | align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campeche]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 57 727 | align="center"| [[San Francisco Campeche|Campeche]] |- |5. [[Chiyapan]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 73 681 | align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Chihuahua]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 247 487 | align="center"| [[Altepetl Chihuahua]] |- |7. [[Coahuillan]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 151 445 | align="center"| [[Saltillo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Coliman]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 5 627 | align="center"| [[Altepetl Coliman|Coliman]] |- |9. [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 123 367 | align="center"| [[Victoria de Durango]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guanajuato]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 30 621 | align="center"| [[Pachtitlan]] |- |11. [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 63 618 | align="center"| [[Chilpantzinco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 20 856 | align="center"| [[Pachyohcan]] |- |13. [[Xalixco]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 78 630 | align="center"| [[Atemaxac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 22 333 | align="center"| [[Tollohcan]] |- |15. [[Michhuahcan]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 58 667 | align="center"| [[Morelia]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Morelos]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 4 892 | align="center"| [[Cuauhnahuac]] |- |17. [[Nayarit]] | align="right" | 943 000 | align="right" | 27 862 | align="center"| [[Tepic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Yancuic León]] | align="right" | 4 164 000 | align="right" | 64 203 | align="center"| [[Monterrey]] |- |19. [[Huaxyacac]] | align="right" | 3 522 000 | align="right" | 93 343 | align="center"| [[Huaxyacac Juárez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puebla]] | align="right" | 5 391 000 | align="right" | 34 251 | align="center"| [[Cuetlaxcoapan]] |- |21. [[Querétaro]] | align="right" | 1 593 000 | align="right" | 11 658 | align="center"| [[Santiago Tlachco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Quintana Roo]] | align="right" | 1 134 000 | align="right" | 42 535 | align="center"| [[Chetumal]] |- |23. [[San Luis Potosí]] | align="right" | 2 412 000 | align="right" | 61 165 | align="center"| [[Altepetl San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Sinaloa]] | align="right" | 2 610 000 | align="right" | 57 331 | align="center"| [[Colhuahcan]] |- |25. [[Sonora]] | align="right" | 2 384 000 | align="right" | 179 516 | align="center"| [[Pitic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Tabasco]] | align="right" | 2 013 000 | align="right" | 24 747 | align="center"| [[Cualnezcaltepec]] |- |27. [[Tamaulipas]] | align="right" | 3 020 000 | align="right" | 80 148 | align="center"| [[Altepetl Victoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Tlaxcallan]] | align="right" | 1 061 000 | align="right" | 3 997 | align="center"| [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] |- |29. [[Veracruz]] | align="right" | 7 081 000 | align="right" | 71 856 | align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Yucatan]] | align="right" | 1 803 000 | align="right" | 39 671 | align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]] |- |31. [[Zacatecah (tlahtocayotl)|Zacatecah]] | align="right" | 1 357 000 | align="right" | 75 416 | align="center"| [[Altepetl Zacatecah|Zacatecah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Altepetl Mexico]] | align="right" | 8 670 000 | align="right" |1 484 | align="center"| |}</div> == Tequitiliztli == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{USA/nhn}} | 14,5% | {{USA/nhn}} | 17,7% |- | {{CAN/nhn}} | 12,2% | {{CHN/nhn}} | 11,1% |- | {{BRA/nhn}} | 9,7% | {{JPN/nhn}} | 6,2% |- | {{COL/nhn}} | 6,7% | {{KOR/nhn}} | 5,1% |- | {{DEU/nhn}} | 6,0% | {{CAN/nhn}} | 4,9% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]]. ===Tlapixcayotl=== Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah * {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah * {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah * {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah * {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah * {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah * {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah * {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah * {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah * {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} ===Paccayeliztli=== Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''. ===Neltococayotl=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup> |- ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa |- |[[Catolicismo Romano]] |align=right|74.612.373 |- |[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br /> <small>Históricas</small> <br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small> <br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small> <br /><small>Occequintin</small> |align=right|4,408,159<br /> <small>599.875</small> <br /><small>1.373.383</small> <br /><small>69.254</small> <br /><small>2.365.647</small> |- |Bíblicas no evangélicas<br /> <small>[[Adventismo|Adventistas]]</small> <br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small> <br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small> |align=right|1,751,910<br /> <small>488.945</small> <br /><small>205.229</small> <br /><small>1.057.736</small> |- |[[Judaísmo]] |align=right|45.260 |- |[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]] |align=right|2.982.929 |- |[[Islamismo]] |align=right|5,874 |- |No especificada |align=right|732.630 |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small> |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738] |- |} [[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ===Tlahtolli=== {{main|Tlahtolli ipan Mexihco}} In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br /> In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]]. ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin. === Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli === In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh. Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]]. [[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco. ==Tequinemiliztli== Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]]. In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo. === Tonalpohualamoxtli === {| class=wikitable |+ '''Mexico itonalpohual''' |- bgcolor="#efefef" ! Tonalpihualli !! Ilhuitl |- | [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]] |- | [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]] |- | [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]] |- | ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]] |- | ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]] |- | [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]] |- | ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]] |- | [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]] |- | [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]] |- | [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]] |- | [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]] |- | [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]] |} === Tlaixcopinaliztli === {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936. Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''. ===Tlacualiztli=== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]] Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli. Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin. Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin. === Tonalizcayotl === === Tequichihualiztli === Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]]. ==== Tlahcuiloliztli ==== [[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]] Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin. * [[Diego Rivera]] * [[Alejandro Toledo]] * [[David Alfaro Siqueiros]] ==== Tlatzohtzonaliztli ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lucero]] * [[Yuri]] * [[Eugenia León]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lila Downs]] {{col-2}} * [[Juan Gabriel]] * [[Vicente Fernández]] * [[Pedro Infante]] * [[Antonio Aguilar]] * [[Javier Solis]] {{col-end}} ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]] [[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]] [[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]] * 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]] * 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]] * 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]] * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]] * 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]] * 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]] * 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]] * 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]] * 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]] * 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]] <gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;"> File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]] File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]'' File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]'' File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]'' File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]'' File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]'' File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]'' File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]] File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]'' File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]] File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]'' File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]'' File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]'' File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]'' File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]'' File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]'' File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]'' File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]'' File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]'' File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]'' File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]'' File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]'' File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]'' File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]'' File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]'' File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]'' File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]'' File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]'' File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]'' File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]'' File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]'' File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]'' File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]'' File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]'' File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]'' File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]'' </gallery> ==Momotlaliztli== Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina. Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Mexihco}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] {{Sample:Interwikis/Mexko}} 2nqwf21k1apg2ftg2k11jfgiqp3p3e5 Cuetlaxcoapan 0 4396 499604 498086 2022-07-23T20:41:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuetlaxcoapan | Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä | Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Puebla.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,576,259 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl | Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/ }} '''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Altepetl Cuetlaxcoapan''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepecalpolli<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1&nbsp;576&nbsp;259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1&nbsp;539&nbsp;819 chanehqueh ipan Mexico. == Tlaltocayotl == [[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''. In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh. Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz. ===Occequin macehuallahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]] Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>. In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan. In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''». In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]] Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]]. In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo. No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. == Tequitiliztli == [[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]] Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]]. Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa. ==Teyacanaliztli== [[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]] Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. ===Cuetlaxcoapan ixeliuhca=== * [[Analco]] * [[Xalnenetlan]] * [[El Alto]] * [[Los Sapos]] * [[Barrio del Artista]] * [[Payohcan]] * [[San Baltazar Campeche]] == Chanehmatiliztli == Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 1,434,062 |- | [[2020]] | 1,576,259 |- |} ===Tlahtolli=== In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac. Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Mitohtiztli=== Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl. ===Tlacualiztli=== Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin. ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]] [[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]] Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]] |[[Tlani Saxonia]] |{{DEU}} |1978 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]] |[[Voivodato Lodz|Lodz]] |{{POL}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]] |[[Caxtillan-La Mancha]] |{{ESP}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]] |[[Asunción]] |{{PRY}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Puebla]] * [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli) : ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli) :Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli) :SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuetlaxcoapan}} {{Commons|Category:Puebla City}} {{Angelopolis}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] i3dx5pbktysyw7vkt7uw8bq2jq404xt La Paz, Baja California Sur 0 8017 499503 496759 2022-07-23T19:10:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = La Paz | Chantocaitl = Airapí | Tlaixcopinalli = Catedral de la Ciudad de La Paz.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = LAPAZBCSESCUDO.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BCS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[La Paz altepetlahtohcan, Baja Calofornia Sur|La Paz]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.lapaz.gob.mx/ }} '''La Paz''' inin altepetl tlatilantoc ompa altepecalpolli [[La Paz (Baja California Sur ialtepecalpol)|La Paz]], itech [[Baja California Sur]], in ompa [[Mexico]]. Inin altepetlatilantoc ca ipan Bahía de La Paz, ihuan itlacahuan chantih ipan [[Costera]] quipiah miac xihuitl achtopa ce huehuehcauh acalquixohuayan. Naman, inin altepetl itech mictlampan [[Golfo de California]], icalaquiyan Tonatih ica aeropuerto internacional Manuel Márquez de León huan [[Chametla]], iquizayan Tonatih altepetl [[Pichilingue]] ihuan Sierra. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omocuep huehcauh itlaltocatzin ipampa guaicurátlahtolcopa: '''Airapí''', axcan itlaltoca caxtillantlahtolcopa '''La Paz'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pichilingue]] ompa [[California hueyatl]], in huitztlampa ica [[Colonia Calafia]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chametlah]]. In Cortés hueyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. == Chanehmatiliztli == La Paz quipia 250,141 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 215,178 |- | [[2020]] | 250,141 |- |} == Neteicniuhtiliztli == La Paz altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Alexandria, Virginia|Alexandria]] |[[Virginia]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ensenada, Baja California|Ensenada]] |[[Baja California]] |{{MEX}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Vigo]] |[[Galicia]] |{{ESP}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California Sur]] * [[Todos Santos]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{La Paz Altepecalpolli}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California Sur]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 1ox0wvo9ibhv3m2gkfm75goj1dj4l8x 499519 499503 2022-07-23T19:29:28Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = La Paz | Chantocaitl = Airapí | Tlaixcopinalli = Catedral de la Ciudad de La Paz.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = LAPAZBCSESCUDO.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BCS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[La Paz altepetlahtohcan, Baja Calofornia Sur|La Paz]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.lapaz.gob.mx/ }} '''La Paz''' inin altepetl tlatilantoc ompa altepecalpolli [[La Paz (Baja California Sur ialtepecalpol)|La Paz]], itech [[Baja California Sur]], in ompa [[Mexico]]. Inin altepetlatilantoc ca ipan Bahía de La Paz, ihuan itlacahuan chantih ipan [[Costera]] quipiah miac xihuitl achtopa ce huehuehcauh acalquixohuayan. Naman, inin altepetl itech mictlampan [[Golfo de California]], icalaquiyan Tonatih ica aeropuerto internacional Manuel Márquez de León huan [[Chametla]], iquizayan Tonatih altepetl [[Pichilingue]] ihuan Sierra. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omocuep huehcauh itlaltocatzin ipampa guaicurátlahtolcopa: '''Airapí''', axcan itlaltoca caxtillantlahtolcopa '''La Paz'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pichilingue]] ompa [[California hueyatl]], in huitztlampa ica [[Colonia Calafia]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chametlah]]. In Cortés hueyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. == Chanehmatiliztli == La Paz quipia 250,141 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 215,178 |- | [[2020]] | 250,141 |- |} == Neteicniuhtiliztli == La Paz altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Alexandria, Virginia|Alexandria]] |[[Virginia]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ensenada, Baja California|Ensenada]] |[[Baja California]] |{{MEX}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Vigo]] |[[Galicia]] |{{ESP}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California Sur]] * [[Todos Santos]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{La Paz Altepecalpolli}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California Sur]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] mmh40283bkg8gmsp7mmk0v849yogqi4 Tlacatlahtohcayotl Tlahco Africa 0 9943 499478 497046 2022-07-23T15:14:30Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa]] a [[Tlacatlahtohcayotl Tlahco Africa]] wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan | āchcāuhtōcāitl_nativo = Ködörösêse tî Bêafrîka</br>République centrafricaine | āchcāuhtōcāitl = Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa | cemāxcātōcāitl = Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa | pāmitl = Flag of the Central African Republic.svg | chīmalli =Coat_of_arms_of_the_Central_African_Republic-NEW.png | chīmalli_tamaño = 110px | símbolos = | mapa = LocationCentralAfricanRepublic.svg | lema_nacional = ''Ordem e Progresso'' ([[Idioma portugués|portugués]]: ''«Tlatēcpānaliztli īhuān Progreso»'') | āltepētlacuīcatl = ''[[Himno Nacional Brasileño]]'' | tēcuacān = [[Bangui]] | tēcuacān_chānehqueh = 2,282,049 ([[2004]]) | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 15_45_S_47_57_W_ 15°45′ S 47°57′ O | huēyi_āltepētl = [[Quigali]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inglatlahtōlli]] | tēpacholiztli = [[Federación|República federal]] [[democracia|democrática]] | tēpachohqueh = [[Presidente de Brasil|Presidente]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Faustin Archange Touadera]] | tzintiliztli = [[Independencia]] | fundación_hitos = &nbsp;• Declarada<br />&nbsp;• Reconocida | fundación_fechas = De [[Belgica]]<br />[[11 de noviembre]] de [[1822]]<br />[[29 de agosto]] de [[1825]] | tlaīxpayōtl = 8,511,965 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 5 | tlaīxpayōtl_ātl = 0.65% | cuāxōchtli = 14,691 [[kilómetro|km]] | huēyi_ātēntli = 7,491 km | chānehqueh = 186,112,794 ([[2005]] est.) | chānehqueh_tlatēctli = 5 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 21 | PIB = US$ 1,665,434 millones | PIB_año = 2006 | PIB_puesto = 10 | PIB_per_cápita = US$ 8,964 | tomīn = [[Real]] (R$, <code>[[ISO 4217|BRL]]</code>) | tlācatōcāitl = Ruantēcatl, Ruantēcah | horario = [[Tiempo Universal Coordinado|UTC]]-5 a -3 | horario_verano = [[Tiempo Universal Coordinado|UTC]]-5 a -2 | cctld = [[.br]] | código_telefónico = 55 | prefijo_radiofónico = ZVA-ZZZ, PPA-PYZ | nenecuilhuāztli_ISO = 076 / BRA / BR | miembro_de = [[ONU]], [[OEA]], [[CSN]], [[CPLP]], [[Mercosur]] | tlahtōlcaquiliztilōni = ¹ El horario oficial es [[Tiempo Universal Coordinado|UTC]]-3 }} '''Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa''', ([[Franciatlahtōlli]]: '''République centrafricaine'''), in [[tlācatiyān]] ipan [[Africa]] cah. [[Bangui]] ialtepenanyo in Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa. 3bdylx7d6yqsteniu00m4hzpbn3kodb Tlanomitl Huēyātēnco 0 9978 499682 498883 2022-07-24T02:03:01Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Côte d'Ivoire]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Côte d'Ivoire]] g7sgqq61e13tib8d4motkiaynfvss7r Ilhuicaatl Artico 0 10944 499680 498881 2022-07-24T02:02:15Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Ilhuicaatl Ártico]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ilhuicaatl Ártico]] ffd0o0coy1j3k8z8ejme9ism8yt3dtb Ehcatzinco 0 13037 499616 496291 2022-07-23T20:46:13Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Ehcatzinco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Amaquemecan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] p2ky0r7h5khonbb0dastwpr1cy2c1q2 Matzahtlah 0 16664 499548 496378 2022-07-23T20:01:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[San Isidro Matsajtlaj|NCH]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Matzahtlah | Chantocaitl = San Isidro | Tlaixcopinalli = FiestaZuritas.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Atlapechco altepetlahtohcan|Atlapechco]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 514 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Matzahtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Matzahtlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''San Isidro''), ce altepetl ipan Atlapechco altepecalpolli, ompa Tlahtocayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Ce altepemaitl quipiya 541 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetzin in ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Matzahtlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Isidro''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Matzahtlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[matzahtli]], ce xochicualli, nican inelhuayo pehua ica tlah- huan in tlahtolli matzahtli tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan in [[cualcan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Cuamontax]], in huitztlampa ica [[Cochotlah]], in tonatih iquizayampa ica [[Copaltitlah]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Atotomoc]] huan [[Itzocal]]. === Yoliztli === San Isidro iyoliz variada, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuaxilotl]]. No xiquitta San Isidro altepetl quipiya chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]]. == Tequitiliztli == [[File:Cosecha jgrr.JPG|thumb|220px|left|San Isidro xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] San Isidro ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo. San Isidro tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tianquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan. ==Chanehmatiliztli== Ce altepemaitl quipiya 541 chanehqueh, 280 cihuameh huan 234 tlacameh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/san-isidro-194/#:~:text=La%20localidad%20de%20San%20Isidro,a%20268%20metros%20de%20altitud. ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtocayotl, San Isidro; 5 ome metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1930]] | 152 |- | [[1940]] | 246 |- | [[1950]] | 289 |- | [[1960]] | 348 |- | [[1970]] | 420 |- | [[1980]] | 346 |- | [[1990]] | 462 |- | [[2000]] | 529 |- | [[2010]] | 566 |- | [[2020]] | 514 |- |} ==Temachtiliztli== In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan Ignacio Allende ipan San Isidro, inic ome tlamachtiloyan, ''Escuela secundaria'', noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequichihualiztli== Altepetl San Isidro ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. === Mitohtiliztli === [[File:Fiestas_jgrr.JPG|thumb|200px|San Isidro imitohtiliz.]] In altepemaitl cecahua hueyi iluitl tlen moihtoa ''carnaval'', nican pehua quicualchihua ce ilhuitl tlen quitequipano quemah tlahtolcopa, ipan no tonalilhuitl ica chanehqueh tlaquemi zacaquemitl, zacacopilli huan izuacueitl, huan mitotiah huehuetqueh, tepocameh huan pipilton. Ipan carnaval, chanequeh tlacuah zacahuilli, tamalli, atolli, totolteizhuatl. Carnaval quipiya mochi mihtotiztli ipan San Isidro xolalpan ica cuahpanco tlahtzotzonalotl. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''música huasteca'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == Oncah canahya campa macehualmeh mahuiltiah ica olli (futbol) ihuan no ihqui mahuiltiah ica olli (basquetbol). == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] k4csp25gc41i3lp44zq9xk9vyab0t4p 499554 499548 2022-07-23T20:05:12Z Koatochij 19758 /* Toquiliztequitl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[San Isidro Matsajtlaj|NCH]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Matzahtlah | Chantocaitl = San Isidro | Tlaixcopinalli = FiestaZuritas.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Atlapechco altepetlahtohcan|Atlapechco]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 514 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Matzahtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Matzahtlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''San Isidro''), ce altepetl ipan Atlapechco altepecalpolli, ompa Tlahtocayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Ce altepemaitl quipiya 541 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetzin in ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Matzahtlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Isidro''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Matzahtlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[matzahtli]], ce xochicualli, nican inelhuayo pehua ica tlah- huan in tlahtolli matzahtli tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan in [[cualcan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Cuamontax]], in huitztlampa ica [[Cochotlah]], in tonatih iquizayampa ica [[Copaltitlah]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Atotomoc]] huan [[Itzocal]]. === Yoliztli === San Isidro iyoliz variada, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuaxilotl]]. No xiquitta San Isidro altepetl quipiya chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]]. == Tequitiliztli == [[File:Cosecha jgrr.JPG|thumb|220px|left|San Isidro xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] San Isidro ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo. San Isidro tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tianquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan. ==Chanehmatiliztli== Ce altepemaitl quipiya 541 chanehqueh, 280 cihuameh huan 234 tlacameh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/san-isidro-194/#:~:text=La%20localidad%20de%20San%20Isidro,a%20268%20metros%20de%20altitud. ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtocayotl, San Isidro; 5 ome metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1930]] | 152 |- | [[1940]] | 246 |- | [[1950]] | 289 |- | [[1960]] | 348 |- | [[1970]] | 420 |- | [[1980]] | 346 |- | [[1990]] | 462 |- | [[2000]] | 529 |- | [[2010]] | 566 |- | [[2020]] | 514 |- |} ==Temachtiliztli== In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan Ignacio Allende ipan San Isidro, inic ome tlamachtiloyan, ''Escuela secundaria'', noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequichihualiztli== Altepetl San Isidro ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. === Mitohtiliztli === [[File:Fiestas_jgrr.JPG|thumb|200px|San Isidro imitohtiliz.]] In altepemaitl cecahua hueyi iluitl tlen moihtoa ''carnaval'', nican pehua quicualchihua ce ilhuitl tlen quitequipano quemah tlahtolcopa, ipan no tonalilhuitl ica chanehqueh tlaquemi zacaquemitl, zacacopilli huan izuacueitl, huan mitotiah huehuetqueh, tepocameh huan pipilton. Ipan carnaval, chanequeh tlacuah zacahuilli, tamalli, atolli, totolteizhuatl. Carnaval quipiya mochi mihtotiztli ipan San Isidro xolalpan ica cuahpanco tlahtzotzonalotl. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''música huasteca'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == Oncah canahya campa macehualmeh mahuiltiah ica olli (futbol) ihuan no ihqui mahuiltiah ica olli (basquetbol). == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|San Isidro, Atlapexco}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] bhufx514kuf0r3zfoawopryjntu41di Xōchipascua 0 16980 499483 211929 2022-07-23T16:21:10Z EmausBot 3854 Bot: corrección de redirección doble a [[Xochipaxcua]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Xochipaxcua]] thyru1k1mjpmtslouib0exfgvxs4g6a Metztitlan 0 17286 499558 496376 2022-07-23T20:10:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Metztitlan | Chantocaitl = Metztitlán | Tlaixcopinalli = Metztitlán, Hidalgo, México. 058.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Metztitlan.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Metztitlan altepetlahtohcan|Metztitlan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Metzcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | INEGI = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Metztitlan''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tepatetipan]], in huitztlampa ica [[]], in tonatih iquizayampa ica [[Tezochohcan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[El Salitre]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 1625 |- | [[1910]] | 1640 |- | [[1921]] | 1368 |- | [[1930]] | 1156 |- | [[1940]] | 1344 |- | [[1950]] | 1497 |- | [[1960]] | 1798 |- | [[1970]] | 2225 |- | [[1980]] | 1119 |- | [[1990]] | 2668 |- | [[2000]] | 2741 |- | [[2010]] | 3125 |- | [[2020]] | 3125 |- |} == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 0mflbrbfkgzzfx8u4ii4aqufp3ta688 Dolores Hidalgo 0 17383 499598 496356 2022-07-23T20:36:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Dolores Hidalgo | Chantocaitl = Dolores Hidalgo | Tlaixcopinalli = Parroquia de Nuestra Señora de los Dolores, Jardín del Grande, Dolores Hidalgo, Guanajuato- Nuestra Señora de los Dolores parish (24023404070).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Dolores Hidalgo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Dolores Hidalgo altepetlahtohcan|Dolores Hidalgo]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Dolorestecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Dolores Hidalgo''', ce altepetl ipan [[Guanajuato]]. [[Īxiptli:Dolores Hidalgo Plaza.jpg |thumb|left|Īteōpan Dolores Hidalgo.]] ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] [[Neneuhcāyōtl:Altepeteotl]] cbq5fiih8z2d533o2u21n5c8hpcblmh Tetzmollohcan 0 17843 499606 498142 2022-07-23T20:41:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tetzmollohcan | Chantocaitl = San Martín Texmelucan de Labastida | Tlaixcopinalli = Crucero del Carmen en Avenida Libertad, San Martín Texmelucan, Puebla 01.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = San Martin Texmelucan Escudo.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Puebla|Puebla]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tetzmollohcan altepetlahtohcan|Tetzmollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tetzmollohcanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tetzmollohcan''' ce altepetl ipan [[Puebla]]. == Chanehmatiliztli == Tetzmollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] csljqk2qfjg6ikulwidg0irdyuesjm3 Huaxyacac, Huaxyacac 0 18153 499596 496370 2022-07-23T20:34:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huaxyacac Juárez | Chantocaitl = Oaxaca de Juárez<br />La'a<br />Ñuu Nunduva | Tlaixcopinalli = Templo de Sto. Domingo de Guzman tomado desde el cerro del Fortin.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Esc Municipal Oaxaca de Juarez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-OAX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = Valles Centrales | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huaxyacac Juárez]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 258,913 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Huaxyacacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 951 | Nenecuilhuaztli = 200670001 | Matlatzalan = }} '''Huaxyacac Juárez''' nozo '''Altepetl Huaxyacac''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''Oaxaca de Juárez'', tzapotecatlahtolli: ''La'a'', mixtecatlahtolli: ''Ñuu Nunduva'', [[triquitlahtolli]]: ''Ya³kweh<sup>4</sup>'',[[mazātēcatlahtōlli]]: ''Na²xi¹tzhe<sup>4</sup>'', [[chochotlahtōlli]]: ''Ku²nchia²'' , [[ichcatecatlahtolli]]: ''Chjui³''), ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Huaxyacac]], itecuacan nican ca, noyuhqui ce altepetl . Huaxyacac Juárez in inic ce altepetl ica 255 029 chanehqueh ipan tlahtocayotl, huan tlacempanahuia inic eyi ica 593 522 chanehqueh ipan [[altepenanyotl Huaxyacac Juárez]] xihuitl 2010 ompa [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[Īxiptli:Oaxaca toponimo.svg|thumb|left|150px|Nahuatocayotl Huaxyacatepec.]] Inin tlalli ocuep tlaltocayotl ipampa nahuatlahtolcopa: '''Huaxyacatepec'''. Inin huehuehcauh tocaitl oquicuepqueh ''En la punta o nariz de huajes'' caxtillahtoltica. In huehcauh tocayotl quichihuah in tlahtolli ''[[huaxin]]'', ''[[yacatl]]'' huan ''-tepec'', in ipal in tlalpan oncatca. Yeppa in caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan axcan altepecalpolli ''Oaxaca de Juárez'', omoteneuh ''Altepetl Huaxyacac'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncan ocatcah milli huan callatelli. In [[25 metztli noviembre]] xihuitl 1521 ipampa [[Hernán Cortés]] huan [[Francisco de Orozco]] octocatih in altepetl ''Huaxyacac'', ipan in caxtiltecah oaltepetzintihqueh ipan in 1532; in ''oidor'' [[Carlos I de España]] octocatih in altepetl ''Villa de Antequera'', in quihtoznequi «Nueva Antequera Guaxaca». Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa in 1821 ''Huaxyacac'' oc axcan. In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Hernán Cortés]], in inic ce [[Villa Tototepec]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome atoyatl. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''Guaxaca''me, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in ohcequintin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 35 ''kilómetros'') in huehca Tlahcolollan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipal inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl «''Ciudad de Oaxaca''», in «''Altepetl Huaxyacac''».<ref>[http://www.elclima.com.mx/fundacion_e_historia_de_oaxaca_de_juarez.htm Página Web elclima.com.mx "Fundación e historia de Oaxaca de Juárez"] Consultada el Tlaōnti 2 in 2012</ref> ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro del Fortin Oaxaca.jpg|thumb|left|Huaxyacatepec]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. Cuaxochtia huietztlampa in Cerro del Fortín, miacquin tepetl Montealbán motenehua Atzompa; in atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. === Yoliztli === Mon iyoliz variada, quipiya ome climas. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Huaxyacac altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MMOX8.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Xoxocotlan]].]] Altepetl Huaxyacac quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Xoxocotlan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Huaxyacac altepetl quipia 258,913 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 69,238 |- | [[2000]] | 110,997 |- | [[2010]] | 135,550 |- | [[2020]] | 258,913 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad de Oaxaca. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma Benito Juárez de Oaxaca.]] Huaxyacac Juárez altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma Benito Juárez de Oaxaca'', ''Universidad Tecnológica de Oaxaca'', ''Instituto Tecnológico de Oaxaca'', ''Escuela de Bellas Artes de Oaxaca'' huan ''Universidad Iberoamericana'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 80,02 % chanehqueh. ==Tequichihualiztli== [[Image:Mexico.Oax.Oaxaca.streets.02.jpg|thumb|Teocalli La Soledad.]] [[Image:Santo Domingo de Guzman Convent.JPG|thumb|Teocalli Santo Domingo de Guzmán.]] [[Image:Templo de Sto. Domingo de Guzman tomado desde el cerro del Fortin.JPG|thumb|Huaxyacac.]] * El Centro Fotográfico Álvarez Bravo, * El [[Instituto de Artes Gráficas de Oaxaca]](IAGO) * El museo de arte contemporáneo * El [[Museo Textil de Oaxaca|Museo Textil]] * El Museo de los Pintores * El [[Museo del Ferrocarril Mexicano del Sur|Museo del Ferrocarril]] * El Museo de las Artesanías * La [[Casa de la Cultura Oaxaqueña]] * La Casa de la Ciudad * Centro Cultural Santo Domingo * El Centro de las Artes de San Agustín * Museo de la Filatelia * [[Jardín Etnobotánico de Oaxaca]] == Neteicniuhtiliztli == Huaxyacac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Palo Alto, California|Palo Alto]] |[[California]] |{{USA}} |1964 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Antequera]] |[[Andalucía]] |{{ESP}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santa Cruz]] |[[General Bernardo O'Higgins]] |{{CHL}} |1992 |} </center> == No xiquitta == * [[Altepenanyotl Huaxyacac Juárez]] == Amoxtiliztli == <small> :Gobierno del Estado de Oaxaca. ''Huāxyacac Juárez'' . Mēxihco. [http://www.Oaxaca.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli) :SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Huaxyacac]] kzcnk43j1boxqg68cts2myj65jf439t Cuauhnahuac 0 18154 499594 498467 2022-07-23T20:33:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhnahuac | Chantocaitl = Cuernavaca | Tlaixcopinalli = Montaje de Cuernavaca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Oficial Cuernavaca.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MOR}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhnahuac altepetlahtohcan|Cuauhnahuac]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 366 321 (2020) | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhnahuacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhnahuac''' (caxtillantlahtolli: '''Cuernavaca'''), ce altepetl in ompa [[Morelos]], ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl Cuauhnahuac ca altepetlianca, altepetl ihuan tecuacan itechpahuic [[Morelos]] tlahtocayotl, in motlalia 85 Hpol.<ref> Hpol. nozo ''km.''. In Yancuic tlahtolli ''Huehcanpol'' quihtoznequi ''Kilómetros''. Xiquitta [[Huehcan]]</ref> in Mexico Altepetl huitztlampa ihuan 290 Hpol. [[Acapolco]] mictlampa ompa Pacífico ailhuicatl. In xihuitl 2010 ipan, inin altepetlianca ihtec, motecpancapohuaya 365 168 chanehqueh, yeceh in altepetl ixmaniliztli tzonehua ohcequin tlanetecholizpan altepetlianca (Xiuhtepec, Temizco, Xochitepec huan Emiliano Zapata) in canin 857 386 tlacameh mochantiah (noihuan 2010 xihuitl ipan), in tlen in quitlalia in tlapohualiztli 15ª itech Mexico. Cuauhnahuac noyuhqui ca ce altepetl in ica oc cenca hueyi tlacuachhuilcototztli in itech imoaltepechantihca tlapohuiliztli (motlalia chicome catcayan ipan Mexico itech). == Tlaltocayotl == In altepetocayotl ''Cuauhnahuac'', itech mexicatlahtolli centecamactli ica in tepehuanimeh, in xoxocoyanimeh iuhqui Hernán Cortés, omixcuepqueh. Yehuantin oquelochauhqueh in tlanezcayotilli in Cuauhnahuac centecamactli itech in ipampa ahmo cualli oquimatqueh in mexihcatlahtolli tenehualiztli. Hernán Cortés quipatla in altepetl tocayotl in ica ''Coadnabaced'', Bernal Díaz quitocayotia ''Coadalbaca'', Solís quitocamaca ''Cuautlavaca'', auh yequeneh tlanemitiliztica omohuehcauh in ''Cuernavaca'' ica. Inin centecamactli tlanezcayotilli ica oncah tetlatzohuililiztli: *'''Cuauh-nahuac''': Cuahuitl - nahuac (Cuahuitl itloc). *'''Cuauh-nahua-c''': Cuahuitl iyahualoloyan. *'''Cuauh-nahua-c: Cuauhtica tlayahualolli. *'''Coauh-nahua-c: Coauhtli - nahuac (Coauhtli itloc). Axcan noihuan motocayotia in quen ''Cemihcac Xopan ica Altepetl'' (Iuh omotocayotih itechpa Alexander Von Humboldt tepahpaquiltih cencahuitl ipampa cenxiuhtica) ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Teopanzolco Morelos.jpg|200px|thumb|left|Teopanzolco]] In altepetl cencahuitl cencah patlaloni. Oncah miac ahneneuhcayotl in intzalan 1800 h.<ref> h. nozo ''m.'' (Metros). Xiquitta: [[Huehcan]] </ref> hueyatl ipan mictlampa ihuan 1380 h. huitztlampa, ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[La Palma]] huan [[Huitzilac]], canahpa in huitztlampa ica [[Temizco]] huan [[Xiuhtepec]], in tonatih iquizayampa ica [[Santa Catarina]] huan [[Tepotztlan]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexicapan]] huan [[Ocuillan Arteaga]] ompa [[tlahtocayotl Mexico]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 284 141 |- | [[2010]] | 332 197 |- | [[2020]] | 366 321 |- |} ===Tlahtolli=== Ipan Altepetl Cuauhnahuac in chanehqueh tlahtoa [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Nican Cuauhnahuac quipiya caxtillahtolli nemachtiloyan ipampa chontalchanequeh. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Morelos nahuatlahtolli'' itech Morelos tlahtocayotl. Nican tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoa occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[ocultecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. ==Temachtiliztli== [[File:Rectoría de la UAEM (Morelos).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Morelos.]] Cuauahnahuac altepetl quipiya hueyi tepochcalli tlen itocah “Universidad Autónoma de Morelos”, noyuhqui quipiya 1310 conemeh, 1263 pipilton huan 868 cihuapiltin, huan chicuace tlamachtiyan huan ce temachtianimeh, huan tlamachtiloyan quipia “programa Escuela de Calidad” ica temachtia ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequichihualiztli== [[Image:Cuernacath.JPG|thumb|200px|Hueyi tecalli Cuauhnahuac.]] [[Image:Cathedral complex of Cuernavaca.jpg|thumb|200px|Tequichihualiztli.]] Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Morelos tlahtocayotl ompa [[Temoachan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Cuauhnahuac ca Hueyiteocalli Tonantzin Asunción xolalpancopa. === Macehualiztli === Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[huapalcayotl]], caxtillahtolcopa ''son'', ce Temoachan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Huexotlah noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == Cuauhnahuac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Minneapolis]] |[[Minesota]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Denver]] |[[Colorado]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Otaki]] |[[Chiba]] |{{JPN/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Córdoba, España|Córdoba]] |[[Andalucía]] |{{ESP/nhn}} | |} </center> == No xiquitta == * [[Morelos]] * [[Temoachan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuauhnahuac}} {{Commons|Category:Cuernavaca}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Morelos]] bgkpe8pgy47ft0wx1audtooxyhjg4vu Chilpantzinco 0 18246 499492 496353 2022-07-23T18:19:20Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] kifnp0s2gfr0mzqfmm6cjh6a02ux22t 499517 499492 2022-07-23T19:28:35Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] 5hhu3xnkztt3lx8ya44kgzk0b23hclx 499634 499517 2022-07-23T22:20:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chilpantzinco | Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo | Tlaixcopinalli = Collage Acapulco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chilpantzincatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] m5x3riytdm3ehyhgye2znhz0g6q5le3 499635 499634 2022-07-23T22:21:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chilpantzinco | Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo | Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chilpantzincatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] bdeepxill6lptz8q0tplvi60fgusxzl 499636 499635 2022-07-23T22:21:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chilpantzinco | Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo | Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chilpantzincatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] efss1b1xvfpw58xo85wg8c5wzoc65tz Alemania 0 18823 499480 498516 2022-07-23T16:08:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Alemania | Tlaltocaitl = Bundesrepublik Deutschland | Tocaitl = Alemania | Pamitl = Flag of Germany.svg | Chimalli = Coat of arms of Germany.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Das Lied der Deutschen]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = German national anthem performed by the US Navy Band.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Germany.svg | Tecuacan = [[Berlin]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Berlin]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Alemantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Argentina tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Alberto Fernández]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Tlaohuihcaihcuilolli = LQ, LV, ARG | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Alemania''' nozo '''Tlacatlahtohcayotl Alemania''' ([[Alemantlahtolli|alemantlahtolcopa]] ''Bundesrepublik Deutschland'' {{Audio-IPA|De-Bundesrepublik Deutschland.ogg|/ˈbʊndəsrepubliːk ˈdɔʏʧlant/}} nozo ''Deutschland''), itoca [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]], auh cah itecuacan [[Berlin]], Ītlāl quichīhuah caxtōlli oncē [[Nenāhuatīliztlahtohcāyōtl]] (''Bundesländer''). Noihqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Maltlatic Zapalotl]], quipiya hueyaltepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Dinamarca]], canahpa huitztlampa ica [[Austria]], canahpa icalaquitlampa ica [[Francia]] huan canahpa iquizayampa ica [[Polonia]] huan [[Checotlacatlahtocayotl]]. Alemania ce tlahtohcayotl cah inic nahui tlalli ompa Europacopa, huecauhtica itech Rusia, Ucrania huan Francia; noihqui inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. Alemania tlalli cah in tlacatiyan inic nahui alemantlahtohtolli ahcopa in Tlacticpactli; occequin tlahtolli nican cah, in danestlahtolli, sorabotlahtolli, neerlandestlahtolli huan yidishtlahtolli. Itlal mani 357&nbsp;386&nbsp;km² in tlaixpayotl <ref name="superficie"/> auh quipiya tlayeccantilli [[immanyotl]]. Ica achi huel 83 ''millones'' chanehqueh, teixiptlah inic tlapanahuia hueyi chanehqueh tlapohualiztli ipan in [[Europa Cetiliztli icotoncatlahtohcayotl]], auh in inic eyi hueyic calpatlanimeh in itzalan tlacatiyan. In ixquichca [[macuilpohualxihuitl X]], in alemantlalpan oquichiuh in yolotl in [[Romateoemperadoryotl]] ixquichca in [[1806]]. Ipan in [[macuilpohualxihuitl XVI]], in mictlampa tlalli omocuepqueh in [[Teixnāmiquini Tlapahpatlaliztli]]. Iuhqui [[tlācatiyān tlahtohcāyōtl]], ōtlacetilih in ihcuāc in [[Francia-Prusia yāōyōtl]] īpan [[1871]]. Quin zatepan [[Inic Ōme Cemānāhuac Yāōyōtl]] in ihcuāc [[Nenōtzalli īpan Inic Ōme Cemānāhuac Yāōyōtl|nenōtzalli]] [[Nazi Alemania]] ōquitlaxitīnilihqueh, ōquixelohqueh Alemania īpan ōme tlahtohcyōtl īpan in tlaonoc tlālli īpan [[1949]]; ōmochīuhqueh in [[Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Alemania]] īhuān in [[Alemania Tlācatēpacholiztli Tlācatlahtohcāyōtl]] in tlein [[Alemania tlacēcepanōliztli|ōmocēcepanoh]] īpan [[1990]]. Ōtlatzintiāni cotōncāyōtl in [[Europan Cemāxcāyōtl]], in tlein ōmocuep īpan [[Europan Cetiliztli]] īpan [[1993]]. Quichīhua in [[Shengen yeyāntli]] auh ōtlamih in Eurpan cemāxca tlacōhualōni, in [[euro]] īpan [[1999]]. Alemania cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]], in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], in [[G7]], in [[G4]] auh ōtōcāihcuiloh in [[Kiōto Achtonenōtzalāmatl]]. Tlapanahuia inic huēyi tētlamahmaquiliztli in cemānāhuac in ītechpa in [[motēnēhualo PIB]], in ic cē in Europan, īhuān ōtlapanahih in ic huēyi tlanāmacani īpan 2007. Tlamācāhua in ic ēyi huēyi achtopipīctlapōhualli in izcāyaliztli in cemānāhuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.oecd.org/dac/stats/aidtopoorcountriesslipsfurtherasgovernmentstightenbudgets.htm |título=Aid to poor countries slips further as governments tighten budgets - OECD |fechaacceso=15 de enero de 2016 |fecha=3 de abril de 2013 |sitioweb=[[OECD]] |idioma=en}}</ref> Auh in ic chicnāhui huēyi tlaphpolōliztli īpan yāōtlatquiyōtl Īpan 2012.<ref>{{Cita web |url= http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |título= The 15 countries with the highest military expenditure in 2012 |fechaacceso= 4 de octubre de 2013 |año= 2012 |formato= PDF |obra= Recent trends in military expenditure |editorial= Stockholm International Peace Research Institute |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20130430111430/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |fechaarchivo= 30 de abril de 2013 }}</ref> In tlācatiyān ōquizcāyac cē pani nemilizīxmaniliztli auh quitlālīlo cē cemahcic chictlapāntli in [[social tlācaccoyelizzōtl]]. Motēnēhua iuhqui in tlayacānqui īpan [[tlamatiliztli]] īhuān [[tlachīuhcāyōtl]].<ref>{{Cita web |url=http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |título=Confidently into the Future with Reliable Technology |fechaacceso=15 de mayo de 2016 |fecha=6 de mayo de 2008 |idioma=de |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20131105055439/http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |fechaarchivo=5 de noviembre de 2013 }}</ref> Alemania ca in tlācatiyān in tlapanahuia ic catzāhua Europan.<ref>{{Cita noticia|apellidos=|nombre=|título=L'Allemagne premier pollueur d'Europe|url=http://www.lepoint.fr/environnement/l-allemagne-premier-pollueur-d-europe-09-05-2014-1820726_1927.php|fecha=9 de mayo de 2014|fechaacceso=23 de noviembre de 2017|periódico=Le Point|página=|idioma=fr-FR}}</ref> ==Tlaltocayotl== In aquin achtopa oquihcuiloh in melāhuac tōcāitl «Alemania» īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[1577]] īxquichca [[1615]] ītzalan; yeh ōquihcuilo ītechpa in obispo īpan in āltepētl [[Bamberga]] īpan Alemania<ref name="Chīmalpahin"/>. In tōcāitl ''Alemania'' quipia in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl «''aleman''» īhuān «Alemania» huālāuh in [[caxtillāntlahtōlli]], in tlein huāllāuh in [[latintlahtōlli]] ye huehcāuh in romatlācah ōquintōcāitihqueh in [[alamantlācah|''alaman tlācah'']] —ahmo nehneuhcā in ''aleman''tlācah—, in [[gremanotlācah]] in huel ītlōc in [[Roma Emperadoryōtl]]. Īpampa motēnēhua mochi in tlācatiyān,<ref name="alamanes">{{Cita web |url= http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2264655,00.html |título= Orígenes |año= 2007 |obra= [[Deutsche Welle]] 19.01.2007 |fechaacceso=29 de mayo de 2008}}</ref>ic in tlein Alemania nēzcāyōtia ''Alamantlācah īntlāl''. Nō īhuān ''aleman''tlācah, nō quintōcāitia ''germano''tlācah, in tlein in romatlācah ōquintēnēuh in ''tribu''meh ahmo romatlācah ahno celtatlācah īpan in tlahco Europan, in tlein ītlāl ōquitōcāitih [[Germania]].<ref name="alamanes" /> In tlahtolli ''Teutontlālpan'' ahnozo ''Teutontlālli'', ōquihto Enrique García Escamilla iuhqui ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli''<ref name="GarcíaEscamilla">Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli'' īpan ''Neologismos nahuas''.</ref> īpampa ''Regnum Teutonicum'', inīn tlahtōlli mihmati alemantlahtōlli ītechcopa in ''Deutschland'' yoccampaixti ''Deutsch'' = Teuton īhuān ''Land'' = tlālli. ==Huehcapatlahtoliztli== Europan tlahcopampa ōchantiaya īpan huēhuetlācah ītlein āxcān yehhuāntin alemaniatlācah. [[Roma]] ōquipiya in ānalco ātōyātl [[Rhin]] in tlālli Germania, Retia huan Norica. In tlācah ōchantiaya nicān tlālpan motēnēhua ''germanus''. Īpan [[1517]] xihuitl, alemaniatlācatl teōpixqui [[Martin Luther]], in ītech īcalacohuayān cē īteōpantzin Alemania quizaliuh āmatlahcuicōlli in īca quitepanotlaya 95 ītetlatzohuililiz īhuīc tetlapopolhuiliz. In cristianoteōcalpan [[Roma]] ahmo tlahuelcaqui īcuilotihuān īhuān romateōpixqueh tlaquixtiah inōn tlācatl īhuīcpa Roma quixtianayōtl. Yehhuātl nextia a inic cē alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl. [[Īxiptli:Martin Luther by Lucas Cranach der Ältere.jpeg|thumbnail|izquierda|130px|[[Martin Luther]], 1529]] Cequīntīn pīpiltin Bohemia chānehqueh in iquiqueh hueltepotztocayah īneltococayo alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl, calaquicoh ihtic tecpantzin in moquetzticac in oncān āltepēpan motēnēhua [[Praha]], īhuān ōquimayauhqueh in īhuīcpa pochquiyahuatl ōmextin tlahtohcaīxiptlahtin. Yehhuātl in iximacho iuhquin "Pochquiyahuacpa Ītemayahuiliz in Praha" īhuān ōmochīuh īpan [[1618]] xihuitl, iuh ōpēuh in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Īpan [[1648]] xihuitl, zanyeyō ihcuāc, Westfalenne nonotzaltica ōmpa Alemania, tlami in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Inīn xihuitl [[1806]], ihcuāc [[Napoléon Bonaparte|Napoleón]] ōtlacāuh ītēpacholiz cemiyac īhuēyitlahtohcāyo īcampa yāōyōtl, in xocoyōtzin huēyi tlahtoāni īhuīc [[Roma Tēoemperadoryōtl]] īpan Germania, ōpēuh in īpan huēhuetlahtohcāyōtl, īcampa xitlachīhua cē Tlacetilīlli Alemaniatlācatlācatlahtohcāyōtl. Nicān tlālli motlaicalia ītech izcalli īhuīc cē "Huēyi Alemania", īca īalemaniatlahtōllālhuān ahnozo cē "Tepitzin Alemaniatlatzintli", ōtlachīuh īca occequīntīn tlācatiyān iuhqui [[Austria]], [[Suiza]] īhuān [[Liechtenstein]]. [[Īxiptli:Berlin reichstag CP.jpg|thumbnail|izquierda|190px|Der [[Reichstag (building)|Reichstag]] alemaniahuatīloyān Tecpan]] Īpan [[1867]] xihuitl, zanyenō ihcuāc alemaniatlahcuilo in ītōca [[Karl Marx]] quipanitlaza īāmox in quitōcāyōti ''Das Kapital''. Īpan [[1939]] xihuitl, nōiuhqui ōmopēuh huēyi [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme]] ihcuāc Alemania motepehua [[Polonia]] auh tlahtohcatēīxiptla yāōquizcani [[Adolf Hitler]] occequīntīn tlahtōcāyōtl īca ōmicquiyoh yudiotlācah īpan Auschwitz miccalco inic alemaniamecatlācayōtl NAZI. Inīn xiuhpan [[1950]], Robert Schumann, in alemaniatlācatl tēuctli ōtlācat īpan Francia, ītōca īnahuatīllahtōl, "Francia īhuān Alemania, motēnēhua iuhqui in cuayollōtl īhuīcpa europan calpōltin āquin otetlahtōlcaquili pōhualtzin canahpa in āxcān Europancetiliztli". [[Tlamahtlācti 3]], [[1990]] xiuhpan, in RDA (Yahatequitic Tlācatlahtohcāyōtl Alemania) otētōcac īcan RFA (Nahuatilīlli Tlācatlahtohcāyōtl Alemania), inic quenin Alemania cē tlacetilīllahtohcāyōtl. In xiuhpan [[1994]], in nahuatilīlli alemaniatēuctli H. Kohl, cristianotlācatepachohuani, ōquipiya inic mācuīlli ītepacholiz. Īpan Vaticanoāltepēticpac, teōpixcacōyomeh quipepen iuhqu in huēyi tlahtohcāteōpixqui alemaniatlācatl [[Joseph Ratzinger]], in āquin huēyiteōpixqui ōcatca, ōmpa cepancachīhua [[Europan]] īca quixtianayōtl. Joseph Ratzinger yehhuātl āxcān in ītōcā [[Benedictus XVI]], quemeh huēyitlahtōlteōpixqui itechpa [[Iglesia Católica]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{NDL}} / {{LUX}} | Norte = {{DNM}} | Noreste = [[Mictlampa hueyatl]] | Oeste = {{FRA}} | Centro = Alemania | Este = {{POL}} | Suroeste = {{SWI}} | Sur = {{AUT}} | Sureste = {{CZE}} }} [[Īxiptli:Zugspitzmassiv von Westen aus.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Zugspitze]].]] In mictlāmpa Alemania onca huēyi ixtlāhuatl āca miacquin ātezcatotōntin, huēytēnco īca īn Mictlāmpa Huēyātl tlein cencah zacatlah īcampa cuācuahuehqueh, In ātōyātl Rhin quipanoa in huēyi ixtlāhuac [[Tlanitlālpan]]huīc, in mictlāmpa tlatēctli [[Dinamarca]]. Mochi in mictlāmpa quiyauyoh īhuān cuauhyoh. Onca nāhui regiones naturales iuhqui in Alpes tepētlah in huitztlāmpa nipa onca in tlapanahuia inc huehcapan tepētl īpan Alemania in [[Zugspitze]] īca 2 926 m in huehcapancāyōtl. Occē yoliztlālpan no iuhqui nicān Bayern in ahco ixtlāhuatl hasta in atoyatl Danubio, in Tepetlah [[Bavaria]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bayern cuauhtlah ca, ihuān in francotēcatl meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtohcāyōtl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlāmpahuīc. ===Yoliztli=== [[Īxiptli:Rød ræv (Vulpes vulpes).jpg|thumbnail|derecha|200px|In Chīchīltic [[Oztoatl]].]] In yōlcah chantih in [[cuauhtlah]] in cānin onca [[Capreolus capreolus|corzo]], [[māmazah]], [[jabalí]], [[zorro rojo]], [[gamo europeo]], [[castor]] īhuān [[āhuitzomeh]]. Nō tōtōmeh iuhqui in [[cuāuhtli]] īpan in [[Alpes]] īpan [[Bayern]]. Nicān onca occequintin yōlcah, miac yeh extintos iuhqui in [[tlācamāyeh]], in [[europan tlacāxōlōtl]], [[uro]], in [[cuitlāchtli]] īhuān occequintin. Nō onca occequintin cuahuitl iuhqui in [[roble]], in [[abedul]] īhuān in [[pino]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc ce caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Alemania ixeliuhca === <div align=center> {| class="toc" width=600px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; text-align:left; clear:all; margin-left:3px; font-size:90%; padding:1em;" |colspan=4 style="background:#black; color:white; paddining:0.5em" align=center bgcolor="black"|'''Alemania īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Karte Deutsche Bundesländer (nummeriert).svg|centro|250px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2011)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Alemania''' | align="right" |'''80 327 900''' | align="right" |'''357 137''' | '''[[Berlin]]''' |- |1. [[Baden-Wurttemberg]] | align="right"| 10 512 441 | align="right"| 35 751 | [[Stuttgart]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baviera]] | align="right" | 12 443 372 | align="right" | 70 550 | [[Munich]] |- |3. [[Berlin]] | align="right" | 3 326 002 | align="right" | 892 | [[Berlin]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Brandenburgo]] | align="right" | 2 453 180 | align="right" | 29 484 | [[Potsdam]] |- |5. [[Bremen]] | align="right" | 652 182 | align="right" | 419 | [[Bremen (āltepētl)|Bremen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Hamburgo]] | align="right" | 1 718 187 | align="right" | 755 | [[Hamburgo]] |- |7. [[Hessen]] | align="right" | 5 993 771 | align="right" | 21 115 | [[Wiesbaden]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Mecklenburgo-Pommerania Cihuātlāmpa]] | align="right" | 1 606 899 | align="right" | 23 194 | [[Schwerin]] |- |9. [[Tlani Sajonia]] | align="right" | 7 774 253 | align="right" | 47 614 | [[Hannover]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Renania Mictlāmpa-Westfalia]] | align="right" | 17 544 938 | align="right" | 34 098 | [[Dusseldorf]] |- |11. [[Renania-Palatinyōtl]] | align="right" | 3 990 033 | align="right" | 19 854 | [[Mainz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Saarland]] | align="right" | 997 855 | align="right" | 2 569 | [[Saarbrücken]] |- |13. [[Sajonia]] | align="right" | 4 054 182 | align="right" | 18 420 | [[Dresde]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Sajonia-Anhalt]] | align="right" | 2 276 736 | align="right" | 20 450 | [[Magdeburgo]] |- |15. [[Schleswig-Holstein]] | align="right" | 2 802 266 | align="right" | 15 800 | [[Kiel]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Turingia]] | align="right" | 2 181 603 | align="right" | 16 173 | [[Erfurt]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Eurotower in Frankfurt.jpg|thumbnail|derecha|150px|[[Eurotower]], tecuacan itechpahuic BCE ompa [[Frankfurt in Main]].]] Alemania huellalpac ompa in Centlalticpac ihuan [[Europan]]. ipeuhcayo tequitica nemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. In Alemania itequitiliz tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl, no iuhqui inic ome tequipanolli quipiya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Hamburgo]] ihuan [[Kiel]]. [[Mercedes-Benz]], [[Porsche]], [[Volkswagen]], in tepozmalacatl mochihuah ipan Alemania ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce tlalpixcayotl in ompa Alemania, hueyi tequipanolli itlalpixcayo itech [[xocomecatl]], [[caxtillan tlayolli]], ichcatl, [[tlalcamohtli]], [[manzana]], [[durazno|xochipalxocotl]], [[acecexocotl]], nohuan [[pitzotl|pitzopixcayotl]], [[cahuayoh|cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahueh|cuacuahuehpixcayotl]], ichcapixcayotl, [[pipiyolpixcayotl]], inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[Īxiptli:Windgermany.JPG|thumbnail|izquierda|200px|Ehēcatiloyohuayān in ōmpa Alemania.]] Alemania cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah. Occe yancuic chuhualizmatiliztli Alemania in ehēcatlachicahualiztepēc tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nozo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlālyōlizyoliztli. ===Tlachicāhualiztli=== <!--Energía--> Nicān Alemania quipia huēyi ilhuicamachiyohuayān in ōmpa Alemania itechpahuicpa Instituto de Energía, quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini īpan Centlālticpac. ===Huaznenqui=== [[Īxiptli:ICE3-Einfahrt-Dortmund.jpg|thumbnail|izquierda|200px|In [[ICE 3]] tepozcōātl.]] In ihuicpa in xihuitl 1930, Nazi Alemania ocuepohquetz inic cē imatlahueyoh īpan Centlālticpac, axcān inon tlācatiyān quipia ohhuetzi tēcaliztli (Autobahnen) zā achi 12,000 km ītech tlālpan, ihuan oc 40,000 chiyapopohtli īca cē hueyīc densidad īc tepozmalacatl in [[Europan]]co. Occequintin [[tepozmalacatl]] cecni ihcac nehnemi yolloxoxōuhqui ipaltzinco alemaniatlācatl ohtli, auh yecel tlamāmahcāuh tepozmalacatl ixtlāhui tequiyotl tlaiztlācōlli vía satelital imīmīlil. Alemania tlachihua occequin āpantli, nicān tlālli omoquetzalo huehcauh āpantli ipampa siglo XIX, In [[Āpantli Kiel]] cehcēpano Mar del Norte īca Mar Baltico, cē ocachi ihuani nicān tlācatiyānco. Miaquīntīn [[huaznenqui]] Alemania cateh. In cateh [[tepozcōātl]], [[DB]] no ''Deutsche Bahn'' nicān tlālli. In Alemania [[tepoztōtōtl]] [[Luftansa]] ca inic cē ehēcatepoztētōmitl īpan Alemania, occē huēyi ehēcatepoztōtōmitl īca flota ocachi huehcallac īpan tequiyōtl. ===Nēzcāyōpanōliztli=== <!--Comunicaciones--> Alemania quipiya [[cemtlālticpamātlatl āxcāyōtl]] "[[.de]]" īhuīcpa [[1981]]. ==Chanehmatiliztli== Īpan Alemania onca 76 800 347 chānehqueh īpan in [[1 tlacēnti]] [[2007]], in tlācatiyān ocachi tlacachantililli īpan [[Europan]]. In tlālli īcampa tlācatl onca 79.6 hab/km² nicān, tlani tlein occequintin tlācatiyān Europan Tlahcopampa. In tlālli īca oc yeh chāneh, in ātēnco īhuān ītzatlan Berlin āltepētl. Alemania cē tlācatiyān cānin onca calpōllacah īcampa mācēhualtica saxontlācah, francotlācah, dantlācah, tlanitlalpanēcah, occē nō iuhqui tlanemi ixachi tlācah occēquintin tlācatiyān, iuhqui[[Turquia|turquiatlācah]] ocachi tlapohualticqueh. ===Tlahtolli=== '''Alemaniatlahtōlli''' in āchcāuhtlahtōlli īpan Alemania, [[Austria]], [[Suiza]], [[Belgica]], [[Liechtenstein]], [[Italia]], īhuān [[Luxemburgo]]. Inīn tlahtōlli ocachi tlahtōltica Europan cah īcampa 100 000 000 chānehqueh. In āchcāuhāmoxtli ''El cantar de los Nibelungos'' īca ''runico'' tlahtōlmachiyōtl, in latintlahtōlli īpampa romatlācah ihcuāc Hannes Gütemberg ōtepozmachiyoti inic cē '''[[Teōāmoxtli (Quīxtianayōtl)|Teōāmoxtli]]''', ahzo zan [[Martin Luther]] ōquihcuiloh in yancuīc teōāmoxtli īhuōn panoh nochi Alemania. [[Johann Wolfang Goethe]] otlahcuilo xōchicuīcatl īpan teuntontlahtolli..<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf] 2006.</ref> Occequin tlahtōlli in nicān tlācatiyān cah in [[dantlahtōlli]], in tlanialemaniatlahtōlli, in sorabotlahtōlli, in romanitlahtōlli īhuān in frisiatlahtōlli. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Papa Benedetto.jpg|120px|thumbnail|derecha|[[Benedictus XVI]], [[huēyiteōpixcātlahtoāni]].]] In [[cristianoyōtl]] cah in inic cē neltococayōtl īpan Alemania īca 53,000,000 chānehqueh (64%)<ref>[http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html Christen in Deutschland 2005] (Alemaniatlahtōlli), EKD, Retrieved 2007, November 11-25.</ref>. In inic ōme neltococayōtl in [[islam]] īca 3 300 000 chānehqueh (4%), zatēpan in [[budismo]] īhuān in [[judaísmo]], nēhuan īca 200 000 chānehqueh (0,25% ). In [[hinduismo]] quipiya 90 000 tlācah (0,1%). 24 400 000 alemaniatlācah (29,6%) ahmo yehyecoah cequi neltococayōtl. In [[protestantismo]] cah in mictlama Alemania nō in cihuātlāmpa īhuān in [[catolicismo romano]] cah in huitztlāmpa ihuān in tlāpcopa. Cristiano neltococayōtl quipiya in 31% ītech mochi in chānehqueh; in 1,7% ītechpahuīcpa chāneh ihto [[Iglesia Ortodoxa]], in [[Serbia|serbiatlācah]] īhuān [[Grecia|greciatlācah]] ocachi ōmpa Europan tlāpcopa<ref>{{cite web|url=http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html|title=www.ekd.de/statistik/mitglieder.html}}</ref>. In āxcān Roma huēyiteōpixcātlahtoāni, [[Benedictus XVI]], ōtlācat īpan [[Bayern]]. ==Nemachtiliztli== <!--Educación--> [[Īxiptli:Siegel-uni-heidelberg.png|thumbnail|derecha|200px|[[Tepochcalli Heidelberg]], in ochachi huehcāuh īpan Alemania.]] Inihzalizīxcohyān icampa tēizcaltiliztli ca icopa cecen nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl , inoc in tēyacānaliztli quipia ce inic ōme huelīliztli. Nicān tlācatiyān inemachtiliz cenca cualli īhuān huēyic centlālticpan. In [[Coconeh Chantli]] āchcāuhtica nemachtilli īca huēyi tepochcalli; in cōconeh chāntli timotlatzohualia īcampa coconeh yeixpa ahnozo chicoacē xihuitl. In Nēmachtīlcalli itētlachihualtica nican Alemania nechcapa matlahtli xihuitl. In inic ce tlācazcaltiliztli omochiuh icopa nahui xihuitl aocmo itlaīxmanaliz. Ipampa inic ōme tēizcaltiliztli quipia nahui ahmoneuhqui tlaīxmanaliztli oc ye achtopa tlāhueica itech tlamachtiani. In Gymnacium quipia in cuahciuhqueh coconeh, temachtia icampa tēizcaltilli Tepochcalli chicueyixpa nozo chicnahui xihuitl cenca achīc cecen Alemania tlācatlahtohcāyōtl. In Realschule quipia tlaīxmanaliztli huel miac ipampa tlahcohuaqueh temachtianih ihuān omochiuh chicuace xihuitl. In Hauptschule temachtia ipampa huēyi tēizcaltiliztli, ihuān in Gesamtschule nehneloā in yei tlaīxmanaliztli. ==Tequinemiliztli== Alemania cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac, inīn tlālpan motocayotia '''In tlālpan ītech xōchicuīcanih īhuān yōllōmatitanih''' (''Das Land der Dichter und Denker''), tōltēcah īhuān āmatlacuilohqueh. Nicān tēnyohtica īpan cuīcāyōtl [[Ludwig van Beethoven]] ahnozo [[Johann Sebastian Bach]], huēyi cuāyōllōmatinih iuh alemaniatlācah [[Karl Marx]], [[Friedrich Nietzsche]], [[Franz Kafka]], [[Copérnico]] īhuān occequintin. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In alemanialācatl Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Tlacahtlahtocayotl Weimar ica in alemaniatlācah expresionistas [[Robert Wiene]] ''(In tehuilocalli itechcopa ticitl Caligari)'' īhuān [[Friedrich Wilhelm Murnau]]. In cahuitl nazi otlachiuh īxiptli iuhqui ''[[Tlacatzintli itech Münchhausen|Münchhausen]]'' (1943) no in tequitl director [[Leni Riefenstahl]]. In [[Īxiptlayōlizilhuitl Berlin]], omihtoti xihuitl canahpa 1951, ce ixiptlayōliztli ocachi teiquini ipan Europan. ===Tlacualiztli=== [[Īxiptli:Bratwurst-1.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nacacuitlaxcotli [[Bratwurst]].]] [[Īxiptli:Black_Forest_gateau.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nēuctlaxcalli [[Tlīlcuauhtlah]].]] Alemaniatlācatl tlacualcayōtl diferente ītechpa cē tlālli canah occepa, īpan Alemania huitztlampa chāneh quicua [[neuctlaxcalli]] ahnozo "Nēuctlaxcalli Tlīlcuahtlah", [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] īhuān [[teixhuinotl]]. Nicān tlācatiyān in chānehqueh quincuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuācuauhnacatl, mazānacatl ītechcopa tōtōmeh in tōtōlnacatl īhuān canauhnacatl. Ītoca in yeliztli tlacuālli quitlacua in alemaniatlācah īca 3.0% in ītlacuāl, iuhqui yeliztic tōtōtetl nō yeliztic chīchīhualātl, īhuān ātlacentlamiyaniliz ahcohuic<ref>{{Citeweb| url = http://www.organic-europe.net/country_reports/germany/default.asp | title = Organic Agriculture in Germany | year = 2007 | obra = organic-europe 13.04.2007 | dateaccess = 18/03/2008 | language = inglés}}</ref>. In neuhcōyōtlacuālli nohuiyān centlahcol xināchtli īhuān nēuctli nō tzopēlic xoconeuctli īca tlaxcalli. Cequintin alemaniatlācah quicuah tlatlahcatilnacatl nō tlatetzauhtli īca tlaxcalli īpampa in tenihzaloni. Ocachi ītechcopa 300 ahmo neneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. In nicān chanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacuālli ītech occequin tlacatiyān. [[Italia]] ītlacuāl quemeh in pizza īhuān pasta, in turquiatlacuālli īhuān arabiatlacuālli iuhqui in kebab cateh cencah cualli iuhtoc, īpan huēyi āltepētl. Nō iuhqui nicān in chāneh tlacuah chinatlacuālli īhuān greciatlacuālli. Izqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan īpan Alemania, in tlailli tlācatiyān in teixhuinotl. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 116 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi huēyi centlālticpac. Ītechpahuicpa 18 tlācatiyān cihuātlāmpa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli īpampa tzopēlātl ōmacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapōhuālli inic mahtlactli onnāhui), ihcuāc in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi huēyi (tlapōhualli inic ēyi). ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Brauereiwagen Hacker Pschorr Braeu-1.jpg|thumbnail|200px|''Oktoberfest'' (Tlamahtlācti Mihtotli).]] In Alemaniacuīcayōtl cē huēyi īhuān cencah tlamantic Europan, nicān tlālpan onca mochi cuīcatl instrumentos tlein ōhuāllāhqueh ītechcopa [[Asia]], Alemania mictlāmpa īhuān [[Europan]] tlahcopampa iuhqui in [[tlapitzalli]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. [[Tlacuīcaliztli]] iuhqui [[Tarkan Tevetoğlu]] īhuān [[Rammstein]]. ===Huēhuehtlatquicayōtl=== <!--Patrimonio--> [[Īxiptli:Aachen Cathedral North View at Evening.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Aachen]] Itlamatilizteōcal.]] [[Īxiptli:Neuschwanstein Castle LOC print.jpg|thumbnail|200px|Caxtilcalli [[Neuschwanstein]].]] [[Īxiptli:Kokerei Zollverein.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Zollverein]] Itlachiuhhuayān.]] * [[1978]] [[Aachen Itlamatilizteōcal]]. * [[1981]] [[Catedral de Espira|Catedral]] de [[Espira]] * [[1981]] [[Residencia de Wurzburgo|La Residencia con los jardines de la Corte y la Plaza de la Residencia]] en [[Wurzburgo]] * [[1983]] [[Iglesia de Wies|Iglesia de peregrinación de Wies]] * [[1984]] Los [[Castillos de Augustusburg y Falkenlust]] en [[Brühl]] * [[1985]] [[Catedral de Santa María de Hildesheim|Catedral de Santa María]] e [[Iglesia de San Miguel de Hildesheim|Iglesia de San Miguel]] de [[Hildesheim]] * [[1986]] Monumentos romanos de [[Tréveris]] * [[1987]] [[Lübeck|Ciudad hanseática de Lübeck]] con la [[Holstentor]] * [[1990]], [[1992]], [[1999]] [[Palacios y parques de Potsdam y Berlín]] (incluyendo el [[Sanssouci|Palacio Sanssouci]]) * [[1991]] [[Abadía y viejo monasterio de Lorsch]] * [[1992]] [[Minas de Rammelsberg]] y ciudad histórica de [[Goslar]] * [[1993]] [[Monasterio de Maulbronn]] * [[1993]] Ciudad de [[Bamberg]] * [[1994]] Iglesia Colegiata, Castillo y Ciudad vieja de [[Quedlinburg]] * [[1994]] [[Fábrica siderúrgica de Völklingen|Fábrica siderúrgica]] de [[Völklingen]] * [[1995]] [[Sitio fosilífero de Messel]] * [[1996]] [[Catedral de Colonia]] * [[1996]] Las obras de la [[Escuela de la Bauhaus|Bauhaus]] en [[Weimar]] y [[Dessau]] * [[1996]] [[Monumentos conmemorativos a Lutero]] en [[Eisleben]] y [[Wittenberg]] * [[1998]] [[Weimar]] clásico * [[1999]] [[Castillo de Wartburg]] * [[1999]] [[Museumsinsel]] o la [[Isla de los Museos]], [[Berlín]] * [[2000]] [[Reichenau|Isla monástica de Reichenau]] * [[2000]] [[El reino de los jardines de Dessau-Wörlitz]] * [[2001]] [[Complejo industrial de la mina de carbón de Zollverein]] en [[Essen]] * [[2002]] Centros Históricos de las ciudades [[Liga Hanseática|hanseáticas]] de [[Stralsund]] y [[Wismar]]. * [[2002]] [[Paisaje cultural del Valle Superior del Medio Rin]], entre [[Coblenza]] y [[Bingen]] * [[2004]] [[Valle del Elba]] en [[Dresde]]. * [[2004]] [[Ayuntamiento de Bremen]] y [[Estatua de Rolando (Bremen)|Estatua de Rolando]] en la plaza del mercado de [[Bremen]]. * [[2006]] Ciudad vieja de [[Ratisbona]] con el [[Stadtamhof]]. * [[2008]] [[Casas de estilo moderno en Berlín]]. ==Momotlaliztli== In necēpanicnēliztli Alemania ōmpa Olimpiada mahuiltiliztli cah huelitica macheh mochintin ilhuichiihualiztli. Alemania īquichīuh in Olimpiada Mahuiltiliztli īpan [[Berlin 1936]] īhuān [[Munich 1972]] (ihcuāc tlācatiyān catca īxeliuhca Alemania Tlāpcopa). Ahzoquen inic ēyi ahcān itechcopa inin tlācatiyān tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli ahnozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in Alemania Tlahtōlōyān Xōtlachpatoliztli (DFB) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chānehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlālticpac. In alemaniatlaihittalli [[xōtlachpatoliztli]] otlaniuh ōme centlālticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Eurotlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. Cē club ocachi tenyotica [[Bayern Munich]] (otlaniuh 1974, 1975 ihuan 1976. Ihcuāc otlanihuazquia īpan xihuitl 2001). Noyuhqui cateh [[Hamburgo SV]], [[Borussia Dortmund]], calpollotl tlein otlaniuh in [[Tlahuantli Europan]], xiuhpan 1983 huān 1997; occequintin europanēcatl tlamahuichihuani quemeh [[Bayer Leverkusen]], [[Borussia Mönchengladbach]], [[Werder Bremen]] ihuan Schalke 04. Alemania noyuhqui huēyi ipampa cihuaxopatoltiliztli cah. quipiya ome copilli itechpahuic Cemanahuac tlamahuichihuani 2003 īhuān 2007. Īpan tepozmalacatlaczaliztli, Alemania cē hueyi tlācatiyān huelitini canahpa in centlacticpac. Īca mochintin tlamahuichihuani tepozmalacatltlaczaliztli ican alemaniatepozmalacaqueh. In ocachi tenyoh tepozmalacaqui īpan Fórmula 1 ca alemaniatlacatl [[Adolf Hitler]]. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Alemania īpan [[Olimpiada neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[Europa]] == Amoxtiliztli ==<!--Bibliografía/Bibliography--> <small> :CHIMALPAHIN, Cuauhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan ihuan NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglatlahtolli - Nahuatlahtolli) :Ediciones Trébol, '''Diccionario Enciclopédico Visual''' {{es2}}, ''Cargraphics S.A., omotepoztlahcuiloc [[Colombia]], 1997.'' </small> == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{wiktionary|Alemania}} {{Commons|Germany}} * [http://www.deutschland.de/es "DE Magazin Deutschland".] * [http://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/es/home1.html Matlatzalan Alemania.] * [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/es/Startseite.html Ministerio de Relaciones Exteriores.] {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] nj79oh3q2okty95r3obluvng8hvshcm 499481 499480 2022-07-23T16:14:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Alemania | Tlaltocaitl = Bundesrepublik Deutschland | Tocaitl = Alemania | Pamitl = Flag of Germany.svg | Chimalli = Coat of arms of Germany.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Das Lied der Deutschen]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = German national anthem performed by the US Navy Band.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Germany.svg | Tecuacan = [[Berlin]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Berlin]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Alemantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Argentina tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Alberto Fernández]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Tlaohuihcaihcuilolli = LQ, LV, ARG | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Alemania''' nozo '''Tlacatlahtohcayotl Alemania''' ([[Alemantlahtolli|alemantlahtolcopa]] ''Bundesrepublik Deutschland'' {{Audio-IPA|De-Bundesrepublik Deutschland.ogg|/ˈbʊndəsrepubliːk ˈdɔʏʧlant/}} nozo ''Deutschland''), itoca [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]], auh cah itecuacan [[Berlin]], Itlal quichihuah caxtolli huan ce [[Nenahuatiliztlahtohcayotl]] (''Bundesländer''). Noihqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Maltlatic Zapalotl]], quipiya hueyaltepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Dinamarca]], canahpa huitztlampa ica [[Austria]], canahpa icalaquitlampa ica [[Francia]] huan canahpa iquizayampa ica [[Polonia]] huan [[Checotlacatlahtocayotl]]. Alemania ce tlahtohcayotl cah inic nahui tlalli ompa Europacopa, huecauhtica itech Rusia, Ucrania huan Francia; noihqui inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. Alemania tlalli cah in tlacatiyan inic nahui alemantlahtohtolli ahcopa in Tlacticpactli; occequin tlahtolli nican cah, in danestlahtolli, sorabotlahtolli, neerlandestlahtolli huan yidishtlahtolli. Itlal mani 357&nbsp;386&nbsp;km² in tlaixpayotl <ref name="superficie"/> auh quipiya tlayeccantilli [[immanyotl]]. Ica achi huel 83 ''millones'' chanehqueh, teixiptlah inic tlapanahuia hueyi chanehqueh tlapohualiztli ipan in [[Europa Cetiliztli icotoncatlahtohcayotl]], auh in inic eyi hueyic calpatlanimeh in itzalan tlacatiyan. In ixquichca [[macuilpohualxihuitl X]], in alemantlalpan oquichiuh in yolotl in [[Romateoemperadoryotl]] ixquichca in [[1806]]. Ipan in [[macuilpohualxihuitl XVI]], in mictlampa tlalli omocuepqueh in [[Teixnāmiquini Tlapahpatlaliztli]]. Noyuhqui [[tlacatiyan]], otlacetilih in ihcuac in [[Francia-Prusia yaoyotl]] ipan [[1871]]. Quin zatepan [[Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl]] in ihcuac [[Nenotzalli ipan Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl|nenotzalli]] [[Nazi Alemania]] oquitlaxitinilihqueh, oquixelohqueh Alemania ipan ome tlahtohcayotl ipan in tlaonoc tlalli xiuhpan [[1949]]; omochiuhqueh in [[Nenahuatiliztlacatlahtohcayotl Alemania]] huan in [[Alemania Tlacatepacholiztli Tlacatlahtohcayotl]] in tlen [[Alemania tlacecepanoliztli|omocecepanoh]] ipan [[1990]] xihuitl. Otlatzintiāni cotoncayotl in [[Europa Cemaxcayotl]], in tlen omocuep ipan [[Europa Cetiliztli]] xiuhpan [[1993]]. Quichihua in [[Shengen yeyantli]] auh otlamih in Europa cemaxca tlacohualoni, in [[euro]] ipan [[1999]]. Alemania cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]], in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], in [[G7]], in [[G4]] auh ōtōcāihcuiloh in [[Kiōto Achtonenōtzalāmatl]]. Tlapanahuia inic huēyi tētlamahmaquiliztli in cemānāhuac in ītechpa in [[motēnēhualo PIB]], in ic cē in Europan, īhuān ōtlapanahih in ic huēyi tlanāmacani īpan 2007. Tlamācāhua in ic ēyi huēyi achtopipīctlapōhualli in izcāyaliztli in cemānāhuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.oecd.org/dac/stats/aidtopoorcountriesslipsfurtherasgovernmentstightenbudgets.htm |título=Aid to poor countries slips further as governments tighten budgets - OECD |fechaacceso=15 de enero de 2016 |fecha=3 de abril de 2013 |sitioweb=[[OECD]] |idioma=en}}</ref> Auh in ic chicnāhui huēyi tlaphpolōliztli īpan yāōtlatquiyōtl Īpan 2012.<ref>{{Cita web |url= http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |título= The 15 countries with the highest military expenditure in 2012 |fechaacceso= 4 de octubre de 2013 |año= 2012 |formato= PDF |obra= Recent trends in military expenditure |editorial= Stockholm International Peace Research Institute |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20130430111430/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |fechaarchivo= 30 de abril de 2013 }}</ref> In tlācatiyān ōquizcāyac cē pani nemilizīxmaniliztli auh quitlālīlo cē cemahcic chictlapāntli in [[social tlācaccoyelizzōtl]]. Motēnēhua iuhqui in tlayacānqui īpan [[tlamatiliztli]] īhuān [[tlachīuhcāyōtl]].<ref>{{Cita web |url=http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |título=Confidently into the Future with Reliable Technology |fechaacceso=15 de mayo de 2016 |fecha=6 de mayo de 2008 |idioma=de |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20131105055439/http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |fechaarchivo=5 de noviembre de 2013 }}</ref> Alemania ca in tlācatiyān in tlapanahuia ic catzāhua Europan.<ref>{{Cita noticia|apellidos=|nombre=|título=L'Allemagne premier pollueur d'Europe|url=http://www.lepoint.fr/environnement/l-allemagne-premier-pollueur-d-europe-09-05-2014-1820726_1927.php|fecha=9 de mayo de 2014|fechaacceso=23 de noviembre de 2017|periódico=Le Point|página=|idioma=fr-FR}}</ref> ==Tlaltocayotl== In aquin achtopa oquihcuiloh in melāhuac tōcāitl «Alemania» īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[1577]] īxquichca [[1615]] ītzalan; yeh ōquihcuilo ītechpa in obispo īpan in āltepētl [[Bamberga]] īpan Alemania<ref name="Chīmalpahin"/>. In tōcāitl ''Alemania'' quipia in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl «''aleman''» īhuān «Alemania» huālāuh in [[caxtillāntlahtōlli]], in tlein huāllāuh in [[latintlahtōlli]] ye huehcāuh in romatlācah ōquintōcāitihqueh in [[alamantlācah|''alaman tlācah'']] —ahmo nehneuhcā in ''aleman''tlācah—, in [[gremanotlācah]] in huel ītlōc in [[Roma Emperadoryōtl]]. Īpampa motēnēhua mochi in tlācatiyān,<ref name="alamanes">{{Cita web |url= http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2264655,00.html |título= Orígenes |año= 2007 |obra= [[Deutsche Welle]] 19.01.2007 |fechaacceso=29 de mayo de 2008}}</ref>ic in tlein Alemania nēzcāyōtia ''Alamantlācah īntlāl''. Nō īhuān ''aleman''tlācah, nō quintōcāitia ''germano''tlācah, in tlein in romatlācah ōquintēnēuh in ''tribu''meh ahmo romatlācah ahno celtatlācah īpan in tlahco Europan, in tlein ītlāl ōquitōcāitih [[Germania]].<ref name="alamanes" /> In tlahtolli ''Teutontlālpan'' ahnozo ''Teutontlālli'', ōquihto Enrique García Escamilla iuhqui ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli''<ref name="GarcíaEscamilla">Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli'' īpan ''Neologismos nahuas''.</ref> īpampa ''Regnum Teutonicum'', inīn tlahtōlli mihmati alemantlahtōlli ītechcopa in ''Deutschland'' yoccampaixti ''Deutsch'' = Teuton īhuān ''Land'' = tlālli. ==Huehcapatlahtoliztli== Europan tlahcopampa ōchantiaya īpan huēhuetlācah ītlein āxcān yehhuāntin alemaniatlācah. [[Roma]] ōquipiya in ānalco ātōyātl [[Rhin]] in tlālli Germania, Retia huan Norica. In tlācah ōchantiaya nicān tlālpan motēnēhua ''germanus''. Īpan [[1517]] xihuitl, alemaniatlācatl teōpixqui [[Martin Luther]], in ītech īcalacohuayān cē īteōpantzin Alemania quizaliuh āmatlahcuicōlli in īca quitepanotlaya 95 ītetlatzohuililiz īhuīc tetlapopolhuiliz. In cristianoteōcalpan [[Roma]] ahmo tlahuelcaqui īcuilotihuān īhuān romateōpixqueh tlaquixtiah inōn tlācatl īhuīcpa Roma quixtianayōtl. Yehhuātl nextia a inic cē alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl. [[Īxiptli:Martin Luther by Lucas Cranach der Ältere.jpeg|thumbnail|izquierda|130px|[[Martin Luther]], 1529]] Cequīntīn pīpiltin Bohemia chānehqueh in iquiqueh hueltepotztocayah īneltococayo alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl, calaquicoh ihtic tecpantzin in moquetzticac in oncān āltepēpan motēnēhua [[Praha]], īhuān ōquimayauhqueh in īhuīcpa pochquiyahuatl ōmextin tlahtohcaīxiptlahtin. Yehhuātl in iximacho iuhquin "Pochquiyahuacpa Ītemayahuiliz in Praha" īhuān ōmochīuh īpan [[1618]] xihuitl, iuh ōpēuh in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Īpan [[1648]] xihuitl, zanyeyō ihcuāc, Westfalenne nonotzaltica ōmpa Alemania, tlami in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Inīn xihuitl [[1806]], ihcuāc [[Napoléon Bonaparte|Napoleón]] ōtlacāuh ītēpacholiz cemiyac īhuēyitlahtohcāyo īcampa yāōyōtl, in xocoyōtzin huēyi tlahtoāni īhuīc [[Roma Tēoemperadoryōtl]] īpan Germania, ōpēuh in īpan huēhuetlahtohcāyōtl, īcampa xitlachīhua cē Tlacetilīlli Alemaniatlācatlācatlahtohcāyōtl. Nicān tlālli motlaicalia ītech izcalli īhuīc cē "Huēyi Alemania", īca īalemaniatlahtōllālhuān ahnozo cē "Tepitzin Alemaniatlatzintli", ōtlachīuh īca occequīntīn tlācatiyān iuhqui [[Austria]], [[Suiza]] īhuān [[Liechtenstein]]. [[Īxiptli:Berlin reichstag CP.jpg|thumbnail|izquierda|190px|Der [[Reichstag (building)|Reichstag]] alemaniahuatīloyān Tecpan]] Īpan [[1867]] xihuitl, zanyenō ihcuāc alemaniatlahcuilo in ītōca [[Karl Marx]] quipanitlaza īāmox in quitōcāyōti ''Das Kapital''. Īpan [[1939]] xihuitl, nōiuhqui ōmopēuh huēyi [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme]] ihcuāc Alemania motepehua [[Polonia]] auh tlahtohcatēīxiptla yāōquizcani [[Adolf Hitler]] occequīntīn tlahtōcāyōtl īca ōmicquiyoh yudiotlācah īpan Auschwitz miccalco inic alemaniamecatlācayōtl NAZI. Inīn xiuhpan [[1950]], Robert Schumann, in alemaniatlācatl tēuctli ōtlācat īpan Francia, ītōca īnahuatīllahtōl, "Francia īhuān Alemania, motēnēhua iuhqui in cuayollōtl īhuīcpa europan calpōltin āquin otetlahtōlcaquili pōhualtzin canahpa in āxcān Europancetiliztli". [[Tlamahtlācti 3]], [[1990]] xiuhpan, in RDA (Yahatequitic Tlācatlahtohcāyōtl Alemania) otētōcac īcan RFA (Nahuatilīlli Tlācatlahtohcāyōtl Alemania), inic quenin Alemania cē tlacetilīllahtohcāyōtl. In xiuhpan [[1994]], in nahuatilīlli alemaniatēuctli H. Kohl, cristianotlācatepachohuani, ōquipiya inic mācuīlli ītepacholiz. Īpan Vaticanoāltepēticpac, teōpixcacōyomeh quipepen iuhqu in huēyi tlahtohcāteōpixqui alemaniatlācatl [[Joseph Ratzinger]], in āquin huēyiteōpixqui ōcatca, ōmpa cepancachīhua [[Europan]] īca quixtianayōtl. Joseph Ratzinger yehhuātl āxcān in ītōcā [[Benedictus XVI]], quemeh huēyitlahtōlteōpixqui itechpa [[Iglesia Católica]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{NDL}} / {{LUX}} | Norte = {{DNM}} | Noreste = [[Mictlampa hueyatl]] | Oeste = {{FRA}} | Centro = Alemania | Este = {{POL}} | Suroeste = {{SWI}} | Sur = {{AUT}} | Sureste = {{CZE}} }} [[Īxiptli:Zugspitzmassiv von Westen aus.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Zugspitze]].]] In mictlāmpa Alemania onca huēyi ixtlāhuatl āca miacquin ātezcatotōntin, huēytēnco īca īn Mictlāmpa Huēyātl tlein cencah zacatlah īcampa cuācuahuehqueh, In ātōyātl Rhin quipanoa in huēyi ixtlāhuac [[Tlanitlālpan]]huīc, in mictlāmpa tlatēctli [[Dinamarca]]. Mochi in mictlāmpa quiyauyoh īhuān cuauhyoh. Onca nāhui regiones naturales iuhqui in Alpes tepētlah in huitztlāmpa nipa onca in tlapanahuia inc huehcapan tepētl īpan Alemania in [[Zugspitze]] īca 2 926 m in huehcapancāyōtl. Occē yoliztlālpan no iuhqui nicān Bayern in ahco ixtlāhuatl hasta in atoyatl Danubio, in Tepetlah [[Bavaria]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bayern cuauhtlah ca, ihuān in francotēcatl meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtohcāyōtl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlāmpahuīc. ===Yoliztli=== [[Īxiptli:Rød ræv (Vulpes vulpes).jpg|thumbnail|derecha|200px|In Chīchīltic [[Oztoatl]].]] In yōlcah chantih in [[cuauhtlah]] in cānin onca [[Capreolus capreolus|corzo]], [[māmazah]], [[jabalí]], [[zorro rojo]], [[gamo europeo]], [[castor]] īhuān [[āhuitzomeh]]. Nō tōtōmeh iuhqui in [[cuāuhtli]] īpan in [[Alpes]] īpan [[Bayern]]. Nicān onca occequintin yōlcah, miac yeh extintos iuhqui in [[tlācamāyeh]], in [[europan tlacāxōlōtl]], [[uro]], in [[cuitlāchtli]] īhuān occequintin. Nō onca occequintin cuahuitl iuhqui in [[roble]], in [[abedul]] īhuān in [[pino]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc ce caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Alemania ixeliuhca === <div align=center> {| class="toc" width=600px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; text-align:left; clear:all; margin-left:3px; font-size:90%; padding:1em;" |colspan=4 style="background:#black; color:white; paddining:0.5em" align=center bgcolor="black"|'''Alemania īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Karte Deutsche Bundesländer (nummeriert).svg|centro|250px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2011)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Alemania''' | align="right" |'''80 327 900''' | align="right" |'''357 137''' | '''[[Berlin]]''' |- |1. [[Baden-Wurttemberg]] | align="right"| 10 512 441 | align="right"| 35 751 | [[Stuttgart]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baviera]] | align="right" | 12 443 372 | align="right" | 70 550 | [[Munich]] |- |3. [[Berlin]] | align="right" | 3 326 002 | align="right" | 892 | [[Berlin]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Brandenburgo]] | align="right" | 2 453 180 | align="right" | 29 484 | [[Potsdam]] |- |5. [[Bremen]] | align="right" | 652 182 | align="right" | 419 | [[Bremen (āltepētl)|Bremen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Hamburgo]] | align="right" | 1 718 187 | align="right" | 755 | [[Hamburgo]] |- |7. [[Hessen]] | align="right" | 5 993 771 | align="right" | 21 115 | [[Wiesbaden]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Mecklenburgo-Pommerania Cihuātlāmpa]] | align="right" | 1 606 899 | align="right" | 23 194 | [[Schwerin]] |- |9. [[Tlani Sajonia]] | align="right" | 7 774 253 | align="right" | 47 614 | [[Hannover]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Renania Mictlāmpa-Westfalia]] | align="right" | 17 544 938 | align="right" | 34 098 | [[Dusseldorf]] |- |11. [[Renania-Palatinyōtl]] | align="right" | 3 990 033 | align="right" | 19 854 | [[Mainz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Saarland]] | align="right" | 997 855 | align="right" | 2 569 | [[Saarbrücken]] |- |13. [[Sajonia]] | align="right" | 4 054 182 | align="right" | 18 420 | [[Dresde]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Sajonia-Anhalt]] | align="right" | 2 276 736 | align="right" | 20 450 | [[Magdeburgo]] |- |15. [[Schleswig-Holstein]] | align="right" | 2 802 266 | align="right" | 15 800 | [[Kiel]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Turingia]] | align="right" | 2 181 603 | align="right" | 16 173 | [[Erfurt]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Eurotower in Frankfurt.jpg|thumbnail|derecha|150px|[[Eurotower]], tecuacan itechpahuic BCE ompa [[Frankfurt in Main]].]] Alemania huellalpac ompa in Centlalticpac ihuan [[Europan]]. ipeuhcayo tequitica nemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. In Alemania itequitiliz tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl, no iuhqui inic ome tequipanolli quipiya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Hamburgo]] ihuan [[Kiel]]. [[Mercedes-Benz]], [[Porsche]], [[Volkswagen]], in tepozmalacatl mochihuah ipan Alemania ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce tlalpixcayotl in ompa Alemania, hueyi tequipanolli itlalpixcayo itech [[xocomecatl]], [[caxtillan tlayolli]], ichcatl, [[tlalcamohtli]], [[manzana]], [[durazno|xochipalxocotl]], [[acecexocotl]], nohuan [[pitzotl|pitzopixcayotl]], [[cahuayoh|cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahueh|cuacuahuehpixcayotl]], ichcapixcayotl, [[pipiyolpixcayotl]], inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[Īxiptli:Windgermany.JPG|thumbnail|izquierda|200px|Ehēcatiloyohuayān in ōmpa Alemania.]] Alemania cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah. Occe yancuic chuhualizmatiliztli Alemania in ehēcatlachicahualiztepēc tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nozo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlālyōlizyoliztli. ===Tlachicāhualiztli=== <!--Energía--> Nicān Alemania quipia huēyi ilhuicamachiyohuayān in ōmpa Alemania itechpahuicpa Instituto de Energía, quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini īpan Centlālticpac. ===Huaznenqui=== [[Īxiptli:ICE3-Einfahrt-Dortmund.jpg|thumbnail|izquierda|200px|In [[ICE 3]] tepozcōātl.]] In ihuicpa in xihuitl 1930, Nazi Alemania ocuepohquetz inic cē imatlahueyoh īpan Centlālticpac, axcān inon tlācatiyān quipia ohhuetzi tēcaliztli (Autobahnen) zā achi 12,000 km ītech tlālpan, ihuan oc 40,000 chiyapopohtli īca cē hueyīc densidad īc tepozmalacatl in [[Europan]]co. Occequintin [[tepozmalacatl]] cecni ihcac nehnemi yolloxoxōuhqui ipaltzinco alemaniatlācatl ohtli, auh yecel tlamāmahcāuh tepozmalacatl ixtlāhui tequiyotl tlaiztlācōlli vía satelital imīmīlil. Alemania tlachihua occequin āpantli, nicān tlālli omoquetzalo huehcauh āpantli ipampa siglo XIX, In [[Āpantli Kiel]] cehcēpano Mar del Norte īca Mar Baltico, cē ocachi ihuani nicān tlācatiyānco. Miaquīntīn [[huaznenqui]] Alemania cateh. In cateh [[tepozcōātl]], [[DB]] no ''Deutsche Bahn'' nicān tlālli. In Alemania [[tepoztōtōtl]] [[Luftansa]] ca inic cē ehēcatepoztētōmitl īpan Alemania, occē huēyi ehēcatepoztōtōmitl īca flota ocachi huehcallac īpan tequiyōtl. ===Nēzcāyōpanōliztli=== <!--Comunicaciones--> Alemania quipiya [[cemtlālticpamātlatl āxcāyōtl]] "[[.de]]" īhuīcpa [[1981]]. ==Chanehmatiliztli== Īpan Alemania onca 76 800 347 chānehqueh īpan in [[1 tlacēnti]] [[2007]], in tlācatiyān ocachi tlacachantililli īpan [[Europan]]. In tlālli īcampa tlācatl onca 79.6 hab/km² nicān, tlani tlein occequintin tlācatiyān Europan Tlahcopampa. In tlālli īca oc yeh chāneh, in ātēnco īhuān ītzatlan Berlin āltepētl. Alemania cē tlācatiyān cānin onca calpōllacah īcampa mācēhualtica saxontlācah, francotlācah, dantlācah, tlanitlalpanēcah, occē nō iuhqui tlanemi ixachi tlācah occēquintin tlācatiyān, iuhqui[[Turquia|turquiatlācah]] ocachi tlapohualticqueh. ===Tlahtolli=== '''Alemaniatlahtōlli''' in āchcāuhtlahtōlli īpan Alemania, [[Austria]], [[Suiza]], [[Belgica]], [[Liechtenstein]], [[Italia]], īhuān [[Luxemburgo]]. Inīn tlahtōlli ocachi tlahtōltica Europan cah īcampa 100 000 000 chānehqueh. In āchcāuhāmoxtli ''El cantar de los Nibelungos'' īca ''runico'' tlahtōlmachiyōtl, in latintlahtōlli īpampa romatlācah ihcuāc Hannes Gütemberg ōtepozmachiyoti inic cē '''[[Teōāmoxtli (Quīxtianayōtl)|Teōāmoxtli]]''', ahzo zan [[Martin Luther]] ōquihcuiloh in yancuīc teōāmoxtli īhuōn panoh nochi Alemania. [[Johann Wolfang Goethe]] otlahcuilo xōchicuīcatl īpan teuntontlahtolli..<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf] 2006.</ref> Occequin tlahtōlli in nicān tlācatiyān cah in [[dantlahtōlli]], in tlanialemaniatlahtōlli, in sorabotlahtōlli, in romanitlahtōlli īhuān in frisiatlahtōlli. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Papa Benedetto.jpg|120px|thumbnail|derecha|[[Benedictus XVI]], [[huēyiteōpixcātlahtoāni]].]] In [[cristianoyōtl]] cah in inic cē neltococayōtl īpan Alemania īca 53,000,000 chānehqueh (64%)<ref>[http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html Christen in Deutschland 2005] (Alemaniatlahtōlli), EKD, Retrieved 2007, November 11-25.</ref>. In inic ōme neltococayōtl in [[islam]] īca 3 300 000 chānehqueh (4%), zatēpan in [[budismo]] īhuān in [[judaísmo]], nēhuan īca 200 000 chānehqueh (0,25% ). In [[hinduismo]] quipiya 90 000 tlācah (0,1%). 24 400 000 alemaniatlācah (29,6%) ahmo yehyecoah cequi neltococayōtl. In [[protestantismo]] cah in mictlama Alemania nō in cihuātlāmpa īhuān in [[catolicismo romano]] cah in huitztlāmpa ihuān in tlāpcopa. Cristiano neltococayōtl quipiya in 31% ītech mochi in chānehqueh; in 1,7% ītechpahuīcpa chāneh ihto [[Iglesia Ortodoxa]], in [[Serbia|serbiatlācah]] īhuān [[Grecia|greciatlācah]] ocachi ōmpa Europan tlāpcopa<ref>{{cite web|url=http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html|title=www.ekd.de/statistik/mitglieder.html}}</ref>. In āxcān Roma huēyiteōpixcātlahtoāni, [[Benedictus XVI]], ōtlācat īpan [[Bayern]]. ==Nemachtiliztli== <!--Educación--> [[Īxiptli:Siegel-uni-heidelberg.png|thumbnail|derecha|200px|[[Tepochcalli Heidelberg]], in ochachi huehcāuh īpan Alemania.]] Inihzalizīxcohyān icampa tēizcaltiliztli ca icopa cecen nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl , inoc in tēyacānaliztli quipia ce inic ōme huelīliztli. Nicān tlācatiyān inemachtiliz cenca cualli īhuān huēyic centlālticpan. In [[Coconeh Chantli]] āchcāuhtica nemachtilli īca huēyi tepochcalli; in cōconeh chāntli timotlatzohualia īcampa coconeh yeixpa ahnozo chicoacē xihuitl. In Nēmachtīlcalli itētlachihualtica nican Alemania nechcapa matlahtli xihuitl. In inic ce tlācazcaltiliztli omochiuh icopa nahui xihuitl aocmo itlaīxmanaliz. Ipampa inic ōme tēizcaltiliztli quipia nahui ahmoneuhqui tlaīxmanaliztli oc ye achtopa tlāhueica itech tlamachtiani. In Gymnacium quipia in cuahciuhqueh coconeh, temachtia icampa tēizcaltilli Tepochcalli chicueyixpa nozo chicnahui xihuitl cenca achīc cecen Alemania tlācatlahtohcāyōtl. In Realschule quipia tlaīxmanaliztli huel miac ipampa tlahcohuaqueh temachtianih ihuān omochiuh chicuace xihuitl. In Hauptschule temachtia ipampa huēyi tēizcaltiliztli, ihuān in Gesamtschule nehneloā in yei tlaīxmanaliztli. ==Tequinemiliztli== Alemania cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac, inīn tlālpan motocayotia '''In tlālpan ītech xōchicuīcanih īhuān yōllōmatitanih''' (''Das Land der Dichter und Denker''), tōltēcah īhuān āmatlacuilohqueh. Nicān tēnyohtica īpan cuīcāyōtl [[Ludwig van Beethoven]] ahnozo [[Johann Sebastian Bach]], huēyi cuāyōllōmatinih iuh alemaniatlācah [[Karl Marx]], [[Friedrich Nietzsche]], [[Franz Kafka]], [[Copérnico]] īhuān occequintin. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In alemanialācatl Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Tlacahtlahtocayotl Weimar ica in alemaniatlācah expresionistas [[Robert Wiene]] ''(In tehuilocalli itechcopa ticitl Caligari)'' īhuān [[Friedrich Wilhelm Murnau]]. In cahuitl nazi otlachiuh īxiptli iuhqui ''[[Tlacatzintli itech Münchhausen|Münchhausen]]'' (1943) no in tequitl director [[Leni Riefenstahl]]. In [[Īxiptlayōlizilhuitl Berlin]], omihtoti xihuitl canahpa 1951, ce ixiptlayōliztli ocachi teiquini ipan Europan. ===Tlacualiztli=== [[Īxiptli:Bratwurst-1.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nacacuitlaxcotli [[Bratwurst]].]] [[Īxiptli:Black_Forest_gateau.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nēuctlaxcalli [[Tlīlcuauhtlah]].]] Alemaniatlācatl tlacualcayōtl diferente ītechpa cē tlālli canah occepa, īpan Alemania huitztlampa chāneh quicua [[neuctlaxcalli]] ahnozo "Nēuctlaxcalli Tlīlcuahtlah", [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] īhuān [[teixhuinotl]]. Nicān tlācatiyān in chānehqueh quincuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuācuauhnacatl, mazānacatl ītechcopa tōtōmeh in tōtōlnacatl īhuān canauhnacatl. Ītoca in yeliztli tlacuālli quitlacua in alemaniatlācah īca 3.0% in ītlacuāl, iuhqui yeliztic tōtōtetl nō yeliztic chīchīhualātl, īhuān ātlacentlamiyaniliz ahcohuic<ref>{{Citeweb| url = http://www.organic-europe.net/country_reports/germany/default.asp | title = Organic Agriculture in Germany | year = 2007 | obra = organic-europe 13.04.2007 | dateaccess = 18/03/2008 | language = inglés}}</ref>. In neuhcōyōtlacuālli nohuiyān centlahcol xināchtli īhuān nēuctli nō tzopēlic xoconeuctli īca tlaxcalli. Cequintin alemaniatlācah quicuah tlatlahcatilnacatl nō tlatetzauhtli īca tlaxcalli īpampa in tenihzaloni. Ocachi ītechcopa 300 ahmo neneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. In nicān chanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacuālli ītech occequin tlacatiyān. [[Italia]] ītlacuāl quemeh in pizza īhuān pasta, in turquiatlacuālli īhuān arabiatlacuālli iuhqui in kebab cateh cencah cualli iuhtoc, īpan huēyi āltepētl. Nō iuhqui nicān in chāneh tlacuah chinatlacuālli īhuān greciatlacuālli. Izqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan īpan Alemania, in tlailli tlācatiyān in teixhuinotl. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 116 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi huēyi centlālticpac. Ītechpahuicpa 18 tlācatiyān cihuātlāmpa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli īpampa tzopēlātl ōmacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapōhuālli inic mahtlactli onnāhui), ihcuāc in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi huēyi (tlapōhualli inic ēyi). ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Brauereiwagen Hacker Pschorr Braeu-1.jpg|thumbnail|200px|''Oktoberfest'' (Tlamahtlācti Mihtotli).]] In Alemaniacuīcayōtl cē huēyi īhuān cencah tlamantic Europan, nicān tlālpan onca mochi cuīcatl instrumentos tlein ōhuāllāhqueh ītechcopa [[Asia]], Alemania mictlāmpa īhuān [[Europan]] tlahcopampa iuhqui in [[tlapitzalli]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. [[Tlacuīcaliztli]] iuhqui [[Tarkan Tevetoğlu]] īhuān [[Rammstein]]. ===Huēhuehtlatquicayōtl=== <!--Patrimonio--> [[Īxiptli:Aachen Cathedral North View at Evening.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Aachen]] Itlamatilizteōcal.]] [[Īxiptli:Neuschwanstein Castle LOC print.jpg|thumbnail|200px|Caxtilcalli [[Neuschwanstein]].]] [[Īxiptli:Kokerei Zollverein.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Zollverein]] Itlachiuhhuayān.]] * [[1978]] [[Aachen Itlamatilizteōcal]]. * [[1981]] [[Catedral de Espira|Catedral]] de [[Espira]] * [[1981]] [[Residencia de Wurzburgo|La Residencia con los jardines de la Corte y la Plaza de la Residencia]] en [[Wurzburgo]] * [[1983]] [[Iglesia de Wies|Iglesia de peregrinación de Wies]] * [[1984]] Los [[Castillos de Augustusburg y Falkenlust]] en [[Brühl]] * [[1985]] [[Catedral de Santa María de Hildesheim|Catedral de Santa María]] e [[Iglesia de San Miguel de Hildesheim|Iglesia de San Miguel]] de [[Hildesheim]] * [[1986]] Monumentos romanos de [[Tréveris]] * [[1987]] [[Lübeck|Ciudad hanseática de Lübeck]] con la [[Holstentor]] * [[1990]], [[1992]], [[1999]] [[Palacios y parques de Potsdam y Berlín]] (incluyendo el [[Sanssouci|Palacio Sanssouci]]) * [[1991]] [[Abadía y viejo monasterio de Lorsch]] * [[1992]] [[Minas de Rammelsberg]] y ciudad histórica de [[Goslar]] * [[1993]] [[Monasterio de Maulbronn]] * [[1993]] Ciudad de [[Bamberg]] * [[1994]] Iglesia Colegiata, Castillo y Ciudad vieja de [[Quedlinburg]] * [[1994]] [[Fábrica siderúrgica de Völklingen|Fábrica siderúrgica]] de [[Völklingen]] * [[1995]] [[Sitio fosilífero de Messel]] * [[1996]] [[Catedral de Colonia]] * [[1996]] Las obras de la [[Escuela de la Bauhaus|Bauhaus]] en [[Weimar]] y [[Dessau]] * [[1996]] [[Monumentos conmemorativos a Lutero]] en [[Eisleben]] y [[Wittenberg]] * [[1998]] [[Weimar]] clásico * [[1999]] [[Castillo de Wartburg]] * [[1999]] [[Museumsinsel]] o la [[Isla de los Museos]], [[Berlín]] * [[2000]] [[Reichenau|Isla monástica de Reichenau]] * [[2000]] [[El reino de los jardines de Dessau-Wörlitz]] * [[2001]] [[Complejo industrial de la mina de carbón de Zollverein]] en [[Essen]] * [[2002]] Centros Históricos de las ciudades [[Liga Hanseática|hanseáticas]] de [[Stralsund]] y [[Wismar]]. * [[2002]] [[Paisaje cultural del Valle Superior del Medio Rin]], entre [[Coblenza]] y [[Bingen]] * [[2004]] [[Valle del Elba]] en [[Dresde]]. * [[2004]] [[Ayuntamiento de Bremen]] y [[Estatua de Rolando (Bremen)|Estatua de Rolando]] en la plaza del mercado de [[Bremen]]. * [[2006]] Ciudad vieja de [[Ratisbona]] con el [[Stadtamhof]]. * [[2008]] [[Casas de estilo moderno en Berlín]]. ==Momotlaliztli== In necēpanicnēliztli Alemania ōmpa Olimpiada mahuiltiliztli cah huelitica macheh mochintin ilhuichiihualiztli. Alemania īquichīuh in Olimpiada Mahuiltiliztli īpan [[Berlin 1936]] īhuān [[Munich 1972]] (ihcuāc tlācatiyān catca īxeliuhca Alemania Tlāpcopa). Ahzoquen inic ēyi ahcān itechcopa inin tlācatiyān tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli ahnozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in Alemania Tlahtōlōyān Xōtlachpatoliztli (DFB) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chānehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlālticpac. In alemaniatlaihittalli [[xōtlachpatoliztli]] otlaniuh ōme centlālticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Eurotlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. Cē club ocachi tenyotica [[Bayern Munich]] (otlaniuh 1974, 1975 ihuan 1976. Ihcuāc otlanihuazquia īpan xihuitl 2001). Noyuhqui cateh [[Hamburgo SV]], [[Borussia Dortmund]], calpollotl tlein otlaniuh in [[Tlahuantli Europan]], xiuhpan 1983 huān 1997; occequintin europanēcatl tlamahuichihuani quemeh [[Bayer Leverkusen]], [[Borussia Mönchengladbach]], [[Werder Bremen]] ihuan Schalke 04. Alemania noyuhqui huēyi ipampa cihuaxopatoltiliztli cah. quipiya ome copilli itechpahuic Cemanahuac tlamahuichihuani 2003 īhuān 2007. Īpan tepozmalacatlaczaliztli, Alemania cē hueyi tlācatiyān huelitini canahpa in centlacticpac. Īca mochintin tlamahuichihuani tepozmalacatltlaczaliztli ican alemaniatepozmalacaqueh. In ocachi tenyoh tepozmalacaqui īpan Fórmula 1 ca alemaniatlacatl [[Adolf Hitler]]. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Alemania īpan [[Olimpiada neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[Europa]] == Amoxtiliztli ==<!--Bibliografía/Bibliography--> <small> :CHIMALPAHIN, Cuauhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan ihuan NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglatlahtolli - Nahuatlahtolli) :Ediciones Trébol, '''Diccionario Enciclopédico Visual''' {{es2}}, ''Cargraphics S.A., omotepoztlahcuiloc [[Colombia]], 1997.'' </small> == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{wiktionary|Alemania}} {{Commons|Germany}} * [http://www.deutschland.de/es "DE Magazin Deutschland".] * [http://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/es/home1.html Matlatzalan Alemania.] * [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/es/Startseite.html Ministerio de Relaciones Exteriores.] {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] 4sjdnvc0wl5023necamgo14grws5aut 499482 499481 2022-07-23T16:14:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Alemania | Tlaltocaitl = Bundesrepublik Deutschland | Tocaitl = Alemania | Pamitl = Flag of Germany.svg | Chimalli = Coat of arms of Germany.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Das Lied der Deutschen]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = German national anthem performed by the US Navy Band.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Germany.svg | Tecuacan = [[Berlin]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Berlin]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Alemantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Argentina tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Alberto Fernández]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Tlaohuihcaihcuilolli = LQ, LV, ARG | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Alemania''' nozo '''Tlacatlahtohcayotl Alemania''' ([[Alemantlahtolli|alemantlahtolcopa]] ''Bundesrepublik Deutschland'' {{Audio-IPA|De-Bundesrepublik Deutschland.ogg|/ˈbʊndəsrepubliːk ˈdɔʏʧlant/}} nozo ''Deutschland''), itoca [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]], auh cah itecuacan [[Berlin]], Itlal quichihuah caxtolli huan ce [[Nenahuatiliztlahtohcayotl]] (''Bundesländer''). Noihqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Maltlatic Zapalotl]], quipiya hueyaltepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Dinamarca]], canahpa huitztlampa ica [[Austria]], canahpa icalaquitlampa ica [[Francia]] huan canahpa iquizayampa ica [[Polonia]] huan [[Checotlacatlahtohcayotl]]. Alemania ce tlahtohcayotl cah inic nahui tlalli ompa Europacopa, huecauhtica itech Rusia, Ucrania huan Francia; noihqui inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. Alemania tlalli cah in tlacatiyan inic nahui alemantlahtohtolli ahcopa in Tlacticpactli; occequin tlahtolli nican cah, in danestlahtolli, sorabotlahtolli, neerlandestlahtolli huan yidishtlahtolli. Itlal mani 357&nbsp;386&nbsp;km² in tlaixpayotl <ref name="superficie"/> auh quipiya tlayeccantilli [[immanyotl]]. Ica achi huel 83 ''millones'' chanehqueh, teixiptlah inic tlapanahuia hueyi chanehqueh tlapohualiztli ipan in [[Europa Cetiliztli icotoncatlahtohcayotl]], auh in inic eyi hueyic calpatlanimeh in itzalan tlacatiyan. In ixquichca [[macuilpohualxihuitl X]], in alemantlalpan oquichiuh in yolotl in [[Romateoemperadoryotl]] ixquichca in [[1806]]. Ipan in [[macuilpohualxihuitl XVI]], in mictlampa tlalli omocuepqueh in [[Teixnāmiquini Tlapahpatlaliztli]]. Noyuhqui [[tlacatiyan]], otlacetilih in ihcuac in [[Francia-Prusia yaoyotl]] ipan [[1871]]. Quin zatepan [[Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl]] in ihcuac [[Nenotzalli ipan Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl|nenotzalli]] [[Nazi Alemania]] oquitlaxitinilihqueh, oquixelohqueh Alemania ipan ome tlahtohcayotl ipan in tlaonoc tlalli xiuhpan [[1949]]; omochiuhqueh in [[Nenahuatiliztlacatlahtohcayotl Alemania]] huan in [[Alemania Tlacatepacholiztli Tlacatlahtohcayotl]] in tlen [[Alemania tlacecepanoliztli|omocecepanoh]] ipan [[1990]] xihuitl. Otlatzintiāni cotoncayotl in [[Europa Cemaxcayotl]], in tlen omocuep ipan [[Europa Cetiliztli]] xiuhpan [[1993]]. Quichihua in [[Shengen yeyantli]] auh otlamih in Europa cemaxca tlacohualoni, in [[euro]] ipan [[1999]]. Alemania cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]], in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], in [[G7]], in [[G4]] auh ōtōcāihcuiloh in [[Kiōto Achtonenōtzalāmatl]]. Tlapanahuia inic huēyi tētlamahmaquiliztli in cemānāhuac in ītechpa in [[motēnēhualo PIB]], in ic cē in Europan, īhuān ōtlapanahih in ic huēyi tlanāmacani īpan 2007. Tlamācāhua in ic ēyi huēyi achtopipīctlapōhualli in izcāyaliztli in cemānāhuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.oecd.org/dac/stats/aidtopoorcountriesslipsfurtherasgovernmentstightenbudgets.htm |título=Aid to poor countries slips further as governments tighten budgets - OECD |fechaacceso=15 de enero de 2016 |fecha=3 de abril de 2013 |sitioweb=[[OECD]] |idioma=en}}</ref> Auh in ic chicnāhui huēyi tlaphpolōliztli īpan yāōtlatquiyōtl Īpan 2012.<ref>{{Cita web |url= http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |título= The 15 countries with the highest military expenditure in 2012 |fechaacceso= 4 de octubre de 2013 |año= 2012 |formato= PDF |obra= Recent trends in military expenditure |editorial= Stockholm International Peace Research Institute |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20130430111430/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |fechaarchivo= 30 de abril de 2013 }}</ref> In tlācatiyān ōquizcāyac cē pani nemilizīxmaniliztli auh quitlālīlo cē cemahcic chictlapāntli in [[social tlācaccoyelizzōtl]]. Motēnēhua iuhqui in tlayacānqui īpan [[tlamatiliztli]] īhuān [[tlachīuhcāyōtl]].<ref>{{Cita web |url=http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |título=Confidently into the Future with Reliable Technology |fechaacceso=15 de mayo de 2016 |fecha=6 de mayo de 2008 |idioma=de |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20131105055439/http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |fechaarchivo=5 de noviembre de 2013 }}</ref> Alemania ca in tlācatiyān in tlapanahuia ic catzāhua Europan.<ref>{{Cita noticia|apellidos=|nombre=|título=L'Allemagne premier pollueur d'Europe|url=http://www.lepoint.fr/environnement/l-allemagne-premier-pollueur-d-europe-09-05-2014-1820726_1927.php|fecha=9 de mayo de 2014|fechaacceso=23 de noviembre de 2017|periódico=Le Point|página=|idioma=fr-FR}}</ref> ==Tlaltocayotl== In aquin achtopa oquihcuiloh in melāhuac tōcāitl «Alemania» īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[1577]] īxquichca [[1615]] ītzalan; yeh ōquihcuilo ītechpa in obispo īpan in āltepētl [[Bamberga]] īpan Alemania<ref name="Chīmalpahin"/>. In tōcāitl ''Alemania'' quipia in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl «''aleman''» īhuān «Alemania» huālāuh in [[caxtillāntlahtōlli]], in tlein huāllāuh in [[latintlahtōlli]] ye huehcāuh in romatlācah ōquintōcāitihqueh in [[alamantlācah|''alaman tlācah'']] —ahmo nehneuhcā in ''aleman''tlācah—, in [[gremanotlācah]] in huel ītlōc in [[Roma Emperadoryōtl]]. Īpampa motēnēhua mochi in tlācatiyān,<ref name="alamanes">{{Cita web |url= http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2264655,00.html |título= Orígenes |año= 2007 |obra= [[Deutsche Welle]] 19.01.2007 |fechaacceso=29 de mayo de 2008}}</ref>ic in tlein Alemania nēzcāyōtia ''Alamantlācah īntlāl''. Nō īhuān ''aleman''tlācah, nō quintōcāitia ''germano''tlācah, in tlein in romatlācah ōquintēnēuh in ''tribu''meh ahmo romatlācah ahno celtatlācah īpan in tlahco Europan, in tlein ītlāl ōquitōcāitih [[Germania]].<ref name="alamanes" /> In tlahtolli ''Teutontlālpan'' ahnozo ''Teutontlālli'', ōquihto Enrique García Escamilla iuhqui ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli''<ref name="GarcíaEscamilla">Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli'' īpan ''Neologismos nahuas''.</ref> īpampa ''Regnum Teutonicum'', inīn tlahtōlli mihmati alemantlahtōlli ītechcopa in ''Deutschland'' yoccampaixti ''Deutsch'' = Teuton īhuān ''Land'' = tlālli. ==Huehcapatlahtoliztli== Europan tlahcopampa ōchantiaya īpan huēhuetlācah ītlein āxcān yehhuāntin alemaniatlācah. [[Roma]] ōquipiya in ānalco ātōyātl [[Rhin]] in tlālli Germania, Retia huan Norica. In tlācah ōchantiaya nicān tlālpan motēnēhua ''germanus''. Īpan [[1517]] xihuitl, alemaniatlācatl teōpixqui [[Martin Luther]], in ītech īcalacohuayān cē īteōpantzin Alemania quizaliuh āmatlahcuicōlli in īca quitepanotlaya 95 ītetlatzohuililiz īhuīc tetlapopolhuiliz. In cristianoteōcalpan [[Roma]] ahmo tlahuelcaqui īcuilotihuān īhuān romateōpixqueh tlaquixtiah inōn tlācatl īhuīcpa Roma quixtianayōtl. Yehhuātl nextia a inic cē alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl. [[Īxiptli:Martin Luther by Lucas Cranach der Ältere.jpeg|thumbnail|izquierda|130px|[[Martin Luther]], 1529]] Cequīntīn pīpiltin Bohemia chānehqueh in iquiqueh hueltepotztocayah īneltococayo alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl, calaquicoh ihtic tecpantzin in moquetzticac in oncān āltepēpan motēnēhua [[Praha]], īhuān ōquimayauhqueh in īhuīcpa pochquiyahuatl ōmextin tlahtohcaīxiptlahtin. Yehhuātl in iximacho iuhquin "Pochquiyahuacpa Ītemayahuiliz in Praha" īhuān ōmochīuh īpan [[1618]] xihuitl, iuh ōpēuh in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Īpan [[1648]] xihuitl, zanyeyō ihcuāc, Westfalenne nonotzaltica ōmpa Alemania, tlami in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Inīn xihuitl [[1806]], ihcuāc [[Napoléon Bonaparte|Napoleón]] ōtlacāuh ītēpacholiz cemiyac īhuēyitlahtohcāyo īcampa yāōyōtl, in xocoyōtzin huēyi tlahtoāni īhuīc [[Roma Tēoemperadoryōtl]] īpan Germania, ōpēuh in īpan huēhuetlahtohcāyōtl, īcampa xitlachīhua cē Tlacetilīlli Alemaniatlācatlācatlahtohcāyōtl. Nicān tlālli motlaicalia ītech izcalli īhuīc cē "Huēyi Alemania", īca īalemaniatlahtōllālhuān ahnozo cē "Tepitzin Alemaniatlatzintli", ōtlachīuh īca occequīntīn tlācatiyān iuhqui [[Austria]], [[Suiza]] īhuān [[Liechtenstein]]. [[Īxiptli:Berlin reichstag CP.jpg|thumbnail|izquierda|190px|Der [[Reichstag (building)|Reichstag]] alemaniahuatīloyān Tecpan]] Īpan [[1867]] xihuitl, zanyenō ihcuāc alemaniatlahcuilo in ītōca [[Karl Marx]] quipanitlaza īāmox in quitōcāyōti ''Das Kapital''. Īpan [[1939]] xihuitl, nōiuhqui ōmopēuh huēyi [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme]] ihcuāc Alemania motepehua [[Polonia]] auh tlahtohcatēīxiptla yāōquizcani [[Adolf Hitler]] occequīntīn tlahtōcāyōtl īca ōmicquiyoh yudiotlācah īpan Auschwitz miccalco inic alemaniamecatlācayōtl NAZI. Inīn xiuhpan [[1950]], Robert Schumann, in alemaniatlācatl tēuctli ōtlācat īpan Francia, ītōca īnahuatīllahtōl, "Francia īhuān Alemania, motēnēhua iuhqui in cuayollōtl īhuīcpa europan calpōltin āquin otetlahtōlcaquili pōhualtzin canahpa in āxcān Europancetiliztli". [[Tlamahtlācti 3]], [[1990]] xiuhpan, in RDA (Yahatequitic Tlācatlahtohcāyōtl Alemania) otētōcac īcan RFA (Nahuatilīlli Tlācatlahtohcāyōtl Alemania), inic quenin Alemania cē tlacetilīllahtohcāyōtl. In xiuhpan [[1994]], in nahuatilīlli alemaniatēuctli H. Kohl, cristianotlācatepachohuani, ōquipiya inic mācuīlli ītepacholiz. Īpan Vaticanoāltepēticpac, teōpixcacōyomeh quipepen iuhqu in huēyi tlahtohcāteōpixqui alemaniatlācatl [[Joseph Ratzinger]], in āquin huēyiteōpixqui ōcatca, ōmpa cepancachīhua [[Europan]] īca quixtianayōtl. Joseph Ratzinger yehhuātl āxcān in ītōcā [[Benedictus XVI]], quemeh huēyitlahtōlteōpixqui itechpa [[Iglesia Católica]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{NDL}} / {{LUX}} | Norte = {{DNM}} | Noreste = [[Mictlampa hueyatl]] | Oeste = {{FRA}} | Centro = Alemania | Este = {{POL}} | Suroeste = {{SWI}} | Sur = {{AUT}} | Sureste = {{CZE}} }} [[Īxiptli:Zugspitzmassiv von Westen aus.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Zugspitze]].]] In mictlāmpa Alemania onca huēyi ixtlāhuatl āca miacquin ātezcatotōntin, huēytēnco īca īn Mictlāmpa Huēyātl tlein cencah zacatlah īcampa cuācuahuehqueh, In ātōyātl Rhin quipanoa in huēyi ixtlāhuac [[Tlanitlālpan]]huīc, in mictlāmpa tlatēctli [[Dinamarca]]. Mochi in mictlāmpa quiyauyoh īhuān cuauhyoh. Onca nāhui regiones naturales iuhqui in Alpes tepētlah in huitztlāmpa nipa onca in tlapanahuia inc huehcapan tepētl īpan Alemania in [[Zugspitze]] īca 2 926 m in huehcapancāyōtl. Occē yoliztlālpan no iuhqui nicān Bayern in ahco ixtlāhuatl hasta in atoyatl Danubio, in Tepetlah [[Bavaria]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bayern cuauhtlah ca, ihuān in francotēcatl meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtohcāyōtl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlāmpahuīc. ===Yoliztli=== [[Īxiptli:Rød ræv (Vulpes vulpes).jpg|thumbnail|derecha|200px|In Chīchīltic [[Oztoatl]].]] In yōlcah chantih in [[cuauhtlah]] in cānin onca [[Capreolus capreolus|corzo]], [[māmazah]], [[jabalí]], [[zorro rojo]], [[gamo europeo]], [[castor]] īhuān [[āhuitzomeh]]. Nō tōtōmeh iuhqui in [[cuāuhtli]] īpan in [[Alpes]] īpan [[Bayern]]. Nicān onca occequintin yōlcah, miac yeh extintos iuhqui in [[tlācamāyeh]], in [[europan tlacāxōlōtl]], [[uro]], in [[cuitlāchtli]] īhuān occequintin. Nō onca occequintin cuahuitl iuhqui in [[roble]], in [[abedul]] īhuān in [[pino]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc ce caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Alemania ixeliuhca === <div align=center> {| class="toc" width=600px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; text-align:left; clear:all; margin-left:3px; font-size:90%; padding:1em;" |colspan=4 style="background:#black; color:white; paddining:0.5em" align=center bgcolor="black"|'''Alemania īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Karte Deutsche Bundesländer (nummeriert).svg|centro|250px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2011)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Alemania''' | align="right" |'''80 327 900''' | align="right" |'''357 137''' | '''[[Berlin]]''' |- |1. [[Baden-Wurttemberg]] | align="right"| 10 512 441 | align="right"| 35 751 | [[Stuttgart]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baviera]] | align="right" | 12 443 372 | align="right" | 70 550 | [[Munich]] |- |3. [[Berlin]] | align="right" | 3 326 002 | align="right" | 892 | [[Berlin]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Brandenburgo]] | align="right" | 2 453 180 | align="right" | 29 484 | [[Potsdam]] |- |5. [[Bremen]] | align="right" | 652 182 | align="right" | 419 | [[Bremen (āltepētl)|Bremen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Hamburgo]] | align="right" | 1 718 187 | align="right" | 755 | [[Hamburgo]] |- |7. [[Hessen]] | align="right" | 5 993 771 | align="right" | 21 115 | [[Wiesbaden]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Mecklenburgo-Pommerania Cihuātlāmpa]] | align="right" | 1 606 899 | align="right" | 23 194 | [[Schwerin]] |- |9. [[Tlani Sajonia]] | align="right" | 7 774 253 | align="right" | 47 614 | [[Hannover]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Renania Mictlāmpa-Westfalia]] | align="right" | 17 544 938 | align="right" | 34 098 | [[Dusseldorf]] |- |11. [[Renania-Palatinyōtl]] | align="right" | 3 990 033 | align="right" | 19 854 | [[Mainz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Saarland]] | align="right" | 997 855 | align="right" | 2 569 | [[Saarbrücken]] |- |13. [[Sajonia]] | align="right" | 4 054 182 | align="right" | 18 420 | [[Dresde]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Sajonia-Anhalt]] | align="right" | 2 276 736 | align="right" | 20 450 | [[Magdeburgo]] |- |15. [[Schleswig-Holstein]] | align="right" | 2 802 266 | align="right" | 15 800 | [[Kiel]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Turingia]] | align="right" | 2 181 603 | align="right" | 16 173 | [[Erfurt]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Eurotower in Frankfurt.jpg|thumbnail|derecha|150px|[[Eurotower]], tecuacan itechpahuic BCE ompa [[Frankfurt in Main]].]] Alemania huellalpac ompa in Centlalticpac ihuan [[Europan]]. ipeuhcayo tequitica nemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. In Alemania itequitiliz tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl, no iuhqui inic ome tequipanolli quipiya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Hamburgo]] ihuan [[Kiel]]. [[Mercedes-Benz]], [[Porsche]], [[Volkswagen]], in tepozmalacatl mochihuah ipan Alemania ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce tlalpixcayotl in ompa Alemania, hueyi tequipanolli itlalpixcayo itech [[xocomecatl]], [[caxtillan tlayolli]], ichcatl, [[tlalcamohtli]], [[manzana]], [[durazno|xochipalxocotl]], [[acecexocotl]], nohuan [[pitzotl|pitzopixcayotl]], [[cahuayoh|cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahueh|cuacuahuehpixcayotl]], ichcapixcayotl, [[pipiyolpixcayotl]], inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[Īxiptli:Windgermany.JPG|thumbnail|izquierda|200px|Ehēcatiloyohuayān in ōmpa Alemania.]] Alemania cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah. Occe yancuic chuhualizmatiliztli Alemania in ehēcatlachicahualiztepēc tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nozo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlālyōlizyoliztli. ===Tlachicāhualiztli=== <!--Energía--> Nicān Alemania quipia huēyi ilhuicamachiyohuayān in ōmpa Alemania itechpahuicpa Instituto de Energía, quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini īpan Centlālticpac. ===Huaznenqui=== [[Īxiptli:ICE3-Einfahrt-Dortmund.jpg|thumbnail|izquierda|200px|In [[ICE 3]] tepozcōātl.]] In ihuicpa in xihuitl 1930, Nazi Alemania ocuepohquetz inic cē imatlahueyoh īpan Centlālticpac, axcān inon tlācatiyān quipia ohhuetzi tēcaliztli (Autobahnen) zā achi 12,000 km ītech tlālpan, ihuan oc 40,000 chiyapopohtli īca cē hueyīc densidad īc tepozmalacatl in [[Europan]]co. Occequintin [[tepozmalacatl]] cecni ihcac nehnemi yolloxoxōuhqui ipaltzinco alemaniatlācatl ohtli, auh yecel tlamāmahcāuh tepozmalacatl ixtlāhui tequiyotl tlaiztlācōlli vía satelital imīmīlil. Alemania tlachihua occequin āpantli, nicān tlālli omoquetzalo huehcauh āpantli ipampa siglo XIX, In [[Āpantli Kiel]] cehcēpano Mar del Norte īca Mar Baltico, cē ocachi ihuani nicān tlācatiyānco. Miaquīntīn [[huaznenqui]] Alemania cateh. In cateh [[tepozcōātl]], [[DB]] no ''Deutsche Bahn'' nicān tlālli. In Alemania [[tepoztōtōtl]] [[Luftansa]] ca inic cē ehēcatepoztētōmitl īpan Alemania, occē huēyi ehēcatepoztōtōmitl īca flota ocachi huehcallac īpan tequiyōtl. ===Nēzcāyōpanōliztli=== <!--Comunicaciones--> Alemania quipiya [[cemtlālticpamātlatl āxcāyōtl]] "[[.de]]" īhuīcpa [[1981]]. ==Chanehmatiliztli== Īpan Alemania onca 76 800 347 chānehqueh īpan in [[1 tlacēnti]] [[2007]], in tlācatiyān ocachi tlacachantililli īpan [[Europan]]. In tlālli īcampa tlācatl onca 79.6 hab/km² nicān, tlani tlein occequintin tlācatiyān Europan Tlahcopampa. In tlālli īca oc yeh chāneh, in ātēnco īhuān ītzatlan Berlin āltepētl. Alemania cē tlācatiyān cānin onca calpōllacah īcampa mācēhualtica saxontlācah, francotlācah, dantlācah, tlanitlalpanēcah, occē nō iuhqui tlanemi ixachi tlācah occēquintin tlācatiyān, iuhqui[[Turquia|turquiatlācah]] ocachi tlapohualticqueh. ===Tlahtolli=== '''Alemaniatlahtōlli''' in āchcāuhtlahtōlli īpan Alemania, [[Austria]], [[Suiza]], [[Belgica]], [[Liechtenstein]], [[Italia]], īhuān [[Luxemburgo]]. Inīn tlahtōlli ocachi tlahtōltica Europan cah īcampa 100 000 000 chānehqueh. In āchcāuhāmoxtli ''El cantar de los Nibelungos'' īca ''runico'' tlahtōlmachiyōtl, in latintlahtōlli īpampa romatlācah ihcuāc Hannes Gütemberg ōtepozmachiyoti inic cē '''[[Teōāmoxtli (Quīxtianayōtl)|Teōāmoxtli]]''', ahzo zan [[Martin Luther]] ōquihcuiloh in yancuīc teōāmoxtli īhuōn panoh nochi Alemania. [[Johann Wolfang Goethe]] otlahcuilo xōchicuīcatl īpan teuntontlahtolli..<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf] 2006.</ref> Occequin tlahtōlli in nicān tlācatiyān cah in [[dantlahtōlli]], in tlanialemaniatlahtōlli, in sorabotlahtōlli, in romanitlahtōlli īhuān in frisiatlahtōlli. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Papa Benedetto.jpg|120px|thumbnail|derecha|[[Benedictus XVI]], [[huēyiteōpixcātlahtoāni]].]] In [[cristianoyōtl]] cah in inic cē neltococayōtl īpan Alemania īca 53,000,000 chānehqueh (64%)<ref>[http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html Christen in Deutschland 2005] (Alemaniatlahtōlli), EKD, Retrieved 2007, November 11-25.</ref>. In inic ōme neltococayōtl in [[islam]] īca 3 300 000 chānehqueh (4%), zatēpan in [[budismo]] īhuān in [[judaísmo]], nēhuan īca 200 000 chānehqueh (0,25% ). In [[hinduismo]] quipiya 90 000 tlācah (0,1%). 24 400 000 alemaniatlācah (29,6%) ahmo yehyecoah cequi neltococayōtl. In [[protestantismo]] cah in mictlama Alemania nō in cihuātlāmpa īhuān in [[catolicismo romano]] cah in huitztlāmpa ihuān in tlāpcopa. Cristiano neltococayōtl quipiya in 31% ītech mochi in chānehqueh; in 1,7% ītechpahuīcpa chāneh ihto [[Iglesia Ortodoxa]], in [[Serbia|serbiatlācah]] īhuān [[Grecia|greciatlācah]] ocachi ōmpa Europan tlāpcopa<ref>{{cite web|url=http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html|title=www.ekd.de/statistik/mitglieder.html}}</ref>. In āxcān Roma huēyiteōpixcātlahtoāni, [[Benedictus XVI]], ōtlācat īpan [[Bayern]]. ==Nemachtiliztli== <!--Educación--> [[Īxiptli:Siegel-uni-heidelberg.png|thumbnail|derecha|200px|[[Tepochcalli Heidelberg]], in ochachi huehcāuh īpan Alemania.]] Inihzalizīxcohyān icampa tēizcaltiliztli ca icopa cecen nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl , inoc in tēyacānaliztli quipia ce inic ōme huelīliztli. Nicān tlācatiyān inemachtiliz cenca cualli īhuān huēyic centlālticpan. In [[Coconeh Chantli]] āchcāuhtica nemachtilli īca huēyi tepochcalli; in cōconeh chāntli timotlatzohualia īcampa coconeh yeixpa ahnozo chicoacē xihuitl. In Nēmachtīlcalli itētlachihualtica nican Alemania nechcapa matlahtli xihuitl. In inic ce tlācazcaltiliztli omochiuh icopa nahui xihuitl aocmo itlaīxmanaliz. Ipampa inic ōme tēizcaltiliztli quipia nahui ahmoneuhqui tlaīxmanaliztli oc ye achtopa tlāhueica itech tlamachtiani. In Gymnacium quipia in cuahciuhqueh coconeh, temachtia icampa tēizcaltilli Tepochcalli chicueyixpa nozo chicnahui xihuitl cenca achīc cecen Alemania tlācatlahtohcāyōtl. In Realschule quipia tlaīxmanaliztli huel miac ipampa tlahcohuaqueh temachtianih ihuān omochiuh chicuace xihuitl. In Hauptschule temachtia ipampa huēyi tēizcaltiliztli, ihuān in Gesamtschule nehneloā in yei tlaīxmanaliztli. ==Tequinemiliztli== Alemania cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac, inīn tlālpan motocayotia '''In tlālpan ītech xōchicuīcanih īhuān yōllōmatitanih''' (''Das Land der Dichter und Denker''), tōltēcah īhuān āmatlacuilohqueh. Nicān tēnyohtica īpan cuīcāyōtl [[Ludwig van Beethoven]] ahnozo [[Johann Sebastian Bach]], huēyi cuāyōllōmatinih iuh alemaniatlācah [[Karl Marx]], [[Friedrich Nietzsche]], [[Franz Kafka]], [[Copérnico]] īhuān occequintin. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In alemanialācatl Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Tlacahtlahtocayotl Weimar ica in alemaniatlācah expresionistas [[Robert Wiene]] ''(In tehuilocalli itechcopa ticitl Caligari)'' īhuān [[Friedrich Wilhelm Murnau]]. In cahuitl nazi otlachiuh īxiptli iuhqui ''[[Tlacatzintli itech Münchhausen|Münchhausen]]'' (1943) no in tequitl director [[Leni Riefenstahl]]. In [[Īxiptlayōlizilhuitl Berlin]], omihtoti xihuitl canahpa 1951, ce ixiptlayōliztli ocachi teiquini ipan Europan. ===Tlacualiztli=== [[Īxiptli:Bratwurst-1.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nacacuitlaxcotli [[Bratwurst]].]] [[Īxiptli:Black_Forest_gateau.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nēuctlaxcalli [[Tlīlcuauhtlah]].]] Alemaniatlācatl tlacualcayōtl diferente ītechpa cē tlālli canah occepa, īpan Alemania huitztlampa chāneh quicua [[neuctlaxcalli]] ahnozo "Nēuctlaxcalli Tlīlcuahtlah", [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] īhuān [[teixhuinotl]]. Nicān tlācatiyān in chānehqueh quincuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuācuauhnacatl, mazānacatl ītechcopa tōtōmeh in tōtōlnacatl īhuān canauhnacatl. Ītoca in yeliztli tlacuālli quitlacua in alemaniatlācah īca 3.0% in ītlacuāl, iuhqui yeliztic tōtōtetl nō yeliztic chīchīhualātl, īhuān ātlacentlamiyaniliz ahcohuic<ref>{{Citeweb| url = http://www.organic-europe.net/country_reports/germany/default.asp | title = Organic Agriculture in Germany | year = 2007 | obra = organic-europe 13.04.2007 | dateaccess = 18/03/2008 | language = inglés}}</ref>. In neuhcōyōtlacuālli nohuiyān centlahcol xināchtli īhuān nēuctli nō tzopēlic xoconeuctli īca tlaxcalli. Cequintin alemaniatlācah quicuah tlatlahcatilnacatl nō tlatetzauhtli īca tlaxcalli īpampa in tenihzaloni. Ocachi ītechcopa 300 ahmo neneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. In nicān chanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacuālli ītech occequin tlacatiyān. [[Italia]] ītlacuāl quemeh in pizza īhuān pasta, in turquiatlacuālli īhuān arabiatlacuālli iuhqui in kebab cateh cencah cualli iuhtoc, īpan huēyi āltepētl. Nō iuhqui nicān in chāneh tlacuah chinatlacuālli īhuān greciatlacuālli. Izqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan īpan Alemania, in tlailli tlācatiyān in teixhuinotl. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 116 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi huēyi centlālticpac. Ītechpahuicpa 18 tlācatiyān cihuātlāmpa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli īpampa tzopēlātl ōmacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapōhuālli inic mahtlactli onnāhui), ihcuāc in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi huēyi (tlapōhualli inic ēyi). ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Brauereiwagen Hacker Pschorr Braeu-1.jpg|thumbnail|200px|''Oktoberfest'' (Tlamahtlācti Mihtotli).]] In Alemaniacuīcayōtl cē huēyi īhuān cencah tlamantic Europan, nicān tlālpan onca mochi cuīcatl instrumentos tlein ōhuāllāhqueh ītechcopa [[Asia]], Alemania mictlāmpa īhuān [[Europan]] tlahcopampa iuhqui in [[tlapitzalli]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. [[Tlacuīcaliztli]] iuhqui [[Tarkan Tevetoğlu]] īhuān [[Rammstein]]. ===Huēhuehtlatquicayōtl=== <!--Patrimonio--> [[Īxiptli:Aachen Cathedral North View at Evening.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Aachen]] Itlamatilizteōcal.]] [[Īxiptli:Neuschwanstein Castle LOC print.jpg|thumbnail|200px|Caxtilcalli [[Neuschwanstein]].]] [[Īxiptli:Kokerei Zollverein.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Zollverein]] Itlachiuhhuayān.]] * [[1978]] [[Aachen Itlamatilizteōcal]]. * [[1981]] [[Catedral de Espira|Catedral]] de [[Espira]] * [[1981]] [[Residencia de Wurzburgo|La Residencia con los jardines de la Corte y la Plaza de la Residencia]] en [[Wurzburgo]] * [[1983]] [[Iglesia de Wies|Iglesia de peregrinación de Wies]] * [[1984]] Los [[Castillos de Augustusburg y Falkenlust]] en [[Brühl]] * [[1985]] [[Catedral de Santa María de Hildesheim|Catedral de Santa María]] e [[Iglesia de San Miguel de Hildesheim|Iglesia de San Miguel]] de [[Hildesheim]] * [[1986]] Monumentos romanos de [[Tréveris]] * [[1987]] [[Lübeck|Ciudad hanseática de Lübeck]] con la [[Holstentor]] * [[1990]], [[1992]], [[1999]] [[Palacios y parques de Potsdam y Berlín]] (incluyendo el [[Sanssouci|Palacio Sanssouci]]) * [[1991]] [[Abadía y viejo monasterio de Lorsch]] * [[1992]] [[Minas de Rammelsberg]] y ciudad histórica de [[Goslar]] * [[1993]] [[Monasterio de Maulbronn]] * [[1993]] Ciudad de [[Bamberg]] * [[1994]] Iglesia Colegiata, Castillo y Ciudad vieja de [[Quedlinburg]] * [[1994]] [[Fábrica siderúrgica de Völklingen|Fábrica siderúrgica]] de [[Völklingen]] * [[1995]] [[Sitio fosilífero de Messel]] * [[1996]] [[Catedral de Colonia]] * [[1996]] Las obras de la [[Escuela de la Bauhaus|Bauhaus]] en [[Weimar]] y [[Dessau]] * [[1996]] [[Monumentos conmemorativos a Lutero]] en [[Eisleben]] y [[Wittenberg]] * [[1998]] [[Weimar]] clásico * [[1999]] [[Castillo de Wartburg]] * [[1999]] [[Museumsinsel]] o la [[Isla de los Museos]], [[Berlín]] * [[2000]] [[Reichenau|Isla monástica de Reichenau]] * [[2000]] [[El reino de los jardines de Dessau-Wörlitz]] * [[2001]] [[Complejo industrial de la mina de carbón de Zollverein]] en [[Essen]] * [[2002]] Centros Históricos de las ciudades [[Liga Hanseática|hanseáticas]] de [[Stralsund]] y [[Wismar]]. * [[2002]] [[Paisaje cultural del Valle Superior del Medio Rin]], entre [[Coblenza]] y [[Bingen]] * [[2004]] [[Valle del Elba]] en [[Dresde]]. * [[2004]] [[Ayuntamiento de Bremen]] y [[Estatua de Rolando (Bremen)|Estatua de Rolando]] en la plaza del mercado de [[Bremen]]. * [[2006]] Ciudad vieja de [[Ratisbona]] con el [[Stadtamhof]]. * [[2008]] [[Casas de estilo moderno en Berlín]]. ==Momotlaliztli== In necēpanicnēliztli Alemania ōmpa Olimpiada mahuiltiliztli cah huelitica macheh mochintin ilhuichiihualiztli. Alemania īquichīuh in Olimpiada Mahuiltiliztli īpan [[Berlin 1936]] īhuān [[Munich 1972]] (ihcuāc tlācatiyān catca īxeliuhca Alemania Tlāpcopa). Ahzoquen inic ēyi ahcān itechcopa inin tlācatiyān tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli ahnozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in Alemania Tlahtōlōyān Xōtlachpatoliztli (DFB) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chānehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlālticpac. In alemaniatlaihittalli [[xōtlachpatoliztli]] otlaniuh ōme centlālticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Eurotlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. Cē club ocachi tenyotica [[Bayern Munich]] (otlaniuh 1974, 1975 ihuan 1976. Ihcuāc otlanihuazquia īpan xihuitl 2001). Noyuhqui cateh [[Hamburgo SV]], [[Borussia Dortmund]], calpollotl tlein otlaniuh in [[Tlahuantli Europan]], xiuhpan 1983 huān 1997; occequintin europanēcatl tlamahuichihuani quemeh [[Bayer Leverkusen]], [[Borussia Mönchengladbach]], [[Werder Bremen]] ihuan Schalke 04. Alemania noyuhqui huēyi ipampa cihuaxopatoltiliztli cah. quipiya ome copilli itechpahuic Cemanahuac tlamahuichihuani 2003 īhuān 2007. Īpan tepozmalacatlaczaliztli, Alemania cē hueyi tlācatiyān huelitini canahpa in centlacticpac. Īca mochintin tlamahuichihuani tepozmalacatltlaczaliztli ican alemaniatepozmalacaqueh. In ocachi tenyoh tepozmalacaqui īpan Fórmula 1 ca alemaniatlacatl [[Adolf Hitler]]. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Alemania īpan [[Olimpiada neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[Europa]] == Amoxtiliztli ==<!--Bibliografía/Bibliography--> <small> :CHIMALPAHIN, Cuauhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan ihuan NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglatlahtolli - Nahuatlahtolli) :Ediciones Trébol, '''Diccionario Enciclopédico Visual''' {{es2}}, ''Cargraphics S.A., omotepoztlahcuiloc [[Colombia]], 1997.'' </small> == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{wiktionary|Alemania}} {{Commons|Germany}} * [http://www.deutschland.de/es "DE Magazin Deutschland".] * [http://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/es/home1.html Matlatzalan Alemania.] * [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/es/Startseite.html Ministerio de Relaciones Exteriores.] {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] nnycpn5ncmbxl5el6o16xs4v9rzlyzv Acapolco 0 18928 499597 496352 2022-07-23T20:36:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Akapolko|NGU_name=Akapulko|NHN_name=Acapolco}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acapolco | Chantocaitl = Acapulco de Juárez | Tlaixcopinalli = Collage Acapulco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Acapolco|Acapolco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Acapolco altepetlahtohcan|Acapolco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Acapolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Acapolco''' (Caxtillahtolli; '''Acapulco de Juárez'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Acapolco quipia 658,609 chanequeh. ==Tlaltocayotl== Acapolco ica in cenquizca altepetl, inezcayotilistli uala “acatl”, “poloua” ihuan “co”. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Los órganos de San Agustín]], in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Tuncingo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pie de la Cuesta]] ipan [[Coyocan amaitl]]. == Chanehmatiliztli == Tampico quipiya 658,609 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Neodata. [https://datamexico.org/es/profile/geo/acapulco Mexico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1950]] | 28 512 |- | [[1960]] | 49 149 |- | [[1970]] | 174 378 |- | [[1980]] | 301 902 |- | [[1990]] | 515 374 |- | [[2000]] | 620 656 |- | [[2010]] | 673 479 |- | [[2020]] | 658 609 |- |} ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. == Icniuhaltepetl == <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Manila]] |[[Hueyi Manila]] |{{PHL}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Beverly Hills]] |[[California]] |{{USA}} |1988 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Netanya]] |[[Puebla]] |{{ISR}} |1979 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Acapolco}} {{Commons|Category:Acapulco}} * [https://www.visitmexico.com/guerrero/acapulco Visit Mexico-Acapulco] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] ezvh7lo1bg50pysf4mo27myupihn6o1 499653 499597 2022-07-23T23:12:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Akapolko|NGU_name=Akapulko|NHN_name=Acapolco}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acapolco | Chantocaitl = Acapulco de Juárez | Tlaixcopinalli = Collage Acapulco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Acapolco|Acapolco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Acapolco altepetlahtohcan|Acapolco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Acapolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Acapolco''' (Caxtillahtolli; '''Acapulco de Juárez'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Acapolco quipia 658,609 chanequeh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/acapulco-de-juarez/ ''Pueblos de América'', Guerrero tlahtohcayotl, Acapulco altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Acapolco ica in cenquizca altepetl, inezcayotilistli uala “acatl”, “poloua” ihuan “co”. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Los órganos de San Agustín]], in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Tuncingo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pie de la Cuesta]] ipan [[Coyocan amaitl]]. == Chanehmatiliztli == Tampico quipiya 658,609 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Neodata. [https://datamexico.org/es/profile/geo/acapulco Mexico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1950]] | 28 512 |- | [[1960]] | 49 149 |- | [[1970]] | 174 378 |- | [[1980]] | 301 902 |- | [[1990]] | 515 374 |- | [[2000]] | 620 656 |- | [[2010]] | 673 479 |- | [[2020]] | 658 609 |- |} ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. == Icniuhaltepetl == <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Manila]] |[[Hueyi Manila]] |{{PHL}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Beverly Hills]] |[[California]] |{{USA}} |1988 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Netanya]] |[[Puebla]] |{{ISR}} |1979 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Acapolco}} {{Commons|Category:Acapulco}} * [https://www.visitmexico.com/guerrero/acapulco Visit Mexico-Acapulco] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] q8pkmb0etd0mrldy92iwcyvazhnitfh 499654 499653 2022-07-23T23:15:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Akapolko|NGU_name=Akapulko|NHN_name=Acapolco}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acapolco | Chantocaitl = Acapulco de Juárez | Tlaixcopinalli = Collage Acapulco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Acapolco|Acapolco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Acapolco altepetlahtohcan|Acapolco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Acapolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 120010001 | Matlatzalan = }} '''Acapolco''' (Caxtillahtolli; '''Acapulco de Juárez'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Acapolco quipia 658,609 chanequeh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/acapulco-de-juarez/ ''Pueblos de América'', Guerrero tlahtohcayotl, Acapulco altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Acapolco ica in cenquizca altepetl, inezcayotilistli uala “acatl”, “poloua” ihuan “co”. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Los órganos de San Agustín]], in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Tuncingo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pie de la Cuesta]] ipan [[Coyocan amaitl]]. == Chanehmatiliztli == Tampico quipiya 658,609 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Neodata. [https://datamexico.org/es/profile/geo/acapulco Mexico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1950]] | 28 512 |- | [[1960]] | 49 149 |- | [[1970]] | 174 378 |- | [[1980]] | 301 902 |- | [[1990]] | 515 374 |- | [[2000]] | 620 656 |- | [[2010]] | 673 479 |- | [[2020]] | 658 609 |- |} ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. == Icniuhaltepetl == <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Manila]] |[[Hueyi Manila]] |{{PHL}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Beverly Hills]] |[[California]] |{{USA}} |1988 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Netanya]] |[[Puebla]] |{{ISR}} |1979 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Acapolco}} {{Commons|Category:Acapulco}} * [https://www.visitmexico.com/guerrero/acapulco Visit Mexico-Acapulco] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] 3isan0z9xzqmey7uxjl1mszvwxk2th4 499655 499654 2022-07-23T23:16:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Akapolko|NGU_name=Akapulko|NHN_name=Acapolco}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acapolco | Chantocaitl = Acapulco de Juárez | Tlaixcopinalli = Collage Acapulco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Acapolco|Acapolco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Acapolco altepetlahtohcan|Acapolco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Acapolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 120010001 | Matlatzalan = }} '''Acapolco''' (Caxtillahtolli; ''Acapulco de Juárez''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Acapolco altepetl quipiya 658,609 chanequeh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/acapulco-de-juarez/ ''Pueblos de América'', Guerrero tlahtohcayotl, Acapulco altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Acapolco ica in cenquizca altepetl, inezcayotilistli uala “acatl”, “poloua” ihuan “co”. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Los órganos de San Agustín]], in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Tuncingo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pie de la Cuesta]] ipan [[Coyocan amaitl]]. == Chanehmatiliztli == Tampico quipiya 658,609 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Neodata. [https://datamexico.org/es/profile/geo/acapulco Mexico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1950]] | 28 512 |- | [[1960]] | 49 149 |- | [[1970]] | 174 378 |- | [[1980]] | 301 902 |- | [[1990]] | 515 374 |- | [[2000]] | 620 656 |- | [[2010]] | 673 479 |- | [[2020]] | 658 609 |- |} ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. == Icniuhaltepetl == <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Manila]] |[[Hueyi Manila]] |{{PHL}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Beverly Hills]] |[[California]] |{{USA}} |1988 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Netanya]] |[[Puebla]] |{{ISR}} |1979 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Acapolco}} {{Commons|Category:Acapulco}} * [https://www.visitmexico.com/guerrero/acapulco Visit Mexico-Acapulco] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] lqkkim106jro49f28qu15qpuilkdqep Caxtila 0 19453 499678 498879 2022-07-24T02:01:34Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Caxtillān]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Caxtillān]] poyrk6orz30fbvgkcwxyafgzrhc8a5v Malacachtepec Momochco 0 19472 499569 496456 2022-07-23T20:17:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Malacachtepec Momochco | Chantocaitl = Villa Milpa Alta | Tlaixcopinalli = Villa Milpa Alta, Ciudad de México (32886264042).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Milpa Alta altepetlahtohcan|Milpa Alta]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Malacachtepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Malacachtepec Momochco''' ce altepetl ompa [[Altepetl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Milpa Alta altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Milpa Alta Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Milpa Alta]] 3b2fbpj864ss43b81f2on8ktz2r1hkj Atocpan, Altepetl Mexico 0 19477 499563 496448 2022-07-23T20:15:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Atocpan | Chantocaitl = San Pedro Actopan | Tlaixcopinalli = SanPedroAtocpanView1.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Milpa Alta altepetlahtohcan|Milpa Alta]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 8,997 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Atocpanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''San Pedro Atocpan''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Milpa Alta altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Xochimilco Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Milpa Alta]] k0qjg6gc5c74qc7ocm409bzfepu2nb6 Oztotepec 0 19487 499571 496458 2022-07-23T20:18:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Azcapotzalco | Chantocaitl = San Pablo Oztotepec | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = San Pablo Ozt.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Milpa Alta altepetlahtohcan|Milpa Alta]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Oztotepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''San Pablo Oztotepec''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Milpa Alta altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Milpa Alta Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Milpa Alta]] q3l6d82btl0hzqnyday622zf9w5v59q Quetzallan 0 19556 499605 498141 2022-07-23T20:41:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzallan | Chantocaitl = Cuetzalan del Progresp | Tlaixcopinalli = Palmuncuet.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Quetzallan altepetlahtohcan|Quetzallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Quetzaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzallan''' ce altepetl ipan [[Puebla]]. == Chanehmatiliztli == Quetzallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] 8gc93z76zcyaxyht6ie77k08s205qjo Chiyapantonco 0 19916 499557 496383 2022-07-23T20:09:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chiyapantonco | Chantocaitl = Chapantongo | Tlaixcopinalli = Chapantongo - panoramio.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Chapantongo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Valle del Mezquital]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chiyapantonco altepetlahtohcan|Chiyapantonco]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chiyapantoncatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chiyapantonco''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, icua ialtepecalpol Chiyapantonco. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro la Paz]], in huitztlampa ica [[Santa María Pino Suárez]], in tonatih iquizayampa ica [[El Huizachal]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Bathi]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 819 |- | [[1910]] | 737 |- | [[1921]] | 677 |- | [[1930]] | 843 |- | [[1940]] | 965 |- | [[1950]] | 1047 |- | [[1960]] | 1298 |- | [[1970]] | 1504 |- | [[1980]] | 1497 |- | [[1990]] | 1707 |- | [[2000]] | 1684 |- | [[2010]] | 1839 |- | [[2020]] | 2006 |- |} == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] ppmlsk3tthb0hc9xybmpouayslsnhyn Tlachyacac 0 19926 499559 496374 2022-07-23T20:13:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlachyacac | Chantocaitl = San Agustín Tlaxiaca | Tlaixcopinalli = San Agustín Tlaxiaca (1).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de San Agustín Tlaxiaca, Hidalgo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Valle del Mezquital]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Agustín Tlachyacac altepetlahtohcan|San Agustín Tlachyacac]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tlachyacacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | INEGI = | Matlatzalan = }} '''Tlachyacac''' altepetl ipan [[Hidalgo]] tlahtocayotl. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tecamatl]], in huitztlampa ica [[Casagrande]], in tonatih iquizayampa ica [[El Durazno]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Mateo itzcuincuitlapilco]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 1998 |- | [[1910]] | 1670 |- | [[1921]] | 2078 |- | [[1930]] | 2437 |- | [[1940]] | 2523 |- | [[1950]] | 2707 |- | [[1960]] | 3553 |- | [[1970]] | 3761 |- | [[1980]] | 5812 |- | [[1990]] | 6982 |- | [[2000]] | 8338 |- | [[2010]] | 10496 |- | [[2020]] | 12328 |- |} == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 5oh55pwjn8vshingu2w40rsx5j4bxhb Nemachiyōtīlli:MX-HGO 10 22512 499674 427748 2022-07-24T00:53:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[File:Flag of Hidalgo.svg|20px|border]]&nbsp;[[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]]<noinclude>[[Neneuhcāyōtl:Mēxihco nemachiyōtīlli|MX-HGO]] jdhu4sb9tlwv8ialulbshzsrwwxeppe Acopilco 0 24771 499562 496447 2022-07-23T20:15:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acopilco | Chantocaitl = San Lorenzo Acopilco | Tlaixcopinalli = PARROQUIA DE SAN LORENZO ACOPILCO.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhximalpan altepetlahtohcan|Cuauhximalpan]] | Ancayotl = 19°19′44″N 99°19′32″O | Ixtentli = 4.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,936 | Chanehqueh = 26 042 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Acopilcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 090040020 | Matlatzalan = }} '''Acoplico''' ([[caxtillantlahtolli]]; ''San Lorenzo Acopilco''), ce altepetl ompa [[Cuauhximalpan altepecalpolli]] ipan [[Altepetl Mexico]], altepemaitl ipan [[Mexico]] tlalli. Quipia 26,042 chanehqueh, ca ipan huehcapancayotl ahcopa 2,936 m.s.n.m, ce cuauhtic<ref group=tyml.>Nahuatlahtolli '''''cuauhtic'''''. Ipan caxtillantlahtolli quihtoznequi ''alto, entre los árboles''.</ref> nemohuayan ipan Altepetl Mexico, cualcan itzalan tamachiuhtoc ica [[tlahtocayotl Mexico]] ipan cuacuauhtlah quihtoznequi caxtillahtolcopa ''Desierto de los Leones''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacamolpan]] huan [[Chimalpan]], in huitztlampa ica [[Desierto de los Leones]], in tonatih iquizayampa ica [[Xochiac]] huan [[Ameyalco]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Marquesa]], ca ica [[Huitzquillohcan]] huan [[Ocoyacac altepecalpolli]] in ompa [[Tlahtocayotl Mexico]]. ==Teyacanaliztli== === Calpolli === # 1 de Mayo # Mina Vieja # Tianguillo # Cruz Blanca # Las Maromas # Las Lajas # Xalpa # La Pila ==Chanehmatiliztli== Acopilco altepetl quipia 26 042 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/san-lorenzo-acopilco/ ''Pueblos de México'', Altepetl Mexico tlahtocayotl, Acopilco; 22 metztli mayo itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 23 037 |- | [[2020]] | 26 042 |- |} == No xiquitta == * [[Altepetl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Cuajimalpa Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] 7qwudmxujezuzy396sg61sm8rrw2caj Tecomitl 0 24772 499573 496462 2022-07-23T20:19:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tecomitl | Chantocaitl = San Antonio Tecomitl | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Milpa Alta altepetlahtohcan|Milpa Alta]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tecomicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''San Antonio Tecomitl''' ce altepetl ompa [[Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Milpa Alta]] 1c6a8h7pmley8izv00xrycwwkdzecxa Tepenahuac, Altepetl Mexico 0 24773 499574 496461 2022-07-23T20:20:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tepenahuac | Chantocaitl = San Juan Tepenáhuac | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Milpa Alta altepetlahtohcan|Milpa Alta]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tepenahuacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''San Juan Tepenahuac''' ce altepetl ompa [[Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Milpa Alta]] p68hxd4wdadyd6lwluoitlguatffhq1 Tolyohualco 0 24774 499579 496468 2022-07-23T20:21:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tolyohualco | Chantocaitl = Santiago Tulyehualco | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Tulyehualco.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Xochimilco altepetlahtohcan|Xochimilco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Azcapotzalcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Santiago Tolyohualco''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Xochimilco]] epo2e0llaifjcurhrv0ndbhdsdiy15d Neneuhcāyōtl:Āltepētl īpan Cōāhuillān 14 26936 499486 404588 2022-07-23T16:21:40Z EmausBot 3854 Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] rfu4bfnxk7k74dcwjd7ena8xvq288vw Neneuhcāyōtl:Cōāhuiltēcah 14 27469 499485 402753 2022-07-23T16:21:30Z EmausBot 3854 Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Cuahuiltecah]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Cuahuiltecah]] 9xlr4fc69opbike8mt2qkdwps84p225 Neneuhcāyōtl:Cōāhuillān 14 28032 499484 406449 2022-07-23T16:21:20Z EmausBot 3854 Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Cuahuillan]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Cuahuillan]] 6ac4r1neitprwjydnyrebr9kmvnmhkz Coliman, Coliman 0 30424 499490 496348 2022-07-23T18:16:00Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coliman | Chantocaitl = Ciudad de Colima | Tlaixcopinalli = Edificio de Gobierno y Basílica Menor Catedral de Colima, Colima.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Colima, Colima.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Coliman altepetlahtohcan|Coliman]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Colimanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.colima.gob.mx/ }} '''Coliman''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Coliman]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Coliman quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Coliman altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Colima City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Coliman]] o5pty2i1gargv0600rphsew95yenrr6 499501 499490 2022-07-23T19:06:09Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coliman | Chantocaitl = Ciudad de Colima | Tlaixcopinalli = Edificio de Gobierno y Basílica Menor Catedral de Colima, Colima.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Colima, Colima.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Coliman altepetlahtohcan|Coliman]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Colimanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.colima.gob.mx/ }} '''Coliman''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Coliman]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Coliman ce altepetl ipan Centro in ompa Coliman tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Trapiche]], in huitztlampa ica [[Lóma de Fátima]], in tonatih iquizayampa ica [[Cardona]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Villa de Álvarez]]. == Chanehmatiliztli == Coliman quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Coliman altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Colima City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Coliman]] awnck183lxgzz8iocye7xq4levc7jw4 499516 499501 2022-07-23T19:27:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coliman | Chantocaitl = Ciudad de Colima | Tlaixcopinalli = Edificio de Gobierno y Basílica Menor Catedral de Colima, Colima.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Colima, Colima.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Coliman altepetlahtohcan|Coliman]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Colimanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.colima.gob.mx/ }} '''Coliman''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Coliman]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Coliman ce altepetl ipan Centro in ompa Coliman tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Trapiche]], in huitztlampa ica [[Lóma de Fátima]], in tonatih iquizayampa ica [[Cardona]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Villa de Álvarez]]. == Chanehmatiliztli == Coliman quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Coliman altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Colima City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Coliman]] l6ky0576fi6d1fiqt6s58h348qkcf58 499530 499516 2022-07-23T19:37:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coliman | Chantocaitl = Ciudad de Colima | Tlaixcopinalli = Edificio de Gobierno y Basílica Menor Catedral de Colima, Colima.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Colima, Colima.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Coliman altepetlahtohcan|Coliman]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Colimanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.colima.gob.mx/ }} '''Coliman''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Coliman]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Coliman ce altepetl ipan Centro in ompa Coliman tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Trapiche]], in huitztlampa ica [[Lóma de Fátima]], in tonatih iquizayampa ica [[Cardona]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Villa de Álvarez]]. == Chanehmatiliztli == Coliman quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Coliman altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Colima City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Coliman]] 4gahjszmccqoxtnxy0t3uj1po2goeyo Zacatecah, Zacatecah 0 31566 499506 498144 2022-07-23T19:14:39Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Zacatecah | Chantocaitl = Ciudad de Zacatecas | Tlaixcopinalli = 20160710 fatima.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de la Ciudad y Estado de Zacatecas.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ZAC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Zacatecah altepetlahtohcan|Zacatecah]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Zacatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.zacatecas.gob.mx/ }} '''Zacatecah''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Tlahtohcayotl Zacatecah]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Zacatecah ce altepetl ipan Centro in ompa Zacatecah tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vetagrande]], in huitztlampa ica [[Cascada el Salto]], in tonatih iquizayampa ica [[Guadalupe]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Loma Bonita]] huan [[Cieneguillas]]. == Chanehmatiliztli == Zacatecah altepetl quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Zacatecah altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Zacatecas City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Zacatecah]] 02igr5nwqmlqi1dc7iznsqqxr5oj0wk 499521 499506 2022-07-23T19:31:17Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Zacatecah | Chantocaitl = Ciudad de Zacatecas | Tlaixcopinalli = 20160710 fatima.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de la Ciudad y Estado de Zacatecas.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ZAC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Zacatecah altepetlahtohcan|Zacatecah]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Zacatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.zacatecas.gob.mx/ }} '''Zacatecah''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Tlahtohcayotl Zacatecah]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Zacatecah ce altepetl ipan Centro in ompa Zacatecah tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vetagrande]], in huitztlampa ica [[Cascada el Salto]], in tonatih iquizayampa ica [[Guadalupe]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Loma Bonita]] huan [[Cieneguillas]]. == Chanehmatiliztli == Zacatecah altepetl quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Zacatecah altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Zacatecas City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Zacatecah]] 6tzepbq96hhjy9bnog0fda0ifc30r52 499532 499521 2022-07-23T19:39:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Zacatecah | Chantocaitl = Ciudad de Zacatecas | Tlaixcopinalli = 20160710 fatima.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de la Ciudad y Estado de Zacatecas.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ZAC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Zacatecah altepetlahtohcan|Zacatecah]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Zacatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.zacatecas.gob.mx/ }} '''Zacatecah''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Tlahtohcayotl Zacatecah]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Zacatecah ce altepetl ipan Centro in ompa Zacatecah tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vetagrande]], in huitztlampa ica [[Cascada el Salto]], in tonatih iquizayampa ica [[Guadalupe]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Loma Bonita]] huan [[Cieneguillas]]. == Chanehmatiliztli == Zacatecah altepetl quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Zacatecah altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Zacatecas City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Zacatecah]] r76k2ilzw3r7h4tl8qjyd4l053qoq9z Valladolid, Yucatan 0 31573 499582 498217 2022-07-23T20:23:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Valladolid | Chantocaitl = Saki’ | Tlaixcopinalli = Valladolid Yucatan collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Valladolid, Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Valladolid altepetlahtohcan|Valladolid]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 56,494 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Valladolidtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Valladolid''' ce altepetl ompa Yucatan, ipan Mexico. == Chanehmatiliztli == Valladolid quipia 56,494 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 37,332 |- | [[2010]] | 48,973 |- | [[2020]] | 56,494 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Valladolid ca ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] eovrba6vazj5hx54vsholbduw7agtyc Caspio hueyatl 0 31664 499475 425619 2022-07-23T15:04:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Caspianseamap.png|thumb|right|250px]] '''Caspio hueyatl'''. [[Neneuhcāyōtl:Hueyatl]] r4bw8t09vrnbgwn5y7qvqfk5euixpt2 Ilhuicaatl Índico 0 32352 499681 498882 2022-07-24T02:02:21Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Ilhuicaatl Indico]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ilhuicaatl Indico]] 2dilv8nxrutwwmkarjzmiya3gwv4rjp Ilhuicaatl Antártico 0 32356 499679 498880 2022-07-24T02:02:10Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Ilhuicaatl Antartico]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ilhuicaatl Antartico]] lm55jfm3my2o0srpgaaomx2jg92hro7 Picicihapan 0 32399 499601 496344 2022-07-23T20:39:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NCH_name=Pixixihapan|NCH_name=Pixixiapan|NHN_name=Picicihapan}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Picicihapan | Chantocaitl = Pijijiapan | Tlaixcopinalli = Presidencia municipal pijijiapan.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = PijijiapanEscudo.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Picicihapan altepetlahtohcan|Picihapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Picihapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} In '''Picicihapan''' ce altepetl ipan in tlahtocayotl [[Chiyapan]], ompa [[Xoconochco]] ca. In altepetl icua itech Picicihapan altepecalpolli. Ce altepepan iyolo Chiyapan [[Pacífico ailhuicatl]], quipia 18,210 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/pijijiapan/ ''Pueblos de México'', Chiyapan tlahtocayotl, Pijijiapan; 1 metztli abril itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Īxiptli:Black-bellied Whistling Duck (Dendrocygna autumnalis) RWD.jpg|200px|thumb|izquierda|Picicihtli.]] In tocayotl itech altepetl ipampa in tototl [[picicihtli]] (''Dendrocygna autumnalis''). Picicihapan ce tlaltocayotl ompa Chiyapan, motoca «Picicihapan» ompa inahuatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pijijiapan''. Huehuecauhtica ipan altepenahuatlahtolli quiza ipan: nahuatlahtocopa [[picicihtli]], anca [[atl]], ce atoyatl nozo amaitl; nican inelhuayo tlapehua ica piciciha- huan in tlahtolli ''-pan'' tlen ipehualiz -co huala ipan in cualcan. ==Huehcapatlahtoliztli== Inin ocatca intlalpan in huehcauh tlacameh huic in xihuitl [[900 y. C.]] ica in [[olmecah]]. Ipan in macuilpohualxihuitl VII (600) in [[mamtlacameh]] ochantlalihqueh, ipan in macuilpohualxihuitl XI ([[1000]]) oahciqueh in [[toltecah]], ipan in macuilpohualxihuitl XV ([[1486]]) in ihcuac in tlahtoani in [[mexicah]] otlalpolohqueh inin tlalli, in aquihqueh oquitocaitihqueh Picicihapan. [[Pedro de Alvarado]] otlalpoloh ipan [[1524]]. Ipan [[1821]], ica in tlacaxoxouhcayotl [[Cuauhtemallan]] tlatectli yeh, zatepan tlatectli Mexico ipan [[1842]]. In [[Tēcuāntēpec tlālolīniliztli īpan 2017|tlalolin 8.2 Mw]] omochiuh in 7 metztli septiembre ipan [[2017]] 133km in huitztlampa Picicihapan. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Sistema silvopastoril en cuenca alta del río Coapa, Pijijiapan, Chiapas 18.jpg|200px|left|miniaturadeimagen|In ahcopa in Coaapan atoyatl.]] In altepetl Picicihapan tlatectli in tlahco in hueyatenco in tlahtocayotl Chiyapan, quichihua in Chammahmaquiliztlalli in Imonamicyan Tlalli-Hueyatentli huan in onohuayan [[Xoconochco]]. Itlaixpayo 1 752.28 km² in ca in 2.40% in tlacempohualiztli in cemantoc Chiyapan. In tlatzaccan incemonocayo cahteh 15° 24' - 15° 54' in cihuatlampa ancayotl. Itlallo mani ipan in [[Pacífico ailhuicatl]] ixquichca in [[Nantepetlah Huitzampa]], in ipampa ihuehcapancayo mocuepa in 0 ixquichca in 2 500 metros in hueyamanilizpan. Cuaxochtia in mictlāntlampa ica in altepecalpolli [[Tonallan, Chiyapan|Tonallan]], in mictlampa ica [[Villa Corzo]], in mictlantlapcopa ica [[La Concordia]] huan in tlapcopa ica [[Mapachtepec]], in huitztlancihuatlampa ica in [[Pacífico ailhuicatl]]. ===Atiliztli=== In altepetl moloni in atoyatl Margaritas, Jericó, San Isidro, Central, Urbina, [[Picicihapan atoyatl]] huan [[Coaapan atoyatl]]. ==Chanehmatiliztli== Picicihapan altepetl quipia 18,219 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 14 141 |- | [[2010]] | 16 917 |- | [[2020]] | 18 219 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Pijijiapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] il5w5u67n6b8nquv7xrmgd2xgrtukva Tzapopan 0 32615 499584 498165 2022-07-23T20:25:39Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tzapopan | Chantocaitl = Zapopan | Tlaixcopinalli = Puerta de Hierro ZM Guadalajara México.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Zapopan.svg | Pamitl = Flag of Zapopan.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-JAL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Atemaxac onohuayan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tzapopan altepetlahtohcan|Tzapopan]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 1,566 | Chanehqueh = 1 476 491 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli febrero]] xiuhpan 1542 | Tlacatocaitl = Tzapopanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC]]-6 huan [[UTC]]-5 (Xopantlancopa) | USPS = | CodigoISO = | CP = 44100–44990 huan 44700 | CT = | Lada = 33 | Nenecuilhuaztli = 140390001 | Matlatzalan = https://zapopan.gob.mx }} '''Tzapopan''' ce altepetl ompa [[Xalixco]]. == Chanehmatiliztli == Tzapopan quipia 1 476 491 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1,035,125 |- | [[2010]] | 1,385,621 |- | [[2020]] | 1 476 491 |- |} == No xiquitta == * [[Xalixco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Atemaxac Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Xalixco]] 23qnn9vyoi9hloo3quvoqpj2q0heemx Guadalupe, Yancuic León 0 32868 499583 496242 2022-07-23T20:24:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Guadalupe, Nuevo León|NCH_name=Guadalupe, Nuevo León (nch)|NHN_name=Guadalupe, Yancuic León}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Guadalupe | Chantocaitl = Nueva Tlaxcala de Guadalupe | Tlaixcopinalli = Cerro de la Silla Mty.jpg | Tlalmachiyotl = Guadalupe location.png | Chimalli = Escudo de Guadalupe, N.L.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Guadalupe altepetlahtohcan|Guadalupe]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 635,862 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Guadalupetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 19026 | Matlatzalan = }} '''Guadalupe''' nozo motenehua noyuhqui ''Nueva Tlaxcala de Guadalupe de Horcacitas'', ce altepetl ompa Tlahtohcayotl [[Yancuic León]], ce cualcan itech Monterrey Altepenanyotl. Quipiya 635,862 chanequeh. == Tlaltocayotl == Itocah Altepetl Yancuic Tlaxcallan Tonantzin tlen Guadalupe (caxtillahtolcopa; Pueblo de Nueva Tlaxcala de Nuestra Señora de Guadalupe) pampa miac tlaxkaltecah (ne ompa Valle del Pilón) monechtia naman ni altepetlalli ipan 1756 xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== Guadalupe ipan in [[Altepenanyotl Monterrey]], tepeyahualolli ica tepetl, metenehua [[Cerro de la Silla]] ompa huitztlampa. Tlatectli in 40km ipan hueyi Pilon teotlalli. In atl ca ipan [[atoyatl]], meya ipan tepehuahcan, ompa huitztlampa canahpa mictlampa. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Guadalupe === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Albino Daniel Fuentes |1844-1922 |- |Juan Garza González |1933-1934 |- |Cesáreo Solís Garza |1935-1936 |- |Manuel C. Elizondo |1937-1938 |- |Salvador Treviño Quintanilla |1939-1940 |- |Cesáreo Solís Garza |1941-1942 |- |Juan Garza González |1943-1945 |- |Ramón G. Garza |1946-1948 |- |José A. Cantú Cavazos |1949-1951 |- |César Garza Garza |1952-1954 |- |Manuel C. Elizondo |1955-1957 |- |Alfonso Treviño Treviño |1958-1960 |- |Nereo Ríos Cantú |1961-1963 |- |Adrián Yáñez Martínez |1964-1966 |- |Alfredo González Treviño |1967-1968 |- |Álvaro Díaz Cantú |1970-1971 |- |Pablo Serna Treviño |1972-1973 |- |Antonio Flores Garza |1973-1976 |- |David Cavazos Garza |1976-1979 |- |Humberto Cervantes Vega |1979-1982 |- |Gilberto Treviño Montemayor |1982-1985 |- |Adán López Rodríguez |1985-1988 |- |Erasmo Garza Elizondo |1988-1990 |- |Ricardo Villarreal (interino) |1991 |- |Ramiro Guerra Guerra |1991-1994 |- |Jesús María Elizondo González |1994-1997 |- |Carlos Padilla Rodríguez (Interino) |1997 |- |Rogelio Benavides Chapa |1997-2000 |- |Pedro Garza Treviño |2000-2003 |- |Juan Francisco Rivera Bedoya |2003-2006 |- |Sergio Elizondo (interino) |2006 |- |María Cristina Díaz Salazar |2006-2009 |- |Ivone Liliana Álvarez García |2009-2012 |- |Cesar Garza Villarreal |2012-2015 |- |Francisco Reynaldo Cienfuegos Martínez |2015-2018 |- |María Cristina Díaz Salazar (axan) |2018-Axan |} == Icniuhaltepetl == Guadalupe altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan Xihcotencatl]] |[[Tlaxcallan]] |{{MEX}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Laredo]] |[[Texas]] |{{USA}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[McAllen]] |[[Texas]] |{{USA}} |1993 |} </center> == No xiquitta == * [[Yancuic León]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == * [http://tierraregia.com/mi-ciudad/mi-ciudad-mi-historia-guadalupe Mi Ciudad Mi Historia Guadalupe N.L. | Tierra Regia] * [http://siglo.inafed.gob.mx/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19026a.html Nuevo León-Guadalupe]  [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] sz6w5lykd8itud000z3vdcjvb3hctxr Huexotlah 0 32988 499535 498287 2022-07-23T19:43:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' huan '''Huexotlah Reyes''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. ===Occequin macehuallahtolli=== * [[Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli]]: ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' * [[Icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli]]: ''Wexotlah'' ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] pkideyhrptyafl5rswduv2ddm8gld51 499536 499535 2022-07-23T19:43:45Z Koatochij 19758 /* Occequin macehuallahtolli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' huan '''Huexotlah Reyes''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] g0pbqk5njzv2uhlugaxmywq891hklaa 499670 499536 2022-07-23T23:52:36Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' huan '''Huexotlah Reyes''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|200px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] 9tcmeksstmgg1gjq5vp2mj07o3m77th 499671 499670 2022-07-23T23:52:50Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' huan '''Huexotlah Reyes''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] ktbftqlqaos5mfwkj9cep2lkf2jvq94 499672 499671 2022-07-23T23:55:48Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' huan '''Huexotlah Reyes''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] 5uz2kk31e21bw0vvfenqy3528gizidf 499673 499672 2022-07-24T00:01:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] 3u7chkja45xn9axy01xbfg5vevhynfx 499675 499673 2022-07-24T00:56:26Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintir]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[]] | Sur = [[Chicmecatitlan]] | Sureste = [[Tlaxcallan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] iv8rx4p60hh6d4od0jdk8px1y52spip 499676 499675 2022-07-24T00:56:36Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintir]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[]] | Sur = [[Chicmecatitlan]] | Sureste = [[Tlaxcallan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] m2d8q7lzfcdmdb3omgherptdibplbr1 499677 499676 2022-07-24T00:57:04Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Acapan]] | Sur = [[Chicmecatitlan]] | Sureste = [[Tlaxcallan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] bib5n4ekzppomp361x7147izmep62io 499683 499677 2022-07-24T02:04:38Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Acapan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Tlaxcallan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] 9wwspo10q40fvpfi3on8tfoy2k08s3g 499684 499683 2022-07-24T02:05:40Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|120px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] ckxw4yjunnqjnvepg2wdajiwiksv6cw 499685 499684 2022-07-24T02:14:02Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] 8fwpnrrmg3nk5qg8axmwx3z5ke81y8n 499686 499685 2022-07-24T02:16:12Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] b6bwpmv8a1gvta1av5u1eggk6ctxajy 499687 499686 2022-07-24T02:16:42Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] 2ep4wvvhu6kyurpfjjy3s4j4bqgr43n 499688 499687 2022-07-24T02:20:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepecalpolli]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]]. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref> [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes altepetlahtohcan; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] c27as4pq0jrshphju6p45xfcrli4yg5 499689 499688 2022-07-24T02:20:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepetlahtohcan]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]] tlalli. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref> [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes altepetlahtohcan; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli. Occequin macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] o5jros884q0wq6i72hd5lpmz96lz7q6 499690 499689 2022-07-24T02:22:54Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepetlahtohcan]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]] tlalli. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref> [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes altepetlahtohcan; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] 1e0eb2gwxmi2zm63umee5ypmg8dx0w2 Tlanxinol 0 33307 499549 496373 2022-07-23T20:02:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlanxinol (nch)|NCH]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlanxinol | Chantocaitl = Tlanchinol | Tlaixcopinalli = Hidalgo en Tlanchinol.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Tlanchinol.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Huaxtlan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlanxinol altepetlahtohcan|Tlanxinol]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tlanxinolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = 774 | Nenecuilhuaztli = 130730001 | Matlatzalan = }} '''Tlanxinol''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]] in ompa [[Cuextecapan]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetzin in ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Tlanxinol» ompa inahuatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlanchinol''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlanxinol quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlantli]], ce tetl, nican inelhuayo pehua ica tlan- huan in tlahtolli ''[[xinolli]]'' tlen ipehualiz -xinol huala itzatlan in [[tletl]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xaltipan]], in huitztlampa ica [[Chicaco]], in tonatih iquizayampa ica [[Apantlazol]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chipoco]] huan [[Tolago]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 798 |- | [[1910]] | 779 |- | [[1921]] | 694 |- | [[1930]] | 566 |- | [[1940]] | 693 |- | [[1950]] | 649 |- | [[1960]] | 908 |- | [[1970]] | 1554 |- | [[1980]] | 2279 |- | [[1990]] | 3193 |- | [[2000]] | 3966 |- | [[2010]] | 5199 |- | [[2020]] | 6117 |- |} == Momotlaliztli == Oncah canahya campa macehualmeh mahuiltiah ica olli (futbol) ihuan no ihqui mahuiltiah ica olli (basquetbol). == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 3jrdwccpy1peho40rpfh1fqdgulms72 499553 499549 2022-07-23T20:03:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlanxinol (nch)|NCH]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlanxinol | Chantocaitl = Tlanchinol | Tlaixcopinalli = Hidalgo en Tlanchinol.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Tlanchinol.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlanxinol altepetlahtohcan|Tlanxinol]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tlanxinolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = 774 | Nenecuilhuaztli = 130730001 | Matlatzalan = }} '''Tlanxinol''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]] in ompa [[Cuextecapan]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetzin in ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Tlanxinol» ompa inahuatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlanchinol''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlanxinol quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlantli]], ce tetl, nican inelhuayo pehua ica tlan- huan in tlahtolli ''[[xinolli]]'' tlen ipehualiz -xinol huala itzatlan in [[tletl]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xaltipan]], in huitztlampa ica [[Chicaco]], in tonatih iquizayampa ica [[Apantlazol]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chipoco]] huan [[Tolago]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 798 |- | [[1910]] | 779 |- | [[1921]] | 694 |- | [[1930]] | 566 |- | [[1940]] | 693 |- | [[1950]] | 649 |- | [[1960]] | 908 |- | [[1970]] | 1554 |- | [[1980]] | 2279 |- | [[1990]] | 3193 |- | [[2000]] | 3966 |- | [[2010]] | 5199 |- | [[2020]] | 6117 |- |} == Momotlaliztli == Oncah canahya campa macehualmeh mahuiltiah ica olli (futbol) ihuan no ihqui mahuiltiah ica olli (basquetbol). == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] tmfqkgh868cbhvjeb9nt1k5dldxf3ip 499555 499553 2022-07-23T20:05:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlanxinol (nch)|NCH]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlanxinol | Chantocaitl = Tlanchinol | Tlaixcopinalli = Hidalgo en Tlanchinol.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Tlanchinol.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlanxinol altepetlahtohcan|Tlanxinol]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tlanxinolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = 774 | Nenecuilhuaztli = 130730001 | Matlatzalan = }} '''Tlanxinol''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]] in ompa [[Cuextecapan]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetzin in ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Tlanxinol» ompa inahuatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlanchinol''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlanxinol quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlantli]], ce tetl, nican inelhuayo pehua ica tlan- huan in tlahtolli ''[[xinolli]]'' tlen ipehualiz -xinol huala itzatlan in [[tletl]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xaltipan]], in huitztlampa ica [[Chicaco]], in tonatih iquizayampa ica [[Apantlazol]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chipoco]] huan [[Tolago]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 798 |- | [[1910]] | 779 |- | [[1921]] | 694 |- | [[1930]] | 566 |- | [[1940]] | 693 |- | [[1950]] | 649 |- | [[1960]] | 908 |- | [[1970]] | 1554 |- | [[1980]] | 2279 |- | [[1990]] | 3193 |- | [[2000]] | 3966 |- | [[2010]] | 5199 |- | [[2020]] | 6117 |- |} == Momotlaliztli == Oncah canahya campa macehualmeh mahuiltiah ica olli (futbol) ihuan no ihqui mahuiltiah ica olli (basquetbol). == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tlanchinol}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 8srfuyd4wkn7nr0xjj4vm4tmfcfl8wg Xochiatipan 0 33723 499551 496371 2022-07-23T20:02:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Xochiatipan (nch)|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xochiatipan | Chantocaitl = Xochiatipan de Castillo | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Xochiatipan, Hidalgo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Xochiatipan altepetlahtohcan|Xochiatipan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Xochiatipanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Xochiatipan''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tlaltecatlah]], in huitztlampa ica [[Xocotitlah]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachiquitlah]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Primo Verdad]] huan [[Cuexcontitlah]]. ==Teyacanaliztli== == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 1w88bkit6uav2a4k9u9p7rwjbpyjq1c Cuauhtlah, Hidalgo 0 33983 499542 496922 2022-07-23T19:57:21Z Koatochij 19758 /* Toquiliztequitl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Koajtlaj|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhtlah | Chantocaitl = Huautla | Tlaixcopinalli = Parroquia Huautla.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Huautla, Hidalgo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Huaxtlan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhtlah altepetlahtohcan, Hidalgo|Cuauhtlah]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cuauhtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhtlah''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ahuehuetl]], in huitztlampa ica [[El Cojolite]], in tonatih iquizayampa ica [[Tamoyon]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[El Barbecho]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 1590 |- | [[1910]] | 1948 |- | [[1921]] | 2158 |- | [[1930]] | 2099 |- | [[1940]] | 2307 |- | [[1950]] | 2028 |- | [[1960]] | 2626 |- | [[1970]] | 2544 |- | [[1980]] | 2672 |- | [[1990]] | 2766 |- | [[2000]] | 3233 |- | [[2010]] | 3755 |- | [[2020]] | 3806 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Huauhtla}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] s1m826trx7ta0re36lzwqw0ccuw6jbd 499543 499542 2022-07-23T19:58:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Koajtlaj|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhtlah | Chantocaitl = Huautla | Tlaixcopinalli = Parroquia Huautla.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Huautla, Hidalgo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Huaxtlan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhtlah altepetlahtohcan, Hidalgo|Cuauhtlah]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cuauhtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhtlah''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ahuehuetl]], in huitztlampa ica [[El Cojolite]], in tonatih iquizayampa ica [[Tamoyon]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[El Barbecho]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 1590 |- | [[1910]] | 1948 |- | [[1921]] | 2158 |- | [[1930]] | 2099 |- | [[1940]] | 2307 |- | [[1950]] | 2028 |- | [[1960]] | 2626 |- | [[1970]] | 2544 |- | [[1980]] | 2672 |- | [[1990]] | 2766 |- | [[2000]] | 3233 |- | [[2010]] | 3755 |- | [[2020]] | 3806 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Huauhtla, Hidalgo}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] fizt31pihye5voaaate5vmp6sto1o59 499547 499543 2022-07-23T20:00:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Koajtlaj|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhtlah | Chantocaitl = Huautla | Tlaixcopinalli = Parroquia Huautla.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Huautla, Hidalgo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhtlah altepetlahtohcan, Hidalgo|Cuauhtlah]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cuauhtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhtlah''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ahuehuetl]], in huitztlampa ica [[El Cojolite]], in tonatih iquizayampa ica [[Tamoyon]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[El Barbecho]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 1590 |- | [[1910]] | 1948 |- | [[1921]] | 2158 |- | [[1930]] | 2099 |- | [[1940]] | 2307 |- | [[1950]] | 2028 |- | [[1960]] | 2626 |- | [[1970]] | 2544 |- | [[1980]] | 2672 |- | [[1990]] | 2766 |- | [[2000]] | 3233 |- | [[2010]] | 3755 |- | [[2020]] | 3806 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Huauhtla, Hidalgo}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] t30lojopnui0nwt5anms0h2ufoa6ql6 Atlapechco 0 33984 499538 496761 2022-07-23T19:47:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Atlapechko|NCH]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Atlapechco | Chantocaitl = Atlapexco | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Atlapexco, Hidalgo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Atlapechco altepetlahtohcan|Atlapechco]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 158 | Chanehqueh = 2,960 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Atlapechcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = 130110001 | Matlatzalan = }} '''Atlapechco''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]], noyuhqui icua Atlapechco altepecalpolli. Altepetl ipan [[Cuextecapan]] onohuayan ompa [[Mexico]], quipia 2,960 chanehqueh, cah 138 metros ahcopa ipan hueyatl. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetzin in ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Atlapechco» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli ''Atlapechko'', ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Atlapexco''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Atlapechco quiza ipan: nahuatlahtolcopa [[atl]], zan [[tlapechtli]] ce cuahuitl ahcopa atoyatl noza amanalli, nican inelhuayo pehua ica atlapech- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala ipan cualcan ipan tlalli. ==Tlalticpacmatiliztli== Atlapechco ce altepetl ipan Huaxtlan in ompa Hidalgo tlahtocayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pochotitlan]], in huitztlampa ica [[San José]], in tonatih iquizayampa ica [[Ichcatepec]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Toltitlan]] huan [[Coatlimach]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 377 |- | [[1910]] | 450 |- | [[1921]] | 320 |- | [[1930]] | 321 |- | [[1940]] | 421 |- | [[1950]] | 516 |- | [[1960]] | 657 |- | [[1970]] | 753 |- | [[1980]] | 925 |- | [[1990]] | 1434 |- | [[2000]] | 1889 |- | [[2010]] | 2484 |- | [[2020]] | 2960 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Icniuhaltepetl == Atlapechco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Calnali]] |[[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] |{{MEX}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Hidalgo|Cuauhtlah]] |[[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] |{{MEX}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 6r9kjn5dk6ehfhk0k92620qycoi0wzv 499539 499538 2022-07-23T19:55:13Z Koatochij 19758 /* Toquiliztequitl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Atlapechko|NCH]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Atlapechco | Chantocaitl = Atlapexco | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Atlapexco, Hidalgo.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Atlapechco altepetlahtohcan|Atlapechco]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 158 | Chanehqueh = 2,960 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Atlapechcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = 130110001 | Matlatzalan = }} '''Atlapechco''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]], noyuhqui icua Atlapechco altepecalpolli. Altepetl ipan [[Cuextecapan]] onohuayan ompa [[Mexico]], quipia 2,960 chanehqueh, cah 138 metros ahcopa ipan hueyatl. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetzin in ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Atlapechco» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli ''Atlapechko'', ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Atlapexco''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Atlapechco quiza ipan: nahuatlahtolcopa [[atl]], zan [[tlapechtli]] ce cuahuitl ahcopa atoyatl noza amanalli, nican inelhuayo pehua ica atlapech- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala ipan cualcan ipan tlalli. ==Tlalticpacmatiliztli== Atlapechco ce altepetl ipan Huaxtlan in ompa Hidalgo tlahtocayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pochotitlan]], in huitztlampa ica [[San José]], in tonatih iquizayampa ica [[Ichcatepec]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Toltitlan]] huan [[Coatlimach]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 377 |- | [[1910]] | 450 |- | [[1921]] | 320 |- | [[1930]] | 321 |- | [[1940]] | 421 |- | [[1950]] | 516 |- | [[1960]] | 657 |- | [[1970]] | 753 |- | [[1980]] | 925 |- | [[1990]] | 1434 |- | [[2000]] | 1889 |- | [[2010]] | 2484 |- | [[2020]] | 2960 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Icniuhaltepetl == Atlapechco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Calnali]] |[[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] |{{MEX}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Hidalgo|Cuauhtlah]] |[[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] |{{MEX}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Atlapexco}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] t9drajccw6alhec9v5jtzk1e1v10oh9 Xaltozan 0 33986 499550 496939 2022-07-23T20:02:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Xaltosan|NCH]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xaltozan | Chantocaitl = Jaltocán | Tlaixcopinalli = Nauatilis.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Jaltocan.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Huaxtlan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Xaltozan altepetlahtohcan|Xaltozan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Xaltozanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Xaltozan''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Toltitlan]], in huitztlampa ica [[Santa Maria Apilol]], in tonatih iquizayampa ica [[Cuapaxtitla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[El Chote]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1921]] | 2662 |- | [[1930]] | 2581 |- | [[1940]] | 2519 |- | [[1950]] | 3501 |- | [[1960]] | 3243 |- | [[1970]] | 2570 |- | [[1980]] | 4278 |- | [[1990]] | 4552 |- | [[2000]] | 5352 |- | [[2010]] | 6201 |- | [[2020]] | 5919 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli huan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 04x941mqq67sgckx53j9xqo4a9bqldu 499552 499550 2022-07-23T20:03:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Xaltosan|NCH]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xaltozan | Chantocaitl = Jaltocán | Tlaixcopinalli = Nauatilis.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Jaltocan.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Xaltozan altepetlahtohcan|Xaltozan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Xaltozanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Xaltozan''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Toltitlan]], in huitztlampa ica [[Santa Maria Apilol]], in tonatih iquizayampa ica [[Cuapaxtitla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[El Chote]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1921]] | 2662 |- | [[1930]] | 2581 |- | [[1940]] | 2519 |- | [[1950]] | 3501 |- | [[1960]] | 3243 |- | [[1970]] | 2570 |- | [[1980]] | 4278 |- | [[1990]] | 4552 |- | [[2000]] | 5352 |- | [[2010]] | 6201 |- | [[2020]] | 5919 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli huan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 1j0slgagpk0az1dur2sk0asbxj7q1e0 499556 499552 2022-07-23T20:07:50Z Koatochij 19758 /* Toquiliztequitl */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Xaltosan|NCH]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xaltozan | Chantocaitl = Jaltocán | Tlaixcopinalli = Nauatilis.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Jaltocan.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Xaltozan altepetlahtohcan|Xaltozan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Xaltozanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Xaltozan''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Toltitlan]], in huitztlampa ica [[Santa Maria Apilol]], in tonatih iquizayampa ica [[Cuapaxtitla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[El Chote]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1921]] | 2662 |- | [[1930]] | 2581 |- | [[1940]] | 2519 |- | [[1950]] | 3501 |- | [[1960]] | 3243 |- | [[1970]] | 2570 |- | [[1980]] | 4278 |- | [[1990]] | 4552 |- | [[2000]] | 5352 |- | [[2010]] | 6201 |- | [[2020]] | 5919 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli huan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Jaltocán, Hidalgo}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] t8ic1sfl7xgjhvz2lgczogrlgrg9mjq Coaocuilco 0 33987 499540 497058 2022-07-23T19:56:15Z Koatochij 19758 /* Toquiliztequitl */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Koaokuilko|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coaocuilco | Chantocaitl = Coacuilco | Tlaixcopinalli = FOTO DE LA IGLESIA DE COACUILCO, TOMADA EN 2002, CON CAMARA DIGITAL.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan|Huexotlah]] | Altepecalpolli = Huexotlah | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Coaocuiltecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Coacuilco''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pochotitlan]], in huitztlampa ica [[San José]], in tonatih iquizayampa ica [[Ichcatepec]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Toltitlan]] huan [[Coatlimax]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 4 143 |- | [[1910]] | 4 143 |- | [[1921]] | 4 636 |- | [[1930]] | 2 538 |- | [[1940]] | 2 316 |- | [[1950]] | 2 608 |- | [[1960]] | 3 170 |- | [[1970]] | 2 635 |- | [[1980]] | 2 703 |- | [[1990]] | 3 630 |- | [[2000]] | 3 548 |- | [[2010]] | 3 689 |- | [[2020]] | 3 369 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli huan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Coacuilco}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] ps5n32kxyhd75t2e5bh870bgx1u16m9 499541 499540 2022-07-23T19:56:46Z Koatochij 19758 /* Occe necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Koaokuilko|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coaocuilco | Chantocaitl = Coacuilco | Tlaixcopinalli = FOTO DE LA IGLESIA DE COACUILCO, TOMADA EN 2002, CON CAMARA DIGITAL.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan|Huexotlah]] | Altepecalpolli = Huexotlah | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Coaocuiltecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Coacuilco''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pochotitlan]], in huitztlampa ica [[San José]], in tonatih iquizayampa ica [[Ichcatepec]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Toltitlan]] huan [[Coatlimax]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 4 143 |- | [[1910]] | 4 143 |- | [[1921]] | 4 636 |- | [[1930]] | 2 538 |- | [[1940]] | 2 316 |- | [[1950]] | 2 608 |- | [[1960]] | 3 170 |- | [[1970]] | 2 635 |- | [[1980]] | 2 703 |- | [[1990]] | 3 630 |- | [[2000]] | 3 548 |- | [[2010]] | 3 689 |- | [[2020]] | 3 369 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli huan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Coacuilco, Hidalgo}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] a9w8z7hzx1bc4bzraagl0zlg3vc9glc 499544 499541 2022-07-23T19:58:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Koaokuilko|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coaocuilco | Chantocaitl = Coacuilco | Tlaixcopinalli = FOTO DE LA IGLESIA DE COACUILCO, TOMADA EN 2002, CON CAMARA DIGITAL.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan|Huexotlah]] | Altepecalpolli = Huexotlah | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Coaocuiltecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Coacuilco''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pochotitlan]], in huitztlampa ica [[San José]], in tonatih iquizayampa ica [[Ichcatepec]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Toltitlan]] huan [[Coatlimax]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 4 143 |- | [[1910]] | 4 143 |- | [[1921]] | 4 636 |- | [[1930]] | 2 538 |- | [[1940]] | 2 316 |- | [[1950]] | 2 608 |- | [[1960]] | 3 170 |- | [[1970]] | 2 635 |- | [[1980]] | 2 703 |- | [[1990]] | 3 630 |- | [[2000]] | 3 548 |- | [[2010]] | 3 689 |- | [[2020]] | 3 369 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli huan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Coacuilco, Hidalgo}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] baybm4275se17ebhak8t3jf6jh7v9bj Cochotlah 0 34012 499545 496381 2022-07-23T19:59:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cochotlah | Chantocaitl = Cochotla | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Huaxtlan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Atlapechco altepetlahtohcan|Atlapechco]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Atlapechcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Cochotlah''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[san Isidro Matzahtlah]], in huitztlampa ica [[Tlalchiyohualican]], in tonatih iquizayampa ica [[Itzocal]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Copaltitlah]] . ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1910]] | 319 |- | [[1921]] | 547 |- | [[1930]] | 581 |- | [[1940]] | 837 |- | [[1950]] | 986 |- | [[1960]] | 973 |- | [[1970]] | 1057 |- | [[1980]] | 1184 |- | [[1990]] | 1494 |- | [[2000]] | 1534 |- | [[2010]] | 1567 |- | [[2020]] | 1410 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] oft1mvn6mbgx5xecmvkkb1fsiaypbui 499546 499545 2022-07-23T20:00:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cochotlah | Chantocaitl = Cochotla | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Atlapechco altepetlahtohcan|Atlapechco]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Atlapechcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Cochotlah''' ce altepetl ipan [[Hidalgo]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[san Isidro Matzahtlah]], in huitztlampa ica [[Tlalchiyohualican]], in tonatih iquizayampa ica [[Itzocal]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Copaltitlah]] . ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1910]] | 319 |- | [[1921]] | 547 |- | [[1930]] | 581 |- | [[1940]] | 837 |- | [[1950]] | 986 |- | [[1960]] | 973 |- | [[1970]] | 1057 |- | [[1980]] | 1184 |- | [[1990]] | 1494 |- | [[2000]] | 1534 |- | [[2010]] | 1567 |- | [[2020]] | 1410 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] i91pj8srtwpue0q0q2g30ti8shuakkr Cuauhchinanco 0 34035 499603 498140 2022-07-23T20:40:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhchinanco | Chantocaitl = Huauhchinango | Tlaixcopinalli = Street2SquareHuauchinango.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Huauchinango.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Sierra Norte|Sierra Norte]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhchinanco altepetlahtohcan|Cuauhchinanco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhchinancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhchinanco''' ce altepetl ipan [[Puebla]]. == Chanehmatiliztli == Cuauhchinanco quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] cdwfahbhlbbfwg3st2itjob42kyicz4 Cilitlan 0 34040 499591 498154 2022-07-23T20:30:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Xilijtlaj|NCH]]}} {{P2|[[Xilitlan|NHW]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cilitlan | Chantocaitl = Xilitla | Tlaixcopinalli = Magia pura en Xilitla.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SLP}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cilitlan altepetlahtohcan|Cilitlan]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Cilitecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Cilitlan''' ce altepetl ipan [[San Luis Potosí]]. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Cilitlan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[San Luis Potosí]] == Toquiliztequitl == <references/> {{San Luis Potosí Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan San Luis Potosí]] lzks9nbukiy4vyisahge0fn4pia9ea0 Tampico 0 34110 499587 496306 2022-07-23T20:27:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tampico | Chantocaitl = Tampico | Tlaixcopinalli = Tampico, Centro Historico (12059306706).jpg | Tlalmachiyotl = Locatie Tampico.png | Chimalli = EscudoTampico.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tlani Cuextecapan|Tlani Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tampico altepetlahtohcan|Tampico]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0-30 | Chanehqueh = 297,562 (2020) | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[cuextecatlahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 300580307 | Matlatzalan = }} '''Tampico''' (caxtillantlahtolli: ''Tampico'' huan motenehua cuextecatlahtolli: ''Tampik'ko''), ce altepetl ipan altepecalpolli Tampico, ipan [[Tamaulipas]] tlahtocayotl ompa [[Mexico]]. Ce altepepan ipan Cuextecapan Mictlampa, quipiya 297,562 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/tamaulipas/tampico/ ''Pueblos de México'', Tamaulipas tlahtocayotl, Tampico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tamaulipas Cuextecapan, motoca «Tampico» ompa icuextecatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tampico''. Huehuecauhtica ipan cuextecatlahtolli Tamp'ik'o quiza ipan: cuextecatlahtocopa [[cualcan]], nican inelhuayo pehua ica tam- huan in tlahtolli ''p'ik'o'' tlen ipehualiz -p'ik'o huala itzatlan no [[itzcuintli]]. ===Occequin macehuallahtolli=== * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Tamp'ik'o'' ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:morelets.crocodile.arp.jpg|thumb|220px|left|'''Cipactli Morelet'''.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Miramar]], in huitztlampa ica [[Panoco atoyatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Altepetl Madero]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Moralillo]] ompa [[Veracruz]] tlahtocayotl. === Yoliztli === Tampico iyoliz nepapan, ca ohcequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipia [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipiya chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[aitzcuintli]], [[mapachtli]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cipactli]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Javier Mina.JPG|220px|miniaturadeimagen|left|[[Aeropuerto Internacional de Tampico]].]] Tampico quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipia 68,000 del Aeropuerto Internacional de Tampico. == Chanehmatiliztli == Ce altepetl quipia 297,562 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh. Tampico quipiya 297,562 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Neodata. [https://datamexico.org/es/profile/geo/tampico Mexico, Tampico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 110,997 |- | [[2010]] | 314,418 |- | [[2020]] | 297,562 |- |} ===Tlahtolli=== Inin altepetl quipia caxtillatlahtolli quemeh achcauhtlahtolli; quitoznehqui, noyuhqui ohcequin tlacameh tlahtoah Cuextecapan nahuatlahtolli, cuextecatlahtolli huan pametlahtolli. == No xiquitta == * [[Tamaulipas]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Tampico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tamaulipas]] [[Neneuhcāyōtl:Cuextecatlaltocayotl]] irmbvh641exi8bekqf31919r1lwe3p8 Cholollan 0 34141 499602 498166 2022-07-23T20:40:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cholollan | Chantocaitl = Cholula de Rivadavia | Tlaixcopinalli = CholulaCapillaReal01.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo San Pedro Cholula.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cholollan altepetlahtohcan|Cholollan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chololtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Cholollan''' (caxtillantlahtolcopa; ''Cholula de Rivadavia'') ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Puebla]], ompa Mexico. Quipia 87 897 altepehuahqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Santa María Coronango]], in huitztlampa ica [[Acatepec]], in tonatih iquizayampa ica [[Cuetlaxcoapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Diego Cuachayotlah]]. == Chanehmatiliztli == Ce altepetl quipia 87,897 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh. Cholollan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 35 125 |- | [[2010]] | 89 333 |- | [[2020]] | 87 897 |- |} ===Tlahtolli=== Inin altepetl quipia caxtillatlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, tlacameh pia no macehualtin ompa Cholollan. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[nahuatlahtolli]] oquichiuh ihuicpa Cholollan icpiya ixachi caxtillantlahtoqueh ica in altepetl. ==Temachtiliztli== [[File:UDLAPBYASHC (23).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad de las Américas de Puebla.]] Cholollan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cholollan altepeticpac, in Universidad Las Américas, ohcequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. == Icniuhaltepetl == Cholollan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Zipaquirá]] |[[Cundinamarca]] |{{COL/nhn}} |2018 |- |} </center> == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Angelopolis}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] 79yr59u4c15dojgz3fxjv4inyjihz13 Tijuana 0 34377 499507 498276 2022-07-23T19:15:38Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tijuana altepetlahtocan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' ce altepetl ompa [[Baja California]]. Quipia 1,922,523 chanehqueh xiuhpan 2020. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Tijuana, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlali. Tijuana ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl. In [[Zona RÍO]] hueyic ''centro financiero''. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Mexico, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] kyq9u833s0ljwysw454cwx1pb5uj8fe Colhuahcan, Sinaloa 0 34397 499590 496579 2022-07-23T20:29:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Colhuahcan | Chantocaitl = Culiacán | Tlaixcopinalli = Culiacan1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de Culiacán, Sinaloa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SIN}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Colhuahcan altepetlahtohcan|Colhuahcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 24 | Chanehqueh = 925,762 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Colhuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Colhuahcan''', caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''; ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. Quipia 925 762 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Sinaloa tlahtocayotl, motoca «Colhuahcan» ompa inauatlahtol tocayotl, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Colhuahcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahcolli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica col- huan in tlahtolli ''huahcan'' tlen ipehualiz -huahcan huala itechpahuic cualcan ica ocachi ahcolatoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Culiacan river.jpg|300px|thumb|left|Colhuahcan atoyatl]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Agua Caliente]], no huitztlampa ica [[Costa Rica, Sinaloa|Costa Rica]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Carrizalejo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Aguaruto]] huan [[Altata]]. Cuaxochtia huietztlampa in La Escondida atlauhtli, miacquin teotlalli ica Colhuahcan atoyatl huan Tamazollan atoyac otemoqueh itech Sierre Madre Occidental motenehua La Sierra ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico; in atl pano ipan Omayan atoyatl huan Sanalona atoyatl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Los campos de la comunidad..jpg|thumbnail|200px|right|Cinpixcayotl ipan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[ohuatl]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Bachihualato, Agua Caliente huan Costa Rica; inompan [[coyonimatiliztli]]. Colhuahcan ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Culiacan atoyatl. In xolalpan Colhuahcan hueyic ''barrio central''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Culiacán (31).jpg|thumbnail|200px|left|Jardín Botánico.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Colhuahcan, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Colhuahcan]], Paseo de Humaya, Plaza central, Zoológico, Jardín Botánico huan FORUM plaza. In miccatlalli ocachi tenyoh; ''Jardínes del Humaya'', axcan ce cualcan inehnemiliz ipan Colhuahcan altepetl. Nican miccatlalli ca tenyohtica chanehqueh. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]].]] Colhuahcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]], ipan Bachihualato in ompa [[Colhuahcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metrobús'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Sectors of Culiacan.png|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Colhuahcan]] ==Chanehmatiliztli== Colhuahcan quipia 925 762 chanehqueh. {| class="wikitable" |- | [[1990]] | 415 046 |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.]] Colhuahcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sinaloa'', ''Escuela Libre de Derecho de Sinaloa''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Culiacán'', ''Universidad Tecnológica de Culiacán'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Culiacán'', ce pani tlamachtiloyan itech Colhuahcan altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Catedral de Culiacán.jpg|thumb|right|200px|Xolalpan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] ca inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Ignauración 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizpzcayotl Tomateros.]] In momotlalcayotl ipan Colhuahcan altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Colhuahcan altepetl oquipia cemanahuac béisbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Tomateros de Culiacán'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Dorados de Culiacán''. == Neteicniuhtiliztli == Colhuahcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saint Paul, Minesota|Saint Paul]] |[[Minesota]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] |[[Sinaloa]] |{{MEX}} |2006 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Atemaxac]] |[[Xalixco]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Sinaloa]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colhuahcan}} {{Commons|Category:Culiacán Rosales}} {{Mexico}} {{Colhuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] m0bfccdfnxyaisxua27o0fqlhufyd4i Aguascalientes, Aguascalientes 0 34705 499526 498465 2022-07-23T19:34:47Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. == Chanehmatiliztli == Tijuana quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] fms9d6lo04hppuz6wxu7hmxhpsp7xwp 499657 499526 2022-07-23T23:25:00Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Tijuana quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] c5i14kgueew61djbbkca7ln7zax28ug 499658 499657 2022-07-23T23:27:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] 07zlmol2380pkozs9m94k3b92albasd 499659 499658 2022-07-23T23:28:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] mqsf5jhrh8ywl7xxdwj0roau5miwamo 499660 499659 2022-07-23T23:29:07Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 590 092 |- | [[2010]] | 722 250 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] 89j3cvtqmkcvbdgu2zk3a49qp8rft4j 499661 499660 2022-07-23T23:29:48Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 594 092 |- | [[2010]] | 722 250 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] okw7webyosc46z4b48l0oxka1g4lzm0 499662 499661 2022-07-23T23:31:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/aguascalientes/ ''Pueblos de América'', Aguascalientes tlahtohcayotl, Aguascalientes altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 594 092 |- | [[2010]] | 722 250 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] 64ybpvkdg4ayukdsn9rh3fc3dbj1s2l 499667 499662 2022-07-23T23:44:09Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/aguascalientes/ ''Pueblos de América'', Aguascalientes tlahtohcayotl, Aguascalientes altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 594 092 |- | [[2010]] | 722 250 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Aguascalientes.]] Aguascalientes altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Aguascalientes'', ''Universidad Politénica de Aguascalientes'', ''Instituto Tecnológico de Aguascalientes'', ''Universidad Tecnológica de Aguascalientes'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Aguascalientes'', ce pani tlamachtiloyan itech Aguascalientes altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] nap7y7djd02z8qqf9q8xqqe4dfifrdd 499668 499667 2022-07-23T23:44:55Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatih iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/aguascalientes/ ''Pueblos de América'', Aguascalientes tlahtohcayotl, Aguascalientes altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 594 092 |- | [[2010]] | 722 250 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Aguascalientes.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Aguascalientes.]] Aguascalientes altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Aguascalientes'', ''Universidad Politénica de Aguascalientes'', ''Instituto Tecnológico de Aguascalientes'', ''Universidad Tecnológica de Aguascalientes'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Aguascalientes'', ce pani tlamachtiloyan itech Aguascalientes altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] iccwoi75z621qik69ur2nw6ylqb3vbv Tollohcan 0 34713 499628 498513 2022-07-23T20:51:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tollohcan | Chantocaitl = Toluca de Lerdo<br />Zu̷mi<br />Nzehñi<br />Imbomáani<br /> | Tlaixcopinalli = Collage Toluca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Toluca, Mexico.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tollohcan altepetlahtohcan|Tollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tollohcatl | Altepetequihuah = Raymundo Edgar Martínez Carbajal | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 150050113 | Matlatzalan = }} '''Tollohcan''' ce altepetl ompa [[Tlahtocayotl Mexico]], noyuhqui itecuacan. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Matlatzinco teotlalli, motoca «Tollohcan» ompa inauatlahtol Matlatzinco tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Toluca de Lerdo''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tollohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[Tollohtzin]], ce matlatzincateoyotl, nican inelhuayo pehua ica Tolloh- huan in tlahtolli ''can'' tlen ipehualiz -can huala itzalan cualcan. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillahtolli]]: ''Toluca de Lerdo'' * [[Matlatzincatlahtolli]]: ''Imbomáani'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''Zu̷mi'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nzehñi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calixtlahuahcan]], in huitztlampa ica [[Capoltitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Metepec]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Miguel Tzinacantepec]]. In Tollohcan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Tollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] Tollohcan quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Tollohcan cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fort Worth]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Plata]] |[[Buenos Aires]] |{{ARG/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Tlahtocayotl Mexico]] * [[Matlatzinco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Toluca de Lerdo}} {{Tollohcan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tollohcan]] ddv5q2n4fzm0ujc6glridod5spqa9hv Xochimilco 0 34757 499580 496471 2022-07-23T20:21:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xochimilco | Chantocaitl = Xochimilco | Tlaixcopinalli = Parroquia de San Bernardino de Siena en Xochimilco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo Xochimilco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Xochimilco altepetlahtohcan|Xochimilco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Xochimilcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Xochimilco''', ce altepetl ipan [[Xochimilco altepetlahtohcan]] in ompa [[Altepetl Mexico]]. Icua altepetl. Xochimilco altepetl 429,481 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/xochimilco-4/ ''Pueblos de México'', Altepetl Mexico tlahtocayotl, Xochimilco; 12 metztli abril itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tlaltocayotl == Xochimilco itoca itechpahuicpa altepetl ompa Altepetl Mexico tlahtohcayotl, motoca «Xochimilco» ompa inahuatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Xochimilco''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Xochimilco altepetl quiza ipan: nahuatlahtocopa [[xochitl|xochi-]], [[milli|mil-]], ce millah itech xochimeh, nican inelhuayo tlapehua ica xochimil- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala itzatlan in cualcan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Colhuahcan]] huan [[Parque Ecológico Xochimilco]], in huitztlampa ica [[Cuauhtenco]], in tonatih iquizayampa ica [[Atlapolco]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlaltepetlalpan]]. ==Teyacanaliztli== === Calpolli === # [[Belem de Acampa]] # [[Barrio de San Cristóbal Xallan|San Cristóbal Xallan]] # Guadalupita # [[La Asunción Colhuacatzinco]] # La Concepción Tlacoapa # [[El Rosario (Xochimilco)|El Rosario]] # [[San Antonio Molotla]] # [[San Diego Tlalcozpa]] # San Esteban Tecpapan # San Francisco Caltongo # San Juan Bautista Tlateuchi # [[San Lorenzo Tlaltecpan]] # [[San Marcos Tlaltepetlalpan]] # San Pedro Tlalnahuac # Santa Crucita # La Santísima Trinidad Chililico # [[Xaltocán]] == Tequitiliztli == [[File:Mariachis - Xochimilco, Ciudad de México II.jpg|miniaturadeimagen|left|Acalli ipan Xochimilco apantli.]] Xochimilco ce altepetl ipan Altepetl Mexico ica itequiyo itech [[cuautontli]]. Xochimilco tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, cuahuitk, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipia miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipia nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan man noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Xochimilco altepetl, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa metztli noviembre, ahcopa in apantli ca, huehuetlahtol ''In Chocani''. ==Chanehmatiliztli== Xochimilco altepetl quipia 429,481 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 407 885 |- | [[2020]] | 429 481 |- |} == No xiquitta == * [[Xochimilco altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Xochimilco Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Xochimilco]] 3cscol6q3v86j73jok0tj27w0be5sgv Tepic 0 34759 499511 498155 2022-07-23T19:23:41Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tepic | Chantocaitl = Tepic | Tlaixcopinalli = Collage Tepic.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tepic.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NAY}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tepic altepetlahtohcan|Tepic]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tepicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tepic.gob.mx/ }} '''Tepic''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Nayarit]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vista Hermosa]], in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[La Cantera]] huan Camichín de Jauja, ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Carlos]]. == Chanehmatiliztli == Tepic quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tepic altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Tepic}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Nayarit]] rmfte474gm73o6z8hmwav1xu45bbn53 499512 499511 2022-07-23T19:24:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tepic | Chantocaitl = Tepic | Tlaixcopinalli = Collage Tepic.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tepic.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NAY}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tepic altepetlahtohcan|Tepic]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tepicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tepic.gob.mx/ }} '''Tepic''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Nayarit]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vista Hermosa]], in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[La Cantera]] huan Camichín de Jauja, ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Carlos]]. == Chanehmatiliztli == Tepic quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tepic altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tepic}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Nayarit]] 72vef12bovmr0bst37g7ynmr3xnj04m 499534 499512 2022-07-23T19:40:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tepic | Chantocaitl = Tepic | Tlaixcopinalli = Collage Tepic.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tepic.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NAY}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tepic altepetlahtohcan|Tepic]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tepicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tepic.gob.mx/ }} '''Tepic''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Nayarit]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vista Hermosa]], in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[La Cantera]] huan Camichín de Jauja, ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Carlos]]. == Chanehmatiliztli == Tepic quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tepic altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tepic}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Nayarit]] cmx3p1nurt580tqsilj7fl42ft7r7wm Morelia 0 34761 499595 498468 2022-07-23T20:34:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Morelia | Chantocaitl = Uanhangarhio | Tlaixcopinalli = MoreliaCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Morelia.svg | Pamitl = Flag of Morelia, Michoacán.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MIC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Morelia altepetlahtohcan|Morelia]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 743,275 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Moreliatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.morelia.gob.mx/ }} '''Morelia''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Michhuahcan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Uanhangarhio'' in axcan itocah ''Morelia''. In caxtillantocaitl ipampa ''Ciudad de Michoacán'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Valladolid''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Morelia''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. == Chanehmatiliztli == Morelia quipia 743,275 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 549,996 |- | [[2010]] | 645,251 |- | [[2020]] | 743,275 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Kansas City]] |[[Kansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Valladolid, España|Valladolid]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Michhuahcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Michhuahcan]] 3gnudohpikqv1w99se92dmhbt2m51qb Chetumal 0 34769 499494 496315 2022-07-23T18:42:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] ixtr84doa4g9bcicddz5xyhbxc5wq9v 499523 499494 2022-07-23T19:32:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] g6ggltn2mb1epw4ou8jv0zgy1a02hzi Cualnezcaltepec 0 34770 499589 498153 2022-07-23T20:29:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tepicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Centro altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] 4qfroblxibz1jchxc5ndliwp8xmwyby Tequixquiac 0 34774 499624 496205 2022-07-23T20:49:30Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] tapxxggihxal4n7ge04iuk0gygtlj3r Tlalpan 0 34779 499578 496469 2022-07-23T20:21:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlalpan | Chantocaitl = Villa de Tlalpan | Tlaixcopinalli = EdificioDelegacionalTlalpan.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlalpan altepetlahtohcan|Tlalpan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tlalpanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tlalpan''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tlalpan]] lc7qlto7vt1egwrxcybsj5apf145gad Azcapotzalco 0 34780 499564 496451 2022-07-23T20:16:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Azcapotzalco | Chantocaitl = Villa Azcapotzalco | Tlaixcopinalli = CasaCulturaAzcapotzalco.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Azcapotzalco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CDMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Azcapotzalco altepetlahtohcan|Azcapotzalco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Azcapotzalcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Azcapotzalco''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Xochimilco altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Xochimilco Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Azcapotzalco]] 0o9md9z8mf9qi4vocr3c027dbhdmsrf Coyohuahcan, Altepetl Mexico 0 34782 499565 496452 2022-07-23T20:16:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Coyohuahcan | Chantocaitl = Villa Coyoacán | Tlaixcopinalli = San Juan Bautista y la fuente de los Coyotes - panoramio.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Villa de Coyoacan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Coyohuahcan altepetlahtohcan|Coyohuahcan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,250 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Coyohuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Coyohuahcan''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Colonia del Valle]] huan [[Mixcoac]], in huitztlampa ica [[Ciudad Universitaria]] huan [[Copilco]], in tonatih iquizayampa ica [[Colhuahcan, Altepetl Mexico|Colhuahcan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Parque Ecológico Presa Tarango]]. == No xiquitta == * [[Coyohuahcan altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Coyoacán Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Coyohuahcan]] se2w21qccimru1u6jljgrbqe48fb7dj Iztapalapan 0 34785 499568 496455 2022-07-23T20:17:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Iztapallapan|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Iztapalapan | Chantocaitl = Iztapalapa | Tlaixcopinalli = Arco de la entrada a la Parroquia San Lucas Evangelista (Iztapalapa).JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo Iztapalapa.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Iztapalapan altepetlahtohcan|Iztapalapan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Iztapalapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Iztapalapan''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Iztapalapan altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Iztapalapa Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Iztapalapan]] ae08s6y67lucegw94jkcn1mzq2jqz9h Iztacalco 0 34788 499567 496454 2022-07-23T20:17:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Iztacalco | Chantocaitl = Iztacalco | Tlaixcopinalli = Delegacion Iztacalco.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo Iztacalco.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Iztacalco altepetlahtohcan|Iztacalco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Iztacalcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Iztacalco''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Iztacalco altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Iztacalco Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] cbo021t6xtew259ii0l7budpa6x8r6g Tlahuac 0 34789 499577 496466 2022-07-23T20:21:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlahuac | Chantocaitl = San Pedro Tláhuac | Tlaixcopinalli = Tláhuac-Plaza central.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlahuac altepetlahtohcan|Tlahuac]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tlahuacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tlahuac''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] ildagwasbe4e31873yg1xbxa7wkj269 Cuauhximalpan 0 34790 499566 496453 2022-07-23T20:16:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhximalpan | Chantocaitl = San Pedro Cuajimalpa | Tlaixcopinalli = PARROQUIA SAN PEDRO APOSTOL CUAJIMALPA3.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo cuajimalpa de morelos df.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CDMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhximalpan altepetlahtohcan|Cuauhximalpan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cuauhximalpanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 55 | Nenecuilhuaztli = 090040001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhximalpan''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Yancuitlalpan]] huan [[Rosa Torres]], in huitztlampa ica [[Desierto de los Leones]], in tonatih iquizayampa ica [[Santa Fe, Altepetl Mexico|Santa Fe]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Marquesa]], ca ica [[Huitzquillohcan altepecalpolli]] in ompa [[Tlahtocayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Xochimilco altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|San Pedro Cuajimalpa}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] dtcf7zlvzlc4wuvy1ebuubmkx9nz53m Ehcatepec 0 34796 499527 498448 2022-07-23T19:35:22Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] mkusek9re8j8gnet2eqv7qid4r6c952 Nauhcalpan 0 34797 499619 496293 2022-07-23T20:47:09Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Nauhcalpan''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] lorcgb2l03e8k7z7m56vuve27bp6qk8 Tepeyac 0 34805 499575 496464 2022-07-23T20:20:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tepeyac | Chantocaitl = La Villa | Tlaixcopinalli = Basílica de Santa María de Guadalupe 2018.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Gustavo A. Madero altepetlahtohcan|Gustavo A. Madero]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = Tepeyacatl | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tepeyac''' ce altepetl ompa [[Altepetl Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] h2k8lizs9v84pd93m9p5gydfq42ynsb Tecamac 0 34814 499611 496295 2022-07-23T20:43:58Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tecamac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] s6vst67fm2twa2rpk4vgbctbhmbhsgw Atlacomolco 0 34815 499608 496287 2022-07-23T20:43:13Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Atlacomolco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Atlacomolco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] bk7dsbh38bsxb4ybd12i2254l1d42sk Amaquemecan 0 34816 499612 496286 2022-07-23T20:44:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Amecameca''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Amaquemecan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] thee62g0ouchfd5ddfs3pcqro38yp51 Tetzcohco 0 34817 499625 496298 2022-07-23T20:49:41Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tetzcohco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] t9z8fy5zl8xm0fjtj1840xh42wi5y68 Tlalnepantlah, Mexico 0 34818 499627 496300 2022-07-23T20:51:03Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tlalnepantla''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] mrihene3hviz7c9lnhglz5ho1ldjnzr Mexicali 0 34998 499504 498512 2022-07-23T19:11:32Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 2a6iovuakp6pn45xxnunpg82pbqbsd1 499505 499504 2022-07-23T19:11:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 4u8zazqanu2udzzhlqdiebl5s5szrz5 Campeche, Campeche 0 34999 499495 496342 2022-07-23T18:43:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Campeche | Chantocaitl = San Francisco de Campeche | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeCampeche.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Campeche altepetlahtohcan|Campeche]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Campechetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.campeche.gob.mx/ }} '''Campeche''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Campeche]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Campeche quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Campeche]] lpmb3zd0ur6g17icuxb25ltqxq0wimr 499502 499495 2022-07-23T19:09:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Campeche | Chantocaitl = San Francisco de Campeche | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeCampeche.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Campeche altepetlahtohcan|Campeche]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Campechetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.campeche.gob.mx/ }} '''Campeche''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Campeche]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Campeche ce altepetl ipan mictlampa in ompa Campeche tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Mexico yollohco]], in huitztlampa ica [[Chiná]], in tonatih iquizayampa ica [[Castamay]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexico ayolloco]] huan [[Lerma]]. == Chanehmatiliztli == Campeche quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Campeche]] ffmal4oynmlv1nc2r4y78e12cbrjimd 499518 499502 2022-07-23T19:29:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Campeche | Chantocaitl = San Francisco de Campeche | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeCampeche.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Campeche altepetlahtohcan|Campeche]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Campechetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.campeche.gob.mx/ }} '''Campeche''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Campeche]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Campeche ce altepetl ipan mictlampa in ompa Campeche tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Mexico yollohco]], in huitztlampa ica [[Chiná]], in tonatih iquizayampa ica [[Castamay]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexico ayolloco]] huan [[Lerma]]. == Chanehmatiliztli == Campeche quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Campeche]] rba7r2qc79ig8wqjlifp3l4irnxrylb 499524 499518 2022-07-23T19:32:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Campeche | Chantocaitl = San Francisco de Campeche | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeCampeche.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Campeche altepetlahtohcan|Campeche]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Campechetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.campeche.gob.mx/ }} '''Campeche''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Campeche]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Campeche ce altepetl ipan mictlampa in ompa Campeche tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Mexico yollohco]], in huitztlampa ica [[Chiná]], in tonatih iquizayampa ica [[Castamay]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexico ayolloco]] huan [[Lerma]]. == Chanehmatiliztli == Campeche quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Campeche]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Campeche]] 78bbbmh6fxtdyazjx0a92y6c9ap3eqm 499531 499524 2022-07-23T19:38:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Campeche | Chantocaitl = San Francisco de Campeche | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeCampeche.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Campeche altepetlahtohcan|Campeche]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Campechetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.campeche.gob.mx/ }} '''Campeche''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Campeche]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Campeche ce altepetl ipan mictlampa in ompa Campeche tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Mexico yollohco]], in huitztlampa ica [[Chiná]], in tonatih iquizayampa ica [[Castamay]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexico ayolloco]] huan [[Lerma]]. == Chanehmatiliztli == Campeche quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Campeche]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Campeche]] kbflqtkef6gltaezfz3h34sr4fbs6xd Mérida, Yucatan 0 35000 499581 498515 2022-07-23T20:23:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] q766eejmb9ijx60odk2z9i1440dp98y Tochtlan Gutiérrez 0 35001 499493 496345 2022-07-23T18:41:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] 32961mg86d9wxumph6uaq02fql4q3r4 499522 499493 2022-07-23T19:31:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] m1ihl6xamxae082os6ickwygthvhen1 Tlaxcallan, Tlaxcallan 0 35002 499585 498151 2022-07-23T20:26:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlaxcallan | Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl | Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeTlaxcala.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TLX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/ }} '''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tlaxcallan altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tlaxcala City}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]] fy25nf8lg0e06ftd8nh2pyvwhyqnxm5 499586 499585 2022-07-23T20:26:42Z Koatochij 19758 /* Occe necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlaxcallan | Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl | Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeTlaxcala.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TLX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/ }} '''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tlaxcallan altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]] 17qgfgayt0bdzr62aidso5sd9ar7tom Pachyohcan 0 35004 499488 498470 2022-07-23T18:13:36Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 77jqby7ps9059lz4wt6npz6x2dtt75s 499498 499488 2022-07-23T18:57:25Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 7nz9w41c8bwec1madqzvagt8wohhi58 499499 499498 2022-07-23T18:57:39Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] ard1h08x6zsz2l26yiqa6u2v43rnw0d 499514 499499 2022-07-23T19:26:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 5chy06m22i5rlwgvvuuco6j3w9lpa3e 499528 499514 2022-07-23T19:36:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 2is70c0y6sxyfcp1l7k1x78hno5m2p2 499537 499528 2022-07-23T19:46:33Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 6171sfljdi6ezcuqj34pddws7e1vivv 499637 499537 2022-07-23T22:32:13Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] p3r4mxtsivv9s074onh6tukqvb1ffe8 499638 499637 2022-07-23T22:34:19Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] qf0ivze693zrxbmm2exe5y17n6ifx53 499639 499638 2022-07-23T22:35:02Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 4iozkjje5k0xuu5sznbc6nmbwwlsx5l 499640 499639 2022-07-23T22:36:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 5d01tlrzlneu8qdjqjcqj53bstdsai5 499641 499640 2022-07-23T22:39:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] a29bsutvvy3bfpzcipebde1rdbtvh8i 499642 499641 2022-07-23T22:40:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] lsb8sgmh22g566e6ubd00r04df9e9wr 499643 499642 2022-07-23T22:41:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 7qiy81bt0qta1omj9wuoa14hf1c5kig 499644 499643 2022-07-23T22:44:52Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 314,331 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/pachuca-de-soto?redirect=true ''DATAMéxico'', Hidalgo tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan; 23 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] dcfb82wj0cjru07p2r6w8ptpf1me4o8 499645 499644 2022-07-23T22:52:59Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 314,331 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/pachuca-de-soto/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan, Pachyohcan altepetl; 23 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] d6iwhpe8qvfvaehjgt9iyeuehwxjd8d 499646 499645 2022-07-23T23:01:13Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 297 848 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/pachuca-de-soto/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan, Pachyohcan altepetl; 23 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{ING/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] pci97ekopc0u10z1n8tddwdmwiyizo2 499669 499646 2022-07-23T23:48:20Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]]. Quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 297 848 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/pachuca-de-soto/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan, Pachyohcan altepetl; 23 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{UK/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] lodmvd5xe3yqcl0i69s2tothic60cg6 Pitic 0 35005 499508 496309 2022-07-23T19:19:04Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 55z0y4hbkwnjzvu0abtsi2ofarjd2e9 499509 499508 2022-07-23T19:19:19Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] pxng4pxvwhzkkc85kmd8szmcnfjo9j4 499510 499509 2022-07-23T19:20:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] hx95ie2qfe2g5369io02t5bf863xeru 499533 499510 2022-07-23T19:40:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] njxhj31j1foe4vhihtv6y3ocpbh9xq1 Tlachco, Querétaro 0 35007 499593 498463 2022-07-23T20:32:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlachco | Chantocaitl = Santiago de Querétaro<br />Ndämaxei<br />Kꞌerhiretarhu | Tlaixcopinalli = SantiagoDeQuerétaroCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Querétaro.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-QRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Querétaro altepetlahtohcan|Querétaro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 794,789 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tlachcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tlachco''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Querétaro]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlanicapan (''El Bajío''), motoca «Tlachco» inahuatlahtol itechpahuicpa otontlahtolli ''Ndämaxei'', nahuatlahtolcopa noihqui ce tlachco, telyeh occe tlaltocayotl cah michhuahcatlahtolcopa, inin ''K'erhiretarhu'' (nahuatlahtolcuepa hueyi altepetl), huala itech k'erhi= hueyi, ireta= [[altepetl]] huan rhu= co; axcan ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago de Querétaro''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlachco quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlachco]], nican inelhuayo pehua ica tlach- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala itech cualcan. == Chanehmatiliztli == Tlachco quipia 794,789 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 536,463 |- | [[2010]] | 626,495 |- | [[2020]] | 794,789 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Tlachco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange, California|Orange]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santiago de Compostela]] |[[Galicia]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santiago de Cuba]] |[[Huantanamo]] |{{CUB/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Querétaro]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Querétaro]] 6e0u1z7luzf08so9iq9jbcb8thlehwr San Luis Potosí, San Luis Potosí 0 35008 499592 498452 2022-07-23T20:31:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Luis Potosí | Chantocaitl = San Luis Potosí | Tlaixcopinalli = Montage San Luis Potosi.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo del Estado Libre y Soberano de San Luis Potosí.png | Pamitl = Bandera de San Luis Potosí.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SLP}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altiplano]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Luis Potosí altepetlahtohcan|San Luis Potosí]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Potositecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''San Luis Potosí''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[San Luis Potosí]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''San Luis Potosí'' ipan hueyi Chichimecapan ompa mictlampa itech Virreyotl Yancuic España. In caxtillantocaitl ipampa teopixqui [[San Luis hueyitlahtoani itech Francia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Potosí'' ompa Virreyotl in Peru, axcan ipan Bolivia tlalli, in quihtoznequi quechuatlahtolcopa « ''P'utuqsi''», nahuatlahtoltica ''explosión''. == Neteicniuhtiliztli == === Altepeicniuhcayotl === San Luis Potosí altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tulsa]] |[[Oklahoma]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Potosí]] |[[Potosí]] |{{BOL/nhn}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[San Luis Potosí]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan San Luis Potosí]] t5q1ftmybrf62iinwu5ijkwnzc7e04q Altepetl Victoria 0 35009 499588 498152 2022-07-23T20:28:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Victoria | Chantocaitl = Ciudad Victoria | Tlaixcopinalli = Lluvia de luces en la ciudad (5838590216).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Ciudad Victoria.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Victoria altepetlahtohcan|Victoria]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Victoriatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.cvictoria.gob.mx/ }} '''Altepetl Victoria''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tamaulipas]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Victoria quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tamaulipas]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Ciudad Victoria}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tamaulipas]] drrhtfslmqinynb6qkfvxuj5302ret1 Durango, Durango 0 35010 499489 496351 2022-07-23T18:15:24Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Durango | Chantocaitl = Victoria de Durango | Tlaixcopinalli = Montage Victoria de Durango.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of Arms of Durango State.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-DGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Durango altepetlahtohcan|Durango]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Durangotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.durango.gob.mx/ }} '''Durango''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Durango]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Durango quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Durango altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Victoria de Durango}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Durango]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 9i2atiyuvw3f9bptrgi9d2cywv1kfh5 499500 499489 2022-07-23T19:03:09Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Durango | Chantocaitl = Victoria de Durango | Tlaixcopinalli = Montage Victoria de Durango.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of Arms of Durango State.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-DGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Durango altepetlahtohcan|Durango]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Durangotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.durango.gob.mx/ }} '''Durango''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Durango]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Durango ce altepetl ipan Centro in ompa Durango tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Morcillo]], in huitztlampa ica [[La Ferrería]], in tonatih iquizayampa ica [[Villa Montemorelos]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Dieciéis de Septiembre]]. == Chanehmatiliztli == Durango quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Durango altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Victoria de Durango}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Durango]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] osx533a3yay8bmlefhc5vrhqvvoickm 499515 499500 2022-07-23T19:27:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Durango | Chantocaitl = Victoria de Durango | Tlaixcopinalli = Montage Victoria de Durango.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of Arms of Durango State.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-DGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Durango altepetlahtohcan|Durango]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Durangotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.durango.gob.mx/ }} '''Durango''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Durango]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Durango ce altepetl ipan Centro in ompa Durango tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Morcillo]], in huitztlampa ica [[La Ferrería]], in tonatih iquizayampa ica [[Villa Montemorelos]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Dieciéis de Septiembre]]. == Chanehmatiliztli == Durango quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Durango altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Victoria de Durango}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Durango]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] nr857u207yz4767zzo9e1lhrsyr1nim 499529 499515 2022-07-23T19:37:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Durango | Chantocaitl = Victoria de Durango | Tlaixcopinalli = Montage Victoria de Durango.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of Arms of Durango State.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-DGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Durango altepetlahtohcan|Durango]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Durangotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.durango.gob.mx/ }} '''Durango''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Durango]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Durango ce altepetl ipan Centro in ompa Durango tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Morcillo]], in huitztlampa ica [[La Ferrería]], in tonatih iquizayampa ica [[Villa Montemorelos]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Dieciéis de Septiembre]]. == Chanehmatiliztli == Durango quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Durango altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Victoria de Durango}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Durango]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 6l696gm72rhrqcblb3g5lidxr04qy6o 499665 499529 2022-07-23T23:37:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Durango | Chantocaitl = Victoria de Durango | Tlaixcopinalli = Montage Victoria de Durango.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of Arms of Durango State.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-DGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Durango altepetlahtohcan|Durango]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Durangotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.durango.gob.mx/ }} '''Durango''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Durango]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Durango ce altepetl ipan Centro in ompa Durango tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Morcillo]], in huitztlampa ica [[La Ferrería]], in tonatih iquizayampa ica [[Villa Montemorelos]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Dieciéis de Septiembre]]. == Chanehmatiliztli == Durango quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Durango altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Victoria de Durango}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Durango]] [[Neneuhcāyōtl:Vascotlaltocayotl]] 70yu80mhaowno0g1atcimjw6tv4vt4n Pachtitlan 0 35011 499491 496358 2022-07-23T18:16:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Pachtitlan''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Guanajuato]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Pachtitlan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] k44hwliu6oaasp258jqf5bx8f0a8kwp 499520 499491 2022-07-23T19:30:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Pachtitlan''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Guanajuato]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Pachtitlan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] 85ppjqx2kr21j7fzw4fshoid0pyigmi 499647 499520 2022-07-23T23:03:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachtitlan | Chantocaitl = Ciudad de Guanajuato | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Dolores Hidalgo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Guanajuato altepetlahtohcan|GUanajuato]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Pachtitecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachtitlan''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Guanajuato]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Pachtitlan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] d7hwsif16d622u1lq1simcukhbfwam8 499648 499647 2022-07-23T23:04:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachtitlan | Chantocaitl = Ciudad de Guanajuato | Tlaixcopinalli = GuanajuatoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Dolores Hidalgo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Guanajuato altepetlahtohcan|GUanajuato]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Pachtitecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachtitlan''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Guanajuato]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Pachtitlan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] 9qhw8l0ia73129mo9rm4ygi0ixe9wgv 499649 499648 2022-07-23T23:04:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachtitlan | Chantocaitl = Ciudad de Guanajuato | Tlaixcopinalli = GuanajuatoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de la Ciudad y Estado de Guanajuato.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Guanajuato altepetlahtohcan|GUanajuato]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Pachtitecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachtitlan''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Guanajuato]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Pachtitlan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] 3p6jwt99rjtxf8c0aww9dakbry7mwbl Tzompanco, Mexico 0 35308 499630 496303 2022-07-23T20:52:25Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tzompanco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] rw8wwdm5180to57smravm4lp80nwlgk Texohpilco 0 35309 499626 496299 2022-07-23T20:49:59Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Texohpilco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 5ltwyji3ugvyerwcgv1ta4gfrfapb7e Apatzco 0 35310 499613 496201 2022-07-23T20:44:51Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Apatzco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] ft9kve1h8tujxyyu28motl33zz4gtcu Hueyipochtlah 0 35311 499617 496202 2022-07-23T20:46:43Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Hueyipochtlah''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] dpukl07h0ggilunj65je5flk24ukosb Coacalco, Mexico 0 35312 499614 496288 2022-07-23T20:45:11Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Coacalco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 23d04hpmoa0rdtcabxpv5803uisuyvh Malinalco 0 35313 499618 496292 2022-07-23T20:46:57Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Malinalco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] jp2f0ujw444rbtbsbzb5tshtvi10lm7 Cuauhtitlan, Mexico 0 35314 499615 496289 2022-07-23T20:45:29Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Cuauhtitlan''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 23yk05x3pqp3ywi5kayhy6xt48il9c2 Temazcalapan 0 35315 499622 496296 2022-07-23T20:48:57Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Temazcalapan''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] ikpfzz1dvg364xqfe0kr2etzbqi0843 Nohpaltepec, Mexico 0 35316 499621 496294 2022-07-23T20:47:48Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Nohpaltepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 8efnpagr49fxn2xkrsr0yxj4dx7a466 Ahcolman 0 35317 499610 496285 2022-07-23T20:43:34Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Ahcolman''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 70bzmn3hxzjuu373kbse42jr14aolee Ahcolco 0 35318 499609 496284 2022-07-23T20:43:23Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Ahcolco''' ce altepetl ompa [[tlahtocayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Atlacomolco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] le6y3l200gna588u27yexmo4b87858x Zoltepec 0 35319 499632 496304 2022-07-23T20:55:30Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Zoltepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> sagqqf7l6sactdwb4s5uhbaawjgj46m 499633 499632 2022-07-23T20:57:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Zoltepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> 92c5owp55qv1ed21ryrm5e8alu78fl5 Tonatihco 0 35320 499629 496302 2022-07-23T20:52:13Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tonatihco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] knabona852wgk90ur2tvtsgdusqtwzq Tepotzohtlan 0 35321 499623 496297 2022-07-23T20:49:19Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tepotzohtlan''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 2qa5pd8z80b2ghrlncq2bxhhyx44obk Nextlalpan 0 35323 499620 496204 2022-07-23T20:47:21Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Nextlalpan''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] eulkqxung5ckg39enz4tkt40x4mz5bl Xaltenco 0 35324 499631 496206 2022-07-23T20:52:56Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Xaltenco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] r19fleg8dy8thekitil5o11q5uh6mvu León, Guanajuato 0 35345 499599 498462 2022-07-23T20:37:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = León | Chantocaitl = León de los Aldama | Tlaixcopinalli = León montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudoMunicipioLeon.png | Pamitl = Bandera de León, Guanajuato.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[León altepetlahtohcan, Guanajuato|León]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,579,803 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Leontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''León''' ce altepetl in ompa Guanajuato. == Tlaltocayotl == Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Villa de León'' in axcan itocah ''León de Nuestra Señora''. In caxtillantocaitl ipampa [[Martín Enríquez de Almansa]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''León'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Legio''», in ompa Bajío ipampa altepeticpac ompa Huehuehcauh Caxtillan moihtoa ''León'' ipan Caxtillan huan León tlalli. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Perla del Bajío''. Altepehuahqueh itech León itocah ''leóntecah'', caxtillantlahtolcopa ''leoneses''. == Chanehmatiliztli == León quipia 1,579,803 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 020 818 |- | [[2010]] | 1 238 962 |- | [[2020]] | 1 579 803 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Omaha]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[León, España|León]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[León, Nicanahuac|León]] |[[León]] |{{NIC/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] r7rtuxro5tozu1bjz1gop1p3ul2h3ie Torreón 0 35346 499487 498885 2022-07-23T18:12:54Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Coahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] r907ajcpxost4xfxr8d5oewe6ryocoo 499497 499487 2022-07-23T18:53:47Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Coahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Torreón ce altepetl ipan icalaquiyampa in ompa Cuahuillan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro del Coyote]], in huitztlampa ica [[San Isidro]], in tonatih iquizayampa ica [[Matamoros]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Gómez Palacio]] huan [[Altepetl Lerdo]]. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 7cz2ouly2a6sar9y93y4v5aey0oe2me 499513 499497 2022-07-23T19:25:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Coahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Torreón ce altepetl ipan icalaquiyampa in ompa Cuahuillan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro del Coyote]], in huitztlampa ica [[San Isidro]], in tonatih iquizayampa ica [[Matamoros]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Gómez Palacio]] huan [[Altepetl Lerdo]]. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 6dxr5rfr4hdch268pkp09um7c2dh0jg Santa Fe, Altepetl Mexico 0 35360 499572 496959 2022-07-23T20:19:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Santa Fe | Chantocaitl = Santa Fe | Tlaixcopinalli = A view of Santa Fe.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhximalpan altepetlahtohcan|Cuauhximalpan]] huan [[Álvaro Obregón altepetlahtohcan|Álvaro Obregón]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Santafecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Santa Fe''' (caxtillantlahtolli; ''Santa Fe''), ce altepetl ompa [[Cuauhximalpan altepetlahtohcan]], [[Altepetl Mexico]], ipan [[Mexico]] tlalli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Bosques de las Lomas]] huan [[Tlacohuayan]], in huitztlampa ica [[Tlaltenanco]], in tonatih iquizayampa ica [[San Angel]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Cuauhximalpan]]. ==Teyacanaliztli== === Calpolli === # ZEDEC Santa Fe # Santa Fe # Lomas Altas ==Chanehmatiliztli== Acopilco altepetl quipia 429,481 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 407 885 |- | [[2020]] | 429 481 |- |} == No xiquitta == * [[Altepetl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Santa Fe, Mexico City}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] k9w6z8sz5f8i5hn3jyx5cni8sqql546 Acatitlan 0 35368 499560 496450 2022-07-23T20:14:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acatitlan | Chantocaitl = Santa Marta Acatitla | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Iztapalapan altepetlahtohcan|Iztapalapan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tomatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Acatitlan''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Iztapalapan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Iztapalapan Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Iztapalapan]] 8mx3vid6ehdcpsoghaj4vs0vx0auy6p Tetzonco 0 35369 499576 496465 2022-07-23T20:20:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tetzonco | Chantocaitl = San Lorenzo Tezonco | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Iztapalapan altepetlahtohcan|Iztapalapan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tomatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tetzonco''', ce altepetl ompa [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Iztapalapan altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{commonscat|Iztapalapan Municipality}} {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Iztapalapan]] 01lbts0ngtcyr00sabw1b2vamnm16za Acaxochitl, Altepetl Mexico 0 35383 499561 496449 2022-07-23T20:15:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acaxochitl | Chantocaitl = Santa Fe | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Álvaro Obregón altepetlahtohcan|Álvaro Obregón]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Acaxochitecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Acaxochitl''' ce altepetl ompa [[Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Álvaro Obregón, Altepetl Mexico]] nl9h0q6mv9ry31u3f7lm31fyykyjp26 Mixcoac 0 35384 499570 496457 2022-07-23T20:17:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mixcoac | Chantocaitl = Mixcoac | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CMX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Benito Juárez altepetlahtohcan, Altepetl Mexico|Benito Juárez]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Acaxochitecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mixcoac''' ce altepetl ompa [[Mexico]]. {{Altepetl Mexico ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Altepetl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Benito Juárez, Altepetl Mexico]] gpbk91eghhdzzeaatmp2o2rbv2ehsjf Tecate 0 35451 499525 498164 2022-07-23T19:34:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tecate | Chantocaitl = Tikati | Tlaixcopinalli = Vista aérea de Tecate BC.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo tecate.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tecate altepetlahtohcan|Tecate]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Cuchumá]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 108,440 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Tecatetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tecate''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tecate quipia 108,440 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 35 125 |- | [[2010]] | 89 333 |- | [[2020]] | 108,440 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 0jw6glri5ktbb73fk1eueu3xqp3of3c Saltillo (nhn) 0 35718 499600 498886 2022-07-23T20:38:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] kgn13a6l4s02gjk04lt3k5y74qhbf44 499650 499600 2022-07-23T23:08:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 22 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn/}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] ad0vwn2eojsfle2u0t0c8krbrdfne20 499651 499650 2022-07-23T23:08:22Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 22 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] gj23pww42wc0fibcfvpixxzhwav6bqe 499652 499651 2022-07-23T23:09:50Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] l26kin6o0tt5nf6043xhm0vngp9qm8s 499656 499652 2022-07-23T23:21:39Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]]. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 9kzegc26fwz0iqprq2l82blqb6s8rn1 Zacatlan 0 35773 499607 498161 2022-07-23T20:42:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Zacatlan | Chantocaitl = Zacatlán de las Manzanas | Tlaixcopinalli = Reloj floral, Zacatlán, Puebla.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Cuauhchinanco|Cuauahchinanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Zacatlan altepetlahtohcan|Zacatlan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Zacatecatl | Altepetequihuah = Luis Márquez Lecona | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Zacatlan''' ce altepetl ipan [[Puebla]]. == Chanehmatiliztli == Zacatlan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 28 776 |- | [[2010]] | 33 736 |- | [[2020]] | 33 876 |- |} == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tepehuahcan Mictlampa Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] 87xyob7f06hq1kctvbvf721w8r3zvcx Aguascalientes (nhn) 0 35786 499663 498497 2022-07-23T23:34:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Aguascalientes <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Aguascalientes | Chantocaitl = Estado de Aguascalientes | Pamitl = Flag of Aguascalientes.svg | Chimalli = Coat of arms of Aguascalientes.svg | Tlalmachiyotl = Aguascalientes in Mexico.svg | Lema = Bona Terra, Bona Gens, Aqua Clara, Clarum Cœlum | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Hueyaltepetl = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Ixtentli = 5 616 | Tlaixpayotl = 29 | Tlalticpac tliltetl = 22°01′18″N 102°21′23″O | Tepenelihuahcapanca = [[La Ardilla]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,312,544 | CampaChanequeh = 227 | Pozahuacayotl = 197.3 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 33,491 | PPC = 23.492 | Tzintiliztli = [[5 metztli febrero]] xiuhpan [[1857]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tetlanahuatiani = Martín Orozco Sandoval | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 27 | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Aguascalientes|11]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-AGS | Matlatzalan = www.aguascalientes.gob.mx |}} '''Aguascalientes''' nozo '''Tlahtohcayotl Aguascalientes''' (caxtillantlahtolcopa: ''Estado de Aguascalientes''), ce [[tlahtohcayotl]] ipan [[Mexico]] tlalli. [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] itecuacan huan ialtepenanyo ipan tlahtohcayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Zacatecah]], canahpa huitztlampa ica [[Xalixco]], canahpa icalaquitlampa ica Zacatecah huan canahpa iquizayampa ica [[Zacatecah]] huan [[Xalixco]]. Inic nahui tlahtohcayotl ocachi tepetzin ipan Mexico, canahpa tlahcopampa ca, ionohuayan ''El Llano'' ipan hueyiohtli iztac teocuitlatl ''Camino Real de la Plata'' itzatlan in Zacatecah altepetl huan [[León, Guanajuato|León]] altepetl nozo [[Lagos de Moreno]]. Ce tlahtohcayotl ica hueyic tequitiliztli. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce tlaltohcayotl itecuacan. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. Aguascalientes tlahtohcayotl quipia itoca itechpahuic [[Aguascalientes, Aguascalientes|Altepetl Aguascalientes]] motenehua ''La Villa de Nuestra Señora de la Asunción de las Aguas Calientes'' mitzpehua in 22 metztli octubre xiuhpan 1575 intlah in [[Hueyitlahtocayotl Yancuic Galicia]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM01aguascalientes/index.html Enciclopedia de México, Aguascalientes.] Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal, 16 metztli agosto xiuhpan 2022.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ipan inin tlalli catca 20 000 a.C. anca, ce tlalli ipan [[Hueyi Chichimecapan]], ochantih [[chichimecah| chichimecacalpolli]], in tlacatiyan [[caxcaneh]], [[tecuexeh]], [[cuamareh]] huan [[iztachichimecah]]. Achto yaoquizqueh nican cualcan, yehuantin oahcicoh ompa Caxtillan, teuctli Pedro Almíndez Chirino catca inic ce caxtiltecah tlen nemini nican tlalli, ohce xiuhpan 1530 nozo ipampa 1531 xihuitl, otlachiuh nehuatilli ipampa teuctli Nuño Beltrán de Guzmán. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacatecah]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[Zacatecah]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Xalixco]]. ===Yeyantli=== Tlahtocayotl Aguascalientes quipia miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli<ref group=tyml.>Tlahtolli quihtoznequi ipampa españoltecah matel '''''Clima'''''. Nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''yeyantli''.</ref> ahneneuhqui mochi Aguascalientes, inon tlacatiyan ica ''tlalnepantlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin cuauhtic tepetl La Ardilla ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Aguascalientes huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[San Pedro atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Fría'' in ompa [[Plutarco Elías Calles apantli]] huan Malpaso apantli. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In tencalixcuatl ica Zacatecah in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Occidental]] huan in [[Sierra Fría]], tlen atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Aguascalientes iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Los Arquitos atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Fría''. No xiquitta Aguascalientes tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Aguascalientes''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Presa Los Arquitos, en Jesús María, Aguascalientes 17.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aztatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Aguascalientes quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Martín Orozco Sandoval in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixeliuhca=== {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepecalpolli!!Altepecalpolli icua |- |001 || [[Aguascalientes altepecalpolli|Aguascalientes]] || [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepecalpolli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepecalpolli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepecalpolli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepecalpolli (Aguascalientes)|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepecalpolli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepecalpolli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepecalpolli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepecalpolli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepecalpolli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == Tequitiliztli == [[File:Tractor labrando la tierra en Santa Rosa, El Llano, Aguascalientes 02.jpg|miniaturadeimagen|200px|Tlalpixcayotl ipan [[El Llano|El Llano]].]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Aguascalientes ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[yoloxocotl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Aguascalientes tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Barrio 4.jpg|thumbnail|200px|left|Feria de San Marcos.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Aguascalientes, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Altepetl Aguascalientes]] ipan Aguascalientes altepecalpolli, Apantli ipan [[San Francisco de los Romo]] altepecalpolli, Tepeyacac huan Lindavista ipan [[El Llano]], Cristo Roto ipan Jesús María altepecalpolli, Xolalpan Calvillo huan Sierra Fría ipan Calvillo altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, in ''Feria Nacional de San Marcos'' ipan Barrio de San Marcos, ompa xolalpan Altepetl Aguascalientes. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:1 Aeropuerto de Aguascalientes.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Aeropuerto Internacional de Aguascalientes]].]] Aguascalientes quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Image:Capilla Hacienda de Santiago 2.jpg|thumb|200px|Santiago iteopan.]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tlacualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]]; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:Catedral de Aguascalientes, Aguascalientes, Aguascalientes- Aguascalientes cathedral (20232942553).jpg|thumb|right|200px|Hueyitepixcalli Aguascalientes.]] ====Hueyiteocalli Aguascalientes==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Aguascalientes ca Hueyiteocalli Ichpochtli La Asunción ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ome torres, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === [[Image:Representación de la batalla de los Chicahuales, Jesús María, Aguascalientes 21.jpg|thumb|200px|Chicahualmeh ipan Jesús María.]] Aguascalientes ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Aguascalientes icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Aguascalientes]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Yaoyotl Chicahualli", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Batalla de los Chicahuales'' ipan Jesús María altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Camino Real Tierra Adentro]]'' (Hueyiohtli Tlalnepantlah). == Momotlaliztli== [[File:Estadio Victoria (Aguascalientes).jpg|thumb|200px|left|Momotlaloyan Victoria]] [[File:Charreada en El Sabinal, Salto de los Salado, Aguascalientes 31.JPG|thumb|200px|right|Charreada ipan Aguascalientes]] In momotlaliztli ipan Aguascalientes tlahtocayotl ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlaliztli itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Aguascalientes quipia tlamahuichihuanimeh ipan momotlaliztli quemeh mah: tecpan momotlaloyan ipan ''Estadio Victoria'' ipan Altepetl Aguascalientes, patinaje, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. Ohce momotlaliztli, in ''charreria'', momotlaliztlacatiyan otlachiuh nican Aguascalientes tlahtocayotl. == No xiquitta == * [[Yancuic Galicia]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occequin necuazaloliztli == {{Commons|Category:Aguascalientes}} * [http://www.aguascalientes.gob.mx/ Sitio web del Gobierno del Estado.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/ccpv/cpv2005/Default.aspx Información del Conteo de población de 2005.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/agro/default.aspx Información del Censo Agropecuario 2007.] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] dx6p1weo5axx0uql0wnbhpb2pnlib0r 499664 499663 2022-07-23T23:34:35Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Aguascalientes <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Aguascalientes | Chantocaitl = Estado de Aguascalientes | Pamitl = Flag of Aguascalientes.svg | Chimalli = Coat of arms of Aguascalientes.svg | Tlalmachiyotl = Aguascalientes in Mexico.svg | Lema = Bona Terra, Bona Gens, Aqua Clara, Clarum Cœlum | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Hueyaltepetl = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Ixtentli = 5 616 | Tlaixpayotl = 29 | Tlalticpac tliltetl = 22°01′18″N 102°21′23″O | Tepenelihuahcapanca = [[La Ardilla]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,312,544 | CampaChanequeh = 227 | Pozahuacayotl = 197.3 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 33,491 | PPC = 23.492 | Tzintiliztli = [[5 metztli febrero]] xiuhpan [[1857]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tetlanahuatiani = Martín Orozco Sandoval | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 27 | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Aguascalientes|11]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-AGS | Matlatzalan = www.aguascalientes.gob.mx |}} '''Aguascalientes''' nozo '''Tlahtohcayotl Aguascalientes''' (caxtillantlahtolcopa: ''Estado de Aguascalientes''), ce [[tlahtohcayotl]] ipan [[Mexico]] tlalli. [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] itecuacan huan ialtepenanyo ipan tlahtohcayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Zacatecah]], canahpa huitztlampa ica [[Xalixco]], canahpa icalaquitlampa ica Zacatecah huan canahpa iquizayampa ica [[Zacatecah]] huan [[Xalixco]]. Inic nahui tlahtohcayotl ocachi tepetzin ipan Mexico, canahpa tlahcopampa ca, ionohuayan ''El Llano'' ipan hueyiohtli iztac teocuitlatl ''Camino Real de la Plata'' itzatlan in Zacatecah altepetl huan [[León, Guanajuato|León]] altepetl nozo [[Lagos de Moreno]]. Ce tlahtohcayotl ica hueyic tequitiliztli. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce tlaltohcayotl itecuacan. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. Aguascalientes tlahtohcayotl quipia itoca itechpahuic [[Aguascalientes, Aguascalientes|Altepetl Aguascalientes]] motenehua ''La Villa de Nuestra Señora de la Asunción de las Aguas Calientes'' mitzpehua in 22 metztli octubre xiuhpan 1575 intlah in [[Hueyitlahtocayotl Yancuic Galicia]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM01aguascalientes/index.html Enciclopedia de México, Aguascalientes.] Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal, 16 metztli agosto xiuhpan 2022.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ipan inin tlalli catca 20 000 a.C. anca, ce tlalli ipan [[Hueyi Chichimecapan]], ochantih [[chichimecah| chichimecacalpolli]], in tlacatiyan [[caxcaneh]], [[tecuexeh]], [[cuamareh]] huan [[iztachichimecah]]. Achto yaoquizqueh nican cualcan, yehuantin oahcicoh ompa Caxtillan, teuctli Pedro Almíndez Chirino catca inic ce caxtiltecah tlen nemini nican tlalli, ohce xiuhpan 1530 nozo ipampa 1531 xihuitl, otlachiuh nehuatilli ipampa teuctli Nuño Beltrán de Guzmán. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacatecah]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[Zacatecah]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Xalixco]]. ===Yeyantli=== Tlahtocayotl Aguascalientes quipia miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli<ref group=tyml.>Tlahtolli quihtoznequi ipampa españoltecah matel '''''Clima'''''. Nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''yeyantli''.</ref> ahneneuhqui mochi Aguascalientes, inon tlacatiyan ica ''tlalnepantlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin cuauhtic tepetl La Ardilla ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Aguascalientes huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[San Pedro atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Fría'' in ompa [[Plutarco Elías Calles apantli]] huan Malpaso apantli. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In tencalixcuatl ica Zacatecah in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Occidental]] huan in [[Sierra Fría]], tlen atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Aguascalientes iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Los Arquitos atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Fría''. No xiquitta Aguascalientes tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Aguascalientes''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Presa Los Arquitos, en Jesús María, Aguascalientes 17.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aztatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Aguascalientes quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Martín Orozco Sandoval in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixeliuhca=== {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepecalpolli!!Altepecalpolli icua |- |001 || [[Aguascalientes altepecalpolli|Aguascalientes]] || [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepecalpolli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepecalpolli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepecalpolli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepecalpolli (Aguascalientes)|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepecalpolli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepecalpolli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepecalpolli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepecalpolli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepecalpolli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == Tequitiliztli == [[File:Tractor labrando la tierra en Santa Rosa, El Llano, Aguascalientes 02.jpg|miniaturadeimagen|200px|Tlalpixcayotl ipan [[El Llano|El Llano]].]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Aguascalientes ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[yoloxocotl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Aguascalientes tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Barrio 4.jpg|thumbnail|200px|left|Feria de San Marcos.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Aguascalientes, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Altepetl Aguascalientes]] ipan Aguascalientes altepecalpolli, Apantli ipan [[San Francisco de los Romo]] altepecalpolli, Tepeyacac huan Lindavista ipan [[El Llano]], Cristo Roto ipan Jesús María altepecalpolli, Xolalpan Calvillo huan Sierra Fría ipan Calvillo altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, in ''Feria Nacional de San Marcos'' ipan Barrio de San Marcos, ompa xolalpan Altepetl Aguascalientes. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:1 Aeropuerto de Aguascalientes.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Aeropuerto Internacional de Aguascalientes]].]] Aguascalientes quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Image:Capilla Hacienda de Santiago 2.jpg|thumb|200px|Santiago iteopan.]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tlacualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]]; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:Catedral de Aguascalientes, Aguascalientes, Aguascalientes- Aguascalientes cathedral (20232942553).jpg|thumb|right|200px|Hueyitepixcalli Aguascalientes.]] ====Hueyiteocalli Aguascalientes==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Aguascalientes ca Hueyiteocalli Ichpochtli La Asunción ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ome torres, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === [[Image:Representación de la batalla de los Chicahuales, Jesús María, Aguascalientes 21.jpg|thumb|200px|Chicahualmeh ipan Jesús María.]] Aguascalientes ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Aguascalientes icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Aguascalientes]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Yaoyotl Chicahualli", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Batalla de los Chicahuales'' ipan Jesús María altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Camino Real Tierra Adentro]]'' (Hueyiohtli Tlalnepantlah). == Momotlaliztli== [[File:Estadio Victoria (Aguascalientes).jpg|thumb|200px|left|Momotlaloyan Victoria]] [[File:Charreada en El Sabinal, Salto de los Salado, Aguascalientes 31.JPG|thumb|200px|right|Charreada ipan Aguascalientes]] In momotlaliztli ipan Aguascalientes tlahtocayotl ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlaliztli itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Aguascalientes quipia tlamahuichihuanimeh ipan momotlaliztli quemeh mah: tecpan momotlaloyan ipan ''Estadio Victoria'' ipan Altepetl Aguascalientes, patinaje, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. Ohce momotlaliztli, in ''charreria'', momotlaliztlacatiyan otlachiuh nican Aguascalientes tlahtocayotl. == No xiquitta == * [[Yancuic Galicia]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Aguascalientes}} * [http://www.aguascalientes.gob.mx/ Sitio web del Gobierno del Estado.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/ccpv/cpv2005/Default.aspx Información del Conteo de población de 2005.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/agro/default.aspx Información del Censo Agropecuario 2007.] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] gkuvpva3xn7pvi2p4i4yfcc0554v49e Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa 0 35846 499479 2022-07-23T15:14:30Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahco Africa]] a [[Tlacatlahtohcayotl Tlahco Africa]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tlacatlahtohcayotl Tlahco Africa]] jfxrzo3mtvrwcyzedouxgc21gxn99kt 499496 499479 2022-07-23T18:45:42Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Tlacatlahtohcayotl Tlahco Africa]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:Vascotlaltocayotl 14 35847 499666 2022-07-23T23:37:32Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Vascotlahtolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlaltocayotl]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Vascotlahtolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlaltocayotl]] 1ej65u7fay35dd3rb22akry8tkwsh91